■■•«'■■. ^Hll/BTO\^lMtO^^WlMiw raMM ■ l ■■'''.'.• ■ . / M. TULLII CICERONIS ORATIONUM PRO M. FONTEIO ET PRO C. RARIRIO FRAGMENTA T. LIVII LIB. XCI. FRAGMENTUM PLENIUS ET EMENDATIUS L. SENECAE FRAGMENTA EX MEMBRANIS BIBLIOTHECAE VATICANAE E D I T A A B. GrNIEBUHRIO C. $. m»m R O M AE 1820. EX TYPOGRAPHIA DE ROMANIS Prostant Rom^e apud M. de Romanis , Berolini apud G. Reimcram Parisiis apud Le Normant . a 2 r & % 35092 Parva sunt haec : ^5 fere cum codice S. Hilarii tempora referendum , eadem illa , licet crassiore , scriptum est : idemque de fragmen- tis orationum Symmachi Romanis et Mediolanensibus valet . 2. Ex Pharsalia M. Anncei Lucani in secundo quaternione bma supersunt foliorum paria , inter Senecae ea quae primo loco commemoravi interposita . Sunt ea quidem , pariter ut haec , octavae quae dicitur formae , sed grandioris , unde simul cum ora versuum pars resecta est. Continent autem sexti libri versus 21 — 62 , 228 — -26j. scptimi 458 — 537 : poetae nomen in summa pagina non legitur , libri indicati sunt ; igitur , agnito auctore , quem unus altcrve versus lectus prodebat , nullo nego- tio ubi extarent inveniebantur . Postea vidi Caietanum quoque Meliorem intellexisse Lucani qusedam sub recen- tiore codicis scriptura extare . Verum quamquam nul- lum ex innumeris fere qui supersunt Lucani codicibus ad has schedas setate accedere credam , a pluribus tamen prsestantia recensionis facile superantur : nam quum ea in hoc quoque poeta duplex sit , illse deteriorem sectam sequuntur, cuius rei in his ipsis carminis partibus ma- nifesta extant indicia ( v. g. quod versus VI. 29. abest ) ; qunpropter varietatem omitto . Litterce , quarum speci- men dedi , quadratee sunt , paulum immutata3 et ru- diores . 3. Longe maxima pars membranarum , quae ad co- dicem adhibitae sunt , maioris formee est , quam vulgo quartam nuncupamus ; quamobrem , discissis paginarum paribus , siogulae complicatoe atque sic in quaterniones compositae fuerunt; recentior autem scriptura transversa super deletam ducta est , plane ut de Seduliani codi- cis reliqniis tradidit oculisque subiecit Angelus Maius i6 V. 111. Hinc igitur evenit , ut , ubi folia complicata sunt , plurimis in locis , agglutinando suturaque versus iuteger aut omnino perierit , aut legi certe non nisi difficiHime possit . [gitur ex huiusmodi pagina, ita ampla ut , quum libri modulo accommodaretur , plus tertia parte singulo- rum versuum rescissum sit ; eius denique formae ut , quum latus superne et in imo appareat margo purus, eam , dum integra esset , retulisse videatur qua nunc notarum musicarum libri contici solent ; ex buiusmodi , inquam , pagina , facta sunt folia 38. 45- Haec ad librum pertinuit qui fabulas Graecorum mythologicas enarraretj eamque operae pretium visum est excribere et edere . Scriptura uncialis est , sane scita , parum discrepans ab ea quam Institutiones Gaii Veronenses et pleraeque ve- tustissima3 membranae exhibent . 4- Minoris formae sunt paginse duae , codicis ^i. ^2. quae , graece scriptae , specierum medicarum ad ulcera et morbos externos comparatarum enumerationem exhi- bere videntur , adnotato pondere quo ad compositionem adhibendae sint . Ex quibus ad exemplum haec sufficient : KHFOTn, KOAOfcnNIOT n, 2TEAT02 XTPIOT, MI2T02, STTnTHPIAS : ubi , qui hodiernae grceci sermonis pro- nunciationi ab antiquitate honorem quaerunt , Xvptov pro XCfitev scriptum esse non sine quadam voluptate animadvertent . Rem ieiunam atque a studiis meis alie- nissimam excribere taeduit . Illud autem nullo modo praeiermittam, tribus in locis ubi pondera indicantur , conspectas esse notas numerorum quas indicas sive ara- bicas dicere consuevimus : et ita plane formatas quales antiquitus apud Indos et nnnc apud universas Europae gentes scribuntur , non ea figura , quam, ab Arabis ac- *7 «eptaiu , in Graecis mathematici argumenti codicibus de- cimi quarli sscculi interdum conspicimus . Jllis certe lo- cis numeri 10. 100. i4- perspicue apparent , quorum imaginem , propter rei novitatem , in tabula expressi . Atque , ut testem haberem locupletem me vana specie de- ceptum haud fuisse , advocavi Iohannem Playfair V. Gl. , professorem Edinensem , qui forte in urbe aderat , isque me recte vidisse protinus agnovit . 5. Alla duo folia eiusdem formse , codicis 4^ et 53 , in duabus columnis conscripta sunt litleris qua- dratis minutissimis , qua? meorum quidem oculorum aciem penitus eflfugerunt . 6. In tribus paginis maioris formse , quoc duplica- tse sex in codice efficiunt , scilicet a /\j ad 52 , scrip- tura tabellionibus usitata apparet , atramento pallido , quod plurimis locis penitus ablutum est , ita ut plera- que vix ab iis legi poterunt , si qui sunt post Mari- nium , qui huius scripturse explicandse usum lenent ; a qua laude quam qui maxime alienus sum . Esse autem maxime optandum ut aliquatenus certe legantur , cognovi quum his ipsis diebus quibus libellum ad edendum perscripsi, has quoque paginas , iam explicatas , iuspicerem . Ha3c euim distincte legi in margine a recentiore scrip- tura vacuo : sperare non llceat . IIoc vos pulatis actum esse Pompe(ioi) : cuius nomen ter quaterve occurrit : deinde alio loco : iri Hispaniam: mox : misericordiam prudentias : tandem : liberis suis . Dic. Post quam vocem vacuum est spatium , ubi nescio cuius re- citationis titulus minio scriberetur . Itaque hoc certe apparet, in duabus harum paginarum , tertia enim alius esse indolis videtur , extare reliquias orationis Pompeii Ciceronisque sevo habitae: quse quidem in superstitibus i8 M. Tullii libris non leguntur : atque , sive ea ab illo sive ab alio optimae eius aelatis , qua3 Caesarem quoque Cal- vumque oratores hnbuit , diserto homine scripta fuerit , sane dignae sun x t quae ab oblivione vindicentur . Tales litteras ad Jibros inlegros adhibitas fuisse , fortasse alio exemplo caret : extant autem codices notis Tironianis scripti , ut illud minus mirum videri debeat. *j. Pervenimus ad Iragmeutum inclytum Livianura , quod , plicatis membranis, in quntuor codicis paginas , ^3. ^5. 76. et 78, redaetum fuit . De hoc plenissime dispu- tavit Cancellarius V. Cl. neque nisi pauca quaedam ad accuratiorem eius cognitionem utilia aliis dicenda reli- quit. Mauent in his reliquiis permulta summae elegan- iiae vestigia : litteraium couformatio pulcherrima est : nitor ipse tenerarum membranarum nou omuino periit . Margo in summa pagma , quo plus membranae purae ad scribendum extaret , illaesus remansit : a ceteris partibus , ut omnia ad propositum libri modulum exaequarentur , abscissus est ita ut in primae paginae dimidio ultimi versus perirent: quce orae amplitudo , inaliis quoque ve- tustissimis membranis eonspicua , divites librariae supel- lectilis ostenlntores Romnnos hac pulchritudinis specie aeque delectatos iuisse monstrat atque eos qui hodie in hoc genere insaniunt. Ea tamen ipsn non obstat quo- minus tnles fuisse nobis fingamus pelles illas exiguas quibus , Martialis aevo , arctaretur Livius ingens : quan- doquidem miuutioribus litteris quadratis sine gravi le- gentium incommodo scribi non poterat ; atque , quum ita scriberetur , quinque libri Liviani liaud difficulter uno modico volumine comprehendebantur . Dicet fortasse aliqms , quid tu ? num hoc innuis ad Flaviorum aetalem celebres hasce paginas pertinere ? Ego vero super hac re *9 neque affirmare quicquam neque refeller© in animo ha- beo : quin potius quaecunque disputautur ut antiquissi- marum membranarum reliquiis certa quaedam aetas assi- gnetur , niihi quidem vana omnino atque temeraria esse videntur . Scilicet id quidem nullo negotio demonstrari potest , scripturae genus quod liic conspicitur , si a levt discrimine disccsseris quod mox indicabo , primo pox* Christum natum sseculo iam usitatum fuisse . Ita enim pictae sunt quae Pompeirs in parietibus leguntur tot ia- scriptiones : Romse quoque ludicra illa comminatio quse in Thermis Titi lmperatoris visilur : una denique inter inscriptiones sepulchri Arruntiorum , quas qui ad pri- morum Caesarum cevum referendns esse censent iis facile accedo , licet marmori incisa , candem prorsus Titterarnm formam exhibet . Iam vero Laurentianus Virgilii codex y quem tamen sub Odoacre regfr scnptum esse constat ? idem scripturae genus exhibet j neque aliter scripta sunt fragmenta Virgilii Yaticanensia : quse omnia non nisi eo ab inscriptionibus Pompeianis difTerunt, quod A lil- tera in his transversam liueolam habet , qua in ceteris caret . Porro autem alia est huius scripturse familia quse ab illa priore eo discrepat , quod litteraeB et F dimidia p&r- te super ceteras eminent , H autern configuratiooe ad K proxime accedit : boc igitur genere scrrpta sunt frag- menta Livii Sallustiique Romana , Cieeronis Mediolanen- sia : quum tamen praeter hanc un-am diversitatem Yirgi- liani codicis Romani et fragmenti Sallustiani rnira pror- sus sit et quasi fraterna quacdam similitudo . His. adiun- gere possum duas inscripiiones in lapidibus > unain qusfc ad Gordiani Imperatoris aetatem perlinet , alteraixt , qu* in hortis Albaniorum extat , paulo antiquiorem . Haec qui pensitaverit is quidem minime sustiuebit asserare* 2 * 20 aul hoc aut illud genus scribendi antiquius esse : utrum- que iisdem saeeulis in usu fuisse concedat necesse est . Sed , ne quis forte opinetur illud quod in Liviano fragmento regnat maturius exolevisse , age , istud per alia monumenta prosequamur . Nota est librariorum seduli- tas , qui nonnunquam , dum libros transcriberent quo- rum fidem subscripta emendationis testificatio commen- dabat , huius quidem litteras ita imitabant, ut singulos ductuum flexus apicesque redderent . Eius generis est subscriptio Persii , qui codex in tabulario basilicae Va- ticanae extat , sceculo X. scriptus , expressus autem ex longe antiquiore , qui , subscriptione teste , sub Honorio Imperatore Barcinone in Hispania emendatus fuerat . Iam. vero ha3c subscriptio ea omnia habet quse tribus illis libris , de quibus commemoravi , peculiaria esse vi- deantur . Idem de subscriptionibus legum , ex codice Tlieodosiano in Corpus Agrimensorum insertarum , in huius Corporis codice olim Palatino , testor. Bekkerus quoque , vir eruditissimus mihique familiarissimus, mi- hi affirmavit , fragmenta Geometrica Veronensia , quse , sive ex integro Boethiano Euclide , sive ex corpore x\grimensoi*um supersint , aute sextum saeculum scrip- ta esse non possunt , eiusdem geueris litteras exhibe- re . Verum his omnibus enumerandis supersedere potue- iim , qui iusigne huius scripturae specimen ex octavo saeculo nou siue quadam admiratione vidi . Scilicet ser- vatur iu monasterio Sancti Calixli , quod prope basili- eam Deiparce Virgints transTiberim est , splendidissimus vuig'^tce Bibliorum versionis codex , illuc ex basilica Sanc- ti Pauli in via Ostiensi traaslatus , cuius , paucis co- gniti , notitiarn debeo amico et populari meo Carolo Friderico Baroni de Rumohr , rerum omniun» quoe ad 21 picturic sculpturaeque , prarsertim in Italla , entiquitates pertinent , indagatori acerrimo, atque prudentissimo arbi- tro . Iste codex . in qno libri ipsi sacri circa sa?euli XI. (inem scripti sunt , picturas hab et Carolo Magno , ante- quam imperium adept-us est , dono oblatas , quac ornan- di gratia suis qmcque locis agglutinatffi sunt . Ad sin- gulas igitur picturas versus auro in purpura adscripti sunt: atque ab ipso initio , post tabulam qua^ regis iraa- ginem prcebet , iu solio sedentis , prolixum sane cariiaen extat , eadem magnificentia scriptum , quo laudes eius celebrantur : atque in illis omnibus litterarum forma ni- bil prorsus discrepat a fragmento Liviaoo . Itaque , con- fisus argumento quod nulla opera convelli potest , hoc afErmo , ultra septingentos annos banc scnpturam in usu durasse : quod quum ita sit , nisi alia indicia accedant , quibus plerumque nos destitui credo , quis tandem sine vamc temeritatis nota de a?tate schedarum , quse boc ge- nere scriptse inveniuntur, quicquam confirmabit ? Conce- damus sane vix probabile \ideri , post vastatam bello Gothico Italiam , inter tot clades serumnosa? gentis , uni- versum Livianse historiae opus transcriptura fuisse , prse- sertim quum cx veteri copia libri eratoribus deesse non poterant : quod mihi quidem potissimuni in causa esse videtur cur tam.rari sint codices illo asvo scripti : neque hoc urgeamus , Vindobonensem , olim Latirishamen- sem , codicem , si quod ex scriptura argumentum peti potest, ad illa , fortasse etiam ad seiiora , tempora refe- rendum esse videii : attamen Symmachi certe setate transcribi soHtos integros , atque ab eo ipso et Flaviano Nicomacho , eius amico , emendatos fuisse codices Livia- nos , compertum habemus ; et sunt sane in orthograpbia huius fragmenti qua? aninium meum eo potius inclinent, 21 ut iam vergente imperio scriptum esse suspicer . Imi- Uitio scripturas neque mihi optime , et peius etiam in- cisori cessit : licet enim expressa sit litterarum forma , attamen calami a perita firmaque manu recti ductuum, modo tenuissimorum modo crassiorum , elegantissima et aequabilis ratio miuime servata est . Itaque palaeogra- pliice studiosi ex specimine Scaurianse, quod in editione Mediolanensi habetur , idem omnino litterarum genus ad eum qui hic conspicitur modulum contractum sibi proponant . 8. Ex orationis Ciceronianse pro M. Fonteio parte qua3 desideratur , tres paginae extaut , variis dispersae lo- cis : ex quibus singulis binse factae sunt , scilicet j£ et 77 , 8i et 86 , 100 et 101. Horum fragmentorum scripturam satis accurate , li- cet minus quam debuerat pulchre , expressam in tabula ad finem libri exhibui . Fragmenta Hbrorum de republi- ca , antequam haec typis excribenda trnderem inventa ab ill. Maio , et philologis comiter monstrata , similli- mis , sed multo grandioribus litteris scripta sunt . Ea vero ex altero maiorum litlerarum genere est , in quo A, D , E , H , M , T , V rotundatis ductibus pinguntur : H vero , P , Q porrecta linea in vacuum intcr versus interstitium extenduntur : ex qua scriptura quum semi- minuscula illa de qua dixi , tum ea qua cursim scribe- bant , originem duxerunt . Atque illa qwidem longe maxi- rna pars codicum , qui littera grandiori vetusta scripta su- persunt , exarata est : quorum tamen plurimi , secus quam haec fragmenta , F quoque , et R litteras subtus porri- gunt , ex qua scriptura ea prolata est qua Anglosaxones usi sunt . Ac pervulgata quidem opinio est rotundatam hanc in quadratse locum successisse , de qua superiore 23 cnpite dictum est; libros deniqite in qnibui regnat sexti sseeuli fine concludunt . Ego svero haud ecus quam apud Arabns Persasque diversa scribendi genera simul in usu obtinent , utrnmque iisdem saeculii apud Roma- nos ad libros scribcndos adhibitam fuisse censeo ; lon- geque antiquiorem quam recepla opinio fert , multo diutius in usu permansisse arbitror . Et primo quidem hoc litterarum genus antiquius procul dubio est quam illud quod io hoc ipso volumine in sihedis Rabirianis Roseinnisque adhibitum conspicitur : hoc tamen UlphiJas , quum sccculo IV. Gothorum litteras fingebat, usus est . Deinde id quidem manifestum est , properatse scripturae litlenis ex his rotundatis efTietas esse , quas deinde tabel- liones colligando in illud seripturse genus , quod ab illis dtnominatur , verterunt : quse mutatio quum plura sae- cula requirat , ad perspiciendam litterarum , quas vo- cant , uncialium antiquitatem , charta sub Placidio Va- lentininno Imperatore scripta sufficere forsitan posset . Tum vero notas Tironianas accurate consideranti evi- dentissima litterarum quibus tabelliones utebantur ve- stigia plurima sesc monstrant : harum autem notarum collectionem quam hnbemus, licet serius auctam , sub Di- vis fratribus confectam esse cerlissimo argumento inde col- ligo , quod notse ad Augustorum nomina designanda in Divi Pii nomine desinuut . Quid autem de eo dicemus quod architectus Gallus , Mazois , v. el. , Pompeiis in mu- ro monumenti recens efTossi , ita ut nulla fraudis deceptio- nisve suspicio esse potuerit , sepulti nomen , quod inscrip- tio loquitur , a quodam praetereunte , ut lit , rubrica repetitum invenit , litteris , nisi prorsus iisdem , certe ta- men proxime ad eas accedentibus quas tabelliones inter se colligarunt : cjuam rem insiguem labula quadam pro- »4 posuit. Iam vero , ut hoc argumento litteras grandes ro- tundatas ante Divum Vespasianum usitatas fuisse proba- mus , illud itidem pernegamus eas post sextum saeculum omissas, aut certe iam tunc ad barbaram inscitiam de- turpalas fuisse. Quod qui sibi persuaserunt, falsa illa , li- cet pervuigata , opinione duci videntur , qua creditur si- mul cum Langobardorum adventu artes litterasque in Italia extinctas fuisse ', quod ut de illis civitalibus re- gionibusque concedatur quae a feris barbarisque hostibus oppressae fuerunt , manebat tamen Ravenna , cuius urbis quantae opes , et quanta in artibus peritia sub exarchis fuerint , ex spiendidissimis monumentis superstitibus con* spicitur; ubi scholae litterarura , gramniaticae et iuris , adhuc posteaquam in bostium , iam mansuetiorum , pote- statem venerat , per aliquot ssecula floruerunt : manebat Roma ipsa , quse , quamquam afflicta et in ruinas prolap- sa , litteras tamen fovebat colebatque . Iam vero Au- domariensem Agrimensorum codicem , quem certe post Isidori Hispalensis aevum scriptum esse ex loco qui ibi ex Originibus excerptus extabat manifestum est , illis lit- teris, pulcherrime pictis , conscriptus erat : id quod ex his quae Adr . Turnebus ligno incidi curavit , cuivis apparebit ... Esedem denique litterae , atque illarum eadem pulchritudo, in fragmentis pandectarum papyraceis con- spiciuntur , quae olim apud Iurisconsultissimum mihique amicissimum Sabiniacium simul cum illo diligentissime excussi : qui liber quum evidentissime numquam ad finem perscriptus compactusque fuerit,sane probabile est , eius scriptionem propter aliquam cladem , qualis Ravennae de- dilio ad Langobardos fuit, omissam esse . Unum adhuc afferam exemplum quod simillima^ scripturse usum ali- quanto serius durasse monstrabit . Gaii enim Veroaensis 25 pars aliqua bls rescripta est : nam initio quidem gran- diLus lilteris , eius generis quo interpretis Ciceronianarum oralionum fragmenta scripta sunt , S. Ilieronymi episto- las illi codici inscribere instituerant ; deincle autem , quum perspicuum esset ad eas capiendas non sufficere libri vo- lumen , ista qucc iam scripta erant deleta sunt, inte- grumque opus Ilttera minuscula ab^initio scribi instau- ratum : atque id decimo SSBCulo factum esse puto: nisi tamen ad Pacifiei diaconi tempora hoc referendum est . Quae omuia ideo disputo ut rationem redJam cur ipse nihil de eiusmodi codicum aetate definire velim : deinde ut accuratiore disputatione comprobem , id qucd alio loco obiter significavi , eadem aetate et textum libri pulchris litteris grandibus , et emendatoris subscriptio- nem atque lemmata cursim scribi potuisse . Sed ut ad fragmenta Fonteiana? redeam , illa qui- dem.tam prisca orthographia scripta sunt , ut certe pro- babili admodum argumento non destituatur qui iis sum- mae vetustatis honorem vindicnre velit. Vereor tamen ut hoc ipsum , quod cjuidem in hoc negotio longe opti- mum foret , satis firmum sit : potuit enim fieri , ut li- brarius sollicite exprimeret autiquissimi exempli scriptu- ram , quo tempore libido ad recentiorem scribendi ratio- nem eam immutandi iam vulgo invaluisset . 9. Qua3 fuerant quatuor folia grandis moduli , nunc plicata quaternionem decimum et sextum efficiunt , cuius paginae numerantur 122 — 128 b. Ex his duo et dimi- dium ad oraticnem pro C. Rabirio perduellionis reo per- tinent , quorum unum ea coutinet quae in parte super* stite a verbo expectatio , c. 5. ( p. 333. edit. Neap. v. 3. ) usque ad verba si mihi es — c. 6. ( p. 336. v, 11.) leguntur : reliqua inedita sunt : unum autem cum dimidio initium orationis pro Sex. Roscio Amerino prse- bent ad verba firmo preesidio c. 2. ( p. i3o. v. 11. eiusd. ed . ) Hse pagiuse , dum ad propositam libri for- mam redigerenlur , in extremis versibus , versuumque al- terius columnas verbis , grave detrimentum acceperunt , quod in ineditis ex coniecturn , quatenus fieri poterat, resarciri debuit . De scriptura , cuius satis bonam imita- tionem proposui , hoc animadvertendum est , litterarum Golhicarum auctorem huius generis latinas , novis auc- tas , genti suae dedisse : orthographia , licet quaedam pri- sci moris vestigia servet , aevum tamen recentius prodit . 10 . Reliquum volumen explent , iis quarum recen- sum bactenus confeci longe numerosiores , quatuor et qua- draginta paginse ex A . Gellii noctium atlicarum commen- tariis desumtse , grandes , quseque propterea in libro ut nunc est , maiorem paginartim numerum conficiunt. Iste codex , utextabula apparebit , litteris satis moleste ex quadrata fornia detortis scriptus , duabus columnis tre- decim haud amplius versus in unaquaque pagina exhi- bebat , ita ut singulos libros ampli voluminis molem complevisse necesse sit : quo minus spei erat , qucniam in oranibus quae legerera primi libri particulas agnoscebam(*), aliqua ex Octavo libro iis interposita delitescere . Neque iu iis quse contuli bonarum lectionum quicquam inveni : et graeca , vacuo relicto spatio, omissa sunt . Auctoris nomen , librive numerus , nullibi comparent. (*) Maiiis V. 111. , qui biblio- que omncs medicamento im- thecarii iure usus , optimo at- buit , certiorem me fecit non- que in re simili prorsus teucn- nulla , sed valcle pauca , e\ se- do consilio , librum dissoluit , cundo tertioque libro folia in- paginas grandes explicuit , at- veuiri . 2 7 Iam quod ad editionis consilium attinet , illud in- stitutum secutus sum quod Iuvenatio ct Herculanensium voluniinum clarissimo editori , atque diu ante eos Ful- vio Ursino et Radbodo Scbelio , aliisque praeterea praecla- ris viris placuit , ut quid singulis paginis , versibusque contineatur , quam late pateant lacunae , quot seu versus seu litterse perierint vel legi non potuerint , praesertim in iis quae maioris pretii sunt , accuratissime ante oculos proponerem : ita enim viri criticae artis periti qui ad co- dicem accedere nequeunt , tuto sese in emendando stip- pltndoque exercere poterunt : ii vero praecipue , qui post me hasce mernbranas tractabunt , hac rationc se valde adiuvari sentient . Ea est enim buius investigalionis in- dob>s ubicumque scriptura oblitterata est , nt vix ab uno perflci possit : alius postea , deinde alius plura quam primus editor feliciter divinando assequatur , atque a coniecturis progressus etiam oculis agnoscat: atque haec profecto unica ad omnia paulatim in huiusmodi codicibus exculpenda via est . Ego vero , si alins ea de quibus de- speravi a se perspecta esse monstrabit , sive etiam, licet inagna ndbibita diligentia , me nonnunquam errasse , mi- nime me ignominia affectum esse arbitrabor : quin potius boc consequar ut eosdem viros gnavos fidei mece testes babeam : ceterum non mea res agetur sed communis litterarum utilitas , quae bonis omnibus semper carissima fuit , et esse debet . Inter huius libelli argumentum disceptationemque qua3 mihi cum Angelo Maio V. 111. intercessit , ea af- fiuitas est , ut rei ingratce et ex mea quidem mente pe- nitus abolitae mentionem facere cogar invitus . Id autem non tam res ipsa facit : lis enim inter eruditos suscep- 28 ta iudicibus qili semper novi existent diiudicanda tra- ditur , qui , si veri iudices sunl, ipsi inquirunt: — quam propter illorum opinionem faciendum est , qui laedendi viri praeclari causa me scripsisse sibi vel aliis persuase- runt; quos , si omnino de re silerem quae in Ilalia ser- monibus nimium percrebuit , nescio quid de silentio meo dicturos fore arbitror . Ego vero , accepta viri 111. adversus me disputa- tione, olim quidem rescripseram , sed absolutum libellum in scrinia reposui , quum propter alias rationes complu- res quas promere buius loci non est , tum ne acrius contendendo facerem ut eum virum qui , ad prolatandas antiquitatis litteras natus , insigni fortunoe strenuissimam indus-triam adhibet , ea protulisse pceniteret , quorum prsestantia senili litterarum aetati novum vigorem infun- dere queat , quseque mihi fortasse praeter ceteros iucun- da et accepta sint . Talem virum laedere morum meorum non est , etsi propter qusedam quae illi commoto excide- rant , opus videri poterat , ut existimationi meae apud eos qui me librosque meos non norunt consulerem . Ita- que quum eum Romara migraturum comperissem , lae- tarerque illi mandatum esse ut , quod in Ambrosiana bi- bliotheca tam luculenter praestiterat , idem in "Vaticana proestaret , sibi honorem , nobis omnibus summara uti- litatem quaereret , in huius opellae angulo , breviter et quasi de aliena re , de his disserere constitueram de quibus inter nos non convenisset : ceterum vero nefas ducebam praeterquam felicibus verbis faustisque ominibus excipere virum egregium . Interim autem , dilata libelli editione , quae membra- narum iteratam pervestigationem requirebat , cui feriae sestivaa obstiterant , Romam venit Maius , edoctusque cre- 2 9 tlo ab iis qui ex diutina consuetudine accuratam mei uotitiam habent , me , ut cetera in me,minime ampla sint, ingenuo certe et candido animo , alienissimoque ab omni livore et detractandi studio , veritatisque cum summa simplicitate studiosum esse ; conceptas offensio- nes haud gravate deposuit , et mecum , quod inter viros bonos facile fit , ita in gratiam rediit , ut , qui antea , quo tempore ille me sibi inimicum credebat , communi nomine propter aceepta ih lilteris beneficia illi obstrictus essem , nunc etiam peculiari meo eum mihi ornandum colendumque habeam . Exiguo deinde tempore interiecto nuntiata est librorum de Republica , magnarumque ad Fronlonem atque interpretem Cicerouis accessionum in- ventio, Romanaque viri 111. commoda , prima bibliothecac perlustratione parta , Mediolanensibus exaequata fuerunt: quibus ut insigniora sperare vix sobrii esset,plura tameu alia egregia successura esse auguramur : iam vero , etiamsi nul!a praeeessisset gratise reconciliatio , tamen non com- misissem , ut viri 111. in rem litterariam recentia merita pnrum iucunda disceptatione exciperem . Itaque quum de Frontonis editione Berolinensi tum de scholiorum ad Cice- ronis orationes auctore , verbum non faciam , qui praeterea ambo scriptores , magnis incrementis locupletati , haud parum lucis ad ea diiudicanda de quibus inter nos non conveniebat , accipient . Unam tamen rem attingam quee sine omni controversia tractari potest, ut satisfaciam com- pellanti Heinrichio v. cl. philologo eximio,- cuius si quis adeat quae in Addendis ad Kiloniensem fragmento- rum Ciceronianorum editionem , super illa re de qua dic- turus sum , scripsit , disserendi necessitatem mihi impo- sitam esse facile perspiciet . 3o Scilicet dixeram , in dispositione fragmentorum Scau- rianae diversaui ab ilJa quam 111. Maius secutus est a me rationem iniri: id quod obiter allatum quum ill. Maio, tum aliis eruditis viris quibus summum honorem libens habeo , sine iusta causa dictum , accusationemque habere visum est . Itaque quam longe haec tota res a pravo reprehensionis studio absit , et quam omnino non inconsiderate dicta , demonstrandum est : quod si perspi- cuum fecero , multi an pauci in sententiam meam trans- eant , id minus curo . Sex omnino foliis , praeter illam laciniam quae in se- cunda editione ad calcem reiecta fuit , Seaurianae reliquias in Seduliano eodice continentur ; hsec quum ad excipien- damscripturam recentiorem complicata sint , sequitur ea- rum dispositionem , ubi sermonis consecutio nihil indubie prodit , a coniectura pendere. Iam vero secundura Me- diolanensis editionis ordinationem tria habemus fragmenta: primum quod in secunda editione tres primas sectiones tenet : aherum a quarta usque ad undecimam extenditur: tertium postremas a duodecima ad decimamsextam com- plectitur : atque , quum ipse eruditissimus editor tradi- derit primum uno folio contineri , computato versuum numero rationibusque subductis , sequitur , secundum tria , tertium duo folia tenere . His expositis , dico me arbitrari tertium fragmentum primo prseponendum esse , ita ut sine ullo interstitio coniungantur , et pro tribus duo tantum fragmenta fiant: primum a sect . 12. et verbis Te clixi , incipiat : utrumque tribus foliis constet , inter quae unum foliorum par interciderit , medium qua- ternionis . Atque iam nunc temeritatis nota me liberavi : membranoe euim huic ordinationi miaime intercedunt ,. alteri nosi favent. 3i Flngitat autem ^illam quam ego proposui , nisi orr.nia me decipiunt, rerum verborumque in capitibus i6 . et 1. manifesta conseculio . Cicero enim, postquam crimen de Bostaris nece diluerat , idque in matrem adulteram atque Arinem coniecerat , ac scelus interfectse uxoris in eun- dem contulerat ; haec quidem crimina facile se refellere potuisse ait , quod argumentis uti potuerit , crimenquc non totum ex teste penderet : scilieet id agit ut testium fidem elevet , quorum testimonia refeliere non poterat . (c. i5.) Agmen tu mihi induces Sardorum et cater- vas : — - non potero equidem disputare — quemadmodam cuin quoque mihi confligendum sit considerabo . Si— una vox est omnium lestium — quid agam ? cum singulis dis- putem ? Iam vero exempli gratia contra unum ex te- stibus sermonem dirigit quem paulo supra clamantem iu- duxerat : poposcit , imperavit , eripuit , coegit : — Quid ? ( in qua quidem voce c. 16. abrumpitur: primum a soquentibus incipit — ) non habuisti quod dares ? habuissc se dicit . — Quce potest eloquentia disputando ignoti ho- minis impudentiam confutare ? Non agam igitur cum illa Sardorum conspiratione subtiliter — sed contra impetum illorum impetu — confiigam . IVon est unusquisque mihi ex ill.orum acie protrahendus , ncque cuin singulis — pu- gnandum : tota est acies illa uno impetu prostemenda: qua? mihi quidem evidentissime ad illa quse de agmine et catervis Sardorum dixerat composita esse videntur . Ilis disputatis , anlequam ad crimen frumentarium dilu- endum accedat , de genere accusationis , de Sardis , postre- mum de Scauro , se dicturum esse declarat . Ac de ac- cusationis quidem genere quse dixerat eorum prima et ul- tima leguntur ( c. 3. -— 7. ): ubi in lacuna quae inter 3. et \. scctionem patet , ea olim locum habebant verba , quae 32 Servius attulit : ab ipsa stWa homincs mecum colloque- bantur; aralores scilicet a Verre eversi: disputationis de Sar- dis quae a s. 7 ad 11 legitur , conclusio iotercidit, siiuul cum reliquis omuibus quae sequebantur . lain vero secuu- dum eruditissimi editoris dispositionem post s. 12. secu- tae essent disputationes , priraum de Scauro, quae, ut Asco- nius docet , post duas partes orationis pertingebat ; de- iade illa de re frumentaria , quae paucis absolvi non po- terat ; tum de morte Bostaris , quam prolixam fuisse corn- probant quae ipse ili. Maius ex Martiano Capella affert : scilicet mortis repentinae causas varias ibi ab Oratore al- latas fuisse ; postremum de Arinis uxore: quibus omni- bus absolutis iterum ad testes exagitandos reditum fuis- set -. Sic autem, quoniam Asconio teste comperimus illa quae s. 6 iuitio legimus circa medium orationis posita fuisse, omnia crimina propter quoe Scaurus in iudicium adductus erat , vix quarta parte orationis attigisset Gicero ; nam ad frumentarium crimen non nisi post duas partes pervenisset ( absolutis scilicet iis quae de Scauro dixit : ad quae c pH«r/i/ illam pertinere suspicor : Quem purpura rega- lis non commovit , eum Sardorum mastruca mutavit ? ) deinde autem epilogi ratio habenda est , qui , quum misera- bilis esse debuit in reo convicto , brevis esse non potuit . Ita vero in priore orationis parte dimidia nihil contra crimi- na disputasset Cicero ? Ac tum ne conflci quidem potest quae tandem in eam conferre potuisset . Crimina illa quae vere fortasse refutare poterat , in extreraam oradoneni able- gasset post illud in quo in cjanifesta noxa tenebatur Scau- rus ? Hoccine oratoriae calliditatis cst ? aut sic egisse Cice- ronem in aliis causis videmus ? At , quod mea ratio postu- lat , existimari qusestiones de Bostaris nece et de Arinis uxore ia illa parte priore positas fuis53 , id fortasse etiam 33 Marliani Capellae auctoritate comprcbari poterit , qui lias duas quoestiones , loco quem ill. Maius affert p. 4#- , ante frumentarium crimen enumerat : quaestio enim cuius ilie meminit de tribus decimis ea idem illud est : nam de al- teris decimis in Verrinis legimus , atque Scaurus aut iu- bente Senatu vel tertias avare exigere , aut vi , iniussu Senatus , eas eripere potuit . Itaque haec Martiani verba ab altero editorum Kiloniensium , viro pererudito mihique familiari , sollicitata esse nollem : tributa enim ad civi- tates spectabant , a quorum magistratibus exigebantur , ad Populum Romanum nulla ratione pertinebant . Hanc igitur rationem meam veram esse persuasum habebo , donec argumentis meliora docear in re quae uni- ce argumentis conficitur . Haec autem , ut dixi , ideo dis- putavi , ut appareret me rationibus permotum , non ob- trectationi indulgentem , illam quam III. luculentissiraa- rum reliquiarum vindex in his solutis foliis disponendis secutus est rationem improbasse : atque his peractis ad vota gcatulationesque V. 111. offerendas redeo , quem de propensa mea erga se voluntate nunquam posthac du- bitaturum esse confido . 35 M. TULLII CICERONIS O R A T I O N I 5 P II O M. F O N T E I O PAGIN« TRES QUAE HACTENUSNON LEGEBANTUR V_Joghanti mihi de librorum Latinorum ex vetustate fa- tis , mullis iudiciis et documentis probatum est , eos nun- quam magis negleclos fuisse , et minore numero in homi- nutu manibus versatos , quam illis saeculis quae Francisci Petrarchae , singularis viri , et quem iure , Ciceronis ver- bis , paeue divinum vocare licet , aetatem proxime praeces- serunt: eorumque neglectum ab eo ipso tempore invaluisse quod in ceteris rebus omnibus pro nobilissimi aevi , quod subsecutum est , initio , iure celebratur : scilicet ab undeci- mo postChristum natum saeculo. Etenim tribus vel quatuor illis saeculis post Ottones Imperatores tlorebant quidem civitates ltalae viris armisque , legibus quoque et liber- tate , mercaturaque et artificiisj renascebantur etiam cutn poesi , quae vernacula lingua uteretur , artes liberales pin- gendi sculpendique et aedificandi , quae mente conceptas for- mas , nou traditas ab antiquitate caeca imitatioue , exprime- rent -, quae omnia sive initium sive iucrementa ex eo tem- pore ceperunt quo Imperatorum Saxonum legibus discri- men, quo Langobardi a Romanis disiungebantur, ita labefac- tatum est ut deinde sensim concideret . Verum , his tantis bonis in vitam induclis, rerum Romanarum memoriae stu- diique Italicos incuria incessit , quae apud Romanorum ne- 3 • 36 potes, quamdiu se Romanos atque sub barbarorum exoso iugo eonstitulos cogitabant , licet pro accisis rebus , sed ta- men colebaotur : atque hpc vel maxime modo factum esse \idetur , ut Grammaticorum scholae in Italia undecimo sae- culo interirent . Itaque paucorum admodum scriptorum K- bri illis saeculis transcribebantur , et eorum qui muha edi- derant , nonnisi pauca quaedam : id quod ex codicibus qui in bibliothecis supersunt apparet : quuna plerique ex qui- bus plurima serius in lucem redierunt, non ex ultima vetustate sint , sed litteris, quas vocant , langobardicis scrip- ti anjte aut circa Liutprandi aetatem , qui , licet natione barbarus , summam tamen optimarum Ktterarum et utrius- que linguae peritiam sibi comparaverat . Nam graeci quo- que sermonis notitia post Ottones demum intereidit . Ac magnum profecto atque illustre Ciceronis nomen Dantis aetate erat , eius tamen paucissimi libri in ho- minum manibus versabantur . Ex Rhetoricis , cum libris ad Herennium , legebantur libri de Inventione : ex phi- lospphicis , libri de officiis, de amieitia , de senectute : epi- Stolarum ne una quidem: oraiionum, Catilinariae , Mani- liana , cuni aliis nonnunis in quibus eximia quaedam elo- quentia suspiciebatur , atque in earum numero subditi- tiasillae, quibus , partimXYI. saeculo , partim nostra de- murn aetate , a viris siimmis mendax auctoris nomen de* tractum est : deuique Philippicas , sed mutilatae: neque Ver- rinae ipsae plaue incognitae erant . Reliquae in uno aliquo codice superstites latebtnt: quae , renato litterarum studio , incredibili ardore ab Italis eruditis ubique investigatae fu- eruut ', extabant autem partim singulae , partim in cor- pora colleetae; sed omnes qui nunc conspiciuntur , fere in- numeri harurn orationum scripti libri , recentissimi suat , atque ex uuo exemplo vetusto derivati . Quae dum con^- 3 7 Diemoro , iniurius eximii viri laudibus essem si silentio transirem quod in schedis Lagomarsinianis ex codice Flo- rentino ad calcem orationis pro A. Ceecina adnotatnm video , illam a Poggio in Lingnnum sjlvis in Gallia invcntam esse : qued equidem nullibi relatiim esse memi- ni . Ipse quidem P.iggius ( ap. Fabricium Bibl. Lat. II , i5 ) octo orationes Ciceronis a se inventas esse testatur , sed ol)iter , pro mngnanimitnte sua , rei mentione facta : id quod de rcliquiis orationum quae in commentario Asconii Pe- diani insunt, intelleclum fuisse videtur . Postrema omnium inventa est orationis pro Fonte- io pars , et quidem tam sero ut ea caruerint primi edi- tores V r eneti : propter quam eandem causam raro in co- dicibus collectarum comparet , atque , ubi extat , ultimum fere in illis locum tenet . Ipse autem codex in quo ser? vata fuit adliuc superest , in tabulario Basilicte Vaticanns asservatus : quem illic , cum paucis aliis nobilis biblio- thecee reliquiis , ex cladibus direptionibusque urbis toties repetitis evasisse , peene miramur . Iam vero in illo frag- mentum huius orationis cum oratione pro L. Flacco , si- ve potius eius parte aliqua , coaluit : librarius enim , su- pra qunm credi potest iilitteratus homo , et qui , propter prodigiosam mendorum multitudinem quce siugulis pro- pe versibus intulit , nihil prorsus oorum quae scribebnt intellexisse vileri potest , non animadvertit , seu quater- nionem integrum, seu plagulas aliquot , ex oratione pro Flacco , quce alternm ex ordine prcecessisse videtur , in mediam pro Fonteio iniectas fuisse : quam integram for- tasse aut certe eius initium haberemus , nisi quatuor primi quaterniones perissent , ita ut quintus a verbis litterarum si veras c. 17. pro Flacco incipiat . Namne credamus orationem pro Flacco in iis quce perierunt ex- 38 titisse, cique mutilse ex ultima parte Fonteianam ab initio mutilam adhaesisse , vetat inscriptio paginarum quae etiam iu fragmento orationis pro Flacco pro Fonteio est . Ne ta- men nimis doleamus hac librarii socordia factum esse , ut maiore orationis pro Fonteio parte careamus quam qua frui his membranis superstitibus potuissemus , hoc am- plius dico , illi errori deberi quod ingens in Fiacciana lacuna suppleta sit . Scilicet,ut nihil ante caput 9. de- sideretur , tribus in locis codex ille , ex quo ista oratio , Poggii ut equidem arbitror sevo , transcripta fuit , gran- dibus foedabatur lacunis : quarum prima ante hos paucos annos , Mediolanensium ope membranarum , non expleta quidem est , sed tamen notabili accessione levior facta : altera in editioue Cratandrina ex codice Germanico sup- pleta fuit : tertia in longe maiore numero librorum ma- nuscriptorum , qui omnes recentissimi sunt , conspicitur . Quippe in decem Lagomarsinianis , Palatinis sex , libris S. Victoris et Gruteri , ac Franciarto primo , cnpitis 20. dimidia pars , a verbis Fufis persolvisse , tum capita 21. et 22. , denique capitis 23. prima vocabuia septem deficiunt : a qua lacuna sex Lagomarsiniani , duo Pala- tini , Francianus socundus, et editiones antiquse immu- nes sunt 5 non quod ex integriore codice totius orationis manaverint , sed quia , inventis membraois Vaticanis , eorum arcbetypa inde suppleta fuerunt . Quum enim isti libri in reliquis quae fragmento Vaticano continentur plurimum ab illo discrepent , in hac parte nullam lec- tionis diversitatem exhibent , foedissima autem eius men^ da reprsesentant . Quae quidem res facit ut ego quoque de Hennci Stephani fide dubitem ; qui in hac parte , sicut aliis locis , ad codicem provocat , quod autem ex illo profert nihil aliud est cpiam quod Naugerius , queui 39 in hac oratione integriaribus libris destitutum fuisse certissimum est , infelici coniectura invenerat . Ulud etiam observatu dignum est , qnod hoc loco atque illo qui in Gratandrina redintegratus fuit idem versuum nu- merus exciderat , repositusque fuit : nam quse extremo cap. 32. addita fuerunt in margine extabant : quae au- tem inter utramque lacunam leguntur , triplicem unius- cuiusque versuum numerum implent : scilicet hinc con- sequitur, aut ex quinquernione duo extrema foliorum pa- ria ablata fuisse , tribus mediis superstitibus , aut utramque lacunam interitu integri quaternionis antiquissimae gran- dissimseque scriptura3 ortam i quod tamen minus qunm illud alterum probabilitatis habet . Hunc codicem contu- ]it olim Gabriel Faernus , vir propter eruditionem acu- menque ingenii vel in splendido illo litterarum aevo con- spiciendus : is pro more temporis satis negligenter de co- dice loquitur , cuius tamen insigne pretium optime intel- ligebat; antiquissimum enim appellat atque unice ad eius auctoritatem provocat ; id vero docere oblitus est , cele- ros ex illo ad unum omnes transcriptos , atque ad eum comparatos pro nihilo habendos esse . Idem porro, quum non semper satis distingueret inter ea quae in codice le- geret et ea quae ipse inveniret , posteros nonnunquam incertos reliquit ; neque varias lectiones omnes enotavit : unde factum est , ut pluribiis in locis emendata co- dicis lectione careamus : quae res rae permovit ut il- lius archetypi lectiones varias in hoc volumine propo- nerem , exclusis tamen mendis horridioribus , quorum in- finita multitudo , quse ab initio necessitatem emendandi imposuerat primis editoribus non nimis doctis , temeri- tatem ultra modum auxit . 4° Atque hoc fraguientum quum ab initio longe maio- re parte totius orationis deficiatur , aliam deminutionis speciem , quae tamen falsa est , in medio praefert , ubi adnotatur omnia de crimine vinario , de bello Vo- conliorum , de dispositione hibernorum ■, deesse : quo- rum quidem capitum tituli in antiquissimo codice mi- nio scripti sunt . At ne forte credaraus desidiam libra- rii cladem fecisse , transilientis quae homini indocto tae- diurn moverent , obstat primum quidem incredibilis ho- minis stupor ; qui , quum sine ullo sensu omnia scribe- ret , eiusmodi rationibus certe non movebatur: deinde, ut concedamus fieri potuisse ut ante eum alius, qui suae delectationi laboraret , id sibi permiserit ; a G. Plinio iu- nipre ( l. ep. 20 , 7. ) docemur , Ciceronem saepius , quse plene dixisset, in scribendo titulis tantum argumento- rum indicasse . Nam quod ille nonnisi orationum pro Murena et pro Vareno nominatim meminerit , ubi id factum esset , sane id non obstat quominus idera de aliis valuisse credaraus . Quis enim , prsesertim quum ad amicum scribit , exempla omnia in huiusmodi re conquirat ? Sed quoniam in hunc locum incidi , haud inutile esse videtur monere , locum illum Plinii ue ab optimis quidem Murenianse interpretibus et criticis ani- madversum esse . Ea enim mutila in codicibus superes- se perhibetur , propterea quod illa desunt quibus orator Ser. Sulpicio adolescenti et Cn. Postumio , de divisorum indiciis , de pecuniis deprehensis , de equitum centuriis , respondit: at nullus alius est in tota oralione locus ad quem Pliuii verba referri possint . Res autem omissae , quae talibus locis explicari debuissent , peti poterant ex commentariis causarum , quos , a patrono diligenter con- fectos , Tiro ediderat: quorum quam insignis utilitas ad 4« intelli genclas orntiones esset , eX iUa parlieula perspicitur t qua , ab Arusinno Messo , sive is Fronto est , servata , ad III. acc. 2. in Verrcm c. 33. praiclare usus est Ful- vins Ursinus . Cetcrum , quod nd hnnc univcrsam ratio- ncm pertinet exponendorum soln commemorntione , non cxplicandorum oratione, huiusmodi capitum , quae ad ni- torem tractando perduccre opera? pretium oratori non visum est , ea non a Cicerone invecta , sed iam a Lu- cio Crasso adhibita fnit . ( Brut. c. 44« s - l ^4- ) Ea porro fragmenta qoae hic prodcunt, Ciceronis qui- dem nomine atque omnino paginarum titulo carent : sed nemo erit qui dubitet illa ad eandem cum mniore frag- mento orationem M. Tullii pertiuere. Et rnultum qui- dem honoris illis decedit ex eo quod ne inter se qui- dem continuantur ; quid ? quod non saiis evidens vids- ri potest sitne primum secundo , an hoc illi praeponen- dum : nam de tertio certa res est . Sed hoc secutus sum quod tam in illo , quod secundam feci , quam in ter- tio, de testibus furti contra IVI. Fonteii quoesturam ser- mo est ; in primo autem de re multum diversa , scili- cet de solutione quadrantaria secundum legem Valeriam , disputatur . Ex his demum fragmentis perspicitur, postul?to M. Fonteio a Gallis lege repetundarum , M. Plaeto- rium accusatorem , quod in accusando Verre ilcernt Ci- cero , universam rei vitam per omnes quos gesserat ma- gistratus persecutum esse . Quum igitur Fonteius trium- viratu et quoestura , Marianis Cinnanisque temporibus , functus esset , accusator pecuuiarum per vim atque iniu- riam captarum oonciliatarumque crimen in utrnmque ma- gislratum contulerat : nequc fortasse a GalJia provincia prorsus alicna qucestura; ratio erat : tamctsi hic magistra- lus in urbe gestus fuisse videatur . At in his quae nunc postlirainio redeunt id agit patronus ut quassturae cri- mina diluat: triumviratus ratio , quam se similiter red- didisse ait , tota periit . Atque ne id quidem liquido apparet cui muneri procurando triumvir creatus fuerit Fonteius , monetalisne an coloniis deducendis : nam de aliis huius nominis magistratibus propter pecunias men- tionem , in qua maxima tractanda procurandaque ver- satus sit , omnino non cogitandnm est . Sed illud in utrumque triumviratum cadere , de monetali quidem per- spicuum , de altero, coloniis deducendis vel agris dividun- dis j aeque compertum est ; quo qui fuugerentur agro3 publicos vendebant , privatos emebant , prout res exige- ret-. Ac sane probabile est L. Cinnam hoc delenimento divisionis agrorum , quorum post sociale bellum maxi- ma copia erat , militum atque plebis egense animos si- bi conciliare voluisse ; neque , quominus legem agrariam latam esse credamus , id obstat quod nulla eius mentio fiat in tam ieiunis illius temporis annalibus : nonne enim M. BrUti coloniam Campanam , quae sine dubio ad eosdem annos pertinet , nisi Cicero eius meminisset , omnino ignoraremus ? Neque huiusmodi assignationis vestigia ma- nere poterant , quum, rescissis per Sullam victorem actis Cinnae , quicUnqne sive in coloniis sive viritim agros acceperant , iis iterum pellerentur , ut Sullanis militibus cederent ; quorum filios eadem calamitas manebat , quo veteranis Iulianis sedes pararentur . Sed , quanquam res certo definiri nequeat , Marcique Fonteii nomen in num- mis non compareat , tamen , quia Cicero eum magistra- tus ante oculos civium gessisse dicit , de monetali po- tius quam de agrario triumviratu cogito . 43 Quaestura Fonteii post Consulatum L. Cinnae et L. Flacci colloeanda est , Cicerone diserte profitente eum in solvendo secundum legem Valeriam superiorum qu«- storum morem secutum esse : tum vero ante Scipionem et Norbanum Coss. in quem annum Hispaniensis legatio incidit . Utrum autem anno ab U. C. 66*7. secundum Catonianas rationes , quas seqiti soleo , an potins sequen- ti adscribenda sit , quando de anno praeturae disputabi- mus , disquirendum erit . Hispaniensi legatione Fonteius functus est quo tem- pore Sertorius se in Hispaniam contulit. Scilicet pro qusestore in illam provinciam legatus , ut ex eius tempo- ris usu colligitur . Legatio Macedonica secnta est , in qUa provinciam a Thracum depopulatione defendit ( pro Fon- teio c. 16. )j qui , revulsis semel per Archelai irruptio- nem claustris , cum Dardanis aliisque finitimis Barbaris miseram provinciam diripiebant . jEdilitatem transmisis- se arbitror , neque enim huius mnneris gratiam iit per- oratione silentio prseterisset patronus ; idque , cplum octo- n; ex lege Cornelia crearentur praetores , sedilitate autem curuli bini tantum quotannis perfiingerentur , ab ltomi- ne non omnino primarii ordinis sine populi ofTensione fieri poterat , quam Mamercus jEmilius , maximis divitiis et summa nobilitate , qitum id faceret , incurrit . Praeturae annus aliquantttm babet difficultatis . Pri- mumenim,quod Manutius statuit , Fonteium peracta in urbe praetura Galliae praefuisse, id quidem secundum enm rntionem est quae illis temporibus tn republica plerum- que obtinebat: attamen tunc quoque interdum ipso ma- gistratus anno cum imperio ad exercitus mittebantur praetores; quod ut in M. Fonteio potissirnum decernere- tur , eximia eius laus imperatoria et difficillima reipubli- 44 ecc tempora suadere poterant : quin plurima extra ordi- nem in illo genere faeta esse ciedi licet , quo tempore eques Romanus pro Consule exercitum ducebat . De trien- nio quo Gallice prsefuit Fonteius lioc quidem certum est, eo imperante exercitum Cn. Pompeii in illa pro\incia hibernasse ( pro Fonleio c. 3. ) , id quod accidit Lucul- lo et Cotta Coss. a. U. C. 678 : ac superiore anno ma- ximum frumenti numerum inde ad exercitus Romanos advectum esse ipse Pompeius dicit in epistola , inter ex- cerpta ex Sallustii historiis , quam iisdem Coss. initio anni ad Senatum scripsit ex Vacc^is ( cf. Plutarchum Lucullo p. 4^4 E- Sertorio p. 679 C. Pompeio p. 628 E. ): id autem Fonteio procurante factum est ( pro Fon- teio c. 1. ) . Sed quum nulla de his annis controversia esse possit, illud quaerendum restat , utrum ad explen- dum triennium is attribuendus sit qui prgecesserit , an. ille qui sequatur . Equidem Fonteium imperium in Galliis suscepisse arbitror L. Oclavio et C. Cotta Coss. ((377 ) , quo ipso anno frumentum in Hispaniam misit : constat enira , fraclos a Cn. Pompeio populos qui arma sumserant , ab illo penitus subactos fuis&e . Atque illud quoque manifestum est, si , quo tempore Pompeius Gal- lis arma intulit , Fonteius ei provinciae prsefuisset , hu- ius rei mentionem facturum fuisse Ciceronem , qui hi- bernorum exercitus meminit , per quae cognoscendi prae- toris qui provinciae prccesset facuhas data militi fuerit . Videndum ergo est quibus Consulibus ad bellum Ser- torio infereudum profectus sit Pompeius . Ac nibil qui- dem ad hoc cognoscendum in historicorum narrationi- bus subsidii habetur ; verum omnia expedit Pompeii epistola apud Sallustium , qui a profectione ad pugnas ad Turiam ( ita enira in excerptis Sallustianis reponendum 45 est , pro Durium ) et ad Valetitiam , unoruin tantura hi- bernorum meminit, quae receptis Gallis , Lacetanis , In- digetibus , sub Pyrenasis montibus in citeriore provincia coilocata fuerant: quod qttutn ila sit , atque pugua ad Tu- riam ad annum 677 pertineat , minime audiamus Freins- liemium, IQ horum temporuin rebus gestis ordinandis ilagitiosa levitate vcrsatum, qui Pompeium D. Bruto et Mam. JEmilio Coss. ab urbe profectum esse , eodemque anno tn Hispaniam pervenisse , statuit . Quid ? quod tan- ta hominis negligentia est ut dicere sustineat , Fonteium illo anuo, 675, Galliae prsefuisse , neque videat hoc pac- to quadtiennium , out etiam amplius , eius imperio tri» bui . Haec ideo prsesertim disputavi , quia in rebus quee a valde paucis iuvestigantur habet quandam Freinshe- mius auotoritatem qua incauti decipiuntur : Brossius au- tem quid de hac re senserit, diligens admodum et ac- curatus auctor , quum eius libro caream , dicere non ha- beo . Ut redeam ad propositum : siquidem Fonteius a. 677 imperium in Gallia suscepit, necesse est , ut in- tegrum eius sit triennium , id illum per annum (79 retinuisse . Accedit , quod ea erat his temporibus anni Romani perturbatio ut Kalendse lanuariae a. 679 circa Novembris Iuliani proleptici inilium inciderent , atque nullo modo statui possit exercitum Romanum ante eas iu hiberna discessisse . Iam quum per legem Corneliam anna- lem , nisi octo annis a quaestura intermissis , proeturam ge- rere nou liceret, sequitur, potuisse Fonteium , si eius quce- stura ad annum 667 pertinet, praeturam in urbe gere- re anno 676, ut anno post in provinciam iret : coutra , si sequente anno quoestor fuit, necesse est eum ipso prsslurse anno in Galiam esse profectum . Omnia incerta sunt de anno quo Cicero hanc cau- 46 sam defendit : id solura coastat , quod optime vidit Ho- tomanaus , actam esse post lataoi legeui Aureliaui . Ita^ que aatequam reus fieret Fouteius tres quatuorve aaui traasmissi suat 3 aeque quamdiu iudicia apud seaatores erant cum aliqua spe accusari poterat Sullanus irapera- tor, quautumvis crudeliter proviaciam sibi creditam la- cerasset . Verum aequioribus iudiciis , disseotieotibusque inter se Sullaois , quum paulatim sese coufirmasseot olim victi , ille quoque , cum aliis earuadem partium homi- nibus , a veteribus inimicis oppugnatus est . Certe L. Hirtuleius , quem laudibus ornabat accusator Plaetorius , idem est qui quaestor sub Q. Sertorio militavit , Maria- naruoi partium vir : quem Romae laudari potuisse , quum adversus imperatores Seoatus puguaos et vicisset plus semel et taodem occubuisset , maoifestum testimo- nium est infractos fuisse crudelium belli civilis victo- rum spiritus , et potuisse peti ex iis ultiooem , dum- modo illa civilis furoris scelera silereutur quae multo maxime ad vindictam stimulabant . 47 > -L ORTUISSEANI jLXUCTORITATEM 90 TADISSOLUITUT DICOSECUTOSQUID OMNESALIIDIS ACCUSSASQUID SOLUERINTNAM REPRAENDIS ITAEGODEFENDO Namquodinta M.FONTEIUMIU BULISDODRANTA DICESITAQUEGON RISETQUADRAN TENDOPOSTLEGE~~ TARIISQUASAIT UALERIAMLATA""" ABIIIRTULEIOIN9 TE . . TITUTASFONTEI H QUAESTOREUS OFFICIUMDESI QO QUAEADTITUM DERATNONPOS flu CRISPINUMQUE SUMEXEISTUMA ALITERNEMINEM REUTRUMIPSE SOLUISSEHUNC ERRETANUOSINER OMNIUMSUPE ROREMDUCEREUE RIORUMHUIUS LITQUAEROENIM AUTEMOMNIS ABSTEM.PLAETO QUIPOSTEAFUERINT RIPOSSITNETIUI I 48 PSIPROBATAESSE NOSTRACAUSSASEI QUAINREABSTEM. FONTEIUSACCUSA TURAUGTOREM HABETEUMQUE M TUMAXUMELAU DASHIRTULEIUM QUAINREAUTEM LAUDASHIRTULEIUM FONTEIUSIDEMFE CISSEREPERITUR REPRAEHENDISSO LUTIONISGENUS EODEMMODOHIR TULEIUMDISSO LUISSEPUBLICAE TABULAECOARGU UlNTLAUDASILLU^VJ Q UODDODRANTA RIASTABULASIN. TITUERITEASDEM FONTEIUSINSTITU ITETEODEMGENE REPECUNIAENAM NEFORTESISNES CIUSETISTASTABU LASEXEISTUMES .D E.. RISAERISALIAENI RATIONEMPERTI NEREOBUNAM CAUSSAMETINU NOGENERESUNT INSTITUTAENAM CUMPUBLICANEIS QUIAFRICAMQUI AQUILIENSEPQR 08 49 ► CITK . . IN EMONEMOIN o, X IGIUMREPERIE TURATQUIHOMI QUAMIUDICES NESSEIQHOCGENE REPERIETURQUI REQUAESTIONIS UNUMSEINQUAES ACCUSATOSETRE TURAMFONTEIO PRAEHENSOSUI NUMMUMDE DEMUSPREIMUM DiSSEAUTlLLUM TESTIBUSDIFFICI EXEAPECUNIA LESTENIMEUM QUAEPROAERARIO QUIMAGISTRATUI 6 SOLUERETURDE o PECUNIAMDEDE i TRAXISSEDICAT RITNONAUTINDU NULLIUSINTABU CIODIOUTDEICAT LISULLAHUIUS AUTCOGEIRE ... I FURTEISIGNIFICA ONEDEINDESE . i TIONULLUMINIES QUAGRATIATESTES NOMINIBUSIN DETERENTURTABU TERTRIMENTIAU LAEQUIDEMCER o DEiMINUTINISUES TEINCORRUPTAE 5o x\_TQUElNTEGRAE MANENTFAGOM NISAMICISSUM MASFONTEIOFU ISSETANTUMHO MINUMNUME . UMIGNOTISSU MORUMATQUAE ALIENISSUMORU - PEFERCISSEHUIUS CAPITICONSULUIS SEFaMERESIPSA TAMENACRATIO t .'.,, ERARUMCON FECTIOQUETABU LARUMHABETHANC UIMUTEXACCEP TISETDATISQUID QUIDFINGATUR IXUTSURRUPIATUR AUTNONCONSTET APPAREATACCEP TASP.ROMANO PECUNIASOMNES ISTEIRETTULERUNT SEIPROTINUSA LIISAEQUEMAG NASAUTSOLUERUNT AUTDEDERUNT UT^UODACCEPTU P.ROMANOESTID DEXPENSUMQUOI PIAMSITCERTE NIHILPOTESTES SEDETRACTUM SINALIQUIDOMU TULERUNTEXEO RUMARCAERA Si D EORUMHOMI NUMQUEFIDEM TESTISNONINUE NEITURINDUCEN TISETTRICIENS SESTERTIOQUAM MULTORUMHO MINUMSESCEN TORUMAMPLIUS QUIBUSINTERRIS GESTUMNEGOTI UMESTILLOILLO INQUAMLOCO QUEMUIDETIS EXTRAORDINEM NEPECUNIAEST DATAIMMOUE RONUMMUSNU LUSSINELITTERIS M ULTISCOMMO TUSESTQUEESTIGI TURI..AACCUSATIO QUAE.ACILIUSPOS SITA.PISQUAM PAUC.SAERARI GRADUSASCENDE REDILIGENTIUS RVTAENORVM QUAMPRDEFEN DATAERARIUMLU BENTIUSIGNOTIS QUAMNOTEISU TATURALIENIGENIS QUAMDOMESTI CEISTESTIBUSPLA NIUSSECONFIRMA RECRIMENLUBEI DINEBARBARORU 52 V^/uAMNOSTRORU HOMINUMLITTE RISARBITRETUR JJuORUMMAGIS TRATUUMQUORU - UTERQUAEINPECU NIAMAXUMA TRACTANDAPRO CURANDAQUER SATUSESTTRIUM UIRATUSETQUAES TURERATIOSEIC REDDITURIUDI CESUTINIEISREBUS QUEANTEOCULOS GESTESUNTADMU TOSPERTINUERUNT CONFECTEEUBLICIS PRIUATISQUAETA B H ULISSINTNUL LASIGND7ICATIO FURTEINULLAA LIQUOIUSDELIC TISUSPEICIORE FERATUR ISPANIENSISLE GATIOCONSECU TASTTURBULEN TISSUMOREIP. TEMPORECUMAD UENTUL.SULLAE MAXUMIEXERCI TUSINITALIAM CIUIUMDISSIDE RENTIUDICIIS ACLEGIBUSATQUE HOCREIP.STATU DESPERATOQUALIS PRO FONTEIO 53 I. i. ( o )portuisse ; an ita dissoluit ut omnes alii dissoluerint ? Nam ita ego defendo M. Fon- teium , iudices , itaque contendo , post legem Ua- Dissoluerint ) Alio quoque lo- co io idocIo peccatum esse in his schedis constat, ac rescribi for- tasse debuisset dissoluerunt . IVam qune proxime pr;ecedebant huiusmodi fuisse quivis vide- rit : l trum iam vobis videbitur in sohendo alium a Fonteio rationem t^ne.ri oportuis.se etc. allato scilicet , uti ex sequen- tibus patet ,Hirtuleii exemplo . ltai/ue contendo ) Tro et ita contendo: pro C. Rabirio fostu- moc.!\.ita conlendo , neminem umquam , c/tto ea pecunia pcrve- nisset , causam dixisse , c/ui in ajstimandis lilibits appeilatusnon csset ; quod non monerem nisi ab iis qui locutionis perraro oh- vi;e non meminerint dubium de interpunctione moveri posset . Postlegem Valeriam) 1'ivc est illa lex \ aleria turpissima , quae crcditoribus quadrantem solvi jussit , lata a L. Yalerio I lacco , consule suffecto a. 666 : de qua fjde Yelleium Paterculum T. c, 23. et (crtium ad Sallustii Ca- til . c. 53 : quam per aliquot an- nos valuisse ex hoc fragmen- to constat : mansisse autem do- nec lege Cornelia unciaria baud paulo niitius rei foenerarire re- medium adhiberetur , coniicio . Hujus vero generis leges in iis tantum debitis valere possunt qiue ante eas latas contracta fue- rmt ; ncmo enim pecuniam cre- derct nisi lege illis negotiis eau- tum esset quaecunque in poste- rum fierentmisi forte acriore qua- dain improbitate haec lex cas quoque solution.es comprehen- Qerit, qu;e, nulla ad aes credituin relatione , in subsequens tempus stipulatae atitea Cuerant j ex lo- cationibus cciiioriis , verbi gra- tia . Ulut lioc fuerit, quum ;cra- riuin P. R. per qua j stores , haud secus quam privati , quadrante dissolveret , eique pariter solve- retur , apparet quam ampla fur- to materies data fuerit , pra?ser- tini quum iisdem tabulis a>s no- vum contineretur quod ex asse , et vctus , quod quadrante solve- retur . Sane igitur optimo con- silio L. Hirtuleius, qiuestor , ut puto , ejus anni , quo lcx ^ ale- ria Jata est , duprum generum tabulas instituerat , et dodran- tarias et quadrantarias : quoties enim quadrante dissolvcret , as- sem quidcm nomini expensum ferebat , dodrantem autem ejus in lucris uoncbat : sin aliter, ni- bi! in tucro : atque contraria ra- tione in illis utebatur qua? po- ]>ulo deberentur,et tuin damuum dodrantis factum esse scribebat. lam qui tabularum conficicn- darum rationcm tenet quas du- plices vocant , Transalpini Ita- licas vocamus ^ is perspiciet boc nihil aliud csse quam quod in re simili argentarii et negotia- tores facturi cssent : atque hinc apparet harum tabularum usum minime,ut feruiit,septingeiilisvel octingentis annis abbinc invec- tum esse , sed ab antiquissirais Itomanorum temporibus in fta- lia perdurassc . Quod quidcm eo quoque confirmalur,quod nul- la fere rcs in hoc toto negotio occurrit cpi.e nou proprio suo vocabulo ex optimorum scrip- torum usu latine dici possit ; in quo tamen altenla lectio me- liora suppeditabit quam lcxica.. 54 PRO leriam latam , a Marco Fonleio quaestore usque ad Titum Grispinum qusestorem aliter neminem soluisse : hunc omnium superiorum , huius au- tem omnis qui postea fuerint auctoritatem dico a Marco Fonteio ) Tn hac lacu- na,quae ex agglutinationeplicatae paginoe orta est , interiit quae- storis nomen cum praenomine omnibus litteris pcrscripto , ut mox Tito plene scriptum legi- mus : litterae vero TE ex no- mine solae supersunt . Fuisse au- tem ipsius M. Fonteii vix clu- bitari potest: non ut ille primus quaestor secundum legem Yale- riam dissolverit , sed ut su- periorum auctoritatem secutus sit . — Perpauca certe nobi- lium Romanorum nomina sunt quae duas illas litteras coniunc- tas exhibeant, neque illa aetate invenio de quibus cogitari pos- sit prgeterquam Hortensium et Metellum Pium : at ne credamus de Eortcnsio sermonem esse , litterarum numerus vetat : Me- tellum aetas excludit , quippe qui diu ante legem Valeriam quaestura functus fuerit necesse est. itsque ) Corruptum scribendi morem qui pro e diphthongum ce ponit , quum in conjunctio- ne que tum in aliis vocabulis , qui etiam in his membranis obtinet , libris invehi rninime velim , quoniarn tam aperte con- tra prosodiam peccat . Ad hoc tamen non inutilis est , ut per- spiciatur habuisse e litteram in illis vocabulis pinguem quen- dam sonum, quem auribns ni- rois obedicntes exprimere volue- runt librarii . Ejusdem pravi- tatis est, quod pro ce quando- que e scribitur , quod tamen vitium jam sub Augusto obtinu- isse ex Ceuotaphio Pisano Caii Caesaris apparet , ubi Colonias nostre , statuce inaurate , sculpse- runt . Titum Crispinum ) Ut hic , sic in codice tabularii et aliis an- tiquioribus Orationum , persaepe Eraenomina omnibus litteris scri- untur,sedpromiscueeliamsigIa. Huius T. Crispini , praeter hunc locum, uulla memoria extat : ne- que omnino alicujus ex Crispi- norumfamiba per duo illa saecu- la quae inter bellum Hanniba- licum et Consulatum T. Crispini T. F. sub Augusto intercedunt . qumstorem ) Sic explico quod • in codice est que , quod siglae lo- co positum esse ex coniunctione litterarum U et E apparetrsi aliter esset , emendationem locus sibi posceret . Apicis ad dextram po- siti , ad significandum accusati- vum , nullum vestigium vidi . Haec autem nota QUE pro quce- store vel qumstorem in libris no- tarum non comparet , video ta- men ea usum esse librarium optimi codicis Lagomars. III Verrinae act. 2 : in fragmento orationis pro Flaeco qucestores (acc.pl.) significat : itaque ad omnes casus obliquos exprimen- dos adhibita fuisse videtur . ISam nominativum sing.una littera Q signifrcari Terentius Scaurus in- dicat . omnis ) Hanc terminationem in hac voce , aliisque qui sub ca- none sunt , haec fragmenta con- stanter servalit : Rabirianae Ro- scianaeque non item : unde,quam mature librariorum i« hac re interpolatio inceperit , perspici- tur. Sed optimi quique, et iuter F O N T E I O 55 secutos . Quid accussas ? quid reprendis ? ceteros antiquissimi libri oratio- num,eam tam s;epe repraesentant, ut iamdiu Ciceroni ubique retldi debuisset , quomodo Lambino {)lacebat , nisi quod vir magnus lune sonum .minus reete per ei exprimit : quod , pneter unum Terentinnum Mauium , contra Grammaticos factum est . accussas ) M. Annseua Cornutus in Cassiodori excerptis p. '2'285 , antiqui , inquit , accussare per dtto SS scripserunt : quam ean- dem scripturam voeis caussa fuis- se testatur: et Quintilianus qui- dem diserte trndit ( I , c. 7 ) Ciceronem liternm S geminasse quoties media voealium longn- rum vel subiecta longse esset , itaque caitssce , casstts , divissio- nes scripsisse : cujus antiqunti moris qui plura exempla affert Marius \ ictorinus , I. p. i'\56 , aussus ,fussus, odiossus , fortasse de Cicerone ipso , certe de ejus temporibus cogitabat . Tn nobili indulgentissimae uxoris Inudatio- nesubAugusto Imp. dicta, quue in liortis Albaniorum extat,atque a Marinio, viro mngno, ex scbedis Ughellianis notabili accessione mactnta fuit , catissa c[u\dem scri- bitur , sed non itidem casstts : us- stts in laudatione Murdiae perscri- ptanomine filise,quam v.cl.Caro- lusFea primus edidit.Qunm^iur- diam eandem esse feminam quae a marito laudetur , ut hoc in transitu dicam, vehementer su- spicor : neque enim obstat di- vortium propter desperatnm fe- cunditatem factum: nam Jiheri , de quibus in altera laudatione" sermo fit , ex priore matrimo- nio suscepti fuernnt. — Id contra factum quam quoil antiquitus 01 tinebat, quando S littera nun- quam geminabatur, ci jottsi pro jussi , ese pro esse ^cribebant , cujus exempla in monumentis extant : ad exprimendum pres- siorem sonum , ut Marius A icto- rinus aijctor est , eum scilicet quem in voce cosk audimus. h\- que id quidem jam tum quumTe- rentius ^caurus scriberet , etiam ab iis qui in oinni re antiqui- tate deleetnbnntur , in uno tan- tmn vocabulo caussa servaltatur : quod tamen ita intelligcndum est , ut scriptio esse,fuisse, quoe- que alia huius generis sunt , qiue Cornuti aevo adhuc minime ali omnibus recepta esset , jam iniiverse obtineret . Ac sane plurimis inter recentioies caussa scribere placuit,pryesertjmin Ci- cerone,atque'id ubique fecerunt: quod non reprehenderem , si in ceteris , ubi endem analogia est, idem facerent . Monendum vero est ne in hac quidem voce ge- minationem exhibere proeter baec fragmenta vel antiquissimum Va- ticanian , vel quemquam ex tot codicibus quorum minutissimas quasque variationes collegit La- gomarsinius i semel tamen apud Gruterum ex proestantissimo Me- telliano cassus allatum invenk). . Atque si fieri quidem posset ut colligendis cuuctis antiquissijnae scriptionis vestigiis , quae certe plurima supersunt in horum codicum praestantioribus , eara quam Cicero gecutus est intio- nem inveniremus , iucundum fo- re arbitrarer illnm in ejus libris edendis adhiheri : profeeto enim verujn est quodille,quem jnm al- legavi, Cornutus dicit, antiquam scripturam in antiquorum libris obsenmndam esse . Yereor tamen ne in multis usum Ciceronis ni- hilominus ignoraremus , quam- quam haud parum lucis ex his membranis effulsit ; et ne in edeudis universis oratoiis scrip- 56 P R O 2. Nam quod in tabulis dodrantaris et qua- tis satius sit eam orthographiam tencre quam antiqui Gramma- tici emeiulatorcs stabiliveruut , qua? tamen ipsa in editionibus minime oblinet . Alia ratio in his Jiagmentis teneri poterat , in quibus meum esse arbitralus sum inconstantiam librarii cor- rigere qui infra eandem vocem bis simplici s littera scripsit : Eabirianas fragmenta ad has leges nonrevocavi . Reprendis pro re- praendis scripsi : syncopen quam recentiores in hac vocis forriia esse statuunt non mutavi , nam ista ne syncope quidem est . 'N e- lius Longus p. 2*229. Elegantio- res et vementer ( ita legendum est pro veementer ) dicunt , et reprendit , secundum primam po- sitionem : prendo enim dicimus , non prehendo . Terentius Scau- rus p. 2256. Peccant cpd pre- hensus curn adspiratione scribunt, cum eam prima persona non habeat . Cornutus p. 2286. Ve- hemens et vemens apud anliquos et Ciceronem iego ; ceque prehen- clo et prendo , hercide et hercle , nihil et nil. Atque ita reprensus in codice tabularii Basilicae \ a- ticame scribitur : verum in edi- tis libris ea scriptio apud Ci- ceronem ubique oblitterata est, praaterqiuiin , si recte memini , in paucis quibusdam locis frag- menti Academicorum : quod in antiquissimo codice servatum fuisse,ex hoc quoque indicio col- ligere posse mihi videor . — Ce- terum ha?c interrogatio , quid accusas ? qitid reprehendis ? quae cum iis qure pfaecedunt nul-i la ratione coniungitur, ita po- sita , uescio quid inconcinnum habet ; quod longe secus est in loco simili pro Murena c. 52. quid accusas , Cato ? etc. JYam quod) Quum ea quse in hoc libro ex tribus orationibus supersunt , tum fragmeuta Ci- ceronis Meciiolanensia et ora- tiones codicis basilicas A atica- na3 in capita divisa sunt , quo- rum unumquodquc a versu gran- dique Jittera incipit . Eis capi- tibus in aliis libris K siglam prasfiguut , quae plurimis locis in uno Catilinariarum , atque in non paucis Kabirianye codi- cibus couspicitur , ubi subinde ab indoctis librariis in alias litteras vci sa est , absurdasque lectiones gcnuit . dodrantaris et quadrantaris ) Jnconstantiam librarii iu ultima voce sustuli: at ne hanc quidem attigissem, nisi alius , quae a so- cordia prolecta foret plane fla- gitiosa, rationem reddere, eam- que a pudenthe oscitantiae cri- mine ad regulae laudem revo- care posse miiii viderer . Ete- nim videmus in liis membranifS dativum pluralcm modo in eis% modo , ut hic , in is mittere . Yerumenimvero ut lianc rcm ex- pediamus, inter lihrarium , for- tasse indoctum et parum atten- tum,et cos distinguanms quoruni ille orthographiam in universum quidem reddebat, sed ita ut 11011- nunquam per negligeutiam ca- nonisque ignorantiam peccaret. Scilicet in his fragmentis pri- mae declinationis dativum plu- ralem semper per / scribi vide- mus , ut tabul/5 , terris , muJtw, alienigen?5 , Cjuorum unum al - terumque jilus semel occurrunt: neque contra hanc regulam quid- quam Jacit praeter ieis . Simi- liter in neutris secuudae decli- uationis is inveuio : qualia suut iudicu5,dat/.<> et accepu\s,ducent/.'? ( sc.sestertiis) : praeterquam quod in hoc quoque genere ieis scribi- Uir , quod tameu aprima ma- $7 F O N T E I O drantaris , quas ait ab Hirtuleio institutas , Fon- tei officium desiderat , non possum exeistumare utrum ipse erret, an uos in errorem ducere ue- nu eis fuerat . In raasculi- lio autem eiusdeiu declinatio- nis genere eundem casura con- stanter per diphthongura eis legimus , uisi quod semel lihra- rius ignoUs testibus scripsit . Ita- que susj)ieor , sivc Ciceronem ipsuru , sive Tironem , aut alium, quicunque eius libri orthogra- phiam stabilivit ex quo hyec transcripta sunt , nonnisi dati- vum pluralem maseulini generis per diphthongum scripsisse , quod discrimen prseserum in continuata scriptura non sine utilitate erat : fuitque in eo for- tasse aliqua ad enunciationem relatio . Tamen in ccteris T lon- gum posuisse arbitror , secun- dum i ucilii in simili re prae- ceptum ( cf. Scaurum p. '226/1.) : cuius usum in rotundatis litte- ris non omnino defuisse , ar- gumentum habeo scripturam quam Langobardicam dicunt , in qua abnormis proceritatis I littera plurimis locis errores transcriptorum peperit , atque inter alia Stalenum nobis iudi- cem pro Staieno exhibuit : quod unum mendum est ex prope inlinitis quibus Ciceronis ora— tiones editae in nominibus pro- priis obsidentur. Jam illud equi- dem probe novi, canonem, quem stabiiire conatus sum , in tabu- lis legum antiquis aliisque in- scriptionibus non observari : id tamen omnino non impedit quo- minus eum sibi accuratiores non- nulli excogitarint : idera certe de Lucilii canone valet . Id dis- piciendum est : veri ne simile sit librarium in his eo modo enasse ut casus , qui nullibi plus quain in rudis hominis oscit;tntia regnat , regulam ex- primeret , qme a curiosioribus pari ratione stabiliri potuit , quam illa I ucilii de I longo in singuJari , l.l in plurali nume- ro a ;!hibendis ? Hirtuleio)\ irmatur liisce mem- branis vera huius uominis scrip- tio , quam contra fragmentum Livianum, epitoinen, et plurimos veterum librorum locos egregie stabilivit Tuvenatius ad fr. Liv. p. XLVIJJ. Fontei ) Vetustissimae mem- branae fere orones genitivumno- miiiiim secundae declinationis qiue i ante ultimam sjllabam habcnt , per unum I productum scribunt, quod in monumcntis plerumque longum est : id tam- etsi a cunctis orthographis au- tiquis , Varrone tprincipe apud Charisium p. 69 , reprehenditur , hi .tamen ipsi , quoniam se ra- tione firmant , id tacite conce- dunt , enunciationem uiium taii- lum I produclum agnovissc , quas poetnrum usu evidenter slabilitur . l.t llinius quiclem , apud Charisium p. 60. , con- fessus est , rationem iu hac re consuetudine superari . Neque Ciceroni aliter scribere placuis- se inde aliquis argumentetur quod iste Aiiax et Maiia scribe- bat : quas enim in hoc genere afferuntur omnia graeca nomina sunt : et contra auditum , quo scriptionem emensus esse vide- batur grammatico prudentissimo Yelio Longo p. 2220. , ille mi- nime scripsisse putandus est . Exeistumare ) Insolita est ista diphthongus anle positionem « 58 V R O lit . Quaero enim abs te , M. Plaetori , possit ne tibi ipsi probata esse nostra caussa , si , qua in re abs te M. Fonteius accus^atur , auctorem ha- bet eum quem tu maxume laudas, Hirtuleium : crua in re autem laudas Hirtuleium , Fonteius idem fecisse reperitur ? Reprehendis solutionis genus : eodem modo Hirtuleium dissoluisse publicae ta- bulae coarguunt. Laudas illum quod dodranta- rias tabulas instituerit : easdem Fonteius insti- tuit , et eodem genere pecuniae . Nam ne forte sis nescius , et istas tabulas exeistumes ad diversam ueteris .aeris alieni rationem pertinere ; ob unam verum, quum ex Coraicis mani- festum sit nequaquam in vera et genuina enunciatione 1 atina syllabam qiue natura brevis es- set per positioncm productam fuisse , recte et ordine ita fe- cerunt , quo quantitatem indi- carent. Huc pertinet quod codex tabularii exhistumare exhibet . D autcm pro I , ubi id in his frag- mentis poni videmus, Cicero pro- cul dubio scribebat : contrarium enim usum a Bivo T ulio demum introductum esse post M. Yarro- nem Cornutus docet ( p. 2284. ). IVeque hanc scribendi rationem ubique in Cicerone oblittera- verunt : sed , ut hoc obiter mo- neam , codices qui emendatissi- mam exhibent recensionem non ideo prae ceteris obsolet;e or- thographia? tenaces sunt : imo quaudoque in optinns longe recentior regnat : scilicet cum Prisciano emendatos antiquissi- m;e scripturae codices Cicero- nis , non omnino antiquissimos requiramus . mssoluisse ) Antiqui in huius similiumque vocabulorum tlivi- sione / aut r Iitteram in sequen- ti versu u Jitkive pneponebaut , ita ut soluo et silun , cxempli giatia, trisyllabi speciem accipe- rcnt ( sic enim intelliyo locura impeditum Caesellii in excerptis Cassiodori p.i5i6. ) : quomodo eos enuntiasse ex Catullo ap- paret : quod zonam soluit diu ligatam : atque inlloratio: nunc marc nunc sihiai . fed Priscia- nus ita dividere iubet , ut pne- ccdenti vocali accedat: iam enim u sonum consonantis ita acce- perat ut s^epe pro illa b eflerre- tur . IT;ec it.tque divisio , quae ad consuetudmem referenda estquae obtineret quum haec scriberentur, longe validius summee harura membranarum antiquitatis argu- mentum afFert quam cetera scri- ptio , quae fieri potest ut diu postquam ex usu exisset , accu- rate expressa fuerit . ad di\>ersan\ veteris ) Ita sup- plevi lacunam ubi nihil extat pneter . d e . . ris: in quo spatii exactissima ratio habita est : eadem lege alii coniecturas tentent . F N T E I 5 9 caussam et *in uno genere sunfe instilutae . Nam cum publicaneis qui Africam , qui Aquiliense Y>OY(torium conducta habebant . . . II. 3. ( re )cite . . . Nemo , nemo inquam , iudices , reperietur qui unum se in quaestura M. Fonteio nummum de- disse , aut illum ex ea pecunia quae pro asrario solueretur detraxisse , deicat : nullius in tabulis ulla huius furtei significatio, nullum in ieis nomi- nibus intertrimenti aut deminutionis uesfeigium reperietur. Atqui omnes iei quos in hoc gene- Aquiliense portorium ) Sup- piementum certum est ; quid autem istud fuerit portorium a M' Aquilio , ut videtur , insti- tutum , equidem plane nescio . Ut hic de Aquiliensi portorio ; sic in Philippicis de iulianis vectigalibus legimtis . (re)cite .. ) Aut recitet, aut reci- tent , aut recitetur, aut recitentur scriptum fuisse minime dubium est , uhi ocidi nihil pneter qua- tuorlitteras cite nssequunlunnam svllnha re cum alia pagina periit. Iluius autem pagina? latus univer- sum quod pag. .\g. repr;esentavi , ita erasum est , ut inter ea quae , modo assiduarn operam impen- deris , legi tamen possunt , ni- hil diiliciiius occurrere credo. nummnm ) Tta conslanter in his frngmeutis scrihitur , quum alias priestnntiores Ciceroniani rodices in hac voce plerumque untim m exhiheant . f irlei ) l)e hac scriptione vi- de quae ad fragm. ITT. dicentur. sltqui omnes hi quos — videmus prenmntur testibus ) Ifcec quidem omnia vi\ leguntur : s;epe ta- men instaurata investigatione ea qiue quadratis litteri-s expressi sic scripta esse prarstare pos- sum , ut stribliginis culpa in librarium conferenda sit . In his oninino contra morem est singularis littera Q cuius ductus rectus lineola transversa decus- satur : qu;e siglae vice fungitur , et qttos exprimere omnino de- bet. Quairs vocem suspicor initio plene scriptam iuisae : omissa autcm verba in hoc , quip ita reposila sunt , ut ilJud minutis ductibus supra versum ponere- tur , postcrius autem ex trihus' ultimis vocabuli qttos litteris ei- ficeretur . T taque , quum ad con\ iecturas confugiendum sit , qui- bus schedarum antiqnitns non ohstare debet , locum inu- grum , pro eo quod mendosum est , Alqui homines sei quos in hoc genere accusatos et reprehen- sos videmuS) preimum testibus, ita constitui ut in ordine legitur . Pro Sex. Roscio , 1. Omnes hi qui sedent . Pro Cluentio , 19. Denique hoc loco causa testi- btts nominibus honestissimis pre- mebatur . Ac profecto in om- nibus libris nos et vos vix sae- pius commutantur quam omties et homines . 6o P R O re quaestionis accussatos et reprehensos uidemus , premuntur testibus : difficile 'st emm eum qui difjicile *st ) Sic infra fr. 5. consecuta 'st : atque in fragmen- tis Rabirianae : nitlla 'st , obses- sio 'st , malum *st : in Roscia- nae sublata 'st : deuique in prae- stantissimo Fhilippicarum co- dice : quai illa barbaria 7 st ? Iloc saue uovuin , et hactenus pr t eter- quam apud Comicos , quos hac sjnaloepha suepissime uti pueris notum est , in libris vix coin- pertum , neque in lapidibus ante Marinium animadversum : ( Iscrizioni delle Yille Alba- ni , p. 1 4 1 . ) qui , quum in laudatione neeessest cxtet , ex variis inscriptionibus datast , relatast , vocitalasl, , subitasL , antrost collcgit: ne cx antiquissi- mis quidem schcdis IMedioJa- nensihus afferlur . Tsam Gru- terum non audio , qui ad c. 45. II. act. 1. 111 Verrej» , uhi Metell. lectioncm probabilis ex probabilist ortam esse conten- dit,talia in codicibus passim inve- niri scribat : qui quidem,si in ex- cerptisGuilielmii eiusmodi scnp- tionem ex longe optimis vetustis- simisque aliquot orationum codi- cibus (iermanis enotatam invene- rat, vituperandus est quod huius- modi variationes nullibi indica- rit ; id ceriissimum est, Palalinos omnes , recentes admodum , et , demtis secundo et nono , mini- mi pretii lihros , ipsi tam pri- sca nullibi exhibuisse . Sed , puto , de llauto , quem ad opti- mos codices recensuerat , cogi- tahat nimium festiuabundus . Ego quidem neque ipse huius rei vestigium pr.eterquam uno illo ex Hiilippicis allato loco vidi , et Lagomarsinius , qui pla- ne minima non negjligeret , eius- modi nihil adnotavit . Neque ullam de hac synalccpha apud Grammaticos veteres mentionem invcui , quum sedulo qutesive- rim : ac ne proprie quidem sc- cundum eorum definitionem syn- aloepha dicenda esset , si aliud artis vocabulum habcremus , quoniam in illa prima dua- rum vocalis littera eliditur : nisi quod \ elius Longus , Lonus auc- tor inprimis et optimye retatis , quippe Quintiliano ant certe Suetonio suppar, in loco ali- quatenns mutilato , p. 2258. , scribit , csse etiam u£>i vocales subducantur , si id aut decor coinpositionis aut metri neces- sitas exigat : ut — adeo in te- neris consuescere multum est . Quid enim poetarum elisio ad orthographiam , nisi de hoc co- gitaret , subductam secundam vocalem in seribendo omitti ? Atque huic rationi persimile quiddam apud Ilorentinos ob- tinet , ubi dicunt lo 'mperado- re , la *ncisa . Et certc , etiam quando eadem vocaiis est quae bis posita colliditur , aliud au- rcs senliunt quum enunciatur dif- Jicile ''st ,ahud quum diJJiciV est . Oratores igitur scribcndi ratio- ne significasse quomodo haec euuntiaii velient , iacile intelli- gitur : qui , quum ita agerent , feceruut idem quod Groeci ora- tores et llato , qui saepe apoco- pen pnebent , quum ii , qui vi- vam loquentis vocem exprimere sibi non proponant , ea \ ix utan- tur . Atque hoc vel maxime conatum restituendie orthogra- phiie vere Ciceroniame iuhibere potest ; non enim semper ita scripsisse censendus est , qui proiecto vocabula in eloquendo non semper ita coniungeret , id F O N T E I O 61 magistratui pecuniam dederit non aut induci odio ut deicat , aut cogei religione : deinde sei qtia gratia testes deterrentur , tabulae qnidem certe incorruptae atque integrae manent . Fac omnis amicissumos Fonteio fuisse : tantum hominum nu- me/Tim ignotissumorum atque alienissumorum pe- percisse huius capiti 9 consuluisse famae : res ipsa tamen ac ratio litterarum , confectioque tabula- rum , habet hanc uim ut ex acceptis et datis quid- quid fingatur , aut surrupiatur , aut non con- stet , appareat . Acceptas populo Romano pecu- nias omnes istei rettulerunt : sei protinus aliis' aeque magnas aut soluerunt aut dederunt , ut , quod acceptum populo Romano est , id expen- sum quoipiam sit , certe nihil potest esse detrao quod saepe decori compositio- nis ofFecisset : quis igitur seiet quando id faciendum sit ? religione ) Perforatis scalpro membranis , ex hac voce, atque ab altera parte in voce littera- rum , tres litteroe perierunt . Ita- que apparet unum tantum L fuisse , licet Capsellius dicat ora- tores antiquos eam litteram in hac voce cum poetis geminasse. deterrentur ) Cod. deterentur. amicissumos ) Membranae,men- dose sed perspicue, habent ami- cis summas . Plane eodem men- di genere unus inter Lagomar- sinianos , in quo sincerissima summ;e antiquitatis vestigia ubi- -que conspiciuntur, Catil. ITT.c.3 , scelerum improbis summum ma- thinatorem , pro improbissumum, exhibet . rettulerunt — soluerunt — de- derunt ) In his tribus vocibus Htterae N et T sic coniungun- tur ut altius productae lineye dextrse litterae transversa impo- sita sit , quod , cum aliis eins- modi , typis exprimi non potuit. Mox id dexpensum in membranis est, fortasst id quoque ad so- num exprimendum . Sane eius- dem generis est quod in loco vexatissimo pro Balbo c. 22. optimae note codex Germanicus exhibet : quid derade semalexat pro quid eraclesem alexam . expensum quoipiam ) Magnam hic locus vim hab< t ad proban- dum id , quod dixi , tabularum apud Eomanos eandem fuisse indolem quam earum quas Ita- iicas vocamus Germani . Fac enim illo modo institutas fuisse quo eae quas in Germania wo- strates tabulas nuncujiamus , iam minime verum erit quod hic ait Cicero . At iri Italicis nihil 62 P R tum . Sin aliqui domum tulerunt , ex eorum arca, e ra III. 4. Deorum hominumque fidem ! testis non inveneitur in ducentis et triciens sestertio . Quam multorum hominum? sexcentorum amplius. Quibus in terris gestum negotium est ? illo , il- lo inquam , loco quem videtis . Extra ordinem- cuiquam acceptura referri potcst quod non alii expensum refera- tur ; quie quidem propria earum vis est . Negotia enim ips <. haud secus quam homines nomina m iis sunt, tamin adversariis quam in codice : ut si quis a populo J.oin aio opus redemtum habe- bat , opus illud iu qu;estoriis tabulis nomen erat , et quod- cuuque eo nomine solveretur,id illi qutestor expensum ferebat . Possumus igitur suspicari quid hoc ioco intersit inter sohere et dare , modo eorum merao- res simus quse in hac re aut ipsi facimus aut ab aliis fieri quotidie videmus . Modo enim sol. itur , quum cle homine ser- mo est cui debetur , modo da- tur , negotio scilicet . iNequeta- raen contendam reiiciendam esse horum vocabulorum significa- tionem consuetam . Id certe ve- rissimum est , ri e inslitutis ta- buhs uullo modo fieri potuisse ut lateret si quid detractum fuis- set : omnis autem interpolatio , comparatione instituta , eviden- tissime arguebatur : quapropter rite coniici tabulas ad commu- nem utilitatem pertinebat. — Quoius , quoi , Ciceroni iure vin- dicatur . arca e ra . . ) Hyec ita divisi quia arca ad rem pecuniariara proprie pertinet , neque intel- ligere possum quid hoc ioco si- bi velit nrcera, quanquam hanc voce.n apud Ciceronera lectam fuisse Nonius significet 1 , 270, et librarius diphthongo 02 per- peram ponenda aliquoties erra- verit : deinde vero , quia praeter verba eradere et eradicai e, quae- que ab iis derivantur , nulla sunt de quibus cogitari possit ; atque proiecto ne de his quidem . Syl- laba ra priina alicuius nominis fuerit ; rationibus verbi gratia . testis ) Pro Fonteioc. 1. Plus ego in hac causa laboris et ope- rai conswno in poscendis testi- bus , quam ceteri defensores in refutandis . ducentis et triciens ) Ut alibi ssstertium vicies , quifigenta mil- lia , sic hoc loco lta protulit pro bis et tricies . — jNumerorum adverbialium terminatio in ens quam Marius Yictorinus p. 2469. tenere iubet , iir optimis qui- busque orationum codicibus ser- vatur . sexcentorum ) Membr. vitiose sescenlorum , ut apud Gruterum DX\ I. 5. sestus : sic ubique vul- garis linguos rudimenta in an- tiquitatis monumentis conspici- mus . quem videtis ) Scilicet in foro atque yerario . iVam ex hoc loco , et illo qui paulo infra est , atque alio quem ibi aiTeram ex-cap. 1 1. Orationis, colligo Romte/quiestu- ra m gessisse Fonteium , cuius F N T E I O €3 ne pecunia est data ? immo uero nummus nu/- lus sine litteris multis commotus est . Quae est igitur ista. accus^atio quae yacilius possit A/pis quam paucos aerari gradus ascendere : diligentius Rutenorum quam populi Romani defendat aera- rium : luhentius ignoteis quam noteis utatur , alienigenis quam domesticeis testibus : planius se confirmare crimen lubeidine barbarorum , cjuam nostrorum hominum litteris arbitretur ? 5. Duorum magistratuum , quorum uterque in pecunia maxuma tractanda procurandaque uersatus est, triumuiratus et quaesturae , ratio seic redditur , iudices , ut in ieis rebus quae ante rationes accusator in aerario ex- cutere poterat . extra ordinem) Extra ordinem pecunia datur quoe non a mensa uumeratur : etenim a mensa pu- blica solvebat quaestor : pro Flac- co c. 19: et ita rationes exige- bantur ut demonstraretur a Se- natu , consulibus , pnetoribus , solvere iussum esse quaestorem , a qunestore mensam : in qua re , sicut hodie , multis litteris opus erat . Similiter autem , quando privati extra ordinem pecuuiam dare dicuntur(pro Cluentioc.3i. ludicem pecuniam ab reo clam atque extra ordinem accepisse ) , id ita intelligendum est , eum qui daret , fiscos domo sua mi- sisse , non per argentarium sol- visse , commotus ) Vro Fonteio c. 1. Kummus in Gallia nullus sine ci- vium Romanorum tabulis commo- vetur . Fro Flacco /. c. Ub num- mus nullus commovetur sine praz- toribus etc. paucos cerari graclux ) Ne- npni quidem qui Iiomae ver- satur dubium esse potest , aera- rium supraforum eminuisse , at- que ad id per gradus ascensum fuisse : horum tamen graduum Nardinius certe nullam ex an- tiquis mentionem afFert . Obiter moneo , cryptas quae tam vastae ; sub monte Capitolino actae sunt , partim ad templum lovis perti- nuisse videri, quae favissae erant : partim ad tabularium , partini ad aerarium , ubi infiniti iili the- sauri repouerentur . Sic intelli- gitur quid significet cuniculos adcerarium agere-.de Ofliciis III. c. 25. Rutenorum) Dixi quaesturam a Fonteio Rorme gestam videri : igitur hoc intelligendum est , quaBstore Fonteio ! utenorum ci- vitati ab aerario Romano solven- dum fuisse ; nisi tamen haec ad pryeturam Gallicam referenda sunt . alienigenis)YroYoa\e\o c.i 7.O/- 64 PROFONTEIO oculos gestae sunt , ad muftos pertinuerunt , con- fectae publicis privatisque tabulis sunt, nulla si- gnificatio furtei , nulla aliquoius delicti suspei- cio referatur . 6. Hispaniensis legatio consecuta 'st , turbu- lentissumo reipublicae tempore , cum adventu L. Sullae in Italiam maxumei exercitus civium dis- siderent de iudiciis ac legibus : atque hoc reipu- blicae statu desperato qualis rate ut nostris testibus plus quam alienigenis credidisse videamini. ante oculos) Pro Fonteio c.n. Magistratibus quos ante oculos vestros gessit . mutos )' Litteram L , cuius ve- ■stigium nullum apparet,librarius omisisse videtur. Quam flagitio- se autem ab illo E et AE com- mutarentur , etiam in hoc et in praecedente versu conspicitur . tabulis sunt ) Membranae per- spicue sint : paulo ante tamen sunt et pertinuerunt : ad quae scripturam buius loci correxi . Hispaniensis legatio ) In ul- teriorem provinciam , quam Cicero , orationis c. 16 , inter Fonteii defensores constituit . consecuta y st ) Pro secuta ' st : de quo huius vocis compositae usu vicc simpli is v. Dracken- borch . ad Liv. XXVII. c. 20, apud quem semel aut bis occur- rit ; in Cicerone frequens est , nonnunquam ex melioribus li- bris restituenda: ac saepe ubi composita in editis libris recte legitur, magna scriptorum pars simplicem exhibet: de qua re v. Garatonium ad Catil.III.c.6. Hoc autem mihi observare visus sum Ciceronem hoc composito tantum in tertia persona ita uti . Obiter moneo illud etiam ad in- dicia pertinere librum de bello Africano diversum ab eleganti- bus Hirtianis libris auctorem ha- bere quod is composito convul- nerari simplicis significatione non utatur solum , quod alter nunquam facit , verum id usque ad nauseam iteret . adventu L. Sulla* . . . de iudi- ciis ac legibus ) Membr. cum ad- ventu L. Sulla? maxumi exerci- tus in Italiam civium dissiderent iudiciis ac legibus . Quae quum manifesto corrupta sint , du plex emendandi ratio erat; al- tera , quam ut lenissimam ele- gi ; altera ut scriberetur c.adv. L. S. maximi exercitus civium in Italia dis. Ante iudiciis praeposi- tionem addidi, quaJ abesse nullo modo potest . — De expedi- tione L. Sullae contra patriam , ad mitigationem rei diras , sol- lemnis quodammodo usus est vo- cabuli adventus ; neque is apud Ciceronem tantum , sed apud Yelleium quoque , quod mireris , valet . Et Cicero quidem hanc vocem generatim de hostili irrup- tione ponit , quum hac ipsa oratione , c. 16 , de Thracum adventuin Macedoniam loquitur. — Exercitus dissidere eiusdem euphemismi est , ut in Marcel- liana armis et castris dissidere legimus — aliaque similia apud alios auctores . 65 M. TULLII CIGERONIS O R A T I O N I S PRO C. RABIRIO AD QUIRITES SESQUIPAGINA. o. ratio pro G. Rabirio ex earum numero est qunsin uni- co quodam antiquissimo codice , a cognitione hominum remotas , usque ad litterarum instaurationem delituisse di- xi : atque eodem volumine praeterea oratiqnis pro Q. Ro- scio fragmentum comprehensum fuisse, diserte testantur co- dices plurimi et nonnullse inter editiones prisci sevi , iu quibus , ubi Rabiriana abrumpitur^ subscriptum est : exec- ta esse ex vetustissimo codice folia duo , cum quibus huius orationis finis et orationis pro Q. Roscio princi- pium interciderit : qua3 adnotatio , cum aliis eiusdem in- dolis , deinde, per incredibilem editorum negligentiam , ab- iecta fuit . Atijue in eo quidem viros minime malos , rjui hsec adnotarent, opinio fefellit , quod , quaecunque in utra- que oratione desunt , ubi se in codice contiger^mt , duobus foliis contiueri potuisse crediderunt ; quse vix unum qua- ternionem , praeter illa folia , capere potuisse arbitror : prae- sertim quia , quo antiqniores codices sunt , eo rarior gran- diorque eorum scriptura est : atque ita se in illo vetustissi- mo , quem vocant, codice rem habuisse, ex lacuna colligi- tur quoe in media oratione est ; unius paginae , ut iidem libri indicant , interitu orta $ quo loco sane non ita mul- tum deest . lure autem summam illi codici a ntiquitatem tribui , ex orthographia quam jn hac ora tione codices piimseque editiones servant , conficitur j quae illam , quam 5 66 in his membranis consplcimus , antiquitate superat: nisi quod synaloephen verbi substantivi ignorat , quae tamen per inscitiam oblitterari potuit. Atque ita emendate scriptus erat , ut in hac quidem oratione, etiam post indoctos li- brarios et temerarios editores , perpaucis locis aliquid ad emendationem requiratur . Sane vero etiam in hac parte schedae nostrae, admodum negligenter scriptae , ad illius prae- stantiam non accedunt . Neque tamen illud asserere au^ eim , librum incolumi re Romana scriptum Petrarchae aut Poggii aetate adhuc extitisse: quum fieri potuerit ut alium seculi sint librarii, V vel VI saeculis antea ex eiusraodi li- bro trauscriptum , in quo illa de exectis foliis adnotatio ex- , taret . Nam Florentiaus quidem Varronis de lingua latina librorum codex , ceterorum omnium fons et parens , sae- culo IX vel X scriptus est : atque in eo , ubicunque la- cunae comparent , adnotatum est in exemplo paginam unam pluvesve exectas fidsse . Iam , quum haec oratio in codice parente eam quae pro Q Roscio est , praeeedat, diccndum erit, aut nihil secu- tum esse eum qui hoc ordine orationes disposuil , aut certe nequecausarum genera , — quarum una vel maxime publi- ca , altera privata omnino est , — neque tempora , — qui orationem ab adolescente dictam post eam collocaret quae in consulatu habita est . Quo magis autem repugno ne ca- sum et fortuitam perturbationem regnare concedam, ubi ordo et concinnitas ab humanae mentis indole recjuiri vi- deatur , eo attentius animum adverti in membranis Va- ticanis, post explicitam pro Rabirio, incipere orationem pro Sex. Roscio , prius etiam quam illam pro Q. Comoedo a Cicerone dictam . Hinc igitur concludebara , orationes Ci- ceronis , eas certe quae non maiora per se corpora effi- «iebant , quales sunt Verrinae et Ptilippicae, antiquitus ex 6; Htterarum serie dispositas fuisse : qui ordo In diversis edi- tionibus paulum discrepare potuit , ita ut in una quidem oratio pro Q. Roscio ante eam pro Sexto , in alia vero Amerini defensio ante orationem pro Comoedo collocare- tur . Firmntur hcec coniectura vel maxime confusione , de qua sunra loculus sum , alicuius partis orationis pro Flacco cum Fonteiana : euudemque ordinem secuti sunt in Plau- tinis fabulis : neque ab illo alienum est monunicntum nobile quod olim in villa Albaniorum extnbat, tabulam dico , ubi tragoediarum Euripidearum ex litterarum ordine dispositus index exhibebatur , cuius pars non exigua su- pererat : eius autem rei ratio Winkelmannum lattrit ( Opp. H. p. 3o{- ) • Quum igitur haec eoniectura nngna veri spe- cie blandiretur , de eo cogitare coepi , quod , si orationes Ciceronianas olim ita dispositas fuisse nobis fingimus ,. at- que ex superstitum numero illas separamus qcua per se li- brosintegros efficiunt, quas supra indicavi ; dein de ens quae pree aliisin Rhetorum et Grammaticorum scholis celebraban- tur et iuterpretabnntur , quales sunt orationes Cruiliuarise , pro Cluentio , pro lege Manilia , pro Arehia , pro Mi- lone , pro Ligario , pro Marcello , pro Deiotaro : illas de- nique qua3 ad rempublicam a Cicerone gestam eiusque exilium pertinent , quum genuinas tum suppositas: quae abhistorice Ciceronisque studiosis in unum corpus composi- tse fuisse videntur : pro Sulla , antequam iret in exilium , post reditum duas , pro domo^ de hnruspicum respon- sis , pro Sestio et in Vatinium , pro Plancio , invectivas Sallustianas , Catiliuarias spurias , quse raro in libris typis expressis occurrunt : his , inquam , segregatis , iam reli- quse sunt : pro Caecina , pro Coelio , pro Cornelio Bal- bo , pro Flacco , pro Fonteio , pro Murena , in Pisonem , de provinciis consularibus , pro Quinctio , pro C. Rabi- 5 * 63 rio Postumo, pro C. Rabirio ad Quirites , pro Q. Ro- scio , pro Sex. Roseio , in P. Kullum de lege agraria tres. Mitto frngmentum Fonteianae , cuius rntio iam exposita est: at, quicunque liunc indiculum inspicit , animndvertet, prae- ter orationes pro Flacco et pro Murena , omnium cete- rarum titulos, si orationes Giceronianas secundum litte- ras dispositas fuisse cogitat , hunc ordinem respicere ; tres primas ad litternm G , reliquas ad P. Q. R. pertinere . Huius autem rei ratio tunc expeditur , si ponimus , ex coilectioneingenti , qu?e plurimis voluminibus comprehensa fuerit , nnum superfuisse quod tres illas contineret quae ad G litteram pertineant , duo aut tria in quo reliquae ex ordine dispositae fuerint . Atque primre quidem tres integrae sunt: ceternrum pnrs mnior lncernto codice mutilae. Jam vero hns posteriorum litterarum orationes non in uno volumine exlitisse, inde prssertim coliigo , quod optimus ille Erfurtensis codex nonnullas ex earuui numero habet , alias non item : quum autem in illis , qua3 ei cum Itaii- cis libris communes sunt , eandem originem in univer- sum ita prodat ut ea minime dubia sit , servavit ta- men commatn , quse , propter 'ofxoionXivrov omissa , ab Italicis omnibus nbsunt . Itnque suspicor illud volumen in quo Rabirinun et Roscianse cum oliis extarent , docto illi , prout tempora ferebant , homini . qui in Thuringicq codice corpus , quod ad vitam publicam Cicerouis specta- re dixi , nonnullis aljis locupletaret , non inuotuisse : il- lud iu Italia aut extitlsse aut huc ndlatum fuisse \ cete- rarum apographi;m festinatius factum Italos accepisse . Ubi desinit huius orntionis pars editn , periodus abrumpitur , qunm Lambinus supplemento explere co- natus , sensum quidem haud dubie assecutus est , a ver- bis aberravit. Etenim in stolida illa , sed tauien multis «9 locis ex laciniia Ciceronianis consuta oratione, ante» quam iret in exilium , quam repudiare prudentum fuit , at Jegere eam dcberent , quod hodie vix quis- quam facit , haec extant: Si C Mavio auxilio fuislis quod in clivo Capitolino fecerat ccedem civium im- proborum : — ut scepe nrjltorum in periculis fe- cistis , sic nu/ic in meis miseriis divinum aliquod au- xilium ostendite: unde minime dubium est ultimum in- cisum ita redintegrandum esse : — cpiod in clivo Capito- lino improborum civium caedem feceraT . Qui ad hanc orationem , Suetoniumque et Dionem Cassium , de iudicii genere dixcrunt , in quo Rabirius a Cicerone defensus est , omnes, Dione auctore , ( xxxvn. c. 27.08. p.129. ed. Reim . ) statuunt , damnatum perduel- lionis iudicio a duumviris C. Rabirium ad populum provo- casse , cuius comitiis per prudentiam Q. Metelli diremtis , T. Labienum , qui alio iudicio accusare potuisset , actionem abiecisse . Itaque ad populum provocntione certantem a Cicerone defensum esse autumant : et profecto , si Dionis tcstimonio standum est , aliter se res habere nequit . At- que ego certe is minime sum qui de huius scriptoris , prudentis et diligentis viri , fide detrahere soleam ; sed hac quidem in re eum errasse , atque aut numquam per- duellionis iudicium in Rabirium a populo habitum esse, aut , siquidem illius periculum callido consilio depulsuin fuerit, Labienum eidem reo multam irrogasse, ex hac ipsa oratione perspicue intelligitur . Scilicet Ciceronis defen- sio , ut ipse disertis verbis docet ( c. 3. ) , ad multce ir- rogationem pertinet , cui propria erant tot alia crimina ab accusatore in reum collata , a perduellione maxime aliena : et tantum abest ut de hoc iudicio cogitari possit , ut Cicero Labienum querentem inducat ( ibid. c. 1. ) istud a Consule in causa Habirii sublatum esse ', ipse glorie- tur , se carniftcem dcjoro, crucem de campo sustulisse . Neque io oraDi dcfensione , ac praecipue quidem in perora- tionis parte qunm Vaticanenses schedae servarunt , de carce- re et de cruce , sed de exilio rei , si condemnetur , cogitat. Quare persuasum habeo,licet contrarium tradat Dio, fecisse Labienum idem quod ab uccusatoribus P. Clodii , qui clas- sem populi Romani ad Drepana amiserat , factum esse in- terpres Ciceronis ad orationem in Clodiura et Curionem docet ( V, /[.) : indicio valde memorabili , et quod rem clari exempli multo accuratius quam ceteri veterum auctorum loci illustrat. Nam Pullium ( P. Fillium suspicor scri- bendum esse ) et Fuudanium , Tribunos plebis , tradit , di( ta die perduellionis , quum imber comitia diremisset , postea P. Clodio multam irrogasse cxx millium seris ', quo iudicio a populo danmatus est . Verum hoc ita disputo ut minime dubitem , Rabirium ad populum provocasse , lex enim iubebat ( Livius I. c- 26. ) : sed ex illa Cice- ronis gloriatione et tribuni querela concludo , consulis se- natusque auctoritale abolitum fuisse quod duumviri , con- tra Jegem a prastore dati , iudicaverant ; imo praeclarum iliiid Q. MeLelli facinus ad iudicium de multa referen- dtun esse omnino arbitrarer , nisi absolutum esse Rabirium populi sufFragiis Suetonius innueret ; servatumque sua vir- tute, non ereptum alius cuiusdam ope , optimum civem , Cicero ipse indicaret ( in Pisonem c. 2. ) . Itaque , ut error , qui super hac re invaluit , penitus tollatur, inscribendara orationem ad Quirites , non pro perduellionis reo , suadeo ; quamquam huuc titulum anti- quissimum esse non negem . RABIRIO y ARETiTAQ.NONSENA | TUSINEACAUSACOG NOSCENDAMEAGENTE DILIGENTERAUTICLE MENTIORFUITQUAM UOSUNIUERSICUM CUMORBISTERRAE DISTRIBUTIONEMAT Q.ILLUMIPSUMAGRU CAMPANUMANIMIS AN IBUSUOCIBUS RE Idemegoquodisq.auc torhuiusiudiciicla H MOPRAEDICODENUN 09 TIONULLUSESTRELI QUSREXNULLAGENS NULLANATIOQUAM PERTIMESCATISNUL LUMADUENTICIUM NULLUMEXTRANEUM MALUMST.QU NUAREINHAN SITSIIMMORTA HANCCIUITATE UOLTISSIAETER IMPERIUMSIG SEMPITERNAM NOBISANOSTRI DITATIBUSATU I TISIIOMINIBUS UARUMRERUM ADOMESTICISCO ESTCAUENDUM HlSCEAUTEMM NUMPRAESID BISMAIORESUE LIQUERUNTUO ILLAMCOS.QUIR SALUAMESSEU HUICUOCIFAUE P R O C. t, ESTROIUDICIO MORUMSUSPICIO g LERITISMIHI NULLAST.TELANON NEQ.ERIPUERI UIDEONONUISNON SPEMLIBERTA CAEDESNONCAPITO EMSALUTISSPEM LIIATQ.ARCISOBSES TATIS SIOST.SEDACCUSATIO EREMSIT.LABIE PERNICIOSAIUDICI AEDEMCIUIUM UMACERBUMRESTO SETUTL.SATUR TAATR.PL.SUSCEPTAM SSICARCEREMRE CONTRAREMP.NON SSETSICAPITOLI UOSADARMAUOCAN *? UJSSETFACEREM ADSUFFRAGIACOHOR ~ ODC MARIUSFE TANDOSCONTRAOP f* DSENATUMRE PUGNATIONEMUESTRA EMUOSADRP UESTRAEMAIESTATIS NDUNDAMCO PUTAUI ARERARMATUS iTAQ.NUNqUOSOMNES UOBiSCUMAR OROATQ.OBTESTOR OBSISTEREM HORTORQ.NONITA CQUONIAMAR MOSESTCOSCUMES, 73 R A B I R I O JMETQUIHASCEO READUERSOPRORP CICATRICESACNOTAS UIRTUTISACCIPITIS NEQUODACCIPIATFA MAEUOLIUSPERHOR RESCITQUEMNUM QINCURSIONEHOS TIUMLOCOMOUERE POTUERUNTISNUNC IMPETUMCIUIUM .UIN.CESSARIOCE DENDUMESTPER HORRESCIT EQ.AUOBISIAMBENE IUENDISEDHONES EMORIENDIFACUL ATEMPETITNEQ.IAI^ TDOMOSUAFRUA URQUAMNEPATRIO EPULCHROPRIUETUR LABORATNIHILAL IAMUOSORATATQ SECRATNISIUTIN LEGITIMOFUNER DOMESTICAMOR PRIUETISUTEUM PROPATRIAMNU t UMQUAMMORI RICULUMFUGIT PATRIAMORIPATI DlXlADIDTEM P U S Q MIHIATR.PL. PRA TUTUMESTAUOB QUAESOQ.UTHA AMDEFENSION PROAMICIPERICU DELEMPRORPSALU CONSULAREMPU TIS 74 M. TULLI ORATIO EXPLIGITA , I N C I P I T ROSCIO PROC. RABIRIO 7 5 I. 3a aret . Ilaque non Senatus in ea causa cognoscenda , me agente , diligentior aut inclemenlior fuit quam uos uniuersi , cum orbis terrae distributionem atque illum ipsum agrum Campanum , animis, manibus , nocibus , repudiavistis . 33. Idem ego quod is , qui auctor huius iu- nret) Ftsi om nium Ciceronis defensionura brevissiraa ha?c fuit, semihorae spatio circurascripta , taraen non pauca intcrcidisse vi- dentur inter buius fragroenti ini- tium et ea quae in bactenus editis ultima sunt . Amisso igilur i cxu , quum id quoque perobscurum sit de qua re orator egerit in iJla seetionecuius ultima tantum pe- riodus legitur, multo magis ciif- ficile esl perspicere quale fuerit istud vocabulum quo praecedens periodus terminabatur , cuius hae duae svllabae supersunt . I\on tamen propterea omni coniectu- ra probabili destiluimur : et , si illa, quam proxima adnotatione exponam, vera esf,suspicari licet verbum , inter pauca illa primae coniugationis quaerendum quae o pura finiuntur , dilaniare esse , ut sensus integri mcmbri eiusmodi fuerit : Senatum hoc egisse ne carnifex corpus civis Boraani dilaniaret . Causa ) Tn his schedis in ista parisque rationis vocibus unum sscribitur . — Quae autem haec causa intelligenda est ? ^ecun- dum ea qu;e paulo ante dispu- tavi,de perduellionis iudicio ser- monem esse arbitror , quod a Senatu rescissum fuerit : de le- ge Servilia agiaiia , cuius men- tio mox sequitur , ( erte non cogitandum est , de qua quum Senatus consuleret . causam non cognoscebat . Diligentior aut inclementior) Duplex buius loci restituen- di ratio adhiheri possit , quum ea quam secntus sum , ut iwo diligenter i diiigentior rescrine- rem , pra?sertim qui viderem in Fonteianse codice basilicae A at. simiJiter erratum fuisse ; lum alia longe violeutior , ut post vofcm diiigenter, quasi a negli- gente librario omissa insereren- tur aut severioi , vel similt quiddi m . Sane diligentia esl agentis ( ad div. I. f». a nobis agenturomnia diligenfer:)ac pras- cipue quidem senatoris el con- suJis qui referat : at il]a non minus propria est cognitionis cau- sarvm : (causas cliligenter peni- tusque cognoscereide Orat.l J,2/|): quod autem sequitur inclcmen- tior , non ad causae cognitio- nem , sed ad Senatum refertur . Atcue inclementius egisse vi- deri poterat Senatus, licet cru- deli actioni tribuuiciae adversa- retur , dum Scnatus consulto duumvirorum damnationem abo- leret , tribunum in ordinem re- digeret: quid ? quod ipsa legis Serviliae repudiatio hooloco in- clemens dicitur . repudiavistis ) Hicata agglu- tinataque pagina praeter primas duas huius versus litteras , ce- terae perierunt : ita tamen ut ex litteros DI uonnihil supersit . jS PRO C. ■ dicii est , clamo, praedico , denuntio : nullus esl reliqus rex , nulla gens , nulla natio quam per~ timescatis : nullum aduenticium , nullum extra- neum malum 'st quod insimiare in hsmc rem- publicam possit : si immortaZe/n hanc ciuitatezra esse uoltis , si tttemwn imperium , si gloriam e.st ) Hoc quoque vocabulum omissum est negligentia tibfa- rii , qui supra , v. 7. cum ge- minaverat . Utrum autem est an 'st scribendum sit , non de- finio . reliqns) Ttascribi solitum fuis- se in vetustissimis Codicibus Ci- ceronianis , illis huius ipsius orationis libris firmatur qui sie- culo XV admoduin diligenter transcripti fuerunt ; neque mul- tum abit quod vetustissimus Clu- entianae Laurentianus habet re- licum: quin nulla fere est oratio cuius exemplaria ex valde an- tiquis proxime orta supersint,ubi baec scriptio in uno alterove li- bro 1.10 n inveniatur. Sic etiam fragmentum Livianum propin- qiim.quol idem,ubi iu aliis rebus hoe schedsf recentiorem ortho- graphiam h..be!it, cum illis con- spirat; quippe ubi similiter; om- nes pro pmnis scribatur . Ac disertum habemus testcni sua a?tate hanc scriptionem in usu fuisse Velium Longum p 2222. ■vvi~) , quamquam aliud exem- plum ponat , ecfus scilicet: ubi unum u auribus sufficere con- cedit , vefanof propter rationem duo exigit . fiuc porro illud quoque pertinet quod , Quin- tiliano teste , cunt , adverbium temporis , qum scribeb mt . Xain o post u iu eadem syllaba , ubi posterioribus u geminare pla- cuit, tuuc scribebant antiqui , quum syllaba a digamma inci- piebat : servos , primitivos . maJum *st) De hac synaloe- 5)hadixi ad Fonteianam.Tllud his ragmentis proprium est,quod haec figura puncto post mediam litteram t apposito indicatur , quo Donatus , p. 17/52 , mediam distinctionem sigmficari ait . quocl insinuare ) Tta scripsi , omisso pronomine .ye,quia id fa- cere ex usu Ciceronis liceret : de quo vide Graevium ad ^ err.TII a. 2. 68 : quo tamen loco longe ijrsestantior illa codicum fami- ia , ad quam Nannianus , Fabri- cianus , Car. Stephani et La- gom. [\i pertinent , voculam il- lam inserunt . Hic autem nu- meri litterarum ratio babenda erat , ne octo litterae adderen- tur . Ts numerus in singulis ver- sibus nunquam XII minor in- venitur , neque maior XVIII : itaque , deseeta parte pagime , id videndum est ne ad explendas versuum extremitates plures lit- teras addamus quam huec ratio fert . De breviore versu ne ni- mis solliciti simus : sunt enim inaequales . Denique animadver- tendum est in summa pagina unam duasve litteras amplius quam in ima abscissas esse . Ut igitur demonstrem contra hanc rationem a me factuin non esse , suflicit ea colligere quae in hac columna siglis scripta restituta fuerunt : v. 4 ^- P ro R A B 1 R I O 77 senipiternam mancre , nobis a nostri.s* cupi&itnii- bus , a lnrbulcniis hominibtis atque /jouarum re- rum cupidis , ab intestinis malis , a domesticis consiliis est cauentluin . 3/f- Hisce autem malis magnum prsBsidium uobis maiores uestri reliquerunt , woccni illam Consulis , trai rempubticam saluarn esse &o/£ . Huic voci faueta, Quirites , nequc ueslvo iuclicio rempublicam . v. 10. \ rQ. pro atque d ni.jue v. ig. RE.W. pro rempublicam . manere ) Ffaoc voreni posui potius quaro ut esse quod supra locum sibi vindicavit , iterarem. ab intestinis malis , a domc- sticis oOnsiliis ) Fnteger versug in plieaturaoblitteratus fuit,quo- modo autem is suppleretur , id a restauratione versus seque - tis (i5) pendebat . FJbi quum litterae CO apparcrent , occurre- bat , fieri posse ut scriptum fuisset vel coniurafis , vcl cce- tibus , vel cohsiliis : quorum quod primum est elegissem , tunc autem iu superiore versu rescripsissjin a scditiosis Tr, Pl. , uisi octo littere io fioe additae , inter quas u quae dua- rum spatiuui implet, nimiiC vi- SiE e^sent . Ttaque in ultimo vo- cabuloacquievi , quo posito prae- cedentis versus supplemeotura vix aliter constitui poterit . Fla- bebani autera ante oculos quae prorsus similia Cicero ante pau- cos menses dixerat in Senatu , tribunos corapellans , quaeque post Catilinse discessum in con- cione meinoravit : adv. Rulium I , c. 9. Nullum externum pc- riculum est , non rex , non gens ulla , non natio pertimescenda est; inchisum malum , intestinum ac domcsiicum est . ]n Catili- nam TT , r. 5, XulLi est naflo quani pertimescamus : n Jlus r.-r qui bcllum pojmto i omano fa- cere possit : omnia sunt exter- na pacata : domesticum b< Uum manet : intus insidias sunt : in- tus incl sum periculum cst : in- tuS est Jiosiis . votcm ) Caesar bell. Civ. T , 7. Quotiescumq ■• sit decretum , da- rent magistratus Operam , ne qnid JiP. detrimenti caperet : qiiii v>oce et quo S. C. populus Homanus ad arma sit vocatus . favete , Q iritcs ) Nisi spatii aogustise obstare visa? cssent , lon^e pretulissem it > hunc lo- cum supplere ut scriberem fa* vere debetis , Quirihs ; raro enim Cicero , quum concionem alloquitur , imperativo utitur : scilicct , ue maiestatem populi parura rolere videretur . Tta , ut unura cx plurirais eicemplum af- feram , in liac ipsa oratione , r. 2. Sic enim existimare dc- bctis , Quirites . Ac sane si hi 1 vox , Qniritca, omitti posse ul- lo modo mihi vi eretur , hoe elegissem , quum ultimus vcrsu.s snepc longius quam ceteri rx- currere soleat . — Eadem ra- tione , ne iinperare videatur , paulo post optativo utitur : h.ro enim indoles est futuri exac l , quando pro impcrativo poni- tur , licet disscntiant awctores 78 P R O C. abstuleritis mihi rempublicam , necjue eripueri£& reipublicce spem libertali.? , jpem salutis , spem dignit&lis . 35. Quid facerem si T. Labiem^ caedem ci- uium fecisset , ut L. Satum/ras , si carcerem re- fregisset , si Capitoliwn cw/n. armatis occupauis- set ? Facerem id quod C. Marius feciY , ad Sena- tum referrem , uos acl rempublicam d*/endun- dam co^orZarer , armatus ipse uobiscum anriao obsisterem . JVunc cruoniam armorum suspicio quos seqountur Charisius p-22g , et Diomedes p. 353. Qui futu- ri exacti usus quum apud pri- scos valde usitatus esset , ( ut illud Ennii est : Nec mi aurum posco , nec mi pretium dederi- tis ) serius fere exolevit ; in defectivis tamen , re cogente , remansit . Neque , si cui pla- cuerit in hoc loco rescribere ; huic voci faveritis , ego quidem repugnaverim . Quirites per si- glam Q. R. s^ribebatur ; qu;e in codicibus optimae indolis hau d raro obvia , in notarum libris desirierari videtur : sed apud Magnonem pro queres ( quod Putschius quceres fecit ) Ouirites rescjibendum e.sse vix dubium esse potest . ranipublicam) Hoc supplemen- tum , nota REMP. scriptum, spa- tium postulat , quod amplius quatuor vel quinque litteris non patitur, ex quibus una se- quens vocabulum inchoare de- bet : ac nulla quidem de eius ventate restaret dubitatio , si locutione rempublicam auferre usum fuisse Ciceronem indicare possem . Verumeuimvero quum sincerissimae sint ilhe : renipu- blicam permittere , tenere , recu- perare ( de Sullana nobilitate) ubi vocis reipublicas eadem vis est quam imperii et potestatis, de ea sollicitus non sum.quamquam fieri potest ut meliora ab aliis inveniantur. Mox reipublicai per siglam RP. scriptum fuisse ne- cesse est : uara P.R. Iocum hic habere non crediderim . dignitatis ) In Rullum I. 6. ut vobis non modo dignitatis reti- nendos , sed nc libertatis quidem recupera?idce spes relinquatur . Ac ne quis aliam vocem ad supplementum qu;erat,propterea quod haec dichoreum exhibet , eius rei neque exempJa apud Ciceronem desunt , neque pre- ceptum,quum doeeat ( Orat. 6').) Dichorsum non quidem sua spon- te viliosum esse in clausulis sed qictm semper sit idem : per sc enim prceclare cadere , etc. Cf. Diome iem IT.p/iGy.Proximo ver- su , qui primus novae sectio- nis est, septem litterae admitte- bantur , propterea quia prim* ad lsevam evagantur . — Mox qua? confeci duorum versuum sup- plementa , ea vero nulla con- R A B I R I O 79 nulla 'st , tela non uideo , non uis , non caedes , non Capitolii atque arcis obsessio 'st , sed ac- cusatio perniciosa, iudicium acerbum , res tota a Tribuno plebis suscepta contra rempublicam , non uos ad arma uocandos mihi esse , sed ad sufFra- gia cohortandos contra oppugnationem uestrae ma- iestatis putaui . Itaque nunc uos omnes oro atque obtestor , hortorque . Non ita mos est,Gonsulem, cum es II. 36. . . rimet : qui hasce ore aduerso pro suscepla ) Membranae barba- re susceptam . Paulo post veslra deleri debuit . Consulem cum etc. ) Ambi- guum videri potest utrum in lioc versu COS an EOS , CU \i an EU.U,scriptum fuerit. COS autem si scriptum fuit , ut equidem pla- ne arbitror , hanc siglam , qua omues casus vocabuli Consitl exprimuntur , hoc quidem Joco accusativum exprimere vix du- bium est. Atque , ne quis emen- dalione adhibita proxnuum frag- mentum cum hoc coniungi pos- se sibi persuadeat , moneo , pri- mam vpcem , timet , ultimam coli esse , quod proxime se- quenti exaequatum fuisse ne- cesse est , sexversus implenti . timet) Prima littera evanuit : ultima vix comparet : attamen lectio indubia est . qui hasce ) Caietanus Melior , Neapolitanus , qui novam edi- tionem fragmenti Liviaui cum luvenatii comnientariis in urbe patria curavit , ut ei super ad- ditamenta quae a Iuvenalio ex- presserat , alias dotes pr;e \\o- mana adderet , quinque pauco- versis codicis locis petita col- legit , qu;e omnia pro Cicero- nianis venditavit , cLnnans , ul- tro loquentem se prodere Hf. TuUium . Tji illis hic quoque locus legitur , a verhis qui has- ce usque ad illa /insti/im loco movere : atque hunc quidem ad Ciceronianam orationem per- tinere , membrana» ips;e , versa pagina , grahdibus et conspicuis litteris docebanl , quod ille re- ticuit . Tn ceteris vero prodi- giose erravit , quie omnia Se- necae sunt , atque infra a me in Anmeanis iragmentis indi- cabuntur ; ficri autem potuisse ut ea a viro minime indoeto pro Ciceronianis haberentur ,id satis mirari nou possum . Nam quod sectatores credulos nactus est , qui sibi adliuc aeutius cerncre visi sunt, eacjue omnia , locum dico ex peroratione in causa capitis senatoris Populi P»oma- ni , veterani militis , illosque de amicitia ex frigidis L. Se- neea? nugis , a \ orationis pro Q. Comoedo initium retulerunt, id (juidem flagitiosum ac ri- denaum est . In his igitur pnu- cis veisibus qujedam reete emcn- 8o P R O C. republica cicatrices ac notas uirtutis accepit , is ne quod accipiat famae uolnus pertimescit : quem numquam incursiones hostium loco moiiere potue- runt , is nunc impetum ciuium , cui necessario cedendum est , perhorrescit . 37. iVeque a uobis iam hones£e moriendi facukatem ut domo sua fruatfur , quam ne patrio sepulchro priuetur , laborat . Nihil aliud iam uos orat at- que o&secrat nisi uti ne se legitimo funere et domestica morte priuetis ; ut eum qui pro pa- tria mxllum umquam mortis periculum fugit , iti patria mori ipatiamini . bene petit ztiuendi , sed : neque tam davit ille , qmedam niale ex- )iibuit : illud , quum pro acci- pit , accepit , pro UOLIU.S quod in oblitterata scriptura extare yidetur, fuit autem fortasse UOL- TUS , volnus legendum esse in- tlicat : hoc , quum INURI nullo sensu pro PRO R.P , advorso pro adverso , commojere pro loco movere exhibet . cicatrices ) Inter paucissima Q. Hortensii monumenta, quae aut ille s^ripta reliquit, aut a postens lecta fuerunt , erat etiam C. ilabirii in hac ipsa causa defensio : ex qua quae Chari- s;us p. !oo servavit verba, ci- catricum mearum , ad locuin prorsus simiiem pertinuisse ap- paret, ubi tamen Rabirium lo- cjuentem induxerat . volnus pertimescit) .:ic emen- davi , quum in memhranis scri- ptum sit perhorrescit , ne ]ue enim unquam mihi persuaderi patiar ut credain hanc vocem quaj paucis post versibus in proxime subsequentisincisi exi- tu itcrum occurrit ( imuetum civium perhorrescit ) , adeo in- grate a Cicerone fuisse itera- tam . Quo vero loco emenda- tio adhibenda esset , quum au- res indicabant , tum vel ma- xime alius ipsius oratoris lo- cus : in \errem IY,act.2. c. 35 : hanc tu tantam religionem si tum in imperio non pertimesce- bas , ne nunc quidem in tanto tuo periculo perhorrescis ? Hae autem voces a librariis permu- tantur: et in Catilin.II. c. 1. ubi ceteri libri omnes intra domc- sticos parietes pertimescemus le- gunt , unus , at is plane egre- gius,inter Lagomarsinianos,/^r- hori\ j scemus exhibet; atque id , ut mea quidem opinio fert, recte. incursiones ) Membrame incur- Sinne : et infra patriam pro pa- tria ; cuiusmodi menda homi- nem piane indoctum et rusti- cx linguue assuetum produnt . neque tam ) Sic emendavi, pro iam . R A B I R I O 81 38. Dixi ad id tempus quod mihi a Tribu- no plebis praetfitutum est : a uobi^ peto quae- soque ut harcc /raeam defensionew pro amici pe- ricu/o y?delem , pro reipublica? salute consularem putetis . peto) De locutione quam cer- Dukerum ad Liv. VIII. c. 9, 7. tissimo supplemento restitui cf. Curr spatii nonnihil adesse videam , eo utar ut observem , com- mcntarios ad hanc orationem olim extitisse Sacri cuiusdam , quorum Charisius meminit , p. 188. Nimirum plurimi ad Cice- ronis orationes scripserunt , quorum notitiam , praesertim ex Grammaticis , colligere , haud inutjle foret . 82 LECTIONES YATxIM h D ORATIONES PRO C. RABIRIO ET PRO SEX. ROSCIO EX SCHEDIS RESCRIPTIS M, einbranarum rescriptarum etiam in editis non contern- nenda utilitas est , tunc praesertim quum codices , qui ha* bentur, ex uuo solo , eodemque parum emeudato , derivati sunt: cuius rei luculentissima exempla varise lectiones prse- bent quas ad Plautum orationemque pro Coelio protulit ill. Maius : neque eas spernendas esse puto quae hic pro- feiaui . Sic . optandum sane est ut, quae Verouae cx T, Livii prima decade supersunt, conferantar: cuius codi- ces , quantumvis numerosi, cuncti tamen ex uno illo exemplari manarunt quod Nicomachus Flavianus Sym- machis , arnicis suis , ernendavit , A D R A B I R I A ff A M. c. 5. homine libero ) homini libero . una vindicta ) vindicta una . liberabit) liberat ( hoc praestat : codices omnes et editiones an- tiquae , Uberavit ) . nostri honores ) vestri honores ( optime, atque ita codices La- gomarsiniani , pr.eter tres , et du;.e ex primis editionibus ) . importuna ) inportima . religiones ) religionis . c. 6. acclamatio ) auclamatio . tibenter ) lubenter . AD ORATIONEM PRO SEX. ROSCIO AMERINO . Initio spatium relictum fuit quo primi versus usque ad trerba nobilissimi sedeant , minio scriherentur , id quod tamen neglec- tum fuit . Eadem supplendi negligentia causa fuit quod apud A. Gellium primi versus libri VI. desiut, quos iamdiu ex Lactantio, 83 iihi peropportune iste locus recitatur, reponere dcbebant cditorcs . c. i. ctt/n iis) cum his ( ita novcm codd. apiul L agomarsi- nium , et ediiiones ante (iruterum omncs ) . comparandus ) conparandns . Omnes enim hi ) Omnes hi ( qnod longe pulchrius est. Ita etiam schol. vet. atqne unus ex duohus cooicinus qni inter eos quos Lagomarsinius ad hanc orationem contulit ceteris longe praestant ) . defendcre ipsi ) defendere autem ipsi ( id quoque praeferen- dum est ) . sequnntur ) sequntur. periculum metuunt ) periculum vitant ( eleganlissiinc , quum precedat ojficium sequuntur ) . ita suin cupidus ) ita sim cupidus ( recte , atque haec scriptu- ra etiam in altero ex duobus Lagomarsiniauis illis, omnium qui hactenus collati sunt fere optimo , servata est ) . Jioscii) Rosci . ( Apparet hanc orationem ex libro descriptam esse , qui quum emendatissimam recensionem exliiberct , v tum ve- tustae orthographiaj tenax esset , longe secus quam ille quem iu Rabiriana librarius secutus est . ) .«' quis ) si qui ( ita fere semper apud Ciccroncm meliores libri liabent ) . ego etiamsi omnia — libere dixero ) ego autem , si omnia — li- bere dixero ( hoc quoque pnetulerim ) . vulgus ) volgus. adolescentice meie poterit ) adulcscentiye poterit ( n-e id quidem male ) . sublata est ) subJata 'st . ut ntrumvis ) utrumvis . officio se facere ) officio fa . . . e ( abscissis ultimis versus lit- teris , videturque non omissum fuisse jironomen , sed scriptum facerese, quod edd. priucipcs exhihent ) . ii ) hi ( sic etiam ,\ codd. et edd. prinue ). apud ) aput . neque ) nec ( sic etiam Lambinus ) . 1. possem ) possim . 85 T. LIVII HISTORIARUM L I B R I XGI FRAGMENTUM PLENIUS ET EMENDATIUS EX MEMERANIS EDITUM 1 ragmenti Liviani, - — quod, ante annos XLVII repertum , in sunima Europae universce tranquillitate, et eximio , quo tunc florebant litterae , honore , apud omnesgentes, ab Ita- lia usque in Britanniam , ab Hispanis ad Sveones , incre- dibili laetitia exceptum , etplurimorum virorum doctorum curis illustratum fuit y — recensiones extant duae : Brunsii , quam Hamburgensis editio exhibet , et Iuvenatii , quam Romana Fr. Cancellarii , v. cl. proponit . Earum autem tanta «st diversitas, de qua accuratissime , ut solet , egit Kreyssigius , vir doctissimus , ut nemo sibi persuasurus essel celeberrimos editores hoc fragmentum coniuncto la- bore excripsisse , nisi probe compertum esset rem ita se habere . Nam Brunsius non in integrioribus modo qua?- dam aliter exhibet ac Iuvenatius , sed in tertia sexta- que columna , quse maxime oblitteratai sunt, plurima habet quse ab editione Romana absunt . Quod quemadmodum evenerit , libere tradam : hoc prsefatus , me nihil iniuus quserere quam ut manes elegantissimi eruditissimique viri isedam , cuius memoriam pari quo populares eius studio me colere, libenter profiteor. Erat Brunsius ab omni iactantia et prava ambitione remotus ; litteris orientalibus , hebraica prsccipue ei syria- ca lingua , apprime doctus ; in latinis grsecisque minime hospesj sed ita ut in hac parte Iuvenatio longe conce- «6 . /■ deret , atque icl sine ulla inridia ngnosceret . Itaque, simul- ac de reperto constitisset , sunima alacritate ct indefessa diligentia in investigandis et exprimendis lilterarum ve- stigiis versabatui : in conlinua divinatione , sine qua nihil effici poterat , ab ingenio felici et elegante Iuvenatii se adiuvari , quoties ille adesset , gaudebat: denique nihil minus cogitabat quam ut illius laudes celaret , sibique , quamquam in~ labore sua3 longe gravissimre essent par- tes , plus quam sibi ( deberetur tribueret . Igitur obti- nebat inter eos erudita familiaritas , quae plurimum ad comrnunes profectus valet : atque equidem persuasum babeo , Brunsium plurimis in locis vix unqnam agnitu- rum fuisse vocabula , quae familiaris lustorise et ser- monis cognitio socio demonstrabat . Verum utilissima Lfsec eorum concordia infirmata fuit pravo quorun- dam Iuvenatii fautorum studio , qui honorem omnem, qui illis temporibus in huiusmodi rebus magnus per- cipiebatur , ad illum unum trahebant : Brunsiam im- pigrum quidem hominem esse ferebant , sed q&i neque ingenio neque doctrina labori par sit . Quod quum ad huius aures aecidisset , is moieste tulit se contemui : si- mul autem sibi animadvertere visus est hosce sermones alteri non usquequaquam displicere. Itaque non conques- tus quidem cum illo est , sed laboris societatem tacitus dissolvit: luvenatio anograpbum , summa fide factum , tra- didit , in quo omnia expressa erant quse usque nd illum diem inv^stigavemnt : capto autem initio a duabus ulti- mis coluranis , qua? f>cile leguntur , ad dimViliora sensira progressi , ceteras quidem fere absolverant ; tertiae illo tem- pore non ita mtillum, sextae paane nihil lectum erat. Igi- tur de reliquis se desperare pronuntiavit , neque sibi otium esse progrediendi , quippe cui brevi tempore «b uibe «7 proficiscendum esset : luvenatium , ut opus sibi perficeret, hortatus cst . Intcrim , dilato forte abifu , perfectisque Ken- hikottianis negotiis , amore rei ductus , ct stmul fortasse ut esset quo palam faceret se honestiores quam , quas sibi tribui audiverat , operarii partes sustinuisse , rcdlit ad opus , non pauea addidit , qucedam emendavit ; deinde in pa- triam redux, ex hac emendatiore reeeusione fragmentum evulgavit ; audito , Romae ideditum esse . Iuvenatius au- tem , cuius iuduslria eruditionem et ingenii eleganliam non axruabat , taedfii plenum opus non aggressus est _,• ex eruditionis copia commentarium concinnare contentus : atque binc illa exorta est fnter utramqne editionem discrepantia , per multas, qune secutae sunt, propagata . Ego vcro qui , quum codicem evolverem , haec igno- rabam , et cui nunquam in mentem venerat de Romana3 editionis integritate dubitare , quae per repetitionem Er- uestianam in Germania admodum vulgata est , tanto itti- pensius iu expediendis illis partibus elaboravi , quas Iu- venatius pro concfamatis dereliquit : neque id sine fructu . Nam , si ab iis discesseris quae resecta sunt , praeter tres quatuorve versus ad integritatem luculcnti monumenti iam nihil doest : etiam in iis quse integrius edita erant , aliquot locis quae adderem , aliis quae corrigerem , inveni . Duoe columnse qun3 magna accessione Jocupletata? sunt, quadratis litteris hic exhibenlur : ut emendatas lectio- nes et minuscula additamenta commodius subiicerem , integrum fragmentum , more consueto expressum et di- stinctum , proposui : in quo ld quoque mihi sumsi , ut il- lorum loco quse aut perierunt aut legi omnino nequeunt , supplementa darem. Adnoiationes cumulare post insignium virorum labores molestum csset ; neque propter alias oc- cupaiiones satis otii est ad disputandum de re observatu 88 sane digna , quam viri in his disciplinis sapientissimi mi- hi parum attendisse videntur. Quicunque Livium non per- fufictorie legit, non inficiabitur notabilem esse diversita- tem narrationis et dicendi generis , inter primam tertiam» que decadem : diversas utrique laudes peculiares esse : ia alio deinde genere has ambas a sequentibus libris mul- tum differre , in quibus Polybium plerumque ante ocu- los habuit Livius . Longe 'autem adhuc maior diversi- tas inter illos omnes atque hoc fragmentum interoedit» in quo res gestae tractantur , quarum notitiam Sallustius et Licinius Macer suppeditabant : atque, ut multo ube- rior narratio est , sic negligens , repetitionibus onusta > ( quale illud est quod bis dicitur de mandatis Perper- nas datis , ) atque in commiscendis iis quse litteris ad lega- tos datis continebantur , quaeque a Sertorio secum agita- rentur , inconcinna et mirifice perturbata : ut , nisi com- pertum esset haec esse Liviana , de auctore dubitandum foret . Quae res propterea minime negligenda est , quoniam inde imaginem posteriorum librorum, qui perierunt, fingere licet : scilicet, prudentia prioribus praestitisse , longe minore quam illos arte et eloquentia conscriptos fuisse , ac potius proxime ad id genus accessisse quo recentiores in narran- dis rebus sua aetate gestis utuntur . Itaque in eos prae- cipue cadere naacrologiae vituperationem arbitror, qua Gha- risius et Diomedes , prudentiores quam ipsi sunt auctores- secuti , T. Livium onerant ; quae fortasse a decantata illa Patavinitate haud multum distat . Nihil enim minus uc- banum est quam macrologia . *9 r ACTAERAtfTNOVAQ BIRISPERCEINTVRIO NESDIVISIT EQVITA TVMQVOQNOVISIN 5 STRVXITARMISVESTI MENTAQVEPRAEPARA TAANTEDIVISAETSTIPE DIVMDATVMFABROS C VR ACONQ VISITOS VN lO DIQEXCIVERATQVIBVS OFFICINAPVBLICAIN : ::: :::::::::::ra TIONEINITAQVIDINSI OVLOSDIESEFFICIPOSSIT l5 Itaq. OMNIASIMVLINSTRV MENTABELLIPARABAN TVRNEQVEMATERIAAR TIFICIBVSPRAEPARATIS ANTEOMNIBVS : NIXO 20 CIVITIVM : : VDIONEC SVOQVISQOPERIARTI FEXDEERAT CONVOCA TISDEINDEOMNIVMPO pvlorvmlegationib. 1*5 etcivitativmgrati asegitqvodqvaein perataessentin:ede: TRE ::::::::::: sti 29 QVASIPSERES 9° REGIONEMSVPERPOSITV VTEAQVAEINTEGRAAD HVCABIIOSTESINTTVE RIPOSSETETSIQVAOCGA 5 SIODET VRINC WTOSPER TEMP VS ADGRESS VR VM IPSECVMSVOEXERCITV INBERONESETAVTRICO s RESPROGREDISTATVIT JO AQVIBVSSAEPEPERHIE MEMGVMABSEOPPVG narentvrceltiber:: VRBESINPLORATAMES SEOPEMPONPEICONPER 1 5 ERATMISSOSQQVIITINE RAEXERCITVIROMANO MONSTR ARENTET : :IP SORVMEQVITIB.VEXATOS SAEPEMILITESSVOSQVO 20 CVMQVEACASTRISPEROP PVGNATIONEMCONTRE BIAEPABVLANDIAVTFRV MENTANDICAVSAPRO : : : : : : : : : : : A vsit VMQ VO a5 q:::::Arvacosin:Ar t:::::::::::::edito :::::::::::: : belli CONSILI VMSEINIT VRV VTRVMPRIVSHOSTEMV 3o TRAMPROVINCIAM , IITI LlVl LID, XCI. «)i ( noctc ) tameo insequenli , ipso pervigilante , in eodepi loco alia exeitata turris prima luce miraculo hostibus fuit . Siinul et oppidi turris , quae maxinium propugnaculum fuerat , subrutis funda nientis , dehiscere ingentibus rimis , et iugurium conjlagrarc correptum igni ccepit : incendiique simul et ruinae metu territi Con- trebienses de nmro trepidi lefugerunt , et , ut Jegali niiUeremiir ad dedendam urbem , ab uni- versa mulliliuline conclamatum est . Eadem vir- tus quae inritantes oppugnaverat , victorem placa- biliorem fecit . Obsidibus acceptis , pecuniae mo- dicam exegit sumniam , armaque omnia ademit : trans/ugas liberos vivos ad se adduci iussit : fu- gitivos, quorum maior nmltiludo erat, ipsis im- peravit ut interficerent. Iugulatos de muro de- iecerunt . Cum magna iactura militum qualluor et qua- draginta diebus Contrebia expugnata, relictoque ibi L. Insteio cwn modico pracsidio , ipse ad in eolem) Ed. Ilnm. male TN [GVRTVMCONFLAGRARE oroittit. C]0[RREPT]VMIGNICOE tugirium conflagrare corrcp- refugerunt) Utraque ed. per- tum) Ambae eclitiones principto peraiu effugerunt . v. i5 , cuiusdimidia pars iu lacu- dedendam) Ed. II. recte Di.~ naest*I\ S exhibent,omnino meu- DENDA dose : nam quod perspicue in ad s-) Priraa huius columu.c membraois extat , O est, pri- litera A non est reliquis ma- ma littera evanida , tertiae ve- ior ut in R. stigio nullo . Ilic error viros Jitgitivos ) Ambje cdd. perpe- eruditos prohibuitne veramred- rara ET addunt . tntegrationem invenirent : qu;e cum modico pnesidio ) A f lmi- quadratis Htteris exhibita ipso si Kreyssign supplementum ne aspectu firmabitur : quid hiulcura remaneret : at fa- GENXIBVSilIMISETTV tendura est nihil esse unde $* TITI LIVl Hiberum fluvium copias adduxit : ibi hiberhacu- lis secundum oppidum , quod Castra Aelia vo- catur , aediflcatis , ipse in castris manebat , inter- diu conventum sociarum civitatium in oppido age- bat . Arma ut fierent pro copiis cuiusque popu- li , per totam provinciam edixerat : quibus inspec- tis , referre cetera arma milites iussit , quae aut iti- neribus crebris , aut oppu gnationibus et prceliis iniltilia facta erant , novaque viris per centu- riones divisit . Equitatum quoqUe novis instmxit armis, vestimentaque, praeparata ante, divisa , et stipe/zdium datum . Fabros , cura conquisitos , uti- dique exciverat , quibus , officina publica in^*- tuta , uteretur ; ratione inita quid in singulos dies C.oUigamus modicumxie an vali- ctum frmumve prnesidium Con- trebiae relictum fuerit . ipse ad) In utraque ed. IPSE decst : quod in membranis in eodem versu : legitur . , edixerat ) D littera non ob- litterata est . et proelhs imdilia ) Sic lacu- nam resecti versus explevi, ser- vato litterarum numero . facta erant ) TTinc incipit pro- digiosa illa inter utramque edi- tionem divcrsitas . INam in ed. R. undecim versus primi omnino desuut , nisi quod in primo singulse litterae I AN . . . extant : duodecimi , qui in plicatura periit , ratio habita non fuit ; itaque XIII eius lo- cum teuct, atque sic dcinceps. In Hamb. plurima cxtant , certe ncque integra ueque plerumque sana , ita scilicet : fncta erant nova mane per centuriones di- visit tum quoq .... s instmxit armis vestimentaq . . . . ipedium dalum fabros ..... indeq excwerat quibus officina- bus bitumen .... ralione etc. viris ) In membr. BIRIS ex itistica litterarum T> ct V permu- tatione , quie in codicibus ver- gentis Imperii temporibtis scrip- tis frequentissima , ut infra benit , etiam hodie in variis dia- lectis ltalicis obtinet,atque prye- cipue in iSeapolitana regnat . Vi- ri , subsequente equitatus men- tione , pfo peditibus positum : uti XXI , 27. omneni ripam equi- tes virique obtinentes : ubi vide Gronovium patrem , Dulcerum et Drakenborchium : qui viri prieclari id solum observandum reliqueiunt , natum hoc esse_ de priscye lingua? usu,qrice equum equitem dicebat * undique ) h : ic membranae , quod optime iam Kreyssigius coniecerat . ratione . * . possit ) Hoc com- S>3 L I B. X C I. effici possit . Itaque omnia simul instrumenta belli para* bantur , neque materia artificibus , prseparatis an- te omnibus enixo civi^atium ^udio, nec suo quis- que operi artifex deerat . Gonv ocatis deinde om- nium populorum ]egationibus et civitatium , gra- tias egit, quod, quae imperata essent in pedestves copias , prcestitissent : quas ipse res in defendcn- dis sociis , quasque in oppugnandis urbibus ho- stium gessisset , exposuit , et ad. reliqua belli co* liortatus est: paucis edoctos, quarctum Hispaniaa prpvinciae interesset suas partes superiores esse . Dimisso deinde conventu , iussisque omnibus bo- no animo esse ? atai^e in civitates red(re suas ? ma in H. recte legitur , pra?- terquam quod pro possit \ pos- set habet. R. autem omissa syl- laba ra exhibet : . . tione inita qu di . . culo eflici possit. Itaque . . . parabantur ) Ed. R. mutile et mendose : ltaq. omnes sipzul insta . m . . . , tur . N enixo ) H.prave inixo : prima enim vocalis , ut recte indicat R. , omnino evanuit. Mox R. per- peram . . . idio pro . . itdio . Convocatis ) Tfcec omnia usque ad verba quasque in opp. etc. ab editione Rom. absunt . Hamb. prima quinque vocabula habet : at ea quoque cetera omittit, prae- ter ultima , quas ipse res . civitatium ) Accedunt schedai nostra? ad optimorum qnorum- que librorum auctoritatem , Flo- rentini , Leidensis , Mogunlini , Vindobonensis, quibus obsecu- tus Drakenborchius hanc for- mam ubique resjituit : vide eum ad XXXTIT , 10. prastitisscnt ) Livius,capite ex quo mox aliud cxemplum su- mam,XXX VTTT, Ifi.cum imperata prcestare parati essent . in defendendis sociis ) Ulti- mus versus cum dimidio pra?- cedentis resectus est . Usque ad XIX litteras, qure in supplemen- to meo numerantur , haud ita raro in his schedis in uno ver- su inveniuntur, quasque) Porperam Tx.quwque. quantnm) Cod. qitatum, ut H. iussisque) Sic emoudavi quod membran;e haben iissisqna?,v\\\- gatissimo in his valde vetustis errore . Ed R. male Q. E , quasi^ ua non legeretur . bono . . . redire ) Hoc quoque loco versus 12 in plicatura per- iit , simul cum parte sequen* tis : ubi , loco verborum in ci- vitate , ambae editiones ibi h$? 9.4 T I T I L 1 V I principio veris M. Perpernam cum viginti mili- bus peditum, equitibus mille quingentis , in ller- caonum gentem misit, ad tuendam regionis eius maritimam oram : datis praeceptis, quibus itineti- bus duceret ad defendendas socias urbes quas Pompeius oppugnaret , quibusque ipsum agmen Pompei ex insidiis adgrederetur . Eodem lempore et ad Herennuleium , qui in isdem locis erat, litteras misit, et in alteram pro- vinciam ad L. Hirtuleium , praecipiens quemad- modum bellum administrari vellet : ante omnia, ut ita socias civitates tueretur ne acie cum Me- tello dimicaret , cui nec auctoritate nec viribus par esset : ne ipsi quidem consilLum esse ducere tf^versus Pompeium . Neque in aciem descensu- rum eum credebat si traheretur bellum . Hosti , bent , quod R. perperam in pne- cedente versu collocat . Sup- plementum raeu» [BONQANT- MOESSEATQ. J — \V T li tt — INCIVITATE [ SREW ] X\ litt. cum spatio optime coaveuire manifestum est , mentem ver- baque auctoris exprimere con- fido . Litteraru » ,j; tenuia ves- tigia cousokin.itur . M. ) Puncta utrinjue posita desiderit luvenatius, ea tamen etiam hoc \oco alsu.it. Pompsius) fltima aominis lit- tera pers oicue s^ript \ est, quam >nnbie edtUouej . nittant . misil et ) Parti( ilara in fine v. 4 coliocatum omisit .i. secl operarum vitio . Hirtuleium — administrari ) Ita iain Utvenatius membranarum menda correxit , cuius oculis , qunm Iitteras E et V coniunctas esse crederet , idque etiam in editione expiimeret , ludibrium obiectum fuit . nec auctoritate nec ) Sic per- spicue membranae . Arubae edi- tiones neq — neq . par esset — Pompeium ) . IIuuc locum qui plene extat — PAtlES SETlXETPSIQTJIDEM C KYSTUJMESSEDCCERE . . VBIISOSPONPETUM mutilatum exhibet Tlanib. : par ess d ne ipse ( sic ) qnidem con- silium versus . . . ne- que etc. iio.n. adhu3 peius : par ess-ert, an dwinaverit potius ? inter fefari aiium posse neminem . Multo autefn plura Brunstas dedit, a serundo scilicet vcrsu usque a:l XVTI , certe non integra, neque omuino a ,'curaia . hoste sinf tu -ri ) TT. hostis . . vL in Berones et iuiricones) b\c perspicue membrana? pro pra- va TT. scriptura iiiberones et Autalcores . Sfepe per hieme/n ) TT. g . . . . mem . R. ageri . — En expeditio- nes hi!>v as , factas dum Cii. i ompeius liiemem in castris in- ter sKfivrssimas gentes agerct . ( V. epistolam ! ompeii inter iragmenta Sallust ;ma . ) urbes inpioratam esse ) R. ur armis . Pompei conpererat) Haec duo vcrha desunt in TJ. Jiomano ) TT. prave lioman monstrarcnty.n hac voce , rsi- nit hic locus iu fT. Reliqua hn- ius coluinme tiic primura com T parent . 9 6 TITI LIVI frumentandi causa progrederentur : ausi tum quo- que erant Arvacos in p&rtes sollicitarz. Edito igitur exemplo belli , consilium se initurum , utrum prius hostem, utram provinciam petat: maritimamne oram . ut Pompeium ab Ilercaonia et Gontestania arceat , utraque socia gente , an ad Metellum et Lusitaniam se convertat . Haec secum agitans Sertorius praeter Hibe- rum amnem per pacatos agros quietum exerci- tum sine ullius noxa duxit . Profectus inde in Bursaonum et Gasuantinorum et Graccuritanorun^ fines 9 evastatis omnibus , proculcatisque segetibus , ad Calagurim Nasicam , sociorum urbem , venit : transgressusque amnem propinqum urbi , ponte facto , castra posuit . Postero die M. Masium quae- storem in Arvacos et Cerindones misit , ad con- scribendos ex iis gentibus milites , frumentumque inde Gontrebiam , quce Leucada appellatur, com- progrederentur ) Ubicimque hic supplementa indicavi ni- hil resectum est, demta ultima voce , ( petat) , sed omnia ita abluta abrasaque sunt , ut cum membranarum superficie litterae, uon dico evanuerint , sed perie- rint plane . in partes $ollicitare ) Tusli- nus II, 12. Themistocles solli- citare Ionas in partes suas sta- iuit . Alios locos qui paulo mi- nus accurate huic me;e coniec- turae respondent , vide ajmd Forcellinum , ex quo Iustini quoque locum sumsi . edito exemplo belli ) Qu?e hic restitni mera et sincera Livia- na esse confido . Cf. Grono- vium patrem ad XXIX, 27 ; et quem ibi recitatlocum XXXYIII, 43 : omnia exempla belli edita in se : ubi nihil est cur de lec- tione dubitemus , licet codices Gebhardi et Drakenborchii , edi- tionesque ante Ascensianam , fw- bita exhibeant; cogitandum enim est in illa decade nullum ad- fuisse recentioi*ibus codicem qui ad Florentini vel Puteani prae- stantiam accedat : Ascensianae vero editiohis non levis est auctoritas . petat ) Resecto angulo haec vox extrema , et ab altera par- te qncB , perierunt . L I C. X C I. 97 portandum , praeter quam urbem opportunissimus ex Beronibus transitus erat , in quamcunque re- gioneoi ducere exercitum statuisset : et G . Inste- lum , praefectum equitum, Segoviam et in Vacaeo- rum gentem ad equitum conquisitionem misit , iussum , cuin equitibus Contrebiae sese opperi- ri . Dimissis iis ipse profectus , per Vasconum agrum ducto exercitu , in confinio Beronum posuit castra . Postero die cum equitibus praegressus ad itinera cxploran 1 1 , iusso pedite quadrato agmi- ne sequi , ad Vareiam, validissimam regionis eius urbem, venit. Haud inopinantibus iis noctu ad- venerat . Undique equitibus et suae gentis et Au- Xviconum VaccEorum ) Sic , et mox solum , sed diserte asseverare , Vasconum perspicue legendum se eam in membranis cernere . pnebent membranae ; ut mi- Hs noctu ) Haec ex codice ad- rer utrumque editorem scriptu- didi . ram comtptam non dedisse 99 L. ANN^EI SENECAE FRAGMENTA I n his fragmentis proponendis satis visuin est omnia ■vulgato more atque interpuncta perscribere ; paginas ta- men codicis , et quantum quoque loco oblitteratura sit accurate indicavi . In mytbologicis , quae proxirao capi- te continentur, eura morem tenere placuit quera Goe- scbenius raeus in edendo Gaio secutus est . ( De amicitia ) I. (iZ)le tristior quam solebat [ o . . ru De amicitia ) IIuuc titulum pnescripsi , ut esset aliquis : ceterum neque in membra- nis adest , neque hoc modo in- scriptus liber Senecae memora- tur ; quin fieri potuit ut , qiue hic hahemus , in lihris moralis philosophiae extiterint , quos se elaborarc ad Lucilium Se- neca scripsit , perfectosque et editos fuisse ex Lactantio pa- tet , qui plurima iude profert , Potuit autem Seneca, Aristote- Jis exemplum secutus , ahsolu- ta doctrina de morihus alque ofliciis , in illis de amicitia dis- serere . o . . ru . ille ) Quicunque membranarum rescriptarum ra- tionem tenet , divinando teu- tandum gressum esse scit , ubi- cunque antiquior scriptura us- que ad ductuum excidium oblit- terata , atque a supei^posita re- cenliorc coutecta est : com- paratis deinde coniecturis cum illis qux non sine acerrima ocu- lorum contentione apparentduc- tibus, rectsene an falsae sint diiu- dicari . Hanc viam secutus,quum in Liviano tum in his fragmen- tis , plurima , qua^ non primo solum intutu , sed vel vicies tentata , prorsus desperanda es- se videbautur , taudem asse- cutus sum : manent tamen in his Annyeanis lacun?e , pro exi- guo eorum modulo magnae , in quibus explendis ut alius Se- necae praestare possit quod egd Livio , optandum est . Cui rei quo melius se aceingant ocu- iati et eruditi viri, a Senecae lec- tioncrccentes , meliusque quam ego instructi , quum hoc loco tum aliis eiusdem uatur;e , qua?- ^mque visu percipere potui , diligenter proposui , versuum fnics indicavi , in quihus sin- gulis 16 aut 17 , raro plures Yf -x ■)}•& 100 L, SENECAE ille . . m . . si | ne . . . in ad . . | . . a quae- | t . ni . se . . | gres . r . ter alteri | dit a | plus . . . . hi . con- rentem . erm ae fecit .... | ses questurus venit : at contra se adfuit et satisfa- cienti satisfecit : non minus liic sollicitus fuit ne fecisse videretur iniuriam quam ilie ne accepisse : aut certe nihil || resedit quod serperet , sed in medium dedit uterque offensiones suas, et alter ab altero quidqruid latebat expressit . Familiare iur- gium non iudicem sed arbitrnm quaerit , nihil autem componitur inter ahsentes , nec tuto epi- stulis. omnis querella committitur , et inexplora- ta fronte , per quam produntur animi , incertum est quam simpliciter detegatur ira, quam fidej|li- ter desinat . Sic amico iudicuturus amicus a prae- sente secundum absentem det . Quisquis re consulta ri . . . . contrahat plu- rimum operis facit : in rem praesentem perdu- litteras contineri raoueo ; neque pro iis reprehensionem raetuo ubi in litteris erratura fuerit , quippe qui certo scia.n succes- sorilms in hac opera nieis plu- rimum adiumenti coJlatum es- se his , quie , nisi alios post me felicius elaboraturcs esse , era- rem , ut inutiba abiicerem . — Ex 17 uniuscu:usque pagiuae versibus 1 o vei 1 1 priini su- perposita scriptura contegun- tur: reliqui, in versuum inter- stitiis. corapareutes , deinto ta- raen foiio 10 . r . quod situ confectum est , facile leguntur. amico ) Sic scripsi quia an- te i-tdica, vocabuli reliquias , duae tantdm littera3 oppressas sunt . ri . . . eontrahat ) Perfacile esset rixam supplendo scribe- re , neque litteraru-n vest.gia adversarentar : at quo scnsu ? verbis plurimum operis in mera- branis superscriptum est multum. in rem prcesentdm ) Seneca ad Lucil. VI. p. i/j. ed. Jiip. Plus tibi et visa vox et convic- lus quam oratio proderit : in rem /jrcesentem venias oportet . 6c d FRAGMRNTA 101 cat amicum . Quemadmodum multa quorum in tenebris audacia est , luce prohibentur 3 ita , quae absentes inritant et concitant , ad praesentiam non ferunt . Optiinum est itaque , etiam si quid negj|Ie- gentius praetermissum est . . . . bu . an . u . | fac- tum ere con|putatum . . . verhi . | . . . . in id tempu.y . . . | niq . o possit .... nob . | le . . le re ne | pens ad . . nari . . si . pvac \ terea sinceram a/mcjtiani decet ut sine cicalrice sa- netur . Quaeramus a venientibus quid absentes agant, debitoribus illorum instemus , creditoribus re- spondeamus , inimicis resistamus : si aut ••» "6$ *J II. quaeritis: itaque momento- amieitiae ve- strae exolescunt quarum mens aut animus pignus est . Una peregrinatio eradit animo ius omne : si vero Tongior haec est et longinquior 9 excidit 110- titia quoque , non tantum amicitia . Quod ne possit accidere, omni opera sistamus, et fugientem memoriam reducamus : utamur , ut in prirna parte dicebam , || animi velocitate , neminem a . A , ?l , d nobis amicum aiiesse patiamur , in animum sub- inde nostrum revertantur futura nobis promtu , iam ut praeterita repetamus : sic ilfe manus, sic ora ferebat : ima^o effingatur animo notabilis et e vivo petita , non evanida et rnuta. Sic ilJe ma- nus , sic ora ferebat : adiciamus illa quae magis ad rem pertinent : sic loquebatur , sic horjjtaba- a . qi #J 102 L. S E N E C A E tur , sic deterrebat , sic erat in dando consilio expeditus f in accipiendo paratus , in mutando non pertinax : sic solebat beneficia liberaliter da- re , patienter perdere , sic properabat benigni- tas eius , sic irascebatur , eo vultu ab amico vin- cebatur , quo solent vincere : ceteras virtutes pererremus , in harum usu tractatuque verse- •or «j mur : et , si plures eodem tempo||re absunt , vel- ut sparsa pluribus locis membra familiaritatis nostrae colligamus : nunc hic, nunc ille in ore animoque sit , ubi . . e . ius . . si . . hui . nempe nes : nulla ta/ztum possit vetustas ut memoriam ami|citiae . . . dae » . . | sic, nun | lum est . . . . . liae es . | se interdu . . cu lati | solet in- iram est cruam | valde illum amem | conscientia vji -d ea con| III. — ( notitia animi esse cer ) tior clebet , cjuia vultns incertus est . Magnos humanum pec- tus recessus habet: quod vultu quo placet virtus eo fraus adumbratur , et cogitationibus pessimis facies benignissima obducitur : nec facile nisi pe- ritus intellegas quid intersit inter animum amici et colorem . Hoc sibi quisque proponat quo minus facile '°^ J fucatis capiatur ofnciis : || rara.res est amicitia : ubi . . e . ius) \ide ad fr. i. Hoc-officiis) Tres hosce ver- solet in iram ) Quivis videt sus tanquam Ciceronis edidit quae hic scribuutur non nisi Melior p. XCIV , addens : non fallacem litterarum speciem es- 0^7/1» ovo similius esse quam se quam tamen exhibere, prop- isthcec Tullianis plane gemella. ter rationes antea allatas, pla- Rara — amicitia ) MeJiori cuit . fragmentiun II Ciceronianum . FRAGMENTA io3 vulgaris aut exposita ut inplere lotas domus pos- sit vulgo sibi homines persuasere . An aurmn in- genti opera tegi creditis , cuius ubique quaesiti vix sub aliquo monte vena deprehendilur ; ami- cum autem ubique inveniri, sine ullo labore, sine ulla investigatione ? Quicl enim tara simplex aper- tumque est ? xltqui non tam in alto latet aurum argentumque •o> -a Incipit eiusdcm \ Annati Senecae tris | jclicitcr : scribcntc \ me . lo(co) s (iipra) s(cripto) , de vita pa- . die et Si quaecunque composuit pater mens et edi voluit iam in manus populi emisissem , ad ciari- vutgaris — persuasere ) Baec itn in membranis scripta exta- rc omni dubio carct : non ta- men' eo miuus memlosus est locus , qui ne nriti quidcm medicina sanari potest . Atque ego quidem nullum emendan- di gCnus peius odi quam illud quod coutra libros negationem sive inscrit, sive tollit : tamcn , quum in dcsperatis ad ultima remedia confugere necessc sit , 110 n video quomodo ha?c ad sensum aliquem revocari pos- sint , nisi scribendo : rara res est amicitia , non vulgaris aut ezposita , ut implere totas domos possit , ut vulgo sibi homines persuascre . Kxpositttm enimpro re patente seu vnlgari dictum esse arbitror , qua significatioue apud Statium et luvenalom ob- viura est . aniicu.m — investigaticfte ) ~* T e- lior , apud quem h<)ec c pti *i qui r es RomaW nas diem locumque subscripserat li- brarius . historias ) Kistoriarum , quas M. Seneca pater scripserit , nul- la apud auctores memoria ex- tat 5 msi- quod inde petita esse suspicor , qure Suetonius , tan- quam a Seneca de morte Tibe- iii Tmp. narrata , in Tiberio can. 73. refert. Caii enim tem- pora attigisse, qui tamen, quum filius sub Claudio exuiaret , mor- tuus erat , ex Suasoria II cer- tissimo argumento colligo , quod (p. 2t. ed. Bip. ) Cornelii Tu- sci , qui M mercum Scaumm , in quo Scaurorum Jamilia ex- tincta fuerit ■> reum fecisset , hominis improbi animi , me- minit . Scauri enim accusatio , ex qua mortem sibi ille consci- vit , triennio ante exitum Tibe- rii accidit , ( Taeit . Annal . VI. c. 3o • ) quo principe vivo eius rei mentio , cum accusatoris vi- tuperatione coniuncta , sine ma- nifesto pericujo fieri non po- tuisset • Hunc locum Fabricii diligentiam efFugisse miror , qui alium in eadem Suasoria anim- advertit ubi de Attalo Stoico sermo est , Seiani* fraude cir- cumvento ; is vero sub Tiberio scribi poterat . — Igitur , qui , nisi civilia bella eum impedis- sent , Ciceronem audisset ( Con- trov. I. proocm . ) , et Tiberio Imp. supervixit , ad ultimam se- nectutem pervenit , et ferme 110- nagenarius obiit. — Initium bel- lorum civilium Divi lulii advcn- tus in Ttaliam est : nam de iis temporibus , quorum historiam Sallustius conscripsit , dici non poterat veritatem retro abiisse . io5 FRAGMENTUM DE REBUS THEBANIS MYTHOLOGICIS H ygini fabulse quani interpolatae sint , qnum mani- festa tum nota , atque a multis memorata res est.quicunque autem demum liber ille fuerit quem sequiore rctate ad- ditamentis ita auxerunt homines minime docti ut incon- dita ista moles conficeretur quam sub Hj-gini nomine ha- bemus , eundem fuisse arbitror ex quo bocce folium superest: quod , etsi triente singulorum versuum mulca- tum , nihilominus excribere atque edere operse pretium visuin est . cupidine -venissent , et a Spinge esscnt con- sumpti , Oedipus | Lai filius venit, et carmen in- terpretatus est . Illa se vrae\cipitavit , Oedipus re- Primi deccm versus, plurimis iuterpositis, in fabula 67 leguu- tur , uncle priorum sex , ac de- iude noni supplementum peti- vi . Ab uudecimo fabulani 69 brevissime narratam habemus . Senis nomen quod apud Grse- cos non tvaditur , pnelerquam a Suida , cui modo Meloebus , modo Meliboeus dicitur , in vul- gato Hygino plane portentosum est , Itemales scilicet .V. i5. membr. Menalaippum , vitiose : ut contra ceteros omnes est quod v. 6 Polybi uxor pr-o Peribtiea , Eriboea nomiuatur . Lacunam versuum 10 et 11 , quorum ille in plicatura periit, quantum ad seusum nullo ne- gotio cxpleas : Oedipus se ma- tris mariturn esse, ac tanto scelc- re teneri aitdiens , himinibus se orbavit : verba tamen pnostare lion ausim , licet optime cum litterarum nnmero , qui expleri debet , conveniant . v. i3. quod Tydeus palnm mendosum est , at ita in membranis perspicue legitur . Intcr scptem heroas Fippo- medontis nomen desideratur , quamquam enim aliquatenus ii\ oram procurrere potuit versus , vix tamcn credendum est ad illa verb;i : Hippomedon Xau- simac/ii Jilius ( qtiippe ^ausima- clius non Nesimachus dicendus esset),post i arthenopeeum nomi- natum,satis spatii suppeditasse : imo vero probabile est , ante ca- put quodEpigonorum catalogum exhibet, vacui spalii .aliquidali- „ * * i5 »7 10S FRAGMENTUM gnum paternum et Iocasten matrem \ inscius ac- cepit uxorern , ex qua procreavit Eteoclen , et J?oly\nicen , Antigoften et Ismenen . Incidit The- bis sterilitas et pestilenj^a ob Oedipodis scele- ra . Interim Eriboea , Polybi regis uxor, | quae ista omnia cognoy era.t , Sicyone Thebas venit , ea- que Oe\dipodi e . item Moenetes senex , qui eum ex\posuerat , pedum cicatricem co- gnovit : Lai filium esse dixit | scelere audiens | . . . . Adrastus Talai filius habuit \ Jilias Deiphi- len et Argiam : huic ab Apolline responsum fuit | eum Jilias apro et leoni daturum . Quod Tydeus Oenei filius , | a patre in exilium pulsus quod fratrem Menalippum in venando | occide- rat^pelle aprinea. tectus ad Adrastum venit. Eo- dem tem\pore et Polynices Oedipodis filius, cum ab Eteocle fratre e regno | pulsus esset , pelle Zeonis opertus venit . Hos Adrastus cum vz||dit, memor sortis , Argiam Polynici^ Deiphilen Ty- deo in comajgium dedit. brario relictum fuisse . v. 8 Par- ita oblitteratus , ut praeter Ara- thenopaeifiliumHyginusvulgatus phiarai nomeu vix quidquam Thesimenem vocat , cuius scrip- compareat . v. 16. parentatur tune sinceritas valde suspecta rescripsi ex cap. 68. pro eo quod est ; equidem Biantem dici a liquido apparet , verum nihili nullo inemini , neque tamen id est , paretur . Denique moneo sine poetae auctoritate factum hanc narrationem de fumi disci- esse credo , quum apud Apol- dio prsesenti tempore efferri : lodorumParthenopaeus, quem in quod Munkerumadcap.71. offen- tertio libro Milanionis filium dit . v. 17. Thebanara relius suis_ dicit, in primo c. 9. i3 inter diffisz/ra esse , elegantius dici- I iantis filios , Amythaonis ne- tur quam quod in vulgato li- potes , recenseatur . V. 10 in pli- bro est : Tnehano^ diiFiscw . catura damnum passus est : i3. MYTHOLOGICUM 107 Adrastus Talai filius , Capaneus Hipponoi fi- lius , Jinphia\v3ius Oeclei filius , Polynices Oedi- podis filius, Tydeus Oen\ei filius , Parthenopaeus Atalantes filius . Aegialeus Adrasti filius , Polydorus rllppome- dontis filius , Sthe\ne\us Capanei filius , Alcmae- on Amphiarai filius , Thersander \ Polynicis fi- lius , Biantes Parthenopaei filius , Diomedes Ty- dei filius . | Polynices Oedipodis filius anno peracto regnum ab Eteocle fra\tre pabernum re- petit : ille cedere noluit : Polynices Thebas op- pugnatum \ venit . Ibi Capaneus, quod contra lovis vohmtatem Thebas \ se capturum dixit , cum murum aiScenderet , fulmine percus\sus est . Amphiaraus terra est devoratus : Eteocles et Polynices \ depugnantes alius alium interfece- runt . Quibus cum Thebis \ parentatur , etsi ven- tus vehemens est , tamen fumus se nunauam | in unam partem vertit , sed se in duas partes seducit . Ceteri cum | Thebas oppugnarent , et Thebanus rebus suis dijjideret ic8 YARIAE LECTIONES COTjICIS VETUSTISSIMI QUI INTABULARIO BASILIC.E VATICANiE ASSERVATUR , CUM NEAPOLITANA EDITIONIS GR^EVIAN/E REPETITIONE COLLATI , AD ORA- TIONES PRO FONTEIO ET PRO FLACCO . jJe prsestantissimo codice^ quem omnium , quotquot extant fragmenti Fonteianae , parentem esse indicavi , le- genda sunt quae ad Pisonianse c. i4 disseruit Garatonius , summus vir , et nunquam satis laudandus ; cui , quo tem- pore ea volumina edebat quae orationes pro Fonteio et pro Flacco comprehendunt , nondum innotuisse videtur, li- brum Vaticanum , quem profecto minime neglexisset , in tabulario Basilicse , non in bibliotheca Palatii quserendum esse . Hunc igitur, quumpost plurimorum annorum in- tervallum ad recensendas oratronesCiceronianas rediret, con- tulit integrum, ad Philippicas, post Faernum Muretumque, variarum lectionum accessionem daturns , eodem modo quo ad Pisonianam fecit : eas vero, quae iam a se editas orationes spectarent , illi volumini servabat in quo plurima serius cogitata inventaque colligere sibi proposuerat . Verum haec omnia , abiecta propter infelicissimos casus editione , cum gravissimo htterarum damno , luce publica caruerunt ; ac tametsi sperare licet chartas viri unici cum summa reli- gione Bononiae servari , de earum tamen editione , quae hoc sseculo vix sine rei familiaris detrimento fieri pote- rit , hactenus certe nihil promissum fuit . Quapropter frag- menta , quorum varias lectiones hic exhibebo , concedente comiter et perhumane 111. et Rev. Tabularii Praefecto , ipse contuli: Philippicas autem mea causa vir litteris latinis exi- io 9 mie eruditus , mihique iu paucis carus , R. P. Antouius Aghicli , R?gusinus , Ord. Min. Obs. cuius opernm omni- bus vehementer commendo qui codices lnlinos bibliothe- ca3 Vnticanse aut excribi aut cum libris editis confrrri sibi optant: nihil enim accuratius fieri potest quam quo- modo is perficit qusecunque elaboranda suscipit . lias igi- tur ab illo enotatas varias lectiones , cbm aliis a me col- lectis ad emendanda» Ciceronis orationes iUbsidiis, alio tempore evulgabo . Editio Fnerni rarissima est , quam ne ipse quidemGa- ratonius tractavisse videtur, ego vero nunquam vidi : ac nisi Grrcvio contigisset ut diu frustra requisilam a Ma- glinbecchii liberalitate acciperet , quse ille vir eximius in Ciceronem contulit , oblivione tegerentur . In exponenda autem leetionis varietate uno asterisco eam indicavi quae in Faerni adnotationibus apud Grsevium ex codice affer- tur : duobus illam quce ibidem ita proponkur ut Faernus sic scribendum esse pronunti et , ncque tamen ad librum provocet: cuius alterius generis quae sunt , a Lambini* prudentia plerumque recepta , a Gruteri socordia , recen- tiorumque timiditate , repudiata fueru.nt . Plura tamen quo- rum apud Grccvium vestigium nullum apparet , a Faetno nihil monente recepta fuisse suspicor ; comparet enim ad hasce orationes in collectionibus Lagomarsinianis liber nu- mero ^4 insignitus , quem Faernianam editionem esse ar- bitror , ex quo lecliones afferuntur ad Flaccianam quas prseterquam in hisce membranis nullibi invenias , atque his sua uunc demum auctoritas accedit . Orthographia in utroque fragmento,itidemque in Phi- lippicis , prorsus eadem est : cui quse peculiaria sunt col- ligere quam sparsa exhibere satius mihi videtur . Haec au- tem fere animadvertenda inveni : iu quibus licet qusedain I 10 aut ab oplimis orthographiae auctoribus antiquis repre- hensa , aut certe suspecta occurrunt , eorum tamen plera- que ita a reliquis optimae notae aliarum orationum co- dicibus firmantur , ut minime haesitarem librorum Cice- ronis scriptionem ubique ad illa conformare . Couferenda autem hoc loco omnino sunt , praeter Norisium ad Ceno- taphia , quae Marinius ( Iscr. Alban. p. i/{o — ■ 142 ) de orthographia laudationis scripsit . e pro i : intellegere . i pro ii ( gen. sing. ) Pompei . Fontei, Publi Ne- rati , Maeandri , imperi , ^erari . — nom. plur. soci , pecua- ri , Di , idem , i . — Dat. pl. Dis , is, isdem , periuris , Fufis, Hispanis, hostis , iniuris^ sententis, vigilis . — Aliai subiciens , obiceretur, redit , abit . is ~pro es acc. pl. 3 decl. : testis , immortalis , hor- ribilis, omnis , civis , locuplentis ( pro locupletis ). o pro e , post u : vostras , vorsari , devorterentur . u pro * : optumo , optumis , turpissumis , acerruma, levissumi , optumatibus , mancupia , lubido , existumare . u pro o : adu}«scens , adulescentia . ens pro es : quotiens , aliquotiens . — in compositis servatur d littera praspositionis ad : ante f: adfuit , adferto ( pro adferat ) , adfirmavit : — an- te r :. adrogantia : — ante t : adtributa , adtulerunt . item n ante p : inpositum , inpigrum , inploret , in- pudentia : — ( etiam : conprimant ) . mp pro m ante n etf: sumpsit , consumpsit, con- tempserunt , contempnendi , dampnatur , Tempni . p pro b: opsoletis , suptiliter . c/pro ti: dicionem , municionem , solacium . ti pro ci : Narbo Martius , Indutiomarus , contie, infitiatorum. 1 II consoncc £ crninatcc : Ilippiter , raereennarios , quat- tuor , rettulit , qudereUarum . Lysania pro Lysanias . — Heraclidan , Heraclidara , Heraclida . *ju Frugi pro Phrygi ( in quo loco, pro Fl.c. 17, festivitas subest ) . — Dorulensis pro Dorylensis. — Thre- curn pro Thracura : ita enim emendandum est porten- tum lectionis pio Fonteio c. 16. atgrecwn : atque hanc scriptionem optimam esse , si vaearet , facile demonstra- re pcssem . Alia cumulabo , prava bonaque permixta : cotidianis , paulo , lacrimis ( quse tria in optimis quibusque codici- bus constanter ita exhibentur ) , bragatos , quicquam , at (proad ), aput , ad ( pro aty, ha^cquem , prcetium , quae- storioe , quse ( pro que ) , ommutuit . Iam ad varias lectioncs particulse orationis pro Flac- co id egi ut perspicuum facerem , quasdam in his mem- branis superesse lectiones optimas , in plenioribus ccdi- cibus non obvias; alias , quarum editiones quee vulgo 10 manibus sunt nullum vestigium exhibent, in libris scriptis, ac vel in antiquioribus impressis,oceurrere. Quod ut propo- nerem,hoc quidem loco satis erat numerare codices quorum collatio in sehedis Lagoraarsinianis extat , licet probe sciara ei , qui recensendos libros sibi sumit , non numerandos sed ponderandos esse codices : cui rei id minime obstat quod , subrepto volumine XXV collectionis Lagomarsiniansc t nu- merorum explicatio periit quibus in illa codices designan- tur ; libri enim , sicut homines , ex dolibus , non nomi- nibus aestimandi sunt . Huius Lagomarsiniani operis quura plurimis locis mentionem feci , inhibere raihi nequeo quiu. publice gratias agam amplissimas 111. et Rev. Praasuli Pe- tro Caprano , Archiepiscopo Iconiensi , qui ut eo cum otio fruerer humanissime mihi petenti coneossit . 114 Illud adhuc restat , ut moneam lnonstrosas scriptu- ras , quibus nihil omnino boni subesse potest , a me omis- sas esse ', de iis nihil dicendum fuisse quae a Faerno ex codice prolata in editionibus locum sibi debitum ob- tinuerunt . AD ORATIONEM PRO FONTETO . c. i. ac flagito) et * fragitio . producat) producantur ( cui , H- cet per se absurdo , aliud suhesse videtur ) . est hoec ) * haec est . populo Romano copiis armisque ) P. R. copiisque remis ( apud Faernum male copiis armisque ) . c. 2. gentium ) * generum . is ) his . populo Romano) * PR. ( unde oplime edidit Faermis proetore) . M. Fontei) Cn. Fompei ( quod , sicut egregie demonstravit Garatonius , unice verum , et pessimo consilio immutatum est ) . c. 3. velint ) velit . hominimi etiam ) etiam hominum . affero ) * adferta . hominum) * omnium . videant ) videatis * oppressis) . Hoec vox in codice deest , eam autem sive Eeroaldus sive Nau- gerius temere inseruit . Tenendum enim est , quod modo attuli , videatis , mox pro oppugnari. scribendum opprrgnare : deinde autem pro oppressis , ubi sane vocabulum excidit , aliud rcponendum , sed plane contrarii sensus : victoribus , arbitror : ut to.a periodus sic procedat : Dubitabitis — aliud — nihil agi , nisi ut — se^niores ad imperandum ceteri sint , cum videatis eos oppugnare quibus victo- ribus P. R. imperium incolume esse non possit ? c. 4* ui non culpam ) non ut culpam . quas ) ex quas . C. AN- NIUM ) * CANNroM. C. ANNIO ) * G. CANNTNIO . c. 5. illi ) ille . voluerunt ) voluert . Fonteio ) a Fonteio . Ita- lia) Ttaliam ac. Roma ) Romam . Croduni ) sic etiam Cod. iiqu Crodium , quod apud Graevium Faernus perperam ex eo aflert . Numium ) * Munium . HS ) * deest . mille ) M. Servium Croduni ) se crodunt . qui ) quis . Cobiamacho ) falso a Faerno Cobiomacho legi proditur . Elesiodohis tantum ) Elesioduluscantum . ( Omnes de- sperati loci lectiones repraesentare placuil , ad cuius sanationem nihil habeo quod conferam . Tantum in ultimo vocabuli monstro cum Pantagatho arbitror loci nomen confusum esse , non Elesio- dulis, cuius nominis nullum novimus oppidum , sed potius Elusx ( Aquitanorum ) aut Ebisione ( quod in via erat qme a Narbone To- losam ferebat ) : in ultima autem syllaba latere particulam cupi , ita ut in sequeiitibus cum codice exegissent teneamus ) . his ) iis . exegisset ) exegissent . ista ratione) ratione ista . * DE CaiMINE VINARID . DE BELLO CONTIORUM . DE DIS- POSITIOXE HIBERNORUM . c. 6. quia) qua . oastimrmdum) existimandum . sapientia) sa- pientjam . tenet videte ) * desuut . ( qu e correxit Faernus et re- cepit ©r«vius , noluim.is et iudici , ex codice sunt ) . Sapientior) sa- pienter ( vide ad Rabirianam ) . unum ) his unum . ( coniecturce pro coniectura ex codice sumsit Faernus . n3 c. 7. is) liis. iudices ) iuuicium . rcs ) reo iurlicium . quid a fbrtuna ) quid fertuna . c. 8. W. ) J-. Volcarurri ) * Yulgarum . c. o. non ) ne. corr. no. .v/7 ) est . cogitasse ) cogitavisse . c. 10. sahctam ) * vinctam . arbitrantur\ arbitrabantur . eam ) cam ipsam . cos cssc) essc uos . GalUs credere) * < um Galhs iurare ( at- quc ita edhiit Faernus, quem quum postea desererent, unici codicis auctorilatera libidini nescio cuius emendatoris non doctissimi aeW condonarunt ) . c. II. cre.cti ) rccti . coinictus) couviclis. iucis"s) invitus . c. 13. quidem) quod . noinc/i c.st amplissimum , ut velutt) * nomen amplissimuin volunt . vobis in M. Fonteio) vol>is M. lontei . si nonvera , attamen Jicta ) si vcra 11011 * at delicta . c. i3, ac libidinum ) * ad lubidincni . c. i5. claris) deest voxa Graevio iuserta . pop. Romani) reipublica? ,. c. 16. lidco j iudiccs . Aav <- j / ) * \ idco iud. c. ct . a lltra- cum) atgrccum . yiaJ ) * deest. iTte) ist;e. pugnat) * propugnat. c. lj.nunc) num. tendil) tcndct( cuius contrarium posuit Saernus) . posssnt) * possunt . perturbato ) conturbato . /// plus) uitius . AD ORATtOlNLM PKO i LACCO . Jncipit c. 17. a verbis littcrarum si veras . c. 17. sinunt ) sit . i//e ncscio quis) * iste nescio qui . recitat iis) recitatis . debet) debent . videtur cum) videtur cui cum . cuiusquemodi ) huiusmodi . dubitatis) dubitahitis ( optime , atque id cxlubent cum 8 codicihus et plerisque editionibus antiquis, Lani- hinus, Mauutius, atque illa cditio , quam apud J agoinarsinium nuiucro 7/1 denotatam, I aernianam cssc credo : ut appareat eam lectioncm quae liunc pro vulgata ohtinct , sicut aliis innumcris in locis factum est , casu in Gruterianam se intulisse , de cuius sinceritate nimis raro quaesitum est ) . eidem ) idera . honesti et sfraves ) honcsti graves . cfferretur ) * ha?c ferertur . ( apud Grae- vium cx i acruo lalso ferrentbr editum est ) . magna ) magnae . consessuquc) consensuque ( sic i5 Codd. Lagom. ) . Lcclius ) L. Lae- lius . pcriculo noslro) nostro periculo . quod ) * quum . arbovem jici numquam) arhorcm nunquam , te ex a/iqua parte re/evavit) * * te aliqua relevavit. amisisti) admisisti . prodiret ) prodires . dimisso) * cmisso . at) * ut . actionis) accusatipnis . scelere se ) se scelere (sic etiam i\ Codd. L. et edd. ante Gruterum) . verum etiam malejicii ) * * vcrum maleficii . sed de ) * sed quoniam de . Mithrida- tico) * * Mithridatico crimine. disseruit et subt . ) disseruit supt . c. t8. aliorum ) * illorum ( atque ita fere omncs codd. L. ) . con- victtts ) * victus . una legatus) legatus nna. ncque ) nec . furti) furtim . senalorum) seiiatoriuui (iterum sic omn'es ante Grut. ). dumnatus et bona ) damnatus est hona . quod is populo ) quod po- pulo . Lysattire ) Lysiae . frater ) fratrem . publicaj) puhlice . c. 19. conficiendaruni iitterarum diligentissima ) * conficienfissi- ma litterarum ( scilicct antc Turnebuin onmcs ita lcgcbant ) . tri- bus Qucestoribus quatuor mensariis ) Qusestoribus quatuor nie isa riis . maiorem etiam a/iqu m) * * maiorcin aliani ( m. et. aiiam 6 codd. [.. ) iidem) * fide . perscribunt) praescribunt (cum 2 codd. et N en. pr. ) . nominatim F/acco) Flacco noniinatiin . istnd ) istuc . nisi mihi) nisi hunc ( leg. hanc ) mihi . in clarissimis est ) cst in cla- »4 rissimis . Tmolo ) a m. pr. Molo . uni ) una . frumento ) * in fm- mento ( Sic codd. L. et edd. ante Manutium ) . Varino ) Va- rinio ( bis ) . litteris a P. Var.) litt. a Var. nemo postea) postea nemo . quaiso ) qucese . c. 20. mutuam ) * tum ( sic 5 codd. ) . Slola ) * Siloga . iacUce ) iudices (sic 3 codd.L. ). Veratii ) * Nerati ( sic 9 codd. L. ) . C. et sM.) C. M. ( sic 10 codd. L. ) . Fusiis ) Fufiis ( atque ita semper Fujii , Fufianum nomen etc. itidemque modo I\ , modo 5 cojkf.L. ) . fide surhsit a Fusiis ) fides sumpsit Fufiis . sese ) se . ubi nihil — lit- terarum ) desunt ( v. Urs. ) . quidem ) tamen. respondet ) respondit. ( sic i2codd. L : moxin 10 Codd. ingens lacuna est ). vexavit) vexat ( sic reliqui codd. L.et fere edd.ante Manutium ). illa ) in illa ( sic om- nes ante Gruterum ) . oratione) ratione ( sic codd. et edd. antiquae). c. 21. iudicatum ) iudicatus ( sic unus cod. L. ) . ostenderet ab ) ostenderet et ab ( cum codd. et edd. ante Manutium om- nibus) . abiit et ) * habitet . quoniam te ) * qua te . abduxisti) addu- xisti ( sic codd. et ed i. prisca?) . con 'ertet ) convertit. c. 22. multa el magna ) multa magna ( sic edd. /j. antiquse ) . Pythodori , ^tideni , Lepisones) * Pythodoria et idem iepisone . (ttacodd. 6 L. et ed J. antt. Iani vero illa quoque qme laernus reposuit , omuesque deinde retinuerunt , omuino barbara sunt nomina atque inaudita , neque in ipsa Caria ferenda . Ac pronum quidem esl Archidemi corrigere , cuius hominis paulo post mentio fit ,- tertio loco Critones ex hariolatione scribere quam tam tetra ferre malim . Certe in rotundata scriptura , pryesertim ut s lon- gum fuerit , nihil fere differt Critoms ab episones . ) . putidum ) pu- ditum ( illud vero nihil est praster operarum vitium in ed . Grae- viana ) . sedent ) sedeant ( sic l\ Codd. L. ) . faciem ) * speciem ( sic 6 codd. reliqui L. ) . proterendum esse et ) * * proterendum et ( idem habent cod. unus et edd. principes) . c. 25. in re sit ut ) * * ia re ut ( ita ed. Ven. pr. Mox re- deuut codd. 10.) .isLi ) sta ( quie scriptura fortasse ad synaloe- plren referri possit ) . swere ) vere . erat ei Castriciano ) erat Ca- striciano ( sic 2 edd. antiquae ) . exsiluerunt) * siluerunt ( sic omnes ante H. Stephanum ) . ipsius ) * * istius . usque eo ) * * usque adeo . A D D E N D U M ad pag-. 60. adnot. diffwile ^st Quum h.ec scribebam non animadverteram qu?e P. Victorius ad Epistoll. I. 9. p. 56. ed. Neap. a Inotavit : ubi quum prio- res editiones haljerent imp initatem scelerum eorum sententiis , ille docuit vetustiores codices habere inwunitatem stillorum sen- tentiis , pro impunilatem estr, eamque scripturam semper esse in Medicaeo , ut in melioribus Plauti ct Terentii codicibus , sup- pressa e littera . I M P R I M A T U R. Si videbitur Reverendissimo Patri Sac. Pa- latii Apostolici Magistro . C. M. Frattini Archiep. Philippensis Vicesg. I M P R I M A T U R. Fr. Philippus Anfossi Sac. Pal. Ap. Mag LlBRARY OF CONGRESS Branch Bindery, 1903 )BRA RV OF CON GR£ sS 003 07* 248 5 ^ KKft