A COMFORTABLE aid for Scholars, full of variety of Sentences, gathered out of an Italian Author, by David Rowland.  
Bonis omnia in bonum  
Imprinted at London, by Henry Wykes.  
ANNO DOMINI 1568.   
Guil. W. Ad Angliae pubem. 
Angla, cupis, pubes, voces variare Latinas,  
Dulcis & eloquij numen adire bonum?  
Hunc voluas vigilans, hunc verses ergo libellum,  
Qui tibi Romani luminis illud habet.  Eiusdem Sapphicum. 

Est loqui parvum, datur omnibusque,  
At loqui puro Latij nitore,  
Ore quo fari solet eruditus,  
Grande putatur.   

Ecce sic fari docet hic libellus,  
Quem puer tu si cupidè sequaris,  
Sis licet tandem Ciceronis almi  
Magnus alumnus.   I. Fost. Ad Lectorem. 
Verbula si vario cupias sermone referre,  
Hîc discas multis pauca referre modis.  
Doctorum multis latitans facundia libris,  
Hoc statuit parvo nunc residere libro.  Eiusdem Sapphicum. 

Splendidam pinxit Veneris figuram,  
Colligens multis decus ex puellis,  
Sic brevi linguam docuit Latinam  
Alter Apelles.   

Dicta multorum memorat probata  
Hoc opus parvum nitida loquela:  
Colligent librum pueri legentes  
Aurea dona.    

❧ TO THE RIGHT Honourable my singular good Lord and Master, the Earl of Lennox, David Rowland wisheth a happy increase of Honour and years in this life.  
Considering with myself (right Honourable and my singular good Lord) how in respect of time well employed, no jewel can be thought precious or comparable, nor any thing more unpleasant to the virtuous mind, than the remembrance of the evil and idle bestowing thereof: I have thought good as well for the avoiding of Idleness (Mother of all vice) as also, for the zeal I bear to this my native Country, to select these Sentences, varied many ways, out of the Italian Author Entitled in that tongue Specchio de la lingua Latina, and to English them all under the name of A Comfortable aid for Scholars, which I have chief done in the favour of your Lordships noble and toward Son, trusting that by help hereof, he may more easily attain to a further knowledge in that tongue: wherein as your honour is most desirous he should profit, so, (thanks be to God) he is now already well entered: and now that I have finished my labour, supposing some young studientes may (if they will) reap commodity thereby, and that being published, it may rather do good, than harm: I have presumed thus rudely and simply to set forth the same, determining for diverse considerations to bestow it (being the first fruits of my travel) rather upon your Honour (as duty bindeth me, being my good Lord and Master) then upon any other person: because I know none whom I thought would more favourably accept my doing, nor who of duty might more justly claim the same than your Lordship, unto whom I do now most humbly dedicate this my travel, as a token of my true and affectionate service, meaning hereby outwardly to show, what the inward desire is willing to do, if power and ability were thereunto correspondent. And now, for full accomplishment and perfection of this mean work, resteth no more behind but your Lordships Honourable favour to protect the same, which I most humbly beseech you to receive into your noble tuition, as well to give countenance and credit to the same, as also going forth in your Lordship's name, to be an occasion utterly to depress the malignant and slanderous tongues of the simple and unlearned sort: against whose injuries neither good will nor labour is able to with stand, but only the maintenance of my cause by your Honourable protection thereof, pleasing to accept in good part this poor attempt of mine, which doing your Lordship shall hereafter encourage me to bestow my travel in matters of greater importance, and to acknowledge myself much bound to your Honour, unto whom I now most humbly submit myself and my doings, beseeching Almighty God favourably to defend, and govern your Lordship in this life, and after that, mercifully to conduct you to the unspeakable joys of his kingdom. Anno 1568. The .16. of May.  
By your L. most humble and bounden Servant David Rowland.   

A Table of the Sentences varied in this book.  

A  
ALthough I have not at this time whereof to write, yet would I not suffer my friend to depart empty away. Pagina. 17  
As it is reported. 26  
As Virgil maketh mention. 26  
As I ought. 26  
As here tofore I have written. 26  
As it seemeth unto me. 26  
As the matter requireth. 27  
A fair and an honourable company. 27  
An evil comparison. 27  
All men desire riches. 36  
All men do know that this is true. 38  
amend thyself. 45  
As I ought I will do thy commandment. 49  
All men do both praise and love thee. 74  
All men rejoice at thy coming. 74  
A book full of errors. 79  
Authors make mention of this. 81  
All men hate thee. 92  
As much as I may. 104  
As much as we may. 104  
As far as I can remember. 105  
All that which thou hast written unto me, is most true. 124  
All that which is thine doth delight me much especially thy virtue. 124  
All that which I have is at thy commandment. 125  
All thy counsels seem unto me both wise & sage. 125  
All gifts ought to be accepted. 137  
All my hope is proved vain. 141   

B  
Bold, rash, or without shame. 16  
Being constrained by the love which thou bearest me, I seek to do thee a good turn. 30  
Beware that thou spend not thy time in trifelinge. 31  
But to return to our purpose. 81  
Be not angry. 87  
Because I do understand that thou lovest virtue, therefore I make account of thee. 98  
By the help of God we have escaped danger 99  
By this reason thou oughtest to do that which I counsel thee. 99  
Bewray this talk to no man. 133   

C  
Cesar is mindful of benefits. 23  
Cesar hath endeavoured to disturb the common wealth. 23  
Continue as thou hast begun. 99  
Cause Cesar to awake. 111   

D  
Dost thou judge me to be so rude, that I will not love thee as thou lovest me. 33  
Discords please me not 40  
Dost thou demand what opinion I have of the common wealth. 41  
Do as it please thee. 46  
Do as thou hast begun. 46  
Do that which is thy duty. 46  
Do not marvel if I be angry with Cesar. 91   

E  
Even from his infancy. 34  
Every man doth praise this. 74  
Every man praiseth thy opinion. 75  
Every man loveth thee greatly. 93  
Evil gotten goods are evil spent. 140   

F  
Fortune will favour thee. 51  
Fear thou not such as do envy. 70  
Fortune hath brought me to this mishap. 73  
Fear hindered me. etc. 88  
Fish are noisome. etc. 99  
Far well. 120   

G  
Good morrow. 20  
Good night. 20  
God prosper thy doings. 39  
God keep thee. 39  
give ear diligently. 69  
God give thee good success. 103  
give good ear to this. 128  
Go with good luck. 142  
Go with evil luck. 142   

H  
He doth always help those that are learned. 3  
Help me with thy virtue. 4  
He abstaineth from sin. 6  
He loveth thy singularly well. 7  
He is a true friend. 9  
He goeth not about to win good will. 10  
He favoureth the learned. 11  
He went about to kill me. 11  
He hath taken his journey by land. 13  
Hear what my judgement is of this matter. 14  
Have regard to thy health. 14  
He is not apt to follow virtue. 15  
His unsatiable desire of riches can never be satisfied. 15  
He is to much a neigharde. 15  
He is an honest man. 19  
He is a liar. 21  
He is a brabbler of trifling matters. 24  
He is always in hand with trifling tales. 25  
He is a vain talker. 25  
How the matter hath gone forward, thou shalt understand by others. 27  
He is chosen a Counsellor. 30  
He is a man of great continency. 30  
He hath corrupted him. 32  
He is courteous & gentle. 32  
He is well mannered. 32  
He is worthy of long life. 35  
He is desirous of glory and fame. 36  
He hath spoken briefly. 37  
He is diligent in his doings. 39  
He is diligent in othermen's matters. 39  
He disputeth valiantly. 40  
He beginneth to sleep. 41  
He is a man excellently learned. 42  
He is learned in Greek. 43  
He hath good knowledge, both in Greek and in Latin. 43  
He is learned & good. 43  
He is well learned in the law. 44  
He is excellent in diverse disciplines. 44  
He is unthankful. 44  
He hath need of faith and readiness. 45  
He is exercised in learning. 45  
He is a famous man. 48  
He would not do this. 48  
He troubleth the Scholars. 50  
He hath done it advisedly. 51  
He is a faithful man. 52  
He is sore hurt. 53  
He hath made an end. 53  
He is both nymbel and strong. 53  
He hath escaped great peril. 54  
He is a young man of good behaviour. 56  
He is now able to govern himself. 56  
He did behold me with a louringe continance. 57  
He hath a good wit. 58  
He hateth learning. 59  
He liveth an honest and a perfect life. 60  
He is a man not only most pure & unspotted of life, but also excellently learned, and well conditioned. 60  
He is humble, sober, and meek. 61  
He is most unlearned and ignorant. 62  
He wanteth both learning and civility. 62  
He is a great drunkard. 65  
He doth learn by heart. 65  
He being in love with thy virtue, doth covet to pleasure thee. 66  
He is in love. 66  
He hath put me out of favour. 66  
He is a man of great infamy. 67  
He hath deceiveth us. 67  
He hath gotten a great name by his excellent wit. 68  
He hath done me injury with his words. 68  
He is very angry. 70  
He is worthy of all praise. 76  
He shallbe hereafter greatly praised. 76  
He bestoweth the most part of the day in reading. 78  
He is over liberal. 79  
He hath no ready tongue. 80  
He is always in strife. 80  
He is luxurious. 80  
He is most modest and sober. 82  
He is married. 82  
He died being but young 83  
He died miserably. 83  
He is unfortunately borne. 84  
He is an enemy to Cesar 85  
He is of noble blood. 85  
He is made noble by his virtue. 86  
He doth not apply his mind to study. 90  
He obeyeth no body, no not his father. 91  
He hateth me. 92  
He speaketh proudly. 94  
He can not speak. 94  
He is a fool. 96  
He waxeth daily worse. 96  
He repenteth that he hath done it. 98  
He begins to weep. 100  
He is very poor. 100  
He is now no more a boy. 101  
He is a very good preacher. 102  
He is a man of good foresight. 103  
Have this always in mind. 110  
He reprehendeth othermen's vices. 111  
He is in no extimation. 111  
He is a wise man. 112  
He hath many scholars. 112  
He is sober in his living, no devourer of meat 116  
He is a good soldier. 117  
He is proud. 118  
He is proud of his apparel. 119  
He suffereth patiently adversity. 119  
He spendeth lowesly. 119  
He is well, or he is in health. 120  
He is sick. 121  
He is very sick. 121  
He is now amended. 121  
He doth study earnestly. 121  
He studieth continually. 122  
He will study no more. 122  
He is very slow in his doings. 122  
He is soon angry. 125  
He hath no shame in him. 125  
He liveth of his own labour. 126  
He liveth honestly. 126  
He liveth miserably. 126  
He is a flatterer. 127  
He doth labour in vain. 128  
He is covetous out of all measure. 128  
He is a mocker. 128  
He is blamed. 128  
He is stark blind. 129  
He is corrupted. 129  
He is a cruel man. 129  
He is worthy of all honour. 130  
He is altogether delicate. 130  
He giveth every thing away. 130  
He sleepeth day & night. 130  
He is greatly doubtful. 130  
He maketh a road for his own tail. 131  
He is eloquence. 131  
He is fortunate and happy. 131  
He hath made an end. 132  
He is furious, and full of anger. 132  
He is a great prattler, and a brabbler. 132  
He is a just man. 132  
He is a great glutton. 133  
He hath small memory. 133  
He is a man unprofitable and nought. 133  
He is both courteous and gentle. 133  
He is very wise. 133  
He is of low and base birth. 134  
He is ignorant and unprofitable. 134  
He is apt to learn. 134  
He learned with much labour. 134  
He is pure & unspotted. 134  
He is a man unstable. 135  
He is liberal. 135  
He is always full of strife. 135  
He playeth no more such parts. 135  
He is noble. 136  
He doth resist, or he doth not suffer. 136  
He hateth me cruelly. 137  
He speaketh plainly. 137  
He speaketh seldom. 137  
He speaketh without consideration. 138  
He speaketh sincerely. 138  
He is very mad. 138  
He is very fearful. 138  
He is slothful. 138  
He is wicked & nought. 140  
He forgetteth every thing. 140  
He can spy his tyme. 140  
He is filthy and sluttish. 141  
He is greatly exsteemed. 141  
He seeketh how to help himself, or he studieth for his own profit. 141  
He is so old, that he is able to do nothing. 142  
He is altogether rude and unmannerly. 143  
He useth much severity. 143  
He speaketh truly. 143  
He is overcomed, or he confesseth that he is overcomed. 143   

I  
I was honourably entertained. 1  
I do accept thy excuse. 1  
I entertained Cesar willingly, which for thy cause came unto me. 1  
I am no flatterer. 2  
I will apply all my force to this matter. 2  
It is unpossible to tell how glad I am. 4  
I have taken great pleasure in thy letters. 5  
I have put away all sorrow. 5  
I do rejoice to hear the fame of thy virtues. 5  
I am glad that thou art returned safe unto us. 5  
I am glad that thou hast so good opinion of me. 6  
I have borne thee great love from a child. 6  
I have loved Cesar for his virtues from a child. 6  
I will show myself a good friend unto thee. 8  
I will always be thy friend. 8  
I do love thee. 11  
I make no end of loving thee. 11  
I do love thee greatly. 12  
I do love thee much, as well for thy virtues, & for the love which thou bearest unto me, as also for thy merits. 12  
It is needful to departed. 12  
I will show when that I may my good mind towards thee. 13  
I am scarce able to with hold myself from coming to thee. 13  
I am ready to do you good in your affairs. 13  
I give ear to this with a willing mind. 13  
I do look for your letters daily. 14  
I do look for you mediatlye after the sight of my letters. 14  
If any news hap, I will certify thee thereof. 17  
It is requisite that thou study. 19  
I am not able to tell how joyful I would be at my friends delivery. 21  
I do love thee every day better and better. 21  
It is thy duty to seek no such thing. 21  
I do watch diligently to do thee a pleasure. 22  
I have sought this matter with all diligence. 22  
I do seek by all means to render unto thee, the like benefit as thou hast bestowed upon me. 22  
I am glad that thou lovest me. 24  
I do now confess that thy opinion is true. 28  
I do trust by thy help to obtain my desire. 28  
I do right well know thy good will towards me. 29  
I do know that thou lovest me. 29  
I do agree or yield unto thee. 30  
I can not believe this. 33  
I exsteeme it not a whit. 33  
I have committed the custody of my money unto thee. 33  
I have no money. 34  
I have not as yet been able to do any thing in thy matter. 35  
I have determined to do this. 35  
I do greatly desire friend. 36  
I covet much to have. etc. 36  
I am desirous to keep my country in safety. 37  
I do wish that the common wealth be safe. 37  
I am desirous that we may have peace. 37  
I have defendeth thee. 38  
I have taken in hand a hard enterprise. 38  
I do delight much in thy kind of writing. 38  
I delight much in thy con. 39  
I will speak briefly. 39  
I will declare long matt. 40  
I do lament the death. etc. 40  
I am sorry for your disc. 40  
I do daily endeavour, etc. 41  
I doubt nothing of this. 44  
It was not as yet manif. 45  
It is manifest. 45  
I have done every thing to satisfy thy will. 47  
In putting me in remembrance of thy cause, thou dust as our friendship. etc. 47  
I am no deceiver. 48  
I will do more then. etc. 49  
I will not go from thy con. 49  
I will do that which. etc. 49  
I will do every thing. etc. 49  
I will do that which thou demandest. 49  
I will do as thou coum. etc. 49  
I will so work, that thou shalt be of my mind. 50  
I will do thy command. 50  
I will supply thy room. 50  
I did this being angry. 50  
I have done this by thy. 51  
I pray thee show me fa. 52  
I will endeavour by all. etc. 54  
I do mean to great. thee. 57  
I am constrained to cry. 57  
I have much a do to. etc. 59  
I have provided that, which I promised thee. 59  
I have always had good opinion of thy son. 59  
I am very sorry that thou art sick. 60  
I have many troubles. 61  
I thought good to let thee understand what hath happened hear with us. 61  
I have had a good proof of thy love towards me. 61  
I have proved many. etc. 61  
I do confess, that I am. etc. 63  
I will not hinder thee. 66  
I do profecy that it shallbe. 66  
I do not doubt, but thou wilt do this thing. etc. 69  
I never doubted of thy love towards me. 69  
I do understand that thou makest account of me. 69  
I fear no enuiours. 70  
I pray God destroy. etc. 70  
I am always myndf. etc. 71  
I do know thy diligence by thy sundry letters. 72  
I do the more accept thy diligence, because it cometh of free will. 72  
I am not able to praise thee as thou deservest. 75  
I will praise thee. 75  
I will praise thee, as thou hast praised me. 76  
I do want force. 78  
I have read thy  etc. 78  
I have received no let. 78  
I am delivered of all so. 79  
It is a book worthy. etc. 80  
I do greatly marvel. 81  
In this matter many things come into my mind. 83  
If I should die for the. etc. 83  
I pray God I die, if I would displease thee. 83  
I deny that I have committed this fault. 84  
In the beginning. 84  
In the end. 84  
I do not care what is said of me. 86  
It is not in my power. 87  
I do not know that there is any power in me. 87  
I will write no further, or I will say no more. 87  
I feign not with my. etc. 88  
I know not which of these I love best. 88  
I was never wanting to thine honour. 88  
I will never cease to help thy son. 88  
It shall never displease me, that I have travailed for the common wealth. 88  
I can never rest in my mind, because I can not satisfy thee in effect. 89  
I can not believe it. 89  
I am not able to speak, how much I am desirous to satisfy thee. 89  
I can not render thee worthy thanks. 89  
I was not wont to do this. 90  
I will always be. etc. 90  
I do not write these. etc. 90  
I durst not commit my. etc. 90  
I ought not to trouble thee in thy great business. 90  
It is needful to obey. etc. 91  
I am bound unto thee. 91  
If thou dost it, I shall. etc. 92  
I have such earnest. etc. 92  
I do hear such news. etc. 92  
I do hear daily ma, etc. 93  
I have paid thy debts 94  
I can not suffer such. etc. 95  
I will suffer all the evil thou speakest of me. 95  
I suffer all things patiently. 95  
I was greatly afraid. 96  
I am not afraid. 96  
I am not afraid of thee. 96  
I have many sorrows. 97  
I do think that thou hast hard this. 97  
I do think that thou dost know how diligent I am in thy matters. 97  
I think thou knowest the wickedness of our enem. 97  
I thought that I had nothing else to do. 97  
I do persuade myself, that thou lovest me. 99  
If it please God. 99  
It hath so pleased God. 100  
I pray God I die, if that I love thee not better, than thou lovest me. 100  
I pray God prosper thy doings. 102  
I pray thee apply thy mind to follow virtue. 102  
I beseech thee, that thou wilt defend me, as our friendship requireth. 102  
I beseech thee, let not the hope which I have of thee be vain. 102  
I promise that it shall. etc. 103  
I have been desired to do. 103  
I do desire thee as. etc. 103  
I pray God I may find you all in health. 104  
In desiring me, thou. etc. 104  
I commit my business. etc. 107  
I will speak with thee. 107  
I am glad that thou art return safe. 108  
I am very glad that my benefits are acceptable. 108  
I am very glad that thou hast kept thy good na. 108  
I am glad of thy. etc. 108  
I do thank thee. etc. 109  
I will recompense thy. etc. 109  
I am not able to recomp. 109  
I will always be mindful of thy benefits. 110  
I begin to laugh. 110  
It can not be healed. 111  
I dare not write unto the. 112  
I will write at large, when I have commodity. 113  
It is no news unto me, to hear that thou lo. etc. 113  
I have written this unto thee because thou shouldst. etc. 113  
I will write briefly. 113  
I would have written more, but the carrier hasted me. 113  
I will follow thee for thy virtue. 114  
If thou happen to change purpose, let me have. etc. 114  
If thou wilt do that which I desire, I will judge thee to be my friend. 114  
If thou hast been present, thou couldst never have. etc. 114  
If I had any doubt of thy love, I would desire thee to favour me with. etc. 114  
If I had not proved thy liberality and faith, I durst never commit my. etc. 115  
If thou change custom. 115  
If that we can not be etc. 115  
If need require, I will not refuse the labour. 115  
If these things are so etc. 115  
If thou require any. etc. 116  
If thou hast no business. 116  
I do know that this. etc. 116  
I do know this. 117  
I know how much thou art able to help me. 117  
I know what apert. etc. 118  
I am of the same opinion. 118  
I am out of all danger. 118  
I was sore feared. etc. 118  
I suffer patiently. etc. 119  
I do trust. 120  
I do trust by thy di. etc. 120  
I do trust that this matter will yield thee praise. 120  
I will study all the. etc. 122  
I will bring thee. etc. 123  
I will tell thee what. etc. 123  
I have written this. etc. 123  
I came hither with. etc. 125  
I am ashamed to thank thee with words, desirous to satisfy thee with deeds. 126  
I have won the game. 126  
I love the better than etc. 127  
I will that thou know. 127  
I would that this thing. 127  
It is hard to deceive. etc. 127  
It is needful to ge etc. 12●  
I am utterly undone. 130  
I will make a proof. 131  
I do not weigh him a. etc. 136  
It is hard to bring this matter to pass. 140   

K  
Keep company with good men, & forsake the evil. 47  
Keep well my money. 57  
Know this of a certainty. 111  
Keep my words in sec. 142   

L  
Let us make merry. 47  
Let us now play. 55  
Let us return to. etc. 111  
Labour may do any. etc. 135  
Like will always to like. 137   

M  
Many do love thee. 7  
Much good may it do. 20  
My trust is only in thee. 28  
Many things have. etc. 37  
Make an end of my. etc. 53  
Many do envy thee. 70  
Many things in thy. etc. 83  
Many do blame thee. 126   

N  
Now I have good leisure to go above thy busin. 59  
Now shalt thou know. etc. 61  
Now those that are ignorant do keep silence. 64  
Not without cause. 90  
Now I see that thou etc. 125   

O  
Of which things the one is to be praised, and the other to be blamed. 35  
Our old & ancient love deserveth this much. 64  
Our love doth daily. etc. 71  
Our friendship requir. etc. 71  
O most cruel man. 93  
Our Master hath. etc. 112  
Our felicity is past. 135   

P  
Persuade thyself that I love thee dearly. 9  
Put away all care. etc. 50  
Pardon me, I pray you. 98  
Pardon me, if I am brief. 98  
Pardon me, if I be an. etc. 98  
Pride is an evil vice. 119   

R  
Read these when &c. 78  
receiving great ha. etc. 100  
Reason requireth. etc. 108  
Recreation & rest at some times is needful. 110   

S  
She is a maid of gr. etc. 14  
Slander me not. 18  
Seeking what I. etc. 22  
Such is the custom. 32  
Seeing thou art so widow. etc. 41  
See that thy virtue. etc. 46  
See that you be constant. 46  
So doing thou shalt do me singular pleasure. 47  
She is a common strumpet 82  
Suffer patiently thy adversary fortune. 95   

T  
Thou hast gotten praise. 1  
Thou hast much labour. 2  
Travel for me as it were thine own matter. 3  
There hath always. etc. 7  
Thou art a false friend. 9  
There is no spot in. etc. 10  
tarrying for thy let. etc. 14  
To despise riches is. etc. 16  
Thou hast done me. etc. 18  
Thou shalt receive bl. etc. 18  
This must be all told. etc. 19  
This matter is not. etc. 24  
Thou pratest thou. etc. 25  
Thy oration, or epistle. etc. 27  
Thy epistle is most. etc. 27  
Thy letters gave me. etc. 29  
Thou canst help & comfort me at my need. 29  
These things seem contrary one to another. 31  
The banquet is ready. 31  
Thou believest all th' etc. 33  
Thou art very cruel. etc. 33  
Thou givest light to. etc. 34  
This shallbe a great. etc. 34  
Thou hast many debtors. 35  
Thou speakest evil. etc. 37  
This is a hard matter. 38  
This is most pleasant. 40  
Thou sleepest to much. 41  
There are many learned men in Bolognia. 42  
Two things do constrain me to love thee. 44  
There is great opin. etc. 45  
Thou shalt do the matter with more prudency. 48  
This way be easily done. 48  
Thou shouldst do all things to win praise & glory. 48  
Thou troublest all men. 50  
Thou hast done a thing worthy of our friendship. 51  
This is not done to. etc. 51  
Thou wast wont to. etc. 52  
Thou hast always been etc. 52  
Thou art happy. 52  
That hath happened etc. 53  
The only remedy of ease is the study of learning. 54  
Those that are envious, never cease to speak. etc. 54  
This shallbe a great. etc. 55  
Thou dost help many. 55  
Thy true dealing. etc. 56  
Thou dost me great etc. 56  
Thou art in authority. 57  
The war doth wax. etc. 57  
Thou medeist with. etc. 59  
There are many. etc. 60  
Thou art most ignorant. 63  
The rude & ignorant resist against the learned. 64  
Thy just dealing in. etc. 64  
The rest thou shalt. etc. 64  
Thy counsel passeth. etc. 65  
This is thy charge. 65  
Thou makest things etc. 65  
Thy words only. etc. 66  
Thou art unhappy. 67  
Thou thinkest to. etc. 67  
Thou art most unthankf. 68  
Thou enviest me. 70  
Thy friendship is most. etc. 71  
The matter hath gone forward as I did desire. 71  
The matter goeth. etc. 71  
The matter hath so. etc. 72  
The matter is brought. 72  
The diligence of the. etc. 72  
Thy injury is little. etc. 73  
Thy liberality, which. 73  
The highness of thy etc. 73  
The liberty of good. etc. 73  
The remembrance of our ancient friendship is most dear unto me. 74  
Thy patiency decla. etc. 74  
Thy virtue shall continue for ever. 75  
Thou praisest me more than I deserve. 77  
The virtue of Cesar. etc. 77  
The life of honest men etc. 77  
The things which thou hast done for me, are most thankful unto me. 77  
Thy letters are very etc. 78  
Thy virtue deserveth more praise, than exhortations. 79  
The honour which &c. 80  
Thy singular wit. etc. 80  
Thou wast sad. 81  
Thou dost lie falsely. 82  
There is nothing more worthy, than virtue. 84  
There is nothing. etc. 85  
Thou hast made thy. etc. 86  
Thou hast done hurt. etc. 86  
There is nothing that can profit thee more. etc. 87  
There is nothing but it is done with diligence. 87  
There is nothing so hard, but for thy sake will seem very easy unto me. 88  
Thou couldst never. etc. 89  
This doth not become. etc. 90  
Theridamas could nothing. etc. 91  
Thou bringest me. etc. 91  
They talk daily with us of thy virtues. 93  
They will make peace. 94  
Thou hast not spoken. etc. 94  
Thy speech is obscure. 75  
Thou dost put thyself in great danger. 98  
Thou hast great autho. 100  
Thou shalt be sore. etc. 101  
Thou hast not prou. etc. 102  
Thou promisest, etc. etc. 104  
That which I have. etc. 105  
That pleasure which. etc. 105  
That is true praise, which cometh from famous men. 105  
That is true honour, which springeth through deeds. 105  
Those which have. etc. 105  
This pleaseth me much. 106  
This thing is most. etc. 106  
This appertaineth &c. 106  
This thing shallbe very profitable unto thee. 106  
This matter is clear. 106  
This ought not to. etc. 106  
This thing is manifest. 106  
This syllable is long. 107  
This hath happened. etc. 107  
This is it that I coveted to make thee privy of. 107  
This can not be. etc. 107  
Thou hast recovered thy former estate. 108  
Thou counselest well. 109  
This is a matter. etc. 110  
Thou knowest nothing. 111  
Thou mayst easily know how much I love thee. 112  
That which I have done for thee, is openly known. 116  
There are many ignorants which meddle with othermen's doings, and can not govern there own. 118  
The time which we. etc. 122  
Thou haste underst. etc. 123  
Thou dost underst. etc. 123  
Thou hast done more. etc. 123  
Thou dost mock me. 124  
Thou shalt leave all. etc. 124  
Thou hast no cause. etc. 124  
Thou knowest right well. 124  
This matter must. etc. 129  
Thou art ignorant. etc. 132  
The good governor. etc. 134  
The matter is doubtful. 135  
They strive for nothing. 135  
Thou dost nothing. etc. 136  
This shall never co. etc. 136  
This can not be done. etc. 136  
Trust no man before. etc. 137  
The banquet was ab. etc. 138  
The thief is taken. 139  
This matter is most ma. 139  
This is an obscure mat. 139  
This matter is much. etc. 139  
This is a good similit. 139  
This will come to. etc. 140  
There was wonderf. etc. 140  
The matter is now sur. 140  
Thou dost repent to late. 141  
Thou makest evil comp. 142   

w  
we will always be friend. 10  
we have need of thy. etc. 19  
what needeth it thee thus to recommend thy matter unto me, seeing I do exsteeme it as mine own 23  
what want is there. etc. 24  
what wilt thou say, if these things be false? 24  
who is more diligent etc. 24  
we have been very diligent in thy matter. 59  
which if thou mark well, thou shalt find so. 64  
we are of thy opinion. 86  
what is more worthy. etc. 86  
when I consider the benefits which thou hast done me. I am forced to do all things for thee most willingly. 104  
writ often unto me. 113  
when I shall have understanding what thy will is, I will satisfy thy desire. 115   

Y  
Your briefness in writing, causeth me to be so brief. 20  
Your grave counsel leadeth me to your opinion. 65   
The end of the Table.   

A Comfortable aid for Scholars.  

I was Honourably entertained.  
Qua debui veneratione fui exceptus.  
Magna me veneratione prosecuti sunt.  
Multis affectus fui honorum cumulis.  
Multa me exceperunt veneratione.  
Summo honore fui ab eis acceptus.   

I do accept your excuse.  
Accipio excusationem qua usus es, quod occupationibus impeditus, ad me scribere non potueris,  
Quod scribis propter occupationes, te ad me scribere non voluisse, admitto excusationem tuam.   

I entertained Cesar willingly which for thy cause came unto me.  
Caesarem tuo ad me nomine profectum vidi per libenter.  
Caesarem tuis mihi literis comendatum libenter suscepi.  
Caesarem qui tuo ad me nomine venit libentissime recepi.   

Thou haste gotten great praise.  
Maximam ex hominum opinione existimationem adeptus es.  
Tui quidem nominis existimatio, apud plurimos celeberrima est.  
Amplissima ex constanti hominum sententia, tibi est virtutum laus attributa.   

I am no flatterer.  
Facessat à me assentationis suspitio.  
Assentari nescio.  
Non sum palpo dolosus.  
Assentationis sum expers.  
Non utor gnatonismis.  
Non soleo gnatonizare.  
Nullus apud me fucis est locus.  
Non aliud fronte simulo, nec aliud in pectore gesto.  
Ab adulanti studio semper, tanquam intestino morbo abhorreo.  
Adulationes graeculas semper odi.   

I will apply all my force to this matter.  
Conabor, Adnitar, Totis adnitar neruis.  
Totis viribus ad hoc invigilabo.  
Ad hoc animo connitar, & labore contendam.  
Velis, Remis, eo contendam.  
Velis, Remisue, eò festinabo.  
In hac re, ad extremum desudabo sudorem.  
Plurimum laboris, in hac re exhauriam.  
Adlaborabo pro virili part.  
Quoad potero enitar.  
Quanto pote ro studio enitar.  
Destinabo huc omnes meos conatus.  
Manibus, pedibusqúe, connitar.  
Totis neruis adlaborabo.   

Thou haste much labour.  
Laboribus propemodum obrueris.  
Ingenti laborum difficultate, tuus premitur animus.  
Multis laboribus te exerces.  
Innumeris te frangis laboribus.  
Multis iugis, curis, vigilijsqúe, tuus angitur animus.  
Laborum stimulis, non sanen paucis, tuus excutitur animus,  
Te laborum onera propemodum opprimunt.  
Te ipsum penè laboribus enecas.   

Travel for me as it were thine own matter.  
Pro me tibi elaborandum est, period ac res tua ageretur.  
Inuigila, & causam meam suscipe, perinde ac si negotium tuum tractares.  
Non minori cura, tem meam complectere, ac si negotium tuum ageres.   

He doth help always those that are learned.  
Favet studiossis, & doctos, quoad potest, adiwat.  
Homo est propensa in viros literatos benevolentia.  
Bonas arteis, earumque professores, plurimi estimat.  
Exactissimas, politioresque literas adamat, veneratur, suscipi●  
Est cultioris literaturae, per quàm studiossus.  
Virorum eruditorum genus, illi quàm plurimum placet.  
Est magnificus studiosorum Maecenas:  
Suum pectus, iwandis studiosorum rebus, natum videtur.  
Benignitate non vulgari studiosos omnes sibi distrinxit.  
Nullo officiorum genere, studiosos, non prosequitur.  
Melioribus literis apud eum non modò est locus verum etiam eximia dignitas.  
Toto pectore bonas literas, & earum cultores, tuetur, fovet, Alit, ornatque.  
Eruditorum omnium est studiosissimus.  
Cultioris theologiae professoribus impense favet.  
Est precipuus bonarum literarum fautor.  
Est literarum amator magnificus.   

Help me with thy virtue.  
Adiwa me tua virtute.  
Suscipe me totum tuo patrocinio.  
defend me sapientia tua.  
Subueni mihi consilio tuo.  
Subleua me opera tua.   

It is unpossible to tell how glad I am.  
Magnopere laetatus sum.  
Totus in laetitiam fusus sum.  
Prae gaudio mihi visus sum desipere.  
Gestiebam prae gaudio.  
Laetitia pene disipui.  
Incessit animo meo laetitia non mediocris.  
Inuasit animum meum ingens laetitia.  
Fui gaudio suffusus, perfusus, delibutus, delinitus, illectus.  
Nova mihi quaedam laetitia orta est.  
Summum mihi gaudium ex hoc allatum est.  
Ineffabili gaudio hoc me perfudit.  
Ex hoc nuntio singularis laetitia profecta est.  
Effecerunt nuntij ut gaudio prorsus exilirem.  
Fui expletus laetitia.  
Novo fui correptus gaudio.  
Animum meum caepit incredibilis laetitia.  
Vix eram apud me pre gaudio.  
Totus laetitia exultavi.  
Vix possum sermone consequi, quantum gaudij ex hoc mihi natum sit.  
Maiorem mihi attulisti laetitiam, quam ut explicare possim.  
Hoc mihi attulit incraedibile gaudium.   

I have taken great pleasure in thy letters.  
Literae tuae magnam mihi voluptatem attulerunt.  
Literae tuae mihi gratissimae fuerunt.  
Literae tuae me non mediocri voluptate affecerunt.  
Literae tuae mihi mirum in modum iucundae extiterunt.  
Ex tuis literis non mediocrem laetitiam percepi.  
Literis tuis nihil mihi accidere iucundius potuisset.  
Literis tuis nihil poterat gratius afferri.  
Literae tuae singulari me letitia affecerunt.  
Literae tuae amplum mihi gaudij cumulum attulerunt.  
Ex tuis literis profecto magnam voluptatem accepi.   

I have put away all sorrow.  
Omne taedium devoravi.  
Quae perferunt tedia negligo.  
Omnem deposui molestiam.  
Omnia fero moderate.   

I do rejoice to hear the fame of thy virtues.  
Ego tuarum virtutum celebritate plurimum gaudeo.  
Ego tuarum virtutum existimatione summopere laetor.  
Tuarum virtutum praedicatio maxima me letitia afficit.   

I am glad that thou art returned safe unto us.  
Gaudeo te ad nos superstitem recepisse.  
Magne est mihi voluptati, te ad nos incolumem redisse.  
Plurimum laetor, te ad nos saluum reversum esse.   

I am glad thou hast so good opinion of me.  
Gaudeo plurimum, te de me rectè sentire.  
Maximo afficior gaudio, ea, quae presto, tibi iucundissima esse.  
Maximè laetor, meam opinionem tibi probabilem videri.   

He abstaineth from sin.  
Abstinet se à peccato.  
Lubricum adolescentiae iter, integrè, & puriter agit.  
Semper à vitijs quàm longissime rec●ssit.  
Remotus est ab omni criminis suspicione.  
A Nequitia, & corruptelis est alienissimus.  
Aetatem agit non ignavia marcescentem, non abiectissimis scortis, non alcae, non luxuriae deditam, non ventri somnoue indulgentem, non alijs illecebris irretitam, quae generosos animos frangunt, & encruant.   

I have borne thee great love from a child.  
Vsque à teneris annis te plurimum dilexi.  
Vsque à pueritia magna sum te benevolentia complexus.  
Vsque ab infantia te mihi in amore coniunxi.  
Vsque ab incunabulis te charissimum habui.  
Vsque à teneris unguiculis te amare coepi.   

I have loved Cesar for his virtues from a child.  
Caesarem omni virtute praeditum, usque ab adolescentia, summoperè dilexi.  
Caesarem omni virtute ornatum, maxima temper sum benevolentia complexus.  
Caesarem omni virtute insignitum, summo amore ab incunte aetate, prosecutus sum.   

Many doo love thee.  
Diligeris effusissimè & non paucis.  
Sunt tibi amici complures.  
Multorum est in te non vulgaris benignitas.   

He loveth thee singularly well.  
Te unicae diligit.  
Te habet carissimum.  
Admiranda te quadam charitate prosequitur.  
Te uno nihil habet antiquius.  
Te non amat modò, verum etiam observat.  
Te singulari benevolentia prosequitur.  
Animo toto te complectitur.  
Flagrat amore tui.  
Est tui amantissimus.  
Ex animo tibi bene vult.  
Ex animo tibi bene cupit.   

There hath always been great friendship between him and I.  
Mihi cum eo perpetua fuit necessitudo.  
Secum mihi intercedit necessitudo.  
Vir est mihi unicè charus.  
Est mihi mea vita chariot.  
Est mihi luce magis dilectus.  
Me sibi benignitate non vulgari devinxit.  
Est mihi benignitate haud vulgari devinctus.  
Est mihi proprijs oculis charior.  
Est mihi magna necessitudine coniunctus.  
Amor meus est in eum singularis.  
Eum summa benevolentia complector.  
Est animae meae plusquam dimidium.  
Arctissimo amicitiae vinculo mihi est coniunctus.  
Tenaci quodam amicitiae glutino mihi est copulatus.  
Magna inter nos necessitudo incidit.  
Est mihi amicus coniunctissimus.  
Amore indissolubili coniungimur.  
Est mihi cum eo amicitia non vulgaris.  
Vix dici queat quanto amore eum prosequor.   

I will show myself a good friend unto thee.  
Me tibi amicissimum demonstrabo.  
Amicum me tibi familiarissimum ostendam.  
Virum me tibi coniunctum omnibus patefaciam.   

I will always be thy friend.  
Ero tibi semper amicus.  
Eadem erit & vivendi & te amandi meta.  
Eadem mihi & vivendi & te amandi mensura fuerit.  
Nulla aevi diuturnitas, tui apud me amicitiam obliterabit.  
Meum in te amorem, nulla unquam aetas antiquabit.  
Amorem in te meum, perpetuo pariter cum ipsa vitae progressu producam.  
Expers huius vitae fuero, priusquam ab amore tui alienus.  
Omnia mihi citiùs acciderint in vita, quàm odium tui.  
Vita defur gar prius, quàm te amare cessabo.  
Diem obiero citiùs, quàm te odisse incipiam.  
Ad ipsos usque cineres pergam te amare.  
Per universum vitae spatium, te amore prosequar.  
Quam longa dabitur vita, tam erit longa amicitia tui.  
Par nobis erit amoris tui, qui vitae modus.  
Inextinctum tui amorem semper tenebo.  
Absit ut brevior fuerit amor tui, quam vita.   

He is a true friend.  
Verus est amicus.  
Nihil est in eo fuci.  
Praestigias nullis amicitijs facit.   

Thou arte a false friend.  
Tua amicitia fucum habet, & quasdam benevolentiae praestigias.  
Aliud habes in ore aliud in pectore.  
Ex eodem ore calidum simul efflas & frigidum.  
Tuis verbis amicum te praestas, cogitatione autem insidias struis.  
Palam benevolentiam, occult vero periculum intendas.  
Nunquam ex animo fuisti amicus.   

Persuade thyself that I love thee dearly.  
Tibi etiam atque etiam persuadeas velim, nihil esse uno me tui amantius, nihil tibi devotius.  
Certè quod ad animum meum attinet, vix in toto orb esse puta, qui de te aut sentiat magnificentius, aut praedicet honorificentius.  
Animum erga me tuum, tam amantem ac propensum amplector, atque expostulor.  
Tacito quodam, & arcano, sensu mentis, ad te obseruandum impellot.  
Nihil mihi tua consuetudine, in vita, contigit gratius, nihilque suavius.  
Hoc unum tibi persuade, neminem vivere qui te magis ex animo amet quàm ego.   

There is no spot in our friendship.  
Non est fucata quae nos coniungit amicitia.  
In nostra amicitia nihil est fuci, nihil praestigiarum.  
Amicitiam nostram conciliarunt mores incorrupti, & vera inditia.  
Talia iccimus amicitiae fundamenta, ut ea nulla unquam temporum iniuria possit abolere.  
Nullam amoris inter nos iacturam factum iri putes.  
Tecum non temporariam, sed perpetuam amicitiam, statui.   

We will always be friends.  
Semper erimus amici.  
Perpetuus erit nostrae amicitiae candor.  
Firmissimo amicitiae praesidio, sumus praecincti.  
Nullus omnino casus amicitiam nostram obliterabit.  
Nostra amicia radices egit altiùs, quam ut unquam evelli possint.  
Donec superstites esse nos sinent superi, integra manebit amicitia.  
Non erit brevior amicitia, quàm ipsa vita.  
Non minus durabilis erit haec nostra amicitia, quam haec ipsa vita.   

He goeth not about to win good will.  
Nullos perferre, ac pati potest, quibuscunque degit.  
Aliorum sociorum studijs obsequi nescit.  
Est paucis non adversus.  
Adeò est consortis impatiens, ut omnibus se proponat.  
Non potest amicitiam parare, adeo morosus est.   

He favoureth the learned.  
Multa opera, ac benignitate, favet bonis literis.  
Is non indoctus, tum ingenio acerrimo, palàm tuetur bonas literas.  
Favet bonis literis, & harum rerum gratia, mihi quoque.  
Homo est musis ac gratijs natus.   

He went about to kill me.  
Ad caedem, & interitum me vocavit.  
Mihi ad interitum, & necem, destinatus fuit & addictus.  
De meo interitu, ac exitio persepe cogitavit.  
Manu paravit, ut me interficeret.  
Voluit me ad mortem rapere.  
Paravit me summo mactari supplicio.   

I doo love thee.  
Accepi te inter amicos, & quidem primi ordinis.  
Es inter amicos, & qui nostram amplexi sunt familiaritatem.  
Tuam in me benevolentiam, & tam grave testimonium pluris facio.  
Lubens amplector, tuum in me animum.   

I make no end of loving thee.  
Finem nullum facio tui amandi.  
Amori nostro nullum finem impono.  
Amor noster nullo fine terminatur.   

I doo love thee greatly.  
Amo te plurimum.  
Amo te multum.  
Amo te valde.  
Amo te plus, quam dici potest.  
Incredibilis est meus erga te amor.  
Incredibilis te benevolentia complector.  
Exprimere non possem quantus est meus erga te amor.  
Ardentissimo amore te prosequor.  
Dici non potest quanto tui amore conflagrem.  
Nemo unquam vehementius aliquem amavit, quam ego te amo.   

I do love thee much as well for thy virtues, and for the love which thou bearest me, as also for thy merits.  
Ego tum propter insigneis virtutes, tum propter eximium tuum erga me amorem, tum etiam propter maxima tua in me merita, te mirifice diligo.  
Ego te tum preclaris virtutibus, tum summo tuo erga me amore, tum etiam amplissimis tuis in me officijs, summopere amo.   

It is needful to depart.  
Eundum est  
Maturandum est.  
Suscipiendum censeo.  
Ad iter accingimur.  
Properandum censeo.  
Est statim à prandio equitandum.   

He hath taken his journey by land.  
Iter illuc fecit terrestre.  
Terra illuc concessit.  
Itinere Terrestri illuc profectus est.  
Terra illuc iter quaesivit.   

I will show when that I may my good mind towards thee.  
Dum licuerit meum in te animum ostendam.  
Simul atque dabitur opportunitas, declarabo si nihil aliud certè propensum in te animum.   

I am scarce able to with hold myself from coming to thee.  
Ego vix me contineo, quin ad te advolem.  
Ego pene me contineo, quin ad te curram.  
Ego vix teneor, quin me ad te quam primum transferam.   

I am ready to do you good in your affairs.  
Paratus sum ad omnia.  
Testor me ad omnem nutum paratum esse.  
Sum ad tua vota paratus.  
Si quid excogitasti, habebis me ad istud facillimum.   

I give ear to this with a willing mind.  
Libens istud audio.  
Audire istud ex animo gaudeo.  
Istud est mihi auditu, perquàm jucundum.  
Haud istud invitus audio.   

Hear what my judgement is of this matter.  
Audi meam opinionem.  
Paucis super hac re meam accipe sententiam.  
Quid de hac re sententiam paucis accipe.   

tarrying for thy letters Cesar certified me that thou couldst not write.  
Expectanti mihi literas tuas, Caesar nunciavit, te nihil scribere posse.  
Cupienti mihi tuas videre literas, Caesar significavit, te nihil literarum missurum.   

I do look for your letters daily.  
Expecto tuas literas quotidiae.  
Incredibile me tenet desiderium videndi literas tuaes.  
Cupio tuas literas quàm primum videre.  
Expecto in dies, ut tuae mihi literae deferantur.  
Non potes existimare, quantopere literas tuas desiderem.   

I do look for you mediately after the sight of my letters.  
Visis meis literis, te quamprimum expecto.  
Lectis meis literis, statim te opperior.   

Have regard to thy health.  
Cura, ut valeas.  
Cura valitudinem tuam.  
Curae sit tibi valetudo tua.  
Curam habeas valetudinis tuae.  
Da operam, ut valeas.  
Fac, ut optime valeas.   

He is not apt to follow virtue.  
Non est idoneus ad virtutem.  
Illotis pedibus virtutem aggreditur.  
Confidenter, atque imperitè, virtutem aggreditur.  
Haudquaquam lotis (ut aiunt) manibus ad virtutem advolat.   

His unsatiable desire of riches can never be satisfied.  
Est auri sitientissimus.  
Lucris, & opibus, inhiat.  
Mira divitiarum fames habet hominem.  
Feruet avaritia, miseraue cupidine pectus.  
Est avidissimus lucri.  
Aurum immodicè sitit.  
Illi, nullus satis est thesaurus.  
Ab ipsis etiam statuis exigeret farinas.  
A mortuo tributum extorqueret.  
Aurum avidissimè esurit.  
Retia, utique tendit, ad nummos.  
Querendae undique pecuniae se dedit.  
Ipse minus quàm luscinia dormit, ut aurum expungnet, ducatue captiuum.  
Immoritur lucris, & amore senescit habendi.   

He is to much a neigharde.  
Est nimis parcus.  
Impendio parcus.  
Parcus ac propemodum sordidus.  
Est Cumini Sector.  
Cupit sevisse Cuminum.  
Ob nimiam parsimoniam male audit.  
Homo est vehementer parcus.  
Ficos etiam devideret.   

To despise riches is most commendable.  
Contemnere divitias, abunde generosum, magnificunque est.  
Mirari pecuniam cum vitio est coniunctum.  
Nihil tam extra nos est, tamque exiguam comoditatem affert, quam pecunia.  
Hoc Titulo vel infelicissimus est dives, quod amicum ne dignoscere quidem potest.  
Pecuniae amor studiumque, omnem animi tranquillitatem mill curis dilaniant.  
In omne nephas praecipites nos adeunt nummi.  
Quisquis admirator est auri, odit virtutis indolem, odit & omneis honestas artes.   

Bold, rash, without shame.  
Effreni audacia insignis.  
Herculea audacia admirandus.  
Impudentis audaciae satelles.  
Audacia plusquam herculana praeditus.  
Impudenter audax.  
Nimio plus audax.  
Audax plus satis.  
Nimia audacia solutus.  
Audaciae est non tolerandae.   

If any news hap I will certify th●● thereof.  
Tibi nuntiabo quicquid novi fiet.  
Quicquid interim novorum orietur, tibi scribam.  
Audies post hac ex me nova quaecunque hic gerantur.  
Si quid interea novi emerserit, faciam te quàmprimum certiorem.  
Curabo, ne quid rerum nostrarum ignores.  
Quae hic gerentur, ex me accipies.  
De toto statu rerum comunium, quae & quales sint ex me cognosces.  
Scribam ad te omnibus de rebus, quae hic agentur.  
Si quid existat novi, tibi por lireras indicabo.   

She is a maid of great virtue.  
Virgo est haud deformis.  
Facie venusta virgo.  
Virgo electae pulchritudinis.  
Virgo formae dotibus insignita.  
Virgo est eleganti forma.  
Virgo est eximiae formae.  
Forma est, & aetate florens.  
Virgo est mira specie.  
Est decora, & egregia forma.  
Nihil ea ipsa formosius venustius, pulchrius, speciossus.  
Virgo est insignitae pulchritudinis.  
Egregia forma, atque aetate integra.  
Virgo est exuperanti forma.   

Although I have not at this time, whereof to write, yet would I not suffer my friend to depart empty away.  
Etsi nihil habeo, quod ad te scribam, volui tamen amico ad te profici●enti aliquid literarum dare.  
Quamquam, quid ad te scribam, non habeo, curavi tamen ne amicus meis literis vacuus ad te proficisceretur.  
Tametsi nihil novi, quod tibi significem occurrit, volui tamen meas potius literas inanes, quàm nullas esse.   

Thou haste done me many good turns.  
Multa in me contulisti beneficia.  
Obruisti me tot beneficijs, ut me pudeat toties gratias agere.  
Maximis me beneficijs pro tua humanitate, singulariqùe favore, semper es prosecutus.  
Multis me officijs cumulasti, nullis à me studijs lacessitus.   

Thou shalt receive blame by this.  
Hoc tibi dabitur vituperio.  
Hoc tibi vitio assignabitur.  
Hoc tibi in culpam cadet.  
In te recudetur faba.  
Vitu perationem subibis.  
Tibi hoc culpae vertetur.  
Io te hoc vitium transferetur, torquebitur.  
Id tibi passim magni probri vice obijcietur.   

Slander me not.  
Ne detrahas.  
Verte stimulos tuae linguae.  
Comprime linguam, ne quid velit, loquatur.  
Necessum est frena tuae linguae concutere.  
Sunt tuae frena linguae cohibenda.  
Reprimenda est petulantia tuae linguae.   

We have need of thy help.  
Tua autoritate nobis opus est.  
Tuo consilio indigemus.  
Gratia tua nobis necessaria.  
Tua nobis virtus est plurimum oportuna.   

It is requesite that thou study.  
Opus est, tu literis invigiles.  
Necesse est, ut literis incumbas.  
Necessitas postulat, ut praeclaris disciplinis invigiles.   

This must be all told from the beginning.  
Sunt huiusmodi primordia aperienda.  
Hoc altiùs, & à prima origine repetendum.  
Ab ipso rei primordio omnis retrò memoria repetenda est.   

He is an honest man.  
Genuina est bonitate praeditus.  
Est vir probus.  
Genuina ei inest probitas.  
Multa est probitate conspicuus.  
Nihil suo genio melius, suavius, mellitius.  
Egregia vitae sinceritate clarus.  
Vir recti semper conscius.  
Vir ipsa probitate melior.  
Est candidis moribus formatus.  
Tam Sancta tamqúe sincera est eius vitae integritas, ut credatur ab omn● fece terrena igne divini amoris exoctus.  
In eo precaeteris peculiariter, elucet mellita quaedam morum suavitas, summa cum dignitate copulata.   

Good morrow.  
Bona dies.  
Precor ut hic dies tibi candidus illuxerit.  
Precor ut hic dies tibi foelix surrexerit.  
Sit foelix exortus huius diei, & sit utrique nostrum.   

Good night.  
Opto tibi noctem prosperam.  
Praecor tibi noctem placidam.  
Contingat tibi foelix somnus.  
Det deus tibi placidam quietem.  
Det deus tibi somnum absque somnijs.  
Faxit deus ut aut placide dormias, aut feliciter somnies.  
Sit tibi fausta nox.   

Much good may it do you.  
Sit foelix conuivium.  
Bene sit universo caetui.  
Praecor omnia laeta vobis omnibus.  
Deus bene fortunet vestrum conuivium.   

Your briefness in writing causeth me to be so brief,  
Tuarum ad me literarum brevitas praestat, ut ego quoqúe in scribendo brevior esse debeam.  
breves tuae ad me literae demonstrant, ut brevius & tibi respondeam.  
Cum te in scribendo brevem esse videan, breviorem etiam me, quàm soleam, esse constitui.   

He is a liar.  
Mendax est.  
Ipso mendacio mendax magis.  
Parthis & cretensibus longè mendacior.  
Suum est impudens mendacium.  
Vir impudentissimè mendax.  
Sua verba tantum distant à vero, quantsi cignus à coruo.  
Est testis cretensis.  
Est testis graeca fide praeditus.   

I am not able to tell how joyful I would be at my friends delivery.  
Haud scribere possem, quàm mihi erit gratum, si amicum quietum reddideris.  
Verbis explicare minime possem, quàm mihi erit jucundum, si amicum à molestijs liberum praestiteris.  
Nullo satis possem dicendi genere declarare quam mihi erit acceptum si à molestijs amicum liberaveris.   

I do love thee every day better and better.  
Ego te indies cariorem habeo.  
Nemo est, quem magis, quàm te, cariorem habeam.  
Familiaritas tua est mihi indies acceptior.  
Nemo est, quem maiori, quàm te benevolentia complectar.   

It is thy duty to seek no such thing.  
Hoc indagare tua non interest.  
Huc tuae coniectura mentis non capit.  
Hoc inquirere non debes.   

seeking what I might write, Cesar gave me matter.  
Quaerenti mihi quid at te scriberem, Caesar utriusqúe nostrum familiaris idoneam mihi ad te scribendi opportunitatem praestitit.  
Perscrutandi mihi quid tibi literis declararem, Caesar necessarius noster materiam scribendi aperuit.   

I do watch diligently to do thee a pleasure.  
Ego benevolentia impulsus, semper quaero tibi rem gratam agere.  
Ego amore adductus, quaerito tibi morem gerere.  
Ego dilectione, & chartitate compulsus, exquiro tibi obtemperare.   

I have sought this matter with all diligence.  
Curiosis oculis omnia perscrutor, contemplor.  
Scriptores illustres properantiùs evolui.  
Libros sanè quàm multos volutavi.  
Exactiùs perpendi.  
Curiosiùs hoc introspexi.  
Satis inquisitè satisqúe solicitè hoc quaesivi.  
Ad amussim solertique industria hoc investigavi.   

I do seek by all means to render unto thee, the like benefit as thou haste bestowed upon me.  
Omnes rationes perscrutor, ut pro tua erga me merita tibi gratificer.  
Omnes vias perscrutor, ut pro tuis in me officijs virum me beneficiorum memorem cognoscas.   

This matter is not yet known.  
Hoc non est satis certum. Hoc incertum est & vacillans.  
Pendet adhuc fides veri.  
Hoc est parum adhuc exploratum.   

Cesar is mindful of benefits.  
Caesar est beneficiorum memor.  
Caesar mutuis officijs respondet.  
Caesar beneficiorum nunquam obliviscitur.  
Caesar officiorum vicissitudinem reddit.   

Cesar hath endeavoureth to disturb the common wealth.  
Caesar conatus est Rempub. perturbare.  
Caesar tentavit Rempub. turpiter impedire.  
Caesar communem salutem usurpare enixus est.   

What needeth it, thee thus to recommend thy matter unto me, seeing I do exstéeme it as mine own.  
Quid est, quòd tuam causam tantopere commendas cum eam communem esse existimem.  
Non expedit ut rem tuam mihi tantum commendes, cum eam propriam esse cognoscam.  
Non est opus ut hac de re tantopere me obtundas, cum eam ad me spectare arbitrer.   

What want is there in our friendship.  
Quid familiaritati nostrae adiungi potest.  
Nihil deest benevolentiae nostrae coniunctionis.   

What wilt thou say if these things be false.  
Quid, si quae dicta sunt falsa sunt omnia.  
Quid, si ostendam haec omnia esse mania.  
Quid, si haec omnia nulla esse demonstrem.  
Quid, si haec omnia simulata confirmem.   

I am glad that thou lovest me.  
Quòd me amas, est mihi pergratum.  
Declaratio amoris, quem erga me habes, est mihi periucunda.  
Optima tuierga me amoris conjunction, mihi gratissima est.   

Who is more diligent than Cesar.  
Quis est in agendis rebus magis impiger, quàm Caesar.  
Quis est in negotijs Caesare curiosior.  
Quis est in spectandis rebus magis diligens, quàm Caesar.   

He is a brabbler of trifling matters.  
Prodigiosa figmenta sunt sua.  
Se●●les sunt fabellae.  
Pueriles sunt nugae.  
A● sorum excogitata haec omnia.  
Haec sunt indigna auditu.  
Videtur mihi cum matre Euandri fabulare.  
Haec commentitia sunt.  
Haec sunt ab omni virtutis tramite exorbitantia.   

He is always in hand with trifling tales.  
Semper garrit & fabulatur.  
Perpetuò nugatur.  
Perpetuas agitat nugas.  
Assiduum congerronem agit.  
Bonam temporis partem in nugis collocat, rebusqúe nihil perdit.   

He is a vain talker.  
Garrulus est.  
Est impendio loquacior.  
Est homo non loquacissimus, sed ipsa loquacitas.  
Est ipsa loquacitate loquacior.  
Sua verba in ore nascuntur, non in pectore.  
Et innata est verborum petulantia, & loquendi temerit●●.  
Stultitia ei inest, & inanis dicendi copia.  
Est Thersites alter.  
Loquitur fine judicio.  
Est homo linguax, loquax, futilis.  
Quicquid in linguam venit, eloquitur.  
Vir improbae loquacitatis.  
Coruus est apoli●●is.  
Sibi est proprium nugas sectari.   

Thou pratest thou canst not tell what.  
Garris, & nescis quid dicas.  
Obstrepis inaniter.  
Ne graculo quidem cedis loquacitate.  
Superas & turturem.   

As it is reported.  
 aiunt.  
 dicunt.  
 tradunt.  
 fertur.   

As Virgil maketh mention.  
 est apud Virgilium.  
 Virgilij est sententia.  
 Virgilius sentit.  
 inquit Virgilius.  
 testatur Virgilius.   

As I ought.  
 debeo.  
 teneor.  
 ius postulat.  
 nostra expostulat amicitia.   

As here tofore I have written.  
 Paulo antè scripsi.  
 Paulo antè perstrinxi.  
 est à nobis Paulo antè commemoratum.  
 non multum antea dixi.  
Cuius rei antea mentionem foeci.   

As it seemeth unto me.  
 mea fert opinio.  
 mihi videtur.  
 arbitrari possum.  
 coniecturari possum.   

As the matter requireth.  
 res postulat.  
 causa desiderat.  
 negotium requirit.   

How the matter hath gone forward, thou shalt understand by others.  
Quo modo res se habuerit, ex aliorum literis, intelliges.  
 evenerit in causa, alij tibi significabunt.   

A fair and an Honourable company.  
Celebris hominum conventus.  
Praeclara ista hominum frequentia.  
Concursus hominum doctissimorum.  
Caetus hominum. concio.   

An evil comparison.  
Ista non sunt illis comparanda.  
Diomedis, Herclè arma, & Glauci non dispari magis praecio aestimata, quàm haec duo sunt inter se disparia.   

Thy Oration, or Epistle is very learned and eloquent.  
In tua oratione, maiestas quaedam linguae continetur, & sanctitas.  
inveni in tua epistola, non sellulariam ac trivialem, doctrinam sed qualem marci catonis.  
Tua scripta incorruptae vetustatis indole censentur.   

Thy Epistle is most unlearned.  
Est tua epistola incondita, indiscussa.  
Sunt tua dicta sanè, quàm frigidissima.  
Est tua tortuossa oratio & tergiversans.  
Epistola tua caret pene viribus & vita, caret affectu, caret indole, jacet, dormit, stertit.  
Epistola tua neque domi, neque foris prodest.   

I do now confess that thy opinion is true.  
Fateor, sententiam tuam esse veram.  
Assentior, tuam sententiam esse ratam.  
Concedo, sententiam tuam laudabilem esse.   

My trust is only in thee.  
Fixi in te spem meam.  
Tuo innitor auxilio.  
Locavi in te, spes meas omnes.  
Meae in te spes recumbunt.  
Tu es scopus meae spei.  
In te uno, omnes opes, spesqúe meae, sitae sunt.  
Sum tuo solius auxilio addictus.  
Tu mihi es velut ancora quaedam sacra.  
Non tuae constantiae, sapientiaeue, diffido.  
In te uno sunt spes omnes opesue.   

I trust by thy help to obtain my desire.  
Mihi optimè persuadeo, opera, & studio tuo, quod desidero, me faciliter obtenturum.  
Confido, cura, & diligentia tua, quod cupio, me faciliter impetraturum.  
Spero tua prudentia, atque consilio, me omnia consecuturum.   

Thy letters gave me to understand that thou hadst a good wit.  
Cognovi ex scriptis tuis, te habere optimum ingenium.  
Tua scripta mihi specimen acris, vegetiqúe ingenij praebuerunt.   

I do right well know thy good will towards me.  
Cognosco tuam in me benevolentiam.  
Ingratissimus sim mortalium omnium, si tuum in me animum, tuumque erga me studium, non agnoscam.  
Equidem multiplici argumento, tuam in me benevolentiam agnosco.   

I do know that thou lovest me.  
Cognosco quòd me amas.  
Veterem tuum in nos animum, non sine voluptate agnosco.  
Expertus sum mirum tuum in me studium.  
Non ignorabam antea, benignitatis tuae in me favorem, tamen, id plenius hody cognovi.   

Thou canst help and comfort me at my need, or thou only hast remedied my griefs.  
Mihi non mediocri beneficio, fuit tua tam amica consolatio.  
Rebus meis tam afflictis mederi potes.  
Tu non solis verbis dolorem meum lenire, sed animum meum, consolando, sublevare soles.  
Vulnus animi mei semper mitigas.  
Tam tempestiva consolatione, veluti valido quodam pharmaco, animi mei aegritudinem expulisti.  
Te consolatore, mihi magnoperè est opus.  
Quum me acerbus animi dolor totum possideret, tempestiws affuisti consolator.  
Tu ad consolandum non parum idoneus, quoties animo angor, me validissimè confirmas.  
Aegritudini, qua animus meus afflictabatur, praesentissimum medicamentum adhibuisti.  
Nihil aequè dolorem meum levauit, quàm tua per amica consolatio.  
A te persepè fui in luctu meo, amantissimè confirmatus.   

He is chosen a counselor.  
Consulatum adeptus est.  
Ad consulatum evectus est.  
Consularis dignitatis fastigium conscendit.  
Ad consularem maiestatem est provectus.   

Being constrained by the love which thou bearest me, I seek to do thee a good turn.  
Ego benevolentia impulsus, semper quaero tibi rem gratam facere.  
Ego amore adductus, quaero tibi morem gerere.  
Ego dilectione, & charitate compulsus, exquiro tibi obtemperare.   

He is a man of great continency.  
Vir est nomine continentiae satis spectatus.  
Magnum praebet continentiae exemplum.   

I do agree or yield to thee.  
Assentior tibi.  
Tecum sentio.  
Tibi accedo.  
In tuam sententiam pedibus eo.  
Accedo tuae sententiae.  
Tuo judicio subscribo.  
Idem sentio, quòd tu.  
Omnia mihi tecum constant.  
Sumus eiusdem seutentiae, eiusdem suffragij, eiusdem opinionis, eiusdem sectae.  
Hoc omnes uno ore confirmant.   

Beware that thou spend not thy time in trifling.  
Caue in huiusmodi nugis seriam operam ponas.  
Molestum est bonas literas in his nugis collocare.  
Indecorum est, huiusmodi ineptijs, bonam temporis partem insumere.   

These things seem contrary one to another.  
Haec sibi contrarietate adversantur.  
Haec adversis frontibus pugnant.  
Haec virtutibus inter se contrarijs sunt designata.  
Haec magna contrarietate dissident.   

The banquet is ready.  
Conuivium est paratum.  
Instaurata est comessatio.  
Instructa est epularum magnificentia.  
Sumptuosa coena parata est.  
Coena est opipare instructa.  
Lautissima est coena.  
Ingens curatur epularum apparatus.   

He hath corrupted him.  
Corrupit eum & depravauit.  
Suarum corruptelarum illecebris, eum iretivit.  
Integellos adolescentuli mores, sua pernicie, corrupit.  
Luxum illi suasit.  
Eum sua nequitia perdidit prorsus, & labefactavit.   

He is courteous and gentle.  
Mira est in eo benignitas.  
Omnibus sua est humanitas cognita, & explorata facilitas.  
Nihil humani ab eo alienum puto.  
Eo uno nihil habetur humanius, nihil eruditius, nec melius.  
Eo nihil candidius, nihil benignius.  
Hic homo gratijs natus, humanitate sua mortales omnes devincit.   

Such is the custom and manner.  
Moris est, est consuetudinis.  
Peruulgati moris est.  
Hoc est publica consuetudine receptum.  
Priscis temporibus hoc consuetum est.  
Est solemnis consuetudo.  
Ad haec usque tempora haec consuetudo penetravit.   

He is well mannered.  
Bene moratus est.  
Inculpate vivit.  
Moribus est undecunque integris, & incontaminatis.  
Est moribus insignis.   

I can not believe this.  
Non possum hoc credere.  
Vix animum ad hoc queo inducere.   

Thou believest all things rashly.  
Credulus es nimis.  
Propelle illam tuae salutis novercam facillimam credulitatem.  
cave ne cui temerè credas.  
Noli nebulonibus istis, quicquàm istiusmodi credere.  
Ne tam facile credas vel laudatoribus istis, vel obtrectatoribus.   

Dost thou judge me to be so rude, that I will not love thee as thou lovest me.  
Existimas ne me adeo inurbanum, ut mutuo non diligam?  
Existimas ne me adeo ingratum, ut pari tibi amore non respondeam?  
Sum ne adeo humanitatis expers, ut tibi amoris vicissitudinem non attribuam?  
Adeò me inhumanum iudicas, ut eandem tibi amoris retributionem non praestem?   

Thou art very cruel unto me.  
In me nimis acerbus es, nimis difficilis, nimis inhumanus, nimis severus.   

I exsteeme it not a whit.  
Nihil mea interest.  
Nihil mea refert.  
parvi mea interest.  
Non magni mea refert.  
Nihil laboro.  
Non veterim.  
Susue, deue fero.   

I have committed the custody of my money unto thee.  
Meae pecuniae custodiam tibi credidi.  
Pecuniae tibi custodiam commisi.  
Meum argentum tuae curae traditum est.  
Credita tibi est pecunia mea asseruanda.  
Commissa tibi est meorum numorum custodia.   

Thou givest light to dark things.  
Obscuris rebus das intorem.  
Ornas quae vilia sunt.  
Trita omnia per te nova splenpidaue redduntur.   

Even from his infancy.  
Ab infantia.  
Ab ineunte aetate.  
A paruulo.  
A Rudibus annis.  
A Prima puertia.  
A ipso vitae exordio.  
Ab ipso vitae limine.  
Ab incunabulis.  
Ab ipsis crepundijs.  
A tenera aetate.   

I have no money.  
Pecunias non habeo.  
Exhausi loculos omnes.  
Effudi pecunias omnes.  
Laxissimi sunt mihi loculi.   

This shallbe a great damage unto thee.  
Hoc tibi grandi iacturae erit.  
Gravi tibi erit exitio.  
Gravem ex hac re accepturus es calamitatem.  
Non iacturam solum facies, sed & naufragium.  
Haec res plurimum tibi detrementi, magnamue perniciem allatura est.  
Multum detrementi ex hoc capies.  
In hoc gravem facies iacturam.  
Afficiet te hoc iactura non mediocri.   

Thou hast many debtor.  
Debes multa.  
Multum aeris alieni conflavisti.  
Es multo aere alieno obstrictus.  
Debitorum mole pergravatus es.  
Tuis non dum satisfecisti debitis, quae ingentia sunt.   

He is worthy of long life.  
Dignus est, qui quàm diutissimè vivat.  
Dignus est, qui annos Nestoris vincat.  
Dignus, cui perpetuos annos concedant superi.  
Dignus est, qui sit cornice vivacior.  
Dignus est, cui perpetui decernantur honores.  
Meretur aeternitatem.   

I have not as yet been able to do any thing in thy matter, or I am diligent in thy matter.  
De re tua nihil adhuc perficere potui.  
De negotio tuo ita sum curiosus, ut nihil aliud curem.  
De causa tua optimum me spero finem consecuturum.   

Of which things the one is to be praised, and the other to be blamed.  
Quorum alter plurimum laudandus est, alter summopere vituperandus.  
Quorum alterum laud prosequimur, alterum ignominia insectamur.  
Quorum alteri summa laus, alteri summa vituperatio attribuitur.   

I have determined to do this.  
Decrevi hoc facere.  
Hoc apud me facere decretum est.  
Hoc deliberatum est.  
Hoc certum est.  
Hoc in animo habeo.  
Hoc mihi est in animo.  
Haec mea est sententia.  
Hoc est mei consilij.  
Hoc statui in animo.  
Hoc mecum statui, constitui.  
Hoc est animo fixum immotumque.   

He is desirous of glory and fame.  
Laudis est avidus.  
Est amans gloriae.  
Sitit famam.  
Est laudis humanae cupidissimus.  
Nullius rei quàm laudis ambitiosior.  
Est laudis appeteus.   

I do greatly desire friendship.  
Maximè expeto amicitias.  
Nemo me vivit amicitiae cupidor.  
Omnium proborum amicitiam sinceriter amplector.  
In amicitiam multorum insinuari vehementer ardeo.  
Ego non solum oblatas amicitias diligenter colo, verum & sponte mea alias ad mutuum amorem provoco.  
Sum pertinacissimus amicorum cultor.   

I covet much to have this.  
Hoc magnopere cupio.  
Hoc summopere exopto.  
Hoc Maxime velim.  
Nihil est mihi magis in votis, quàm ut hoc fiat.  
Summopere hoc à me expetitur.  
Hoc est mihi in votis.   

All men desire riches.  
Omnes optant divitias.  
Ad aurum congerendum certatim itut ab omnibus.  
Complures modicè aut etiam minus quàm luscinia dormiunt, ut aurum suis viribus expugnent.  
Nullum est hominum genus, quòd auri habendi cupiditate, non intabescat.   

I am desirous to keep my country in safety.  
Eximia ardeo cupiditate patriam illaesam servare.  
Maximo afficior desiderio, civitati statum augere.  
Incredibile me tenet desiderium remp. saluam esse.   

Many things have been said of me.  
Multa dicuntur di me.  
Non sum ignarus, varios rumores de me spargi.  
In me faeda, & capitalia, dicuntur comitia.   

He hath spoken briefly.  
Hanc sententiam mira verborum parsimonia perstrinxit,  
Breviter enaravit.  
Laconica usus est brevitate.  
Laconismo delectatur.  
Laconicam imitatur breviloquentiam.  
Aemulatur Laconismum.  
Paucis hoc exponit.  
Summatim hoc expressit.  
Rem paucis explicat.   

I do wish that the common wealth be safe.  
Meum desiderium est, ut communis reipub. salus, illesa conseruetur.  
Tenet me desiderium, ut respub. salva sit.  
Praegestit animus, ut reipub. rationibus rectè consulatur.   

I am desirous that we may have peace.  
Exopto ut tranquilla pace fruamur.  
Summo cum desiderio expecto, ut quietam pacem habeamus.  
Cupio maximè, ut aliquando libertate fruamur.   

Thou speakest evil of me.  
Detrahis mihi.  
Canina facundia me insequeris.  
Caninè mimis, & invidè me persequeris.  
Me tua non mediocriter onerat invidia.  
Euaginata lingua me prosequeris.  
Me mordicus laceras.  
Me mordicus arripis.   

All men do know that this is true.  
Nemo est tam improbus, qui hoc non fateatur.  
In uno ore dicunt omnes.  
Quis tam stultus, qui hoc non dicat.  
Nemo tam perditus, tamue flagitiossus, inveniri potest, qui id non jurè factum fateatur.   

I have defendeth thee.  
Defendi te.  
Ego à tuis adversarijs steti.  
Ego ab aliorum calumnijs te defendi.  
Tuas partes accerimè tutatus sum.   

This is a hard matter.  
Hoc difficile est.  
Hoc est admodum difficile.  
Hoc opus, hic labor est.  
Hoc est operosum, & laboris immodici.  
Hoc multum est negotij.  
Ardua molietur, quisquis hoc audebit.  
Atlante hic opus est.  
Herculanas vires hoc opus desiderat.   

I have taken in hand a hard enterprise.  
Durum profectò suscepi negotium.  
Rem prorsus magnam animi, & corporis, aggressus sum.  
Audax facinus subivi.   

I do delight much in thy kind of writing.  
Nullius stilo magis, quàm tuo capior.  
Tuus stilus est castissimus.  
Delector stilo tuo.   

I delight much in thy conversation.  
Tua familiaritate delector.  
Disperean, si quid in vita mihi est tua consuetudine mollitius  
Nihil post deum immortalem mihi est in vita, tua consuetudine suavius.   

He is diligent in his doings.  
Satagit rerum suarum.  
Ea curat, quae ad se attinent.  
Suis rebus optimè consulit.   

He is diligent in other men's matters.  
Satagit rerum alienarum.  
Quòd sua non interest, id non desinit percontari.  
Ea curat, quae nihil ad eum attinent.  
Aliena magis, quàm sua, curat.   

God prosper thy doings.  
Incoepta secundat deus.  
Dij bene vertant quod agis.  
Sit faustum, ac foelix, quod aggrederis.  
Bene fortunet deus tuos labores.  
Faveant superi tuis conatibus.  
Benè fortunet deus quod tibi in manibus est.  
Foeliciter cedat, quod instituisti.  
Prosperè succedat, quod auspicatus es.  
Bonis avibus ceptae res, melioribus exeant.   

God keep thee.  
servet te Deus.  
Te ad meliora provehat.  
Te nobis Deus incolumen reddat.   

I will speak briefly.  
Brevibus me expediam.  
Dicam summatim.  
Omnia compendiosè narrabo.   

I will declare long matters briefly.  
Quae maiora sunt brevibus exponam.  
Quae sequuntur brevibus perstringam.  
Quae maiorem orationem desiderant, ab his me brevibus expediam.   

Discords please me not.  
Odi discordias.  
Factiones omnes perhorresco.  
A seditiosis factio●●bus, sum quam alienissimus.  
Ab omnibus dissidijs, aversus sum si quis alius est.  
Nihil mihi commune cum dissidiosis seditionibus.   

He disputeth valiantly.  
In arena, & stadio literario, digladiatur.  
Doctissime disceptat.  
Descendit in arenam audacter.  
Ab eo diligentissime disputatur.  
Relucet in homine, anxietas quaedam disputationis.   

This is most pleasant and sweet.  
Hoc est quonis melle dulcius.  
Haec est mera suavitas.  
Hoc est merum mel atticum.  
Hoc sua suavitate, mel atticum, & saccarum, omne Nectar, Ambrosiam, superat.   

I do lament the death of Cesar.  
Doleo mortem Caesaris.  
Caesaris mortem deploro.  
Maerorem mortis illius, mihi sola mors adimet.   

I am sorry for your discord.  
Dissidium istud, indies inter vos gl●scere, doleo.  
Dici non potest, quàm ace●bissime feram hoc dissidij, inter vos incidisse, quorum utriusque & ingenium adamo, & gloriae faveo.  
Doleo ob vestram discordiam.   

Dost thou demand what opinion I have of the common wealth.  
Petis quae sit mea de Repub. sententia.  
Scire cupis quid de Repub. sentiam.  
Quaeris quae sit mea de Repub. mens.   

I do daily endeavour to maintain our friendship.  
Insudo indies, ne quid de nostra coniunctione, remissum putes.  
Ago sedulo, ne optimam meam erga te voluntatem, aliqua ex part diminutam censeas.  
Inuigilo assidue, ne quicquam de tuo, meae erga te benevolentiae judicio, diminutum credas.  
Do operam quotidie, ne quid de meo erga te amore minuatur.   

Seeing thou art so willing, I will do every thing for thy sake.  
Quoniam ita vis omnia tuo amore perficiam.  
Quandoquidem ita cupis omnia tua causa efficiam.  
Quod quia ita placet in omnibus desiderio tuo satisfaciam.  
Quoniam ita mens tua est voto tuo sum cumulatissimo responsurus.   

He beginneth to sleep.  
Caepit dormire.  
Inuasit eum sopor.  
Oculis suis irrepsit somnus.  
Obrepsit ei somnus.   

Thou sleepest to much.  
Nimis dormis.  
Vltra Endimionem somno indulges.  
Dormis somnum Endimionis.  
Immodico somno te saginas.  
Epimenidis somnum sequeris, quem aiunt, quatriginta perpetuos annos somnum continuasse.   

There are many learned men in Bolognia.  
Bononiae complures sunt docti.  
Nunc omni studiorum genere, Bononia florescit.   

He is a man excellently learned.  
Vir est non vulgariter eruditus.  
Vir est literis perpulchrè instructus.  
Homo est omnibus disciplinis exornatus.  
Homo est insigni meliorum artium peritia, spectatisses.  
Homo est doctus ac perpolitus.  
Inter eruditos, locum obtinet eminentiss.  
Est literarum fons abondantissimus.  
Homo est, in nullo doctrinae genere, non perfectus.  
Vir est neque à musis, neque à charitibus, abhorrens.  
Vir est in bonis disciplinis celebratus.  
Vir est omni bonarum literarum, artiumque genere eruditus.  
Vir est praestanti literarum scientia conspicuus.  
Opulen tam habet doctrinae supellectilem.  
Vir est in literis magnae quidem celebritatis, atque authoritatis.  
Vir est in Latinis literis apprimè excultus.  
Est humanarum literarum longè peritissimus.  
Vir est bonarum literarum doctrina longè praestantissimus.  
Vir est mirae eruditionis.  
Primam in literis celebritatem, sibi suo quodam iure, vindicavit.  
Vir est exquisitissimae Doctrinae.  
Vir est mea sententia nostro aevo, omnium literatissimus.  
Vir est ingenij excellentis, acerrimique judicij, & exquisitissimae Doctrinae.  
Est Eloquentia nulli secundus.  
Pectus habet musis, gratijsque omnibus natum.  
Est linguae delitium.   

He is learned in Greek.  
Est Graeca facundia praeditus.  
Atticae linguae, angulos omnes penetravit.  
Est in literis Graecis calentissimus.  
Est literarum Graecarum longè peritissimus.  
Est Graecae linguae haud omnino imperitus.  
Est Graecarum literatum peritia clarissimus.  
Est singulari Graecae literaturae peritia admirandus.   

He hath good knowledge, both in Greek and in Latin.  
Vir est Graecè, & Latinè doctus.  
Graecum simul, & Latinum spirat eloquium.  
Vtramque dicendi genere valet.  
Vtramque linguam colit, & fovet.  
Est utriusque linguae quasi cignus.  
Est utroque dicendi genere, praestantissimus.  
Est tam Graecis, quàm Latinis literis ornatissimus   

He is learned and good.  
Est vir tum eruditus, tum probus.  
Est vir Doctus, pariter & probus.  
Est vir tam doctus, quam bonus.  
Est vir non minus probus, quam literatus.  
Vir est non inferior literis, quàm moribus.  
Vir est aeque probus, atque doctus.  
Vir est non minori morum probitate, quam doctrina praeditus  
Vir est & doctus, & integer.  
Vir est optimus, idemque doctissimus.  
Vir est non modo doctus, verum etiam probus.  
Vir est praeter summam eruditionem, etiam optimus.  
Vir est cuius eruditioni, respondet morum integritas.  
Vir est pari vel doctrina, vel probitate praeditus.  
Vir est omnium & optimus, & doctissimus.  
Vir est Doctissimorum optimus, & optimorum doctissimus.   

He is well learned in the law.  
Est legum civilium consultissimus.  
Est peritissimus juris.  
Est legum peritia insignis.  
Hic juris nodos, & legum Aenigmata, soluit.  
Est utriusque juris cognitione clarus.  
Est utriusque juris professor clarissimus.   

I doubt nothing of this.  
De hoc nihil dubito.  
De hoc nihil addubito.  
De hoc controversiam non facio.  
De hoc minimè haesito.  
Hoc nemo ambigit.  
In hoc anceps animi est nullus.  
Hoc mihi haud minus compertum est quàm exploratum.   

Two things do constrain me to love thee.  
Duo sunt, quae me ad te amandum impellunt.  
Duo sunt, quae me commovent, ut te mihi charissimum habeam.  
Duo me plurimum adhortantur, ut summo te amore complectar.  
Duae sunt causae, quibus merito adducor, ut te amore, & benevolentia prosequar.   

He is excellent in diverse disciplines.  
Excellit in varijs disciplinis.  
Rhetorum flosculis abundat.  
Dialecticorum argutias callet.  
Phisices arcana pervestigavit.  
Theologorum abdita perspexit Poetarum omnium, omnes fabulas, mirè tener.   

He is unthankful.  
Est beneficiorum immemor.  
Officiorum facile obliviscitur.   

He hath need of faith and readiness.  
Fide, & celeritate opus est.  
Fidem, & maturitatem res postulat.  
Fidem, & celeritatem necessitas requirit.   

There is great opinion and hope of thee.  
Magna est de te hominum opinio.  
Magna est de tuis virtutibus existimatio.  
Summa in expectatione est nomen tuum.  
Magna est rerum tuarum gestarum memoria.   

It was not as yet manifest.  
Non dum exploratum erat.  
Non dum constabat.  
Nondum apparebat.  
Nondum erat planum.   

It is manifest.  
Clarum est.  
Non est dubium.  
Exploratum est.  
Omnibus palàm est.  
Omnibus constat.  
Est in omnium oculis positum.   

amend thyself.  
Corige te.  
Redi in viam.  
Resipisce quaeso.  
Terrimos te tuos mores, in candidos, commuta.   

He is exercised in learning.  
Est palestrae literarie miles exercitatissimus.  
Homo est in militia literaria exercitatissimus.  
Homo est multae ac propè infinite lectionis.  
In musarum studio nulli est secundus.  
Est in musarum studio accuratissime exercitatus.  
Veteranus est pallidis miles, consumatissimusque palladis praesul.  
In arenam pallidam descendit, unde victor tandem rediit.  
In literarum certamine nusquam hastam abiecit.  
Certamine literarum acerrimus est.   

Do as it please thee.  
Fac ut voles.  
Tuo arbitratu facito.  
Vtcunque visum erit, facito.  
Animo tuo gerito morem.  
Pro animi tui sententia tractes rem.  
 animo libitum erit, ita facias.  
Vtcunque feret animus, ita facito.  
Age tuo more.  
Tuo more vivere te fino.   

See that thy virtue be correspondent to the opinion of all men.  
Fac, ut omnium opinioni tua virtus respondeat.  
Effice, ut quam spem apud omnes concitasti, eam vistute tua demonstres.   

See that you be constant & of good mind.  
Fac, ut constanti animo persistas.  
Fac, ut te virum praebeas.  
Fac, ut in voluntate permaneas.  
Fac, ne quisquam te ab officio auferat.   

Do as thou hast begonn.  
 coepisti prosequere.  
Sequere, ut coepisti.  
Perge, ut coepisti.  
Incumbe, ut orsus es, vel exorsus es.  
Inuigila, ut instituisti.   

Do that which is thy duty.  
Fac, quod tuum est.  
Fac. quod tua interest.  
Fac, quod virtus tua expostulat.   

Keep company with good men, and forsake the evil.  
Neglecto improborum hominum commercio, fac te bonis adiungas.  
Spreta proteruorum hominum societate, probos complectere.  
Abiecta pravorum hominum consuetudine, fac te bonis & literatis unias.   

So doing thou shalt do me singular pleasure.  
Si feceris hoc, bene mecum agetur.  
Hoc si à te factum erit, & me divino beneficio affeceris, & ipse aeternam gloriam consequêre.  
Te etiam atque etiam rogo, ut hanc rem faciendam cures.   

Let vs make mery.  
Lautissimè vivamus.  
Epicureos agamus.  
Vivamus nobis.  
Baccho sacrificemus.  
Bellos homunculos agamus.  
Exporrecta fronte vescamur.   

I have done every thing to satisfy thy will.  
Ego omnia curavi, ut desiderio satisfacerem tuo.  
Omnia feci, ut vota tua obtineres.  
Omnia quidem perlibenter suscepi, ut quod velles, consequi posses.  
Curavi diligenter, ut omnia pro voto succedant.   

In putting me in remembrance of thy cause, thou dust as friendship requireth.  
Quòd mihi causam tuam commemoras, facis quod nostram decet amicitiam.  
Quòd me mones, ut negotium curem, facis quod nostrae benevolentiae interest.  
Agis quod nostra amicitia expostulat, cùm à me petis ut rebus tuis faueam.   

I am no deceiver.  
Fallax non sum.  
Nullus apud me fucis locus est.  
Non soleo apud amicos fingere quicquam.  
Ego non aliud fronte simulo, & aliud premo pectore.   

He is a famous man.  
Est fame celebritate conspicuus.  
Est famae in corruptae.  
Est famae celebritate etiam absentibus cognitus.  
Vir est famae celebratissimae.  
Vir est maximi nominis.   

He would not do this.  
Noluit hoc facere.  
Acerimè recusavit.  
Se id facturum constanter negavit.   

Thou shalt do the matter with more prudency.  
Efficies rem sapientius.  
Causam gravius tractabis.  
Probabilius rem curabis.   

This may be easily done.  
Hoc facile fiet.  
Hoc factu perfacile est.  
Hoc minimo negotio, fieri potest.  
Hoc nullo fermè negotio, fieri poterit.  
Ad hoc opus nihil, aut parum est negotij.   

Thou shouldst do all things to win praise and glory.  
Omnia sunt tibi toleranda, ut laudem, & gloriam compares.  
Nihil est, quod pro laud & gloria non libentissime facere debeas.  
Nihil est tam difficile quod pro honore facillimum non Videatur.   

As I ought I will do thy comandiment.  
Mandatum tuum curabo (ut debeo) diligenter.  
Tuum negotium agam (ut teneor) studiosissimè.  
Causam tuam (ut par est) omnibus viribus defendam.   

I will do more than I speak.  
Hac in re plura sum praestiturus, quàm polliceor.  
In hac causa laborabo magis, quàm ostendam.  
Hoc in negotio nullum laborem subterfugiam.  
Hac in re maiora sum acturus, quàm demonstrem.   

I will not go from thy commandment.  
A praeceptis tuis non discedam.  
Tibi semper obsequentissimus ero.  
Tibi semper obtemperabo.  
Nullam tuam unquam admonitionem recusaturus sum.   

I will do that which thou commandest me.  
Ego faciam, quod jubes.  
Quod praecipis, diligenter curabo.  
Mandatum tuum exequendum suscipiam.   

I will do every thing for thee.  
Omnia pro te agam sedulò.  
Nihil praetermittam, quod ad te pertinere arbitrabor.  
Nihil negligam, quod tibi conducere iudicabo.   

I will do that which thou demandest.  
Faciam, quod rogas.  
Faciam, quod petis.  
Perficiam, ut jubes.  
Absoluam, quod desideras.  
Efficiam, quod expostulas.   

I will do as thou counselest me.  
 admones, perficiam.  
 consulis, peragam.  
 consulis, absoluam.  
 praecipis, agam.  
Faciam, ut suades.   

I will so work, that thou shalt be of my mind.  
Te facilè adducam ut meae subscribas sententiae.  
In meam sententiam non aegrè te deflectam.  
Te in meam opinionem transferam.   

I will do thy commandment.  
Faciam quod iussisti.  
Festinabo tua jussa.  
Properè tua exequar mandata.  
Nihil tua jussa morabor.  
jussis confest●m obsequar tuis.   

I will supply thy room.  
Fungar tuo officio.  
Tuas agam partes.  
Tuam vicem defendam.  
Non decio officio tuo.  
Faciam tuum officium.   

Put away all care from thee.  
Taedium hoc discuties.  
Excludes fastidium.  
Levabis taedium risu & iucunditate.   

He troubleth the Scholars.  
Auditores taedio propè enecat.  
Auditorum aures afficit taedio.   

Thou troublest all men.  
Taedio afficis omnes.  
Omnium aures taedio enecant tua verba.  
Omnes verborum tuorum finem cupiunt.  
Omnes verbis tuis defatigantur.   

I did this being angry.  
Iratus hoc feci.  
Calore iracundiae hoc egi.  
Irarum stimuli me ad tantum facinus impulerunt.  
Subitario ardore ●ae hoc crimen impudenter ausus sum.   

I have done this by thy persuasion.  
Te autore suscepi hoc negocium.  
Tuo impulsu hoc feci.  
Te suasore id egi.  
Te impulsore id egi.  
Tuo suasu id egi.  
Tuo consilio fretus id feci.  
Abs te persuasus id feci.  
Id feci te suadente.  
Id feci te consultore.  
Id feci tuo persuasu.   

Thou hast done a thing worthy of our friendship.  
Fecisti rem nostra necessitudine dignam.  
Rem praestitisti quae ab amicitia nostra non est aliena.  
Effecisti quod nostram decet amicitiam.  
Fecisti quod familiaritatis nostrae plurimum interest.   

This is not done to my mind.  
Hoc à meis moribus abhorret.  
A meo more alienum est haec facere.  
Hoc facere minimè consuevi.  
Hoc mecum non satis convenit.   

He hath done it advisedly.  
Fecit ex industria.  
Prudens fecit.  
Data opera fecit.  
Studiosè fecit.  
Consultò fecit.  
Dedita opera fecit.   

Fortune will favour thee.  
Fortuna favebit tibi.  
Non dubito, quin fortuna sit aliquando benignius etiam tuis praeclaris virtutibus responsura.  
Fortunam obsequiosam habebis.   

Thou wast wont to favour me.  
Solitus es rebus meis favere.  
In me fuisti supra meritum indulgentior.  
Mirum est, quàm impensè mihi faveas.  
Favorem tuum desideravi nunquam, quin mihi praestò semper fuisti.   

I pray thee show me favour, or I pray thee deny me not thy help.  
Favorem mihi ne deneges tuum.  
Expecto, ut coeptis faveas nostris.  
Tuum studium mihi dicare velis.  
Adnitere, quaeso, mihi egerrimè laboranti suppetias ferre.  
Nostrae partes poterunt tua opera iwari.  
Favorem, ac tuum studium amplector, quo mihi nunc opus est adversum quosdam odiosè coniuratos in bonas literas, quorum magna est improbitas.   

He is a faithful man.  
Vir est fidei inconcussae.  
Vir est fidei probatissimae.  
Laudanda est sua in omnes probatissima fides.  
Est ex iovis tabulis testis.  
Omnibus gratissima est suae fidei integritas.   

Thou hast always been faithful and secret.  
Semper intellexi in te esse fidem ac taciturnitatem.  
Nunquam non fuisti fidelis.  
Integritatem fidei taciturnitati semper adiunxisti.  
Fuisti semper fidelis, & taciturnus.   

Thou art happy.  
Omnia tibi ex animi decreto, tanquam jove nato, succedunt,  
Tu es omnium homo foelicissimus.  
In gremio iovis es.  
Omnia tibi ex voto cadunt.   

He is sore hurt.  
grave vulnus accepit.  
Est lethaliter vulneratus.  
Lethali vulnere est penè affectus.  
Multis fuit vulneribus obrutus.  
Multa illi facta sunt vulnera.  
Est plagifer totus.   

That hath happenid at the last, which I have long desired.  
Illud mihi tandem evenit, quod semper maximè defideravi.  
Quod diu exoptavi, id mihi demùm fortuna detulit.  
Illud tandem mihi oblatum est, quod semper appetivi.   

Make an end of my business.  
Negotium meum confice.  
Causam meam ad finem perducas velim.   

He hath made an end.  
Perfecit.  
Absoluit.  
Finem imposuit.  
Ad umbilicum duxit.  
Colophonem addidit.  
Supremam manum adiunxit.  
Extremum actum addidit.  
Ad metam usque perduxit:  
Summum fastigium imposuit.  
Finem dicendi fecit.   

He is both nymbell and strong.  
Vir est corporis viribus, & animi magnitudine pariter insignis.  
Vir est praeter caeteros magnanimus.  
Vir est omni animi magnitudine & constantia praestantissimus.  
Vir est egregia animi claritate compositus.  
Est unicum fortitudinis specimen.  
Est magnanimitatis norma.  
Est viribus pollens, & animi magnitudine clarus.  
Est utraque fortitudine praestans.  
Est homo animi non ignavi, sed excellentis.  
Est vir supra humanum modum magnitudine animi praeditus.  
Huius vi●i fortia facta per universum orbem iam clara celebrantur.  
Est vir fortis, & praepotentis animi.  
Est ipso Milone fortior.   

I will endeavour by all means.  
Conabor, adnitar, totis advitat neruis.  
Id totis viribus agam.  
Totis viribus ad hoc invigilabo.  
Velis & remis eò contendam.  
Nihil intentatum relinquam.   

He hath escaped great peril.  
Euasit multas poenas.  
Vitam suam multis suppliciis eripuit.  
Vita sua fuit multis poenis erepta.  
Innumeris periculis poenarum suam subduxit vitam.   

The only remedy of ease, is the study of learning.  
unum est quieti profugium, literarum studium.  
unus est ad salutem po●tus, bonarum artium disciplina.  
unum est tranquillitatis remedium, bonarum scientiarum celebritas.   

Those that are envious, never cease to speak evil of us.  
Homines invidi nunquam cessant nostram existimationem labesacere.  
Homines malevolentia suffusi nobis assiduè detrahere student.  
Homines maledici suis nos obtrectationibus coinquinare non desinunt.   

Let us now play.  
Da Musis sua ludicra.  
Misce otia nostris studiis.  
Da remissionem literis.  
Impartire relaxamentum literis.  
Da facultatem Indendi.  
Alternam requiem studiis nostris impartire.   

This shallbe a great help unto thee.  
Non modicam ex hoc demetes frugem.  
Hoc praecipuam adferet utilitatem.  
Hoc fecisse magnoperè iwabit.  
Hoc multum adiumenti adferet.  
Multas ad res hoc conducet.  
Hoc non parum adferet momenti.  
Non erit hoc infrugiferum.  
Plurimum tibi hoc conferet.  
Vtilitatem immensam ex hac re accipies.  
Hoc tibi quam plurimùm proderit.  
Hoc non parum utilitatis est tibi allaturum.  
Hoc tibi multo erit adiumento.  
Hoc tibi non mediocriter conducet.  
Commodum erit hoc, & salutare.  
Hoc commoditatis plurimum adferet.  
Hoc erit ex usu tuo, è re tua.  
Ex hoc amplissimum fructum es consecuturus.  
Ex hoc utilitatem incredibilem capies.   

Thou dost help many, or thou mayst think thyself happily borne, seeing thou art so given to virtue.  
Prodes multis.  
Tu rectè natum te arbitraris omnium utilitati, laudi, virtuti, non somno, non convinijs.  
Tibi ratio omnis est cum virtute, non cum desidia, cum dignitate, non cum voluptate.   

He is a youngman of good behaviour.  
Adolescens est bonae indolis.  
In puero hoc mirifica indoles virtutis apparet, & ingenij lumen lucessit.  
Nihil in hoc adolescente ineptum, nihil improbum, nihil immodestum, non proteruior lingua, non inconstans vultus, non aliquid postremò vel in facie, vel in gestu, vel in statu, vel in incessu est, quod offendat.   

Thy true dealing with others, causeth me to have such confidence in thee.  
justitia, qua apud omnes uteris, facit, ut de te optimè sperem.  
justitia, qua omnes complecteris, maximam mihi tuae probitatis spem impendit.  
Aequitas, qua omnes prosequeris, te mihi gratissimum praestat.  
Veritas, quam semper excoluisti, mihi suadet, ut in tegerrimam tibi fidem exhibeam.   

He is now able to govern himself.  
Potest iam seipsum regere.  
Suae vitae modum iam habere potest.  
Prudentior est quàm qui paedagogo indigeat.   

Thou dost me great pleasure.  
Rem mihi gratam facis.  
Quòd res meas tam officiosè curas, amo te, & gratiam habeo plurimam.  
Rem feceris mihi vehementer gratam.  
Rem feceris erga me non parùm officiosam.  
Istud mihi inter plurima tua in me beneficia non ingratissimum fuit.   

I do mean to gratify thee, or I will help thee by all means I can.  
Adiwabo te pro virili.  
Si qua re possim tibi gratificari, omnia polliceor.  
Te omni genere officiorum prosequar, quantum par fuerit.  
Si quid erit negotij, in quo seruuli infimi opera non graveris uti, mandes ac praecipias.  
Nullus est in orb amicus, cui magis ex animo cupiam gratificari, quàm tibi.  
Si quid erit, in quo tibi queam gratificari, senties hominem ad obsequendum promptissimum.  
Si quid erit, in quo queam tibi gratificari facito periculum, an ex animo te diligam.  
Si quid me opus erit in tuo negotio, ipse advolabo.  
Est apud me, quod putem tibi gratum fore.   

Thou art in authority with the Prince.  
Gratus es Principi.  
Vir es insigni utriusque literaturae peritia praeditus, ob idue apud Principem gratiosissimus.  
Vir es summae autoritatis apud Principem.   

I am constrained to cry.  
Coactus sum clamare.  
Repentè magnis clamoribus intolerabilem cruciatum testari sum coactus.   

Keep well my money.  
Meae pecuniae custodiam fideliter geras.  
Argentum meum mihi integrum reddendum enres.   

He did behold me with a louringe countenance.  
Me truci vultu intuebatur.  
Me obliquo lumine, transuersis oculis aspexit.  
Inspexit me toruè.  
Cum truculentia oculorum me aspexit.   

The war doth wax cruel.  
Bellum saevit.  
Difficillima sunt belli tempora.  
Saevit toto Mars impius orb.  
Afflictamur difficultate bellorum.   

He hath a good wit, or he is of good towardness.  
Est acrimonia ingenij praeditus.  
Est egregio ingenio praestans.  
Habet ingenium foelix.  
Est foelici foecundoue natus ingenio.  
Nihil hoc adolescente ingeniosius.  
Nihil suo ingenio praestantius.  
Adolescens est non vulgari ingenij dexteritate conspicuus.  
Ingenij est excellentissimi.  
In●ata est illi claritudo ingenij.  
Solertia ingenij plurimum valet.  
Est ingenij dotibus cumulatissimus.  
Est optimo natus ingenio.  
Est fac●llimo ingenio natus.  
Ingenij gloria caeteris omnibus antecellit.  
Deum immortalem quàm foelix, quàm jucundum, quàm promptum hominis ingenium.  
Est bonae atque inculpatae indolis.  
Est egregia indole insignitus.  
Est spectatissima indole clarus.  
Facit sua indoles, ut de eo egregiam spem concipiamus.  
Magnam de eo expectationem sua indoles nobis promittit.  
Est juvenis ex sua indole natus ad summam eruditionem.  
Indolem habet Musis Gratiisue natam.  
Nihil adhuc vidi sua indole generosius, amabilius, foelicius.  
Nihil sua indole praestantius, clarius, insignius.   

He hateth learning.  
Odit literas.  
Detestatur literas.  
Nauseat ad virtutem.   

Thou medelst with one that can do much.  
Non habes negocium cum imbecilli.  
Experieris tibi cum homine nequaquam edentulo rem esse.   

I had much a do to get this.  
Vix hoc habui.  
Aegrè hanc rem obtinui.  
Hanc rem haud facilè consecutus sum.  
Vix dici queat, quàm molestè obtinuerim.  
Difficulter hac re sum potitus.   

We have been very diligent, or careful, in thy matter.  
Summam pro rebus tuis curam adhibuimus.  
Nihil pro tua causa à nobis praetermissum est.  
Maxima est à nobis pro re tua adh●bita diligentia.  
Omnia pro causa tua officia praestitimus, quae ab officiosissimo praestari potuissent.   

Now I have good leisure to go about thy business.  
Nunc rei tuae peragendae facultatem nactus sum.  
Est nunc mihi pertractandae rei tuae opportunitas attributa.  
Nunc perficiendae rei ruae facultatem habeo.   

I have provided that, which I promised thee.  
Quod tibi pollicitus sum, diligenter paravi.  
Quod tibi promisi, studiosè cutavi.  
Quod pro te facere institui, sedulò, diligenter: curavi.   

I have always had good opinion of thy son.  
Ego de filii tui sapientia grave judicium semper feci.  
Maximam mihi semper existimationem concepi de praeclaris filii tui virtutibus.  
Eximiae filii tui virtutes fecerunt, ut de eo bene sentiam.   

I am very soory that thou art sick.  
Valetudo tua me plurimùm sollicitat.  
Excruciat me nimium adversa valetudo tua.  
Quòd malè te habeas, mirum in modum doleo.  
Aegritudo tua me valdè angit, perturbat, vexat, premit.   

He liveth an honest and a perfect life.  
Vitam agit perhonestam.  
Cum summa integritate & elegantia morum vitam agit.  
Integram & elegantem vitam degit.  
Integrè ac sinceriter vivit.  
Honestè vivit.   

He is a man not only most pure and unspotted of life, but also excellently learned, and well conditioned.  
Vir est praeter summam vitae integritatem, doctrina quoque varia, ●econditaue, tum animo minimè sordido, & ob has dotes in summo precio habitus.  
Homo integerrimae vitae.  
Mea sic est de tua integritate confirmata opinio, ut de me ipso sim plus, quàm de te dubitaturus.  
Is vir est unus, cum quo sit nemo hac tempestate conferendus, vel integritate vitae, vel eruditione, vel animi magnitudine.  
Vir est, non literis solùm, ac morum integritate, verùm etiam rara prudentia, miroque rerum usu insignis.   

There are many causes, why our love should continue still.  
Complures sunt mihi causae, ut noster conseruetur amor.  
In conseruanda benevolentia nostra complures causae intercedunt.  
In nostra familiaritate amplex andae permultae sunt condiciones.   

I have many troubles and cares.  
Discruciant animum curae.  
Haec res innumeris curis animum meum vehementer angit.  
Me mea cura coquit, versatue in pectore fixa.  
Multis curis sum implicitus, districtus, impeditus, oppressus.  
Diversis negotiis distringor.  
Variis detrahor curis.  
Tot me impediunt curae, quae animum meum diverse trahunt.   

I though it good to let thee understand what hath happened hear with us.  
Quae apud nos exorta sunt, volui tibi nota esse.  
Quae nuper contigerunt, existimavi te scire oportere.  
Quae apud nos gesta sunt, tibi esse aperienda putavi.  
Quae hîc sunt constituta, duxi tibi declaranda esse.   

I have had a good proof of thy love towards me,  
Tuum erga me amorem expertus sum.  
Tuam erga me benevolentiam cognitam, & exploratam habeo.   

I have proved many ways.  
Multa expertus sum.  
Plurimarum rerum experimentum tenui.  
Multarum rerum usum habui.   

Now shalt thou know what I have done.  
Nunc, quid egerim, facilè cognosces.  
Nunc, quid à me actum sit, apertissimè intelliges.   

He is humble, sober, and meek.  
Nihil est eo modestius.  
Modestiae specimen se praebet.  
Sese omnibus aequalem facit.  
Nihil in vita vidi hoc homine modestius, suavius, benignius.  
Animum habet nulla in alios malevolentia suffusum, sed admiranda modestia suffultum.  
Hic homo summae eruditioni summam modestiam adiunxit.   

He is most unlearned and ignorant.  
Est literarum nescius, ignarus, expers, inscius.  
Est bonarum artium rudis.  
Nihil in eo est eruditionis.  
Est bonarum disciplinarum imperitus.  
Nihil bonarum disciplinarum attigit.  
Nihil scientiae habet.  
Est eloquentiae penitus expers.  
Neque natare novit, neque literas.  
Est eloquij Latini ineps.  
Est rudis literarum.  
Nondum ultra primas literas est progressus.  
Nullius bonae literaturae est particeps.  
Est abecedarius, aut sanè elementarius.  
Est à Musis atque Gratiis multum alienus.  
Ne Aesopum quidem trivit.  
Hic ne Musas novit quidem, nec nomen audivit.  
Ne tantillum quidem habet cum Pallade commercij.  
Est planè impolitus, & literarum vestibulum vixdum ingressus.  
Est melioribus literis leviter imbutus.  
Est ingenio tenui, & perquàm exigua doctrina praeditus.   

He wanteth both, learning, & civility.  
Homo est indoctus, & nihili.  
Est educatus in Scythicis agris.  
Pater sibi Scythia est.  
Nihil à Vandalis differt.  
Non est alienus à Getis.  
Est rus merum.  
Homunculus ex Caria est.  
Est Arcadicum pecus.  
Est ridiculum caput.  
Est sus Boeotica, proiecta & vilior alga.  
Sua est Caria Musa.  
Rusticano est ingenio.  
Attem culinariam, non Grammaticam, imbibit.  
Literas vidit solùm per transsennam.  
Literas gustavit tanquam canis è Nilo,  
Est novitius miles Palladis.  
Rudis est Apollinis tiro,  
Cimmeriis tenebris implicitus est.  
Obstrepit, veluti anser inter olores.  
Asinus est ad lyram.   

I doo confess, that I am unlearned.  
Indoctus sum, fateor.  
Multum absum ab eo, ut in re literaria meritò laudari possem.  
Nihil grand est in me.  
Ex tenebris inscitiae pedem non movi.  
Eorum, quae sunt in literis praecipua, nihil compertum habeo.  
Veras disciplinas per transsennam vidi.   

Thou art most ignorant, & unlearned.  
Tibi sermo repugnat.  
Homo es tenuissimae fortunae, neque admodum literaturae.  
Infoelici natus es Musarum partu, & adulterino.  
Es Musarum procul à limine.  
Homo es infimae classis.  
In pernicioso Latinae linguae naufragio enatas.  
Noctuinos oculos, & in Sole caligantes habes.  
Es Latinae linguae sobrius imitator.  
Nullam habes phrasim, & linguam loquendi.   

Now those that are ignorant, do keep silence.  
Rabulis omnibus impositum est silentium.  
Rabulis omnibus silentium est indictum.  
Indocti pudore obticescunt.  
Nunc tacent rabulae.   

The rude & ignorant resist against the learned.  
Indocti doctis reluctantur.  
Barbari saeu●unt adhuc, & liberè quoque grassantur, sed nihil aliud, quàm suam traducunt stultitiam.  
Indocti se non putant incolumes fore, nisi oppressis bonis literis.   

Which if thou mark well, thou shalt find so.  
Quod si animaduertis, ratum esse conspicies.  
Quod si animo volveris, ita ut affero, verum comperies.  
Quod si ponderaveris, ita constare videbis.   

Thy Just dealing in thy office, causeth me to think thee a Just & an upright man.  
Laudabilis tui officij gubernatio facit, ut virum te justum existimem.  
Honorificum tui Magistratus regimen efficit, ut te virum rectum putem.  
Optima tui officij administratio praestat, ut hominem te purum & aequum judicem.   

Our old & ancient love deserveth this much.  
Hoc, ut praestem, vetustissimus noster amor expostulat.  
Hoc, ut curem prisca benevolentia nostra videtur exigere.  
Hoc, ut faciam, antiqua necessitudo nostra requirit.   

The rest thou shalt understand by the bearer hereof.  
Caetera à tabellario cognosces.  
Caetera tecum aget tabellarius.  
Si qua supersunt, ex tabellario intelliges.  
Caetera tibi nuncius significabit.   

Your grave counsel leadeth me to your opinion.  
Tui consilij gravitas in tuam me sententiam adducit.  
Tuae deliberationis consultatio in eandem me voluntatem inducit.  
grave tuae sapientiae consilium facit, ut in deliberando tibi obtemperem.   

Thy counsel passeth all others.  
Tuum consilium caeteris omnibus praeponendum est.  
Animi tui deliberatio est praeferenda.  
Nullius est consilium, quod tuo sit praestantius.   

This is thy charge, or concerneth thy profit.  
Tua interest.  
Tuum est onus.  
Res tua agitur.  
Tuum est negotium.   

Thou makest things of no value fair, and good to see to.  
Ornas quae vilia sunt.  
Obscuris rebus das splendorem.  
Trita omnia per te nova, splendidaue redduntur.   

He is a great drunkard.  
Est bibax, bibosus, bibulus, temulentus.  
Vino se obruit.  
Vini est intemperantissimus.  
Mero incalescit.  
Est ampulla bibacior.  
Est temulentiae nota infamis.  
Natus est ad vina perdenda.   

He doth learn by heart.  
Memoria complectitur.  
Mandat memoriae.  
Dicta percipit, & animo mentique penitus mandat.  
Dicta mente consequitur, infigitue animo.   

I will not hinder thee.  
Non te impediam.  
Non te obturbabo.  
Nihil obsistam tibi.  
Tibi non ero impedimento.  
Non obstrepam tuis conatibus.  
Te oblectabor.  
Non te remorabor.   

He being in love with thy virtue, doth covet to pleasure thee.  
Tuis accensus virtutibus tibi servire desiderat.  
Caesar tuis concitatus virtutib, tibi soli obtemperare desiderat.   

He is in love.  
Amore captus est.  
Amore nimio tabescit.  
Multo amoris contagio corruptus est.  
Eum Venus cruciante quadam libidine titillavit.   

Thy words only persuaded me to study.  
Tua verba me invitarunt ad studia.  
Dedisti mihi ad literas non vulgare incitamentum.  
Tu mei studij faces incendisti.   

I do profecy that it shallbe so.  
Euenire illud scio.  
Hoc penè oculis video.  
Praesagio hoc futurum.  
Scio, vaticinorue, ac penè oculis video hoc eventurum.  
Auguror hoc propediem fore.   

He hath put me out of favour.  
Me traxit in invidiam.  
In contemptionem me adduxit.  
Vocavit me in contemptum.  
Mihi invidiam istam fecit.  
Mihi odium hominis concitavit.   

He is a man of great infamy.  
Est variis notis affectus,  
Est gravi infamia affectus.  
Multum infamiae collegit.  
Multum contraxit ignominiae.  
Tetram infamiae notam contraxit.  
Est turpi infamiae macula notatus.  
Prolapsus est in dedecus.  
Contraxit notam infamiae.  
Homo est infamis.   

Thou art unhappy.  
Vir es extremè infoelix.  
Aegestate extrema laboras.  
In aerumna vitam trahis.  
Miseriae omnis es socius.  
Infoelicitatis omnis es particeps.  
Ita fortunae ictibus expositus, ut miserrimus sis.  
Nihil est quod fortunae possis acceptum referre.   

Thou thinkest to deceive me.  
Ab ipsa veritate me credis depellere.  
Mihi fucum facere niteris.  
Verborum praestigiis vis in me uti.  
Mihi verba dare tentas.  
Decipere me putas.   

He hath deceived vs.  
Nos decepit.  
Imposuit nobis.  
Nobis verba dedit.  
Nobis fucum fecit.  
Fecit imposturam.  
Nos fefellit, circumuenit, circumscripsit, circumduxit.  
Nos delusit, elusit.  
Nos in fraudem illexit.  
Arte nos tractavit.  
Dolo, fraud, technis, praestigiis, astutia nobiscum egit.   

He hath gotten a great name by his excellent wit.  
Mirifica sui ingenij praestantia summam apud omnes laudem comparavit.  
Praeclara suae virtutis institutio incredibilem nominis existimationem apud omnes concitavit.  
Sui ingenij praestantia maximam apud omnes gloriam adeptus est.   

He hath done me injury with his words.  
Iniuriis me afficit.  
Maledictis in me debacchatur.  
Conuitiis turpibus me lacessit.  
Impiè de me loquitur.  
Mordicus me insectatur.  
Aculeatis me verbis insequitur.  
Me Theonino den te corrodit.  
Satiricè me incessit.  
Me hostiliter obtrectat.  
Saevit in me convitiis.  
Nulla non sum ab eo lacessitus iniuria.  
Ab hoc homine mihi multa impendet invidiae tempestas.  
Hic in hoc ipso maximè gloriatur, si doctissimo cuique maledixerit.  
In unumquemque dementia blaterat.  
Infesto & acri animo me insectatur.  
Inuidiae incendio conflagrat.   

Thou art most unthankful.  
Tuam nulli tolerandam ingratitudinem quis non exprobraret.  
Cupiebam tuam ingratitudinem silentio dissimulare, sed meam modestiam vicit tua improbitas.  
Tu omnium ingratissime, pro summis officiis quantum potes maleficiorum reponis.  
Dic mihi, omnium quos Sol videt ingratissime, quic tuos mores vel unum diem pati posset?  
Tu hominem abundè de te meritum non solùm non amas, sed odio gravi prosequeris.  
Quid te uno ingratius, ut qui putida tua lingua eum insectaris, cuius tu linguam officiosissimam es expertus.   

I do not doubt, but thou wilt do this thing wislier, than I counseled thee.  
Neque vereor, quin tu sapientius agas, quàm ego te admoneam.  
Non dubito, quin tu prudentius efficias, quàm ego tibi literis committam.  
Non est dubium, quin tu gravius rem tractes, quàm ego tibi literis declarem.   

I never doubted of thy love towards me.  
Nulla apud me unquam fuit dubitatio tui erga me amoris.  
Quanto me amore atque benevolentia prosequere, nullo unquam tempore veritus sum.  
Nunquam mihi animus dubius fuit, quin abs te plurimum diligerer.   

give eare diligently.  
Intellige.  
Feriatis aurium sedibus intellige.  
Non graveris dicenti aures praebere.  
Pone supercilium. Explica frontem.   

I do understand, that thou makest account of me.  
Intelligo me à te plurimùm fieri.  
Quanti me facias facilè perspicio.  
Mihi exploratum est me abs te plurimùm amari.   

Thou enuiest me.  
Mihi invides.  
Me degravas invidia.  
Me immefeniem lethali linguae veneno sine fine confodis.   

I fear no enuiours.  
Inuidos non timeo.  
Linguae saucinan tis susurros improbos negligo.  
Facilè contemno, semperque contempsi ineptias maleuolorum.  
Linguam nil timeo Timonianam.   

Fear thou not such as do envy.  
Ab omni invidiae metu procul absis.  
Ne timeas invidiam.   

Many do envy thee.  
Inuidos habes.  
Multi tuae soelicitati invident.  
Sibilant nonnulli in te Zoili.  
Laudes, quas tibi quorundam studium & candor tribuit, non levi te onerant invidia.  
Pro tuo officio summam invidiam undique contraxisti.  
Nunquam cessant sycophantae tui, ut noceant tibi.   

I pray God destroy all enuiours.  
Pereant invidi.  
utinam magnus ille jupiter universum invidorum genu● fulmine adigat in tartara.   

He is very angry.  
Perquàm iratus est.  
In me planè succenset, excandescit, irascitur, stomachatur.  
Est mihi vehementer infensus.  
Vehementem in me iram collegit & contraxit.  
Itam suam in me convertit.   

I am always mindful of thy matter.  
Res tua semper est mihi curae.  
Negotium tuum usquequaque mihi animo residet.  
Causa tua est semper mihi memoriae affixa.   

Our love doth daily increase.  
Amor noster confirmatur indies vehementius.  
Nostrae benevolentiae coniunctio maiores indies vires suscipit.  
Nostra quidem amicitia quotidie magis augescit.  
Nostrae unionis colligatio maius indies recipit incrementum.   

Our friendship requireth that all things between us be common.  
Hoc nostra meretur amicitia, ut oina inter nos sint communia.  
Hoc nostrae benevolentiae coniunctio expostulat, ut rebus nostris uterque communiter utatur.   

Thy friendship is most acceptable unto me.  
Nihil est tua mihi familiaritate iucundius.  
Nihil est tua mihi necessitudine acceptius.  
Nihil est tua mihi amicitia gratius.  
Nihil est tua mihi virtute carius.   

The matter hath gone forward as I did desire.  
Res successit ex animi mei sententia.  
Fortuna votis meis favit.  
Plus impetravi quàm fuissem ausus petere, aut optare.  
Res omnis cecidit ut volebam.  
Cecidit negocium ex sententia.  
Nostra res beuè & prosperè cessit.  
Res gesta est uti volebam.  
In omnibus rebus meis optatis respondit fortuna.   

The matter goeth well forward.  
Res bene se habet.  
Bene se habent negotia.  
Optimo in statu res est.  
Meliore in statu res esse non potest.   

The matter hath so gone forward.  
Res sic se habuit.  
Res ita gesta est.  
Res ita peracta est.   

The matter is brought to such pass, that if God help us not, we are undone.  
Res in eum locum deducta est, ut nisi Deus nobis subveniat, maximis afficiemur incommodis.  
In eum statum negocium pervenit, ut, nisi Deus nobis opem praestiterit, actum sit de salute nostra.  
In eam conditionem res devenit, ut, nisi Deus nos benignè respiciat, maximas simus calamitates perpessuri.   

I do know thy diligence by thy sundry letters.  
Crebrae tuae ad me literae tuam mihi diligentiam demonstrant.  
Tuarum ad me literarum frequentia tuam meis in rebus diligentiam designat.  
Tuae literae, quae ad me crebrò deferuntur, magnum tuae vigilantiae argumentum declarant.   

The diligence of the Master profiteth much the scholars.  
Praeceptoris solertia maximum discipulis fructum affert.  
Vigilans moderatoris cura summo discipulis est adiumento.  
Ludi magistri studium maximum auditoribus confert emolumentum.  
Diligens praeceptoris cura incredibilem discipulis utilitatem parit.  
Accurata moderatoris prudentia non parum discipulis fructum comparat.   

I do the more accept thy diligence, because it cometh of free will, & not forced.  
Tua diligentia eò mihi iucundior est, quia voluntariam intelligo.  
Tuum studium eò mihi gratius est, quòd spontaneum video.  
Tua sollicitudo & cura tantò mihi acceptior est, quòd tua sponte factam animaduerto.   

The injury is little, but the anger is great.  
Offensio parva est, sed animi indignatio maxima.  
Iniuria perexigua est, sed stomachi perturbatio acerrima.  
jactura tenuis est, sed animi excandescentia summa.   

Fortune hath brought me to this mishap.  
In eum me casum fortuna impulit.  
In hoc infortunium me sors induxit.   

Thy liberality, which was always ready to help me, hath made me much bound unto thee.  
Tua gratia, quae mihi nunquam defuit, me tibi obnoxium reddidit.  
Tua munificentia, quam mihi semper paratissimam inveni, me tibi deditum praestitit.  
Tua liberalitas, quae meis in rebus me nunquam deseruit, me tibi totum devinctum effecit.   

The highness of thy virtues causeth me to honour thee.  
Magnitudo virtutum, quibus te praeditum esse video, impellit me, ut summo te honore prosequar.  
Amplitudo virtutum, quibus te exornatum perspicio, adducit me, ut te plurimum obseruem.   

The liberty of good men is oppressed by the evil sort.  
Improbitate malorum oppressa est bonorum libertas.  
Perfidorum nequitia bonorum status est turpiter infectus.  
Proteruorum facinore extincta est proborum libertas.  
Iniquorum scelere perturbatus est proborum bene vivendi cursus.   

The remembrance of our ancient friendship is most dear unto me.  
Priscae nostrae necessitudinis commemoratio maximum mihi gaudium adfert.  
Nostrae vetustae familiaritatis memoria mihi gratissima est.  
Ex antiquae nostrae benevolentiae commemoratione maximam voluptatem capio.   

All men rejoice at thy coming.  
Tua ad nos profectio omnibus voluptatem impendet.  
Summo studio ab omnibus expectaris.  
Tuus ad nos profectus omnibus erit pergratus.   

Thy patience declareth what courage thou art of.  
Tolerantia tua satis clarè ostendit, quàm forti animo sis.  
Patientia tua apertè declarat te virilem animum habere.  
Quàm strenuo & constanti animo existas, maxima tua tollerantia demonstrat.   

Every man doth praise this.  
Probant hoc omnes.  
Non sententiis omnium modò, sed & studiis hoc comprobatur.  
Omnium calculis hoc probatum est.  
uno ore hoc probant omnes.  
Hoc reprobat nemo.  
Publico omnium suffragio hoc probatur.   

All men do both praise & love thee.  
Laudant te omnes, & amant.  
Omnes magis atque magis exosculantur egregium ac prorsus heroicum animum tuum.  
Candorem illum tuum libenter, ut debent, amplectuntur omnes, venerantur, exosculantur.  
Te ob excellentem doctrinam omnes maximi faciunt, amant, honorant, observant.  
Habes virtutum tuarum praecones non parum multos.   

Every man praiseth thy opinion.  
Omnes probant tuam sententiam.  
Omnes subscribunt tuae sententiae.  
Tuae sententiae suffragantur omnes.  
Tuae sententiae refragantur nulli.   

I am not able to praise thee as thou deservest.  
Dignis te efferre laudibus omnis mei ingenij vis non posset.  
Maiori tubae debentur tuae laudes.  
Tuae laudes sunt plectro meliore canendae.  
Aeternum tuae laudis praeconium merito honore non valeo prosequi.  
Non efficere possem praeconio meo, ut claritati tuae maius quippiam splendoris addatur.  
Tanta est tua gloria, ut nullius laud crescat, nullius vituperatione minuatur.  
utinam par esset ingenium laudibus tuis, ut cupiditati meae satisfacerem.   

Thy virtue shall continue for ever.  
Durabit ad posteritatem tua virtus.  
Tuae virtutes in stopotem posteros deducent.  
vives ipse, & per hominum ora volitabis.  
Tu unus omnium laudes exhauries.  
Nemini dubium est, qum tibi laudes ab omni praestanti viro, multi honores ●ampridem, dignitatesque debeantur.   

I will praise thee.  
Laudes in te multas ore uno congeram.  
Profiteor me identidem es●e praeconem & buccinatorem tuae singularis eruditionis.  
Ero acerrimus tuarum laudum propugnator.  
Homericam tuam Musam miris in coelum laudibus extollam.  
Tacere tuas laudes non possum.  
Implebo populum laudibus, ac meritis tuis.  
Meum studium erit, tuas laudes encomiis celebrare.  
Tuas virtutes ubique locorum circumferam.  
Ego te semper mea quamlibet exigua praedicatione celebrabo.  
Tuam admirabilem doctrinam nunquam non extollam, & pro quodam numine adorandam iubebo.  
Te dicam non hominem esse terrenum, sed ignem de coelo sumptum.   

I will praise thee, as thou hast praised me.  
Te sic invicem efferam laudibus, ut par pari relatum cognoscas.  
Vicissitudinariam tibi laudationem rependam.   

He is worthy of all praise.  
Est nullo laudum genere non afficiendus.  
Dignis est celebrandus encomiis.  
Est publico praecone dignus.  
Dignus est, quem omni laudum genere prosequantur omnes.  
Dignus est, cui effusissimè tribuantur laudes.  
Dignus est, cuius encomia decantent omnes.  
Publicis encomiis praedicandae sunt suae virtutes.  
Dignus est, qui eximia laud ornetur.  
Amplissimis laudibus est honestandus.  
Eum certatim laudant omnes.  
Omnes de eo honorificè loquuntur.  
In eum laus omnis congeritur.  
Eo uno laus omnis inferior est.   

He shallbe hereafter greatly praised.  
Suis monimentis immortalitatem apud posteros sibi paravit.  
Exstruxit monimentum aere perennius.  
Reliquit, quo se vixisse testetur.  
Reliquit perpetuum suae gloriae monimentum.  
Suis praeclaris operibus posteritatem sibi devinxit.  
Immortalitatem nominis sibi conciliavit.  
Nomen aeternum sibi peperit.  
Memoriam sui nominis è situ & pulvere vindicavit.   

Thou praisest me more than I do deserve.  
Laudas me nimis, & plus quàm merui.  
Nimias laudes in me aceruatim effundis, sed quas nihil promeritus sum.  
Ex laudibus, quas in me glomeratim exaggeras, nihil omnino agnosco.  
Nimis magnificè de me meoue ingenio sentis.  
Efficacissimas mihi tribuis laudes.  
Quas in me congeris laudes, ab humanitate magis, quàm à judicio profectas esse scio.  
Totam illam laudationem, quam in me spargis, sic quidem accipio, ut illam non meis meritis, sed tuae humanitati assignem.  
Ex tuis in me laudibus irrideri me putarem, nisi persuasissimum haberem, te nimio amore falli, quem solere ait Plato, in judiciis caecutire.   

The virtue of Cesar is noted of all men.  
Caesaris virtus omnibus est perspecta.  
Omnibus Caesaris virtutes notas esse arbitror.  
Omnibus etiam rudibus praestantem Caesaris virtutem cognitam esse censeo.   

The life of honest men hath always much delighted me.  
Honesta proborum hominum vita me semper plurimum delectavit.  
Bonorum hominum vita summa me semper delectatione affecit.  
Bene vivendi ratio maximam mihi semper delectationem attulit.   

The things which thou hast done for me, are most thankful unto me.  
Quae pro me egisti, gratissima mihi exstiterunt.  
Quae pro me pertractasti, acceptissima mihi fuerunt.  
Quae pro me curasti, mihi fuerunt probatissima.   

I do want force, or power.  
Vires mihi deficiunt.  
Vires mihi eneruantur.  
Animus mihi languet, cadit.  
Facultates mihi minuuntur.   

He bestoweth the most part of the day in reading.  
Per magnam dici partem legit.  
Melior dici pars lectionibus variis ei teritur.  
Bonam dici partem in lectionibus bonotum autorum collocat.   

Read these when thou hast leisure.  
Lege haec cùm fuerit ocium.  
Cùm à seriis occupationibus fueris feriatus, haec qualiacunque sunt, translegere ne spreveris.  
Cùm tibi à gravioribus studiis otium suppetit, haec legas.   

I have read thy letters much like thy virtue, both human, courteous, and virtuous.  
Literas tuas legi, similes tuae virtuti, humanas quidem, amabiles, & officio plenas.  
Tuas literas perlegi tuae virtuti accommodatas, honestas quidem, liberales, & religiosas.  
Literae tuae mihi delarae sunt tuae virtuti consimiles, erant enim plenae prudentiae, consilij, providentiae, & sapientiae.   

I have received no letters from thee.  
Nullas à te recepi literas.  
Mihi nihil hactenus abs te redditum est literarum, neque tuo, neque patris nomine.  
Nullae ad me venerunt literae.   

Thy letters are very well indicted.  
Lepidè compositae sunt epistolae tuae.  
Literae tuae multiplici varietate respersae sunt.   

Thy virtue deserveth more praise than exhortations.  
Insignes virtutes tuae glotiam magis, quàm exhortationem, desiderant.  
Tuarum virtutum amplitudo laudibus potius est celebranda, quàm admonitionibus excitanda.  
Tuarum virtutum praestantia exigit, ut magis omnium voce extollatur, quàm exhortationibus inflammetur.   

He is over liberal.  
Prodigus est.  
Promus est magis, quàm condus.  
Patria omnia bona obligurit.  
Bonorum est obliguritor.  
Multas opes absorbuit.  
Rem universam, seu patrimonium luxu perdit.  
Quotidianis comessationibus, alea, jusu, nocturnisue potationibus totam suam supellectilem absumit.  
Impensas facit immodicas.  
Fortunas suas omnes obligurivit.   

I am delivered from all sorrow.  
Liberatus sum à curis.  
E mediis curarum undis emersi.  
Ex negotiis me extricavi, me expedivi.  
Me exsolui tantis negotiorum tumultibus.  
E tantis occupationibus me excussi.  
Ab his curis iam discessi.  
Sum liberatus, levatus, liber, solutus curis.  
Ex calamitatibus enatavi.   

A book full of errors.  
Liber erroribus plenus. Mendosus est liber.  
Liber hic exundat erratis, scatet mendis.  
Liber hic est pardo maculosior.  
Liber hic squallet maculis.  
Liber est corruptus erroribus.   

It is a book worthy of memory.  
Liber est dignus memoria.  
Liber dignus est, qui posteritatis memoriam promereri videatur.  
Liber hic dignus est in Apollinis templo colloca●i.   

He hath no ready tongue.  
Est impeditioris linguae.  
Deest illi expeditae linguae promptitudo.  
Vinculo oris nondum solutus est.  
Planè ac articulatim nondum eloqui potest.  
Linguam non habet promptam.   

He is always in strife.  
Litigat semper.  
Nunquam non litigat.  
Num quando non litigat?  
jurgiis scatet per diem, perue noctem.   

The honour which is acquised by learning ought to inflame thee to follow virtue.  
Honor qui ex scientiis comparatur, te plurimum provocare deberet ad literarum studia.  
Maximus honor, qui ex bonarum artium disciplinis oririsolet, deberet te incitare, ut literarum studio operam ad hibeas.  
Honor, quem literarum studium affert, te plurimum accendere debet, ut illud velis diligenter excolere.  
Honoris praestantia, qua homines illustrantur, te plurimum compellere debet, ut virtutum disciplinis te totum exponas.   

Thy singular wit causeth me to love thee.  
Tui ingenij praestantia facit, ut te mihi charissimun habeam.  
Ingenij tui sublimitas praestat, ut mihi charissimus sis.  
Ingenij tui acumen efficit, ut te in optatis praecipuum habeam.   

He is luxurious.  
Est solutus in luxuriam.  
Libidine intemperatae cupiditatis exardescit.  
Eum inhonesta & perniciosa libido tenet.  
Vitam degit planè muliebrem.  
Est in luxuriam proclivis.  
Cum lact voluptatem imbibit.  
Non potest fieri, ut à luxu perditissimo revocetur, abducatur, avocetur.  
A rei Venereae prolwio non potest abduci.  
Corruptis moribus & perdito luxu vivit.  
Est domi forisque libidinosus, impurus, intemperans.  
Omne voluptatum genus vestigat, atque adorat.  
Est impurus scortator.   

But to return to our purpose.  
Caeterùm, ut ad rem ipsam revertar.  
Verùm ut ad illud, unde divertimus, redeamus.  
Sed ut redeam ad id quod coepi.   

Thou wast sad and pensive.  
Tristitiam prae te ferebas.  
Eras vultu moestissimo.  
Tristitiam vultus testabatur.  
Videbaris moerore confici.  
Ex stygiis aquis undam delibasse videbaris.   

I do greatly marvel.  
Magnoperè demiror.  
Non possum non mirari.  
Vehementer admiror.  
Hoc admodum demirari non desino.  
Magna me tenet admiratio.  
Gravi teneor admiratione.  
Incessit animo admiratio non mediocris.  
Inuasit me ingens admiratio.   

authors make mention of this.  
Autores meminerunt huius rei.  
Vulgò & creditum & scriptum est.  
Tradunt hoc veteres annales.  
Hoc autores enarrant opulentius.  
Scriptis hoc reliquit Livius.  
Hoc memoriae datum est.  
Hoc proditum est literarum monimentis.  
In hoc testis est universa antiquitas.  
Innumeri propè auctores hoc testantur.  
In veterum libris obseruatum est hoc fieri.  
Hoc relatum est in veterum scriptis.  
Attentissima cura & praestanti facundia hoc tradiderunt illustres autores.   

Thou dost lie falsely.  
Quae protulisti verba, nullo ad veritatem confinio pertinent.  
Sicut ad Solem noctua, ita in veritate caligas.  
Sincerae veritatis non es studiosus.  
Parthis frequentissimè & Cretensibus mendacior inveniris.  
Hoc est merum mendacium.  
A ratione longè aberras.   

She is a common strumpet.  
Est publicum scortum.  
Pudicitiam prostravit.  
Habet pudicitiam in propatulo.  
Venalem passim formam exhibet.  
Copiam sui corporis omnibus facit.  
Vulgatum corpore quaestum facit.   

He is most modest and sober.  
Hic nihil omnium quae Sol videt, sibi arrogat.  
Hic cedit omnibus.  
Hunc modestia sua nemini non gratum praestat.   

He is married.  
Vxorem duxit.  
Vxorem in matrimonium recepit.  
Alligavit collum capistro maritali.  
Intrusit se in compedes maritales.  
Hamum coniugalem voravit.   

Many things in thy letters are to be reprehended.  
Multa tuis in literis sunt irridenda.  
Complu ra in epistola tua sunt reprehendenda.  
Complura in tuis literis sunt accusatione digna.   

In this matter many things come in to my mind.  
Hac in re complura mihi occurrunt.  
In hac controversia multa mihi veniunt in mentem.  
In hac causa varia mihi cogitanti se offerunt.   

If I should die for thee, I should not satisfy thy deserts.  
Si pro te vitam finirem, non tamen tuorum erga me meritorum satis memor essem.  
Si pro te vitam effunderem, nulli tamen parti tuorum in me officiorum satisfecisse viderer.  
Si pro te diem obirem, non tamen viderer ulli tuorum erga me beneficiorum fecisse satis.   

I pray God I die, if I would displease thee.  
Deum mihi iratum imprecor, si quid affecto, quod tibi displicere sciam.  
Emoriar, si vllo unquam dicto aut facto fuisti lacessitus à me.   

He died being but young.  
Primo aetatis suae flore est à nobis sublatus.  
Est immatura morte praereptus.  
Mors immatura eum nobis abstulit.  
In primo aetatis flore est extinctus.   

He dyed miserably.  
Miseram oppetiit mortem. Detestabili exitio interiit.  
Misero cruciabiliue exitu periir.  
Misera absumptus est morte.  
Miserrimè mortuus est.   

He is unfortunately borne.  
Infausto sub sydere natus.  
Quarta Luna natus est.  
Malis avibus natus est.  
Sinistro Hercule natus est.  
Parum foeliciter natus est.  
Est Diis adversis natus, Genioue sinistro.  
Natus est sydere non benigno.   

I deny that I have committeth this fault.  
Nego me hoc commisisse.  
Deprecor hanc culpam.  
Depello à me hoc crimen.  
Hoc crimen abominor, reiicio, refello, profligo.   

In the beginning.  
In principio.  
In ipsis primordiis.  
In primis rudimentis.  
In prima statim fronte.  
In ipso limine.  
In ipso quasi vestibulo.  
In initio operis.  
In ipsis foribus.  
In frontispicio.   

In the end.  
In fine.  
In calce.  
In postrema part.  
In extremo actu.   

There is nothing more worthy than virtue.  
Nihil est virtute praestantius.  
Nihil est virtute laudabilius.  
Nihil est virtute praestabilius, amabilius.   

He is an enemy to Cesar.  
Hostis est Caesari,  
Hunc non probat Caesar.  
Caesar non to utitur amico.  
Eum Caesar hostiliter odit.  
Caesar est ei inimicissimus.  
Caesar inimico & hostili animo est in eum.  
Inimicus est Caesaris.  
Caesar habet cum illo gravem offensionem, acerbitatem.  
Caesar vehementes cum eo gerit inimicitias.  
Hi privatis odiis dissident.  
Caesar odio illius exardet.   

There is nothing more seemly to human life, than virtue.  
Nihil est profectò quod magis humano generi conducat, quàm virtus.  
Nihil est ad bene beateue vivendum accommodatius, quàm ipsa virtus.  
Sola virtus est, quae hominum vitae apta decensue est.   

He is of noble blood.  
Est natalium claritudine conspicuus.  
Est claris natalibus ortus.  
Summo loco nobiliue genere est ortus.  
Ingenuis parentibus est ortus.  
Illustri ortus est familia.  
Non humili loco natus est.  
Est apprimè nobilis.  
Est genere haud ignobili.  
Est generoso sanguine cretus.  
Suis natalibus nihil est nobilius.  
Nihil suo genere illustrius.  
Est vir splendore generis insignis.   

He is made noble by his virtue.  
Ex ignobili factus est sua virtute nobilis.  
Est novus homo.  
Nunc quasi ex gregario milite sua virtus eum ad dignitatem provexit.  
Est homo per se cognitus, nam sua virtute peperit nobilitatem.  
Nullo natalium splendore, sed sola virtutis opinione, eum ad tot honores evexit fortuna.  
Hic suae posteritati nobilitatis initium peperit.  
Hic suis maioribus virtute praeluxit.  
Est claritudinis suorum natalium origo.   

Thou hast made thy parents noble.  
Nobilitasti parentes tuos.  
Clarum stemma tuo generi addidisti.  
Familiam tuam claro stemmate donasti.  
Tu tuae genti plurimùm splendoris ac dignitatis adiccisti.   

Thou hast done hurt to others.  
Nocuisti aliis.  
Quod fecisti, multum sociorum negociis offecit.  
Tu alios laqueo (quod dicitur) implicuisti.  
Scriptis tuis dignitati aliorum nocuisti.   

We are of this opinion.  
Haec nostra est sententia.  
Haec est nostra consilij deliberatio.  
Nos hoc sentimus.  
In hac sententia sumus.   

What is more worthy, than virtue?  
Quid virtute dignius, praestantius, laudabilius, praestabilius, amabilius?   

I do not care what is said of me.  
Non curo quid de me dicatur.  
Aliorum de me opinionem negligo prorsus, & reijcio.  
Rumores plebeios negligo.  
Aliorum de me cogitationem non extimesco.  
Quid de me opinentur mortales susue deue fero.  
Non verterim manum.   

Be not angry.  
Offensionis causam noli olfacere.  
Iram remit.  
Iracundiam depone.   

It is not in my power.  
Non est in potestate mea.  
Non est in facultate mea.   

I do not know that there is any power in me.  
Ego quid valeam, non intelligo.  
Quae meae sunt vires non cognosco.  
Ego quid possim nescio.   

I will write no further, I will say no more at this tyme.  
Plura non scribam.  
Plura non sunt literis committenda.  
Nil attinet plura scribere.  
Plura dicemus aliàs.   

There is nothing that can profit thee more, than virtue.  
Nihil est quod maiori tibi emolumento esse possit, quàm virtus.  
Nulla res est, quae maiorem tibi gloriam allatura sit, quàm literarum cognitio.  
Nihil est quod maiorem fructum adferre possit, que virtus.   

There is nothing but it is done with diligence.  
Nihil est quod studio confici non possit.  
Nihil est quod cura & diligentia perfici haud possit.  
Quid est quod vigilantia fieri non possit?  
Quid est quod solicitudine non perficiatur?   

There is nothing so hard, but for thy sake shall seem very easy unto me.  
Nulla res est tam difficilis, quae tui amore mihi facillima non videatur.  
Nihil est tam arduum, quod tua causa me perficere posse non confidem.  
Nihil est tam laboriosum, quod pro mutuo inter nos amore mihi leave non videatur.   

I fain not with my friends.  
Fallax non sum.  
Non soleo apud amicos fingere quicquam.  
Nullus apud me fucis locus.  
Ego non aliud fronte simulo, & aliud premo pectore.   

I know not which of these I love best.  
Horum uter mihi sit acceptior, non discerno.  
Horum utrum magis velim, mihi incertum est.  
Horum utrum potius desiderem nondum constitui.   

Fear hindered me to do this.  
Metu prohibitus sum hoc facere.  
Fecissem, nisi metus obstitisset.  
Quò minus hoc fecerim, in causa fuit metus.   

I was never wanting to thine honour.  
Honori tuo nunquam defui.  
Dignitatem tuam dies noctesue tutatus sum.  
Honorem tuum haud unquam deserui.   

I will never cease to help thy son.  
Filium tuum nunquam des●ram.  
filii tui causam nunquam derelinquam.  
Filio tuo nullo unquam tempore defuturus sum.  
Filium tuum nunquam destituam.   

It shall never displease me, that I have travailed for the common wealth.  
Nunquam erit mihi grave, me pro Rep. plurimum elaborasse.  
Nunquam dolore afficior, me pro communi patria vehementer infudasse.  
Nunquam me poenitebit patriam defendisse.   

I can never rest in my mind, because I can not satisfy thee in effect.  
Cùm ea quae tibi desidero, re ipsa consequi non valeam, non possum animo acquielcere.  
Nullo modo animo acquiesco, cùm tibi re ipsa minimè satisfacere possum.  
Non possum quieto ac tranquillo animo persistere, cùm nullam partem tuorum officiorum re ipsa sequi valeam.   

I can not believe it.  
Non possum mihi persuadere.  
Adduci non possum ut credam.  
Nulla ratione in mentem venire potest.   

I am not able to speak, how much I am desirous to satisfy thee.  
Incredibile dicto quàm tibi satisfacere desiderem.  
Non possum tibi verbis exprimere, quanto afficiar desiderio ut tibi satisfaciam.  
Vix explicari potest, quàm cupiam me tibi gratissimun esse.   

I can not render thee worthy thanks.  
Non habeo quas meritas tibi gratias age●e possim.  
Non reper●o quibus rebus parem tibi gratiam referam.  
Non mihi concessa est facultas, ut metiras tibi gratias habeam.  
Nulla est mihi oblata potestas, ut me tibi virum officiosissimum praestem.   

Thou coldst never done wislier, than thou hast done.  
Non potuisses sapientius facere, quàm egisti.  
Causa nostra non potuisset commodius confici, quàm confecta est.  
Quod perfecisti, accuratiori studio perfici non potuisset.   

Non without cause.  
Non sine causa.  
Non immeritò.  
Non iniuria.  
Non abs re. Ritè. Meritò. Optimo in●e.   

I was not wont to do this.  
Non confueui hoc facere.  
Hoc à meis moribus abhorret.  
A meo more alienum est hoc facere.  
Hoc facere minimè insuovi.   

He doth not apply his mind to study.  
Non se applicat ad studium.  
Non animum ad literas adiunxit.  
Non se addicit literarum studiis.  
Non se tradit Musarum consostio.   

This doth not become thy modesty.  
Hoc tuae non convenit modestiae.  
Hoc à tua conditione longissimè abhorret.   

I will always be ready to do thee good.  
Studium meum nunquam est tibi defuturum.  
Opera mea tibi erit semper paratissima.  
Ego nullum meum tibi unquam officium denegabo.  
Mea fides nusquam est tibi defutura.   

I do not write these without cause.  
Non scribo haec temerè.  
Non scribo haec sine causa.  
Haec literis frustrà non committo.   

I durst not commit my letters to Cesar.  
Non ausus sum Caesari literas meas committere.  
Non existimavi literas meas Caesari tutò committendas.  
Non mihi visum est Caesari rectè literas dare.   

I ought not to trouble thee in thy great business.  
Non deberem oneris tibi quicquam imponere, in summis praesertim occupationibus tuis.  
Laboris tibi quicquam committere non deberem, in maximis praecipuè occupationibus tuis.  
Non deberem te virum laboribus refertum retinere, praesertim cùm sis vehementissimè occupatus.   

There could nothing be done pleasanter of thee.  
Nihil abs te iucundius fieri poterat.  
Nihil abs te agi benevolentius poterat.  
Maiorem in agenda causa rem praestare non poteras.  
Res maiori amore à te curari non poterat.   

Do not marvel if I be angry with Cesar.  
Ne mireris si Caesari acriter succensco.  
Non est quòd mireris, si de Caesare indignor.  
Nulla erit apud te admiratio, si in Caesarem excandesco.   

Thou bringest me euill news.  
De rebus nostris mihi parum laeta nuncias.  
De rebus nostris nihil mihi boni significas.   

It is needful to obey the father.  
Oportet obedire patri.  
Mos patri gerendus est.  
Morigerandum est patri.  
Obsequendum patri.  
Patri concedendum est.  
Obsequium dandum est.  
Patri inseruiendum est.   

He obeyeth no body, no not his father.  
Neminem audit, ne patrem quidem.  
Non audit vel parentem.  
Nemini obsecundat, ne parenti quidem.   

I am bound unto thee.  
Devinctus sum tibi.  
Sum obnoxius tibi.  
Tibi tantum me debere intelligo, quantum nunquam sim persoluturus.  
Tantum debeo tuae humanitati, ut nullis officiis, nulla opera, labore, industriaque mea, posse videar satisfacere.   

If thou dost it, I shallbe bound unto thee.  
Si id feceris, me arctius deuincies.  
Si id egeris, mihi rem gratam facies, sed opus est festinatione.  
Antea me deditissimum habebas, nunc multò devinctiorem.   

I have such earnest business that I can not write unto thee.  
Ego summis occupationibus impeditus, vix ad te scribere potui.  
Ego familiaribus negotiis detentus, vix tibi has literas dedi.  
Ego maximis laboribus involutus, vix haec pauca exaravi.   

He hateth me.  
Me odio gravi prosequitur.  
Me odio plus quàm Vatiniano insectatur.  
Odio capitali à me dissidet.  
Hostili animo in me saevit.  
Acerbissimum in me odium concitavit.  
Agresti odio me prosequitur.  
Multo in me odio est permotus.  
Odit me cane peius & angue.  
Est mihi vehementer infensus.   

All men hate thee.  
Odio te omnes habent.  
Homo es omnibus adeò invisus, ut nec à fratribus, aut liberis ameris.  
Odio apud omnes-neutiquam obscuro laboras.   

I do hear such news of our affairs, as doth please me.  
De communium rerum statu indies quae gratissima sunt intelligo.  
De rerum nostrarum rationibus audio quotidie, quae summa me delectatione afficiu●t.  
De statu amicorum nostrorum quae iucundissima sunt semper percipio.   

I do hear daily many things, which I wish to be true.  
Multa audio quotidie quae cupio esse vera.  
Complura mihi indies nunciantur, quae utinam vera sint.  
Multa ad nos quotidie deferuntur, quae ita ut dicuntur esse cupio.   

Every thing that I can do for thee, shall please me very much.  
Omnia quae pro te suscipiam, gratissima mihi erunt.  
Omnia quae tui causa agam, erunt mihi periucunda.  
Quae pro te suscipiam, gratissima iudicabo.  
Quae pro te sustinebo, non erunt mihi molesta.   

They talk daily with us of thy virtues.  
Indies apud nos praedicantur incredibiles tuae in omni genere virtutes.  
Assiduo sermone apud nos defertur singularis tuarum in omni genere virtutum praestantia.  
Quo tidie apud nos incredibilis tuarum virtutum amplitudo enarratur.   

O most cruel man.  
Homo est omnium quos terra sustinet impiissimus.  
O miserandae conditionis hominem.  
O feros animos. O crudeles cogitationes.  
O derelictum ab humanitate hominem.   

Every man loveth thee greatly.  
Singularis est omnium in te amor.  
Incredibilis est omnium in te benevolentia.  
Summa est omnium in te fides.   

They will make peace.  
Pacem component.  
Restituent concordiam.  
Pacem conciliabunt.  
Vitam ad concordiam munient.   

I have paid thy debts.  
Solui quod debebas.  
Propria impensa aes alienum exfolui.  
Distraxi omne aes alienum à te conflatum.  
Te mole debitorum liberavi.  
Tuis satisfeci debitis.  
Dissolui omne aes alienum, quo astringebaris.   

He speaketh proudly.  
Loquitur superbè.  
Folle premit ventos.  
Nescio quid secum grave cornicatur ineptè.  
Proiicit ampullas, & sesquipedalia verba.  
Efflat inanes gloriolas.  
Ampullosa imperitia, & ostentatione tumescit.  
Ampullosè respondet.   

Thou hast not spoken of this.  
Hoc sicco pede praeteriisti.  
Hoc silentio praetermisisti.  
Temerè hoc transeundum putasti.  
Hoc nube silentij obtexisti.  
Hoc silentio omisisti.   

He can not speak.  
Nescit loqui.  
Est rana quaedam Scriphia.  
Est homo planè mutus.  
Elinguem putares.  
Infantissimum iudicares.  
Parum à muto differt.  
Est canendi dicendiue prorsus imperitus.  
Ne vocem quidem unam concinnè edit.   

Thy speech is obscure and dark.  
Obscurus est tuus sermo.  
Tuus sermo est implicitus.  
Tuus sermo est error verborum inextricabilis.  
Tuus sermo Gordianis nodis est obuinctus.  
Inexplicabili verborum circuitu obuolutus est tuus sermo.  
Nec planè nec dilucidè loqueris.  
Scire ac intelligere neminem vis, quae dicas.  
Inaudita & insolenti uteris oratione.   

Suffer patiently the adversary fortune.  
In re tam acerba bono sis animo oportet.  
Multum juuat animus in re mala bonus.  
Forti infractoue sis animo.  
Quod sors fert citra culpam nostram, id aequo atque magno animo ferendum est.   

I can not suffer such labour.  
Pati hunc laborem non possum.  
Tanto fastigio laborum non sum par futurus.  
Intolerabili mole laborum premor.  
Succumbunt oneri vires.  
Cedere huic labori compellor.   

I will suffer all the evil thou speakest of me.  
Patiar quicquid in me sinistri dixeris.   

I suffer all things patiently.  
Sum laborum tolerantissimus.  
Patior quicquid accidit.  
Quae mea non sunt, sic demùm fieri velim, ut Dij volunt.  
Quicquid obtigerit, nec Deos culpabo unquam, nec accusabo, nihil dolebo, nihil expostulabo.  
servire scio, vincere nescio.  
Pacato vultu adversa, sicut prospera, accipiam.  
Aduersis rebus minimè de●iciar, prosperis non insolescam.   

I was greatly afraid.  
Magno affectus fui timore.  
Formidine non mediocri captus sum.  
Obstupui, steteruntue comae, & vox fausibus haesit.  
Gelidus per dura cucurrit ossa tremor.  
Metu propè sum consternatus.  
Fui penè exanimatus metu.   

I am not afraid.  
Non timeo.  
Sum omni metu liberatus.  
Ereptus est mihi timor omnis.  
Excussi de cord metum.  
Levatus sum formidine non mediocri.   

I am not afraid of thee.  
Non timeo te.  
Omnem tuam mordationem edentulam non timeo.  
Tuas obtrectationes virulentas, & omnino ridiculas, ne pili quidem facio.  
Fumos inanes tuos contemno, nimiamque istam insolentiam.   

He is a fool.  
Stultus est.  
Est impos animi.  
Est rationis impotens.  
Est tanquam asilo syluestri actus.  
Est vitio mentis captus.  
Planè indiget helleboro.  
Dij sibi suam dent mentem.  
Non secum habitat.  
Non est apud se.  
Non est mentis compos.   

He waxeth daily worse.  
Quotidie fit p●ior.  
Indies deterior audit.  
Indies accrescit suorum scelerum immanitas.  
Indies flagitium flagitio adauget.  
Vitam Mandrabuli planè degit.  
Mandrabuli more vivit.   

I have many sorrows in my head.  
Discruciant animum curae.  
Haec res innumetis curis animum meum vehementer angit.  
Multis curis sum implicitus.  
Diversis negotiis distringor.  
Variis distrahor curis.  
Negotiorum mole obruor.   

I do think that thou hast hard this.  
Puto id te audivisse.  
Censeo te hoc intellexisse.  
Arbitror hoc tibi notum esse.   

I do think that thou dost know how diligent I am in thy matters.  
Quae sit mea pro rebus tuis vigilantia, arbitror te intelligere.  
De meo studio erga te, censeo te cognoscere.  
Quantum pro te tuisue rebus elaborauerim, haud vereor te intelligere.   

I think thou knowest the wickedness of our enemies.  
Inimicorum nostrorum scelera tibi nota esse arbitror.  
Inimicorun nostrorum perfidiam censeo iam te cognoscere.  
Quanta sit inimicorum nostrotum improbitas, minimè te latere existimo.   

I thought that I had nothing else to do.  
Id negotij mihi solùm dari credebam.  
Hoc negotium mihi solùm datum esse rebat.  
Putabam hunc esse mihi negotij scopum.   

He repenteth that he hath done it.  
Poenitet eum facti.  
Coepit eum pigere facti.  
In poenitentiam versus est.   

Pardon me, I pray you.  
remit mulctam.  
Hanc unam ignosce culpam.  
Da veniam puerilibus erratis.  
Ad hoc vitium velis connivere.   

Pardon me, if I am brief.  
Ignosce festinationi literarum,  
Parce literarum celeritati.  
Da veniam, si breviores ad te dedi literas.   

Pardon me, if I be angry with just cause.  
Ignosce iracundiae meae, quae legitima est.  
Parce meis querelis, quae iustissimae sunt.  
Da veniam iracundiae, quae iustissima est.   

Thou doest put thy life in great danger.  
Vitam tuam innumeris exponis periculis.  
Variis tete obiectas discriminibus.  
Periculis tete temerè offers.  
Versaris in multis periculis.  
Gravia tibi impendent vitae discrimina.   

Because I do understand that thou lovest virtue, therefore I make account of thee.  
Quia accepi virtutem abs te plurimùm diligi, idcirco te magni facio.  
Quoniam bonarum artium disciplinas te adamare intellexi, ideo plurimi te facio.  
Quoniam virtutum insignia tibi semper grata animaduerti, idcirco te caeteris antepono.  
Quoniam exploratum habui, virtutem in precio apud te semper esse, ideo summa te obseruantia colo.   

By the help of God we have escaped danger.  
Dei clementia periculum evasimus.  
Dei immortalis beneficium ab imminentibus malis nos liberavit.  
Dei benignitate omnia discrimina subterfugimus.   

Continue as thou hast begun.  
Perge, obsecro, qua instituisti via.  
Coeptum iter, quaeso, prosequere.  
Si mihi credideris, coeptum continuabis iter.   

I do persuade myself that thou lovest me.  
Mihi persuadeo me tibi charissimum esse.  
Censeo maximo me abs te amore complecti.  
Confido me abs te plurimùm diligi.   

By this reason thou oughtest to do that which I counsel thee.  
His rationibus sententiae meae acquiescere debes.  
His causis consilio meo parere debes.  
His de causis mihi obtemperare debes.   

Fish are noisome unto thee.  
Pisces tibi nocent.  
Pisces tibi obsunt.  
Piscium esus est stomacho tuo gravis.  
Pisces vale tudinem tuam offendunt.  
Esus piscium est tibi inimicus.   

If it please God.  
Si fata ferant.  
Deo optimo maximo auspice.  
Si superis collubitum fuerit.  
Si coepta Dij bene fortunent.  
Si suo numine dexter affuerit Deus.  
Deo favente.  
Deo propitio.   

It hath so pleased God.  
Sic placitum est Deo optimo maximo.  
Sic visum est superis.  
Sic Deo placuit.   

He begins to weep.  
Flere coepit.  
Erupit in lachrimas.  
In lachrimas conversus est.  
Prorupit in fletum.  
Nunc maduerunt oculi fletu.   

receiving great hatred in defending of my good name, thou hast showed thyself to be a true friend.  
Optimum te mihi amicum praestitisti, cùm multorum odium & malevolentiam pro mea conseruanda dignitate susceperis.  
justum te mihi amicum ostendisti, cùm inimicitiam & hominum odium pro mea fama retinenda sustinueris.   

I pray God I die, if that I love thee not better, than thou lovest me.  
Moriar, nisi te amore superem.  
Peream, si te benevolentia non vincam.  
Ne vivam, si tibi in amore concedam.   

Thou hast great authority.  
Habes magnam autoritatem.  
In te & autoritas & sapientia tanta viget, quanta vix in alto unquam.  
Homo es summae dignitatis, autoritatis, gratiae, multumue de nobis meritus.  
Tua autoritas nunquam vacillat.  
Summa est tua apud Principem autoritas.   

He is very poor.  
Eg●state laborat.  
Laborat ex egestate,  
Est omnibus divitiis nudatus.  
Est omnium rerum egenus.  
Magna egestate sordescit.  
Est Codro pauperior.  
Est nudior Leberide.  
Nudus est tanquam ex matre.  
Ad inopiam velis remisue properat.  
Ne obolum quidem habet unde sibi restim emat.  
Est nudior paxillo.  
Pedem ubi ponat non habet.  
Est omnibus opibus destitutus.  
Est clipeo simul & galea nudatus & hasta.  
Omnia secum portat.  
Exiguum cibum tremulo ore petit.  
Vitam duriter & miserè transigit.  
Est alieni auxilij egens.  
Est fortunis omnibus vacuus.   

Thou shalt be sore punished.  
Punieris graviter.  
Non erit liberum neque impunitum tuum scelus.  
De te sumetur acre supplicium.  
Iust● à te superi exigent supplicia.  
Debita exsolues supplicia.  
Non impunè id feceris.  
Acri supplicio plecteris.   

He is now no more a boy.  
Est iam adultus.  
Excessit ex ephebis.  
Pubertatem est egressus.  
Pubertatis annos reliquit.  
Est natu iam grandis.  
Puerilia reliquit.   

He is a very good preacher.  
Est bonus Theologus, & magnus Praedicator.  
Vir est rei Theologicae consultissimus.   

I pray God prosper thy doings.  
Deum oro, ut quod constituisti tibi bene succedat.  
Deum exoto, ut res tuas secundet.  
Deum quaeso, ut tua vota secundet.   

I pray thee apply thy mind to follow virtue.  
Te obsecro, ut virtutibus invigiles.  
Te hortor, ut virtutibus incumbas.  
Te non hortor solùm, sed etiam rogo, ut virtutibus operam adhibeas.  
Cura ut virtutibus invigiles.  
Te rogo, ut omnes tuos neruos ad virtutis gloriam extendas.  
Te hortor, ut omni cura, studio, ac diligentia, virtutibus insudes.   

I beseech thee, that thou wilt defend me, as our friendship requireth.  
Te oro, ut me ita tuearis, que madmodum nostra expostulat amicitia.  
Te obsecro, ut rem meam ita defendas, ut nostra postulat necessitudo.  
Te obtestor, ut me, vitamqueue meam ita defendendam suscipias, sicut exigit mutuus inter nos amor.   

I beseech thee, let not the hope which I have of thee, be vain.  
Te rogo, ne opinionem meam fallas.  
Te oro, ne spes mea frustra & incassa remaneat.  
Te obsecro, ne spem meam decipias.   

Thou hast not proved thy power.  
Non satis vires tuas explorasti.  
Non consuluisti vires tuas.  
Non satis librasti vires, an sufferendo huic oneri sint pares futurae.  
In suscipiendo onere vires animi tui non consuluisti.   

He is a man of good foresight.  
Est Prometheus alter.  
Est providentia nulli secundus.  
Est sua providentia perquàm insignis.  
In hoc homine providentiae aequalitas cum prudentia certat.  
Est futurorum neque incautus neque ignarus.  
Nihil est quod in sua prudentia desideres.  
Sic providus est, ut futuri semper praescius fuisse videatur.  
Nemo hoc homine altiori providentia praeditus est.   

I promise that it shall come to pass.  
Magnificè polliceor.  
Spondeo futurum.  
Promitto me id facturum.  
Do fidem futurum.  
Confirmo futurum.   

God give thee good success.  
Sit faustum ac foelix quod aggrederis.  
Deus bene vertat quod agis.  
Bono sit omnibus quod instituis.  
Bene fortunet Deus tuos labores.   

I have been desired to do it.  
Rogatus sum ut hoc facerem.  
Rogatus hoc feci.  
Multis & assiduis precibus exoratus hoc feci.  
Permotus precibus hoc feci.  
Multiplici rogatu adductus sum, ut hoc â me fieret.   

I do desire thee as much as I may.  
Te etiam atque etiam oro, obsecro, atque obtestor.  
Hoc unum abs te peto & contendo.  
Hoc te etiam atque etiam precor.   

I pray God I may find you all in health.  
Precor ut vos omnes incolumes & rectè valentes offendam.  
Faxit Deus Opt. Max. ut vos omnes offendam incolumes.   

In desiring me thou dost me injury.  
Magna me afficis iniuria cùm precibus officium meum postulas.  
Ingratam mihi rem facis, cùm aliquid precibus à me contendis.  
Iniuriam abs te mihi fieri puto, cùm à te rogor.   

Thou prou●●sest, and dost not perform.  
Te promissa non alligant.  
Credo te futilem, & nullius fidei.  
Pacta facis Locrensia.  
Es foedifragus.   

When I consider the benefits which thou hast done me. I am forced to do all things for thee most willingly.  
Cùm tua erga me benemerita memoria repeto, impellor omnia pro te libentissimè facere.  
Cùm animaduerto quanta sit tuorum erga me officiorum magnitudo, compellor tibi in omnibus se ruire.  
Cùm mihi in mentem venit, quibus me beneficiis exornaveris, cogor omnia tolerare, modò tibi morem geram.   

As much as I may.  
Quantum in me erit.  
Quantum vires patientur.  
Quanto mihi conceditur.  
Quanto studio consequi potero, id omne ad arbitratum tuum libentissimè conferam.   

As much as we may.  
Quantum poterimus.  
Quo●d facultates ferent.  
Quantum nostrae sese extendent vires.  
Quantum erit in nobis situm.   

As fare as I can remember.  
Quantum recordari possum.  
Quantum memoria repetere possum.  
Quantum cogitatione complecti possum.   

That which I have invented for thee, shallbe profitable unto thee.  
Quod pro te excogitavi magnum est tibi lucrum allaturum.  
Quod mihi pro te in mentem venit, maximum est tibi emolumentum praestiturum.  
Quod pro te mente revolui, maximos tibi fructus afferet.   

That pleasure which thou dost to Cesar, think it done to me.  
Quaecunque officia in Caesarem contuleris, ea omnia in me collocata arbitrare.  
Quibuscunque Caesarem beneficiis obstrinxeris, iisdem me obnoxium reddes.  
Quidquid studij ac diligentiae Caesaris causa exposueris, id ipsum in te te mea exposuisse existimes velim.   

That is true praise, which cometh from famous men.  
Ea est firmissima laus, quae provenit ab his qui gloriosissimè vinunt.  
Ea est vera laus q à celeberrimis viris plurimùm decantatur.  
Ea est vera laus, quae à viris laudatis proficiscitur.   

That is true honour, which springeth through deeds  
Is verus est honor, qui non ex ve●bis nascitur, sed ex re ipsa.  
Ea est vera hominis existimatio, quae non ex sermonibus, sed ex rebus ipsis deducitur.   

Those which have seen can witness of me.  
Qui prospexerunt, de gestis meis testificari possunt.  
Qui viderunt, firmam fidem praestare possunt, quo modo habuerim.  
Qui interfuerunt, testes sunt de his quae à me gesta sunt.   

This pleaseth me much.  
Hoc est mihi pergratum.  
Hoc me plurimùm delectat.  
Hoc mihi valdè placet.  
Hoc est mihi admodum jucundum.   

This thing is most dear unto me.  
Haec res est plurimùm mihi cordi.  
Nihil est quod sit mihi maiori curae, quàm haec res.  
Id mihi maximè cogitationi est.   

This appertaineth to me.  
Hoc meum est onus.  
Hoc ad me attinet.  
Hoc ad me spectat.  
Hoc meum est negocium.   

This thing shallbe very profitable unto thee.  
Hoc magno tibi erit adiumento.  
Hoc amplissimum tibi emolumentum praestabit.  
Hoc tibi multum utilitatis afferet.  
Hoc maximos tibi comparabit fructus.   

This matter is clear.  
Haec res nihil habet obscuritatis.  
Hac in re nulla est dubitatio.  
Hoc omnibus patet.   

This ought not to be kept close.  
Hoc non est tacendum.  
Hoc minimè praetermittendum est.  
Hoc non est cum silentio relinquendum.   

This thing is manifest.  
Hoc palàm est.  
Hoc est perspicuum.  
Hoc liquidò constat.  
Hoc luce clarius est.  
Hoc omnibus prorsus obuium est.  
Hoc nemo nisi caecus non discernit.  
Hoc expositione non indiget.  
Hoc pro comperto habetur.   

This syllable is long.  
Syllaba haec est longa.  
Syllaba haec debet protendi.  
Haec syllaba producitur.   

This hath happened by error, and not through my fault.  
Hoc errore & non culpa evenit.  
Hoc facilitate magis, quàm fraud factum est.  
Hoc credulitate potius quàm culpa obuenit.   

This is it that I coveted to make thee privy of.  
Hoc est quod te scire desiderabam.  
Hoc est quod tibi notum esse volui.  
Hoc est quod te scire arbitratus sum.   

This can not be done wisely.  
Hoc non potest sapienter fieri.  
Si postules hoc ratione certa facere, tu nihilò plus agas, quàm si des operam, ut cum ratione insanias.  
Haec res neque consilium, neque modum in se habet ullum.   

I commit my business to thee.  
Commendo tibi res meas.  
Res meas, quas apud te posui, tibi etiam atque etiam commendo.   

I will speak with thee.  
Volo parum te alloqui.  
Paucis te volo.  
Paucis tecum agere velim.  
Lubet paucis tecum agere.   

Reason requireth thus much.  
Hoc verae rationes repertae monent.  
Suadet hoc ratio.  
Hoc est à ratione minimè alienum.   

I am glad that thou art returned safe.  
Saluum te advenisse gaudeo.  
Gratia sit superis quòd ad nos incolumis redieris.  
Gratulamur tibi & nobis, quòd vivus ac valens nobis restitutus es.   

I am very glad that my benefits are acceptable unto thee.  
Gaudeo plurimùm mea tibi officia contigisse gratissima.  
Laetor sum moperè mea tibi benemerita fuisse pergrata.  
Est mihi periucundum, quicquid pro tuo nomine feci, tibi probatum iri.  
Magna afficior voluptate, meam operam abs te plurimùm approbari.   

I am very glad, that thou hast kept thy good name.  
Non parva afficior laetitia, tui nominis existimationem te defendisse.  
Minimè dici posset quantum gaudij susceperim, te honorem tuum illaesum conseruasse.  
Laetor plutimùm, famam te integram conseruasse.   

I am glad of thy prosperity.  
Gratulor fortunae tuae.  
Gratulor foelicitati tuae.   

Thou hast recovered thy former estate.  
Gradum pristinum recuperasti.  
Tu pristino fastigio es restitutus.  
Clari●r illustriorue emersisti.  
Es in integrum restitutus.   

I do thank thee most heartily.  
Amplissimas tibi gratias habeo.  
Immortales tibi gratias ago.  
Meritas tibi gratias habeo.  
Magnam tibi gratiam refero.   

He is a ribald, and a vile person.  
Homo est omni sceleris genere inquinatus.  
Est omnis amentiae, omnisue sceleris socius.  
Est omnium collwione vitiorum contaminatus.  
Gravissimis quibusque criminibus est obnoxius.  
Nullus est suorum scelerum modus.  
Suis moribus nihil asperius.  
Est ipsa nequitia nequior.   

I will recompense thy travel.  
Gratiam tibi referam.  
Reponam tibi meritum.  
Rependam tibi officia.  
Dispeream nisi beneficium tibi conduplicavero.  
Par ero beneficiis acceptis.  
Efficiam ut tuum in me officium ad te non sine foenore redeat.   

I am not able to recompense thee.  
Ego si amplissima planeue regalia munera reponerem, fateor me tuis beneficiis imparem esse.  
Tanta sunt tua in me merita, ut quamuis dicendi copiam superent.   

Thou counselest well.  
Mones rectè.  
Mones amicè.  
Placidè admones.  
Sincerè consulis.  
Obiurgas amanter.   

I will always be mindful of thy benefits.  
Tua in me merita nunquam mihi ex animo dilabentur.  
Immortalia tua erga me benemerita assidua memoria contemplabor.  
Tuorum erga me meritorum memoria nulla unquam delebit oblivio.  
Dies ac noctes tuorum erga me officiorum memoriam tevebo.  
Tua erga me beneficia nunquam à memoria discedent.   

Have this always in mind.  
Hoc tibi curae sit.  
Hoc memoria teneas velim.  
Cura ne obliviscaris.  
Hoc sedulò in mentem habeas, velim.  
Hoc semper animo complectere.   

This is a matter worthy of laughter.  
Hoc est risu dignum.  
Haec res est profectò iocosa.  
Quis in hac re se à cachinnis temperaret?  
Quis risui parceret?  
Quis risum cohiberet?  
Quis huc decem non evocet Democritos?  
Satis haberent decem Democriti quòd hîc riderent.   

I begin to laugh.  
Solutus sum in risum.  
jam Democritum ago.  
Vultum risu solui.  
In risum progressus sum.   

Recreation & rest at sometimes is needful.  
Omnia indigent recreatione.  
Omni vitae institutioni suos lusus concedimus.  
Danda est etiam literis ipsis remissio.  
S●nt etiam Musis sua ludicra.   

He reprehendeth other men's vices.  
Corrigit vitia aliena.  
Notat curuos mores.  
Vitia aliena Censoria nota perstringit.  
Alios carbone notat.   

He is in no extimation.  
In aestimatione bonorum vilescit.  
Eum magis quàm Thersitae genus despiciunt.   

Cause Cesare to awake.  
Excita Cae●arem.  
execute eum somno.  
Eius somnum excutias.  
Educ hominem è tenebris Morphei.  
Excita Caesarem à somno.   

Let us return to our purpose.  
Redeamus ad rem.  
 illuc unde abij redeam.  
 eò unde digressa est nostra se referat oratio.  
 ad rem recurrat oratio.   

Thou knowest nothing.  
Nihil scis.  
Nondum proluisti labra Caballino font.  
Non tibi Gorgoneis mens fuit uncta vadis,  
font nec Aonio pectora tincta lacu.  
Non tua Castalias coluêre Poëmata limphas,  
Nunquam Phocaicum nec tetigêre lacum.   

It can not be healed.  
In eius diluendis vulneribus Gorgonei fontis deflwia non sufficient, nec Chironia manus.   

Know this of a certainty.  
Hoc sic habeto.  
Hoc exploratum habeas.  
Hoc crede mihi.  
Hoc ratum habeas.  
Hoc existimes velim.  
Hoc tibi persuadeas velim.  
Hoc unum sic habero.   

Thou mayst easily know how much I love thee.  
Quàm mihi charus sis, non obscurè intelligere potes.  
Quàm te gratum habeam, potes facilè cognoscere.  
Quàm mihi acceptus sis, clarè potes animaduertere.   

He is a wise man.  
Homo est singulari sapientia praeditus.  
Homo est spectabilis sapientiae.  
Est perfectissimum sapientiae exemplat.  
Est ornatissimae sapientiae vir.  
Est nomine sapientiae admirandus.  
Est Catone sapientior.   

He hath many scholars.  
Habet multos auditores.  
Est illi frequens auditorium.  
Est illi non infrequens auditorum turba.  
Th●atrum habet & conventum quàm frequentissimum.   

Our Master hath written much.  
Praeceptor scripsit multa.  
Multa ex secretarris doctrinarum abdita, eruere atque promere elaboravit Praeceptor.  
Praeceptor suo labore tam clarus est, ut scripta sua omnium manibus terantur.   

I dare not write unto thee.  
Scribere ad te non audeo.  
Pudor me prohibet hominem tenuis fortunae, nulliusque propemodum autoritatis, ad te literas dare.  
Neque ego ad te scribere auderem, nisi incredibilis tua huma●itas literas mihi ex intimo cord quodam quasi suo iure extrudisset.  
Nec fortuna mea, nec eruditio, nec ulla omnino virtus huiusmodi est, ut licitum mihi putem scribete ad te.   

I will write at large, when I have commodity.  
Pluribus ad te scribam, cùm plus ocij nactus fuero.  
Plura scribam, cùm commodiotem scribendi facultatem habuero.  
Longiori utar epistola, cùm mihi maior temporis opportunitas fuerit oblata.   

It is no news unto me, to hear that thou lovest me.  
Novi mihi nihil nuncias, cùm me abs te plurimùm amari significas.  
Nihil mihi novi declatas, cùm tuum erga me amorem benevolentiamue demonstras.  
Non est mihi nowm, me abs te mirum in modum diligi.   

Writ often unto me.  
Fac saepè ad me scribas.  
Fac ut saepius tuis me literis visits.  
Fac ut saepius tuae ad me literae deferantur.  
Fac ut saepius per literas mecum agas.   

I have written this unto thee, because thou shouldest know my mind.  
Haec ad te scripsi, ut animum meum agnosceres.  
His te admonui, ut mentem meam intelligeres.  
Haec tibi exaravi, ut voluntatem meam perspiceres.  
Haec tibi nota esse volui, ut consilium meum acciperes.   

I will write briefly.  
Brevibus me expediam.  
Scribam summatim.  
Omnia compendiosè narrabo.   

I would have written more, but the carrier hasted me.  
Plura scripsissem, nisi tabellarij festinatio me impedisset.  
Longiorib. te literis visitassem, si tabellarij celeritas voluisset.  
Plura literis commisissem, si tabellarij celeritas permisisset.  
Tabellarij properatio fuit causa quòd meae literae non sunt prolixiores.   

I will follow thee for thy virtue.  
Virtutum copia, quibus te redundare video, fecit ut te plurimùm imiter.  
Virtutum tuarum ubertas suadet, ut à latere tuo nunquam discedam.   

If thou happen to change purpose, let me have understanding.  
Quòd si sententiam mutaveris, fac ut me admoneas.  
Quòd si mea tibi opinio non placuerit, fac sentiam.  
Quòd si aliam habueris voluntatem, fac intelligam.  
Quòd si secus tibi videtur, fac me certiorem.   

If thou wilt do that which I desire, I will judge thee to be my friend.  
Si, quod desiderium meum est, praestiteris, te mihi amicissimum iudicabo.  
Si, quod cupio, perfeceris, te mihi studiosissimum arbitrabo.   

If thou hadst been present, thou couldst never have done better.  
Neque si adfuisses, rem melius curare potuisses.  
Neque accuratius, si adfuisses, rem egisses.  
Neque maiori studio, neque maiori diligentia, si praesens fuisses, negocium pertractare potuisses.   

If I had any doubt of thy love, I would desire thee to favour me with more instancy.  
Si de tua erga me voluntate dubitarem, pluribus ad te verbis scriberem, ut tuum mihi studium praestares.  
Si de tui erga me amoris coniunctione vererer, longiori oratione contenderem, ut causae meae faueres.  
Nisi rectam de te fidem tenerem, pluribus tecum agerem, ut rebus meis faueres.   

When I shall have understanding what thy will is, I will satisfy thy desire.  
Si intellexero voluntatem tuam, me desiderio tuo adiungam.  
Si scivero quod desideras, faciam libenter quod cupis.  
Si quod cupis cognitione complecti potero, nulla tua mihi opus erit admonitione   

If I had not proved thy liberality & faith, I durst never commit my secrets unto thee.  
Nisi tua mihi fides explorata esset, non auderem mea ubi cordis arcana exprimere.  
Nisi tua mihi fides perspecta & nota esset, nequaquam confiderem mea tibi consilia exprimere.   

If thou change custom, thou shalt do well.  
Si mores correxeris, bene facies.  
Si vitam commutaveris, rem ages te dignam.  
Si meliorem vivendi rationem susceperis, in virum praestantiorem euades.   

If that we can not be together with our bodies, we shallbe at the least with minds.  
Si corpore unà esse non poterimus, animorum saltem coniunctione fruemur.  
Si unà esse non valebimus, assidua tamen cogitatione alter alterum complectetur.   

If need require I will not refuse the labour.  
Neque si dabitur facultas, ullum laborem subterfugiam.  
Si fuerit ne●esse, nullum onus recusabo.  
Si evenerit casus, nihil erit mihi arduum & difficile.   

If these things are so as thou writest, of the rest we may hope well.  
Si haec, ut scribis, vera sunt de reliquis optimè sperandum est.  
Haec si, ut admones, ita sunt, caetera ad vota succedent.  
Haec si, ut narras, certa sunt, caetera erunt faciliora.   

If thou require any thing of me, I will see that thy request shall not be in vain.  
Si quid à me petieris, curabo ne tua petitio habeatur inanis.  
Si quid à me volveris, faciam ne tua petitio frustratoria videatur.  
Si quid à me postulaveris, dabo operam ne tu quidem frustra à me petiisse videaris.   

If thou hast no business, or trouble.  
Si nihil te pertuibat.  
Si nihil te impedit.  
Si nulla afficeris molestia.  
Si es occupationibus sublevatus.   

That which I have done for thee, is openly known.  
Omnibus notum est, quid pro te praestiterim.  
Omnes facilè intelligunt, quo studio, qua cura, quáve diligentia rem tuam tractauerim.  
Non est ignotum, quantum laboris pro te susceperim.  
jam pervulgatum est, quo modo causam tuam egerim.   

He is sober in his living, no devourer of meat.  
Est cibi potusue parcissimus.  
Est exactissima frugalitatis norma.  
Est Socrate Curioue frugalior.  
Est vir frugi.  
Est osor lautitiarum.  
Est vir ciborum potusue continentissimus.  
Frugalitatem accuratè observat, ut quae est bonae valetudinis custos.  
Est immicus luxuriosis epulis.  
Est ab omni immodico ciborum usu aversus.   

I do know that this will come to pass.  
Eueuire illud scio.  
Scio, vaticinor, ac penè oculis video hoc eventurum.  
Hoc penè oculis video.  
Praesagio hoc futurum.   

I do know this.  
Hoc scio.  
Hoc haud ignoro.  
Hoc non me fugit.  
Hoc non me latet.  
Hoc non me praeterit.  
Hoc non sum nescius.  
Hoc non me clam est.  
Hoc quis nescit?  
Hoc nemini dubium est.  
Hoc non me fallit.  
Hoc compertum habeo.  
Hoc non est mihi obscurum.  
Hoc teneo tanquam nomen, meosue digitos.  
Nulli est hoc magis exploratum, quàm mihi.   

He is a good soldier.  
Optimus est miles, dux, Rex, Imperator.  
Vir est rei bellicae gloria maximé strennuus.  
Vir est magnus gloria, magnisue rebus gestis.  
Est bellator illustris.  
Novit hic omnia quae ad militiam spectant.  
Vir est qui ob insignem fortitudinem animosus Achilles dici meretur.  
Est summus Imperator.   

I know how much thou art able to help me.  
Quantum me adiuuare possis, facilè intelligo.  
Quantum rebus meis prodesse possis, clarè cognosco.  
Quantum mihi rebusque meis opitulari possis, certissimum habeo.  
Quantum mihi nunc subvenire possis, non sum ignarus:  
Non me latet, quantum mihi patrocinij praestare valeas.  
Non me praeterit, quantum valeas in auxiliis praestandis.   

I do know what appertaineth to me.  
Scio quid me deceat.  
Scio quid mihi conducat.  
Certum habeo quid mihi conveniat.  
Non me fugit, quid mea intersit.   

I am of the same opinion that I was.  
In eadem sententia permaneo.  
Eiusdem sententiae sum.  
Maneo ●●●adem voluntate.  
Mea opinio non est mutata.  
In eadem nic sententia firmavi.   

I am out of all danger.  
Extra periculum sum.  
In portu navigo.  
Extra lutum pedes habeo.  
Praesenti periculo sum liberatus, ereptus.  
Emersi è periculo non mediocri.  
Enatavi ex hoc discrimine.   

There are many ignorants, which meddle with other men's doings, & can not govern there own.  
Complures sunt insipientes, qui aliorum facta procurant, & sua regere haud sciunt.  
Plerique ex●stunt, qui alienis se implicant negociis, & sua minimè administrate curant.  
Permulti ●eper●untur inscientes, qui alienas res ineptè curant, & suas n●sciunt gubernare.   

I was sore feared, or amazed, with thy letters.  
Exanimatus sum ruis literis.  
Pe●timui ex literarum tuarum recitatione.  
Percussus sum lectis literis tuis.   

He is proud.  
S●perbus est.  
Fastuosus est.  
Arrogans est.  
Insolentissimus est.  
Fastu intumescit.  
Est laudato pauone superbior.  
Sibi plus blanditur, quàm Suffenus ille Catullianus.  
Aucta est illi superbia.  
Existimat se ad superbiam genitum, tanta est illi dementia.  
Vendicat se homo ineptè gloriosus.  
Sibi plus satis placet, ac blanditur.  
Sese miratur.  
Suo supercilio nihil est arrogantius.   

Pride is an euill vice.  
Perniciosissimus animae morbus est arrogantia.  
Nullum vitium Deo invisius est arrogantia.  
Nihil omnino est supercilijs istis intolerabilius.  
Nullum aliud stoliditatis documentum, quàm si quis sibi vehementer placeat.   

He is proud of his apparel.  
Ex vestitu, caeteroue corporis cultu superbit.  
Vestium luxu sibi nimis indulget.   

He suffereth patiently adversity.  
Aduersam fortunam patienter fert.  
Fortunae minaci audacter resistit.  
Fortunae tela forti infractoue animo repellit.   

I suffer patiently whatsoever happen.  
Quicquid accidit, patienter fero.  
Aduersis rebus minimè deiicior.   

He spendeth lawesly.  
Censum multum profundit.  
Est verè prodigus.  
Nihil sibi reliquum facit.  
Fortunas suas omnes obligurit.  
Ambabus profundit manibus.   

I doo trust.  
Spero. Venio in spem.  
Spero fore.  
Maximam spem teneo.  
Mihi arr●det spes, & blanditur.   

I do trust by thy diligence to win the victory in my matter.  
Diligentia qua sine meis admonitionibus uteris, maximam mihi spem affert, ut in causa me victoriam obtenturum confidam.  
Vigilantia, qua sine literis meis semper uteris, me hortatur ut meis de rebus bene sperem.  
Studium, quod sponte tua meis in rebus ostendis, fecit ut causae meae optimè confidam.   

I do trust that this matter will yield thee praise.  
Hanc rem maximam tibi laudem allaturam confido.  
Hanc rem amplissimum tibi honorem parituram confido.  
Spero hoc negocium non mediocre tibi praestaturum.   

He is well, or he is in health.  
Bene valer, Rectissimè, Bellissimè, Perbellè, Basilicè, Athleticè, Pancraticè.  
A quovis morbo liber est, immunis, alienus.  
Foeliciter valet, prosperè, perquàm faustè.  
Prosperrima valetudine fruitur.  
Inoffe●sa vivit valetudine.  
Pulchrè valet.  
Facies sua loquitur eum perbellè valere.   

Far well.  
Vale. Vale Musarum Patrone.  
Vale literarum decus.  
Vale humanitatis & probitatis exemplar.  
Vale omnium eruditarum Schola doctrinarum, & seminarium rectae vitae.  
Vale bonarum disciplinarum specimen, meque amare perge.  
Vale amice mortalium quos hactenus expertus sum candidissime.  
Vale amicorum doctissime, & doctorum amicissime.  
Bene valebis ornatissime Praeceptor, & me clientulum tibi toto cord deditissimum, ita ut soles, amabis.   

He is sick.  
Malè valet.  
Est valetudine non sanè commoda, incommoda, infoelici, parum prospera.  
Aduersa, infausta valetudine laborat.  
Malè se habet.  
Morbo gravi laborat.  
Laborat febri.  
Vexatur qua●tana febri.  
Morbo cruciatur.  
Pessimè valet.   

He is very sick.  
Graviter aegrotat.  
Aegra valetudine oppressus decumbit.  
Gravi vehementissimoue morbo afflictatur.  
Morbus suus indies vehementius ingravescit.   

He is now amended.  
Melius se habet.  
Vires recuperavit.  
Revaluit à morbo.  
Est omni morbo liberatus.  
Est pristinae saluti restitutus.  
Pristinam recuperau●t salutem.   

He doth study earnestly.  
Studet. Gratiis ac Musis sacra facit.  
Toto pectore in literis versatur.  
Dies vitae suae omnes in literis insumit.  
In studio literarum omnes conterit annos.   

He studieth continually.  
Nullum studij remittit tempus.  
A Musis nunquam discedit.  
Studendi nullum finem facit.  
A bonis disciplinis animum revocat nunquam.   

He will study no more.  
Nuncium remisit studiis.  
Divortium fecit cum Musis.  
Cum bonis literis repudium factitavit.  
Musarum arcana reliquit.  
Est abductus, aversus, alienatus, à melioribus Musis.   

I will study all the time I remain at Ferrara.  
Quàm diu Ferrariae fuero, ad literarum studia me conferam.  
Quàm diu Ferrariae commorabor, non desinam literis i●sudare.  
Tam diu scientiarum disciplinis me dedam, quàm diu Ferratiae commorabor.   

He is very slow in his doings.  
Est natura procrastinator maximus.  
Hand facilè ad diem soluit, quae pollicetur.  
belus est perendinator.   

The time which we now live in, is wicked.  
Summa temporum difficultate laboramus.  
In aspero ac difficili temporis articulo versamur.  
Difficilia sunt nostrae aetatis tempora.  
Temporis difficultate urgemur.  
Iniquissima tempora nos premunt.   

I will bring thee good witness.  
Tibi bona fide testes adducam.  
Non paucos testes, eosue fide dignos, tibi citabo.  
Non surdis agam in hac re testimoniis.   

I will tell thee, what I do trust.  
Quid sperem, tibi aperiam.  
Quid coniectem, tibi aperiam.  
Quid censeam, tibi significabo.   

I have written this unto thee, to make thee privy what love I bear thee.  
Haec scripsi, ut singularem meum erga te amorem patefaceré.  
Haec tibi significavi, ut ardentissimi mei erga te amoris vinculum apertius declararem.  
Haec omnia scripsi, ut quanta esset mea erga te benevotia significarem.   

Thou hast understood what hath moved me to hate Cesar.  
Accepisti quibus rebus adductus sum, ut Caesarem odio habeam.  
Intellexisti qua causa motus sum, ut cum Caesare bellum habeam.  
Explicavi quae inimicitiae me à Caesare abalienaverunt.   

Thou dost understand my opinion.  
Habe● meum consilium.  
Mei consilij rationem tenes.  
Habes quae mea sit sententia.  
Intelligis quis sit mens animus.   

Thou hast done more for me, than I required.  
Maiora mihi quidem benemerita contulisti, quàm postulauer●m.  
Multò amplius inveni, quod mihi contulisti, quàm quod abs te petietim.   

Thou dost mock me.  
Sum tibi risui.  
Me planè rides.  
Naso me suspendis.  
Ludio me nunc.  
Habeor tibi loco morionis.  
Sum tibi ludibrio.  
Mihi, vel Me illudis.  
Me planè habes ludibrio.   

Thou shalt leave all matters a part to do mine.  
Omnia praetermittes, cùm res mea auxilium tuum postulabit.  
Caetera relinques cùm negocium meum opera tua indigebit.  
Nihil aliud curabis, cùm tibi causam meam curare contigerit.   

Thou hast no cause to reprehend me.  
Nulla est causa, qua meritò repraehendi possim.  
Nihil habes quo me accuses.  
Nullam in me causam habes, qua me corrigere possis.   

Thou knowest right well.  
Non te fugit.  
Non te praeteriit.  
Non te latet.  
Non agnoras.  
Certissimum habes.  
Est tibi notum.   

All that which thou hast written to me, is most true.  
Omnia quae scripsisti, iustissima sunt.  
Omnia quae tuis mihi literis significasti, probabilia sunt.  
Quae mihi scripsisti, verissima sunt.   

All that which is thine doth delight me, much especially thy virtue.  
Omnia me tua delectant, sed in primis tua singularis virtus.  
Omnia tua mihi grata sunt, sed maximè tua inclita virtus.  
Omnia tua mihi delectationem afferunt, praesertim virtutis ruae praestantia.   

All that which I have, is at thy commandment.  
Quaecunque in me bona sunt, semper tibi paratissima sunt.  
Quantum in me est, tantum de me tibi polliceri potes.  
Quaecunque in me facultas est, ea arbitratu tuo semper utere.   

All thy counsels seem unto me both wise and sage.  
Omnia tua consilia mihi sapientia ac prudentia referta videntur.  
Omnes tuae mihi consultationes & prudentia & gravitate plenae videntur.  
Omnia tua instituta constat prudentia & consilio esse parata.   

He is soon angry.  
Irascitur citò.  
Procliuior est in iram quàm tigris.  
In iracundiam praeceps fertur.   

Now I see that thou art wise.  
Nunc video te prudentem esse.  
Nunc video te intelligere.  
Nunc intelligo te sapere.  
Nunc certò scio te virum summa prudentia praeditum.   

I came hither with great danger.  
Huc veni cum magno vitae discrimine.  
Huc veni cum magno vitae periculo.   

He hath no shame in him.  
Eum depuduit.  
Dedidicit pudorem.  
Oblitus est pudoris.  
Nescit pudescere.  
Exuit pudorem.  
Perfricuit frontem.  
Est homo perfricta facie.   

I am ashamed to thank thee with words, desirous to satisfy thee with deeds.  
Ago tibi gratias cum pudore, cùm tua summa in me officia rem potius, quàm verba desiderent.  
Pudet me tibi gratias agere, cùm amplissima tua in me benemerita rerum effectum, non gratiarum actionem deposcant.  
Erubesco verborum munere tibi gratias agere, cùm immortalia tua erga me beneficia rem ipsam desiderent.   

I have won the game.  
Mea est pila.  
Sum te superior.  
Victoria penes me est.  
Victoriam à te eripui.  
Factus sum compos victoriae.   

Many do blame thee.  
Culpant te plurimi.  
Criminantur plerique hoc factum.  
Nonnulli hoc factum taxant, notant.  
Complures hoc atro notant calculo.  
Hoc factum nigriote lapillo signant.   

He liveth of his own labour.  
Vivit suo labore.  
Pertinaci labore victum sibi quaeritat.   

He liveth honestly.  
Honestè vivit.  
Vitam agit perhonestam.  
Cum summa integritate & elegantia morum vitam agit.  
Integram & elegantem vitam agit.  
Integrè ac sinceriter vivit.   

He liveth miserably.  
Parcè vivit.  
Vitam parcè ac dur iter agit.   

I love thee better than all others.  
Quem magis te diligam, habeo neminem.  
Nemo est cui maiorem quam tibi benevolentiam praestem.  
Tanta est eximia mea erga te benevolentia, ut tibi in amore praeponam neminem.  
Tanta est mei erga te amoris magnitudo, ut in te amando tibi anteponam neminem.   

I will that thou known.  
Scias velim.  
Nolo te ignorare.  
Volo ut exploratum habeas.  
Cupio ut certior fias.   

I would that this thing were done in deed, and not in words.  
Hoc fieri magis, quàm dici, vellem.  
Hoc fieri magis, quàm scribi, mallem.  
Hoc enim non sermone, sed re ipsa consequi desidero.   

It is hard to deceive those that are subtle and crafty.  
Annosa vulpis haud facilè capitur laquco.  
Simia non facilè capitur laquco.  
Est lupus dormiens.  
Est vir duplex.  
Altera manu fert lapidem, altera panem.  
Melle litum gladium offert.  
Tragulam novit iniicere.   

He is a flatterer.  
Inescat homines.  
Est palpo dolosus.  
Cauda blanditur.  
Oleum in auriculam instillat.  
Est Python formosus.  
Demulcet caput verbis.  
Est benignior pellace vulpe.   

He doth labour in vain.  
Asinum tondet.  
Aethiopem lavat.  
Mortuum flagellat.  
Nebulas diverberat.  
In arena aedificat.  
Crib●o aquam haurit.  
In saxis seminat.  
Aranearum telas texit.  
Arat littus.  
Piscatur in aëre.  
Laterem lavat.  
Venatur in mari.  
Oleum perdit & operam.  
In aqua scribit.   

give good ear to this.  
Hoc purgatis auribus ausculta & perpend.  
Ceram auribus ne obijceas.   

He is covetous out of all measure.  
A mortuo tributum exigit.  
Exigeret & à statuis farinas.  
Lucri apud eum bonus est odor ex re qualibet.  
Lucrum pudori anteponit.  
Est Charybdis, & barathrum divitiarum.  
Est dolium inexplebile.   

He is a mocker.  
Est derisor.  
Naso suspendit adunco.  
Postica utitur sanna.   

He is blamed.  
Notatur vngu●.  
Carbone no tatur.  
Calculo mordetur.   

This matter must be done with all force.  
Hoc est ambabus manibus sa ciendum.  
Cum hasta & scuto nitendum est.  
Hoc velis equisue faciendum est.  
Manibus pedibusue nitendum est.  
unguibus & calcibus enitendum est.  
Toto corpore nitendum est.  
Toto pectore nitendum est.   

He is stark blind.  
Est Hysea caecior.  
Est talpa caecior.  
Est leberide caecior.  
Est Tiresia.   

It is needful to give place to many. One man can not strive against many.  
Cedendum est multitudini.  
Plurimùm calculus vincit.  
unus vir, nullus vir.  
Ne Hercules quidem contra duos.  
Ne formica contra leonem.   

He is corrupted.  
Bovem portat in faucibus.  
Bovem portat in lingua.  
Malis est percussus.  
Pomis aureis est petitus.  
Muneribus vel Dij capiuntur.  
Fabas edit.  
Pecuniae obediunt omnia.  
Auro loquente nihil pollet quaenis oratio.   

He is a cruel man.  
Manlianum est cius imperium.  
Est ara Busiridis.  
Nemini magis parcit quàm lupus.  
Efferatae faenitiae homo est.   

He is worthy of all honour.  
Est dignus cedro.  
Est quavis re dignus.  
Est anchora domus.  
Vtramque facit paginam.   

He is altogether delicate.  
Abronis vitam agit.  
Calidis tenetur balneis.  
Digito scalpit uno caput.  
Summo digito caput scalpit.  
Est catulus Melitaeus.   

I am utterly undone.  
Actum est de me.  
Nullus sum.  
Mihi perierunt omnia.  
Omnibus aris praesidiisue destitutus sum.   

He giveth every thing away.  
Largitio sua non habet fundum.  
Scipsum non alens, canes alit.  
A perta donat arca.  
E dolio haurit.   

He sleepeth day and night.  
Endymionis somnum dormit.  
Dormit ultra Epimenidem.  
Est gliribus somnolentior.  
Est papavere illitus.   

He is greatly doubtful.  
Quid primum sit, aut ultimum, ignorat.  
A fronte habet praecipitium, à tergo lupos.  
Lupum tenet auribus.  
Stat in trivio.  
Stat inter sacrum & saxum.  
Est inter malleum & incudem.   

He maketh a road for his own tail.  
Suo se iugulat gladio.  
Suo ipsius indicio sorex perit.  
Mala ad se attrahit, ut Caecias nubes.  
In coelum expuit.  
Sibi malum reperit.  
 turdus ipse sibi malum cacat.  
Ipse sibi fontem mali invenit.   

He is eloquent.  
Est Attica Musa.  
Est lepos Atticus.  
Est cygnea canno.  
Nestorea utitur eloquentia.  
Nil ex agro dicit.  
In eo nunc ipsa floret facundia.   

I will make a proof.  
In arenam descendam.  
Vela ventis permittam.  
Omnem movebo lapidem.  
Sacram anchoram soluam.  
Omnem movebo talum.   

He is fortunate and happy.  
Est albae gallinae filius.  
Laureum gestat baculum.  
Omnia illi virgula divina eveniunt.  
Semper illi foeliciter cadunt lovis ●axilli.  
Omnia ex sententia habet.  
Gygis habet annulum.  
Coelum digito attingit.  
Est nullius indigens Deus.  
Est citra arationem, citraue sementem dives.   

He hath made an end.  
Nodum soluit.  
Colophonem addidit.  
Summum fastigium imposuit.  
Summam manum addidit.   

He is furious, and full of anger.  
Foenum habet in cornu.  
Flagrat ira.  
Coelum territat armis.  
Buccas inflat.  
Frenum mordet.  
Mordet labrum.  
Supercilium contrahit.   

He is a great prattler, & a brabbler.  
Est turture loquacior.  
Est lusciniae nugis insignis.  
Est Daelia cornix.  
Est cicada vocalior.  
Est Sarpedonio littore clamosior.   

Thou art ignorant in iudgings.  
Leonem aestimas ex unguibus.  
De gestu coniicis.  
De facie nosti.  
Aethiopem ex vultu cognoscis.  
Prima facie divinas.  
Crebrò divinare soles.  
Ex fronte perspicis.   

He is a just man.  
Est homo justus.  
clawm rectum tenet.  
Salem apponit sibi.  
Est Bocchiris alter.  
Est trutina iustior.  
justitiae est oculus.  
justitia est iustior.   

Bewray this talk to no man.  
Hoc terra defodias.  
cave nemini dicas.  
Hoc tecum habeto.  
Hoc mortuo dictum sit.   

He is a great glutton.  
Ad ambas usque aures sese ingurgitat.  
Est planè gulosus.  
Est Butus gulosus.  
Est Milone voracior.  
Est Charybdis & barathrum epularum.   

He hath small memory.  
Per nebulam reminiscitur.  
Per caliginem recordatur.  
Per somnium meminit.   

He is a man unprofitable & nought.  
Est homo tressis.  
Est homo trioboli.  
Est Siculus miles.  
Est inutilior blace.  
Fumi est umbra.   

He is both courteous and gentle.  
Est vir hospitalis.  
Est apio mollior.  
Est oleo tranquillior.  
Est mitior columba.  
Est sedens columba.   

He is very wise.  
Acutum scit à se divertere gladium.  
Scit servire scenae.  
Tacito pede progreditur.  
In se descendit.  
Secum habitat.  
Acetum habet in pectore.  
Est janus alter.   

He is of low and base birth.  
Est subdititius.  
Est terrae filius.  
Ne matrem quidem novit.   

He is ignorant and unprofitable.  
Neque natare novit, neque literas.  
Est asinus ad lyram.  
Nec sibi nec aliis est utilis.  
Est putrida cepa inutilior.  
Est indoctior Philonide.  
Est muta persona.   

The good governor maketh a good subject, and the good master a good scholar.  
Bonus dux bonum reddit comitem.  
Episcopus piam agens vitam, piam efficit plebem.  
Prudens Magistratus probos reddit cives.  
Doctus & diligens Praeceptor eruditum reddit discipulum.   

He is apt to learn.  
Sunt illi apertae Musarum ianuae.  
Est Musis Charitibusue gratus.  
A Musarum amore non abhorret.   

He learneth which much labour.  
Sunt illi clausae Musarum ianuae.  
Est Musis Charitibusue ingratus.  
A Musarum amore planè abhorret.   

He is pure and unspotted.  
Est aurum igni probatum.  
Est aurum Colophonium.   

He is a man unstable.  
Est chamaelconte magis varius.  
Est illi mulieris animus.  
Aliud stans, aliud sedens loquitur.   

The matter is doubtful.  
Incertus est rei eventus.  
Anceps est negotij eventus.  
Multa cadunt inter calicem supremaue labra.  
Messis est in herba.   

Labour may do any thing.  
Exercitatio potest omnia.  
Cura potest omnia.  
Dij bona laboribus vendunt.  
Perrupit Acheronta Herculeus labor.   

Our felicity is past.  
Fuimus Troes.  
Fuit Ilium, & ingens gloria Dardanidum.  
Fuimus quondam fortes Milesij.   

He is liberal.  
Ambabus dat manibus.  
Est promus magis quàm condus.  
Est communis Mercurius.   

They strive for nothing.  
De asini umbra certant.  
De lana caprina digladiantur.  
De fumo disceptant.   

He is always full of strife.  
Suem irritaret.  
Est crater litium.  
Sopitos suscitat ignes.  
In puteo cum cane pugnat.   

He playeth no more such parts.  
Nuces reliquit.  
Fecit repudium.  
Lo●gum valere jussit.  
Vltimam dixit salutem.   

He is noble.  
Est Codro generosior.  
Est Tusce portu generosior.   

Thou dost nothing that is good.  
Ranis vinum praeministras.  
Machinas post bellum affers.  
Herculis cothurnos aptas infanti.  
Delphinum syluis appingis, fluctibus aprum.  
Humano capiti ceruicem iungis equinam.  
Extra chorum saltas.  
Saltas in tenebris.  
Lucernam in meridie accendis.   

I do not weigh him a rush.  
Eum pili non facio.  
Nauci non facio.  
Flocci non facio.   

This shall never come to pass.  
Prius lupus ovem ducet.  
Prius locusta bovem pariet.  
Prius aquilam testudo vincet.  
Hoc erit ad Graecas Calendas.  
Hoc erit cùm coelum ruet.   

This can not be done without help.  
Hoc cum ope divina fiet.  
Non absque Theseo hoc fiet.  
Auxilio alieno oportet hoc fieri.   

He doth resist, or he doth not suffer.  
jactat jugum.  
Mordet frenum.  
Contra stimulum calcitrat.  
Contra stimulum calces iactat.   

Trust no man before thou knowest him.  
Nemini fides, nisi quo cum prius modium salis absumpseris.  
Ama tanquam osurus.  
Modius salis comedendus prius quàm ames.  
Non fit amicus absque temporis mora.  
Homo homini lupus est.   

He hateth me cruelly.  
Odium in me habet agreste.  
Odium in me habet Vatinianum.  
Odit me cane peius & angue.  
Ne in via quidem mecum ambularet.   

All gifts ought to be accepted.  
Donum quodque samendum.  
Accipienda sunt quae offeruntur.  
Muncrum nihil est recusandum.   

Like will always to like.  
Similitudo mater est benevolentiae.  
Simile gaudet simili.  
Simile simili est amicum.  
Similitudo mater est amoris.  
Semper similem Deus ducit ad similem.  
Cicada cicadae chara est, & formica formicae.  
Accipiter placet accipitri.   

He speaketh plainly.  
Praemansum in os inserit.  
Crassa Minerva loquitur.  
Crassiore Musa loquitur.  
Rudius ac planius loquitur.   

He speaketh seldom.  
Est Pythagorae discipulus.  
Est statua taciturnior.  
Est Acanthia cicada.  
Est homo elinguis.  
Magis est homo mutus, quàm piscis.  
Harpocrates fingit.  
Est caput fine lingua.   

He speaketh without consideration.  
Quicquid incidit in linguam loquitur.  
Temerè ac insulsè loquitur.   

He speaketh sincerely.  
Aperto pectore loquitur.  
Apertè simpliciterue loquitur.  
Ad cribrum loquitur.   

The banquet was abundant of all things.  
Deorum illic erat cibus.  
Fuit illic Sybaritica mensa.  
Attica erant illic bellaria.  
Mensa erat illic Syracusana.  
Illic erat iovis cerebrum.   

He is very mad.  
Est stultior terebintho.  
Indiget helleboro.  
Est stultior Coroebo.  
Dij tibi suam dent mentem.  
Est caput cerebro vacuum.   

He is very fearful.  
Vmbram suam metuit.  
Fulgur ex vitro metuit.  
Pisandro est timidior.  
Trepidat in morem galli.  
Est vir ceruinus.  
Est lepus galeatus.   

He is slothful.  
Compressis sedet manibus.  
Ignavis semper sunt feriae.  
De fera comedit.  
Manum semper habet sub pallio.  
Muscas semper depellit.  
Salem vehens semper dormit.   

The thief is taken.  
In laqueos decidit lupus.  
Hydrus erat in dolio.  
Tempus omnia revelat.  
In arca latebat.  
Medius tenetur.   

This matter is most manifest.  
Hoc est puero perspicuum.  
Hoc sus quivis intelligeret.  
Res est intus & in cute nota.  
Hoc est Sole clarius.  
Hoc est perspicuum tanquam in speculo.  
Hoc est notum tanquam in tabula.   

This is an obscure matter.  
Hoc est nebula & caligine tectum.  
Hîc est opus Daelio natatore.  
Hoc est numeris Platonicis obscurins.   

This matter is much entangled.  
Errorum est Labyrinthus.  
Hoc est Vulcani vinculum.  
Nodus est Gordianus.  
Hoc est Prothagorae sophisma.  
Hoc est Theobusiae aenigma.  
Nodus est Herculanus.   

This is a good similitude.  
Non tam ouum ovo simile est.  
Non tam aqua similis aquae est.  
Ouo prognatus eodem est.  
Similes habent labra lactucas.   

It is hard to bring this matter to pass.  
iovi fulmen, Homeroue carmen extorseris prius.  
Facilius est simul flare & sorbere.  
Ire per extentum funem est minus operosum.   

This will come to pass without labour.  
Hoc citra laborem, citra ullum negotium eveniet.  
Vltrò Deus hoc suppeditabit.   

He is wicked and nought.  
Est diagora deterior.  
Est bipedum nequissimus.  
Est malus, ac improbus.  
Est homo adulterinus.   

He forgetteth every thing.  
Est Grillo obliviosior.  
Est captus proprij nominis oblivione.  
Ventis omnia tradit.  
Omnia Letheis immergit aquis.   

Euill gotten goods, are evil spent.  
Malè parta, malè dilabuntur.  
Malè parrum, malè disperit.   

There was wonderful misery.  
Fuit Sybaritica calamitas.  
Fuit mare malorum.  
Fuit Lerna malorum.   

He can spy his tyme.  
Scit servire tempori.  
Scit servire scenae.  
Scit uti foro.  
Est Spartam nactus.  
Est omnium horarum homo.   

The matter is now sure.  
Res est in vado.  
Res est in tranquillo.  
Res navigat in portu.  
Rem factam habes.  
In utramuis aurem dormias.  
Extra lutum pedes habes.  
Es extra periculum.   

All my hope is proved vain.  
Thesaurus meus carbones fuerunt.  
Bolus ereptus est è faucibus meis.  
In spem frustratam incidi.  
Nucleum amisi.   

He is filthy and sluttish.  
Est planè sordidus.  
Lutum luto purgat.  
Cubito nasum emungit.  
Est ex aula Telemachi.   

He is greatly exstemed.  
Magni aestimatur.  
Magno habetur in precio.  
Monstratur digito.  
Eum mirantur omnes, ut pueri junonis avem.   

He seeketh how to help himself, or he studieth for his own profit.  
Decorat se ipsum.  
Tunica pallio propior est.  
Omnes sibi melius esse malunt, quàm alteri.  
Sibi ipsi balneum ministrat.  
Sibi ipsi tantùm canit.   

Thou dost repent to late.  
Serò sapiunt Phryges.  
Cumani serò sapiunt.  
Malo accepto stultus sapit.  
Piscator ictus sapit.  
Factum stultus agnoscit.  
Quae nocent, docent.   

keep my words in secret.  
Hoc terra defodias.  
In aurem hoc tibi dictum sit.  
Hoc mortuo commissum sit.   

Thou makest evil comparison.  
Aquilam noctuae comparas.  
Cicadae apem comparas.  
Mineruae felem comparas.  
Culicem elephanti comparas.  
Tibiam tubae comparas.  
Cancrum lepori comparas.  
Congregas cum leonibus vulpe●.  
Formicam confers camelo.  
Coruum lusciniae comparas.  
Graculus est inter Musas.  
Anser est inter olores.   

Go with good luck.  
Abi dextro Hercule, Amico Hercule.  
Abi bonis avibus.  
Abi dextro Genio.  
Abi omine auspicato.  
Abi Diis hominibusue plaudentibus.   

Go with evil luck.  
Abi sinistro Hercule.  
Abi sinistro Genio.  
Abi Diis adversis.  
Abi malis avibus.  
Abi infausto omine.   

He is so old, that he is able to do nothing.  
Ad Tithoni senectam est provectus.  
Ad annos Nestoreos pervenit.  
Est vivum cadaver.  
Instat capulo.  
Vivit ultra pensum.  
Charonti naulum iam praeparat.   

He is altogether rude & unmannerly.  
Est totus agrestis.  
Seruilem capillum prae se fert.  
Est camelus saltans.  
Est inelegantior Libethriis.  
Est auris Boeotica.   

Willingly.  
Libenter.  
Serena fronte.  
Laeta facie.  
Grato animo.  
Laero vultu.   

He useth much severity.  
Ad vinum resecat.  
Radit usque ad cutem.  
Summum ins, summa est iniuria.   

He speaketh truly.  
Folium Sibyllae recitat.  
Ex tripod loquitur.   

He is overcomed, or he confesseth that he is overcomed.  
Herbam porrigit.  
Dat manus.  
Arena cedit.  
mart sub adverso patitur sua signa iancere.   
DEO SOLI GLORIA, LAUS, ET HONOR.   

ERRATA SIC CORRIGITO.  
●agina. 1. linea. 16. per libenter, lege, perlibenter. lin. 17. comendatum, le. commendatum. Pag. 3. lin. 4. Multis iugis, curis, le. Multijugis curis. lin. 5. sane, le. sanen. lin. 15. studiossis, le. studiosis. lin. 17. estimat, le. aestimat. lin. 18. suscipit, le. suspicit. lin. 19 studiossus, le. studiosus. Pag. 4. lin. 2. precipuus, le. praecipuus. lin. 15. disipui, le. desipui. li. 26. expit, le. cepit. lin. 27. pray, le. prae. Pag. 5. lin. 3. incraedibile, le. incredibile. lin. 12. &. 23. letitia, le. laetitia. li. 17. tedia, le. taedia. Pag. 6. lin. 1. Magne, le. Magnae. lin. cad. redisse, le. rediisse. lin. 5. presto, le. praesto. Pag. 7. li. 10. unicae, le. unice. Pag. 8. lin. 24. ipsa, le. ipso. Pag. 10. lin. 20. amicia le. amicitia. lin. vlt. quibuscunque, le. quibuscum. Pag. 12. lin. 9 Incredibilis, le. Incredibili. lin. 10. possem, le. possum. Pag. 14. lin. 6. sententiam, le. sentiam. Pag. 15. li. 22. utique, le. ubique. Pag. 16. lin. 7. devideret, le. divideret. Pag. 17. lin. 23. speciossus, leg. speciosius. Pag. 19 lin. 8. tu, le. ut. Pag. 20. lin. 1. exoctus, le. excoctus. lin. 2. precaeteris, le. praeca●●ris. lin. 11. &. 20. Praecor, le. Precor. lin. 19 caetui, le. coetui. Pag. 22. li. 5. ae, le. ad. lin. 8. Perscrutandi, le. Perscrutanti. Pag. 25. lin. 7. nihil, le. nihili. lin. 18. sine, le. sine. Pag. 26. lin. 18. 19 &. 20. Paulo, le. paulò. Pag. 33. lin. 29. Non veterim, le. Manu●●● verterim. Pag. 34. lin. 6. intorem, le. nitorem. li. 30. &. 32. detrementi, le. detrimenti. Pag. 36. lin. 18. cupidor, le. cupidior. Pag. 37. li. 10. di, le. de. li●. 〈◊〉, le●●●edā. ●●d. lin. comitia, le. convitia. Pag. 38. li. 9 In, le. Id. ●llig. 〈◊〉. lin. ●●. coeptae, le. coeptae. li. 29. incolumen, le. incolumem. Pag. 41. li. vl●. qua●●igiota, le. quadraginta. Pa. 43. li. 4. calentissimus, le. callentissimus. Pag. 45. lin. 23. Carriage, le. Corrige. lin. 26. Terrimos te, le. Teterrimos. lin. 28. p●lestra literarie, le. palaestrae literariae. lin. 30. infinite, le. infinitae. lin. vlt. pallidis, le. Palladis. ead. lin. consumatissimusque, deg consummatissimusque. Pag. 46. lin. 1. pallidam, leg. Palladiam. lin. 13. sino, le. sino. Pag. 48. lin. 7. fame, le. famae. lin. 14. Acerimè, lege, Acerrimè.  
FINIS.