Markus Aurelius - Wikipedy Markus Aurelius Ut Wikipedy Springe nei navigaasje Springe nei sykjen Buste fan Markus Aurelius Pylder fan Markus Aurelius op de Piazza Colonna ('Pylderplein') yn Rome Markus Aurelius (26 april 121 - 17 maart 180) wie in Keizer fan Rome en regearde oer it Romeinske Ryk fan 161 oant 180 en wie de fiifde en lêste fan de adoptyfkeizers. Hy wie in tige rjochtfeardige en minsklike hearsker dy't lykwols in grut part fan syn regear besteegje moast oan it fieren fan oarloggen oan de grinzen, de wichtigste dêrfan wienen de Markomannenoarloggen. Ynhâld 1 Jeugd 2 Keizer 3 Dea en opfolging 4 Sjoch ek 5 Boarnen, noaten en referinsjes Jeugd[bewurkje seksje | boarne bewurkje] Markus Aurelius waard yn 121 yn Rome berne as Markus Annius Ferus en wie in neef fan Faustina de Aldere. Syn heit kaam ier te ferstjerren en hy waard troch syn pake grutbrocht. Keizer Hadrianus learde him al jong kennen en wie ûnder de yndruk fan syn dwaan en litten. Doe't hy 15-jier âld wie, regele Hadrianus it sà dat Markus fersein waard oan de dochter fan syn adopsjesoan en takomstige opfolger, Aelius. Aelius stoar lykwols te gau dat sadwaande moasten syn plannen oanpast wurde. Hadrianus bepaalde yn 138, krekt foar syn dea, dat Markus troch syn opfolger, Antoninus Pius adoptearre wurde moast. Lusius Ferus, de soan fan Aelius, moast dêrby ek adoptearre wurde. Ien jier letter 139 krige Markus de titel Caesar en waard syn fersizzing oan de dochter fan Aelius ûntbûn en nei in arranzjearre fersizzen fersein oan Faustina de Jongere, de dochter fan Antonius Pius. Dit houlik fûn plak yn 145. Sy krigen 13 bern wêrfan't mear as de helt yn 'e bernejierren stjerre soe. Lang om let soe mar ien fan syn soannen yn libben bliuwe, dat wie Kommodus. Yn syn jeugd, mar ek letter doe't er al keizer wie, bestege Markus Aurelius in soad tiid oan de filosofystúdzje. Hy wie in oanhinger fan de Stoïsynske lear fan Epiktetus. Markus waard oplieden yn de filosofy troch Apollonius fan Chalchedon en yn de retorika troch Fronto. Der is in korrespondinsje tusken learling en learmaster Fronto oerlevere en dit jout in goed byld fan Markus syn oplieding. Keizer[bewurkje seksje | boarne bewurkje] Nei de dea fan Antoninus Pius op 7 maart 161 krige Markus Aurelius de titel fan Augustus, (keizer). Syn earste keizerlike died wie om, neffens de wil fan Hadrianus, de keizerlike macht te dielen mei Lusius Ferus. Al gau bruts der grutte rebûlje út oan de eastgrins, sadat Ferus yn 162 nei de eastlike provinsjes ta moast, wylst Markus Aurelius yn Rome efterbleau. Ferus kearde yn triomf werom mar syn troepen brochten ek de pestepidemy mei nei it westen, dy't grutte parten fan it keizerryk en ek Rome sels teheisterje soe. Bûtendat krigen sy te meitsjen mei in fijannige ynvaazje. Germaanske stammen, lykas de Markomannen en de Kwaden wienen de Alpen oerstutsen en Itaalje ynfallen. Beide keizers kamen yn aksje en twongen de Germanen tebek foarby de Alpen. Sy kearden yn 169 werom nei de haadstêd en ûnderweis krige Ferus in sykte-oanfal dêr't hy oan stjerre soe. Nei in koarte perioade fan rêst yn Rome bruts der fannijs fijannigens út oan de grinzen en waard Markus Aurelius wer twongen om der mei it leger hinne te gean. In nije rige fan oarloggen soe him de folgende acht jier tsjinhâlde om foar in langere perioade nei Rome werom te gean. Yn dizze perioade kaam syn ferneamde filosofyske wurk Ta eis heauton (oersetten as Meditaties) ta stân. Yn 175 wie hy sa slim siik dat it der op like dat hy stjerre soe. Syn frou ljochte de gouverneur fan Syria, Gaius Avidius Cassius, hjiroer yn, en dizze kaam yn opstân. Guon tinke dat sy ferhinderje woe dat har eigen soan Kommodus opfolger wurde koe, om't sy syn karakter as nimmen oars better koe en fermoede dat syn keizerskip jammerdearlik ôfrinne soe foar it Romeinske ryk. Markus Aurelius genies lykwols en sloech de opstân del. Faustina de Jongere soe in jier letter stjerre. Yn 177 kearde Markus Aurelius werom nei Rome en ferhege Kommodus as Augustus. Oant syn dea, trije jier letter, soe de keizerlike macht troch beiden dield wurden. Yn 178 bruts der wer oarloch út en wer gong Markus Aurelius nei it grinsgebiet. Dea en opfolging[bewurkje seksje | boarne bewurkje] Op 17 maart 180 stoar Markus Aurelius, op 59-jierrige leeftyd, ôfmêde troch jierren fan kriich, in natuerlike dea. Hy bruts mei de tradysje fan de adoptyfkeizers sûnt Nerva om in kapabele adoptyfsoan as opfolger te beneamen. Syn soan Kommodus folge him op. De klassike skiedkundigen, lykas yn de Historia Augusta skreaun, moasten neat hawwe fan Kommodus. Neffens harren optyk wie de beneaming fan syn eigen soan as opfolger de grutste misslach fan de oars sa wize Markus Aurelius. Mei de dea fan dizze keizer kaam ek in ein oan de gouden iuw fan it Ympearium. Troch de opfolgers fan Markus Aurelius soe it ryk hieltyd mear ferwurde ta in ûnbidich strang regele militêre diktatuer. Sjoch ek[bewurkje seksje | boarne bewurkje] Ta eis heauton better bekend as Meditaties fragmint út "Ta eis heauton" (Wikisource) Boarnen, noaten en referinsjes[boarne bewurkje] Boarnen, noaten en/as referinsjes: Literatuer: Anton Van Hooff, De Keizer-Filosoof, Utjouwerij Ambon-2012. 'Keppeling om utens: H.W. Benario, art. Marcus Aurelius (A.D. 161-180), yn DIR (2001). Nederlânske oersetting Overpeinzingen (pdf) Ingelske oersetting Meditations Opfrege fan "https://fy.wikipedia.org/w/index.php?title=Markus_Aurelius&oldid=1007770" Kategoryen: Romeinsk filosoof Romeinsk politikus Keizer fan it Romeinske Ryk Fergoade persoan Persoan berne yn 121 Persoan stoarn yn 180 Navigaasjemenu Persoanlik ark Net oanmeld Oerlis Bydragen Akkount meitsje Oanmelde Nammeromten Artikel Oerlis Farianten Werjeften Lêze Bewurkje Boarne bewurkje Skiednis besjen Mear Sykje Navigaasje Haadside Wikipedy-mienskip Hjoed Koartlyn feroare Samar in side Help Donaasjes Helpmiddels Hjirmei keppele Keppelings folgje Bysûndere siden Fêste keppeling Sidegegevens Dizze side sitearje Wikidata-item Ofdrukke/eksportearje Boek meitsje Ynlade as PDF Ofdrukferzje Yn oare projekten Wikimedia Commons Yn oare talen Afrikaans Aragonés Ænglisc العربية مصرى Asturianu Azərbaycanca تۆرکجه Bikol Central Беларуская Български བོད་ཡིག Brezhoneg Bosanski Català Cymraeg Čeština Dansk Deutsch Zazaki Ελληνικά English Esperanto Español Eesti Euskara Estremeñu فارسی Suomi Føroyskt Français Gaeilge Gàidhlig Galego 客家語/Hak-kâ-ngî עברית हिन्दी Հայերեն Hrvatski Magyar Interlingua Bahasa Indonesia Ido Yorùbá Íslenska Italiano 日本語 ქართული Kongo Қазақша 한국어 Latina Lingua Franca Nova Lietuvių Latviešu Malagasy မြန်မာဘာသာ Македонски Монгол मराठी Bahasa Melayu Napulitano Nederlands Norsk nynorsk Norsk bokmål Occitan Polski Piemontèis پنجابی Português Română Русский Sicilianu Scots Srpskohrvatski / српскохрватски Simple English Slovenčina Slovenščina Shqip Српски / srpski Svenska Kiswahili தமிழ் Тоҷикӣ ไทย Tagalog Türkçe Українська Oʻzbekcha/ўзбекча Tiếng Việt Winaray 吴语 中文 文言 粵語 Bân-lâm-gú Keppelings bewurkje Dizze side is it lêst bewurke op 22 aug 2020 om 18.56. De tekst is beskikber ûnder de lisinsje Creative Commons Nammefermelding-Lyk diele; der kinne oanfoljende betingsten fan tapassing wêze. Sjoch de Gebrûksbetingsten foar mear ynformaasje. Privacybelied Oer Wikipedy Foarbehâld Mobile ferzje Untwikkelders Statistiken Taljochting koekjes