key: cord-0072743-m5k9wxo6 authors: Boersma, Cornelis title: Investeren in ondernemerschap en innovatie date: 2022-01-03 journal: Skipr DOI: 10.1007/s12654-021-0812-5 sha: bc1087c1ee62ed57ce53736d2d0cbdc8364990a4 doc_id: 72743 cord_uid: m5k9wxo6 nan e trend van de alsmaar stijgende zorgkosten stelt ons voor enorme uitdagingen en toenemende zorgen over de houdbaarheid van ons gezondheidszorgsysteem: hoe zorgen we voor hoogwaardige zorg die ook toegankelijk en betaalbaar is en blijft? De druk op ons gezondheidszorgsysteem als gevolg van een toenemende zorgvraag wordt onder meer veroorzaakt door demografische ontwikkelingen: dat we met elkaar steeds langer leven, levert niet louter extra gezonde levensjaren, maar brengt ook een groeiende totale ziektelast. Daarnaast ontwikkelt zich in toenemende mate (chronische) morbiditeit en multi-morbiditeit, waarvan de basis van het ontstaan vaak al op jongere leeftijd ligt. Preventie van dergelijke veelal leefstijlaandoeningen is van groot belang voor de toekomstbestendigheid van ons zorgsysteem. Ook omgevingsfactoren, zoals de gevolgen van luchtvervuiling en klimaatverandering, zullen meer en meer leiden tot ziektelast en daaraan gerelateerde zorgkostengroei. De toenemende aanwezigheid van nieuwe ziekteverwekkers als gevolg van klimaatverandering zal een risico vormen voor de volksgezondheid. En het feit dat de zorg voor zo'n 7 procent bijdraagt aan de huidige CO₂-footprint, levert een extra uitdaging voor de zorg op. En het roept ook de vraag op hoe we de zorg duurzaam ofwel groen kunnen transformeren 1. Ook de introductie van nieuwe technologieën kan erg kostbaar zijn. Zo is er bijvoorbeeld veel maatschappelijke en politieke discussie over nieuwe veelal dure medische en farmaceutische innovaties. Het gaat onder andere over de hoge prijzen van het type specialistische geneesmiddelen dat bijdraagt aan een gepersonaliseerde behandeling ofwel 'personalised medicine' , maar ook over digitale innovaties (bijvoorbeeld e-health) die in de praktijk niet altijd in plaats van het huidige zorgaanbod komen. Innovaties binnen de gezondheidszorg worden dan ook niet altijd gezien als antwoord op de zorguitdagingen, maar juist vaak als een van de oorzaken van onbetaalbaarheid van zorg. Toch zijn innovatie in brede zin en technologische innovatie in het bijzonder nodig om het hoofd te bieden aan de uitdagingen in de zorg van vandaag en morgen. We moeten in de zorg met steeds minder mensen meer doen. Voor de covid-19-pandemie werd het tekort aan zorgpersoneel in 2022 geschat op 80.000 zorgmedewerkers 10 . Vlak voor het begin van 2022 lijkt dit een conservatieve prognose van het groeiende personeelstekort. Bovendien zien we ieder jaar dat de collectieve uitgaven aan de zorg in vergelijking tot de andere uitgavenposten de meeste groei laten zien. Elk jaar op de derde dinsdag van september is er bijzondere aandacht voor de zorgkostenontwikkelingen en worden de uitgaven aan de zorg ook wel als het 'zorgenkindje' van de begroting aangeduid. In de meest recente miljoenennota is begroot dat er in 2022 93 miljard euro aan de zorg uitgegeven wordt, waarbij de totale zorgkosten 26 procent van de totale overheidsbegroting beslaan 2 . Voor 2040 worden de zorguitgaven geraamd op 174 miljard euro, waarmee de zorguitgaven in zo'n twintig jaar tijd bijna zouden kunnen verdubbelen 3 . Tijdens de presentatie van en het debat over het nieuwe coalitieakkoord werden de projecties van de groeiende zorguitgaven vergeleken met een koekoeksjong dat weinig ruimte laat voor andere posten op de begroting van de overheid. Kortom, de zorg is een belangrijk onderwerp van de politieke maar ook de maatschappelijke discussie. Hoe vinden we de juiste balans tussen toegang voor iedereen, betaalbaarheid en beloning voor innovatie? Hoe zorgen we ervoor dat we door investeringen in patiëntenen populatiezorg de zorgkostengroei kunnen reduceren en zorgmedewerkers goed gemotiveerd voor de zorg beschikbaar houden? De urgentie voor de zorguitdagingen voor de toekomst is inmiddels vele malen gerapporteerd en er lijkt sprake te zijn van een groeiend besef dat er wat moet veranderen [4] [5] [6] [7] [8] [9] . Het is dan ook echt tijd om samen te bouwen aan een toekomstbestendig zorgsysteem. In tegenstelling tot wat nodig is, hebben de recente beleidskeuzes echter vooral effect op de korte termijn. In plaats van te stimuleren om te investeren in preventie en vitaliteitbevordering voor de lange termijn, wordt in de praktijk met name ingezet op mogelijkheden om de kosten op korte termijn te kunnen beheersen. Een dergelijke niet door missie en ambitie gedreven aanpak en doel verhoogt de kans dat doelmatigheid louter uitmunt in matigheid. Kortom, louter pleisters plakken zonder dat we het onderliggende probleem oplossen. De kostenbeheersingsmaatregelen binnen de zorg van vandaag leiden niet noodzakelijkerwijs tot een lagere zorgkostengroei de D > komende decennia. Sterker nog, we creëren daarmee mogelijk juist de zorguitdagingen voor de toekomst. Willen we de zorgvraag en gerelateerde kosten reduceren, dan zullen we meer in moeten zetten op preventie en vitaliteit(sbevordering). De beleidskeuzes zijn veelal reactief van aard, in plaats van proactief met als doel een toekomstbestendig gezondheidszorgsysteem te realiseren. Ook de aanbevelingen in de rapporten hebben veelal een restrictief en dwingend karakter met onduidelijkheid over de regierol. Hier is, juist vanwege de uitdagingen wat betreft de toekomstbestendigheid van het Nederlandse zorgsysteem en het bredere maatschappelijke en economische belang hiervan, de overheid belangrijk. De invulling van de regierol is enorm belangrijk; niet polderen, geen directief ad hoc kortetermijnbeleid, maar de belanghebbenden binnen de zorg gezamenlijk in staat stellen om de regie te nemen in het maken van keuzes en investeringen die in het belang zijn van de zorg en de gezondheid van mensen. De innovatiekracht in de gezondheidszorg is relatief hoog en er wordt in vergelijking met andere sectoren ook veel waarde toegevoegd door de inzet van innovaties. Deze bevorderen de kwaliteit en toegankelijkheid van zorg en vanzelfsprekend patiëntervaringen en -uitkomsten. Hierbij valt te denken aan eerdergenoemde medisch-farmaceutische ontwikkelingen, maar ook aan de enorme toename in aantal technologische mogelijkheden bijvoorbeeld op het gebied van digitalisering en e-health. De introductie van innovatieve technologieën en productinnovaties, ondersteund door vanuit ondernemerschap geïnitieerde innovatieve partnerschappen en bedrijfsmodellen, kan van instrumenteel belang zijn bij de realisatie van betere gezondheidsresultaten. Dergelijke resultaten komen met kosten en vereisen investeringen. Hierbij is het cruciaal dat zorgsystemen en zorgpartijen zich aanpassen en inspelen op de veranderingen om de investeringen optimaal te laten renderen. Innovatie zou geen push-product boven op de bestaande zorg moeten zijn, maar een middel dat een instrumentele bijdrage levert aan duurzame zorg met gerichte investeringen. Innovatie binnen een systeem dat gericht is op volumeproductie draagt bij aan meerkosten, waar innovatie bij ambitiegedreven uitkomstengerichte zorg (bijvoorbeeld 'Innovatie zou geen push-product boven op de bestaande zorg moeten zijn, maar een middel dat een instrumentele bijdrage kan leveren aan duurzame zorg met gerichte investeringen' > reductie van het aantal ziekenhuisopnames als gevolg van een chronische aandoening) juist bij kan dragen aan duurzame betaalbaarheid door het reduceren van de zorgkostengroei. Er is een coalition of the doing nodig die vanuit ondernemerschap en innovatie daadwerkelijk in staat is om een zorgtransformatie in gang te zetten. Dit alles met als doel om op termijn positieve uitkomsten te realiseren voor de gezondheid, zorgkosten en een 'groene' leefomgeving. Kortom: investeren in een duurzame zorgtransformatie door ondernemerschap en innovatie is niet alleen van belang voor de zorg, maar juist ook voor de maatschappij als geheel, de economie en een groene leefomgeving. Cornelis Boersma is bijzonder hoogleraar Duurzame Zorg en Innovatie aan de Open Universiteit en gezondheidseconoom aan het UMCG -Rijksuniversiteit Groningen. Zijn onderzoek richt zich op beleidsmatige en economische aspecten van de gezondheidszorg en de rol van innovatie ten behoeve van duurzame zorg. Naast wetenschapper is Boersma consultant (directeur Health-Ecore), zorgondernemer (co-founder Digital Health Link, PITTS en SensUR Health) en actief lid van diverse commissies en besturen zoals het Netherlands Antibiotic Development Platform, VEROZ (wetenschappelijk adviseur) en ParkinsonNL (voorzitter maatschappelijke adviesraad). Het is zijn persoonlijke ambitie om in samenwerking met private en publieke partijen vanuit een zorg-, maatschappelijk en economisch perspectief bij te dragen aan duurzame zorg. Een stuur voor de transitie naar een duurzame gezondheidszorg. Kwantificering van de CO2-uitstoot en maatregelen voor verduurzaming Nota over de toestand van 's rijksfinanciën 35 925. Veerkracht en verder bouwen Over de toekomstbestendigheid van de zorg Naar een toekomstbestendig zorgstelsel. Brede maatschappelijke heroverweging. Rijksoverheid Actualisatie Verkenning middellange termijn 2022-2025 Kiezen voor houdbare zorg. Mensen, middelen en maatschappelijk draagvlak. Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (2021) Kiezen voor houdbare zorg. Mensen, middelen en maatschappelijk draagvlak Actieplan voor het behoud van goede en toegankelijke gezondheidszorg. Het Zorginstituut in samenwerking met de Nederlandse Zorgautoriteit Naar een toekomstbestendig zorgstelsel. Brede maatschappelijke heroverweging. Rijksoverheid Severe acute respiratory syndrome coronavirus as an agent of emerging and reemerging infection