M H H P H 
^ y ^ f fa. I 

/¿rt 

D E D E O T R I N O . 





A t p - 7 2 . 3 5 

D E D E O T R I N O . 

A D LJSUM. PRIVATUM 
/ 

Alumnorum Seminarii S. Marioe 

B A L T I M O R E N S I S . 

B A L T I M O R E : 

ST. MARY'S INDUSTRIAL SCHOOL STEAM PRESS, 

CARROLL STATION. 

1903. 





DE DEO TRINO. 
B R E V E C O M P E N D I U M * 

OBJECTUM, UTipiTAS ET DIVISTO TRACTATUS. 

i Obi ec tum hujus Tractatus est disserere de trinitate personarum 
g Deo. Siquidem in Philosophia disputatum est de Deo uno, e q 

existentia, ejus natura et operibus ad extra i nunc J m » 

progredientes, et lumine fidei adjuti, ipsa De. opera ad intra ipsiu 

vitam interiorem exponere intendimus, ipsa p r o f u n d a D ^ quae 

raxllus hominum vidit sed Filius nobis enarravit : quod laciemus 

tarnen cum modestia et reverenti» : nam | qui scrutator est majes-

^ ^ s i B s S l p i 

obiectum cognitiònis nostrae nullum esse potest quam Deus ipse, 

in sua vita interiori ; et quamvis pauca de hoc | | | g g | Ä g 

mus, melius est modicum de Deo cognoscere quam multa de rebus 

T e " n i , Qnod quidem melius apparebiti dx s ud.o caetenarum 

theològiae partium, quae dis.erunt de c o m m u m c a t i o n e - t a e i v , 

oreaturis facta per lucarnationem, Sratiam et sacramenta. quom do 

enimintelligi posset illa communicaüo, nisi pnus ipsa vita divina 

describeretur? 

H B necessitate cognoscendi hoc mysterium . - n a m omnes 

tenentur, saltern necessitate praecepti, scire ea quae fides de T W ate doc t ; nec mirum, quum beatitudo nostra in contemplati one 

q m a h o s 

Ä S S ^ M Contra. Arianes Orationes Quatuor; ad Sera-

pionem Epistolae Quatuor. „ A,1s-nRiinus (4301 de Trinitate. 
P
 S. Hilarius Pictav (366) de 

S. Anselraus (1109) Mono, iog.um; RicUoid . a b y | W > 1 2 _ 3 6 

sius. and various tracts. . 
Manning, Internal Mission of the H. Ghost. 



3. DM, 10.-

tum ab haeretioia «f • -»- l̂esiae iuit impugna-

rüs et E a C S : ' " "
 i m p U g n a t U r

 P — t i m ab Unita-

Cap. I. De Notione i
A r t

 Ì
 E

j
a s

 definitio. 

myeterii. j Art. I I . Errores eidem oppositi. 

Art. I I I . Ejusdem cognoscibilitas. 

Cap I I . 

tia tri um divin-1 generalis (_et ratione suadetur 

arum persona-, Art. I L Thesis specialis de Con-

substantialitate Verbi.' 

{Art. I I I . Thesis specialis de divin-

i a t e Spiritus Saneti. 

j Cap. I I I . De fi^e Generatone Verbi, 
tionibus trium'

 11- Pl
™essione Spiritus 

personarum. j . 
I i Art. I I I . De divinis Missionibus. 

C A P U T I. De Notione mysterii S . S . 
Trinitatis. 

A R T I C U L Ü S I . D E F I N I T I O . 

8 c r t t i s
P
S

m
T V T r T V A & S i <>

Uae
 J

a m
 R f f l i n 

^ i L ^ ä , Ì L S m
Ì g D Ì f i C a t

'
j U X t a q U 0 S

-

Quod rem S. S. Trinitas definitur: mysterium unius Dei in 

d s t „ o f
e r 8 0 m

 •
 8 e U f U 8 Ì U S : m y S t e r Ì U m l H u m

 personarum rea it r 

essen tia.
r U m

 " ^ * * * s u b l n t i a , natura a u t 

Hoc mysterium igitur duo importai (a) realem r i d i l l i 

» er t r e s divina« persona, ( » ) Ä I ^ Ä ^ t S 

so um genencam, aut sPecificam. sed etiam numericam ü t l r 

lntelhgatur deflnitio, e s p l o d a . „ t verba efve ad 



unitatem naturae,'sive ad trinitatem personarum. , 

5.- Secundo e^licatur: '!res voces adhibentur ad expnmendam 

unitatem naturae in Deo: essentia, natura, substantia 

(„) Essentia est id per quod res est id quod est et a | M M » 

re discernitur : v. g. essentia hominis est ammahtas simu et r a ^ 

nalitas, quia illae duae proprieties horninem c o n s t i t u u f t f t ^ 

est, et ilium distinguunt tum ab angehe, qui ammalitate carent. 

turn a brutis. qui rationalitate privantur. I , 

• (ft) Natura (a voce & est princpium >ntnosecum 

essential« operation!« et passionie, seu fons internus ommum quae 

ens elicit et patitur; v. g. in homine natura est simul o p u e 

anima quia turn corpus'turn anima sunt pnncipia intnnseca 
anima, quia iu / „.Htur Ex hoc apparet essentiam 
omnium quae homo facit aut patitur. J » t r _ a t n r a 
non realiter distingui a natura, sed t a n t u m , virtuahter natura 

siquidem nihil aliud est nisi essentia sub d.verso resp tu 

considerata, videlicet essentia est pnnciptum essendi, et natura 

gg£* est res cui convenit esse 
in se et non in alio. I n rebus creatis substantia oppomtur g g 

deniibus, quibus convenit esse in alio tanquarri « B ^ e c t o ; v g m 

homine substantia est illud intimum, quod abscond.tum inven^ur 

sub accidentibus corporis et animae et ea sus entat. 

nulla sunt accidentia, ac proinde substantia nihil aliud estmsi 

essentia vel natura quatenus consideratur ut in se ex.sten. In Deo 

proinde essentia, natura et substantia non differunt rea ter sed 

solum diversi sunt aspectus sub quibus consideratur una et eadem 

res : unica igitur est essentia, unica natura unica substantia. 

6. Tria sunt prassertim explicanda relate ad personalitatem : notio 

personalitatis, distinctio inter naturam et personam, notio persona 

^^a)Persona in genere est substantia singularis.completa.sui juns, 

et intellectu praedita. Dicitur "subst. singular subs antia. 

universales, ut humanitas etc.. nonnisi in abstracto ex 

possunt esse personae ; completa, nam inter subsUntias aha su, 

hiconpletae eo sensu ^ ^ 

possint propriao operationes exercere, v. g. 
man us in homine, et haec non possunt esse persona . a ^ j t 
sunt completae quia possunt per se operationes exe. ere ^ 

coneentaneas. et hae possunt esse personae. 
g juris seu incommunicabiliter subsistens, i. e. habens dominium 



substantia ^ / f l f f i
 q U O d q U Ì d e m 6 V e D Ì t

 H P S ! 
S S Ä f t ^

 3 S U p e r Ì Ò r Ì
 ' tun e enim 

ex.stit propter se et habet propriam subsistentiam; intellectupraedlta, 
n h c adiff t a s i m p H c i Vöj c u . c o n v e n J 

quahtates supra descriptae, «ed quod caret ratione, v. g. earns 

arbor, lap.s. Personalità« igitur, sen subsistentia, est p e r c iò per 

q u a . natura inteHectualis, singularis e t completa est Q f ; ' 

substantia T S S Ì " W W * « * persona est semper 

natu a t a P T
P
 I

 g
"
 C

°
r p U S h a a m n m

'
 8 e 0 r s i m

 9 * 4 1 

completa S r
:
 J P ™ ' i l

 D
°

n e s t
 ^ s t a n t i a 

completa Sed insuper et praecipue natura ex se non est M 

* S S F F I SFFIA
AED EST 

L T proinde frK T "
 d u m p e r 8 0 n a

 ^ Pri^pium quod agri 

aUribuTon s v T I
 a C t Ì

°
D e 8

' "
 P r

°
Ì n d e 

h u r n n a r o „ ; r / -
l n

 ° T '
 C O r p U 8 6 t a n i m a e f f o r m a n t

 naturam 

ZZZZiTZ ™
 effiCÌmU8

' • I l i seorsim 
resu ta P

 P !
 ®

 C 0 D t r a
 °

0 m
P

0 s i t u m
 humanum, quod 

resu.tat ex unione corporis et animae, est persona mi is tal! 

n
 0 m n e s a <

:
t l o n e s

 -ve corporissive animae. 

r e l a ' ^ n o n T f Z Ä T t f
 d e f i D Ì t U r

 1 I H K I e. 

m J S t T S t S t S S S i
 r d a t i 0 e ] e v a t a a d

 dignitatem 

Qu^m e^im t r s
r
 s7nUr

e
De

C
o

entrUm
 °

P e r a t Ì
°

n Ì 8
 " ' S I M 

W H I 
« ¡ 2 5 = r t 

tum aFilio '
 US q U a t 6 n U 8 S p i r a t , l s t u m

 * Patre 

« Ä S S Ä ^ 
personis possideatur, 

* Vide in PraeJect philosophic* quid et ̂ Ì ^ I H ^   



A Í I T I C U L U S I I . 

•ERRORES PRAECIPUI ADVERSTJS MYSTERIUM S. % 
TRINITATIS 

7 Post definitiotiem mysterii S. S. Trinitatis, errores ipsi oppos-

itos exonere iuvat, 1 sie melius cognoscatur dogma catbohcum, 

facilius intelligantur argumenta quibus fulcitur, et tutius praecavea-

tur error Jamvero tres praecipuos errores distinguere J i c e t ; ~ i , 

Anti-Trinitarii personarum trinitatem negant ; 2, Tritheitbae umta-

tem naturae destruunt; 3,.alii tandem circa divinas procesiones err-

a n
Radix bujusmodi etrorum est dificultas conciliandi unitatem 

naturee divinœ cum personarum trinitate: alii, ut mehus s a l w e n . 

unitatem nature, unicam in Deo personam adm.erun n ut 

melius distinctionem personarum servarent, earum manual itatem 

propugnaverunt. 
g I . Neeaverunt Trinitatem. personarum : 
(A) Modaïistce, seu Sabelliam, qui docuerunt Patrem et F,hum et 

S p i n i » S. non esse tres personas distinctas, sed solum tres modos 

essendi vel etiam tres diversas manifestationes unius ejusdemque 

personee; ilia persona, quatenus creans, vocatur Pater; 

quatenus incarnata vocatur Filius ; quatenus sanctificans 

voc tur Spiritus. Vocati sunt etiam Patnpassiani ; quia 

tenebant Patrem incarnatum fuisse et pro nobis passum. Prae-

c pui fautores hujus erroris fuerunt Praxeas ( I I Saec.^ contra quern 

scrìpsit Tertulliano, Noetus, contra quem scnpsit ^ppolytus; 

Sabellius ( I I I Saec.)V qui tanto aelo illam b a e r e i M t f M 

secta ejus n o m e n acceperiVj contra cujus errores scnps.t - O ' 

sius Alex. Ule error renovatus est nostns diebus in libro cui 

tulus Jehovah-Jesus, ubi auctor Rob. Weeks, contehd.t unicam esse 

personam in Deo, scilicet Jehovah, quae assumpsit nomen Jesus in 

mysterio Incarnationis, et nomen Spiritus in die Pentecostes. 

9 (B) Socifiiani, ita vocati ab eorum ducibus, Laelio bocino, et 

m nepote Fausto Socino ( X Y I g f Protestanüum erroribus imbuti, 

S i l privato utentes, contenderunt mystenum Trinitatis nul o-

modoinveniri in Sacra Scriptura : juxta 

non est Deus, sed mere propheta eximí» sancUtati et Spinbu S 

non est persona divina, sed solum virtus aut operatio Dei. Hod,e 

M Ä hune erorrem propugnant, vocantur Umtarn, 

prœdse quia unicam in D e o K ^ ^ ^ ^ 
pua argumenta ita summantur a 0. t . WarKe . u j 



8 

he Onurch doctrine of theTrinity; ( a ) because it is unintelligible, 

(ft) because it is nowhere plainly taught in the New Testament, (c) 

because the texts quoted in support of the Trinity are inacquate or 

irrelevant, (ri) because there are many texts in the N. T plainly 

opposed to the Church doctrine of theTrinity, ( e ) because we know 

when and where the doctrine of the Trinity began, and hew it 

gradually took form ."{Manual P. 20.) 

10. (C) Bationalisiae tandem, qui nullam fevelationem admit-

tunt, tnnitatem personarum rejiciunt ut rationi contrariane 

quidam tamen nomen servant, et dicunt trinitatem constitui ex 

infinito, finito et inter utrumque relationibus. 

11. Negaverunt Consubstantialitaieni:— 

11. ( A ) Arianai, sic vocati ab Ario, presbytero Alexandrine 

orum duce, qui initio sacculi iv., docuerunt Verbum non esse Patri 

aequale, neque verum Deum, sed solum creaturam caeteris multo 

perfectiorem, ante alias ex nihilo productam, qua Deus usus est ad 

caetera entia creanda. Orta est ilia haeresis ex ilio principio 

gnostico quod Deus, prae sua excellentia, non posait directe creaturas 

inferiores producere et regere, sed aliquo mediatore seu demiurgo 

uh debeat. Ille error jam antea edoctus fuerat quoad substantiam 

ab G o n i t i s et Cennthianis,necnon a Paulo Samosateno, Antiocheni 

Episcopo, qui Christum esse merum hominem contendebant 

Ariani dannati sunt in Cone. Nicaeno (325) in quo, promovente 

praeeertimS. Attanasio,declaratum estVerbum esse Patri consubstan-

tiale, homousion seu ejusdem naturae, et simul aeternum et ab 

aeterno geflitum. Nec tamen haeresis statim extincta est' sed in 

sectas duas fuit divisa:-(a) Ariani rigidi seu Anomaei docuerunt 
e s 8 e P a t n

 « ^ ¡ m i l e m anomown; (6) Semi-Ariani autem 

tenueruiit Filium esse Patri similem, similem in substantia homoiou-

svm, juxta quosdam, similem sine addito, homoim juxta alios 

Error Ananorum renovatus est a Samuele Clarke, anglicano theo-

logo saeb. X V I I I . 

12. ( B ) Macedoniani originem ducunt a Macedonio, qui primum 

fuit Semi-Ananus et deinde, ope Arianorum, Episcopus C. P electus 

|341], divinitatem et consubstantialitatem Spiritus S. negavit 

et aaseruit Spiritum S. esse solum ministrnm Patris et Fili: et 

creaturam caeteris perfectiorem. Damnati sunt in Cone. C P 

(381) in quo declaratum fuit Spiritum S. et vivificantem a 

Patre procedere, et esse cum Pâtre et Filio simul adorandum 



11 

13. ( C ) Tritheitae.—(a)Philoponus, philosophus Alexandrinus 

saec. V I , naturam et hypostasim, seu personam confundena, docuit 

tres esse naturo in Deo sicut et tres personas : ex quo sequebatur 

tres esse deos, quamvis ipse conclusionem non admiserit. 

(ft) Abbas Joachim^ll Saec.) docuit inter tres personas divinas 

esistere solum unitatem moralem, illam scilicet quae oritur ex 

consensA voluntatis, et existit inter christianos : ex quo partiter 

sequebatur tot esse naturas distinctas quot sunt personae in Deo : 

damnata fuit ejus baeresis in Cone. Lateranensi I V (1215). 

' 3, Tandem nostris diebus Gunther, germanus theologus, asserüit 

in DAO esse tres substantias identicas, et illas habere quamdam 

unitatem formalem in eo sitam quod tres illae substantiae, seu per-

sonae, ad invicem coadunentur per conscientiam. Fundamentum 

bujus erroris in falsa person® definitione jacet: juxta ipsum siquid-

em. persona est natura sul conscia, et quum sint tres in Deo personae, 

sequitur tres esse in Deo naturas sui conscias. 

I I I . Errores contra processiones divinas-

14. ( A ) Harduinus et Bernyerius, ambo e Soc. Jesu ( X V I I et 

X V I I I Saec,) erraverunt circa generationem Verbi : Harduinus, 

scilicet, admittebat quidem divinitatem Verbi, sed negabat ipsum 

procedere a Deo per veram generationem, docebatque lpsum factum 

fuisse Filium Dei solumtnodo in instanti Incarnationis quando sci-

licet Deus naturata humanam Christi efformavit in utero Virginia et 

earn Verbo .univit. Beruyerius pariter docuit actionem qua Deus 

univit naturam humanem Xti. cum Verbo esse veram generationem. 

15 [B] Photius, pseudo-patriarcha C. P. [IX Saec.] in odium 

Ecclesiae Romanae, a qua deposi tus fuerat, 'dogma processionis 

Spiritus S. impugnavit, docendo ipsum procedere quidem a Patre 

non autem a Filio, Latinosque ut haereticos denuntiando eo quod 

Symbolo particulam FiUoque addidissent. Error ille damnatus est 

in variis Concihis praesertim Fiorentino [1439], cui Graeci assis-

tebant, sed nihilominus adhuc ab Ecclesia Graeca retinetur. 

Fusiorem descriptionem harum haereseon videas apud scriptores 

Historiae Ecclesiasticae—v. g. a,pud Birkhauser, pag, 90, 181, 194, 

322, 611. _ 

AETICULTJS T E E T I U S . 

D E C O G N O S C I B I L I T A T E M Y S T E R I I S . S . T R I N I T A T I S . 

16. Post traditam notionem mysterii S. S. Trinitatis et errorum 

qui ipsi opponuntur, inquirendum est quid ratio cognoscere valeat 



10 

de hoc mysterio . Non defuerunt theologiyjui existimarunt illud 

mysterium ratione demonstrari posse, inter quos citantur Abelardus, 

Raymundus. Lullus, et Gunther :— ex ad verso Rationalistae et 

Unitarii contendunt hoc mysterium esse rationi oppositum. ünde 

in duplici thesi probabimus mysterium S. S Trinitatis esse quidem 

supra, sed non contra rationem. 

17. Thesis prima : 

M Y S T E R I U M S . S . T R I N I T A T I S NON POTEST SOLA R A T I O N E COG-

NOSCI V E L D E M O N S T R A R I : — C e r t u m est. 

(A) Illud enim .per. solam rationem cognosci nequit quod est 

notum soli Deo aut illi cui Deus illud revelare voluit; atqui ita est de 

mysterio Trinitatis, u t .constat ex his textibus • | Deum nemo vidit 

un quam : Unigenitus Filius, qui est in sinu Patris ipse enarravit." 

(Jno. i,180"Nemo novit Filium nisi. Pater,neque Patrem quis novit 

nisi Filius, et cui voluerit Filius revelare" (Matt, xi, 27.) Ergo. 

(ß.) Trad. Deel aravi t 0. Vaticanum [de Fide et Ratione 

Can. 1.] qua»dam mysteria esse quae per rationem neque inveniri 

neque demonstrari possunt ; atqui, ex omnium .confesso, mysterium 

Trinitatis est omnium dificillimum; Ergo per rationem neque inveniri 

neque demonstrari potest. 

[C]Ratione. Omnis demonstratio fit vel a priori, vel a simultaneo, 

vel a posteriori ; atqui existentia S. S. Trinitatis non potest demon-

strari a priori, seu per causam, quia Deus nullam causam habet ; nec 

a simultaneo, seu ex ipsa notione Dei, quia talis notio involvit qui-

dem infinitas ejus perfectiones, sed nullomodo exigit duas, vel tres, 

vel quatuor esse personas in Deo ; neque a posteriori, seu per effec-

tus, quia effectus a Deo produeti causantur a Deo, non quatenus trinus 

sed quatenus unus est, causantur scilicet ab omnipotentia quae ad 

naturam non ad personas pertinet. 

18. Corollaria : 

(.A) Etiam supposita revelatione, mysterium Trinitatis naturali 

ratione demonstrari nequit. Hoc patetex ratione jam aliata, et 

insuper ex facto quod a novemdecim saeculis nullum argumentum 

rationale vere convincens afierri potuerit ad demonstrandum hoc 

mysterium. Unde recenter damnata fuit sequens propositio Ros-

mini : "Revelato mysterio S. S. Trinitatis potest ipsius existentia 

demonstrari argumenlis mere speculati vis, negativis quidem et 

* indirectis, hujusmodi tamen ut per ipsa Veritas ilia ad philosophicas 

disciplinas revocetur." 



ü 

19 
I T B I Falso igitur asseritur a quibusdam Rationalistis Chris-

tianoV doctrinam suam de Trinitate a pagania Philosophis mutuatos 

faisse. [ a l Asseritur quidem Platonem Trinitatem docuisse; sed imm^ 

erito: loquitur quidem de intellectu divino, quem vocat Logon, 

pari'er de anima mundi, necnon de ideis divinis quos vocat Archety-

putn mundi,sed nullibi assent tres illos términos esse realiter distinc-

tos et simul aequalesr et aliunde notiones confusas. qu.as tradit ha¡de 

r e , probabiliter a Judaeis traditionibus accepit. [61 l e m Phüo 

Judaeus, qui primo saeculo H g disserit quidem de Verbo, sed 

non sibi constat; qnibusdam in ldcis affirmare videtur i lud esse 

a Deo distanctum sed simul inferius ipsi ; alibi tradit illud non 

esse distinctum « Deo, sed ejus intellectum vel sapienham. 

Nullibi autem de tertia persona, seu de Spmtu Sancto loqmtor. 

M Schola Alejandrina, quae saec. Ill- floruit, q u a m d m trinitatem 

admitiere videtur, scilicet Bonitatem, Intelligentiam immobi lem, et 

Animam supramundanam, sed tres illas res non sun aequales neo 

eiudera naturae, [ d ] Nostris diebus assentir trinitatem inverno 
in sacris Indorum libris : "The Hindoo trinity is a combination 

of three powers, that of creation, Brahma, of preservation, Vishnu 

and destruction, Siva." S , d ex eisdem libris constat eos esse tres 

deos plane distinctos, qui successive adorati sunt a vans Indorum 

sectis ; deinde vero plurimis post propagatum Christianismum sae-

culis Brahmani,ut illas sectas in unam coadunarent, triade* quam-

dam confecerunt ex tribus praecipuis diis hucusque separatim ado-

» Minime igitur possunt variae i s t a e elucubrationes m y s t e m 
nostro comparan, quod clare Trinitatem personaium et earum 

perfectam acqualitatem docet, sed ut vestigia quaedam pr.maevae 

revelationis consideran possunt. 

20. Thesis Secunda : TB T M TT'ATTS 
N U L L A B E P U G N A N T I A CONCIPITÜR I N BOGMATE 8 . S . I E I H I T A T I B 

RECTE EXPOSITO.—Probatur: 

Auctoritate : Jam enim a novemdecim seeculis illud dogma 

creditor non solum a rudibus sed a viris prastantissimis non solum 

in Theologia, sed etiam in Philosophia et scientiis naturalibus v r a-

tis qui difficultates contra illud aliata* perpenderunt et confuta-

runt; atqui repugnat tot tantosque viros admisisse dogma absurdum 

rationi contrarium, praesertim quum minime passionibns faveat, sed 
contra ipsis opponatur : Ergo. _ 

i / i l Eatione : Adesset quidem repugnantia in mysteno b.fe. 

Trinitatis si ennuntiatio illius contineret términos se invicem exclu-



12 

dentea ; atqui non est ita, nam non-dieùnus très esse naturas, in Deo et 

simul unam naturam, aut très personas et nnam personam, sed dici-

mu8 Deum esse unum sub respectu natura, et trinum sub respectu, 

personarum ; Jamvero aliquod ens potést esse unum sub aliquo res-

pectu et multiplex sub alio. Sic. v. g. in homine adest duplex sub-

stantia, substantia spiritualis, seu anima, et substantia materialis seu 

corpus, et tamen adest unica persona. Utigitur contradictio esset 

in hoc mysterio, probari deberet nullam esse distinctionem inter 

naturam et personam ; quod quidem fieri nequit, ex jam dictis. 

(21.) Solvuntur Difficultates: ' 

(A). ObjiciuntUnitarii : "According to the common and familiar 

use of the word three persons are three beings If, therefore, the 

word person is to be taken according to the common use, the 

doctrine of the Trinity would be evidently a contradiction in terms: 

it would be equivalent to saying : God is one being, but God is three 

beings." ( J. F. Clark, Orthodoxy, p. 489). . 

Kesp.:—Illa difficultas manifeste supponit nomen personae Deo 

appiiçari eodem sensu aa creaturis ; quod quidem falsum est; nam 

ut diximus, persona in Deo est relatio ut subsistens, v. g. personse 

Patns est relatio paternitatis elevata ad dignitatem personse. 

Igitur ex eo quod sunt in Deo très persona) non licet concludere 

très esse substantias, sed solum trea relationes reaies et subsistentes 

quas sunt sui juris. Nec mirum est persona notionem aliquo modo 

mutari quando de Deo prsedicatur, nam idem fit pro omnibus ra-

tionibus quse a creaturis ad Deum transferuntur, propter infinitam 

ejus perfectionem : aliunde quod constituit personam est in comm-

unicabilitas, seu facultas agendi sibi et propter se : jam vero ilia 

essentialis proprietas servatur in definitione person® prout Deo 

applicatur. 

( B ) Instant et dicunt : "According to this view God is one being 

who reveals Himself in three ways, or sustains three relations, or 

manifests Himself in three modes of operation. The Trinity here 

becomes a nominal thing, and is in reality only Unitarianism with 

an orthodox name" (Ibid. p. 494). 

Eesp:—Concedo quidem Deum esse unum, i.e. unam substantiam, 

sed nego Trinitatem nostram consistere solum in tribus diversis 

modis quibus Deus se manifestât, aut quibus operatur ; consiatit 

enim in tribus relationibus internis, realibus et subsistentibus, 

quaegaudent piivilegiis essentialibus personalitatis ; doctrina 

igitur nostra non est Unitamnism^s, vel modalismus, nec 



13 

parités Tritheismus, sed stat media inter duos istos ferrores-

( C) Instant cum eodem Clarke : "Your proposition is not mys-

terious ; it is unintelligible ; it is not a mystery ; it is only a mys-

tification." (Ibid. 491, 492.) Resp. Nego antecedens ; mysterium 

nostrum non est quidem comprehensible, sed est intelligibile us 

omnibus qui san® philosophise studuerunt, et inter naturarn et 

personam aliquam differentiam percipere valent; potest enim sic 

exprimi • adest in Deo una natura quœ possidetis a tribus persoms. 

Jamvero haec propositio est quidem mysterio plena, sed non intel-

m Instant iterum: Quae sunt eadem uni tertio sunteadem 

inter se; atqui très divinae personae sunt quid unum et idem cum 

essentia ergo eunt eadem inter se. . 
Resp: Distinguo majorem : quae sunt eadem uni terno sub omni 

respectu, sunt eadem inter se, concedo ; quae sunt eadem bub aliquo 

resrectu et différant sub alio, Nego. Jamvero personae sunt eae-

dem cum natura sub aliquo respectu, quatenus, scilicet aequaliter 

possident^divinam naturam, sed différant ab ea virtuahter, quia 

non possident divinam naturam eodem modo, v. g. Pater dat illam 

naturam Filio, Filius accipit earn. Illustratur comparatione - Actio 

et passio distinguuntur virtualiter tantum a motu, nam actio est 

motus datus et passio est motus receptus, sed tamen actio et passio 

realiter distinguuntur ab invicem ; ita pariter divinae personae 

virtualiter destinguuntur a natura, et realiter distinguuntur ab 

invicem. , 

C A P U T II. De Existentia trium per-
sonarum in Deo. 

(22) Exposita notione myste~riTs. S. Trinitatis, ejus existentiam 

demonstrare necesse est: in thesi generali trinitatem P ™ ™ 

et earum consubtantialitatem probabimus ex illis textibus quœ 

ad ties divinas personas simul referuntur ; quia vero modo spec-

iali impugnatur consubstantialitas Verbi et Spiritus Sancii, duplicem 

thesim contra illos errores dingemus. 

A R T I C U L U S I . T H E S I S G E N E R A L I S . 

2 3 • T E E S SUNT PBBBONÄ EKALITKB D I S T I N C T E I N UNA EADEM-

A U E ' ESSENTIA D I V I N A . PATEB SCILICET, FlLIUB ET SPIBLTUS 

SANCTUS.—De fide est.-Thesis probatur ex Scr>ptura:t»m««flfcr>n 

. Veten- Testamento «t aperte déclarais in Novo» 



14 

I. In Veten Testamento primum indigitatur quasdam pluralitas 

personarum in Deo, et deinde apertius declarator existentiasecundse 

saltern personae et ejus divinitas. 

24. 1. Quoad Trìnitatem in genere. 
( A ) Deus, antequam hominem crearet, dixit :"Faeiamushominem 

ad imaginem et similitudinem nostram" (Gen. i, 26,); item, quando 

jam in eo erat ut expelleret protoparentes ex paradiso, ait : "Ecce 

Adam quasi unus ex nobis "(Gen. iii, 22); tandem post adificationem 

turns Babel, Deus ita loquitur: "Venite igitur descendamus et 

confundamus ibi linguam eorum " (Qen. xi, 7.) atqui, licet stricte 

loquendo, il lud plurale in lingua hebraica adhiberi possit. pro unica 

persona, ad intensitatem exprimendam, melius tamen explicatur si 

de facto admittantur plures in Deo person®, et de facto Rabbini 

non pauci et plerique Patres ita prsefata verba inter-

pretati 6umt : ergo. Vide etiam Gen. xviii. 1-3. "Apparuit autem 

ei Dominus... apparuerunt ei tres viri . . . et adoravit in terram." 

Exinde S. Ambrosius Bcribit : "Tres videt, unum adorat." (De 
Cam et Abel i, 8 ) 

( H ) In libro Numerorum (vi, 23-26.) invenitur formula 

benedictionis, quam sacerdote« super populum recitabant, et in qua 

ter repetitur nomen Jehovae ; atqui Rabbini quidam et Patres in 

hoc viderunt aliquam adumbrationem mysterii Trinitatis, praesertim 

quum tria dona, quae per hanc benedictionem impertiumtur, 

scilicet custodia, misericordia et pax optime approprientur tribus 

Divinis personis, Eodem sensti Patres quidam intellexerunt 

visionem apud Isaiam (vi, 1-9) relatam, in qua scilicet Deus trina 

appellatane "Sanctus, Sanctus, Sanctus" a Seraphim salutato, et 

auditur vox Domini dicentis -. "quem mittam, et quis ibit nobis ?" 

(C) Iterum in libro Sapientiae (ix, 1-2, 14), Salomoni tribuitur 

haec oratio "Deus p&trum meorum, qui fecisti omnia Verbo tuo, et 

Sapientia tua oonstituisti hominem ;" atqui comparando ilia verba 

cum iis quae in Novo Test, inveniuntur circa Verbum Divinum, 

satis aperte recognoscitur in prsefato textu Secunda persona S.S.' 

Trinitatis ; tertia autem paulo inferius (17) designator "sensum tuurn 

quis seiet, nisi tu dederis sapientiam et miseris &piritum Sanctum 
tuum de altissimis." E

r
go. ' 

25. I I . Quoad Verbum in specie. 

(A) In Psalmis (ii, 4: cix, 1) distinguuntor duo Domini plane 

distincti, quorum unus generat alterum, unus sedet ad dexterarn 

alterius . "Filius meus es tu, ego hodie genui te Dixit Dominus 

Domino meo, sede a dextris meis" atqui in his locis apparet non solum 



15 

esìstenti* secundae personae, sed etiam ejus divinitas et const b-

stantialitas ; nam Filius, qui generato a Patre debet p o d e r e 

eamdem- nLturam ac Pater, et quum in Deo unica sit nume,.ce 

natura, ut patetex multis aliis locis-Scripturae, periecta naturae 

identitas inveniri debet in Patre et Filio. • _ W 

( 2 Eadem doctrina cìare invenitur in prophetia Emmanuel 

(Tsai. vii, 14 etc.),quam explicabimus in Tr. de Incarnatone et in 

ibrisProverbiorum et Ecclesiastici, in quibus assentur existent.a 

Sapientiae cujusdam increatae, a Deo distinct, et tamen omnes 

dignitatis characters prae se ferentis; t u n c locum exponemus u h 

de Divinitate Verbi. . C S E , 
26. Mysterium S. S. Trinitatis, jam adumbratum in V eteri iest., 

Piene revelatur in Novo. 

Probatur : 1 ex Annunti?tionis mysterio. 

(A) Imprimis trinitas personarum in ipso mysterio Anminuationis 
sufficienter enuntiatur; ibi enim videmus ¿ngelum a Beo Patre mis-

8 Um "missus est Angelus Gabriel a Deo in civitatemGahlaeae (Luc. i 

26V deinde exbibetur Spiritus Sanctus ut efformaturus animam et 

corpus Christi in utero Virginis ; "Spiritus Sanctus supervemet in 

e et virtus A l e s i m i 'obumbrabit tibi." (35) ; tandem M h u s 

annuntiatur ut ex virgine nasciturus ; "ideoque et quod nascetur ex jg 

te Sanctum vocabitur Filius Dei.' 

( b) Earumdem consubstantialitas non potest quidem evidenter 

demonstrari ex toc solo textu; sed jam insinuatur quia secunda 

persona vocatur Filius Dei, et Sanctum sen Sanotitas i psa, at qui 

S s verus et proprie dictus particeps esse debet et qmdem sub-

stantialiter natlrae Patris, et nemo potest vocari S a n c t u s in seneu 

stricto, nisi sit essentialiter sanctus- seu Deus. 

27. 2. Ex Baptismo Christi. 
( A ) I n Baptismo Christi dare etiam apparet realis distinctio 

trium personarum, non solum ex M M B B H H I 

tur sed etiam ex operationibus piane distmctis quas effic.unt , s -

qud'dem Pater loquitur de ccelo: "etecce v o x d e | g ^ d i c e n s ; b> 

Filius dilectus, in quo mihi complacui. (Matt. H ^ i g 

autem baptizatur a Joanne Baptista et ascendit de aqua baptiza us 

autem Jesus confestim ascendit de aqua" (16): tandem Spirita. 

Sanctus d e s c e r d i t super Christum, et quidem sub corporali speci 

oTutbae "et d e s c e n d Spiritus Sanctus - f ^ ^ S S Ì 

columba in ipsum.''- (Lue. iii, 22); evidens est 

non esse unam personam, sed tres persona* realiter distinctas. 



16 

( B ) Unitas autem naturae non quidem tarn dare sed tamèn ali-

quomodo apparet ; nam Christus asseritur. Filius Dei; et quidem per 

excellentiam, voeatur enim o huios cum articulo, et additur "in 

quo mihi complacui," ut insinuetur eum esse Filium proprium et 

prse omnibus dilectum. Spiritus autem voeatur Spiritus Dei, seu 

a Deo ipso procedens, ut plenius alibi explicabitur, ac proinde 

substantias divinse partieeps. 

28. 3. Ex promissione Spiritus Sancii. 

( A ) Nec minus clare apparet trium personarum réalis disi,inolio 

in promissione Spiritus Sancti a Christo facta in Coena ultima. 

Ait enim Christus:" Paraclitus autem Spiritus Sanctus, quem 

mittet Pater in nomine meo, il le vos dosebit omnia Ego rogabo 

Patrem, et alium Paraclitum dabit vobia ut maneat vobiscum in 

aeternum." (John xiv, 16-26), Sane realis esse debet distinetio 

inter Patrem qui mittit Spij-itum, et Filium qui rogat ut Spiritus 

mittatur, et Spiritum ipsum qui mittitur a Patre in nomine Filii. 

( ß ) Ex contextu apparet etiam trium personarum consubstanti-

alitas ; (fi) paulo enim antea Christus dixerat : " qui videt me, 

videt et Patrem... .Non creditis quia ego in Patre et Pater in me 

èst? Alioquin propter opera ipsa credite " (9-12): quae quidem 

verba perfectam aequalitatem Patris et Filii important, praesertim 

si sumautur cum toto eontextu, et loqo parallelo apud Joannem 

(x, 30) "Ego et Pater unum sutnus Si non facio opera Patris 

mei, nolite credere mihi ; si autem facio, operibus credite . " 

(ft) Item Spiritus Sanctus dicitur procedere a Patre, voeatur Spiri-

tus veritatis "Spiritum veritatis qui a Patre procedit " (John, xv, 26); 

atqui qui procedit substantialiter a Deo debet illius naturae esse 

substantialiter partieeps, seu Deus: quod confirmitur ex eo quod sit 

veluti fons veritatis, ipsique tribuatur ilia seientia perfecta quae 

necessaria est ad apostolos illuminandos de omnibus ad fidem 

pertinentibus. 

29. 4. Ex formula Baptismi. 

(.4) Tandem trinitas personarum manifeste apparet in forma 

Baptismi a Christo tradita "Euntes ergo docete omnes gentes in 

nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti"(Matt. xxviii, 19); nam in 

textu graeco tum conjunctio ltai tum articulus tou repetuntur ante 

nomen cujualibet personae ; quod quidem ridiculum esset si unica 

tantum esset in Deo persona, triplici virtute praedita ; repetitio enim 

articuli tarn emphatica non potest explicari sine trinitate persona-

rum. 



17 

rilu baptismal') per 4 » « » oonf.rtor g r a . „ „ t o n t a t e 

Dei; ergo tres personae, W q«aru seaualiter participes. 
Uter Deus, ac proinde Apostolos, 

30. | 

- p r o i L tres 

e t divinitatem Spmtus Sancti o p p | ^ , ^ C o r . x l l , 

personas in Deo agmmsse. Vide Act. , 

3-11; 2 Cor. xiii, 14; 1 Petr. I 2. P a t e r > 

Q ^ d textum "Tres sunt, M tesUmomum dant .n 

Verbum et Spiritus S , et Hi tres - « m sunt d Joa v ^ J ^ 

authenticate disputatur: v>de P ^ J ^ o L u o n et p « . r -
Essays, Letter on 1 John; contra: H U M M d u g g tome v. 

Comely, (Introductio, m , p. P- 668-6W).opum , 

controversial habet. 

Thesis T E A D I T I O N E P R O B A T U R . v e r e scientifi-

3 i . 1 . 1 fa«»- ^ » « ^ J S S S * a 
camtestimoniapraecpuorumPatrumqun F Compendii 

vixerunt, afferre oporteret; § g g ^ " t h . b bimus exempli 

hoc non permittanVpauca solum ^ ^ d e Trinif.. 

stsc 

fuerunt non quidem modo scen.fi o g J * « ^ 

Apostolorum, mystermm S. b. \
n n

"
a
\ , . t .. N o n n e habe-

m M Papa (Episi- ad Corvnth., 

S O 
D o m i n i . . . . in FiHo et Patre et d o g m a exponere 

m Patres » g ^ " e l m p a l t i o n i b u s
§
 et .analogiis 

modo magis ph.losoph.co, ^ {Apol i, 67) ait " E a r n 



18 
i 

Patrèm, Creatorem omnium, et alium Filium, per quem creavit 

0
m n

i 2 2 )
q u

h
s e Tfr^PATRIARCHIS- * S S 

aud t ; u i L f n
 n 0 n m i

- t u r , quum atheos v o l i 
aud. qmasseruntDeum Patrem, et Filium Deum, et Spiritum 

i;iiT1rrr
oste

"
duate

^
essentiam in

 - • 

'SàSSsàÈs^ÈTrdctatus de mém H 
t m J Z Z T M f S

 t r a 0 t a t U m a d v e r 8 U S P
™ : item 

2 S
 C O n

 ;
a
 f f e l f i 4 Ecclesia graeca, Qlemens 

et Z T T , ,
 t F a d l t d e T r i

° i t a t e : Origenes multo plura 
m docu.t, et hcet erraverit dum modo philosophico illud mv 

i T
c i t e L p J t d o

*
m a 

enis d 2 f
 a D d e m

 & Thaumaturgus, Orig-

m t m
P

h N
P r o 0 n

r W
 6 d l d l t

' q - e o p t i m e con ordat 
r U n - D e u s Pater Verbi, Unus Dominus 

De7pro e d e r f Ì ^
6 U S

 ° H
 e t i a m S

P ^ u s Sanctus ex 
-L-eo procedens Irinitas perfecta. * 

fìdls'pfr
n
T

a
, t H p W ^ f l N03tris temporibus 

- 1 
t , o v 1 ; 8 i a f f

m P
r ^ | P f |

 i l l i u s
 « H f t l tempore arianae con-

L e r . ; ™g„ g i g j j M l »«.»¡n. 

. anaiogns piulosophicis, ioquuntur ut privati 

»Vide A-Me-M»* P a t b e r S j " I ^ i H o n j vi> ̂  " — 

« 



19 

Doctores, et quia tone temporissensus verborum non erat dare defi-

nitus, expressionés aliquando adhibent, quae hodie ut erroneae a 

fheologis pronuntiarentur : ex hoc autem concludi nequit illos mys-

teriuaTTrinitaris ignorasse vel negasse, sed solum ipsos inhabiles 

fuisse ad perfecte conciliandum illud dogma cum pbilcsphia. 

33. 2. Ex praxi Ecclesiae : 

(A) Imprimis baptismi formula, quae ab initio adhibita fuit, 

distinctionem simul et unitatem trium personarum clare exprimit 

praesertim si sumatur cum trina immersione qua baptismus tunc, 

conferebatur, et explicationibus Patrum ; audiatur unus Tertulli-

anus: "non semel, sed ter, ad singula nomina, in personaB singulas 

tingimur." (Ad Prax. c. 27) 

(li) Varia symbola, quae profiteri clebebant catechumeni, 

antequam baptizarentur, idem mysterium edocebant sub forma 

affirmativa "Credo in Deum etc." vel interrogativa "Credis in 
Deum Patrem etc.?" 

(C') Doxologiae, quas cantabant Cbristiani et quae sunt peranti-

qnae, nt Patres testantur, eamdem fidem profitentur: "Gloria Patri, 

et Filio, et Spiritui Sancto;" vel "Gloria Patri per Filium in Spiritu 

Sancto." 

( D) Martvrum confessiones coram tyrannis novum argumentum 

exhibent : v. g. s. Polycarpus, Joannis apostoli discipulus, supra 

rogum exclamavit "Yerax D^us, glorifico te cum aeterno et coelesti 

Jesu Christo cum quo tibi et Spiritui Sancto gloria nunc et in 

futura saecula."(Smyrnaearum epist. 14.) 

( f i ) Nec minus convincens est ratio agendi Ecclesiae cum 
haereticis Trinitatem negantibus ; statim enim ac illud dogma 

impugnatura fuit, Patres ad illud defendendum surrexerunt ; ita 

Ebionitae seu Gnostici ab Iguatio confutati sunt. Praxeas a 

Tertulliano, Noetus a S Hippolyto, Paulus Samosatenus a Concilio 
Antiocheno, etc. 

34. 3. Ex Symbolis et definitionibus Ecclesiae. 

(A) Antiquissimae Symbolorum formulae, prount inveniuntur 

apud Icenaeum (Contra Haeres. i, 10 ; iii, 4 ), Tertuilianum 

( de Velandis Virginibus, c. i ) aut Novitianum ( de Trinitate ) 

explicitam fidem profitentur in " unicum Deum Omnipotentem, et 

F i l i u m e j u s Jesum Christum, et Spiritum Sanctum, paracletum et 

sanctificatorem". Vide Denzinger, Enchiridion, n. 1-13. 

( B). Eadem fides fusius definita invenitur in Symbolis Nicseno, 

Constantinopolitano et Athanasiono (Denzing. 17, 47, 135. ) 



20 

35 4. Ex arg. praescriptionis. 

Certum est dogma S. S. Trinitatis fuisse creditum in Ecclesia, 

initio aaltem quarti saeculi quando definitum fuit a Con. Nicaenft.' 

Atqp.i tale dogma non fuit introductam in saeculo tertio, vel secun-

do vel ab immediatis Apostolorum successoribus ; ergo tale dogma 

ab Apostolis et Christo fuit edoctum. Probatur minor : si enim 

tale dogma introductum fuisset, illud eontigisset per mutationem 

sensibilem ; atqui neutrum dici potest: ( a ) non prius, nam si muta-

tio sensibilis facta fuisset assignari deberet tempus, locus, et auctor 

illius : hoc autem fieri nequit, quia de facto culla inveniuntur 

vestigia hujus mutationis in doctrina Ecclesiae, sed e contra historia 

ostendit mysterium Trinitatis fuisse quidem ab initio impugnatura 

a paucis haereticis sed statim propugnatum a Patribus. Objiciunt 

quidem Rationalistae illud dogma introductum fuisse a Clemente 

Alexandrino, vel S. Justino, qui graecam philcsophiam optime 

cognoscebant, sed hoc aperte factis contradicit, quum citaverimus 

testimonia Patrum S. Justino et Clementi anteriorum ; ergo non 

potest admitti mutatio sensibilis. (&) Nec admitti potest insensi-

bihs mutatio, quia dogma tam maximi momenti, tam intime con-

nexum cum praxi Christiana et cultu divino, tam oppositum human® 

rationia prejudiciis, non potuit, modo insensibili, sine ulla reclama-

tione, sine disputationibu», in Eeeleriam universalem serpere. 

Ergo remanet ut ab Apostolis ipsis originem ducat. 

36. Thesis B A T I O N E SUADETUR: mysterium S. S.' Trinitatis non 

potest quidem ratione demonstrari : potest tamen illustrari com-

parationibus, et analogiis, et argumentis convenientiae suaderi. 

37. 1. Ex comparationibus et analogiis 

(A) In creatione corporea tria distinguuntur regna, minerale 

scilicet, vegetale et pnimale, quae licet omnino distincta sint sibi 

invicem cohaerent, et ad unitatem mundi constituendam concur-

runt. 

( B ) Quodlibet corpus trinas exhibet dimensiones. Plantae 

tribus elementis constituuntur, radicibus, trunco, foliis. Animai-

ibus tres pràecipuae insunt facultates, sensitiva, appetitiva et loco-

motiva. 

In homine tres vitas distinguere licet vegetativam, sensitivam, in-

tellectùalem ; in ipsa vita intellectuali hominis tria apparent, prin-

cipium i 1 jus vitae seu anima, deinde intellectus et voluntas. In 

omni propositione adest subjectum, copula seu verbum, et attribu-

tum ; in syllogismo tres sunt termini. 



21 

( O I n sole tria pariter distinguere valemus, ipsam substantia* 

eolis lumen et calorem ; imo quilibet solis radius lumen, calor et 

motus est. Jamvero haec omnia non sunt quidem demonstratio 

mysterii Trinitatis, sed posita illa frequenti repetit,one numen 

ternani in rebus naturalibus, facile inclinamur ad admittendam 

àliquam Trinitatem in Auct.ore naturae. 

2 EX argumento convenimtiae. Inter argumenta couvenentiae 

unicum exponemus ex Summa tbeol. desumptum ( I p., q. « v u -

xxx) Angelica Doctor successive probat duas esse in Deo 

processiones, ex illis p r o c e s s i o n i oriri tres relatione« reahter 

distinctas, quae tres divinas personas constituunt, 

(A) Duae sunt in Deo processiones immanentes, etduae tantum : 

(„) duae sunt-, nam Deo tribuendum est, et quides summo 

gradu, quidquid perfections invenitur in creaturis intellectuahbus, 

atqui in creaturis intellectualibus duae sunt processiones imma-

nentes, sc., Cogitatio, quae ab intellectu procedit, et amor a volún-

tate • ergo (6) sunt duae tantum : nam tot sunt processiones in 

Deo "ohot sunt actiones immanentes; atqui duae sunt tantum actiones 

immanentes in Deo, cogitatio et amor, nam sentire nequit esse in 

Deo qui nullos sensus habet; pariter non possunt esse plures intel-

lectiones aut volitiones numero distinctae quum Deus omnia uno et 

F.implici acta intelligat et velit, ac proinde in ipso est unica cogi-

tatio, unicus amor. I . 

( B ) Illae duae processiones quatuor producimi relation es ; etenim 

quaelibet processio duas producit relationes, unam activam, passi-

vata alteram ; sic processio infellectiva producit relationem cogni-

tionis activae, quae vocatur Paternitas, et relationem cogrriUoms 

passivae quae vocatur ßiatio- item processio, per voluntatem 

producit relationem amoris activi, quae vocatur ^ r t ó o , etre.atio-
nem amoris passivi, quae vocatur s i m p ] i c i t e r p « « o . . . 

( O Quatuor illae relationes constituunt tres personas, Etenim 

tot sunt personae in Deo quot sunt relationes subsistentes reahter 

distinctae; atqui tres sunt tantum in Deo relationes snbs.stentes 

realiter ab invicem distinctae : siquidem paternitas et fihatio realiter 

distinguuntur, quia sibi invicem opponuntui, et constituunt perso-

| § Patris et personam Filii ; insuper amor passivus, seu procedo 

passiva reahter d i s t i n g u i t i a paternitate et filiations et construit 

personam Spiritus Sancti, sed spiratio activa, nullam habens 

Oppositionen! cum paternitate et filiatine, non distmguitur reahter 

db ipsis nec proinde constituere potest personam, ü r g o . 



¡22 

Hoc argumentum diseite et'eloquenter evolvit Lacordaire Gol 
The inner life of God. ' 

A R T I C U L U S I I . 

D E O O N S U B S T A N T I A L I T A T E V E R B I . 

Thesis: V E R B U M , SEU F I L I U S , EST VERA PERSONA A P A T R E 
DISTINCTA VERUSQUE D E U S . De fide est contra Arianos, Socini-
anos et Uni tarios. 

39. I. Probatur ex Scriptura: 1 ex Vet. Testamente. "Inter 

textus Yet. Test, circa divinitatem Verbi, eos seligimus qui sapien-

tiae increatae onginem et attributa describunt; argumentum enim 

valde probabile, si non apodicticum, exhibent. In libro Proverbio-

rum (viii, 22-31) haec leguntur de Sapientia : "Dominus possedit 

me in initio viarum suarum, äntequam quidquam faceret a prin-

cipio: ac aeterno ordinata sum nondum erant abyasi et ego 

jam concepta eram....cum ea eram cuncta componens ....." Item 

in libro Ecclesiastici (xxiv, 5-6) Sapientia de se ipsa dicit : "Eco ex 

ore altissimi prodivi, primogenita ante omnen creaturam, eoo" feci 

in coelis, ut oriretur lumen indeficiens etc. Vide, etiam Sap. x 

-'-Ex las textibus duo concludere licet: (A) Sapientia, de qua bic 

agitur, est vera persona a Deo distincta, nam dicitur genita a Deo-

vox enim possedit (-hebraice kanani) saepe saepius adbibetur in f.' 

Scriptura ad designandam generationem; insuper confirmatur iila 

interpretatio ex contextu ubi declaratur sapientiam fuisse concep-

tam a Deo, esse primogenita^ : jamvero inter generantem et geni-

tura debet esse distinctio realis; ergo. Aliunde pierique patres 

scilicet plusquam viginti ab Athenorgora ad Augustinum, praefata 

verba audiunt de divina persona a Patre distincta, licet pauci de 

mero attributo divino ea intellexerint. 

( ß ) E a d e m sapientia est aequalis Deo et dignitatis particeps-
.nam ipsi tribuitur ' 

( « ) Vis creativa : « cum eo eram cuncta componens... .ego feci 
ut oriretur lumen  

(ft) Aeternitas : " ab aeterno ordinata sum " 

(c) Supremum dominium etiam super reges : "per me reges 

regnant, et iegum conditores justa decernunt . . . " Objicitur qui-

dem in textugraeco proverbiorum legi "Dominus creavit me 'extise 

porro aliquid creatum non potest esse Deus. Sed respondetur vocem 

graecam 'extise' non semper significare creavit, sed saepe 'formavit 



23 

produxit' aliunde textus originalis certo praeferendus est graecae 

versioni, et jam diximus vocem hebraicam significare possed.t, 

i. e. genuit.' 

40. 2 Ex Novo Testamento. .. 

( A ) Imorimis classicum est hac de re proemium S. Joannis M 

1-5Y "in prlncipio erat Verbum et Verbam erat apud Deum etc . , 

Ibi clare apparet: ( « ) distinct«, Verbia Patre, nam dmtur Verbum 

erat apud Deum, i. e. in sinu Patris, ut infra g g | ; m super 

tur infra "Verbum caro factum est" et deinceps illud Verbum 

vocatur Filius Dei unigeniius (18): jam vero inter Filmm et Patrem 

adest distinctio realis. M P e r P e c t a ¡ § g g I S 
Verbum vocatur Dms " E t Deus erat Verbum ; ipei nbuuur 

aetermtas "in principio erat Verbum", i. e. a tota aetermta e 

existit; eidem assignatur vi3 creatrix: "omnia per ipsum facta 

sunt", necnon prima origo vitae "in ipso vita erat e vita erat 

lux hominum | quae quidem omnia soli Deo competun ; ergo._ 

41 ( B ) Alms locus vere classicus est ipsa decaratio Christi. 

fjo x 30.); cum enim Judaei ab eo inquirerent quia esset, utrum 

esset Messias vel non, respondit: "ego et Pater unum sumus^ 

Jamvero ilia verba intelligenda sunt de unitate naturae, non autem 

de unitate morali tantnm ; nam ita intellecta sunt a Judaeis ipsis-

qui sustulerunt lapides ut Chirstum lapidarent "quia tu, homo cum 

sis facis teipsum Deum." Nec dicatur postea Christum sua veiba 

emollire citando textum scripturae, in quo etiam homines dicuntur 

dii hoc enim, inspecto contextu, est argumentuin a minonadmajus, 

quasi diceret "si homines, quibus Deus looutias est, pbssunt aiquo 

sensu vocari filii Dei, nonne a fortiori vocari possum Films Dei, et 

quidem in sensu proprio? Nam, addit, si non facia opera Patris mei 

nolite credere mihi; si autem facio, cperi'bus credite, u oognosc U 

et credatis. quia Pater ir. me est et ego g Patre 

quidem verba important Christum vere Fil.um Dei esse, cum facial 

ipsa opera Patris, et in Patre habitet. Objiciunt quidem Unrt.ro 

vocem 'unum" interpretari posse de unitate moral., nam g g g g 

ipse in ultima coena dixit: "sint unum sicut et nos unum sumus 

(Jo xvii, 22) Sed respondetur in hoc ultimo loco vim nativam 

vocis" unum" attenuari per particulam sicut, eodem fere modo ac 

in sequent! phrasi scripturae : "estote igitur perfeoti w u t et Pater 

tester coelestis perfectus est" Sed qupndo vox unum non 

corrigitur per aliud vocabulum. signidcat unitatem naturae : aliunde, 

ut diximus, contextus id poslulat-



> 

24 

1 A É 1 1 I
 N e e m i n u s c o n v i n c e n s e s t

 argumentum ex primo cap-
ite ad Hebraèos desumptum : "Multifariam multisque modis olim 

Ueu8 loquens patribus in prophefis, novissime diebus istis locutus 

est nobis in Filio etc hie enim S. Paulus loquitur de Verbo 

Incarnato et eins divinitatem probat asserendo: ( a ) ipsum esse 

haeredemuniversorum' i.e. possidere ea omnia quae Deus ipse pos-

, ) V
 e u m d e m

 habere vim creatricem "per quern fecit et sae-

cuia; (c) eum esse perfectam et substantiellem imaginem Patris 

qui cum sit splendor gloriae, et figura subslantiae eius ; (rf) eumdem 

esse conservatorum omnium " portansque omnia verbo virtutis suae 

W ipsum esse angehs superiorem, quia est Filius Dei, dum angeli 

sunt tantem ministri eius etc.; atqui haec omnia veram divinitatem 

important et perfectam cum Patre aequalitatem ; ergo. 

I I . Probatur ex Traditione. 

43. 1 Ex Patribus. Patres vetustissimi aperte docent divinitatem 

Ohristi, ac promde Verbi, cum Christus nihil aliud sit nisi Verbum 

•Incarnatum. Ita 8. Irenaeus (adv. Haer. x n ) / "Ecclesia per 

universum orbem disseminata, ab Apostolis et eorum discipulis 

accept earn fidem quae est in Deum Patrem omnipotentem.É .et 

in unum Jesum Christum Filium Dei" Vide alios textus- apud 

auctores autea citatos. et insuper Burton, Testimonies of the Ante-

Nicene Fathers ; Liddon the divinity of our Lord, Lect. vii. 

44. 2 Exfactis. ( A) ex con/essionibus Martyrum : ita v. g. in 
18 S

-Felicitatis le-imus: "omnes, qui non confitentur Christum 

verum Deim esse, in ignem aeterum mittentur:" 

„,
(ß
) ^'confessione haereticorum, qui fatentur divinitatem 

Christi edoctam fuisse ab Apostolis, sed solum contendunt Aposto-

lus in hoc erravisse, "dicentes se non solum piesbyteris, sed 

etiam Apostolis sapientiores esse: (Iren. 1. c. iii, 2) 
(C.) Ex testimoniopaganorum, qui Christianis vitio vertebant eo 

quod Deum crucifixum adorarent, ut constat es Celsi operibus et 

inscnptione inventain Caesarum palatio,* necnon ex epistola Plinii 

ad Trajanum, in qua declarat Christianos solitos esse stato die 

Christo, quasi Deo, carmen dicere. (lib. x, 97) 

Alexaraenos adores his God." Liddón J c. 404
 6 l n 8 C n

P
t i o u : 



25 

(D) Ex praxi ecclesiae quae statim e eiau BUG ejeoit haereticoe 

negantes divinitatem Christi, ut Simonem, Gnosticos, Ebiomtas, etc. 

(Vide Perrone de Trin. 204-245.) 

45 3 Ex symbolis, praesertim ex bymb. Nicaeno, in quo dici-

tur "et in unum Dominum Jesum Christum, Filium Dei, natum 

ex Patre, unigenitum... .Deum verum de Deo vero, genitum 

n 0 n factum, consubstantialem Pai ri etc." 

' 46 I I I . Principia ad solvendas difficultates. 

1 Ex Script. Multi textus scripturae ab Arianis et Unitanis 

proferuntur contra divinitatem Verbi : singula. esplicare m m » 

longum esset : principia, quibus praecipui saltern explicari posaunt 
breviter tradimus : 

(A) Plerique textus, qui de Vetbo agunt, referuntur ad Verbum 

Incarnatum, seu ad Christum, qui considerar! potest sub triplici 

respectu, ut Deus, ut homo, ut caput ecclesiae; jamvero ut Deus, est 

quidem aequalis Patri, sed ut homo est ipsi inferior, et in hoc sensu 

dicere polest "Pater major me est" (Jo. xiv, 28;) item ut caput 

ecclesiae, seu quatenus nos repraesentat, decìarat se ignorare diem 

iudicii (Marc, xiii, 32). 
( B ) Insuper Verbum etiam ut Deus, procedit a Fatre, et 

proinde ab ipso accipit naturam, voluntatem, omnia quae 

possident; in hoc sensu possunt explicari verba "a meipso non loquor, 

a meipso non facio quidquam" (Jo. xiv, 10), quamvis possint etoa» 

interpretari de natura humana Christi. _ 

( C ) Aliquando in Scriptura, Pater vocata solus Deus, non 

quidem ad exclusionem Filii et Spiritus S.,ied solum ad «jxclusi-

onem creaturarum, ut dare appareat unum esse Deum ; sic intelligi 

debent verba Christi ; "Haec est autem vita aeterna, ut cognoscant 

te solum Deum verum, et quem misisti Jesum Christum'(Jo- xvi>, 

m nam vox '•solum" quae difficultatem facit, non ad subjectum te 

sed ad p:aedicatum Deum verum refertur, ut patet ex textu graeco, 

et proinde unicitatem Dei veri solum edocet. É j M 

47. 2. Quoad Patres. ( A ) Quidam inter Patres Ante-Nieaenos 

videntur aeternitatem generation^ Vèrbi negare ; ad hoc explican-

dum sciendum est triplicem generationem Verbi a Patnbus 

distingui : pritnam, qua procedit a«Patre, et haec quidem aeterna 

est ; secundam, qua Verbum constitutum fuit creator mundi, sen 

initium viarum Domini; tertiam qua Verbum caro factumest : 

jamvero quando Patres dicunt generationem Verbi temporanea® 

esse plerumque interpretari possunt de Ì M ultima duplici genera-



26 

Ecclesiam. sequitur totam erravisse 

( B ) Quidam pariter die'unt Filinm P É t i j I 

m m « • > • » m B 9 3 9 H * * 
certe ariaoae haeresi „ . „ f „ , r M t . n l A t b . Z L e, m ' ^ 

S ? « M M H H 
volitiones, ^ J g £ 9 H H 

» t .oi.r.or Patri. (Harter, Compe.J, ¡¡81) ' '
 , a O M 

H S ^ H I lacarnatione 

A E T I C Ü L D S I I I . 

D E D I V I N I T A T E SPIRITUS SANCTI 

" t i B l e f ^ S ^ ^ T
 P e r S O n a a P a t r e

 H Ì 

et Ration aHstas
 D e

; M est contra Macedonianos, Unitarios 

Probatur 1 ^ 8erip tur a 

a r a t i i r ; :
1
 d S r i ^ "

1
^ 1 

aliquod donum creatum " ^
 D ß i a U

"
b u t u m 

8. M 3 £ M f S e H M i l i • 
Filii, ut v e n t u r u / t a i r m ", p ' S Ì

 m i t t e n d u
« k nomine 

Christi, et ex plica rnlmn ano! M ' S S »
 C O m

P
l e

" < ^ opus 

xiv, 16, 26- xvi lS 14 )
 P 8 q U l d 9 U l d

 °
h r Ì 8 t u s d

° ^ e r a t (Jo. 

cordibus nostris per Spiritum 3 S S ì
 d

'
f f u 8 a e s t i n 

v, 5.); hic enim J J K & N M I » IIB 
asseritur, charitätem effundifn c L a ?

 a
a

c h a n t a t e
'
 e t

 ^ 

atqui Charitas non S S ^ f t ^ P
e r S

P
i r i t

™ Sanctum; 

divinam : ergo. "
 a m m a S n o s t r a s n i s i

 P*r personam 

asserit mentiri Salito M I l ^
 S

'
 P e t r U S 



27 

mentitus hominibus, sed Deo": (Act. v, 3); (ft) ipsi 

scientia eirca res divinas : « S p i r i t u s s c r u t a t u r U P
e r f e c t e 

comprehenc(it,) etiam profunda Dei." ( 1 Cor, n 10); 

S Eidem assignatur opus justification et Sanctificatioms quod 

Deo pioprium est: "abluti estis, j u s t i f i e d estisin nomine D^ N-

Jesu Christi, et in Spiritu Dei ' X M d C o , vi, 11); U « d e m 

debetur cultus latnae; siquidem, ex S. Paulo, corpora nos ra tem-
K » sunt Spiritus S. " A n n > s c i t i s quoniam membra vestratemplum 

sunt Spiritus S. qui in vobis est?" atqui templum soli Deo .dificatur; 

ergo Spiri tus S. est Deus: quae quidem conclusio ab ipso S. Pan o 

d e d u c L , quando post verba citata addit, «glonficate et portale 

Deum in corpore vestro" (1, Cor. vi, 19-20.); R ipsi pan er tnbui-

tur süiritualis regeneraho, quae in baptismo perficitur: Nim quia 

renatus fuerit ex aqna et Spiritu S. non potest introire in regnum 

Dei." (Jo. iii, 15); atqui solus Deus potest esse causa principalis 

nostrae regenerationis; ergo. 

2. Ex Traditione. 

50 (A) Ex Patribus: quamvis enim non tam diserte loquantur 

de Spiritu ac de Filio, data opportunitate, suam fidem in divinita-

tem Spiritus profitentur ; sic. v. g. S. Justinus M g | | g g 

"Filium et Spiritum propheticum una cum Patre colimus Alios 

textus lege apud Bonal (N. 48.) _ 

1 B ) Ex W I <luibl18
 Patri et Fih0 Semper

 c o n
J

u n
?

l t u r 

Spiritus S., praesertim vero ex Symb.lo Constantinopolitano, m qua 

expresse definita fuit divinitas illius : "Credimus !n Spiritum Domi-

„um et vivificantem cum Patre et Filio adorandum et conglon-

ficandum." ' . S „ , 
(C) Si formula Baptismi: in qua Spiritus S. semper adnumer-

a t n r Patri et Filio, et quidem ad ipsam validitatem baptismi, ut 

erpresse docetur a Patribus (vide Hurter, 193); item ex Doxohgia, 

"Gloria Patri, et Filio et Spiritui S." in qua eidem honores Spiritui 

tribuuntur ac Patri et Filio. 

; a Solvuntur Difficulties. 

51 ( A) obj. "Spiritus non est a se, quum procedat a .Tdtre, et a 

seipso non loquatur; atqui, qnod „on est a se non est Dens : ergo. 

8 2 Distingue majorem : non est a se quoad nacuram. nego; quoad 

personalstem, subdistinguo, non est a se, eo sensu quod proced, 

ab alio, concedo; non est a se, eo sensu quod ab alio pendet «t est 

tpsi inferior, nego; nam licet Spiritus procedat a Patre, ab ipso 



28 

aeeipifc integram naturam divinam, ac proinde est ipsi perfects 
aequalis. 

( ß ) Spiritus postulat, seu precatur (Rom. viii, 261: porro qui 
preeatur est De o inferior : ergo. 

Resp. Spiritus postulat Causaliter, eo sensu quod per gratiam suam 

nos impellit ad precandum, üoncedo, postulat formaliter eo sensu 

quod ipse, aliquid postulat pro nobis, nego ; nam talis est sensus 

textus allati "Spiritus postulat pro nobis" (Rom. viii, 26.) ut patet 

ex contextu, ubi dieitur: "Spiritus adjuvat infirmitatem nostram," 

nos scilicet impellendo ad precandum. 

52. G O R O L L A R I A CIRCA D I V I N A S P E R S O N A S . Ex thesibus jam 

probatis tria praecipua corollaria deducere licet: 

1 Tres divinae personae sunt perfecte Coaequales. De fide est. 

(A) Sequitur ex dictis. nam singulae personae sunt Dens, seu 

possident totam naturam divinam, quae est infinitae perfectionis : 

atqui personae eamdem infinitam naturam possidentes sunt eo ipso 

perfecte aequales ; ergo. 

( ß ) Insuper hoc directs affirmatur de Patre et Filio in Scriptura 

"qui cum in forma Dei esset, noo rapinam arbitratus est esse se 

aequalem Deo," (Philip ii. 6) Idem asseritur de tribus personis in 

Symb. Athanasiano : " E t in hac Trinitate nihil prias aut posterius, 

nihil majus aut minus, sed totae tres personae coaeternae sunt sibi 

et coaequales" 

( C ) Hictamen solvi debet difficnltas exproprietatibuspersonalibus 

quae unicuique personae competunt. Haec diflScultas ita expri-

mitur ab Unitariis. "That which differences one person in the 

Deity from another must be either a perfection or an imperfection. 

But it can not be an imperfection, for no imperfection exists in God* 

and it can not be a perfection, for then the other two persons 

would want a divine perfection.," *Huic difficultati duplex est 

responsum; ( 4 ) Juxta multos thomistas, proprietates person-

ales non habent perfectionem dislinctam ab ipsa perfectione quae 

existitin essentia divina: v. g. paternitas nihil aliud est nisi Deus 

consideratus ut generans, et vis ilia generandi jam eminenter con-

tinetur in essentia divina tribus personis communi: talis igitur 

proprietas nonfacit ut Pater sit perfectior realiter quam Filius et 

Spiritus S. 

( ß ) Juxta alios, illae proprietates personales sunt quidem per-

* Clarke, Orthodoxy, 497. 



29 

fectiünes distinctae, sed aequalÍ3 dignitatis, ita ut v. g. non sit 

major perfectio in" paternitate quam in filiatione : nam generatio 

seu paternitas eat tíaditio vitae, filiatio est ejusdem vitae receptio ; 

atqui in Deo tam perfectum est accipere quam daré: ergo illae 

proprietates non obstant perfeotae personarum aequalitati. 

53» 2. Admitiendo, est divinarum personarum Circumincessio 

De fide. Circumincessio est mutua divinarum personarum in invicem 

coexistentia et cobabitatio, ita ut Pater sit in Filio, Filius in Patre, 

et uferque in Spiritu S. 

(/J) Haec mutua cohabitado defluit ex dictis; nam si eadem 

natura estin Patre.Filio et Spiritu S.necesse est ut Pater sit in Filio et, 

viceversa: et idem dicendum de Spiritu S.--(fí) Insuper iilud 

directe asseritur in Scriptura pro Patre et Filio : • "Non creditis 

quia egoin Patre et Pater in me est?" (Jo xiv, 10) ; Et declar-

atur in C. Florentino pro tribus personis "Propter hanc unitatem 

Pater est totus in Filio, totus in Spiritu S.: Filius totus est in 

Patre,totus in Spiritu S,: Spiritus totus est in Patre, totus in Filio," 

54. 3. In Deo una eademque est operatio ad extra, quae tribus 

personis communis est. De fide. ( A ) Etenim operationes ad extra 

producuntur ab omnipotentia, ac proinde a natura, in qua 

omnipotentia residet; atqui ex dictis, est una natura in Deo ; ergo 

est una operatio ad extra. Illa autem única operatio ad extra perti-

net ad tres divinas personas, sicut natura ipsa. 

( B ) Idem diserte asseiitur in Symb. Athanasiano : "Omnipotens 

Pater, omnipotens Filius, omnipotens Spiritus S. : et tamen non 

tres omnipotentes, sed unus omnipotens." Hinc Patres, ad hoc illus-

trandum, vocant Filium brachium seu manum Patris, et Spiritum, 

digitum Filii. 

55 Quaestio solvenda : Ex supra expositis brevem delinea bistor-

iam do^matis S. S Trinitatis, exponendo 1. Quomodo in V. Testa-

mento abinitioinsinuatumfuerit,postea adumbratum per theophanias 

seu divinas apparitiones, et tandera clarius manifestatum per ea quae 

de divina Sapientia et natura Messiae successive revelata sunt. 

2. Quomodo in N. Testamento, diserte, licet gradatim reyelatum 

fuerit tum factis. tum verbis, tum denique Apostolorum praedica-
tione. . 

3. Quomodo par quatuor priora saecula succéssive modo philoso-

phico expolitum fuerit, doñee tándem consubstantialitas Verbi in 

Ó, Nicaeno, et divinitas Spiritus S. in C. Constantinopolitano definita 

fuerit. 



30 

CAPUT I I I . De Relationibus divin-
arum personarum ad invicem. 

56. Probata èxistentia trium personarum in Deot/ de relatio-

nibus' quas ad invicem habent dicendum superest, videlicet de 

processionibus et missionibüs, 

Doctrina catholica de processionibus his verbis Symb. Ath?nasiani 

conlinetur ' P a t e r a nullo est factus, nec creatus, nec genitus. 

Filius a Patrê solo est, non factus, nec creatus sed genitus Spir-

itus S. a Patre et Filio non [actus, nec creatus, nec genitus, sed 

procedens,." Ex quo apparet Patrem a nullo procedere, Filium 

a Patre procedere per generationem, et Spiritum al utroque per 

simplicem processionerà. 

ARTICOLUS I. DE GENERATIONE "VERBI. 

57. I. Notionespraeviae. 1. Circa processwnem. ( A) Processio 

in genere est origo unius ab altero: sic v. g. lux asole, filiusapatre 

procedit. Duplex distinguitur : ( « ) (ransiens seu ad extra, quando 

effoctus extra causam producitur, v. g. in.humanis, filius est extra 

patrem; (6) immanens seu ad intra, quando effectusremanetintra 

causam seu principium, ut cogitatio quae manet intra mentem. 

( B ) In Dao pariter duplex processio distinguitur: (É) una ad 

extra, qua creatura« ab ipso procedunt sicut effectus a causa; (6) 

altera ad intra, qua una persona procedit ab altera tanquam princip-

iatum a principio, et remanet intra divinam essentiam. Unde 

processio in Deo definiri potest: origo unius personse divinse ab alia 

vel a duabus aliis per ejusdem essentiae communicationem. 

58. 2. Circa Generationem, Generatio strictosensu, seu quando 

agitur de viventibus, definitur : origo viventis a principio vivente 

et cpnjuncto in similitudinem naturae. Explicatur : 

( a ) origo viventis a vivente : quibus verbis significatur tum 

generantem tum genitura vita praeditos esse debere: sic Adam e 

luto fictus, sed non genitus dici potest, quia lutum vita caret 

m 
a principio conjuncto. id est generans debet conjungi genito 

per activam communicationem propriae substantiae aut saltem 

partis illius substantiae ; bine Eva, ex Adami costa efformata, ejus 

filia dici nequit, quia in ilio opere Adamus passive se habuit; Angeli 



31 

pariter dici nequeunt filii Dei sensu proprio quia non acceperunt 

divinam substaptiam a Deo. (e) in simihfudmem naturae: duo 

hio exprimuntur, genitum similem esse debere generanti per recep-

tionem ejusdem naturae saltern specifiche, et insuper^^eneraticnem 

ex se tendere debere ad illam similitudinem producendam. 

I I Thesis. S E C O N D A PERSONA S. T R I N I T A T I S A P R I M A PROCE-

DIT P E R V E R A M G E N E R A T I O I Ì E M . De fide est contra Ananos et 

Unitarios, qui dicunt Verbum seu Christum vocari Eiliùm Dei sen-

su lato, seu per adoptionem. 

59. Probatur l Scripiura. Ille est Filius Dei verübet non 

adoptivus tantum qui vocatus filius simpliciieret per excellenham, 

filius provrius et filius genitus ; atqui haec tria deVerbo praedican-

tur • ( A ) Dicitur filius Dei simpliciter, et quidem modo excei-

lentiori quam nos ; nam de ilio legimus : "Pater diligit F z l m m e t 

omnia deditin manu ejus." (Jo. iii, 35), dum e contra dehominibus 

legimus • "Accepistis Spiritum adoptionis filiorum in quo clamamus 

Abba, Pater." (Rom. viii, 15 ); atqui ille est filius simphciter qui 

generatione talis est ; ergo. 
( ß ) Dicitur filius proprius, filius familias per comparationem 

ad filios adoptivos, qui sunt tantum famuli : " q u i e t i a m p r o p ™ 

Filio suo non pepercit." (Bom. viii, 32): et abbi. Moy es 

quidem fidelis erat in tota domo ejus tanquam famulus: Christus 

vero tanquami^Ziwi in domo sua " ( Heb. iii, 5 ); jamvero films 

proprius, filius familiae est filius naturalis, non adoptivus. 

(O Dicitur tandem filius grnitus, imo et unigenito: • H g 

m us est tu : ego hodie genùi te." ( Ps. | 7 1 Unigemtus qui es 

I jrinu Patris ipse enarravit." ( Jo. 117.) "S.c e n i m Deus dil xit 

mundum ut Filium suum unigenitum daret. ( Jo m l b ) ; atqui 

haec verba veram et propriam generationem indicant. r a i 

siquidem in unovel altero loco homines dici etiam genitos esse a 

Deo, sed statim adduntur verba, quae metaphoram indicant ut m 

Jacobo m 18 ): "voluntarie enim nos genuit verbo ventahs ubi tum 

vox voluntarie tum voces verbo veritatis manifeste indicant h.c agi 

de adoptione tantum, dum e contra verba adhibita pro generatione 

Verbi ex contextu novam vim accipiunt, ut ¿x dictis apparel Ergo. 

60 ' 2. Traditione. Ex Patribus, quorum plenque de divina 

generatione intelligunt verba Scripturae antea citata ; 

meus es tu, ego hodie genui te." TJnus audiatur S^ Justinus dicens. 

"Cum verbum sit primogenitum Dei, Deus est. {Apol. n, bj, 



(B) Ez Symbolic, quae unanimiter profitentur Christum, ac 
prolùde Verbum, esse Filium Dei, ex Patre natum., 

( C ) Ex Conciliis, praesertim Nicaeno, in quo divina Verbi gen-

eralo expresse definita fuit con tra Arianos : " Credi ¿nus in 

unum D. N.. J. Christum, Filius Dei, natum ex Patre unìgenìtum 

hoc est ex substantia Patris" ; quibus verbis excluditur omnis filiatio 

adoptiva. 

61. 3 Rat. Theol. Ratio non potest quidem demonstrare gen-

erationem Verbi, sed potest tarnen praebere argumentum convenien-

c e , quod ex S. Thoma ( Ip. xxvii, a, 2 ) desumimus : Deus, seipsum 

cognoscendo, producit verbum; nam in omni ente intelligibili adest 

ahqua mentis conceptio quae internum verbum vocatur : atqui ilia 

proaessio Verbi habet omnes eonditionës verae generations : est 

enim, ( « ) ongo viventi* a vivente, nam Verbum proceditper modum 

intellectionis, quae est operatio Vitalis et supponit tum principium 

vitale tum terminum vitalem; (b) a principio ccmjuvcio, nam ilia 

processio est immanens, ac proinde Verbum remanet in Deo et ei 
perfeote conjungitur per participationem naturae divinae quam 

Pater ipsi active tradit; (<•) in similitudinem naturae, nam Verbum 

procedit per viam intellectionis : jam vero i n t e l a i o , ex natura sua 

tendit ad producendum imaginem. objecti cogitati, quae', in casu 

praesenti, est simillima Deo, juxta illud "Splendor gloriae et figura 
substantiae ejus." ( Heb. i, 3, ). Ergo processio Verbi est vera 
generatio. 

I I I C O R O L L A K I A . 

62. 1. Verbum a Ir atre genitum fuit a tota aeternitate non 
autem in ipso instanti Incarnatimis- De fide est contra Harduinum 

et Beruyerium, quorum errores supra expositi sunt. ( A ) Dicitur 

enim in Symbolo Nic.-Con. " C r e d o . i n unum D. J. Christum 
D e l

 m e m i H i k et ex Patre natum ante omnia saecula' 

( « ) Idem constat ex Sc.iptura, ubi dicitur. "Djminus possedit me 

in initio viarum suarum, ante colles ego parturiebar.... (Prov viii 

22); quae quidem omnia a plerisquè Patribus intelli«untur de' 

aeterna Verb, generatane. ( C ) Insuper actus quo Deus efformavit 

bumanam naturam X t i in sinu B. Mariae Virginia non est vera 

generano, quia humanitas Christi non est ejusdem naturae ac Deus 

ac proinde deficit Ultima conditio ad generationem requisita' 

scilicet similitudo naturae. 

63. 2. Prima persona 3- Trinitatis constituitur per relation en 

paternitatis, secunda per relationem filiationis ; nam, ex dictis per-



sonae in Deo constituuntur per relationes ; atqui relatio specialis 

quae primae personae competifc est paternitas, relatio autem speci-

alis secundae personae est filiatio, ut constat ex thesi ; ergo. 

64. 3. Non est alia distinetio inter Patrem et Filium ac distine-

tio originis ; etenim Filius procedit quidem a Patre, ut diximus, ac 

proiode ab ipso originem accipit, sed simul totam naturam divinam 

accipit a tota aeteraitate, ac proinde sub respectu naturae, temporis, 

dignitatis, potentiae, est perfecte Patri aequalis juxta illud Christi, 

"Omnia quaecumque habet Pater, mea sunt.'' (Jo. xvi, 15), ' 

4. Ut difficultas praecaveatur sciendum est duplex intelligere in 

Deo distingui posse , ( a ) intelligere absolutum seu essentiale, quod 

nihil aliud est nisi essentia divina intelligens, et illud commune 

est tribus personis ; (ft) intelligere relativum seu notionale, quod 

consistit in ilio speciali actu quo Deus, seipsum cognoscendo, generat 

Verbum, et illud soli Patri convenit. 

A B T I C D L U S I I , 

D E P R O C E S S I O N E S P I R I T U S S A N O T I . 

65. Status quaestionis. Doctrina Cattolica est Spiritum proced-

ere tum a Patre tum a Filio. Jamvero olim Eunomiapi (iv, e.), 

qui erant una ex sectis Arianis, negaverunt Spiritum. S. a 

Patre procedere ; sed quum contrarium expissis verbis in Scrip-

tura doceatur, " mittens vobis a Patre Spiritum veritatis qui a 

Patre procedit" (Jo. xv, 26) statim ille error extinctus est. Postea 

autem Photius (ix-, S.) et Michael Caerularius (xi), ambo Episcopi 

C. P. negai'unt Spiritum S. a Filio procedere, et ille error, 

licet damnatus in conc. Œcumenico Lugdunensi et Florentino, 

quibus Graeci assistebant, adhuc in Ecclesia graeca retinetur. 

I . Tfiesis. S P I E I T U S S . N O N SOLUM A P A T R E SED ETJAM A F I -

L I O V E R E P R O C E D I T . De fide est. Probatur. 

66. ( 4 , ) 6criptura. Triplici argumenta utemur ; (a) I n plur-

ibus Scripturae locis, Spiritus vocatur Spiritus Filii, vel Spiritus 

Christi Jesu: Misit Deus Spiritum Filii sui." (Gal. iv, 6), "Non 

permisit eos Spiritus Jesu. (Aot. xvi, 7) ; atqui ijlae expreçs-

ionea Spiritum S. a Pa,tre procedere important, nam>fatentibus ipsis 

Graecis.idem Spiritus vocatur Spiritus Patris quia procedit a Patre 

ergo a pari Spiritus dicitur Spiritus Filii quia procedit a Filio. 

(&) Iterum Spiritus dicitur missus a Filio sicut a Patre: " S, 

abiero,inquit Christus, mittam eum ad vos."... ."Cum venerit Par-



34 

acletus, quem ego mittam vobis a Patre. " (Jo, xv, 26 ; xvi, 6) ; 

atqui missio in divinis importât processionem personae missae a 

mittente; nam missio supponit quemdam influxum mittentis 

in missum : jamvero in Deo nullus, alius est influxus unius perso-

nae in äliam nisi ille qui venit ex origine seu processione ; ergo, 

(c) Tandem apud S. Joannem (xvi, 14) leguntur haec verba 

Christi de Spiritu S. loquentis : "Ille me elarificabit, quia de meo 

accipiet.... omniaquaecunque habet Pater mea sunt ; propterea dixi : 

quia de meo accipiet, et annuntiabit vobis. " Unde sic ; hic clare 

asseritur Spiritum S. aliquid a Filio accipere, atqui in divinis 

persona'ab altera aliquid accipere nequit nisi ab ipsa procedat ; ergo-

Confirmatur ex eo quodFilius testetur se omnia habere quae Patris 

sunt, excepta profecto paternitate ; atqui.Pater habet facilitatemi spi-

randiet de facto spiratSpiritumS.;ergo Filius-eamdemvirtutemhabet. 

67. ( B ) Traditione. (a) Ex Patribus, non solum latinis, qui, juxta 

omnes, expresse hoc dogma docent, sed etiam graecis ; unus audiatur 

Qregorius Nyssen. " Unigenitus Filius ex Patre a S. Scriptura 

dicitur : Spiritus S. vero et ex Patre dicitur et ex Filio esse simul." 

(Vide Bonal, 72) (6) Ex Condiiis praesertim Florentino definiente 

quod, "Spiritus S. ex Patre et Filio aeternaliter tanquam ab 

uno principio et unica spiratione procedit." 

(C) Rat. Theol. Ex dictis in thesi generali, Spiritus S. procedit 

per modum volitionis seu amoris; atqui amor, etiam in homine, 

procedit non solum a volúntate sed etiam a cognitione objp.cti amati, 

juxta illud, "nil volitum quin praecognitum." Ergo in Deo 

Spiritus S. debet procedere non solum a Patre. sed etiam a divina 

intellectione, seu a Verbo. 

J I . Consectaria Thesis. 

69. ( A ) Spiritus S. procedit a Patre et Filio tanquam ex unico 

principio et unica spiratione, licet sint duo spirantes. De fide est, ex 

definitone Con. Florentini jam citata. Insuper in Deo omnia com-

munia sunt, ubi non obstat relationie oppositio; atqui in produc-

endo Spiritum S. Pater et Filius non sibi mutuo opponuntur ; ergo 

producunt Spiritum S., per modum unius et unico actu ; ille autem 

actus vocatur spiratio, quia fit per modum volitionis seu amoris. 

70. ( ß ) Tertia persona S. S. Trinitatis constituitur per relati-

onern spirationis passivae; nam personae divinae constituuntur per 

relationes ; atqui relatio propria Spiritui S. est spiratio passiva : ergo. 

71. (C) Processio 8. differì a generatione Verbi sub triplici respectu 

(a) Verbum procedit ab intellectu per modum cogitationie, Spiritus 



35 

a vohmtate per modum amoris (&) Filius procedit a Paire solo 

Spiritus a Paire et Filio ; (c) Processio E i l i g s t vera gmeraho quia 

intellectio ex se tendit ad producendum alfcuid simile sibi, dum 

processio Spiritus non est gener alio, quia amor non tendit ex se ad 

producendum simile sibi. 

I L I COKOLLARIA G E N E R A L L Y . 

72. 1. De Nbtionibus. Ut jam diximus, duae sunt proc'essiones 

in Deo, quator relationes et très personae, sed insuper qninque sunt 

notiones, et duo actus notionales. 

Notiones sunt notae, seu characters proprii quibus personae ab 

invicem distinguuntur ; jamvero quinque sunt characteres hujua 

modi, videlicet. 

f ( a ) Innascibilitas, quia Patre a nullo 

j procedit (6) Oeneratio seu paternitas, 

(4) Duo pro Patre -j quia generat Filium et etiam spiratio ac-
I Uva quae tarnen non realiter distinguitur 

a generatione, quumipsi non opponatur. 

f (O) Filiatio, quia a Patre procedit per 

I veram generationem. 

( ß ) Duo pro Filio | (&) spiratio adiva, quae ipsi commu-

I nis est cum Patre quia una cum ilio spirat 

[ Spiritum Sanctum, 

[ Scilicet spiratio passiva si simplex pro-

( C ) Unus pro Spiritu Ì cessio quia Spiritus spiratur a Patre et 

[ Filio. 

73. 2. De actibus Notionalibus. Duo sunt'actus notionales in 

Deo. Etenim actus notionales, seu personales, illi sunt per quos 

divinae personae producuntur et distinguuntur; atqui duo sunt 

actus hujus modi scilicet generatio qua producitur Filius, et 

spiratio qua Spiritus S. producitur ; Ergo. 

74 3. De divinis Nominibus. Nomina divinarum personarum 

' duplicis sunt generis ; alia sunt propria seu notionalia, quae ita 

conveniunt uni personae ut de alia praedicari nequeant ; alia autem 

sunt appropriata, quae ex se tribus personis sunt communia, sed uni 

tamen cersonae prae aliis tribuuntur propter specialem relationem 

cum nominibus. propriis Pro qualibet igitur persona breviter 

describemus tum nomina propria, tum nomina appropriata, 

75.1. Nomina primae persona*. (A) Propria (a) Primum 

principmm seu fons totius Trinitatis, quia ab ilio procedunt Filius 

et Spiritus S. ; dicitur autem principium non causa vel auctor Filli, 



3B 

quia illae voces in lingua latina important in causato diversitatem 

et dependentiam naturae. (ft) Ingenitus, Innascibilis quia a 

nullo procedit. (c) Pater quia generat Filium. 

(B) Appropriata (o) Omnipotenlia, quia potentia est veluti 

principium summum Dei perfectionum et ideo convenit spécialité* 

Patri, qui est principium totius Trinitatis. (ft) Creatio, quia est 

praesertim opus potentiae (e) Aeternitas, quae initio caret et oon-

venit Patri qui est sine principio. 

76. 2. Nomina Secundae Personae. 

{Ay Propria ( a ) Filius quia procedit a Patre per veram genera-

fcionem (6) Verbum, quia procedit per viam intellectionis atqui 

actus intellects vocatur verbum internum seu conceptio mentis, 

(c) Imago, quia vi ipsius originis, Filius est perfecte Patri similis," 

vocatur etiam splendor gloriae et figura substantiae (Hebr i, 3)quia 

est imago splendidissima et substantial Patris. 

( J3) Appropriata, (a) &apientia, quia sapientia pertinet ad intel-

lectum ; atqui Verbum procedit per intellectum. (ft) omnia opera 

sapientiae v. g. ordo in raundo existens. 

77. 3. Nomina Tertine Personae; 

- (A) Propria (a) Spiritus quia procedit per viam spirationis 

seu amoris (ft) Amor,quia est terminus amoris mutui Patris et Filii 

et amor subsïstens. Vocatur etiam nexus, unio, amplexus, quia est 

veluti nexus quo Pater et Filius invicem se complectuntur. (c) 

Donum, quia procedit per viam amoris atqui amor nihil aliud est 

nisi donum sui ipsius. 

(B) Appropriata, (a). Chantas seu bonitas, quia charitas 

optime convenit spiritui qui procedit per viam amoris. (ft) Omnia 

opera charitatis. (e) Praesertim vero opus sanctificationis 

quia sanctificatio nostra est opus amoris. Hinc etiam vocatur 

Paracletus i. e. Consolator et advocatus, quiaconsolatur per gratiam 

et postulat pro nobis gemitibus inenarrabilibus. 

ARTICULTJS I I I . 

DE D I V I N I S MISSIONIBUS. 

Quum duse sint missionum species in Deo.scilicetmissioinvisibilis 

et missio visibilis, dicemus : i. de missionibus in genere, ii de missione 

invisibili, iii de missione visibili. 

I. De Missionibus iti genere. 

78. I . Notw (A) Missio in genere (a voce mittere) est motio ve! 



37 

egressio alicuius'ehtis ab alio cum destinatione ad aliquem terminum-

Triplex distinguitur : 

(«) physica. quae fit per pbysicam impulsionem, v. g. lapis missus a 

brachio ; 

(;&) moralis, quae fit per impulsionem moralem sive per imperium, 

sive per consilium ; sic v- g. servus mittitur a domino per imperium; 

rex mittitur a consiliariis per consilium ; 

(«) substantial, quae fit per quamdam emanationem ex ipsa sub-

stantia mittentisf sic flos emittitur ab arlore, radius a sole. Mis-

siones divinae sunt missioned substantiates, sine defectibus tamen 

quae in creàturis inveniuntur. 

79 ( B) Missio in divinis est processio unius personae ab alia> 
cum destinatione ad aliquem temporalem efîectum, seu cum novo 

existendi modo. Dicitur : {a", processio unirn personae ab alia, vel 

â duabus aliis, r.am missio importât influxum realem personae mit-

tentis in personam missam; atqui, in Deo, nullus est influxus unius 

personae inalteram nisi per processionem ; ergo missio supponit 

procession em, 

(/>) cum destinatione etc. ; missio enim supponit destinationem ad 

aliquem terminum, seu ad aliquid novum faciendum, et quum in 

Deo nihil novi sit faciendum, destinatio ilia est ad aliquem tem-

poralem effectum. 

(e) cum novo existendi modo ; nam temporalis ille effectus non potest 

consistere in mutatione loci, quum divinae personae jam sint ubique, 

neqtìe in productione alicujus substantiae, nam talis productio com-

munis est tribus pereonis et opus-naturae divinae; consistit igitur in 

eoquod persona missa novo modo existât in: creàturis ; sic v. g. 

missio Filii per Inoarnationem consistit in eo^quod Verbum Divi-

num, quod jam antea erat super terram, novo modo incoepit ess« 

in aliqua parte terrae, sese uniendo hypostatice hurnanae naturae. 

8 0 2 T/ïesis : I N T E R D I V I N A S PERSONAS, P A T E R M I T T I N E Q U I T , 

F I L I U S AUTEM ET S P I S Ï T U S M I T T I POSSUNT ; ECONTRA P A T E R ET 

F I L I U S M I T T E R E PÖSSUNT, SËD S , S P I R I T U S M I T T E R E H E Q Ü I T , Certum 

est, 

(A) Pater mitti nequit (a) Non enim legitur in Seriptura quod 

mittatur, sed solum quod veniat ad nos: "ad eum veniemus et man-

sionem apud eum faciemus" ( Jo. xiv. 23). .. 

(&) Insuper, ille solus mitti potest qui ab alis procedit, ut. constat 

ex ipsa notione missioni». : atqui Pater a nullo procedit Ergo. 

(JB) Filius et Spiritus S. mittipossunt ; ( « ) de. Filio dicitar "Misi 



38 

Deus Filiurn suutn factum ex muliere" ( Gal. iv. 4. ) ; de Spiritu S. 

"Spiritus S. quem mittet Pater in nomine meo." ( Jo. xiv. 26. ) 

(ft) Illae personae mitti possunt quae ab alia procedunt. et ab ea 

accipiunt tum potestatem, tum inpulsum eundi ; Atqui Filius et 

Spiritus S. procedunt ab alia persona, et ab ea accipunt, simul cum 

natura, omnipotentiam et impulsum seu destinationem ad effectum 

temporalem Ergo. 

( C ) Pater et Filius mittere possunt. Etemin (a) de Patre dici-

tur : "Misit Deus Filium suum ," de Filio "si autem abiero mittam 

eum ( Spiritum S. ) ad vos." (Jo. xvi 7.) (ft) Insuper illae per-

sonae mittere possunt, ex quibus procedit, alia persona ; atqui ex 

Pacre Filius procedit, et ex Patre Filioque Spiritus S. procedit, ergo. 

( D ) Spiritus 5. mittere nequit. ( a ) Nullibi enim legitur Spir-

itum S. aliam personam divinam misisse. Dicitur quidem apud 

Isaiam (xlviii, 16. ) in loco, qui juxta quosdam refertur ad Christum: 

"Deus misit me et Spiritus ejus," sed hie agitur de Christo ut ho-

mine, quem Spiritus mittil ad praedicandum, non autem de mis-

sione divinae persouae ut talis, (ft) Insuper ille solus mittere potest 

divinam personam, ex quo procedit alia divina persona ; atqui 

nulla persona procedit a Spiritu S. ergo. 

I I . De Missione Invisibili. 

81. Missio mvisibilis ea est quae fit interno modo, sine ulla 

exteiiori manifestatione, ut est v. g. missio Spiritus S. ad nos, 

quando effundit in animas nostras gratiam sanctifìcantem ; missio 

visibilis ea est quae fit cum aliqua externa manifestatione, v. g. 

Incarnalo Verbi, descensus Spiritus S. super apostolos. 

8 2 . 1. Existentia : D A T O B M I S S I O I N V I S I B I L E S P I R I T U S S . A D 

NOS, QUOTIESCUNQDE G R A T I A S A N C T I F I C A N S I N F U N D I T U R I N 

A N I M A M . Ita communiter. 

(A) Ex Scriptura enim apparet gratiam Sanctifìcantem, seu 

caritatem essentialiter connecti cum habitations Spiritus S. in nobis : 

dicitur enim de peccatore"in malevolam animam non intrabit 

sapientia, nec habitabit in corpore subdito peccatis," ( Sap. i, 4. ) ; 

econtra dicitur de justo : "Si quis diligit me, veniemus ad eum, et 

mansionem apud eum faciemus." ('Jo xiv 23 ); ét iteruin : "Nescitis 

quia templum Dei estis, et Spiritus Dei habitat in vobis."? ( 1 Cor. 

iii, 16.) "'Caritas Dei diffusa est in cordibua vestris per Spiritum 

S qui datus est nobis" (Kom. v. 5); ex hoc igitur concludere licet 

Spiritum S. àd nos mitti, quotiescunque gratiam habitualem seu 

caritatem accipimus. 



39 

(B) jRaiione theologica confirmatur: Ad missionem requiritur 

ut persona divina, ab alia procedens, novo modo existât in creatuns ; 

afqui, per gratiam sanctificantem, Spirtus S. novo modo habitat in 

nobis, scilicet ut amicus et specialis protector ; gratia autem mere 

actualis non sufficit ad missionem, quia per ipsam Spiritus S. stat 

quidem ad ostium animae et pulsat, non vero intrat animam ut 

amicus. (Apoc. iii, 20); 

83. 2. Modus. ( A ) Ilia missio invisibilis tribuitur specialiter 

Spiritui S., quia est opus eanctificationis, sed juxta probabiliorem 

sententiam, haec missio non est propria Spiritui S.; cum Ipso enim 

veniunt duae aliae personae^-ut deducitur ex textu supra allato: 

'•ad eum veniemus.;" aliunde, illud sequitur ex circumincessione, 

vi cujus très divinae personae in se invicem habitant. 

( ß ) Modus specialis quo Spiritus in nobis habitat per gratiam 

in eo consistit quod veniat : (a) ut amicus apud amicum : "si quis 

audierit vocem meam, et aperuerit mihi januam, introibo ad ilium 

et coenabo eum ilio, et ipse mecum." (Apoc. iii, 20). (fi) ut 

•protector specialis, nam de ratione amici est ut super amicum 

speciali modo vigilet, eumque ab hostibus protegat, "omnem solici-

tudinem vestram, projicientes in eum, quoniam ipsi cura est de 

vobia" (1 Petr. v, 7). (e) ut Deus in tempio ; nam licet Spiritus 

veniat ut amicus, non amittit suam dignitatem, et jus habet ut 

specialiter in amnia nostra adoretur. "Membra vestra templum 

sunt spiritus Sancti,"glorificate et portate Deum in corpore vestro.'' 

(1 Cor. vi, 19-20.) 

. I I I . De Missione Visibili. •:. ..,. • _ ; • 

84- lì Notio: • Ad missionem visibilem tria requiruntur ( « ) 

signum aliquod visibile : .eecus esset missio invisibilis: (ft) signum 

ncwum i. e. aut non existons an tea, aut saltern non existens eodem 

modo, nam missio visibilis exigit signum aliquo modo extraordina-

rium. (c) respectas ad sanctificationem, quia ex supra dictis, 

missio divina non fit nisi ad sanctificationem animarum. 

85. 2. Species : Duae sunt species missionem visibilium : 

(A) Una est. visibilis Substantialiter, qualis est missio Verbi 

Divini in mysterio Incamàtianis, quia in illa missione Filius Dei non 

solum representatus est modo visibili, sed substantialiter umtus 

fuit humanae naturae, ut explicabitur in Tr. de Incarnatione. 

( li) Altera est.viüibilis repraesentativa, qualis fuit missio spintus 

S Bese manifestantis sub formis sensibilibus, quibus .tamen non erst 

substantialiter unitus. Quatuor numerantur praecipuae missiones 



40 

Spiritus S. '(«)afpàritioin;Bapiismo Christi sub specie colutnbae ; 

{Matt, iii, 16) (Ä)apparitio in Transfiguratione sub specie lucidae 

nubis {Matt, xvii, 5.] Hae duae fuerunt mere representativae; quia 

non contulerunt gratiam, sed solum gratiam antea Christo da tarn 

repraèsentabant. (c) Collatio Spiritus S. sub specie flatus, quando 

Xtus dixit "Accipite Spiritum Sanctum" (Jo. xx 22) {ti) descensus 

Spiritus S. in die Pentecostes sub äpecie lingnarum ignearum. (Act 

I I , 3) Hae duo fuerunt simul representativae, et effectivae, quia 

gratiam internam contulerunt. 

86 Garollaria : (A) In collatione Sacramentorum non eat 

:missio visibilis Spiritus S. quia signum sensibile adhibitum non est 

novum nee extraordinarum. 

(fi) Sub antiqna lege non adfuerunt missiones visibiles Spiiitus 

S. quia conveniebat, ut Filius prius manifestaretur quam Spiritus. 

Fuerunt quidem apparitiones divinae, sed non directe ad SHnctifi-

cationem significandam aüt producendam sed ad aliquid aliud 

manifestandum. 

A P P E N D I X . 

Eegulae ad, recte loquendum de Sima. Trinitaie. 

87. 1. Nomina substantiva, directe exprimentia divinam essen-

tiam, vel attributa absoluta, adhiberi debent numero eiugulari non 

autem plurali. Nam divina essentia est una.pariter attributa absoluta 

non multiplicantur in Deo;v.g.Dici debet unus est Deus,unus creator, 

unica omniptentia ; et dici nequit tree sunt deitates etc. 2 Nomina 

quae directe désignant personas et indirecte tantum naturam, in 

numero plurali enuntiari possunt. Ratio est quia illa nomina referu-

utur ad personas. Aqui pluressunfc personae. Ergo dici debet v. 

g. Ties sunt peisonae aeternae, omnipotentes. Inveniuntur qui 

dem in symbolo Athanasiano illae expressiones "non très aeterni, 

sed unus aeternus, sed tunc aeternus sumitur tamquam nomen sub-

stantivum. 

89. 3. Vocabula Relativa, quae exprimunt operationes proprias 

personarum et earum relationes, non debent praedicari de essentia, 

sed solum de personis, vel de Deo • v. g. dici nequit essentia 

générât, procedit etc., sed dici debet Deus generatur aut Filius 

generatur. 

90. 4 Nomina distinctionem exprimentia, ita caute adhiberi 

debent ut distinctionem naturae et inaequalitatem personarum non 



41 

importent ; v. g A d h i b e n d a e sunt'vocea Trinue, Trinitas non autem 

Triplicitaa, triplex, quia iila u l t i m a verba plures naturas sup-

ponunt. (6) Dici tur aliua Pater, alius Filiua, non autem aliud, quia 
genus neutrum naturam désignât. A t q u i Filius non habet aliam 

naturam ac Pater. Ergo ( c ) E contra dici.neqnit Pater est unu 

cum Filio, quia genua masculinum communiter refertur ¡>d per-

sonam ; jamvero Pater non est u n a persona cum Filio. (fi) Vitan-

dae sunt expressiones : " D e u s est singularia, solus, solitarius," quia 

talia verba excludunt pluralitatem personarum. ( « ) Dici n e q u i t 

très sunt personae diversae, quia diversitas supponit multiplica-

tionem naturae. ( / ' ) Dici nequit etiam per.-ionas esse similis sub-

atantiae, quia aimilitudo hoc in caau multiplicitatem aubatantiae im-

portât ; aed dici debet très peraonaa ease uniua substantiae. 

E t haec sufficiant de SS.'Trinitate, quam clare et aperte intuebi-

m u r , si tamen fidem in ipaam servavreimus, debitumque honorem 

et gloriam Patri et Filio, et Spiritui Sanato in praesenti vita red-

diderimus.