ایمانوئل کانت - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد پرش به محتوا جمع و باز کردن نوار کناری جستجو ابزارهای شخصی به سامانه وارد نشده‌اید بحث مشارکت‌ها ایجاد حساب کاربری ورود بازدید محتوا صفحهٔ اصلی رویدادهای کنونی مقالهٔ تصادفی کمک مالی همکاری تغییرات اخیر ویکی‌نویس شوید! راهنما تماس با ویکی‌پدیا ابزارها پیوندها به این صفحه تغییرات مرتبط بارگذاری پرونده صفحه‌های ویژه پیوند پایدار اطلاعات صفحه یادکرد پیوند این مقاله آیتم ویکی‌داده نسخه‌برداری ایجاد کتاب دریافت به‌صورت PDF نسخهٔ قابل چاپ در دیگر پروژه‌ها ویکی‌انبار ویکی‌گفتاورد به زبان‌های دیگر Afrikaans Alemannisch አማርኛ Aragonés العربية الدارجة مصرى Asturianu Aymar aru Azərbaycanca تۆرکجه Башҡортса Žemaitėška Bikol Central Беларуская Беларуская (тарашкевіца)‎ Български भोजपुरी বাংলা Brezhoneg Bosanski Буряад Català Chavacano de Zamboanga Нохчийн Cebuano کوردی Čeština Чӑвашла Cymraeg Dansk Deutsch Zazaki Ελληνικά Emiliàn e rumagnòl English Esperanto Español Eesti Euskara Estremeñu Suomi Võro Føroyskt Français Arpetan Nordfriisk Frysk Gaeilge 贛語 Kriyòl gwiyannen Gàidhlig Galego ગુજરાતી עברית हिन्दी Fiji Hindi Hrvatski Magyar Հայերեն Interlingua Bahasa Indonesia Interlingue Ilokano Ido Íslenska Italiano 日本語 Patois Jawa ქართული Qaraqalpaqsha Taqbaylit Kabɩyɛ Қазақша ಕನ್ನಡ 한국어 Kurdî Кыргызча Latina Lëtzebuergesch Лезги Lingua Franca Nova Limburgs Ligure Ladin Lumbaart لۊری شومالی Lietuvių Latviešu मैथिली Malagasy Македонски മലയാളം Монгол मराठी Кырык мары Bahasa Melayu Malti Mirandés မြန်မာဘာသာ Эрзянь Nāhuatl Plattdüütsch नेपाली नेपाल भाषा Nederlands Norsk nynorsk Norsk bokmål Occitan Livvinkarjala ਪੰਜਾਬੀ Polski Piemontèis پنجابی پښتو Português Runa Simi Rumantsch Română Русский Русиньскый Kinyarwanda संस्कृतम् Саха тыла Sardu Sicilianu Scots Srpskohrvatski / српскохрватски Simple English Slovenčina Slovenščina Shqip Српски / srpski Sunda Svenska Kiswahili தமிழ் తెలుగు Тоҷикӣ ไทย Tagalog Tok Pisin Türkçe Татарча/tatarça Українська اردو Oʻzbekcha/ўзбекча Vepsän kel’ Tiếng Việt West-Vlams Volapük Winaray 吴语 მარგალური ייִדיש Yorùbá Zeêuws 中文 文言 Bân-lâm-gú 粵語 ویرایش پیوندها منوی ناوبری فضاهای نام مقاله بحث گویش‌ها بازدیدها خواندن ویرایش نمایش تاریخچه بیشتر ایمانوئل کانت از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد ایمانوئل کانت زادهٔ ۲۲ آوریل ۱۷۲۴ کونیگسبرگ، پادشاهی پروس (کالینینگراد کنونی در روسیه) درگذشت ۱۲ فوریه ۱۸۰۴ (۷۹ سال) کونیگسبرگ، پادشاهی پروس ملیت پروسی دوره عصر روشنگری حیطه فلسفه غربی مکتب کانتیانیسم عصر روشنگری ایدئالیسم آلمانی مبناگرایی مفهوم‌گرایی نقد عقل محض بازنمایی‌گرایی تئوری مطابقت حقیقت اخلاق کانتی لیبرالیسم کلاسیک محل کار دانشگاه کونیگسبرگ استادان مارتین کنوتسن شاگردان یوهان گوتلیب فیشته, یوهان گوتفرید فون هردر علایق اصلی معرفت‌شناسی, متافیزیک, فلسفه اخلاق, زیبایی‌شناسی, کیهان‌زایی ایده‌های چشمگیر انتزاعی و انضمامی زیبایی‌شناسی نقد قوه حکم گزاره تحلیلی-گزاره ترکیبی امر مطلق امر مشروط مقوله (کانت) فلسفه نقدی نقد عقل محض ملکوت غایات ذهن‌شناسی نومن (فلسفه) جرئت اندیشیدن داشته باش طرح‌واره (کانت) فلسفه عملی مقوله (کانت) تأثیرگرفته از یاکوب بوهمه, کریستیان ولف, الکساندر گوتلیب باومگارتن, افلاطون, ارسطو, یوهان گئورگ هامان, سکستوس امپریکوس, لوکرتیوس, دیوید هیوم, آدام اسمیت, رنه دکارت, گوتفرید لایبنیتس, جان لاک, ژان-ژاک روسو, آیزاک نیوتن, یوهانس نیکولاس تتنس, امانوئل سویدنبرگ, اقلیدس تأثیرگذار بر فلسفه غرب, برنارد بولتسانو, رودلف کارناپ, یوهان گوتلیب فیشته, گوتلوب فرگه, پل گایر, یورگن هابرماس, گئورگ ویلهلم فریدریش هگل, مارتین هایدگر, یوهان گوتفرید فون هردر, فریدریش هاینریش یاکوبی, کارل یاسپرس, چارلز سندرز پیرس, کارل پوپر, فریدریش ویلهلم یوزف شلینگ, فریدریش شلایرماخر, کارل ویلهلم فریدریش اشلگل, آرتور شوپنهاور, آفریکان اسپیر, ادوارد زلر امضاء ایمانوئل کانت (به آلمانی: Immanuel Kant) (زادهٔ ۲۲ آوریل ۱۷۲۴ – درگذشتهٔ ۱۲ فوریه ۱۸۰۴) فیلسوف سرشناس آلمانی در عصر روشنگری و کارساز در فلسفه جدید بود. او یکی از فیلسوفان کلیدی عصر روشنگری است و فلسفهٔ وی از اندیشه‌های چیره بر نیمهٔ نخست سدهٔ نوزدهم است.[۱] وی تجربه گرایی و عقل‌گرایی آغازین نوین را در هم آمیخت و تا به امروز کارایی باارزش وی در مابعدالطبیعه، معرفت‌شناسی، اخلاق، فلسفه سیاسی، زیبایی‌شناسی و دیگر زمینه‌ها دنباله دارد. اندیشه بنیادین «فلسفه نقدی» کانت به ویژه در نقدهای سه‌گانه وی «نقد عقل محض»، «نقد عقل عملی»و «نقد قوه حکم»، «خودآیینی انسان» است. وی استدلال می‌کند که درک انسان، سرچشمه قوانین سراسری طبیعت است که سازنده همه تجربه ماست؛ و خِرَد انسان است که قانون اخلاقی را به ما می‌دهد که این قانون، بنیاد ما برای باور به خدا، آزادی، و جاودانگی است؛ پس شناخت علمی، اخلاق و باور دینی در برابر هم سازگار و باورپذیرند زیرا پشتوانه همه آن‌ها بنیاد یکسان «خودآیینی» انسانند، که همچنین، انسان برپایه جهان نگری فرجام شناسانه حکم تأملی، سرانجام پایانی طبیعت است.[۲] محتویات ۱ زندگی ۱.۱ آثار نخستین ۱.۲ آثار بنیادین ۱.۳ کانت و زرتشت ۲ فلسفهٔ کانت ۲.۱ پیش‌زمینهٔ فلسفی ۲.۲ معرفت‌شناسی ۲.۳ نقد عقل محض ۲.۴ اخلاق ۲.۵ زیبایی‌شناسی ۲.۶ آزادی اراده ۲.۷ آزادی ۲.۸ مذهب ۲.۹ خدا و بقای نفس ۲.۱۰ انتقادات ۳ آثار ۴ جستارهای وابسته ۵ پانویس ۶ منابع ۷ پیوند به بیرون زندگی[ویرایش] ایمانوئل کانت در سال ۱۷۲۴ در کونیگسبرگ، مرکز پروس شرقی، در خانواده‌ای متوسط و مسیحی از مذهب متقدسان لوتری[۳] زاده شد.[۴] نیاکان کانت، آلمانی‌نژاد و خانواده پدرش اهل تیلزیت بودند. پدرش، یوهان گئورک کانت، سراج یا چرم‌کار معمولی با درآمدی ناچیز و خانواده مادرش، آنا رگینا رویتر، نیز در همان صنف مشغول بودند. کشیش خانواده کانت، فرانتس آلبرت شولتس، مدیر مدرسه فریدریش نیز بود. وی با پی بردن به نشانه‌های هوش استثنایی در دومین پسر خانواده معمولی کانت، برایش یک فرصت آموزشی را برنامه‌ریزی کرد که برای بچه‌های طبقه اجتماعی والدینش نادر بود. کانت در این مدرسه، زبان لاتین و موضوع‌های دیگر را به قدر کفایت آموخت تا اینکه در ۱۶ سالگی، (سال ۱۷۴۰م) وارد دانشگاه آلبرتوس کونیگسبورگ شد.[۵] از مدارک دانشگاه مشخص نشده که او را برای رشته الاهیات ثبت نام کرده باشند. اما او به آموختن علوم طبیعی و به خصوص فلسفه و فلسفه علوم طبیعی و ریاضیات زیر نظر یوهان گوتفرید تسکه و مارتین کنوتسن پرداخت. [۶] در سال 1746 اولین نوشته خود را با نام نظریاتی در مورد ارزش واقعی نیروی زنده منتشر کرد که ظاهراً برای تز دکترای خود آماده کرده بود اما در اعتراض به نظرات پروتستانها و استادش مارتین کنوتسن آن را به آلمانی منتشر می کند. وقتی پدر او در سال 1744 به سختی بیمار و در سال 1746 فوت می کند، نه تنها مجبور می شود هزینه خود بلکه هزینه دو برادر و خواهر کوچک تر از خود را نیز تامین کند. برای همین کونیگسبورگ را ترک می کند و به عنوان معلم سرخانه مشغول به کار می شود، ابتدا تقریباً تا سال 1750 نزد خانواده یکی از کشیشان اصلاح طلب به نام دانیل ارنست آندرش و سپس تا 1753 نزد خانواده ماژور برنهارد فریدریش فن هولزن. کانت همچنان در این سالها دانشجوی دانشگاه آلبرتینای کونیگسبورگ نیز بود. سومین موقعیت کاری وی نزد خانواده کیزرلینگ در قصر والدبورگ کاپوستیگال نزدیک کونیگسبورگ بود که راه را برای ارتباط با طبقه اجتماعی بالای آن شهر باز کرد. در سال 1755 پایان نامه خود را ارایه می کند و فارغ التحصیل می گردد. وی در همین سال نیز اولین اثر مهم خود را منتشر می کند، تاریخ عمومی طبیعت و نظریه آسمانی، اما مورد توجه قرار نمی‌گیرد. اولین درخواست او برای تدریس در رشته منطق و متافیزیک در دانشگاه اش در سال 1759 رد می شود. در سال 1764 پیشنهاد تدریس در رشته هنر شاعری را نمی‌پذیرد. کانت از 1766 تا 1772 به عنوان دستیار کتابدار در کتابخانه قصر پادشاهی کار کرد و این اولین شغل ثابت وی بود. به علاوه وی در شهر ینا و ارلانگن هم تدریس می کرد تا این که بالاخره در سن 46 سالگی در سال 1770 کرسی پروفسور رشته منطق و متافیزیک را در شهر کونیگسبورگ به دست می آورد. در همین سال اثر تازه اش را با عنوان اشکال و دلایل دنیای ذهنی و عقلی را منشر می کند. وی در سال 1778 درخواست وزیر فرهنگ شهر هاله را برای تدریس در دانشگاه معروف آن شهر با حقوقی بالاتر رد می کند. بین سالهای 1786 تا 1788 کانت رییس دانشگاه کونیگسبورگ می شود. در سال 1787 استاد آکادمی سلطنتی پروس در برلین می شود . 1794 عضو افتخاری آکادمی علوم سن پترتزبورگ می گردد. کانت پانزده سال آخر عمر خود را با مشکلات حاد ماموران سانسور سپری کرد. در سال 1794 او را متهم به تحقیر بعضی از اصول متن مقدس مسیحی کردند. او تا سال 1796 همچنان به تدریس ادامه داد اما به او گفته شده بود که متون مذهبی اش را که با انجیل مطابقت ندارند تدریس نکند. شکاویه ای دوست او و ناشر ماهنامه برلین، یوهان اریش بیستر، در نزد پادشاه هم رد شد. کانت و هم‌نشینانش دور میز، امیل دورستلینگ کانت اغلب به عنوان آدمی با برنامه دقیق و مشخص روزانه معرفی می شود که به خاطر احساس وظیفه، کاملاً بر کار خود متمرکز بود. اما این تماماً درست نیست. وی در دوران دانشجویی ورق باز ماهر ی بود و در با بازی بیلیارد کمک هزینه تحصیل خود را در می آورد. در جمعی که او با علاقه حاضر می شد، به عنوان جوانی مودب و با لباسی مد روز به تن شناخته می شد و با دانش بی پایان خود دیگران را تحت تاثیر می گذاشت و با تعریف ماجراهای بامزه بدون این که خود بخندد باعث سرگرمی دیگران می شد. [۷] تنها تزیین خانه‌اش پرتره‌ای از روسو بود. خدمتکار او، که سربازی آموخته به نام مارتین لامپه بود، هر روز ساعت 4:45 او را با این جمله از خواب بیدار می کرد : "دیگر وقتش است!" و هر شب ساعت 22 به رخت خواب می رفت. صبحانه‌اش فنجانی چای و یک پیپ تنباکو بود. سپس برای درس‌گفتارهایش آماده می‌شد، که ۵ یا ۶ روز در هفته برگزار می‌شد، و ساعت ۷ یا ۸ صبح (با توجه به فصل) آغاز می شد. اغلب برای ناهار دوستانش را دعوت می کرد. اما بحث بر سر فلسفه را ممنوع کرده بود. با رفتن مهمانانش غالباً بر صندلی راحتی در اتاق نشیمن چرتی می‌زد. در ساعت ۵ بعد از ظهر، پیاده‌روی‌اش آغاز می‌شد که زمان آن بنا به قصه مشهور، چنان دقیق بود که ساکنان کونیگسبرگ می‌توانستند ساعت‌هایشان را تنظیم کنند. شب‌های کانت غالباً با معاشرت در خانه دوستان می‌گذشت.[۸] تندیس ایمانوئل کانت در شهر کالینینگراد (کونیگسبرگ), روسیه وی اغلب زندگی خود را در کونیگسبورگ گذراند و در 80 سالگی در ۱۲ فوریه ۱۸۰۴ میلادی درگذشت.[۹] در مراسم تشییع جنازه او، مردم از شهرهای مختلف آلمان گرد آمدند تا به مردی بزرگ ادای احترام نمایند. بر سنگ نوشتهٔ آرامگاه وی این جملات حک شده‌است: «دو چیز، هر چه مکررتر و ژرف‌تر به آن‌ها می‌اندیشم، ذهنم را با شگفتی و هیبت باز هم تازه‌تر و فزاینده‌تری به خود مشغول می‌دارند: آسمان پر ستاره بر فراز من و قانون اخلاقی در درون من.» قبر او در استوا کانتیانا[۱۰] قرار دارد. آثار نخستین[ویرایش] همه آثار منتشره وی قبل از ۳۰ سالگی، در باب علوم طبیعی بودند؛ دربارهٔ موضوعهایی در فیزیک لایبنیتسی، اخترشناسی، زمین‌شناسی، شیمی.[۱۱] وی بنیان‌گذار رشته «جغرافیای طبیعی» (امروزه «علوم زمین») شناخته می‌شود. کارهای وی در این زمینه به «تاریخ طبیعی عمومی و نظریه آسمانها» منتهی شد. در این مقاله وی برای نخستین بار فرضیه سحابی‌ها را دربارهٔ منشأ منظومه شمسی مطرح کرد؛ ولی ناتوانی مالی برای انتشارش، سبب پنهان ماندن آن شد و عملاً برای سال‌ها ناشناخته ماند تا اینکه لاپلاس اساساً همان فرضیه را با تفصیل ریاضی بیشتری مطرح کرد.[۱۲] وی همچنین در سال ۱۷۵۵ درگیر تأملات نقادانه فلسفی دربارهٔ بنیادهای شناخت و اصول اولیه مابعدالطبیعه ولفی در رساله ای لاتینی شد: شرحی جدید دربارهٔ اصول اولیه شناخت مابعدالطبیعی. اولین بیان دربارهٔ برخی از اندیشه‌های خاص کانت پیرامون موضوعهایی مثل علیت و تعامل ذهن-بدن و استدلال‌های مابعدالطبیعه سنتی برای وجود خدا، در این رساله یافت می‌شود.[۱۲] مخاطبان فلسفی گسترده‌تر در ۱۷۶۲ جذب آثار کانت شدند؛ هنگامی که مقاله وی با عنوان «در باب تمایز اصول الهیات طبیعی و اخلاق»، جایزه دوم را در یک مسابقه برد و به همراه مقاله برنده در ۱۷۶۴ منتشر شد و تمجیدهای درخور توجهی را از موزس مندلسزون که جایزه اول را برده بود، دریافت کرد.[۱۳] آثار بنیادین[ویرایش] پس از انتشار مقاله معروف خود با عنوان «دربارهٔ صور و اصول جهان محسوس و معقول» که در سال ۱۷۷۰ منتشر شده، بیش از ده سال نوشتهٔ مهمی در زمینهٔ فلسفه منتشر نکرد.[۱۴] در سال ۱۷۸۱، چاپ نخست نقد عقل محض منتشر شد و استقبال اولیه از این کتاب سخت برای کانت ناامیدکننده بود. مندلسون اعلام کرد که قادر به تعقیب استدلال‌های کانت نیست و «ناتوانی عصبی» او را از هرگونه «کار سنگین» بازمی‌دارد؛ ولی تنها چند سال بعد اهمیت نقد عقل محض آشکار و تصدیق شد.[۱۵] ترتیب آثار دوره انقلابی در اندیشه کانت چنین است:[۱۶] نقد عقل محض (۱۷۸۱) تمهیدات (۱۷۸۳) پاسخی به این پرسش: روشنگری چیست؟ (۱۷۸۴) بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق (۱۷۸۵) مبادی مابعدالطبیعی اولیه علوم طبیعی (۱۷۸۶) نقد عقل عملی (۱۷۸۸) نقد قوه حکم (۱۷۹۰) دین در محدوده عقل تنها (۱۷۹۳) به سوی صلح جاودانه (۱۷۹۵) مابعدالطبیعه اخلاق (۱۷۹۷) انسان‌شناسی از دیدگاه عملی (۱۷۹۸) کانت و زرتشت[ویرایش] کانت در سال‌های پایانی عمر به اندیشه‌های زرتشت (پیامبر ایرانی) علاقه‌مند شد. او نام زرتشت را در عنوان‌های دو اثر خود در ۱۸۰۲ آورده‌است: زرتشت با چکیدهٔ فلسفهٔ او تحت یک اصل. زرتشت: خِرَد فیزیکی همراه با خِرد اخلاقی-عملی او در یک آمیختگیِ برون‌گرایانه.[۱۷] فلسفهٔ کانت[ویرایش] مقبره کانت درکونیگسبرگ، پروس ۲۰۰۷ کانت در فلسفهٔ خود در پی پاسخگویی به سه پرسش اساسی است: نخست این‌که چه چیز را می‌توان دانست (نقد عقل محض)؟ دوم این‌که چه باید کرد (نقد عقل عملی)؟ و سوم این‌که چه امید و انتظاری می‌توان داشت؟[۱۸] پیش‌زمینهٔ فلسفی[ویرایش] وی از هیوم، روسو و لایبنیتز تأثیرپذیری زیادی داشت و بر فلاسفه بعد از خود مانند هگل، و کل جریان ایدئالیسم آلمانی نیز تأثیر زیادی بر جای گذاشت. از او نقل شده که «هیوم مرا از خواب دگماتیسم بیدار کرد.» معروف است که وقتی کانت کتاب امیل روسو را به دست گرفت، حتی گردش روزانهٔ خود را هم کنار گذاشت چراکه می‌خواست کتاب را یک‌مرتبه تمام کند.[۴] معرفت‌شناسی[ویرایش] برای شروع معرفت‌شناسی کانت باید گفت معرفت‌شناسی شاخه‌ای از فلسفه است که به عنوان نظریه چیستی معرفت و راه‌های حصول آن تعریف می‌شود. مثلاً از کجا و چگونه متوجه شویم مطلبی درست است و ریشه شناخت ما از کجا می‌آید؟ در اصل این مسئله معرفت‌شناسی مهم‌ترین بخش از فلسفه مدرن بعد از لاک به حساب می‌آید که تمام موفقیت‌های مکتب تجربه گرایی در انگلستان در این زمینه است. یکی از بزرگترین تجربه گرایان و فلاسفه تاریخ بریتانیا و هم دوره کانت، دیوید هیوم کسی که تجربه‌گرایی را به اوج خود رساند.[۱۹] یک روز کانت مشغول خواندن بزرگ‌ترین اثر هیوم یعنی تحقیق در فاهمه انسانی بود که اعلام کرد که :از خواب جزم اندیشانه (متعصبانه) اش بیدار شده‌است.[۲۰] پس کانت نوعی نگاه متعادل و بینابینی یا سنتزی در برخورد با دو مشرب مسلط آن زمان، یعنی فلسفه قاره و فلسفه انگلستان در پیش گرفت و همین نگاه به وی امکان داد تا به دور از حب و بغض‌های رایج در میان پیروان این دو مشرب امکان تلفیق و ترکیب آن‌ها را فراهم سازد و سنتز یا برابر نهاد دیگری ارائه کند که نام او را در عرصهٔ نظام فلسفی جهان و فلسفه کلاسیک آلمان به اوج افتخار برساند. یکی از میراث‌های اساسی به جای مانده از دستگاه فکری و تحلیلی کانت مبادرت به فراهم ساختن بستر نقد به عنوان یکی از بسترهای چالش‌برانگیز در عرصهٔ فلسفهٔ مدرن اروپاست. او همانند تجربه گرایان معتقد بود که ابتدائاً باید به قوهٔ شناخت پرداخت و محدودیت‌ها و توانایی‌های آن را معلوم کرد و این بستر را با تدوین سه اثر مهم که بعدها به صورت آثار کلاسیک فلسفهٔ مدرن و ایدئالیسم آلمانی درآمدند پی می‌گیرد؛ یعنی در قالب نقد عقل محض و دوم نقد عقل عملی و سوم نقد قوه حکم یا نقد داوری. جدول مقولات کانت کمیت: وحدت کثرت کلیت کیفیت: واقعیت یا ثبوت سلب یا نفی حصر یا تحدید نسبت: جوهر علیت فعل و انفعال جهت: امکان عام-امتناع وجود-عدم وجوب امکان خاص او یازده سال چیزی منتشر نکرد تا نقد عقل محض را به اتمام رساند در سال ۱۷۸۱ بزرگ‌ترین شاهکار فلسفی خود و یکی از بهترین آثار فلسفی تاریخ بشر در کنار کتاب جمهور از افلاطون و اخلاق از اسپینوزا.[۲۱] به این ترتیب، وی با ترکیب این دو مشرب روند تکامل فلسفه را متحول ساخت و مسیر آن را دگرگون کرد. در این راه او دو حرکت یا گام اساسی را در پیش گرفت. او در کتابش: با تأکید بر قوت و توانمندی این ادعای تجربه‌گرایی که تجربهٔ حسی تنها منبع شناخت و منشأ تمام آرا و اندیشه‌های انسان به‌شمار می‌رود ولی نتیجه‌گیری بدبینانهٔ آن را قبول نداشت که نمی‌توان این آرا و اندیشه‌ها را توجیه نمود و علت یا عللی برای آن‌ها اقامه کرد. از سوی دیگر، این ادعای عقل‌گرایی را نیز قبول نداشت که حقایق واقع دربارهٔ مسئلهٔ وجود یا عدم پدیده‌ها و اشیا تنها به مدد عقل قابل شناسایی است. می‌توان حرکت کانت را خروج عقل‌گرایی و ایدئالیسم از بن‌بست‌های کور آن دانست.[۲۲] راه‌حل پیشنهادی کانت برای این مسئله که چگونه حکم ترکیبی پیشین دربارهٔ ممکن است آنست که به جای آن‌که فرض کنیم اشیاء اصلند و ذهن ما ادراک خود را تابع حقیقت آن‌ها می‌کند، فرض کنیم که ذهن ما اشیاء را بر ادراک خود منطبق می‌سازد؛ بنابراین موضوع ناممکن است که بدانیم ادراک ذهن ما با حقیقت اشیاء منطبق هست یا نه. کانت این استدلال را انقلاب کوپرنیکی خود می‌خواند.[۲۳] در کتاب نقد عقل عملی نیز که در ۱۷۸۸ تألیف شد به تحقیق در خصوص مابعدالطبیعه یعنی شناخت مسایلی چون وجود خدا، جاودانه بودن روح، جبر و اختیار انسان، ضرورت آزادی و نظایر آن‌ها پرداخته‌است. نقد عقل محض[ویرایش] در ۴۶ سالگی کانت یک محقق جاافتاده بود و همچنین یک فیلسوف تاثیر گذار و از او انتظار زیادی می‌رفت. در مکاتبه‌ی با دوست و شاگردپیشین خود مارکوس هرز، کانت اعتراف می‌کند که در مقدمه‌ی پایان‌نامه، او ارتباط بین دنیای محسوس و قوای عقلانی را نتوانسته بود بیان کند. او باید توضیح می‌داد که چطور آنچه را ما دانش حسی می‌نامیم با نوع دیگر علم که آن را دانش عقلانی می‌نامیم ممزوج کرده بود زیرا این دو به یکدیگر مربوطند ولی فرایندهای متفاوتی دارند. کانت همچنین بیداری خود را از خواب دگم‌گرایی که در آن او اصول مذهب و فلسفه‌ی طبیعت را پذیرفته بود مدیون دیوید هیوم می‌داند[۲۴]. هیوم در کتاب خود به عنوان رساله در خصوص طبیعت انسان استدلال کرده بود که ما ذهن را تنها به طریق ذهنی و نه عینی می‌شناسیم که در حقیقت یک حالت توهمی است و مجموعه‌ای از دریافت‌های ماست. مفاهیمی همچون علیت، اخلاق و اشیاء در هیچ‌کدام در تجربه حضور ندارند برای همین ممکن است واقعیت آنها زیر سوال باشد.[۲۵] کانت احساس کرد که خرد می‌تواند این شک را برطرف کند و خود برآن شد که این مشکل را حل کند. با این که از معاشرت و همنشینی با دیگران لذت می‌برد، کانت انزوا گزید و در برابر سعی دوستانش که می‌خواستند او را از انزوا بیرون بکشند مقاومت کرد. ولی کانت سکوت خود را در سال ۱۷۸۱ شکست، حاصل آن کتاب نقد عقل محض بود. کانت بر خلاف تجربه‌گرایی هیوم، ابراز داشت که برخی از علوم به صورت فطری در ذهن وجود دارد مستقل از تجربه[۲۶]. با اینکه این نقد امروزه بین همه‌ی فلاسفه جزو یکی از مهم‌ترین آثار فلسفه به شمار می‌رود، ولی در زمان خود این اثر از سرشناسی زیادی پیدا نکرد. کتاب حدود ۸۰۰ صفحه بود و زبانی بسیار پیچیده داشت. تعداد کمی آن را بررسی کردند و آنها آن را اثر مهمی به شمار نیاوردند. شاگرد پیشین کانت یوهان گوتفرید هِردِر این نقد را وارد کرد که در این کتاب خرد به عنوان یک پدیده‌ی قابل بررسی و نقد قلمداد شده به جای آنکه فرایند استدلال در حوزه‌ی زبانی و شخصیت فرد مورد بررسی قرار گیرد[۲۷]. همچنین مانند برخی دیگر از فلاسفه که کار کانت را نقد کردند، او بر این عقیده بود که زمان و مکان صورت مستقلی ندارند تا بتوانند مورد بررسی قرار گیرند. همچنین گارو و فِدِر بر کانت ایراد وارد کردند که او تفاوتی بین دریافت و حس قائل نشده است[۲۸]. اخلاق[ویرایش] نوشتار اصلی: اخلاق کانتی کانت معتقد بود که ارادهٔ خیر و حسن نیت تنها مفهوم ذاتاً خوب است[۲۹] و معنی حسن نیت، انجام وظیفه است، تنها دلیل موجه برای ادای وظیفه همان وظیفه بودن آن است و هیچ دلیل دیگری نباید داشته باشد، و اگر کسی از ترس مجازات یا به امید پاداش ادای وظیفه کند، تکلیف خود را انجام نداده‌است. کانت در این زمینه گفته‌است: «من خواب می‌دیدم و می‌پنداشتم که زندگی تمتع است چون بیدار شدم دیدم وظیفه است.»[۳۰] تکلیف عملی است که شخص برای متابعت از قاعدهٔ کلی انجام می‌دهد. به عبارتی دیگر تکلیف احترام به قانون است.[۳۱] قاعدهٔ اخلاقی اصلی کانت این است که شخص باید همواره چنان عمل کند که گویی شیوهٔ عمل او قانون فراگیر طبیعت خواهد شد و همواره و همه‌وقت قانون کلی خواهد بود.[۳۰] قاعدهٔ اساسی دیگر در فلسفهٔ کانت بیان می‌کند که انسان غایت فی نفسه است و باید با هر انسانی، خواه خود و خواه دیگران به عنوان غایت رفتار کرد نه وسیلهٔ رسیدن به هدف.[۳۲] زیبایی‌شناسی[ویرایش] بخشی از مجموعه مقالات دربارهٔ ایمانوئل کانت آثار مهم نقد عقل محض تمهیداتی برای هر مابعدالطبیعه آینده در پاسخ به پرسش: روشنگری چیست؟ بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق نقد عقل عملی نقد قوه حکم دین در محدوده عقل تنها صلح پایدار: یک طرح فلسفی مابعدالطبیعه اخلاق کانتیانیسم اخلاق کانتی ایدئالیسم استعلایی فلسفه نقدی جرئت اندیشیدن داشته باش طرح‌واره پسینی و پیشینی گزاره تحلیلی-گزاره ترکیبی نومن مقوله امر مطلق امر مشروط "ملکوت غایات" فلسفه سیاسی افراد جرج بارکلی رنه دکارت یوهان گوتلیب فیشته فریدریش هاینریش یاکوبی گئورگ ویلهلم فریدریش هگل دیوید هیوم آرتور شوپنهاور باروخ اسپینوزا آفریکان اسپیر یوهانس نیکولاس تتنس موضوعات مرتبط نقد شوپنهاور ایدئالیسم آلمانی نوکانتی ن ب و اگر کار مهم فلسفی کانت میانجیگری میان تقابل «عقل‌گرایی» و «تجربه‌گرایی» یا فراروی از آن دانسته شود، تنها قلمروی از فلسفه که در آن وی وظیفه خودش را دقیقاً در این حدود می‌فهمد زیبایی‌شناسی است. وی راه حل‌های عقل گرایان و تجربه گرایان دربارهٔ احکام ذوق را ناپذیرفتنی می‌داند و می‌گوید راه حل قانع‌کننده برای مسئله ذوق باید هنجاری بودن اصیل چنین احکامی یا ضرورت و اعتبار کلی آن‌ها برای همه سوژه‌ها را با سوبژکتیویته ذاتی‌شان ترکیب کند. یعنی این احکام بدانچه خشنود یا ناخشنود می‌کنند مربوط می‌شوند نه به هرگونه ویژگی عینی که موجب لذت یا الم می‌شود.[۳۳] حکم ذوق متضمن چیزی است که کانت «بازی آزاد» خیال و فاهمه در رابطه متقابل می‌نامد. مقصود از آزاد بودن، آن است که خیال تابع هیچ مفهوم از فاهمه نیست. این بازی آزاد، سبب هماهنگی دو قوه می‌شود و هر دو را جان می‌بخشد و سوژه، فعالیت ثمربخش هر یک از قوای ما را به شکل احساس لذت، تجربه می‌کند. این احساس لذت در نظریه کانت، لذت زیبایی شناختی یا تجربه زیبایی است. حکم زیبایی شناختی مقابل، یعنی دربارهٔ زشتی یک چیز، هنگامی است که تصور، فاهمه را از درک داده‌های خیال بازمی‌دارد، به طوری که قوای ما نمی‌توانند همکاری بی مخمصه ای داشته باشند.[۳۴] لذت زیبایی شناختی به نحو کلی انتقال‌پذیر است و چون ما موجودهایی اجتماعی هستیم که از توانایی ارتباط برقرار کردن با هم نوعانمان لذت می‌بریم، به لذت جنب و جوش متقابل قوا، لذت اجتماعی بودن نیز افزوده می‌شود - لذت داشتن احساسهایی که به نحو کلی انتقال‌پذیر و با دیگران شرکت‌پذیرند.[۳۵] آزادی اراده[ویرایش] در مورد مسئلهٔ آزادی اراده، کانت قائل به مختار بودن و ارادهٔ آزاد انسان است. او معتقد است که این موضوع به برهان و استدلال نیازی ندارد[۳۶] و عقل محض در تحلیل این مسئله عاجز است. او وجود انسان را شامل وجه طبع و عقل می‌داند. طبع انسان مربوط به طبیعت است و تابع علیت و جبری، اما عقل انسان از جملهٔ معقولات است و زمانی نیست. پس هنگامی که انسان از عقل خود پیروی کند و تکالیف خود را انجام دهد، محکوم ارادهٔ خود یعنی آزاد خواهد بود.[۳۷] کانت به اندازه اسلاف فیلسوف پیشین خود در فکر اثبات و استقرار آزادی اراده بود، ولی چون از دشواری‌هایی که در این راه در پیش رو داشت آگاه بود نوشت: «از آنجا که پیوند ناگسستنی رویدادها (پدیده‌ها) قانون تغییرناپذیر طبیعت است، اگر رویدادها واقعاً و مطلقاً حقیقت داشته باشند آزادی اراده ممتنع است؛ لذا فیلسوفانی که در این مسئله به عقیده عموم بگروند هرگز نخواهند توانست دو مفهوم طبیعت و آزادی را سازگار سازند.»[۳۸] آزادی[ویرایش] از دیدگاه کانت، آزادی مادامی که با آزادی هر فرد دیگر، بتواند در چارچوب یک قانون عمومی برقرار باشد، تنها حق اولیه‌ای است که به هر انسانی به دلیل انسان بودنش تعلق دارد. کانت همهٔ دیگر اصل‌های حقوق بشری مانند برابری و استقلال انسان را از همین اصل بنیادین آزادی مشتق می‌کند. کانت در فلسفهٔ سیاسی خود، نه تنها آخرین پیوندهای میان اندیشهٔ سیاسی دوران جدید و دوران‌های پیش از آن را به‌طور قطعی می‌گسلد، بلکه فراتر از آن، مفهوم حق طبیعی عصر روشنگری را به گونه‌ای پیگیر رادیکالیزه می‌کند. وقتی آرای آزاداندیشانه روسو در انقلاب کبیر فرانسه به بار نشست، کانت از شادی گریست، احساسی که در جامعه محافظه کار آلمانی و اخلاق تا حدی سیاست گریزش مغایرت داشت. کانت در بین فیلسوفان مدرن کمتر به سیاست و فلسفه سیاسی توجه می‌کرد.[۳۹] همچنین کانت می‌گویید اثبات اینکه موجودات عاقل آزاد و مختار هستند، به طریق نظری برای عقل انسان غیرممکن است. پس نمی‌توان اثبات کرد که آزادی امکان ندارد. قانون اخلاقی ما را به فرض آن مجبور می‌کند و لذا مجاز می‌داند که ان را فرض نماییم. قانون اخلاقی از این رو ما را مجبور به فرض آن می‌نماید که مفهوم آزادی و مفهوم اصل اعلای اخلاق آنچنان از یکدیگر لاینفک و متحد هستند که می‌توان آزادی عملی را به عنوان استقلال اراده از هر چیزی غیر از قانون اخلاقی تعریف کرد؛ و به واسطهٔ این علاقهٔ لاینفک گفت شده قانون اخلاقی آزادی را مفروض می‌دارد. در ادامه کانت می‌گوید:اینکه انسان نسبت به عمل واحد از لحاظ نابرابری‌ها و ذوات معقول آزاد و از لحاظ تجربی موجب و مجبور است چندان ساده و آسان نیست ولی کانت با توجه به مقدماتی که تمهید کرده چاره‌ای جز اتخاذ این نظر را ندارد.[۴۰] مذهب[ویرایش] از نظر کانت اخلاق مستلزم دین نیست یعنی انسان برای شناختن تکلیف خود خدا را به عنوان شارع کل که باید مورد رحمت واقع شود بدانیم. اما به خدا حرمت گذاشتن چه معنی دارد؟ معنی آن این است که قانون اخلاقی را رعایت کنیم و برای ادای تکلیف عمل کنیم. به عبارت دیگر کانت برای آداب دینی دعا و اظهار عبودیت و پرستش چه فردی و چه جمعی ارزش زیادی قائل نبود. نظر او در این‌باره در عبارت معروف او خلاصه شده که می‌گوید: هر چیزی غیر از طریق سلوک اخلاقی که انسان خیال می‌کند برای ترضیهٔ خود انجام دهد توهم دینی و عبادت کاذب خداوند است.[۴۱] خدا و بقای نفس[ویرایش] کانت برهانی در جهت اثبات وجود خداوند ارائه می‌کند که به برهان اخلاقی مشهور است. او استدلال می‌کند که عقل عملی حکم می‌کند که انسان وظیفه دارد به دنبال خیر تام باشد. خیر تام شامل فضیلت کامل و سعادت کامل است. هم چنین عقل عملی حکم می‌کند که هر وظیفه‌ای تنها در صورتی بر عهدهٔ مکلف است که از عهدهٔ آن برآید و مهیا کردن شرایط جهان خارج برای رسیدن به خیر استعلایی، از عهدهٔ انسان خارج است. پس باید خالقی در طبیعت این هماهنگی را برقرار سازد که همان خداست. این نوع استدلال ابداع کانت است چرا که پیشینیان از اثبات وجود خداوند تعهد اخلاقی را نتیجه می‌گرفتند اما کانت مسیر عکس را می‌پیماید.[۴۲] در مورد بقای نفس نیز کانت استدلالی مشابه می‌آورد و می‌گوید که نفس انسان خود را مکلف می‌یابد که به سوی کمال و سعادت و خیر تام حرکت کند اما در این دنیا عقل پایبند تمایلات و طبع است و سعادت و خیر تام با هم به دست نمی‌آیند، پس می‌توان امیدوار بود پس از مرگ درجهانی که این تباین میان عقل و طبع وجود نداشته باشد به کمال برسد.[۴۳] انتقادات[ویرایش] هگل از کانت به خاطر تفکر انتزاعی و تلاش در جهت شناخت پیش از شناخت یافتن انتقاد می‌کند و این کار را مثل خودداری از تن به آب زدن پیش از شنا آموختن می‌داند.[۴۴] پس از کانت، هگل مدعی شد که خواسته نهایی دوران مدرن، این است که تفکر، تمام دانش‌ها و ارزش‌هایش را آزادانه و به نحو خود مختار از عقل استخراج کند. علاوه بر این نباید هیچ پیش فرض غیر مستندی را دربارهٔ خودش بپذیرد. به هر حال جستجوی هگل برای یافتن یک علم منطق برون پیشفرض، منجر به این شد که نسبت به کفایت سازمان‌بندی مقولات کانتی برای تفکر شک کند. از آنجا که اندیشیدن به هستی اندیشیدن به شدن است مقولات تفکر هگلی با نظمی، ترادفی مرتب شده‌است. منظور کیفیت، کمیت، ویژگی، ماهیت وجود، جوهر علیت و نهایتاً عقل خود مختار می‌باشد. هگل از اینجا روشی برای نقد و بسط درون ذات ارائه می‌دهد که در آن هر مقولهٔ حقیقت را در قالب استعدادها و محدودیت‌های تعین قبلی برای بالا بردن مرتبه آشکار می‌کند. این اصل «روح هر دانشی به راستی علمی است» نام دارد. هگل مانند کانت معتقد بود که اراده آزاد راستین اراده‌ای است که خودش و آزادی خودش را اداره کند. او فلسفه حقوقیش را در برابر فلسفه تکلیفی ای وضع می‌کند که به نظر او مانع از تخلف‌هایی مثل دزدی و قتل نمی‌شود. او در فلسفه حق اعلام می‌دارد که: «حق مطلق حق محّق بودن است». از اینجا هگل به این امر مطلق می‌رسد که: «شخص باش و دیگران را بسان شخص احترام کن.»[۴۵] از دیگر کسانی که به کانت نقد وارد می‌کند مارتین هایدگر است. دلمشغولی اصلی هایدگر پرسش از هستی و هستی شناختی بود. در ضمن این پیامد نیز ذهن او را مشغول کرده بود که اهمیت این پرسش در طول تاریخ هستی به فراموشی سپرده شده‌است. هایدگر معتقد بود که فلسفه کانت حول همان مبتلابهی می‌گردد که او با آن درگیرست. یعنی (هستی آنجا). این واژه به همان جایی اشاره دارد که موجود در آن رشد میابد و می‌تواند به چیزهایی دست یابد. این قول کانت «شیء فی نفسه» متفاوت از جلوه نیست، بلکه صرفاً همان چیزیست که از منظری دیگر به آن نگریسته شده‌است و هایدگر را تهییج می‌کرد. این سخن یعنی «شیء فی نفسه» قابل جدا شدن از آگاهی متناهی نیست.[۴۶] هایدگر با این پرسش که علم به «شیء فی نفسه» چگونه حاصل می‌شود، متوجه اهمیت این استنتاج می‌شود که چگونه یک وجود متناهی که به خودی خود چیزی جز یک ذات نیست و وجودش وابسته پذیرشش است به دانش دست میابد، یعنی به آن جوهر، بیش از آنکه وجود داده شده باشد می‌رسد، بدون آنکه خود خالق آن باشد؟ به اینگونه است که هایدگر مسئله حکم تألیفی پیشینی کانت را دوباره صورت بندی می‌کند. به نظر هایدگر مسئله دانش همواره تکرار می‌شود.[۴۷] نظر کانت درباره ی دین: از نظر کانت، اخلاق مستلزم دین نیست، یعنی انسان برای شناخت تکالیف خود محتاج مفهوم خدا نیست، و محرک نهایی عمل اخلاقی تکلیف فی حد ذاته است نه اطاعت از احکام الهی. در عین حال اخلاق مودی به دین می شود. « قانون اخلاقی از طریق مفهوم خیراعلا، به عنوان مقصود و غایت نهایی عقل عملی، مودی به دین یعنی به شناختن کلیه ی تکالیف به عنوان احکام الهی می شود، اما نه به عنوان ضامن اجرا، یعنی اوامر تحکمی یک اراده ی بیگانه که فی نفسه ممکن و مشروط اند، بلکه به عنوان قوانین ذاتی هر اراده ی آزاد فی نفسه، که با این همه باید آنها را اوامر یک موجود اعلا دانست.زیرا فقط از اراده ی کامل اخلاقی ( قدسی و خیر) و در عین حال قادر مطلق، و بالنتیجه فقط از طریق ائتلاف و سازگاری با این اراد است، که می توان امید به نیل عالیترین خیر را داشت. و قانون اخلاقی، تکلیف ما می داند که آن را نصب العین مساعی خود سازیم. دین حقیقی از نظر کانت عبارت از این است که « در تمام تکالیف خود خدا را به عنوان واضع کل قانون که باید مورد حرمت واقع شود بدانیم.».[41] آثار[ویرایش] توضیح جدید دربارهٔ مبادی اولیه معرفت مابعدالطبیعی، سال ۱۷۵۵ موناد شناسی فیزیکی، سال ۱۷۵۶ تلاشی در جهت وارد کردن مفهوم کمیات منفی در فلسفه، سال ۱۷۶۳ تنها اساس ممکن برای اثبات وجود خدا، سال ۱۷۶۳ رویاهای یک بیننده ارواح که به رویاهای مابعدالطبیعه روشن شده‌است، سال ۱۷۶۳. دربارهٔ صورت و مبادی جهان محسوس و جهان معقول، سال ۱۷۷۰ نقد عقل محض سال ۱۷۸۱، شناخت‌شناسی و نقد مابعدالطبیعه. تمهیدات یا «مقدمه‌ای بر هر مابعدالطبیعهٔ آینده که به عنوان یک علم عرضه شود» بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق نقد عقل عملی سال ۱۷۸۸، در باب اخلاق نقد قوه حکم سال ۱۷۹۰; در باب زیبایی‌شناسی و غایت‌شناسی مابعدالطبیعهٔ اخلاق. دین در محدوده عقل تنها صلح پایدار انسان‌شناسی از دیدگاه عملی (۱۷۹۸)[۴۸] زرتشت: یا فلسفهٔ تامی تحت یک اصل زرتشت: یگانگی ایده و اخلاق جستارهای وابسته[ویرایش] برهان اخلاقی اخلاق کانتی عقل عقل محض نقد عقل محض متافیزیک مقوله (کانت) منطق استعلایی پانویس[ویرایش] ↑ تاریخ فلسفه، ویل دورانت، ترجمهٔ عباس زریاب خویی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ بیست و یکم، ۱۳۸۷، صفحهٔ ۲۲۹ ↑ http://plato.stanford.edu/entries/kant ↑ Lutheran Pietist; Pietism، پرهیزکاران، پارسایان، و متورعان هم ترجمه شده. فرقه‌ای که مانند متودیست‌های انگلیسی اصرار داشتند اصول و فروع دین باید به شدت اجرا گردد ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ تاریخ فلسفه، ویل دورانت، ترجمهٔ عباس زریاب خویی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ بیست و یکم، ۱۳۸۷، صفحهٔ ۲۳۶ ↑ وود، آلن، کانت، ترجمه عقیل فولادی، تهران: نگاه معاصر، 1396، صص 31-32. ↑ KOHLHEIM, R.; KOHLHEIM, V. (2002-01-01). "Duden. Familiennamen. Herkunft und Bedeutung. Bearb. (rec. R.A. EBELING)". Naamkunde. 34 (1): 87–91. doi:10.2143/nk.34.1.505132. ISSN 0167-5257. ↑ Hans Michel Schletterer: Joh. Friedrich Reichardt: Sein Leben und seine Werke. J. A. Schlosser, Augsburg 1865, S. 84. ↑ وود، آلن، کانت، ترجمه عقیل فولادی، تهران: نگاه معاصر، 1396، صص 44-45. ↑ وود، آلن، کانت، ترجمه عقیل فولادی، تهران: نگاه معاصر، 1396، ص 59. ↑ Stoa Kantiana ↑ وود، آلن، کانت، ترجمه عقیل فولادی، تهران: نگاه معاصر، 1396، ص 34. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ وود، آلن، کانت، ترجمه عقیل فولادی، تهران: نگاه معاصر، 1396، ص 35. ↑ وود، آلن، کانت، ترجمه عقیل فولادی، تهران: نگاه معاصر، 1396، ص 36. ↑ مجتهدی ک. فلسفه در آلمان. تهران. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. ۱۳۸۸. ص ۲۷۶ ↑ فلسفهٔ کانت، اشتفان کورنر، ترجمهٔ عزت‌الله فولادوند، انتشارات خوارزمی، چاپ سوم، ۱۳۸۹، صفحهٔ 382. ↑ Caygill, Howard, A Kant dictionary, Blackwell, 1997, pp. 423-427. ↑ http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/21873 ↑ سیر حکمت در اروپا، محمدعلی فروغی، نشر هرمس، چاپ دوم، ۱۳۸۸، صفحهٔ ۵۰۹ ↑ فلسفه به زبان آدمیزاد، فصل تاریخ فلسفه آشنایی با هیوم (hume in 90 minutes) ترجمه شهرام حمزه‌ای نویسنده: پل استراترن (از استادان ریاضی یکی از دانشگاه بریتانیا)، چاپ علامه حلی، چاپ ۱۳۹۰ ↑ آشنایی با کانت(kant in 90 minutes)ص۲۱ ترجمه شهرام حمزه‌ای نویسنده: پل استراترن (از استادان ریاضی یکی از دانشگاه بریتانیا)، چاپ علامه حلی، چاپ ۱۳۹۰ ↑ آشنایی با کانت (kant in 90 minutes) صص ۲۱ و ۲۲ ترجمه شهرام حمزه‌ای نویسنده: پل استراترن (از استادان ریاضی یکی از دانشگاه بریتانیا)، چاپ علامه حلی، چاپ ۱۳۹۰ ↑ کانت، ایمانوئل. نقد عقل محض. ↑ سیر حکمت در اروپا، محمدعلی فروغی، نشر هرمس، چاپ دوم، ۱۳۸۸، صفحهٔ ۴۶۳ ↑ Smith, Homer W. (1952). Man and His Gods. New York: Grosset & Dunlap. p. 404 ↑ Smith, Homer W. (1952). Man and His Gods. New York: Grosset & Dunlap. p. 404 ↑ Smith, Homer W. (1952). Man and His Gods. New York: Grosset & Dunlap. p. 404 ↑ Copleston, Frederick Charles (2003). The Enlightenment: Voltaire to Kant. p. 146. ↑ Sassen, Brigitte. Kant's Early Critics: The Empiricist Critique of the Theoretical Philosophy. 2000. ↑ کانت، ایمانوئل. مبانی مابعدالطبیعه اخلاق. ↑ ۳۰٫۰ ۳۰٫۱ سیر حکمت در اروپا، محمدعلی فروغی، نشر هرمس، چاپ دوم، ۱۳۸۸، صفحهٔ ۵۰۱ ↑ سیر حکمت در اروپا، محمدعلی فروغی، نشر هرمس، چاپ دوم، ۱۳۸۸، صفحهٔ ۵۰۰ ↑ سیر حکمت در اروپا، محمدعلی فروغی، نشر هرمس، چاپ دوم، ۱۳۸۸، صفحهٔ ۵۰۴ ↑ وود، آلن، کانت، ترجمه عقیل فولادی، تهران: نگاه معاصر، 1396، صص 257-258. ↑ وود، آلن، کانت، ترجمه عقیل فولادی، تهران: نگاه معاصر، 1396، صص 259-260. ↑ وود، آلن، کانت، ترجمه عقیل فولادی، تهران: نگاه معاصر، 1396، ص 260. ↑ سیر حکمت در اروپا، محمدعلی فروغی، نشر هرمس، چاپ دوم، ۱۳۸۸، صفحهٔ ۵۰۵ ↑ سیر حکمت در اروپا، محمدعلی فروغی، نشر هرمس، چاپ دوم، ۱۳۸۸، صفحهٔ ۵۰۸ ↑ جینز، جیمز ه. فیزیک و فلسفه، ص37 ↑ آشنایی با کانت (kant in 90 minutes) ص22 ترجمه شهرام حمزه‌ای نویسنده: پل استراترن (از استادان ریاضی یکی از دانشگاه بریتانیا)، چاپ علامه حلی، چاپ ۱۳۹۰ ↑ کاپلستون، فردریک. کانت صفحه 199 و 200. ↑ کانت نوشته فردریک کاپلستون صفحه 211و212 ↑ سیر حکمت در اروپا، محمدعلی فروغی، نشر هرمس، چاپ دوم، ۱۳۸۸، صفحهٔ ۵۱۱ ↑ سیر حکمت در اروپا، محمدعلی فروغی، نشر هرمس، چاپ دوم، ۱۳۸۸، صفحهٔ ۵۱۰ ↑ پیتر سینگر، «هگل»، عزت‌الله فولادوند، ص ۱۰۴) ↑ کانت نوشته کریستوفر وانت ترجمه حمیدرضا ابک صفحه 161 و 167. ↑ کانت نوشته کریستوفر وانت ترجمه حمیدرضا ابک صفحه 164 ↑ کانت نوشته کریستوفر وانت ترجمه حمیدرضا ابک صفحه 165 ↑ http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/5513372 منابع[ویرایش] جینز، جیمز ه. فیزیک و فلسفه، ترجمه علی قلی بیانی، علمی و فرهنگی، تهران، ۱۳۸۱. فلسفه کانت، اشتفان کورنر، ترجمهٔ عزت‌الله فولادوند سیر حکمت در اروپا، محمد علی فروغی، جلد دوم، فصل هفتم: کانت تاریخ فلسفه، ویل دورانت، ترجمهٔ عباس زریاب خویی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ بیست و یکم، ۱۳۸۷، فصل ششم، کانت و فلسفهٔ اصالت معنی وبسایت دانشنامهٔ فلسفی استنفورد، مقالهٔ کانت وبسایت دانشنامهٔ بریتانیکا، مقالهٔ کانت آشنایی با کانت، پل استراترن، ترجمهٔ شهرام حمزه‌ای، چاپ علامه حلی، چاپ ۱۳۹۰ کانت چه می‌گوید؟ ایمانوئل کانت متفکر و فیلسوفی دورانساز در بابِ فلسفه سیاسی کانت آژدو کیویچ، کازیمیرتز، ۱۳۵۶، مسائل و نظریات فلسفه، ترجمه منوچهر بزرگمهر، چاپ اول، تهران، مؤسسه انتشارات عملی دانشگاه صنعتی شریف. فردریک چارلز کاپلستون، 1389،تاریخ فلسفه از ولف تا کانت، مترجمان: اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر، شرکت انشارات علمی فرهنگی. پیوند به بیرون[ویرایش] مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به امانوئل کانت در ویکی‌گفتاورد موجود است. در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ایمانوئل کانت موجود است. Immanuel Kant امانوئل کانت :: ویل و آریل دورانت پیش‌درآمدی بر کانت‌شناسی در ایران، مقاله‌ای از منوچهر آشتیانی داده‌های کتابخانه‌ای WorldCat Identities VIAF: 82088490 LCCN: n79021614 ISNI: 0000 0001 2282 4025 GND: 118559796 SELIBR: 192570 SUDOC: 02694507X BNF: cb11909393p (داده‌ها) BIBSYS: 90066754 ULAN: 500107055 MBA: 871df78f-da37-417c-a898-a5de1f9a7ef0 MGP: 106921 NLA: 35259064 NDL: 00445131 NKC: jn19990004171 ICCU: IT\ICCU\CFIV\000707 BNE: XX1002482 CINII: DA00159992 RKD: 447563 SNAC: w62r3q53 ن ب و فلسفه رشته‌ها شاخه‌های سنتی متافیزیک معرفت‌شناسی منطق زیبایی‌شناسی نقد فلسفه‌های مضاف آموزش اخلاق ادبیات اطلاعات اجتماع اقتصاد بهداشت تاریخ جامعه‌شناسی جنسیت جنگ جغرافیا حقوق دین ذهن رایانه روان‌شناسی ریاضیات زبان زیست‌بوم زیست‌شناسی سیاست شیمی طبیعت انسان علم فلسفه فیزیک فناوری مهندسی منطق هنر موسیقی فیلم فرهنگ هوش مصنوعی گرایش‌های فلسفی بر اساس دوره باستان غربی قرون وسطی رنسانس پیشامدرن مدرن معاصر باستان چین کنفسیوس‌گرایی تائوئیسم موهیسم لگالیسم ذن یونان و روم پیشاسقراطی الئاییان ایونیان اِفسوسیان ملطیان کورناییان مگاراییان فیثاغوری نوفیثاغورسی اتمیسم چندگانه‌گرایی سوفسطاییان پیرهونی رواقیان کلبیون لذت‌پرستی هرمنوتیک افلاطون نوافلاطونی ارسطوگرایی مشاء هند هندو بودایی چارواکا جین ایران مزدکی مانوی مزدیسنا زروانی قرون وسطی ۹ تا ۱۶ میلادی اروپا مسیحی مدرسی قرون وسطی تومیسم شرقی نئو کنفوسیانیسم هندی دوایتا ناویا-نایایا ویشیشتادواتیا اسلامی اولیه اسلامی اشراق مشاء ابن‌سیناگرایی متعالیه یهودی یهودی اسلامی (۸۰۰–۱۴۰۰ م) جدید ۱۷ تا ۱۹ میلادی افراد دکارت‌گرایی کانت‌گرایی نئوکانت‌گرایی هگل‌گرایی مارکسیسم اسپینوزاگرایی ایده / ماده جبرگرایی دوگانه‌گرایی تجربه‌گرایی ایدئالیسم مطلق بریتانیایی آلمانی عینی ذهنی استعلایی رئالیسم کلاسیک ماتریالیسم یگانه‌انگاری طبیعت‌گرایی عمل‌گرایی تقلیل‌گرایی خردگرایی اصالت نفع دیگر آنارشیسم جمع‌گرایی نئو کنفوسیانیسم محافظه‌کاری اگزیستانسیالیسم تاریخ‌گرایی کل‌نگری انسان‌گرایی فردگرایی لیبرالیسم نوگرایی قانون طبیعی نیهیلیسم پدیدارشناسی اثبات‌گرایی قرارداد اجتماعی سوسیالیسم تعالی‌گرایی معاصر ۲۰ تا ۲۱ میلادی تحلیلی اخلاق کاربردی فمینیسم تحلیلی مارکسیسم تحلیلی پیامدگرایی خردگرایی انتقادی فلسفه تجربی ابطال‌پذیری دستور زایشی اثبات‌گرایی منطقی قانون‌گرایی اخلاق هنجاری فرااخلاق واقع‌گرایی اخلاقی اخلاق فضیلت طبیعت‌گرایی کواین زبان عادی فلسفه پساتحلیلی رولزگرایی معرفت‌شناسی اصلاح‌شده علم‌گرایی رئالیسم علمی شک‌گرایی علمی اصالت نفع حلقه وین ویتگنشتاین‌گرایی قاره‌ای نظریه انتقادی ساخت‌گشایی اگزیستانسیالیسم فمینیسم مکتب فرانکفورت تاریخ‌گرایی نوین هرمنوتیک نئومارکسیسم پدیدارشناسی پست‌مدرنیسم پساساختارگرایی ساختارگرایی مارکسیسم غربی دیگر مکتب کیوتو عینیت‌گرایی نظریه‌ها زیبایی‌شناسی فرمالیسم نظریه هنر زیبایی‌شناسی احساسات اخلاق پیامدگرایی اخلاق وظیفه‌گرا فضیلت اصالت نفع اختیار جبرگرایی لیبرترینیسم متافیزیک اتم‌گرایی دوگانه‌گرایی یگانه‌انگاری طبیعت‌گرایی معرفت‌شناسی ساختارگرایانه تجربه‌گرایی ایدئالیسم خاص‌گرایی فیدیسم خردگرایی / استدلال‌گرایی شک‌گرایی فلسفی شک‌گرایی خودتنهاانگاری ذهن رفتارگرایی همایندگرایی کارکردگرایی عینی‌گرایی ذهنیت‌گرایی هنجارمندی مطلق‌گرایی خاص‌گرایی نسبی‌گرایی اخلاق‌ستیزی شک‌گرایی جهانی‌گرایی هستی‌شناسی کنش رخداد فرایند واقعیت ضدواقع‌گرایی مفهوم‌گرایی ایدئالیسم ماده‌باوری طبیعت‌گرایی نام‌گرایی فیزیکالیسم واقع‌گرایی غیره بر پایه منطقه آفریقایی اتیوپیایی آزتک بومیان آمریکا شرقی چینی مصری چکی هندی اندونزیایی ایرانی ژاپنی کره‌ای ویتنامی پاکستانی غربی آمریکایی بریتانیایی دانمارکی فرانسوی آلمانی یونانی ایتالیایی لهستانی رومانیایی روسی اسلوونیایی فهرست‌ها برون‌نما نمایه مکتب‌ها واژه‌نامه فیلسوفان فهرست مسئله‌های حل‌نشده در فلسفه جنبش‌ها انتشارات متفرقه زنان در فلسفه درگاه رده ویکی‌پروژه موضوعات ن ب و فلسفه قاره‌ای فیلسوفان خردگرا رنه دکارت نیکولا مالبرانش باروخ اسپینوزا گوتفرید لایبنیتس کریستیان ولف ایمانوئل کانت فیلسوفان رمانتیک فریدریش هولدرلین • فریدریش شیلر • یوهان ولفگانگ فون گوته • ژان-ژاک روسو فیلسوفان ایدئالیست آلمانی فریدریش هاینریش یاکوبی • کارل لئونارد رینولد • گوتلوب ارنست شولز • یوهان گوتلیب فیشته • فریدریش ویلهلم یوزف شلینگ • سالومون مایمون • گئورگ ویلهلم فریدریش هگل فیلسوفان نوکانتی رودلف هرمان لوتسه • فردریش آلبرت لانژ • آفریکن اسپیر • هرمان کوهن • آلویس ریل • ویلهلم ویندلباند • هانس فایهینگر • کارل ورلاندر • پاول ناترپ • هاینریش ریکرت • ارنست کاسیرر • امیل لاسک فیلسوفان هگلی هرمان فریدریش ویلهلم هینریش • لودویگ فویرباخ • برونو باور • داوید اشتراوس • الکساندر کوژو فیلسوفان مارکسیست و نئومارکسیست کارل مارکس • فریدریش انگلس • گئورگی پلخانف • جورج لوکاچ • آنتونیو گرامشی • تئودور آدورنو • ماکس هورکهایمر • والتر بنیامین • اریک فروم • یورگن هابرماس • اسلاوی ژیژک • هربرت مارکوزه • اکسل هونت فیلسوفان اگزیستانسیالیست فردریش نیچه • فرانتس کافکا • فیودور داستایفسکی • ژان-پل سارتر • آلبر کامو • سورن کی یرکگور • گابریل مارسل • سیمون دوبوار هرمنوتیک و پدیدارشناسی فریدریش شلایرماخر • ویلهلم دیلتای • ادموند هوسرل • آلفرد شوتس • ماکس شلر • مارتین هایدگر • هانس-گئورگ گادامر • هانا آرنت • هانری کربن • هوبرت درایفوس • پل ریکور • موریس مرلو-پونتی • کارل یاسپرس • رودولف بولتمان ساختارگرایی، پساساختارگرایی و پست‌مدرنیسم فردینان دو سوسور • کلود لوی-استروس • لوئی آلتوسر • رولان بارت • ژاک دریدا • میشل فوکو • ژان بودریار • ژان فرانسوا لیوتار • زیگموند باومن • ژیل دلوز سایر فیلسوفان ولتر • دنی دیدرو • یوهان گئورگ هامان • آرتور شوپنهاور • کارل اشمیت • آیزا برلین • جورجو آگامبن • تری ایگلتون • گاستون باشلار • آلن بدیو • آنری برگسون • لئو اشتراوس • موریس بلانشو • کورنلیوس کاستوریادیس • امانوئل لویناس • ژاک لاکان • جودیت باتلر • ژولیا کریستوا • نانسی فریزر • پیر بوردیو • فرانسوا لاروول • اندرو فینبرگ • آلبرت بورگمان • برنارد استیگلر بیشتر… نظریه‌های فلسفی ایدئالیسم آلمانی فلسفه هگل نظریهٔ انتقادی اگزیستانسیالیسم ساختارگرایی پسامدرنیسم پساساختارگرایی مفاهیم خودینگی دل‌زدگی دازاین تفاوت بحران وجودی انترسوبژکتیویته اونتیک دیگری خودفریبی واقع‌شدگی ترس‌آگاهی بیشتر… مقاله‌های مرتبط کانتی‌گروی پدیده‌شناسی هرمنوتیک ساختارزدایی فلسفه قاره‌ای مقاله‌های خرد فلسفه ن ب و متافیزیک فیلسوفان متافیزیک پارمنیدس افلاطون ارسطو موسی بن میمون کاپیلا فلوطین فارابی ابن سینا سهروردی ملاصدرا دانس اسکوتوس توماس آکویناس فرانسیسکو سوارز نیکولا مالبرانش رنه دکارت جان لاک دیوید هیوم توماس رید ایمانوئل کانت آیزاک نیوتن آرتور شوپنهاور باروخ اسپینوزا گئورگ ویلهلم فریدریش هگل جرج بارکلی گوتفرید لایبنیتس آنری برگسون فریدریش نیچه چارلز سندرز پرس جوزف مارخال لودویگ ویتگنشتاین مارتین هایدگر آلفرد نورث وایتهد برتراند راسل دروتی امت جرج ادوارد مور ژان-پل سارتر گیلبرت رایل هیلاری پاتنم پیتر استراوسن ر. ج. کالینگوود آدولف اشتور رودلف کارناپ سول کریپکی ویلارد کواین الیزابت انسکوم دونالد دیویدسن مایکل دامت الوین پلانتینگا پیتر ون اینواگن درک پارفیت بیشتر... نظریه‌های متافیزیک نظریه کنش (فلسفه) ضد واقع‎گرایی جبرگرایی دوگانه انگاری دکارتی وضع‌گرایی ذات‌باوری اگزیستانسیالیسم اختیار ایدئالیسم هندی ایدئالیسم لیبرترینیسم (متافیزیک) آزادی ماده‌باوری معنی زندگی یگانه‌انگاری طبیعت‌گرایی (فلسفه) هیچ‌انگاری پدیدارگرایی واقع‌گرایی فلسفی فیزیکالیسم متافیزیک کیفیت پیرسینگ ایدئال گرایی افلاطونی نسبی‌گرایی اخلاقی سامخیا واقع گرایی علمی خودتنهاانگاری ذهنیت‌گرایی نظریه ماده نظریه نوع‌ها مفهوم‌ها در متافیزیک انتزاعی و انضمامی روح جهانی وجود مقوله وجود علیت انتخاب می‌اندیشم پس هستم مفهوم شناخت متجسم موجودیت جوهر (فلسفه) هستی تجربه انتزاع هیپواستاتیک ایده این‌همانی این‌همانی و تغییر اطلاعات بینش هوش نیت وجهیت ماده معنا Memetics نمایش ذهنی ذهن حرکت ضرورت Notion ابژه الگو ادراک جسم فیزیکی اصل خاصیت کیفیات ذهنی کیفیت واقعیت روح سوژه Substantial form اندیشه زمان حقیقت تمایز نوع و نمونه جهانی مشاهده ناپذیر ارش بیشتر... موضوع‌های مرتبط ارزش‌شناسی کیهان‌شناسی معرفت‌شناسی فرا- هستی‌شناسی فلسفه ذهن فلسفه روان شناسی فلسفه خویشتن فلسفه فضا و زمان غایت شناسی فیزیک نظری رده:متافیزیک Portal WikiProject ن ب و معرفت‌شناسی معرفت‌شناسان توماس آکوئیناس سنت آگوستین ویلیام آلستون رابرت آئودی آلفرد جولز آیر جرج بارکلی لورنس بونجور رنه دکارت ادموند گتیه آلوین گولدمن نلسن گودمن پل گرایس دیوید هیوم ایمانوئل کانت سورن کییرکگور سول کریپکی جان لاک جرج ادوارد مور رابرت نوزیک آلوین پلنتیگا افلاطون هیلاری پاتنام توماس رید پیتر استراوسن ویلارد کواین برتراند راسل لودویگ ویتگنشتاین نیکلاس ولترستورف حلقه وین نطریه‌ها انسجام‌گرایی شناخت‌شناسی ساخت‌گرا زمینه‌گرایی جبرگرایی تجربه‌گرایی معرفت‌شناسی تکاملی خطاپذیرانگاری معرفت‌شناسی فمینیستی ایمان‌گرایی مبناگرایی معرفت‌شناسی ژنتیک کل‌نگری Infinitism نظریه فطرت درونی‌گرایی و بیرونی‌گرایی واقع‌گرایی خام Naturalized epistemology پدیده باوری اثبات‌گرایی تقلیل‌گرایی اعتمادگرایی واقع گرایی تصویری خردگرایی شک‌گرایی فلسفی نظریه مثل ایده آلیسم استعلایی اصالت‌یکنواختی مفاهیم پسینی و پیشینی تحلیل فلسفی گزاره تحلیلی-گزاره ترکیبی باور علیت عقل سلیم معرفت توصیفی Exploratory thought مسئله گتیه نظریه توجیه دانش استقرا عینی‌گرایی (فلسفه) مسئله استقراء Problem of other minds ادراک گزاره (منطق) Regress argument Simplicity خرد ناب حقیقت بیشتر... مطالب مرتبط Outline of epistemology Alethiology ایمان و عقلانیت شناخت‌شناسی صوری ابرمعرفت‌شناسی فلسفه ادراک فلسفه علم معرفت‌شناسی اجتماعی Portal رده:معرفت‌شناسی Task Force رده:مقاله‌های خرد فلسفه Discussion ن ب و فلسفه علم مفاهیم تحلیل گزاره تحلیلی-گزاره ترکیبی پسینی و پیشینی علیت هم‌پیمانگی Consilience ساختار Creative synthesis Demarcation problem شواهد تجربی Explanatory power وجود مسلم ابطال‌پذیری Feminist method نمی‌دانیم و نخواهیم دانست استقراء Intertheoretic reduction Inquiry طبیعت عینی‌گرایی مشاهده پارادایم قیاس‌پذیری مسئله استقراء قانون علمی روش علمی انقلاب علمی تئوری علمی Testability Theory choice تئوری-بارگیری تعین ناقص Unity of science فرانظریه انسجام (منطق) Confirmation holism Constructive empiricism Constructive realism شناخت‌شناسی ساخت‌گرا زمینه‌گرایی Conventionalism {Deductive-nomological model Hypothetico-deductive model Inductionism} Epistemological anarchism فرگشت‌گرایی Fallibilism مبناگرایی (روابط بین‌الملل) ابزارانگاری عمل‌گرایی Model-dependent realism طبیعت‌گرایی فیزیکالیسم اثبات‌گرایی-فروکاست‌گرایی-جبرگرایی خردگرایی / تجربه‌گرایی Received view / Semantic view of theories Scientific realism / Anti-realism Scientific essentialism Scientific formalism شک‌گرایی علمی علم‌گرایی Structuralism همدیس‌گرایی زیستگرایی فلسفهٔ فیزیک فلسفه فیزیک حرارتی و آماری Motion شیمی زیست‌شناسی Environment فلسفه جغرافیا Social science فلسفه فناوری فلسفه مهندسی هوش مصنوعی علوم رایانه اطلاعات ذهن Psychiatry روان‌شناسی فلسفه ادراک فضا و زمان مطالب مرتبط کیمیا Criticism of science معرفت‌شناسی ایمان و عقلانیت History and philosophy of science تاریخ دانش تاریخچه اندیشه فرگشتی منطق متافیزیک شبه‌علم رابطه علم و دین Rhetoric of science جامعه‌شناسی علم Sociology of scientific ignorance فیلسوفان علم به تفکیک دوران کهن افلاطون ارسطو زنون اپیکور قرون وسطی ابن رشد ابن سینا راجر بیکن ویلیام اکام Hugh of Saint Victor Dominicus Gundissalinus Robert Kilwardby مدرن‌های اولیه فرانسیس بیکن توماس هابز رنه دکارت گالیلئو گالیله پی‌یر گاسندی آیزاک نیوتن دیوید هیوم مدرن‌های کلاسیک ایمانوئل کانت فریدریش ویلهلم یوزف شلینگ اگوست کنت ویلیام هیول ویلهلم ویندلباند جان استوارت میل هربرت اسپنسر پی‌یر دوهم آنری پوانکاره ویلهلم وونت نوین آلبرت اینشتین برتراند راسل آلفرد نورث وایتهد رودولف اشتاینر رودلف کارناپ ویلارد کواین بس ون فراسن کارل گوستاو همپل چارلز سندرز پرس دنیل دنت هانس رایشنباخ ایان هکینگ ایمره لاکاتوش یورگن هابرماس کارل پیرسون کارل پوپر Larry Laudan مایکل پولانی اتو نویرات پاول فایرابند توماس کوهن درگاه رده:فلسفه علم ن ب و فلسفه دین مفاهیم دین زندگی پس از مرگ ایمان معجزه مسئله شر باور مذهبی روح مفاهیم خدا دید ارسطویی برهمن عقل فعال خودپرستی اخلاقی روح‌القدس خدای شخصی وجود برتر محرک لا یتحرک خدا در ادیان ابراهیمی بودیسم مسیحیت هندوئیسم اسلام وجود خدا وجود زیبایی برهان مسیحی برهان علیت برهان درجه برهان تجربه دینی برهان عشق برهان معجزات برهان اخلاقی براهین وجودی شرط‌بندی پاسکال برهان نظم علیه گامبی بوئینگ ۷۴۷ غایی شرط‌بندی بی‌خدا مسئله شر برهان اختیار مسئله دوزخ برهان وحی‌های متناقض برهان اختفای الهی ناشناخت‌گرایی الهیاتی تیغ اوکام پارادوکس قدرت مطلق برهان طراحی ضعیف قوری راسل فرانظریه‌های دین ندانم‌گرایی روح‌باوری ضددین بی‌خدایی درمه دادارباوری نظریه فرمان الهی دوگانه‌انگاری علوم خفیه اگزیستانسیالیسم مسیحی ندانم‌گرا بی‌خدا الهیات فمینیست بنیادگرایی گنوستیک یکتاپرستی نوبتی انسان‌گرایی دینی سکولار مسیحی یگانه‌انگاری یکتاپرستی عرفان طبیعت‌گرایی متافیزیکی دینی انسانی عصر نو ناخداباوری خدافراگیردانی همه‌خدایی خرد جاویدان چندخدایی شک‌گرایی دینی شمن‌باوری خداباوری تعالی‌گرایی بیشتر... زبان دینی پوزیتویسم منطقی مسئله شر شر طبیعی تئودیسی فیلسوفان دین الوین پلانتینگا انسلم آنتونی فلو آگوستین ابن رشد بارون دولباخ باروخ اسپینوزا بلز پاسکال برتراند راسل بوئتیوس دیوید هیوم دزیدریوس اراسموس ارنست کاسیرر ارنست هکل ارنست ترلچ اشلایرماخر فریدریش نیچه گئورگ ویلهلم فریدریش هگل جرج سانتایانا هراکلیتوس ایمانوئل کانت جی. ال. مکی یوهان گوتفرید هردر کارل کریستیان فریدریش کراوزه کارل مارکس لودویگ فویرباخ موسی بن میمون مارتین بوبر مارتین لینگز میرچا الیاده پل تیلیش پیتر گیچ راینهولد نیبور رنه دکارت رنه گنون ریچارد سوئین‌برن رابرت مریهو آدامز رودلف اتو سورن کییرکگور تامس آکویناس تامس چاب ویلیام آلستون ویلیام جیمز بیشتر... موضوع‌های مرتبط نقد دین اخلاقیات در دین تاریخ ادیان و مذاهب دین زبان و دین فلسفه دینی الهیات رابطه بین دین و علم علوم سیاسی دین ایمان و عقلانیت درگاه رده ن ب و دانش نظری حقوق حقوق مطالعات انتقادی حقوق حقوق تطبیقی Economic analysis International legal theory تاریخ حقوق فلسفه حقوق جامعه‌شناسی حقوق فیلسوفان جرمی بنتام Alexy Allan Amar تامس آکویناس ارسطو جان آستین چزاره بکاربا Betti Bickel ویلیام بلک‌استون Bobbio Bork Cardozo Castanheira Neves Chafee ژول کلمن Del Vecchio امیل دورکیم رونالد دوورکین Ehrlich Feinberg Fineman Finnis لئون فولر جان گاردنر George Green Grisez Grotius ژرژ گورویچ یورگن هابرماس هان فی زی Hand هربرت لیونل آدولفوس هارت گئورگ ویلهلم فریدریش هگل Hohfeld Holmes Jellinek ایمانوئل کانت هانس کلسن هانس کوچلر متیو کرامر Llewellyn Luhmann Lyons MacCormick کارل مارکس Nussbaum Olivecrona یوگنی پاشوکانیس Perelman Petrazycki Posner Pound Radbruch جان رالز جوزف راز Reale Reinach Renner Ross Savigny Scaevola کارل اشمیت Shang Simmonds Somló فرانسیسکو سوارز Tribe Unger جرمی والدرون Walzer ماکس وبر نظریات سودمندگرایی Analytical jurisprudence اخلاق وظیفه‌گرا تفسیرگرایی Legalism Legal moralism قانون‌گرایی Legal realism Libertarian theories of law Maternalism قانون طبیعی قیم مآبی Virtue jurisprudence مفاهیم دارما Fa Judicial interpretation عدالت نظام حقوقی Li Rational-legal authority مقالات مرتبط حقوق فلسفه سیاسی more... رده:فلسفه قانون درگاه:حقوق درگاه:فلسفه WikiProject Law WikiProject Philosophy changes ن ب و عصر روشنگری موضوعات بی‌خدایی در عصر روشنگری سرمایه‌داری آزادی مدنی Counter-Enlightenment تفکر نقادانه دادارباوری دموکراسی تجربه‌گرایی Encyclopédistes دیکتاتوری منور بازار آزاد هاسکالا انسان‌گرایی حقوق بشر لیبرالیسم کلاسیک آزادی، برابری، برادری شک دکارتی فلسفه طبیعی عینی‌گرایی (فلسفه) عقلانیت خردگرایی عقل تقلیل‌گرایی جرئت اندیشیدن داشته باش علم روش علمی سوسیالیسم Universality Weimar Classicism متفکران فرانسه ژان لو رون دالامبر اتین بونو دو کندیاک مارکی دو کندورسه دنی دیدرو کلود آدرین هلوسیوس بارون دولباخ ژرژ-لوئی لکرک کنت دو بوفون شارل دو مونتسکیو فرانسوا کنه ژان-ژاک روسو مارکی دو ساد ولتر آلمان یوهان ولفگانگ فون گوته یوهان گوتفرید هردر ایمانوئل کانت گوتهولد افرایم لسینگ موسی مندلسون فریدریش شیلر یونان Neophytos Doukas Theoklitos Farmakidis ریغاس فرئوس Theophilos Kairis آدامانتیوس کورائیس ایرلند رابرت بویل ادموند برک ایتالیا چزاره بکاربا Gaetano Filangieri Antonio Genovesi Pietro Verri لهستان Tadeusz Czacki Hugo Kołłątaj Stanisław Konarski Ignacy Krasicki Julian Ursyn Niemcewicz استانیسلاو آگوست پونیاتوفسکی یندری شنیادیسکی Stanisław Staszic Józef Wybicki Andrzej Stanisław Załuski Józef Andrzej Załuski پرتغال Sebastião José de Carvalho e Melo روسیه کاترین دوم روسیه اسپانیا کارلوس سوم اسپانیا Benito Jerónimo Feijóo y Montenegro بریتانیا (اسکاتلند) فرانسیس بیکن جوزف بلک جیمز بازول آدام فرگوسن ادوارد گیبون رابرت هوک دیوید هیوم فرانسیس هاچسون ساموئل جانسون جان لاک آیزاک نیوتن توماس رید آدام اسمیت مری ولستون‌کرافت ایالات متحده آمریکا بنجامین فرانکلین توماس جفرسون جیمز مدیسون جرج میسون توماس پین ن ب و فلسفه اجتماعی و سیاسی فیلسوفان جرمی بنتام Alinsky ارسطو آگوستین سری اوروبیندو توماس آکویناس ابن رشد Azurmendi آلن بدیو میخائیل باکونین ژان بودریار Benoist آیزایا برلین Bonald Bosanquet ادموند برک آلبر کامو چاناکیا نوآم چامسکی سیسرون اگوست کنت کنفوسیوس گی دوبور میلوان جیلاس امیل دورکیم فریدریش انگلس میشل فوکو شارل فوریه مهاتما گاندی آرنولد گلن جووانی جنتیله ابوحامد محمد غزالی آنتونیو گرامشی هوگو گروتیوس یورگن هابرماس هان فی زی توماس هابز دیوید هیوم ایمانوئل کانت راسل کرک پتر کروپوتکین گوستاو لوبون Le Play گوتفرید لایبنیتس جان لاک رزا لوکزامبورگ نیکولو ماکیاولی ژوزف دو مستر نیکولا مالبرانش هربرت مارکوزه ژاک ماریتن مارسیلیوس کارل مارکس منسیوس روبرت میخلز جان استوارت میل شارل دو مونتسکیو Möser موزی محمد آنتونیو نگری فریدریش نیچه رابرت نوزیک مایکل اوکشات خوزه ارتگا یی گاست ویلفردو پارتو فیلیپ پتیت جان پلامناتز افلاطون کارل پولانی کارل پوپر آین رند جان رالز ارنست رنان موری راتبارد ژان-ژاک روسو Royce برتراند راسل جرج سانتایانا Sarkar ژان-پل سارتر کارل اشمیت جان سرل شانگ یانگ آدام اسمیت ورنر زمبارت Spann هربرت اسپنسر Spirito ماکس اشتیرنر لئو اشتراوس ایپولیت تن چارلز تیلور هنری دیوید ثورو ویوکاناندا ولتر Walzer اسلاوی ژیژک رده:نظریه‌های اجتماعی فایده‌گرایی وی شیشکا آنارشیسم اقتدارگرایی جمع‌گرایی کمونیسم اجتماع‌گرایی Conflict theories کنفسیوس‌گرایی Consensus theory محافظه‌کاری قراردادگرایی فرهنگ گرایی فاشیسم Feminist political theory گاندیگرایی فردگرایی Legalism لیبرالیسم لیبرترینیسم موهیسم National liberalism جمهوری‌خواهی Social constructionism برساخت‌گرایی (علوم اجتماعی) داروینیسم اجتماعی Social determinism سوسیالیسم مفاهیم اجتماعی نافرمانی مدنی دموکراسی Four occupations عدالت حقوق فرمان آسمان صلح مال انقلاب حق قرارداد اجتماعی جامعه جنگ بیشتر... مقاله‌های مرتبط دانش نظری حقوق فلسفه اقتصاد فلسفه آموزش و پرورش فلسفه تاریخ فلسفه عشق فلسفه سکسوالیته Philosophy of social science Social epistemology رده:فلسفه اجتماعی Portal Task Force ن ب و فلسفه اخلاق نظریه‌ها کازویستری پیامدگرایی اخلاق وظیفه‌گرا اخلاق کانتی اخلاق مراقبت اگزیستانسیالیسم فرااخلاق خاص‌گرایی اخلاقی اخلاق عمل‌گرا اخلاق نقش اخلاق فضیلت مفاهیم خودمختاری ارزش‌شناسی باور وجدان رضایت مساوات‌خواهی مراقبت اختیار نیک و بد (خیر و شر) خوشحالی آرمان‌گرایی عدالت اخلاق هنجار آزادی سیاسی اصلs رنج نیک‌داری همدردی اعتماد ارزش فضیلت نادرست فهرست کامل... فیلسوف‌ها لائوتسه افلاطون ارسطو دیوژن کلبی Valluvar سیسرون کنفوسیوس آگوستین منسیوس موزی شونزی توماس آکویناس باروخ اسپینوزا دیوید هیوم ایمانوئل کانت گئورگ ویلهلم فریدریش هگل آرتور شوپنهاور جرمی بنتام جان استوارت میل سورن کی‌یرکگور هنری سیجویک فریدریش نیچه جرج ادوارد مور کارل بارت پل تیلیش دیتریش بنهوفر فیلیپا فوت جان رالز جان دیویی برنارد ویلیامز جی. ال. مکی الیزابت انسکوم ویلیام فرانکنا السدیر مک‌اینتایر ریچارد مروین هیر پیتر سینگر درک پارفیت تامس نیگل رابرت مریهو آدامز چارلز تیلور (فیلسوف) Joxe Azurmendi کریستین کورسگارد مارتا نوسبوم بیشتر... اخلاق کاربردی اخلاق زیستی اخلاق تجارت اخلاق گفتمان اخلاق زیست‌محیطی اخلاق حقوقی اخلاق پزشکی اخلاق پرستاری اخلاق حرفه‌ای اخلاق جنسی اخلاق گوشت‌خواری اخلاق تکنولوژی جستارهای مرتبط اخلاق مسیحی اخلاق توصیفی اخلاق در دین اخلاقیات فرگشتی اخلاق فمینیستی تاریخ اخلاق ایدئولوژی اخلاق اسلامی اخلاق یهودی اخلاق هنجاری فلسفه حقوق فلسفه سیاسی فلسفه اجتماعی رده:فلسفه اخلاق ن ب و لیبرالیسم ایدها حقوق مدنی و سیاسی لیبرال دموکراسی آزادی اقتصادی مساوات‌خواهی بازار آزاد تجارت آزاد آزادی رسانه آزادی ادیان آزادی بیان برابری جنسیتی اصل آزار فراملی‌گرایی لسه فر آزادی اقتصاد بازار حقوق طبیعی و قانونی قانون طبیعی آزادی منفی/آزادی مثبت جامعه باز جامعه اباحه‌گرا مالکیت خصوصی حاکمیت قانون سکولاریسم جدایی دین از دولت قرارداد اجتماعی مکاتب سیاسی لیبرالیسم کلاسیک آنارکو-کاپیتالیسم Democratic لیبرالیسم اقتصادی محافظه‌کاری لیبرال Liberal internationalism لیبرترینیسم Left-libertarianism Geolibertarianism پالولیبرترینیسم Right-libertarianism نئولیبرالیسم Ordo لیبرالیسم اجتماعی Green فمینیسم لیبرال Equity feminism سوسیالیسم لیبرال سوسیال دموکراسی لیبرالیسم در ایالات متحده آمریکا Radical centrism راه سوم فرهنگی Conservative Muscular National Constitutional patriotism ملی‌گرایی مدنی ترقی‌خواهی رادیکالیسم Religious Christian لیبرالیسم و ترقی‌خواهی در حدود اسلام Secular Techno بر پایه منطقه آفریقا Egypt Nigeria Senegal South Africa Tunisia Zimbabwe آسیا China Hong Kong India Iran Israel Japan South Korea Philippines Taiwan Thailand Turkey اروپا Albania Armenia Austria Belgium Bulgaria Croatia Cyprus Czech lands Denmark Estonia Finland France Germany Greece Hungary Iceland Italy Latvia Lithuania Luxembourg Macedonia Moldova Montenegro Netherlands Norway Poland Portugal Romania Russia Serbia Slovakia Slovenia Spain Sweden Switzerland Ukraine United Kingdom Latin America and the Caribbean Bolivia Brazil Chile Colombia Cuba Ecuador Honduras Mexico Nicaragua Panama Paraguay Peru Uruguay آمریکای شمالی Canada United States لیبرترینیسم در ایالات متحده آمریکا لیبرالیسم در ایالات متحده آمریکا اقیانوسیه Australia New Zealand Key figures See also: تاریخ لیبرالیسم جان اکتون امیل شارتیه Alberdi ژان لو رون دالامبر متیو آرنولد رمون آرون پروسپر دو بارانت فردریک باستیا جرمی بنتام آیزایا برلین ویلیام بوریج Bobbio Brentano Bright Broglie ادموند برک کارل چاپک ارنست کاسیرر Chicherin Chu ایلیا چاوچاوادزه آندرس کیودنیوس Cobden ر. ج. کالینگوود مارکی دو کندورسه بنژامن کنستان بندیتو کروچه Cuoco رالف دارندورف Decy جان دیویی چارلز دیکنز دنی دیدرو Dongsun Dunoyer رونالد دوورکین رالف والدو امرسون Eötvös کارل هرمان فلاش میلتون فریدمن جان کنت گالبرایت ویلیام لوید گریسون دیوید لوید جرج ویلیام اوارت گلدستون Gobetti Gomes جان گری (فیلسوف) تامس هیل گرین Gu فرانسوا گیزو فریدریش آوگوست فون هایک Herbert توماس هابز Hobhouse Hobson بارون دولباخ Hu ویلهلم فون هومبولت توماس جفرسون Jubani ایمانوئل کانت هانس کلسن نامق کمال جان مینارد کینز Korais یانوش کروین میکه Kymplcka آلفونس دو لامارتین ماریانو خوزه دلارا Lecky Li جان لاک احمد لطفی السید تامس ببینگتن مکولی Madariaga جیمز مدیسون هریت مارتینو Masani ژول میشله جیمز میل جان استوارت میل جان میلتون لودویگ فن میزس Molteno تئودور مومسن Money Montalembert شارل دو مونتسکیو Mora شانتال موفه دادابای نائوروجی فریدریش ناومان رابرت نوزیک مارتا نوسبوم برتیل اوهلین خوزه ارتگا یی گاست توماس پین آلن پیتون کارل پوپر Price جوزف پریستلی Prieto فرانسوا کنه Qin Ramírez والتر راتناو جان رالز جوزف راز ارنست رنان Renouvier دیوید ریکاردو ویلهلم رپکه ریچارد رورتی Rosmini Rosselli ژان-ژاک روسو Ruggiero دومینگو فوستینو سارمینتو ژان-باتیست سه آمارتیا سن Earl of Shaftesbury Shklar Sidney امانوئل ژوزف سیس ابراهیم‌شناسی Sismondi آدام اسمیت Soto Polar هربرت اسپنسر باروخ اسپینوزا مادام دو استائل ویلیام گراهام سامنر رفاعه طهطاوی Tao آگوستن تیری یوهان رودلف توربک هنری دیوید ثورو الکسی دو توکویل Tracy ارنست ترلچ آن روبر ژاک تورگو Villemain ولتر لستر فرانک وارد ماکس وبر مری ولستون‌کرافت ماریا زامبرانو Organisations Africa Liberal Network Alliance of Liberals and Democrats for Europe Alliance of Liberals and Democrats for Europe Party Arab Liberal Federation Council of Asian Liberals and Democrats European Democratic Party European Liberal Youth European Party for Individual Liberty International Alliance of Libertarian Parties International Federation of Liberal Youth بین‌الملل لیبرال Liberal Network for Latin America رده:حزب‌های لیبرال Liberal South East European Network See also Bias in academia سوگیری رسانه‌ای درگاه Liberalism برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=ایمانوئل_کانت&oldid=30446902» رده‌ها: ایمانوئل کانت اخلاق وظیفه‌گرا اخلاق‌گرایان اهل آلمان استادان دانشگاه کونیگسبرگ، پروس اعضای فرهنگستان علوم پروس انسان‌شناسان اهل آلمان اهالی آلمان با نژاد اسکاتلندی اهالی پروس خاوری اهالی پروس در سده ۱۸ (میلادی) اهالی کالینینگراد اهالی کونیگسبرگ، پروس ایدئالیسم آلمانی تاریخ فلسفه‌های اخلاق تاریخ منطق خردگرایان دانش‌آموختگان دانشگاه کونیگسبرگ درگذشتگان ۱۸۰۴ (میلادی) زادگان ۱۷۲۴ (میلادی) شناخت‌شناسان فلسفه جنسیت‌گرایی فلسفه کانت فیلسوفان آلمانی‌زبان فیلسوفان آموزش و پرورش فیلسوفان اخلاق فیلسوفان ادبیات فیلسوفان اهل آلمان فیلسوفان تمایلات جنسی فیلسوفان دین فیلسوفان ذهن فیلسوفان سده ۱۸ (میلادی) فیلسوفان عصر روشنگری فیلسوفان علم فیلسوفان فرهنگ فیلسوفان قاره‌ای فیلسوفان قانون فیلسوفان مسیحی فیلسوفان منطق فیلسوفان هنر فیلسوفان طبیعی لوتریان‌های اهل آلمان لیبرال‌های کلاسیک اهل آلمان ملی‌گرایان اهل آلمان منتقدان اجتماعی منتقدان فرهنگی منطق‌دانان اهل آلمان ندانم‌گرایان اهل آلمان نویسندگان سده ۱۸ (میلادی) اهل آلمان نظریه‌پردازان تمدن غرب نظریه‌پردازان سیاست اهل آلمان نظریه‌پردازان سیاست هستی‌شناسان رده‌های پنهان: مقاله‌ها با نحو منسوخ‌شده تصویر زندگی‌نامه‌های دارای امضاء مقاله‌ها با اچ‌کاردها مقالات دارای جعبه اطلاعات مقاله‌های دارای واژگان به زبان آلمانی داده‌های کتابخانه‌ای با ۱۹ عنصر مقاله‌های دارای مستندات مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های VIAF مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های ISNI مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های GND مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های SELIBR مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNF مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BIBSYS مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های ULAN مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های MusicBrainz مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NLA مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های SBN مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های RKDartists مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های SNAC-ID مقاله‌های دارای واژگان به زبان فرانسوی مقاله‌های دارای واژگان به زبان عبری مقاله‌های دارای واژگان به زبان لاتین این صفحه آخرین‌بار در ‏۲۴ نوامبر ۲۰۲۰ ساعت ‏۲۲:۳۷ ویرایش شده‌است. همهٔ نوشته‌ها تحت مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر شرایط استفاده را بخوانید. ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی بنیاد ویکی‌مدیا است. سیاست محرمانگی دربارهٔ ویکی‌پدیا تکذیب‌نامه‌ها نمای تلفن همراه توسعه‌دهندگان آمار اظهارنامهٔ کوکی