1 





LIBRARY OF CONGRESS. I 

ê 

5 jm#^ Jlt&sL | 



i | UNITED STATES OP AMERICA. | 



BEKNOPTE GESCHIEDENIS 



KOLONIE SURINAME, 



VOOR DE MEER GEVORDERDE JEUGD , 



DOOR 



H. L. E. VLIER. 




AMSTERDAM, 

H. DE HOOGH. 

1 8 63. 

TT 



, * 




VOORREDE. 



Het is niet te ontkennen, dat het lager onderwijs in 
Suriname, sedert de laatste jaren, aanmerkelijk is verbe- 
terd. Door de oprigting van scholen, bepaaldelijk voor 
meisjes, is in eene groote behoefte der middelen van op- 
voeding voorzien. 

Hoe doelmatig het onderwijs op deze scholen ook zij; 
welke nuttige kundigheden aan de jeugd ook voorden mede- 
gedeeld, zoo heeft het mij meermalen leed gedaan , kinderen 
van 14 en meerdere jaren de geschiedenissen van vreemde 
volken te hooren verhalen, terwijl zij in die van hun eigen 
land volstrekt onbedreven zijn, omdat de geschiedenis van 
Suriname , uit gebrek aan een daartoe strekkend school- 
boek, niet onderwezen wordt. 

Hierover ernstig gepeinsd hebbende, besloot ik te be- 
proeven, in hoeverre het mij zoude kunnen gelukken, hier- 

\ omtrent mijne jeugdige landgenooten dienstig te zijn. 

1* 



4 

De volgende bladen zijn de vruchten mijner daartoe 
aangewende pogingen. 

Ik gevoelde bij dien arbeid de zwakheid mijner krach- 
ten, doch ik rekende, bij deze proef, op eene' welwillende 
toegevendheid en eene bescheidene beoordeeling. 

Mogten, door mijn schrijven, de lust en de ijver van 
anderen opgewekt en aangewakkerd worden, om een beter 
en geschikter boekje voor de Jeugd zamen te stellen, dan 
voorzeker zouden de beste wenschen vervuld worden van 

de Schrijfster. 

Parajiaeibo, December 1861. 



Lieve Jeugd! 



Wanneer men u de geschiedenis van vreemde lan- 
den verhaalt, luistert gij steeds oplettend er naar; en 
zoudt ge niet geheel oor en hart willen leenen, nu ik 
u de geschiedenis van ons dierbaar vaderland, het 
onschatbare Suriname, wensch mede te deelen? 

Gewis ! Gij bemint de plaats uwer geboorte en in- 
woning, waar ge niet slechts het eerste levenslicht 
hebt aanschouwd, maar ook zoo vele zegeningen uit 
de hand des Hemelschen Vaders ontvangt; doch die 
liefde behoort ook gegrond te zijn op eene genoegzame 
kennis van hare geschiedenis en hare inwendige ge- 
steldheid. Daardoor zal uwe belangstelling in haar 
lot toenemen, en hare welvaart en bloei u innig ter 
harte gaan. 

Dit wilt ge immers ? Welnu , luister dan ! 

De kolonie Suriname of Nederlands ch- Guiana wordt 
ten Noorden begrensd door den Atlantischen Oceaan, 
ten Oosten door de rivier Maroivyne , welke haar van 
Cayenne scheidt, ten Zuiden loopt zij in eeuwen oude 
wouden uit, en ten Westen wordt zij door de rivier 
Corantyn, die haar van Britsch- Guiana of de Berbice 
scheidt, bepaald. 

Deze beide grensrivieren Marowyne en Corantyn zijn 
omstreeks 57 uren van elkander verwijderd. Suriname 



6 



ligt dus in het Noordelijke gedeelte van Zuid- Amerika 
tusschen 57° en 54' W. L., en tusschen 6° en 2' N. B. 
van Greenivich) en heeft eene uitgestrektheid van 2800 
□ geographische mijlen, waarvan slechts 700 mijlen 
bekend zijn. 

De kolonie draagt den naam van de hoofdrivier, 
waaraan de stad Paramaribo gelegen is. 

Men veronderstelt dat deze rivier haren naam ont- 
leent van eenen Indiaanschen stam (de Surineri), welke 
vroeger aan de Amazonen rivier woonde, en van daar 
naar hier overgekomen was; doch dit is slechts eene 
gissing, waaraan bewijzen ontbreken. 

Duister en aan vele twijfelingen onderhevig, zijn de 
berigten omtrent de eerste grondleggers dezer volk- 
planting. Ik zal mij niet verdiepen, door die duister- 
nis heen te dringen, daar zij niet anders bevat dan 
eene aaneenschakeling van oorlogen en gevechten , 
waaraan gij toch niets hebben zoudt. 

Bepalen wij ons dus liever tot datgene , hetwelk uit 
echte bronnen geput is. 



KOMST VAN MARECHAL. 
1630. 

Na de ontdekking van het nieuwe werelddeel, Ame- 
rika (1492) , werden vele togten door Spanjaarden , 
Portugezen, Engelschen, Hollanders, Zeeuwen en Fran- 
schen naar Guiana gedaan, ten einde daar volkplan- 
tingen te stichten. Het gedeelte, dat wij bewonen, 
was ook het doelwit van veler pogingen. Men vond 
echter tegenstand bij de oorspronkelijke bewoners dezer 



7 



landstreek, de Indianen, zoodat die ondernemingen ge- 
heel mislukten. 

De eerste geregelde vestiging van Europeanen in 
Suriname, lieve kinderen! vond plaats in het jaar 1630. 
Het was een Engelsch kapitein , Marechal genaamd , 
die toen , met een zestigtal zijner landgenooten , hier 
aankwam , en zich , met de zijnen , aan de Parakreek , 
welke zich in de rivier Suriname stort, nederzette. 

De oevers van Para werden alzoo de eerste be- 
bouwde gronden van ons land, en de toenmalige kui- 
tuur bepaalde zich tot de tabakteelt. 

De verschillende Indiaansche stammen, waarvan de 
nakomelingen nog in ons midden wonen, waren de 
eenige bewoners, die Marechal aantrof. 

Deze stammen leefden destijds meestal in vijand- 
schap; dikwijls beoorloogden zij elkander en maakten 
de krijgsgevangenen tot hunne slaven. 

Uit alles blijkt het , dat de Indianen, even als hunne 
nakomelingen, de voorkeur gaven aan eene zwervende 
levenswijze, terwijl zij zich onderhielden met de jagt 
en vischvangst. 

Het voorbeeld der nijvere Europeanen , die onder 
Marechal arbeidden, had niet den geringsten invloed 
op hen ; echter lieten zij de Engelschen ongestoord , 
en gingen zelfs op een' vrij goeden voet met hen om. 

De Engelschen bouwden een klein fortje op het ter- 
rein, alwaar later de plantage Houttuin is aangelegd. 
Een weinig verder de Suriname opvarende, bevond 
zich, aan de regterhand, op de hoogte van Waterland, 
het stadje Thorarica of Santo Bridges. Deze plaats 
was zeer onregelmatig gebouwd en bestond uit onge- 
veer honderd hutten en eene kleine kapel. Dit dorp 
is evenwel spoedig in verval geraakt; bij de landing 



8 



van Cassard, in 1712, was daar slechts eene kleine 
bezetting. 

Digt bij de Separipabohreek (aan de boven Suriname) , 
werd ook een dorp aangelegd , de Zandpunt genaamd ; 
vóór dit dorp kwamen meestentijds de schepen ten 
anker. Later legde de Gouverneur Mauritius , op deze 
plek, de plantage la Simplicité aan. 

Inmiddels had een Nederlander , David Pieterz. de 
Vries, in Cayenne eene kolonie gesticht. Hij drong 
in 1634 tot de rivier Suriname door, en vond de En- 
gelschen in huizen wonen, welke met palisaden, als 
kleine fortjes, omzet waren. 

Van het jaar 1634 tot 1639 missen wij, niet alleen 
alle mededeelingen der oude schrijvers , maar tevens 
alle overleveringen. 

Of de Vries zich met Marechal vereenigd had, ligt 
in het onzekere, doch aangenomen, dat hij dit mogt 
gedaan hebben, zoo is dit niet van langen duur ge- 
weest, vermits 65 Franschen, onder den kapitein Poncet 
de Bretigny , uit Cayenne, in 1640, bezit van Suriname 
genomen en eene kolonie gesticht hebben , waar thans 
Paramaribo is. Deze Franschen schijnen toen het fort, 
later Zeelandia genaamd, aangelegd te hebben. Deze 
vestiging was niet van langen duur, want de toenma- 
lige ongezondheid van het klimaat, veroorzaakt door 
ondoordringbare bosschen en uitgestrekte moerassen , 
en de invallen der Indianen, noodzaakten hen deze 
nederzetting op te breken. 

Van het jaar 1644 begonnen de Portugesche Israëliten 
zich hier te vestigen; zij kwamen meerendeels uit 
Brazilië en uit de Nederlanden. Deze Israëliten genoten 
vele voorregten, als: vrijheid van godsdienstoefening, 
vrijheid van tienden, voor den tijd van twintig jaren. 



9 



het uitspreken van regt tot eene zekere som door hunne 
hoofdlieden enz. Deze Israëliten, zoowel als de En- 
gelschen, bezaten toen reeds slaven. 



LORD WILLOUGHBY, GRAAF VAN PARHAM. 
1650—1664. 

De Engelschen bleven meester van Suriname, doch 
hun bezit bepaalde zich slechts tot Para en den reg- 
teroever, in het opvaren van de Suriname, tot aan de 
landerijen, door de Marechalshreek doorsneden. 

Daar men in Engeland veel had gehoord aangaande 
de uitgestrektheid, vruchtbaarheid en rijkdom van dit 
land, zoo besloot Lord Parham, om zich van deze 
volkplanting meester te maken. 

Gij beseft wel , mijne vrienden , dat zijne landgenoo- 
ten alhier, niet alleen geene redenen hadden , om zich 
tegen hem te verzetten , maar ook vertrouwen moes- 
ten , door hem tegen alle vijandelijke aanvallen van 
buiten beveiligd en verdedigd te zullen worden. 

De Indianen waren hen genegen ; dus van dien kant 
had men ook geen tegenstand te duchten. 

Parham rustte in 1650 een schip uit, hetwelk hij 
naar Suriname zond. Door de bemanning werd , in 
zijn' naam , bij verdrag met de Indianen , bezit geno- 
men van het gedeelte lands , tusschen de rivieren Ma- 
roivyne en Saramacca. 

Aan het land zelf zou hij weinig gehad hebben , 
indien hij geene menschen had kunnen vinden, die 
genegen waren mede te gaan , om het te bevolken. 

Het nieuwe is steeds een groot lokaas geweest, en 
dit was hier ook het geval. 

1** 



10 



Doch Parham scheen geen genoegzaam vertrouwen 
in anderen te stellen. Hij begreep , dat , wilde hij zijne 
belangen behoorlijk behartigen, hij het genomen land 
zelf besturen moest. Uit dien hoofde trok hij in 1652 
naar Suriname, stelde zich terstond op een' goeden 
voet met de Indianen, en verkreeg hunne volkomene 
toestemming om, naar zijn welbehagen, alles in te 
rigten en uit te breiden. 

Yoor zooverre dit geschieden kon, deed de Lord 
den Indianen veel goeds, doch maakte ook veel ge- 
bruik van den invloed, welken hij op hen verkregen 
had. Met hunne hulp legde hij zich toe op het verder 
bouwen der forteres, en breidde de nederzetting uit, 
zoodat hij in den eigenlijken zin des woords, als de 
grondlegger van de, door de Indianen, naar hem ge- 
noemde stad Paramaribo, beschouwd kan worden. 

Parham was destijds in het best van zijn leven, be- 
zield met een' vasten geest en eene onwrikbare stand- 
vastigheid, niet ontbloot van kundigheden; daarbij 
omringd van nijvere arbeiders, die op zijn aanraden 
hun vaderland verlaten hadden. 

Hij legde zich terstond toe op de ontginning der 
landerijen. Nadat hij het beste hout had verzonden, 
bepaalde hij zijne eerste bebouwing tot den tabak , en 
daarna tot het suikerriet. 

Intusschen hadden de Europeanen in Cayenne zeer 
veel van de inboorlingen, de Galibische Indianen, te 
lijden. Eindelijk werden zij door dezen van daar ver- 
dreven, zoodat zij, in 1654, pogingen deden , om zich 
in Suriname neder te zetten. De Engelschen, onder 
Majoor Ruff, weerden de vijandelijkheden, welke de 
Franschen, onder de aanvoering van de Braglione en 
Duplessis , gemeend hadden te moeten ondernemen, 



11 



wakker af. In stede van vijandig, werden zij later 
door de Engelschen vriendschappelijk ontvangen , en 
als mede-volkplanters opgenomen. 

Gij begrijpt zeker niet , lieve kinderen , hoe Lord 
Parham zoo eigenmagtig bezit van het land heeft kun- 
nen nemen. Destijds gold het regt van den sterkste 
zeer veel. 

Suriname behoorde toen aan niemand. Hij , die der- 
halve moed en gewapende hulp bezat, daarvan een 
nuttig gebruik wist te maken , en daarenboven de 
Indianen in zijn belang konde overhalen, was zeker, 
meester van het land te worden , en zich in zijn bezit 
te handhaven. 

Door eene akte van 2 Junij 1662 werd het regt van 
eigendom en het gebied over Suriname , door Karei II, 
Koning van Engeland^ aan Lord Parham en zijnen togt- 
genoot Lawrens Hide, zoon van den groot-Kanselier, 
graaf van Clarendon, plegtig toegekend. Vijf achter- 
eenvolgende jaren bleef Parham in het bezit daarvan, 
totdat de wisselvallige kans des oorlogs en andere 
omstandigheden hem dat bezit deden verliezen. 

Het schijnt dat hij , na het ontvangen van den gift- 
brief, naar Engeland is teruggekeerd; althans, in het- 
zelfde jaar 1662, stelde hij den kapitein William Biam 
tot zijn' gemagtigde aan ; later ontmoeten wij hem als 
Gouverneur van Berbice en daarna van Barbados. 



AANKOMST DER ZEEUWEN. 
1667—1669. 

^ De Franschen , in Cayenne , die zich sedert eenige 
jaren met de Indianen verzoend hadden , begonnen 



I 

12 

vijandelijkheden te plegen jegens de Nederlanders en 
de Israëliten, die toenmaals Cayenne bewoonden, en 
verjoegen hen ten laatste van daar. Het was in het 
jaar 1664, dat deze verdrevene kolonisten de wijk naar 
Suriname namen. Met vergunning der Engelschen , 
zetteden de Israëliten zich neder aan de boorden der 
rivier Suriname , terwijl de Nederlanders aan die der 
Commewijne de voorkeur gaven. 

De vlijtige Nederlanders legden zich daar met den 
meesten ijver op den landbouw toe, hetgeen de beste 
uitwerkselen te weeg bragt; dit verwekte — zoo als 
ge, mijne vrienden, ligtelijk kunt nagaan — afgunst, 
en de Engelschen besloten, hen van daar te verjagen. 

De Majoor Buff^ die waarschijnlijk met Parham naar 
Engeland was teruggekeerd, werd, tegen het einde van 

1666, naar hier gezonden, om de Nederlanders te 
verdrijven. Doch terzelfder tijd hadden de dappere 
Zeeuwen, onder bevel van den kapitein Abraham Cryn- 
sen, drie schepen naar Suriname uitgerust, één onder 
bevel van Crynsen zeiven, en de twee andere onder 
de kapiteins Philips Julius Lichtenberg en Maurits de 
Barna. Zij kwamen den 28 sten Februarij 1667 op de 
rivier Suriname , en bragten de Engelschen zoodanig 
in het naauw , dat deze genoodzaakt werden , zich in 
het kasteel, aan den oever, op te sluiten, alwaar zij 
door de Zeeuwen zóó hevig werden aangetast , dat zij 
het fort, bij verdrag van 5 Maart, overgaven. 

Crynsen noemde het bemagtigde fort: Zeelandia, be- 
zette het met 150 man, onder bevel van van Bomen, 
liet daar 15 stukken geschut achter, benevens levens- 
middelen en krijgsvoorraad voor zes maanden. 

Bij het voorloopig vredesverdrag van den 5 den Maart 

1667, was door Crynsen voorgeschreven, dat alle goe- 



13 



deren dergenen, die den eed van getrouwheid aan den 
Staat weigerden , verbeurd verklaard werden , en de 
bezetting krijgsgevangen gemaakt, terwijl op de plan- 
ters eene brandschatting van 100,000 Êg suiker gelegd 
werd. Men voldeed hieraan, zoo spoedig mogelijk. 

Crynsen zond toen naar Zeeland , met een bevracht 
schip, den gemaakten buit, die op ƒ 400,000 geschat 
werd, en benoemde, bij zijn vertrek, Maurits de Barna 
tot Gouverneur van Suriname. Deze is dus de eerste 
Nederlandsche Landvoogd dezer kolonie geweest. 

Op den 31 sten Julij van hetzelfde jaar werd, tusschen 
de vereenigde Nederlanden en Engeland, de vrede te 
Breda gesloten , bij welke gelegenheid het volle eigen- 
dom der kolonie aan Zeeland werd gewaarborgd. 

Het gemeenschappelijk belang vorderde, dat men de 
Engelschen goed behandelde, om alzoo niet in de dwa- 
ling van Karei II te vervallen, die, door zijn bevel 
om de Nederlanders van hier te verdrijven, het land 
te ontvolken en bebouwde velden aan de ruwe natuur 
terug te geven, aanleiding tot den inval der Zeeuwen 
gegeven had. 

In weerwil van de bepalingen, bij den vrede te 
Breda , werd de kolonie den 18 deü October 1667 op 
nieuw bedreigd door den kapitein John Hermans. Hij 
kw r am, na Cayenne veroverd te hebben, met eene vloot 
vóór het fort Zeelandia, hetwelk, na eene dappere 
verdediging, ingenomen, de bezetting krijgsgevangen 
gemaakt , en de kolonie deerlijk geplunderd werd. 

Men wil, dat deze verraderlijke verovering, door 
Parham, destijds Gouverneur van Berbice, was uitge- 
lokt, om zich over het verlies zijner kolonie wraak te 
verschaffen. Hoe het ook zij, die inval van Hermans , 
en later die van Henry Willoughby , zoon van Parham , 



14 



veroorzaakte groote schade aan de planters , door het 
vernielen van hunne molens en plantage-gebouwen. 
Hermans nam i bij zijn vertrek , Maurits de Mama , als 
gevangene, mede naar Barbados, terwijl Henry Wil- 
loughby de Engelschen dwong, naar Jamaica te ver- 
trekken, aan welke bedreiging 1200 zielen, benevens 
hunne slaven enz. , toegaven. 

Men zond hierop veelvuldige klagten in , wegens 
het schenden van het verdrag V8.ii Breda, tengevolge 
waarvan Karei II, Barham gelastte, de berokkende 
schade te vergoeden ; doch de geschiedenis zwijgt of 
hij hieraan gevolg gegeven heeft. 

In 1668 nam Abraham Crynsen weer bezit van Suri- 
name; doch vertrok reeds op den 16 den Februarij 1669 
naar Nederland. 



PHILIPS JULIUS LICHTENBERG. PIETER 
VERSTERRE £ i. ABEL THISSO a. i. 
TOBIAS ADRIAENSSEN a. i. 

1669—1678. 

Lichtenberg werd den 26 sten November 1668, dooi- 
de Staten-Generaal der vereenigde Nederlanden, tot 
Gouverneur van Suriname benoemd. Doch, daar hij 
sukkelend was, verzocht hij verlof, en keerde reeds 
in Januarij 1671 naar de Nederlanden, tot herstel 
zijner gezondheid , terug. Hij kwam niet weer in 
Suriname , en werd vervangen door den Kommandeur 
Pieter Versterre. 

De provincie Zeeland had, sedert 1667, het opper- 
bestuur over de kolonie behouden, doch op den 29 steü 
Januarij 1672 ging het , behoudens het regt van eigen- 



15 



dom van Zeeland , aan de Algemeene Staten over, en 
verkreeg daardoor grooten waarborg voor hare verde- 
diging en veiligheid. 

De vrede van West-Munster (9 Februarij 1674), be- 
vestigde nogmaals het bezit van Suriname aan den Staat. 

Versterre regeerde tot het jaar 1677, en stierf op 
den 22 sten Maart van dat jaar. 

Abel Thisso, Raad van Policie, trad nu op, a. i. 
tot dat hij, op den 22 sten December 1677, door Tobias 
Adriaenssen vervangen werd, als Luitenant-Gouverneur. 
Dit was echter niet van langen duur, want, den 15 den 
Maart 1678, vertrok Adriaenssen naar Nederland. 

Het bestuur werd toen , gedurende eenige maanden , 
waargenomen door Abel Thisso tot aan de komst van 
den Gouverneur Heinsius , die benoemd werd op den 
15 den Januarij 1678, doch eerst den 9 den September 
hier aankwam. 



JOHANNES HEINSIUS, GOUVERNEUR. 
EVERT YAN HEMERT a. i. VERBOOM. 

1678—1683. 

Reeds in de laatste jaren der vorige regeringen , 
vervolgens gedurende het kortstondige bestuur van 
Heinsius, werd de kolonie door de Caraïbische Indianen 
verontrust. 

De kolonisten beschuldigden zoowel den vroegeren 
als den toenmaligen Gouverneur, dat zij de oorzaak 
daarvan waren. Deze beschuldiging werd vervat in 
een vertoog, op den 17 den Mei 1679, aan de Staten- 
Generaal ingediend, door eenige kooplieden en andere 
belanghebbenden in de kolonie, waarbij krachtig aan- 



16 



gedrongen werd, om bijstand tegen de invallen dei- 
Indianen. Dit had ten gevolge , dat de Provincie en 
Admiraliteit van Zeeland de kosten voor het overzenden 
van 150 man, tot versterking van het garnizoen, op 
zich nam. 

Heinsius had , op eigen gezag , zekere koperen 
muntstukken, prijkende met een' papegaai, ingevoerd, 
waarvan de gangbaarheid, door de Staten-Generaal . 
kort daarna verboden werd. Hij stierf in April 1680, 
na een bestuur van 1V 2 jaar. Ter oorzake van de 
beschuldigingen tegen de Gouverneurs ingebragt , werd 
de waarneming van deze betrekking vooreerst onver- 
vuld gelaten. De Kommandeur Evert van Hemert nam 
het bestuur waar. Hij stierf evenwel in September 
1680 en werd vervangen door den Kommandeur 
Laurens Verboom, die aan het bestuur bleef tot de 
komst van van Sommelsdyck, 

Zeeland geraakte in 1682 , met de Staten van Hol- 
land, over het eigendomsregt van het fort Zeelandia, 
in twist , en besloot zich van de kolonie te ontdoen. 

Op den 10 deü Junij werd de verkoop daarvan aan 
particulieren, voor de som van ƒ260.000, tot stand 
gebragt. Deze particulieren vereenigden zich tot eene 
Maatschappij , onder den naam van West- Indische Kom- 
pagnie. Op den 23 sten September 1682 werd aan deze 
Kompagnie een octrooi, door de Algemeene Staten, die 
steeds het opperbestuur behielden , verleend. Hierbij 
werden alle mogelijke en uitsluitende regten van land- 
bouw , handel en scheepvaart aan de Kompagnie toe- 
gekend , en tevens de regten en verpligtingen der 
planters en ingezetenen van Suriname aangewezen. Bij 
dit octrooi werd dan ook bij uitsluiting aan de Kom- 
pagnie het regt toegekend, om negers uit Afrika te 



17 



vervoeren en hen in Suriname te verkoopen. Alle 
arbeid werd destijds , mijne lieve kinderen , door Euro- 
peanen verrigt, — ■ en onder welke omstandigheden! 
De geringe ontginning der zware bosschen en de uit- 
waseming van de moerassen, oefenden den nadeeligsten 
invloed op de gezondheid der arbeiders uit. Desniet- 
temin hebben zij zich daaraan niet onttrokken. Zij 
hebben woeste bosschen geveld en in bloeijende velden 
herschapen; het hout voor de woningen en fabrie- 
ken is door hen geveld en bewerkt. Hieruit volgt 
dus zeer duidelijk, dat, mogten Europeanen, voor 
meer dan twee eeuwen , in de mogelijkheid geweest 
zijn , in deze kolonie het land te bebouwen , zij gewis 
in onze dagen daartoe beter in staat zullen zijn. 

De groote kosten van beheer der toenemende bevol- 
king, maar vooral die van hare verdedigings- en vei- 
ligheidsmiddelen, deden de bewindhebbers der Kom- 
pagnie, in 1683, besluiten, om V 3 gedeelte daarvan te 
verkoopen. Dit geschiedde voor V 3 aan de stad Amster- 
dam en y 3 aan Cornelis van Aerssen van Sommelsdyck , 
Heere van Sommelsdyck , Spyk, Plate en Bommel, Siere 
en Markies van Chatillon, Baron van Berniere in Bas- 
sois enz. Deze vereeniging nam den titel aan van 
Geoctroijeerde Sociëteit van Suriname, en voerde drie 
wapens op een schild, namelijk dat van Amsterdam, 
dat van het huis van Sommelsdyck en dat der kolonie. 

De geoctroijeerde Sociëteit bleef ook onder het op- 
pergezag der Algemeene Staten. Inmiddels hadden 
zes der Vereenigde Nederlandsche Provinciën , bij on- 
derscheidene akten , zich plegtig verbonden tot het 
overzenden en onderhouden van krijgsvolk voor Su- 
riname. 



18 



CORNELIS AERSSEN VAN SOMMELSDYCK. 
1683—1^88. 

Van Sommélsdych had aangenomen om , zoo spoedig 
doenlijk , naar Suriname te vertrekken en de waardig- 
heid van Gouverneur te aanvaarden. Hij had plegtig 
afgezien van alle geldelijke voordeelen aan die hooge 
betrekking verbonden, doch alleen bedongen, dat de 
schepen der Sociëteit hem van Fransche wijnen en 
specerijen voorzien zouden. 

Op den 3 den September 1683 vertrok hij uit de Neder- 
landen , en kwam den 23 steu November in Suriname aan. 

Monseigneur van Sommélsdych , zoo als hij zich gaarne 
liet noemen, was van een zeer streng en vast karak- 
ter. Hij vond hier veel , dat verbeterd moest worden , 
en slaagde er ook zeer spoedig in de orde te herstel- 
len, hoewel hij zich hierdoor den algemeenen haat op 
den hals haalde. 

De menigvuldige goede verordeningen , door hem 
gemaakt, toonen aan, dat hij kennis van regeren be 
zat, en vooral, dat hij eene verafgelegene kolonie, 
die jaarlijks met onbeschaafde menschen bevolkt werd, 
goed en voordeelig wist te besturen. 

De keuze, mijne vrienden! die hij deed, om Suri- 
name met Nederlanders te bevolken, hoezeer overeen- 
komstig met den geest van dien tijd, werd noodlottig 
voor hem zeiven; terwijl daaruit noodwendig de zede- 
lijke toestand der kolonie zeer veel lijden moest. Hij 
drong namelijk bij de Staten-Generaal door, dat deze 
eindelijk den 20 sten Julij 1684 besloten, dat de misdadi- 
gers, in plaats van in gevangenissen opgesloten te 
worden, voortaan naar Suriname zouden worden ge- 



19 



zonden. Aan dit besluit werd dan ook gevolg gege- 
ven, zoodat achtereenvolgens een aantal meuschen hier 
kwamen, wier omgang niet dan den nadeeligsten in- 
vloed op de overige bevolking uitoefenen konde. 

Daar de Indianen, vooral de Caraïben, niet ophiel- 
den de kolonie door hunne invallen te verontrusten , 
liet van Sommelsdyck , in 1683 en 1684, onophoudelijke 
togten tegen hen doen. Hij verwoestte vijf hunner 
dorpen , en gaf den last aan de planters om de Ca- 
raïben , waar zij hen ook tegen kwamen , zonder genade 
dood te schieten. Hij hield niet op , voordat hij een 
einde aan de bestaande geschillen tusschen deze en de 
planters had gemaakt, ten gevolge waarvan een vre- 
destraktaat gesloten werd , waarbij de drie hoofdstam- 
men, namelijk: Caraïben, Waroes en Arowakken, voor 
vrije lieden werden verklaard. 

In dit zelfde jaar 1684 sloot van Sommelsdyck een' 
vrede met de wegloopers aan de Coppename. Deze 
hadden aan de eerste bewoners van Suriname toebe- 
hoord, en waren bekend onder den naam van Gondie- 
negers. 

In 1684 stelde hij een' Raad van Policie en Cri- 
minele Justitie in, bestaande uit de aanzienlijkste in- 
gezetenen , en gekozen door stemgeregtigde burgers , 
zoo als, van dien tijd af, de benoeming van Raden 
van Policie heeft plaats gevonden. Dit voorregt der 
ingezetenen werd echter, bij den terugkeer van de 
kolonie onder het gebied van Nederland, in 1816 in- 
getrokken. 

Van Sommelsdyck bragt, op den 24 sten Januarij 1684, 
den last uit op de planters , om naauwkeurige staten 
in te dienen van alle personen , vrije of slaven, welke 
zich op iedere plantage bevonden , met bevel tevens 



20 



dat, bij elke tien slaven, een blanke of vrije persoon 
aanwezig moest zijn. Hij maakte voorts , gedurende 
het jaar 1684, verscheidene andere verordeningen en 
bepalingen , waarvan vele , gedurende bijkans ander- 
halve eeuw, in werking gebleven, nu en dan ver- 
nieuwd, of aan de herinnering terug geroepen zijn. 

Hij rigtte eene weeskamer op, tot het beheer van 
zoodanige nalatenschappen , waarvan de belanghebben- 
den minderjarig of afwezig waren. Hierbij kwam, dat 
hij de grootste zorg droeg voor de getrouwe opvolging 
en naleving zijner wetten. 

Onder het bestuur van dezen Landvoogd werd, in 
1685, de Synagoge der Israëliten op de Joden Savanna 
gesticht. De Israëliten , zoo als ik u te voren vertelde , 
lieve lezers ! vestigden zich aan de rivier Suriname, 
Daar bouwden zij , onder Samuel Cohen Nassy, aan den 
linker oever in het opvaren, 15 uren van Paramaribo 
verwijderd , aan den top van een' hoogen berg , een 
dorp , welke plek nu nog den naam draagt van Oude 
Savanna. Doch de invallen der Indianen en voorna- 
melijk de steilte des bergs, waardoor men voor on- 
gelukken vreesde , noodzaakten hen deze plaats te ver- 
laten, vooral, daar hun eenige uren van dit dorp af 
een stuk land geschonken werd , door eenen de Meza. 
Op dit terrein legden zij het tegenwoordig vervallen 
dorp: de Joden Savanna aan, op eenen schoonen heu- 
vel, verfraaiden het met eenige huizen en, in 1785, 
met eene keurige Synagoge, voorzien van eene regt- 
zaal. Dit dorp nam zeer spoedig toe in rijkom, groot- 
heid en aanzien, en gedurende meer dan eene eeuw 
hield het zich staande. Later is dit heerlijk vlek , door 
onderscheidene omstandigheden , in het diepste verval 
geraakt, terwijl de brand van den 10 den September 1832 



21 



het bijna geheel heeft vernietigd, zoodat daar thans 
niets dan armoede huisvest. 

Bij de komst van van Sommelsdyck was Paramaribo 
slechts een verstrooid dorp van ongeveer dertig huizen , 
meest allen kroegen , gedekt met pina (palmloof) en 
met palisaden omslagen. Hij bragt spoedig verbete- 
ring in den aanleg der stad, door haar met breede 
straten te verfraaijen, en weldra zag men deze plaats 
met gebouwen prijken en tot een aanzienlijk vlek aan- 
groeijen. De Gouverneur liet vervolgens de kade op- 
hoogen, van waterleidingen voorzien en beschoeijen. 
Ofschoon zoowel schepen der Sociëteit , als andere 
vaartuigen (ter sluik) slaven uit Afrika hier gebragt 
hebben, kan men nogtans den juisten tijd niet bepalen, 
wanneer die invoer begonnen is. Deze ongelukkigen 
werden voor het grootste gedeelte door de planters 
gekocht, naar hunne plantages overgebragt en tot den 
landbouw aangewend. De anderen , die het eigendom 
der Sociëteit bleven, werden door den Gouverneur ge- 
bruikt, om met soldaten mede te werken aan de her- 
bouwing en vergrooting der toenmalige forteres Cottica^ 
later Sommelsdyck geheeten. 

Het zal voorzeker veel moeite gekost hebben , de 
arme Afrikanen een' arbeid te leeren , die hun geheel 
onbekend was , met gereedschappen te werken , welke 
zy vroeger nooit gezien hadden. Het pleit dus voor 
den ijver en de volharding onzer voorzaten , dat zij 
die menschen dienstbaar aan hunne belangen gemaakt 
hebben ; doch die ijver en deze volharding werden 
somwijlen te zeer overdreven , gingen wel eens tot 
baldadigheden over , en gaven aanleiding dat deze 
Afrikanen zich van de plantages, waaraan zij toebe- 



22 



hoorden, verwijderden, en zich in debosschen, welke 
de onderscheidene rivieren omzoomden, schuil hielden. 
Van Sommelsdych vaardigde toen plakaten uit , waarbij 
hij het wegloopen der slaven wilde tegengaan ; hij be- 
paalde premiën voor hunne op vangst , en beval nadruk- 
kelijk, om hen met een gloeijend ijzer op den arm 
te merken, zoowel om bij het aanhouden te kunnen 
weten, wien zij toebehoorden, als om te voorkomen, 
dat er negers ter sluik aangebragt werden. Dat af- 
schuwelijk brandmerken , waarvoor uw jeugdig hart 
zonder twijfel gruwt, mijne vrienden! is later, bij 
meerdere beschaving en vooral bij de afschaffing van 
den slavenhandel, van zelve vervallen. 

In den aanvang waren de overige leden der Sociëteit 
zeer tevreden met hetgeen van Sommelsdych ten be- 
hoeve der kolonie deed; doch de onverzettelijke door- 
drijving zijner plannen; — de strengheid waarmede 
hij alles onderhield; — de belastingen, welke hij op 
den invoer van dranken had geheven , bragten hem 
in ongenade bij de Edel Groot Achtbare Heeren Di- 
recteuren der Sociëteit. Verscheidene beschuldigingen 
werden door de ingezetenen tegen hem ingebragt. Hij 
verdedigde zich hiertegen , in eene reeks van brieven. 
Deze brieven, lieve kinderen! zijn niet op een' beleef- 
den en kieschen toon gesteld, maar ademen het be- 
leedigd gevoel van een' man van dien tijd, op wien 
de moeijelijke taak rustte, om menschen van onder- 
scheiden landaard en karakter, tot burgers eener wel- 
ingerigte maatschappij te vormen, — van een' man, 
die niets minder dan zijn leven in de waagschaal had 
gesteld , om hetgene reeds aangevangen was , tot vol- 
komenheid te brengen. 

Het was een onaangenaam leven tusschen den Gou- 



23 



verneur en de Ingezetenen; doch hij was de man niet, 
die, door onaangenaamheden van dien aard, van zijne 
stelling konde gebragt worden. Hij bleef volstandig 
uitvoeren en bevelen, hetgeen hij meende, met zijnen 
pligt overeenkomstig te zijn. 

Van Sommelsdy ck was ook, in het onderhouden der 
krijgstucht, zeer streng. Hij vorderde van het gar- 
nizoen, meerendeels uit misdadigers en tuchthuisboe- 
ven bestaande , veel en zwaar werk. Hij deelde hun 
veel slagen en een klein rantsoen levensmiddelen toe. 

Het was met dit volk , dat hij de Sommelsdy cksche 
kreek , achter de erven aan de Gravenstraat , heeft doen 
uitdelven en verbreeden. Het bosch langs den oever 
dier kreek moest neergeveld worden , ten einde de 
uitdelving te kunnen doen. Het is hoogst waarschijn- 
lijk, dat hij het voornemen heeft gehad, die kreek 
met andere kanalen te verbinden , om zoo doende , 
van die zijde, te allen tijde, de stad van water te 
voorzien. 

Ik behoef u niet te zeggen , kinderen ! dat het werk- 
volk met den bittersten haat jegens den Landvoogd 
vervuld werd, en slechts naar eene goede gelegenheid 
wachtte, om zich te wreken. Hij liet de soldaten, 
van steenen, door negers uitgehakt, eene glooijing aan 
den oever bij het fort Zeelandia maken. Zij moesten 
de zware klippen naar dat waterwerk dragen, terwijl 
op dat tijdstip de magazijnen van levensmiddelen zeer 
gering voorzien waren. De soldaten werden door den 
zwaren arbeid muitzuchtig. Daar aan gindsche zijde 
van het Gouvernementshuis, waar thans de drie rijen 
hooge tamarinde boomen prijken, stond in vroegere 
jaren eene laan van oranje boomen. Terwijl van Som- 
meUdyck) op den morgen van den 19 den Julij 1688, 



24 

met den Kommandeur Laurens Verboom, in die laan 
wandelde, kwamen elf zaamgezworene , half dronken e 
soldaten hem beter rantsoen afeischen. Hierop tastte 
de Gouverneur naar zijn' degen , om hen af te weren , 
doch den arm opheffende, gaven zij tegelijk vuur. 
De Landvoogd stortte, met het zwaard in de hand, 
na het bekomen van 47 wonden, dood bij den daar 
zijnde steenen put neder. Verboom bekwam, door zich 
vóór een' der rebellen te plaatsen, ten einde een' slag, 
die voor den Gouverneur bestemd was, af te weren, 
eene wonde in den onderbuik , waaraan hij negen da- 
gen daarna overleed. 

De muiters maakten zich toen meester van het fort 
Zeelandia, de krijgsbehoeften en de magazijnen van 
levensmiddelen; waarna zij het Gouvernementshuis 
plunderden. 

Des namiddags ten 5 ure werd het lijk van den 
vermoorden Landvoogd, door de rebellen , in het fort, 
plegtstatig ter aarde besteld. 

De inwoners waren door deze gebeurtenis zoo zeer 
in verlegenheid, dat zij zelfs een verdrag met de re- 
bellen sloten , waarbij hun pardon beloofd werd , wan- 
neer zij de ingezetenen verder in vrede lieten; doch 
daar zij aan boord van de Salamander gingen , om te 
ontsnappen, werden zij door twee schepen ingesloten 
en gevangen genomen. Elf hunner werden op den 
jsten Augustus 1688 ter dood veroordeeld en den 3 den 
daarop teregt gesteld, wordende drie levend geradbraakt 
en acht opgehangen, terwijl zestig medepligtigen nu 
en dan, bij vijf en zes, naar Holland gezonden wer- 
den. — Op last der tijdelijke regering werd op den 
3Qsten J u lij 1688 een' algemeene dank-, vast- en bede- 
dag gehouden, voor de genadige bewaring der kolonie 



en het herstel der rust na het gevangennemen der 
muiters. 

De weduwe van SommelsdycJc , die te 9 s Hage woonde , 
wenschte toen gaarne haar aandeel in de kolonie te 
verkoopen. Na vruchteloos dit aan de overige deel- 
genooten in de Sociëteit te koop te hebben aangebo- 
den , geraakte zij in onderhandeling met Willem III , 
koning van Engeland, stadhouder der Vereenigde Ne- 
derlanden. Van deze onderhandeling gaf zij den 12 den 
Februarij 1692 aan den burgemeester van Amsterdam 
kennis ; evenwel is deze verkoop niet tot stand ge- 
komen. Later, en wel in 1760, is dat derde aan- 
deel, door de familie van Sommelsdyck , voor de som 
van zeven honderd duizend gulden aan de stad Am- 
sterdam verkocht geworden. 



DE KOMMANDEUR ABRAHAM VAN 
VREDENBURGH. 

1688—1689. 

Het was zeker een zeer ongunstig tijdstip, mijne 
waarde vrienden ! waarop van Sommelsdyck zijn leven 
verloor, Zoo door kerkelijke als andere twisten, heersch- 
ten hier de grootste tweedragt en gisting. De Kom- 
mandeur Verboom, die voorloopig het bestuur op zich 
moest nemen , was daartoe buiten staat. Toen dit op 
den 20 sten Julij 1688 door van Vreedenburgh geschiedde, 
lag Verboom op sterven. 

Het bestuur werd den ridder de Chatülon, zoon van 
den vermoorden Landvoogd, aangeboden, doch door 
dezen , om familie-redenen , afgewezen ; eerst later ver- 
trok hij, met hetzelfde schip, waarmede van Scharp- 

2 



20 



kuisen de reis deed, naar Suriname, ter regeling van 
de nalatenschap zijns vaders. 

Van Vredenburgh nam tevens het komman deurschap 
a. i. over, en werd door de Raden van Policie tot hun 
medelid gekozen, hoewel dit in strijd was met het 
octrooi van 1682. Doch men vond zich verpligt, een' 
buitengewonen maatregel te nemen. De Raden ver- 
klaarden dit dan ook plegtig, met betuiging dat eene 
dusdanige benoeming, in het vervolg, van geene toe- 
passing zoude zijn. 

De forteres Sommelsdych aan de zamenvloeijing van 
de Commewyne en Cottica, was nog niet geheel vol- 
tooid en kon dus nog niet tot verdediging der kolonie 
strekken. Intusschen was het hoogst noodzakelijk om 
den mond der Cottica en Commewyne te dekken. 

De oorlog tusschen de Vereenigde Nederlanden en 
Lodewijk XIV van Frankrijk leverde de gegronde vrees 
op, dat deze vorst een' aanslag op Suriname onderne- 
men zoude. Gedurende dit tusschenbestuur werden 
de werkzaamheden te Sommelsdych met allen ijver voort- 
gezet, waartoe de planters tot de levering van twee 
derden hunner mannelijke slaven gelast werden , tegen 
een' huur, gelijkstaande aan de waarde van 12 gg suiker 
per dag. De Staten-Generaal waren zeer tevreden 
over de verrigtingen van dit tusschenbestuur, zoodat 
zij zich onbezwaard vonden om , op voorstel der Socië- 
teit, Abraham van Vredenburgh te bevestigen in de be- 
trekking van Kommandeur, en tevens zijne benoeming 
tot eersten Raad van Policie goed te keuren. 



27 



JAN VAN SCHARPHUISEN. 

1689—1696. 

Op den 20 sten December 1688 benoemde de rege- 
ring in Holland Jan van Scharphuisen tot Gouverneur 
van Suriname. Hij kwam , na eene ongelukkige reis , 
op den 8 sten Maart 1689 hier aan, en nam op den 
12 den dier maand het bestuur van deze, naar oproer 
overhellende , kolonie over, 

Door eene ernstige en tevens onpartijdige houding 
stilde van Scharphuisen allengs de inwendige oneenig- 
heden. 

Hij stelde eenen raad tot administratie van Civile 
Justitie aan. Deze raad werd gekozen uit de aanzien- 
lijkste ingezetenen, aan wie deze betrekking, als een 
blijk van vereering opgedragen werd , zoodat zij deze 
ambten, zonder eenige bezoldiging, moesten waarne- 
men. Doch aan den anderen kant leverde deze be- 
trekking, uit den aard der zaak, voordeden en voor- 
regten op , die rijkelijk opwogen tegen elke geldelijke 
belooning, welke men, naar het gebruik van dien tijd, 
den benoemden raadsheer zoude kunnen aanbieden. 
Immers, zij verkregen daardoor een aandeel in de 
wetgevende magt, en geene wet, door den Gouverneur 
ontworpen, mogt anders dan met meerderheid van stem- 
men aangenomen worden. Ook oefenden zij gedeelte- 
lijk de uitvoerende en regterlijke magt in strafzaken 
en ook wel eens in regtsgedingen uit, terwijl de be- 
noeming voor hun leven geschiedde. 

Van Scharphuisen was bij zijn vertrek uit Holland 
versterkt geworden met krijgsvolk, hetgeen hem bij- 
zonder te pas kwam, daar hij korten tijd na zijne 

2* 



28 



komst, zoo als men teregt had gevreesd, met een' ge- 
duchten buitenlandschen vijand te kampen had. 

Reeds in April 1689 werd de forteres Zeelandia in 
staat van verdediging gebragt. Onderwijl van Scharp- 
huisen zich onledig hield met het bedaren der inwen- 
dige onlusten, kwam in Suriname , op den 6 den Mei 
1689, eene Fransche vloot van negen oorlogschepen 
en een bombardeer-galjoot, onder bevel van den admi- 
raal du Casse, aan, met het voornemen om, namens 
Lodewijk XIV, de kolonie gewapenderhand in te nemen. 
Doch ten gevolge van de genomene maatregelen, stond 
ons schijnbaar nietig fortje Zeelandia een driedaagsch 
(van den 8 sten tot den 10 den Mei) bombardement door, 
en de vereenigde pogingen van het krijgsvolk, der 
kolonisten en schepelingen, deden het voornemen der 
Franschen , om de rivier Commewyne op te varen , ge- 
heel mislukken , waarna de vijandelijke schepen , na 
een groot verlies te hebben geleden, in zee staken. 

Onder de dapperste verdedigers der kolonie bevond 
zich de ridder de ChatiUon, zoon van den Gouverneur 
van Sommelsdych, die deerlijk gekwetst werd. 

Twee maanden later raakte een Fransch oorlogschip, 
tusschen de rivieren Corantyn en Coppename, in den 
modder vast. De schepelingen moesten, uit gebrek 
aan levensmiddelen, zich als krijgsgevangenen over- 
geven. Zij werden door den Landvoogd gehuisvest, 
en later, onder zekere voorwaarden, naar een der 
Fransche eilanden overgezonden. 

Van Scharphuisen maakte zich, bij het grootste ge- 
deelte der ingezetenen, zeer bemind. Doch hij trof in 
den Israëlitischen burger-kapitein Samuel Cohen Nassy, 
van het begin zijner regering af, een' bitteren vijand 
aan, die zijn' invloed maar al te zeer gebruikte, om, 



29 



zoowel zijne geloofsgenooten, als de overige ingezete- 
nen, tegen den Gouverneur in het harnas te jagen. 

Het is bekend, dat van Scharphuisen bij zijne aan- 
komst, toen Nassy zich bij hem vervoegde, dezen op 
eene terugstootende wijze ontving en behandelde. 

De beschuldigingen door Nassy tegen den Gouver- 
neur van Sommelsdyck vroeger ingebragt, konden wel 
niet anders dan eene groote vooringenomenheid tegen 
hem bij van Scharphuisen te weeg brengen. 

De magt welke Nassy, door zijn rijkdom, uitoefende, 
veroorzaakte veel kwaad ; zelfs zijne geloofsgenooten 
leden onder zijn' invloed zeer veel. 

Wel verre dat van Scharphuisen door deze omstan- 
digheden ontmoedigd werd, droegen ze integendeel bij 
om zijne geestkracht te versterken. 

Hij versterkte de forteressen Zeelandia en Sommelsdyck 
nog meer, en wel bepaaldelijk in de jaren 1689 en 1693. 

Hij droeg naauwkeurig zorg voor de invoering en 
invordering van de belastingen , overeenkomstig het 
octrooi, vernieuwde jaarlijks de plakaten omtrent de 
keuring der suiker, welke ten behoeve en voor reke- 
ning der Sociëteit, ter voldoening der belastingen af- 
gezonden moest worden; — en bragt, bij besluit van 
10 Januarij 1695, de bepaling van het octrooi in wer- 
king, waardoor van ieder opgezeten, vrije of slaaf , 
een hoofdgeld, ten bedrage van 50 fg suiker, opge- 
eischt moest worden. 

Gedurende het zevenjarig bestuur van den Gouver- 
neur van Scharphuisen heeft hij vele wetten ingevoerd, 
betrekkelijk de policie, ten opzigte van plantage-be- 
dienden enz. Ook heeft hij eene belasting geheven op 
den aankoop van slaven , paarden en runderen , be- 
paaldelijk tot bestrijding der kosten van het onderwijs. 



30 



Hij zorgde , dat de gronden behoorlijk bebouwd wer- 
den , en maakte bepalingen , welke de opneniers van 
landerijen daartoe noodzaakten, daar zij anders ge- 
vaar liepen, dat ze door het bestuur terug genomen 
werden. 

Op den 10 deu Julij 1691 rigtte hij een Collegie van 
kleine zaken op. Vroeger had hij Commissarissen be- 
noemd tot de bestiering der plaatselijke policie , onder 
den naam van Collegie van gemeene weide. — Ook rigtte 
hij , in 1795 bij het Gouvernementsplein , eene markt op. 

De stipte naauwgezetheid , waarmede hij de belangen 
der Sociëteit behartigde, misschien ook de strenge 
maatregelen tegen eenige ingezetenen , door de omstan- 
digheden van dien tijd gevorderd, deden hem, van 
verschillende zijde, van willekeur en misbruikmaking 
van gezag, beschuldigen. Hij werd in 1696 in Holland 
terug geroepen en op den 14 deü Mei van dat jaar opge- 
volgd door Mr. Paul van der Veen, 

Van Schar 'phnis en begaf zich van Suriname met het 
schip Brigdamme , werd door Fransche kapers genomen 
en te St. Malo opgebragt. In aanmerking nemende de 
gastvrijheid, welke hij de krijgsgevangenen van het 
Fransche oorlogschip vroeger bewezen had, bekwam 
hij een paspoort, en zette zijne reis voort naar de 
Nederlanden. 

In Nederland, werden, door Samuel Cohen Nassy, wiens 
rijkdom hem ook buiten de kolonie een' grooten invloed 
had bezorgd, vele klagten tegen van Scharphuisen in- 
gebragt, waarvan het gevolg was, dat hij genoodzaakt 
werd, zich te regtvaardigen. De uitslag der aanklag- 
ten vindt men nogtans, evenmin in het door de na- 
zaten van Nassy uitgegeven werk: Essai Historique, 
als bij andere schrijvers aangeteekend. Doch, daar 



31 



Nassy hem zóó vijandig was , en door zijn' invloed 
dezen Gouverneur tot het geven van rekenschap had 
doen noodzaken, zou hij zeker niet nagelaten hebben , 
van dezen uitslag melding te maken, als die voor van 
Scharphuisen nadeelig ware geweest. 



Mr. PAUL VAN DER VEEN. 
1696—1707. 

Kort na de aanvaarding van zijn bestuur werd Su- 
riname door een' tweeden aanval van eene Fransche 
vloot, onder bevel van de Gennis en de Feroles, Gou- 
verneur van Cai/enne, bedreigd. De laatste echter ver- 
nam van de Indianen , dat op de reede twee zware 
oorlogschepen lagen, hetgeen hem zoodanig afschrikte, 
dat hij van zijn plan afzag. De kolonie was zoo zeer 
in bloei toegenomen, dat de Franschen er zeer begeerig 
naar werden. Dezen keer echter mislukte hun oogmerk, 
doch de gedenkrollen der Surinaamsche geschiedenis 
bevatten 16 jaren later het verslag eener onderneming, 
die de nadeeligste uitwerkselen heeft te weeg gebragt. 

Op dit tijdstip begonnen de Marrons (boschnegers) 
zich als inlandsche vijanden berucht te maken. Door 
hunne nabijheid konden zij veel kwaads uitrigten, ter- 
wijl zij, door den moeijelijken toegang tot hunne schuil- 
hoeken, voor vervolgingen bevrijd waren. Gedurende 
het jaar 1690 waren zij begonnen met de inwoners 
aan te vallen en gingen hiermede voort. Van der Veen 
trachtte in 1698, door het beperken van gemeenschap 
en het verbieden van den handel met slaven , door 
het verhoogen der vanggelden en zoo al meer, het 
wegloopen tegen te gaan, maar vruchteloos. 



32 



De planters vonden echter in den afschuwelijken 
menschen- of slavenhandel eenige schadeloosstelling voor 
hunne verliezen, door den aankoop van andere slaven, 
waardoor zij hunne zaken voortzetten konden. 

Onderscheidene vereenigingen vonden onder de weg- 
loopers plaats, en men kan het jaar 1701 aanmerken 
als het tijdstip, dat ze de belangrijkste plunderingen 
gedaan hebben, terwijl zij, in het volgend jaar, den 
planter van der Kamp allerwreedaardigst op zijne plan- 
tage vermoordden. 

Het fort Sommelsdych schijnt hen eenige vrees inge- 
boezemd te hebben, want tot 1712 zwijgen de be- 
staande oorkonden , zoo wel als de geschiedschrijvers > 
van de Marrons. 

Na elf jaren het bestuur gehandhaafd te hebben en 
terwijl de kolonie, vooral in den landbouw bijzonder 
bloeide, verzocht en verkreeg van der Veen zijn eervol 
ontslag, en droeg den 2 den Maart 1707 de waardigheid 
van Gouverneur aan Mr. Wilhelm de Gruyter over. 



Mr. WILHELM DE GRUYTER, GOUVERNEUR. 
TUSSCHENBESTUUR VAN FRANQOIS AN- 
THONY DE RAYNEVAL a. i. JOHAN 
DE GOYER, GOUVERNEUR. 

1707—1716. 

De regering van Wilhelm de Gruyter was zeer kort- 
stondig, daar hij op den 4 den October 1707, naauw- 
lijks zeven maanden na zijne inhuldiging, overleden is. 
Hij werd opgevolgd door den Kommandeur Franqois 
Anthony de Rayneval a. i. , die het bestuur waarnam tot 
den 18 den Januarij 1710, terwijl toen als Gouverneur 



33 



gehuldigd werd: Johan de Goyer , die twee dagen te 
voren in Suriname met het schip Isabella, kapitein 
Willem de Goyer, was aangekomen. 

In weerwil, mijne vrienden, dat de oorlog in Europa 
hevig woedde, genoot men hier nog, in 1711 en in 
de eerste maanden van 1712, de grootste rust en den 
ongestoordsten vrede. Doch , gedurende het laatste 
gedeelte van dat jaar, werd Suriname twee malen door 
de Franschen aangevallen. 

De eerste maal kwamen zij op den 8 ste11 Junij 1712, 
met eenige schepen , onder den Admiraal Jacques Gas- 
sard 3 de rivier Suriname opzeilen. Zij werden echter, 
na eenige vruchtelooze pogingen , genoodzaakt , terug 
te keeren , en den 14 den dier maand wederom zee te 
kiezen. 

Deze gelukkige uitslag werd , op last van den Gou- 
verneur, door een 1 algemeenen dank-, vast- en bede- 
dag, godsdienstig gevierd. 

Vier maanden na dezen mislukten aanval kwamen 
de Franschen , onder aanvoer van denzelfden Admiraal 
Jacques Cassard, met eene sterke magt van 8 oorlog- 
schepen en 30 platbodems vaartuigen , waarop 3,000 
man troepen, andermaal opdagen. Den 8 steü October 
zeilden zij de rivier op , en tastten , den volgenden 
dag, Paramaribo aan, vanwaar zij zulk een' hevigen 
tegenstand ondervonden , dat zij terugdeinsden. 

Zij deden daarop eenige aanvallen op verschillende 
punten, maar werden steeds met verlies afgeweerd. 
Doch, nu voeren zij de rivier hooger op , verspreidden 
zich hier en daar, maakten zich meester der plantages 
aan de rivier Suriname tot aan de Joden- Savanna , en 
van verscheidene aan de Pardkreek. 

Het gevaar, waarin men, niet slechts voor zijne 

2** 



34 



bezittingen , maar ook voor zijn leven verkeerde , mijne 
vrienden, duurde tot den 27 sten October, toen de rege- 
ring zich in de noodzakelijke verpligting bevond, over 
eene brandschatting in onderhandeling te treden, die 
gelukkig tot stand kwam. 

De kolonisten werden door Cassard bedreigd, dat hij 
alles te vuur en te zwaard zoude vernietigen , in geval 
de brandschatting niet uitbetaald werd. De eisch was 
voor dien tijd zeer hoog n. 1. 40 ten honderd van 
alle bezittingen der gegoede ingezetenen, en bedroeg 
ƒ 747,350 Surinaamsch, of ƒ 682,800 Holl. Courant. 

Cassard verliet, met zijne vloot, Suriname op den 
12 den December. De kolonisten hadden gegeven , wat 
zij geven konden , en stelden aldus de regering in staat , 
om van den vijand zoo spoedig mogelijk ontslagen te 
worden. In het volgend jaar werden de ingezetenen 
opgeroepen, om van hunne bezittingen naauwkeurige 
begrootingen over te leggen , ten einde daarop aange- 
slagen te worden, om in de algemeene ramp te deelen. 
Tevens werden, met overleg van de aanzienlijkste bur- 
gers, pogingen beraamd tot betere verdedigingsmid- 
delen tegen den buitenlandschen vijand. 

De bepalingen, ontstaan uit den aanslag op de in- 
woners, voor de brandschatting, verwekten veel twist 
en oneenigheden , en lang duurde het, vóór dat deze 
zaak geheel ten einde liep. Die aanval van Cassard 
beroofde de inwoners niet alleen van 40 percent der 
waarde hunner bezittingen , maar daaruit vloeiden 
oneindig grootere nadeelen voort, die onherstelbaar 
waren, de kolonie een' grooten schok toebragten , den 
grond tot haar verval legden en, na verloop van jaren, 
op vele tonnen schats en duizende menschenlevens te 
staan kwamen. 



35 



Gedurende het verblijf van Cassard hadden ver- 
scheidene planters , om van de brandschatting vrij te 
komen, hunne slaven zoo lang willen verbergen, en 
hen daarom naar de bosschen gezonden, van waar 
slechts een klein gedeelte uit eigen beweging terug 
kwam. 

Na het vertrek van Cassard deed men alle moeite 
om de achtergeblevenen terug te doen keeren , doch 
dit was natuurlijk zonder goed gevolg. Zij bleven in 
de bosschen , sloten zich aan andere wegloopers aan , 
leefden van den roof en plunderden even als de overige 
Marrons op de plantages alles uit, totdat de regering 
zich in de noodzakelijke verpligting gebragt zag, hen 
te beoorlogen, en, na vele bloedige gevechten, een 
verdrag met hen aan te gaan. 

In 1713 hadden de Marrons, welke zich in de wil- 
dernissen van Para ophielden , een timmerman , op de 
plantage van Govert Andriessen , om het leven gebragt, 
en vervolgens alles uitgeplunderd. Dit gaf aanleiding 
dat de ingezetenen toen een vertoog opzonden aan de 
Staten-Generaal, waarin zij klagten tegen de regering, 
wegens de slechte verdedigingsmiddelen, aanvoerden. 

Dit adres werd aan het Koloniaal Gouvernement, 
tot onderzoek , gezonden , en daar men van de gegrond- 
heid der bezwaren ten volle overtuigd was, werd er 
eene oproeping gedaan, ten einde hierover te beraad- 
slagen, en middelen ter verbetering aan te wenden. 
Deze bijeenkomsten, waarbij ieder zijn oordeel om- 
trent de bedoelde zaak , met vrijmoedigheid te kennen 
gaf, vonden in den loop der maand November 1714 
plaats. 

Ten aanzien van het doel, n. 1 de versterking, waren 
allen eenstemmig van gevoelen, dat dit niet uitgesteld 



36 



kon worden ; — omtrent de middelen kon men het 
niet spoedig eens worden, daar de burgers wel een 
gedeelte der kosten, maar niet alles dragen wilden. 
De Goijer beleefde den afloop niet , daar hij den 28 sten 
Jnlij 1715 overleed. 

Op den l sten Augustus werd hij plegtig in het fort 
Zeelandia begraven. 

Het bestuur werd, op last van het Hof van Polieie, 
krachtens besluit der Sociëteit, overgenomen door den 
Kommandeur de Rayneval en twee Raden van Polieie. 
Dit tusschenbestuur heeft geduurd tot den 22 3ten Ja- 
nuarij 1716 , toen Johan Mahony tot Landvoogd werd 
benoemd. 



JOHAN MAHONY, GOUVERNEUR. JAN 
COETIER, GOUVERNEUR. 

1716—1722. 

Het eerste werk van den Gouverneur Mahony be- 
paalde zich tot het stellen van premiën op het ont- 
dekken der Klaas- en Pedro-dorpen , voorname schuil- 
plaatsen der Saramaccaansche Boschnegers. 

De kolonie stond in dien tijd bloot aan de ver- 
woestende aanvallen dier boschbewoners. 

Mahony verbood ook ten strengste, met de beneden- 
landsche Indianen handel te drijven, dewijl de voor 
hen daaruit voortvloeijende winsten hen onwillig maak- 
ten , om de Regering behulpzaam te zijn , in het doen 
van krijgstogten tegen de Marrons. Overigens vinden 
wij niets meer omtrent zijn bestuur opgeteekend. Hij 
stierf op den 4 den October 1717, en werd vervangen 
door den Kommandeur de Rayneval &. i. 



37 



Jan Coetier nam den 2 den Maart 1718, het bewind 
van het tusschenbestuur van de Rayneval over. 

Onder zijn bestuur werden, in 1720, door een' zilver- 
smid, Hausbach genaamd, de eerste koffijboomen hier 
te lande geplant. Zijn voorbeeld werd door velen 
gevolgd, en dit viel zoo goed uit, dat men reeds in 
1724 eenige boompjes uit den Gouvernementstuin , 
naar de Nederlanden heeft kunnen overzenden. De 
eerste koffijplantage , welke toen aangelegd werd , was 
de Nieuwe- Levant , in heneden Cottica gelegen. 

Het bestuur van dezen Gouverneur was niet van 
langen duur; hij stierf den 2 den September 1721, nadat 
hij den 22 sten Julij te voren , de doodstraf op het weg- 
loopen der slaven had ingesteld. 

De Rayneval en 2 Raden van Policie namen , na 
zijn overlijden , het bestuur waar , tot den 9 deD Maart 
1722. Dit was de laatste tusschenregering van dezen 
Kommandeur; want den 3 den October verkreeg hij op 
verzoek zijn eervol ontslag en overleed den 29 sten De- 
cember van het volgend jaar. 



HENDRIK TEMMING, GOUVERNEUR. 
1722—1728. 

Deze Landvoogd werd 1 October 1721 aangesteld 
en aanvaardde eerst den 9 den Maart 1722 de regering. 

Met den landbouw was het, bij zijne komst, zeer 
goed gesteld. Men bepaalde zich nu niet bij uitsluiting, 
gelijk vroeger, tot het planten van riet en het berei- 
den van suiker, maar men begon zich met den mees- 
ten ijver op den aanbouw van koffij toe te leggen. 

Daar men voor de koffijboomen veel geld gaf, wer- 



38 



den deze op eene verregaande wijze gestolen , zoodat 
de Gouverneur verpligt was, hiertegen strafbepalin- 
gen in te stellen. 

De Landvoogd bemerkte ook, dat, niettegenstaande 
de verbodswetten zijner voorgangers, er handel met 
de Indianen , ja zelfs in het groot , gedreven werd. 

Men vertrouwde hun ladingen goederen van groote 
waarde toe, en het kwam telkens tot hevige geschil- 
len , zoo dikwijls de verantwoording hieromtrent ge- 
daan moest worden. Daarom vaardigde hij nieuwe 
en gestrenge wetten daartegen uit. 

Ook had men getracht, met de bovenlandsche In- 
dianen vrede en vriendschap te sluiten , ten einde hen 
ter beoorlooging van de Marrons aan te werven; doch 
dit wisten de benedenlandsche Indianen telkens tegen 
te werken. 

In 1724 plunderden de Marrons de plantage Kin- 
derback , aan de Commewyne gelegen, terwijl zij de 
slaven, die niet vrijwillig mede wilden gaan, om het 
leven bragten. Verscheidene togten werden toen, zon- 
goed gevolg, tegen hen gedaan. 

Ziedaar! lieve kinderen, al de bijzonderheden die 
wij onder het bestuur van den Gouverneur Temming 
opgeteekend vinden. Hij kwam den 17 den September 
1727 in deze kolonie te sterven. 

De kommandeur Johannes Bleij en 2 Raden van 
Policie namen de regering waar , tot den 9 den Novem- 
ber 1728. 



39 



Mr. carel emilius henri de cheusses, 

GOUVERNEUR. 
1728—1734. 

De Cheusses werd 26 Julij 1728 tot Gouverneur van 
Suriname aangesteld. Hij kwam eerst in November 
van dat jaar in de kolonie aan, en aanvaardde het 
bestuur op den 9 den dier maand. 

Bij zijne optreding nam hij maatregelen om de stad 
en hare omstreken uit te breiden en den gezondheids- 
toestand te verbeteren. Hij wees bepaalde marktplaat- 
sen aan, tot het uitventen van groenten, vruchten enz. 

De buitenwijk Combé of voorstad Zeelandia was 
vroeger eene plantage, Combé genaamd. Door den 
eigenaar naderhand verlaten, was het terrein in den 
boezem van het domein teruggekeerd. Een gedeelte 
daarvan werd in 1728 aangewend om den omtrek van 
het fort Zeelandia uit te breiden. Nieuwe magazijnen, 
als ook woningen voor de Societeitsslaven , werden 
aldaar gebouwd. Eerst 70 jaren later werd het overige 
gedeelte van dat terrein in erven verdeeld en aan de 
ingezetenen ter bebouwing gegeven. Door het ver- 
laten van deze plantage, zoo als ik u zoo even ver- 
haald heb, mijne vrienden, was, van het fort Zeelandia 
af, alles bosch en wildernis geworden. — De inwoners 
waren gewoon hunne slaven derwaarts te zenden, om 
brandhout te hakken. Dit werd op den 27 sten Julij 
1728 verboden, naardien de slaven zich daar zeer 
ongeregeld gedroegen, en hunne vereenigingen bekom- 
mering verwekten. Voorts werd op den 16 den Dec. 
1728 bepaald, dat slaven, na 8 uur des avonds zich 
niet op de straten mogten begeven , zonder schriftelijk 



40 



verlof van hunne meesters, en voorzien van eene lan- 
taren met eene brandende kaars. 

De Cheusses was zeer bemind; de ingezetenen stelden 
een groot vertrouwen in hem , want hij deed veel ten 
nutte en in het belang der inwoners, zoodat de tegen- 
stand, ten aanzien eener nieuwe belasting, niet zoo 
groot was, als die anders zoude geweest zijn. Om de 
ingezetenen van zijne welwillendheid een afdoend be- 
wijs te geven, wendde hij alle pogingen aan, om een 
groot gedeelte van de kosten der kolonie door de 
Sociëteit te doen dragen, en het overigens zoodanig te 
regelen , dat de belasting der burgers zoo min bezwa- 
rend mogelijk voor hen viel, vooral dat ze op een 
ieder evenredig drukte. Hij ging zijne onderdanen in 
alle opzigten door een goed , zedelijk en godsdienstig 
voorbeeld voor. Hij droeg veel zorg voor de instand- 
houding van Gods- en eeredienst. 

Gedurende zijne regering werd telken jare, in de 
maand Januarij, een algemeene dank-, vast- en bededag 
gehouden, tot verheerlijking van den Allerhoogste. 

Hij schonk aan de Portugesche Israëliten te Para- 
maribo, een stuk land van 140 □ Rijnlandsche voeten, 
loop en de van de Graven- naar de Heerenstraat, waarop 
in 1729 eene Synagoge gebouwd werd. Deze jegens 
de Israëliten aan den dag gelegde verdraagzaamheid , 
gevoegd bij zijne vroegere betoonde regtvaardigheid , 
om op het schenden hunner graven strenge strafbepa- 
lingen te stellen , deed hem de liefde en toegenegenheid 
winnen der Israëliten, wier aantal groot was, en waar- 
onder zich vele kundige mannen bevonden. 

Tot het jaar 1730 had de Sociëteit het uitsluitend 
regt om, van Afrika, slaven te halen. Dit uitsluitend 
regt heeft tot vele ongeregeldheden aanleiding gegeven. 



41 



Er werden ter sluik vele slaven te koop gebragt. Hun 
koopschat werd met suiker voldaan, en dikwijls was 
er gebrek hieraan, wanneer de belastingen aan de 
Sociëteit aangezuiverd moesten worden. Dit gaf aan- 
leiding tot den wisselhandel. De wisselbrieven wer- 
den afgegeven ten behoeve der Sociëteit, doch, dewijl 
de meeste planters geene fondsen in de Nederlanden 
bezaten, of hunne suiker niet tijdig genoeg verzonden, 
kwamen die wisselbrieven veelal onbetaald terug, en 
moest hun bedrag, eerst met interessen, vervolgens 
met herwissel aan den ontvanger der Sociëteit uitge- 
keerd worden. 

In 1730 werd het invoeren van slaven, ook voor 
partikulieren , opengesteld ; echter bleef de Sociëteit 
verbonden tot de jaarlijksche invoering van 2500 Afri- 
kanen. 

Kort hierna werden de ingezetenen verontrust en 
verslagen ; angst en verlegenheid maakten zich van 
hen meester, op het vernemen van den overmoed der 
wegloopers. Immers de Marrons ontzagen zich niet , 
de plantage Berg en dal, aan de boven Suriname gele- 
gen, en het eigendom van den Gouverneur de Cheusses , 
te plunderen. 

Terwijl de slaven, op den 28 sten Junij 1730, hier 
bezig waren op het veld riet te kappen , werden zij 
door de Marrons aangevallen. Deze hadden zich in 
het nabijzijnde bosch verscholen, en het tijdstip afge- 
wacht, dat de negers hunne hakmessen en houwers 
zouden nederleggen, om het afgekapte riet, in pontjes? 
naar den molen te vervoeren. Geheel onverwachts 
wierpen de Marrons zich op de wapens, overvielen de 
ongewapende negers, en, ofschoon deze zich heldhaf- 
tig met rietstokken verdedigden, moesten zij nogtans 



42 



voor sterkere rnagt onderdoen. De wegloopers ont- 
voerden vijf vrouwen, waarvan er eene verdronk, toen 
zij pogingen in het werk stelde om te ontkomen; — 
eene andere werd zwaar gekwetst. De andere slaven, 
welke in den molen arbeidden, schoten, op het geroep 
hunner makkers , toe. Trouw aan hunnen meester en 
gehecht aan hunne vrouwen, zetteden zij de wegloo- 
pers achterna, en vielen hen onverhoeds zoo dapper 
aan, dat de vijanden de vlugt namen, met achterlating 
van alles wat zij geroofd hadden. Slechts een der 
aanvallers viel in handen der negers : terstond werd 
hij met de kolfslagen hunner geweren verpletterd. Den 
slaven van Berg en dal werd tot belooning van hunne 
dapperheid eenige voorregten geschonken . welke zij 
nu nog behouden hebben. 

De Cheusses was een groot voorstander van den 
landbouw; hij moedigde de planters op allerlei wijze 
aan, zoodat men. in het laatst van 1728. zich op de 
teelt van hakao begon toe te leggen, en in het jaar 
1733 de eerste verzending daarvan naar de Xederlanden 
bewerkstelligde. 

Reeds in 1685 had de Ridder de ChatiUon de kakao- 
plant ontdekt en te Paramaribo gebragt, toen hij, ter 
vervolging van eenige weggeloopene soldaten . door 
zijn' vader werd uitgezonden ; doch men was nog niet 
tot de aankweeking daarvan overgegaan. 

De Cheusses, die er het voordeel van inzag, moe- 
digde — zoo als ik zoo even zeide, — die kuituur aan. 

Terzelfder tijd legde men katoen-plantages aan, waar- 
van de opbrengsten, na zijn overlijden, in 1735, naar 
Holland, werden verzonden. 

De inrigtingen dezer plantages waren niet zoo kost- 
baar, als die der suikerstaten ; dit deed den aanleg 



# 

43 

van suikerstaten sterk verminderen. Eerst in latere 
dagen , toen de koffijstaten minder begonnen af te 
werpen , heeft men zich met kracht op de teelt van 
riet beginnen toe te leggen , zoodat de suiker tegen- 
woordig het hoofdvoortbrengsel dezer kolonie is ge- 
worden. 

Men bediende zich in het eerst van wind-, later van 
watermolens , vervolgens van zoogenaamde beestenwer- 
ken. De windmolen heeft men spoedig laten varen. 
In onzen tijd treft men , op de meeste plantages , 
stoommolens aan. 

In vroegeren tijd, lieve kinderen! had de eigenaar, 
even als oudtijds bij de Grieken en Romeinen, het regt, 
om, zonder tusschenkomst van de hooge overheid, 
zijnen slaaf in vrijheid te stellen, met dat gevolg, dat 
deze terstond in het genot van alle regten eens vrijen 
persoons geraakte. Daar echter uit deze handeling, 
in den toenmaligen stand van zaken, binnen deze ko- 
lonie , vele ongeregeldheden begonnen te ontstaan , 
werd het noodzakelijk geacht, dat het vrijgeven als 
eene daad van het hoogste gezag aangemerkt werd, 
en daaraan zoodanige verpligtingen werden gehecht , 
als de maatschappelijke orde vorderde. 

Te dien einde werden, op den 28 steu Julij 1733, 
eenige wettelijke bepalingen afgekondigd, welke bij 
het vrijgeven van slaven moesten opgevolgd worden. 

De toestand der slavenbevolking baarde steeds veel 
zorg , terwijl de wegloopers bij voortduring de kolonie 
bleven verontrusten. Er was dus behoefte aan krijgs- 
magt , om de orde te handhaven en den overmoed te be- 
teugelen. Om hieraan te voldoen werden groote kosten 
vereischt. Na vele vruchtelooze pogingen , werd er 



44 



eindelijk op den 8 sten December 1733 , eene overeen- 
komst gesloten tusschen de Directeuren der Sociëteit 
aan de eene, en de Raden van Policie en de ingeze- 
tenen aan de andere zijde, wegens de versterkings- 
middelen der kolonie. 

Volgens deze overeenkomst zouden de benoodigde 
vestingwerken binnen zeven jaren voltooid zijn. De 
Sociëteit zou , gedurende dien tijd , jaarlijks ƒ 20.000 
en de kolonisten ƒ 60.000 opbrengen. Doch, in plaats 
van zeven , heeft het twaalf jaren geduurd , voor dat 
hieraan een einde kwam. 

Onder de plannen, die men gevormd had, was de 
aanbouw van het fort Nieuw -Amsterdam het belang- 
rijkste. Het mogt den Gouverneur de Cheusses echter 
niet vergund zijn , den aanleg daarvan te overleven. 

Op den l sten Februarij 1734, denzelfden dag, dat 
er oproeping gedaan werd aan de ingezetenen , om 
opgave van hunne huizen en erven te doen, waarvan 
de huurwaarde strekken moest tot grondslag van de 
belasting, overleed deze waardige man, dien de inge- 
zetenen opregt beminden en hoogschatteden. 



TUSSCHENBESTUUR VAN DEN KOMMANDEUR 
JOHAN FRANgOIS CORNELIS DE VRIES MET 
2 RADEN VAN POLICIE. JACOB ALEXAN- 
DER HENRI DE CHEUSSES. DE KOM- 
MANDEUR DE VRIES EN 2 RADEN. 
2 RADEN. JOAN RAYE. 

1734—1737. 



Het bestuur werd, na het overlijden van den Gou- 
verneur de Cheusses, waargenomen door den Komman- 



45 



deur de Vries en 2 Raden van Policie , tot den 14 den 
December 1734, toen het, door den benoemden Gou- 
verneur Jacob Alexander Henri de Cheusses (broeder 
des overledenen), die op den ll d en te voren, met het 
schip Lucretia, kapitein Gerrit Klinkerts was aangeko- 
men, werd overgenomen. 

Met dezen Gouverneur werd , op aanbeveling van 
den beroemden professor H. Boerhave , door de Directie 
der Sociëteit, om aan het verlangen der koloniale re- 
gering te voldoen, de botanist (kruidkundige) Isaac 
Eliaser Augar uitgezonden. Hij was tevens lijfarts van 
de Cheusses, Een kruidtuin werd toen door Augar 
aangelegd, welke aan de verwachting ten volle be- 
antwoord heeft. 

De regering van dezen de Cheusses duurde slechts 
zeven weken ; hij stierf op den 25 sten Januarij 1735 , 
na eene ziekte van acht dagen. 

Onder zijn bestuur werd, in 1734, de eerste steen 
gelegd van het fort Nieuw -Amsterdam aan de zamen- 
vloeijing van de Suriname en Commewyne ; alzoo op 
een zeer geschikt punt, ter bestrijding van aanko- 
mende vijandelijke schepen. 

Na het overlijden van de Cheusses trad het tusschen- 
bestuur (de Vries) wederom op. De Vries overleefde 
de Cheusses niet lang. Na zijn overlijden , op den 4 den 
Maart 1735, wilde de kapitein Pieter Bleij met de 
twee Raden van Policie het bestuur aanvaarden. Doch , 
naar aanleiding der bestaande bepalingen mogt hij 
geene zitting hebben in het Hof van Policie, zoodat 
vele botsingen daaruit zijn ontstaan, die nogtans ge- 
lukkig, door de toegevendheid van Kapitein Blevj, ver- 
meden werden. 

Het onvolmaakt tusschenbestuur , bestaande uit de 



46 



twee Raden van Policie, onder het voorzitterschap 
van Gerrit Pater, hield, tot geluk der ingezetenen, 
spoedig op , daar de benoemde Gouverneur Joan Baye , 
den 22 sten December 1735, in Suriname aankwam. 

Gedurende zijn bestuur heeft men met allen ijver 
aan de forteres Nieuw -Amsterdam gewerkt. Om den 
arbeid gemakkelijk te maken, had de regering, in Junij 
1735, in het algemeen toegelaten, om aan den hoek 
der Cqmmewyne , bij het nieuwe fort, hout te vellen, 
en van daar te vervoeren; deze toelating werd, 4 Mei 
1737, ingetrokken. 

In 1737 bevonden de kolonisten zich, ten aanzien 
hunner geldelijke aangelegenheden, in eenen erbar- 
melijken toestand. Geregtelijke vervolgingen hadden 
plaats, en nu zouden vele plantages onder openbaar 
beheer gebragt worden. Baye kwam met zijn gezag 
tusschen beide. De schuldeischers werden, 26 Julij 
1737, opgeroepen tot naauwkeurige opgave van hun 
te goed hebbende, terwijl de schuldenaren uitgenoo- 
digd werden om, zoowel hun verschuldigde, als den 
staat hunner bezitting en inkomsten, op te geven, ten 
einde de schuldeischers tevreden te stellen en de ko- 
lonisten voor onvermij delijken ondergang te behoeden. 

Deze buitengewone maatregel verkreeg dien uitslag, 
welken de Gouverneur hoopte. De eene partij werd 
overtuigd, dat zij, door verdere vervolging, hare 
schuldenaren noodeloos en tot eigen schade ten ver- 
derve zoude brengen, doch dat alles of het grootste 
gedeelte teregt komen zoude, wanneer zij eenig ge- 
duld oefende, en zich tot redelijke schikkingen liet 
overhalen. Dit was echter het laatste bedrijf van de- 
zen Gouverneur, daar hij den ll den Augustus 1737, 
dus nog geene twee jaren na zijne optreding , kwam te 



47 



overlijden. — Hij had zijn ontslag verzocht, hetwelk 
eerst, den 4 den November, na zijn overlijden bij het 
Hof van Policie werd ontvangen. 



GERARD VAN DE SCHEPPER, GOUVER- 
NEUR-GENERAAL. 

1737—1742. 

Raye werd vervangen door Gerard van de Schepper 
den 11 den Augustus, als provisioneel Gouverneur, ver- 
volgens 4 November 1737 als Gouverneur ad interim, 
en eindelijk den l sten April 1738 als Gouverneur-Ge- 
neraal ingehuldigd, welke titel van Gouverneur-Gene- 
raal het eerst door hem is gevoerd geworden. 

Onder zijn bestuur werden de werkzaamheden aan 
het fort Nieuw- Amsterdam niet met dien ijver voort- 
gezet, als het gewigt der zaak gebiedend vorderde. 
Echter werd den 6 den December 1741 bepaald, dat 
geene schepen, van welken aard ook, de rivier Suri- 
name tot voor Paramaribo zouden mogen opzeilen , 
zonder Nieuw- Amsterdam aan te doen , en zich aldaar 
behoorlijk te laten verkennen. 

Ten gevolge van misbruik van gezag , werden onder- 
scheidene klagten over dezen Gouverneur aan de Di- 
recteuren der Sociëteit gezonden , waartegen hij zich 
niet behoorlijk heeft kunnen verdedigen. De Sociëteit 
zag zich verpligt, aan het verlangen der ingezetenen 
gehoor te geven, en van de Schepper werd op den 15 deu 
October 1742, ontslagen. 



48 



Mr. jan jacob maurxcius, gouver- 
neur-generaal. 

1742—1751. 

Mr. Jan Jacob Mauritius werd benoemd op den 7 den 
Februarij 1742, en kwam in Suriname op den 15 deQ 
October van dat jaar aan. 

Reeds in het eerste jaar zijner regering werd door 
de Staten- Generaal aan Wilhelm Hack en de zijnen een 
Octrooi verleend, voor een tijdvak van 12 jaren, om, 
aan de boven Suriname, ten hunnen voordeele, onder- 
zoek te doen naar edelgesteenten of andere handelbare 
delfstoffen, welke zij daar mogten vinden. Hack en 
de zijnen ontvingen eenige voorregten tot aanmoediging 
hunner onderneming. Om het benoodigde geld te ver- 
krijgen, rigtten zij eene Maatschappij op, onder den 
naam van Geoctroijeerde Surinaamsche Mineraal- Com- 
pagnie , bestaande uit 128 aandeelen , ieder groot zeven 
honderd vijftig gulden. 

Op den houtgrond Berg en Dal werd hun eene streek 
lands van tien mijlen in den omtrek , door de Sociëteit 
geschonken, ten einde het onderzoek aan te vangen. 

Aanvankelijk hebben zij eenig erts naar de Neder- 
landen gezonden, doch dit is van zoo weinig waarde 
bevonden , dat daarmede de kosten niet goed gemaakt 
konden worden. Ook stortte een gedeelte van den 
berg in, waardoor 40 arbeiders levend begraven wer- 
den. Kort hierna verlieten de overgeblevene mijn- 
werkers de bestuurders. Sommigen beweren, dat de 
ongezondheid van het klimaat, anderen weder, dat 
de slechte behandeling , welke zij daar genoten , hen 
daartoe had aangezet. 



49 



Mauritius, lieve kinderen! had de handen niet alles 
vol. Hij trachtte de belangen der ingezetenen te be- 
vorderen; hij moest de verzuimen van zijnen voorgan- 
ger ten opzigte der vestingwerken herstellen. 

Gedurende de laatste jaren waren zeer vele mis- 
bruiken ontstaan. De Raden van Policie hadden zich 
de grootste magt toegeëigend. Zij deden wat hun be- 
haagde , of met hun belang het meest overeenkwam. 
Zedeloosheid en losbandigheid heerschten allerwegen. 
De jaarlijksche plakaten ter viering van den vast- en 
bededag gaven aanleiding tot openbare spotternij. 

De slaven maakten gebruik van de oneenigheden , 
welke er tusschen hunne meesters bestonden. De 
schandelijkste mishandelingen, de afschuwelijkste gru- 
welen tegen de arme Afrikanen vonden toen plaats , 
dat dan ook gedurig de ontvlugting van hen ten ge- 
volge had; ook herhaalden de Marrons hunne invallen. 

In zoodanigen toestand vond Mauritius bij zijne komst 
Suriname, 

Mauritius had vroeger in de Nederlanden aanzienlijke 
posten bekleed , en veel ervaring opgedaan ; derhalve 
bemerkte hij spoedig waaraan het kwaad toe te schrij- 
ven was, terwijl hij zich van de gegrondheid der klag- 
ten tegen zijnen voorganger overtuigde. 

Hij verbood het ligtvaardig zweren en vloeken, het 
ontheiligen van Gods naam , schreef een' dank- , vast- 
en bededag uit, en men wachtte zich wel, om dezen 
tot voorwerp van spot te maken. 

Hij deed ook alle moeite om de regtspleging bij 
het Hof van Civiele Justitie op eenen goeden voet te 
brengen , zoodat gedurende zijn bestuur eene menigte 
bepalingen door dat Hof gemaakt werden , waarvan 
vele in onze dagen nog opgevolgd worden. 

3 



50 



Ook vaardigde hij eene verbodswet uit tegen het 
schandelijke, om, veroordeelden tot tepronkstelling ? 
met vuilnis enz. te werpen ; iets , dat in dien tijd zeer 
in gebruik was. 

In 1745 ontstond er zware brand op de Knuffels- 
gracht; doch, door tijdige hulp, werd men spoedig 
meester van het vuur. 

Het volgend jaar 1746 woedde in de geheele ko- 
lonie een hevige boschbrand, veroorzaakt door zware 
droogte. De rook, welke daardoor ontstond, was zoo- 
danig , dat het ademhalen belemmerd werd , en men , 
op eenige passen afstands, de voorwerpen niet onder- 
scheiden konde. 

Omstreeks vijf weken duurde dit, toen het den 
goeden God behaagde, door zware regens, het vuur 
te blusschen, dat door geene menschelijke kracht in 
vier weken tijds had kunnen geschieden. 

Op den 13 den April 1747 werd het kerkgebouw der 
Luthersche gemeente, waarvan de eerste steen gelegd 
was op den 2 den September 1744, plegtig ingewijd. 

Ofschoon reeds ten tijde van van Sommelsdyck po- 
gingen aangewend waren , om de Heidensche bevolking 
te bekeeren , was dit zonder gevolg gebleven. 

Eerst den l sten Junij 1747 werd de heilige doop, 
door den Hervormden predikant Ds. de Ronde, toe- 
gediend aan den neger, Benjamin genaamd, toebehoo- 
rende aan de Sociëteit. 

Benjamin legde zijne geloofsbelijdenis af met zeer 
veel waardigheid, in tegenwoordigheid van den Gou- 
verneur Mauritius en vele aanzienlijke Dames en 
Heeren. 

Van het jaar 1739 af begonnen de Moravische broe- 
ders zich onder de Indianen te begeven. Welke op- 



51 



offeringen , welke ontberingen hebben die waardige 
mannen zich niet moeten getroosten! Welke ruwe be- 
jegeningen hebben die zelfverloochenende zielen niet 
moeten verduren ! Doch zij hebben zich daaraan niet 
gestoord. Ofschoon aanvankelijk hunne pogingen zon- 
der gevolg bleven, gelukte het hun eindelijk, Gods 
Woord onder deze zwervende stammen te verkondigen , 
en licht, troost en hoop aan de Heidenen te schenken. 
Zij stichtten onderscheidene gemeenten onder de In* 
dianen. De eerste , die door de Broeders gedoopt 
werd, was eene Indiaansche vrouw, in het jaar 1748, 
terwijl de eerste negerslaaf, op den 21 sten Julij 1776, 
van hen den Heiligen doop ontving, bij w T elke gele- 
genheid hij den naam van Christiaan kreeg. 

Later, in het jaar 1788, werd hun, door den Gou- 
verneur Jan Nepveu , de vergunning gegeven om een 
kerkje te Paramaribo te bouwen. 

Gedurende de laatste jaren waren er proeven ge- 
nomen van kolonisatie met Zwitsersche boeren , welke 
alle mislukt waren. In 1747 zond de Baron de Spörcke, 
als eene laatste proef, nog eenige familiën naar Su- 
riname, Het Gouvernement schonk hun het Oranje- 
pad , tusschen boven Suriname en Saramacca gelegen , 
om daar den landbouw uit te oefenen, en bovendien 
gereedschappen, slaven en vee. In den aanvang ge- 
noten de volkplanters vele voordeden, doch hunne 
ongebondene levenswijze, het misbruik van sterken 
drank, onderlinge twisten, enz. enz. deden de onder- 
neming spoedig vervallen , en eindelijk te niet gaan. 

De gruwelijkste mishandelingen jegens de slaven 
vonden nog altijd plaats. De Marrons van hunne zijde 
hielden niet op , plantages te plunderen en andere ne- 

3* 



52 



gers tot ontvlugting aan te zetten, ten einde zich bij 
hen aan te sluiten. 

Het bestuur besloot toen om eenen geregelden krijgs- 
togt tegen de Marrons te ondernemen, en hen tot on- 
derwerping te brengen. 

Op den 8 sren Augustus 1749 werd er eene oproeping 
gedaan van degenen , welke genegen waren deze tog- 
ten mede te maken , waartoe zich een groot aantal 
mannen aanmeldde. Een bededag werd op den 18 den 
Augustus uitgeschreven, om het welgelukken dezer on- 
derneming ten nutte der ingezetenen, van den Aller- 
hoogste af te smeeken. 

Het was dan onder bevel van den Kapitein-Luite- 
nant Gard Otto Greutz, dat deze togt met soldaten, 
burgers en vertrouwde slaven ten uitvoer gebragt werd. 
De Marrons kregen eene geduchte nederlaag; hunne 
dorpen werden verwoest. Creutz zond toen gidsen 
naar hen , om met hen te onderhandelen. Bij hunne 
terugkomst bragten de afgevaardigden aarde, boog en 
pijlen mede , ten teeken van onderwerping. Creutz 
beloofde het Opperhoofd Adoe dat hij hem, in het 
volgend jaar, geschenken zou zenden, en gaf hem toen 
een' rotting met zilveren knop , waartegen Adoe hem 
een' boog en pijlkoker uitreikte, als bewijs, dat hij, 
tot aan de sluiting van den vrede , geene vijandelijk- 
heden tegen de blanken zoude ondernemen. Den ll den 
December 1749 keerde Creutz met de zijnen te Para- 
maribo terug. 

De heer Picolet werd toen met twee blanken en 
twintig slaven gezonden, om de beloofde voorwerpen 
te brengen ; doch onderweg werden zij overvallen en 
vermoord door het Opperhoofd van het Papadorp , 
Samsam genaamd, die zich de geschenken toeeigende. 



53 



Daar Adoe het beloofde, op den bepaalden tijd, niet 
ontving, meende hij dat de blanken hem hadden mis- 
leid , en slechts op gewapende hulp uit Europa wacht- 
ten , om hem te beoorlogen, en hij dus, van zijnen 
kant, niet verpligt was, wapenstilstand te houden. De 
Marrons begonnen dus weêr de plantages aan te vallen. 

In Februarij 1750 werden de ingezetenen voor een 
jaar van geregtelijke vervolgingen vrijgesteld , daar zij 
uit hoofde van den oorlog in Europa, waardoor de 
schepen weg bleven, buiten staat waren, de produkten 
weg te zenden of hunne wisselbrieven van betaling te 
verzekeren. 

De ingezetenen in het algemeen hielden veel van 
Mauritius, en deze maatregel overtuigde hen nog meer, 
dat hij het goed meende. 

Eenige huisgezinnen echter, die door hunnen ver- 
mogenden invloed veel konden uitrigten, van wie ver- 
scheidene standen afhankelijk waren, leefden met hem 
in oneenigheid. 

Hij had hunne eigenliefde gekwetst, door hun meer- 
malen, in het openbaar, hunne zedeloosheid te ver- 
wijten. Hij wist ook , dat zij hem haatten , welke 
gesprekken er gevoerd werden , hoezeer men poogde 
anderen tegen hem op te ruijen, en de gemoederen 
te verontrusten. 

Hij maakte toen verbodswetten tegen het voeren van 
lasterlijke geruchten ter verkrachting der waardigheid van 
ambtenaren en gevestigde autoriteiten; tegen het uitstrooijen 
van valsche geruchten ter verontrusting van de gemoederen 
der goede ingezetenen; tegen het in omloop brengen van 
alle zoodanige geschriften, waardoor het Gouvernement in 
zijne loaardigheid zoude worden gekrenkt, enz. 



54 



Mevrouw Audra, die, ten gevolge van echtverbind- 
tenissen , grooten invloed op den gang der zaken uit- 
oefende, en Salomon Duplessis, die aan het hoofd van 
een der aanzienlijkste geslachten dezer kolonie stond, 
waren de hevigste tegenstanders en de bitterste vijan- 
den van den Gouverneur Maurieius. 

Duplessis had , door zijne betrekking als Raad van 
Policie , zijn' rijkdom en aanzien , veel invloed op zijne 
medeburgers. Hij schepte er het grootste vermaak in, 
den spot te drijven met alles, wat de Gouverneur in 
het werk stelde, tot herstel der orde; ja zelfs, in de 
raadsvergaderingen de grootste onaangenaamheden te 
weeg te brengen. 

In het kort, de geschillen tusschen beiden liepen 
zoo hoog, dat daaromtrent verscheidene vertoogen naar 
het Bestuur in de Nederlanden opgezonden werden. 

Zoo als de zaken in 1750 stonden, konden ze met 
geene mogelijkheid blijven, zonder Suriname aan de 
grootste gevaren bloot te stellen, want Duplessis en 
zijne aanhangers zouden alles aan hunne gekwetste 
eigenliefde opgeofferd hebben. 

De Staten-Generaal wendden zich toen tot Zijne 
Doorluchtige Hoogheid den Prins van O 'ranje- Nassau , 
Stadhouder der Vereenigde Nederlanden , ten gevolge 
waarvan de Heeren Hendrik Ernst Baron de Spörcke , 
Mr. Corel Bosschaert en Mr. Jeronimus de Staart Stenis 
in Commissie gesteld werden , om zich naar Suriname 
te begeven, tot het inwinnen van inlichtingen omtrent 
de geschillen , welke er tusschen de Regering en eenige 
ingezetenen bestonden, en om deze oneenigheden zoo- 
veel mogelijk tot een goed einde te brengen. Tot het 
goedmaken der kosten van deze Commissie moesten de 
burgers eene belasting opbrengen van ƒ 1 per hoofd 



55 



en een dubbel lastgeld op alle inkomende en uitgaande 
schepen. 

De Commissie kwam te Paramaribo in December 
1750 aan, en riep terstond elkeen op, om zijne klag- 
ten aan haar voor te dragen. De klagten kwamen 
slechts van de zijde van Duplessis en zijne aanhangers 
in, en men bemerkte spoedig hoe de vork in den 
steel zat. 

De Commissie ontsloeg 23 April 1751 den Gouver- 
neur Mauritius eervol en zond hem naar de Neder- 
landen, ten einde aldaar zich te verdedigen. 

Dewijl de oneenigheden slechts tusschen den Gou- 
verneur en Duplessis bestonden , kwam alles spoedig 
tot een gelukkig einde, en de Commissie verliet Su- 
riname, nadat zij het bestuur aan den Baron de Sjwrcke 
had overgelaten. 

Het proces tusschen Mauritius en Dujjlessis gevoerd , 
heeft veel gerucht gemaakt. De Gouverneur werd ten 
volle vrijgesproken van al de beschuldigingen , welke 
Duplessis tegen hem had ingebragt , terwijl Duplessis 
in de kosten van het proces veroordeeld werd ; later 
mogt hij niet weer in Suriname komen. Hij liet eene 
dochter na: Maria Susanna Duplessis, wier naam, door 
menige gruweldaad, in herinnering gebleven is. Hare 
grafzerk vindt men nog in de Hervormde kerk ; daarop 
staat te lezen: 

Maria Susanna Duplessis , 
geboren in Suriname 10 Maart 1729 , 
ontslapen 6 October 1795. 
Eyndelijk ben ik tot rust gekomen! 

Mauritius heeft naderhand in Hamburg een' aanzien- 
lijken post bekleed, en overleed aldaar op den 21 sten 
Maart 1768, in den ouderdom van zes en zeventig 



56 



jaren. Zijn laatste overschot werd te Purmerend over- 
gebragt, en daar in zijn familie- grafkelder bijgezet* 



BARON DE SPÖRCKE a. i. WIGBOLD CROM- 
MELIN , KOMMANDEUR a. i. PIETER 
ALBERT VAN DER MEER, GOU- 
VERNEUR-GENERAAL. 

1751—1756. 

De Baron de SpörcTce maakte een einde aan de twee- 
spalt, welke er plaats had, bragt de wederspannelin- 
gen op het standpunt waar zij behoorden, en hand- 
haafde overal rust en orde. 

Hij verbood ten sterkste om slaven langs de straat 
te laten werken en week- of maandgeld op te bren- 
gen, zonder dat de bronnen bekend waren, waaruit 
zij die gelden putten. Ook heeft hij pogingen aange- 
wend, om de Sociëteit over te halen, hem in staat 
te stellen, tegen de Marrons, die alles dreigden te 
vernielen, krachtige maatregelen te nemen. 

Gewis , mijne Vrienden ! ware er nog meer van hem 
te verwachten, en zoude hij zijne kunde en ervaring, 
zijn aanzien en vermogen ten nutte der kolonie aan» 
gewend hebben, indien de draad zijns levens niet zoo 
spoedig ware afgesneden. Hij overleed op den 7 den 
September, naauwelijks een jaar en 4 maanden na 
zijne benoeming. 

De Kommandeur Wigbold Crommelin nam het be- 
stuur a. i. waar. Deze waardigheid werd hem betwist 
door den Baron Verschuer, die zich van den 15 den Sep- 
tember 1752 af tot den 2 den Februarij 1753 aan het 
bestuur plaatste. Een brief van de Prinses-Gouver- 



57 



nante en van de Directie der Sociëteit (31 Januarij 
1753) bevestigde Cromrnelin evenwel als waarnemend 
Gouverneur. 

Cromrnelin had zijne beste levensjaren in Suriname 
doorgebragt, en veel tot de bevordering van den bloei 
der kolonie in het werk gesteld. Hij was Komman- 
deur onder de drie laatste Gouverneurs. Gedurende 
het tusschenbestuur van ruim twee jaren , had Crom- 
rnelin alles aangewend, om eene goede overeenstem- 
ming met de Eaden der beide Hoven te onderhouden , 
en met de aanzienlijke ingezetenen , ten nutte van het 
algemeen, krachtig mede te werken. Hij droeg de 
belangen der kolonie aan de Sociëteit voor, en toonde 
de noodzakelijkheid aan, om de krijgsmagt te verster- 
ken, ten einde geregelde togten tegen de Marrons te 
kunnen beginnen, daar zij niet ophielden plantages te 
plunderen , te moorden en andere negers tot het ont- 
vlugten aan te zetten. 

Op den avond van den 18 deu October 1754 kwam 
de benoemde Gouverneur Pieter Albert van der Meer 
hier aan. Deze Landvoogd was een man van aanzien- 
lijke geboorte, Kolonel der kavalerie, in dienst der 
Vereenigde Nederlanden. Zijne inhuldiging vond met 
de meeste plegtigheid plaats, op Maandag den 21 steu 
October. Men bragt hem gelukwenschingen toe, die 
door hem met hartelijkheid werden beantwoord , ter- 
wijl de eerste Raad van Policie, als volksvertegen- 
woordiger , in eene treffende toespraak , de hulde van 
dankbare erkentenis toebragt aan Crommelin, voor alles, 
door hem in het w r crk gesteld , om die goede verstand- 
houding te behouden, waardoor men, in eendragt en 
vriendschap , het nuttige had kunnen volbrengen. 

Onder het bestuur van dezen Landvoogd werd de 

3** 



58 



proefneming eener nieuwe kolonisatie, aan het Oranje- 
pad, bij Para, voortgezet. Daartoe waren reeds in 
Augustus 1754, 80 slaven, waaronder 30 vrouwen, 
aangekocht, om, onder opzigt van twee blanken, kost- 
gronden aan te leggen. Van der Meer maakte in De- 
cember van dat jaar, nadere bepalingen voor degenen, 
die zich aan de nederzetting zouden wenschen aan te 
sluiten. 

Aanvankelijk scheen de proefneming aan de ver- 
wachting te beantwoorden. Door de toegezegde voor- 
deelen uitgelokt, hadden vele personen zich op het 
Oranjepad gevestigd; doch weldra werden er klagten 
door de kolonisten tegen de bestuurders aangeheven , 
en een ernstig onderzoek deed overtuigend blijken, 
dat het terrein onvruchtbaar en de levensmiddelen 
onvoldoende waren, terwijl heerschende ziekten den 
arbeid onmogelijk maakten. Ten gevolge daarvan werd 
het établissement, dat met het doel om een' voormuur 
tegen de wegloopers op te rigten, in het leven was 
geroepen, op last der Sociëteit, opgeheven. 

Van der Meer ontdekte vele leemten en gebreken 
in verschillende takken van bestuur, en in de behan- 
deling van regtszaken. Hij wenschte zooveel mogelijk 
verbetering aan te brengen, doch hij ontmoette zeer 
vele moeijelijkheden , waaronder vooral de gedurige 
geschillen tusschen de onderscheidene autoriteiten on- 
derling, geteld moeten worden. Toen men eindelijk 
de handen in een sloeg, om, met den Gouverneur, tot 
bevordering van het algemeen belang mede te werken, 
trad de dood in het midden en ontrukte van der Meer 
aan het bestuur des lands. Hij overleed op Dingsdag 
den 24 sten Augustus 1756. 



59 



JAN NEPVEU, GOUVERNEUR-GENERAAL 
a. i. WIGBOLD CROMMELIN, GOUVER- 
NEUR-GENERAAL a. i. LATER 
EFFECTIEF. 

1756—1768. 

Na den dood van van der Meer werd er een' geslo- 
ten brief van de Directie der Sociëteit gevonden, 
welke bij afwezigheid of overlijden van den Gouver- 
neur , ontzegeld moest worden. De Raad werd bijeen 
geroepen, en de brief geopend. Daaruit bleek, dat 
Jan Nepveu , een man, die alle klassen van administra- 
tie, van onder af, had doorgeloopen , en thans Secre- 
taris van het Hof, door de Sociëteit tot Gouverneur- 
Generaal a. i. was benoemd ; want Crommelin was toen 
met verlof in Nederland. 

Dit besluit veroorzaakte vele botsingen en verwar- 
ringen. Nepveu herstelde zich zoo spoedig mogelijk 
van de ontsteltenis, welke deze onverwachte en ver- 
blijdende gebeurtenis hem had veroorzaakt , hij hield 
toen eene zeer gepaste toespraak, waarin hij de Raden 
van' Policie verzocht, hem met vriendschap en eens- 
gezindheid bij te staan in deze zoo moeijelijke be- 
trekking. 

Gij kunt begrijpen , lieve lezers ! dat de Raden zeer 
spijtig waren , Nepveu boven hen verheven te zien. 
Het ontbrak echter niet aan gelukwenschen, verzeke- 
ringen en betuigingen van vriendschap. 

Op den 27 sten Augustus van ditzelfde jaar werd be- 
sloten een' togt te doen ter verstrooijing van een dorp 
der Marrons , aangewezen door den neger Codjo , toe- 
behoorende aan den Raadsheer Biet/» 



60 



Daar het echter gebleken was , dat de kas tegen de 
wegloopers geene fondsen bezat om de krijgsmagt te 
onderhouden , werd eene verhooging dier belasting in- 
gevoerd. Zelfs deze verhooging verbrak de goede ver- 
standhouding niet tusschen de regering en de burgers. 
De winnende hand is steeds mild. Het ging met den 
landbouw allervoortreffelijkst, en de prijzen der pro- 
dukten stonden zeer hoog. Iedereen trok voordeel 
van den bloeijenden staat der kolonie; men had er 
dus het grootste belang bij, dat de soldaten goed be- 
taald werden , opdat zij hunnen pligt behoorlijk uit- 
oefenen konden. 

Crommelin kwan den 21 sten Januarij 1757 hier terug 
als Gouverneur-Generaal a. i., en Jan Nepveu keerde 
tot zijne vorige betrekking terug. In Maart van dit jaar 
werd Crommeliii als Gouverneur-Generaal bevestigd. 

Kort na de inhuldiging van Crommelin werd een 
korps vrijwillige burgers opgerigt tot het houden van 
posten en het doen van togten tegen de Marrons , daar 
er een opstand ontstaan was in de Tempatie-kreek , in 
boven Commewyne. De oorzaak van dezen opstand 
komt hierop neer: 

De meeste plantages , aan deze kreek gelegen , waren 
houtgronden. De arbeid der slaven bestond in het 
vellen van boomen , waarvan vierkant hout en planken 
vervaardigd werden. Doordien deze slaven zich altijd 
trouw aan hunne meesters betoond, — de invallen 
van wegloopers van hunne plantages geweerd, — en 
onderscheidene togten tegen hen gemaakt hadden , ge- 
noten zij van hunne meesters eenige voorregten. Ook 
bezaten zij eenig vee en gevogelte, en landerijen met 
aardvruchten beplant; daarenboven konden zij den 



61 



afval van het hout verkoopen. De slaven van eene 
dezer plantages, welke toebehoorden aan den Raad van 
Policie Martin, verzetteden zich tegen hunnen meester, 
toen hij hen op eene suikerplantage wilde overbren- 
gen. De Directeur dezer plantage gaf Martin den raad 
om hen met geweld te vervoeren , ja zelfs gebonden 
in de ponten over te brengen. Zij vielen toen ver- 
woed op den Directeur aan , hieuwen hem de handen 
af, terwijl de soldaten, welke tegen hen afgezonden 
waren, gedood of mishandeld werden, waarna zij de 
bosschen inliepen en zich bij andere wegloopers in de 
boven Suriname , onder het Opperhoofd Arabie, aansloten. 

Eenige dagen na den opstand werd de kapitein 
Johan Frederik Meyer tegen hen afgezonden , doch deze 
moest, met verlies van dertig man, terugkeeren. 

De wegloopers in de Tempatie bezaten acht dorpen 
en waren 1600 in getal. Zij liepen vervolgens ver- 
scheidene plantages af, en gaven in 1758 te kennen, 
dat zij niet ongenegen waren, een verdrag met de 
blanken aan te gaan. 

Daarop werden door het bestuur twee vertrouwde 
slaven Coffy en Charles- Toivn bij Arabie gezonden, om 
te onderhandelen. 

Het Opperhoofd Arabie ontving deze afgevaardigden 
vriendschappelijk en gaf te kennen, dat het bestuur 
een of twee blanken bij hem moest doen komen , om 
over het verdrag te spreken. 

Te dien einde boden zich vrijwillig aan: James Ab er 
Crombie, oud-Commissaris, en Johan Rudolph Zobre. 
Hun werden de negers Coffy en Charles- Ton m , welke 
door het Gouvernement vrijgekocht waren, toegevoegd. 
Den 30 sten September 1759 vertrokken zij uit Parama- 
ribo en den 8 sten October begonnen de onderhandelingen. 



62 



De kalmte, die gedurende dien tijd heerschte, werd 
door den Gouverneur ten nutte gemaakt, om zijne 
aandacht op den gezondheidstoestand der bevolking te 
vestigen. 

Reeds had hij in 1758 , aan de kolonie eene zeer 
belangrijke dienst bewezen, door het stichten van het 
hospitaal in de Gravenstraat. 

Intussehen werden de onderhandelingen voortgezet. 
Eerst in 1760, en wel den 29 sten October, kwamen de 
vredes-overeenkomsten met de opstandelingen tot stand; 
zij werden gesloten en bezworen op de plantage Auca. 
in boven Suriname. De Majoor Meyer was aan het 
hoofd onzer afgevaardigden , en de neger Pambo aan 
de zijde der Marrons. De blanken w r erden genood- 
zaakt, den eed, op de wijze der negers, te bevestigen. 
Beide partijen moesten namelijk eenige droppels bloed 
uit den arm in een kalabas (eet- en drinkgereedschap) 
met water doen vallen , w^aarin een weinig aarde ge- 
mengd was. Iedereen dronk daarvan een weinig, daarna 
sprengden zij eenige droppels op den grond, en sprak 
hun Obia-man (ziener, of profeet) den vloek uit over de- 
genen, die dit verbond zouden verbreken; waarna beide 
partijen uitriepen: Na so ! dat is: Amen. Er volgde toen 
eene gewenschte rust , en den 18 deu April 1761 begaven 
zich James Aber Crombie en Johan Rudolph Zobre ten 
tweede male bij de Aucaners , om het vredesverdrag te 
bekrachtigen, hetwelk op den 22 steü Mei plaats greep. 

De Marrons van Saramacca sloten eerst den 19 den 
September 1762 een verdrag met de blanken. In de 
met hen gesloten overeenkomst, was onder anderen 
bepaald, dat zij geene ontvlugte slaven bij zich zouden 
houden, maar hen zouden verdrijven of aan het Gou- 
vernement, tegen vanggeld, overleveren. 



63 



De slaven werden hierover zeer misnoegd en een 
1 groot aantal vlugtte naar andere gedeelten der bos- 
schen. In Februarij 1766 begonnen deze de kolonie te 
verontrusten, en gingen daarmede gewelddadig voort, 
zoo als straks blijken zal. 

De groote kosten, die de togten tegen de negers 
veroorzaakten, deden zulk eene schaarschheid aan geld 
ontstaan , dat de Gouverneur, in overleg met de leden 
• van den Raad, in 1763 en 1764, papieren- of kaarten- 
geld in omloop bragt, tot een bedrag van ƒ 400,000. 

De gedurige aanwas der vrije bevolking, door de 
komst van vele buitenlanders , die hier hunne fortuin 
kwamen beproeven, deed Paramaribo in uitgebreidheid 
toenemen. 

Reeds in 1712 telde men er 500 huizen; veertig 
jaren later waren zij tot bijna 700 aangegroeid. Breede 
straten, met oranjeboomen beplant, pleinen en ver- 
scheidene openbare gebouwen , versierden de stad. Men 
leefde er onbezorgd en dacht niet eens aan het gevaar 
van brand ; althans er waren geene bluschmiddelen 
aanwezig; iets, dat verwondering moet baren, als men 
in aanmerking neemt, dat de huizen van hout gebouwd 
en meestal met tas (palmloof) gedekt waren. Die zor- 
geloosheid werd streng gestraft. In den nacht van 
den 18 den op den 19 den April 1763 werd de stad, door 
eene zware vuurramp , deerlijk geteisterd. Een aantal 
huizen werd in de asch gelegd, waardoor veel ver- 
loren ging. Nu begon men naar brandspuiten om te 
zien en singels in plaats van tas te gebruiken. De 
allereerste brandspuiten werden in het volgend jaar 
aangebragt. 

Bij zware droogte had men overal gebrek aan drink- 
water; uit dien hoofde en uit voorzorg voor het ont- 



64 



staan van brand, delfde men in 1764 bronputten op 
de openbare straten. Bij het graven der put, op den 
hoek van de Heeren- en Wagenweg of Kerkhof straten , 
werd eene ader gevonden , die stofgoud scheen te be- 
vatten. Het onderzoek heeft echter niet aan de ver- 
wachting beantwoord. In 1763 en in 1764 woedde de 
kinderziekte, door een slavenschip aangebragt, allerhe- 
vigst , en rigtte eene groote vernieling onder de slaven 
aan. De Landvoogd deed alles wat in zijn vermogen 
was , om die ziekte tegen te gaan. Men zegt , dat de 
achteloosheid waarmede de lijken begraven werden, 
veel had bijgedragen om de besmetting uit te breiden. 

In dien zelfden tijd begon men voor het eerst de 
uitbreiding te bespeuren van eene vreesselijke ziekte , 
n. 1. de lepra of melaatschheid. Meermalen had de 
regering verboden om Afrikanen, die ingevoerd wer- 
den en aan deze ziekte leden , te verkoopen. Doch 
er bestonden geene bepalingen, waarbij de nieuw in- 
gevoerde negers aan eene schouwing onderworpen 
waren, en de hebzucht voerde menigeen er toe, om, 
voor een' geringen prijs , besmette slaven te koopen , 
als ze slechts in staat waren arbeid te verrigten. 

In het eerst bouwde men hospitalen voor deze lij- 
ders in de stad, doch later werden ze buiten de stad 
verpleegd. Niettegenstaande de genomene voorzorgen 
breidde die ziekte zich uit, en plantte zich voort tot 
op onze dagen. 

Om de misbruiken tegen te gaan , welke er in de 
uitoefening der geneeskundige wetenschap plaats von- 
den, werd den 14 den Mei 1763 bepaald, dat voortaan 
niemand als heelmeester zoude mogen optreden , dan 
na het afleggen van een examen , ten overstaan van 
personen, door het Hof benoemd, of, na overlegging 



65 



van een bewijs wegens in de Nederlanden afgelegd 
examen. 

In 1766 werden, van den 21 steu tot den 23 sten Octo- 
ber, bij tusschenpoozingen , hevige schokken van aard- 
beving gevoeld. Ongelukken of vernieling ondervond 
men niet ; slechts e'én man verloor het leven , door 
uit een venster te springen. 

Het pad van Wanica werd in 1767 opengekapt, en 
het Kanaal van dien naam gegraven , omdat het be- 
stuur den weg te land naar Para gemakkelijker wilde 
maken. Langs dit Kanaal werden later stukjes land 
uitgegeven en bebouwd. 

In het volgend jaar 1768 (22 November) verzocht 
en verkreeg de Gouverneur verlof tot eene reis naai- 
de Nederlanden. Hij bleef echter tot den ll deR No- 
vember 1770 in Suriname, toen hij, na zijn eervol 
ontslag verkregen te hebben , naar Holland vertrok. 

Gedurende den verloftijd van Crommelin werd Jan 
Nepveu , destijds eerste Raad-Fiskaal , tot Gouverneur- 
Generaal a. i. aangesteld. Crommelin is dus bijkans 
twaalf jaren Gouverneur van Suriname geweest. Nooit 
is een Landvoogd vóór of na hem zóó lang hier geweest. 
Hij gaf het bestuur over op een tijdstip dat Suriname, 
wel is waar, door de vele invallen der Marrons veront- 
rust werd, maar evenwel in een' bloeijenden staat was. 



JAN NEPVEU, GOUVERNEUR-GENERAAL a. r. 
LATER EFFECTIEF. 

1768—1779. 

Op den 8steü Maart 1770 werd Nepveu plegtig inge- 
huldigd. 



66 



De Marrons gingen intusschen voort met stroopen , 
plunderen en moorden , en het kon den korpsen , welke 
steeds tegen hen uitgezonden werden, maar niet ge- 
lukken , hen te overmeesteren. Deze togten kostten 
aan velen het leven , aan anderen de gezondheid ; 
want men moest vaak dagen en nachten in de woeste 
bosschen, in zwampen en moerassen doorbrengen. 

In Februarij 1769 plunderden de Marrons de plan- 
tages Rust en Lust en 's Hertogenbosch , terwijl zij eene 
menigte slaven en krijgsbehoeften medevoerden; in No- 
vember van het volgend jaar plunderden zij Mon Désir, 
aan de Mot-kreek; hier ontvoerden zij 16 slaven, en 
maakten zij vele wapens buit , terwijl zij in Januarij 

1771 een militairen post overrompelden en de geweren 
prijs maakten. In datzelfde jaar plunderden zij ver- 
scheidene plantages in boven Gottica^ aan de Pattamacca- 
kreek en aan de Perica-kreek , waardoor zij met een 
groot getal negers versterkt werden. 

Er was toen een korps koloniale guides (negers) 
opgerigt. Aan deze zwarte soldaten heeft Suriname in 

1772 grootendeels haar behoud te danken gehad. Het 
Gouvernement had namelijk van verscheidene plantages 
de vertrouwdste slaven , tegen eene behoorlijke waar- 
dering, gekocht en vrijgegeven, vervolgens van hen 
een korps gevormd^ om de Marrons te beoorlogen, 
wier invallen in boven Cottica , in 1772, zoo erg wa- 
ren, dat alle bezittingen aldaar met een onherstelbaar 
verlies bedreigd werden , indien men hen niet bestreed. 

Toen zond de Regering de zwarte jagers , die met 
hunne schuilplaatsen veelal bekend waren, tegen hen 
af, en het was niet dan na volhardenden strijd en 
hardnekkige gevechten van negers tegen negers, dat 
de Marrons overwonnen en de plantages van hunne 



67 



verwoestingen bevrijd werden. Ter belooning van hunne 
gewigtige diensten wilde het Gouvernement thans aan 
de zwarte jagers, in den omtrek der stad, geschikte 
landerijen in eigendom geven. Doch zij gaven de voor- 
keur om op de plantages, waaraan zij weleer toebe- 
hoorden, te blijven, dewijl hunne vrouwen en kinde- 
ren zich nog daar bevonden. Er waren echter eenige 
eigenaren en administrateuren , welke niet genegen 
waren, dit toe te staan, ja zelfs hen op eene onvoeg- 
zame wijze behandelden , wanneer zij op de plantages 
kwamen. 

De Regering vaardigde derhalve (11 November 1772) 
een adres uit aan eigenaren en administrateuren van 
plantages , hield hen daarin de gewigtige diensten voor, 
door de zwarte jagers aan het land bewezen, en noo- 
digde hen uit om aan dezen, vrijen toegang op de 
plantages te verleenen. De Directeuren der plantages 
werden, op zware straffen, bedreigd de guides geene 
onbehoorlijke behandeling aan te doen , en dezen de 
verpligting opgelegd , om zich ordelijk te gedragen. 

Deze jagers verklaarden liever in de slavernij tc 
willen terugkeeren , dan van de hunnen afgescheiden te 
blijven. De planters vereenigden zich met de uitnoo- 
diging van het Gouvernement , en zoo werd deze aan- 
gelegenheid ten genoege van alle partijen geschikt. 

In Februarij 1773 kwam, onder bevel van den Ko- 
lonel Louis Henry Fourgeoud , een korps aan. Den 
17 deD September van dat jaar tastte een troep Euro- 
peesch krijgsvolk, onder Kapitein Mylanct r , bijgestaan 
door het vrije korps, onder den Luitenant Fredrik 
(Friderici) het dorp Boehoe aan, en verdreef de Mar- 
rons van daar; doch in de maand Augustus overvielen 
deze drie plantages: Perou, La Nouvelle Esperance en 



68 



de Zuinigheid. De aanwezige blanken vermoordden zij 
op eene wreedaardige wijze. 

Er bestaat omtrent het Opperhoofd dezer Marrons 
Baron genaamd, eene zeer belangrijke aanteekening. 

In Junij 1772 plunderde hij de plantage Poelwijk , 
vermoordde den Directeur en zond den blankofficier 
Muller naar de stad met deze woorden: „Wat u be- 
treft, gij kunt u verwijderen en uwe huid in veilig- 
heid brengen , want gij zijt nog te kort in de kolonie 
„om ons , slaven , te kunnen mishandelen." Daarop 
brandden zij de gebouwen af en ontvoerden 4-7 slaven. 

Dit was toch een zeer edele trek, en overtuigt ons, 
dat de muiters het voornemen niet hadden, om alle 
vrije personen, welke zij aantroffen, om het leven te 
brengen , maar slechts degenen , van wie zij of hunne 
makkers mishandelingen ondergaan hadden. 

Bar o?i was vroeger het eigendom van J. Dahlberg. 
Als kind werd hem onderwijs gegeven in het lezen en 
schrijven ; op lateren leeftijd nam Dahlberg hem naar 
Holland mede. Toen hij in Suriname terug kwam , 
verkocht hij Baron , en daar zijn nieuwe meester hem 
slecht behandelde, en eens om een ligt vergrijp onder 
de galg liet straffen, ontsnapte Baron, en werd, door 
wraakzucht gedreven, in weinig tijds een van de groot- 
ste Opperhoofden der Marrons. 

De togten in den zwaren regentijd aangevangen ? 
waren zeer heilloos voor de gezondheid der Europesche 
krijgslieden. Op vele plaatsen moesten zij zwampen 
en moerassen doorwaden, waarvan het water hen tot 
aan de kin reikte , ja zelfs overdekte. Vele ziekten 
heerschten onder het volk en menigeen vond in de 
bosschen zijn graf. 

Evenwel deed dit den moed niet verflaauwen. 



69 



In 1774 vervolgden Fourgeoud en Stoelman de Mar- 
rons en verbrandden eenige hunner bebouwde akkers 
en hutten. Later vernielden zij twee dorpen aan de 
Tempatie-kreek , beide van 108 woningen. Den 6 den Fe- 
bruari)' 1775 keerden de bevelhebbers naar Paramaribo 
terug. Terzelfder tijd kwam er uit Nederland eene 
versterking van troepen , onder den Kolonel Seybourg. 
Den 8 sten Februarij trok hij reeds tegen de muiters op. 

Ook het vrije korps, onder A. Vinsack, deed ver- 
scheidene togten tegen de Marrons. Vinsack overrom- 
pelde het dorp, waar het Opperhoofd Bonni gewoon- 
lijk zijn verblijf hield. 

Fourgeoud deed nog verscheidene togten en gaf in 
Januarij 1778 te kennen, dat hij Suriname van de 
muiters bevrijd had, door hen over de Marowyne te 
verjagen. Den 25 sten April van dat jaar keerden de 
overgeblevene troepen naar Furopa terug. 

Na hun vertrek heeft Kapitein Stedman , die Four- 
geoud vergezeld en onderscheidene togten tegen de 
Marrons gedaan had, eene beschrijving van Suriname 
in het licht gegeven, waarin uitvoerige bijzonderheden 
zijner krijgsverrigtingen vermeld zijn. 

Deze togten, waarmede zeer groote kosten gepaard 
gingen, hadden de schatkist uitgeput. Men moest ge- 
durig hulp zoeken in het maken van papieren- of 
kaartengeld. 

Ten tijde dat de Kolonel Fourgeoud in de kolonie 
was , onderscheidde zich een Neger, Kwassie genaamd , 
door moed en helder doorzigt. Hij was met de genees- 
kracht van vele kruiden bekend. Die van het Kwassie- 
bitter heeft hij , onder anderen , bekend gemaakt. 

Kwassie werd vroeger door Mauricius naar de Bosch- 
negers gezonden , om eene vredesonderhandeling met 



70 



hen te beproeven. Doch dit werd hem door de inge- 
zetenen zeer euvel opgenomen, anders had men reeds 
in 1744 vrede met hen kunnen treffen. In 1776 heeft 
deze Kwassie eene reis naar Holland gedaan, en werd 
toen op den 21 sreu Mei van dat jaar aan Z. D. H. den 
Prins Stadhouder voorgesteld. 

Keeren wij nu eenige jaren terug. 

In 1770 werd in Holland eene onderneming ont- 
worpen ten behoeve van personen , die reeds planta- 
ges hadden of ze wilden aanleggen. De hoofdsom 
bedroeg zestig millioen Nederl. Deze negociatie heeft 
het kwaad , in plaats van te verbeteren , ten hoogste 
verergerd. 

Er werd n. 1. bij eenige handelhuizen bepaald, dat 
er geld voorgeschoten zoude worden aan planters in 
Suriname. Die in Holland geld bezat, kon het aan 
een dier handelhuizen (fondshouders) brengen , en een 
of meer aandeelen in de geldleening bekomen. De 
ontvangst, verkoop en verantwoording der produkten 
werden aan de fondshouders opgedragen , als ook de 
overzending der benoodigde goederen ten behoeve en 
voor rekening der plantages. 

De planters, die van deze beleening wilden gebruik 
maken, lieten hunne plantages zoo hoog mogelijk waar- 
deren. Dit liep op het laatst zoo hoog, dat de Rege- 
ring zich verpligt achtte, op den 21 5ten Augustus 1771 
daaromtrent gepaste en tevens gestrenge maatregelen 
te nemen. De ontvangene gelden strekten meer om 
aan de behoeften der weelde, dan aan die der nood- 
zakelijkheid te voldoen. Sommige eigenaren in Holland 
gebruikten en verteerden daar het opgenomen geld , 
zonder aan het oogmerk der beleening te voldoen. 
Anderen hier in de kolonie besteedden aanzienlijke 



71 



kapitalen om prachtige huizen op hunne plantages te 
bouwen. 

Aanvankelijk ging alles wel , want de plantages le- 
verden veel op , en de prijzen der produkten hielden 
zich staande op de Nederlandsche markt. Doch, toen 
eenige jaren later de oorlog met hevige woede uit- 
barstte, en jaren lang de gemeenschap tusschen Suri- 
name en de Nederlanden stremde, toen de prijzen der 
produkten daalden, daar Holland, ten gevolge van den 
oorlog in zijnen Commissie-handel aanmerkelijk ver 
loor, gingen de meeste eigenaars der verbondene plan^ 
tages ten verderve. De Directeurs der negociatiën 
werden langzamerhand bezitters van het grootste ge- 
deelte dier plantages; terwijl ook andere omstandig- 
heden medegewerkt hebben , om den staat van zaken 
te verergeren, en het grootste gedeelte der inwoners 
in behoefte en sommige zelfs in armoede te dompelen. 
Het aanwezen der eigenaren hier te lande in vroegere 
jaren, had den gunstigsten invloed op alle standen der 
zajnenleving ; een ieder trok voordeel uit hetgeen zij 
hier te verteren hadden. Met het verminderen van 
aanwezige eigenaren moest noodwendig het land ver- 
armen , vele takken van vlijt en nijverheid verloren 
gaan , vele middelen van bestaan en vertier ophou- 
den, — in één woord, de voornaamste bronnen der 
maatschappelijke welvaart opdroogen. 

Terwijl de togten tegen de Marrons plaats hadden, 
besloot de Gouverneur Nepwu, met overleg van de in- 
gezetenen, om een Cordon of linie van verdediging te 
maken, ten einde hen met beter gevolg te kunnen af- 
weren , en de ontvlugting van slaven tegen te gaan. 
Deze linie strekte zich uit van de Joden-Savanna, aan 



72 



de boven Suriname, tot aan den hoofdpost Gouverneurs- 
lust, aan de Cassiwinica-kreek , vervolgens van foven 
Commewi/ne tot aan den hoofdpost Belo.ir. Hiermede 
werd in 1774 een begin gemaakt. De hoofdposten 
hadden . door middel van kleinere , gemeenschap met 
elkander en beantwoordden volkomen aan de heilzame 
bedoelingen. Jaren lang werd dit Cordon in den besten 
staat onderhouden , totdat het ophouden van de in- 
vallen der Marrons, het vredesverdrag met de meeste 
hunner, en de vermindering der krijgsmagt dit minder 
noodzakelijk hebben gemaakt. 

Intusschen ging onze woonplaats, ter oorzake van de 
verhaalde omstandigheden, niet vooruit. De Directeurs 
der geoctroijeerde Sociëteit van Suriname namen, in 
1778. den titel aan van Regeerders der kolonie Suri- 
name, met bepaling dat voortaan in hun wapen 'min 
dat der kolonie gevoegd zouden worden de letters 
R. Y. S. (Regeerders van Suriname): in ditzelfde jaar 
werd eene behoorlijke wijkverdeeling der stad gemaakt. 

Op Zaturdag den 27 sten Februarij overleed de Gou- 
verneur Nepveu , in den ouderdom van zestig jaren . 
na het bestuur tien jaren waargenomen te hebben. 
Gedurende vijf en veertig jaren had hij zijn leven in 
de kolonie doorgebragt. 



BERNARD TEXIER 5 GOUVERNEUR-GENERAAL 
a. i. LATER EFFECTIEF. Mr. TTOLPHERT. 
JACOB BEELDSNIJDER MATROOS, 
GOUVERNEUR-GENERAAL a. i. 
1779—1784. 

Na het overlijden van Jan Nepveu nam de Kom- 
man deur Texier het bestuur waar tot den o JCL - Fe- 



73 



bruarij 1780, alstoen werd hij effectief aangesteld en 
tot Kolonel over al de troepen benoemd. 

Zonder U lang op te houden, lieve kinderen, met 
het verhaal van de herhaalde togten tegen de Marrons, 
die dan eens gunstig, dan weer zeer nadeelig, vaak 
geheel vruchteloos voor de onzen afliepen, moet ik u 
zeggen , dat in weerwil der verklaring van den Kolonel 
Fourgeoud , dat hij de kolonie van de Marrons verlost 
had, de bosschen nog geheel onveilig waren. Men had 
de Opperhoofden nog niet in handen gekregen, en deze 
wisten de verstrooide benden spoedig te hereenigen, 

De zwarte jagers , die meestentijds op togten wer- 
den uitgezonden , hielden moedig vol. Zij getroostten 
zich de grootste opofferingen en ontberingen, ten einde 
aan het vertrouwen, dat men in hen stelde, onmis- 
kenbaar te beantwoorden. 

De Luitenant Friderici had nog altijd het bevel over 
het vrije korps behouden. Destijds 25 jaren oud, vol 
geestdrift en moed , was het daarom te liever voor 
hem, daar hij hierdoor gelegenheid verkreeg, om zich 
met de zeden, gewoonten en gebruiken der negers be- 
kend te maken. Hij deelde de grootste ontberingen 
met zijne zwarte jagers , en verwierf daardoor hunne 
toegenegenheid en hun onbepaaldst vertrouwen. 

In de wildernissen van Boven Commewyne zou hij 
bijna echter het slagtoffer van zijnen moed en zijner 
geestdrift geworden zijn. 

Hij waagde zich eens alleen in het diepste der wou- 
den, en verdwaalde. Zijne krijgsmakkers, zoowel de 
blanke als zwarte onderofficieren , die er bij waren , 
verspreidden zich en doorkropen de bosschen, om hem 
op te zoeken. Men begon te vreezen , dat hij welligt 
door de Marrons ontdekt en om het leven gebragt zou 

4 



74 



zijn. Doch, lieve kinderen! de Hemelsche Vader had 
hem, ter bevordering van hoogere bedoelingen, ge- 
spaard. Op den 8 sten dag na zijne verdwijning, werd 
hij door eenige hunner ontdekt en in zegepraal naar 
de legerplaats gevoerd. Friderici had geen enkelen 
Marron ontmoet, of eenig letsel bekomen. Gedurende 
verscheidene dagen waren wilde vruchten zijne spijze, 
en het water der lianen zijn drank. Zijn ijzersterk 
gestel had niets geleden. 

De diensten door Friderici, in de onderscheidene 
togten tegen de Marrons, aan Suriname bewezen, ble- 
ven niet onbeloond; spoedig werd hij van rang tot 
rang bevorderd. In 1790 vinden wij hem als Kolonel 
en Kommandeur der militie en later als Gouverneur- 
Generaal. 

Gedurende de jaren 1779 en 1780 waren de prijzen 
der produkten zeer hoog, waardoor de planters van 
die zijde aanzienlijke voordeden genoten ; doch den 
23sten Februari] 1780 werd Paramaribo door een' he- 
vigen brand geteisterd, waardoor weer aanmerkelijke 
schade veroorzaakt werd. 

Tusschen 1780 en 1781 brak er een hevige oorlog 
uit tusschen de Vereenigde Nederlanden en Engeland; 
eene omstandigheid , die niet dan de grootste bezorgd- 
heid in Suriname verwekken kon. 

Naauwelijks had men deze treurige tijding ontvan- 
gen, alsook van het voornemen der Engelschen om 
een' inval hier te lande te ondernemen, of men begon 
zich daarop voor te bereiden. Ook de Aucaner- en 
Saramaccaner- Boschnegers , thans onze bondgenooten , 
boden hunne diensten tegen den Britschen vijand aan, 
en den 29 sten Maart werden 48 Boschnegers in gar- 
nizoen naar het fort Nieuw Amsterdam gezonden. 



75 



De toestand waarin Suriname door dezen oorlog 
verkeerde , en de stremming der scheepvaart gaven 
aanleiding tot eene voorziening van den Gouverneur 
Texier. Hij beval namelijk, dat alle verkoopingen van 
vaste goederen, zonder onderscheid, zouden blijven 
opgeschort, daar hij vreesde, dat, door de berigten der 
vredebreuk , iedereen bevreesd zoude zijn , eigendom- 
men te koopen, en de eigenaren ze, om dezelfde reden, 
voor geringe prijzen afzetten zouden. Dit liep echter 
gelukkiger af, dan men wel gedacht had, want reeds 
in 1782 bepaalde deze maatregel zich slechts tot 
plantages. 

Ter bevordering van een goed toezigt op de genees- 
en heelkunde werd, op den 21 sten Februarij 1782, het 
Collegium Medicum opgerigt. 

Ditzelfde jaar verbood deze Gouverneur ten sterk- 
ste, om de slavenkinderen van hunne moeders te schei- 
den en afzonderlijk te verkoopen. 

Gij ziet dus, lieve kinderen, dat Texier , door deze 
bepaling, eene groote mate van menschiievendheid aan 
den dag legde. 

Ook heeft hij getracht veel tot opbeuring der ko- 
lonie te ondernemen, en poogde hij, in vereeniging 
met den verdienstelijken Eaad-Fiskaal Mr. Jan Gerard 
Wichers, de beschaving te bevorderen. Texier stichtte, 
met behulp van P. F. Boos, Antonie Blom, Voegen 
van Engelen en Mr. Beeldsnijder Matroos, in 1782, een 
genootschap ter beoefening van de natuurlijke historie. 
De Gouverneur bestemde een stuk land, in den om- 
trek van Paramaribo , aan den rijweg van Kwatta, tot 
het houden van vergaderingen en tot het aanplanten 
en aankweek en van inheemsche en vreemde gewassen. 
Deze tuin werd de Hortis Surinamensis genoemd. 

4* 



76 



Digt bij evengenoemden plantentuin bouwde de Su- 
rinaamsehe dichter P. F. Roos een tuinhuis , waarvan 
het terrein nu nog den naam draagt van Roos oVjari. 

In ditzelfde jaar werd door de Israëliten een let- 
terkundig genootschap opgerigt, onder den naam van: 
Docendo Docemur. 

Den 25 sten September 1783 had de kolonie het ver- 
lies te betreuren van Texier. Hij had den leeftijd van 
51 jaren bereikt, in het bewustzijn van, zooveel hij 
daartoe in staat was, tot bevordering van het wezen- 
lijk belang van Suriname, krachtdadig te hebben ge- 
arbeid. 

Daar de Raad-Fiskaal Wichers toen afwezig was, 
werd aan Mr. Jacob Beeldsnijder Matroos het bestuur 
opgedragen. 

Mr. Beeldsnijder Matroos bevorderde de onderhou- 
ding van de eeredienst, de viering van den Zondag, 
zoo te Paramaribo als op de plantages. 

Hij trachtte den landbouw te bevorderen, verbeterde 
het landelijk bestuur en de policie , in één woord , hij 
ging eene menigte misbruiken tegen , welke nu en dan 
waren ingeslopen. 

Het mishandelen der ongelukkige slaven ging hij 
uit al zijne magt tegen , maar zorgde tevens voor de 
handhaving van eene goede tucht onder hen. 

Gedurende zijn kortstondig bestuur, trachtte hij den 
landarbeid door de vrije bevolking te doen uitoefe- 
nen; doch hoewel hier en daar kostgronden door hen 
aangelegd werden, mislukte deze onderneming geheel 
en al. 

Hij heeft de straten verfraaid, door ze met Oranje- 
boomen te doen beplanten. Ook was hij de eerste in 
deze kolonie, die eene Boekdrukkerij had opgerigt 



77 



(1772); de eerste Courant werd door hem op den 10 den 
Augustus 1774 uitgegeven. 



Mr. jan jacob wichers. 

1784—1790. 

Den 24 sten December 1784 kwam Wichers, als Gou- 
verneur, hier aan. 

Nadat Mr. Beeldsnijder Matroos hem het bestuur 
overgegeven had, keerde deze tot zijne vorige betrek- 
king terug. Later vertrok hij naar de Nederlanden 
en overleed, op vrij gevorderden leeftijd, te 's Gra- 
venhagen den 14 den September 1793. 

Onder de regering van den Gouverneur Wichers werd, 
op den 12 den October 1785, het Jubilé of eeuwfeest 
gevierd der stichting van de Synagoge op de Joden- 
Savanna; welke Synagoge, zoo als gij u nog herinneren 
zult, onder het bestuur vem van Sommelsdyck, in 1685, 
gebouwd werd. Op uitnoodiging van Regenten der 
Portugesche Israëlitische gemeente woonde Wichers , 
benevens vele aanzienlijke ingezetenen uit Paramaribo , 
dit feest bij , dat met veel pracht en luister gevierd 
werd. 

Den 10 deu November 1785 kwam een éénmastvaar- 
tuig de rivier Suriname opzeilen , met slechts e'én man 
aan boord, J. Schakfort geheeten. Hij gaf voor van 
Londen te komen met eene lading krijt, laatstelijk van 
IS Oriënt, op den 6 den Junij van het vorige jaar ver- 
trokken te zijn. 

De oorlog tusschen Groot- Brittannië en Nederland 
had de kolonie geweldig doen lijden , en de belangen 
der ingezetenen in de laatste jaren zeer achteruit doen 



78 



gaan. De scheepvaart was belemmerd. Wilde men 
dus, nu en dan, produkten afzetten, dan moest men 
zich met zeer lage prijzen vergenoegen. Geen won- 
der dus, dat men naar middelen omzag, om dezen 
toestand te verbeteren. 

In het volgend jaar werden bepalingen gemaakt tot 
aanmoediging van den slavenhandel, welke toen als 
het voornaamste middel tot bevordering der koloniale 
welvaart, immers van den landbouw, beschouwd werd. 
Ten gevolge van den Engelschen oorlog was deze han- 
del zeer aan het kwijnen geraakt. 

Daar er, in de laatste jaren, vele slaven met den 
schat van vrijdom werden begiftigd en daardoor de 
gewone landslasten aanmerkelijk verminderden, werd 
eene belasting op de ontheffing uit de slavernij gesteld. 

De Marrons, die met hun Opperhoofd Bonni, in 
1776, over de Marowyne waren getrokken en zich 
eenigen tijd rustig hadden gehouden, begonnen, in 
het laatst van het jaar 1788, de kolonie wederom te 
bedreigen. De plantage Clarenbeék werd in Maart van 
het volgend jaar aangevallen, het grootste deel der 
slavenmagt en de Directeur Merle gevankelijk medege- 
nomen. Men vreesde voor het leven van Merle, doch 
Bonni was edel van karakter. Hij behandelde den 
gevangenen blanke met goedheid en bood aan, hem 
tegen een' losprijs vrij te laten. 

De strooptogten werden door de Marrons voortgezet; 
er moest met kracht tegen hen gehandeld worden. 
Den moedigen en bekwamen Friderici, die, aan het 
hoofd van het vrijkorps, zoo vele blijken van dapper- 
heid had gegeven, werd de expeditie toevertrouwd. 
Aan de Marowyne werd een militaire post aangelegd. 
Bonni tastte deze sterkte op den 25 sten November 1789 



79 



aan, doch werd door Stoelman en de zijnen zoo kloek- 
moedig afgeweerd , dat de Marrons de vlugt moesten 
nemen. Bonni zettede zich op een der eilanden in de 
Marowyne neder. Onder zijne aanvoerders bevond zich 
één, genaamd Ascaan. Deze verried zijn bevelhebber 
Bonni aan de Aucaners , ging tot de blanken over en 
geleidde hen, op den 30 sten April 1790, heimelijk naar 
Bonnïs dorp. Deze, door den vijand overvallen, bood 
geduchten wederstand , doch van alle zijde bestoken , 
moest hij met groot verlies wijken. De Directeur Merle, 
die als gijzelaar bij Bonni gehouden was, werd verlost* 

Deze overwinning werd , bij de terugkomst der troe- 
pen, te Paramaribo , met vreugdegejuich gevierd. Ascaan 
kreeg tot loon van zijn gepleegd verraad: de vrijheid 
en een geschenk van honderd gulden in geld. 

In Februarij 1790 kocht het Gouvernement van on- 
derscheidene plantages vertrouwde slaven vrij, ter ver- 
sterking van het korps koloniale guides. 

Wichers kreeg , door verschil van staatkundige ge- 
voelens , oneenigheden met eenige voorname personen , 
en hij bemerkte, dat hij, met den krachtigsten wil, 
niet naar wensch slaagde, om de belangen van Suri- 
name te behartigen. 

Hij besloot dus, zijne hooge betrekking neer te leg- 
gen en naar Nederland terug te keeren, hetgeen op 
den 15 den Junij 1790 plaats had, nadat hij op den 
ll den te voren het bestuur opgedragen had aan den 
Kommandeur Friderici. Wichers was de eerste Gou- 
verneur met den titel van Generaal-Majoor. 



80 



JURIAAN FRANGOIS DE FRIDERICI a. i. 
LATER EFFECTIEF. 
1790—1799. 

Krachtens uitdrukkelijk bevel van hoogerhand, heeft 
de overname van Friderici zonder eenige plegtigheid 
plaats gevonden. De gemeente werd eenvoudig voor 
het Raadhuis, door trommelslag, bijeengeroepen en de 
akte van aanstelling voorgelezen. 

Het overige gedeelte van het jaar 1790 liep met 
aanhoudende togten tegen de Marrons ten einde, die 
deels gelukten , dan weder door verschillende omstan- 
digheden verijdeld werden. 

De zwarte jagers , vroegere strijdmakkers van den 
Kommandeur, steeds door hem vereerd, en gedurig 
door hem aangespoord en opgewekt , deden onder den 
Overste Beutler , die geheel in den geest en naar het 
voorbeeld van Friderici te werk ging, wonderen van 
dapperheid. 

Den 17 den Januarij 1791 werd eene nieuwe belasting 
ingevoerd op den verkoop en uitvoer van inlandsche 
produkten , en op de winsten en inkomsten , met in- 
trekking van alle hieromtrent bestaande verordeningen. 

Deze belasting moest strekken tot bestrijding der 
kosten van de verdedigingsmiddelen tegen de wegloo- 
pers , daar de ingezetenen bleven aandringen , dat de 
expedities aangehouden en het Cordon in eenen goe- 
den staat gehouden zouden worden. 

In dit jaar heeft er eene algemeene opname plaats 
gehad, volgens welke men 591 plantages telde, terwijl 
de bevolking begroot werd op 58,120 zielen. 

Het volgend jaar (24 Augustus 1792), werd hier 



81 



kennisgeving gedaan van het eervol ontslag van Wi- 
chers en de benoeming van den Kommandeur de F/i- 
derici tot Gouverneur-Generaal van Suriname en Gene- 
raal- Majoor der infanterie, enz. 

De Raadsheer Rochetau somde bij deze gelegenheid 
de diensten op , welke Friderici vroeger het land be- 
wezen had, terwijl zijne effectieve benoeming als eene 
welverdiende belooning werd beschouwd. 

In het jaar 1793 gelukte het eindelijk den Luitenant- 
Kolonel Beutler, het groot Opperhoofd Bonni en andere 
aanvoerders met hunne vrouwen en kinderen . op eenige 
eilandjes tusschen de watervallen der Marowyne , weder 
te vinden. Zij namen echter bij tijds de vlugt, doch 
werden in eene hinderlaag bemagtigd door de Aucaner- 
Boschnegers , aan wier hoofd Barnbi was. Deze dood- 
den Bonni en Cormantyn Codjo , maakten verscheidene 
anderen af, en keerden met hunnen buit te Paramaribo 
terug op den 23 sten Maart 1793. 

Mijne jeugdige Lezers ! was nu de inwendige rust 
hersteld, en had men de veroverde vijanden in zege- 
praal door de straten zien voeren ; zorgen van eenen 
anderen aard deden zich van buiten op. 

De omwenteling was in Frankrijk ontstaan , en de 
Staten der Nederlanden waren met het Fransche bewind 
in oorlog geraakt. Men vreesde in het algemeen, dat 
de vijand trachten zoude, Suriname te bemagtigen. 
De Gouverneur draalde dan ook niet, zoo veel in 
zijne magt was , middelen tot verdediging der kolonie 
in het werk te stellen. Hij wapende vier schepen , 
liet ze afdrijven tot voor het fort Nieuw- Amsterdam en 
stelde ze onder de bevelen van den Kapitein de Virieux , 
Kommandant van het oorlogschip Jason. 



82 



De zaak liep echter gelukkig voor ons af. Men 
kreeg in Europa de handen zoo vol , dat men den tijd 
niet had, op Suriname de aandacht te vestigen. 

De Landvoogd bediende zich van dezen toestand 
van zaken op eene uitmuntende wijze* Hij moedigde 
de burgers op allerlei wijze aan en gaf hun de beste 
voorbeelden ; daarbij was hij zeer bemind. 

Bekend als hij was met iedereen, met de bijzondere 
aangelegenheden van bijna eiken burger, met de taal 
des lands , zoowel als met diens zeden , gebruiken en 
gewoonten, met al het goede, maar tevens met alle 
misbruiken en verkeerdheden, was voorzeker niemand 
beter, welligt geen zóó goed als hij, in staat, het be- 
wind te voeren. 

Minzaam zelfs jegens den geringsten , vond men 
steeds hulp en troost bij hem. In weerwil der hoffe- 
lijkheden waarop hij zeer gesteld was, schrikte hij 
zelfs geen kind af, om hem te naderen. Friderici wilde 
den vruchtbaren grond aan de oevers der Saramacca 
dienstbaar maken aan de uitbreiding van de welvaart 
zijner onderdanen. 

Maar zijn veelomvattende geest, zijne hartelijke be- 
langstelling in Suriname, dat zijn tweede vaderland 
geworden was, en zijn sterk verlangen om de kolonie 
te doen worden , wat zij zijn konde , beoogden meer , 
dan het eenvoudig ontginnen van woeste bosschen en 
het aanleggen van plantages. 

Hij wilde eene gemeenschap aanleggen tusschen Su- 
riname en Saramacca; in Saramacca eene tweede stad 
aanleggen ; aldus landbouw en handel bevorderen en 
tevens de middelen van gemeenschap en vervoer ge- 
makkelijk maken. Dit laatste geschiedde vroeger bui- 
tenom over zee, of te land door Para, 



83 



Friderici legde , in Beneden Saramacca , de plantages 
La Prévoyance en Catharina Sophia aan. Zijn voorbeeld 
werd door verscheidene zijner vrienden gevolgd, en 
weldra zag men konderde akkers , welke weinige maan- 
den te voren uit donkere wouden bestonden, in vlakke 
velden herschapen, met gebouwen prijken, en voorzien 
van eene bevolking , bezig om den grond te bewerken 
en te beplanten. 

Het oorspronkelijk plan van Friderici was , om het 
kanaal van Saramacca te doen graven over Groningen , 
door het land van het établissement Voorzorg , dat 
vroeger tot verblijfplaats der Melaatschen was aange- 
legd, zoodat het kanaal uitgekomen zou zijn, tusschen 
de plantages Boekoe en de Redoute Purmerend. 

Men zegt , dat hij van dit plan teruggekomen is , 
omdat ter aangehaalde plaats vele possentries (zekere 
boomsoort) geveld moesten worden , waarvan het sap , 
de arbeiders in het aangezigt spattende, hen oogziek- 
ten zoude veroorzaken. 

Ook Boven Saramacca werd op zijne aanmoediging 
bevolkt en bebouwd. Hier, even als in Para, legde 
hij houtgronden aan. Aan de Suriname bezat hij Voor- 
burg en Boekoe , flater Leonsberg geheeten). Deze laat 
ste noemde hij naar het eerste wegloopers dorp , het- 
welk hij, aan het hoofd zijner zwarte jagers, kort na 
zijne aankomst, heeft helpen veroveren. 

Er is bijkans geene rivier, waar hij geene plantages 
had. Toen men hem eens aanmerkte , dat hij , bij de 
moeijelijkheden aan zijne gewigtige betrekking verbon- 
den , zich te ■ veel werkzaamheden op den hals haalde , 
en hem onder het oog wilde brengen , dat hij grootere 
voordeelen zoude behalen van twee of drie uitgebreide 
plantages , antwoordde hij : „Ik weet het ; doch het is 



84 



„niet zoo zeer om voordeel te hebben , dat ik ze aan- 
leg. Als de opbrengsten slechts toereikend zijn om 
„de kosten te bestrijden, dan ben ik tevreden. Door 
„het bezitten van eene of meer plantages in elk dis- 
strikt, is iedereen overtuigd, dat ik niet de eene ten 
„gevalle van de andere verwaarloozen zal. Indien ik 
„slechts twee groote plantages had , zou ik weinig be- 
sdienden en ambachtslieden noodig hebben, thans zijn 
„er meer dan vijftig, die door mij hun brood hebben. " 

Friderici had dus, gedurende vijf jaren, de gunstige 
verwachting der ingezetenen ten volle verwezenlijkt. 
Doch, ofschoon hij, door zijne kennis der koloniale 
belangen, zijne krachtige aansporing en aanmoediging 
van vlijt, nijverheid en landbouw, en zijne aange- 
wende maatregelen grooter bloei en welvaart in deze 
kolonie had doen geboren worden, kinderen! zoo zag 
hij nogtans, kort daarna, al zijne vooruitzigten , door 
de omwenteling van 1795, te niet gaan. 

Zoo als gij uit de Hollandsche geschiedenis weet, 
trad Nederland in bondgenootschap met Frankrijk, en 
kreeg den naam van Bataaf sche Republiek. Willem, de 
Prins Stadhouder, werd gedwongen de wijk naar En- 
geland te nemen. 

De woorden vrijheid, gelijkheid en broederschap prijk- 
ten op alle openbare stukken. 

Onze vroegere patronen : de E. G. A. H. Directeuren 
der Sociëteit moesten plaats maken voor den Raad van 
Koloniën, welke nu aangesteld was tot opperbestuur 
der bezittingen van den Staat in de West-Indiën. 

Er werd door de Staten-Generaal besloten om een 
Charter voor de kolonie te bepalen, doch inmiddels 
den ingezetenen te gelasten, om al de vorige orders 
van den Raad van Koloniën of van zoodanige andere 



85 



Directiën , waaronder zij gesteld waren , stipt te ge- 
hoorzamen , totdat zij door H. E. M. daarvan zouden 
ontslagen zijn, terwijl de overtreding hiervan met zware 
straffen werd bedreigd. 

De Gouverneur en de Raden van Policie gaven (10 
Julij 1795) den inwoners hiervan kennis, met aanma- 
ning om voorzigtig te zijn en zich door geene ontrus- 
tende gesprekken te laten overhalen tot het plegen 
van daden, die voor de kolonie nadeelige gevolgen 
zouden kunnen hebben. 

Dit was zeer noodig, want ook in ons midden was 
de geest der omwenteling gevaren , een onheilspellend 
vuur smeulde en poogde in woede uit te barsten. 

Verschil van staatkundige denkwijze veroorzaakte 
van lieverlede misverstand en zelfs vijandschap tus- 
schen den Gouverneur en de Raden. 

Ook onder de burgers heerschten er twee onder- 
scheidene partijen : de eene partij , waartoe de Gouver- 
neur behoorde, bleef den stadhouder aanhangen, ter- 
wijl de andere partij zich Patriotten noemde. 

Friderici had vast besloten alle middelen , welke in 
zijne magt waren, aan te wenden, om alle oproerige 
bewegingen voor te komen , of die reeds ontstaan wa- 
ren, te dempen. 

Door zijne onverschrokkenheid redde hij zich eens 
uit een groot gevaar. 

Hij werd namelijk onderrigt dat eenige personen , 
in zekere woning , in eene der buitenwijken , zich zou- 
den vereenigen , ten einde te beraadslagen op welke 
wijze zij hem in hunne magt zouden krijgen. De be- 
woners dezer woning behoorden onder het aantal der- 
genen, die zijne weldaden genoten hadden. 

De zucht om den beminden Landvoogd te redden, 



86 



deed dez^ lieden het geheim aan hunnen weldoener 
openbare elU: Zij gaven hem gelegenheid zich op den 
zolder vf toe -nne woning te verbergen, waar hij al de 
zamengez- n 1'ien ontwaren en hunne gesprekken aan- 
hooren kc^Ie. Toen hij genoeg gehoord had, begaf 
hij zich naar het vertrek, waar zijne vijanden waren. 
Ten uiterste ontzet en verschrikt, durfden zij hem 
niet eens aanzien. De Landvoogd hield hun hun voor- 
nemen met bedaardheid en kalmte, met kracht van 
redenen voor, met dat gevolg, dat zij, diep beschaamd, 
hem om vergeving baden, en den duursten eed zwoe- 
ren hun misdadig opzet te laten varen, 

Dit voorval werd algemeen bekend, en maakte op 
zijne vijanden den heilzaamsten indruk. 

Den 3 den Junij 1796 werd hier bekend gemaakt dat 
de vroegere Directiën der koloniën vernietigd waren ? 
en thans was aangesteld een Committé tot de zaken van 
de Koloniën en Bezittingen van den Staat in Amerika 
en op de kust van Guinéa. Dit Committé zoude het 
bestuur over de W. I. bezittingen hebben. 

Alles bleef van dezelfde kracht en waarde, alle amb- 
tenaren werden in hunne bedieningen, behoudens hunne 
verantwoordelijkheid , bevestigd. 

Onze scheepvaart had , niettegenstaande de woelin- 
gen , tot nu toe niets geleden; de prijzen der produk- 
ten waren zeer hoog. 

Gedurende het jaar 1797 genoot men hier eene ge- 
zegende rust. In de laatste jaren werd de stad, vooral 
aan de westzijde , uitgebreid. Reeds in 1750 waren 
de' erven tot aan de Steenbakkersgracht en in 1772 
tot aan de Drambr andersgracht uitgegeven. De straten 
waren met schoone gebouwen versierd, waaronder dat 
van het Geregtshof, waarvan de eerste steen op den 



87 



9 den September 1793, met zeer veel plegtigheid, was 
gelegd. Van de Fiottebrug af tot bij de ^ er rond Bo- 
ni/ace werden landhuisjes gebouwd. Gij jr g es ^ u voor- 
stellen , kinderen , hoezeer dit tot verfr< ian e £ van de 
stad diende. 

De letterkundige genootschappen, ten tijde van Texier 
opgerigt, bestonden nog in vollen bloei. Ook was er 
eene afdeeling der Maatschappij tot nut van het algemeen 
opgerigt geworden, terwijl onder dit bestuur meer zorg 
aangewend werd voor het lager onderwijs , ofschoon 
die tak van openbaar bestuur, tot 1816, in zeer ach- 
terlijken toestand gebleven is. 

Onder de regering van Frideriei kwamen in de ko- 
lonie acht Fransche vlugtelingen. Zij waren den 4 den 
September 1797 door het Directoire (van Frankrijk) 
gevangen genomen en vervolgens uit Frankrijk geban- 
nen naar Cayenne, waar zij door den Franschen Gou- 
verneur Jeannet zeer slecht behandeld werden. Naar 
de landstreek Sinamary gezonden, gelukte het hun op 
den 3 den Junij 1798, met behulp van een klein vaar- 
tuig, naar hier te komen. 

Tusschen de posten Oranje en Brandwacht leden zij 
schipbreuk , en moesten gedurende eenige dagen de 
grootste ellende uitstaan ; doch door de bewoners aan 
de Mot-kreek werden zij gastvrij ontvangen en van het 
noodige voorzien. 

Dit voorval zoude den Gouverneur Frideriei groote 
onaangenaamheden veroorzaakt hebben, ware het niet 
dat de vlugtelingen, spoedig na hunne aankomst, over 
N. Amerika naar Engeland vertrokken waren. 

Het Nickerie District werd in 1797 het eerst ontgon- 
nen en aldaar plantages aangelegd. Doordien de meeste 



88 



eigenaren daar op hunne plantages bleven wonen, nam 
dit ged^ltu^ van Suriname zeer spoedig in bloei en 
welvaart toe.j 

Op dft l^c cIen Februarij 1799 kwam hier ter onzer 
hulp aan , \ie Commodore Emmanuel D' Amparan met 
Spaansche troepen. Dewijl men bevreesd was , dat 
onze schepen door de Engelschen genomen zouden 
worden, liet men hen 5 Mei weer in zee steken. 

Hetgeen men vreesde, gebeurde. Den I3 den Augus- 
tus 1799 kwamen twee Engelsche oorlogsfregatten, 
zijnde de Prins van Wales en de Amphitrite , onder 
bevel van den Luitenant-Generaal Thomas Trigge en 
den Yice- Admiraal Lord Hugh Seymour, vóór den mond 
der rivier. 

Deze bevelhebbers zonden eene sommatie aan den 
Gouverneur-Generaal, waarbij werd geëischt dat de 
kolonie dadelijk zoude gesteld worden onder de be- 
scherming van Z. B. Majesteit , en zich gerust en 
vreedzaam aan zijn Gouvernement zoude onderwerpen. 

Nadat hierover in eene vereenigde krijgsvergadering 
geraadpleegd was , moest men volmondig erkennen , 
dat de middelen van verdediging der kolonie niet be- 
stand waren tegen de geduchte magt, welke haar be- 
dreigde , en het alzoo niet geraden was , om op een' 
onzekeren voet , de gunstige gelegenheid te verwaar- 
loozen tot het aangaan eener voordeelige Capitulatie 
(verdrag). De voorwaarden waren buiten verwachting; 
het behoud van de veiligheid der kolonie en de eigen- 
dommen der ingezetenon werden verzekerd, enz. 

Men nam derhalve het besluit , geen tegenstand te 
bieden , maar tot dit verdrag toe te treden , onder 
voorstel echter van zoodanige punten, als in dien krijgs- 
raad noodwendig geoordeeld waren. Dit werd aan 



89 



de Britsche bevelhebbers toegezonden , en door hen , 
met eenige wijzigingen, door den drang der omstan- 
digheden van dien tijd noodzakelijk voorgeschreven , 
aangenomen. Het verdrag werd aangegaan en onder- 
teekend op den 21 sten Augustus 1799, het protectoraat 
(beschermheerschap) van den Koning van Engeland , 
George III erkend, en Friderici als Gouverneur ge- 
handhaafd. 



SURINAME ONDER HET PROTECTORAAT 
YAN ENGELAND. 

1799—1802. 

De aflegging van den eed van getrouwheid geschiedde 
op den 2 den September 1799, in tegenwoordigheid der 
Engelsche bevelhebbers, die hier bleven totdat alles, 
ingevolge het verdrag , afgehandeld en de noodige 
regelingen, daaruit voortvloeiende, gemaakt waren. 
Getrouw aan de beginselen, waarop het verdrag was 
aangegaan, werden er geene veranderingen in het be- 
stuur, noch in het personeel daarvan, gemaakt. De 
Regering bleef, overeenkomstig het Octrooi van 1682, 
in handen van den Gouverneur-Generaal en de Raden 
van Policie. 

Den ll den December 1799 verlieten de beide fre- 
gatten de kolonie , den Brigadier-Generaal Archibald 
Campbell met eene afdeeling krijgsvolk, ter bescher- 
ming van de kolonie, achterlatende. 

Naar zeker artikel van het verdrag werden alle 
goederen, toebehoorende aan Spaansche of Fransche 
onderdanen , onder sequestratie (openbaar beheer) ge- 
steld. 



90 



Friderici gedroeg zich, onder al deze ontmoedigende 
omstandigheden, als een man, die eene volkomene over- 
tuiging bezat, geheel volgens pligt en de inspraak van 
zijn geweten gehandeld te hebben. 

Ware de kolonie behoorlijk van troepen voorzien , 
en alzoo in staat van verdediging gesteld geweest , 
zoo zoude hij , die zoo menigmaal zijn leven voor dit 
land gewaagd had, van de strijdkrachten gebruik ge- 
maakt hebben , om den vijand dapper af te weren. 
Doch, daar nu de zaken anders stonden, kon en mogt 
hij het leven en de bezittingen der ingezetenen niet 
roekeloos in de waagschaal stellen. 

Men heeft Friderici verweten , dat hij , zonder nood- 
zakelijkheid, met de Engelsche Generaals zou hebben 
onderhandeld, doch nooit heeft men dit kunnen bewij- 
zen. Buitendien is hij niet op eigen gezag, maar met 
overleg van de Raden van Policie en de ervarenste 
officieren, welke toen hier waren, tot dit verdrag 
overgegaan. 

En indien gij bedenkt, kinderen, welke magt het 
Hof van Policie toen uitoefende, hoezeer het van alles 
kennis moest dragen, zoo zult gij ti ligt overtuigd hou- 
den , dat het niet slechts op het bloot tekennengeven 
van den Gouverneur, dat de verdedigingsmiddelen niet 
tegen de Engelsche fregatten bestand waren, zijne 
toestemming zal gegeven hebben, maar integendeel na 
behoorlijk onderzoek en kennisneming der zaken. 

In 1801 ontstonden er groote onaangenaamheden met 
de bevredigde Boschnegers en vrije Indianen , ten ge- 
volge van uitjouwingen , welke hen te Paramaribo, 
door de straatjongens, werden aangedaan. Inzonder- 
heid was het de benaming van Pingo (wild varken) , 
welke zij voor beleedigende scheldwoorden hielden. 



91 



Het scheelde weinig of de rust en veiligheid zouden 
hierdoor verstoord zijn geworden. De Landvoogd moest 
hier tusschen beiden komen ; onder bedreiging van 
zware straffen, werd dit op den 23 sten Januarij 1801 
verboden. 

Op den 12 den Maart 1801 werd, buiten de stad, over 
de Fiottebrug , aan den algemeenen Landsweg, eene 
nieuwe begraafplaats aangelegd. Bij die gelegenheid 
werd de kerkgeregtigheid voor het begraven in den 
„Nieuwe Oranjetuin" (welk kerkhof op den 9 den Maart 
1756 was aangelegd), verhoogd, en het begraven in 
den „Oude Oranjetuin" (alwaar later de Hervormde 
kerk gebouwd is) , geheel verboden. 

Het aanleggen van eene begraafplaats buiten de stad, 
kon niet anders, dan als een' zeer heilzamen maatregel 
beschouwd worden. Evenwel verkoos men daarvan 
geen gebruik te maken; zoodat, in plaats daarvan, 
het Nieuwe kerkhof, aan de Gravenstraat, aangelegd 
werd. 

Gedurende dit jaar werd het terrein van de forteres 
Zeelandia, tot aan den grond Combé, behoorende aan 
den boedel van Mr. F. E. Becker, bij de stad getrok- 
ken , en bepaald dat dit terrein een gedeelte van Para- 
maribo zoude uitmaken. 

Men bouwde aldaar verscheidene lusthuizen. Ook 
de Gouverneur Friderici legde daar eene schoone bui- 
tenplaats aan. Later is deze voorstad, bij nieuwe 
wijkverdeeling , Eerste Buitenwijk genoemd geworden. 

Daar de vrede te Amïèns, op den 27 sten Maart 1802 , 
door de gevolmagtigden van den Engelschen Koning, 
de Fransche Republiek, den Spaanschen Koning en 
de Bataafsche Republiek gesloten en geteekend werd, 
gaf men hiervan kennis aan de ingezetenen. 



92 



De Brigadier-Generaal Archibald Campbell kreeg als- 
toen op den 23 sten November 1802 den last, om de 
kolonie, krachtens het vredestraktaat, aan de Bataaf- 
sche Republiek terug te geven, en den 2 den December 
van hetzelfde jaar verlieten de Engelschen Suriname, 
nadat de Bataafsche vlag, onder blij gejuich, die van 
Groot-Brittanniè had vervangen. Thans noemden zich 
onze meesters: het Staatsbewind der Bataafsche Re- 
publiek. 

Het was op last van dat bewind , dat op den 6 den 
December 1802, door den Kapitein ter zee Bloys van 
Treslong, die op den 23 sten November te voren, met 
een eskader en 1100 man troepen, in Suriname was 
aangekomen, aankondiging werd gedaan, dat bij be- 
sluit van den 5 den Julij 1802 de Gouverneur-Generaal 
Friderici voorloopig was geschorst. 



HOLLANDSCHE REGERING. 

BLOYS VAN TRESLONG a. i. PIERRE BERRAN- 
GER, GOUVERNEUR-GENERAAL a. i. 

1802—1804. 

Bloys van Treslong nam, benevens 2 Raden van Po- 
licie, het bestuur over. 

Sedert leefde Friderici als ambteloos burger in ons 
midden; hij wijdde zijne zorgen aan zijne plantages, 
welke hij dan ook gedurig bezocht, en die zijne moeiten 
ruimschoots beloonden. Hij hield zijn verblijf aan de 
voorstad Zeelandia, inzonderheid na het vertrek zijner 
echtgenoot naar Engeland. 

Gedurende dit tusschenbestuur viel er niets bijzon- 
ders voor. De Nederlandsche scheepvaart en handel 



93 



begonnen langzamerhand weder te herleven. Ook met 
Noord- Amerika werd er handel gedreven ; doch wat den 
uitvoer betreft, was het zeer beperkt. 

De regering werd den 9 den December 1803 overge- 
nomen door Pierre Berranger, gewezen Secretaris van 
den Gouverneur Friderici. Hij is naauwelijks vijf maan- 
den aan het bestuur gebleven ; echter heeft hij van 
dien tijd gebruik gemaakt, om de verordeningen tegen 
de Roomsch-Katholijken te vernietigen , hun de ver- 
gunning om hunne godsdienst vrij uit te oefenen , te 
verschaffen , en hen tevens benoembaar te verklaren , 
tot Raden van Policie. 

Pierre Berranger bezat eene uitgestrekte magt; hij 
liet zich tituleren: Commissaris- Generaal van hel Staats- 
bewind der Bataafsclie Republiek. Ook was hij Opper- 
bevelhebber over de gezamenlijke Militie. 

Hij verbood het invoeren (n. 1. zonder zijne goed- 
keuring) van alle werken, geschriften, in den wijdsten 
zin, dus zelfs van jaarboeken, maand-, week- of dag- 
geschriften, elders door den druk algemeen gemaakt. 

De oorlog met Engeland was den 16 deu Mei 1803 
weer uitgebroken. Met de verdedigings-middelen der 
kolonie was het toen vrij goed gesteld. De troepen , 
door Bloys van Treslong hier aangevoerd, waren bij 
zijn vertrek, na de aankomst van Berranger, onder 
bevel van den Kolonel Batenburg, op de forteres Nieuw- 
Amsterdam achtergelaten. 

Het korps guides was in de beste orde, en men 
kon op zijne trouw staat maken. Het fort Zeelandia 
had , in vroegere dagen , het bewijs opgeleverd , hoe- 
veel, bij het gemis eener aanzienlijke strijdmagt, door 
zedelijke krachten uitgevoerd konde worden. 



94 



De Generaal Campbell had, gedurende zijn verblijf 
alhier, de beide forteressen Zeélandia en Nieuw Am- 
sterdam en de redoutes Leyden en Purmerend in den 
besten staat van verdediging gebragt en onderhouden. 
Dit was van dien aard, dat ingeval men geen strijd 
tegen den vijand zoude willen wagen , men hem toch 
noodzaken konde, een voordeelig verdrag te sluiten. 

De toestand was oneindig beter dan in 1799, toen 
men genoegzaam verpligt zou geweest zijn , zich op 
genade of ongenade over te geven. 

Den 25 steu April 1804 kwamen 31 Engelsche sche- 
pen in Saramacca en bij Braamspunt ten anker. Twee 
dagen later maakten zij zich meester van Braamspunt , 
terwijl het garnizoen aldaar krijgsgevangen werd ge- 
maakt. Den 28 sten zeilden zij met 22 schepen de Su- 
riname op; twee linieschepen hielden aan den ingang 
der rivier de wacht, en de andere fregatten werden 
gedeeltelijk naar de monding der Warappa-kreek , en 
gedeeltelijk naar de Saramacca afgezonden. 

De bevelhebbers Samuel Hood en Sir Charles Green, 
Generaal-Majoor en Kommandant van Z. M. landmagt , 
vorderden van den Kolonel Batenburg de overgave der 
kolonie. 

Onverwijld werd een groote krijgsraad belegd, om 
daarover te beslissen. De militaire leden waren van 
oordeel, de kolonie, tot het uiterste, te verdedigen; 
de leden van het Hof van Policie daarentegen vrees- 
den, dat tegenstand niet baten zoude, en wensch- 
ten dus liever eene eervolle Capitulatie. Bloys van 
Treslong en Batenburg verzetteden zich daartegen met 
kracht en nadruk. 

De vijand ontscheepte intusschen heimelijk zijne man- 
schappen, en in den nacht van den 30 steu April, wer- 



95 



den de redoutes stormenderhand ingenomen. Nu rigt- 
ten de Engelschen eene mortierbatterij tegen het fort 
Nieuw Amsterdam op, en lieten hunne troepen de rivier 
Commeicyne opvaren. Vijf honderd man, die van de 
zeezijde aan de Warappa-kreek waren geland , voegden 
zich bij de anderen, zoodat de aanval van twee kanten 
tegenlijk kon worden ondernomen. 

Batenburg , thans zijne onmagt tegenover de vijan- 
delijke troepen inziende, bood, zonder den Landvoogd 
vooraf te raadplegen , eene Capitulatie aan , welke dan 
ook door de Engelsche Kommandanten aangenomen 
werd. Den 5 den Mei ontving de Commissaris- Generaal 
daarvan berigt van den Kolonel Batenburg. 

Berranger werd, bij de ontvangst van deze tijding, 
woedend. Hij liet dadelijk bekend maken , dat dit 
verdrag zonder zijne voorkennis was aangegaan , en 
dat de vijand had goedgevonden met den Luitenant- 
Kolonel te handelen, die hem met de sterke hand had 
doen berooven van zijne magt, welke hij niet dan 
met opoffering van het dierbaar leven der ingezetenen 
weder zoude kunnen verkrijgen, hetgeen hij geenzins 
verlangde ; dat de handeling van Batenburg niet aan 
hem moest worden toegeschreven , maar deze Kolonel 
alléén, daarvoor verantwoordelijk was. 

Den 7 den Mei maakten de Engelsche Kommandanten 
bekend, dat deze kolonie, door de wapenen van zijne 
G. B. M. veroverd was, en alzoo geworden een win- 
gewest van het vereenigde rijk van Groot- Brittannië 
en Ierland, terwijl de ingezetenen vermaand werden, 
zich rustig en vreedzaam te gedragen als trouwe onder- 
danen van zijne B. M. ; met volkomene verzekering , 
dat hunne goederen en bezittingen in allen opzigte 
veilig waren en beschermd zouden worden, waartoe 



96 



de striktste bevelen aan de troepen gegeven waren. 
Tot nadere beschikking zijner Britsche Majesteit, werd 
het Gouvernement aan Sir Charles Green opgedragen. 



ENGELSCHE REGERING. 

SIR CHARLES GREEN, GOUVERNEUR-GENE- 
RAAL. WILLIAM CARLYON HUGHES, 
LUITENANT-GOUVERNEUR. 
1804—1808. 

Den 7 den Mei 1804 nam Green het bewind over, 
onder den titel van Generaal-Majoor en Kommandant 
zijner B. M. Landmagt, Gouverneur-Generaal over 
de kolonie Suriname en onderhoorigheden , Districten , 
enz. enz. 

Alle wetten bleven hare kracht behouden ; de eed 
van getrouwheid werd den 9 den daaraanvolgende af- 
gelegd. 

Reeds in het begin van zijn bestuur werden, tot 
bestrijding der administratiekosten, eenige belastingen 
verhoogd. Green bleef echter niet lang in Suriname. 
Het volgend jaar verzocht en verkreeg hij verlof, en 
vertrok op den 16 den April 1805, na het bestuur aan 
den Brigadier-Generaal William Carlyon Hughes over- 
gegeven te hebben. 

Tijdens de optreding van Hughes genoot de kolonie 
eene gewenschte rust; doch moeijelijkheden en bezwa- 
ren hingen boven haar hoofd. — De toestand der geld- 
middelen was zeer slecht, en vorderde noodwendige 
voorziening; — de handel, die alleen voor Britsche 
onderdanen was opengesteld, was uiterst beperkt ten 



97 



aanzien van Noord- Ainerikaansche en andere neutrale 
(onzijdige) schepen; nogtans miste men den geregelden 
aanvoer van levensmiddelen met Engelsche schepen , 
zoodat men aan de noodzakelijkste voorwerpen gebrek 
had ; — de briefwisseling met Europa en de afzending 
van produkten waren zeer bemoeijelijkt, door het aan- 
wezen eener vijandelijke zeemagt in de West-Indische 
zee. Men hunkerde dus naar verbetering. Hughes stelde 
de ingezetenen gerust, door te verklaren, dat de Brit- 
sche Zeemagt in de W. I. zee weldra sterk genoeg 
zou zijn , om den handel te beschermen , en kwam hen 
te geruoet, door den invoer van verscheidene artikelen, 
waaraan behoefte bestond, met Noord-Amerikaansche 
schepen , te veroorloven. 

Ter bescherming der koopvaardijschepen, welke van 
hier naar Europa vertrokken, werd de reis onder be- 
geleiding van Britsche oorlogschepen gedaan; de bui- 
tenlandsche eigenaren van plantages en de Directeuren 
der geld-negociatiën , waaraan vele plantages verbon- 
den waren , zagen zich genoodzaakt , agenten in Londen 
te benoemen, om de gezondene produkten te verkoopen. 

Aan den ongunstigen staat der landskas viel niet 
veel te verbeteren. De moeijelijkheden namen meer 
en meer toe, en de belastingen waren reeds zoo hoog 
opgevoerd , dat er aan geene verhooging te denken 
viel. Mes-4iam dus wederom de toevlugt tot het uit- 
geven van papieren- of kaartengeld, waarvan het be- 
drag vrij aanzienlijk werd gesteld. 

Dat gebrek aan geld bepaalde zich niet slechts tot 
het Gouvernement, maar was ook het deel van bij- 
zondere personen. Geregtelijke vervolgingen, openbare 
verkoopingen en gijzeling om schulden waren daarvan 
de gevolgen. Om hunne schuldeischers te ontwijken , 

5 



98 



poogden velen heimelijk de kolonie te verlaten. Ten 
einde dit tegen te gaan, vaardigde Hughes, in April 
1805, eene wet uit, waarbij bepaald werd dat er 
voortaan geen passen aan vertrekkende personen zou- 
den worden uitgereikt, tenzij, veertien dagen vooraf, 
daarvan openlijke aankondiging in de nieuwspapieren 
gedaan ware , opdat de schuldeischers gelegenheid zou- 
den hebben, zich tegen zoodanig vertrek te verzetten. 
Deze bepaling is tot op onze dagen in kracht gebleven, 
met het eenige onderscheid dat de tijd van aankondi- 
ging thans op acht dagen is bepaald. 

Hughes was een echt krijgsman; streng, doch regtvaar- 
dig in den volsten zin des woords. Van pligtplegingen 
was hij een doodvijand en evenzeer van noodelooze uit- 
gaven en verteringen. Men zou hem zelfs gierig hebben 
kunnen noemen, als men met den staat der koloniale 
geldmiddelen onbekend geweest ware. Kort na zijne in- 
huldiging ging hij in persoon al de forteressen en posten 
nazien, en hield ze in een goeden staat van verdediging. 

Onbewimpeld gaf hij zijne goedkeuring of ontevre- 
denheid te kennen aan de Kommandanten der posten, 
naar dat hunne werkzaamheden hem al dan niet vol- 
deden. — Zóó had hij den Kommandant van den toen- 
maals zeer gewigtigen post Armina, aan de Marowyne , 
nadat hij die bezetting in oogenschouw had genomen, 
in tegenwoordigheid van zijnen staf en van de geheele 
bezetting, den hoogsten lof toegebragt, wegens de kunde 
en den ijver, waarmede hij de hem opgedragene be- 
velen ten uitvoer had gebragt. Weinige oogenblikken 
daarna gaf de Gouverneur denzelfden bevelhebber zijn 
misnoegen in vollen nadruk te kennen, omdat deze 
hem op een' maaltijd onthaalde, waarvan hij de kosten 
met zijn sober traktement niet wel bestrijden konde. 



99 



De onaangename indrukken , welke het nieuwe be- 
stuur natuurlijk in den beginne verwekken moest, kin- 
deren! begonnen langzamerhand te verminderen, daar 
men bestuurd werd door eenen verstandigen Landvoogd, 
die, in plaats van eenig misbruik van zijne onbeperkte 
magt te maken, integendeel haar ter bevordering van 
het algemeene welzijn aanwendde. 

Gedurende de regering van Hughes viel er echter 
eene gebeurtenis voor, die algemeen met angst en 
schrik werd vernomen. Het korps zwarte jagers, waar- 
van vroeger met zooveel lof melding is gemaakt, en 
dat, in den strijd tegen de Boschnegers, zulke be- 
langrijke diensten aan de kolonie bewezen had, kwam 
namelijk, in de maand September 1805, in opstand. 

Op onderscheidene militaire posten lagen er afdee- 
lingen van dat korps. Die op Oranjebo (Oranjewoud), 
in Imotapie^ aan de Boven Commewyne^ bragt twee Offi- 
cieren, een Sergeant, twee Commissarissen en den Di- 
recteur eener naburige plantage om het leven. Eenige 
soldaten en trouwgebleven jagers vervolgden de re- 
bellen, doch deze namen de wijk naar Armina, aan 
de Marowyne, alwaar zij moeijelijk konden worden 
achtervolgd. 

Het getal der vlugtelingen bedroeg 30, en werd ver- 
meerderd met een gelijk getal negers eener naburige 
plantage, die gemeene zaak met hen maakten. 

Op Armina aangekomen, vereenigden zich de aldaar 
in bezetting zijnde neger-jagers met hen , en vermoord- 
den de aanwezige blanken. 

Eene andere afdeeling op den post Mapane volgde 
het gegeven voorbeeld, kwam in verzet, en zoude de 
Officieren en den Sergeant vermoord hebben , indien 
deze niet in tijds ontsnapt waren. 

5* 



100 



Het getal der oproerlingen bedroeg te zarnen on- 
geveer 70. 

Kort daarop vereenigden zij zich met de Bonni- 
negers, en plunderden en roofden. In November 1805 
tastten zij den, nu door militairen bezetten, post Ar- 
raina aan, doch werden, na een hardnekkig gevecht, 
op de vlugt gedreven. 

Men deed alle pogingen om hunne schuilhoeken te 
ontdekken , maar vruchteloos. Eenigen tijd later wer- 
den de hoofd-aanleggers, door een' plantage-slaaf, dien 
zij met geweld medegevoerd hadden en met wien zij 
nu op vrouwenroof uitgingen , in eene hinderlaag ge- 
lokt , door sterken drank bedwelmd , omsingeld en in 
handen der Regering geleverd. — Bij het verhoor te 
Paramaribo verklaarden de muiters dat de Aucaners 
hun hulp hadden verleend. Een hunner stierf in de 
gevangenis , de drie overigen werden ter dood ver- 
oordeeld. 

Onder dit alles kreeg de landbouw een' geduch- 
ten slag. 

Reeds was Suriname , in den aanvang van het jaar 
1805 , door de vreesselijke kinderziekte bezocht , die 
eene groote sterfte onder de slaven-bevolking had te 
weeg gebragt. Nu werd de invoer van slaven , ten 
gevolge der Parlements-akte van 23 Mei 1806, zoo 
zeer beperkt, dat Hughes , overeenkomstig deze ver- 
ordening, in dat jaar vergunning verleende tot den 
aanvoer van niet meer dan 987 slaven, en in 1807 
van slechts 467. 

Deze beperking lokte vele klagten uit, die echter 
onverhoord bleven. Integendeel werd in December 1807 
eene proclamatie uitgevaardigd, waarbij de slavenhandel 
werd afgeschaft, in te gaan met den l sten Januarij 1808. 



101 



In weerwil van dezen maatregel, beweert men, dat 
er jaarlijks een groot aantal Afrikanen , ter sluik , 
werd ingevoerd. 

Hughes gaf zijn voornemen te kennen, om naar En- 
geland terug te keeren. Hij kreeg daartoe verlof, doch 
stierf, vóór zijn vertrek van hier, op den 28 sten Sep- 
tember 1808. 



JOHN WARDLAW, RIDDER BARONET , LUIT.- 
GEN., KOMMAND ANT DER TROEPEN, FUN- 
GER. LUIT.-GOUV. CHARLES, BARON VAN 
BENTINCK, KAPT.-GEN. EN VICE-AD- 
MIR. , GOD V. EN KOMMANDANT EN 
CHEF OVER SURINAME, ENZ. 

1808—1811. 

Na het overlijden van Hughes nam de Baronet John 
Wardlaw tijdelijk de teugels van het bewind in handen. 

Onder zijn bestuur, hetwelk van den 30 sten Septem- 
ber 1808 tot den 4 deu Mei 1809 heeft geduurd, is er 
niet veel bijzonders voorgevallen ; slechts vinden wij 
aangeteekend , dat het kauaal van Saramacca, voor 
middelmatige vaartuigen , bevaarbaar werd gesteld. 

Inmiddels werd door het Britsch Bestuur tot Gou- 
verneur aangesteld de Schildknaap Charles , Baron van 
Bentinclc. 

Deze hooge ambtenaar kwam op den 4 den Mei 1809 
in Suriname en aanvaardde het bestuur. 

De kolonisten vonden in Bentinck hetgeen zij in 
den Brigadier-Generaal Hughes verloren hadden. 

Bentinck, een afstammeling van een oud Hollandsen 
geslacht, een man van hoogen adel, begaafd met vele 



102 



kundigheden en voortreffelijke eigenschappen, minzaam, 
voorkomend , menschlievend , evenmin hoogmoedig op 
zijne aanzienlijke geboorte, als op den hoogen rang, 
dien hij bekleedde, en de uitgebreide magt, welke hem 
was toevertrouwd, won spoedig aller harten, en dwong 
onwillekeurig een ieder tot achting en toegenegenheid. 
Hij nam ook in persoon al de fortificatiën in oogen- 
schouw en versterkte ze, zooveel hij noodig achtte. 

Met de bevredigde Aucaner -negers , die, uithoofde 
de hun toegezegde geschenken niet behoorlijk wer- 
den uitgereikt , ontevreden waren geworden en be- 
zorgdheid verwekten, werd den 21 sten September 1809 
een vernieuwd vredesverdrag aangegaan, waarbij aan 
hen werd toegestaan de doorvaart langs de Marowyne, 
door de Wana-kreek , Cottica en zoo vervolgens tot 
Paramaribo , ten einde in het vervolg langs dien weg ? 
in plaats van door de Sara-kreek, hunne produkten af 
te brengen ; tevens werd hun bepaaldelijk aangewezen > 
bij welke plantages zij, op hunne reizen, mogten aan- 
leggen. 

Het uitblijven van Engelsche koopvaardijschepen 
veroorzaakte in den aanvang van 1810 weer groot 
gebrek aan provisien. Wat hier nog in voorraad was, 
werd tot ongehoorde hooge prijzen verkocht. Ten 
einde aan dezen drang van omstandigheden eene an- 
dere wending te geven , werden premiën , op het in- 
voeren van levensmiddelen , uitgeloofd. 

Wij moeten hier een oogenblik stilstaan, mijne lieve 
vrienden , en een' blik werpen op de gebeurtenissen 
in Europa, die op de belangen van Suriname een' 
merkbaren invloed hebben uitgeoefend. 

Generaal Napoleon Bonaparte, vroeger als Consul 



103 



der Fransche Republiek bevestigd, werd den 18 den Mei 
1804 tot erfelijken Keizer van Frankrijk, verklaard. 
Zijn invloed op de zaken der Bataafsche Republiek 
was ongemeen groot. Op den 26 sten April 1804 werd 
de Constitutie van dat gemeen ebest veranderd en aan 
het hoofd daarvan Jan Schimmelpenninck tot Raadpen- 
sionaris gesteld. Dit duurde echter niet lang , daar 
de Keizer van plan was, óf Holland bij Frankrijk in 
te lijven, óf het tot eene erfelijke regering van zijne 
familie te maken; en reeds in den aanvang van 1806 
werd Louis Bonaparte Koning van Holland. 

Na den slag van Jena (1806), werd de Keizer meester 
over bijna het geheele vasteland van Europa, en on- 
dernam nu , Engeland te bedwingen. Hefc Engelsche 
Rijk werd in staat van blokkering verklaard , terwijl 
alle invoer van goederen uit Engeland en van prodnkten 
uit de Engelsche bezittingen verboden werd. Dit sys- 
thema, het Continentaal- (vasteland) stelsel genoemd, 
was zeer nadeelig voor Engeland, want , uit gemis aan 
vertier, moesten de Engelsche fabrieken stilstaan, de 
koloniale voortbrengselen alle waarde verliezen, en 
de Britsche scheepvaart en zeemagt allengs vervallen. 
Doch , terwijl hierdoor de Engelsche goederen van het 
vasteland van Europa geweerd werden , vonden zij ge- 
lijktijdig eenen weg in Zuid- Amerika, dat, door zich van 
Spanje en Portugal af te scheuren, geheel afhankelijk 
van den Engelschen toevoer gemaakt werd. Niettemin 
bleven alle goederen, inzonderheid de koloniale voort- 
brengselen , in Engeland opgehoopt , en dit bragt de 
grootste nadeelen te weeg. De Surinaamsche planters, 
die verpligt waren, hunne produkten naar Engeland 
te verzenden , leden onder zulke omstandigheden on- 
noemelijke schade. 



104 



Louis Bonaparte had zich verzet tegen het aannemen 
der Fransche Douanen , die de Keizer naar Holland 
gezonden had, om tegen den invoer van Engelsche 
goederen en koloniale voortbrengselen te waken. Dit 
gaf aanleiding tot groote tweespalt tusschen hen beiden, 
waarvan het gevolg was, dat Louis Bonaparte de kroon 
nederlegde, en Holland, door den Keizer, op den 9 den 
Julij 1810, met zijn groot rijk werd vereenigd. 

Gij kunt hieruit van zelf, lieve kinderen, de oor- 
zaken nagaan, die den bloei der kolonie verhinderden, 
niettegenstaande de Engelsche schepen van hier groote 
ladingen uitvoerden. — De meeste eigenaren zochten 
hunne plantages te verkoopen, doch te vergeefs, want 
niemand wilde, in zulk eenen staat van zaken, bezit- 
tingen hebben, waarvan de produkten niet te gelde 
konden worden gemaakt. Men begon nu de plantages 
te sloopen en de daartoe behoorende slaven uit de 
hand of in publieke veilingen te verkoopen. 

Dit nam in 1810 en 1811 zoo zeer toe, dat de 
Begering dit, den 20 sten Mei 1811, ten strengste 
verbood. 

In het jaar 1810 ondervond de Hervormde Gemeente 
een uitstekend bewijs van belangstelling des Gouver- 
neurs. In vroegere jaren werd door die gemeente, in 
de bovenzaal van het Hof van Policie , godsdienst- 
oefening gehouden; doch het getal harer leden was 
zoo zeer toegenomen, dat deze zaal hen niet meer kon 
bevatten. Men maakte toen gebruik van het kerkge- 
bouw der Luthersche gemeente, hetwelk in den jare 
1744 gesticht was. Eindelijk vormde men het plan 
om eene eigene kerk te bouwen. — - BentincJc bepaalde 
toen dat een derde der kosten dezer nieuwe Hervormde 
Kerk , waarvan het geheel op drie honderd duizend 



105 



gulden was begroot, uit de Souvereins of Koningskas 
zou worden verstrekt. 

Om de ontbrekende fondsen te erlangen , werd er 
eene openbare geldleening , onder waarborg van het 
Gouvernement, aangegaan. Deze kwam zeer spoedig 
tot stand , daar vele kapitalisten en voogden van deze 
gelegenheid gebruik maakten , om hunne gelden en die 
hunner pupillen, op eene zekere wijze, tegen behoor- 
lijke renten te beleggen. 

Op den 21 sten Junij 1810 werd door Bentinck de fon- 
damentssteen gelegd, waarbij vele plegtigheden plaats 
vonden. De opbouw van deze kerk werd opgedragen 
aan den kundigen Architect Johannes van Zeyl, die 
zich dan ook op de voortreffelijkste wijze van zijne 
taak gekweten heeft. De koep eivormige kerk, waar- 
van het dak op acht fraaije pilaren rustte, prijkte met 
een sierlijk orgel en een schoon en wentelt rap , die 
naar de toren leidde. Op den 29 sten Mei 1814 werd 
deze tempel plegtig ingewijd. 

Bentinck, die in alles het belang der kolonie trachtte 
te bevorderen , mogt haar niet lang geschonken blij- 
ven. Op den 8 sten November 1811 werd hij tot hooger 
leven geroepen. Zijn overlijden dompelde de inge- 
zetenen in den diepsten rouw , daar men hem hoog- 
schatte en beminde. Ter nagedachtenis van dezen 
Gouverneur, werd, in den jare 1814, in hetzelfde bede- 
huis, tot welks opbouw hij zoo krachtdadig had mede- 
gewerkt, eene prachtige graftombe van wit marmer 
opgerigt. Dit pronkstuk van beeldhouwkunde stelde 
eene treurende vrouw bij het graf van haren echtge- 
noot voor. 

Op den dag van Bentincks overlijden, gaf de Kom- 
mandant Pinson Bonham kennis van zijne aanvaarding 

2** 



106 



van het Bestuur, onder den titel van fungerende Lui- 
tenant-Gouverneur. 



PINSON BONHAM, LUITENANT- GOU- 
VERNEUK a. i. 

1811—1816. 

De koloniën werden, ofschoon ten koste van het 
rijk, gedurig met troepen overstroomd. Ook hier be- 
vond zich eene talrijke militaire magt, eene sterke af- 
deeling van het 16 de en eene van het 64 ste regiment 
infanterie, vroeger door Bonham, als Brigadier-Gene- 
raal , gekommandeerd. 

Behalve zijne militaire Aides de Camp, benoemde 
Bonham vier voorname burgers , die deze betrekking 
moesten bekleeden en den rang van Luitenant-Kolonel 
verkregen. 

De persoon van den Gouverneur was voor de bur- 
gers ongenaakbaar. Zijn Secretaris John Martyr ver- 
leende audiëntie aan allen , wier belangen eene mon- 
delinge mededeeling vereischten ; slechts dan, wanneer 
het den Gouverneur behaagde , van den seinpaal op 
het Gouvernementsplein, de vlag te doen waaijen , 
mogten de burgers zich bij hem vervoegen. Door den 
invloed , welken Bonham bij het Hoogbewind in En- 
geland bezat, veranderden allengs verscheidene van de 
oude instellingen en gebruiken. Posten en ambten , 
welke men hier vroeger niet kende, werden geschapen. 
Aan het hoofd van sommige takken van bestuur wer- 
den hoog aanzienlijke personen in Engeland geplaatst , 
die de waarneming dezer betrekkingen aan zoogenaamde 
Gedeputeerden opdroegen. De aanstelling der Gede- 



107 

puteerderi werd aan den Gouverneur overgelaten, die 
meest daartoe Engelschen of Engelsch-gezinden koos. 

Andere hooge betrekkingen werden ook aan dusda- 
nige personen opgedragen , zoodat de oude kolonis- 
ten , hoe geschikt ook , verdrongen werden : slechts 
ten aanzien van de Hoven van Policie en Civile 
Justitie werden de voorschriften van het Octrooi op- 
gevolgd. 

Doch, mijne lezers! hoezeer in schijn hoogst aan- 
zienlijk als in vroeger dagen , verloor het Hof van Po- 
licie in wezenlijkheid allengs de magt en het gezag, 
welke het eertijds bezat , want Bonham was , in den 
volsten zin des woords, alleenheerscher. Hij regeerde 
met eene onafhankelijke magt, doch trachtte den 
hoogmoed der Raden van Policie zooveel mogelijk te 
vleijen , door de opening en sluiting van het Hof met 
de meeste plegtigheid te doen vergezeld gaan. De 
Raden werden , onder het gebulder van het geschut 
der forteres Zeelandia , met sierlijke koetsen , van hunne 
woningen afgehaald, en naar het Gouvernementshuis 
en van daar naar het raadhuis gebragt. Geheel Parama- 
ribo was dan op de been , om dien fraaijen optogt te 
aanschouwen. Het gemeen vervrolijkte zich, doch de 
nadenkenden zagen den spot in , welken men met onze 
vertegenwoordigers dreef. 

Men was overtuigd dat de vergaderingen slechts 
plaats hadden, om de besluiten van den Gouverneur 
te doen goedkeuren. Bonham werd zoo zeer gevreesd, 
dat men niet durfde ondernemen om het misbruik, dat 
hij van zijn gezag maakte, tegen te gaan. 

De Raden, op wie men het grootste vertrouwen 
had gesteld, hadden reeds te veel toegegeven, en zucht- 
ten nu over het verlies van hunne voormalige magt 



108 



en grootheid , waarvan zij slechts eene nietige schaduw 
behouden hadden. 

In dien zelfden tijd tastte eene ernstige ongesteld- 
heid den oud-Gouverneur Friderici aan. Niemand ver- 
onderstelde, dat zijn einde zoo nabij zijn zoude. Doch 
op den 11 <fcn October 1812 werd een ieder diep ge- 
troffen door de droeve mare van zijnen dood. De 
vader der armen en hulpbehoevenden, de weldoener 
der kolonie, de algemeen beminde man, hoewel sedert 
10 jaren buiten openbare betrekking, de man, die 
zelfs zijne vijanden achting en eerbied inboezemde , 
de man wiens ijzersterk gestel kogels noch vermoei- 
jenissen schaden konden, betaalde den tol aan de na- 
buur. Daar Bonham wist, hoe hoog de afgestorvene 
in de achting der ingezetenen had gestaan, oordeelde 
hij het raadzaam , al de plegtigheden in acht te doen 
nemen , welke men verschuldigd was aan den hoogen 
rang, door Friderici vroeger bekleed. Het lijk werd 
des avonds op een paradebed ten toon gesteld en den 
volgenden dag, met de vereischte eerbewijzen, naar de 
laatste rustplaats geleid. Het graf werd met een' witten 
marmersteen gedekt. Later vereenigden zich verschei- 
dene ingezetenen en bragten eene aanzienlijke som 
bijeen , welke zij besteedden tot het oprigten van een 
prachtig gedenkteeken , ter eere van dezen zoo ver- 
dienstelijken man. Dit gedenkteeken stelde eene dood- 
kist voor, waarbij een grenadier stond te weenen. Het 
was geplaatst ter linkerzijde van den preekstoel in 
het kerkgebouw der Hervormde gemeente , dat den 
2isten Januarij 1821 door de vuurramp vernield ge- 
worden is. 

Intusschen gingen de belangen van Suriname zeer 
achteruit. 



109 



Gedurende het jaar 1812 werden nieuwe belastin- 
gen geheven , en de heffing van de ouden voortgezet. 

De scheepvaart was gestremd ; de hooge vrachten , 
welke daardoor ontstonden , en de groote kosten der 
assurantiën deden de prijzen van alle buitenlandsche 
goederen stijgen , en die der inlandsche dalen. Echter 
was er veel geld in omloop , namelijk , papieren- of 
kaartengeld , want gouden of zilveren muntspeciën zag 
men niet meer. 

De eigenaars der verbondene plantages, waarvan 
de hypotheekhouders in Holland of Engeland woonden , 
stonden onder het onmiddellijk bedwang van Frankrijk, 
en waren in de grootste verlegenheid , dat de hypo- 
theken opgevorderd zouden worden , en daar zij ze 
niet aflossen konden , hunne plantages onder seques- 
tratie gebragt zouden worden. Gelukkig echter werd 
hierin voorzien door het Britsen. Gouvernement, het- 
welk alle geregtelijke opeisching ten strengste verbood 
en te dien aanzien eene bepaalde schorsing van be- 
taling verleende. 

In het jaar 1813 werd hier bekend gemaakt , dat 
de Prins-Regent besloten had, om over alle plantages, 
goederen enz., toebehoorende aan personen, woonach- 
tig in Frankrijk of in Holland, staande onder de magt 
van Frankrijk , te benoemen John Bent, als ontvanger 
en bestierder van wege de kroon , om de zaken met 
en benevens de koloniale agenten te besturen : met 
last aan hen, om Bent, bij zijne aankomst, terstond 
in het medebeheer van alles te stellen , hem rekening 
en verantwoording van hun gehouden bestier te geven , 
en hem tevens in het bezit te stellen van alle goede- 
ren, obligatiën, hypotheken en wat dies meer zij. Ook 



110 



werd er bepaald, dat voor zooverre, met onderlinge 
overeenkomst, sommige administrateuren in het dage- 
lijksch beheer van eenige plantages blijven mogten, 
niets geschieden mogt zonder zijne voorkennis en toe- 
stemming. 

Aan den eenen kant meenden de eigenaren, dat zij 
daardoor in hun regt van eigendom en beheer ge- 
krenkt werden, en aan de andere zijde werd den 
administrateuren een' gevoeligen slag toegebragt. 

De handelaren, die de benoodigheden aan de plan- 
tages afleverden, werden door dat besluit niet minder 
getroffen , daar Bent vergezeld zoude worden door ze- 
keren William Benjamin Mac Namara, die de bevoor- 
regte kooper en verkooper van den ontvanger zoude zijn. 

Dit besluit was naauwelijks bekend gemaakt , of de 
belanghebbenden vereenigden zich en kwamen over- 
een , hierover een adres aan den Gouverneur in te 
dienen. Men wist wel, dat hij het niet zou hunnen 
of mogen intrekken , doch men wilde hem verzoeken 
de uitvoering daarvan , voor den tijd van een jaar, te 
schorsen , om daardoor de ingezetenen in de gelegen- 
heid te stellen , hunne belangen aan den Prins-Regent 
voor te dragen, want zij vertrouwden, dat Z. K. H. , 
na verkregen kennis van zaken , niet aarzelen zou , 
dezen maatregel op te heffen, en dit besluit buiten 
werking te brengen. Hoe nederig de toon ook ware, 
waarin dit adres gesteld was, hoe hartgrievend zij 
ook de omstandigheden aan den Gouverneur hadden 
voorgedragen, hunne poging miste ten eenenmale haar 
doel. 

Bonham achtte zich door het adres gekrenkt, ge- 
kwetst; hij noemde de onderteekenaren oproermakers, 
terwijl hij hun, door zijn' Secretaris John Martyr, tot 



111 



mondeling antwoord liet geven, dat zij allen als re- 
bellen verklaard , van hunne posten ontzet zouden wor- 
den, ingeval zij niet, binnen vier en twintig uren, 
ter Gouvernements Secretarie, hunne handteekening 
onder het adres kwamen of lieten doorhalen. Uit 
vrees dat aan deze bedreiging gevolg zoude worden 
gegeven, gingen de onderteekenaren naar de Secretarie, 
of lieten aldaar hunne handteekening doorschrappen. 
Slechts twee, n. 1. de regtsgeleerden P. L. de Rives 
en Ph. J. Vlier , weigerden dit volstandig, en hadden 
den moed af te wachten wat Bonham uitrigten zoude. 
Dit had ten gevolge, dat zij als oproermakers ver- 
klaard werden en hun, voorloopig, huisarrest opgelegd 
werd. Vlier liet toen den Gouverneur herinneren, dat 
hij andere openbare betrekkingen bekleedde, welke 
hem noodzakelijk geboden, buitens huis te gaan, daar 
hij lid was van het Collegie van Commissarissen van 
kleine , vacerende over groote zaken, en Majoor bij de 
burgerij (landweer). Het huisarrest werd toen veran- 
derd in stadsarrest, onder borgstelling van ƒ 10.000, 
hetgeen zeer spoedig tot stand kwam , want er was 
dezen regtsgeleerde zeer veel gelegen , om over zijne 
persoonlijke vrijheid, naar welgevallen, te kunnen be- 
schikken. 

Twee leden van het Hof van Policie werden , uit 
eene voordragt van een aantal persomen , als borgen 
gekozen. Vlier wilde toen naar Engeland gaan , om de 
algemeene aangelegenheden aan de voeten des troons 
voor te dragen, en was reeds voorzien van meer dan 
200 aanbevelingsbrieven , doch moest van de reis af- 
zien, daar Bonham weigerde hem een' pas af te geven. 
Niet lang daarna kreeg Vlier zijne borgtogt terug. 



112 



John Bent was onderwijl, in het begin van 1813, 
aangekomen. De belanghebbenden werden uitgenoo- 
digd, om binnen den kortsten tijd, aan het besluit 
van den Prins-Regent te voldoen. Zoo als men ver- 
wachtte, was de koopman Mac-Namara medegekomen , 
en rijk voorzien van plantage-goederen. Ofschoon Bent, 
door eene minzame behandeling , het onaangename 
van zijne betrekking , zoo veel mogelijk , wilde goed 
maken , lag het echter in den aard der zaak , dat het 
hem geenszins gelukken konde. Er ontstonden zeer 
spoedig botsingen en oneenigheden tusschen hem en 
verscheidene belanghebbenden , waarvan het gevolg 
was : de veroordeeling tot gevangenisstraf van twee 
leden van het Hof van Policie , enz. Eerst na langen 
tijd hielden deze oneenigheden op. 

Nu en dan werden nog door de zwarte jagers , onder 
bevel van dezen of genen officier, togten tegen de 
Marrons gedaan, die dan eens met een goed gevolg, 
dan weder vruchteloos afliepen. Tusschen 1812 en 
1813 werd de Overste van Nesselrode Hugenpoth, aan 
het hoofd van een sterk korps , naar Boven Suriname 
gezonden, om in de bosschen, achter den houtgrond 
Florentia, wegloopers op te sporen. De zwarte jagers 
waren, even als ten tijde van Friderici, vol geestdrift. 
Zij gingen in de bosschen, tusschen Boven Suriname en 
de Marechals-Tcreek , waar, volgens de bewoners aldaar, 
wegloopers-dorpen gevonden moesten worden. In plaats 
van kleine patrouilles tot verkenning uit te zenden , 
en vervolgens een' doelmatigen aanval te bewerkstel- 
ligen , liet Nesselrode des avonds op de horens blazen , 
hetgeen aanleiding gaf, dat de Marrons hunne dorpen 
verlieten, en verder de vlugt namen. 

De zwarte jagers gingen het bosch diep in, waar 



113 



zij werkelijk de verlatene dorpen vonden. De Overste 
liet de dorpen vernielen en verbranden. Zijne onder- 
hoorigen gaven hem toen den schimpnaam van Sibihoesie 
(boschveger) , daarop zinspelende , dat hij , door het 
blazen op de horens, de wegloopers had weggevaagd- 
Bonham liet in 1813 den zoogen aamden rijweg, van 
den landsgrond Boni/ace tot aan den weg van Kwatta, 
aanleggen. 

Datzelfde jaar , lieve kinderen ! heeft echter eene 
bijzonderheid opgeleverd, waaraan wij niet dan met 
dankbare erkentenis jegens de weldadige Voorzienig- 
heid denken mogen. Het is namelijk de invoering der 
inënting met koepokstof, door den Engelschen genees- 
heer Walther Caddell, wiens nagedachtenis daarvoor 
in zegening bij ons blijven moet, en waardoor hij wel 
verdiend had , dat men hem een standbeeld oprigtte. 

Hij is de eerste geweest, die de koepokstof heeft 
laten overkomen, daarvan gebruik gemaakt, en, in ver- 
eeniging met den toenmaligen stadsgeneesheer Woelfing, 
allerwegen verspreid heeft. 

Woelfing bezat het grootste vertrouwen en den uit- 
gebreidsten invloed onder de bevolking, vooral onder 
de mindere klasse, zoodat het hem spoedig gelukte, 
de daaromtrent bestaande vooroordeelen te overwin- 
nen, en dit voorbehoedmiddel bij velen aan te wenden. 

Men ontving hier, weinige dagen na het nieuwe jaar 
van 1814, het berigt, dat Nederland, op den 18 deu No- 
vember 1813, zich van de heerschappij van Frankrijk 
had losgemaakt — , dat de Prins van Oranje benevens 
zijne familie was teruggekeerd , en den titel van Sou- 
ver eine Vorst der Nederlanden had aangenomen. Alles 
gaf aanleiding te hopen , dat weldra de vrede zoude 



114 



gesloten worden. Mijne woorden zouden te kort schie- 
ten, om u de blijdschap des volks af te schetsen, 
lieve kinderen ! Die vreugde over de berigten der om- 
wenteling en de gevolgen daarvan , liet zich algemeen 
blijken , en het was alsof ons staatkundig lot de ge- 
wenschte verandering reeds ondergaan had. 

Van alle zijden verhief zich de kreet: ..Oranje bo- 
ven!" de burgers versierden zich met oranjelinten of 
kokardes. Men zag daarmede niet alleen inboorlingen 
en geboren Nederlanders, maar ook Engelschen; Fran- 
schen hadden aan het knoopsgat een oranjestrikje of 
eene kokarde aan den hoed. Gij zult vragen, kinderen, 
of Bonham dit duldde ? 

Hij koos de verstandigste partij om er zich, ten 
minste in schijn, niet over te bekreunen, wantin dien 
tijd van algemeene geestdrift en opgewondenheid zou 
hij voorzeker niet met lammeren , maar met leeuwen 
te doen gehad hebben. Men zou eiken maatregel van 
geweld , met geweld tegengegaan hebben. 

Intusschen was er op den 13 den December 1813 een 
voorloopige vrede en vriendschap met Engeland en 
de Nederlandsche provinciën gesloten , waarin zeker 
artikel voorkomt , dat schepen , behoorende aan Staten 
in vriendschap met Z. M. den Engelschen Koning, 
vrijen toegang in zijne havens zouden hebben. Dit 
gaf ten minste de hoop , dat de gemeenschap met de 
Nederlanden spoedig hervat zoude worden. Doch het- 
geen bijdroeg om de algemeene vreugde te vergrooten , 
was de aankomst van verscheidene Engelsche koopvaar- 
dijschepen, welke vele provisiën medebragten, waar- 
door eene groote vermindering in de prijzen der koop- 
waren werd te weeg gebragt. 

Op den 8 sten Junij 1814 werd door Bonham bekend 



115 



gemaakt, dat het Z. B. M, had behaagd, uit aanmer- 
king der groote gebeurtenissen , onlangs in Europa 
voorgevallen, de Commissie van den ontvanger en be- 
stierder van buitenlandsche eigendommen op te schor- 
sen, met last op John Bent, om de eigendommen, welke 
onder zijn bezit mogten gekomen zijn , aan de zaak- 
gelastigden der belanghebbenden weer over te geven. 

Tegen het einde van December werd men in Suri- 
name aangenaam verrast, door de aankomst van het 
Nederlandsch koopvaardijschip de Surinaamsche Vrien- 
den, Kapitein Cornelis Kraay. Dit schip bragt eene 
aanzienlijke lading levensmiddelen, dranken, enz. mede. 
Bij de overeenkomst tusschen de Europesche Mogend- 
heden op den 13 den Augustus 1814 gesloten, was be- 
paald , dat Suriname aan Nederland zoude teruggegeven 
worden ; evenwel moesten verscheidene zaken vooraf 
gaan, zoodat men , bij de aankomst van Kapitein Kraay. 
nog niet wist, wanneer de overgave zoude plaats hebben. 

Eindelijk werden de zaken in Europa, voor zoo 
verre de belangen der kolonie daarbij betrokken wa- 
ren, geregeld. De Souvereine Vorst der Nederlanden, 
Prins van Oranje Nassau , werd verheven tot Koning 
der Nederlanden en Groothertog van Luxemburg; de 
Belgische provinciën werden bij de Noord-Nederland- 
sche gewesten gevoegd, terwijl bij de gewijzigde grond- 
wet bepaald werd, dat de Koning, bij uitsluiting, het 
Opperbestuur over de koloniën en bezittingen van het 
Rijk in andere werelddeelen zou hebben. 

Koning Willem I der Nederlanden , vaardigde in het 
zelfde jaar 1815 een Reglement uit, waarnaar de ko- 
lonie Suriname moest beheerd worden. Dit Reglement 
moest aan de Ingezetenen bekend gemaakt worden, 



116 



zoodra de benoemde Gouverneur het bestuur van den 
Engelschen Landvoogd zou overgenomen hebben. 

Bij dat Reglement werden de bestaande Hoven en 
Collegiën , belastingen, enz., gehandhaafd, en voor zoo 
verre, gedurende het Engelsch Bestuur, veranderingen 
waren ingevoerd , werden de zaken terug gebragt zoo 
als ze vóór het jaar 1795 geweest waren. 

Het Octrooi verviel dus van zelf. 

Op het einde der Engelsche regering was de toe- 
stand der zaken in Suriname aan den eenen kant gun- 
stig, aan de andere zijde bedroevend. 

Bonham had, met eene vaste hand, de geldmiddelen 
des lands geregeld en op een' zeer goeden voet gebragt. 
Bij zijne optreding aan het Bestuur, in November 1811, 
was er een gering bedrag geld in de Koningskas aan- 
wezig, maar daarentegen vele schulden aan te zui- 
veren. Hij liet een streng onderzoek naar het beheer 
van 's lands gelden doen , en men ontdekte een tekort 
in de koloniale kas van ruim vijf honderd duizend 
gulden. 

Bonham ontnam den schuldigen ambtenaren hunne 
posten, en nam maatregelen om een goed beheer te 
verzekeren. Het gevolg daarvan was, dat reeds, op 
het einde van 1812, het tekort niet alleen gedekt werd, 
maar dat er een zuiver overschot van bijna honderd 
duizend gulden in kas aanwezig was. 

Het bestuur over de geldmiddelen werd nu eindelijk 
geregeld en voortgezet. De uitkomst daarvan was zoo 
gunstig, dat van tijd tot tijd aanzienlijke sommen aan 
het Britsch Gouvernement werden overgemaakt, en 
zelfs in 1814, voor eene som van honderd vijftig dui- 
zend gulden aan papieren geld vernietigd. Dit wekte 
het algemeen vertrouwen zoo zeer op, dat de wissel- 



117 



koers, die in 1811 tot' / 48 voor een pond sterling 
was gestegen , nu tot ƒ 25 daalde. 

Deze gunstige toestand had grooten invloed op den 
handel , die nu , meer dan vroeger ; werd uitgebreid. 
De koopwaren , welke in menigte werden ingevoerd , 
vonden gereede koopers , want de verdiensten waren 
hoog, en de ambachtsman zag zijn' arbeid ruim beloond. 

In alle standen der maatschappij heerschten tevre- 
denheid, opgewektheid en levenslust, doch de wel- 
vaart, die zich allerwegen vertoonde, verlokte velen 
tot buitensporige uitgaven , waarvan zij later de wrange 
vruchten hebben moeten plukken. 

De stad Paramaribo deelde in de voorregten van 
den algemeenen overvloed. Hare breede , meestal met 
oranjeboomen beplante, straten prijkten met schoone 
gebouwen, die gedurig vermeerderd werden; en eenige 
grachten en opene pleinen gaven haar eene frischheid , 
die, met de alomheerschende zindelijkheid gepaard, de 
gezondheid in hooge mate bevorderde. De huizen , 
meestal van hout opgetrokken , waren bijna allen van 
tuinen voorzien. Dit laatste was inzonderheid het ge- 
val op Combé (de thans in verval geraakte l e Buiten- 
wijk) , alwaar de ruime erven verrukkelijke bloem- en 
moestuinen ter aanschouwing boden. 

Ook de erven aan de Wanicastraat , door de voor- 
name ingezetenen tot plaatsen van verlustiging inge- 
rigt, waren van bloeijende tuinen voorzien. Alles had 
een behagelijk voorkomen en boeide het oog van den 
wandelaar. — Weinig had men toen kunnen denken, 
dat eene vuurramp boven het hoofd der schoone stad 
hing , om later vernieling over haar uit te storten. 

De landbouw had zich, gedurende het Engelsche be- 
stuur, goed staande gehouden; het districkt Xickcric 



118 



was jaarlijks in bloei toegenomen. De produkten der 
kolonie , welke voor dien tijd aan de handelskantoren 
in Holland moesten worden verzonden , werden gedu- 
rende de Britsche regering, naar Engeland afgescheept , 
of in Suriname verkocht. Dit laatste vond , tijdens den 
oorlog, gedurig plaats. Daardoor was er veel geld 
hier en werd er ook veel verteerd. 

Zij , wier plantages , wegens voorgeschoten gelden , 
in Holland verbonden waren , doch ten wier behoeve , 
bij de koloniale wet van 26 Junij 1812, alle vervol- 
ging, wegens schulden aan buitenlanders, was ge- 
schorscht, schenen aan geene afdoening meer te den- 
ken , maar baadden zich in den algemeenen overvloed. 
De Engelschen , mild in hunne voorschotten , verleen- 
den daarbij een onbepaald crediet aan landbouw en 
handel , zoodat men hier een onbezorgd leven leidde , 
alsof er nimmer een omkeer te duchten zou zijn. 
Eindelijk werden de plantage-eigenaren op eene ge- 
voelige wijze uit hunnen slaap wakker geschud, toen 
de kolonie op nieuw aan haren regtmatigen gebieder 
moest worden overgegeven. 

De Engelschen drongen toen aan op betaling van 
hunne gedane voorschotten. De schuldeischers in Hol- 
land, wier vorderingen, door onaangezuiverde renten , 
aanmerkelijk waren aangegroeid, eischten voldoening. 
De produkten mogten niet langer hier verkocht, maar 
moesten onmiddellijk aan de kantoren in Nederland 
verzonden worden. Welk eene verandering van zaken ! 
De landbouw ondervond belemmeringen , de handel 
kreeg een' geweldigen schok , de wisselkoers steeg , 
het papieren geld daalde in waarde. 

Ziedaar, lieve kinderen, eene korte schets van den 
toestand der kolonie , toen zij door de Engelschen 



119 



verlaten , en aan het gezag van Nederland terug ge- 
geven werd. 

Ten einde deze overgave voor te bereiden , moesten 
de Engelsche bezettingen op de verschillende posten 
afgelost worden. Daartoe werd de tweede afdeeling 
schutterij (de kompagnies kleurlingen) aangewezen. 
Deze namen den last welwillend op zich , zonder daar- 
voor eenige belooningen te eischen , en bewezen daar- 
door hunne gehechtheid aan het Huis van Oranje en 
hunne trouw aan het Vaderland. 



HOLLANDSCHE REGERING. 

WILLEM BENJAMIN VAN PANHUYS , GOU- 
VERNEUR-GENERAAL, Mr. CORNELIS 
REINHARD VAILL ANT , GOUVER- 
NEUR-GENERAAL A. i. 

1816— 1822. 

Van Panhuys was vroeger hier Raad in het Hof van 
Justitie, hij had in 1813 de kolunie verlaten. In 
Europa gekomen zijnde, begaf hij zich weder in mi- 
litaire dienst en werd door de fortuin zoodanig be- 
gunstigd , dat hij zich, in het najaar van 1815, met 
den rang van Generaal-Majoor , tot Gouverneur van 
Suriname verheven zag. 

Den 16 dcn Januarij kwam hier een Nederlandsen 
eskader aan , onder bevel van den Admiraal van Braam , 
die den Gouverneur van Panhuys geleidde, benevens 
eenige Hoofdofficieren en eene genoegzame bezetting, 
om de Britsche troepen te vervangen. Er werd eenigen 
tijd vereischt, om de noodige schikkingen en regelin- 



120 



gen te maken, zoodat de kolonie en hare onderhoo- 
righeden, eerst op den 27 sten Februarij 1816, door 
van Panhuys werd overgenomen. 

De overgave ging met eene plegtigheid gepaard , die 
een' diepen en aangenamen indruk verwekte. Het was 
namelijk het langzaam nederhalen van de Engelsche 
vlag, die aan een' seinpaal, op het midden van het 
Gouvernementsplein , woei, terwijl de geliefde Neder- 
landsche driekleur, onder het jubelend gejuich der toe- 
gevloeide bevolking, en het gebulder van het geschut 
statig werd opgeheschen, en, ten top genaderd, sier- 
lijk wapperde. 

Bij eene proclamatie van dienzelfden dag, ontsloeg 
Panhuys alle Civile en Militaire ambtenaren , benevens 
de verdere ingezetenen van Suriname, van den eed van 
getrouwheid aan den Koning van Groot- Brit tannië , en 
vestigde de heerschappij van den dierbaren Vorst van 
Nederland, als wiens Vertegenwoordiger hij was op- 
getreden. 

Het onmiddellijk gevolg daarvan was eene bedan- 
king en eene nieuwe benoeming der beide Hoven , het- 
geen terstond een' gewigtigen omkeer veroorzaakte. 

Behalve de verandering in het personeel der Leden 
van de Hoven en de Hoofdambtenaren , bleef alles op 
den ouden voet, overeenkomstig de voorschriften van 
het Regeringsreglement. Slechts maakte van Panhuys 
eenige bepalingen ten opzigte van onderscheidene be- 
lastingen, terwijl hij beval om naauwkeurige staten 
van plantages , slaven , enz. in te dienen. 

De kosten der verdedigingsmiddelen , waarvan de ko- 
lonie vroeger voor de helft vrij was , en gedurende het 
Britsch Bestuur door dat Gouvernement gedragen wer- 
den, kwamen nu uitsluitend voor rekening van de kolonie. 



De Gouverneur van Panhuys gaf aan het Ministerie 
te kennen , dat Suriname volkomen in staat was , om 
in zijne behoeften te voorzien en uit eigene middelen 
de ambtenaren en de militaire magt te onderhouden. 

De Hoofdambtenaren werden hooger bezoldigd dan 
vroeger. De geheele administratie kreeg andere wij- 
zigingen. In plaats der oude eenvoudige inrigtingen , 
werd eene andere instelling ingevoerd, waartoe eene 
menigte ambtenaren noodig was. Deze kwamen dan 
ook, in grooten getale, uit het moederland, werden 
op onderscheidene kantoren geplaatst en moesten op 
kosten der kolonie bezoldigd worden. 

Het lidmaatschap van het Hof van Civile Justitie, 
hetwelk vroeger om de eer werd waargenomen , werd 
door het nieuwe Bestuur ook aan bezoldigde ambte- 
naren opgedragen. 

Het papieren- of kaartengeld bleef nog altijd be- 
staan , doch verloor allengs zijne waarde; dit bragt 
ons land nog meer achteruit. Het Hollandsen geld 
deed 10% ogio of opgeld,- dat wil zeggen, dat men 
voor ƒ 100 Hollandsen geld, ƒ 110 papieren- of 
kaartengeld geven moest. Dit opgeld nam van lie- 
verlede toe en bereikte eindelijk eene hoogte van 
twee honderd en tien ten honderd, zoo als gij later 
hooren zult. 

Ter bevordering van het Lager Onderwijs , hetwelk , 
door de komst van den verdienstelijken Onderwijzer 
Johannes Vrolijk, in 1809, belangrijke verbeteringen 
had ondergaan, werd in het jaar 1816 uit Nederland. 
als hoofdonderwijzer uitgezonden , de kundige Onder- 
wijzer Corstiaan Aart Batenburg , die zich tot nu toe, 
met innige belangstelling, op het onderwijs der jeugd 

6 



122 



heeft toegelegd , en zich den eernaam van Nestor heeft 
waardig gemaakt. 

In April 1816 rigtte de Weleerwaarde Heer Ds. Mas- 
man, Predikant der Hervormde gemeente, kort na 
zijne aankomst, in vereeniging met verscheidene in- 
gezetenen , eene afdeeling der Maatschappij tot Nut 
van H Algemem op, welk Departement ruim 29 jaren 
te Paramaribo heeft bestaan. 

Weinige dagen na de inhuldiging van het nieuwe 
hof overleed de Generaal van Panhuys, op den 9 den 
Jnlij 1816. Zijn stoffelijk overschot werd, met al de 
eerbewijzen aan zijnen hoogen rang verschuldigd , in 
het Kerkhof de Nieuwe Oranjetuin, ten grave geleid. 
Dit bestuur heeft dus al te kort geduurd, om met 
juistheid te kunnen oordeelen, of de kolonie daarbij 
gewonnen of verloren zoude hebben. 

Mr. Cornelis Reinhard Vaillant nam, na het overlijden 
van van Panhuys, het bestuur a. i. over. 

Gedurende zijne regering werden vele belangrijke 
besluiten uitgevaardigd, maar ook vele droevige ge- 
beurtenissen ondervonden. De rampen, die Suriname 
eenigen tijd later zouden treffen, begonnen met ligte 
schokken van aardbeving, welke op den 17 deu September 
1816 des voormiddags ten 11 ure, den 9 den December 
van dat jaar, des namiddags ten 4 ure, en den 23 sten 
December 1817, des namiddags ten één ure, zich deden 
gevoelen, doch gelukkig geene schade te weeg bragten. 

Den 19 den Mei 1817 werd, voorliet eerst , eene wet 
tot regeling van het Onderwijs ingevoerd, en eene 
Commissie voor het Schoolwezen benoemd, aan wier 
hoofd twee Raden van Policie geplaatst waren. 



123 



Volgens deze wet moesten de scholen verdeeld wor- 
den in middelbare en lagere. Van de laatste bestonden 
er toen twee wél-ingerigte ; langzamerhand werden zij 
vermeerderd, en thans mogen wij bogen op twee en 
twintig scholen van lager onderwijs , waaronder drie 
Stads-armenscholen. Dikwijls heeft men pogingen aan- 
gewend ter verkrijging van middelbare scholen , doch 
te vergeefs; de middelen des lands schijnen dit niet 
toe te laten. Van daar dat men verpligt is , de kin- 
deren naar Europa te zenden , wanneer men verlangt 
en de middelen bezit, om hunne opvoeding en hun 
onderwijs uit te breiden. 

In 1818 werd er weer voor eene aanzienlijke som 
papieren- of kaartengeld gemaakt , terwijl de belasting 
op het zegel met een tiende verhoogd werd. 

Gij zult zeggen, dat ge van niets anders hoort, dan 
van belasting-verhooging, niet waar, kinderen, doch 
dit ging veelal zoo , hoewél bij het regerings-reglement 
uitdrukkelijk bepaald was , dat men 's Konings goed- 
keuring vernemen moest, alvorens, zelfs in buitenge- 
wone omstandigheden , nieuwe belastingen te heffen of 
oude te verhoogen , en daarbij tevens verboden was , 
om tot het maken van papieren geld te besluiten. 

In weerwil van de daartegen bestaande bepalingen, 
duurde de stille invoer van Afrikanen voort. Eindelijk 
werd den 28 sten December 1818 's Konings besluit af- 
gekondigd aangaande het verbod op den invoer van 
slaven. Om dien menschonteerenden handel zooveel 
mogelijk tegen te gaan, werd er in het traktaat tus- 
schen Nederland en Engeland bepaald, dat elk schip 
waarop de slavenhandel gedreven werd, aangehouden 
zoude worden , en tevens dat er in de kolonie een 

6* 



124 



gemengd geregtshof zoude worden opgerigt , zamenge- 
steld uit een getal regters en arbiters van beide Staten , 
door hunne Souvereinen te benoemen. Dientengevolge 
kwamen dan in Suriname, den 20 sten October 1819, 
twee Engelsche Commissarissen aan, die, even als de 
Secretaris, van wege hun eigen Gouvernement bezol- 
digd werden. 

Behalve andere nuttige verordeningen betreffende 
het huishoudelijk bestuur, was het verbod om plan- 
tages te sloopen en de slaven afzonderlijk te verkoo- 
pen, reeds lang in de vergetelheid geraakt. Vele sla- 
ven van opgebrokene of afgesloopte plantages werden 
naar andere Staten overgebragt, zonder dat daartoe 
de toestemming van het bestuur verzocht werd. Dit 
liep op het laatst zoo hoog, dat de Gouverneur Vail- 
lant zich verpligt vond, den 7 den September 1819, aan 
de hieromtrent bestaande wetten te herinneren. 

In den aanvang van het jaar 1819 werd de kolonie 
aan eene vreesselijke epidemie prijs gegeven, door het 
overbrengen der kinderpokken. In de maand Mei 
woedden zij allerhevigst. De inenting , door Dokter 
Caddell in 1813 ingevoerd en door andere geneesheeren 
toen verspreid, was sedert eenige jaren geheel ver- 
waarloosd. 

Deze vreesselijke ziekte sleepte eene ontzaggelijke 
menigte ten grave. De Gouverneur zond naar Cayenne 
om koepokstof te erlangen , en ofschoon daarvan veel 
gebruik gemaakt werd , zoo was de maatregel te laat 
genomen, om de ivoede der ziekte te kunnen beteu- 
gelen. Oppassers voor de lijders waren niet te ver- 
krijgen , terwijl de grootste zorg moest gedragen wor- 



125 



den voor het behoorlijk ter aarde bestellen der lijken , 
opdat de besmetting niet erger wierde. 

Het gemis aan geschikte hospitalen en verblijfplaat- 
sen , waar de lijders konden gebragt en verzorgd wor- 
den , vermeerderde het kwaad. Alles moest binnen 
de stad blijven , terwijl op de plantages duizende sla- 
ven door den dood weggemaaid werden. Eerst in 
Augustus werd men meester van de ziekte, of liever 
had zij uitgewoed. 

Men berekende het aantal daaraan gestorvene sla- 
ven op 15,000 zielen, wier waarde, naar den toen- 
maligen koopprijs, op ten minste negen millioen Ne- 
derl. gulden werd geschat. 

Daarom lieve kinderen , is het van de tegenwoor- 
dige geneeskundige Commissie zéér prijsselijk, dat ze 
zich zoo veel moeite geeft, om de inenting der koe- 
pokstof te onderhouden, en krachtig aandringt, dat 
men van dit heilzaam middel gebruik make. Suriname 
heeft in 1819 de verwaarloozing daarvan zeer duur 
betaald. 

Menigeen , wiens bezittingen alleen in slaven be- 
stonden , en die van de vruchten van hunnen arbeid 
leefde, werd niet slechts van zijn eigendom, maar ook 
van zijn bestaan beroofd en tot armoede gebragt. 
Daarbij kwam, dat er in het jaar 1819 zulk eene 
schaarschheid van levensmiddelen bestond, vooral wat 
de bananen betreft, dat menigeen schier niet wist, 
hoe hij zich van het onontbeerlijk' voedsel, op eene 
eerlijke wijze , zoude kunnen voorzien. 

Ter naauwernood was men dit alles te boven geko- 
men, of gevaren van een' anderen aard bedreigden 
de bevolking. Ernstige geschillen tusschen de burgerij 
en de militairen , ter oorzake van het deballoteren van 



126 



den officier Louta . in de Snrinaamscbe Sociëteit, 
deden < op den 28 sten November 1819 , bijna een' ge- 
duchten opstand ontstaan, die gelukkig, door eene 
krachtvolle tusschenkomst van den Landvoogd, werd 
afgewend. 

De Gouverneur VaiUant kwam in persoon in de 
Sociëteit, eischte den Luitenant Ampt den degen af, 
zond de andere officieren naar het fort Zcl'. m 
arrest, en voorkwam daardoor droevige tooneelen , die 
anders zouden hebben plaats gehad. In het volgend 
jaar echter ontstond er, ten gevolge van dit voorval, 
een nieuwe twist tusschen de jagers van het garnizoen 
en de burgerwacht (schutterij), die zoo hevig liep, 
dat er drie achtereenvolgende avonden (21 . 22 en 23 
xsovember ) alarm geslagen werd. De wachten werden 
verdubbeld en de burgerij bleef al dien tijd onder de 
wapenen. 

Gij kunt u voorstellen, lieve kinderen, dat dit eene 
algemeen e opschudding veroorzaakte. 

De militairen vielmi de burgers (kleurlingen) ver- 
scheidene malen aan . doch werden door hen dapper 
afgeweerd. Eindelijk, door de vastberadenheid der 
burgerij, hielden de militairen af. en zoo liep dit 
voorval zonder verdere nadeelige gevolgen ten einde. 

2su moet ik u met eene treurige gebeurtenis bekend 
maken, welke het dierbare Suriname in den aanvang 
van het jaar 1821 trof. 

Zondag den 21 5ten Januari] , nadat men de kerken 
verlaten had. des namiddags ten half twee ure, werd 
men hevig verschrikt, door het geroep van brand! 
Deze ontzettende vuurramp ontstond in een achterge- 
bouw van het huis, bewoond door den ontvanger 
Thomas, aan het Gouvernementsplein. De vlammen 



127 



sloegen over in het naaste huis , hetwelk ongelukkiger 
wijze voorzien was van een' grooten voorraad pik , 
teer, terpentijn enz., waardoor het vuur verschrikkelijk 
toenam. De vlammen, door den wind over het ruime 
plein aangewakkerd en voortgedreven , legden het 
voornaamste gedeelte der stad in de asch. In weerwil 
van alle pogingen en middelen , werd men den brand 
niet eerder meester, dan op den middag van den 22 steü 
Januarij daaraanvolgende, terwijl de puinen verschei- 
dene dagen daarna nog smeulden en rookten. 

Bijna vierhonderd huizen en welvoorziene koopmans- 
magazijnen , in het aanzienlijkste gedeelte der stad ge- 
legen, werden vernield; de koepelkerk der Hervormde 
gemeente met haren praektigen preekstoel, haar fraai 
orgel en andere kostbare monumenten en sieraden; 
het gebouw , alwaar de zittingen van het Hof van 
Policie en Criminele Justitie werden gehouden ; het 
weeshuis, de Roomsche kerk, de landswaag, het too- 
neelgebouw in de Keizerstraat, enz. werden eene prooi 
der vlammen. Het verlies , door deze ramp veroor- 
zaakt , werd geschat op zestien mülioen Hollandsche 
gulden: ook zijn er belangrijke handschriften, die niet 
met geld te betalen waren , vernield. 

Gij kunt u voorstellen , lieve kinderen , hoe ellen- 
dig de toestand der inwoners was. Hoe velen waren 
er niet, die op den morgen van den 21 sten Januarij 
de godsdienstoefening bijgewoond hadden , en om hunne 
bezittingen als rijk en gelukkig geacht werden. De 
nacht was nog niet ingevallen , toen velen van hen 
alles verloren en genoegzaam tot armoede geraakt 
waren. 

De Surinaamsche weldadigheid blonk , te midden 
en na die vreesselijke ramp, in al hare grootheid uit. 



128 



Nogtans was het geleden verlies te groot, dan dat 
de hand der voorkomende broederliefde het geheel 
kon de lenigen , dan dat de bijstand van buiten het kon 
herstellen, dan dat vlijt , nijverheid en arbeidzaamheid 
het geheel konde doen verdwijnen. 

Veertig jaren zijn reeds sedert heen gevloden en 
nog bestaan er tallooze sporen dier geduchte vuur- 
ramp. 

Zóó werd dan hetgeen onze voorzaten overwonnen , 
en in weerwil hunner weelde en pracht, en van hunne 
opofferingen Jen behoeve van het land, tot de nako- 
melingschap overgebragt hadden , in den tijd van 24 
uren , door de woedende vlammen vernield. 

Zeer weinige kooplieden hebben een klein gedeelte 
hunner goederen kunnen redden. Eenio;e hunner stel- 
den de geredde goederen tegen inkoops-prijzen , ten 
dienste van het algemeen , verkrijgbaar , en deden zelfs 
geregelde uitdeelingen aan de hulpbehoevenden. Ge- 
zegend zullen zij zijn, die edele zielen, die, in weer- 
wil van hunne groote verliezen en schaden, het weinige 
dat met de grootste moeite aan de woedende vlammen 
ontwoekerd was , aan de behoefte hunner medeburgers 
ten offer bragten. 

Zulk een offer is Gode welgevallig. Het staat niet 
slechts geschreven in de gedenkrollen der geschiedenis 
van Suriname , maar het is ook den Almagtige bekend, 
die zulke daden niet onvergolden laat. 

De Gouvernenr Vaillant trof het zeer ongelukkig, 
dat er zoo vele rampen onder zijn bestuur voorvielen, 
niet waar , lezers ? 

Gedurende den brand, wendde hij, door zijne tegen- 
woordigheid, door zijne krachtige toespraak, alles aan, 
om de pogingen te ondersteunen , welke tot blussching 



129 



of tot beteugeling der uitbreiding van den brand wer- 
den in het werk gesteld, waarin hij ook gevolgd werd 
door verscheidene autoriteiten. De bluschmiddelen wa- 
ren toen in zeer slechten staat. Ook waren de sol- 
daten, schepelingen, slaven, enz., wier hulp men zeer 
behoefde, beschonken, door de verschillende soorten 
van dranken , welke zij in de brandende gebouwen 
vonden, en waarvan zij, in woeste losbandigheid, mis- 
bruik maakten. 

Vaillant liet zoo spoedig mogelijk 's lands magazij- 
nen van levensmiddelen voorzien, en die aan de armen 
uitdeelen ; tevens benoemde hij eene Commissie om 
verdachte woningen te onderzoeken, daar men te regt 
veronderstellen kon, dat er van de algemeene ontstel- 
tenis misbruik gemaakt en er veel geroofd zou zijn ; 
hetgeen dan ook niet zonder goed gevolg afliep. 

De Landvoogd gaf van deze ramp dadelijk kennis 
aan het Departement van Koloniën. Z. M. Willem I 
benoemde daarop eene Commissie tot het inzamelen 
van liefdegiften voor de noodlijdenden in Suriname , 
die door den brand tot behoefte vervallen waren , en 
naarmate die liefdegiften ontvangen werden , keerde 
dè Regering het bedrag daarvan aan de hulpbehoe- 
ven dst en uit. 

Behoudens de regten der eigenaren tot schadeloos- 
stelling, werd de herbouw verboden van eenige ge- 
deelten der stad, die tot pleinen en markten werden 
aangewend, 

De kerkeraad der Luthersche Gemeente bood . met 
de grootste hartelijkheid , het kerkgebouw van deze 
Gemeente den Hervormden aan, waarvan dan ook met 
erkentelijkheid werd gebruik gemaakt. 

Terwijl de stad Paramaribo in asch was gelegd en 

6** 



130 



hare puinhoopen de treurigste herinneringen opwekten, 
werd in hetzelfde jaar 1821 door de slaven in het dis- 
trikt NicTcerie een geduchte opstand tegen hunne mees- 
ters beraamd, welke echter werd verijdeld door het 
verraad van een' trouwen dienaar. De schuldigen wer- 
den gevat en daarna te regt gesteld. 

Vaillant verzocht en verkreeg eervol ontslag uit de 
hooge waardigheid, welke hij bijkans zes jaren onder 
ons had bekleed. 

De zorgelijke toestand der kolonie, tengevolge van 
de verschillende rampen , moge zijne schouders wel 
zwaar beladen hebben, doch hoogst waarschijnlijk zou 
hij meer nut gesticht, meer in het voordeel der volk- 
planting gehandeld hebben, ingeval hij op het ver- 
trouwen der burgers grooteren prijs had gesteld. 



ABRAHAM DE VEER , GENERA AL-MAJOOR, 
RIDDER , ENZ, , ENZ. GOUVER- 
NEÜR-GENERAAL. 
1822—1828. 

Den l sten April 1822 gaf Vaillant het bestuur over 
aan den Generaal-Majoor Abraham de Veer, een man 
van beproefde trouw en braafheid, een man, die van 
moed en standvastigheid, in de hagchelijke omstan- 
digheden, de doorslaandste bewijzen had gegeven. 

Deze Gouverneur dacht men , zou den dageraad van 
een' beteren morgen voor Suriname doen aanbreken. Hij 
kon wel de geledene schade en verliezen niet in eens 
herstellen , maar met eene krachtige hand het gezon- 
kene opgerigt en het nedergedrukte opgebeurd hebben. 

De toestand van zaken was, bij zijne komst aan het 



131 



bestuur, zeer netelig. De landskassen waren uitgeput 
en de kolonie in schulden gedompeld. Zijn voorgan- 
ger had zich verpligt gevonden eene geldleening aan 
te gaan , om daaruit benoodigde openbare gebouwen 
te bekostigen. Onder deze behoorde de Lands-waag, 
waarvan de Gouverneur de Veer de eer genoot, kort 
na zijne aankomst, en wel op den 9 den Julij 1822, 
den eersten steen te leggen. 

Het ergste, waaronder de kolonie gebukt ging, was 
de dagelijksche achteruitgang van de waarde der eigen- 
dommen, door de steeds toenemende rijzing van den 
wisselkoers , en de daarmede gepaard gaande daling 
van het kaartengeld. 

Gij weet, kinderen, dat sedert eene reeks van jaren 
het papieren geld het eenige betalingsmiddel was. Dit 
geld verloor, hoe langer hoe meer, zijne waarde. De 
reden hiervan was, dat meestal de produkten naar 
Holland moesten verzonden worden, zoodat de koop- 
lieden verpligt waren , zich van wisselbrieven te be- 
dienen , om hunne schulden in het moederland te vol- 
doen. De kolonie was sedert de herstelling van de 
Nederlandsche scheepvaart en handel op Suriname , 
jaarlijks overladen geworden met allerlei soort van 
goederen , welker bedrag men op verre na niet beta- 
len kon met de enkele hoeveelheden der produkten, 
welke hier verkrijgbaar waren. 

De veelvuldige aanvragen om wisselbrieven gaven 
aanleiding tot verderfelijke speculaties aan de zijde 
dergenen, die daarover te beschikken hadden. 

Reeds in 1819 begon men, bij inschrijving, wissels te 
koop aan te bieden voor de hoogste agio (opgeld). Toen 
reeds was het tot 150 ten honderd gestegen. In 1821 was 
de verhouding ƒ182 Surin: tot ƒ100 Nederl. Courant. 



132 



Nu werd den 8 sten Maart 1822, krachtens 's Konings 
besluit, bepaald, dat de landsregten op den uitvoer 
van produkten naar het moederland , in wisselbrieven 
zouden worden betaald, met vrijlating aan het Gouver- 
nement, om die wisselbrieven in de kolonie te ver- 
koopen , of aan het Departement voor het publiek Onder- 
wijs, de nationale Nijverheid en de Koloniën op te zenden, 
en voor een gelijk bedrag op dat Departement af te 
gQven ; welke bepaling 29 October 1824 uitgestrekt 
werd tot het hoofdgeld der plantage-slaven en het last- 
geld van schepen in het Rijk te huis behoorende. Het 
Gouvernement begon toen ook zijne wisselbrieven bij 
inschrijving te verkoopen. Onderscheidene vroeger aan- 
gegane overeenkomsten , zoo ook geregtelijke vervol- 
gingen, hadden nog meer plantages onder het beheer 
van Hollandsche handelhuizen gebragt, zoodat de be- 
schikbare produkten hier hoe langer hoe schaarscher 
werden. 

Dit alles gaf aanleiding tot eene trapswijze verhoo- 
ging van den wisselkoers en, als gevolg daarvan, eene 
gestadige vermindering der waarde van het kaartengeld. 

Om aan deze onzekerheid van den geldelijken staat 
der kolonie een einde te maken, werd bij Koninklijk 
besluit bepaald, dat met den l sten Januarij 1827, het 
Nederlandsche Muntstelsel te Suriname in werking zou 
gebragt worden. 

Op den 26 steü October 1826 bragt de Gouverneur- 
Generaal dat besluit ter kennis van de bevolking, 
met bepaling dat de inwisseling van het kaartengeld 
tegen eene nieuwe papieren munt, bestaande in bank- 
biljetten der Algemeene Maatschappij tot bevordering 
van volksvlijt te Brussel, ten bedrage van Tioee millioen, 
vier honderd duizend gulden , en vier honderd duizend 



133 



gulden aan zilveren en koperen pasmunt, zou plaats 
hebben in verhouding van drie honderd tien gutden 
Surinaamsch tot honderd gulden Nederlands ch. 

Deze vermindering van het Surinaamsche kaarten- 
gel d, hetwelk, in vroegeren tijd, gelijk aan fïollandsche 
waarde was uitgegeven, en zelfs in het laatst der 
vorige eeuw hooger dan klinkende muntspecie werd 
gewaardeerd, bragt aan den bloei en de welvaart van 
Suriname, zoo als ligt te begrijpen is, lieve kinderen, 
den geweldigsten schok toe. 

Sedert de laatste jaren had de suikerkultuur eene 
groote ontwikkeling verkregen. 

Stoomwerktuigen hadden vele waterwerken vervan- 
gen, hetgeen den voortreffelijkste!! invloed uitoefende. 
Verscheidene katoenplantages hielden zich over het 
algemeen vrij goed staande, terwijl de koffieplantages 
echter in verval geraakten. 

Niettegenstaande het verbod tegen den slavenhan- 
del, zoo als ik u vroeger vertelde, kinderen! werden 
ten behoeve der plantages vele Afrikanen ter sluik 
ingevoerd. De wijze waarop toenmaals de opgave van 
slaven aan het Gouvernement gedaan werd, maakte 
het zeer gemakkelijk voor een ieder, zieh van dien 
sluikhandel te bedienen. 

Men gaf namelijk, bij den aanvang van elk jaar, 
de slaven op, welke men had; de vermeerdering of 
vermindering, welke binnen het jaar plaats vond, werd 
destijds niet opgegeven. Om dit te verbeteren werden 
nieuwe bepalingen omtrent de inrigting der slavenregis- 
ters ingevoerd, en strengere vervolging bevolen tegen 
degenen, die zich aan slavenhandel mogten schuldig 
maken. De Gouverneur de Veer handhaafde getrouw 



134 



deze verordeningen, hoewel het hem dikwerf onaan- 
genaamheden berokkende. 

Zoo werd in 1823 zekere Franschman , Fromentin 
genaamd, ontdekt, die hier Afrikanen had verkocht, 
terwijl hij eenige slaven overgehouden had , waarmede 
hij bezig was de nabij de stad gelegen plantage Bel- 
ivaarde te bebouwen. De Regering gebood een streng 
onderzoek. 

Fromentin ingedaagd zijnde, maakte zich bij tijds 
weg; men heeft nooit van hem iets meer vernomen. 

In de maand September 1823 werd de brik la Légere, 
waarop slavenhandel gedreven werd, ter hoogte van 
onze kust, aangehouden door den Engelschen Kapitein 
(later Admiraal) Sir Thomas Cochrane. Hij leverde dit 
schip aan onzen Gouverneur uit, Dm de zich daarop 
bevindende slaven in vrijheid te stellen. 

Terstond hierna werden de Bevelhebber van de brik, 
Pierre Poussin, en de Super- Carga , Jean Marie Bied, 
voor het Hof van Policie en Criminele Justitie ver- 
volgd , wegens overtreding van de wetten op den sla- 
venhandel. Dewijl het vaartuig te Nantes was uitge- 
rust , van Fransche papieren voorzien was , en de 
slaven niet ontscheept geweest waren, werd door het 
Gouvernement besloten , om het schip naar eene der 
Fransche bezittingen te sturen. 

De Kapitein-Luitenant ter zee J. W. van Rijn, Kom- 
mandant van het oorlogschip de Kemphaan, werd hier- 
mede belast, en den 8 sten Januarij 1824 verlieten beide 
vaartuigen de reede van Paramaribo. Doch, op de 
hoogte van de plantage Jagtlust, geraakte la Légere 
vast , waardoor men verpligt werd , het anker te laten 
vallen. Dienzelfden nacht ontsnapten Poussin en Bied, 
met het grootste gedeelte der slaven. 



135 



Na vergeefsche pogingen aangewend te hebben , om 
de Afrikanen op te sporen, werd dit voorval aan de 
ingezetenen bekend gemaakt, met verbod om Poussin 
of Bied huisvesting te verleenen , terwijl een embargo 
gelegd werd op alle schepen en vaartuigen , met uit- 
zondering van de Nederlandsche schepen in het Rijk 
te huis behoorende, na behoorlijk onderzoek bij hun 
vertrek. 

De moeite door den hoogbejaarden Gouverneur, niet- 
tegenstaande de ongunstige weêrsgesteldheid , in per- 
soon in het werk gesteld, had ten gevolge dat Bied, 
één der schepelingen en 269 der weggevoerde slaven , 
gevangen werden. 

Het embargo werd toen den 24 stea Januari) 182-1 
opgeheven. 

De zaak werd vervolgens voor het gemengd Geregts- 
hof tot wering van den slavenhandel behandeld. Bij 
een vonnis van dat Hof zijn die negers vrijverklaard 
geworden. 

Twee jaren later ontdekte men weêr gesmokkelde 
Afrikanen op de plantage a la Bonne ffeure, die ook 
door het gemengd Geregtshof vrijverklaard werden. 

Deze voorvallen bragten te weeg, dat Z. M. de 
Koning Willem /, bij besluit van 6 Julij 1825 be- 
paalde, dat degenen, die zich aan den slavenhandel 
zullen schuldig maken , gestraft zullen worden met 
eene geldboete van tienduizend gulden Nederl. , met 
eerloosverklaring en opsluiting voor den tijd van vijf- 
tien jaren. 

Nu werd men ook verpligt, om alle vermeerderin- 
gen of veranderingen , welke na het indienen der jaar- 
lijksche opgaven, onder de slaven plaats vonden, bin- 
nen eenen bepaalden tijd op te geven, terwijl geene 



136 



openbare handelingen, van welken aard ook, ten 
opzigte van slaven, vermogten te geschieden, tenzij 
men konde bewijzen , dat ze op de slavenregisters in- 
geschreven waren. Van dien tijd af hoorde men niet 
meer van het ter sluik aanbrengen en verkoopen van 
Afrikanen. 

In den nacht van den ll den op den 12 den April 1825 
ontstond er brand aan boord van het zeer fraaije Ne- 
derlandsen koopvaardijschip Willem de Eerste. Onge- 
lukkigerwijs sloeg het vuur over tot het schip Betsy , 
hetwelk digt bij het andere schip lag, en, ondanks de 
grootste inspanning der schepelingen , niet had kunnen 
afdrijven , zoo als de overige ter reede liggende sche- 
pen gedaan hadden. Beide brandden dus geheel af. 

Den 20 sten September 1825 en 19 Februarij 1826 
gevoelde men hier ligte schokken van aardbeving ; het 
was nog al zeer gelukkig , dat ook deze zonder gevolg 
bleven , en dat Suriname niet van die zijde hare ram- 
pen zag vermeerderen. 

Op den 1 l den October 1825 kwam, voor de eerste 
maal, eene stoomboot op onze reede aan. Zij was eene 
Fransche, Caroline genaamd, onder het bevel van den 
Heer Louvrier. Zij kwam uit het naburige Cayenne. 

Op den 24 steü Mei 1827 mogten wij ons eerst ver- 
heugen met de komst van een stoomschip uit de Ne- 
derlanden , genaamd Curaqao , Kommandant Mol. 

In den nacht van den 25 sten Februarij 1827 ontstond 
er brand ten huize van E. Offerra in de Keizerstraat , 



137 



nabij het kerkgebouw der Nederduitsche Israëlitische 
gemeente; door tijdig aangebragte hulp, werden slechts 
drie huizen eene prooi der vlammen. 

Na al hetgeen gij gehoord hebt , kinderen ! zult gij 
thans gereedelijk gelooven , dat de armoede en behoefte 
der mindere klasse zeer was toegenomen. De onmo- 
gelijkheid waarin zij zich bevond, de kinderen eenig 
onderwijs of opleiding te verschaffen ; — het onver- 
mogen om, in geval van ziekte, de vereischte genees- 
kundige hulp te erlangen ; — het gemis aan een bur- 
gergasthuis ; — de moeijelijkheid om alle kinderen op 
de stads-armenschool te plaatsen , en het ontoereikende 
der fondsen van het Gouvernement en der Kerkge- 
nootschappen , waren zoo vele drangredenen, om naar 
middelen uit te zien, ten einde dien bedroevenden 
toestand, zooveel de omstandigheden dit gedoogden, 
te verbeteren. Daartoe gaf het volgende eene gereede 
aanleiding. 

De menschlievende geneesheer Martinus Manrits Alex- 
ander Coupyn deelde namelijk , op zekeren avond , 
aan vier zijner vrienden een door hem beraamd plan 
mede, om, ter gemoetkoming zijner minvermogende 
stadgenooten , kosteloos , geneeskundige hulp aan be- 
hoeftige zieken te verschaffen ; waartoe hij voornemens 
was, eene openbare aankondiging te doen. Dit plan 
werd door zijne vrienden eenparig goedgekeurd en 
toegejuicht. 

De regtskundige Nicolaas Gerrit Vlier , die daarbij 
tegenwoordig was, deed dadelijk het voorstel aan Cou- 
pyn, om hem en de anderen te vergunnen, zich bij 
hem aan te sluiten , door geldelijke hulp hiertoe bij 
te dragen. Coupyn nam dit voorstel met graagte aan. 



138 



Deze twee, benevens Samuel Ferdinand Flu , Jan 
Carel Stuger en Johannes Comelis Muller Az. bespra- 
ken de zaak met bedaard overleg , besloten aan het 
plan eene grootere uitbreiding te geven , en ontwierpen 
toen de grondslagen tot de oprigting der Surinaamsche 
Maatschappij van Weldadigheid, die op den 28 sleü No- 
vember 1827 tot stand kwam. 

De edele menschenvrienden , die deze schoone inrig- 
ting in het leven hebben geroepen, werden krachtig 
ondersteund door de toetreding tot leden van een groot 
aantal ingezetenen van allerlei rang en stand, tevens 
aangemoedigd door den Gouverneur , die hen van het 
zegelregt vrij stelde , en hun de vergunning gaf om de 
benoodigde geneesmiddelen , tegen inkoopsprijzen , in 
's lands hospitaal te doen bereiden. 

Gedurende meer dan drie en dertig jaren heeft deze 
Maatschappij op de loffelijkste wijze aan hare bedoe- 
ling beantwoord. Nog steeds gaat zij voort om , vol- 
gens hare instellingen, noodlijdenden bij te staan, op- 
voeding, onderwijs en zedelijkheid aan te kweeken en 
te bevorderen bij hen , die anders daarvan ten eenen- 
male zouden verstoken zijn. Deze Maatschappij heeft 
later ook eene spaarbank opgerigt , die de heilzame 
strekking heeft, om niet slechts voor den nijveren en 
viijtigen arbeidsman den gespaarden penning te bewa- 
ren , maar ze, op eene doelmatige wijze, te doen ver- 
meerderen. 

Op den stand van zaken in het algemeen, viel in 
het jaar 1827 niet veel te roemen. 

Verscheidene omstandigheden , gevoegd bij het ge- 
Avigt der zware lasten waaronder men hier zuchtte, 
deden de belanghebbenden in Holland, op aandrang 



139 



der kolonisten , besluiten , verscheidene memoriën aan 
den Koning in te zenden, waarvan het gevolg was, dat 
Z. M. op den 16 den October 1S27 den Generaal-Majoor 
van den Bosch tot zijnen Kommissaris-Generaal voor 
de Nederlandsche W. I. Bezittingen benoemde, om als 
'sKonings vertegenwoordiger in die gewesten, den staat 
van zaken na te gaan, en de noodige voorzieningen te 
doen plaats grijpen. 

Aller hoop en vooruitzigt was dan ook op den 
Kommissaris-Generaal gevestigd. Van een' man , met 
zulk eene uitgebreide magt bekleed, kon en mogt men 
niet anders verwachten , dan krachtdadige hulp en red- 
ding uit den dringenden nood. Hij zou Suriname, uit 
zijn verval, tot eenen beteren staat brengen. 

Op Maandag 28 April 1828 knalden de twee kanon- 
schoten , welke de aankomst van het lang verwachtte 
schip, van den man, die ter redding der ingezetenen 
gezonden was, aankondigden. De geheele bevolking 
kwam op de been. 

Tusschen drie en vier uur des namiddags liet het 
schip zijn anker vallen. De Kommissaris-Generaal be- 
gaf zich aan wal , en werd met de grootste eerbewijzen 
en de uitbundigste toejuichingen ontvangen. 

Op het eiland Curacao , alwaar hij het eerst geweest 
was, had men het lot der kolonie reeds gedeeltelijk 
beslist. De onderscheidene Nederlandsche W. I. Be- 
zittingen werden onder een eenig Hoofdbestuur ge- 
bragt, in Suriname te vestigen, en de Schout-bij-nacht 
Paulus Roelof Cantz'laar, toenmaals Gouverneur van 
Curacao, tot Gouverneur-Generaal benoemd. 

Deze Landvoogd zou Curacao verlaten, onderwijl de 
Generaal van den Bosch, St. Eustatius bezocht. 

Den 4 den Mei kwam de Gouverner Cantzlaar hier 



140 



aan, en werd met de meeste eerbetooning ont- 
vangen. 

Den 17 den Mei 1828 verleende de Kommissarïs , in 
opvolging van 's Konings last, eervol ontslag aan den 
Generaal-Majoor de Veer, als Gouverneur dezer ko- 
lonie, terwijl den 20 steu dier maand CantzUaar de hooge 
waardigheid van Gouverneur-Generaal der Nederland- 
sche W. I. Bezittingen aanvaardde. 

De Generaal-Majoor de Veer trad dus, na onder- 
scheidene hooge betrekkingen , in dienst van den Staat 
der Nederlanden, en gedurende meer dan zes jaren, 
die van Gouverneur dezer kolonie bekleed te hebben, 
van het staatstooneel af. Hij vestigde zich op zijn 
landhuis aan de voorstad Zeelandia. 

Als ambteloos burger leefde hij toen hier. Gehecht 
aan zijne bloedverwanten en eenige trouwe vrienden , 
maakte de omgang met dezen dan ook zijn grootste, 
zoo al niet zijn eenigste genoegen uit. Hij behield, 
tot het laatste van zijn leven, zijne opgeruimdheid, 
als ook de achting en toegenegenheid van de ingeze- 
tenen. Hij overleed op den 2 Jeu Februarij 1838. 



PAULUS ROELOF CANTZ'LAAR, SCHOUT-BIJ- 
NACHT , GOUVERNEUR-GENERAAL VAN 
SURINAME. JOHANNES VAN DEN BOSCH, 
KOMMISSARIS DES KONINGS. 

1828—1831. 

Bijna drie maanden bragten de ingezetenen in de 
grootste spanning en allerlei verwachtingen door. On- 
derscheidene vereenigingen vormden zich, in welke men 



141 



memoriën en adressen ontwierp en vervolgens aan den 
Kommissaris toezond. 

Men verzuimde niet , met kracht en nadruk , hem 
onder het oog te brengen de menigvuldige misbruiken , 
verzuimen , enz. welke in vele takken van algemeen 
bestuur waren ingeslopen. 

Men vestigde zijne aandacht op den kwijnenden toe- 
stand van landbouw en handel; op het verval van de 
meeste takken van bestaan en vertier; op het gebrek 
aan nijverheid en algemeene volksvlijt, en de oorzaken 
daarvan; — de inwisseling van het Surinaamsche te- 
gen het Nederlandsche geld; — de ondoelmatigheid 
der invoering van het Brusselsche bankpapier, welke 
plaats gevonden had op den l sten Januarij 1827, ver- 
mits het grootste gedeelte daarvan reeds naar Holland 
was verzonden , waardoor groot gebrek aan gereed 
geld bestond, enz. enz. 

Na zoovele belangrijke inlichtingen mogt men met 
regt op gunstige veranderingen hopen. 

De tijd van den Kommissaris was uitermate beperkt, 
doch hij had zeer veel gehoord, en dat wel van ver- 
schillende zijden , zoodat er genoegzame gelegenheid 
tot toetsing bestond. 

Den 21 sten Julij 1828 werd het lot van een aantal 
ingezetenen , zoo men meende , ook van de geheele 
kolonie, beslist. 

Het regeringsreglement werd door een nieuw ver- 
vangen , waarbij, onder anderen, aan alle vrije lieden, 
burgers dezer kolonie, om het even van welke gods- 
dienst of kleur, gelijke burgerlijke regten toegekend 
en alle autoriteiten uitgenoodigd werden, om, door 
hun voorbeeld, de dienaangaande nog bestaande voor- 
oordeelen tegen te gaan. 



142 



Tevens werd daarbij vastgesteld: 

1. een Hooge Raad. 

2. een Hof van Civile en Criminele Justitie. 

3. een Gemeente-bestuur 

4. een Regtbank van Kleine Zaken. 

Het Hof van Policie en Criminele Justitie werd 
ontbonden en de leden eervol ontslagen. 

Aldus verdween eensklaps het Hof van Policie met 
a] zijnen luister en zijne magt. De wetgevende magt 
kwam nu in handen van den Hoogen Raad, aan wel- 
ken het Gemeente-bestuur geheel ondergeschikt werd 
gesteld. 

Om de groote kosten , welke uit die veranderingen 
ontstonden, te dekken, liet de Kommissaris-Generaal 
het terrein van Voorzorg , aan de Saramacca, tot eene 
suikerplantage aanleggen. De Lepreuzen werden toen 
van daar naar Batavia overgebragt. Terwijl er met 
vlijt en ijver op Voorzorg gearbeid werd, en men reeds 
eene groote hoeveelheid akkers suikerriet en bananen 
geplant had, ontvingen de beheerders dezer inrigting 
het bevel om dien nieuwen aanleg op te breken en de 
slaven ter beschikking van het Gouvernement te stellen, 

In dit jaar werd opgerigt de Maatschappij tot be- 
vordering van het Christendom onder de slaven en andere 
Heidensche bevolking , onder Voorzitterschap van den 
Procureur-Generaal Mr. E. L. van Heeckeren. 

De strekking dezer Maatschappij had tot grondslag 
een fonds te verkrijgen , hetwelk zoude dienen tot aan- 
koop van vaartuigen en roeinegers, ten gebruike der 
zendelingen , om naar de plantages te reizen , en , bij 
uitbreiding van het fonds, het getal der Moravische 
Broeders te vermeerderen. Het zendingswerk gelukte 
bij uitnemendheid; den 21 sten Julij van dit jaar werd 



143 



het tegenwoordig kerkgebouw hunner gemeente, het- 
welk in 1827 begonnen was, plegtig ingewijd. 

Na zijne zending volbragt te hebben , verliet de 
Kommissaris-Generaal van den Bosch , Suriname, op den 
l sten Augustus 1828. Hoezeer de ingezetenen ook te 
leur gesteld waren , zoo door het invoeren van een 
nieuw belastingstelsel , als door de bezwaren , welke 
aan de kolonie , door de vereeniging van haar bestuur 
met dat der overige W. I. Bezittingen des Rijks , 
waren opgelegd, zoo stelden zij toch terstond het 
grootste vertrouwen in den Gouverneur Cantz'laar , 
en naarmate zij hem leerden kennen, erlangde hunne 
hoop meerderen grond voor eene gelukkige uitkomst. 

De hooge militaire rang, dien hij bekleedde, en 
zijn indrukwekkend voorkomen boezemden een' eerbied 
in, die van lieverlede met achting werd gepaard, naar 
mate zijne voortreffelijke hoedanigheden , waaronder 
volstrekte onpartijdigheid en regtvaardigheid , zich ont- 
wikkelden. 

De onderscheidene wetsbepalingen, van 26 Augus- 
tus tot 31 December 1823 ingevoerd, strekken tot 
onwederlegbaar bewijs van de verzuimen , welke se- 
dert een aantal jaren, onder de vroegere regeringen, 
in de verschillende takken van bestuur, waren ont- 
staan, doch tevens van den vasten wil des Land- 
voogds , om het belang van het algemeen te bevorderen. 

Met het doel, kinderen! om den geldsomloop be- 
hoorlijk te regelen , den wissel zooveel mogelijk voor 
agio te bewaren , en de middelen te verschaffen om 
deze volksplanting in bloei en welvaart te doen toene- 
men, werd op den 9 den Maart 1829 eene particuliere 
W. I. Bank opgerigt. Den 5 deu Junij daaraanvolgende 



144 



werden hare biljetten als koloniale munt gangbaar 
verklaard, waartegen verwisselbaar werden gesteld de 
biljetten der Brusselsche Maatschappij tot begunstiging 
van volksvlijt. 

Op het einde van 1829 en het begin van 1830 wer- 
den aanzienlijke geldsommen aan verscheidene eige- 
naren van plantages in beleening gegeven, zoodat er 
toen een toereikend bedrag in omloop kwam. De 
bank trok vele wisselbrieven op het ministerie van 
koloniën en marine. De planters verwisselden de 
hunne bij de bank tegen korting, zoodat deze inrig- 
ting aanvankelijk aan de behoefte voldeed en in de 
toekomst veel beloofde. 

In het begin van 1829 werden afdeelingen van on- 
derscheidene Nederlandsche Maatschappijen , ook het 
Surinaamsch Landbouwkundig genootschap : Prodesse 
Conamur , opgerigt. 

In dit zelfde jaar hadden vele invallen der Marrons 
plaats. Zij liepen den 5 den Maart de plantage Wel- 
getroffen aan de Surnaus- Kreek af, en vermoordden 
den eigenaar J. P. Weis. 

Op plantage Argent Court namen zij , in de maand 
Augustus, eenige slavinnen mede naar de bosschen, 
vielen vervolgens (16 October) op plantage Nieuiu-weer- 
gevonden aan , terwijl zij alles zooveel mogelijk moord- 
den en plunderden. De Directeur dezer plantage , Ca- 
vellier , redde zich nog bijtijds door de vlugt. De po- 
gingen der patrouilles , welke tegen de wegloopers in 
het algemeen gezonden werden , leverden de beste ge- 
volgen op. 

Twee hunner Opperhoofden, benevens een aantal 



145 



ondergeschikten, kwamen in hunne magt. Verscheidene 
hunner dorpen werden vernield en verbrand, en zoo 
werd, tegen het laatst van November, de rust en vei- 
ligheid, vooral in de divisie Thorarica, door den moed 
en de volharding onzer burgers, krijgslieden en schut- 
ternegers, hersteld. 

Op den 2 den Mei 1829 werden, door den Kapitein- 
Luit. W. J. van Es, Komman dant van Z. M. brik de 
Valk, ter onzer reede gebragt een veroverd kaperschip, 
met name Generaal Dorego , kapt. Bariteaud, en een 
door dien kaper prijs gemaakt schip, genaamd Lèbre, 
kapt. Figièra. Een langdurig regtsgeding werd ter 
deze zaak gevoerd, waarvan het vonnis eerst den 13 deu 
October 1830 uitgesproken werd. 

In het jaar 1830 vernam men hier het berigt van 
de Belgische onlusten. Dit gaf al spoedig aanleiding 
tot schorsing van de werkzaamheden der bank, waar- 
door dan ook eene trapswijze vermindering der bil- 
jetten ontstond, en de agiohandel op nieuw begon. 

De toestand, waarin het Moederland toen verkeerde, 
is U , lieve kinderen, uit de Nederlandsche geschie 
denis bekend; het had geldelijke bijdragen noodig , 
om de buitengewone uitgaven , tot verdediging zijner 
regten en ter beteugeling van overmoed, te bestrijden. 
Allerwegen werden onderscheidene middelen beraamd 
en pogingen aangewend, om in de behoefte van Hol- 
land te voorzien. Ook hier bleef men niet in gebreke. 
Onze kolonie, hoe diep gedrukt, heeft daartoe ƒ10.000 
bijgedragen. 

De gezondheidstoestand van den Gouverneur Cantz'- 

7 



146 



laar begon in September 1831 te wankelen. Hij trachtte, 
door afleiding en vermindering van werkzaamheden , 
zijne herstelling te beproeven , maar te vergeefs. Zelfs 
eene verwijdering van de hoofdstad , daar hij zijn 
verblijf hield op plantage Ma Retraite, waar hij zich 
van alle bezigheden onthield, kon geene heilzame uit- 
werking te weeg brengen. Zijne ongesteldheid nam 
dermate toe, dat hij, in het begin van November 
1831 , het gezag en de werkzaamheden aan het Gou- 
vernement-Generaal verbonden, gedurende zijne ziekte, 
aan den Procureur-Generaal van Heeckewn opdroeg. 

Op den 15 deu December daaraanvolgende vernam 
men, met diepen rouw en innig leedwezen, dat hij 
het tijdelijke met het eeuwige had verwisseld. Den 
16 deü December geleidde een talrijke stoet zijn stoffelijk 
overblijfsel naar het kerkhof de Nieuwe Oranjetuin, 
alwaar eene zerk van wit marmer zijn graf bedekt. 
Twee volle maanden droegen de ingezetenen uiterlijke 
teekenen van rouw, doch jaren lang beweenden zij 
in hunne harten den dood eens Landvoogds, die in 
alles bewees , het algemeen welzijn te behartigen. 



Mr. evert lüdolf baron yan heec- 
keren, gouverneur-generaal 

a. i. LATER EFFECTIEF. 
1832—1838. 

De Baron van Heecheren had reeds een tiental jaren 
in deze kolonie doorgebragt; gedurende bijna zeven 
jaren den post van Raadfiskaal en ruim drie jaren 
dien van Procureur-Generaal bekleed. Deze hooge 
ambtsbetrekkingen hadden hem in de naauwste aanra- 



U7 



king met de verschillende standen der koloniale maat- 
schappij gebragt. Van alle hier gevestigde genoot- 
schappen, die een weldadig, nuttig of zedelijk doel 
hebben, was hij lid; van vele werkend lid of Voorzitter. 
Hij bezat daarbij meer dan dagelijksche bekwaamhe- 
den, en muntte uit door ijver en werkzaamheid. 

Men koesterde dus veel verwachting van zijn be- 
stuur. Den 19 den December 1831 aanvaardde hij a. i. 
het Gouvernement-Generaal der Nederlandsche W. I. 
Bezittingen. Verscheidene der aanzienlijke ingezetenen 
zonden een adres aan Z. M. den Koning, waarin zij 
verzochten om den Baron van HeecJceren in de hooge 
waardigheid van Gouverneur-Generaal te bevestigen , 
hetgeen dan ook op den 6 den Maart 1832 plaats vond, 
terwijl hem daarbij de rang toegekend werd van Ge- 
n er aal-Majoor. 

Weinige maanden later trof de stad eene vreesselijke 
ramp. Op den 3 den September 1832, des avonds 11 
ure, ontstond namelijk een hevige brand op den Hei- 
Ngeweg. Vergeefsch waren alle pogingen tot blns- 
sching ; de vlam breidde zich , door den wind voort- 
gedreven , met ongemeene snelheid uit, zoodat weldra 
alle huizen aan den waterkant , van den hoek van den 
Heingeweg af, tot aan de Steenbakkerijstraat , en aan 
de Zuidzijde van de Maagdenstraat eene prooi der 
vernieling werden. Daar er niet overal water bij de 
hand was , en de spuiten niet gebruikt konden worden , 
had men het alleen aan de groote vlugheid in het aan- 
dragen van water, en aan het omverhalen van vele 
brandende gebouwen te danken, dat men het overslaan 
der vlammen belette, en zoo werd eindelijk, tegen 4 
uur in den morgen , de woede van het vuur getem- 
perd, ofschoon er nog lang daarna de meeste vlijt en 

7* 



148 



behoedzaamheid moesten aangewend worden , eer men 
zich op alle punten geheel meester van den brand re- 
kenen konde. Bij deze ramp werd het kerkgebouw 
der Lutkersche gemeente , met al zijne gedenkt eeke- 
nen, sieraden, enz., benevens de beide pastorijen en 
het diaconie- of armenhuis in de asck gelegd. Gij 
kunt nagaan , lieve kinderen ! hoe vele menschen daar- 
door weêr in armoede en ellende vervielen. Doch nu 
ook vonden zij gereede hulp en ondersteuning in de 
liefdadigheid hunner medeburgers , welke bij deze ramp 
waren gespaard gebleven. 

Dit ongeluk heeft aanleiding gegeveu tot de veror- 
dening van 27 September 1832, om voortaan alle 
nieuw op te bouwen huizen , van welken aard ook , 
met pannen, tigchels of andere onbrandbare stoffen te 
dekken. Tevens werd verboden om sommige gedeelten 
van het afgebrande terrein te herbouwen. Sedert dien 
noodlottio'en nacht , werd in onderscheidene gedeelten 
der stad, nu en dan, poging tot brandstichting ont- 
dekt, die telkens, wel is waar in tijds werd gestuit, 
zonder evenwel de daders op het spoor te komen. 
Het gewigt der zaak en de hooge waarschijnlijkheid , 
dat, in meer dan een geval, boosaardig opzet tot het 
gebeurde had aanleiding gegeven , schreven verdub- 
belde waakzaamheid en buitengewone maatregelen voor. 
Zoo werden premiën uitgeloofd voor het aangeven van 
brandstichters , zoo in het algemeen , als meer in het 
bijzonder van de schuldigen en hunne medepligtigen 
bij den brand van 3 September en volgende dagen. 
Men verkreeg de volkomene zekerheid van hetgeen 
vroeger als waarschijnlijk gehouden werd. Het bleek , 
namelijk, dat, zoo wel de eerste brand als de latere, 
opzettelijk en moedwillig was aangestoken. 



149 



Men heeft de misdadigers ontdekt, en, na een kort 
proces, op den 26 sten Januarij 1833, teregtgesteld. 

De zorgelijke toestand, waarin Suriname, in de 
laatste maanden van 1832, verkeerde, bepaalde zich 
niet slechts tot de vrees om have en goed, door 
brand en plundering, te verliezen: nog eene andere 
omstandigheid deed angst en vrees in de gemoederen 
ontstaan. 

De vijandelijke maatregelen door Engeland en Frank- 
rijk in dien tijd tegen Nederland, ter zake der Belgi- 
sche aangelegenheden, ondernomen, moesten met regt 
de kolonie doen vreezen. 

De terugkeerende koopvaardijschepen werden , op 
last der Britsche regering, in bewaring genomen. Yan 
daar dat den 2 den Januarij 1833 een embargo op alle 
reeds aanwezige en nog aan te komene Nederlandsche 
vaartuigen gelegd werd, tengevolge waarvan zij, zon- 
der nadere order , de terugreis naar Holland niet mog- 
ten aanvangen. 

De Gouverneur wendde nu alle pogingen aan , om 
Suriname, zoo al niet in staat van verdediging, toch 
in zoodanigen toestand te brengen , dat, ingeval van 
een' vijandelijken aanval , eene eerlijke Capitulatie in 
het algemeen belang der ingezetenen konde gesloten 
worden. Te dien einde werd de schutterij der stad 
versterkt, en aan hare leden garnizoens-dienst opge- 
dragen , zoodat de verschillende compagniën dagelijks 
het fort Zeelandia bezetten moesten. Het militaire 
garnizoen werd, ter versterking der buitenposten , der- 
waarts overgebragt, terwijl de schepelingen der Ne- 
derlandsche vaartuigen het fort Nieuw- Amsterdam , bij 
afwisseling, betrokken. 

De Hollandsehe scheepvaart stond evenwel niet stil. 



150 



Vreemde schepen, door de Hollandsche huizen be- 
vracht, kwamen hier aan, bragten de benoodigde goe- 
deren voor hunne plantages en namen de produkten 
ten behoeve van die handelshuizen mede. Voor hen, 
die met deze bevrachters in geene betrekking ston- 
den, was het zeer nadeelig, dat zij voor de afzending 
hunner produkten geen behoorlijken uitweg konden 
vinden. 

Zes maanden lang bleven de zaken op denzelfden 
voet. Toen het berigt ontvangen werd, dat tusschen 
Nederland i en Frankrijk en Engeland, de zaken eene 
gunstige wending genomen hadden , werd het embargo 
den 19 den Julij 1833 opgeheven. 

Te midden dezer gebeurtenissen, kinderen! onder- 
ging de wijze van bestuur der kolonie eene groote ver- 
andering. Bij Koninklijk besluit van den 9 den Augus- 
tus 1832 werd een nieuw Reglement op het beleid der 
Regering in de kolonie Suriname vastgesteld, ter ver- 
vanging van alle andere van gelijken aard. Daardoor 
verviel, voor een groot gedeelte, de schepping van 
den Kommissaris-Generaal van den Bosch. 

Het bestuur der Nederlandsche W. I. Bezittingen 
kwam nu, door de ontbinding van den Hoogen Raad, 
op den Gouverneur-Generaal alleen. 

Aan den Gouverneur werd, voor zoo verre Suriname 
aangaat, de Koloniale Raad toegevoegd, bestaande uit: 

den Procureur-Generaal, 

den Administrateur van Financiën , en zes Leden , 
uit de eigenaren en Administrateuren van plantages te 
kiezen. 

De werkzaamheden van het nu ontbonden Gemeen- 
tebestuur werden verdeeld onder den Gouverneur-Ge- 
neraal , 



151 



den Procureur- Generaal, 

de Kolonialen Raad en andere ambtenaren. 

Het Hof van Civile en Criminele Justitie werd door 
het Geregtshof vervangen, en de Regtbank van Kleine 
Zaken door eene Commissie uit het Geregtshof. 

Gij kunt beseffen , kinderen ! welk eene reeks van 
werkzaamheden uit die veranderingen ontstonden , en 
hoevele wetten , in overeenstemming met het nieuwe 
Reglement, te voorschijn kwamen. 

Na den brand van 3 September 1832, waardoor de 
beide Protestantsche gemeenten buiten het bezit van 
een bedehuis waren, en hunne bijeenkomsten in de 
benedenzaal der Loge Concordia hielden, trachtte men 
de beide gemeenten te vereenigen, doch deze bedoe- 
ling werd niet bereikt. Beide kerkbesturen wendden 
toen alle pogingen aan, om, door middel van vrijwil- 
lige bijdragen hunner lidmaten, ieder voor zich, een' 
tempel te stichten. 

Aan de Hervormden werd een renteloos voorschot 
van ƒ20.000 uit 's lands kas toegestaan, hetwelk latei- 
door Z. M. Koning Willem II aan de gemeente is ge- 
schonken geworden. De fondaments-steen van de Her- 
vormde kerk werd met groote plegtigheid , op den 
5 den Februari] 1833 gelegd, en deze tempel den 5 deu 
Julij 1835 ingewijd. 

Het kerkgebouw der Luthersche gemeente werd op 
de oude muren opgetrokken , en reeds den 6 den Julij 
1834 plegtig ingewijd. 

De Roomsch-Katholijke gemeente, die, na den brand 
van 1821, hare godsdienstoefeningen gehouden had in 
het huis op den hoek van de Zwartenhovenbrug en Wa- 
gemcegstraten, kocht later het gebouw van het tooneel- 



152 



genootschap: de Verrezene Phoenix in de Gravenstraat^ 
deed daaraan belangrijke verbeteringen , en herschiep 
het in een sierlijk bedehuis , hetwelk den 4 den Maart 
1826 plegtig is ingewijd. In 1860 is deze kerk op 
nieuw betimmerd geworden en van een' schoonen voor- 
gevel voorzien. — • Voor de ongelukkige Melaatschen 
te Batavia aan de Coppename , heeft deze gemeente 
eene kleine kerk gesticht, toegewijd aan St. Roch, die 
op den 7 deu Februarij 1836, plegtig ingewijd is ge- 
worden. 

Daar er tegen het einde van 1833 aan den Gou- 
verneur een plan was ingezonden om , bij wijze van 
proefneming, een zeker getal personen der vrije be- 
volking tot den landbouw op te leiden , werd dit plan 
in October 1833 ten uitvoer gebragt op de verlatene 
plantage Voorzorg, aan de Saramacca, waar het ge- 
duurd heeft tot 1835, als wanneer de nederzetting werd 
opgeheven. De grond Voorzorg werd later, met an- 
dere domeinen , in openbare veiling verkocht. 

In Mei 1833 kocht de Part. W. I. bank hare eerste 
plantage, namelijk Catharina Sopliia in Saramacca, die 
allengs door het Gouvernement zoo zeer is uitgebreid 
geworden , dat zij thans als eene der schoonste en 
vruchtbaarste der kolonie kan aangemerkt worden. 

De uitvoer van houtwaren werd voorloopig van lands- 
regten geheel vrij gesteld , en de onderlinge gemeen- 
schap tusschen de Nederlandsche W. I. Bezittingen 
door eenige bepalingen bevorderd. 

Op den l sten April 1835 werd het vijftigjarig bestaan 
der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, plegtig ge- 
vierd. Bij die gelegenheid werden eereteekenen uit- 



153 



gereikt aan de slaven : La Fleur van den heer Barend 
en Lambert van plantage Johan en Margaretha, die met 
gevaar van hun leven eenen drenkeling gered hadden. 

Dergelijke belooning voor menschlievende zelfopof- 
fering, werd van wege den Gouverneur toegekend aan 
Adriaan Martinus van Stölcél en Frederik Johannes Wen- 
Jcehach, beiden visschers van beroep. 

Suriname ondervond in dat jaar eene bijzondere on- 
derscheiding. 

Ons land werd namelijk, op den 26 sten Junij 1835, 
vereerd met een bezoek van Z. K. H. Prins Willem 
Hendrik der Nederlanden. De Prins werd op de pleg- 
tigste wijze en met de meeste geestdrift ontvangen. 

De feesten ter zijner eere verdrongen elkander; de 
avondgezelschappen ten huize van den Gouverneur 
stroomden van bezoekers. 

De Prins woonde , op den 3 den Julij , de feestelijke 
oprigting van het kerkgebouw der Nederduitsche Is- 
raëlitische gemeente bij; ook was Z. K. H. , twee da- 
gen later, tegenwoordig bij de plegtige inwijding der 
nieuwe Hervormde Kerk. 

Men bragt den jeugdigen Vorstentelg op eenige 
plantages , welker toestand de algemeene klagten over 
verval en achteruitgang schenen te logenstraffen. Overal 
werd de Prins met uitbundig gejuich en op de luis- 
terrijkste wijze onthaald. Zijn verblijf duurde slechts 
tien dagen , want reeds op den 6 den Julij verliet hij 
met Z. M. fregat de Maas , onze reede. 

In dien zelfden tijd werd het Gouvernements huis 
verbouwd. Dit gebouw, dat in vroegere jaren slechts 
een houten huis was, werd onder het bestuur van den 
Gouverneur Garel Emilius Henri de Cheusses (1730 ,) 

7** 



154 



van steen opgetrokken en vergroot, terwijl de bene- 
dengaanderij , in 1787 , op last van den Gouverneur 
Wichers gebouwd is geworden ; thans is het een we- 
zenlijk sieraad der stad. 

Op den 25 sten Junij 1836 werd door van Hèeckeren 
de eerste steen gelegd van het Stadhuis, op het Gou- 
vernementsplein , waarin de verschillende landskanto- 
ren zijn geplaatst , en de zitting van het Collegie van 
Kleine Zaken wordt gehouden; dit gebouw is in 1841 
voltooid. 

Den 12 den December 1836 werd de eerste steen ge- 
legd van de nieuwe steenenbrug over de Sommelsdijcfc- 
sche-hreék , bij welke gelegenheid zij den naam kreeg 
van Willemsbrug. 

Tot tegemoetkoming der minvermogenden, werden 
in dit jaar twee stads-armenscholen opgerigt. Twee 
jaren te voren, (21 November 1834) werd, ter ver- 
vanging der vroegere verordeningen , betrekkelijk het 
schoolonderwijs, een nieuw reglement op het lager 
schoolwezen en onderwijs in de Jcolonie Suriname uitge- 
vaardigd. Deze wet bragt vele verbeteringen aan , en 
is tot nu toe in stand gehouden, ofschoon men alge- 
meen den wensch hoort uiten, dat ze vervangen moge 
worden, door eene nieuwe, in overeenstemming met 
die op het lager onderwijs in Nederland. 

Onder het bestuur van dezen Gouverneur hebben 
twee voorname togten tegen de Marrons plaats gevon- 
den. De eene in 1833, onder kommand o van den bur- 
ger-adjudant Kustner , die vele vroegere ontvlugte sla- 
ven aan de eigenaren terugbragt, en de andere in 
September 1835 , onder aanvoer van den burger-tweede 
Luit. Monteccattini. Het kamp der Marrons werd ont- 



155 



dekt en verwoest , terwijl velen stierven of' in handen 
der patrouilles vielen. De burger-kapitein Schmidtmer 
had dezen togt voortreffelijk geregeld, en de man- 
schappen onder bevel van Monteccattini , zoo vrijen als 
slaven, onderscheidden zich door moed, beradenheid 
en volharding. Na afloop van dezen togt , werden op 
eene plegtige wijze aan de gidsen en schutternegers 
belooningen uitgereikt. De belanghebbenden in het 
Moederland legden hunne erkentenis jegens den dap- 
peren Monteccattini aan den dag, door hem eene eere- 
sabel aan te bieden. 

Eene groote ontevredenheid verwekte de uitvaardi- 
ging van een nieuw reglement voor de schutterij , op 
den 31 sten December 1835. Bij de indeeling der le- 
den, was daarbij een laakbaar onderscheid tusschen 
den eenen burger en den anderen voorgeschreven. De 
burgers bragten daartegen hunne regtmatige bezwaren 
in, doch de Gouverneur gaf daaraan geen gehoor. 

Dit veroorzaakte bij velen groote ergernis, en er 
ontstond eene gisting in de stad, die van eenige 
ongeregeldheden vergezeld ging. Van Heeckeren, be- 
ducht voor een' opstand , liet het geschut van het fort 
Zeelandia tegen de stad rigten, doch de opgewonden- 
heid bedaarde niet. Eindelijk gaf de Gouverneur aan 
wijzen raad gehoor en trok, bij publicatie van 31 Mei 
1836 , de artikelen der wet , die tot zooveel onaan- 
genaamheden aanleiding hadden gegeven in, en wij- 
zigde vele andere. 

De gezondheidstoestand van den Baron van Heecke- 
ren begon in 1838 te wankelen, en verergerde zoo 
zeer, dat hij ten laatste zich gedrongen zag, verlof te 
vragen , om eene reis naar het Moederland te doen , 



156 



van welke gelegenheid hij wilde gebruikmaken om de 
overige West-Indische bezittingen te bezoeken. 

Op den 5 den Junij 1838 zeilde hij naar Curaqao, 
alwaar hij op den 15 den dier maand overleden is. 



PHILIPPUS DE KANTER, GOUVERNEUR- GE- 
NERAAL a. i. 1. TUSSCHEN-BESTUUR. 
1838—1839. 

De toestand der kolonie, bij de overname van de 
Kanter , was , in vele opzigten , zeer zorgelijk. De 
steeds toenemende agio vervulde aller harten met de 
grootste bezwaren voor de toekomst, de ontvlugting 
van slaven had toegenomen. 

Mr. de Kanter kenmerkte zich door regtvaardigheid 
en orde, en door de bezuiniging, welke hij bewerk- 
stelligde. Reeds vroeger had hij, in weerwil van 
zijne hoogst moeijelijke betrekking van Procureur Ge- 
neraal, de achting zijner medeburgers verworven, en 
deze, zoowel als het algemeen vertrouwen, nam zoo- 
danig toe, dat velen, na het overlijden van den Gou- 
verneur-Generaal van Heeckeren, den wensch uitten, 
dat het den Koning behagen mogt, hem in de waar- 
digheid van Gouverneur van Suriname te bevestigen. 

De Kanter trachtte den invoer van vee, dat hier te 
lande, zelfs tot nu toe, zoo schaars aanwezig is, aan 
te moedigen , door het vrij te stellen van inkomende 
regten ; gewis een maatregel , welke met aller belan- 
gen overeenkwam. 

Gedurende dit tusschen-bestuur heeft hij de voor- 
stad Zeelandia aanmerkelijk verbeterd. 



157 



In November 1838 liet hij het Messhuis (een ge- 
bouw, in vroegere dagen, door de Engelschen tot eene 
sociëteit voor de Militaire officieren ingerigt,) dat 
met een' toren en eene klok prijkte , en thans dreigde 
in te storten, afbreken. Ten gevolge van het gemis 
dier klok, lieve kinderen! wordt, tot nu toe, des mid- 
dags om 12 uren een kanonschot gedaan , ten einde 
den middelbaren tijd te doen kennen. Deze maatre- 
gel, waarmede op den 6 den December 1838 een aan- 
vang werd gemaakt, is allezins nuttig, zoowel voor 
den arbeidenden stand, als voor de huishouding in 
't algemeen, daar ze een ieder, hoe ver ook woonach- 
tig, aan een belangrijk tijdpunt van den dag herinnert. 

Meermalen hadden slaven gewigtige diensten aan 
het land bewezen, en van hunne trouw blijken gege- 
ven, weshalve dan ook vele door het Gouvernement 
vrijgekocht waren. Evenwel waren er sommige eige- 
naren en beheerders , die tot den verkoop zich onge- 
negen hadden betoond, zoodat het Gouvernement de 
genotene diensten niet doelmatig beloonen konde. Om 
zich in het vervolg daartoe in staat te stellen , werd 
op den 8 steu Februarij 1839 verordend, dat, in dusda- 
nige gevallen , het Gouvernement het regt hebben zou , 
den slaaf voor den vrijdom over te nemen , tegen ver- 
goeding van een door schatters te bepalen billijken 
prijs, echter de som van ƒ 1200 niet te boven gaande. 
Kort hierna werd deze bepaling in toepassing gebragt. 

De slaven Kajuit, van plantage Frederihslust 3 en 
Kasper , van de Herstelling, hadden meermalen pa- 
trouilles , in het opsporen van wegloopers-kampen , 
bijgestaan, en de wegloopers helpen bestrijden. 

Thans hadden zij weder van hunne trouw aan den 



158 



lande blijken gegeven; derhalve werden zij door het 
Gouvernement, tegen schadevergoeding, overgenomen, 
en met den dierbaren schat van vrijdom begiftigd. 

In Mei 1839 werd door Z. M. den Koning aan de 
Particuliere W. L Bank een groot crediet verleend, 
om in het belang van den handel benuttigd te wor- 
den, doch naardien de gezamenlijke aanvragen naar 
wisselbrieven , waarvoor het crediet was verleend , zeer 
veel bedroegen, veroorzaakte de afgifte daarvan tel- 
kens eene groote belemmering. 

Op den ll den Januarij 1839, des morgens half zeven, 
werd alhier een vrij hevige schok van aardbeving ge- 
voeld, die nagenoeg acht seconden duurde, zonder 
echter aan eenig gebouw de geringste schade te heb- 
ben veroorzaakt. De aardschuddingen deden zich, 
omtrent dien tijd , op bijna al de W. I. plaatsen gevoe- 
len. Op Martinique hebben zij op den 9 den Februari] 
groote verwoestingen aangerigt , waarbij vele menschen 
het leven hebben verloren. Wij mogen dus, lieve 
kinderen , den Hemelschen Vader regt dankbaar zijn , 
voor de genadige bescherming, die Hij ons verleent. 

Eene bijzonderheid, waarover de gansche bevolking 
verheugd was, vond plaats den 19 den Februarij 1839. 
Op dien dag werd namelijk , door de Noord-Ameri- 
kaansche schoener Sailors Return , kap. James Finker , 
van New-york , voor het eerst ijs hier aangebragt. Ge 
kunt u voorstellen, mijne vrienden , hoe iedereen nieuws- 
gierig was , dit bevrozen water , waarvan velen zich 
geen regt denkbeeld konden vormen, in onze heete 
luchtstreek te aanschouwen en te gebruiken. 



159 



Op den 15 den April 1839 beloonde het Departement 
Paramaribo der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen , 
den persoon van Fredrik Bijderhand, voor zijne mensch- 
lievende zelfopoffering bij de redding van onderschei- 
dene personen, die anders in de golven hun graf zou- 
den gevonden hebben, op eene eervolle wijze, door 
de uitreiking van eene zilveren Medaille en eene som 
van vijftig gulden in geld. 

Op het tijdstip toen Bijderhand deze edele daad had 
verrigt, was hij slaaf, doch had aanspraak op den 
vrijdom, zonder echter dien te kunnen verkrijgen, daar 
hij geene middelen bezat, ter voldoening van 's lands 
regten. 

De fungerende Procureur-Generaal Mr. P. Fiers Sme- 
ding hiervan, bij het vernemen van het edelmoedig 
bedrijf van Bijderhand, onderrigt, droeg den Gouver- 
neur a. i. voor, om, als een blijk van vereering van 
de zijde van het Gouvernement , aan Bijderhand de 
vrijdomsbrieven kosteloos uit te reiken, waarmede de 
waardige bestuurder zich terstond vereenigde. 

De Kanter werd, na dertien maanden de teugels van 
het bewind te hebben gevoerd, vervangen door 

DEN SCHOUT BIJ NACHT JULIUS CONSTAN- 
TIJN RIJK, GOUVERNEUR-GENERAAL. 
1839—1842. 

De roem van den Schout-bij-Nacht Rijk werd, vóór 
zijne komst, door alle dagbladen vermeld, en gewis 
lieten zijne bekende voortreffelijke hoedanigheden , van 
zijne regering de heilrijkste uitkomsten verwachten» 
Met hijgend verlangen werd hij derhalve in Suriname 
te gemoet gezien. 

Op den 7 den Julij kwam deze Landvoogd hier aan 



160 



en werd met den meesten luister en onder luid vreug- 
degejuich ontvangen. De hartelijke toespraak , welke 
de Gouverneur a. i. tot hem rigtte, toen hij aan wal 
was gestapt, werd door hem op krachtigen toon be- 
antwoord, daarbij tevens zijne bijzondere gevoelens ten 
aanzien van Mr. de Kante? 1 te kennen gevende, wien 
hij alsnog 's Konings tevredenheid over zijne lofwaar- 
dige pogingen mededeelde, hoewel het uitwendige blijk 
dier tevredenheid bereids op zijne borst prijkte. 

Den 16 deD Julij 1839 werd de Gouverneur Rijk plegt- 
statig ingehuldigd. 

Gedenkwaardig zijn, onder anderen, de volgende 
woorden, dien hij op die dag, in zijne proclamatie, 
heeft uitgesproken : „Getrouwe vervulling van de aan 
„ons in deze gewigtige betrekking opgelegde pligten , 
„regtvaardigheid zonder aanzien des persoons , onbe- 
grensde ijver voor 's Konings dienst en hartelijke 
„belangstelling in den bloei en de welvaart der ons 
„toevertrouwde gewesten, zullen steeds het doel van 
„ons streven zijn." 

Zijne regering heeft kort, slechts twee jaren en 
ongeveer negen maanden , geduurd , doch zij bevat 
vele belangrijke gebeurtenissen , waarvan de gezegende 
vruchten lang genoten werden. 

Het is waar, onze kwalen zijn in dien tijd niet 
geheeld; het verval van den landbouw, den handel 
en van zoo menig anderen tak van bestaan en vertier 
is niet hersteld geworden ; doch vele verbeteringen 
in onderscheidene takken van algemeen bestuur , vele 
heilzame wijzigingen zijn ingevoerd , die tot grondslag 
strekken van hetgeen hier goed genoemd kan worden. 
Hij heeft vele pogingen aangewend om de kolonie op 
te beuren en de algemeene welvaart te bevorderen. Dat 



161 



ze allen niet gelukt zijn, kinderen! kan zijne groote 
verdiensten niet verminderen. In vele dingen moet de 
goede wil voor de daad gelden , terwijl de zedelijke 
waarde meer naar de bedoeling, dan naar de uitkom- 
sten, beoordeeld moet worden. 

De Gouverneur , mijne Lezers ! was zeer minzaam 
en een groot kindervriend. Hij stelde veel belang in 
de opvoeding en het onderwijs. Dikwijls bezocht hij 
de scholen , ondervroeg de scholieren en sprak dan op 
de hartelijkste wijze met hen. 

Hij gaf zich de grootste moeite, om met den waren 
staat van zaken der kolonie bekend te worden; daar- 
toe waren alle mededeelingen en inlichtingen hem ten 
hoogste welkom. Zijne minzame voorkomenheid en 
zijn open gelaat lokten allen tot hem, en verbanden 
alle vrees of achterhoudendheid. 

Daardoor vernam hij de zaken en omstandigheden 
van verschillende zijden, en werd hij in staat gesteld, 
ze met juistheid en onpartijdigheid te beoordeelen; en, 
naarmate hij met zijn onderzoek en zijne navorsching, 
gepaard met ontvangene inlichtingen, het vereischte 
standpunt bereikte, wist hij dan ook, voor zoo verre 
hij daartoe bij magte was, middelen tot herstel en ver- 
betering aan te wenden. 

Kort na zijne aankomst ontstond er brand bij een' 
timmerman in de Keizerstraat, De Gouverneur begaf 
zich terstond daar heen, en, door zijne krachtige toe- 
spraak en aansporing, heeft hij veel bijgedragen tot 
stuiting der ramp. De arme man had echter alles 
verloren, zelfs zijne werkgereedschappen waren ver- 
nield. Door toedoen van eenige ingezetenen, vooraf- 
gegaan door eene ruime bijdrage van den waardigen 
Landvoogd, die, tegen inkoopsprijzen, de dekstoffen 



162 



uit den Gouvernements voorraad verschafte, werd het 
afgebrande huis opgebouwd, en de timmerman van 
gereedschappen voorzien. Nog meer zulke mensch- 
lievende daden , die zijn aandenken steeds levendig 
zullen houden , zou ik u van hem kunnen vertellen , 
lieve kinderen. Aan hem hebben wij te danken het 
wettig verkoopen in het klein van koloniale voort- 
brengselen , zoo als hoffij , kakao, suiker, enz., want die 
handel werd vroeger slechts in het geheim gedreven , 
en daaruit ontstonden misbruiken, die noodzakelijk 
moesten worden tegengegaan. 

In het jaar 1839 werd de dwarsweg , van Combé 
naar de laan der in de nabijheid der stad gelegen 
plantage Tourtonne , aangelegd. 

Tot goedmaking der kosten hebben verscheidene 
ingezetenen medegewerkt, daar men wist, dat die aan- 
leg door den Gouverneur verlangd werd, maar hij 
niet gaarne 'è lands kas daarmee wilde bezwaren. 

Op den 20 sten Januarij 1840 had men hier het ge- 
noegen, dat het tooneelgenootschap Thalia zijne kunst- 
voorstellingen aanving. Door vrijwillige inteekening 
van Suriname } s ingezetenen, waren er spoedig de noo- 
dige gelden bijeengebragt , om een' schouwburg op te 
rigten, waarvan de eerste steen op den 5 den Mei 1838 
plegtig werd gelegd. Na de voltooijing, was men ver- 
langend, de beoefenaars der kunst te zien optreden. 

Dit was eene aangename verpoozing, kinderen! want 
sedert verscheidene jaren had men niets van dien aard 
hier gezien. Ook deze inrigting werd door den Gou- 
verneur aangemoedigd. 



163 

De Schout-bij-Nacht Rijk verbeterde de waterleidin- 
gen der stad, en vormde het plan om een' steenen 
walmuur langs den waterkant op te trekken , waar- 
mede aan de Oostzijde der Landswaag, in het laatst 
van het jaar 1840, een aanvang werd gemaakt, ter- 
wijl die, aan de Westzijde naar de Plattebrug^ later, en 
wel op den 21 sten September 1854, heeft plaats gehad, 
en wij ons thans mogen verheugen met eene uitmun- 
tende kade, die tevens tot sieraad der stad verstrekt. 

Sedert de aanvaarding van het Bestuur, werd de 
Gouverneur Rijk overvallen met verzoeken om over- 
schrijvingen van slavenmagten van plantages, op den 
naam van den eigenaar of op dien van derden , ten 
einde de slaven afzonderlijk, dat is bij familiën (doch 
waarbij de vaders van hunne vrouwen en kinderen 
afgescheiden worden) te verkoopen, en vervolgens de 
plantages of den blooten grond op te veilen. Dat sloo- 
pen van plantages stond den Gouverneur zeer tegen, 
en wel om onderscheidene redenen, zoodat hij de ver- 
zoeken geenszins toestond, maar zijne gevoelens hier- 
omtrent , die van zijne belangstelling in deze volkplan- 
ting en van zijne menschlievendheid de blijken droegen , 
aan het Ministerie van Koloniën kenbaar maakte. 

Den 26 sten Junij 1840 werden hier 50 vrije Afrika- 
nen ingevoerd, welke bij het korps guides ingelijfd 
werden. 

In December legde de Gouverneur een Post of Piket 
aan , bij de brug over de Booms-kreek , met het doel , 
om te waken over de slaven, die van de omliggende 
plantages komen of zich derwaarts begeven, en alzoo 



164 



alle ongeregeldheden, die in den laatsten tijd gedurig 
plaats vonden , tegen te gaan. 

Den 7 den October 1840 had er in het Moederland 
eene hoogst gewigtige omstandigheid plaats, namelijk 
de plegtige afstand van den troon , door Z. M. Koning 
Willem I, en de aanvaarding der Regering door den 
Prins van Oranje , onder den titel van Willem II. 

Van deze belangrijke gebeurtenis ontving de Gou- 
verneur, door eene toevallige omstandigheid, niet vroe- 
ger het officiëel berigt, dan in Januarij 1841. 

Op den 5 den dier maand werd het aan de ingezete- 
nen bekend gemaakt, en twee dagen later de eed van 
getrouwheid , door de verschillende autoriteiten , aan 
den nieuwen Koning plegstatig afgelegd. 

Den 8 sten Mei 1841, juist 25 jaren nadat de hoofd- 
onderwijzer C. A. Batenburg , voor het eerst in Suri- 
name kwam, werd hem het eereteeken van Broeder 
der Orde van den Nederlandschen Leeuw, door den 
Gouverneur Rijk , in tegenwoordigheid van de Com- 
missie van Onderwijs, de overige onderwijzers en zijne 
scholieren , plegtig op de borst gehecht. 

De agio-handel nam hoe langer hoe meer toe. Kracht- 
dadige maatregelen moesten aangewend worden tegen 
de verdere vermindering der waarde van het bankpa- 
pier. Reeds vroeger had de Landvoogd aan de admi- 
nistratie der Marine de verpligting opgelegd om de door 
haar af te geven wisselbrieven , bij de bank of bij den 
kolonialen ontvanger en betaalmeester a pari (dat is : 
gulden voor gulden) te verwisselen en, dus doende, het 
nemen van agio op deze wisselbrieven voor te komen. 

Nu werden er op den 16 den October 1841, bij wijze 



165 



van provisionelen maatregel , strafbepalingen op het 
nemen van agio of de waarde- vermindering van het 
bankpapier vastgesteld. Die zich thans daaraan schul- 
dig maakte, moest het zeer bedekt doen, want de straf 
hierop was zeer zwaar. 

De Gouverneur, zoo veel mogelijk, den kleinen 
landbouw willende begunstigen , gaf in 1841 aan ver- 
scheidene vrije personen grondjes, in de nabijheid van 
Kivatta, om aldaar zich op de teelt van maïs, rijst, enz. 
toe te leggen. Vroeger moesten arbeidzame vrije lieden 
veel huur betalen aan eigenaren van buitengronden 
langs den weg van Kwatta; de huur werd hun dikwijls 
ontijdig opgezegd, en zoo moesten zij meermalen de 
vruchten van hunne vlijt in vreemde handen doen ver- 
vallen. Door de zorg des Gouverneurs verkregen zij 
het ongestoord bezit van kleine , aan het domein toe- 
behoorende ? gronden; daarbij moedigde de achtings- 
waardige Landvoogd hunne vlijt en nijverheid op ver- 
schillende wijze aan. 

Terwijl de Regering van Julius Constantijn Rijk de 
harten der ingezetenen met warme dankbaarheid ver- 
vulde , de vooruitzigten helder begonnen te worden , 
en men , in de hervatting der werkzaamheden van de 
bank, de dageraad van eenen blijden morgen meende te 
zien aanbreken, ontving men hier, op Maandag 29 No- 
vember 1841 , het berigt , dat de beminde Landvoogd 
tot Directeur-Generaal der Marine benoemd was, met 
bepaling dat het Gouvernement der Nederlands che AT". 
L Bezittingen voorloopig zoude worden waargenomen 
door den Procureur-Generaal Mr. Philippus de Kanter. 

Men zond toen een adres , door een aantal ingezete- 



166 



nen onderteekend, aan Z. M. den Koning, het verzoek 
inhoudende , om het besluit in te trekken , en den 
Gouverneur Rijk, in zijne betrekking van Gouverneur- 
Generaal , te handhaven. Het antwoord des Konings 
was, zoo als men aanvankelijk reeds vermoeden konde, 
afwijzend. 

Yóór zijn vertrek , moest de Gouverneur nog een' 
geweldigen schok ondervinden. Het was het ontstaan 
van brand, op den 31 sten December 1841, in het fort 
Zeelandia, nabij het kruidmagazijn , waarvan, bij eene 
ongelukkige ontploffing van het kruid, de ontzettendste 
vernieling te verwachten was. De wakkere Gouverneur 
nam, te midden van den algemeenen angst, onverwijld 
den beslissendsten maatregel; hij liet, terwijl men aan 
den eenen kant het vuur trachtte te blusschen , aap 
de andere zijde , den voorraad kruid ontruimen , en toen 
dit geschied was , met alle kracht en inspanning de 
bluschmiddelen aanwenden , die hem ten dienste ston- 
den, met het gelukkige gevolg, dat de brand over- 
meesterd en de gevreesde ramp te boven gekomen werd. 

Kort daarop, (den 9 den Januarij 1842,) verheugde 
men zich in de aankomst alhier van het eerste En- 
gelsche stoompakket Clijde uit Engeland, bestemd voor 
de Mail-expeditie. 

Den 5 deu April 1842 nam de Gouverneur-Generaal 
plegtig afscheid van Surinamës bewoners. Eene aan- 
zienlijke menigte verzamelde zich, benevens al de Au- 
toriteiten en Ambtenaren , in het Gouvernementshuis , 
om hem en zijne familie vaarwel te zeggen. O ! mijne 
vrienden ! het was een plegtig en treffend tijdstip. Met 
dezelfde eerbewijzen , waarmede hij op den 7 den Jnlij 
ontvangen werd, werd den Landvoogd, tot aan den 
gouvernementstrap, uitgeleide gedaan. 



167 



De gewaarwordingen evenwel waren zeer verschil- 
lend; toenmaals juichte men van vreugde; thans stortte 
men tranen van droefheid. 

Tot bewijs van achting en toegenegenheid , bragten 
de ingezetenen eene aanzienlijke som gelds bijeen , 
waarvoor een keurig zilveren theeservies vervaardigd, 
aan den Gouverneur Rijk aangeboden , en door hem 
op de verpligtendste wijze aangenomen werd. 



2. TUSSCHENBESTUUR VAN Mr. PH. DE 
KANTER. BURCHARD JEAN ELIAS. 
GOUVERNEUR-GENERAAL. 

1842—1845. 

Dit tweede tusschenbestuur was voor Mr. de Kanter 
niet zeer gemakkelijk. Hij rekende echter op de wel- 
willendheid zijner stadgenooten , en was overtuigd, dat 
allen , die daartoe in staat waren of eenigen invloed 
uitoefenden, hem de behulpzame hand zouden bieden. 

De Gouverneur Elias kwam hier den 11 den Novem- 
ber 1842 aan, en nam het bestuur op den 15 den der 
maand over. 

Moeijelijk , maar vooral hoogst ongunstig was de 
toestand der zaken, waaronder de edele Landvoogd 
Elias zijn bestuur begon. 

Gebrek aan gereed geld ; — lage prijzen der pro- 
dukten ; — aanhoudende behoefte aan wisselbrieven . 
welke de beschikbare gelden te boven ging; — duurte 
van levensmiddelen ; — afnemende waarde der effec- 
ten ; — sequestratie van plantages ; — nijpende be- 
hoefte en armoede onder de lagere volksklasse; — 



168 



onderdrukte vlijt en nijverheid , door gemis aan de 
zoo noodzakelijke geldelijke tegemoetkoming; — zie- 
daar, kinderen, de toenmalige gesteldheid van ons 
land, de omstandigheden, onder welke de Gouverneur 
Elias zijn bestuur aanvaardde , met den last van hoo- 
gerhand, om de uitstaande gelden der bank, alsook 
de achterstallige belastingen , strengelijk in te vorde- 
ren , en, onder geen voorwendsel, gelden uit de kas 
der bank in omloop te brengen , dan alléén tot bestrij- 
ding der administratie kosten. 

Door deze omstandigheden was er niet veel heils te 
verwachten. 

De waardige Landvoogd bemerkte al spoedig, dat 
de verschillende klagten, waarop hij reeds op de eerste 
audiëntie onthaald werd , maar al te gegrond waren , 
en het deed hem van harte leed geen enkele te kun- 
nen opheffen , zelfs , wien het ook ware , met eenige 
hoop te vleijen. 

Hij overtuigde zich weldra, dat onderscheidene oor- 
zaken, maar vooral de benarde toestand der inwoners 
eene hervorming vorderden ; ■ — dat de wezenlijke be- 
hoefte en armoede van een groot gedeelte der bewoners , 
het dezen onmogelijk maakte, de belastingen op te bren- 
gen ; — dat handel en nijverheid ongemeen bezwaard 
waren , terwijl op de weelde volstrekt geene lasten rust- 
ten ; — dat derhalve vereenvoudiging van vele takken 
van openbaar bestuur en eene doelmatige bezuiniging 
aanvankelijk veel zouden kunnen bijdragen om, zoo 
al niet den toenmaligen staat van zaken te herstellen , 
althans, dien zoo veel mogelijk, dragelijk te maken. 

De Gouverneur Elias benoemde, kort na zijne aan- 
komst, eene kommissie, ten einde een nieuw belasting- 
stelsel te ontwerpen; — eene andere, om het Gouver- 



169 

nement in te lichten omtrent den waren staat der 
achterstallige belastingschuldigen, ten einde, met ken- 
nis van zaken, het achterstallige te kunnen afschrijven 
en in het vervolg misrekeningen te vermijden. 

Hij stelde eene derde kommissie aan, om te onder- 
zoeken, in hoe verre de invoering van een plaatselijk 
gemeente-bestuur nuttig en doelmatig zijn zoude. De 
uitslag der tweede kommissie heeft aanleiding gege- 
ven, dat het verschuldigde van een aantal personen 
der mindere klasse , voor het geheel of voor een ge- 
deelte , is afgeschreven geworden, en nadere voorzie- 
ningen zijn gemaakt ten opzigte van hen , die onver- 
mogend zijn, belastingen op te brengen. 

Yan de twee andere kommissiën is de uitslag on- 
bekend gebleven. 

Hij maakte voorts, in de maand December 1842, de 
Chefs der onderscheidene departementen van algemeen 
bestuur bekend met het bedrag voor hunne uitgaven, 
op de raming voor 1843 toegestaan, met den strengen 
last om hunne uitschotten daarnaar te regelen , en be- 
paalde dat, ingeval hunne uitgaven de toegestane som 
mogten overschrijden , zij , dat meerder beloop voor 
eigene rekening dragen zouden. 

Met kommer en bange zorgen werd het jaar 1843 
ingetreden. Eene kwaadaardige ziekte , de bloedloop , 
deed velen ten grave dalen , en de vooruitzigten in 
het algemeen waren duister en treurig. 

Den 8 sten Februarij voelde men hier zware schokken 
van aardbeving, die, dank zij den goeden God, geene 
schade veroorzaakten, doch op andere plaatsen daar- 
entegen, inzonderheid te Guadeloupe, de vreesselijkste 
verwoestingen aanrigtten. 

8 



170 



Inmiddels had Z. M. de Koning besloten om, als 
een spoorslag voor de belanghebbenden in de kolonie 
tot het invoeren van verbeteringen in de suikerberei- 
ding, een nieuw toestel uit te zenden; te plaatsen op 
de gouvernements-plantage Catharina Sophia. Men had 
hiervan de schoonste verwachting. Ik behoef u even- 
wel met den uitslag dezer inrigting niet lang op te 
houden. Het zij u genoeg te weten, dat ofschoon 
die toestel en het groote gebouw waarin het werd ge- 
plaatst, duizende gulden gekost hebben, die fabriek 
niet aan hare bestemming heeft beantwoord. 

Ook voor het etablissement van Houtvelling in Cop- 
pename werd in ditzelfde jaar een houtzaagmolen uit- 
gezonden, die later in het openbaar is verkocht ge- 
worden. 

Uit het een en ander blijkt ten duidelijkste, dat er 
bij de Hooge Regering de ernstige wil bestond, om de 
kolonie uit haren vervallen staat op te heffen en de 
planters aan te moedigen. 

Den 4 den Julij 1844 werden wettelijke verordenin- 
gen afgekondigd, op het verleenen van uitsluitende 
regten op uitvindingen, invoeringen en verbeteringen 
van voorwerpen van kunst en volksvlijt. Naar aan- 
leiding hiervan werden later Octrooijen verleend aan 
Dixon en C°. te Amsterdam, op de invoering van een' 
kegelvormigen toestel voor het uitdampen en koken 
van suikersap; aan Robert Ramsaij , op de invoering 
van een werktuig tot verbetering der suikerbereiding ; 
en aan Joseph Badoux, voor uitdampings-toestellen , 
suikerbereidingen en hare ontkleuring. 

Den 30 sten Augustns 1844, ten half vier uur in den 
morgen, voelde men weder, over de geheele uitge- 
strektheid der kolonie, hevige schokken van aardbe- 



171 



ving. Het vreesselijk, ontzagwekkend gedruisch deed 
ieder met siddering zijne legerplaats verlaten, en velen 
naar buiten snellen. De trilling was zoo zwaar, dat 
vele gebouwen geweldig kraakten ; nog nooit had men 
zulke zware schokken hier te lande gevoeld. 

Dank zij de Voorzienigheid , dat hierbij wederom 
geene ongelukken plaats hebben gevonden ; de Algoede 
toonde ons zijne Almagt , maar tevens zijne liefderijke 
bescherming. 

De Gouverneur Elias stelde veel belang in deze 
kolonie. In den aanvang vond hij veel hulp en mede- 
werking ; doch hij had van de Regering bevelen te vol- 
voeren, die diep in de hartaderen der koloniale toe- 
standen grepen. Weldra rezen daaruit, tusschen hem 
en verscheidene ingezetenen , geschillen op , die niet 
anders dan nadeelige gevolgen teweegbragten. 

De mededeeling en uiteenzetting van al die treurige 
omstandigheden, zouden de perken van mijn' arbeid 
overschrijden, zoodat ik slechts het voornaamste zal 
aanhalen. 

Veel werd er geschreven , adressen en memoriën , 
van verschillenden aard, aan het hooger Bestuur in 
het Moederland ingediend. 

Een dezer vertoogen had ten gevolge een bevel des 
Konings tot ontbinding van den toenmaligen kolonia- 
len Raad, met uitzondering van één Lid. De Gou- 
verneur Elias verzocht daarna dringend en verkreeg 
eervol ontslag; terwijl het Koninklijk besluit van den 
9den April 1845 afgekondigd werd, waarbij het Gou- 
vernement Generaal van 's Rijks W. I. Bezittingen op- 
geheven en bepaald werd , dat de kolonie Suriname 
weder zou worden beheerd door een' Gouverneur, en 

8* 



172 



dat de Baron Beinier Frederik van Baders, toenmaals 
gezagvoerder van Guraqao , tot Gouverneur van Suri- 
name was benoemd. 

Te midden der oneenigheden tusschen den Gou- 
verneur Elias en de invloedrijke ingezetenen, werden 
er te Groningen aan de Saramacca toebereidselen ge- 
maakt tot de ontvangst van Europesche landbouwers , 
die zicli aldaar zouden neerzetten. Op den 20 sten 
Junij 1845, kwamen de eerste kolonisten in de Sara- 
macca aan. De vreugde, welke bij dat berigt alge- 
meen zigtbaar was, werd korten tijd daarna in droef- 
heid veranderd, zoo als u, lieve kinderen, straks zal 
blijken. 

De waardige Landvoogd B. J. Elias verliet Suriname 
op den 16 den Julij 1845 met Z. M. korvet Juno. 

Den volgenden dag kondigde men eene proclamatie 
af, waarbij onder anderen bepaald werd, dat, tot de 
komst van den Baron van Baders, de dagelijksche be- 
handeling der zaken, bij afwezigheid van den Gouver- 
neur van Suriname, opgedragen was aan den Procureur- 
Generaal, als oudste Lid van den kolonialen Raad. 



3. TÜSSCHENBESTUUR VAN Mn. PH. DE KAN- 
TER, a. i. REINIER FREDERIK BARON 
VAN RADERS, GOUVERNEUR. 
1845—1852. 

De bemoeijing van de Staten-Generaal met de ko- 
loniale aangelegenheden , had ten gevolge de spoedige 
verzilvering der biljetten van de W. I. bank. 

Het berigt daarvan deed terstond de agio op de 
wisselbrieven, die bij openbare inschrijving te koop 



173 



aangeboden werden, dalen, zoodat in de maand Sep- 
tember 1845 daarvoor slechts 3% geboden werd. 

Op bevel van het Gouvernement werden, in het 
begin van October, pogingen aangewend om den weg 
van Kwatta naar Saramacca te verkennen, ten einde, 
zoo mogelijk, het plan, dat in 1842 was besproken, 
ten uitvoer te brengen. 

Het was juist in het tijdperk, dat de nieuwe kolo- 
nisten in Saramacca, door de uitgebroken besmette- 
lijke ziekte, waren aangetast. 

In Junij 1843 waren de allereerste kolonisten hier 
aangekomen, tot voorbereiding der ontworpene neder- 
zetting. 

Reeds ten tijde van den Gouverneur Rijk, in 1839, 
opperde Friedrich Wilhelm Hostmann, geneesheer alhier, 
het voortreffelijk plan van kolonisatie , en diende tot 
dat einde eene uitgebreide memorie aan den toenma- 
ligen Gouverneur-Generaal in. Later ontwierp hij een 
Reglement voor eene Maatschappij ter bevordering van 
Europesche kolonisatie , hetwelk hij in de dagbladen 
liet plaatsen. De algemeene toejuiching, welke zijn 
plan achtervolgde, noopte hem eene bijeenkomst te 
beleggen, ten einde eene Commissie te benoemen , om 
het door hem ontworpen Reglement, zooveel noodig 
was , nader uit te werken. Dit had plaats op den 
ll den Januarij 1843. 

Het doel dezer Maatschappij was de uitbreiding van 
den kolonialen landbouw, alsmede van zoodanige tak- 
ken van nijverheid , welke daarmede in eenig verband 
staan , zoo ook van die , waarvan de ondervinding het 
nut mogt aantoonen. 

Ofschoon F. W. Hostmann zijn voortreffelijk oog- 



174 



merk niet heeft mogen bereiken, blijft echter ieder 
kolonist hem dank schuldig, voor zijne loffelijke po- 
gingen , die eene nuttige strekking hebben gehad. 

Als een uitvloeisel daarvan strekt de briefwisseling? 
welke daaromtrent tusschen het koloniaal Gouverne- 
ment en het Ministerie van koloniën heeft plaats gehad, 
waarover door den toenmaligen Minister J. C. Baud 
een uitmuntend vertoog aan Z. M. den Koning werd 
ingediend, waarvan de kolonisatie aan de Saramacca 
het gevolg was. 

Reeds in 1840 en 1841 openbaarde zich in Europa , 
inzonderheid bij de Duitsche Staten , eene sterke zucht 
tot landverhuizing naar Noord- Amerika. 

De geest van navolging drong tot in de Nederlan- 
den door. Het Gouvernement poogde dus maatregelen 
te nemen om dit ten uitvoer te brengen. 

Drie predikanten vereenigden zich en stelden het 
Ministerie van koloniën voor, om zich vooreerst met 
een bepaald getal huisgezinnen herwaarts te begeven , 
ten einde eene Europesche kolonisatie te beproeven. 

Een der predikanten , Ds. Betting , kwam hier den 
21 steu Junij 1843 aan, benevens drie kolonisten, met 
oogmerk om eene geschikte landstreek te kiezen , voor 
het ontvangen en huisvesten van vooreerst 50 huis- 
gezinnen, die, na ontvangen berigt dat de voorberei- 
dende maatregelen tot stand waren gekomen , hem , 
onder de leiding der twee andere predikanten , her- 
waarts volgen zouden. 

De militaire post Groningen aan de Saramacca, werd 
voor dit plan goedgekeurd, en later kocht het Gou- 
vernement den grond Voorzorg weer in , ten dienste 
der kolonisatie. 

Ten gevolge van ontmoedigende omstandigheden , 



175 



zond de bestuurder Betting , in 1843, een uitgebreid 
adres aan den Gouverneur-Generaal , waarin hij te 
kennen gaf, dat de proefneming als mislukt beschouwd 
moest worden. 

Men drong echter op de doorzetting der zaak aan , 
terwijl de andere bestuurders met 29 huisgezinnen en 
30 vrijgezellen, te zamen 208 personen , het vaderland 
verlieten en den 9 den Junij 1845 te Braamspunt aankwa- 
men , doch eerst drie weken later (den 20 3ten ) de plaats 
hunner bestemming (den grond Voorzorg) bereikten. 

Ik ga met stilzwijgen de wanhoop voorbij , welke 
zich van de kolonisten meester maakte op het aan- 
schouwen van de half voltooide hutjes op Voorzorg. 

Eene vreesselijke ziekte openbaarde zich kort hierna 
onder de kolonisten , met zulk eene woede , dat een 
groot aantal hunner het offer des doods werd. 

Noodeloos is het, lieve kinderen, in meerdere bij- 
zonderheden te treden , met betrekking tot de voorge- 
stelde Europesche kolonisatie, van 1845 — -1853. Ge- 
noeg zij het u, te weten, dat, ten gevolge van eene 
aaneenschakeling van de treurigste omstandigheden , 
deze nederzetting op den 28 steu Mei 1853 opgeheven 
werd, en de overgebleven kolonisten, onder begunsti- 
ging van het Gouvernement , zich in de nabijheid der 
stad hebben gevestigd , en van hunne vlijt en werk- 
zaamheid thans de heilrijkste vruchten genieten. 

Om den draad niet af te breken , heb ik u de ge- 
schiedenis der kolonisatie in haar geheel medegedeeld ; 
keeren wij nu eenige jaren terug. 

Op den 9 den October 1845 kwam ter reede van Pa- 
ramaribo ten anker de schoener la Beauté, kapitein 
Mits van Curaqao ; aan boord bevond zich de Baron 



176 



JR. F. van Baders, benoemd Gouverneur dezer kolonie, 
die toen eerst over eene maand, met Z. M. Brik de 
Lynx, verwacht werd. 

De Baron van Baders nam het bestuur van de tus- 
schenregering over, op den 13 den October 1845. 

Naauwelijks was hij opgetreden , of hij vertrok naar 
Groningen, om den toestand der kolonisten aldaar op 
te nemen, en de landbouwers met zijne hulp te ge- 
moet te komen. 

Bevorderaar, als hij was, van alles, wat met den 
landbouw in eenig verband stond, greep hij elke ge- 
legenheid aan , om daarvan blijken te geven. Door- 
dien er behoefte was aan werkvee en geschikte werk- 
tuigen voor het landelijk bedrijf, verleende hij voorloo- 
pig voor een jaar, en wel gedurende 1846, vrijstelling 
van inkomende regten op den invoer van alle soorten 
van vee, welke bij landbouwkundige werktuigen ge- 
bruikt worden. 

Deze vrijstelling verwierf de goedkeuring van hoo- 
gerhand zoodanig, dat er bepaald werd, om ze zoo 
lang te doen voortduren , als de Gouverneur ten nutte 
van den Surinaamschen landbouw goed zoude oordeelen. 

De Landvoogd moedigde den landarbeid, bij de min- 
dere klasse, op allerlei wijze aan, en bepaalde te dien 
einde, dat ieder' burger, die zich daartoe aanmeldde, 
en tegen wien geene afdoende redenen van weigering 
bestonden , gronden ter bebouwing in pacht zouden 
gegeven worden. Ik behoef u niet te zeggen , dat 
velen daarvan gebruik maakten. 

Doch , het voornaamste dat wij dezen waardigen 
Gouverneur te danken hebben , lieve kinderen , is , dat 
hij de man geweest is , die het vooroordeel van den 



177 



vrijman, om met de spade in het openbaar te arbeiden, 
heeft overwonnen. 

Hij liet namelijk een kanaal graven , dat van de 
Steenbakkersgracht af naar Kwatta zoude begonnen wor- 
den , en in Saramacca uitkomen , hetgeen de afstand 
oneindig bekorten zoude. 

De Baron van Baders besloot hiertoe vrije inboor- 
lingen te bezigen. 

Zijne pogingen om eenige ambachtslieden daartoe 
te bewegen , vonden een' gewenschten ingang. Hun 
voorbeeld werd door hunne makkers gevolgd, en zóó 
mogt de Gouverneur het streelend genoegen smaken , 
binnen zeer korten tijd, een genoegzaam getal werk- 
lieden te vereenigen, die hamers, bijlen en troffels 
met de spade verwisselden , en hunnen welmeenenden 
bestuurder gewillig volgden naar het veld, alwaar de 
eerste proef zoude genomen worden. 

Van Baders wilde, dat de inwijding van het kanaal 
met de meeste plegtigheid zoude gepaard gaan, en liet 
te dien einde eene uitnoodiging in de dagbladen plaat- 
sen aan alle ingezetenen , van welken rang of stand 
ook , om dit feest bij te wonen. 

Op den 31 sten Augustus 1846, met zonsopgang, wap- 
perde van de publieke en partikuliere gebouwen de 
geliefde Nederlandsche driekleur. De stad was in 
feestgewaad getooid. 

Onder den toeloop van eene onafzienbare, juichende 
menigte, van allerlei rang en stand, kwam de muzijk 
der Schutterij en van het garnizoen op de bestemde 
plaats , alwaar eenige stukken geschut waren overge- 
bragt , om daaruit eereschoten te doen. Nog nooit 
had de volksvreugde zich in Suriname, op zulk eene 
uitbundige wijze , geopenbaard. 

8** 



178 



Iets later kwam onze Gouverneur en zijn gezin , 
onder geleide van eene eerewacht te paard , bestaande 
uit de aanzienlijkste ingezetenen. De werklieden , ten 
getale van 111, met oranjelinten versierd, hadden zich, 
op het bed der vaart , in twee reijen , in ploegen ver- 
deeld. De Gouverneur begaf zich toen , gevolgd door 
de hooge en andere autoriteiten , onder het spelen van 
het volkslied, in optogt naar het terrein. 

Aldaar rigtte hij het woord aan de vergaderde me- 
nigte , en sprak de volgende rede uit : 

„Ingezetenen van Suriname ! De inwijding van eenig 
„werk, dat ten algemeenen nutte wordt ondernomen, 
„is altijd een onderwerp , hetwelk eene blijde feest- 
viering overwaard is. 

„Van het nu op het oog hebbende werk , wordt de 
„nuttigheid , zoo ik mij niet vergis , volkomen door de 
„gansche gemeente beaamd; maar hetgeen hieraan nog 
„eene hoogere waardij bijzet is, dat dit het eerste werk 
„zal zijn, hetwelk in deze kolonie door vrije handen, 
„werd ondernomen. 

„Te lang heeft Suriname gekwijnd, onder den nood- 
„lottigen invloed van het vooroordeel, dat het aan een 
„vrijen persoon niet betaamde, den vruchtbaren bodem 
„met eigene handen, te bearbeiden. 

„Te trachten dit vooroordeel weg te dringen , was 
„steeds het onderwerp mijner gedachten en het doel 
„mijne overwegingen. 

„Welnu , mijne vrienden ! Ik wensch u geluk met 
„uw besluit, om de spade bij de hand te nemen. 

„De spade is een werktuig van een wonderbaarlijk 
„scheppend vermogen. Gij zult op de spade — ik 
„voorspel het u — wanneer gij tot betere bezittingen 
„zult gekomen zijn , nog eens nederzien , als zijnde 



179 



„de eerste grondslag van uw verbeterd bestaan. En 
„laat u niet meer ontmoedigen door laffe aanmerkin- 
gen van een' nieteling , maar volgt liever het voor- 
dbeeld u door de edele voorzaten van het volk, waar- 
„toe gij behoort, gegeven. Deze zich vereenigd heb- 
bende, om de belangen van hun land voor te staan, 
..gelijk ge u vereenigd hebt , om uwe ligchaamskrach- 
„ten aan te wenden, tot verrijking van uw land, wer- 
„den door een' Barlaimont bestempeld met den naam 
„van Bedelaars ; — wat deden zij ? — Zij spotteden 
„met den verwateling , hingen den bedelzak om den 
„hals, lieten penningen slaan, waarop een bedelzak 
„gestempeld stond, en droegen die als sieraad op de 
„borst, terwijl zij zich den naam van bedelaars of Geu- 
„zen , als teeken van hun verbond in het goede , toe- 
eigenden. 

„De spade is beter en edeler dan de bedelzak ; wat 
„zeg ik ? Zij komt met den laats ten in ge ene vergelij- 
„king. Die de spade vlijtig bezigt, baant zich een' 
„weg naar rijkdom , en zal dus nimmer toevlugt tot 
„den bedelzak behoeven te nemen. Dus zij de spade 
„onze en uwe leus, en delver uw eernaam. 

„En nu wil ik, onder afsmeeking van 's hemels bes- 
„ten zegen op het aan te vangen werk, de eer heb- 
„ben u voor te gaan met de werkzaamheid , waarop 
„gij allen , die er het eerst deel aan hebt genomen , 
„nog eens met gepasten trots zult kunnen terugwijzen. 

En onder het hijschen van de Nederlandsche vlag, 
en een salvo van 21 schoten, delfde de Gouverneur 
de eerste schop gronds op, hetgeen door vele aanwezi- 
gen werd opgevolgd, terwijl zelfs aanzienlijke vrou- 
wen, met hare teedere handjes, eenige aarde opgroe- 
ven, waartoe zij troffels bezigden. 



180 



Daarna sprak A. M. Montel, als voorwerker van 
den eersten ploeg , den Landvoogd aldus aan : 

„De plegtige en indrukwekkende wijze , waarop uwe 
, .Excellentie de eerste proeve onzer werkzaamheden 
„aan dit nieuwe kanaal heeft ingewijd , wekt ons op , 
„om UWelEd. Gestr. de hulde onzer dankbaarheid aan 
„te bieden. Ja, wij erkennen volgaarne, aan de lei- 
„ding uwer Exc. verschuldigd te zijn , dat wij thans , 
„met het werktuig des landmans in de hand , den grond 
„zullen leeren ontwoekeren , hetgeen de weldadige na- 
„tuur, tot ons onderhoud, schenken wil. Uwe hand 
„heeft de spade, weleer door ons gering geacht, tot 
„de hoogst mogelijke waardij verheven , en uw voor- 
„ beeld heeft ons doen inzien, hoezeer wij vroeger ver- 
blind en bevooroordeeld waren. 

„Thans zien wij dankbaar tot den Algoede op, die 
„u als onze redder heeft geschonken , en wij bidden 
„des hemels besten zegen af voor uw behoud, voor 
„het welzijn van uw huis , voor het geluk van Suri- 
„name, voor onze eigene welvaart." 

En, met den kreet ; „Leve de baron van Rader s /" 
eindigde hij zijne rede. 

De dag werd verder doorgebragt met allerlei volks- 
spelen. De geestdrift van het volk was groot; tot nu 
toe is het feest in aangenaam nadenken gebleven. En 
nog duizendmaal dank aan den Baron van Baders, voor 
het doel, dat hij daarbij beoogde. 

Later werd, in den omtrek van dit kanaal, eene 
nopalerie aangelegd, tot aankweeking van de Cochenille. 
welke in den aanvang veel goeds deed verwachten , 
doch nu niet meer in wezen is. 

De doorgraving van dit kanaal mogt geen voortgang 
hebben, want reeds op den 31 sten December van dat 



181 



zelfde jaar werd , onverwacht.? , op bevel van het hoo- 
ger bestuur, de doorgraving daarvan gestaakt. 

Ge kunt ligt beseffen , geliefde kinderen, hoezeer de 
werklieden , die hunne ambachten en bedrijven had- 
den verlaten, om zich op den landarbeid toe te leg- 
gen , hierdoor teleurgesteld en mismoedig werden. Om 
hierin te gemoet te komen en den opgewekten lust 
voor den landbouw gaande te houden, werd, op aan- 
beveling van den Gouverneur Baders, in Maart 1847, 
eene Maatschappij tot bevordering van den landbouw 
onder de vrije bevolking opgerigt. Yele ingezetenen 
namen daaraan deel, doch de moeijelijkheden , waar- 
mede deze inrigting te kampen had, en het ongenoeg- 
zame van particuliere middelen , deden haar , eenige 
jaren na haar ontstaan, tenietgaan. Jammer genoeg, 
voor de arbeidende klasse, niet waar? Doch vatten 
wij den draad der gebeurtenissen weder op. 

Het jaar 1846 was voor ons land zeer noodlottig. 
Eene droogte, welke aanhield van de laatste maanden 
van het vorige jaar tot de eerste van dit jaar , ver- 
oorzaakte een' hevigen boschbrand, welke verscheidene 
maanden duurde. De rookdampen waren zoo verstik- 
kend, dat men dikwerf moeijelijk ademhalen konde. 

Ik behoef u niet te zeggen , lieve kinderen , dat 
daardoor de meeste plantages, in maanden , geene pro- 
dukten konden opleveren. 

Overal heerschte er hongersnood en gebrek aan 
drinkbaar water. De waardige Landvoogd, altijd ge- 
reed om de arme bevolking te hulp te komen, gaf de 
koloniale vaartuigen ten dienste der Surinaamsche Maat- 
schappij van Weldadigheid, die, door middel eener intee- 
kening, in weinige dagen, een belangrijk fonds bijeen- 
bragt, om levensmiddelen, zoo als tarwe- en horen- 



182 



meel) enz. uit de naburige Engelsche koloniën hier 
over te brengen , en aan de minvermogenden kosteloos 
uit te deelen. Deze uitdeeling geschiedde, gedurende 
vier maanden , twee malen 's weeks. 

In het muntstelsel der kolonie kwam in 1847 we- 
derom eene verandering. De biljetten der Particuliere 
W. I. Bank werden bij Koninklijk besluit, op den 
gden Februarij 1847, ingetrokken, en daarvoor Neder- 
landsche schatkist-biljetten en muntspeciën ingevoerd. 

Den 13 den April van dit jaar vond eene groote pleg- 
tigheid plaats in onze geboortestad, namelijk de pleg- 
tige viering van het honderdjarig bestaan van het 
kerkgebouw der Evangelisch Luthersche gemeente. De 
verdienstelijke en waardige Leeraar dier gemeente, de 
Weleerwaarde C. M. Moes, hield bij die gelegenheid 
eene treffende feestrede, welke een' diepen indruk 
naliet bij allen, die daarbij tegenwoordig waren. 

De vrijzinnige begrippen omtrent handel en scheep- 
vaart, die in Europa meer en meer ingang vonden, 
en in Nederland werden gehuldigd, deden hunnen in- 
vloed op onze kolonie gunstig ondervinden. Vroeger 
was onze handel slechts tot het Moederland en Noord- 
Amerika beperkt. — Thans wilde onze Koning die 
beperking doen ophouden, en voor de welvaart van 
Suriname eene nieuwe bron openen. Daartoe werd , 
op den 23 sten Maart 1848, een Koninklijk besluit van 
den 17 den December 1847, openbaar gemaakt, waarbij 
de handel en vaart op onze kolonie werd opengesteld 
voor alle volken, waarmede het Koningrijk der Neder- 
landen in vriendschap leeft. Deze belangrijke toelating 



183 



heeft langzamerhand den handel zeer verlevendigd , de 
prijzen der koloniale voortbrengselen aanmerkelijk doen 
stijgen , en daardoor groote voordeden aan de inge- 
zetenen toegebragt. 

Den ll de " Mei 1849 werd aan de ingezetenen bekend 
gemaakt, dat Z. M. Willem //op den 16 den Maart 1849 
overleden was, en dat de Prins van Oranje, onder 
den naam van Willem III, de regering had aanvaard. 

Onder de heilzame maatregelen van den Gouverneur 
van Baders, lieve kinderen! welke ten nutte van het 
algemeen strekten , vermelden wij met genoegen , de 
invoering eener geregelde veertiendaagsche maildienst 
tusschen Suriname en het naburige Demerary , van waar 
de brievenmalen door de Engelsche stoombooten naar 
Europa overgebragt , en onze betrekkingen met het 
Moederland ongestoord onderhouden worden. Hoeveel 
voordeel dit aan den handel toebrengt, is ligtelijk na 
te gaan, 

Gedurende het jaar 1851 heerschte er eene zware 
ziekte , die vele sterfgevallen onder de schepelingen 
en militairen deed ontstaan. 

Ook den gezagvoerder van een kort te voren aange- 
komen Oostenrijksch schip, genaamd Venezia, sleepte 
zij in het graf, even als zij het scheepsvolk, tot op 
slechts zeer weinigen , verdunde. Ten gevolge daarvan 
werd dat schip door hen verlaten. Deze omstandig- 
heid deed den Gouverneur dat vaartuig als onbeheerd 
beschouwen, en last geven om het in het openbaar te 
verkoopen. 

Dit laatste gaf aanleiding tot verwikkelingen tus- 



184 



schen ons Gouvernement en het Oostenrijksehe , die 
wel minnelijk werden beëindigd, doch niet gunstig 
voor den Landvoogd uitliepen. Immers men ontving 
hier, in den aanvang van 1852, het berigt dat het 
Z. M. den Koning had behaagd , den Baron van Baders 
eervol te ontslaan , tot groote droefheid van de meeste 
ingezetenen , vooral der mindere bevolking , die hem 
hoogschatteden en beminden. 

Ook hij was bedroefd, om deze schoone volkplan- 
ting te verlaten , die van zijne deelneming en belang- 
stelling de grootste blijken had ondervonden. 

Het was ook niet zonder leedwezen, dat men dezen 
Gouverneur, op den 8 sten April 1852 , zag vertrekken , 
nadat hij, den l sten Maart te voren, het bestuur aan 
den Procureur-Generaal had overgegeven. 



Me. PHIL. DE KANTER, GOUVERNEUR a. i., 
COENRAAD BARENDS a. i., OTTO GEORGE 
STUART VON SCHMIDT AUF ALTEN- 
STADT, GOUVERNEUR. 
1852—1855. 

Ten vierdenmale zag zich Mr. Philippus de Kanter 
aan het Hoofd van het koloniaal Bestuur geplaatst. 
Doch , waarde vrienden ! eene doodelijke krankheid , 
waarvan hij niet mogt opstaan , hield hem reeds ver- 
scheidene maanden aan het ziekbed gekluisterd. Zijne 
kwaal verergerde hoe langer hoe meer, totdat het 
den Algoede behaagde , tot diepe droefheid van velen , 
den 14 den Junij 1852 een einde aan zijn dierbaar leven 
te maken. Een talrijke stoet volgde zijn stoffelijk 



185 



overschot naar den „Nieuwe Oranjetuin" en met diep 
bewogene harten zag men het lijk in het kille graf da- 
len, van een' man, die, al ware het dan ook tijdelijk, 
vier malen den scepter over Suriname gevoerd had. 

Door Coenraad Barends werd, als oudste lid van 
den kolonialen Raad , het Bestuur voorloopig aanvaard , 
tot de komst van den benoemden Gouverneur von 
Schmidt^die toen dagelijks werd verwacht, den 18 den 
Junij daaraanvolgende hier aankwam, en den 22 sten 
van dezelfde maand het bewind overnam. 

Onder het bestuur van den Landvoogd von Schmidt 
werd, op den 28 sten November 1852, het vijf en twin- 
tigjarig bestaan der Surinaamsche Maatschappij van Wel- 
dadigheid, met de meeste plegtigheid , gevierd. De 
Maatschappij had in dit tijdsverloop op de lofFelijkste 
wijze aan hare bedoelingen beantwoord, en vele kwee- 
kelingen, door het onschatbaar onderwijs, tot nuttige 
leden der zamenleving gevormd. 

De heer Johannes Cornelis Muller Az. , Voorzitter 
dezer inrigting, bragt eene keurige feestrede uit, en 
schetste bij die gelegenheid de geschiedenis en den 
toestand dezer Maatschappij , op eene treffende wijze. 

Op den 2 den Maart 1853 kwam hier eene Duitsche 
Commissie aan, om een onderzoek in te stellen, met 
het doel eene Duitsche volkplanting te stichten. De 
nasporing der Commissie schijnt niet voordeelig uitge- 
vallen te zijn , want sedert het vertrek harer leden is , 
tot nu , niets meer van deze onderneming vernomen. 

In Julij 1853 heeft August Kappler , in vereeniging 
met een Amsterdamsen handelshuis, eene kolonisatie 
met Duitschers te Aïbina aan de Marowyne , tot stand 
gebragt, bepaaldelijk tot het bewerken van hout, het- 



186 



welk aan de schoone boorden dezer prachtige rivier, 
in grooten overvloed, te vinden is. 

Deze onderneming beloofde aanvankelijk veel goeds , 
doch door geschillen tusschen de arbeiders en den 
bestuurder, verlieten hem de meesten hunner. 

Ook voor de Gouvernements plantage Catharina 
Sophia werden , op den 8 sten October van dat jaar , met 
Z. M. transportschip Merwede , veertien Chinesche land- 
bouwers ingevoerd, terwijl op den 14 den Augustus te 
voren, te Braamspunt, de eerste Portugesche landver- 
huizers , 124 in getal, waren aangekomen. 

Op den 27 sten December 1853 werd het Surinaamsch 
Onderwijzers-gezelschap opgerigt , dat later in verbinding 
is getreden met het Nederlandsen gezelschap, en de 
strekking heeft om, aan den eenen kant de belangen 
der Onderwijzers voor te staan, en aan de andere 
zijde, door onderlinge oefening en voorlichting, het 
Onderwijs zelve te volmaken en tot grooter voordeel 
der jeugd te doen verstrekken. Gij ziet hieruit, lieve 
kinderen ! dat de Onderwijzers uw welzijn steeds op 
het oog hebben , en alles aanwenden om uwe geest- 
vermogens met nuttige kundigheden te verrijken. 

Eene epidemische ziekte, in Maart 1854, onder het 
scheepsvolk uitgebroken, vervulde weer aller harten 
met bange zorgen. Zij sleepte vele slagtoffers naar 
het graf. 

Kort te voren woedde de kinderziekte onder de In- 
dianen in de Tibiti (een tak der Coppename) , zoodat 
in korten tijd , eenige hunner er onder bezweken. De 
Gouverneur zond den toenmaligen Doctor van het éta- 
blissement Batavia derwaarts, ten einde de inenting 



187 



met koepokstof te bewerkstelligen. Aanvankelijk wa- 
ren deze boschbewoners wantrouwend, en weigerden 
dit voorbehoedmiddel aan te wenden. Doch , toen de 
geneesheer hen opmerkzaam maakte , dat deze inenting 
evenveel kracht had op het tegengaan der pokken , als 
hunne slangen-inënting tegen den beet van vergiftige 
slangen , en hij hen daarbij het teeken der inënting 
op zijne eigene schouders liet zien , gingen zij er toe 
over. Dit had ten gevolge dat deze ziekte aanmer- 
kelijk in hare woede getemperd werd , doch in Maart 
van het volgend jaar brak zij in ons midden uit, hoe- 
wel er , dank zij den Almagtige , weinige slagtoffers 
werden gemaakt. 

Tot wering van besmettelijke ziekten , welke uit 
den vreemde zouden kunnen worden aangebragt, be- 
sloot de Gouverneur een quarantaine hospitaal , op de 
redoute Let/den, tegenover het fort Nieuw -Amsterdam 
gelegen , te doen bouwen , waarmede op den 27 sten 
Maart 1854 een aanvang werd gemaakt. 

Op den 4 den Julij van dat jaar hield de Maatschappij 

tot uitbreiding van het Christendom onder de slaven en 
verdere Heidensche bevolking het feest van haar 25jarig 
bestaan , in het kerkgebouw der Moravische Broeder- 
gemeente. 

Deze inrigting bleek de schoonste vruchten te heb- 
ben opgeleverd. 28 Broeders en 24 Zusters hadden , 
met onwankelbare trouw, het godsdienstig onderwijs 
gegeven en de blijde boodschap verkondigd. Op 163 
plantages hadden zij den toegang, en ruim negentien 
duizend negers en kleurlingen waren tot de gemeenta 
toegetreden. Steeds gaan de Zendelingen , ondanks 
vele bezwaren, met hunnen arbeid voort, en onder- 



188 



vinden thans , met iederen dag , daarop den milden ze- 
gen des Heeren ; want de gemeente neemt steeds toe 
in wasdom, en in verschillende buitendistricten zijn 
nu fraaije kerkjes gebouwd, die, op iederen rustdag, 
door de slaven , met geestdrift worden bezocht. Deze 
godsdienstige beschaving der negers, lieve kinderen, 
draagt bijzonder veel toe , tot bevordering der rust , 
die wij in onze kolonie genieten, en waarop wij groo- 
ten prijs mogen stellen. 

Nadat von Schmidt ruim drie jaren het bewind had 
gevoerd, werd hij, op zijn verzoek, eervol ontslagen. 
Op den 3l sten Augustus 1855 gaf hij het Bestuur over 
aan den Generaal-Majoor Charles Pierre Schimpff, en 
vertrok naar Nederland. 



CHARLES PIERRE SCHIMPFF, GOUVERNEUR. 
1855—1859. 

Deze Landvoogd kwam hier, op den 23 sten Julij 
1855, en aanvaardde, zoo als ik u zoo even zeide, 
het bestuur op den 31 sten Augustus. 

Kort hierna hield hij zich onledig, om zich bekend 
te maken met alle takken van bestuur , om daar , waar 
hij leemten of gebreken ontdekte, de noodige maatre- 
geien tot verbetering aan te wenden. Hij vestigde 
daarbij zijne aandacht op den toestand der bevolking , 
inzonderheid der arme klasse , en vaardigde bepalingen 
uit (19 December 1855) tot meerdere bevordering van 
den landbouw, en tot aanmoediging van arbeidzaamheid 
onder de minvermogende vrije bevolking, door de uit- 



189 

gifte van gronden ter bebouwing gemakkelijker te 
maken, en vrijstelling van pacht toe te zeggen aan 
degenen, die buiten staat mogten zijn, ze te voldoen. 

Daardoor werd eene ruime gelegenheid geopend 
voor allen, die door handenarbeid in hunne behoeften 
wenschten te voorzien, en daarvan werd dan ook veel 
gebruik gemaakt. 

Ten einde de bevredigde Boschnegers, die steeds 
in afzondering hebben geleefd, aan te moedigen om 
zich het vertrouwen van het Gouvernement, bij voort- 
during, waardig te maken, en hen tot geregelden ar- 
beid aan te sporen, werden de beperkende bepalingen 
te hunnen aanzien opgeheven. 

Op den 26 steü Augustus 1856 werd hun het vrije 
verkeer met de overige bevolking en den onbelemmer- 
den verkoop hunner voortbrengselen toegestaan; — 
eene omstandigheid, die eenen gunstigen invloed op 
hunne beschaving en welvaart heeft teweeggebragt. 

Niet slechts voor de volwassenen, maar ook voor 
de jeugd der volksklasse, wenschte de waardige Land- 
voogd nuttig te zijn. 

Reeds bij zijne aankomst in Suriname , had de Gou- 
verneur-tet plan gevormd, om de kinderen der min- 
vermogenden, op een afzonderlijk gesticht, opvoeding 
en onderwijs te verschaffen, en hen tevens tot den 
landarbeid op te leiden. 

Eene geschikte gelegenheid, om zijn voornemen te 
verwezenlijken, deed zich voor, toen zijne bescherming 
werd ingeroepen, om, op de verlaten plantage Lustrijk, 
eene partikuliere kolonisatie, op kleine schaal, te stich- 
ten. Dit verzoek afwijzende, beloofde hij daarentegen 
zijne ondersteuning en medewerking , indien men , in 



190 



plaats daarvan, een opvoedingsgesticht, in zijnen geest, 
tot stand wilde brengen. 

Dit aanbod werd welwillend aangenomen , en weldra 
werd Lustrijk herschapen in een Protestantsch Mettray , 
waarvan de plegtige inwijding op den 15 den April 1857 
plaats had en de eerste kweekelingen aldaar werden 
overgebragt. 

Oorzaken van verschillenden aard , zoo als : de verre 
afstand van de stad, het gemis van een dagelijksch 
toezigt, de onvruchtbaarheid van het oord en de groote 
kosten van onderhoud, hebben echter de opheffing 
noodzakelijk gemaakt, die dan ook twee jaren later 
plaats vond. 

De vroegere openstelling van den handel en de vaart 
op Suriname , voor alle bevriende mogendheden , had 
ten gevolge het sluiten van tractaten met verscheidene 
Europesche en met de Noord- Amerikaansche Staten ; 
tevens werden er Consuls en Consulaire Agenten be- 
noemd, die de handelsbelangen dier mogendheden moes- 
ten voorstaan en bevorderen. 

In verband met het plan tot vrijmaking der slaven 
en de toepassing van bepalingen ten aanzien van de 
tucht en de werktaken, werden er, in 1856 en later, 
ambtenaren uit het Moederland naar de kolonie ge- 
zonden, die bestemd waren om, als Landdrosten, in 
de onderscheidene divisiën, het toezigt te houden. 

De vertraging der hoofdzaak, deed hunne plaatsing 
verschuiven, evenzeer als de verkeerde opvatting van 
menige bepalingen van het slaven-reglement , aanlei- 
ding gaf tot veelvuldige onrustige bewegingen onder 
de slavenmagten van verscheidene plantages , die , 



191 



menigmaal, zelfs door tusschenkomst van de hooge 
overheid en de tegenwoordigheid van militaire magt , 
moesten bedwongen worden. 

Ten einde aan het kanaal naar Saramacca , dat bijna 
onbevaarbaar was geworden, eene verbetering toe te 
brengen, besloot de Gouverneur de doorgraving daar- 
van, in eene andere rigting, en wel van de Poelepantje- 
brug af, te bewerkstelligen, waardoor de vaart bespoe- 
digd zoude worden, en het kanaal, in eene regte lijn aan- 
gelegd, minder kosten van onderhoud zoude vorderen. 
Om de daartoe benoodigde kosten te verkrijgen , wer- 
den de belastingen, voor den tijd van twee jaren, aan 
te vangen met 1857, met vijf ten honderd verhoogd. 

Tot de doorgraving werden vrije personen aange- 
huurd , die , bij ploegen , den arbeid verrigtten ; doch 
de onderneming, die weinig bijval bij het algemeen 
mogt vinden, voldeed niet aan de verwachting, en 
werd in 1859 gestaakt. 

Tot bevordering der gemeenschap en het vertier 
met de verschillende plantages, werd door Hart Lyon , 
destijds koopman alhier, na verkregen vergunning van 
het Gouvernement, eene binnenlandsche stoomboot- 
dienst ingevoerd. 

De daartoe bestemde ijzeren boot werd in Engeland 
gereed gemaakt, stukswijze overgebragt en, op een 
der partikuliere werven alhier, ineengezet. — Op den 
24sten Augustus 1857 werd de boot, waaraan denaam 
van Eliza werd gegeven, te water gelaten, ten aan- 
schouwe van de opgetogene bevolking, die, in grooten 
getale, daarbij tegenwoordig was. Deze onderneming 
mogt evenwel geene gewenschte vruchten opleveren. 



192 



De voordeelen, die zij afwierp, wogen niet op tegen 
de kosten, die tot hare instandhouding werden ver- 
eischt, zoodat de dienst eindelijk gestaakt en de boot 
aan een' inwoner van Demerary verkocht werd. 

Het vaarwater bij Braamspunt maakte het binnen- 
komen van schepen moeijelijk, terwijl de verkenning 
der kust, bij benevelde lucht, niet gemakkelijk was, 
zoodat de schepen wel eens op de modderbank vast- 
raakten, of den ingang voorbijzeilden. Om hierin te 
voorzien , werd , buiten Braamspunt , een vuurschip , 
genaamd Suriname, op den 31 sten December 1857 ge- 
legd, hetwelk voorzien is van een groot licht, dat op 
verren afstand in zee zigtbaar is. 

De voorbereidende maatregelen tot eene vrijmaking 
der slaven, deden op middelen bedacht zijn, om de 
werkbare kracht te vermeerderen, door den invoer van 
vreemde landbouwers. Daartoe bepaalde zich de keus 
der plantage-eigenaren tot Chinesche arbeiders. De 
Hooge Regering in het Moederland ondersteunde deze 
onderneming , en in de maand April 1858 werden , 
door de schepen Minister Pahud en de twee Gezusters, 
500 Chinezen hier aangebragt, waarvan een gedeelte 
door de belanghebbenden en een gedeelte door het 
Koloniaal Gouvernement in dienst werd genomen. Hoe- 
wel men aanvankelijk veel moeite had, om die land- 
verhuizers, met wier taal wij onbekend zijn, in hunnen 
nieuwen toestand te doen gewennen, heeft hun verblijf 
op de plantage zeer veel bijgedragen, om den ijver 
der slaven op te wekken , en den afkeer der vrijen 
voor den veldarbeid nog meer te overwinnen. 



193 



In den vroegen morgen van den 14 den Mei 1858 wer- 
den de bewoners van Paramaribo , door het geroep 
van „brand," door klokgelui en alarinschoten gewekt, 
terwijl rookkolommen , die verbazend hoog stegen , zich 
aan het oog der verschrikte menigte vertoonden. Deze 
brand was op de reede , nabij de oude vischmarkt , 
ontstaan aan boord van het Noord-Amerikaansch bark- 
schip Montd) kapt. King. Toen men de vlammen ont- 
dekte, die zich, uit de kajuit, naar buiten verspreid- 
den, had de brand reeds zoo zeer de overhand geno- 
men, dat alle aangewende pogingen tot blussching 
vruchteloos bleven. 

Het was een hoogst aandoenlijk oogenblik, toen het 
scheepsvolk en ten laatste de kapitein, door den feilen 
gloed genoodzaakt, het brandend schip, hetwelk zij 
met de uiterste inspanning hadden trachten te red- 
den, verlieten. Men beproefde toen, door middel van 
gewapende oorlogsbooten, het schip in den grond te 
boren en alzoo te doen zinken ; doch het klein geschut 
vermogt de gewenschte uitwerking niet te verschaffen. 
De Gouverneur liet daarop twee veldstukken , uit het 
fort Zeelandia, aanwenden, doch even vruchteloos De 
romp bleef voortbranden , totdat hij , op den namid- 
dag, bijna geheel vernield was. 

Het kerkbestuur der Roomsch-Katholijke gemeente , 
steeds ijverig om het onderwijs en de opvoeding in- 
zonderheid van de jeugdige ouderlooze leden te bevor- 
deren, wendde zich tot het koloniaal bestuur, verkreeg 
kosteloos een der landsgebouwen in de Gravenstraat, 
voor den tijd van vijf en twintig jaren, en stichtte 
aldaar een weeshuis, alwaar de schamele jeugd , die 
de zorg en verpleging harer ouders mist , ruimschoots 

9 



194 



vergoeding vindt voor hetgeen zij anders zoude moe- 
ten ontberen. Later, en wel in 1861, werd door deze 
gemeente het Loge-gebouw , in de Saramaccastraat , ge- 
kocht en in eene kerk veranderd. Deze kerk werd 
aan Santa Rosa gewijd. 

De Gouverneur Schimpff en zijne echtgenoot betoon- 
den zich steeds als echte kindervrienden. Gedurende 
zijn bestuur heeft hij , telken jare , op den geboortedag 
van H. M. onze beminde koningin , een feest gegeven 
aan de kinderen , welke van de openbare liefdadigheid 
onderwijs genieten. Bij die gelegenheid sprak meestal 
een der jongens eenige woorden van dankbaarheid uit 
aan den Landvoogd en zijne gade , die zooveel belang 
in hen stelden, en die nooit nalieten, tot aandenken, 
een prachtig kinderwerkje uit te reiken. Gij kunt 
nagaan, mijne vrienden, hoe gelukkig die kinderen op 
die feesten zich gevoelden , en hoezeer zij hunne wel- 
doeners lief kregen. 

Doch dit was niet alles , wat voor de armen-kinde- 
ren werd gedaan. Mevrouw Schimpff was eene groote 
voorstandster der Surinaamsche Maatschappij van Wel- 
dadigheid. Zij bezigde haren invloed om, in 1856, eene 
liefdadigheids-loterij , ten behoeve dier inrigting , tot 
stand te brengen, waarvan de opbrengst moest strek- 
ken tot bevordering van het schoolonderwijs der min- 
vermogende kinderen. 

Hare pogingen vonden algemeenen bijval; die daar- 
toe in staat was , bragt voorwerpen ter verloting aan , 
en groot was het geldelijk bedrag , dat aan de Maat- 
schappij te beurt viel. 

Reeds lang bestond hier behoefte aan eene open- 



195 



bare boekverzameling, ten nutte van het algemeen. 
Dr. Charles Landré had, in 1856 en 1857, in overleg 
met den Officier van gezondheid Dumontier , pogingen 
gedaan om, door middel van vrijwillige bijdragen van 
beoefenaars en beminnaars der wetenschappen , in de 
gevoelde behoefte te voorzien. Hoewel de onderne- 
ming zeer gunstige uitkomsten had opgeleverd, waren 
de krachten niet toereikende , om de zaak , zonder 
bijstand van het Gouvernement, tot stand te brengen 
en te onderhouden. Eene daartoe aangewende poging 
werd met een goed gevolg bekroond. Schimpff nam 
het aanbod, om de boekverzameling als koloniaal eigen- 
dom over te nemen, gereedelijk aan, en stond, bij 
besluit van den 31 sten December .1857, een geschikt 
lokaal , in een der landsgebouwen (het Stadhuis) , ter 
plaatsing der boeken en tevens als leeskamer af. Deze 
Surinaams che koloniale Bibliotheek bezat reeds in 1859 
een aantal boekwerken, handschriften, kaarten en por- 
tretten, voor het grootste gedeelte door voorstanders 
van kunsten en wetenschappen ten geschenke gegeven. 

In November 1858 , werd Suriname vereerd met 
een bezoek van den Gouverneur van Cayenne, den 
Schout-bij-Nacht Baudin, vergezeld van zijn gezin en 
gevolg. 

Met de meeste eerbewijzen aan zijnen rang verschul- 
digd, werd die Landvoogd ontvangen, en vele feestma- 
len ter zijner eere gegeven. Gedurende de korte dagen 
van zijn verblijf bezocht hij de plantage Jagtlust , en 
vertrok reeds den 2 den December. 

Hij was zeer ingenomen met Paramaribo, die hij, 
even als vele andere reizigers, na Martinique, de schoon- 
ste stad der West-Indische koloniën noemde. En waar- 

9* 



196 

lijk, lieve kinderen, als wij het oog vestigen op onze 
regelmatige, zindelijke straten, de schoone gebouwen 
welke haar versieren , daarbij denken aan de prachtige 
rivieren , die het geheele land doorstroomen , en aan 
de buitengewone vruchtbaarheid van den bodem, dan 
kunnen wij den Hemelschen Vader niet genoeg dan- 
ken , voor de groote voorregten , die Hij ons Vader- 
land geschonken heeft. 

Reeds in het jaar 1858 had de Gouverneur Schimpff 
zijn eervol ontslag verzocht. Bij besluit des Konings, 
van den 23 sten April 1859 , werd daaraan voldaan , en 
in zijne plaats de Gouverneur van Curaqao, B. F. 
van Lansberge, benoemd. 

Op den 21 sten Augustus verliet de Generaal-Majoor 
Schimpff^ met zijn gezin, Suriname. 

Treffend was zijn afscheid. De stads armen-kinderen 
hadden zich, onder toezigt hunner onderwijzers, bij 
het Gouvernementshuis geschaard , en toen de Gene- 
raal en Mevrouw Schimpff hunne woning zouden ver- 
laten, hieven die kinderen een treffend afscheidslied 
aan. Het was een plegtig oogenblik , mijne vrienden , 
vooral toen de jeugdige zangers, bij het tweede cou- 
plet, hunne handjes zamenvouwden , om den zegen 
eens gelukkigen overtogts hunner weldoeners, van den 
Hemelschen Vader af te smeeken. 

De koloniale stoomboot Paramaribo bragt de ver- 
trekkenden naar het naburige Demerary, van waar zij, 
met de Engelsche Pakketboot, de reis naar Europa 
hebben voortgezet. 



197 



REINHART FRANS VAN LANSBERGE, 
GOUVERNEUR. 

1859—1861. 

De Gouverneur van Lansberge , die op den 4 (leu Au- 
gustus 1859 in Suriname was aangekomen , en met de 
eerbewijzen aan zijnen rang verschuldigd , plegtig was 
ontvangen , aanvaardde het Bestuur der Kolonie op 
den ll de n daaraanvolgende, onder zeer moeijelijke om- 
standigheden. Immers verkeerde de Kolonie in eene 
onzekerheid omtrent de hervorming in den maatschap- 
pelijken toestand der slavenbevolking , waarvan reeds 
zooveel sprake is geweest, en waaromtrent verschei- 
dene voorstellen aan de regering waren gedaan , die 
geene gewenschte vruchten hadden gedragen. Dat dit 
een' nadeeligen invloed op den ondernemingsgeest 
moest te weeg brengen, en tevens niet weinig heeft 
bijgedragen , om de verhouding van den meester tot 
den slaaf moeijelijk te maken, behoeft niet gezegd te 
worden. Daarbij kwam, dat de geldsomloop zeer be- 
lemmerd was , en de koloniale kas zeer veel te-korten 
had geleden , zoodat er zeer veel beleid werd ver- 
eischt , om aan den drang van omstandigheden het 
hoofd te bieden. 

De Landvoogd arbeidde , met de hem eigen bedaard- 
heid en naauwgezetheid , aan de hem opgedragen be- 
langen des lands , en , hoewel de herhaalde afwisseling 
der hoofden van het Ministerieel Departement niet 
gunstig op verbetering konde werken , heeft de Gou- 
verneur van Lansberge niet nagelaten , blijken te geven 
van zijne goede bedoelingen en van zijnen wensch , 
om het welzijn van het algemeen te bevorderen. De 



198 



opvoeding der jeugd trok al dadelijk zijne belangstel- 
ling. 

Overtuigd dat het onderwijs der minvermogende 
klasse den besten invloed op volksbeschaving en volks- 
welvaart uitoefent, vaardigde de Gouverneur bevelen 
uit , om , in alle wijken der stad , eene naauwkeurige 
opname te doen van alle kinderen , welke niet ter 
schole gaan, met het doel, maatregelen te nemen, om 
hun kosteloos onderwijs te verschaffen. Deze han- 
deling ondervond zulk een' gunstigen bijval dat, zoo- 
wel onder de bemiddelde als onder de burgerklasse, 
bijeenkomsten werden gehouden , waarin geraadpleegd 
werd over de middelen tot bereiking van het alge- 
meen erkend nuttig doel. 

Op eene der openbare vergaderingen, werd in de 
maand April 1861 eene Commissie benoemd, die, uit 
naam van het volk, aan het Gouvernement een uit- 
voerig voorstel heeft gedaan, om, uit aanmerking van 
het groot aantal kinderen van minvermogende ouders , 
die van het schoolonderwijs verstoken zijn , — het 
getal armenscholen te vermeerderen, en het onderwijs 
tevens verpligtend te maken. 

Ofschoon de uitslag daarvan nog niet bekend is, 
mag men gerust aannemen, dat de Landvoogd aan dat 
verlangen des volks een gewenscht gevolg zal geven. 

Doch, niet slechts voor de jeugd, maar ook voor 
de volwassenen, wilde de Gouverneur nuttig zijn, en 
den gedrukten geest zooveel mogelijk opwekken. Daar- 
toe bepaalde hij , dat op Konings verjaardag , in plaats 
van de feesten ten Gouvernementshuize, waaraan slechts 
de hooge kringen deelnemen, voortaan een volks- 
feest zal gehouden worden. 

Het eerste dier feesten vond plaats op den 19 den Fe- 



199 



bruarij 1860. Bij die gelegenheid vermaakte zich het 
volk met wedstrijden in vaartuigen op de rivier, en 
allerlei spelen op het Gouvernementsplein. Op zulk 
een' dag wemelt de Waterkant , van den vroegen mor- 
gen tot den laten avond , van eene bonte menigte , 
die juichend den beminden Koning, en dankend den 
waardigen Landvoogd gedenkt. 

In verband, mijne vrienden, met de voorgenomen 
vrijmaking der slaven, werd het door de Hooge Rege- 
ring noodig geacht, de burgerlijke wetgeving in deze 
Kolonie met de Nederlandsche in overeenstemming te 
brengen, met inachtneming der wijzigingen, die kolo- 
niale toestanden daarop noodzakelijk mogten maken. 

Met de invoering dier nieuwe wetgeving werd Mr. 
Leonard Metman, als Commissaris des Konings , be- 
last. Op den 25 steu April 1860 kwam die hooge 
Staatsdienaar alhier aan, vergezeld van een' secreta- 
ris, Mr. M. H. van Andel. Van Gouvernementswege 
werd hem eene Commissie toegevoegd, om inlichtin- 
gen te verschaffen , waar ze gevorderd mogten worden. 

Mr. Metman had het einde van zijnen arbeid bijkans 
bereikt, toen eene zware ziekte hem, op den avond 
van den 5 den October, naar het graf sleepte. 

De voleindiging van zijn werk werd toen opgedra- 
gen aan dezelfde Commissie, die hem ter zijde stond, 
onder het voorzitterschap van den Procureur-Generaal, 
Mr. J. W. Ge/ken. 

Op den 28 sten Augustus 1860 bragt de Gouverneur 
een bezoek aan de Marowyne, alwaar hij een onder- 
houd had met den Gouverneur van Fransch Guyana, 
hoofdzakelijk tot regeling van de belangen der weder- 



200 



zijdsche Gouvernementen , ten aanzien der vaart op 
de Marot/Dyne^ en de aan hare oevers gevestigde Bosch- 
negers. 

Eene Commissie, bestaande uit de Heeren F. J. Eyken 
Sluyters en E. J. Slengarde, werd daarop door ons Gou- 
vernement benoemd, om eene zending naar de Aucaner- 
en Bonni-negers te volbrengen. 

De Commissie vertrok van hier, op den 25 sten Oc- 
tober 1860, en werd op haren togt vergezeld door 
een afgevaardigde der Franschen. 

Het gevolg hiervan was: de ontheffing der Bonni- 
negers van de heerschappij der Aucaners , welke de 
laatsten , gedurende bijna zeventig jaren, over hen 
hadden uitgeoefend, en de gelijkstelling der eersten 
met alle andere boschnegers , waarmede ons Gouver- 
nement vredes- verdragen heeft gesloten. 

Ge herinnert u immers nog wel, lieve kinderen, 
dat, door behulp van den Aucaner Bambi, in het jaar 
1793, de hoofdman Bonni bemagtigd werd. — Welnu, 
van dien tijd af. voerden de Aucaners eene groote heer- 
schappij over deze Bosch-negers en behandelden hen 
als slaven. De Bonni-negers moesten zich van alle ge- 
meenschap met de overige bewoners der kolonie onthou- 
den, terwijl het hout, door hen bewerkt, door de Auca- 
ners j voor zeer geringe prijzen, overgenomen werd. 

Hoe verheugd de Bonni-negers over hunne verlossing 
waren, laat zich ligtelijk beseffen, mijne waarde vrien- 
den. — Zij droegen de leden der Commissie, onder 
het galmen van vreugdekreten en het lossen van eere- 
schoten , rondom hun dorp. 

Doch er was nog iets van groot belang, dat fcus- 
schen het Nederlandsen- en het Fransch Gouvernement 
moest worden beslecht. 



201 



De Franschen hielden namelijk de Tappanahony voor 
de verlenging der Marowyne , en beweerden dat de 
Bonni-negers op hun grondgebied gevestigd waren , en 
derhalve als hunne onderdanen moesten worden be- 
schouwd. Aan de zijde van ons Gouvernement was 
er geen twijfel aan , of de breede Lava is de werke- 
lijke voortzetting der Marowyne , en alzoo de grens , 
die Nederlands ch Guyana van Fransch Guyana scheidt. 

Om dit, op vredelievende wijze, te beslissen, werd 
eene vereenigde Fransch-Nederlandsche Commissie be- 
noemd. 

Yan onze zijde werd die taak opgedragen aan de H. H. 
Baron van Heerdt tot Eversberg en Cateau van Eosevelt. 

Zij vertrokken van hier, op den 4 den September, naar 
het Etablissement Albina aan de Marowyne, alwaar zij 
zich met de Fransche Commissie vereenigden, en, ver- 
gezeld van den posthouder A. Kappler, de belangrijke 
zending aanvaardden. Na gelukkig volbragte reis , 
keerde de Commissie, op den 8 sten December 1860, 
in de hoofdplaats terug. 

De uitslag van het ingesteld onderzoek bevestigde 
het gevoelen van ons Gouvernement en besliste de 
zaak ten onzen voordeele. 

In den aanvang van het jaar 1861 is hier tot stand 
gekomen eene, in de maand November des voorgaan - 
den jaars, ontworpen Maatschappij tot bevordering van 
volksvlijt. Deze inrigting heeft ten doel , de verdere 
opleiding van jongens- en meisjes, die de stads armen- 
scholen verlaten, tot nuttige burgers. Daartoe ontvan- 
gen zij , onder toezigt van het bestuur , onderrigt in 
zoodanige ambachten of bedrijven, waartoe zij den 
aanleg bezitten en die met hunnen stand overeenkomen. 

9** 



202 



In de eerste maanden van 1861 werden verscheidene 
bloeijende streken van Nederland, door eene vreesse- 
lijke overstrooming geteisterd. Vele dorpen werden 
in eene zee herschapen, en duizende menschen , van 
have en goed beroofd, aan de bitterste ellende prijs 
gegeven. Geheel Nederland trad toe, met den bemin- 
den Vorst aan het hoofd, om hulp te bieden. 

Zoodra het treurige berigt van den watersnood, in 
de maand Februari] , hier te lande werd vernomen , 
benoemde de Landvoogd eene Commissie, om liefde- 
gaven in te zamelen, tot leniging van het lijden der 
ongelukkige slagtoffers. Groot en innig was de deel- 
neming , die onze bevolking aan den dag legde . en 
hartelijk de bewijzen van liefdadigheid, die algemeen 
betoond werden, waardoor de niet onbelangrijke som 
van ruim negen duizend zes honderd gulden, ten be- 
hoeve der noodlijdenden , naar Nederland werd over- 
gemaakt. — Onder hen. die hunne giften aanboden, 
zag men met genoegen kinderen van verscheidene scho- 
len. Hun voorbeeld, mijne vrienden, moge u allen 
opwekken, om de deugd der menschlievendheid op 
prijs te stellen, en telkens, wanneer de gelegenheid 
zich daartoe aanbiedt , bereid en gewillig de milde 
hand te openen, om ongelukkigen bijstand te verlee- 
nen en hunnen nood te verzachten. 

Korten tijd na het gebeurde in Nederland, onder- 
vond men hier een' buitengewoon hoogen springvloed . 
waarvan de oudste bewoners zich geen voorbeeld kon- 
den herinneren. De aanwas van het water begon den 
25sten April, en bereikte, twee dagen later, zijn hoog- 
ste toppunt. De straten en erven langs den Wa- 
terkant waren geheel overstroomd, en vele plantages 
aan de Commewyne^ de Warappe- en Mattapica-kreek 



203 



waren in eene uitgestrekte watervlakte herschapen. 
De schade daardoor aan den landbouw toegebragt, 
was zeer groot , doch de Voorzienigheid herstelde 
ze weldra, door een daarop gevolgd vruchtbaar jaar- 
getijde. 

De strijd, die in de Yereenigde Staten van Ame- 
rika, tusschen de bewoners van het Noordelijke en 
die van het Zuidelijke gedeelte, is ontstaan en steeds 
in hevigheid toeneemt, heeft niet nagelaten, een' na- 
deeligen invloed op den handel met Suriname teweeg 
te brengen. 

De vaart der Noord- Amerikanen, die ons de levens- 
middelen voor de mindere klasse en de slavenbevol- 
king aanbrengen, werd gestremd uit vrees voor kaper3, 
die door de Zuidelijke Staten werden uitgerust, en 
waarvan één, genaamd Sumter, kommandant Semmes, 
op den 19 den Augustus 1861 , de rivier Suriname op- 
stoomde, en in onze haven ten anker ging. Na zich 
van steenkolen en levensmiddelen voorzien te hebben, 
vertrok dit stoomschip den 30 3ten daaraanvolgende. 

Kort daarna zijn, opvolgelijk, twee stoombooten van 
de Noordelijke Staten hier aangekomen, om de Surnter 
op te sporen, — doch zijn onverrigter zake terug- 
gekeerd. 

In het laatste halfjaar hebben vele ontvlugtingen 
van plantage-slaven plaats gehad. Dit heeft aanleiding 
gegeven tot het uitzenden van burger- en militaire 
patrouilles, om hen op te sporen en te vangen, doch 
die togten zijn zonder gevolg gebleven. 

Van ernstigen aard was het verzet , dat zich , in 
verscheidene buiten-districten , bij de slaven heeft ge- 
openbaard, en waarvan de oproerige bewegingen op 



204 



den houtgrond Berg en dal, aan de Boven Suriname, 
de meeste bezorgdheid verwekten. 

Deze opgewondenheid wordt voornamelijk toegeschre- 
ven aan den geest van vrijheid, die onder de slaven 
is doorgedrongen, en aan de teleurstelling, die zij , in 
hunne verwachting ten aanzien der vervulling van de 
hun zoo dikwerf gedane belofte, hebben ondervonden. 

Reeds in 1853 was eene Staats-Commissie benoemd 
tot het onderzoek naar de beste middelen ter opheffing 
der slavernij. Hare voorstellen, in 1855 gedaan, ble- 
ken , in vele opzigten , onuitvoerbaar te zijn. Daarna 
werd in 1857 eene regerings-ontwerp tot hervorming 
van den maatschappelijken toestand der slaven, aan 
de Tweede Kamer van de Staten-Generaal der Neder- 
landen (Volksvertegenwoordigers) ingediend, hetwelk 
geen gunstigen bijval mogt verwerven. In 1858 wer- 
den nieuwe wetsvoorstellen ingediend, die hetzelfde 
lot als het voorgaande ondergingen. 

Eindelijk is in November 1861 eene nieuwe voor- 
dragt gedaan, waarvan de beoordeeling nog niet be- 
kend is. Evenwel koestert men vrij algemeen de hoop 
dat de vrijmaking der slaven niet lang meer zal uit- 
blijven. 

De godsdienst en de menschelijkheid vorderen het ; 
de noodzakelijkheid gebiedt het. Groot zal de omkeer 
zijn , welke de opheffing der slavernij zal te weeg 
brengen; onuitsprekelijk groot haren invloed op de 
belangen van het algemeen. 

Zoolang echter de tijd der vervulling nog niet ge- 
naderd is, behoort ieder zich aan de bestaande instel- 
lingen te onderwerpen, zooveel in zijn vermogen is, 
bij te dragen om rust en orde te handhaven, en, naar 
zijne krachten mede te werken om het welzijn onzer 



205 



geliefde, door den Algoede zoo mildelijk gezegende, 
geboorteplaats, te bevorderen. 

En nu, geliefde kinderen! is mijne taak ten einde. 
Ik heb u de geschiedenis van Suriname , tot aan het 
einde van het jaar 1861, medegedeeld. 

Oneindig veel stof tot nadenken zal ze u nu reeds, 
maar nog méér ^ in gevorderde jaren, opleveren. 

Moge de lezing daarvan niet slechts uwe kennis 
vermeerderen , maar vooral uwe liefde voor ons dier- 
baar Vaderland opwekken ! 



NASCHRIFT. 



Terwijl deze bladen ter perse lagen, werd de wet 
tot opheffing der slavernij in de West-Indische kolo- 
niën , door het wetgevend ligchaam (de Staten-Gene- 
raal der Nederlanden) aangenomen. Het tijdstip der 
vrijmaking werd bepaald op 1°. Julij 1863. 

De afkondiging dier wet had te Paramaribo plaats 
den 4 den October 1862. Zij was vergezeld van eene 
proclamatie van den landvoogd aan de slavenbevol- 
king, waarbij een hartelijk woord van gelukwensching, 
en eene vermaning om met gelatenheid en getrouwe 
pligtsbetrachting, het tijdstip der bevrijding af te wach- 
ten , werden uitgesproken. Die proclamatie verscheen 
eenige dagen later, met bijvoeging van de artikelen 
der wet, welke op de slaven betrekking hebben, in 
de Negei^-engelsche taal. Groot was de vreugde der 
negers, die eindelijk de stellige verzekering, in naam 
des beminden Konings , hadden ontvangen , dat op den 
eersten dag der zevende maand van het jaar 1863 het 
uur hunner verlossing uit de banden der slavernij zal 
slaan. Zij wenschten elkander daarmede geluk, koch- 
ten exemplaren der courant, waarin hunne vrijmaking 
was bekend gemaakt , en lazen het elkander voor op 



207 



de openbare straten. Eenige dagen later zonden zij 
eenige afgevaardigden uit hun midden naar den Gou- 
verneur, om hunnen dank te betuigen voor de hun 
bewezene weldaad. Op de plantages was de vreugde 
even groot, en overal openbaarde zich een goede geest 
onder de bevolking. 



Zoo is dan eindelijk, geliefde kinderen! door den 
wil des Konings en de medewerking der natie , de 
scheidsmuur omvergeworpen , die den meester van den 
slaaf scheidde; zoo hebben godsdienst en menschelijk- 
heid over het vooroordeel gezegepraald ; zoo is , voor 
het land onzer inwoning, eene toekomst geopend, die 
stoffelijk en zedelijk, de schoonste vruchten kan op- 
leveren. 

Daartoe schenke de Hemelsche Vader zijnen onmis- 
baren zegen ! 



TIJDTAFEL 

PER 

BEKNOPTE GESCHIEDENIS VAN DE KOLONIE SURINAME. 



1630. Vestiging van Marechal in Para. 

1634. David Pietersz. de Vries vestigt zich hier. 

1640. Vestiging van Fransche kolonisten onder Poneet 
de Bretigny. Eerste aanleg van Paramaribo en 
van het fort , later Zeelandia. 

1644. Portugesche Israëliten uit Brazilië en de Ne- 
derlanden vestigen zich hier. 

1650. Lord Willoughbv Graaf van Parham doet bezit 
nemen van het land. 

1652. Parham komt in Suriname. 

1653. Met behulp der Indianen wordt aan de forten 
gearbeid. 

1654. Franschen uit Cayenne alhier aangekomen. 

1662. Karei II Koning van Engeland schenkt Suri- 
name bij eene Akte aan Parham en Lawrens 
Hide. Parham vertrekt. William Biam tot zijn' 
gemagtigde aangesteld. 



209 



1664. Verdrijving der Nederlanders en Israëliten uit 
Cayenne ; zij vestigen zich hier. 

1667. Aanval der Zeeuwen onder Abraham Crvnsen , 
Maurits de Rama en Philips Julius Lichtenberg* 
Gevecht met de Engelschen. Het fort krijgt 
den naam van Zeelandia. Crvnsen vertrekt. 
Maurits de Rama wordt Gouverneur. Vrede 
van Breda, waarbij het volle eigendom der ko- 
lonie aan Zeeland wordt afgestaan. Inval van 
John Hermans. Maurits de Rama wordt ge- 
vankelijk naar Barbados gevoerd. Aanval van 
Henri Willoughby van Parham. 

1668. Crvnsen komt in Suriname terug. Dit land 
wordt aan Holland terug gegeven, Philips Ju- 
lius Lichtenberg tot Gouverneur aangesteld. 

1669. Lichtenberg aanvaardt het bestuur. 

1671. Hij vertrekt naar Nederland. 

1672. Piet er Versterre, Luit. -Gouverneur. Overgang 
van het eigen domsregt van Zeeland aan de Al- 
gemeene Staten. 

1674. Vrede van Munster. Inval van Indianen. 

1677. Verst erre sterft. Abel Thisso a. i. Johannes 
Heinsius, Gouverneur. Aanval van Caraïbische 
Indianen. 

1678. Wordt door de inwoners een vertoog aan de 
Algemeene Staten ingediend , klagten inhou- 
dende wegens de invallen der Indianen. 

1680. Heinsius sterft. Evert van Hemert a. i. Hij 

sterft. Laurens Verboom a. i. 
1682. Oneenigheden tusschen de Staten en Zeeland 

over het eigendomsregt van Zeelandia. De W. I. 

Compagnie koopt het fort. Aanleg der Joden 

Savanna. 



210 



1683. Verkoop der kolonie aan de stad Amsterdam 
en Cornelis van Aerssen van Sommelsdyck enz.; 
de Compagnieschap voert den titel van Geoc- 
troijeerde Sociëteit van Suriname. Sommelsdyck 
komt in Suriname. 

1684. Overzending van misdadigers hier te lande. Tog- 
ten tegen de Indianen. Oprigting eener Wees- 
kamer. Instelling van een Raad van Policie 
en Justitie. Vrede met de Caraïben , Waroes 
en Arowakken, als ook met de Condie-Negers. 

1686. De Sommelsdycksche kreek doorgegraven. 

1687. De forteres Cottica wordt herbouwd en vergroot 
en krijgt den naam van Sommelsdyck. 

1688. Van Sommelsdyck door soldaten vermoord. Tus- 
schenbestuur van Abraham van Vredenburg. 

1689. Jan van Scharphaisen, Gouverneur. De Fran- 
sche vloot onder den Admiraal du Casse bele- 
gert de stad, en wordt terug gedreven. 

1690. Aanval van wegloopers. 

1691. Oprigting van het Collegie van Kleine Zaken. 

1695. Oprigting eener markt. 

1696. Klagten tegen van Scharphuisen. Hij vertrekt 
ter zijner verdediging. Paul van der Veen , 
Gouverneur. 

1701. Plundering van wegloopers. 

1702. De Planter van der Kamp door hen vermoord. 
1707. Paul van der Veen vertrekt. Wilhelm de Gruy- 

ter wordt Gouverneur. Hij sterft. Tusschen- 
bestuur van de Rayneval. 
1710. Johan de Goyer regeert. 

1712. Aanval van Cassard. 2 e Aanval van Cassard. 
Hij maakt zich meester van onderscheidene 
plantages aan de Suriname en aan de Para- 



211 



kreek. De kolonie tegen eene brandschatting 
ontzet. 

17 13. Twisten tusschen de kolonisten en het Bestuur 
over de brandschatting. 

1715. De Goyer sterft. De Rayneval en 2 Raden a. i. 

1716. Johan Mahony, Gouverneur. 

1717. Hij sterft. F. A. de Rayneval en 2 Raden a. i. 
1718 Jan Coetier, Gouverneur. 

1720. De eerste koffij geplant door Hausbach. 

1721. Jan Coetier sterft. F. A. de Rayneval en 2 
Raden a. i. 

1722. Hendrik Temming, Gouverneur. 
1724. Verzending der eerste kofhjboompjes. 

1726. Plantage Kinderback door de wegloopers ge- 
plunderd. 

1727. Hendrik Temming sterft. Johannes Bley en 
2 Raden a. i. 

1728. Carel Emilius Henri de Cheusses, Gouverneur. 
Plundering van plantages door de Marrons. De 
eerste kakao plantages aangelegd. 

1780. Aanval van wegloopers op Berg en dal. 

1733. De eerste kakao verzonden. 

1734. De Cheusses sterft. J. F. C. de Vries en 2 
Raden a. i. Fondaments steen gelegd van de 
forteres Nieuw- Amsterdam. Jacob Alexander 
Henri de Cheusses, Gouverneur. 

1735. De Cheusses sterft. De Vries en 2 Raden a. i. 
Johan Raye , Gouverneur. 

1737. Johan Raye sterft. Gerard van de Schepper a. i. 

1738. Van de Schepper, effectief Gouverneur-Gene- 
raal. 

1739. De eerste Moravische Broeders vestigen zich 
in de stad. 



212 



1741. De burgers dragen bij tot het bouwen van 
Nieuw- Amsterdam. 

1742. Van de Schepper ontslagen. Oprigting van de 
mineraal Compagnie. Jan Jacob Mauricius. 

1744. De Luthersche Kerk wordt gebouwd, als ook 
het gebouw voor het Hof van Policie , waarvan 
de beneden zaal tot kerk der Hervormden diende. 

1745. Brand te Paramaribo. 

1746. Zware boschbrand. Oneenigheden tusschen de 
ingezetenen en Mauricius. 

1747. Kolonisatie van Zwitsersche boeren. 

1748. Expeditie tegen de wegloopers. 

1749. Oprigting van een kas tegen de wegloopers. 
Wapenstilstand met hen. 

1750. Komst der Commissarissen, H. E. Baron de 
Spörcke, Mr. J. Bosschaert en de Swart Stenis. 

1751. H. E. Baron de Spörcke, Gouverneur a. i. Mau- 
ricius eervol ontslagen. Vertrekt ter zijner ver- 
dediging naar Nederland. De geldcrisis neemt 
een' aanvang. 

1752. De Spörcke sterft. Baron van Verschuer regeert. 

1753. Verschuer treedt af. Wigbold Crommelin, Gou- 
verneur a. i. 

1754. P. A. van der Meer, Gouverneur-Generaal. Ko- 
lonisatie aan het Oranjepad. 

17 56. P. A. van der Meer sterft. Jan Nepveu regeert 
bij afwezigheid van Crommelin als Gouverneur- 
Generaal a. i. 

1757. Crommelin keert terug en regeert eerst ad in- 
terim later effectief. Opstand in de Tempatie 
kreek. Oprigting van een korps vrijwillige bur- 
gers tot het honden van Posten. 

1758. Het Hospitaal aan de Gravenstraat gebouwd. 



213 



1760. Vrede gesloten te Auca. 

1761. Voor het eerst kaartengeld uitgegeven. 

1762. Yrede met de Saramaccan er-Boschnegers. 

1763. Zware brand te Paramaribo. 

1764. Kinderpokken onder de slaven. Putten op de 
openbare straten gegraven. 

1765. Plundering door de Marrons. 

1766. Aardbeving te Suriname. 

1767. Het kanaal van Wanica gegraven. 

1768. Crommelin met verlof. Nepveu a. i. 

1769. Plunderingen van de Marrons. 

1770. Crommelin vertrekt. Nepveu, Gouverneur-Ge- 
neraal effectief, geldleening door de kolonisten. 

1772. Oprigting van het Corps Negerjagers. Kapitein 
Myland en de Luitenant Friderici overrompe- 
len het dorp Boekoe. Oprigting eener drukkerij 
door Beeldsnijder Matroos. 

1773. Togten onder Fourgeoud en Stoelman tegen de 
wegloopers. 

1774. Eerste wekelijksche Couranten uitgegeven door 
Beeldsnijder Matroos. 

1776. Het Cordon aangelegd. De eerste Negerslaaf 
door de Moravische Broeders gedoopt. Bonni 
vlugt over de Marowyne. 

1778. Fourgeoud vertrekt. 

1779. Nepveu sterft. Bernard Texier a. i. 

1780. Texier, effectief. 

1782. Oprigting van het Collegie Medicum. 

1783. Bernard Texier sterft. Beeldsnijder Matroos, 
Gouverneur-Generaal a. i. Oprigting van het 
Letterkundig Genootschap Docendo Docemur. 

1784. Jan Gerard Wichers, Gouverneur-Generaal ef- 
fectief. 



214 



1785. Het eeuwfeest der stichting van de Synagoge 
op de Joden Savanna gevierd. 

1789. De Bonni-negers overwonnen. 

1790. Oprigting van het Landbouwkundig Genoot- 
schap. Voorzorg tot verblijf der Lepreuzen 
aangelegd. Wichers vertrekt met verlof. De 
Kommandeur Friderici a. i. 

1792. De Friderici, effectief. 

1793. De Opperhoofden Bonni en Cormantyn Codjo 
worden vermoord door den Aucaner Bambi. 

1795. Verdedigingsmaatregelen genomen tegen Enge- 
land uithoofde van den oorlog in Europa. 

1796. Spaansche hulptroepen komen hier. Capitulatie 
waarbij Suriname onder het protectoraat van 
Engeland gesteld wordt. Aflegging van den 
eed aan Z. B. Majesteit. 

1801. Vrede te Amiëus. De voorstad Zeelandia aan 
de stad gehecht. 

1802. Teruggaaf der kolonie aan de Bataafsche Re- 
publiek. De Friderici van het bewind gesus- 
pendeerd. Tusschenbestuur van Bloys van Tres- 
long en 2 Raden. 

1803. Pierre Berranger a. i. 

1804. De Engelschen landen hier. Kolonel Baten- 
burg geeft de kolonie aan Z. B. Majesteits zee- 
magt over. Sir Charles Green aanvaardt de 
regering. Openstelling van den handel met En- 
geland. 

1805. Green vertrekt. William Carlyon Hughes aan- 
vaardt het bestuur. Kaartengeld uitgegeven. Op- 
stand van negerjagers. De slavenhandel wordt 
beperkt. 

1807. Afschaffing van den slavenhandel. 



215 



1808. Hughes sterft. De Ridder Baronet John Ward- 
law Gouverneur a. i. 

1809. Wardlaw treedt af. Charles Bentinck Gouver- 
neur-Generaal. Kinderpokken. 

1810. De koepelvormige Hervormde kerk gebouwd. 

1811. Pinson Bonham regeert a. i. door het overlij- 
den van Bentinck. Bonham herstelt de tekor- 
ten in de kas. 

1812. De koepok-inenting door Dr. Caddel ingevoerd. 

1813. Commissie van den bestierder en ontvanger John 
Bent, hetgeen vele onaangenaamheden te weeg 
bragt. 

1814. De Commissie van Bent ingetrokken. Yrede 
tusschen Engeland, Frankrijk en de Nederlan- 
den gesloten. 

1816. Hollandsche regering. Van Panhuys Gouver- 
neur-Generaal. Hij sterft. Vaillant Gouverneur- 
Generaal. 

1817. Invoering van nieuwe schoolwetten. Oprigting 
der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen. 

1818. Traktaat tusschen Engeland en Holland geslo- 
ten tot wering van den slavenhandel. 

1819. De kinderpokken woeden allerhevigst. 

1821. Zware brand, waardoor bijna de geheele stad 
vernietigd is geworden. 

1822. Vaillant vertrekt. Abraham de Veer, Gou- 
verneur. 

1825. Twee koopvaardijschepen verbranden op de reede. 

1826. De Hernhuttersche kerk gebouwd. De inwisse- 
ling van het kaartengeld. 

1827. Oprigting der Sur. Maats, van Weldadigheid. 

1828. Johannes van den Bosch, Commissaris des Ko- 
nings. Abraham de Veer, eervol ontslagen. 



216 



Cantz'laar Gouverneur-Generaal. Oprigting der 
Maatschappij tot bevordering van het godsdien- 
stig onderwijs onder deHeidensche bevolking. 
Invoering van een nieuw regerings-reglement , 
waarbij Suriname en de overige W. I. Bezit- 
tingen onder één bestuur gebragt worden. Yan 
den Bosch vertrekt. 
1829. Oprigting der W. L Bank en van het Land- 
bouwkundig Genootschap Prodesse Conamur. 
Een kaperschip beinagtigd. 

1831. Cantz'laar sterft. Mr. E. L. Baron van Heec- 
keren a. i. 

1832. Yan Heeckeren effectief. Brand te Paramaribo , 
als ook op de Joden Savanna. 

1833. Embargo op alle schepen gelegd. De Luther- 
sche kerk weer opgebouwd. De brandstichters 
teregt gesteld. 

1834. Invoering van een nieuw regerings reglement. 

1835. Z. K. H. Prins Willem Frederik Hendrik be- 
zoekt Suriname. De eerste steen gelegd aan de 
Hoogduitsche Synagoge. De Hervormde Kerk 
plegtig ingewijd. Een Reglement voor de Schut- 
terij uitgevaardigd , hetwelk veel misnoegdheid 
verwekt. 

1836. De Kapel te Batavia ingewijd. 

1837. De Synagoge der Hoogduitsche Israëliten in- 
gewijd. 

1838. Yan Heeckeren vertrekt met verlof. Hij sterft 
te Curacao. De Kanter , a. L 

1839. J. C. Rijk, Gouverneur-Generaal. 

1840. Gebrek aan levensmiddelen. 

1841. Agio-stijging. 

1842. Rijk vertrekt. De Kanter, a. i. Elias, Gouver- 



217 



neur-Generaal. Onaangenaamheden tusschen den 
Gouverneur en eenige voorname ingezetenen. 
1843. De eerste kolonisten met D°. Betting aangekomen. 

1845. Afschaffing der administrative vereeniging der 
Nederl. W. I. Bezittingen. Elias vertrekt. De 
Kanter a. i. Van Raders , Gouverneur. Zware 
ziekte en sterfte onder de kolonisten. Bosch- 
brand en hongersnood. 

1846. Zware boschbrand en hongersnood. De door- 
graving van het kanaal naar Saramacca plegtig 
aangevangen; twee maanden later gestaakt. 

1847. Verruiling der W. I. bankbiljetten tegen schat- 
kistbiljetten. 

1848. Vrije vaart met alle bevriende volken. 

1851. Zware ziekte en sterfte onder de schepelingen 
en militairen. 

1852. Van Raders eervol ontslagen. De Kanter a. i. 
Hij sterft. C. Barends a. i. Von Schmidt, Gou- 
verneur. Viering van het 25jarig bestaan der 
Sur. Maats, van Weldadigheid. 

1854. Vijf en twintig jarige viering der Maatschappij 
tot bevordering van het godsdienstig onder- 
wijs , enz. 

1855. Von Schmidt vertrekt. Schimpff, Gouverneur. 
Nieuwe traktaten gesloten met de bevredigde 
Boschnegers. 

1856. Oprigting der Mettray op Lustrijk. Landdros- 
ten naar hier gezonden. 

1857. Het kanaal naar Saramacca wordt gegraven , 
waartoe de belastingen met 5 ten honderd ver- 
meerderd worde?:. Het vuurschip Suriname te 
Braamspunt geplaatst. De koloniale bibliotheek 
tot stand gekomen. 



218 



1858. Immigratie van Chinezen. Brand van de Monta, 
Kapt. King. 

1859. Schimpff vertrekt. Yan Lansberge, Gouverneur. 
Het nieuwe kanaal gestaakt. Een weeshuis op- 
gerigt voor de Roomsch Katholijken. 

1860. Mr. L. Metman, Commissaris des Konings komt 
tot de invoering eener nieuwe wetgeving. Nieuwe 
traktaten gesloten met de Aucaners en Bonni- 
negers , waarbij de laatste van de heerschappij 
der Aucaners verlost werden. Buitengewoon 
hooge springvloeden. 

1861. Oprigting der Maatschappij tot Bevordering van 
Volksvlijt. 

1862. Aanneming en afkondiging der wet tot ophef- 
fing der slavernij in de West-Indische koloniën.