c /¡i. O / I B e j M L v i d . e s , fruí se,» p e . . (La-hh. Cío. ~~ mí%'H - r a p á _ o c ? . o * ™ . * « X , a ^ / e . , A C T É - W I DE S. DAMASO I. P A P A C O N F E S S O K E HOMILIA QUAM IN COEMETERIO DOMITILLAE SODALIBTJS C O L L E G I I CULTORUM MARTYRÜM D I X 1 T I O S E P H U S B E N A V I D E S ANTISTES DOMUS PONTIFICALIS D I E X I V . D E C E M B R I S M . D . C C C . X C . I I I . R O M A E T Y P I S S. I O S E P H M.D.CCC.XCIV. m . EIUSDEM AUCTORIS SUNT La Iglesia Racional Española y D. Alfonso XIII. R o m a 1890 . . . : . . 1. vol. Glorias de Antequera en todos los tiempos. Ro- m a 1892 1. vol. E l sepulcro del S. P . Pió IX. versión del italiano. Milán 1891 . / . . „ . „ . . . . . 1. vol. QUANTOCIUS IN VULGUS EDENTUR Copilación biográfica de los Españoles en Italia y d e los Italianos en España 5. vol. Tesoro epigráfico de España en Roma é Historia de las iglesias edificadas y restauradas p o r los españoles: o b r a ilustrada con 60 fototipias, dividida en 4. vol. Monumentos é iscripciones que existen actualmente Monserrat de Urbe. V ., .. . . . . 1. vol. Origen, utilidad y privilegios de la S. Romana Rota con la serie de los Auditores españoles. . . 1. vol. España en la corte Pontificia 1. vol. Una visita á las Catacumbas de Roma y homilías la- u n a s en ellas pronunciadas . . . . . . 1. vol. Innocencio VIII. y la reconquista de Ronda, Loja, Malaga, Baza y Granada, últimos baluartes de los Arabes en E s p a ñ a ; Solennidades en Roma p o r tan faustos s u - cesos 1. vol. Traslaciones d e . los restos mortales de los Sumos Pontífices Calixto III. y Alejandro VI . . . 1. vol. L O S E P H I B E N A V I D E S E T C H E C A ANTISTITIS DOMUS PONTIFICA LIS DE S. DAMASO L P A P A C O N F E S S . O R E H I S P A N O H O M I L I A H A B I T A I N C O E M E T E R I O D O M I T I L L A E A D C U L T O RISS M A R T Y R U M D I E X I V . D E C Ë M B R . M . . P . C . G C . X U . 1 I I . ACCEDIT BREVIS DISSERTATIO AD EORUM ARGUMENTA REFELLENDA, QUI S. DAMASUM ROMAE NATÜM AFFIRMANT R O M A E T Y P I S S . J O S E P H M.D.CCC.XCIV. I M P R I M A T U R FR. R a p h a e l P u s r ö t t i O b d . P i u e d . S. P. A. Magister I M P R I M A T U R J u l i u s L e n t i Patriaivlia Constantinopol. Vkesgerens. ß e a d f f l f e d DE S. DAMASO I. HISPANO I N S I G N I MARTYRVM VATE SERMVNCVLYM SSMO. DNO. NRO. LEONI PP. XIII. EXIMIO P O E S I S CVLTORI A N N O L . AB EIVS E P I S C O P A L I C O N S E C R A T I O N E I O S E P H U S B E N A V I D E S E T C H E C A A N T I K A R I E N . A N T I S T E S V R B A N V S S A P I E N T I S P O N T I F I C I S BENIGN1TATE CANONICVS CAKTOR E C C L E S I A E P L A C E N T I N A E N V P E R U E N V N ' r i A T V S DEVOTI CRAT1QVE ANIMI CAVSSA IIVMILLIME O F F E R T ® I E X X I I I . IANOARII MDCCCXCIV. FEST. S. I L 9 E P H 0 N S I TOLETAN'I Epistola, quam Emus, ac Rmus. Dnus. Cardinalis Marianus Rampolla, Archipresbyter Patriarcalis Basilicae Vaticanae, Secretarius a publicis negotiis, etc. etc. SUMMI PON- TIFICIS nomine, misit ad auctorem. S e g r e t a r i a d ì N . 17840. S t a t o I • Illmo Signore, Il lavoro storico condotto ora a termine da V. S. Illma, e con filiali espressioni offerto pi S. Padre, non poteva non ri- cevere benevola accoglienza dalla Santità Sua, Che vi ha scorto un nuovo argomento della sua devozione verso la S. Sede, e del suo impegno nel ricercare le glorie della cattolica Spagna. Mi ha quindi l'Augusto Pontefice commesso di esprimerle il suo grato animo, e di parteciparle la Benedizione Apostolica, che Le comparte di tutto cuore. Eseguisco ben volentieri siffatti* incarico, e ringraziandola dell'esemplare della sua dissertazione a me cortesemente offerto, passo a confermarmi con sensi di ben distinta stima Di V. S. Illnia Affmo per servirla M . C A R D . R A M P O L L A R o m a , 4 M a g g i o 1 8 9 4 . All' Illmo Signore Monsig. Giuseppe Benavicìes. T i x typis edideram hocce opusculum, ac protinus cla- rissimo Antistiti Duo. I s i d o r o Carini exemplar cum epistola tradideram ; quii 111 p a u c o s post dies ab ipso A m i c o , Viro doctrina atque o m n í g e n a eruditione praestantissimo, sequens epistolium perlibenter ac- cepi. B i b l i o t e c a A p o s t o l i c a V a t i c a n a . R o m a , 5 M a g g i o 1 8 9 4 . Monsig. veneratissimo e carissimo amico, Ho letto col più vivo piacere la sua dotta Dissertazione He S. Damaso I. Papa, e Le rendo vive e sincere grazie dell'o- nore grandissimo che mi ha fatto, lo non poteva essere cosi ben trattalo, che dalla sua amabile cortesia, e provata amicizia. 1 armi pure che non si potevano mettere in più chiara luce le ragioni, che militano per l'origine spagnuola del gran Papa delle Catacombe. Infine è certo, com'Ella ben dice nella sua lettera, essere le discussioni utilissime, se condotte con buona fede, a far conoscere il vero e dissipare le difficoltà. Le ripeto poi, che fra gli Italiani pochi mi vincono nell'amore che sento nel mio cuore vivissimo verso la nobile e generosa nazione spagnuola, e nella profonda stima per un paese di tónte glorie e di tante meraviglie. In Ispagna conto amici numerosi; nessuno però mi è cosi "caro, come il degno prelato, che onora da lunghi anni la patria in questa metropoli del mondo. Mi creda, Monsignore veneratissimo, qual mi rassegno con animo ossequioso e grato: Della S. V. Illma e Rma Dvmo obbligmo servo I S I D O R O C A R I N I Pref." della Bibl. Vaticana. Mons. Giuseppe Benavides Prelato Domestico di Sua Santità. DE S. DAMASO I PAPA CONFESSORE HOMILIA E R E équidem Dominus ac Redémptor n o - ster, Sodàles carissimi, Yirginem sponsam Ecclésiam, quam acquisivi t sanguine suo, decóre ornàtam in vestitu deauràto, mira circumdedit varietàte. Dilissimo ipsius vestiménto salutis nec p r e - tiósae gemmae, nec inaestimàbiles desunt margaritae. Siquidem p u r p u r a renidet m à r t y r u m , et candore nité- scit confessórum, Hliisque virginitàtis saépius intéxtas victóriae palmas a d m i r à m u r . Dècimo Kaléndas De- oémbres, n e m p e superióre mense, h a u d procul hinc in Goemetério Callisti flósculum suavissimum, Ecclé- siae Almaéque Urbis virginàle decus, Caeciliam, san- ctam puéllam, nóbilem gènere, marlyrio nobiliórem — 6 — c o n c e l e b r à v i m u s : hodie c l a r u m ingénio, at vitae s a n - ctitàte clariórem, s a n c t u m D à m a s u m recólimus, q u i R o m à n i Pontificàtus i u b a r , Ecclésiae l u m i n a r e , gentis- q u e m e a e insignis h o n o s u b i q u e t e r r à r u m eiTulsit. Ille i n q u a m D à m a s u s , q u e m ipsius aetas et p o s t é r i t a s m è r i t o s u s p é x i t ; qui sane c u m a b u n i v è r s o Christi g r e g e , q u e m s u m m u s P a s t o r b e n e pavit et d e f è n d i t , turn p r a e c i p u e a nobis, M à r t y r u m c u l t ó r i b u s , licet C o n f é s s o r , s u m m i s obséquiis ac l à u d i b u s efferéndus- e s t ; u t p o t e qui e m s m o d i c u l t ó r u m o m n i u m a t q u e er- ga Màrtyres pietàte insignium fàcile p r i n c e p s c e n s é n - d u s est. I I . Is a d h u c p u e r u n a c u m m a t r e et ver- gine s o r ó r e p r o f é c t u s ex Hispània 1 R o m à m q u e i n - g r é s s u s , u b i litteris s a c r i s q u e disciplinis i m b u t u s , a c Deo vocànte P r é s b y t e r o r d i n à t u s , a d e o m o r u m gravi- tate et sciéntia c e t e r i s q u e v i r t u l i b u s elucescébat, u t a Libério S u m m o Pontifice ad Valéntem et Valentinià- n u m i m p e r a t ó r e s Legàtus m i s s u s f u e r i t . I m o i l l i u s vices l u c u l é n t e r sanctus Vir ita gessit, u t , e vi vis Li- b é r i o sublàto, u n i v é r s a m Ecclésiam Dei in p e r s ó n a P e t r i S u m m u s Antistes g u b e r n à r e m e r u e r i t , R o m à n u s P ó n t i f e x , U r b e p l a u d è n t e , licet J p s e invitus, r e n u n c i à - t u s , a t q u e in Aede L a t e r a n é n s i o r d i n à t u s . Ursicinv 1 Vide pag. 17, brevem dissertationem, qua Hispanum fuisse Damasuni demonstramus. — 7 — tarnen Diàconi cuiúsdam, s u p r è m i magistrátus fasces ambiéntis nefáriis ártibus, eiúsque asseclárum, próti- n u s éxturbála pública tranquillitas, et c r ú o r efíúsus, o r t ú m q u e schisma : quod paulo post r e p r é s s u m , eiús- q u e damna imperatóris auctoritáte sopita f u é r e . Ve- r u m sanctus Póntifex, vir mitis ingénii f u t i m é m o r a t S. Hieronymus) haud grávius in victos animadvértit. Tantam Dámasi benignitátem quin m i r a r é n t u r factiósi Ursicini sectatóres, calúmniis ilium student infamáre, et adultérii p e r subornátos homines scelestíssimos ac- cúsant. Is calumniántium dictéria parvipéndens, (útpote in parcéndis iniúriis s e m p e r magnánimus), Deo f r e - tus, qui omnium corda novit, bonáque consciéntia, quadragínta Episcopórum Synodum in Urbe c o é g i t : ubi, veritáte insigniter detecta, convictísque calumnia- tóribus, il lud etiam sapiénter d e c r é t u m fuit, quod accusátor deínceps, si defíceret in crimine probando, e á d e m poena m u l c t a r é t u r , qua accusátus d a m n á n d u s foret, si reus. Quo vero luem magnópere pullulán- tem haereticórum, Ecclésiae praecípue Orientális p a - cem conturbántium, radicitus extirpáret, Sanctus P ó n - tifex religiosissimo imperatóri Magno Theodósio, ítidem Hispáno, suásit, u t Gonstantinópoli oecuménicum Con- cilium cogerétur (an. 381). Ita f a c t u m : et centum quinquaginta Antístites ö d e m Nicaénae Synodi unànimi consénsu r e c e p é r u n t , Macedonio-aliísque haeréticis còndemnàtis: q u a m S y n o - d u m postea Dámasus confirmávit Apostólica auctoritále, et inter oecuménica concilia recenséri voluit. Q u i n i m - peratóres legem t a l é r u n t de doctrina sancti Pontificis, nempe, omnes impérii subditos eam religiónem, q u a m beátus P e t r u s Romae praedicásset et sanctus Dámasus docéret ac profiterétur, amplécti debére. P r a e t é r e o Aquileiénse Concilium, cui S. Ambrósius ádfuit, et haeréticos Mediolanénsis Ecclésiae p r o s c r i p s i t ; céte- raque praetéreo, quae diligénliam et pastorálem sol- ücitúdinem á r g u u n t Damasi in haerética zizánia ex agro Dominico evellénda, imo in corruptélis et a b ú - sibus abrogándis, qui p e r Episcopórum negligentiam alicubi i r r é p s e r a n t . Horum reprehéndit i g n á v i a m , et corepíscopos esse vétuit in Ecclésiis : Romàni in primis Pontificis iura auctoritatémque s t r è n u e túitus est. Roma Dámaso debet, quod idolórum cultus p é - nilus sublátae fúerint reliquiae, turn quia aram Vi- ctóriae in foro evérserit, f a n ú m q u e et aedes Vestálium p e r p è t u o o b s t r ú x e r i t ; turn quia asiáticum My trae cul- t u m , luco ipsi sacro ac delúbris evérsis, ex U r b e d e - pùlerit. Pietáte erga Christi ¡Vlártyres vere clarissimus, géminas aedificávit basílicas, álteram intra moenia, ad T h e a t r u m Pompeii, Deo in honorem L,aurentii Levitae, Mártyris Hispáni, álteram hac via Ardeatina ad Cata- — 9 — r.umbas, u b i Platóniam s a n c t o r u m P e t r i et Pauli sci'.is. e u m consecràsse, ac vàriis pretiósis ditàsse m u n é r i b u s . F a x i t Deus, u t q u a e n o s t r i Collégii clariss. sodàlis, I o à n n e s Baptista L u g à r i u s * paucis a b b i n e a n n i s de h a c basilica, n e m p e q u a e fiierit, scile disséruit, d o c t ó r u m v i r ó r u m sacrae Archeologiae d u c u m c o n s é n s u ita •comprobéntur, u t A p o s t o l o r u m basilica (dein a milite Christi Sebastiano n u n c u p à t a ) , p r a e c l à r u m o p u s D a - m a s i à n u m , conditóri suo v i n d i c é t u r . T I T . Nostis, Sodàles dilectissimi, S a n c t u m P o n - tificem p l ù r i m a r e p e r i s s e M à r t y r u m c o r p o r a ; n o s t i s •eórum cryptas e l e g à n t i b u s vérsibus illustrasse. Liceat nihilóminus in l a u d e m tanti Màrtyrum cullóris, liceat mi hi àliquid c o m m e m o r a r e , v o s q u e m e c u m , q u a e s o , Damasiàna m o n u m é n t a paullisper m e n t e revólvite. D e x t r ó r s u m viae Ostiénsis in c o e m e t é r i o C o m m o - dillae h y p o g é u m s a n c t o r u m Felicis et Adàucti a s e i n s t a u r à t u m vérsibus ornàvit. Via Ardeatina non m o d o basilicam (ubi condi vóluit c u m m a i r e et s o r ó r e ) a e - dificàvit, sed etiam c r y p t a m s a n c t o r u m Nérei et Achillei decoràvit àdditis c a r m i n i b u s ; et Balbinae c o e m e t é r i u m a se r e s t a u r à t u m p à r i t e r vérsibus in l a u d e m sancti Marci P a p a e decoràvit. Hinc Appia via incedéntes, P l a t ó n i a m i n g r é d i m u r , q u o Apostolorum Petri et Pàuli sacrae exuviae " Le Catacombe, ossia il Sepolcro Apostolico déU'Appia descritto ed illustrato da Gio : Battista Lugari. Roma 1888. pag. 58, et seqq. — 10 — a n n o CCLVIII. e viae triumphàlis coeraetério translàtae s u n t . P o r r o sanctus Póntifex earn non m o d o consecrà- vit ac versa oratióne exornàvit, veruni Eutychii Màr- tyris sepulcrum, a se diligénter conquisitum et r e s t a u - r à t u m , magnifico carmine p r o s e c u t u s e s t : ubi f e r u n t , e x voto, grati ànimi ergo quod Ursicini schisma t a n - d e m r e p r é s s u m fuerat, aliud càrmen Dàmasum dicàsse p l e r i s q u e sanctis Martyribus, q u o r u m memòria f e r e exciderat. S u m m ó r u m Antistitum in Urbe praedeces- s ó r u m cryptam et hypogea restauràvit, t u m u l ó s q u e Pontificum Xysti, Gornélii atque Eusébii. et acólythi Tharsicii, carminibus ornàvit in coemetério Callisti, q u o d iure ac mèrito q u o n d a m Martyrum Ierùsalem appellàtum e s t ; cuius regiónes insignióres ampliàtis opéribus restauràvit, àdditis latiori scala ad fàcilem descénsum, et lucernàriis. Septem quoque e Graécia Màrtyrum sepulcrum t u m artis opéribus t u m c à r m i n e exornàvit : cryptam Diaconórum, Redémpti scilicet, ac Tigridàtis pàriter instauràtam, pulchérrimo elogio et carminibus ornàtam vóluit. In Coemetério Pretextàti t u m cryptam sancti Ianuàrii, altérius e septem Felici- tàtis filiis, ampliàvit ac titulo impósito m a r m ó r i b u s d i - t à v i t ; t u m Quirini tùmulo carmen superàddidit. Si Coelium montem conscéndimus, sanctos germànos Màr- tyres Ioànnem et Pàulum obséquio Dàmasi non ca- r u i s s e agnóscimus, utpote qui basilicam Pammàchii^ q u e m á d m o d u m álteram sancii Cleménlis Papae, r e s t a u - rávit. Via Labicána basílicam sanctorum Petri et Mar- cellíni reféctam ac vérsibus celebrátam, et in coeme- tério inter duas lauros cryptam sancti Gorgónii instau- rátam a Dámaso et carmine exornátam' vidémus. L a u - réntii megalomártyris gloriósum sepúlcrum via Tiburtína et artis opéribus et carmínibus a ú x i t : nec dissimili ratióne basílicam sancti Hippólyti ornaméntis s u ó q u e versu ornávit : idípsum factum invenímus de basílica sanctae Agnetis via Nomentána. Géminae Saláriae viae Dámasimuniflcéntiam et cármina r é f e r u n t . Si p e r Novam pérgimus, Coemetérium Priscíllae et praesértim Mar- célli I. cryptam, alterámque Felícis ac Philipp! Már- t y r u m , Felicitátis gnatórum, restauráta carminibus o r - návit, quibus etiam Proiéctae t ú m u l u m p r o s e q u ú t u s e s t : Felicitátis et Saturnini ac Trasónis coemetéria vér- sibus illustrata nóvimus, quibus praecípue cryptam sanctórum Chrysánthi et Daríae, et cryptam sancti Màuri Dámasus éxtulit. Si véteri Salária coemetérium Hermétis ingrédimur, basílicam sanctórum Prothi et Hyacínthi a d m i r á m u r a Dámaso exstrúctam, et saéculo elápso detéctam. At ipsae desunt ruínae (proli d o l o r ! ) , q u a e sancti Valentíni aedem Via Flaminia a sancto- Pontífice ornátam testéntur. Haud vero praeteríre fas est Triumpliáli via m o - n u m é n t u m Apostolórum Petri et Pauli: de basílica e n i m — 12 — Vaticana óptimo fuit m é r i t u s Dámasus, de q u o in illius iparíete olim l e g e b á t u r : « Intima solheite perserútans viscera terrae, Siccávit totum quidquid madefécerat h u m o r : Invénit fontem, pruebet qui dona salutis, » Multa n e m e m o r e ni, Via Cassia Alexándri E p i - s c o p i et Mártyris c r y p t a m d é n u o e x t r ú x i t , et illius festivitátem q u o t á n n i s r e c o l é n d a m statuit sexto Kalén- d a s Decómbres. Ad Sylvam cándidam Yia Cornélia s a n c t á r u m v í r g i n u m R u f í n a e et S e c ú n d a e basílicam a lulio I. incéptam D á m a s u s absólvit; ac d e m u m via T o r t u é n s i in Goemetério Generósae ad sextum Phi- iippi sanclis Simplicio, F a u s t i n o et Viatríci basílicam aedificávit. I V . Tot licet t a n t i s q u e artis o p é r i b u s et c a r m i - i i i b u s pius et m u n í f i c u s Antistes é q u i d e m insignis, liumilitáte et modèstia p r e c l á r i o r éxtitit. C o m p é r t u m •enim est, illum sancti Hierónymi ópera u s u m fuisse, ac s a e p e h u n c rogásse uti discipulus m a g í s t r u m , n e c n o n m á x i m o S c r i p t u r á r u m i n t è r p r e t i p r o p o s u í s s e dif- Ucultátes et quaestiónes p r a e s é r t i m d e sacris Codici- Inis e n o d á n d a s : ab ipso Hierónymo t a m e n D á m a s u s Virgo Doctor Ecclésiae virginis laudabíliter a p p e l l á t u s . P o s t q u a m ígitur d e c u s l u m é n q u e orbis cathólici il- luxísset, p o p u l í q u e r o m à n i a m o r et delícium, ú t p o t e •qui sanctitáte n o n m i n u s q u a m ingénii suavitáte cla- r u s , Petri naviculam octódecim fere a n n o s in U r b e g u - — 13 — " b e m á v c r i t ; labóribus plenus ac méritis, aetátis suae- a n n o octogésimo, s u m m u m t e r r é n i p r i n c i p á t u s apicem "cam caelésti regno commutávit. " V . At sacrae tanti Pontíficis exuviae s u a quoque- 'glória non c a r u é r e : fuit, fait sepúlchrum eius gloriósum; grát i am s í q u i d e m m i r a c u l ó r u m q u a vivens sanctus- Dámasus m a g n ó p e r e potítus f u é r a t , ossa eius t e s l á n t u r i p s u m retinuísse post m o r t e m . Verbis u t a r , q u i b u s prodigia P e t r u s , Sedis Apostólicae Diáconus, (*) e n á r r a t in s é r m ó n e , q u e m in Dámasi Titulo et h o n ò r e m h á b u i L « Iam c r e b r o , inquit, F r a t r e s , vidístis hic daemónia eíTugáta, febricitántium c o r p o r a s a n a t a ; et q u o d his m a i u s est, clínicos et contractos e x t é n t o s : u t n u p e r visum est in q u o d a m h ó m i n e incéssu vestigiórum p r i - váto ; qui h u i u s ante fores Eccíésiae pósitus, c u m n o a . diíTíderet se salvátum iri, c á t e n u s ipse p e r se coepit. substentáculis lígneis r é p e r e , q u á t e n u s h u e potuit p e r - t í n g e r e : cui, sicut d e m u m ipse p r o f é s s u s est, lux ex improviso áccidens, velut l a m p a s infúlsit, et íllico pe- d u m vestigia reparávit. Quod vero s é q u i t u r n o n solum scripta e i u s d e m Títuli, v e r u m etiam p i c t d r a e d e c l a - rant Haec a u t e m mirácula alii b e a t o Lauréntio- Mártyri, álii beato Dámaso d é p u t a n t Confessóri. Nos a u t e m in miráculis non dividimus, q u o s u n a p à t r i a (•) S. Damasi Papae opera quae extant et vita exeodi- c, ih its mss. cum notis Milesii Sarasanìi I. C. Romani. Romae Typis Vatieanis 1638. pag. 61. génuit, una Ecclèsia promóvit, una Basilica colit in t e r - ris, u n u s Deus corónat in caelis. » Ita in citato s e r m ó n e . " V I . Nobis vero, qui testes prodigiórum non s u - m u s , Sodàles ornatissimi, potissimum sanctus Pónti- fex exémpla réliquit, u t s e q u à m u r vestigia eius. Cullor u n d e q u à q u e Màrtyrum Dàmasus e o r u m q u e vates util- iimus, cultóres nos éxcitat òpere et sermóne, versa oratióne et exémplis. Quem si, t a m q u a m filii p a r é n - tem amantissimum, ac P a t r ó n u m devóti cliéntes, impi- g r e n u n c imitati f u é r i m u s ; congaudéntem in coelis aliquàndo, et nos aetérna faustilàte potiti, consórtem habére m e r é b i m u s . T u q u e , S a n t i s s i m e Praésul, Hispàniae, quae f e - lix ac sànctos tot viros génuit, iklem tueàris, Gea- tique tuae praecipuum hoc decus u s q u e s e r v e s : Christique ovile, cui sapiéntia, et sanctis opàribus m i r i - fice praefuisti, ab impiis lupis et perditissimis hósti- b u s u n d i q u e aggrediéntibus, continua a p u d Deum intercessióne custódias. In primis beati Petri t u i q u e successórem, ac Pontiflcem n o s t r u m Leónem, q u e m fortiludinis a le relieta exémpla s e c u t u m , t e t è r r i m i liisce tempòribus contra impios atque infensissimoS Ecclésiae Christi insecutóres s t r è n u e dimicàntem agnò- scimus, tu impigre tueàris, prótegas ac f o v e a s : ut, ingratissimis filiis ad b o n a m f r u g e m aliquàndo con- vérsis, cum matre Ecclèsia et bonis òmnibus optata pace laetetur. Amen. Biduo postquam hanc Homiliam dixeram in Coemeterio Domitillae, via Ardeatina (feria V. die XIV. Decembr. 1893), clarissimus D. Isidoriis Carini, Urbanus Antistes, Basilicae S. Petri Ganomcus, et Praefectus Bibliothecae Vaticanae, dono misit, uti coraiter assolet, libellum slium, Epigrafia e Pa- leografia del Papa Damaso. Appunti per la nuova scuola Vaticana ecc. Tipografia Vaticana 1889. Quem protinus cura avide perlegerem, haud parura miratus sum ad haec verba...(pagg. 3, 4, 5) «Il Papa illustre, la cui vita occupa quasi « tutto il IV. secolo (perclìè nasce alla vigilia della pace costan- « tiniana, prende parte alla tremenda lotta contro l'ariana « eresia, assiste operosamente alla morale trasformazione del- l ' I m p e r o ) ebbe patria Boma; e, sebbene il Liber Pontifi- « calis, anzi (mossi da tale autorità) il Baronio, il Pagi, il « Ciacconio lo diano alla Spagna; a Boma, col Tillemont e «col Merendarlo rivendica la critica spregiudicata e impar- « ziale. Morto infatti prope octogenarius, come dice S. Gi- « rolamo, nel 384, dovè nascere verso il 305, quand' era tut- « tavia caldo il sangue dei confessori e de'martiri del Cristo, « e duravano ancora la persecuzione e la confisca dioclezia- « néa. L'epigramma che ei fece incidere sulla porta della ba- « silica di S. Lorenzo (non lungi del teatro di Pompeo e presso « le stabula factionis prasinae, stalle della fazione verde del « Circo) appellata perciò in Damaso e in Prasino (1), rac- 1] I Non è sul sito della scuderia, che S. Damaso costruì la sua Chiesa: ma piuttosto sul sito della casa paterna.,, Pauca ad hanc notulam ci. I. Carini. Plurimos in re consului- nlus auctores, seu arcliaeologiae peritos; ast fatemur neminem repe- risse, qui de domo p a t e r n a Damasi verbum ullum fecerit. Patet e contra ex historia et documentis quod S. Damanus primus Ecclesiam, nullo modo prorsus antea exstantem, prope theatrum Pompeii aediflcaverit. — 18 — « conta che in quel luogo cominciò, e prosegui suo padre il « corso clericale negli uffici di notaio, lettore, diacono e « sacerdote; iì Hinc pater exceptor, lector, levita, sacerdos. » « Ora, essendo la carica di exceptor affidata a giova- <Ì netti, giusta la nota formola de' pueri exceptores, il padre « dovè trovarsi in Roma fin dalla prima età, ed in Roma per- ei tanto bever Damaso le prime aure di vita. » Rona cum venia tanti Viri, quem summopere diligo et facio, liceat milii hispano pauca heic afferre, quae eiusmodi decus, S. Damasum, Hispaniae vitìdicant, et contraria argu- menta illius ad trutinam revocare. Id ilaque assero: Ex scri- ptorum copia et auctoritate ; ex silentio illorum qui de rebus Romanae Ecclesiae conscripsere, ac praesertim illustrium vi- rorum seu martyrum seu confessorum, quorum non palriam Urbem modo significant, sed et domum in qua orti sunt vel degerunt; ex affirmationibus parvi momenti tum Tillemontii tura Merendae ; denique ex ipsa ci. I. Carini aliata rationè minime evincitur Damasum nalum fuisse Romae, sed in Ibe- rica jieninsula, quemadmodum traditio et citati Auctores hue usque docuerunt. Ceterum quod ibi putemus fuisse aedem paternam Damasi obstat 1. Loci n a t u r a : comperlum est enim ibi. spatia extitisse. p u - blicis spectaculis sive ludis habendis ; non aedes, vel domus : et 2. h o r - t u m ibi, seu publicum viridarium, adfuisse liquet etiam ex, Cod. ms. Bibliothecae Vaticanae [apud Bibliothec. Patrum torri. 27] uti r e - tulit Joannes Baptista Bovio [La Pietà trionfante ecc. Roma 1729]; quem hortum " sibi dari ab imperatore Valentiniano juniore S. D à - masus poposcit, in quo templum Laurentio compatriotae fabricaret Valentinianus petitioni annuit etc. „ Ast ne pluribus te, lector, fati— gemus ; videas, quaeso, quae disserimus §. II. — 19 — I. I. A F F I R M A N T D A M A S U M F U I S S E H I S P A N U M 1. Liber Pontiftcalis, (inde a saeculo quinto inceptus fit saeculo nono absolutus) « Damasus natione Hispanus, ~ ex patre Antonio etc.) » 2. Yita B. Damasi Papae, Ex Cod. ms. (saeculi V.) Archivii Canonicorum S. l'etri ab Ubaldino F. edito, et Ur- bano VIII. dicato (Typis Vaticanis 1638). Fuit Beatus Da- masus natione Hispanus et ex patre Antonio etc. 3. Luitprandus, de Vitis Pontificum. An. 646. Dama- •masus natione Hispanus et ex patre Antonio etc. 4. Gottofridus Viterbiensis, part. 16. Chron. Ur- bano III. Pontífice scripta anno 1186. Damasus Hispanus tune liomac papa reseclit, etc. 5. F r a n c i s c a s P e t r a r c a , Chronache ecc. An. 1350. Damaso nato in Ispagna figlio di Antonio, ecc. 6. S. A n t o n i m i » , Hist. part. 2. tit. 9. cap. 2. An. 1445. Defuncto Liberio, Ecclesiam Dei suseepit Damasus, na- zione Hispanus, etc. 7. P i a t i n a , in Vitis Pontificum. Ann. 1472. Damaso di natione Spagnuolo e figliuolo d'Antonio, ecc. 8. I a c o b u s Philippus B e r g o m a s , in supplemento Chroniconim Ann. 1494. Damasus Papa, natione Hispanus, patre Antonio, etc. 9. Sabellicns, Aenead. 7. libr. 8.° Anno 1494. Sulìici- * tur in defuncti locum Damasus, patria Hispanus, cuius pia administratio, etc. 10. P e t r u s C r i n i t u s , de Poetis An. 1500. Damasus, •natione Hispanus, nobili atque clara familia ortus est etc. 11. Yolaterranus, lib. 22. An. 1502. Damasus Hi- spanus, etc. 12. Tritemius, de Scriptoribus Ecclesiasticis, An. 1504. Damasus Papa, natione Hispanus, sedit post Liberium, etc. 13. I a c o b u s Fio rus, in fastis ad dementem VII. ms. lib. 12. An. 1525. Hunc sequitur Damasus... genuit quem Hispania, etc. — 2 0 - ! § « 14. Silius Gregorius Gyraldus, de Poetar, histor. dialog. 5. An. 1550. Fuit (Damasus) Hispanus... natione, nec ignobili genere natus etc, 15. Onuphrius P a n v i n i u s , Epitome Pontificum Roma- nonim (1557) pag. 14. Damasus natione Hispanus, pa- tria, etc. 16. I o a n n e t t u s , in libro pontificum Romanorum ex Germanis Auctoribus An. 1570. Liberio subrogatur in ma- gna controversia Damasus, genere Hispanus, vir quippe bonus, et Pontifex... optimus, etc. 17. Carolus Stephanus, Novum Dictionarium histori- cum ac poeticum. Damasus poeta Hispanus, qui floruit temporibus Eutropii et Orosii: hie creatus Pontifex Bo- manus complures hymnos scripsit: Vide Suidam etc. Lug- duni, 1575. 18. A n g e l u s R o c c a , de Biblioteca Vaticana An. 1590. Damasus Papa, natione Lusitanus, etc. 19. Caesar Baronius, (1593) Annales Ecclesiastici t, 5. pag. 240. Post obitum Liberii vacasse sedem dies sex, in eiusdem locum Damasum Hispanum, Antonii filium, etc. 20. Alpli. Ciacconius, in Vitis Pontificum An. 1601. Damasus, Antonii filius, Hispanus, ex oppido Lusita- niae, etc. (Cf. eliam alteram editionem Vaticanam 1630 Fran- cisci Cabrera Morali et Andreae Victorelli, in quo habentur additamenta et Ferdinandi Ughelli : insuper editionem roma- nam anno 1677, cum notis A. Oldoino Soc. Iesu). 21. Oldoricus Rinaldi, Annali ecclesiastici part. pr. pag. 466. Tutti affermano che per la morte di Liberio vacò la Chiesa sei dì; che dopo lui fu legittimamente eletto Papa Damaso, Spagnuolo, figliuolo d'Antonio, ecc. 22. I o a i m e s P a l a t i u s . Gesta Pontificum torn. I. p. 171. En primus ab Hispania Bex idem hominum Phoebique sacerdos, Damasus Bomam tulerit togam, etc. 23. P e t r u s Ribadeneira, Soc. Iesu. Flos Sanctorum, S. Damaso papa, español, ecc. r 24. Alphonsus Villegas, Flos Sanctorum. 8. Damaso fué de nación española. 25. I a c o b u s Y a l d e s i u s , de dignitate regum regnorum- que Hispaniae etc. cap. 8. pag. 86. Nec aureo hoe saeeulo felicitas Hispaniae minor extitit in eo quod Pontificem summum Damasum, Hispanum, Ecclesiae Catholicae ob- tulerit, qui ex eius regione missus est, etc. (Granatae 1607). 26. Martius Milesius Sarazanius. (Opera edita a Fe- derico Vbaldino Rom. 1638) I. G. Romanus. 27. I o a n n e s Tamayo Salazar, Anamnesis sive Comi" memorationes Sanctorum Hispanorum etc. Tom. VI. pag. 452: Lugduni, 1659. 28. Iosephus Silos, Bitunlinus ex Ord. Clericor. Re- gular. — Mausolea Romanorum Pontificum (Romae 1670)- pag. 56. Inscriptio XXXVIII. Natales Damaso generosa Hi spania cunas, etc. 29.Augustinus Oldoinus, Soc. Iesu. Necrologium Pont. (Romae 1671) pag. 252 Anno salutis 384... decessit Romae- Damasus, huius nominis primus, in ordine Pontifex duty quadragesimus, cui Hispania cunas dederat, etc. 30. Idem. Athenaeum Romanum (Perusiae 1676) p. 170. Damasus, Antonii filius, Natione Hispanus, ex Presbytero Cardinali creatus Summus Pontifex 31. Carolus Bart. P i a z z a , Emerologio sacro di Roma Cristiana (Roma 1690) tom. 2. pag. 546. S. Damaso Papa, di nazione Spagnuolo, illustre non meno per la sua dot- trina, ed erudizione, che per la sua prudenza, zelo e co- stanza contro gli eretici, ecc. 32. Iosephus Saenz de Aguirre, S. R. E. Card. Col*- lectio Maxima Conciliorum Omnium Hispaniae (Romae 1693.) torn. I. pag. 19. Catalogus antiquus Romanorum Pontificum a S. Pet.ro usque ad an. 757. Ex codice vetustissimo Biblio- thecae Palatino-Vaticanae etc. DAMASUS Natione Spanus, ex patre Antonio, sedit annos XVIII. m. I I I . d. XI. Hic accusatus invidiose de adulterio, purgatus est a 44 Episco- pis. Hic eonstituit, ut psalmi die noctuque in Ecclesia ca- nerentur. Hic ordinavit Episcopos LXII. Presbyteros XXXI. Diaconos XI. 33. I o a n n e s Ciampini, De Sanctae Romanae Ecclesiae Vice-cancellario : Romae 1697 pag. 151. Ille Hispaniarum decus, Sanctus Damasus, Pontifex non solum hanc S. LauJ- rentii Ecclèsiam a fundamentis erigere, etc. 34. I o h . I a c o b . H o f m a n n u s . Lexicon Vniversale (Lug- duni Batavorum 1698) toni. 2. pag. 8. Damasus I. Hispa- nus, post Liberium, cum Vrsicino, etc. 35. Ferdinandus Uglielhis, Italia Sacra sive de Epi* scopis Italiae (Venetiis 1717) tom. I. pag. 11.— 38. S. Da- masus deinde, Valentini, Valentisque temporibus, Iberus, Antonii filius, etc. — 2 2 — 36. L. A . Muratorius. Rerum Italicarum Scriptores (Mediolani 1723) tom. III. pag. 114. Damasus, natione spanus, ex patre Antonio. 37. Michael a S. Ioseph, ex OrJ. SS. Trinitatis, Epi- scopus Accitanus, Bibliografia Critica (Matriti 1740) vol. II. pag. 111. S. Damasus, natione Hispanus...., Bomae Vrbis Episcopus, multa et brevia opuscula heroico metro ediditT et prope octogenarius sub Theodosio Principe pretiosa morte translatus est. 38. A n t o n i u s F o n s e c a . De Basilica S. Laurentii in Damaso (Fani 1745) cap. 2. pag. 5. Sancti Damasi patriam quod spectat, Auetores in diversum abeunt, Tillemontius pro certo habet Sancti Viri ortum Bomae deberi, et ex nullis rationum momentis, aut vetustatis monumentis erui posse eius patrem ex Hispania eo venisse. Verum HAEO OPINIO EST OMNINO DESEBENDA, UTPOTE SINGULABIS, ET HISTOBICOBUM AUCTOBITA- TE DESTITUTA, qui unanimiter asseverant, S. Dama- sum ortum habuisse in Hispania. 39. I o a n n e s Bapt, B o v i u s . La Pietà Trionfante (Bo- rna 1729) cap. 3. pag. 19. Nacque adunque Damaso l'anno trecento quattro delia nostra salute teneva un grande antemurale la fede in persona del famoso Spagnuolo, e la potestà Pontificia un gran Difensore contro gl'insulti dei miscredenti... 40. Chronologia Koinanorum Pontificum, superstes in pariete australi basilicae Sancti Pauli Apostoli Viae Ostien- sis depicta saeculo V. seu aetate S. Leonis PP. Magniy cum additione raliquorum Summorum Pontificum nostra ad haec usque tempora producta jussione Smi Dni Ntri Bene- dicti PP. XIV. (Bomae 1751) pag. 22. Sanctus Damasus, na- tione Hispanus, ex patre Antonio. 41. F r a n c i s c u s P e r e z Bayèr. Damasus et Laurentius Hispanis asserti et vindicati. Bomae 1756. 42. A n t o n i u s M.a de L u g o . Dizionario Storico, (Na- poli 1754) tomo 2. pag. 6. Damaso I. Papa Spagnuolo nato in Guimaraens. 43. Ladvocat. Dizionario Storico, (Bassano 1773) t. 2. pag, 181. Damaso Papa rinomato, nativo di Guimaraens in Spagna.... 44. Matthaeus Aimericliius. Specimen veteris Ro- — 2 3 — manae Lilteraturae (Ferrariae 1784) tom. 1. pag. 176. 8. Da- masus, Bomanus JPontifex, Hìspanus genere, Vir doctrina, et sanctitate Bomae illustris, etc. 45. N i c o l a u s A n t o n i o . Bibliotheca Hispana vetus. (Matriti 1788) tom. I. pag. 181. Postquam a § 179 ad 185 de natione et patria S. Damasi scite disseruerit, plurimos- que auctores attulerit verbis « Hispanum utrumque (S. Da- masum et Eutychium) affirmantes de quo nullus dubitai, adiicit sequentem notam. Alqui non dubitant modo, sed Da- masum Romanis plane civibus adscribunt Tillemontius (Me- moir pour l'Hist. Tom. VIII, p. 387 et 773, Ed. Venetr 1732). Ant. Maria Merenda (Opusc. et gest. Damasi, Bo- mae 1754 init.) Gregor. Iac. Terribilinus (Ad. ad Merend. Opusc. et gest. Damasi pag. 1.) et fortassis alii. Immo quia Damasus eadem qua Laurentius patria genitus alicubi a Paulo Diacono dicitur: hunc quoque Levitarli et martyrem invictissimum, dudum ut ipsi aiunt patria exsulantem, Ro- mano tandem natali solo restituisse iactitant. Praeiverat in hanc sentenliam GÌ. Oratorii Romani Presbyter Iosephus Blan- chinus, singularis olim, vel dissentiens, amicus noster, vul- gato primum Veronensi mille et amplius annorum Sacra- mentario sub splendido Leoniani tituìo (In Anast. Bìblioth. T. IV. Ed. Bom. 1735. a pag. XII.) eique mox succen- turiati fuere Francisais Yictorius Eques Romanus (Dissert. Philolog. Bomae 1751. pag. 91), Iacobus Comes Acamus {Dell'antichità autore e pregi del Sagrament. Veron. Bomae 1748. pag. 224), Anonymus Romanus (Memorie di S. Lorenzo. Bomae 1756. in Nuncup. ad Laur. Columnam): aliique merito suo minime tacendi, sed quos prodere religio est. Atque hi quidem propriae litis arbitrium sibi permittentes causam pro Romanis atque dictam censuere, Lau- rentium subinde suum repetentes, deque recuperando cive nobilissimo Quiritum fidem inclamantes: ut vel Blanchinus, vir alias modestissimus, temperare sibi nequeat prae gaudio, quin erumpat (Not. CVI. ad libell. Orot, antiquiss. rit. Gothici, inter Oper. V. Card. Thomasii T. I. pag. 292.) TJt pro Homero olim Colophonii, Chii, Salaminii, Smyr- naei: ita plerique nunc pro Sancto Laurentio faciunt. Pugnant de eius patria inter se, disserunt, atque conten- dunt, Laurentium unusquisque suum repetens, suum vin- dicans. Ego (pergit) nunquamne reponam? Me, me: adsum. Et quoníam S. P. Q. B. decreto civiä ilotiiünus sum, Lau-' rentium lìomanum fuisse dico, vindico, repetí) atque confirmo ad fiiusdem Populi Romarti gloriam laudemque sempiter- narti. Nec JpUè coniecturis indulgeo, sed etiam festem lo- cupletissìmum afferò, Sacramentarium videlicet Leonianum. Èx hoc igitur limpidissimo fonte puriores aquas hauriam, perficiamque profecto Laurentium non segregandum, cum sit Bomanus civiS, a numero cimurri ; sed contra totius Urßis, et Sacri Collegii Apostolici acclamatione repeten- dum esse fateantur omnes. Goncluditque: Si nihil de ci- vitate (Romana) Sancti Laurentiì dicerem, dieta causa esset. Horum autem occasione Romae cum essem ad an. 1756. frequensque in amicorum colloquiis de Laurentii patria serma incìderet, commentarium ibidem edidi inscriptum: Damasus et Laurentius Hispanis asserti ac vindicati, apud los. et Phií. de Rubei 4 itemque alium qui adhuc schedis latet, Be auctore Sacramentará Veronensis falso ac per sum- mam iniuriam Sancto Leoni Magno appicti. Ac de priore quidem Ioannes Laur. Rerti Augustinianus, clarissimus Theo- Iogus et Historicus (JBreviar. Hist. Eccl. ad ann. 366. in npt.) Sanctos Damasum Pontificem et Laurentium M. Hispanos, quos nonnulli Becentìores Romae exortos scrip- sere, Hispaniae asseruit vindieavitque vir... Franciscus Perezius Bayerius. Et Franciscus Ant. Zacharias Estensi Bibliothecae praefectus, Orbi Literario satis notus, in Ora- tione quam Bononiae in Aede S. Laurentii di Porta Stiéra 10 Aug. 1757. ad Populum habuit, cum praedixisset : Si mosse Sisto ad elegger Lorenzo uom forestiero a suo Mi- nistro: haec subnota!,: Che San Lorenzo fosse Romano, e non Spagnolo siccome volgarmente si crede, prese a pro- varlo il dotto P. Bianchini• nelle note all'Or azionario Grotieo-Spagnuolo che trasse da un Codice Veronese; e il Ch. Signor Commendatore Francesco Vettori nella sua Dissertazione Philologica stampata a Boma nel 1751. Ma..,, il Canonico Frane. Perez Bayer ha ultimamente assicurata a la sua nazione la gloria d'averci dato San Lorenzo con un fortissimo libro intitolato: Damasus et Laurientus Hispanis asserti ac vindicati. Romae 1756. Multum me in his fuisse agnosco; sed diversum egit nova praeiudi- cataque de Damaso et Laurentio Bianchini opinio, quam cum ipsis auctore et propugnatoribus EXSTINCTAM, NEG ULLI — 2 5 — UNQUAM EX ERUDITIS, QUOS MAIORUM GENTIUM VOGANT, DEINCEPS PROBARI AUDIO. 46. I o a n n e s de Terreras, Synopsis Histórica Chro- nològica (Madrid 177,5) tom. IL pag. 295, A. C. 367. En Homo, haviendo muerto el Papa Liberio à 15 de Septiembre, fué electo en su lugar por la mayor parte del Clero y los demás fieles San Dámaso Presbytero, natural de nue- stra España... 47. H e n r i c u s F l o r e s , Clave Historial (Madrid 1794 edición. XIV.) pag.. 74 S. Dámaso, Español: tuvo mucha amistad con S. Jerónimo... 48. I o s e p h u s N o v a e s , Elementi della Storia de'Som-, mi. Pontefici; tom. I. pag. 131. Roma 1821. 49. A l m a n a c c o Storico U n i v e r s a l e , Voi. I. pag. 71. et Voi. X. pag. 15 (Roma 1826) Ottobre I. 366. Eletto Damaso I. spagnuolo Pontefice XXXVIII... 50. B i o g r a f i a U n i v e r s a l e , (Venezia. 1823) volume 15 pag. 369. Damaso I. Papa, Spagnuolo di nascita. 51. Dizionario Storico, dell'Abate Francesco Saverio de Feller (Venezia 1832) volume 4. pag. 18. Damaso I. Papa Spagnuolo, diacono della Chiesa Romana... 52. N u o v o Dizionario Storico, (Torino 1833) voi, II, pag. 13. Damaso I. (santo), Papa, nato a Guìmaraens, fu eletto nel 366. 53. Artaud de Montor, gallus, scripsit Historiam Summor. Pontificum et in linguam Italicam vertit Anacreonte Genovesi. (Firenze 1848) volume I. pag. 209, San Damaso I. era nato a Guimaraens nel Portogallo, inviato a Romei, molto per tempo, divenne in principio .scrivano, lettore, poscia diacono, e finalmente prete cardinale. 54. V i n c e n t i u s de la F u e n t e , Historia Ecclesiàstica de España (Barcellona 1855) tom. I. pag. 81. La Historia nos presenta otro Emperador y otro Obispo y Pontífice, oriundos de España, nobilísimas figuras en el teatro de la Iglesia, San Dámaso y. Teodosio.... 55. Le Gesta dei Sommi P o n t e f i c i , (Torino 1892) San Damaso I. da Timar ano in Portogallo. Il Concilio di Calcedonia lo appellò ornamento e gloria di Roma... 56. M. N. Boullet, Dictionnaire Universel Damase (S.) pape, ne'en Portugal pag;. 493. Paris, 1869. 57. S e v e r a s .Catalina, Roma (Madrid 1873 pag. 589). — 2 6 — S. Lorenzo y S. Dámaso dos nombres que constituyen la, más pura gloria de España en los primeros siglos del Cri- stianismo. • 58. F r a n c i s c u s A g u i l a r , Episcopus Segobriensis. Com- pendio de Historia Eclesiástica (Madrid 1885) tomo I. pá- gina 169. A principios del siglo se había trasladado á Boma una familia española y muerta la madre, el padre fué ordenado sacerdote, mereciendo su hijo Dámaso desde muy joven ser también admitido en el Clero. El dia en que prendieron á Liberio (354) Dámaso, entonces Diácono, se obligó ante el pueblo con solemne juramento á no re- conocer otro papa mientras aquel viviese etc... 59. H e n r i c u s W o u t e r s , Historiae Ecclesiasticae Com- pendium. Edilio novissima cura scriptorum Bibliolhecae Ca- Iholicae. Neapoli, paucis abbine annis tom. I. pag. 106. 42. Damasus Pontifex (an. 366). Post obitum Liberti legitimis suffragiis pontifex electus est et ordinatus Damasus, Hi- spanus, vir omni virtutum genere ornatus, ut ait Theo- dor etus. 60. Addimus, ne plura, clarissimi coaevi, immatura morte perempti testimonium nempe Card, Iosephi H e r g e n r o e t h e r , Praefecti Archiviis Vaticanis, qui generalera Ecclesiae scripsit historiam. Ex — Album Pontificum — opus in hispanicum et gallicum sermonem versum ab i. v. D. Josepho Yallet y Piq'úer (Barcellona 1885). « Saint Damase premier. Ce Pape, qui fut un orateur et un poete, était espa- ñol, etc.» 61. Conte F r a n c e s c o Cristofori, Storia dei Cardinali di Santa Romana Chiesa ecc. (Roma. Tipografia de Propaganda Fide 1888) pag. XXXV. « Dal 366 al 384„ 11 Decembre S. Damaso Spagnolo). 62. Henricus M. P e z z a n i , Codex Sanctae Catholicac Romanae Ecclesiae, (Mediolani 1893) pag. 147. « S. Dama- sus, ffispanus. Opus cuius I. volumen hisce diebus, quum baec scriberem, typis vulgatum est, et a P. M. De Luca S. I. Iuris Canonici professore in Athenaeo. Gregoriano, laudatum. 63. Constanler denique legimus in « Cronolassi dei Sommi Pontefici Romani » relata quotannis in « Gerarchia Catto- lica ecc. — quae typis Vaticanis editur: N. 39 San Damaso L epagnuolo, creato an. 366, morto 384. Governò anni 18, mesi 2, giorni IO. — 2 7 — Equidem norit clarissimus Carini, allatos Scriptores fide et auctoritate pollere: quibus addere possem etiara plurimos, quos meminit cl. Ioannes Tamayo Salazar, Martyrologii Hi- spani torn. VI. Lugduni 1659; Nicolaus Antonio, Bibliolheca Hispana vetus, torn. I. Matriti 1788; et cl. Franciscus Perez Bayer in suo opere — Damasus et Laurentius Hispanis asserti et vindicati — Romae 1756. Norit etianv quod hocce opus revisum et promerito laudatum fuit a celeberrimo Fr. Thoma Maria MAMACIIIO, Theologo Casanatensi: cuius qui- dem, inter alia notanda sunt verba: « Tot antiquorum te-r stimoniis, tot coniecturis ex actis Sanctorum, ex libris Liturgicis, ex carminibus poetar um Christianorum veter- rum ductis, totque exemplis, ex historia petitis, quemaä- modum suam (Franciscus Perez Bayer) confirmavit, sie adversariorum depulit opinionem, ut vix cuiquam locum resistendi ullum reüquisse videatur. » Satis de auctoritate. Ad alteram argumentum graduili faeimus, nimirum: EX SILENTIO EORUM, QUI DE REBUS SCRIPSEBUNT ROMANAE ECCLESIAE, AC PRAESERTIM 1LLUSTRIUM VIRORUM SEU MARTYRUM SEU CONFESSO- RUM, QUORUM PATRIAM URBEM NOBIS SIGNIFICANT, IMO ALIQUANDO DOMUS ETIAM, UBI ORTI SUNT VEL, SEDEM HARUERE, EVINCIMUS DAMASUM NON ROMAE NATUM FUIS- SE, SED IN PENINSULA IBERICA. §. II- Iliad pene dixerim in more positum est scriptorum de viris illustribus Romanae Ecclesiae, ut nobis Urbis regionem, situm et veluti aedem signifleent, ubi Christi fidei adsertores ortum habuere, vel degerunt; quod persaepe monumenta adhuc extantia confirmant. Ita ex. gr. seimus in Aventino colle habitasse Aquilani et Priscillam, apud quos constans traditio docet divertisse Bealum Petrum Apostolum quum pri- mo in Urbem venerit, quoadusque imperatoris edicto cuncti. judaei Urbe expulsi sunt. In eodem colle sanctam Sabinam. — 2 8 — «cimus patérnam domum inhabitasse; in Vico patrifáo fuisse domum Pudentis, ibique eumdem Principem Apostolorum, qiii rursus in Urbem, ante Annum LXVII. advenerat, moratum fuisse, atque ab eo consecratos et in Hispaniam missos sep-: tem sanctos Episcopos, anno LXIV. qui primi post Sanctum Iacobum maiorem Apostolum Ibericis populis evangelium praedicarunt : id constanter a maioribus Ilispani nos accepi- mus. Eodem in vico noscimus sitam domum Hippolyti. Item in Exquiliis habitavisse S. Clelum (4), et S. Eusebium presby- terum: in Goelio turn sanctum Clementem, tum sanctam Cyria- carn: in regione Viae Latae S. Marcellum I, et S. Iustam, S. Sil- vestri I. matrem: in Quirinali S. Caium Papam, nec non Gabi- nium eiusque iìliam Susannam: S. Iustam haud procul a Meta Sudante: S. Quirinum Subdiaconum, S. Pontianum e nobili ge- nere, et nobilem virginem S. Caeciliam in regione transtyberina, uti sanctas virgines sorores Rufinam et Secundan?, etc.,ne plures memorem qui ante Damasi aetatem vixérunt. Idipsum dicere possem de multis qui tempore Damasi floruerunt: ex. gr. de sanctis Ambrosio, Pammachio, de sanctis germanis Ioanne et Paulo, Lea, Paula matrona illustri, et Silvia, S. Gregorii I. matre ; de Hieronymo, qui penes Aedem S. Anastasiae ali- quando versatus est, a Sancto Damaso restauratam, etc.; ac tot praetereo qui eumdem Damasum consecuti sunt, ex. gr» Gregorium Magnum, Ioannem Calybitam, Gregorium II. etc. Atqui, nemo sane inficiabitur, insignem tenet locum Da- masus aetate sua, et insignis honos romani Pontificatus exstat. Quomodo tamen, nemo e scriptoribus romanae Ecclesiae paternam illius domum ne innuit quidem, si civis roma- nus in Urbe ortum duxerit? E contra scriplor, uti retuli- f i ] Liber Pontificalis ex. gr. nobis significai domum Romanorum Pontificum ante Damasi aetatem ; — S. Clctus, de regione Vico P a - trien — S. Clemens I., de regione Caeliomonte— S. Alexander I., de regione Caput tauri — S. Sixtus I., de regione Via Lata M S. Ca- lixtus I., de regione Urberavennantio [urbis Ravennatum] — S. Marcel-« lus I., de regione Via Lata — Ac post tempora S. Damasi — S. Anastasius, de regione Quinta Tauma caput tauri — Ioannes II., de Coelio monte. — •S. Eugenius I., de regione prima Adventinense [Aventina] — S. Hadria- nus I., de regione Via Lata — Valentinas II., de regione Via Lata — ¿ìergius IL, regionis quartae. — Hadrianus IL, regionis tertiae. — Stepha- nus VI., de regione Via Lata. — Ioannes XVIIl.,dc regione Vico Portae .Methodiae, etc. ' " . — 2 9 — mus, Libri Pontifìcalìs (saeculo V.) Hispanum ilium fuisse- praedicat: immo ex allatis auctoribus tum numero tum d o - ctrina spectandis, complures audivimus, qui patriam Damasi Ibericae peninsulae adsignant, ita ut de ea nunquam in A u - sonia úsque ad saeculum praeterilum mentio sit ; sed quatuor illum sibi disputant civitates in Hispania et hodierna Lusi— tania, uti septem olim de Homero contigit inter se conten- disse civitates. Eruntne igilur magni momenti affirmationes Tillemontii et Merendae, quos ci. Carini tot scriptorum cuiusque aetatis auctoritati obiicit? Expendamus paullisper, ne nostra thesis haud solidis argumentis probari adversariis videatur. §. n i . Itaque oppónit nobis cl. I. Carini quod Tillemontius et Merenda romanum civem Damasum affirmant. Poterat addere- et Terribilinium, ut ternarius numerus saltern, quum non exstet centenarius, adversariorum appareat. Fortasse ipse clarissimus Amicus noster, terriòilem ter— tium haud reputans, omittendum satius esse censuit (1). Pauca itaque dicenda de Tillemontio et Merenda, quos, omnes norunt*. scripsisse saeculo superiore. Atqui non magna sane auctoritate utrumque pollere, et- quod potis est, adductas ab iisdem rationes minime rem evin- cere contendo. Quoad Tillemontium, compertum tunc- tem- poris eum vixisse, ut verbis utar gallici cuiusdam scriptoris ex Ordine S. Benedicti, OÙ LA FAUSSE CRITIQUE SE DON- [1] Gregorius taeobus Tcrribilinius romanus, crambem recoxit et. Tillemontii ariolationes obtrudit in Appendice opusc. S. Damas. et a d - dii, a se animadversum fuisse quod ante Catalogum Romanorum Po.n— tificum, sub Felice IV. an. 530 conscriptum, nemo e seriptoribus Hi— spanum dixit Damasum. At neque Romanum inquam fuisse affirmant. Compertum enim est de persona et gestis, minime de natione fuisse sollicitos primi aevi scriptores, et catalogum Pontificum sive seriem exacte trasmittendam potissimum curavisse. Ceterum de Terribilinio- apte dixit ci. Perez Bayer, quod is " gratis affirmare atqué, ut aiunt,. sine lege logui non erubuit „ Op. cit. pag. 7. — 3 0 — NAIT LES PLUS GRANDS AIRS (Les Actes des martyrs par les BB. PP. Bénédictins de la Congregation de France) et Iansenii haeresis, ait Cl. Ioannes Bapt. Lugari, PER TRION- FARE DE' SUOI PRINCIPII, AVEVA RESO D'UNO DEI SUOI CORIFEI IL TILLEMONT, UN'ORACOLO (S. Sebastiano Me- morie pubblicate in occasione del XVI. centenario del suo martirio con note archeologico critiche di G. B. Lu- gari. Roma 1889). Et in sua Bibliographia Critica ci. An- tistes D. Fr. Michael a S. Ioseph ex Ordine Ssmae. Trinitatis Excalc., Episcopus Accitanus, postquam locutus est de « lu- brica critices arte, (illis temporibus dominante) cuius secta- torum cogitationes videntur regere non posse, sed divaga- ti per devia sine arte ac régula... » Constat sane Tillemon- tii cogitationes multiformes esse et inconstantes, nullaque certa régula circumscribi, ligari ac teneri ; sed ad illius sen- sum gustumque mutari » Quod latins exemplis demonstrando prosequitur in suo tractatu Crisis de Critices Arte. Tille- montius itaque sua aetate, tribunitia hypercritici potestate l'retus, omnia sibi permisit asserere, quae Bomanis Pontifici- bus minime fave rent, Iure igitur ecclesiasticus censor ne omnia illius scripta in vulgus ederenlur vetuit: quae non bono equidem fato ab amicis post eius mortem evulgata l'uere. Ceterum Tillemontius dum credulilatis vitium, nimis frequens saeculo ipsi anteriore, vitare studuit, in oppositos aberrantis incredulitatis scopulos incidit, praesertim in con- troversiis cum celebri P. Lamy habitis. Budis indolis homo, in criticis scriplis exaggeratam severitatem praese fert, et — quod potis est — nimium affirmat quin comprobet: saepius cum sua dieta et phrases non explical, ingenium quo sane acuto praeditus erat, non revelat: ita ut ipsi amici con- querantur eum laconismis passim usum fuisse in nolis (lege argumentis), quae addidit sententiis suis: quae res, nemo noil videt, vim scriptis detrahit, atque infirmât, exaeta quaeque sint, iudicia. Quantaenam, quaeso, auetoritatis Tillemontii sen- tentia erit, Damasum in Urbe natum alflrmantis? Expendam inferius ab eo adduetum argumentum, quod cl. I. Carini rur- sus eruditiore in medium protulit ratione. Pauca nunc de Merenda. Fatendum equidem virum lit— teris et eruditione d a r u m : qui opuscula et gesta S. Damasi Papae cùm erudilis notis M. Sarazanii iterum collegit et il- lustra vit. Ast quoad patriam tanti Pontificis is concinit Til- lemontio, huius unicum argumentum desumptum, ut infra dieemus, ex inscriptione Damasiana, magis expoli tum referens: addens praeterea coniecturas, queis conatus est demonstrate quasi impossibile fuisse iter parentum Damasi ex Hispania in Urbem quum Damasus puer esset, utpote quod multis difficul- tatibus foret obnoxium. Nihilominus compertum est, tum an- ierioribus, tura Damasi temporibus Ilispanos Romam advenisse: et mirum sane quod Merendam, lilteratum hominem,, littera- Tum historia sub romano imperio adeo latuerit, ut vel nesciverit, vel oblitus fuerit, quod ex ipsius romani imperii bistoriis accepimus. Postquam, anno. XXXVIII. ante J. C., Hispania Romanis penitus adhaesisset, et romani imperii provincia nu- tria appellata fuisset, propterea quod tritici omniumque fru- gum vigesima pars illi quotannis in Urbem mittenda foret, iunumeri prope viri Hispani domi militiaeque ipsa in Urbe lloruere. Exteros inter, primus Romae triumphi honores con- secutus fuit Balbus hispanus (Gaditanus) Proconsul in Africa; alter quoque hispanus Balbus priori nepos triumphavit. Ro- manum Imperium adepti fuere Traianus, princeps pietate i n - signis (1), de quo etiam divus Aldigherius cecinit: « . . . . lo cui gran valóre « Mosse Gregorio alla sua gran vittoria » (Purg. X.) «t Hadrianus, ambo Ilispani — Marcus Aurelius, ex Hispania oriundus — ac saeculo IV. Theodosius Magnus, qui vere honos Hispanicae gentis una cum sancto Damaso extitit: propterea quod tanto sub Pontifice ac piissimo Imperatore, ethnicae superstitionis reliquiis ac vestigiis omnino deletis, pax Ec- clesiae Christi ubique terrarum in tuto collocata est. Si de litterarum et philosophiae peritis sermo sit, ex Hispania geniti fuere — Caius Iunius Hvginius, qui primus Bibliolhecae Caesareae in Palatino praefuit, multosque lìberos romanorum civium docuit — M. Fortius Latro, Orator Augu- sti aetate — M. Annaeùs Seneca — Cornelius Hispanus — Turrinus Clodius — Iulius Gallio — Victor Statorius, aliique permulti. Inter poetas ac philosophos merito recensendi sunt Ili- spani Lucius Annaeus Seneca — M. Annaeus Lucanus — M. [1] Yid. Alfons. Ciacon. — Ilistoria eeu verissima a ealumnis m u l - torum vindicata, quae refert M. Vlpii Traiani etc. Venetiis 1583. — 132 — 'Valerius Marti alis — Pomponius Mela,- otarus- geógraphus — Lucius Iunius Moderatus Columella — C,'8ilius Italicus M. Fabius Quintiiianus — Sextilius Hena —M..Arinaeus Floras- — gemini Balbi — Canius — Decianus — Antonius Iulianus Herennius Senecio—Iuvencus presbyter, qui floruit C o s t a n - tini Magni aetate — ac tempore ipsius S. Damasi, M. Aure- u s Prudentius Clemens — Orosius Paulus,, ut ceteros prae- teream. Hi omnes, ut patet, satis superque demonstrant, contra Merendae assertum, haud difficile fuisse uni vel alteri e Da- masi parentibus a patria Hispania cum puero Damaso in Ur- bem migrare; ne dicam quod Iulius Caesar (fere tribus ante Damasum saeculis) ex Urbe profectus, iter faciens viginti- quatuor dies, Gades usque, hoc est, ad extremas Hispaniae oras pervenit. Imperatorum vero aetate notum est, industriae et commercii provehendi causa (1), vias auctas, ampliata» fuisse; ita ut ex Hispaniis in Italiam venire facile fuerit. Si ex Hispaniis viri bellicis rebus illustres Romam ad- venerant, ac tot Oratores, poetae, historiaeque scriptores ; haud numero minores sunt clariores Fide viri, qui etsi in Hispa- niis orti, dein Romanae Ecclesiae decus. extiterunt. Quum Roma peninsulae Ibericae dominaretur, teste M. Tullio, lati- nae eloquentiae principe, septuagies centena millia incola- rum ibi nurnerabantur; ita ut Ausoniae populos facile n u - mero excederent. Saeculo II. in cunctis Hispanicis regionibus Christi religio constituta erat, ibique III. saeculo innumeri iam aderant Christifideles. Inde vero summa erga Apostoiicam Sedem Hispanorum devotio, summa obedientia, heroica gesta ipsorum ad religionem tuendam. Id causa fuit cur Hispani se in Urbe veluti domi suae degere putarent; omnique tem- pore ad beati Petri gloriosum Sepulcrum confluerent., Marty- rum Christi aerumnas consolaturi, sacrasque exuvias digne condituri. Operis tamen pretium est sanctos aliquos Fidei adsertores heic recensere, quorum alii ante Damasi tempora, alii vero ipsius aetate Romam venerunt, earn que virlutibus et martyrio saepe cohonestarunt. [ 1 ] Ex Hispaniae fodinis [in Asturis, Gallaecia e t L u s i t a n i a ] v i - gintimillia librae auri quotannis in Urbem mittebantur- — 3 3 — Sanctum Laurentium Megalomartyrem ne meminerim, qui glorioso agone non mddö Christi Ecclesiam, sed univer- sum orbem illustravit ; adest S. Melchiades, (1) qui tertius supra trigesimum beati Petri successor fuit; — Osius Cordu- bénsium Antistes,magni nominis vir, utpote qui in Urbe plusquam XX. annòs degens, Constantino imperatori auctor fuerit ut elhnicis superstitionibus nuncium remitteret, stre- nue dein contra Arianos dimicaverit, ac Legatus S. Sedis praefuerit Nicaenae Synodo ubi, haeresi damnata, symbolum Mei o b t i n u i t — S . Orontius presbyter, qui Romae una cum S. Eusebio, nobili romano, presbytero fame enectus martynum fecit in Exquiliis sub Constantio imperatore. — S. Flavianus Urbis Praefectus, qui tempore Iuliani Apostatae, dum martv- ribus sepulcro condendis piam dàret operam, accusatus, et martyrio coronatus est ad aquas Taurinas. Uxor eius, Dafrosa similiter capite plexa est. Item eorumdem virgines filiae Bi- biana et Demetria mortem pro Christi fide fortiter oppetie- runt. Post Damasi aetatem, etsi iam difficiliora itinera effecta essent, non defuere qui ex Hispania praesertim Vili, saeculo Romam advenerint. Bina tantum afferam exempla, ne nimius sim. Quum Sanctus Gregorius Magnus romanam sedem obti- neret, ex Hispania venit Adeodata, virgo Toletana, ut suam virginitatem Christo consecraret, et in Coenobio e se extructo vitam claustralem profiteretur. Exeunte saeculo Vili, ex Hi- spania Talarus Romam venit, qui pater fuit Hadriani IL Pont. Max., ac dein presbyter et Episcopus consecratus. Merendae igitur argumento, petito ex itineris difficultate, quantum vis ac ponderis insit, videat lector: cui sane Tille- montii atque ipsius Merendae affirmationes quanti faciendae sint innotuit; etsi praecipuum ipsorum argumentum nobis refellendum supersit in sequenti paragrapho. [1] Ortus est Mantuae Carpetanorum, seu'Matriti; genitus a paren- tibus qui erant ex Africa, ac proprie ex Hispania Tingitana : ab Othone enim imperatore, anno LXIX. Baetieis regionibus Tingis orae a d i u n - ctae Hispania Tingitana appellatae sunt : unde S. Melchiades Afer communiter perhibetur, 3 §. IV. Asserii clarissimus I. Carini quod « la critica spregiu- dicata e imparziale rivendica Damaso a Roma; benché il Baronio, il Pagi, il Ciacconio (et series longissima Aucto- rum cpios §. I. recensuimus) lo diano alla Spagna (1). Et subdit argumentum, ex Tillemontio et Merenda de- promptum, hisce verbis: « L'epigramma che ei (Damaso) fece incidere sulla porta della basilica di S. Lorenzo. racconta che in quel luogo cominciò e prosegui SUO P A - DRE il corso clericale negli uffici di notaio, lettore, dia- cono e sacerdote: Hinc P a t e r exceptor, lector, levita, sacerdos. Atqui <£ essendo la carica di exceptor affidata a giova- netti, giusta la nota formola de' pueri excepl.ores, il padre, dovè trovarsi in Roma fin dalla prima età. » Ergo « in Roma dovè bever Damaso le primi, aure di vita. » Seu, ut clarius dialectica forma utamur, dici potest: Exceptoris munus pueris tribui solebat. Atqui, in superiori epigraphi Damasus affirmat parentem suum in Urbe fuisse exceptorem; h. e. puerum Romae adfuisse: Ergo Damasus Romae, non in Hispania natus dicendus est. Nostrum igitur est refellere maiorem et minorem syllo- gismi, ut pateat falsitas consequentiae. In minori cardo totius est quaeslionis : hinc a minori exordimur. Praestat in primis ob oculos lecloris ponere duplicem epigrammatis, seu epigraphis Damasianae lectionem, unde versus, superius allatus, desumitur. Altera est ex codice bi- bliothecae Virdunensis, seu Sylloge Virdunensi e monumentis christianis Urbis Romae, coìlecta saeculo Vili. (2). Altera ex codice pa- latino deprompta est, seu Lavreshamensi, qui licet posterior (saeculo IX. manu exharatus), prior altero eruditis innoluit (3). [1] Opus. cit. pag. 4. [2] Opus. cit. pag. 51. [3] Cf. de Rossi, Inscriptiones Christianae Urbis^Romae VII. s a e - culo antiquiores. Voi. IL part. I. pag: 1 3 5 et pag. 151. — 3 5 - - = - Sylloge Yirdunensis Saec. V I I I . Jsti ver siculi scripti sunt in introitu ecclesiae ipsius (S. Laurentii in Damaso) Hinc P U E R exceptor lector levita sacerdos eta r secula nomen Subiicit vero cl. I. B. De Rossi carmen, uti patet, mu- lilum esse ob chartam laceratam. L a v r e s h a m e n s i s S y l l o g e Saec. I X . IN ECCL. BEATI LAURENTII MARTIR IN QUA REQ. SCS DAMASUS PAP Hinc P A T E R exceptor lector leuita sacerdos Creuerat hinc meritis qrh melioribus actis Hinc mihi prouecto xps cui summa potestas Sedis apostolicae uoluit concedere honorem Archibis fateor uolui noua condere tecta Addere pterea dextra leuaq. columnas Quae damasi teneant proprium p saecula nomen. Eiusmodi inscriptio Damasiana, uti omnes norunt, inscul- t a sive exterius sive interius supra portam basilicae S. Lau- rentii ad theatrum Pompeii, nunc in Damaso, legebatur jprobabiliter usque ad annum 1486, quo vetustum Damasi tem- plum (ab Hadriano I. et Leone III. saeculo octavo et nono restauratum) destructum est a Card. Raphaele Riario tit. Sancti Georgii in Velabro, et Sixti IV. nepote, atque ab anno 1483 .ad annum 1493 Dioecesis Osmensis, ac deinde anno 1521 Conchensis, in Hispania administratore Apostolico, novumque — 36 — ìbidem aedificalum una cum Palatio Cancellariae, uti nunc videre est (1). Amissi originalis igitur duo supersunt exemplaria, quo- rum alteram altero antiquius circiter saeculo, licet poste- rius innotuerit longe ante aliud. At si correctio adhiben- da sit, nemo ignorai ex critices regulis posterius exemplar corrigendum esse, non prius. Verumtamen pretium operis est animadvertere iterum atque iterum, quod super lectione pa- latini codicis non modo totum Tillemontii, Merendae et ci. Carini aedificium nititur; verum, quod potis est, tota historia de advenlu in Urbem et mansione patris: nullum enim do- cumentum, excepto verbo pater codicis palatini, in medium proferri potest, ut probetur quod pater Damasi in Urbem ex Hispania venerit, Romaeque exceptor, levita et sacerdos fuerit; etsi indubium probatumque sit, ipsius Damasi matrem et sororem in Urbem venisse, heic commoratas, et sepultas esse. Imo primum Damasi sepulcrum f'uit « ìuxta matrem suam » uti legitur in codice Archivii Canonicorum S. Petri saeculo V. mss. Age, si vera foret historia, quae ab adversariis omnino sup- ponitur gratisque asseritur, de patre Damasi primum tachigra- f o , seu notarlo ecclesiae Romanae, deinde ad gradus lectoris, levitae usque ad ordinem presbyteratus promoto ; quanam r a - tione tacuisset ubique in scriptis et carmini bus Damasus, obse- quens filius, qui hac in re, seu honore gloriari iure potuissetr nempe, quod parentem habuisset ad sacerdotium evectum? Cur- nam Damasus, qui vere humilis, noluit sua condere membra in Crypta Pontificum ad Coemeterium Callisti, veritus cine- res sanctos vexare piorum; sepulcrum non penes parentem (si Romae hic fuerat, et supremum diem obierat), sed iuxta matrem et sororem Irenem elegit? Extabat, dicerem, sepul- crum familiae suae, ubi condi maluit Damasus:- curnam si- Iuit filius parentis sepulturam, si Romae pater moratus, et presbyter Romanae Ecclesiae mortuus fuerat ? Ille inquam Damasus, qui versibus extulit omnes qui Romanae Eccle- siae bonam operam navarunt? Qui in epigraphico carmine in honorem levilae cuiusdam, Florentii nomine, adiunctum [1] Cf. M. Armellini. Le Chiese di Roma, tipografia Vaticana 1891, pag. 373. — 37' — notatione dignum, elogio non praélerivit, scilicet quod Flo- rentius patrem habueril Episcopum, cui nàtus ad altare itii- nistrabat, qui idcirco dupliciter {sorte secunda) filius carna- liter et spiritualiter extiterat? (1) Tacuissetne Damasus de parente suo in Urbe, uti asserunt, Sacerdote, qui sorori suae Ireni carmen inseripsit, eiusque corpus' virgineum cum matre sepulcro condidit? Quin igitur innuam de silentio Libri Pontificalis (2) omnium- — « e più gagliarda sarebbe la poesia, mostrerebbe ancora la « nobiltà del cuore di Damaso. « Invero Damaso qui direbbe — io qui fanciullo exce- « ptor, lettore, levila, sacerdote — io qui crebbi nei gradi (1) attenta tot atque illustrium, scriptorum copia, nostrae efiam -aetatis ; attento eorum silenti©, qui de rebus Romanae Eccl'e- s i a e .. primis saeculis scripsere, quique martyrum, confessorum -et virginum patriam, regionetfi, domum in ürbe nos docuerunt ; -attento quod vel nullis, vel certe haud solidis fulcitur ratio- nibus adversariorum sententia ; sana critices, inquam, confir- mare debet, sanctissimum Pontificem Damasum non Romae sed in peninsula Iberica ortum fuisse. Caudeat, o nimium f e l i x Híspanla m a t e r : Est ipsi Damasus tempus i n omne decus. Romae, [fer. III.] X. Kal. Feb. MDCCCXCIV. APPENDIX. Appendicis instar, liceat nunc eos, qui negant S. Lau- rentium Levitam martyrem et S, Damasum fuisse Hispanos, liceat interrogare, curnam m Urbe continuum Basilicae Sancti Laurentii in Damaso usque ad saeculum XIY. Coemeterium pro Hispanis tantum extitit? In quo constat ex documento ms. heic subiecto, parvam domum extructam fuisse, quando in templo S. lacobi ampliato ad circum Agonale, Hispanorum •cadavera sepeiiri coepta sunt. Anno vero MCDLXIII. ea do- mus, ad Hispanicam gentem nunc quoque pertinens, Capitulo luemoratae Basilicae data est, seu permutala cum area ad ipsos Canonico» spedante, sita in regione Parionis in platea •equorum. Videtur id privìlegii et loci pro coemeterio Hispa- nas tantum fuisse eoncessum, quia constans semper fuit tra- •ditio quod Damasus Hispanus in* honorem megalomartyris [1] Carini. Opuse: citi pag: i . • — 45 — Lauréntii Hrspani Basilicam illam aedificavit: ita ut Hispana- gens, praelata fuerit quum cadaveribus Hispanorum sepelien- dis vel datum vel emplum fuit spatium soli, Basilicae contiguum. Scimus ex historia non modo e plebe fideli, rerum etiam Hi- spanos Antistites, qui in Urbe supremum diem obierunt, in eo Coemeterio fuisse consepultos: ex. gr. Alphonsus Pecha,. Episcopus Giannensis, qui plures annos Romae degens, san- ctae Birgittae a confessionibus fuit, atque anno circitcr MCCCLXXIX. Romae mortuus est. En DOCUMENTUM de permutatione domus, alias Coemeterii Hispanorum, c o n t i g u a e B a s i l i c a e S. Lauréntii i n B a m a s o . Anno M.CGCC.LX1II. N N o m i n e Dni Amen per hocpns publicum Instrum cunctis pateat euidenter et sit notum qd cum aís lis questio et controversia verteretur maioresq. vertí et esse sperarentur in futurum Ínter venerabiles- et circunspectos viros dnos Caplm et Canonicos ecclie Sancti Lauréntii in Damaso de Vrbe ex una et providuni virum dmn Alfonsum de paradinas inclite nationis et hospitalis Sancti Jacobi hispanorum administratorem et- gubernatorem ac ipius hospitalis structorem et ectíflca- torem de et super quodam C a s e l l i n o ipi ecclie S a n - cti L a u r é n t i i contiguo quod a i s Cimiterium h i s p a - n o r u m v u l g a r i t e r n u n c u p a t u m e r a t e t ipi n a t i o n i h i s p a n i e s p e c t a n t e e t p t i n e n t e et eius occone partibus ex altera. Tándem dicte p i r tes cupientes de et super pro- missis lite questione et Controversia ad bonam pacem et fínalem Concordiam devenire litigiorumq. amphratus e v i - t a r e et suis parcere iaboribus et expensis hinc fuit et est qd. anno a nat'vitate eiusdém Dni Millesimo quadrin- g e n t e s i m o s e x a g é s i m o t e r t i o indition undécima die vero- o c t a v a m e n s i s D e c e m b r i s Pontificatus Sanctissimi in. chro prls et dni mi Dni pii divina providentia pape secun- di Anno sexto in mei notarii Publicí testíumq. infrascripto- r u m adhec vocatorum spalr et rogatorum pñtia pñtes e t personaliter constituti Dni Sabbas luce Egidius de orto An- •tonius de toco et Antonius de barro Canoniei dicte ecclie Sancti Laurentii proseipis neo non dñorum hieronimi Cardini de jpiccolominibus et antonelli de albano etiam eiusdem ecclie Cononicorum absentium nominibus pro quibus rem r a t a m habere e t inpremissis consentiri facere promiserut Juramento et obligatione suis infrascriptis e x «na et prefatus dns alfonsus administrator u t structor p a r - tibus e x altera dicte enim p a r t e s scientes prudentes et spontanea novi_dolo metu a u t aíiqua alia machinatione •circumuente no decepte non coapte nulloq. errore lapse verum de iuribns factis et actionibus suis plenarie i n f í r - mate p r o bono pacis et Concordie inter eos tiende conve- n e r u n t et Concordarunt in hunc modum segtur Imprimis prefatus dns alfonsus administratorio nomine quo supra ét t a n q . constructor u t p r e m i t t i t u r considerans antedictum Casellinum ipi nationi penitus esse inutile e t exinde nullum aut modicum ipi nationi r e p o r t a r e f r a c t u r a Sed citius in eiusdem ecclie Sancti Laurentii et dictorum Canonicor. uti- litatem omnibus melioribus modo uia Jure causa et forma •quibus melius potuit et debuit ipsius hospitalis et nationis nomine cessit t r a n s t u l i t et remissit eisdem ecclie et Cano- nicis omne Jus omneq. actionem realem et actualem meram mixtam directam pretoriam et civilem ac omnem aliam re- olamationem quam et quas hospitale et natio predicti ha- bent habereq. possunt et debant in f u t u r u m in dicto Casel- lino seu ad eum ac sibi copeten et pertinen cum fondo in- troitibus exitibus iuribus et pertinentiis suis itaqd. su- pradicti Dni Canoniei corporalem realem et actualem p o s - sess'onem dicti Casallis cum fondis Juribus et ptinen s u - pradictis auctoritate propria sinemandato Judicis aut alte- rius superioris luía super hoc minima requisita adipisci e t apprehendere libere et licite valeat ac in illo et super illud , -edificare seu edifleari facere pro eor. et dicte ecclie utilitate et_Comodo ad eorum beneplacitum viceversa s u p r a d i c t i Dni Canoniei suo ac dictorum aliorum Canonicorum abñtium —• 47 — nominibus in premissorum recompensam Dederunt et c o n - -cesserunt prefato dno alfonso dictorum hospitalis e t n a t i o - nis nomine piiti stipulanti et recipienti vice et nomine ecc. -et hospitalis predictorum et hoc donatione pura mera li- bera Simplici valida et Irrevocabili facta inter vivos Q u e n - d a m l o c u m e t s p a t i u m dictis Canonicis et ecclie spectau situm in R e g i o n e p a r i o n i s in p l a t e a e q u o r u m Conti- nuum domui edificate nuper per vonerabilem virum Dam Martinum de Roa aptum pro edificatione et Construtione unius sale lapidee latitudinis quinq. pedum computado mu- m m cum latitudine ad usum et utilitatem diete domus nove p . dictum Dnm Martinum u t prefertuv edificate ita qci. u t r a q . pars subdita Scala possit edifleari facere Quodcumq. edifi- . tium sine tarnen preiuditio cuiusq. et presertim certi con- sueti aque pluvie dequibusqdem Casellino et platea ut su- p r a in recompensam tradit Dns alfonsus nomine premisso fieri et confici unum et plura publicum seu p u b h e a j n s t r m et ins.rumenta. Acta fierunt hec Rom Dieta ecclia Saneti Laurentii_sub anco indiction die mense et pontificata qbus supra pntibus ibidem Antonio de bonis omini bus et lamentio nichelai ac Iacobo de ferentino Capel- lanis diete ecclie testibus ad premissa vocatis spaliter e t rogati s. Et Ego Robertus le Sor elibus Baioeen dioc. in utroo iure baccallarius publlcus apliea e t j m p e r i a l i a ^ t i b u s no- t a r i e s quia premissis omnibus et singlis dum sic u t p r e - m u t i t u r fierent et agerentur una cum prenominatis t e s t i - bus pns interfui _eaq. omnia et Singla Sic fieri vidi e t a u - divi ideoq. hoc pns publicum I n s t m ex inde confici et in h a n e publican» formam redegi Signoq. et nomine meis so- e t c o n s u e t i s signavi et Subscripsi in fidem e t testi- monium omnium et singulorum premissorum Rogatus. e t Requisitus Manu alterius fideTt Scriptum