à ^ Ili Siili » ■ m ■ IH 11 IIHil tL mm mi mmmKk 311118 m mm wmmmwSam HHHII li mmmm m$$Wk5 BPHIGwSllil ■■■I iliil «fimi ■L vmmmm m m ■ni mm Wmm ih Hi «SU ■HH \\ r o> -K* -- ■ f l ^ % 9- *, à? w W' V * £<*. < *^«S M. CATONIS PRAETER LIBRV-M DE RE RVSTIGA QYAE EXTANT. M. CATONIS PRAETER LIBRVM DE RE RVSTICA QYAE EXTANT. HENRICVS IORDAN RECENSVIT ET PROLEGOMENA SCK1PSIT. LIPSIAE IN AEDIBVS B. G. TEVBNERI A. CIOIOCCCLX. Gtóft LlPSTAÈ TVPIS B. G. TEVBNERI. MAVRICIO HAVPTIO THEODQEO MOMMSENIO HENRICVS • IORDAN VENEEABVNDVS • OBTVLIT PRAEFATIO. Vniuersas M. Catonis reliquias cum post A. Lionem et H. Bolliuisium non intactas quidem iacere uerum parti- culatim tractari uiderem, denuo conlectas quantum quo fieri posset emendatiores edere ante hos quattuor annos eonsti- tui. sed quae tuni spes fuit foreut particulas Catoniani sermonis adhuc delitescentes protraherem, ea me gramma- ticorum libros Latinosque patres siqui ob eruditionis copiam peruestigatione cligni uiderentur esse quamuis studiose le- gentem fere fefellit. nam praeter nouos quosdam eorum quae aliuncle nota erant testes tantum abest ut quicquam siue Nicolaum Maiansium siue Bolhuisium, a quibus cetero- rum industria penclet, omisisse inuenerim, ut etiam detra- hencli munus, de quo extremis prolegomenis rettuli, inposi- tum mihi esse cognouerim. Quo magis intererat, ut et emendatio promoueretur et explicatio. atque illi quidem in primis eorum uirorum be- neuolcntia aliquantum emolumenti accessit ; a quibus manu scriptorum codicum quotquot uellem lectiones facillime in- petraui. itaque quorum liberalitatem nemo non laudauit Martini Hertzii et Henrici Keilii eam ego quoque adeo prae- sentem expertus sum, ut ab altero Gellianum adparatum Gryplna transmissum integrum acceperim ; aliorum gram- maticorum quorum index infra scriptus est lectiones alter mihi dum Berolini uersàtur libcntcr cxprom})scrit. prae- terea et Georgius Thilo de Servianis scholiis me quidquid rogarem pienissime edocuit, et Noniano operi emendando Vili PRAEFATIO. certatim fere homines docti sua contulerunt : nam Leiden- sium librorum notitiam adcuratissime factam singulari Jani Gerardi Hullemanni professoris Leidensis comitati debeo ? Eduardo Bondio Britannici musei codicum custodi Harleiani libri uarietatem, Guelferbytani R. Wilmannsio philologo olim Bonnensi. Sed Leidensium librorum praeter Vossianum ab aliis iam non indiligenter coniatimi cum eam esse condicionem intellegerem ; ut suis quidem illi uitiis neque uero iis insi- gniti essent, quibus ad sinceriorem lectionis fontem inue- stigandum duceremur ; raro uarietatem adposui. ac ne Har- leianus quidem liber a ceteris ita recedit ut praeferendus sit omnibus, cuius rei documentum sane luculentum Catonis verba sunt in omnibus libris eoclem uitio corrupta orig. II 30 et 31 p. 14. in Bambergensi enim, cuius desiderium Harleiani usus repressit, haec cum multis omissa esse me- nimi me apud Fleckeisenium uidere. Sed et corrigendis librariorum uitiis- et rerum obscu- ritati explanandae sane feliciter euenit, ut neque umquam Mauricii Hauptii optimi praeceptoris consiliis carerem et peragendae operae cum auctorem tum adiutorem beneuo- lentissimum nanciscerer Theodorum Mommsenium. is enim non solum quas in Catone emendationes suo Meyeriani libri exemplo adscripserat paratissime mihi utendas con- cessit sed etiam perlectis quae ego in schedas conieceram temptamina mea aut correxit aut suppleuit. quid? quod Keilius beneficium suum altero beneficio accumulans pla- gularum mecum legendarum onus quod olim comiter sus- ceperat per Erlangensis muneris negotia ita non recusauit, ut etiam ultra operarum uitia huic libello emaculando acer- rime intentus fuerit. atque his quidem uiris optimis doctis- simisque lectores cum quantum debeant usu experiantur ; non minores quam ipse gratias agent. PRAEFATIO. IX De meis partibus plura exponere superfluum est, nisi quod prolegomenon altero capitulo ea quae ante hos quat- tuo.r annos quaestionibus Catonianis disputaui de integro retraetaui. quae Catoni certa ratione abiudicanda sunt ea bis ipsis prolegomenis indicare quam spuriorum loco reli- quiis adnectere mibi rectius uisum est. denique subiciam quae corrigenda addèndaue inuenerim. quo indice quod etiam Catonis uerba a niè nescio qua neglegentia circum- cisa bis restituenda sint lectorem ut ignoscat rogatum uelim. In prolegomenis igitur haec niutanda sunt p. XXXVIII Catonis noinen uersu 2 extremo delendum est. p. LXXXIX de Timaeo raonuit Niebuhrius h. E. I p. 88 ed. alt. p. XLVII u. 3 lege *Rheghium et Taurinum fines 9 > p. LXV media 1. Verrii. Mercklinius (de fontibus Gellii, nou. ami. pini, suppl. III. p. 637) prolixos orationum indices cum bipertitis saturarum Varronis titulis infe- liciter conparauit. p. LXVIII extr. Mommsenii tonius I inscriptionum La- tinaruni, quem nondum perfectum inspexi, nominan- dus erat. p. LXXIII u. 4 1. usus non suus p. LXXV 1. con tra q; Thennum p. XCIII quae in orationem c de dote' disputaui certe propter ea quae nuper Merklinius scripsit (1. e. p. 602) non mutanda milii esse uideo. nam cum di- xit in uerbis Gellii quae reliquiis subieci p. 6S inesse orationis Catonianae excerpta in eamque rem Plinii uerba arcessiuit quae adscripsi ine. libr. fr. 14 p. 86 non animaduertit Gellium nihil nisi eius senten- tiae quam integram adscripsit summam proponerc. X PRAEFATIO. f deinde quod Catonem inter cos refert quos Gellius ibidem c de uictu atquc cultji populi Romani' scrip- sisse tradii) id si uerum . esset tamen ad orationem de dote non pertineret sed ad septimae originis quod ego monstraui argumentum. p. XCI orationem c de Habitu' prò ca quae est ex Bol- huisii emendatione c de ambitu' cupidius defendi, cura praesertim eodem uitio Victoris (uir. ili. 74) codex Bruxellensis ambitu prò lidbilu exhibeat. Mercklinius I. e. p. 668 probare uidetur sententiam Meyeri quam utpote omnium minime probabilem non rettuli, scilicet Charisium dicere c sanguen' a Catone c de habitu i. e. nata xi\v £%lv' poni prò c sanguis'. p. CVIII in scholiorum Homericorum uerbis peccatum est omisso post tQia^VQiag numero ,yl 4 . ibidem uersu extremo numeri scribantur sic ,y^', i/>', g'. In Catonis fragmentis corrigenda sunt haec orig. I 6 p. 5, 6 rovg in Chisiano codice deesse me monuit quem de Dionysianis cònsului Adolphus Kiessling. idem sequenti uersu prò cc{ia scribendum esse avxi\v coniecit. uersu 11 àt£L%Ler HIP 1 J ì 10-16 liber IV) (...... 16—21 p. XLIX — LVII) \ nM nn liber V) y -ì 21-26 liber VI (p. LVII) 26 liber VII (p. LVII — LXI) . 27—30 Orationes ex ordine tempo rum dispositi has • I Dierum dictarum de consulatu suo [libri] (p. LXV sq.) 33 II De sumtu suo (p. LXVHI) 37 III . . cura in Hispaniam proficisceretur (p. LXV) ... 38 IV De triumpho ad populum (p. LXIX) 38 V Oratio quam habuit Numantiae apud equites (p. LXIX) 38 VI De feneratione legis Juniae dissuasio (p. LXX) ... 39 VII Oratio apud Atbenienses (p. LXXI) 39 VIH In Q. Minuciuin Thermum de decem hominibus) . . . o9 >p. LXXII sq. IX In Q. Minucium Therniuni de lalsis pugnis > ... 41 Orationum in Q. Tlfermum reliquiae ine. sedis ... 42 X De Ptolemaeo minore contra L. Thermum siue de Thermi quaestione. (p. LXXIV) 42 XI De suis uirtutibus contra [L.] Thermum (p. LXXV.) . 43 XII In [L.] Thermum post censuram (p. LXXV.) .... 44 Orationum in Q et L. Thermos rei. ine. sed 45 XIII [Orationes in M'. Acilium Glabrionem] or. quarta (p. LXXV) 45 XIIII In M. Fuluium Nobiliorem (p. LXXVI) 46 XV De pecunia regis Antiochi (p. LXXVII). 46 XVI De coniuratione (p. LXXVII) 46 XVII In L. Quinctium Flamininum (p. LXXVIII) 46 XIV CATONIS LIBRORVM INDEX. Pag. XVIII In L. Veturium de sacrificio commisso cum ei equum ade- mit (p.. LXXIX) , ... 47 XIX In L. Furium de aqua siue de multa (p. LXXX) . . 49 XX De moribus Claudi Neronis (p. LXXXI) 50 XXI In censura de uestitu et uehiculis (p. LXXXII) ... 50 XXII Vti basilica aedificetur (p. LXXXII) • . 51 XXIII Ad litis censorias (p. LXXXIII) 51 XXIIII De lustri sui felicitate (p. LXXXIII) 51 Orationum cengor. rei. ine. sed 51 XXV Ne lex Baebia derogaretur dissuasio (p. LXXXIII) . . 52 XXVI De ambitu (p. LXXXIII) 52 XXVII Ne de lege Orchia derogaretur dissuasio (p. LXXXIII) 52 XXVIII De re Histriae militari (p. LXXXIV) 53 XXIX De Fului Nobilioris censura (p. LXXXIV) 53 XXX De tribunis militum (p. LXXXIV) 54 XXXI In P. Furium prò Hispanis (p. LXXXIV) 54 XXXII Suasio legis Voconiae (p. LXXXV) 54 XXXIIL De Macedonia liberanda (p. LXXXV) 55 XXXIV Pro Rhodiensibus (p. LVI sq.) 21 XXXV De Achaeis (p. LXXXVI) 55 XXXVI Ne quis iterum consul fiat (p. LXXXVI) .'..... 55 ,4- XXXVII De bello Karthaginiensi (p. LXXXVI) 56 XXXVIII Contra Ser. Galbam prò Lusitanis (p. LVII sq.) ... 27 XXXIX Contra Ser. Galbam ad milites (p.< LXXXVII, XCI) . 56 incerti temiìoris orationes iudiciales XL Si se M. Caelius tribunus plebis appellasset (p. LXIX sq.) 57 XLI In Lentulum apud censores (p. XC) 59 XLII Aduersum Tib. Sempronium Longum (p. XC) .... 60 XLIII Contra Tiberium exulem (p. XC) 60 XLIV Contra Cornelium apud populum 60 XLV In C. Pisonem (p. XC) . . . 60 XLVI Contra Annium (p. XC) 61 XLVII Contra Oppium (p. XC) • . 61 XL Vili Aduersus Lepidum (p. LXXXIX) 61 XLVIIII In Pansam (p. XC) 61 L In Q. Sulpicium (p. LXXXIX). . . 62 LI Pro L. Turio contra Cu. Gellium 62 LII Pro L. Caesetio apud populum (p. XCI) 63 CATONIS LIBRORVM INDEX. XV Pag. LUI Pro L. Autronio 03 * LIV Pro se contra C. Cassiurn (p. LXXXV sq.) G3 LV Pro C G3 LVI De innocentia sua (? p. LXXV) G4 LVII De re Floria (p. LXXXVIII sq.) G4 LVIII De re A. Atili (? p. LXXXIX) '. . 65 LVIIII De honis Pulcrae (p. LXXXIX) G5 LX De Habito (p. XCI et p. X) . : . 65. LXI De fundo oleario (p. LXXXIX) 65 LXII De agna must a pascendà (p. LXXXIX) ...... 65 incerti te??iporis oratìones delio et atiuae LXIII De rege Attalo et vectigalibus Asiae (p. XCII) ... 66 LXIV Vt plura aera eque stria fierent. suasio in senati! (p. XCII) 66 LXV De aedilibus uitio creatis 67 LXVI Aediles plebis sacrosanctos esse (p. XCII) 67 LXVII De auguribus 67 LXVIII De dote (p. XCIII) ' 68 LXIX Ne imperium sit uetèri ubi nouus uenerit (p. XCIII sq.) 68 LXX De praeda militibus diuidenda (p. XCIV) 69 LXXI Vti praeda in publicum referatur (p. XCIV) .... 69 LXXII De signis et tabulis (p. LXXXII) 69 LXXIII Ne spolia fìgerentur nisi de lioste capta (p. XCIV sq.) 70 LXXIV In legem M. Popili (?) suasio (p. LXIII) ...... 70 LXXV Legis Maeuiae (?) suasio 70 LXXVI De indigitibus (?) 70 LXXVII f Sercia 71 LXX Vili De abrogandis le gibus 71 LXXIX Contio 71 LXXX Dissuasio legis 71 Incertarum orationum reliquiae 71 t Libri ad Marcimi filami (p. XCIX— CU) De medicina 77 De agri cultura 78 De rbetorica 80 De re militari liber (p. CU) 80 Carmen de moribus (p. CHI) 82 Apoplithegmata (p. CV) 83 XVI CATONIS LIBRORVM INDEX. Pag Epistulae (p. CIV) 83 ad Magnum (?) 84 Dubiae auctoritatis libri Commentarii iuris ciuilis (p. CV) 84 Incertorum librorum reliquiae .«,..., 85 Fragmenta dubiae auctoritatis 93 Dieta memorabilia (p. CVI) 97 H. IORDANI DE M. CATONIS LIBRIS DEPERDITIS PROLEGOMENA. CATONIS QVAE EXSTAXT ETC. PROLEGOMENON J. DE SEPTEM LIBRIS ORIGINVM. Originum M. Catonis septem libros fuisse grammàtici Le- stantur. sed M. Varrò cimi in rerum rustiearum libris Cato- nis nerba ex 'libro originimi' sese adi'erre bis testatile sit [ti. fi\ libri li 10 et 16), antiqui autem ea qnae cònpluribùs libris conprehensa essent non laudarint nisi aut 'libris' pluraliue nomi- natis aut adieeto libri numero, sane dubitali poluit, an id certe originum exemplum, quo Varrò usus est, settenario Iibrojrum numero caruerit. sed ego Augusto Wagenerò, diligenti originum interpreti , integritatem codicum Varroniariortim inpugnanti eo minus contradicere possimi, quoti similem librariorum quae est in numero omettendo neglegenliam in Seruianis commentariis con- plnriens obseruaui (u. orig. H 1 Ufi 2 ine. 41. aecedit quod ([ni Varroni aetate fere aequales sunt Cicero Verrius Flaccus Nepos de aumero librorum cum ceteris grammatieis lueulenter consen- linnt. quoriun quem primo loco nominaui ipsum Catonerh de libro septimo testa ntem facit de sene* tute 11, 3S bis uerfiis, septimus mini originum ìibcr est in manìbiis. uerum lamen l'ue- runt, <|iii Tullianum Catonem non audicndiim esse rati originum exemplaria, quae Cieerónis aetate cìrcumferebanlur, grammatici ali< uins opera nolis librorum distincta esse dicerent. Laurentius enim Lerschius ìNaeniani earminis a Lampadione septemfariam tliuisi memor lume ipsum granunaticmn eodem artificio origincs xx PROLEGOMENON I. dispescuisse ex laceris M. Frontonis uerbis clicuit musei magistr. rhen. et westfal. a. 1844 p. 234. is enim M. Caesari, a quo orationem quandam suam descriplam esse per litteras conperis- scl , non minus inficete quam docte rescripsit ea quac Roinanae editionis a. 1846 libro I 6 p. 11 sic leguntur, quid tale M. l'or- cio aut Q. Ennio ani C. Graccho aut Titio poetae, quid Scipioni ani Numidico , quid M. Tullio tale usu uenit? quorum libri pre- tiosiores habenlur ci summam gloriam retinent, si sunt [a] Lam- padione.aul Slaberio aut . . . . ui aut [Tirone] aut Aclio . . . . . . ('supple duos uersus coni dinùdio' Maius) aut Attico aut Ce- pole, in bis igitur uerbis Ole cum Catonem primo loco inter scriptores, inter grammaticos Lampadionein noininari uideret, de VII libris a Lampadione distinctis dubitari non posse sibi per- suasit. sed cum de describendis libris Fronto loquatur atque ita quidein, id quod Tb. Bergkius epbem. antiqu. stud. a. 1845 p. 121 animaduertit, ut quorum libros amici atque familiares descripserint, uelut Metelli Numidici Aelius Stilo, eos potissimum enumerauerit, adparet neque id quod uoluit Lerscbius demon- strari et Catonis amici nomen lacuna codicis baustum esse, ce- tera autem illius argumenta silenti(f praeterire praestat. illud dolendum est, quod in Frontonis quae proxime secuntur uerbis praeter nomen Catonis cetera perierunt. secuntur enim baec, mea or alio exlabi t M. Caesaris manu scripta; qui orationem sjire- ueril litteras concupiscel, qui scripla contempserit scribtorem reuerebilur. ut si simiam ani uolpe?n appelles . . . lei besliae ....... pretium adderei aut quod M. Calo de ... . quo- rum partem saltim ita restituerim ut, si simiam aut uolpem Apel- les [pingejrel, besliae [artifex] pretium adderei. Septem igitur librorum auctorem, quippe quem 'paucis ante- quam mortuus sit diebus an mensibus' in extrema operis parte adornanda occupatimi esse Cicero testetur (u. fr. VII 3), amplis- simae materiae uolumina deinceps et conscripsisse et edidisse suspicari licet. atque Nepoti quidem si credendum sit, senex hislorias scribere instiluit. senem autem dici non posse nisi qui sexaginta ferme annos expleuerit, Ritscbelius probabili rationc statuit parergon Plaut. I p. 62. quare si scriptorem non multo ante annum 580/174 ad historias confìciendas adgressum esse dixeris, Plinium quoque, qui Catonem librum II post annum DE SEPTEM LlimiS ORIGINVM XXI 586/168 scripsissc significami (fr. II 19), adseiilientem babebis. neque nero Plutarclii auctoritate certiora edocemur, qui cimi uescio quo usus Catonis libro haecc scriberet (inc.lib. fr. 72) ucci rag i6xoQiag dì Gvyygàipai (pri<5Ìv ccvròg iòta %slql kcu fis- yàXoig yQa^i^aOiv , oitcog olxó&ev vità^oi tà itcaòì TtQog £[lJT£LQLttV TOJV Tlttlttitìv Titti TlttTQlOV CJtysAstO&Ca , HeCCOl" 110 Catonis nerba ant perperam intellexerit aut incommode exorna- uerit. licet enim l6toqicqv uocabulo origines ipsas idem riomi- nauerit Cat. 25, (amen tantum opus num pater puero literarum eleinentis instituendo destinauerit, et Drumannus uitarum Rom. V p. H3 et alii dubitarunt, 'praecepta' illi Plutarcbi uerbis signi- fìcari parum apte opinati, sed cimi Marcus filius circa annum 562/192 natus sit, patrem in originibus conponendis tum maxime uersantem epitomen bistoriarum in pueri usum confecisse cre- diderim. Quo Consilio originum nomine librum inscribi uolucrit, iti et nostri grammatici diuersis sententiis disceptarunt neque antiquos liquido cognouisse ea nerba docent quae ex principio Verriani de obscuris Catonis commentarli Festum excerpsisse conicio p. 1 98 M. j originum llbros quoti inscripsil Calo, noti satis plenum lilu- lum propositi sui uideiur amplexus , quando praegrauant ea quae sunt rerum geslarum populi Romani, quam reprebensionem cane ne cupidius adripias. grammatici enim quo artificio in pensitan- dis librorum inscriptionibus uti soleant, cognoscitur ex Sentii de georgicon titillo in georg. I 1 praeceptis hisce male quidam geor- gicorum duos tantum esse assenni t libros, georgicam dicentes esse yfjg £Qyov , id est lerrae opcram, quam primi duo continenl libri, nescientes tcriium ci quartum , licei georgicam non habeant, lu- men ad utilitatcm rusticam perlinere. etiam ineptiora sunt quae ad Aeneidos VI 752 atlscripta sunt, qui bene considerant inucniunt omnem Romanam historiam ab Aeneae aduentu usque ad sua tempora summatim celebrasse Ver g illuni . . . un de etiam in an- tiquis inuenimus opus hoc adpetlatum esse non Aeneidem sed gesta populi Romani, neque uero baec antiquorum commenta catione interpretandi a Verriano inueiilo abborrent. itaque non pluris boc laeientbmi est quam >iopolis iudicium illud, secundo et ter (io (libris insunt) origines eludati um fluì leu rum , oh (piani rem omnes uldelur origines adpellasse. quae coniectura licet nana sii XX1III PROLEGOMENON I. 12,6 non idem dare significami, iure igilur el Bormannuin mireris ci eos grammalicos, qui reuocato siue ad carta Cal- limachia siue ad xxCtitig originimi titillo quaecunque de opere simpliciter ac distinete tradita sunt aut neglcxerunt aut in siiam rationem detorserunt. et alxCcov quidem conparandorum causimi Catonis nomina rerum cxplieandi studium praebuit. xtiOsig qui litteris Romanis intulerunt obliti sunt origines Latine, nisi ur- bium notio adiciatur, diei non posse conditas ciuitatcs. inscrip- sit autem Cato libris suis neque 'generis Romani originem', quem titulum prò Catoniano frustra uenditauit auctor de orig. g. R. 12, 15, neque 'totius mundi origines', nec 'ciuitatium RalicaruuT, uerum 'origines'. ac sicut qui homo Romanus 'an- nalem librimi' ederet sciebat sese satis tauisse, ne quis eum data opera de Graecarum rerum temporibus olisse sumeret, ita qui libros septem ab Aeneae aduentu ad Ser. Galbae praeturam pertinentes 'origines' nominaret satis sapienti monstrauit, sese res Romanas ab origine repetitas uel ab origine li- bros Vii conposuisse. quae transferendi licentia non dissimi- lis est Sallustianae illi Iug. 19, 1, haeque (urbes) breui mullum auclac pars originìbus suis praesidio , aliae decori fuere. Ine enim eas urbes quibus ortae essent aliae harum dixit origi- nes, ille libros ab origine ductos. neque Bormannus aut quic- quam demonstrauit adlatis Liuii uerbis quae sunt in prooemio, primae origines proximaque orìginibus , quibus, quode nemo un- quam dubitauit, origines plurali numero dici posse declaratur, aut Hugonis uan Bolhuis exemplo Scipionem Tullianum excitare debuit, qui secundi de rep. libri initio quamobrem inquit, ut ille (Cato) solebal, ita nunc mea repetel or alio populi originem, li- benler enim etiam nerbo ulor Catonis, quibus uerbis id quod du- dum constabat docemur, ab origine urbis Catonem orsuin esse originisque uocabulo usum. Et haec quasi capita rerum in singulis libris atque in sin- gulis fere fragmentis explicare et stabilire consti tui. in quorum sylloga recensenda scito me, sicubi eadem res non ipsius Catonis uerbis bis terue uariata a grammaticis tradita sit, eam me nar- rationem quae accuratissima uisa sit in fragmentorum serie, reli- quas in grammaticorum testimoniis conlocasse, ubi et praesto sunt quaerenti nec falsa ubertatis specie legentium oculos decipient. DE SEPTEM LIBRIS OlUGIiWM • XXV Ac prooemio quidem Catonem ile suo rcs gestas jjopull Romani seribendi Consilio egisse consentanomi est. tametsi (juae fuerit apodosis inperfectae sententiae fr. 1 prò cerio dici ncqui t. sed aut fallor aut Sallustius, qui multa de Catone non solum uerba eius antiqua furatus sed etiam integras sententias imitatus transtulit, eundem etiam Catilinari} belli prooemio res gestas seri- bendi consilium laudantem expressit. quas laudes non sine quo- dam magnorum uirorum uituperio, quorum non ita ut par essel otii ratio extarct (fr. 2), dictas èsse VVagenerus ingenio Catonis admodum conuenienter exeogitauit, cum praesertim Scipionis nullum extare opus otii Cicero dixerit de off. Ili 1 , 4 , Catonem autem Liuius praedicarit non eum fuisse cuius lingua uiuo eo uigueril, monumeniwn eloquenliae nullum extei. torta sse etiam ea quae babet Priscianus, qui tanlisper nulli rei sies dum nihil agas, prooemii sententiis adscripseris. sed et baec incertae sedis reliquiis (fr. 3) reseruare malui et Scipionis dietimi a Catone nescio quo libro relatum (ine. lib. 15). inutili enim lusu indul- serunt qui ultra eos fìnes quos statui sententiis uarie conponen- dis prooemii formam de suo explere conati sunt. Li ber primus 'res gestas regimi populi Romani' conline- bat. quas quo Consilio quaue arte Cato cnarrauerit ex deceni iVagmentis ('2. 21. .23—30), quae certis grammaticorum testi- moniis primo libro attributa sunt, non facile cognoscitur. sed tamen cum secimdo et tertio libris Italicarum ciuitatium origines expositas esse constet, non possum non Wagenerum eo nomine reprebendere, quod Catonem ab regimi bellicis lacinoribus ita ad oppidorum gentiumque quas subegerint origines repetendas quasi exspatiatum esse statuit, ut quid secundo et tertio libris pro- prium relinquatur omnino cogitari non possit. uelut cum nerbis fr. 26 usus Capcnae originem (li 17) libro primo uindicauit p. 32, itemque Politorii kzùOlv Troianam p. 33, quod ab Anco rege id oppidum captimi sit. et quoniam conicctura opus esse nidi, tasi etiam quae de Aboriginibus Sabinis Etruscis luculciilci' dieta extant incondila incertoi'um librorum mole quasi sepeliri uellem, Ncpotis auctoritali ita ine addixi, ul Italicarum ciuitatium origines libro secundo plerasque omnes uindicarem, eique etiam rerum Etruscarum, qu;is propter Mezentium primo libro «piasi in lr;uis- cursu expositas csseuulgo statuunt, niemoriam, de Aboriginibus XXVI PROLEGOMENON I. tamen et Sabinis, quorum res artissimis uinculis concxas esse adparet (fi*. 3. 0), deqiie Troum aduenlu (Ir. 8—11) primo libro dicium esse censerem. haec autem ita inter se copulata sunt ut Adolphum Kiesslingium res Aborigiuum ad secunduin librum noua ratione transferentem de Dionysii ant. auctoribus Lat. p. 18 probare non possim. Aborigines Cato quod Graeca stirpe oriundos esse narrami (fr. 3), olim Niebuhrii Pelasgorum suorum patroni magnani lau- dem nanctus est (cf. praelect. ethnogr. p. 491). quam laudem nemo nunc est quin Catoni detrahendain uideat. sed hoc uelim animaduertas, scriptoris consilium capitulatim nec docte res ì\o- manas persequendi (liceat enim quae infra explicabo nerba Cor- nelio Nepoti quasi praeripere) in ipso operis limine eo exempio deelarari, quod ncque tempora migiationis neque à()%r]'ystr]v nc- que Graeci scriptoris auctoritatem rettulit. neque uero idem per- sequi neglexit quousque Aborigines sedes olim protulissent. ex- stat de Volscorum agro campestri, quem Pomptinum fuisse -et Niebuhrius et Schweglerus hist. R. I p. 198 statuerunt, fragmen- tum 4. et Graecis quidem scriptoribus eum de Graeca Aborigiuum stirpe credidisse sane suspiceris. quid quod Sabinos quoque, si Seruium audias (fr. 7), a Graecis originem traliere Sabini agelli colonus rettulit? hoc tamen uereor ne aut Seruii a ut scholiorum eius diOQ&ttTÓv lenitati debeatur. praecedunt enim iis, quae l'ere inuitus Catoni adscripsi, haec, Curibusque* seaeris] . . ani seuerìs disciplina, ani rem hoc loco reconditam dixil, quia Sa- bini a Lacedaemoniis originem ducuni, ut Hyginus ari de ori- gine urbium Italicarum , a Sabo qui de Per side [ad] Lacedae- monios Iransiens ad Italiani uenit et expulsis Siculis tenuti loca quae Sabini habenl. nam et partem Persarum nomine Caspiros appellare coepisse, qui post corrupte Casperuli dicti sunt. Cato autem et Gellius a Scibo Lacedaemonio e. q. s. itaque Hygino cuna Gellio et Catone fere conuenit, praeterquam quod Sabum ille Perside natuin Lacedaemonem petiisse fìnxit. qui consensus quasi segregatis eiusdem rei auctoribus cuna per se adinodum suspectus est tum Dionysii qui Catonem legit auctoritate II 49 prope euertilur. is enim Zenodoti Troezenii de Vmbrica Sabino- rum origine, Catonis de Sabo deo patrio uerbis (fr. 6) relatis boxi de xig inquit xoà allog vtibq xóv EafiCvcov èv LóvoQi'cug DE SEPTEM LlimiS 0BH3INVM XXVII Ì7ti%coQcoig lsyó[i£vog Xóyog , cog Accusò aiaovCav èTtOLxrjGav- X03V UVtOÌg Y.U& OV %QÓV0V STtLXQOTCSVOJV Evvo^iov xhv CideX- cpidovv AvKOVQyog è&exo xfj Uticc^xj] xovg vó^iovg . . . xcc- xuyftivxag de xrjg'lxccXiccg tcsqÌ xa xccXov{i£va Tlco^svxtva neòia TO fTf %03QIOV èv CD 7ZQCDXOV CDQ^il6aVX0 08QCDVLCCV U710 Xìjg TCEXa- yiov cpoQ}]0£CQg òvo^iccOai . . èxsld'ev dì ÒQ[ir]&£Vxag avzcòv xivaq óvvoóxovg xolg Ua(3 ivoig y£V£G%ai, %al dia xovx o ito XX à xddv vo{iL{iojv sìvui Aaxcov ixà , fLccXtóxa oh xò cptXo- TtóXsaóv xs xaì Xixodiaixov ucci xò nagà ndvxa xa sgya xov (3tov OxXìiqÓv. ex barimi igitur sententiarum conexu in- tellegere mini uideor nec Dionysium apud Catonem de Lacedae- monio gentis auctore relatum inuenisse et eum grammaticum, qui scliolia illa Virgiliana tumultuarie concinnauit, Hygini doctri- nam Catoni inputasse. ipsa attieni Catonis nerba a Dionysio re- lata si quis cum Seruio conciliare uoluerit (nec de dissensu aut Schweglerus liist. R. I p. 251 aut Prellerus niythol. R. p. 639 persuasisse sibi indentili*), is Sancuni siue dium fidium a Catone prò Lacedaemonio babituni esse necessario sumet. atqui ne hoc quidem ferri potest, cum dccL[iCDV £7ii%cDQiog ille nominetur. (piare , nisi censuram nimis seueram agere periculosum foret, haec scholiorum commenta reliquiarum ordine mouenda mihi fuissent. Sabinorum fines dicuntur per mille stadia patuisse; uidelicet ca- rimi gè ratinili quas a Sabinis uere sacro uolas et originem et no- men coinmune traxisse constat. ac ueris sacri quidem memoriam Schweglerus in uerbis a Prisciano eitatis indagauit p. 242, quae Bernensis libri auctoritale a Wagenero probata secondo libro (Ir. 18) inserui. De Aeneae -aduentu primaque eius imitate Catonem et sim- plicius et concinnine quam Dionysium Vergiliuni Liuium disse- niisse NiebiChrins prinaus animaduerlit. nec fugit eum semel certe Vcrgilii eommcnlatorem cui l'ere uni haec Troianac laluilac iru- slula debentur fallaci testimonio quae Vergili] propria essenl Ca- louianae narratimi! aduiiscuisse. quo uno esemplo scholiorum perturbatiouem non conlineri uidebimus. giauissima aulein rea in hac parte operis fuit prima e ciuitatis 'et locus et ambilus. de (juibus cum nitrii certi coniuncta Liuii et Catonis auctoritate (Ir. 8) doceamur (agnini enim Laurentem usque ad Circeuni pro- muntorium patuisse constat), res redit ad iugcra duo niilia el XXVIII PROLEGOMENON 1. sepfingenta iuter Troiana castra et Laurentum Aeneae adsignata (ir. 9). htinc enirn numerum non bonis solimi libris eihiberi seti etiam deteriorimi mendis significar! in Bormanniani libelli censura ostendi p. 426. quarc Danielinae editionis DCC iugera quibus Niebulirii de plebei agri modulo sententia (li. R. I p. 200 ed. alt.) nititur, quo funilamento firmata sint adirne ignorai ur. sed ne ille quidem numerus incorrupte traditus est. nam cimi Cassius Hemina antiquissimus scriptor sescentis Aeneae sociis quingenta iugera adsignauerit Solino teste polybist. 2 p. 1 C Salm., unde quingenta iugera sua liabet originis Roinanae auctor e. 12,4, Dionysius autem ant. R. I 59 Troianis agnini d^icpl zovg TsaGccQccxovra GxuòCovg itavxayov TtoQsvo^isvoig aitò zov kó- cpov aliorum monumentorum auctoritate dederit, diuersas a seiipto- ribus rationes initas esse nec potuisse iniri nisi ad Romani moris in coloniis deducendis usitati exemplum facile intellegimus. ius conpluriens adscriptum esse quae nec legante nec lectae un- qiiam sint in nalnrae lnstoriis. ueluli cum de Irhnnpho a Poenis inuento, re sane memorabili, in Aeneidos IIII 37 baec relata sunt Africa terra triumphis diuesj et quidam dicuni Afros numquam triumphasse. Ptitiius autem secundo historiae naturalis et Pom- peius Trogus Afros dicuni pompam triumphi primos inuenissc, quam sibi Romani postea uindicauerunt , Liuius autem Ancìro- nicus re feri eos de Bomanis saepius iriumphasse suasque pwr fi- cus Romanis spoliis adornasse, sed quae in altero scriptore fru- stra quaesiueris ea in altero, cuius epitoma exstat, relatum esse non est cur credamus. quanqnam scio et uulgo de Trogo credi solere, cum praesertim lustinus libro XVIIII 1 , 7 baec scribat, (Hasdrubal) cuius mortem . . diclaturae undecim et triumphi quaiiuor insignem fecerutit, neque nuper a Gutscbmidio uiro sagacissimo dubitationem esse mota ni, nou. ami. pini, suppl. Il a. 1857 p. 192. Andronicus denique utrum in tragoedia an forte fortuna in Odyssia de porticibus Rartbaginiensium prae- clare praecepisse putandus sit, scire uelim. atque ut quaedam auctori de gente Romana necessitudo cum infimis Vergilii inter pretibus intercedi!, ita in liistoria Romana more minime antiquo laudanda Lactantius Placidus qui dicitur cum Seruio eoncinere uidetur. Seruii sunt uerba in Aeneidos Vili 46 1 gemini custo- cles] hoc et in Homero lecium est et in historia Romana quae ait, Stjphax inter duas canes stans Scipionem appellauit, quae fateor me quo pertineant ignorare. Placidi Lactantii ad Thebaidos II 703 baec sunt commenta, in historia Romana Porsenae Mu- cium dixisse suae patieniiae uiros atque uirtutis a senatu pìures in eius exilium destinatos. sed de his rebus tum demum adeu- ratius iudicari poterit, cimi quam Georgius Tbilo parat editionem Seruii ex libris maini scriptis purgatam manibus tenebimus. Ad Mezentii inperatum (fr. 12) Latinoriimque siue Aeneae DE SEPTEM LIIWIS 0RI6INVM xxxi ni unti Ouidius fastornm IllI S70 sq., nota ninaliormii rusticorum erigo referri solebat (u. Merkeliua in fast, p- LXXX, Sehweg- lerus h. R. I p. 330). Rukilis autem eam conditionem latam esse priusquam foedus cum Mezentio fierct Verriani ealen darti rdi- quiis docemur bisce . . rentur ab RutuHs quia Mezentius rex E(ru[sco]rum paciscebatur si snbsidio ninisset omnium annorum ùììù fruclum. Catonem ipsum haec ad explicandam uinalioruin originem exposuisse crcdiderim. Mercklinus certe aperte falsus est Pliilol. Hip. 269, cum contumacissimi nominis quo Yergilius Mczentium adpellauit contemptorem diuom causarti a Catone ex- plicatam esse contendit. Albani longam ab Ascanio conditam esse Seruius ex Catone repetiit (fr. 13). nude cognoscimus Laminimi eum Aeneae xrC6p.cc dixisse. atque haec quidem ex annalibus Fabii Pictoris petìta sunt, cuius uerha exstant apud Syneellum ex Diodoro petita fr. p. 636 Wessel. , tvsql de xijg TtQoorjyoQiccg xavziqg (de Albae longae nomine disputai) (fràfiiog o rag 'Pa^iaCav 7tQcc%£tg àva- ypàipag ccXXcog [ispvd-oXóyìjxs- cprjOÌ yà$ Aivsiu ytvèoftui Xóyiov teTQUTiovv ccvzco xa.&Y\yy\6ci<5$cii TtQog xxCotv TtóXscog' {léXXovxog ós ccvxov ftvsiv vv èyxvov x

l XXXII PI50LEG0MEN0N I. foetus illius suis essenl Troianos in loca fertilia atque uberio- rem agrum transmigraturos et urbem clarissimi nominis in Italia eondiiiiros. cf. Mommsenii cbronol. Rom. p. 152 adii. 287 ed. ali. quo testimonio ncque libri Catoniani aucloritatem neque reni ipsain stabiliri satis est uerbo monuisse. Fabium porro sccutus est Cato in Romuli et Remi rebus enarrandis teste Dionysio fr. 15. sed de urbis conditae anno neque Fabii neque aliorum auctoritati sese addixit. ciun eniin primus, ut uidetur, animaduertit CCXL regimi Romanorum an- nis quattuor esse auiciendos, Eraloslbenica olympiadum rationc conparata urbem post Troiac excidium anno CCCCXXXIl (nam Ioanni Lydo falsa Catoni inputanti nulla conslat fìdes) siue primo olympiadis VII conditam esse inuenit. atque liaec quidem Momm- senius nuper cbronol. Rom. p. 142 et J53sq. tam dilucide ex- posuit, ut neque de stimma rei dubitari nec si quae dubitationcm babeant praeter eum locum qui est de cbronicis autiquorum anna- liurn rationibus digne disputari posse adpareat. sed tamen me- mineris uclim ipsum Eralostlienem, si Cassellano Seruio creden- dum est, Romam urbem fere tribus post Troiae excidium ysvecclg dixisse conditam ad Àen. I 273, Eratosthenes Ascanii Aeneae filai Ptomulum parenlem urbis refert, idemque narrasse Dionysimn Cbalcidensem apud Halicarnasseum ant. R. I 72. Redeo ad Romulum. quibus caerimoniis Etrusci in oppidis rite condendis usi sunt, eas iam Catonis aetate ad Romulum ur- bis conditorem referri consuesse adparet (fr. I 8). eadem a Var- inone aliisque tradita esse adnotauit Reckerus lopographiae R. p. 94, ubi Donati nerba in Ter. Ad. UH 2, 44 uideo adden da esse, porta autem dieta est, quod in eo loco coloniae deductor et conditor subiunclis uacca et tauro aralrum quo urbem designai suspendit manu, ne inprimal sulcos , ubi ciuitalis aditus relin- quendi sunt. cf. Rudorffìus gromat. inst. p. 294 sq. Isidoro au- tem Catonis uerba integra quasi praecepti formula conprebensa tradenti fìdem habere nolui. neque enim dubitari potest quin ea a Vergilianis commentatoribus accepta suo perxulo quasi trans- formauerit. condita deinde urbe asylum factum (fr. 20). deni- que Graece locutum esse Accae alumnum Catonis et Varronis nominibus a Ioanne Lydo fìrmatur (fr. 19). qui cum iisdem testi- bus de conditae urbis anno aperte falsa inputauerit (fr. 17) iis- DE SEPTEM LIMIS ORIGINYM XXXIII (lem etiam in hac re fidem frustra deposcit. — De Accae La- rentiae testamento auctorum opiniones Macrobius pienissime ex- posuit Saturnaliorum I 10. qui cum primum eorum fabulam, qui Anco regnante populum Romanum a Larentia nobilissimo scorto honorum heredem factum esse uoluerunt, perscripserit, deinde Catonis posuerit sententiam, denique Macri historici, qui Laren- tiam Romulo a se educato bona reliquisse statuii, dubilari posse uideo, utrum Romuli nutricem Calo an quod fuerit Anco rege scortum dixerit 'meretricio quaestu locupletatam'. illud tamen, nisi Cato de duabus Larentiis cogitasse putandus sit, magis placet, et, si uera de quaestu meretricio Macrobius rettulit, Cato ineplam de hereditate ex Tarutii matrimonio parata narrationem non ui- detur nouisse. quanquam nomina agrorum si spectes, Turacem a librariis prò Tarutio, de quo Hùbnerus dixit quaest. onomat. Lat. p. 40, male substitutum esse suspiceris. nec Solimum aut Lintiriwn bene sana esse nomina credidejrim. de Tintìrio Hùb- nerus cogitauit, quod nomen scriptum est in inscriptionibus R. N. 924, 2261, 3389. Semurhim Cicero nominauit Philippica- rum VI 5,15, sed ita tamen, ut qua regione silus fuerit. non possit cognosci. accedit quod Taraciae uirginis Vestalis et nomen , de quo Hùbnerus egit 1. s. s. p. 29, 30, et factum quadam cum testamento Larentiae quasi necessitudine couiunctum est. nani Taracia populo Romano Tiberinum agrum gratificata est, quani rem Reckerus disputauit enchiridii I p. 622 sq. Schtveglerus hist. R. II p. 46 Prellerus myth. R. p. 422. sed Macrobii incuria factum est, ut quantum antiquissimi testis nerba ab inferiorum (inter quos est Plutarchus Rom. 4 qu. Rom. 35) uana garruli- tate abhorreant, .quaerere non liceat. neque aut Pfundii dispu- tatione antiq. iur It. p. 70 sq. quicquam profecimus mei etri- cem nisi legitimis nuptiis initis testamenti faciendi ius non ba- buisse censentis aut eam rem magno opere curo quod Plinii epist. V 7, 1 et Vlpiani tit. XXII 5 uerbis non potui?se siue reni publicam siue municipia heredcs institui constai, sai ius erit eon- silii Catonis et, uiae disserendi qua grassatus sit breuiter memi- nisse. quos igitur nominauit qualtuor agros eos euin sua ae- tate nominibus illis in uulgus notos esse uideret . uelut prata Quintia Flaminia Mucia similia, quo primum tempore (>\ pri- uatis publici facti essent edoeuit. sed utrum Larentiae testa- CATONIS QVAE EX^TAMT ETC. C XXXIIII PROLEGOMENON I. menti causam inuenerit an dudum inueotam propagarit id incer- tura est. Praeterea quae Liuius XXXIIII 5 L. Valerio contra Cato- nem Oppiam legem defendentem disputanti tribù it uerl)a inter primi originum fragmenta haberi solent haec, nam quid tandem noui matronae fecerunt, quod frequentes in causa ad se perti- nente in publicum processefunt ? numquam ante hoc tempus in publico apparuerunt? tuas aduersus te origines reuoluam. ac- cipe , quotiens id fecerint et quidem semper bono publico. iam a principio regnante Romulo cum Capitolio ab Sabinis capto medio in foro signis collatis dimicaretur , nonne inter cur su ma- tronarum inter acies duas proelium sedatum est? quid regi- bus exactis, cum Coriolano Marcio duce legiones Volscorum ca- stra ad quinium lapidem posuissent, nònne id agmcn quo ob- ruta haec urbs esset matronae auerterunt? e. q. s. immo ea tantum quae de Sabinis tradita sunt libro primo originum solent adscribi, reliqua ex empia cur non item ad Catonem relata sint nulla est causa nisi editorum arbitrium. at cum sit ìnterroga- tionis rhetorieae uis ac sentenza haec, 'recole quaeso res gestas populi Romani quas in originilms tractasli,' Bolhuisius recte talia originum reliquiis exemit. itaque etiain Merkelium opinio fefel- lit, qui Catonis et Cn. Gellii de Sabinarum mulierum facinore dissensum hoc Liuh testimonio monstrauit in fastos Ouidii p. LXXXII. Ad Tulli Hostilii regnimi spectat Cloelii praetoris Albani bel- lum (fr. 21), de quo praeter Liuium I 22 Dionysii uerba sunt IH 2 KloiXiog . . . itQ£6fi£ittv 7té^7t8iv itQÓzov èìl>rj(pióato ÒCxag aìvYi6ov0uv tcqv ysyovóxcdv èccv òe àyvco[iovc56L ' Pgì{luiol, tòte ròv Ttóleyiov è% avrovg èxcpéQeiv. luci Capenatis me- moriam (fr. 26) cur non ad bellum Tulli a Liuio I 30 enarra- tum rettulerim , supra dicium est. denique Adolphus Kiessling de Latinis Dion. *auct. p. 19 Dionysii uerba III 34 xal avrùxa ai- Qovvxat dvo GrQccvrjyovg avxoxQaxoQag £LQ7]vr]g ts xal tvg- Xéyiov 'Ayxov TJovitXixiov ex TtóXscog Kógag xal HtcovGiqv OvexCXlov ex Acùovlvlov ex originibus profecla esse coniecit. quibus uerbis quod dixit 'eandem fastorum Latinorum cognitio- nem' inesse quae sit in tabula Aricina a Catone descripta orig. II 21 id non intellexi quid sibi uelit. Spusii autem nominis DE SEPTEM LIBR1S ORIGINVM XXXV antiquitas patriaque dictatoruin oppida in eadem tabula memo- rata cuiuslibet alius scriptoris antiqui uestigia prodere possimi. Ad Seruium Tullium special fr. 22. tribus cum merini anno 259/495 numero XXI, Seruio autem regnante ex Fabii Pictoris sententia XXX, Beckerus enchiridii II 1 p. 1 66 sq. Èa- tonem perpensis diuersae rationis momentis rem in incerto reli- quisse statuit. quae prudentia sane mira esset in eo qui iu- gerum Troianorum numerum non meliore hercule annalium fide commendatimi secure tradidit. itaque in hac quoque re, quibus scriptor rationibus usus a prioribus diuerse senserit, prorsus igno- ramus. Ad Tarquinium Superbuin spectant fr. 23 et 24. unum Termini fan uni exaugurari non potuisse (23) Liuius auclor est I 55, Iuuentam addidit periochae eius libri scriptor, de quo dis- sensu cf. Scliw eglerus hist. R. I p. 771. Lucium Mamilium, cuius solius de Tusculana cimiate benefìcium gratum fuerit, Au- sonius Popma eum esse intellexit quem Ronianis contra Appium Herdonium in tempore opitulatum esse Liuius III 18 et Dionysius X 16, 18 tradiderunt. quae res cum extra primi libri fìnes uideretur esse, Wagcnerus Catonem ad Lucium ab Octauio Ma- milio regis Tarquinii adiutore data opportunitate deflexum esse statuit. nec repugno, quanquam quae Mamiliani beneficii memo- riam excitauerint multa cogitari possunt. Borni anno tamen re- pugno, qui cum nescio quo auctore conperisset, nec potuisse primo libro Lucium commemorari neque 'soli' eius benefìcio, sed polius róv TteQÌ avxóv , auxilium Romanis latum esse, Ocla- uium Mamilium Lucii praenomine a Catone adpellari censuit. quo tamen praenomine neque adpellarunt Octauium aut Liuius aut Cicero ad Att. IX 10, 3 aut alii nec poterat adpellarc nisi qui duo Lucii et Octauii praenomina gentili Mamilii nomini ad- derà uejlet. anliquissimos autem Latinos duobus nominibus ad- pellari solitos esse, rem satis nolani, exemplis diligenter conqui- sitis Lorenzius inlustrauit de dictatura Lat. p. 33 sq. 'Vnde quaeque ciuitas orta sit Italica' secando et te ri io libris narratimi est. de quibus supra, cum generatim de operis disposinone egi, satis dietimi est. siue igitur a rerum gestarum memoria ad origines ciuitatium scriptor excurrerit siue illas bis libris fere -neglexerit, Ligures secundo libro (lì 1) Rbegini Icilio C* XXXVI PROLEGOMENON I, memorati (III 1) non obscure demonstrant rode Wagcnerum (nani Bormanni non est ea coniectura) secundo libro superioris Italiae ciuitates inferioris tertio adsignasse. sed quod ciuitates et regiones a Catone commemoratas eo ordine quo habitabantur sese excipere iussi, id factum est non quo hos libros encliiridii geographici uicem obtinere ipsius scriptoris uerbis crederein de- monstrari hisce fr. Ili 8 huul eos eo posiremum scribo quin populi et boni et strenui sieni, sed ne in re incerta obscuritatem augerem. itaque de Gallorum rebus Ligurumue qui Alpium iuga tenebant primum mihi dicendum est. quos quo ordine Cato enumerauerit Bormannus ex Plinii tertio libro cognosci posse nullo argumento conprobauit. àc scio quidem Henrici Brunnii disputatione de auctorum indicibus Plinianis Bonnae anno 1856 edita nouam ad fontes cuiusque libri indagandos uiam esse apertam: ea tanien si quis Catoni instaurando quicquam arcessi credat, uereor ne cu- pidius quam uerius iudicet. nani omissis iis libris qui rei rusfi- cae libri excerptis referti sunt Catonis nomen non extat nisi iti librorumlll, UH, VII, Vili indicibus. quos libros si perlegeris, in tertio aliquotiens inuenies Catonis nomen (u. orig. II 4, 5, 6, 8, 9, 15, 19, HI 4), nusquam in quarto, iam cura in indice quarti Cato primum, secundum Varrò locum obtineat, Varronis autem in ipso libro prima mentio occurrat § 62 ed. Sili., suspi- cari sane licet Graecarum rerum quae ante 62 tractantur parti- culas quasdam, uelut quae de Callidromo dieta sunt, ex origini- bus haustas esse, non licet demonstrare. in libro VII etiam in- certiorem esse rem Brunnius sensit p. 12. in libri VIII indice Catonis nomen extat inter Pisonem, cuius Plinius meminit 7, et Fenestellam, quem laudat 19: laudatur inter utrumque 11. nec praeterea uestigia originimi indagare potili, ad tertium autem li- brum ut redeam, satis adparet Plinium Catonem non ad partes uocasse nisi in quibusdam rebus, de quibus aut ab reliquis au- ctoribus diuerse ac singulariter sentiret aut solus antiquissimae memoriae monumenta traderet. quorum quae extant de Galli- cis et Liguricis gentibus propter ipsam singularitatem Zeussius eo libro qui est de Germanis eorumque fmitumis p. 230 nescio an properantius abiecerit. sunt autem in primis duo haec, primum quod Salassos Cato Liguricis gentibus adnumerauit (II 6); deinde quod stirpem Orobiorum se ignorare confessus est (ib. 4). in DE SEPTEM LIJilUS 0RIGLW3I xxxvn summo autem scriptorum et codiami de Salassis et Salluuiis dis- sensu id maxime tenendum est, iam antiquissimos gcographos de genie eorum dubitasse, ut patet e Strabonis uerbis p. 203, kcc- Xov6i dì rovg Zlàlvag ol ^iìv TtaXcuóì róv ElXr\vav ACyvag . . ol d' V6Z8Q0V KekroXCyvag òvo[ia£ov6t. bos Latine Sal- luos uel Sallimios adpellari et fasti triumphales a. 631/123 do- cent, [de Li]guribus Voconlieis Sallaueisqfue] , et Florus et pe- riocbae (nisi quod Salai Bambergensis Fiori p. 33, 20 Ialin. Nazarianus p. 59, 20 idemque periodi, p. 74, 23 praebentj, minus recte Sallyes Obsequens uocauit prodig. 30 et 32. co- lebant circa Massiliam et Aquas Sextias, transcenderunt Alpes cum Cenomanis et Boiis teste Liuio V 35. at Polybius II 17 idem narrat de Cenomanis Boiis Salassis. denique Liuius XXI 38 Haimibalem negat Poeninum uel Cremonis iugum transcen- disse, per quos saltus non ad Taurinos sed per saìtus montanos ad Libuos Gallos deuenisset; ita enim libri, Saìyas aut Salas- sos restituendos esse Lipsius et Cluuerius per spexerunt ; quid quod prò Saluis aperte pugnat Nazarianus liber Fiori I 19 p. 33 in quo ipsum illud saltus prò Salai scriptum est. at Salas- sos nominat Strabo p. 204 in ea regione quae est circa Ti- cini fi unii fontes. ex bis ambagibus nix te expedias, nisi pri- mum statuas Salassorum et Saluuiorum nomina a Latinis Grae- cisque scriptoribus promiscue usurpata esse, deinde utramque gentem stirpe KslroXiyvav oriundam esse, boc est Gallicani nationem Liguribus mixtam. (cf. farraginem Dieffenbacbii Celtic. I p. 43 sq.) sed haec ideo disputala, ut adpareret quam gentem Cato intellexisset, cum Salassos Tauriscae gentis fuisse statuii, iam nero non leuiore testium diuersitate etiam de Tauriscis et Taurinis certatur, si quidem Polybius quos dicit za tcsòlcc cis Alpes colere Tauriscos Gallicani gentem II 15, eosdem Taurinos uocare uidetur IH G0, oì zvy%àvovOi noog ri] nagagetcc xa- toiKovvxeg. atqui Taurinos Ligures fuisse consenthint Strabo et Plinius; quapropter Niebuhrio adsentiri nequeo, ncque ad- sensus est DiefTetibacbius 1. s. s. p. 140s([., Ligures Taurinos a Tauriscis Gallis segreganti hist. Boni. Il p. 599 ed. ali. quae *) Violar de air. ili. 72 scribil M. Scauram domuisse Ligures et Tauriscos. ila cniiii ex optimorum librorum scriplura Cauriscos restituii Moramsenius li. 1{. 11 {.. 169 ni. alt. xxxvin PROLEGOMENON I. cum ita sint, certo discrimine non posse diiudicari patet, utruni Gallicani Cato an Liguricam originem Salassis et Lepontiis Calo tribuerit. sed quoniam Nouariam Ligurum paglini uocauit, com- perisse uidetur, Liguricam dominationem latissime patuisse. qua de causa fortasse Tauriscos quoque et Salassos prò Liguri- bus habuisse putandus est. accedit quod Ligurum potestatcm et fìnes amplissimos fuisse constat. Polybii enim tempore Pisatiuni et Arretinorum fines attingebant; ab altera parte Laeui Ligures trans Padum circa Ticinum colebant, Libui siue Libici e Salluuiis orti, Vercellarum conditores teste Plinio III 124 Sili., denique Al- pini populi Eturi Liguribus orti, Vagienni Ligures eodem auctore § 135. Praeterea de Cenomanis Massilia transgressis exposuit li 9, Boiorum tribus et oppida Euganeorum numerauit II 8 et 5. fal- sus est Niebuhrius, si recte eius uerba excepta sunt editaqtie in praelectionibus de geogr. et etbnogr. uet p. 561, cum Boiorum intentimi auctore Catone rettulit. nam Boios Plinius sua aetate interiisse dicit; Catonis tempore deuictos illos quidem a Publio Scipione esse multatosque agri parte fere dimidia accepimus teste Liuio XXXVI 39, nec tamen, quod ne cogitari quidem potest, piane exstirpatos. cf. Momnisenius hist. B. I p. 644. Ligures inliteratos esse questus est II 1 , Orobiorum slirpem ignorauit, Il 4. neque aliter de antiquissimis Pisarum incolis sen- sit II 13. sed praeter fabulosas uulgi narrationes num etiam Grae- corum scriptorum auctoritatem cognouerit et spreuerit, aut quaeri omittitur aut leuiter transigitur. ac ne Niebuhrius quidem satis caute clixit Timaeum, nedum Àntiochum et Aristotelem, a Catone lectitatum non esse, ni mirimi quod Oenotrorum memoria apud hunc nulla esset (hist. B. I p. 14 ed. alt.) at non pauca sunt quibus contrarium probari uidetur. ea subinde adnotabo. Le- pontios igitur cum Salassis a Tauriscis ortos Cato dixit; alii eos e comitati! Herculis in Alpium iugis remansisse narrauerunt. auctorem eius sententiae Plinius non adscripsit, sed cum simi- lem de Orobiis ano rov èv oqolq fliov denominatis sententiam ad Alexandrum Cornelium referat IH 18, 124, de 'polyhistore' cogitare sane procliue est. accedit quod qui aetate ab eo non multimi distant Cornelius Nepos Hannib. 3 et M. Varrò apud Seruium ad Aeneidos X 13 de Grais Alpibus a traiectu Herculis DE SEPTEM L1BRIS ORIGLNYM XXXIX cognominatis siJ)i persuaserunt. unde conscqui uidetiir, ut gram- matici has fabulas post Cannelli demmo inuenerint. sibilo tamen minus certuni est hos ipsos grammaticos non suo, periculo uerum Timaei aliorumque auctoritati confisos talia propagasse, etenim mirabilia de Gallis a Timaeo tradita esse Polybius auctor est II 16, ab eodem profecta esse uidentur quae extant in libro mirabil. ause. e. 85 Westerm. ex xrjg 'ixaXCag tpaolv scog xrjg Kelxu- xijg xcà Kslxoliyvcov xcà 'l/irjQcov eìvat riva òdòv Hqcx- xXeiciv xaXov^iévrjv e. q. s. coni. Diod. IIII 21. Venetos Polybius II 1 7 dicit sermone et moribus a Gallis diuersos fuisse. Cato eos Troiana stirpe oriundos esse narrauit II 9, quod utrum scriptoribus Graecis crediderit an famae po- pulari a Graecis mercatoribus ad Adriatici maris augulum delatae diiudicari non potest. Redeamus ad Gallicas res. ager Gallicus cis Ariminum ui- ritim diuisus est anno u. 522/232 lege agraria a C. Flaminio promulgata teste Polybio II 21, [isxa ds xovxov xòv cpófiov sxei %é\LTCx(p Mccqxov AenCdov 6xQaxì]yovvxog xaxexkriQov- %ì](5av èv TaXaxia 'Posatoi xr)v IJLXSVxcvrjv 7iQo6ccyoQ£vo- \nivr\v %cÓQav. agnini Gallicum et Picenum anno u. 526/228 diuisum esse Cicero testatili* de senect. 4 coni. Brut. 14, 57. dissensus ortus est inde, quod quidam, inter quos Liuium fuisse e Valerio Maximo V 4, 5 coni, periodi. XV conicio, tradiderant Flaminium legem senatui ingratam patris iussu deseruisse, de- sertam quattuor annis interiectis iterimi tulisse. Quae praeterea extant de Gallis fragmenta ad liominum mo- res terraeque prouentus spectant: cf. Mommsenius I p. 299. unum tamen, quod in rerum Gallicarum fronte conlocaui (II 3), ad res gestas pertinere AVagenerus perspexit. uimirum Gallorum in Ita- liani aduentus Liuius V 33 dicit cani causam fuisse quod Arnuv» Clusinus ira corruptae uxoris ah Lvcumonc , cui tutor is /'iterai ipse, Gallos ultorcs aduocaret. quam rem etiam Dionysius XIII 15 exc. Ambr, persecutus de Lucumonis amore haec scripsil ÌQa6d-eìg (xr t g yvvatxòg) 6 veavtGxog ccpcc xcò Ocóuaxc xì)v òuavoCav xrjg ccvd-QorKOv diécpd-eiQEv, xccì ovxéxi XQvfidcc, t/>i(r/>. qui Tusca lingua Capys dicitur, linde est Capita nominata. TtttCOS autem omnem pene Italiani subiugasse manifestimi est. alti a XLVIH PROLEGOMENON I. Tuscis quidem relenlam et (immo sed legendum est) prius Vul- lurnum {Alilernum editio Pelri Danielis) uocalam: Tuscos a Samniiibus exaclos Capuam uocasse ob hoc, quod liane quidam Falco condidissel , cui pollices pedum curui fuerunl, quemadmo- dum falcones aues habenl, quos uiros Tusci Capuas uocarunl. Varrò elidi propter caeli temperiem et eespitis fecunditalem cam- pum eundem Capuanum siue Campanum dielum quasi sinum sa- lulis et fruciuum. Liuii nerba quae commentator excerpsit haec sunt IIII 37, creali consules sunt C. Sempronius Atratinus Q. Fabius Vibulanus (a. 331/423). peregrina res, sed memoria digna tradiiur eo anno fa età , Vulturnum Etruscorum urbem, quae mine Capua est, ab Samniiibus captam % Capuamque ab duce eorum Capye uel quod propius uero est, a campestri agro appellalam. cepere autem prius bello fatigatis Elruscis in socielalem urbis agrorumque accepti, deinde feslo die grauis somno epulisque in- coi as ueteres noui coloni nocturna caede adorli. recepti sunt Samnites anno 316/439 teste Diodoro XII 37. iam uero in Ser- uianis uerbis Catonis sententiam uulgo putant inesse (cf. Prelle- rus myth. R. p. 1 t). quod si uerum sit, Velleius de ea mire falsus est. haec enim Seruius 'aliis' piacere scribit, Tuscos retinuisse oppidum, quod prius Vollurnum dicium sit, idque de sui àq%r\yixov. nomine Capuam adpellasse, Tuscos deinde a Samnitibus esse expulsos. itaque Catoni non primi sed alteri Capuae conditores dicendi erant Tusci. quodsi Velleius priores utpote clarissimae urbis non S7tcovvjiovg factos neglexit, habeo etiam quibus uirorum doctorum de Seruianis uerbis placitum confìrmem. nam cum considero Pisarum quoque regionem ante Tuscos alios tenuisse secundum Catonem II 13, Petiliae ciui- tati pridem conditae Philoctetam murum tantum fecisse (III 3), denique Auruncos coluisse Taurianam regionem ante Achaeos (III 1), non dissimile ueri esse arbitror etiam Capuae primos incolas Catonem a Tuscis secreuisse. accedit quod quibusdam auctoribus placuisse Strabo refert p. 242 Ausones e Campania ab Oscis pulsos, si recte uerba eius intellego. quare has quo- que regiones ab Auruncis olim cultas esse auctor noster dixe- rit. sed satis incerta sunt haec omnia. Velleius igitur, ut Ser- uium mittamus, apud Catonem scriptum inuenit Capuam anno 283/471 a Tuscis siue conditam esse siue occupatam. cui te- DE SEPTEM LIBRIS OMf.INVM XLIX stimonio rursus obstare uidetur quod olympiade LXIIII Tusci aliique barbari ab Aristodemo Cumanorum Ly ranno in Campani;! superati sunt. atqni id fieri non potuisse dicet quispiam, si anno demum 471 Tusci Capuani condiderunt. sed ne hoc .//- eade (II 24), PolUorium a l'olile II 2fi Taurìani a iluuio qw propler fluii (HI 1). De quarto et quinto originimi libris Nepos in quarto au- leta, ait. bellum Poemcum est primum ì in quinto secundum, ;ii- pii e quarto libro sommo codicilli) consensi! proferuutur Catonis nerba de initio serundi belli (fr. IO) el de Maliarbalc posi Can- CATONIS QYAE EXSTANT KTC. D L PROLEGOMENON f. nense proelium Romam profecturo (11), libro quinto, ut minus certa taceam, oratio prò Rhodiensibus inclusa fuit. Bormannus igitur Cannensis proelii memoria e quarto libro audacter espulsa miram orationum utroque libro inclusami!) causam excogitauit, scilicet quinto sextoque libris Macedoniam Graeciamque descriptam esse, Hispariias septimo; illi Rhodicnsium defensionem, buie Gal- bae de Lusitanis accusationem ad illuslrandas utriusque prouin- ciae res insertas esse statuit. ani inuento neque patrocinatus est nisi etlmographicis suis rationibus nec potuit patrocinari. nam cum extremis fere uitae mensibus, anno certe ultimo, Cato ora- tionem contra Galbam septimo libro incluserit, creda t oportet Bormannus hoc ipso anno Catonem intellexisse aequabililatem quandam consilii commode aduniti, si altera oratio quinto libro insereretur. nisi tamen eodem eum tempore quinto et septimo libris conponendis incubuisse staluendum sit. sed eiusmodi ar- gumentorum artifìcia qui mecum inprobauerit, transeat oportel in Wageneri partem, borum librorum fìnes a Nepote parum ac- curate defìnitos esse censentis. Certum est quarto libro de primo bello Punico deque Poe- norum moribus et institutis actum esse, cum enim dubitai i non possit quin de mercennariis Poenorum militibus uerbis fr. 3 disputatimi sit, Festo duce (fr. 2) mapalia Poenica in quarto libro maluimus collocare quam in primo cum Seruii codice Parisino, nam abest numerus a Cassellano. 'mapalia' dixi eodem Feste auctore: nam 'magalia' Seruius habet. notum est grammaticos in utriusque aiocabuli differentia exquirenda a Vergilianis uersi- bus et Iugurtha Sallustiano 18, 8 solere profìcisci. atque Ver- gilius quidem Aeneidos I 421 de Aenea Carthaginem intrante ait miratur molem Aenea s magali a quondam idem georgicon III 339 : quid libi paslores Libyac, quid pascua uersu prosequar el raris habilala mapalia teclis? qua in re Vergili! doctrinam deprebendimus. Magalia enim siue Magaria siue Megara urbis Punicae regionem uocatam esse con- stat (cf. Mouersius rerum Punic. II 2 p. 140)*). idem 'mapa- *) lNon iniienio a uiris doctis adnotalum Augnstiiii aelate regionom Carthaginis eam in qua S. Cypriani basilica erat 'mappalia' diclam esso (ari poliiis ' ifiagalìa ' ?} : ii. Auguslini scrmnnom 61, 11 ibique inlerprelcs t. V p. 422 ed. Migue. DE SEPTEM LIBRIS ORIGINVM LI Ha' Numidarum tuguria dici sciebat 'ineuruis' Illa 'laleribus tecta', ut ait Sallustius, 'coortcs rotundas,' ut ait Caio, quare dubitali non potest quin 'mapalia' Catoni recte tribuantur. sed perse- quar grammaticorum do utroque uocabulo praecepta. itaque glossaria quibus Charisius usus est I p. 21 P. (p. 34 Koil.) baec babent, magalia KaXvftai 'AcpQÙv , mapalia xccXvpcu àyQÓv, si- milia extani apud Pbilargyrium in Verg. Georg. Ili 340, Pom- peium in artem Don. p. 420 Lind., Placidiuu p. 566 Maii, gram- maticum Ecksteinii aneed. Paris, p. 27, 5, in glossariis Labbea- nis, denique, qui Sallustii uerbis abutitur, apud Isidonnn orig. XV J2, 4. quare quod is qui ad Aeneidos IIII 259 haec ad- scripsit magalia Afrorum casas et mapalia idem significarti , sed magalia ma producil mapalia nero corripil grammaticorum adsen- sum non tulit, merito non tulisse uidetur. quanquam ulruin Ro- mano demum ore quod unum erat uocabnlum Punicum diuer- sorum et formam et notionem adsumpserit necne id alionun est quaerere. et'. Gesenius monum. Phoen. p. 392 Corsseims de pronunt. et accenl. 1. Lat. I p. 54. de mapalibns scirpea ma- teria tectis planstrisque impositis iam Herodotus IIII 190 tradidil bis uerbis oiKr^iaTa ài (rote; voiiàot) 6u{i7trjxTC( e% av&tQL- KCJV £V£Q[18VG)V TCSqI 6y0lV0V§ S6~Tl, UCCI XCCVta 7C8QL(pOQì]rà\ cf. quae Athenaeus ex Hellanico (siue Hieronymo , si recto Mùl- lerus statuii fragni, hist. Gr. I p. XXXI) rettulit fr. 93 M, Plin. nat. b. V 3, 22. XVI 37, 178. sed Cato talia accipere poterai cum anno ir. e. 550 Publium Africanum quaestor in Africani se- cutus est. de genere rei publicae Cartbaginicnsiiun extat fragni. 6. ad talionem Poenis usilatam fr. 5 a Wagenero relatum est, cui Bollmisins p. 33 sententiam ex parte praeiuorat, ad logos XII labnlarum plerique iure consultorum pertinere uoluerunt, ueluti Pucbta Instit. Il p. 51 sq. (od. a. 1851). at propter ìnonibnun quidem ruptuni talionem, propter os nero fractum ani conlisum nummariam poenam lege XII tabuiarum statutam fuisse Gaius soribit 111 223. quod cum animaduerterel Momrasenius com- ment. soc. Saxon. noi. Il p. 25S, slalnil Catonis nerba oss<« de lalionis*iure XII labulis antiquiore. sed propter tempus praesens quod est in ulcìscìiur uocabulo quartique libri res Wagenero as- sentiendum e.st. (W aliis, quae ad Punicas res IIII libro oarra- las pertinere uisa suni nido quae ad orationem c de bolli» Cartha D* LII PROLEGOMENON I. giniensi' adnotaui. denique commemorandus est error eorum qui 'Poenorum historiam' Catoni tribuerunt Pesti testimonio usi p. 154 M. 1 merilauere saepe merue- enorum IIII Suf nis cohortés omnia 4 auerunt. (| e. q. s. cf. Paulus p. 152, merilauere Caio ail prò meruere. in se- cundo uersu Vrsinus Poenorum IIII Suffeles scripsit, unde Al- bertus Lion p. 48, Krausius fr. hjst. p. 97, 113 atque Rothius fr. 80 p. 280 sq. aut 'Poenorum libros' aut 'Poenorum histo- riam' quarto originum libro inclusam grammatico inputarunt, conparatis Seruii uerbis ad Aen. I 343, 738. ubi quae in 'Poe- norum' uel 'Punica historia' lecta esse dicuntur, ea falso ad Catonem rettulerunt. scilicet ncque Cato 'Punicam historiam' conscripsit, neque Festus solet scriptoris uerba adferre per quas- dam quasi ambages, quales essent in his uerbis in historia Poe norum [Originum] IIII. sed etiam Odofredus Mùllerus falsus est cum dixit prò duobus Sufletibus quattuor a Catone uideri commemorari qui fuerint coloniae alieni praeposìti. mihi certe de quaternario numero nihil compertum est. neque Mouersius re- rum Pun. Il 1 p. 534 ulto testimonio adintus quattuor iudices de centum uirum conlegio lectos sibi fìnxit. ego ex his angustiis exiri posse arbitror, si secundum uersum ad hunc modum restituamus [Cato Originum] IIII: [Pojenorum Suf[etes]. idque eo minus prò uero habere dubito, quod nec suffragia nec suffecli ne- que aliud eius modi uocabulum facile in sententiam intrat eam quae postremis uerbis significatur [om]nis cohortés, omnis [qui stipendia merit] auerunt. sed malui haec incertorum librorum re- liquiis (32) inserere, quoniam quae codicis lacuna hausta essent certo restitui non posse uidebantur. De rerum gestarum populi Romani his libris narratarum ordine et ratione qui recte radicare uelit periochae Cornelia- nae uerba studiose perpendat; nimirum bipertita ea est, ita ut post descriptos tres libros priores oratio subsistat, dinri titilli origo e secundo et tertio libro explicetur, deinde nouo quasi momento ad quartum quintumque librum procedat, de quibus atque haec inquit omnia capitulati?n sunt dieta, reliquaque bella DE SEPTEM L1BRIS ORIGLWM lui pari modo persecutus est usque ad praeturam Sentii Galbae, qui diripuit Lusitanos. alque horum bellorum duces non nominami sed sine nominibus res notanti, itaque et Punica bella et reliquia ad suam usque aetatem capifulatim persecutus est. quocl quid sit, ex altero ilio, quod sine nominibus res notami siue, ut est apud Plinium (fr. 9), ' imperatorum nomina annalibus detraxit' lueulcn- ter cognoscitur. cane enini ne Nipperdeii, uiri doctissimi, iu- diciocapiaris, qui initio cuiusque anni magistratuum nomina po- sita neque ampfius praeterea commemorata, Punicorum autem bellorum bistoriam ab hoc artifìcio alienam fuisse in Nepotis nerba adnotauit. cui opinioni obstat quod neque per annorum seriem delapsas esse origines satis superque reliquiae docent, neque facile est intellectu, cur Punica bella ab reliquis, quae 'pari modo' ille persecutus est, segregentur. denique in Punicis bel- lis nomina omissa esse ostendit Mabarbalis cum Hannibale conlo- quiuin (fr. 11). nec Q. Caedicii nomen, quod Gellius nominauit (fr. 7), in ipsis Catonis uerbis scriptum extat. erat autem, ut statini de utraque re absoluam, baec narratio inter celeberrinias; sed Q. Caedicium alii, plurimi Calpurnium Flammam tribunum uocitatum scripserunt teste Frontino strat. 15, 15. itaque pu- taueriin scriptorum de nomine tribuni dissensum inde ortum esse quod cum antiquissimus fateti memorabilis auctor nomen tacuissel, annalium scriptores alii aliud nomen addiderunt. Leonidae autem facinus cum Caedicio conparatum est etiam a Floro I 18 p. 30 ed. Iabn. bis uerbis, ac si pulcherrimo exilu Thermopylarum et Leonidae famam a daequaitil, hoc inlustrioi^ nosfer, quod expedi- iioni tanlae super fuit , licei nihil inscripserit sanguine, acta res est anno u. 496/258 ductu auspiciisque M. Atilii Calatisi circa saltum Camarinensem : cf. Frcinsbemius Liuii suppl. XVII 23sqq. alterimi est conloquiuni quod dixi Ilannibalis et Mabarbalis (fr. I li. sed fraudi fuit Bormanno, quod a uulgari fama quae est apud Liuium XXII 51 responsum Mabarbalis Calonianum sero est, iam resciuere alicpuilcnus discedit. scilicet duni Ausouii Popmae co- natum, et si qui alii sano praediti iudicio pariiculas Gellianas coniunxcrunt, uebementer inpugnat, lepidam sane quaestionem (juasi a pueris solucndain proposuit liane, qui Meri potuerit ul intra unius dici spatium Romae resciscerenl quae in ciislris Can- nensibus agerentur. (piasi nero hoc potius agerel (lidi memo* Lini PROLEGOMENON I. rabilis auctor, ut quo primum tempore Cannis Romani perite- niri posset accurate indicaret, quam ut Romani capi non posse ne unius quidem dici mora post Cannensem eluderli data tain- quam praeclarum uirtutis Romanae praeconium ederet. consi- lium igitur narrationis si spcctes, Catoniani Maharbalis non est dissimilis Liuianus, cum uincere inquit scis Hannibal , uicloria ufi nescis. bis narrationis frustulis iisque, quae in tribus libris prio- ribus de scriptoris Consilio obscruauimus, satis demonstratum est neque de nominibus ducum omissis dubitari posse et capitulatim dicendi consiiium cerni maxime in dictis factisque meniorabili- bus, quibus hominum et ingenia ali et inflammari aniinos posse contemptor Graecarum elegantiarum sibi persuaserat. De foedere (fr. 10) a Carthaginiensibus sexiens rupto bre- uiter Mommsenius dixit chronolog. Rom. p. 322 adn. 8 ed. alt. consentaneum est Catonem demonstrasse mala fide eos aduersus Romanos et semper egisse et acturos, dum arniis pol- lerent. Abiecta adirne iacuerunt paucula quaedam nerba (fr. 1 2) de duobus exulibus. eandem rem, nisi fallor, Vano narrauit li- bris bumanarum antiquitatum teste Donato in Eunuchi Teren- tianae li 2 , 25 cupedinarii] Varrò humanarum rerum Nume- rius Equìtius Cuppes , inquii, et M 1 Macellus singulari latroci- nio inulta loca habuerunl infesta, his in exilium actis publicala sunt bona et aedes ubi habilabant dirulae. ex ea pecunia scalae aedis Deum Penalium aedifteatae sunt. ubi habilabant factus locus, ubi uenirenl ea quae uescendi causa in urbem erani adlata. itaque ab altero macellum ab altero forum cupedinis est adpellatum. eadem per litteras digesta sunt apud Festum epit. p. 48 et 125 M. , ubi adiecta est temporis nota- tio , quo damnato (Macello) censores Aemilius et Fuluius statue- runt, ut in domo eius obsonia uenderentur, hoc est anno 575/179. 'singolare' fuit sane latrocinium equitum Romanorum qui in urbe aedes sat commodas haberent. quod qualecunque fuerit, solimi uerterunt, condemnati sunt 'lege publica', bonisque eius publicatis execratio superaddita, fortasse ut ne cui in posterum in eo loco ubi babitassent domum extruere liceret. nomina equi- tum a Varrone addita esse uidentur. 'publicata bona' sane Wa- generi coniecturam confirmare non nemo putauerit; ego Momm- DE SEPTEM L1BRÌS 01UGLNYM LV seniura secutus suni propterea quod Ciceronis nerba de domo 8, 20 tua nero quae tanta impudentia est . . . qui cum lega ne- faria Plolemaeum regem Cyprì . . causa incognita publicasses e. q. s. ea quanquam Wolfii suspicionem iniuria excitarunt, lamen tam shigularì incensi animi impela dieta sunt, ut hòc e\em- plo in sedata historici narratione eandein homines publicandi for- mulam admittere noluerim. Libro quinto praeter orationem prò Rhodiensibns habi- tam (fr. 1 — 7), de qua infra dicam, Catonis res gestas exposi- las esse documento snnt fragmenta 10 et 13. nude Wagenerns 'admiranda' Hispaniarum, quibus quae de argentifodinis , de monte ex sale mero, de uento Cercio extant apud Gellium tri- buo, quinto libro tractata esse suspicatus est. me tamen Hibe- rus fluuius seplimo lil)ro ob piscium feracitatem laudatus per- pnlit, ut ibidem illa quibus libri numerus non adscriptus est olim posila esse conicerem. itaque praeter orationem prò Rhodiensi- bns relicna sunt fragmenta 8 et 9 , quibus de quintae originis temporibus iudicatnri aliquatenus certe adiuuamur. alque octauo quidem memoria anni, quo oratio illa liabita est, qui est annus 586/168, redintegratur. eo enim Illyriis in tres partes distributis libertas ea formula concessa est quam Liuius XLV 27 adeurate descripsit. sed de ipsis Catonis uerbis, quae sunt urbes insulas- que omnis prò agro Illyrio esse, a >Yagenero et Bormauno et diuerse nec feliciter cerlatum est. ilìe enim urbes insulasque a Romanis occupatas, agrum uero Illyriis relicliim esse interpre- tatur; quae res etiamsi formula foederis confìrmaretur rat ne adm itti tur quidem), in uerbis Catonis nix incsse crediderim. alter Gellio ipso teste facto insulas (Pharum et Hyllida dicit) quasi praesidia quaedam prò agro sita esse uerbis Catonis intulit. Di- minuii et urbes praeter insulas noininari ille neglexil, quibus adiectis sententia talis qualem proposuit piane euertitur, et Cel- lium frustra adpellauit. qui cum prò praepositiouem uarie ab antiquis scriptoribus usurpari obseruaret, dìuersorum exemploruin paria, quorum 'aliler' alterimi, alterimi 'aliter' dietimi esset, conposuil, quorum exemplorum estrema Catonis haec sunt. ali- ter M. Catoncm in originimi . IIII proci inni factum depugna- lìiniqnc prò castris et ilem in quinto urbes e. q. s. in qui- bus nerba Cellii et itcni Bormannus quidem ita in teli exit, (piasi LVI PROLEGOMENON I. duo eiusdem generis exempla exhiberenlur; mibi tanien et aequa- bilitati exemplorum et sermoni Latino consultimi uidetur, si einii qui saepe ' aliter aliter' praepositionem dici adnotarit postremo et item uerbis eandem diuersitatem breuius nec prò eo quod est et item aliter obscurius significasse statuamus. quod si recte iudicatnm est, Gellii testimonium in contrariam partem conuer- tendum est. quare Catonem, cimi de formula Illyrici foederis loqueretur, urbes insulasque omnes agri nomine conprehendi poto exposuisse. Naronis fluuii Catonem meminisse, cum Q. Fuluii Centumali res in Illyria anno 525/229 gestas persequeretur, Bormannus frustra contendit. nam qui tempora quinti libri considerauerit non dubitabit quin primum illud Illyricum bellum quarto libro describi oportuerit. itaqite qnae memoraui Catonis uerba ad II- lyriae terrae descriptionem tum maxime factam, cum alterimi bellum Illyricum anno 586/168 gestum traderetur, pertinere qninis intelleget. Orationem prò Rhodiensibus eodem anno babitam auctor originimi quinto libro inclusit. non adscribam integra Polybii XXX 4sq. aut Liuii XLV 20—25 de causa Rhodiensi uerba (cf. Mommsenius hist. Rom. I p. 751 sq.), cum praesertim Gellius sa- tis luculenter eam rem persecutus sit. cuius uerba orationis reliquiis subieci. neque enim Wagenero adsentior prope certuni esse elicenti, Gellium ilia ex ipsa Catonis oratione petiuisse. quid enim? Catonem putabis in senatu quae modo facta essent ex- posuisse, uelut partem senatorum bellum illis faeiendum censuisse 9 (immo M\ Iuuentiuin Thalnam praetorem rogationem promul- gasse ut Rhodiis bellum indiceretur , Liuius e. 21 tradidit). deinde quod de ad limando rege Perse publica decreta non esse facta Gellius dicit, de ea re ipsa Catonis uerba extant fr. 2, alque Bho- dienses tamen Persen publice numquam adiuuere. Quodsi quae Gellius Catonis fragmentis de suo interposuit accurate consideraueris, inuenies nullum inesse orationis Catoni- anae nisi quam ipse scripto mandauit uestigium. nam praeco- nium illud sane luculentum quod extremo capitolo legitur ipsis quas tenemus reliquiis satis apte et confirmari et nero intellegi potest. pr aeterea, inquit, animaduerlere est in tota ista Cato- nis oratione omnia disciplinarum rheloricarum arma atque sub- DE SEPTEM LIBRIS 0WG1NVM LVH sidia mota esse; sed non proinde ut in decursibus ludìcris ani simulacrìs proeliorum uoluptariis fieri uidemus , non inquam di- simele nimis atque compie alque modulale res a eia e si. sed quasi in ancipili certamine, cum sparsa acies esl, mullis locis Marie vario pugnatur : sic in isla limi caussa Calo cvm superbia Ma Bliodiensium famosissima multorum odio alqne inuidia flagrare!, omnibus promisce tuendi alque prohibendì modis usus esl ci nunc ut oplime merilos ^commendai ì rame lamquam innocentes purgai, ne bona diuiliaeque eorum expelanlur , obiurgal, nunc eliam quasi sii erralum deprecalur , nunc ut necessarios rei public ae ostentai, nunc clementiae, nunc mansueìudinis maiorum, nunc ulilitatis publicae commonefacil. eaque omnia dislinclius numerosiusque a e complius forlassean dici potuerimt } fortius atque uiuidius non potuisse dici uidentur. denique Bolli uisius 3Jeyerus AYagenerns ex Appiani Punicorum e. 65 nerba qnaedam orationis rcliquiis adscripsermit, quae tamquam e mente Catonis confida e frag- mentorum numero eximenda esse censni: sero intellexi pro- oemii sententiam breniter ea referre. Scipionem enim Appianus dicit satis habnisse principatnm Cartbaginiensibus extorsisse stai yàg o'ù ietti róde vo[il£,ov6lv , cevròv èg Pa(-itttav GacpQOvi- 6uòv xtttttXiTtelv , iva priTtoxs è^v^QiOsittv èv ^isysd'SL tv%Yig Titti conprehendi, satis demon- strant de absoluto Calba Calonein in oralione nerba ferisse* LVIII HIOLEUOMENON J. linde adparet non eam orationem quae in ipso accusationis rcr- tamine ad populum dieta est in origine septima expositain esse, sed alterain quandani, qnam siue ha])iicrit ille siue seripserit re peracta. de causa ipsa periochae Limi XLVIIII nerba haec sunt, cum L. Scribonius tr. pi. rogationem promulgasse! , ut Lusitani, qui in /idem populo Romano dediti ab Ber. Galba in Gal- liam uenissenl, in liberta lem restiluerentvr , M. Calo acerrime suasii. extat ovatto et in annalibus ipsius inclusa. Q. Fuluius Nobilior ei saepe ab eo in sena tu lacerata s respondil prò Galba. ipse quoque Galba, cum se damnati iriderei, complexus duos fìlios praetextatos et Su/pici Galli filium, cuius tutor crai, ita mi- serabiliier -pro se locutus est, ut rogalio antiquaretur. cf. Val. Max. Vili 7, 1. quae causa cum liti quain Scipioni de pecunia ablala reslituendaque tribuni pi. intenderunt fere gemina sii, non uideo, cur Reinius iur. crini. Rom. p. 645 Libonis rogationem pio insta accusatane liabendam esse negauerit. sed Valerins Maximus Vili 1,2, cum in eiusdem rei narratione a Limo pe- tita scripsit cum . . . M. Gaio ultimae seneclutis oratione sua, quam in origines retlidil , subscriberel e. q. s. , subscriptorein ex posterioris aetatis more Catonein liberius uocauit, si recte Geibius iudicauit de publicis Rom. causis p. 134. ceterum et liane ora- tionem et quam de Rbodiensibus dixit auctor quidem originibus uidetur inseruisse, posteri (id quod in quaest. Caton. p. 17 sq. monui) seorsmu edidisse ex originibus excerptas, quo fato Sal- lustianaruin historiarum orationes seruatas esse constat. atque Sulpicianam quidem orationem Gcllius in excerptarum ex origi- nibus orationum codice legisse testari uidetur, cum ilicit XIII 25 (24), 15 Caio ex originum septimo in oratione quam contra Ser. Galbam dixit, similiterque excerptorum e Cbarisii arte au- ctor p. 549 Reil. Salluslius in II T cum egens alienae opis plura mala expectarem, in oratione Collae. De lluuio Ebbero (ir. 4) et argentifodinis Hispanis (fr. 5) supra dietimi est. uerba fr. 6 Rotliius libro septimo certissima coniectura tribuit Strabonis uerbis 111 p. 1 65 bisce usus , olov tÒ nccQa tolg Kavxà^QOig tovg avdgag òidóvai ralg yvvaiQ 7lQOtXCC. Sed praeterea quo modo res a se gestas senex libro ultimo persecutus sit, de ea re coniectuiis quaerere in summa testimo- DE SEPTEM LIBRIS ORIGINVM LIX niorum inopia inutile est. ac me quidein ea quae Festus se* ptimo libro deprompsit (fr. 7 et 8) mouerunt ut Catonern prae- ter res gestas inorimi a prisca simplicita te cleclinatorum censimi egisse arbitrarer; quare adscripsi eiusdem argumenti nerba 9 — 13, quorum quod est numero 12, inlustre de carmini busi con- uiualibus testimonium, cum ex originibus fluxisse diserte tradi- timi sit, quo libro potius adscribendum fuerit, equid em non ui- deo. mirifice enim de operis Catoniani ratione et indole falsus estRotliius, cum Catonern , Niebubrii consilium , si dis placet, prae- sagientem, testimonium illud in ipso prooemio tamquam aliquod critica e artis instrumentum proposuisse coniecit. de mulieruni more crines cinere rutilandi (fr. 9) Beckerus dixit Galli uol. Ili p. 150. Plutarcbi de antiquorum avev %ixóvog ambiendi insti- tuto (fr. 11) bariolationes adscribere nibil attinebat: uide eundem Beckerum antiqu. Rom. Il 2 p. 40 Galli III p. 108. de cae- ruleo lugubris uestis colore solùm esse testem Catonern idem ad- fìrmauit Galli III p. 284. In fine buius commentarli oratio ad Cornelii Nepotis narra- tionem redit. is enim de posterioribus originimi libris in iisdem inquit exposuil quae in Italia Hispaniisque aut fìerent aiti ui- derenlur admiranda. in quibm multa industria et diligenlia comparet, nulla doclrina. nimiruin Nepotis iudicium ad aestima- tionem immersi operis instituendam properat; qua re 'eosdem' illos libros esse uniuersos originimi libros satis in aperto est. quod qui non intellegit is sane non potest non mirari, cur in li- bris quinto sexto septimo admiranda Italiae fuerint, quae secundo et tertio libris perscripta esse unusquisque et coniciat et rerum documeotis conlìrmari uideat. porro quid quaeso statuamus de industria et diligcntia in ultimis tantum libris laudala? nani si in iisdem uerba de bis intellexeris, quo iure quae secuulur in quibus ad uniuersos rettuleris? uiderit qui eiusmodi iuterpro- tandi licentiac indulsit Bormaniuis. nobis satis conpeilum est Italiae Jlispaniacque admiranda libris 11, III, \" 1 1 exposita csm'. sunt autem admiranda, ut monui anual. pbilol. LXXfX p. 432 sq., invìi miracula, uerum montes lluuii bcstiac , denique quaeounque in terrarum bominuuKpH 1 prouentu singularia ac ìnrinorabilia ui- debantur esse, uclul cum ' admirànduot 1 Varrò rerum rust. Il 3 esse dicit illud quod Arclulaus cipras non naribus sed ami- LX PKOLEGOMENON I. bus spiritum ducere scripsit, item 'rem admirandam ' idem ib. e. 4 suem Hispauam adeo pinguem uocauit in cuius carne exesa sorex nidum faceret. ac de talibus rebus idem Fundanio 'ad- miranda' scripsit librum logistoricum, de quo Ritschelius de Varr. logist. p. V et VII. sed et uocabulum et consilium a Graecis 7tsQirjyì]68CJV scriptoribus Romani didicisse uidentur. quorum qui post Alexandrum scripserunt, Tbeopoinpus i phorus Nympho- dorus Timaeus (de quibus Ebertus Sicularum dissert. I p. 1 68 sq. et Westerinannus in praef. paradoxograpborum p. IX sq. diligenter exposuerunt) , &av[icc6Lcc earum terrarum quas aut ipsi uidissent aut quarum fama ad sese perueuisset, studiose commenti sunl. ac Timaei quidem quantum fuerit rov xtQarcóÒovg studium in primis ex libro d-av^ia6icov dxov6^idtcov Aristotelis nomine falso inscriptorum discimus. quare procliuis quidem, neque uero certa suspicio oboriatur, Catonem ex Timaei similiumque scriptorum le- clione 'admirandorum' eupiditatem cepisse. pertinent autem ad genus admirandorum fra gin onta libri lì 10, 11, 12, 16, 25, 30(?), 32 P), UH 2(T); V 9, 15, 16, 17, VII 4, 5, 6. denique quid sit quod diligcntiam atque industriam Catoni Nepos tribue- rit, doctrinam negauerit, bac ipsa reliquiarum enarratione vii- deor mibi subinde ostendisse. nimirum Graecorum libros efiam si legerit, qua de re dubitari certe posse uidimus, continue ta- men laudare aut etiam ad partes uocare noluit. Quo legentium plausu origines exceptae fuerint, diffìcile est dictu. sed uideor mibi intellegere rerum scriptores etiamsi quae- dam ad uerbum ex originibus transtulerint, consilium tamen au- ctoris laudabile illud nequaquam esse imilatos. ac uerba quidem originimi iam Cassius Hemina sua fecit teste Prisciano X p. 537 Hertz., postea Coelius Antipater teste GellioX24. denique Sallustio id tamquam furtum obiectum esse a Lenaeo et Pollione ex Sue- tonio de gramm. 15 notum est. qua de re etiam uersus extant ignoti auctoris a Quintiliano Vili 3, 29 seruati, et uerba antiqui multum furate Catoni s Crispe , Iugurthinae condilor historiae. consilium igitur Catonis, quod in populorum moribus terrarumque situ et prouentibus describendis maxime cerni uidimus, et Dio- nysio et Liuio obfuit quin plura de originibus suis annalibus in- sererent. quare post grammaticorum studia Verrii Flacci Probi DE SEPTEM LIBRIS ORIGINVM LXI Frontonis aetate Catoni adsidue inpensà nix quisquam origines legisse uidetur. nani Macrobios Nonins Priscianus al) exemplis priorum diligentia conlectis pendent, loannes Lydus et auctor de origine gentis Romanae quo numero habendi sint snis locis in- dicaui. IL DE ORATIONTBVS. Corneiius Nepos, quem satis idonenm de originibus a sene Catone eonpositis teslem cognouimus, uereor ne de orationibus non satis accurate haece scripserit, oraiiones (Cato) ab adulescen- tia conferii, etiamsi enim M. Perpernae serraonibus, quibus usus est Nepos, traditimi sit Catonem L. Valerli Flacci hortatu statini Romani demigrasse in foroque esse coepisse, eamque rem Plutar- chus more suo prolixius atque ornatins ita persecutus sit Cato- nis uitae 1 , ròv de lóyov cjotisq òsvtsqov (Sàlice ucci tóv xcc- làv ov [lóvov tóv àvaynaiov OQyavov ccvóql [ir] xaitEivòg Plcj6o^l8v

]>n/i \\. orai. LXXI11I ille inscripsfr, di- cl;im esse uoluit in legem de prouocatione cuius rpse s<> au- ctorem profiteri uisus est bis uerbis orai. \L Ti, praeterea ... prò sc&pulis . . mulìum rei publicae profili, ac de lego quidem ut ei conceda») (quanquam hoc diiudicare non meum est] . era* lionis apud scriptores néc noia aec uestigium. Nonii enim uerba LXIV PROLEGOMENON II. si non essent corrupta, ut sunt, cuilibet legi a Catone suasae ad- scribi posse salis adparet. tametsi Frklericus Ellendtius in bi- storta eloquentiae Romanae p. 22 ed. alt. omnium orationum Ga- tonis eam esse clarissimarn , quae prò lego Porcia de tergo ciuiiun habita sit, lectori persuadere non ueretur. atque liaec quideni uirorum doctorum inuenta pluribus enarraui tanquam quaedam ex empia leuitatis quam passim notare neque ex re esse neque me decere ni deb a tur. Sed ne consulis quidem orationem de lege Oppia inclutain scriptam editamque esse certo testimonio constare uideo. nani quae originimi libro VII 9. 10 de conicclura adscripsi olim buie orationi non idonea de causa tribuebantur; deinde quae Plutar- chus Catonis e. 8 Catonem iteol yvvaixoKQuxCag òiakayó^isvov fecit, ea diclis memorabilibus 1, 2, 4 mibi inserenda erant; ac ne bis quidem digna sunt quae Zonaras XI 17 p. 252 ed. Ronn. Dionem secutus Catoni tribù it arguti us quam grauius concepta %0<5iL£Ì6&w6av ovv ai yvvcclxzg [ir] %qv6ó {irjóì XCd'Oig r] tlólv àv&rjQolg xaì à^ioQyCvoig i<5$y\\La(5iv , alla ócjcpqo- Cvvt] (pilavdQÙa (pilorexvia TtSL&oZ [isTQLÓxrjti rolg vó^iotg roig >7i£Hiévoig xolg onloig rolg rjiistSQOLg xalg vixaig roig tqo- Tcaioig. denique praeclara extat oratio a Liuio XXXIIII 1 con- posita. quo auctore quod ne titulum quidem orationis agmen re- liquiarum ducere passus sum, scio fore qui reprehendant. uerum cum Liuius, ubicunque Catonis orationum meminit ibi fere, quo- niam integrae etiam tum extarent, 'simulacrum uiri copiosi', ut ait XLV 25, annalibus inserere quasi religiosum habeat, Oppiae legis suasionem, quam uberrime exposuit, a Catone scriptam igno- rasse uidetur. Amplissimam autem et dicendi et scribendi materiain con- sul rebus in Hispaniis bene gestis nactus est aduersariorum odiis. extant titilli orationum, quibus bae contentiones inlu- strentur, multi 'oratio quam babuit INumantiae apiid equites', 'de sumptu suo', 'cum in Hispaniam profi- cisceretur' (?), 'de triumpho ad populum', denique 'die- rum diclarum de consulatu suo', a quo indice nec 'dis- sertationem consulatus' (fr. 25) nec 'de consulatu' orationem a Charisio quinquiens, a Gellio semel (fr. 9) laudatam secernendam esse adparet. ac die rum quidem dieta rum libris (conplu- p DE ORATIONIBVS. LXV res enim fuisse infra dicam) ceteras quas nominaui orationes suo quamque titillo inscriptam conprehensas esse Meyeri est conie- ctura non spernenda. idem indiceli) oralionis 'cura in Hi spa- nia m proficiscerctur ', quain post reditum scriptam esse ex Apuleii uerbis cognoscitur, ex altero ilio qui est 'de sumtu suo' supplendum esse probabiliter statuii, sed tamen Vrsini con- niecturam a Meyero conprobatam nolui in Festo p. 154 M. ad- mittere, ubi Inter glossas Catonis hae sunt reliquiae — — - m'aledi nos appellamus Hispania re . . . coni. Paulo p. 1 52 maledictores dicebantur ab anliqais qui nunc maledici. Vrsinus igitur Festum ita restituii maledictores dice- bant antiqui quos nos appellamus maledicos. Calo cum profì- ciscerelur in Hispaniam, remouendi maledictores. sed etiarn ne- glecta, ut par est, huius testimonii, quod p. 93 adscripsi, am- biguitate ad firmandum orationis titillimi accedit quod similia prolixioris titilli exempla a grammaticis baec offerimtur, Cato- nis oratio 'cum edissertauit M. Fului censuram', Scipionis 'cum ex Africa rediit', utraque Verii Flacci auctoritate munita, C. Gracchi cum ex Sardinia rediit teste Gellio XV 12. extat praete- rea Ciceronis oratio 'cum senatui gratias egit': ita enim et Bo- biensia coinmentaria et libri optimi titillimi efferunt. quodsi am- plioris operis, quod fuerit 'de consulatu', partem fuisse orationem 'de sumtu' staluamus , non uno illud sed conpluribus libris edi- timi esse necessario dicemus. extant enim Ciceronis in Verrem accusationum libri, memoratur Scipionis minoris 'in Claudium Asellum oratio quinta', Catonis 'in M.' Acilium quarta', Metelli de- nique Numidici in Valeriuin Messallam accusationis liber III. ila- que quae Charisii libris, hoc est Iulii Romani excerptis, continen- tur quattuor et uiginti fragmenta, ea ex uno eodemque de con- pluribus libro omnia superesse cxistimo, item ex eodem quae Verrius Flaccus Cellius Fronlo Seruius exbibent, si quidem ar- tissimo rerum narralarum uinculo cum illis conili octa suul. qui liber si primus fuit, facile communi omnium Ululo in fronte con- locato quasi proprio nominaci potuit, cum reliqui suo quisque uolximine cónprehensiis peculiarem inscriptiouem omissa communi retinerent. at cum in coniectura baec quamuis probabili posita siut, reliquias ipsas ita exhibere inscriptas, ut grammatici inscri- pserunt, praestabat. CATOXIS QUAE EXSTANT KTC. • E LXV1 PROLEGOMENON II. Iam uero primo ilio, si recte iudicaui, tle consulatu libro tam piene consul de rebus a se in Ilispaniensi prouincia gestie exposuit, ut quaedam quasi nnium regundoruui inter orationcin et septimam originem lis oriatur, eum praesertim etiam Liuins in buius anni rebus explicandis orationis uestigia presseril. sed quoniam origirium libris capitulatim uidimus bella enarrari, con- iecturis de hac re certare lubricum est. quare ad explicandas potius orationis reliquias accedo, atque exordio quidem, cuius prima uerba restituisse rnihi uideor (1), Bolhuisii exemplo et ini- micorum conuicia et Catonis cum reprehensiones eorundem (2 — 4) tum sui ipsius laudes (5. 6) tribui. secnntur quae de parato pe- ractoque itinere supersunt, de quo Liuii XXXIIIi 8 adscribam uerba, M. Porcius cornili, poslquam adrogala lex Oppia est, ex- tempio uìginli quinque nauibus longis , quarum quinque sociorum erant, ad Lunae porlum profeclus eodem exercilu conuenire iusso et ediclo per oram marilimam muso, nauibus omnis gene- ris contraclis (fr. 6. 7) ab Lima pro/ìciscens edixil, ni ad por- lum Pyrenaei (fr. 9) sequerentur , inde se frequenti classe ad lioslis iturum. praeteruecti Liguslinos monles sinumque Gallicum (fr. 8) ad diem quam edixerat conuenerimt, inde Rliodam uen- tum et praesidium Hispanorum quod in castello crai ui deiectum. ab Bhoda secundo uento Emporias peruentum. ibi copiae omnes praeter socios nauales in terram expositae. ab Emporitanis au- tem consulem comiter acceptum esse Liuius auctor est, quam rem Cato forsitan uerbis fr. 1 tetigerit. iam bellum consul Hi- spanis indicit (cf. 11), qui quid de nouo boste superbientes mus- sitarint, significatum esse fr. 12 conicio. castra deinde tribus mi- libus passuum ab Emporiis posita, noui milites in hostium agros inmissi, leuibusque proeliis exercitati teste Liuio 1. s. s. 13. simi- lia bis, immo eadem Cato loquitur apud Frontonem (fr. 13) 'ora- tor idem et imperator summus.' quae uerba cum etiam ceteris orationis reliquiis prorsus conueniant, ex incertis huc transferre non dubitaui. Ilergetes teste Liuio e. 1 1 castella sua oppugnari conquesti sunt: ex quibus querellis Ausonius Popma uerba fr. 14 desumpta esse uidit. neque dubia sunt nocturni proelii, de quo Liuius e. 14 exposuit, uestigia in fr. 15 — 17, belli Turduli, quod idem 19sqq. descripsit, in fr. 18. 19. incertiora sane uaria bel- licarum rerum frustula fr. 20 — 25. reliquum est, ut de proelio DE ORATIONIBVS LXVII Thermopylensi (26) et de censura Catonis (27) accuratius quaera- mus. ac Tliermopylensis quidem proelii memoriali! e uestigiis codicis diaristi ita scripsi, item uli a Thermopuleis atque ex Asia maximos tumullus malurissime disieci atque consedaui. sed non solimi in uerbis uerum etiam in re ipsa difficultas quaeclam aut est aut uidetur inesse, uereor enira ne tumultui ex Asia Latine dici non possit bellum a rege Anticho ex Asia motum ; quare fieri po- test ut aliquis Catonem non solum M.' Acilii auspiciis anno 563/191 sed etiam L. Scipionis anno 564/190 in Asia militasse suspice- lur ; id quod Cicero disertis uerbis testari uidetur in oratione prò Murena 14,31 sq. aiqui ex ueterum rerum monumentis nel maximum bellum populum Eomanum cum Antiocìio gessisse uideo, cuius belli Victor L. Scipio . . laudem . . sibi ex Asiae nomine assumpsil. quo quidem in bello uirtus enituit egregia M. Cato- nis proaui tui: quo ille . . numquam cum Scipione essel profe- clus, si cum mulierculis bellandum arbiirarelur. iti quibus Illa cum Scipione alti auctore Ernestio prò glossemate liabuerunt, alii corrigere frustra temptauerunt, defendit autem A. YVilb. Zum- ptius uerbis sane prolixis in nuperriina eius orationis cditione p. 58 sq. scilicet Catonem, quem Tbermopylensis proelii nuntium statini Romani redisse infra diceinus, inde reuerti Asiaticoque bello interesse potuisse quamuis tacente Liuio, id ne egebat quidem longa disputatione; sed quoniam Catonis uirtus in Thermopylensi proelio dare ìiituit, Asiaticae militiae nulla apud scriptores memoria extat, lubentius de errore Ciceronis cogitauerim non ita grani, quoniam quod M.' Acilii auspiciis susceptum est bellum insequenti statini anno a L. Scipione peractum est. censurae a Catone anno 570/184 actae memoriam in uerbis fr. 27 iiiesse dixi. nani qui inter consulatum et censuram Catonis censores facti snnl, P. Cornelius Scipio P. Aelius Pactus anno 555/199 et T. Quin- tius Flamininus M. Claudius Marcellus anno 565/189, cum alteri sellatimi sine ullius nota legissent leste Liuio XXXII 7, alteri qual- tuor solos praeterissent et in equitatu recensendo 'admodnni ini- tes' se praebuissent eodem auctore XXXVIII 28, tpse autem sc- ueritate censoria magnani siiti iuuidiain < oncilauissel , eos omiso- res 'qui posthac fìerent' ad prioruni segnilieni redituros esse au- guratus est. quac cimi ita sint, adparel orationem de cousnlatu decenni nel quinque. minimum annis post consulatinn esse editaui. E* LXVIII PROLEGOMENON II. quod etiamsi Meyerus animaduertit, quo modo explicandum sit 'Qy\xy\q bcov die quam XvGacov amantior non adsecutus est. ac duae quidem huius qiraestionis solutiones cogitati possunt, aul enim ipso quo consulalu abiit anno accusalus orationcin quam habuit de rebus suis senex demum diligenter elaboratam reruitì- que quas post consulatum praeclarc gessit laudibus exornatam in publicum emisit, aut quinque minimum decemue post consulatum annis accusatus est. quorum illud Ciceronis uerbis, quae ì i li- tio huius capituli positi, olim defendi, alterum tamen nunc ui- deo aliis rebus longc ueri similius fieri, orationis enim 'de sumptu suo', quae si non pars fuit librorum de consulatu, pro- xima tamen causae ac temporis cognatione cum iis coniuncta est, nobili fragmento quid traditimi sit diligenter attendendum est. Cato igitur codicem proferri iubet in quo scripta erat oratio eius 'de ea re quod sponsionem fecerat cum M. Cornelio.' ex ea quas recitari iubet sententias, iis non praetoris, sed consulis res pro- uinciam administrantis defenduntur. nani quod unus Aurclius Victor de uir. ili. 47 Catonem Sardiniam subegisse narrauit, id non accurate dictum esse satis constai, sed omnis dubitatio tol- litur orationis illius uerbis bisce , nunquam praefectos per socio- rum uesirorum oppida inposiui qui eorum dona liberos diripe- rent. Catonis enim opera, quem Hispaniae citerioris populi palro- num sibi elegerant, P. Furius Pbilus anno 583/171 damnatus est inpetratumque ab senatu, ut Liuii uerbis XL1II 2 utar, ne praefecti in oppida sua ad pecunias cogendas imponerentur. quod senatus decretimi cum oratione sua Cato respexerit , non temere conicere mihi uideor aduersariorum odia timi maxime in eum conflagrasse , cum Furiana causa acta est. atque a conpluribus Catoni diem esse dictam de consulatu suo lestis est orationis ti- tulus. quorum numero Reinius de iure crini. Rom. p. 602 cum dixit Galbam, Tbermum, Furium, Pisonem fuisse, quos fontes adierit piane ignoro, a M. Cornelio sponsione sese lacessitum esse Cato in oratione de sumptu suo dixit. is tamen quis fue- rit aeque ignoratur. quidam de M. Cornelio Scipione Maluginensi a. 578 praetore cogitarunt (cf. Mommsenius in Scip. elog. p. 13), de P. Scipione inepte alii, quem consuli e prouincia decedenti inimicitias parasse parimi credibili narratione Cornelius Nepos Cat. 2, 2 et Plutarcbus Cat. 11 prodiderunt. denique ne id qui- DE ORATIONIBVS. LXIX dem adfirmari potest, utrura is sit contra quem 'ad populum' Ca- tonem dixisse Festus auctor est (or.XLIV) an alhis. sponsione autem siue uictus est siue uicit, orationem illarn quam postea recitari, iussit in iudicio, conposuit. qua laudatis maiorum suorum de re publica meritis more maiorum, ut Cicero ait de fin. IL 22, 74, suas res a Cornelii conuiciis pufgauil. quale fuerit illud ob ni- imios in prouincia sumptus iudicium ne coniectura quidem licet adsequi. Ceterum orationes de consulatu licet anno 583/171 scri- ptae esse uideantur, reliquias nolui in re non satis certa ab iis diuellere quas a consule anno 550/195 babitas esse (editas enim elicere non audeo) argumcntis certissimis euincitur. quarum al- tera est ea 'quam liabuitNumantiae a pud equites.' Numan- tiae consulem commoratum esse annales Liuii ignorant. equites au- tem illos Marquardtius enchiridii ant. Rom. Ili 2 p. 291 esse uo- luit eos qui equo publico merentes quasi prò cohorte impera to- ris consiliorum eius participes essent; Mommsenius bist. Rom. I p. 766 equitibus iani tum cum fastu quodam pedites despicienti- bus seuera a consule praecepta data esse statuii, quarum opinio- num oplio lectori relinquatur. altera est oratio 'de trium- pbo ad populum.' qua oratione qui consulem petendi trium- plii causa usimi esse dixerunt bariolati sunt. eius enim rei causa in senati) consulcs extra pomoerium commiato dixisse Beckerus docet enchiridii II 2 p. 65 ; peracto autem triumpbo eos de re- bus a se gestis uerba fecisse ad populum multis exemplis con- stat, uelut L. Aemilii Panili-, de quo Valerius Maximus dixit V IO, 2, et P. Cornelii Scipionis, de quo Liuius XXXYI 40. talein igitur orationem 'de triumpbo' et Cato inscripsit et quem ilem ad populum dixisse uerba a Gelilo XII 9 prodita docent, Q. Mr- tellus Numidicus. Dubitanter denìque eidem anno 559/195 orationem conica Caelium (orat. XL) tribuo. eius orationis titillimi Festus siueVer- rius bis hunc tradidit Cato in Caelium si se appellauissel } prae- ter Gellium celeri. in M. Caelium (siue Caeciliutn), Geilii librarli 67' se Caelius tribunum plebi* appellauissel. at rum sese tribunum adpellare Latine dici non possit is qui tribuni nomen iniuria usui - parit, ipsiusque Geilii uerbis constet eidem Caelio tribuno plebi a Catone uilitatem obiectam esse, Meyerus tilulum sic legendum LXX PROLEGOMENON IL esse uidit si se Caelhis. tribunus plebis adpellasset. linde crini se pronomen iam ad Catonis nomen indici adscriptum referri debeat, lubrica de adpellandi uocabulo quaestio exoritur. nani quod lexicis propagatimi interpretimi adsensum tulit, adpellari dici eum qui accusatione petatur, eius notionis exeuipla praeter Ciceronis uerba de officiis I 25, 89 nulla repperi. sunt autem haec, omnis autem castigano contumelia uacare debel, ncque ad eius qui punii aliquem ani uerbis castigai , scd ad rei publicae uiilitatem re ferri, cauendum est enim, ne maìor poena quam culpa sii et ne iisdem de causis ahi plecianlur , alti ne adpellen- tur quidem. sed haec de iusta accusatione non esse accipienda iam Io. Aug. Ernestius sensit, cum in claui sua haec uerba ad- scripsit 'i. e. obiurgentur.' aptius Ciceronis ad Atticum uerba XII 14,2 adferri poterant haec , quod scribis a Iunio te appetta- timi; quae tamen, quamvis obscuram rem uarieque a iure con- sultis, ueluti ab Huschkio symb. Gaian. p. 86 sq. , temptatam tan- gant, de rogato siue excitato Attico neque uero de accusato, quod etiam Wielandius uertendo secutus est, intellegenda esse satis constat. eadem uocabuli noliorie et heredes dicuntur adpellari et sponsores et tribuni et consules. consulem enim alterum ad- pellari solitimi esse, ut alterius imperio intercederet, Beckerus enchiridii II 2 p. Ili idoneis testimoniis adfìrmauit. quare con- sulem Catonem a M. Caelio trib. pi. adpellatum esse crediderim. cui coniecturae cum Mommsenìus id maxime obstare me monue- rit, quod qui iure intercedendi uteretur cur consulem adpellaret a egre intellegi posset, nolui ita indulgere, ut ipsas orationis reli- quias consulis orationibus insererem. quanquam mini quidem alia tituli explicandi uia non conperta est. de causae genere ni- hil constat.- nisi cui Turicensis editor persuasero uerbis fr. 3 Ca- tonem dissuasisse, ne tribunus inter coloniae ciues nescio cuius scriberetur. eiusdem orationis fortasse Fronto meminit bis uer- bis p. 75, legi oratìonem {Catonis) . . qua tribuno diem dixit, et Plutarchus Catone e. 9 TtQog ds drjuccQ%ov èv diaflolfj tijg epceg- yLUxeiaq ysvóiisvov cpavlov dì vó^iov siGcpéQOvrcc e. q. s. (dict. meni. 26). Legem fenerariam a P. "Iunio latam a Catone dissuasam esse testantur Festi et Nonii uerba, quibus coniunctis Meyerus ora- tioni recte lume indicem inscripsit de feneratione. legis Iuniae UE 0BATI0N1BVS lxxi dissiiasìo. sed idem fallit cimi legem Iuniam anno 562/192 latam esse dicit constare, constat autem hoc anno senaturn de feneratione egisse plebemque scinisse et diem feneratoribus dictam esse a M. Tuccio P. Ionio Bruto aedilibus cnrnlibns teste Linio XXXV 7 et 41. qnae cum ita sint, sane uerisimile est Catonem hac tempestale legem Iuniam aliquam dissuasisse; qnae tamen eius in hac re partes fnerint, ignoratili*. Camerinos homines (fr. 1.) olim for- tnnatissimos malignitate tenera tornili puto esse pessimi datos, ni- mirimi nomina in socios qui legibus fenebribus non tenerentur transcribentium. in lume enim modiun ante plebi scitum anni s. s. saeuitum esse Liuins auctor est. Anno 563/191 Cato legati consularis munere fungens Ther- mopylensi proelio M.' Acilii auspiciis interfuit. 'legatimi in pro- uincia' se fuisse ipse testatili- (de suis uirt. 3), consentit Liuius XXXVI I 7. non magna discrepantia eorimi est qui tribunum nii- litarem fuisse adfìrmant, Ciceronis Plutarcbi Victoris. nani lega- tus uocitabatur, cuicunque a superiore magistrata miuiiis ali- quod iniunctum erat: cf. Momnisenius in nuntiis act. soc. Saxon. Vip. 154. itaque tribunus prò consule legaUis traiectis in Grac- ciam copiis, e naiiibus eduxit nautas, 'arma dedit' (orat. XIHi. nihil ea de re ex Linio constat; suspicari tamen licet inter eos tribunos Catonem fuisse, qui iussu Acilii copias pedestres La- rissam adduxerunt, quod Liuius breuiter narrami XXXVI 14. non magis constat utrum ante proelium an fugato boste 'apud Athe- nienses orationem babuerit. quanquam uictoriae nimtium, qui 'ingenti eursii' Creusa'Patras, Patris Corcyram, inde per Aelo- liae et Acarnaniae litora Hydruntum , denique Romani properarit (u. Liuius e. 21), credi nix potest Atlienis commoratum de regeAn- tiocho uerba ferisse, ante proelium id factum esse Plutarclms au- ctor est Catonis uitae 12, ETts^iTtsv ovv jTQÉafietg 6 Mdviog ènl rag nóXsig . . Kdxcov dì KoQivd-iovg xaì nccxoeig , hi dì Al- yislg 7taQ86trj6aro. tiXhGtov dì yQÓvov sv 'Ad"qvcug ditxQw;-. xaì kéysxai {lèv rig ccvxov cpsQ£6d-ca lóyog, ov'EPJ.ìji'KJtÌ xoòg ròv dr^iov sìnèv, cog ^rjlcjv xe xrjv dgexì)v xeov Tccclcacòv \j\tv r vaicov xfjg xs nólecog dice xo xdXlog y.ccì rò {léysd-og ì)dÉcog ye- yovcog d°£axrjg. xo dì ovx aXìfòég ami-, àkkà 'di fo/n;- vécog èvtxv%e rotg 'Adrjvaioig , dvvrjd'eìg av avxòg ?ìtc6ìì>. iu- [isvcov de xolg naxQioig xaì xaxuyeXàv xct ( EXX)}i>ixà xtdrcv- LXXII POLEGOMENON II. {luxórcov. falsa ueris mixta esse his uerbis opinor. legatio enim Patrensis illa uereor ne Plutarcho ex itinere Patrensi in qnandam quasi celebritatem exereuerit. sed nolo amplius in his aenigmatis solnendis uersari. Atbenis quid exquisitum habuent de Graecis, ad Marcum fìlium poslca scripsit, qua de re suo loco dicelur. liane quoque orationem a sene demum conscriptam esse consentaneum est. Anni 561/190 memoria ad eas orationes reuocamur quaruin bae fere inscriptiones apud grammaticos extant, 'con tra Q. Mi- nucium Therinum de decem "ho minibus', 'con tra Q. Thermum de falsis pugnis', 'de Ptolemaeo minore contra Thermum', 'de s u i s uirtutibus e o n t r a T h e r - in u m ' , 'in T li e r m u m p o s t e e n s u r a m '. quarum etiamsi dna e tantum anno s. s. uindicandae sint, de ceteris autem quas post id tempus habitas esse constet iudicium fluctuet, tamen reliquias coniunctas et ordinaui et explicaui lectorum, ut supra disi, coiu- modo inseruiens. ac primum quidem adparet eum Thermum, contra quem de Ptolemaeo rege dictum est, non esse Quintum; Quintus enim anno 566/1S8 occisus, quaestio de Ptolemaeo a L. Thermo , Cn. Menila aliisque (quod infra persequar) facta est anno 600/154. Lucii igitur praenomen cum apud grammaticos nusquam seruatum sit, efiam quartae et quintac orationi utrum Quinti an' Lucii nomen inscribendum sit dubitari potest. atque Q. qulden\ Thermus, quem et tribunum anno 553/201 et prae- torem anno 558/196 M'. Acilii Glabrionis conlegam fuisse con- stat, rebus in Hispania prospere gestis eo ipso anno 559/195,. quo Cato in Hispaniain profectus est, triumphum egit. d einde Ligures anno 561/193 prouinciam sortitus prorogato per an- num insequentem imperio triumphum alterum anno 564/190 frustra petiuit. denique cum in decem legatorum numero in Asiani profectus esset, inde rediturus proelio cum Thracibus conmisso periit anno 566/188. haec Liuii annalium fide ni- tuntur. ubi cum 'strenuus uir fortisque' dicatur libro XXXV11I 41, a Catone orationibus quae sunt de decem hominibus et de falsis pugnis propter inmanem crudelitatem acerbissime exagi- tatus est. quae orationes utrum in senatu an apud populum babitae sint, de ea re Meyeri et Reinii opiniones in diuersas partes abire uideo. illud enim Meyerus secutus est, cum dixit DE ORATIONIBVS Lxxm utraque oratione Catonem negandi triumphi auctorem fuiss*' ; al- terimi Reinius iuris Rom. crim. p. 4 l .)\ sq.\ qui Collii uerbis XIII 25 (21), 12 Thermum a Catone 'accusatimi' esso dicentis suus perduellionem illi dictam esse confidenter prommliauit. sed cum decem illi homines liberi nobilique loco nati non tuerint ciiies Romani, sed Ligurum si non magistratus, quos Druman- nus nominami, at certe decem primi ex oppido ali quo ad cibaria exercitui consiliari paranda euocati (de quo euocandi more le- genda sunt quae Marquardtus enchiridii III 1 p. 243 et 386 ad- notauit), perduellionem consuli dictam esse non crediderim. nc- que quod 'accusationem' factam Gellius dixit, causam apud po- pulum actam esse arbitrar, sed cum quicunque siue socii siue exteri populi a populi Romani magistratu uexarentur legatos ad senatum mittere solerent quaestionem de ea re extraordina- riam siue consuli siue praetori daturum, Ligures de decem pri- mis indicta causa necatis eo tempore in senati! conquesti esse uidentur, cum Tbermus triumplmm petiit. quo facto Cato qnac- stionis instituendae auctor idem et triumphi negandi suasor in senatu exstitit. ac de falsis quidem pugnis, quas Iustus Lipsius uar. lect. II 11 'librariorum uitio prò falsis poenis inlatas esse temere coniecit, Frontonis uerba ad M. Caesarem de eloquentia (p. 84-Nieb.) haec sunt falsa [m] pugna [m] de f erre militare fla- gilium. cuius 'flagitii' neque Catonis interpretes nec rei militaris scuptores meminisse inuenio. de trucidatione autem decem ho- minum num quaestio facta sit ignoramus. ab laceris oralionis deX bominibus fragmentis 4 et 5 manuinabslinere quam bariolari maini, nani quod C. 0. Mullero eiusque cidseclis placuit legis actionem per sacramentimi fr. 4 signifìcari, id multis in tali causa dubila- tionibus obnoxium est. hoc tamen silcntio non praeteribo, ro- gandi sacramento exemplum uideri a Festo e Catone pel il uni esse, neque babcre quo se defendant eos qui coniunctis bis uerbis [sacrùmejnto traderentur decem bomines ad sacramentum nimi- rnm de cibariis curalis dicendum siue adigi debuisse siue adactos esse a consule conlendaiit. neque oiiim ani Latine line aut etiam rei ipsi conucnienler esset dictum. superesl ul Festi uerba p. 177, in quibùs. ne nomen quidem Catonis seruatura est, ex Vrsini oj>i- natione orationi de X hominibus uulgo adscripta commemorem Narnensìs Lxxiill PROLEGOMENON II. nis ueteri versus X linde Panlus p. 17G Nequinates Narnienses excerpsit. Vrsinus igitur scripsit Calo in ea ad Thermum de X hominibus, M iille - rus in Q. Therm. de X. mihi ea conicctura ah «eri specie ila ah- liorrere uisa est, ut Festi uerba ne dubiae quidem auctoritatis re- liquiis adscriberem. Gontra L. Tbermuni de Ptolernaeo minore aut anno 600/1 54 aut post cimi dictum esse Polybii nerba XXXIII 5 osleii- dunt, xaxà xovg xaiQovg , xa& oiìg i^STtsa^ev rj GvyxXiq- xog xov 'OnCynov (Q. Opmiium dicit anni s. s. consulenti) ini xov xóv 'O^vfiiwv TtólsyLOV , fjKS TLxoX£\iaìog 6 vearsgog £Ìg TTjv P(ó}irjv xaì TtctQeX&CQV èg xr\v óvyxXrjxov £%oi£Ìxo xa~ xr\yoqiav xov àdsAcpov, (peQcov xyjv alxiav xrjg £7ii(}ovXrjg èli Ìxelvov. àua dh rag ex tóv xQavuàxcov ovkccg vtco xrjv otyiv ÒEtxvvg, xcà xt)v \oitiy\v Ò£ivoXoyiav àxóXov&ov xovxoig diazùd'£[i£vog h&xaXeìxo rovg' àv&QOJTCovg noòg ìXeov. rjxov Ò£ Xcà TtOlQCi XOV 71Q£6(}VT£Q0V %£<5$£ig 01 TCSQi XOV NsoXat- òav xaì 'Avdoóuaftov a7toXoyovyu£vou Ttgòg xàg Ttagà xov àÒ£l(pov y£vo[i8vag xaxY\yooiag. còv ij OvyxXrjxog ovd' àvé- %e0% , ai dixatoXoyov^iévcjv rjflovXrj&rj , 7iQOxax£iXr\^£vy\ xaig VTtò xov V8C3X8Q0V ÒLafioXalg , aXXà xovxoig yàv £7tavày£tv ex xrjg Pa^iìjg tiqogÉxu^sv et, avxijg, x

Xàda xaì xr\v ''Aoiav Gv^àioig £yQaipav è&ivai <5v\i%Qàxx£iv xó I7xoX£(iaL

li - 1 i s ' (or. LXXI1). in qua re ininria fortasse ab eo dissensi. nam cum nulla ille arguinenta, quae quidem idonea sint, pro- tulerit, posse autem indicis uerba etiam de signis et tabulis 'a Fuluio Nobiliore Àmbraciae ereptis intcllegi uideantuc (ef. Victor de uir. ili. 52, 2), incerti tempoiis orationibus eam ad- scribere malui. sed dum baec prolegomena retracto, in Coelii ad Ciceronem epistulae (Vili 14, 4) nerba in tempore incidi baece, scis Appiwn ccnsorem hic ostenta facere? de signis et tabu- lis, de agri modo, de aere alieno acerrime agere? quare Ca- tonem quoque apud populnm de signis tabulisque censoria seue- ritate egisse facile concedo., de Catonis operibus praeterea Liuii uerba 1. s. s. baec sunt, et separatim Flaccus molem ad Neptu- nias aqaas, ut iter populo esset, et uiam per Formianum mon- lem, Cato alria duo Maenium et Tilium in lautumiis et qual- luor labernas in publicum emit basilicamque ibi fecit, quae Por eia appellata est. et uectigalia summis preliis, nitro tributa infirmis locauerunl. quas locationes cum senatus precibus et lacrimis public anorum uictus induci et de integro locari iussissel, censo- res ediclo summolis ab hasta qui ludifwali priorem locationem erant, omnia eadem paulum imminutis pretiis locauerunl. baec autem duabus orationibus 'uti basilica aedificetur' et 'ad litis celi s oria s' confìrmantur. de basilica, de qua cf. Beckerus encb. I p. 296, in senatu dixisse uidetur, qui pecuniam in eam rem attribueret. de altera Pbitarcbus Liuio certiora tradidit, cum Ca- tonis e. 1 9 dixit rovg heqÌ ròv Tixov in senatu ut locationes inducerentur effecisse, tribunos autem multam Catoni apud po- pulum inrogasse, baec enim sunt uerba eius, tóv ds drj^idQicjv tovg d'Qa6vrccTOvg TtaQcó^vvav èv tgd dr][i

et Iabnius p. 270 follasse recte nerba a Feslo exseripta ad pa- trem rdlulerunl. munduni autem coiiinieinorauit auclor, emn do tliebus nefastis exponeret. Apopbtliegmata siue 'multa multoruin facete dieta' a CVI , PROLEGOMENON HI. sene Catone conlecta et nonit Cicero et multa inde altero de oratore libro 'exempli causa' transtulit. sed quod olim uulgatuin est, ipsius Catonis dieta Iioc libro inclusa esse, id nec Ludonico Iano in Macrob. sat. II 1 , 15 credibile uidebatur, nec posse ferri enucleatius ipse exposni ann. phil. non. LXXIII p. 384 sq. itaque reliquum erat ut inter facetiariuri exempla a Cicerone posita num- quae ad Catonis 'apophthegmata' pertinerent, diligenter inquire- rctur. sed praeter Mummianum dictum plura apophthegmafuin reliquiis adscribere, uelut Neronis II 61 , 248, Camini et Scipio- nis maioris ib. 249, P. Licinii Vari ib. 250, Fabii Maximi et Sa- linatoris altercationem 67, 273, responsum Nasicae 64, 260, pe- riculosum erat, cum praeter Catonem etiam Lucilium dictorum auctorem sese habere Cicero testetur 62, 253 coni. 66, 268. Catoniana dieta colligendi consilium quo tempore pri- mum aut a quo homine captum sit ignoratur quidem, suspicari tamen licet ante Ciceronis et Cornelii Nepotis aetatein esse et collecta et edita. Plutarclium autem amplissima collectione usum esse certum est. ac primum quidem quae in Catonis e. 8 et 9 leguntur quasi corpus qnoddam dictorum integrum esse 1. s. s. p. 389 ex Plutarchi uerbis e. 7 et 9 extr. scriptis (ri. dict. mem. adnot.) collegi, uidetur autem pertinere eo etiam quod dict. 36 in oratione aliqua Catonem tò {ivrjtiovevó[i£vov dixisse legimus. quo* uocabulo idem Fabii Maximi dictum in uitae eius e. 26 nomina- uit. ex his dictis quae numeris 1, 2, 3, 4, 7, 8, 21, 26, 43 insigniui orationibus inseri solent. sed quamquam ex scriptarum orationum exemplis multa in dictorum collectiones translata esse credi potest, tamen ferebantur etiam quae scripta non essent tam- quam in iisdem orationibus dieta: cuius rei utriusque exemplum a Cicerone petitum commemoraui mus. rhen. nou. XIIII p. 270 sq. quare cum quae sit auctoritas eius collectionis, quam Plutarcbus e. 8 et 9 transscripsit, non satis certo constet, {iv7][iov£vó[i6- vov autem illud dict. 36 Plutarchus quidem Catoni tribuat, M. Scauro autem Valerius Maximus, scriptarum orationum reliquiis non inserui dieta 1—4, 7, 8, 21, 26, 43. accedit quod et alia multa his admixta sunt quae scribi non potuerunt et uero etiam sententiae morales uelut 19 et 23. de quo genere et adpositis aliorum auctorum testimoniis effeci ut iudicari possit et pluribus egi musei rhenani XIIII p. 272 s. sed praeter dictorum genus DE DICTIS ET SPVRIIS CVII multa extant, quae siue Plutarchus siue is quem ille secutus est ex nariis Catonis scriptis excerpsit. documento sunt praeceptorum fr. 1 — 3 epistularum 4. ex his meo periculo ad libros Catonis pertinere censui paucissima illa quae sunt ine. lib. 64 — 77, in quibus bis saltem (75, 77) scripti libri mentio iniecta est. ce- terum neque ignoro iudicium de his reliquiis uarie fluctuari posse neque meam dispositionem ultra probabilitatem quandam esse fir- matam. Quaedam , uelut quae Plutarchus e. 1 3 Catoni Firmanam co- hortem in proelio Thermopylensi adhortanti tribuit, ne dictis qui- dem adscripsi. in eo enim numero eiusmodi orationes habendae sunt, in quo orationes de Oppia lege a Liuio et Cassio Dione con- positas habendas esse ostendi p. LXIV. Plutarcheis dictis cete- rorum scriptorum testimonia ex ordine temporum conposita sub- iunxi: "in his quoque inuenies quae scriptorum fragmenta esse putaueris. sed satius duxi eam seruare legem, ut, nisi quae cer- tis indiciis litterarum generi uindicarentur, inter fragmenta non reciperem. Superest ut paucis conprehendam ea quae Catonis no- mine falso ins cripta feruntur, siue fraude siue uitio gram- maticorum uel editorum incuria, nam ex eo tempore quo fere antiquiorum scriptorum libri et legi et describi desierunt prae- ter paucissimos, hoc est exeunte saeculo quarto,, grammatici interdum splendida illa nomina ludibrio habere non uerebantur. qua re factum est ut Catoni quoque quae ab eo alienissima erant tribuerentur. praeterea ne id quidem Cato non expertus est quod saepius usu uenit, ut epitomae siue excerpta quaedam amplioris operis auctori uindicarentur. nam cum Isidorus diffe- rentias uocabulorum explicaturus haec praefatus sit, de his apud Latinos Cato primus scripsil, ad cuius exemplum ipse paucis- simas pariim edidi partito, ex auctorum libris deprompsi, Iah- nius act. soc. Sax. a. 1850 p. 2^1 rectissime statuit non dif- ferentiarum lib rum a Catone scriptum uidisse Isidorum, sed excerptas ex libris Catonis dilTerentias, si quidem tria exempla Catonis quae sunt apud Isidorum orationibus (XI 4 , XVII 3 , ine. 11) depromptà esse adparet. quartum enim Isidori uerbis § 329 ed. Areuali Barthii fraude aduers. XL 10 inculcatimi esse estendi ohm quaest. Cat. p. 84. de Vergilianorum commentarioruni in- CVIII PROLEGOMENON IH. terpolalione deque 'origine gentis Romanae' supra dictum est p. XXVI et XXVIII sq. inferiori aetati debentur nariarum sententia- rum collectiones, quas ob titulorum qui sunt siue 'Catonis sen- tenti a e' siue 'Catonis alteri us' speciosam auctoritatem non nemo censorio Catoni uindicare est ausus. quas sententias qui conpo- suerunt ne uoluisse quidem prò genuinis illius „effatis uenditare ostendi mus. rben. non. XIHI p. 275. ncque magis fraudcm in- putauerim aut Caecilio Balbo, quem Wòlfflinius primus edielit, duo Catonis dieta tradenti, quorum alterius fontem nunc indagasse milii uisus sum ine. orat. fr. 4. cf. mus. rb. p. 280, aut com- mentarli Cruquiani scriptori p. 623 a, quem Ciceronis de senect. 9, 27 et ampliatoris Auianeae fabulae 5 nerba falso Catoni de- disse ibidem indicaui p. 283. fcfellit autem grammaticus Virgi- lius Maii ci. aucL. V p. 26, 63, 64, 110, 120, cum ineptias quasdam Catonis 'elegantissimi rhetoris' (ita cnim ait p. 110) nomine ornauit, Ciceronis ille et Varronis et Lucani et Donati auctoritate eodem libro aliquotiens abusus. fefellit etiam saeculo decimo quinto Ioannes Annius Viterbiensis, de cuius fraude plura elicere inutile est. • Seel diuersum est genus eprum quae librarh nomine Cato- nis peccauerunt. quorum neglegentiae olim credebatur Theba- rum Aegyptiarum mentionem a Catone fortasse originibus esse factam. sic enim Veneta Iliaelis scholia IX 383 legebantur, cjg Ss Kàxov i6roQ8t, rj /liÓQnolig rj [isyàArj jroò rov vtio ITsq- 6Óv àcpciViGd'TJvccL Kcó{iag pàv sl%s xQiGyLVQiag , ccQovQag ds yi\> , àv&QcÓTcav Ò£ {ivQiadag ty , o dì itvXalg di£xoG[iElTo. euiae cum a Catone scripta esse uix ac ne uix quidem possit creili, Iacobus Bernaysius apud Wagenerum fr. orig. p. 45 recte Mavéfrcov prò Kdtav scribendum esse coniecit. 'De liberis educandis' Catonem scripsisse librarli Ma- crobii sat. Ili 6 etiam Lioni Caton. p. '45 et Bàhrio litt. R. hist. II p. 546 ed. tertiae persua^serunt, cum tamen et Meursius et et Maiansius ad XXX ICtorum fr. I p. 64 aliique dudum intel- lexissent non Catonem illa, uerum Varronem 'Cato siue de li- beris eelucanelis' libro logistorico scripsisse. 'Epistulicarum quaesti omini' librum I'Gelliani codi- ces VI (VII) 10 Catoni uindicant. at neque titilli neejue uerbo- rum quae ibi excerpta sunt rationem ac sententiam Catonis aetati DE SPVRIIS CIX quadrare adparet; quare Insto Lipsio uar. lccf. Ili 21 Bitscbelio nms. rh. non. VI p. 538 aliisque Varronem pio datone restituen- tibus adsentiendum est. quanquam scio nec Maduiginm de (da- tone dubitasse et Ellendtium satis inepte 'epistulas' curia 'qtiae- stionibus epistolicis' confudisse hist. eloq. p. 24 ed. alt. De 'Po e noni ra h istoria' ex Fesli uerbis male restituì is procusa in UH originimi librimi disputaui p. LIL •Pertiirai est genus eorum quae sola recentiorum lenitale in reliquias Catonis inlata sunt. quorum grauissimum est quod cimi Diomedes p. 3 Keil. in ebriarum declinandarum exeniplis baec proponeret, M. Porcius Calo dixit Ullerarum radices ama- ras esse, fructus ìucundiores , ac deinceps leges neruos esse ci- uilales, ea et Lion p. 91 et Bolhuisius p. 219 prò Catonianis dictis secare babuerunt. quode u. mus. rb. p. 274. deinde Bolbuisius ea quae sunt Porcii Licini apud Varronem de 1. L. VI 163 VII 104 et Porcii Censorini apud Senecam exc. controu. Ili p. 362 Burs. Catoni adscripsit p. 216, 219, 210. a quo uitio A. Lion utrum casu an Consilio abstinuerit mihi non constat. idem Bolbuisius aulumnilalem uocabulum quod Fortunatianus III p. 90 Caperonn. Catoni tribuit, non debebat adscribere p. 216 cimi libro de r. r. 5 legi ipse indicet. ORIGINVM RELTQYIAE CATONIS QVAE EXSTANT ETC. 4 ORIGINVM quod in principio scripsit originum suarum, scmper magnificimi et praeclanim putaui, clarorum uirorum atque magnorum non minns olii quam negotii rationem extare oportere'. 3. * JDionysius Hai. ani. Rom. I, 11 'OC de Xoyiiótatoi tàv 'Pedice xàv óvyyoacpécov , èv olg èóti IIÓQKióg t£ Kdxcov 6 tccg 5 ysveaXoyiag tóv èv 'Italia, TtóXscov èiti\i£Xè(5tata óvvayayòv %aì rd'iog Ue^iTtQcóvLog %al aXXoi QvyyoC EXXrjvag avzovg (se. 'AfioQiylvag) zìvai XéyovOt zcov èv 'A%ata itoti OLxrjódvtcov, TtoXXaìg ysvsatg TtQÓzzgov tov noXé^iov tov Tqwlxov (xs- tavaótdvtag. ovxètc y.évzoi óloql^ovólv ovts . l'2'2 Bekk. "'Avvovxoli xoi- yagovv è-/, xrjg Aìvst'ov liti xr)v 'ixaltav Tzetgódov tcog xov tioXiguov xrjg 'Pcó^irjg eviavxoì &' v.cù X' noci v' y.axcc Kaxcovcc xòv TtQwxov noci Bc(, 10, ueteres prosapias Mcrccrus , alia alii. 7 passimi Reg. Rottemi. passìi Val. cf. Liu. V 20, 5 passmini ante Hertziani. 9 Conpo- suit dnas parliculas Aus. Popma, guarani priore alterias senfentiam breuiler referri Bormannus putauit. sed Nigidius fubque l. I. ' insi- diosos fallaces mendaces" Ligures diedi. quaedam intercìdesse ui- dentur. seti ipse Paris., sedis cvniecil Mommsenius. 10 niimis Paris. 1 ORIGINVM 3. Neque satis habuit quod enni in occulto uitiauerat, quii) eius famam prostitueret. 4. * Plinius nat. Imi. III 17 , 124 Sili. 'Nouaria ex Ver- tamocoris orta Vocontiorum hodieque pago, non, ut Calo exisli- mat, Ligurum ..'. . Orobiorum stirpis osse Gomum atque Bcrgo- •'• mum et Licini Forum aliquol, circa populos au'ctor est Calo shI oviginem gentis ignorare se fatetur ... in hoc sita interiit op- pidum Orobiorum Parrà, linde Bergomates Calo dixit ortos. ' 5. * Idem IH 20, 133 'Euganeae gentes, quarutn oppida XXXllII enumerat Cato'. ■ i<» (3. *Idem 111 20, 134 'Lepontios et Salassos Tauriscae gentis idem Cato arbitratili 1 '. 7. *Seruius ad Verg. Georg. II 150 'Larius lacus est idei- li us Alpibus, qui iuxta Calonem in originibus per sexaginia Irn- ditur milia'. i» 8. * Plinius nat. Jmt. HI 15, 110 'In hoc tradii interie- rinit Boi, quorum tribus CXII fuisse auctor est Cato'. 9. :: 'Idem III 10, 130 ' Venetos Troiana stirpe ortos aucior est Cato, Cenomanòs iuxta Massiliam habitasse in Volcis'. JO. *Ager Gallicus Romanus uocatur, qui uiritim cis Ari- 2" minimi datus est ultra agnini Picentium. in eo agro aliquot- fariam in singula iugera dena cullea uini fiunt. siciit ait Cato in secundo originum libro', id. ad y, 715 Vane Ligur] 'Possumus la- raen hic et mendacem uerius accipere .. Nigidius .. Calo originum (II add. Daniel, ora. Paris.) cura de Liguribus loqueretur : Sed' e. q. s. 2. Charis. II p. 181 P. (p. 202 Keil) 'Industriosissime M. Cato originum II: pleraque' e. q. s. 3. Gellius XVII 13, 4 (quin positum ut quasi priori videatur contrarium, cf. ad. 11 8) . . 'in secunda quoque origine (secundo origiii Petau.) M. Cato non longe secns hac particula usus est. ncque' e. q. s. 10. Varrò rer, rust. I 2, 7 ' (Argos) in qua terra iugerum unum denos et quinos denos culleos fert uini, quot quaedani in Italia regiones. An non M. Calo scribit in libro originum sic, ager' e. q. s. (No- nius p. 197 'Varrò de r. r. I: in — fiunt' cf. Colum. Ili 3, 2) Plinius nat. b.XIIII 4, 52 'Idem Cato denos culleos ex iugeribus redire scribit'. Grammat. de gener. nominum p. 76 Haupt 'Culleum generis neutri, ut Cato cullea nini'. 1 eà (corr. ex eu) Vossian., eum celeri. oculto Lugdun. uicia- uerant Regius. 2 prostituerat Lugdun. 6 Vertamocoris Leid., Ver- tacomacoris Eiccard. 9 eucane e Piccar d., Euganea Leid. 11 Tau- riscae Leid., Teutrisque Tolet. Riccard. 14 sexaginta Paris, ed. Da- nielis, quadraginta Valicati. Guelf. 1. 19 Volscis Leid. 20 Cesarem inundatus (Cis Aremin. datus in margine) Poliliani codex teste Keilio, emendami P. Viclorius. 21 picicencium Poliliani codex alter, Pi- cenlem Schneiderus. 22 fiunt] sunt Poliliani cod. 2. LIBER II 1 1 11. * In Italiani Insubres terna atque quaterna milia succi- diarum aduehere; sus usque adeo pinguitudine crescere solct, ut se ipsa stans sustinere non possit ncque progredì usquam. ita- que^eas, siquis quo traicere uolt, in plaustrum imponi!. 5 12. Papauer Gallicanus. 13. * Seruius ad Verg. Aen. X 170 'Alpbeae ab origine Pisae] ' Cato originimi [II] qui Pisas tenuerint ante aduentum Etruscorum negat sibi conpertum, sed inueniri Tarchonem Tyr- reno oriundum, postquam eornndein sermonem ceperit, Pisas io coudidisse cimi ante regionem eandem Tentancs quidam Graece loquentes possederint'. 14. * Scruni s ad Verg. Aen. X 567 ' 'Metabus . . pulsus fuerat a gente Volscorum quae etiam ipsa Etruscorum potestate regebatur, quod Cato pienissime executus est'. io 15. * Plinias nat. Mst. Ili 8, 51 'Intus coloniae Ealisca Argis orta, ut auctor est Cato'. 10. *In Sauracti et Fiscello caprae ferae sunt, quae sa- liunt e saxo pedes plus sexagenos. 17. * Seruius ad Verg. Aen. VII 697 Lucosque Capenos] 11. Vano rer. Fusi. II 4, 11 'De magnitudine Gallicarum succidiamo) Calo scribil bis uerbis, in' e. q. s. 12. Charis. I p. 04 P. (p. 83 Keil) 'Papauer . . genere masculino . . Calo originimi secundo: p. g. ' 10. Varrò rer. rust. II 3, 3 'Caprarum genus mobilius esse de quarum uelocilale in originimi libro Calo seri- bit haec: in' e. q. s. Crescenlius 1X76 'Calo scribi! in Fiscello, Sauracti esse capras quae' e. q. s. 1 In Italia libri, in Italiani coni. Aemil. Hùbnerus. Insubres Tur- nebus , in scrobes libri. milia aulia succidia . nere libri, milia succi- iliarnm aduehere scripsi; milia a uila Succi Diminuirci Scaliger, millia succidiac habere Tumebus. 4 uolet in plastrum teste Keilio cod. Poliliani, nuli in plostrnm uulgo. 7 originimi II scripsi, u. proleg., originimi omisso numero Paris, (qui e T/iilonis libris solus haec Itabct), edilio Danielis, originimi I Lion. tcimernnt ed. Danielis. 8 inne- nerit Paris., fortasse iniicnitiir. Tliarclioneni Paris., Trachonem ed: Danielis. tliyrreno Paris. 9 eurnnileni Paris. sermommi Paris. ed. Danielis, corunilem sermonem a grammatico 'graece loquentes' respiciente neglegenter scriptum esse Mommsenius ìudicauit. miài /tare corrupta uidenlur. io Teutones Paris. Dan. reliqui (?) , emenda- mi Salmasius ad Solin. p. 43 A coni. Plin. nat. li. Ili 5, 50. 17 Sjirenti Poliliani cod. secundus. et Fiscello Cluuerus Ital. antiq. p. 545, Qlomitlinit libri, cf. Varr. rer. rust. II, 1, 5. 1 2 ÓRIGINVM 'Hos dicit Cato Veientum [iuuenes] condidisse auxilio regis Pro- pertii, qui eos Capenarn cum adoleuissent, miserat. 18. *Marsushostem occidil prius quam Paelignus; propterea Marrucini uocantur, de Marso detersimi nomen. 19. * Plinius nat. hist. IH 14, 114 'Ameriam . . Cato ante 5 Persei bellum conditam annis DCCCCLXIIH prodit'. 20. *Ideo Grauiscae dictae sunt, quod grauem aérem sustinent. 21. Lucum Diàniimi in nemore Aricino Egerius Laeuius Tnsculanus dedicaiiit dictator Latinus, hi populi communiter, Tusculanus, Aricinus, Lanuuinus, Laurens, Coranns, Tiburtis, io Pometinus, Ardeatis Rutulus. 18. Priscian. VIJII p. 871 P. (p. 487 Hertz) 'Torsi quoque et tortuin et tarsimi facit, ilaque tortores et torsorcs dicuntur. Cato in 1 III (secundo Bernensis prob. Wagener., numerimi om. Scingali.) originimi: Marsus' e. q. s. 20. Seruius ad Verg. Aen. X 184 'Intempestas Grauiscas accipiamus pestilentes et secundum Plinium in naturali historia et (et— et: haec prò gloss. habeo) secundum Calonem in originibus; ut intempestas intelligas sine temperie, id esl tranquillilate. nam ut ait Cato: ideo' e. q. s. 21. Priscian. ili I p. 020 P (p. 129 Hertz) 'Deno- minatiua . . tara in is quam in as solere proferri (u. ad l. I fr. 25) . . Calo censo- rius in I originum . . in II . . ibidem: lucum e. q. s.' Ardeatis dixil prò eo quod nunc dicimus Ardeas'. VII p. 7C1 (p. 337 Hertz) 'Quod autem pei- syncopam pro- ferunlur (Ardeas etc.) netustissimorum usus comprobat. Calo orig. I . . idem in eo- dem (I. II fr. 28) . . idem in codem populus' e. q. s. 1 hos — miserat] haec ab sunt a Thilonis libris. iuuenes addidit Wagenerus, filios condidisse Veientum regis (deleto imxilio) Cluuerns coni. Hai. ant. II p. 548, qui hos ad lucos Capenos referri uidit, Veientum iuuentutem fuisse oppidumque condidisse Niebuhrius hist. Boni. I p. 122 ed. alt. 3 Paelignus Halberst. Amien., Pelignus reli- qni. propterea Marrucini uocantur om. Sangall. 4 Marsucini Ca- roliruh., marucini Regius, masucini Lugdun. 7 Ideo e. q. s.J haec prò Catonis uerbis haberi solent. uereor ne Seruii haec ut intem- pestas— nam, ut ait Cato, ideo Grauiscae — e. q. s. inani ambitu re- petant Catonis sententiam breuiler ante signìficatam. 8 dianum Halberst. arcino Sang. egregius Gruterian. Laeuius coni. Hertzius, laebius Halberst., lebius Reg. Beni. Amien., Baebius Sang., bebius Carolir., breuius Lugd., cf. Mommsenius de dial. p. 295. 9 dedicabit Gruter. dicator Reg. latinos hi Amien. , latinus in populi commornter Carolir uh., populus communiter Tusculanus (tuscu- lanus communiter Carol.) libri lib. VII. 10 arricinus Carolir., arcinus u Bern. Sang. lan+ubinus Carolir. I. IIII, lanubinus Grut. ib. , la- ti nuimus Beg. I. VII, lauinus Sang. Grut. Carol. ib. tiburt' Bern. I. III, tyburtis Sang. Grut. I. VII 11 mometinus Beg. ib. Rutulus LIBER II 13 22. *Schol. Veron. ad Verg. Aen. VII 681 p. 00 Keil 'Cato in originibus ait Caeculum uirgines aquam petenles in foco inuenisse ideoque Vulcani [filinm emn ex]istimasse , et quoti ocnlos exiguos haberet, Caeculum appellaliim. hic colle[eticiis] 5pastorit»us urbem Praeneste fundauit. 23. *Quia is locus montibus praeslet, Praeneste oppido no- men dedit. 24. * Solìnus polyhist. 2 p. 9 F Salm. 'Tibur autem sicut Cato testimonium facit, a Catillo Arcade praefecto classis Euan- todri conditimi est'. 25. In campo Tiburti, ubi hordeum demessuit, idem in mon ^ tibus serit, ibi hordeum idem iterimi metit. 26. Seruius ad Verg. Aen. V 564 Polite progenies] 'Illuni dicit quem supra a Pyrrlio indimi occisum, de quo Cato in 15 originibus dicit quoti ad Italiani uenerit et segregatus ab Aenea condiderit oppidum Politorium a suo nomine'. 27. *Lauini boues immolatos, priusquam caederentur, prò- fugisse in siluam. 22. Seni, ad Verg. Aeri. 1. 1. 078 (Diuorum fratium soror puerum enixa eral 'quem uirgines aquatum euntes iuxta ignem inuentum sustulerunt, qui a forile hauti longe erat. mule Vulcani diclus est iìlius. Caeculus autem ideo, quia oculis mi- noribus fui t , quam rem frequenter effìcit fumus. hic poslea collecta multiludine, postquam din latrocinatus est, Praeneslinam ciuitalem in montibus condidil'. 23. Id. ad G82 Alluni Praeneste] 'Cato dicit quia' e. q. s. Fesli exc. p. 224 M 'Prae- neste dieta est quia is locus quo condita est montibus praestet*. 25. Priscian. X p. 903 P. (p. 537 Hertz) , ef. de XII uerss. Aen. %. 132, 'E brcui antecedente in to duo inueni, peto pctiui et melo messili. Cato in li originimi in' e. q. s. 27. Seruius ad Verg. Aen. X 541 'Sane immolari dicunlur hosliae non cuna caeduntnr sed cum accipiunt molam salsam. Cato in originibus ita ail: Lanini' e. q. s. deest l. VII : cf. Klausen. Aen. p. 810. R ululimi Ardealem populis Latinis opponi Mommsenius quoque urbi Irai ur. Jl tyburti Rem., ti- burtino Lmdemamii cod. S de XII uerss. Aen. ortleum Carolir. Ramb. Sang. Lugdun. demesuit Lugdun. Idem Regius, alti. 12 ibi Regius m. pr. fìern. Amiert., ubi Rcg. m. see., eeteri, ediliones. ordeum Halberst. Sang. Carolir. Lugd. 17 Lanini Parisinus, qui solns e Thilonis libris haec exhibel, Lauius Daniel.: ab aris coni. Rolhius. immolatus Paris. , Daniel. 18 Siciliani Paris. Daniel., syluam scripsil Brissonius de forni. I 27 fortassc de coniectura. si- mile 'hosliae effugiae' (Seni, ad Verg. Aen. II 140) prodigium C. 1 1 li- st ilio Mancino euenissc narrai Val. Max. IO, 7: 'cum Lauinii sa- crificium faeere uellel, pulii cauea e/nissi inproximam siluam fuger un t summaque diligentia quaesiti reperiti nequiuerunl' . cf. Obseq. prò- 14 0R1G1NVM 28. Siquis mortuus est Arpinalis, eiiis heredem sacra non secuntur. 29. Ilaque rcs uber fuit, antequam legiones. . .. 30. . . qui aquatum ut Ugnatimi uidentur ire, securim atque lorum ferunt, gelimi crassi! m excidimt, eurn loro conligatmn au- ferunt. 31. Si inde nanis putidas atque sentinosas commeatu one- rare uolebant. 32. Ex sale, qui apud Kartbaginienses fìt. 28. Priscian. UH p. 629 P. (p. 129 Hertz) 'Sunt alia in as denominatiua . . . perfecta eorum iniieniiinlur apud antiquissimos in lis . . (u. adi. I fr. 25) Calo Censorius in I originimi ... in II (Ideivi in II Amien. Bern.): si' e. q. s. id. VII p. 761 P. (p. 337 Herlz) 'Calo in I originimi . . idem in eodera: si' e. q. s. 29. Priscian. V p. 647 P. (p. 152 Hertz) 'Vber o svd'cclrjg -ucci r\ sv&ccirjg "/.al rò nel Oli sv&oclég. Lucrelius . . Calo in li originimi ( uirginum Lugdunensis con-.): itaqtìe' e. q. s. 30. Nonius p. 208 (golii generis mascolini) . . 'Calo originuin lib. Il: qui* e. q. s. 31. Nonius p. 152 'Pnlidum putre . . . Calo originimi lib. II (Inter l. V fr. colloeauit Wagenerus) : si' e. q. s. 32. Priscian. V p. 659 P. (p. 171 Hertz) 'Hic et hoc sai. Cato in II (secundo Bern. Ili Lugdun.) : ex e. q. s. Alenili, p. 2091 P. 'Hic et hoc sai. Calo: ex' e. q. s. dig. 24 1 esset m. sec. Regii l. IIII est et Amien. Bern. Scingali, ib., est ol Carolirnh. ib. eiusdem Amien. ib. haeredem Lugdun. ib. non non vel non sequuntur Amien. Stingali, ib. seqiumtur, Lugdun. ib. conscquuntnr Bernensis ib.N secuntur (in mg. .'. con), Reg. m. 2 l. VII sequun- tur Bern. Lugd. Carol. ib. 6 legiones] libri mulilam exhibent senten- ti am, in Heidelberg, codice gloss. s. accederent adscriptum. uastassent regiones nel legiones editiones ante Hertzium. 4 . . qui] libri qui Har- lei. (m. 1 add. hoc signo c ') Guelferb., libyi qui celeri; Libui qui coni. Rothius , libri nel libyi , quod ex repetitione nolae lib. II ortum est, deleui. aquàtù Voss., quantii (n inditela) Harlei. ut Lipsius epist. quaest. I 13, et libri. iubentur Lipsius l. e. 5 lorum Li- psius l. e, solimi folum Voss., solimi celeri libri. exludunt (1 inducta) l Harlei., exbidunt Voss. conligatus Voss. aufer Harlei. 7 Si inde nauis sciHpsi, si inde ignauis libri (praeter deter. Periz. 16 si eum, Leid. 159 suiiin, Periz. 64 ignarusj, si indunaues coni. Scaliger, u si inde in n. Rolli, si cunctas Wagener. potidas atque sentinotas Voss., semirosas Scaliger. commeatu monere libri. onerare Scaliger, po- nere Lipsius. 9 Karthaginienses (ex Karlhaginiensis corr.) Halberst., Kartaginenses Sang. , cliartaginensis Carolir. , cartaginensis Lugd., car- i tbaginenses Reg. LIBERI li III 15 33. In maximum decus atqne in excelsissimani claritudi- nem sublimauil. 34. Quescumque Romae regnauissent. L 1 B E R III. 1. f Tlielunti Tauriani uocantur de fluuio, qui propter fluit. óid oppidum Aurunci primo possedermi*, inde Achaei Troia do- mimi redeunles. in eorum agro fluuii sunt sex, septimus Imeni Rlieginum atqne Taurianum dispertit. fluuii nomen est -j- Pecoli. eo Orestem cum Iphigenia atqne Pylad^dicunt maternam neeem expiatum uenisse, et non longinqua memoria est, cum in arbore in ensem uiderunt quem Orestes abiens reliquisse dicitur. 2. * Velleius Pai. I 7 'Quidam liuins temporis tractu Ilesiodi tempore) aiunt a Tuscis Capuani Nolamque conditam ante annos l'ere octingentos triginta, quibus equid em assenserim. sed Marcus Cato quantum differì! qui dicat Capuani ab eisdem io Tuscis conditam ac subinde Nolani, stetisse aulem Capuani, ante- quam a Romanis caperetur, annis circiter ducentis sexaginta. quod si ita est, cimi sint a Capua capta anni ducenti quadra- ginta, ut condita est anni sunt fere qningenti. ego, pace dili- gentiae Catonis dixerim, vix credideriin tam mature tantam ur- ?" beni creuisse lloruisse concidisse resurrexisse'. 3. * Setyim ad Verg. Aen. Ili 402 Hic illa ducis Meli- 33. Feslus p. 306 M. ' Sublimauil dixit [Calo] id esl in alluni cxtulil originimi 1. II: In' e. q. s. cf. Paul. Fosti p. 58 'Claritudinem, claritatcm'. 34. Charis. I p. 70 P. (p. 91 Koil, 'Ques aulem dixisse ueleres testimonio est Cato qui ait ori- ginum II : quescunque' e. q. s. Prisc. XIII p. 960 P. ,p. 9 Hertz) 'Nominati- umn quoque pluralem . . eliain in es . qui quae nel ques . . Calo: quescumque' e. q. s. Liber III. l.Probus adYerg. Buc.V p. 3 sq. Keil .'Orestes post parrieidium fu- rens responso didieil quod deponerct furorem ita demum. si reperto sorore Iphigenia abluerelur [fluuio quod sepiein Humi nibus confunderctur]. din uexalus eum Tauricae Ipliigcuiam reperisse!, ucnit ad fiiiesIUieginoium, ibique iuuento tlumine elulus tra- iecit in Sjciliam . . . huius aulem flumiuis apud quod purgatus est Orestes Varrò meminil Humana rum XI sic: .... ìleftì Cato originimi III: Theluiili' e. q. s. ò quescunque Lvgd. Caruiir. Prisciani. regna uulissent Ber- neiis. Prisc. -i Tlielunli Parisifii/s liber. Tlieseunli Vatic. , Rlicgini Taurocini ed. Egnalii; Thcsunti fiùbnerus coni., Faceliiu Jf'ayencrus. quod Paris. 5 possidei imt Valic.anus. 7 Taurianum scripsi. Tau- rinum libri, ed. Egnalii. Pecoli. eo Dùbnerus, Pecolieo Paris.. Vat.. Paccolico ed. Egn.; Phaeeliui Ilcrmannus opusc. Il 73, Faeeli . eo Wagenerus. u. prolegom. 16 ORIGINVM boei pania Pbiìoetetae subnixa Petiìia muro] 'Malti ila in teli; > gunt, non Pbiìoetetae Petilia sed Philoctetae muro, nani ait GaL* a Piiiloctete condita iampridem cimiate murimi tantum factum'. 4. *Plinius nat. /list. Ili 11, 08 'Praeterea intcrissc Tbe- bas Lucanas Cato auctor est'. 5 5. Equos respondit, oreas milii inde, Ubi cape tlageilum. 6. Laserpitium prò pulmentario babet. 7. Multo pulmento usi. 8. Ilari t eos eo postremum- scribo, quin populi et boni et strenui sient. k 9. * Serirìus ad Vercf. Aen. IX 003 Durimi a stirpe genus] 'Ilaliae disciplina et uita laudatili*, quam et Cato in originibùs et Varrò in gente populi Romani commemorat'. 10. * Seruivs ad Verg. Aen. Ili 707 Drepani portus] 'Cato pluraliter baec Drepana dici!'. r. LIBER UH. 1. Non lubet scribere, quod in tabula apud pontificem maxi- mum est, quotiens annona cara, quotiens lunae aut solis lumino caligo aut quid obstiterit. 5. Festus p. 182 M. 'Oreae freni qiìod prìinfcfUBtur (oreinseriinlur Fautit$).Ti>- linius . . Calo originum L. HI: Eqnos' e. q. s. 6. 7. Cbaris. I p. 50 P. (p. 73 Kcit) 'Pulmentum et pul menta num dici! ur. nani (la Io originum HI: la s erpici una — hai) et. in eodem: multo' e. q. s. Exc. orili, p. 2796 P. 'Pulmentariam et pulmeff- tum dicitur : nam Cato in originum tertio libro: laserpitium — ha bel. idem, multo' e. q. s. 8. Gellius XVII 13, 3 'Quin partieula — aliter dici putalur — cura — dicimus: quin uenis— aliler autem cum sic componimus quod quasi prieri uidelur contrarium: non iccirco — quin; a quo irla signifìcatio non abborrel quae est in tertia origine M. Catonis. Hau! eos, inquit' e. q. s. Liber Ifil. 1. Gellius II 28, 6 'Sed de lunae solisque defeclionibus non mi- nns in eius rei causa reperienda sese exercuerunt. quippe M. Cato uir in cognoscen- dis rebus inulti sludii incerte tarnen et incuriose super ea re opinalus est. uerba Catonis ex originum quarto baec s.unt: non' e. q. s. 6 oreat codex teste Keilio mus. rhen. VI p. 622, aureas alii le- gisse uidenlur: cf. Paulus p. 27. 7 suo post pulmentario inseruit Pulschhis. 9 aut lugdunensis. quin ** populi Vossicmus. & ** strenui Vossicmus. IO fieni Regius, Lugd., sint Peiauia- nus. 16 mbet Rectus, lubeis Vaiicanns. 17 quoeiens Rotlendorf.. Vatic. liunine Reg. Vat. , recepii Herlzius , lumini ceteri. LIBER UH 17 2. Mapalia uocantur libi habitant, ea quasi cohortes rotun- dae sunt. 3. Compluriens eoruni milites mcrcennarii inter se multi . alteri alteros in castris occidere, compluriens multi simul ad lioslis otransfugere, compluriens in imperatorem impelimi facere. 4. Imperator noster, siquis extra ordinem depugnatum iuit, ei multani facit. 5. Siquis membrum rupit aut os fregit, talione proximus cognatus ulciscitur. io 6. *Seruius ad Vefg. Aen. IIII 0S2 Extinxti te meque, soror, populumque patresquc Sidonios urbemque tuam] 'Qui- dam hoc loco uohuit tres parles politiae comprehensas, populi, optimatium, regiae potestatis. Cato enim ait de tribus istis par- tibus ordinatam fuisse Carthaginem. ' io 7. * Gellius III 7 , 1 'Pulcrum, dii boni, facinus Graeca- rumque facundiarum magniloquentia condignum M. Cato libris originimi de Q. Caedicio tribuno militimi scriptum reliquit. id 2. Fcstus p. 146 M. 'Mapalia casae Poenicae uocantur, in quibus quia nihil est secreti, solel solalo uiuentibus obici id uocabulum. Cato originum libro quarto: mapalia' e. q. s. Seruius ad Verg. Aen. I 421 Miratur ni o lem Àcneas magalia quondam] . . . "Calo originum [nwnerum o/n. Cassell. originum primo Paris. 1250) magalia aedi fi eia quasi co o rtes ro t un da s d i e i t '. {ita Cassell. e. ìolundas dì Paris. 1250). 3. Gellius V21, 17 'Ab co quod est compluria aduerbium est factum compluriens . . Piautus . . item M. Calo in IIII Originimi co- dem in loco ter hoc uerbum posuit. compilili ens' e. q. s. Nonius p. 87 'Con- pluriens freqnenter. Cato . . Idem Originum 1. IIII: conpluriens — occi- dere'. 4. Gellius XI 1 , ' Cum antem usus et mos sermonum is sit, ut ita et nunc loquamur, ut plerique uetcrum loculi sunt, multato dixil, et, multa dieta est, non esse abs re pulaui notare quod M. Cato (M. C. Bern. Lugd.) aliter dixit. o nani in quarto (-IIII- Bern. Magliai.) originum nerba haec sunt: imperator' e. q. s. 5. Priscian. VI p. 710 P. (p. 254 Hertz) 'Hoc os correplmn 'ossis . . . quidam tameu uelerum et hoc ossu et hoc ossimi proferebant, nude Pacuuius . . . Cato tainen os prolulil in IIII originum: siquis' e. q. s. 1 mapalia Pesti Uber, magalia Seruius (Cassell. Paris. 1250), quod probauit Wagenerus (u. proìeg.). coortes Sentii Paris, ortes Cassell. rotunda coni. Salmasius exerc. Plin. p- 219: cf. Scali- ger coni. p. 12S. 3 mercénarii Rottene. , mercenarii Reg. Vat. se Reg. Val. Uber Thysii, sese ante Wagenerum et IJerlzium. inulti Merceras ad Nonium e coniect. , Noìiii coti, furie, sec. tumul- tuari alteri coni. Boìhuisius. in castris om. Gellius. ò in impetuin Regius. facere Reg. Rolt. Vat. Tkysii cod., fecere Lion. 8 mbrum Bern. 9 oleiscitur Bambertj. 17 de q cecidio Regius, quinto ce *di- cio Sangerm. , deq Valic. CATONIS QVAE EXSTANT ETC. 2 1 8 ORIGINVM profecto est ad liane ferme sentcntiam. imperafcor Poenus in terra Sicilia bello Karthaginiensi primo obuiam Romano exereilu progreditili 1 , colleis locosqnc idoneos prior occupat. milites Ro- mani, nti res nata est, in locum insinuant fraudi et perniciei obnoxiura. tribnnus ad consulem uenit, ostendit exitium de loci» importnnitate et hostium circnmstantia maturimi, censeo, inquit, si rem sernare uis, facuindum, ut qnadringentos aliqnos milites ad uerrucam illam (sic enim Cato locum editimi asperumqnc appel- lai) ire hibeas, eamque uti ocenpent imperes borterisque. bostes profecto, ubi id uiderint, fortissimus quisque et promptissimus ad io occursandum pugnandumque in eos praeuertentur, unoque ilio ne- gotio sese alligabunt, atqne illi omnes quadringenti procul dubio obtruncabuntur. tunc interca occupatis in ea caede hostibns tempus exercitus ex boc loco edneendi babebis. alia nisi haec salutis aia nulla est. consnl tribuno respondit, consilium qui- i> dem istud acque prouidens sibi uiderier. sed istos, inquit, mili- tes quadringentos ad eum locum in hostium ciuieos quisnam erit qui ducat? si alium, inquit tribnnus, neminem reperis, me licet ad boc periculmn utare ; ego liane tibi et rei publicae ani- mam do. consnl tribuno gratias landesque agit. tribnnus et 20 quadringenti ad moriendnm profìcisenntur. bostes eorum auda- ciam demirantur, quorsnm ire pergant, in expectando sunt. sed ubi apparnit ad eam uerrucam ocenpandam iter intendere, mittit aduersum illos imperator Kartbaginiensis peditatum eqnitatumqne, 7. Verrucam] Quinlilianus inst. or. Vili 3, 48 (TaneLvcoOLg) 'qua rei magni- tudo nel dignitas minuitur , ut s a x e a estuerruca in siirarao in n t i s 11 erti e e\ {eadem habet anecd. Paris, rhet. p. 20 ed. Eckslein, ubi uerruga et uerticae le- gitur) id. ib. 6, 14 'Sunt eliam quaedam et huiniles translationes, ut id de quo modo dixi s. e. 11. ' (Fr. Gronouius haec Catonis esse monuit, qua de re dubitari jjotest.) Nonius p. 187 'Verrucam posilum prò loco edilo. Calo libris originum: (6) censeo — (9) imperes' (haec Gelliana sunt.) 3 colleis ( m. ree.) Reg. 7 reseruare Valle. quadringentes Noìiii Guelferb. 15 consilium — prouidens Regius, probauit I. Fr. Gronouius; consilium quidem atque prouidens Rottemi. , consilium istuc quidem atq; Vatic., consilium quidem fidimi alque Sangerm., quod recepii Wagenerus inserto istuc ante atque. 23 ad eam 1. F. Grò- e ad ?iouins, ade Rottene!, eadem Vatic., eandem Reg. (ad m. ree), eandem Sangerm., eos ad eam coni. Bormannus. LIBER UH 19 quos in exercitu uiros habuit streiiuissimos. Romani milites cir- cumueniuntur , tireumuenti repugnant, fit proelium diu anceps. tandem snpcrat multitndo. quadringenti omnes cuna imo per- fossi gladiis ant missìlibus operli cadunt. consnl interim, dnm 5 ibi pugnatur, se in locos tntos atqne editos subducit. sed quod iili tribuno, duci militimi qnadringentorum, dininilns in co proelio usus ucnit, non iam nostris sed ipsius Catonis uerbis subiecimus.' Dii immortales tribuno militimi fortnnam ex uirtiite eius dedere. nani ita cnenit, cimi sancins nml tifa ria m ibi faclns ìoesset, tamen niilnus capiti nnllnm euenit, enmque inter mortuos defetigatum unlneribns atqne quod sanguen eis defluxerat cogno- uere, eum sustulere, isqne coniialuit, saepeqne postilla operam rei publicae fortem atqne strenuam perbibnit illoque facto quod illos milites subdnxit exercitum seruanit. sed idem benefactnm là quo in loco ponas nimium interest. Leonides Laco qui simile a pud Thermopylas fecit, propter eius nirtutes omnis Graecia glo- riam atque gratiam praecipuam claritndinis inclitissimae decora- uere monumentis signis statnis elogiis hisloriis aliisque rebus; 14. Soci idem e. q. s.] Vopiscns Prob. 1 'Certuni est quod Sallustius [Cai. 8] quodque M. Calo et Agellius hislorici senlenliae modo in litteras reltulerunl, oinues omnium uhlules tanlas esse, quàntas uideri uoluerint eorum ingenia qui uniuscuius- que facto descripserint'. (haec Iute pertinere fuglt editores.) 4 interim dnm ibi pugnatur Regius, inter ibi dum ea paga Rot- lend. Sangerm. (nisi quod pugna habet Sang.), inter ibidedu ea pugna Vatican., interibi dum ea pugna fit coni. Wagenerus. 8 fortuna Rot- tene!. Vat. 9 ita euenit ita Vat. , ita cuenit liti (uti in rasura) Reg uride euenit eum — (lo) tum — cucncrit coni. Gronouius. factus esse Rottend. 10 tamen Vat., tara Reg., timi Rott. eumque Reg. eiì Rott. cunque Sang. eumque uulgo. 11 defetigatum Rott. Vat. defat. ce- Ieri. sanguen eis scripsi , s eius Hertzius ; sanguineis ei Reg., san- is guen (is m'.rcc) Vat., sanguen Roti., sanguinerà Sangerm. Thys. cod., aegreque spirantem ante quoti inseruit Stephanus , ut sanguen ore eius effinxerant coni. I. F. Gronouius, sanguen genis defluxerat Iac. Grono- uius. 12 postilla Stephanus , Lipsius uar. t. Ili 11, posi Ulani libri. 13 peribuit Rott. 14 seruauil Ime usq; S; id ' (corr. ìd) Itene factum Reg. „ laudatili' 15 Leonides lacn (sic) Rott. Leonides lacu qui Vatic. corr. m. sec. Laco consimile coni. I. F. Gronouius. 16 Hermopylas Roti. Vai.. Tcmofìlas Sangerm. 17 guani lìotl., graciam corr. ex greciam Reg. 18 slatuis; elogiis Hertzius. rebus; gratissimum distinsi. 9* 20 ORIGINVM gratissimum id cius factum babuere. at tribuno militum pania laus prò factis relieta, qui idem fecerat atque rem seruauerat. 8. * Cicero de senecL 20, 75 'Legiones nostras, quod scripsi in origiuibus, in eum saepe locum profectas alacri animo et erecto, linde se numquam redituras arbitrarentur'. 9. * Plinius nat. hist. Vili 5, 11 'Antipater auctor est duos (elcpbantos) Àutiocho regi in belli cis usibus Celebris etiam cognominibus Ulisse; etenim nouere ea. certe Cato, cum imperato- rum nomina annalibus detraxerit, eum qui fortissime procliatus esset in Poenica acie Surum tradidit uocatum altero dente mutilato', io 10. Deinde duoetuicesimo anno post dimissum hellum', quod quattuor et uiginti annos fuit , Kartliaginicnsis sextuiu de foedere decessere. 11. * Seruivs ad Yerg. Aen. X 13 Cum fera Garlhago . . Alpes immittet apertas] 'Alpes . . quae secundum Catonem et Li- is uiuin muri uice tuebautur Italiani.' 8. Calo apud Ciceronem /. /. non L. Brutum, Decios, M. Atilium, Scì- piones, L. Paulliim, M. Marcellum recordari se ail 'sed legiones' e. q. s. Cicero. Tusc. I 42, 101 'Sed quid prlucipes Hominem, cum legiones scriba! Calo saepe alacres in eum locum profeclas, nude redituras se non arbilrarentur'. Ime rettute- rim narralionem Senecae epist. 82, 22, qui laudalo Leonida quid, impili, dux ilio Homanos qui ad occupandum locum mililes missos, cum per iugenlcm boslium exercitum iluri essenf, sic alloculus est, ire commilitones ilio necesse est, onde redire non est necesse'. nisi tamen haec omnia ad, narralionem Caediciani fa- cinoris (fr. 7) pertinent. 10. Nonius p. 100 'Duodeuicesimo (duoetuicesimo Mere.) ita ut duodecimo. Vano . . . Cato in quarto originimi: dei ride' e. q. s. a Gellius XI, 10 'In M. Catonis quarto (quarto Reginensis) origine ila perscripluin est: Cartilagini enses — decessele'. 11. Isidorus orig. XIIII 8, 18 'Hae (Alpes) sunt quae Ilaliae (in Italia Guclf. 2) murorum cxhibenl uicem'. cf. Po- lyb. Ili 54 . . ' cc%Q07iólscog cpaLV86&cct, dia,&£6iv £%£lv xùg"A2.7ieig rf\q olrjg Lxalùag\ Liuius XXI 35 'Haimibal . . militibus Ilaliam ostentai moeniaque eos tum Iranscendcre non Ilaliae modo sed eliani urbis Romanae'. 1 a corr. at Reg. , ad Roti. Val. 2 rem-pu- Sangerm., publi- cam omittwil Reg. Rott. Val. 10 Sursum Paris. 6797. li duode- uicesimo Nofiius , quod corrigendum esse patet ex Gellio V 4, ubi Ca- tonis nerba fortasse exciderunt. cf. Perizonius animadu. hist. p. 459 sq. Ilari. 1 2 Carlaginienses Reg. , Val., Carthaginenses Lugd., Kartaginenses Pelau. defe*dere Vat. (ri eras.), federe Regius, Lugd., e Rem., sextum ,h ' federe Guelf. Nomi, fodere Harlei. Non. 13 de- cernere Notài codices . LASER IIII V 21 12. Igitur dictatorem Karthaginiensium magister equitum nionuil, mitte mecum Romani equitatum; diequinti in Capitolio libi cena cocta eriL . . . deinde dictator itibet postridie magistrum equi tu m arcessi; mittam te, si uis, cura equitibus. sero est, in- qnit magister equitum, iam resciuere. 13. Duo exules lege publica [condemnali] et execrati. 14. Proelium factum depngnatumque prò castris. L I B E R V. [0 RATIO PRO RHODIENSIBVS.] 1. Scio solere plerisque bominibus rebus secundis atque 12. Gellius X 24, 7 'Dio quarto et die quinto, quod Graeci slg tsraQrrjV y.cxl stg TtéiXTcrriv dicuut, ab erudilis nunc quoque dici audio . . sed Marci Tallii aclas et sapra eam non opinor ita dixeruut, di equinte enim el diequinli prò aduerbiu co- lmiate dictum osi. secunda in eo svitata correpla . . . suppelit etiam Coelianum ii- I nel ex libro hist. II . . et hi storiami autem et uerlium hoc sampsit Coelius ex ori- gine M. Calonis in qua quo Reginensis, LugcL, Voss., Bern., Magi, ex III ori- ginimi Lambecìus) scriptum est: igitur' e. q. s. Macrob. sat. I iO 'Coelius . . . nerbimi ex originibus M. Catonis accepit, apud queni ita scriptum est : igitur' e. q. s. Gellius li 19, 9 'Aliter dictum esse resciui et rescire apud eos qui diligeo- ler loculi simt nondiun inuenimus quam super iis rebus, quae aut consulto Consilio latuerint aut contra spem opinionemue usu uenerint . . M. Calo in quarto originimi: mi t tam' e. q. s. 13. Priscian. Vili p. 792 P (p. 382 Hertz) 'Deponenti a . . multa antiqui tam actiua quam passiua significatone protulisse inueniuntur . . baec plerique deponentia esse confìrmant . . coinmunia nero esse defendit cum natura ipsius sensus tum uelcrum non improbanda auctoritas . . Calo in Ufi origimun: duo — execrati. passine v.azccoccd'ÉvTS g '. (sic plerique tibri, KATAPA- 0HC 0HEXAI Reg. corr., Y.ciranQCid'évxiqg Bamb.) 14. Gellius XI 3, 2 'Aliter dici uidebam ponti fìces prò conlegio decmiisse, aliter quempiam testeui introductum prò testimonio dixisse, aliter M. Catonem in originimi quarto: proelium'. e», q. s. Liber V, Or. p. Rhod. fr. 1 — 7) 1. Gellius VI (VII) 3 'Ciuitas Rbodiensis 1 Karthaginiensium Regin. Voss. Magi. Petau. (om. h), Carta- ginensium Lugd. Bern. 2 equitatum Romani Petan. Capitolio libri, Capitolami vulgo. 3 tibi om. Bern. cena Regin., caena Voss. post erit Hannibalis responsum Maharbalem postridie ad se redire ìubentis desiderare uidetur. conìunxit utrumque locum Aus. Popma. post Iridio Fatte, pt Roltend. 4 mittales uus g Rott. , mittante si uis Regius. 6 legem publicam Lugd., puplicam Carolir. Sang , condemnati inseriti t Mommsenius , lege publicati et execrati coni. U'uge- nerus ; et esecrassi Reg. , et exsecrari [uel execr.) ceteri. nisi quod in Reg. Bern. Halb. et m. sec. deletum , in ìlalb. exsectati corr. est 7 prelium Lugd. , pliu Bern. Sang. Petau. 8 in rebus Gellius XIII 25, probanti Meyerus. atque — atipie] cf. M. Caesar. epist. 22 ORIO IN VM prolixis atque prosperis animimi excellere atque superbiam atque ferociain augescere atque crescere; quo mini mine ma'gnae cu- rae est, quod haec res tam secunde processit, ne quid in con- sulendo aduorsi eneniat, quod nostras secundas res confulet, ncue haec laetitia uimis luxuriose eueniat. aduorsae res edomant el 5 docent, quid opus siet facto, secundae res laetitia transuorsum . . rum amica atque socia populi Romani lord, Persa (amen Pfailippi (ilio, Ma- cedonum rege, cuoi quo belluria populo Romano luii, amico usa est, co- nixique sunt Rhodienses legationibus Romano saepe missis id bellnm inter eoa componere. seti ubi isla pacificalio perpetrari nequiuit, nerba a plerisqne Rho- diensibus in contionibus eorum ad populnm facla suiti, ut si pax non fieret, Rhodien- ses regem aduersus populum R. adiutarent. sed nullum super ea re publicum de- cretum factum est 1 , al ubi Perses uicius captusque est, Rhodienses perii muere oh ea quae conpluriens in coelibus populi acla dictaque crani, legatosque Romam misc- runt, qui lemeritatem quoruudarn popularium suorum deprecarenlur et 6dem consi- liumque publicum expurgarent. legali postquam Romam uenerunt el in seoalum inlromissi sunt, nerbisque supplici I cr prò causa sua factis e curia excesserunt, sen- lenliae rogari coeptae; cumque pàrtim senatorum de Rhodiensibus quereretuf ma- lequc animalos eos fuisse dicerent bellumque illis Caciendum censerent, tura M. Calo exurgit el optimos fidissimosque socios, quorum opibus diripiendis possi den- disque non pauci ex summatibus uiris intenti infensique crani defensum conserua- tumque pergit oraiioncinquo inclulam dicil , quae ci seorsum ferlur inscriptaque est prò Rhodiensibus et in quintae originis libro (ita Regius) scripta est. (cf. Liu. XLV 25 'ipsius oratio acripta extat originum quinto libro inclusa'.) Tiro autem Tullius, M. Ciceronis libertus . . epistulam conscripsh ad Q. Axium, familiarcm patroni, sui confidente)' nimis etealide, in qua sibimet uisus est orationem islam pio Rhodiensibus acri suhtilique sermone percensuisse . . culpauit autem primum hoc, quod Calo inerudite el ccvaycóycog, ut ipso ait, principio nimis insolenti nimisque acri et obiurgalorio usus sii . . ipsum deinde principium apposuit cuius nerba haec sunt: scio' e. q. s.-Gellius XIII 25 (24), 14 ' M. Cato in oralionis principio, quam dixil in senatu prò Rhodiensibus, cum uellet res nimis prosperas dicere tribus noca- bulis idem sentienlihus dixit. nerba eins haec sunt: scio — augescere'. Snl- picia sat. 48 'Sententia dia Catonis sci re adeo magni fecisset, ulrumne secundis .an magis aduersis slarct Romana propago', (haec Siilp. uerba Rothius adscripsit.) ad Front. 16 p. 46 ed. Boni. ' nam unì M. Porcio me dedicavi atque despondi atque delegala, hoc eiiam ipsum atque linde pie- tas? ex ipso furor.' 1 prolixis prosperis Eeg., prolixis atque pro- speris Rottend. excellentem ad libri deteriores. atque superbiam Rottemi. 2 ferosciam (s in ras.) Vat. quo scripsi, quod libri pessum dato sententiarum nexu; quod — quom haec res Hauptius i er maluìt. m nunc Regius. 3 pcessit Vat. (m. ree. er), processerit Meyerus. 4 aduorsi Vatic. res secundas Rottend. confuter. ne ne Regius, confut &t Rott. 5 nimia luctuose coni. Bolhuisius. Liuii nerba XXIII 12, 12 comparami Peerlkampius bibl. cr. noti. Ili p. 399. se domani libri, emendauit Pricaeus ad Appulei. Met. VII p. 287. 6 siet Vatic. Rott., si sit cod. Sozomeni, sit ceteri. transuorsum Vat., Roti., transuersum Regius. LIBER V 23 trudere solent a recte consulendo atque inlellegendo. quo maiore opere dico suadeoque, uti haec res aliquot dies proferatur, dura ex tanto gaudio in potestatem nostrani redeamus. 2. Atque ego qiiidem arbitror Rhodienses noluisse nos ita ó depugnare, liti depugnatiun est, ncque regeni Perseli ranci, sed non Rhodienses modo id noluere, sed ìiraltos populos atque raultas nationes idem noluisse arbitror. atque ha ut scio an par- tini eorum merini, qui non nostrae contumeliae causa id nolue- rint euenire. sed enim id metuere, si nemo esset homo (pieni io uereremur, quidquid luberet faceremus, ne sub solo imperio nostro in seruitute nostra essent. libertatis suae causa in ea sententia fuisse arbitror. atque Rhodienses tamen Persen public e numquam adiuuere. cogitate, quanto nos inter nos priuatim cau- tius facimus. nam unusquisque nostrum , siquis aduorsus rem ì) suam quid fieri arbitrantur, sunmia ni contra nititur, ne aduor- sus eam fiat: quod illi tamen perpessi. 3. Eo nuiic derepente tanta beneficia ultro citroque, lan- 2. Gellius 1. 1. 15 'Quae deinde Calo iuxta dicit, ea , inquit iTiro), conl'essio- nein faciunt, non defensionem translalionemue criininis habent, sed rum plaribus aliis comniunicalionem, quod scilicet ri t li i 1 ad purganduni est. atque edam, inquit, insuper prolilelur, Rhodienses qui àccusabantur , (juod aduersus populum Romanqm regi magis cupierinj fauerinlque, id eos capisse atque fauisse ulilitatis suae y ratta, ne Romani Perse quoque regeuicto ad superbi a m feroeiamque et iiitnodicum modum Lnsolescerent'. (16) eaque ipsa uerba poni t ila uti infra scriptum: a Ique ego' e. i|. s. 3. Gellius 1. I. 26 'Postea uerba haec ex eadem oralione ponit t^Tiro) : e a min e — o e e tipa b i mu s. hoc inquit enthymema uequam et iiitiosum est; 1 recto Begius. Val. Thysii coti. , recte celeri. intcllegeiitlo Valic. intelligendo celeri 2 opera Bollenti. cum Val. Beg. , è Boll. 4 At ego Valic. Rodienses (et ita per totum capitulum) Valic. 5 Perse Boll. , psen Begius. uicis. non Boltcnd. uicisse non eeteri, unde uinci .sed non ci. Herlzius. 7 noluisse deteriores. 9 metuere si] meluerés Begius. 10 quicquid luberet Bottend., quid ([d' iubel Val. (li suprascr. m. sec), quid qd ' lib'et Begius, et quic- quid Canio coni., quodque Gronouius , quo id quoti Wagenerus. faceremus. ne Boll. Beg. il lire sani libertatis Beg., nre sent 1. Bollenti. 12 atqui SUSp. Scioppius. pse Begius, Perse Boll. 13 adiuuare cogitare. Boll. Beg. , adiuuare cogitate Val. Laurent, quanto nos inter nos priuatim Gronouius coni., inter niiualim Roti. Beg., (òri natiui corr. m. ree), Val , quanto nos priuatim Lipsius elect. I 6. 15 arbitrantur Boll. Val. Beg., prob Ifertzius , arlutralur uulgo. aduorsus ea Boll, aduersus ea Beg. Val. 16 ilam perpesi Boll. 17 eoscripsi, ci Boll , ea celeri. de repente Beg. tanta 24 ORIGIVNM lam amicitiam relinquemus? quod illos dicimus uoluisse facere, id nos priores Tacere occupabimus? 4. Qui acerrime aduorsus eos dicit, ita dicit, hostes uo- luisse fieri, ecqiiis est tandem qui uestrorum, quod ad sese atti- neat, aequum censéat, poenas dare ob eam rem quod arguaturs male tacere uoluisse? nemo opinor. nam ego, quod ad me alti- net, nolim. 5. Quid mine? ecqua tandem lex est lam acerba, quae di- cat, siquis illud lacere uoluerit, mille minus dimidium familiae multa esto; siquis plus quingeuta iugeia habere uoluerit, tantalo poena esto; siquis maiorem pecuum numerum habere uolue- rit, tantum damnas esto. atque nos omnia plura habere uolu- mus, et id nobis impune est. 6. Sed si* honorem non aequum est haberi ob eam rem, quod bene facere uoluisse quis dicit, ncque fecit tamen, Rbo- 15 responderi enim potuit: occupabimus certe, nam si non occupauerimus, opprime- m«r incidendumque eril in insidias a quibus anic non cauerimus' e. q. s. 4. Gel- lius 1. I. §. 34 Post deinde (Tiro) usimi esse Calonem in eadem oralione argumen- lis parum hon-estis et. nimis audacibus. nani cum obicerelur, iii(|iiit, Rhodiensibus quod bellini) populo Romano lacere uoluiscnt, negauit paene, sed ignosci poposcit, quia id non l'ecissent elsi maxime uoluissent; induxisseque eum dicit quarn dia- betici STTttycoyrjv appellati!, . . nerba autem ex ca oralione M. Catonis haec sunt: qui' e. q. s. 5. Gellius I. 1. $. 37 'Deinde paulo infra dicit: quid' e. q. s. 6. Gellius 1. 1. $. 38 'Postea ita dicit: sed' e. q. s. nos beneficia uulgo, nos om. Rolt. Reg. Vat. 1 uoluisse. libri deterio- res. 2 oecupauimus Roit. Reg. Vat. 3 hosles Val., boste Reg., ostes Roti. 4 et quis tandem est qui uestrorum Rolt. , et quis est tandem q. u. Vat. ecquis scripsil Gronouius. nostrorum deteriores. 5 quempiam ante poenas add. vulgo , om. Roti. Reg. Vat. penas Reg. Rott. Vat. argu'atur Rott. 6 malefacere Reg. Vat. 8 quin mine Rolt. ecqua coni. Meyerus, et qua Reg. Vat., et quae Rott. 9 mille minus Rolt. Reg. Vat. quod iure suo tuetur Huschkius anal. liti, p. 251 , comparans formulam legis [DVM ■ M1N0R1S] • PARTTS ■ FAMILIAS. TAXSAT quae est in lab. B antina 2, 12 (cf. Klenzius comm. philol. p 15) et apud Festum p. 246 M. F. Gronouius, alios ut taceam , coni, mille iiummum dimidium familiae. 11 pecuum] cf. Festus p 246 M. ' Pecuum cum dixil M. Cato per casum genetiuum a singulari casus recti f or mauit quo utebantur antiqui, id est pecu' '. 12 damna Rott. Reg., dampna Vat. corr. Scioppius , damili uulgo. LIBER V 25 diensibus kl oberit, quoti non male fecerunt, seti quia uoluisse dicuntur faeere? 7. Rhotliensis superbos esse aiunt, iti obiectanles quod mihi et liberis meis minime dici uelim. sint sane superbi, quid Mdad uos attinet? itine irascimini, siquis superbior est quam uos? 8. Urbes insulasque omnis prò agro Illyrio esse. 9. Fluuium Naronem magnimi pulthrum pisculentum. 10. Quod eorum nemo quisquam quicquam mihi ignoturus est. 1 ! . Exercitum suum pransum paralum cohorlatum eduxit io foras atque instruxit. 7. Gellius 1. 1. §. 48 'Superbiae quoque crimen, quod tunc praeter celerà io senalnRhodiensibus obiectum erat, mirifica et prope diuiua responsionis figura elu- si! et ekiit. uerba adeo ipsa ponemus Catonis, quouiamTiro ea praetermisit : Rho- dienses' e. q. s. 8. Geflius XI 3, 2 'Aliler dici uidebam ponlifìces prò con- legio decreuisse, aliler quempiam teslem inlroductnm prò testimonio dixisse, aliler M. Calonem in originimi UH (u. fr. 13) . . et item in quinto (-V- Petau.\ in ut Voss.): urbes' e. q. s. 9. Nonius p. 151 'Pisculentum positum [ul] piscosum. ut puluerulentum. Cato Originum lib. V: 'origine fluuium' e. q. s. 10. Priscian. X p. 887 P. (p. 510 Hertz.) 'Quae [nerba] in ui syllabam proferunt praeterilum perfeclum mutant eam in lum . . ignosco ignoui ignolum . . unde el parlicipium futuri ignoturus. . . Cato in V originum (om. Scingali.): quod' e. q. s. 11. Gellius XV 13, 5 'Vtor et uereor et hortor et consolor communia uerba sunt ac dici nlroque uersus possimi, uereor te el uereor abs te . . suol autem uerba baec omnia ex altera parte inusitata et, an elicla sint, in eam quoque partem to qua eri solel . . M. Cato in quinta (-V- Petau.) origine: exercitum inquit' e. q. s. 1 laberit Rott. Vai., fi aberit (n m. sec. in ìacun. inser.) Reg. tale erit deleriores, unde male erit Scioppius. seìisui salis fecit I. F. Gronouius scribendo Rhodiensibus oberit — ? quem secutus scripsi id oberit, unde taberit {ex itoberit) ortum; non ab[i]erit Hertzius e coni. Olho?iis. qud' n malefecert Reg. quoti om. Vat. 2 faeere om. Rott. 4 a liberis H. Stephanus. minime uelim spatio uacuo inter ulrumque uoc. relieto Regius, minime uelim Lambecius. dici Bo- Ihuisio corruptum uisum ; f orlasse obici scripsit Cato. uos coni. Wagcnerus , nos libri, superior Rott. 6 uos Wagenerus, uos libri. 6 omnes prò pago Magliab. argo illirio e . oc Regius, illyrico • n Voss. 7 origine ante fluuium libri, dclcuit Mere. ed. I. paronem V Guelferbyl. maglioni Guclferb. 8 quis Bamb. m. pr. mihi in mg. add. Halbcrst. 9 exercilu Lugd. pratu Li/gd. coherta- tum Voss. (e in a corr.), &hoi Bcgius, cohorlauit Petau, eduxit in ras. Lugd. 26 ORIGINVM 12. *Liuius XXXIIII 15, 9 'Cato ipse, hauti sane uY- trectator laudimi suarum, multos caesos ait, numerum non ad- scribit'. 13. Postridie signis conlatis aequo fronte peditatu equitibus atque alis cum hostium legionibus pugnauimus. 14. Recto fronte. 15. UH polliciti sese faclurum omnia. 16. Sed protelo trini boues unum aratrum ducent. 17. Lapis candidior quain j-pelastes. ' L I B E R VI. llaque ego cognobiliorem cognitioncm esse arbitror. 13. 14. Gellius XV 9, 5 'Et analogia . . et uclerum auotoritas non hanc sed hunc l'rontem debere dici suadent. quippe M. Cato iif quinta origine (ita cod. lie- to gin. Thuan. Magi., in quinto originimi Voss., -V- Petau., in primo Regius, Lugd.) ita seri psil : postridie' e. q. s. 'recto quoque fronte idem Calo in libro eodem dicif. 15. Prisc. Villi p. 864 P. (p. 475 Hertz) 'Frequenter anti- quissimi neutro participio futuri addebant esse et infìnilum significabant, oralurum esse prò oratum ire dicentes et faclurum esse prò factum ire. Cato in V originum (V. de originum Sang. Carolir. Lugd.): illi' e. q. s. 16. Nonius p. 363 'Pro- telare est percutere perturbare . . . protelare rursus adiuuare, Lucilius . . Cato origi- num lib. V: sed' e. q. s. (sed in Lucilianis quoque exemplis protelo ducendi formula obuiam est, ut Noniion aut librarios rem perturbasse adpareat. cf. Sal- masius ad Solinum p. 943.) 17. Festus p. 237 M. -f- ' Pilales lapidis genus cuitis [meminit] M. Cato originum L. V: lapis' e. q. s. Li ber VI. Gellius XX 5, 13 'Hoc ego uerbum, '£,vvsxoì yccg siglv, [in epistula Aristotelis ad Alexandrum lectum] quaerens uno itidem uerbo dicere aliud non repperi, quam quod est scriptum a M. Catone in sexta origine (quinto origin. Petau.): itaque' e. q. s. 4 post t die Regius, post tridie Lugd. Petau., posltridiae Voss. pdi- e tatù (corr.) p Voss. peditatu peditibus atque aliis Regius, aliis eliam Lugd., peditatu uelitibus atque alis coni. Gronouius, peditatu atque alis Hertzius, peditatu equitibusque alariis Bormannus. at peditibus aperto errore Regii librarius. uniuersum exercitum Cato significai tribus partibus compositum , alis sociorum , equilibus et peditatu legionum. alarum aulem nomine pedites quoque conprehenduntur : cf. Lipsius ( i de mil. Rom. II 1 p. 67 sq. 5 pugnauim Reg. Lugd., pugnauit ce- e ieri: 8 ducunt Guelferb. 9 pilates Paulus Festi p. 236, Pellates (OeXlcczfjg) coni. Leulschius ad Zenob. V 13 p. 121. LIUEIt VII 27 LiBEIl VII. [ORATIO CONTRA SER. GALBAM PRO DIREPTIS LVSITANIS.] 1. Multa me dehortata sunt huc prodire, anni aelas uox uires senectus: uerum eniin nero, cum tantam reni peragier arbitrare? .... 2. Tamen dicunt deficere uoluisse. ego me nunc uolo ius 5 pontificium optime scire. iamne ea causa pontifex capiar? si uolo augurium optime tenere, ecquis me ob eam rem augurerai capiat? 3. *a. Cicero Bruì. 23, 89 M. Cato legem (Libonis) sua- dens in Galbam multa dixil, quam orationem in origines suas ret~ ìotulit paucis aiilequam mortims est diebus an mensibus. tum igi- tur nihil recusans Galba prò sese et populi Romani fidem implo- rans, cum suos pueros tum C. Galli etiam filium flens commen- dabat, cuius orbitas et fletus mire miserabilis fuit propter recen- tem memoriam clarissumi patris; isque se tum eripuit ilamma io propter pueros misericordia populi commota, sicut idem scriptum reliquit Cato'. b. Fr onto ad M. Caesarem III 20 p. 63 ed. Rom. 'Cato quid dical de Galba absoluto tu melius scis. ego memini propter Li ber VII. Or. con tra Ser. Galbam (fr. 1 — 3): Ascon. ad Cic. dio. 20 p. 124 Or. 'Calo accusauit Ser. Calbam prò direptis Lusitanis'. 1. ìGél- lius XIII 25 (24), 15 'Itidem Calo ex Originum septimo in oralione quam con tra Seruium Galbam (SereimG. Lugd.) dixit compluribus uocabulis super eadem re usus est: multa' e. q. s. Auctor de liguris et schem. Quieheratii v. 136sq. 'Est con- dnctio conqne gregalio cum accumulo res | multa hortantur me res aelas lempus amici | concilium tantae plcbisf denuntia natimi', (dementia natimi Quich.) 2. Gellius I 12, 17 'Plerique autem capi uirginem solam debere dici pulant. sed fla- mines quoque Diales item ponti (ices et augures capi dicebantur. L. Sulla . . M. Calo de Lusitanis cum Ser. Galbam accusauit: tamen*' e. q. s. 3. Cicero de or. 1 53, 228 'Apud Catohem scriptum esse uideo Disi pueris el lacrimis usus esset (Galba), poeuas eum daturum fuisse*. Quintil. II 15, 8 'Ser. Galbam miseratione 1 Multa e. q. s. Salhistius Iug. 31 imitatus est. declorata Voss. y deorlata Lugd. uxor uires Lugd. in ras. 2 noni eni uiio Ecg. (- e m. scc), ueru enimù Sangerm. Rcgin. , veruni cu Voss. Lugd. Magi. ré p . agier Sang. (in ras. prò: reni p ?), pagier Lugd.. agier Voss.(om.\ì) 3 arbitraretur Regius, arbitraret Lugd. 4 tamen] cum deteriores libri. 5 Ius nulo augurium coni. Popma. 6 et quis me Vat., ci quos me Reg. ob incanì reni Rutt. 77//., ob menni au- gurerai Rcg. ob eam rem, quóduulgcUum, uerum uidetur;oh incanì... augnrem Hcrtzius. 28 OMGINVM filios eum absolutum. rò ds àzQifìg ipso inspice. Calo iyitur dissuadet, neue suos neue alienos quis liberos ad misericordiam eoneiliandam producat neue uxores neue ullas omnino Cemitias '. 4. Fluuius Iliberus, is oritur ex Cantabrfs, magnus atque pulcher, pisculentus, 5. * Sunt in bis regionibus ferrareae, argentifodinae pul- cherrimae, mons ex sale mero magnus, quantum demas tantum adcrescit. uentus Cercius, cura loquare, buccam implet, armatum hominem, plaustrum oneratimi percellit. 6. *Doles filial)us suis non dant. 10 7. Qui magistratura curulem cepisset, calceos mulleos aiuta uinctos, ceteri perones. 8. Mulieres opertae auro purpuraque; arsinea, rete, dia- sola, qua non suos modo liberos paruulos in conti one produxerat, sed Galli eliarn Sulpicii Rlium suis ipse manibus circiunluloral, elapsum osse cuin aliorum monu- menti s lum Catonis oratione testatum est'. 4. Nonius p. 151 'Pisculentum po- situra [ut] piscosum, ut puluerulenlum. Calo originum V (fr. 9) . . et lib. VII: fluu iu in' e. q. s. 5. Gellius II 22, 29 'Sed quod (Fauorinus) ait, uenlum qui ex terra Gallia flaret circium appellari, M. Cato in libris originum (ila Rottene. Vatic. Reg. Thuan. Icilio libro Lion.) eum uenlum Cercium dicit non circium. nani cura deHispanis scriberet qui citra Iliberum colerent nerba hacc posuit: sunt'e. q. s. Apuleius de ìnundo p. 63 Elm. (e. 14 p. 375 Hildeb.) 'Cato autem in libris originum non Circium sed Cercium dicit. is uentus' e. q. s. G. Priscian. VII p. 733 P. (p. 293 Hertz) 'Inueniuntur quaedam panca feminini generis. . quae differentiae causa ablatiuo singulari bus assumentia l'aciunt datiuurn et ablatiuum pluialcm. . . M. Cato in originibus (originalibus Caroliruh.) : dotes' e. q. s. 7. Festusp. 142 M. 'Mul- leos genus calceainenlorum aiunt esse, quibus reges Albanorum primi, deinde patri- cii sunt usi. M. Cato Originum li. VII: qui' e. q. s. 8. Feslus p. 262 M. 'Ruscum est. ut aitVerrius, amplius paullo berba et exilius (exuis cod.) virgultis fruticibusque (fructibusque cod.) , non dissimile iunco, cuius coloris rebus uti mulieres solitas 4 Fluuius Iliberus Harlei. m. pr. (inter Un. adscr.) , fluuiu Hiberu m. antiq. corr., fluuiuin Hiberum ceteri. Cautabris coni. Itinius, Cati- ii natis libri (i Riera priore ex e corr. Gnelferb.) raagnis Harleian. 6 Sed Thysii Hber, s; (= sed) Rotlend. Reg., S Vaiic. ferraree e Val. Reg. 7 adcrescit Reg. Val., adcrrescit Rotlend. 8Circius Rotlend. 9 honeratum Vatic. 12 aluta uinctos coni. Mommsenius, de corrigiis intelìegens , cf. Beckems Galli III p. 132 sq. , aluta cinctos Hauptius; aliitacìniatos codex , alii unciiiatos Scaliger , alutacinatos Turnebus, aluta lacimatos Mailer -us , alii alia. 13 opertas coni. Scaliger arsinea, rete Scaliger, e f. Paul. Festi p. 20 ' arsineum ornamentimi capilis muliebris' ', ars inheret codex, auri inliaeret Ani. Augmtinus. LIBER VII 29 dema, coronas aureas, rusceas fascias, galbeos lineos, pellcs, redimicula . . . 9. *Mulieresuostrae capillum cinereunctitabant, utrutilusesset. 10. * Seruius ad Verg. Aen. Ili 04 Caeruleis vittisl 'Calo 5 ait deposita nesfe purpurea feminas usas caerulea, cum lugerent'. 11. * Fiutar eh. quaest. Rom. 40 'Zita xi tovg itaQayyél- Xovxag o.q%8lv s&og r\v èv i^iaxCco xovxo itoiklv àyixcòvag, cog Kdtcjv CaxÓQYi'iCEv . 12. % Cic. Tusc. IV 2 'Grauissimus auctor in originibus ut dixit Calo morem apud maioreS lume epularuin fuisse , ut dehi- ceps qui accubareni canerent ad tibiam clarorum uirorum laudes atque uirtutes'. 13. * Seruius ad Verg. Aen. I 720 Atria] 'Vt supra diximus tangit morem Romanorum. nani, ut ait Cato, et in atrio et duo- 15 bus ferenlis epulabautur antiqui'. (solilae cod.) commemorat Cato originimi 1. VII: mulieres'. e. q. s. 9. Clia- ris. 1 p. 78 P. ([>. 101 Keil) 'Cinis . , bine muliebre ministerium eincrarius dici- lur. oam Calo in Originibus, mulieres, inquit" e. q. s. Seruius- ad Verg. Aen. UH 098 Flaimm crinem] 'Quia in Catone Icgilur de matronarum CFinibus: flauo ci b er e u n e t it ab a n t n t r u l i 1 a e e s s e n l*. 11. Plulàrch. Coriolan. 49 ' Kal yàq è'&og rjv xolg fistiovot xr\v ccq%tiv TcaQay.ccXsìv ned dsè.iovo&ea tovg Tcolhag iv incetta) nccxióvxccg sig xr\v dyoqàv cevsv %ixoòvog\ 12. Cic. Tusc. 1, 2, 3 'Quanquam est in originibus, solitos esse in epulis canere conuiuas ad tibicinem de clarorum hominum uirlulibus'. Cic. Brut. 19, 75 'Atque ulinam cxstarent illa carmina quac midlis sacculis ante suain aetatem in epulis esse canlilala a singulis conuiiùs de clarorum uirorum laudibus in originibus scriptum reliquil Calo.' 13 Seruius ad Verg. Aen. I 637 'JN'otanduin quod (uulgv qui) al'iluenliam ubique exteris gentibus dat, Romanis frugali tatem, qui et duobus tantum cibis utebantur et alriis edebant sedentcs'. 1 russeas i'ascias Scaliger castig. p. CLXIII (russea facie coni, in Varr. p. 140, Vrsinum secutus; quod propter Festi «erba ferri nequit) comparans Apule i Mei. II p. Ili Firn. (e. 7 p. 00 Hildeb.) l ipsa. linea tunica mundule amicla el russea fasciola pracnitenle alliusculc sub ip- sas papillas succinclula' e. q, s. galbeos lineos scripsi, galbeos lineas codex ; galbeos, lineas Scaliger. galbeos e lana faclos prò cataplas- rnalis habilos esse e Sue Ionio Galb. 3 constai; ilaque 'calbeos' uel ' galbca', quae ' armillas militares' et ' ornamenti genus' uocat Pau- lus Festi p. 47 el 00 31. el 'lineos' hos ' galbeos 1 fasciis similes fuisse suspicari licei. 3 flauo cinere Seruius. unciiiabani Seruius, unguitabant Gharìsiùs, ungitabant Scaliger castig. p. CLXXIII, inuii- gitabant Pulschius. et rtililius esse cinis codex Charisii, ut rutilus essel erinis ed. princ. , prob. Scaliger l. L, cinis deleuit II. Keilìus. 13 — 15 hacc desimi in Castellano. 30 OKIGINVM 14. Iumra legumque cultores. 15. Mensam ti ne quid neg retur INCERTORVM LIBRORVM RELIQVIAE. 1. Ne praedia in lubricum dirigerentur , cum tributus exi- 5 geretur. 2. Alae ex lupino f lug . . . 3. Orale-rum ani terminimi. 4. Serniiis ad Verg. Aen. Ili 037 Argolici clypei] 'Quia Graecorum clypei rotundi, ut Cato originimi ait'. io 5. Glis. 6. Biber. 14. Cbaris. I p. 72 P. (p. 93 Keil) 'Pluraliler nominatiuo tantum ci accusaliuo et uoeatiuo [declihatur] . . ima ; quamuis Calo Originum VII geneliuo casu dixerit: iu- rnm' e. q. s. id. p. 109 P. (135 Keil) 'lurum Calo Originum VII: in rum' e. q. s. 15. Festus p. 293 M. (Paulus p. 292) '[Socor]- turata* ed. pr., eamus lacuna, ut uidelur, hauslum addidi . ut starei syìitaxis , occurratur coni. Mommscnius. IO uersus um. cod Neap., add. Pulschius. 12 dextera ed. princ. 14 Tuilain ed, pr., Turlum cod. Neap. 15 ire in Turluni cod. Neap., ire Tutrana ed. pr. 3* 36 ORATIONVM 20. Omnia tumultus piena, simul hostium copiae magnae contra me sedebant; usquequaquc lacessebamur. 21 . Interea ad socios nostros sedulo dispertieram alio fru- mentum, alio legatos, alio litteras, alio praesidium usquequaque. 22. Id ego primo minus animaduerti. neniunt iterum atque 5 tertium tumultuosius. 23. Eam ego uiam pedetemptim temptabam. 24. Qui maximis uicibus ac uicissim. . 25. Recto fronte ceteros sequi si norit. 26. Ilem uti ab Thermopuleis atque ex Asia maximos tu- io multus maturissime disieci atque consedaui. 27. Censores qui posthac fient formidulosius atque segnius atque timidius prò re publica nitenlur. 28. Videtote, quanto secus ego fecerim. 29. Me sollicitum atque exercitum babitum esse atque porro io fore. 20. 21. Charis. II p. 197 P. (p. 222 Keil) 'Usquequaque quasi diceret longe lateque M. Calo dierum dictarum de consulatu suo: omnia — lacessebamur. quoti maiiifestius idem ita disseril: interea' e. q. s. 22. Charis. II p. 196 P. (p. 222 Keil) 'Tertium M. Cato de consulatu suo: id' e. q. s. 23. Charis. Il p. 190 P. (p. 214 Keil) 'Pedetemptim Luci li us . . Cato dierum dictarum de consu- latu suo: eam' e. q. s. 24. Charis. II p. 198 P. (p. 224 Keil) 'Vicissim Cato de consulatu suo: qui' e. q. s. 25. Feslus p. 286 M. 'Recto — norit, Calo in disserlatione consulatus'. 26. Charis. II p. 184 P. (p. 205 Keil) 'Maturis- sime M. Calo dierum dictarum de consulatu suo: ilem' e. q. s. 27. Charis. 11 p. 196 P. (p. 222 Keil) 'Timidius idem in eadem (praecer/it Calo de eonsulalu suo,/r. 21): ce nsores" e. q. s. 28. Charis. II p. 192 P. (p. 216 Keil) Ab- solute quanto Cato de consulatu suo: ui detote' e. q. s. 29. Charis. II p. 190 P. (p. 213 Keil) Porro Cato (fr. 18. 19) . . idem in eodem: me e. q. s. 1 turimi tu Putschius. 3 interea et ad Putschius. 7 uiam Fa- bricius , uim cod. Neap. 10 ab Thermopuleis scripsi: ab Thermopoelis I) b coni. 0. Ribbeckius nou. ann. phil. LXXV p. 311 ' ; uti athermopolieis cod. Neap., ita moli ad Thermopylas exc. Cauch. addend. p. 609, uti a Thermopylis ed. princ, ab Thermopulis Keilius. sed obscuritas rei narratae facit, ut etiam item uici ad Thermopulas atque legi posse suspicer: nid. proleg. atque] usque coni. Mommsenius. 12 fient coni. Fabricius, frani cod. Neap., fiant ed. princ. 15 exercitum ed. pr., excitum cod. RELIOVIAE 37 IL DE SVMTV S V 0. lussi caiidicem proferri, ubi mea oratio scripta crat de ca re quoti spousionem feccram cimi M. Cornelio, labulae prola- tae. maiorum benefacta perlecta, tleinde quae ego prò re pu- blica fecissem leguntur. ubi iti utrumque perlectum est, deinde 5 scriptum erat in oratione 'numquam ego pecuniam neque meain neque sociorum per ambitionem dilargitus sum'. attat noli noli peribere, inquam, istud, nolunt audire, deinde recitauit ( num- quam praefectos per sociorum uestrorum oppida inposiui, qui eorum bona, liberos diriperent'. istud quoque dele, nolunt au- 10 dire, recita porro, 'numquam ego praedam neque quoti de lioslibus captum esset, neque manubias inter pauculos amicos meos tliuisi, ut illis eriperem qui cepissent'. istuc quoque dele, niliil- minus uolunt dici; non opus est recitato, 'numquam ego euectionem tlataui, quo amici mei per symbolos pecunias magnas iscaperent'. perge istuc quoque uti cum maxime delere. 'num- quam ego argentimi prò nino congiario inter apparitores atque amicos meos disdidi, neque eos malo publico diuites feci', enim uero usque istuc ad lignum dele. uidesis , quo loco res public a siet, uti quoti rei publicae bene fecissem, linde gratiam capie- 20 barn, mine idem illud memorare non autleo, ne inuidiae siet. ita inductum est male facere inpoene, bene facere non inpoene licere. II. De su in tu suo. f urtasse lutee oratio cum sequente coniungcnda est. u. proleg. Fronto epist. ad Antonin. I 1 p. 109 Rom. 'Quoniain mentio tcccqccIsl- ip£(og habila est, non oiniltain, quin te iinpertiam quod de figura ista stiuliosius anini- adncrterhn, ncque Graecorum òfatorum lieque Ronianoruin, quos ego legerini, clegantins hac figura usum quemquam quain M. Porciuin in ea oratione quae de siunlu suo inscribiUir, in qua sic ait: iussi' e. q. s. 1 claudicem cod. m. 1. post crat nulgo orationem incidunt, post Cornelio Mommsenius. 3 maiorum codex. 7 peribere coni. Momm- senius, scrrbere codex. quod intellegi nequit. istud, nolani distinxil Mommsenius , istmi nolunt nulgo. nuniquani coni. Mommsenius, idem suspicatus eremi quaest. Cut. p. 26, nunqiiuni ego coniccit .//- noldus Schàfer in scriptione gi/mnasii Bl&chmmniani nomine pkilo- logis Dresdac congressis a. 1S44 oblato />. Il, mini quos codex. ìQ istuc codex hic et infra. J3 nihil minus — non opus osi lecitalo scripsi, niliilo minus — non opus est. Recitalo ex codice edidit A. Maius, quae non intellego. lo qua» maxime Schàfcrus l. s. s. 38 ÓRAT10NVM HI. . . . CVM IN HISPANIAM PROFICISCERETVR. 1 . Appuleius de magia p. 285 Elm. e. 17 p. 485 Hildeb. 'M. autem Cato nihil oppertus, ut alii de se praedicarent, in oratione sua scriptum reliquit , cum in Hispaniam consul proli- cisceretur, Iris seruos solos ex url)e duxisse, qnoniam ad uillam publicam uenerat, parum uisum qui uteretur, iussisse duosó pueros in foro de mensa emi, eos quinque in Hispaniam duxisse'. 2. Natiitae uinum atque oleum u . UH. DE TIUVMPIIO AI) POPVLVM Asperrimo atque arduissimo aditu. V. ORATIO QVAM HABVIT NVAJANTIAE APVD EQYÌTES. I . Cogitate cum animis uestris , siquid uos per laborem io recte feceritis, labor ille a uobis cito recedet, bene factum a uobis, dum uiuitis, non abscedet. sed siqua per uoluptatem III. . . e n in i n Hisp. prof. u. orat. jjraecedenlem. 2. Festus p. 169 M. ['Nauijlas sccundiira incorr[uptam consueludinem dicjtos quos nuuc [naulas dici- mus leslis csl] M. Cato in ca quam scr[ipsit cum in Hispaniam proficiseejretur cum ait: nauitae' e. q. s. {supplemento, Vrsini sunt.) UH. De triumpho ad popnlum. Priscian. Ili p. 600 P. (p. 87 Hertz) ' Vetustissimi lamen comparaliuis etiam huiuscemodi (arduior, piior) sunt osi quando usi. Cato — idem (Ide * * lieg.) ad populum de triumpho, asperrimo' e. q. s. V. Numanliae apud equites. 1. Gellius XVI, 1 ' Adulescentuli . . . èv- d'V[irj[iccxiov . . . dietimi esse a Musonio philosopho audiebamus ... et memine- ramus cev xi UQci'grjq -ucclòv [isxù nóvov , 6 (iìv nóvog oi%£xui , to dì v.&.lòv \xfvéi' av zi noLijorjg alG%qòv [isxà rjdovrjg , tò pìv rjdv oi%£xeu , tò Ss aÌ6%QÒv \ièvEi . . . poslea istam ipsam sentenliam in Catonis oratione quam dixil Numantiae (Numancie lieg. (ae) Lugd.) apud equites positam Iegimus. . . . uerba ex oratione haec sunt: cogitate' e. q. s. 6 cf. Plutarchus Cut. mai. 10 riaav de tievxe &EocmovT£g ziti GxqaxEiag ovv ccvxa • tovxcov 8bg ovovia llccxxiog e. q. s. de mensa emi dici qui '■pecunia de mensa perscripta' ematur docuit Fr. Gro- nouius obs. IV 24 p. 798 Platn. 7 n. quod secum portauerant u. a. o. usus tantum eo sum Vrsinus (usus eodem sum Mullerus) suppl. sed prorsus incerta haec sunt w 9 atque] usque Paris, aditu' Bernens. 10 siquid — 12 abscedet] simile dicium apud Ciceronem de sen. 19, 69 'tantum remanet quantum uirtule et recte faclis conseculus sis'. 11 cito — 12 uobis om. Voss. 12 uoluntatem — uoluntas Petali. RELIOVIAE 39 nequiter feceritis, uoluplas cito abibit, nequiter factum ilhid apiui uos semper manebit. 2. Maiores seorsum atquc diuersum pretium parauere bonis atque streuuis decurionatus , optionatus, liastas donaticas, alios- 5 que hoiiores. VI. DE FENERATIONE. LEGIS IVNIAE DISSVASIO. I. Camerini ciues nostri oppidum pulchrum babuere, agnini optimum atque pulcberrimum, rem fortunatissimam. cuna Ro- mani ueniebant, prorsus deuertebantur prò hospitibus ad ami- cete suos. io 2. Tertio autem pedatu.item ex fenore discordia exerescebat. VII. ORÀTIO APVD ATHENIENSES. Antiocbus epistolis belkun gerit, calamo et atramento militat. VIH. IN Q. M1NVCIVM THERMVM DE DECEM HOMLNIBVS. I.Tuum nefarium facinus peiore facinore operire postulas, succidias bumanas facis, lantani trucklationem facis, decem funera 2. Festuts p. 201 M. ' Optionatus ut deeurionalus, pontifìcalus elicili! r , ut Calo in ca quam babuil apudequitcs: inaiores' e. q. s. VI. De fenera t io ne: u. prol. l.Festus p. 234 M. 'Prorsus porro uorsus nisi forte ex Graeco tcqo. Calo de fenerationc legis Iuniae: Camerini' e. q. s. 2. Nonius p. 64 'Pedalo posituin prò rcpelitii nel accessu, quasi per pedem, s'unti mine uutgo dicitur tertio pedalo. Calo . . . idem in disuasionc de feucratione (uener. Harlei. in. 1): tertio' e. q. s. VII. A pud At henicnses. IuliusRufinian. de figur. 6 p. 199 Ruhnk. 'Exullieui- smos. figura b'aec fit, eum rem ali qua ni exlenuamus èl eontcmtam facimus, ut apud Liiciliiuu . . . Cato apud Allieiiicnsis (ad Allu-uiensis Ihiloik., in addendi* rcicvil, coni. Ti. Gracchi 'oratione Graeca apud Rhodios 7 , Cic. lì riti. 20 < A n ti oc li us' e. q. s. Vili. In Q. Thcrmum de X hominibus. 1. Géllius XIII 25 -21 . 12 •Hoc ornatus genus in rrimino uno uocilms mullis atipie saeuis estraendo ille iam 6 Canicrni codex , corr. Vrsmvs. 10 pedalo scripsi, pedato libri: u. ad orig. I 27. (acnorc Voss. Harleian. (Y) 12 facinore umilili Regius, Hertzius. 13 succid'as Voss. tanta Irucidatronfc Regius, tantiì trucidalioné Lugd.. dui. Song. Mugliai). Pcluu. qui eliam facis ami), Innlas Inieidalioncs celeri. 40 ORAT10NVM facis, decem capita libera interficis, decem hominibus uitam eripis indicta causa, hriudicatis, incondemnatis. 2. Rumorem, famam flocci fecit, intercutibus stupris obsti- natus, insignibus flagitiis. 3. Neque fìdem neque iusiiirandum ncque pudicitiam multifacit. 5 4. . erant ne mala t scelera nefaria fie nto traderentur legc est 5 ut solerai iuios nisi qui sempiterni sunt quos 10 rant ne spiciunt neque ratos Ulne M. Calo antiqnissimus in oralionibus suis celebrauit, siculi in illa quac in- scripla est de decem huminibus, cum Thermum (tremii Reg. Voss.) accusauit qued deeem liberos homines eodein tempore interfecisset, bisce uerbis eandem reni signi- ficantibus usus est, quac qnoniam sunt eloquenliac Latinae lune primiim exorientis lumina quaedam subluslria, libitum est ea mihi ànoyivrwiovzvhiv. tuum e. ({. s. 2. Festus p. 193 M. 'Obstinato, obiìrmato, perseucranti , ut tenere possit, ni Pacuuius . . . Cato in Q. Thcrmum de X hominibus : rumorem' e. q. s. Pri- scian. VI p. 719 P. (p. 271 Hertz) 'Praeterea imienitur apud uetustissimos iutercus intercutis. . . Cato autem quasi adiccliuo co est ushs dicens intercutibus s tu pri s obstinatus prò intestinis'. Thesaurus nou. lat. apud Mai una ci. auct. Vili p. 120 (= p. 294) 'Cutis componilur hic et haec et hoc intercus, -tis . . . unde Calo i. s. 0.' cf. Paul. Fosti p. 110 M. 'inler cutem flagitatos', p. 113 'intercutilus'. 3. Festus p. 153 M. (Paul. p. 152) ['Mullifacere dicitur sicut] magniface[re et paruifaccrc. Cato in ca quam scripsit contra Q. Minucium Thermum de] X bo- minibus: [ncque]' e. q. s. (Cato: neque, omissa libri inscriptione , Paulus) cf. Placidus gì. p. 485 Mai 'multifacere, magnifacere'. 4. Festus p. 344 M. (Pau- lus p. 345) 'Sacramento (sacramenlum Paulus) dicitur quod [iuris iurandi sacra- ti]one interposita actum [est. (geritur Paulus) unde quis sacramento] dicitur in- terrogali quia [iusiiirandum interponiti^. Cato] in Q. Thermum de X [hominibus:] (titteris inclinatis Vrsini supplementa scripsi.) 5. Festus p. 344 M. 'Spiciunt antiquos di[xisse sine praeposi]tione teslis est Cato in ea quam [babuit in Q. Ther- mum de] septem (decem evi. Dacerius) hominibus'. 1 capitana Sangerm. indicat causa Petau. Sangerm., indici Voss. 2 incondepnatis Regius, indeinpnalis Lugd. Voss. (p superscr. Voss.), indemnatis Sangerm.. Magi. 3 intercutibus Prisc. thes. Lat., capi- tas Festi codex. 4 f orlasse insignitus. 5 apud Festum praeter u. neque pud omnia deleta. integram senlentiam Pauli excerpta habent. 6 ad]erant ne mala [fide niderentur] scelera nefaria fìe[ri, qui di- cerent sacrame]nto: traderentur lege, aest]imarentur Scaliger suppl. eadem fere scripserat Vrsi?ius, nisi quod dicerent sacramento cotiie- cerat. 8 est codex teste Keilio. cf. proleg. 9 [euitare son]iuios . . [cum ocur]rant . . [esse uoltmt. spajliatorem e. q. s. suppl. Vrsinus, nec spiciunt Dacerius. REUQVIAE 41 IX. IN Q. MLNVCIVM TIIERMVM DE FALSIS PVGMS. Dixit a decem uiris parimi bene sibi cibaria curata esse. iussit uestirtienta detraili atque flagro caecli. decem uiros Brut- tiani uerberauere, rùdere multi mortales. quis liane contume- liam, quis hoc imperami, quis liane seruitutem ferro potest? 5 nemo hoc rex ausus est faccre- eane fieri bonis, boho genere gnatis, boni consulitis ? ubi societas, ubi fides maiorum ? insigni- tas iniurias, plagas, uerbera, uibices, eos dolores atque carnifi- cinas per dedecus atque maximam contumeliam inspeetantibus popularibus suis atque multis mortalibus te facere ausum esse! io set quantum luctura, quantum gemitum, quid lacrimarum , quan- tum fletum factum andrai? semi iniurias nimis aegre ferirai. IX. In Q. Thermum de falsis pugni s. Gellius X 3, 17 in campar a- tione C. Gracchi M. Tullii M. Catonis iubet uetustatis amatorem considerare 'in causa pari {de Verrina ante dixerat) M. Catonis antiquioris hominis oratio- nem ad cuius uim et cansam Gracchus nec aspirauit . . in co nainque libro qui ile a falsis pugnis inseriptus est, ita de Q. Thermo (de quatternio Iìeg. de qtcrnio Liifjd. de qiw terni. Voss. deqùetmo Beni, termo Pel. Sang. Magi.) eonqnesliis est: dixit' e. q. s. Nonius p. 187 ' Vibices plagarum uni nera. Cato de falsis pugnis-: ubi societas — inspeetantibus'. 1 ade ~ ce ~ uiris Beg. (~ ** ni. 2), adde cemuiris Berti., a dece a uiris Lugd. bene sibi Beg. Lugd. Bem. , siili bene celeri. 2 flagello Thysiì liber. cedi Beginens. Voss. Berti. decem uiros Beg. Berti. Sang. bruì **tiani uerbera **uere Voss., uerberau Lugd. 3 mo- rìaìes Lugd. Berti. 5 genere ignalis Lugd. Berti. , gene regnatis Voss., + natis Begius , natis Sang., orti. Pel. ni infra. 6 cousultis (e fultis Voss.) libri, quod [orlasse iterimi, consuetis coni. Mommscnius. maiorem signitas Vossianus Nomi. 7 iniuria Harlei. Non. eis Nonii libri, uis(pJuraÌiter) Perollo alidore Merccrus. tnihì adiecliuuin latere uidetur in eos. caniifieans (carnificas Perizon. n. 15) Nonii libri. 8 contuinuliani Bcginensis. 9 ausum ec = 7 (s add. ni. sec. hoc signo r) Begius (h. e. esse set) eeset Lugd. , Berti. IO set — au- diui] lutee imilalus uidetur esse Cicero ad. sec. in Verr. I 30 , 70. quantum timi Mommsenius. . que ante gemilum et fletum contea li- bros add. Lion. 1 1 flefuiim ex uetere editione contra libros scripsit Mcyerus. semi e. q. s.~\ lutee cmilatus est Sallustius Iug. .?/, //. nimias coni. Mommsenius. 42 ORATIONVM quid illos bono genere natos, magna uirtute pracditos opinamini animi Imbuisse atque habituros, duin uiuerent? ORATIONVM IN Q. THERMVM RELIQVIAE INCERTAE SEDIS. 1. Erga rem publicam multa beneficia ratissima atque gra- tissima. 2. Postquam diutius fi tur. 5 X. DE PTOLEMAEO MINORE CONTRA [L] THERMVM. SI VE DE TU ERMI QVAESTIONE. 1 . Sed si omnia dolo fecit , omnia auaritiae atque pecuniae causa fecit, eiusmodi scelera nefaria, quae ncque f fanda neque legenda aiuliuimus, supplicium prò factis dare oportet. 2. Quantoque suam uitam superi or em atque ampliorem atque antiquiorem animum inducent esse quam innoxiiorem. io In Q. Thermum. ine. sed. 1. Feslus p. 286 M, 'Ratissima quoque ab his quae rata dicimus. uride etiam rationes diclae. Calo in Q. M. Thermum, erga' e. q. s. 2. Priscian. Vili p. 789 F. (p. 377 Hertz) 'Fitur etiam pio fil dicebanl. M/ Cato censorius in Omnium Thermum p. d. f. ' X. De Pio lem. min. e. Thermum. 1. Gelhus XVIII 9, 1 'In libro uetere in quo crai oralio M. Catonis de Ptolemaeo contra Thermum sic scriptum fuil: sed — oportet. insecenda quid essct quaeri coeplum ...(§. 5) ego arbilror et a M. Catone insecenda et a Q. Ennio insece scriptum sine u litera'. 2. Priscian. Ili p. 601 P. (p. 88 Hertz) 'Vetustissimi tamen comparati uis etiam huiuscemodi (piior, arduior) sunt est quando usi . . . idem Cato de Ptolemaeo minore de Thermi quae- stione (ptolomeo siue ptholomeo plerique libri): quantoque' e. q. s. 1 natos libri, gnatos uulgo. animi om. Petau. 2 uiuerent, quod de coni, restituii Èrillenburg. dissert. de Catone p. 89, est in Sangerm., uiuent (corr. ex inuenit Voss.) ceteri libri. 3 ratissima a. gratissima] cf. Cicero ad fam. VII 23, 1 '■ista ipsa . . non solum rata mihì erunt sed etiam grata.' 7 ncque fanda neque legenda] ila 'ex uetusto exemplarV edidit Canterus noti. lect. II 6 : in libris , qui exlant, Ca- tonis nerba cum initio capitali perierunt. in marg. Canterus adnota- uit ' f orlasse 'insecenda' 1 , nisi quaedam CatoniShic desini' , quod pjro- bauit M. Hertzius. insecendo — legendu coni. Pu/fgersius uar. lect. IIII 19 , quod uerum ducer em , nisi ' insecenda ' bis scriptum essel apud Gellium §. 2 et 5. 8 profecto iis dari Scriuerius legendum censet. 9 uitam suam Halberst. m. sec superiorem Lugd. m. sec. 10 ee inducent esse Halberst., inducentes quam Bamb. , qiuun om. Sangaìì. innoxiiorem manus altera Reg. Caroliruh. , innoxiorem m. prima, celeri. RELIQVIAE 43 3. Per deos immortalis, nolite uos atque . . . sequestro [ponere]. 4. Rege optimo atque beneficissimo. 5. *Tu otiosus ambulas, qui apud regem fuisti, donicum ille & Ubi interdixit rem capitalem. XI. DE SVIS VIRTVTIBVS CONTRA [L] THERMVM. 1. Ego iam a principio in parsimonia atque in duritia atipie industria omnem adolescentiam meam abstinui, agro colendo, saxis Sabinis, silicibus repastinandis atque conserendis. 2. Quid milii fiere! , si non ego stipendia omnia ordinarius ìomeruissem semper. 3. Gellius XX 11, 5 'Sed qtiód apud sequestrerai depositum ejat sequestro po- situm per aduerbium dicebant. Cato de Ptolemaeo contra Thcrimim: per* e. q. s. 4. Priseian. Ili p. 603 P. (p. 91 sq. Hertz) 'Magnificcns et munifìcens ... in usu non smil sed prò bis magnificus ex quibus eomparatiuum et superlaliiium . . dc- riuari inuenio apud u et asfissi mos. M. Calo contra Thermum (contra Thermnm acid, in Lugd. m. 2 contra quae Thermum fragm. Paris, s. Vili , uid. proleg.) de Ptolemaeo l 'phtbolomeo Iìeg. Bavib. Halberst.): rege' e. q. s. 5. Cbaris. II p. 178 P. (p. 197 liei!) 'Donicum pio donec. ita Liuius ... sed et Cato: tu' e. q. s. XI. De su 1 s riirt. e. T li e r m u in. fori, haec or. cum seguente coniungenda est. u. prol. 1. Festus p. 281 M. 'Repaslinari ager is dicitur ut Verrius existimàt cuius natura (natimi cod., emend. Vrsinus) mutatile fodiendo cum aut silucsler exeodicatur (ex quo dicatur eod., em. Vrs.) ani lapis mollitur frangendo ut fìat pascuus {Seal, om., pascili cod.) uel pecoribus herba uel hominibus satione. Calo in ea quam sciipsit de suis uirlulibus conlra Tbcrmum: ego' e. q. s. 2. Festus p. 185 M. 'Ordinariimi hominem Oppius ait dici solitum scurram et inprobinn ... al Aclius Stilo qui minime ordine uiueret .... (sic) in ea orationc quam scribi! de suis uirtulibus contra Thermnm: quid' e. q. s. 1 Sangermcmensis cod. hoc modo nolile uos atque iocundiora uerba Calonis praefalioni Gcllianae continuai; in margine ad u. atque adscripium: nih.il amplius erat in ueteri, ncc alitcr marni J Magliab., deteriores duo, in quibus man. 2 in margine adscripsit sequestro ponere. lacunac signum Ilerizius posuit. 3 De Plole- Hoaeo rege male Krehlius , De IHolcmaeo: rege distinteti Meyerus. 6 induritia code.v. 7 oltsiinui Vrsinus. 9 stipendia in ordine omnia o. codex , in online glossema esse uidil Vrsinus : e/\ e.ce. Pilh. p. 10 Golhofr. ''ordinarius miles qui in integro ordine esi*. ' erdinariitm' opponi 'contubernali' I. Lipsius censiti! unal. ad mài, Rom. II 7 p. XI f. 44 OHATIONVM 3. M. Fuluio constili legatus sum in Aetoliam. propterea quod ex Aetolia conplures tienerant, Aetolos pacem nelle; de ea re oratorcs Romam profeclos. 4. Alind est properare, alitici Cestinare, qui unum quicquid mature transigit, is properat; qui multa simili incipit neque per- ò ficit, is festinat. ego unum quicquid quod adortus crani transi- gebam. XII. IN [L] TIIERMVM POST CENSVRAM. 1. Qui uentrem stium non prò hoste Label, qui prò re publica, non prò sua, obsonat, qui stulte spondet, qui cupide aedifìcat. 1( 3. Fcslus p. 182 M. (Paulus p. 183 'Oralores ex Graeco ccgrjxrJQsg «lidi, quod missi ad reges hatipnesqoe deos solerei)! ccQaG&ca, id est lesimi, hi modo appel- lanlur legali') ' . . qui . . ci! cos nostri alii (alias corr. Seal.) prò IcìnUìs appel- laci ut Calo ih ca quanti scripsit de suis uirtutibus contra Thermam: M. ' e. . inquit, quoniain gla- diatorium spectacplum rcliquisfi, iam lume Gallimi morieiifem 5uiderc? et cum is uixdum serio adnuisset, ad nulum scoili consulem strido gladio, qui super caput pendebat, lo qu enti Gallo caput primum pereussisse deinde fugienti fidemque popoli Ro- mani atque eorum qui aderant imploranti Iatus transfodisse. 2. Ibid. e. 43 'In extrema oratione Catonis condicio Quindio lofertur, ut si id factum negaret ceteraque quae obiecisset, spon- sione defenderet sese; sin fateretur, ignominiane sua quemquam doliturum censeret, cum ipse uino et uenere amens sanguine bominis in conuiuio lusisset'. 3. * Aliud est, Philippe, amor, longc aliud est cupido, ac- 15 cessit ilico alter, ubi alter recessit; alter bonus, alter malus. XVIII. IN L. VETVRIVM DE SACRIFICIO COjIMISSO CVM El EQVVM ADEMIT. 1 . Domi cum auspicamus, honorem me dium immorlalium ue- lim habuisse. semi, ancillae siquis eorum sub centone crepuit, quod ego non sensi, nullum mihi uitium facit. si cui ibidem senio aut ancillae dormienti euenit quod comitia prohihere so- 20 let, ne is quidem mihi uitium facit. 3. Isidorus do dilTercnliis ucrb. $. 5 (noi. V p. 2 Areu.) 'Inter amorem et cu- pidinem. aliud est, inquit Cato, Philippe' e. q. s. XVIII. In L. Veturium de sacr. co m mi ss o. 1. Feslns p. 234 M. 'Pro- hibere comilia dicitnr uiliarc diem morbo, qui uulgo quidem maior ceterum ob id ipsum e ornili a li s appcllatur. Calo in ea oralionc qua in scripsii de sacrilegio com- misso (sacrificio Meyerus corr. u. proleg.): domi' e. q» s. 14 philippi cod. Barthii adii. XXXIX 6 (?) , Basileensis teste Orellio apud Meyerum p. 58. longe quam cupido Paris, teste Fr. Dùbnero, longe aliudquc Areualus. 15 ubi Paris., Areualus, ibi Basii., cod. Barthii; om. Vatic. 16 dium codex, tuetur Fra ter. uerisim. I 16, cf. Lachmannus in Lucr. p. 226, donni Ani. Augusti- nus. 17 sub centone crepuit ridicale Meyerus 'de innominatis uer- bis' intellegit. cf. Ios. Scaliger Auson. lect. I p. 99. 20 id Bace- rius, is codex , tuetur Klotzius Ialuiii annui, pliil. XL p. 391. 48 0RAT10NVM 2. Quocl tu, quod in te fuit, sacra stata, sollemnia, capite sancta tleseruisti. 3. Aquam Anienem in sacrarium inferro oportebat. non minus XV milia Anien abest. 4. Mense Octobri fecimus, Nouembris relicuns erat. 5 5. Gellius VI ( VII) 22 'Nimis pingui bomini et corpulento cen- sores equum adimere solitos scilicet, minus idoneum ratos esse cum tanti corporis pondere ad faciendum equitis munus. non cnim poena id fuit, ut quidam existimant, sed munus sine igno- minia remittebatur. tamen Cato in oratione quam de sacrificio io commisso scripsit obiicit liane rem criminosius, uti magis uideri possit cum ignominia fuisse'. 6. * Sedere non potest in equo trepidante. 7. Graeco ritu fiebantur Saturnalia. 8. Qui illius inpudentiam norat et duritudinem. © 2. Feslus p. 344 M. 'Stala sacrificia simt quae certis dlebus fieri debent. Calo in ea quam scribsil de L. Vehnio de sacrificio commisso cum ei equimi ademit : quod' e. q. s. Panlus p. 345 'Slata — liehanl. Cato: sacra' e. q. s. 3. Priscian. VI p. 084 P. (p. 208 Hertz) 'Amo etiam Anienis, quod antiqui secondimi analogiam Anien nominaliuum proferebant. Cato conlra Veturium. {ex uet *- riunì corr. Bamb.) 4. Priscian. VI p, 696 P. (p. 230 Hertz) ' Veluslissimi tamen ge- netiuo quoque similem nominatiuuin eorum (September, October) proferebant. Cato de sacrificio commisso: mense' e. q. s. 6. Seruius ad Verg. Aen. UH 121 'Quidam trepidant ab e<]iiis qui ho dieque trepidiarii dicuntur appellari pulant. Cato: sedere' e. q. s. 7. Priscian. Vili p. 780 P. (p. 377 Hertz) 'Fitur etiam prò fit dicebant. M. Cato . . idem de Lucio Veturio (uieturio Carolir.): Graeco' e. q. s. 8. Gellius XVII 2,20 (Sanctitudo maioris dignitalisuerbumquamsanctitas) 'sicuti M. Calo in L. Velurium (uet * urium Voss. ueteriii Scingerai.): qui' e. q. s. 1 sollempnia codex. capite omitlil Paulus , induci uult Bubne- rus, caste coni. Mùllerus : cf. E. Liìbbertus comment. pontif. p. 177. 3 Anienem (anienen Sang. m. sec.) libri, tuetur R. Klotz. in Iahn. annoi. XL p. 390 coni. Victor, de nir. ili. 33. Anienam scripsit Li- psius uar. lect. Ili, 11. in sacrarium bis scriptum in Amien. au- tem posi oporLebat inserunt Bamb. Amien. Halberst. Carolir. Sang. m. 2, .Oportebat autem Bamb. Vatic. post non Lugd. Sang. m. 1. post q minus m. 2 Regii et Bern. 5 octubri Bamb. relicuus Reg. , corr. u m. 2, reliqus Sang., reliquus celeri. § Inter glossas Catonianas apud Paul. Fesli p. 27 M. legilur l ale tu do , corporis pinguedo', quo uocabulo in hac oratione (orlasse usus est. 14 fìebant Bam- berg., Reg. m. pr., fiebantur Reg. m. sec, celeri. 15 inpudentiam Regin. Voss. Geliti, inprudentiam (impr. Guelferb.) Nonii libri. qui norat Nonii libri, quia n. coni. Rothius. RELIOVIAE 49 9. Hostem num unum icit? 10. *Pr©pter tenuitatem et plebifatem. 11. *Asinum aut miisimonem aut arietem. XVIIII. IN L. FVRIVM DE AQVA SIVE DE MVLTA. 1. quanti ille agros emit, qua aquam duceret. s 2. Prorsum quodcumque iubebat ferisse neque quemquam obseruauisse. * 3. Domi meae saepe fuit. 4. Necessario faciendnni fuit. 5. Quod attinet ad salinatores aerarios, cui cura uectiga- 10 bum, resignat. Nonius.p. 100 'Duritudo prò dnritia Calo in Veliirinni (Velurium uelYeVium deterio- res Leid.): qui illius inquii ' o. q. s. 9. Priscian. X p. 886 P. (p. 509 Hertzì 'Ico . . . producit paenuìtimani in praeterito perfecto et mutat o finalem in i, ico ici, unde ictus. Cato censorius de ^ oturio (betono Beni. Lugd.. ex huturio corr. Reg., belulurio Scingali.): hostem' e. q. s. 10 Nonius p. 149 'Pleuilatem ignobililatem Calo prò Velurio (in proueturio nel decinio deteriore.? Leid. prò Lu- cio Timo coni. Maiansius. Meyérus dubitai, utrum in L. Velurium an C. Colta prò Vetraio scribcndion sii: it. proleg.) propter' e. q. s. 11. Nonius p. 13 r 'Musimoncs asini muli ani equi breues . . Cato de Letorio (debitorio Guelf. in ed- letorio libri Periz. 16. 64 Leid. 159.): asinum' e. q. s. XVIIII. tu L. Furium de a qua. l.Charis. H p. 192 P. (p. 21&Keil) 'Quanti, cum interrogala us nec emimus. alqui Cato in I in Furium iCato in L. Furium exc. Cauch. in add. p. 610) de caro emptis: o' e. q. s. 2. Idem II p. 189 P. (p. 212 beili 'Prorsum Plautus . . . M. Cato in L. Furium de multa: prorsum' e. q. s. 3. Idem I p. 101 P. (p. 126 Keil) 'Domi suae Varrò . . nec enim potest aduer- bium dici, cui suae pronomen adest. Cato de multa contra L. Furium: domi' e. q. s. 4. Idem II p. 186 P. (p. 208 Keil) 'Necessario M. Cato] in L. Furium de multa: necessario' e. q. s. 5. Seruiiis adVerg. Aen. IIII 244 Lumina morte resignat] 'Alii Iradunt résignare uetuste ila dicium,, ut nos adsignare dicimus, prò (lanino, ut est apod Catonem in Lucium Furium de aqua : quod' e. q. s. (de aqna indici orationis uindìcauit Mullerus ad Fest . p. 370.) 1 num unum uri imllum coni. Moinniscnius, numum i?^, Hcidclb., *$mum HalbrrsL, numim Lugil. Sangall., nummi Carolar, et superscr, nel nunium Monete. , mimium, nimium, non Krehlii tres, numiicil ini inter Un. scripto) Paris, s. IX Irstr Dubiterò, num Bern. Bamb. 2 [ilouiialom libri, plebitatem 'aia codices' teste Dubnero. 3 asi- num et Guelfcrln/Uuius , qui haec Ccrtoms in inferiore mg. habet. 5 uidebat ed. princ. hibebat coni. Keilius. 8 Paciendum ed. j>r.. . . fiondimi cod. Nrap. CATONIS QVAE E.XSTANT ETC. 4 50 01UTIONVM 6 s. praetores secundum popuìum iiindicias diciuit. 7. Die proximi. XX. DE MORIBVS CLAVDI NERON1S. 1 . Pecunia mea rei publieae profili quam isti modi liti tu es. 2. Haruspicem, fulguratorem siquis adducat. XXI. IN CENSVRA DE VESTITV ET VEHICVLIS. Nani periniurium siet, cimi mihi oh eos mores quos prius 6. Festus p. 376 M. 'Vindiciae appellanti^ ics eae de quibus controuersia, quod potius dicilur ius, quia (uis, quam Huschkius) lil inler cos <|iii contendimi. Cato in ea quam scribit L. Furio do aqua (scripsit in L. Fiiriiun Mullerus) : . . . s' e. q. s. 7. Gcllius X 24, 10 'Sed ut plerique die pristini ita M. Calo in oratione contra Fiiriuin d. p. dixit'. Nonius p. 153 'Proximi id est proxumo. Calo contra Furium: d. p'. XX. De in or ib us Claudi Neromis. 1. Priscian- VI p. 694 P. (p. 228 Hertz) 'Illi prò illius Calo . . . idem do inoribus Claudi Neronis ( *eronis Reg. beronis Amien. Sang. Lugd. Carolir.): pecunia' o. q. s. 2. Nonius p. 63 'Fulgura- toris, ut extispicis et baruspicis, ila hi t'ulgimmi inspeclorcs. Calo do moribus •Claudi Neronis: li ani spi e e in' e. q. s. XXI. In cens. do uosl i tu ci uob iculis. Rriseian. VI p. 694 P. (p. 226 Hertz) 'Quaniuis uoluslissiini solcanl omniuni in ius lerminanlium genetiuum et io i daliuum cliani in i genetiuum et in o datiuum . . proferre. M. Calo in censura de uestilu et ucbiculis (uoiculis Bamb. Carolir.): nain' o. q. s. id. p. 717 P. (p. 266 Hertz) 'Alius quoque tana buius alius . . quam alii genetiuus inuenitui apud uetercs . . M. Calo in censura de uestitu et ucbiculis (uecbiculis Sang. Lugd. Carol. uehi ***** Halb.): nani' e. <]. s. id. XIII p. 960 P. (p. 8 Hertz) '-Nee non ge- netiuus (alius hoc.) . . in i (juoijuc iiiuenitur. Marcus Calo de ucslilu et uebiculis (M. Caclius libri, in lieg. corr. m. sec; et de uebiculis lieg.): nani' e. q/s. 1 uereor ne in integri nersus lucutici Catoniana nerba intercide- rmi. 3 die proxumo Nonii Guelferb. et deteriores Leid. , proximo Vossianus teste Hullemanno. 4 paecunia Bern. puplicae Sang. Carolir. profili serìpsi, profuit libri: cf. Haasius ad Reisigii schol. 1 gramm. p. 4'01. 6 auruspicem nel hauruspicem Leid. deter. Augu- ratore Guelferb. 7 per iniuriam Sang. Lugd. p. 694, Bern. p. 717, per friniurium Reg. p. 694, periurium Sang. Carol. p. 7 17 .Bamb. m. pr. Halb. Sang. p. 960, peiurium Lugd. ib. si ai Lugd. Carolir. p. 694. 717 , Sang. et super scr. et Bern. p, 694. ab Bamb. p. 694, manti pr. Bamb. Reg. {in ob corr) p. 717, Reg. Bern. p. 960. quos et prius Lugd. p. 7 17. RELIQVIAE 51 habui bonos detur, ubi dalus est, timi uti eos mutem atipie alti modi sim. XXII. VTI BASILICA AEDIFICETVR. Antequam is uilicare coepit. XXIII. AD LUIS CENSORIAS. 1. Scio fortunas secundas neglegen tiara, prendere solere; 5quod uti prohibitum irem, quod in me esset, meo labori non parsi. 2. Periculalus sum. XXIIII. DE LVSTRI SVI FELICITATE. Eumenius gratiarum ad. Comi. 13. panegyr. nel. I p. 460 •iaeger. 'Praeelara fertur Calonis oratio de lustri sui felicitate. io iam tura enim in illa uetere re publica ad censornm laudem pertinebat, si lustrimi felix condidissent, si borrea messis imples- set, si uindemia redundasset, si oliueta larga flnxissent '. ORATIONVM CENSORIARYM RELIQVIAE INCERTAE SEDIS. 1. PHìiius rial. hisl. XXXIIII 6 'Extant Catonis in cen- sura uociferationes, mulieribus Romanis in prouinciis statuas 15 poni'. XXII. Vii basilica a odi ficetur. Priscian. Vili p. 828 P. (p. 433 Hertz) 'A nilico eliam uilico nel uilioor diccbant antiqui. Calo in oratiooe quae inscri- bitur liti basìlica aedi ficetur (jil Song. Caroìir. bassilica Carol. aeditìcalur Caro/. Song. Lìigd.) : ani e q u a m ' e. q. s. XXIII. Ad litiscens. 2. 1. Festus p. 242 ' [lViiJculalus-snm Cato aitili ea oralione quaìn scribsit ad (portasse ob) litis ceosoriàs. parsi, non peperei ait Calo in eadem oratione: scio' e. q. s. I datimi Reg. m. 1 p. 604. est om. Amien. ih., sii libri p. 960. .Timi Halb. Beni. m. sec, Dùm Bern m. I }>. 694, inni ex cuna corr. Carol. p. 717. mutiem Amien. p. 7/7, motem Caro/ir. [una intera ante t deleta) Lagd. ih. 3 ante quamuis Sang., bis Reg., attieni Lugd. uilifìcare Caro/ir. caepil Bern. 7 . . . cuìatus Fe- sti codex , periculatus Paulus p. 243. 4* 52 OIÌATIONVM 2. * Gellius HIT 12 'Siquis agrum su una passus fueral sor- descére eumque indiligenter curabat ac ncque araucrat ncque più gaueraf , siue qnis arborem snam uiìieamque habuerat dere- lictui, non id sine poena fiiit, sed erat opus eensoriura censo- resque aerarium faciebant. itera qnis equcs Romanus equums habere gracilenlum aut parum nitidum uisus erat, inpoliliac notabatur. id uerbum significat, quasi tu dicas ineuriae. cuius rei utriusque auctoritat.es sunt et M. Cato id saepcnumero aite- status est'. XXV. NE LEX BAEBIA DEROGARETVR DISSVASIO. 1. Hoc potius agam quod lue rogat. 2. Pecunia m largibo Ubi. XXVI. DE AMBITV. Sed sunt partim qui duarum rerum alterius utrius causa magistratura petunt. XXVII. NE DE LEGE ORCHIA DEROGARETVR [DISJSVASIO. 1. Qui antea . . obsonitauere postea centenis obsonitauere. XXV. Ne lex Baebia derogarclur. 1. Feslus p. 282 M. 'Rogat est con- snlit populnm uel petit ab eo ut id sciseat quod ferat. linde nos quoque . . . Cato in dissuasione ne lex Baebia derogarclur: hoc' e. q. s. 2. Nonius p. 470 'Largi prò largire . . Calo lege Baebia (bebia Guetf.): pecuniari!' e: q. s. XXVf. De ambi tu. Priscian. V p. 668 P. (p. 182 Hertz) 'Vetustissimi ta- men et altera utra . . et alterius utrius solebant proferre . . Cato de ambila: sed ' e. q. s. idem VI p. 693 P. (p. 226 Hertz) 'Inueniiintur tamen et altera utra et al- terimi utrum protulissc tieleres et ex utraque parte declinasse. . . Cato de ambilii: sed' e. q. s. XXVII. Ne de lego Orchia derogarclur. 1. Fcstus p. 201 M. 'Obso- nitauere saepc obsonaneic. Cato in suasione [ne] de lege Orchia derogarclur (ne acid. Meyer, ne legi Orchiae Ant. Augustinus) : qui' e. q. s. 11 largibo tibi scripsi, inlargiuo (mlargiuo Guelf. m. pr., ini. corr. m. sec.) tibi libri, inlargibo nulgo , pecuniam largi do tibi comedi I. Ger. Hullemann : cf. proleg. 11 partium Carolir. corr. m. 2 l. V. d qui partim Sang. ih. , partim quae Lugd. I. VI. uarum JReg. m. sec. ib. 12 magistrum Bamb. I. V. 14 qui antea per se caenitauere, postea centeni obsonitauere coni. Scaliger, denis post antea exciclisse RELIQYIAE 53 2. Festns p. 242 M. 'Percunetatnm patFis familiae nomen ne quis seruum mittcrct lego sanctum fuisse ait Cato in ea qua legem Orchiam suadet'. 3. SchoL Bob. in Cic. prò Sest. 66, 13h p. 310 Or. 'Implét 5 exhortationera bonae sectae ad conseruationem rei publicae per- tinentis. non aliler et M. Caio in legem Onchiam conferens .... et ea quae uirtus, ut summae gloriae sint a nirtute proficisceii- tia, dedeeoris nero praecipui existimentur quae uoluptas sna- deat non sino labe niliornm'. io 4. Macrobius Sai. Ili 11 [Il 13), 3 p. 335 Jan. 'Et haec est lex Orclria, de qua Cato inox oratiònibus suis uociferabatur, qnod plnres quam praescrìpto eins eanebatnr ad eoenam uoca- rentur'. 5. * Idem ib 13 p. 339 'Cato cnim snmpdiarias leges el- io barias appellai '. XXVIII. DE RE HISTRIAE MILITARI. j- Punctatoriolas. XX Villi. DE FVLVI NOBILIORIS CENSVRA. Festus p. 282 M. 'Relricibus eum ait Gato in ea quam scripsit cani edissertanit Filini Nobilioris censuram, significai aquam eo nomine, quae est supra uiam Ardeatinam inter la- •>o pidem secimdiun et tertium, qua inrigantur horti infra uiam Ar- deatinam et Asinariam usque Latinam'. XXVIII. 1) e re Hi stri a e mil. Feslus p. 242 M. 'Punelaloriolas leuis pugnas appellai Calo in ra quam dixit de re Histriae militari'. putauit A. Auguslinus. 3 suadet Ettendtius ephem. Hit. Bai. a. JS34 p. SO, dissuade! codc.v. u. proleg. 6 in legem Orchiam con IV- rens dicium esse prò eo quoti est •legem Orchiam suadens' olim imu- ria defendi quaesl. Cai. p. 57. uidentur excidisse uerba qttaedam uelul conferens [ea quae uoluptas pariat et] ea quae uirtus e. q. s. nc- que cnim audeo ipsa senlenliac uerba Catoni tribuere, ut sii M. Calo in legem Orchiam: confersis [(pine — ] et ea quae e. q. s. 7 gloria codex. 16 puuctariolas Pauìus p. 243; em pugnarìolas? 54 OIUTIONVM XXX. DE TRIBVJNIS MILITVM. 1 . Expedit pauperem plebei um atque proletarium. 2. Loca ardua et cliua depressa. XXXI. IN P. FVRIVM PRO HISPANIS. [DE FRVMENTO.] Utrubi bona utrubi mala gratia capiatur, utrinde iram utrinde factiones tibi pares. XXXII. SVASIO LEG1S VOCOMAE. 1. Principio uobis mulier magnani dotem attulit, timi ma-: gnam peeuniam recipit, quam in uiri potestatem non conmittat. eam peeuniam turo mutuam dat. postea , ubi irata fa età est, ser- uura receptìcium sectari atque flagitare uirum iubet. 2. Agrum quem uir habet tollitur. XXX. De Iribiinis militimi. 1. Nonius p. 67 'Proletari elicti sunt plebei qui nihil rei pulilicac exhibeant sed tantum prolem sufficianf. Cato de tribunis mi- lilurn: ex pedi lo' e. q. s. 2. Nonius p. 105 'Cliuus generis maseulini, ut ple- rumque, neutri apud Memmium . . . Cato de tribunis militimi: loca' e. q. s. XXXf. In P. Fu cium prò Hispan i s de fr umen to: Asconius fals. ad Cic. diuin. 20 p. 1*24 Or. 'Calo hic accnsauit . . P. Fnrium prò iisdern (Lusitanis) propter iniquissimam a esti ma ti on era frumenti. Charis. II p. 198 P. prò (p. 224 Keil) 'Vlrinde Cato prò Hispanis (de hispanis cod. Neap., prò Lusitanis Hispanis Fabricius) de frumento: utrubi' e. q. s. XXXII. Suasio legis Voconiae. 1. Gellius XVII 6, 1 'M. Cato Voco- niam (uocaniam Luyd.) legem suadens uerbis hisce usus est: principio — iu- bet. quaerebatur seruus recepticius quid essel. libri -statini quaesiti allatique sunt Verrii Flacci de obscuris Catonis' e. q. s. id. ib. 6, 8 'ipse etiamCato mulierem de- monslrare locnpletem uolens, mulier, inquit — recipit, hoc est retinet'. Festus p. 282 M. ' Recepticium scruum Cato in suasione legis Voconiae cura ait, significat qui ob uitium redhibitus sit: ubi irata' e. q. s. Nonius p. 54 'Receplitium ser- uum quidam ab ea proprietate dictum uolunt, ut si nequam et nibili sit . . . sed uera haec est eius nominis interpretatio, quem in data dote aut donatione quis exceperit, quod est proprie receperit. Plautus . . Cato: mulier' e. q. s. 2. Seruius ad Verg. Aen. I 573 Vrbem quam statuo uestra est] — 'Quamquam hoc schema de antiquioribus sumptum possimus accipere. ait enim Cato in legem Voco- niam: agrum' e. q. s. 1 expedit coni. Mommsenius , expedilo libri, atque proletarium om. Vossian., add. in mg. Guelferb. 3 utrinque iram cod. Neap., utrinde iram ed. pr. 4 factionem excerpta Cauchiana ap. Keil. add. p. 610. 5 et magnani dotem dat et Gellius l. s. s. 8, Nonius. adtulit Magi. 6 recepit Lugd. Pel., retinet Nonius. conmittat Reg., com- mittit reliqui. 7 nisi irata Lugd., ù rapta Reg. 8 receptiuu Reg. RELIOVIAE 55 3. Gellius VI (VII) 13 'In M. Catonis oratione qua Voconiam legem suasit quacri solet, quid sii classicus, quid infra piassero'. XXXIII. DE MACEDONIA LIBERAJNDA 1. Idque perpetuius atque flrmius repsjtt 2. Sparliatu Hachian. 5 p. 47 Salm. 'Quare (Iladriauus, 5 omnia trans Eupliratem ac Tigrim reliquie exemplo, ut dicebat, Catonis, qui Macedonas liberos pronuntiaiiil ., quia teneri non pot- erant'. XXXIIII. PRO MIODIENSIBVS. XXXV. DE ACHAEIS. dunque Ilannibal terram Italiani lacerare! atque uéxaret? XXXVI. NE QVIS ITERVM CONSVL FIAT. n 1. Dicere possimi, guibus uillae atque aedes aedificatae io atque expolitae maxime opere citro atque ebore atque pauimen- tis Poenicis sient. 2. Impera tor tandem capit, exercituni meliorem industriio- reni facit. XXXIII. De Macedonia liberanda. I. Priscian. Ili p. G00 P. (p. 88 Hertz) 'Vetustissimi lamen comparatiuis edam liiiinseeniodi sunt'est quando usi (ad- ieetitfi qnoe aule us nocalein habenl). Calo: . . idem de Macedonia (macidonia Song. Lugd,. Beni. m. 1): idqne' e. q. s. XXXIIII . P ]• o II li o d i o n s i b ii s : reUquias inseriti originimi l. V . p. 21 s. XXXV. Do Aehaeis. Gellius II 6, 7 'M. Catonis uerba snnt ex oralionc quani de Achaeis scripsit (achei s'7?D#. Reg. Thuan. haclieis Vatic.): cumque — ii ex a rei. uexatam Italiani dixit Calo al» Hannibale, (piando nnlliim ealamilatis . . genus repcriri qneat, «pioti in eo tempore dalia non perpessa sii)'. Maerob. Sai. VI 13 'M. Catonis nerba snnt ex oralione qiiam de Achaeis seripsil: cumque' e. q. s. Seruius ad Verg. Bùcol. 6, 76 'Nani qui fertui" el raptatur. . . nexari proprie dicilnr. Calo in oratione de Aehaeis: cumque' e. q. s. XXXVI. Ne qu i s il crii in e os. l'i al. 1. Feslus |». 242 M. 'Pauìraènla Poeniea maruioro Numidico cofistrata signHircal Cato, cum ail in ea quam Imbuii, ne quis Cos. bis Merci: di cere' e. q. s. 2. Piisrian. Ili p,-60lP. (p. 88 Berte] 'Veln- 2 classici definitio non pertìnet ad or. Catonis. 3 perpetuus Halbersl. et Bern. ni. pr., perpetuiros Lugd. adque firmus reprepsit Reg. (corr. m. «ver.). 8 Amiibal ed. Ihuiic/is. U sicnl scripsi, pocniciistenl Cedex teste Keilio mas. r/ie/i. Vi p. 622, poenicis slent uulgo. 12 meliorem om. Lugd. indir* 56 ORATIONYM XXXVIL DE BELLO KARTIIAGIMENSL 1. Pueri atque mulieres extrudebantur fami causa. 2. Aures nobis -f calliscerunl ad iniurias. 3. *Homiaes defoderant in terram dimidiatos ignemque cir- cumposuerunt, ita interfecerunt. 4. * Solinus polyhisL 27 p. 30 C Sdlfh. 'Vrbem istam (Kaf-5 thaginem), ut Cato in oratibne senatoria automa t, cimi rex Ia- pon rerum in Libya potireLur, Elisa mulier exstruxft domo Plioe- nix et Kartliadam dixit, quoti Pliocnicum ore exprimit ciuitatem nouam'. XXXVIII. CONTRA SER. GALBAM PRO LVSITANIS. ** XXXIX. CONTRA SER. GALBAM AD MILITES. Gellius I 23 'Historia de Papirio Praetextato dieta scripta- io que est a M. Catone in oratione qua usus est ad milites contra G albani cura multa quidem uenustate atque luce atque munditia stissimi tamen comparaliuis etiam huiusccmodi (piior, arduior) sunt est quando usi. M. Calo in oratione ne quis iterum consul li;i(. imperator' e. q. s. XXXVtl. De bello Karth aginiensi. 1. Gellius Villi 14, 10 ' Sic auleiii dies dii a ueteribus declinalum est ut fames fami . . IVI. Cato enim in ea oratione quam de bello Carthaginiensi composuit (Cartagiuensi Reg.Lugd. KartaginénsìPe- tau. Rott. Kartaginiensi Sarig.): pueri' e. q. s. 2. Nonius p. 89 ' Cai lise erant prout calluerunt. Cato de belio Carthaginiensi (Carlhaginensi Guelferb., Carlagi- nensi deteriores Leìd.): aures' e. q. s. 3. Gellius III 14, 19 'Varrò. . dimidiatum nisi ipsum quod diuisum est dici band conuenire [existimat] . . . M. Cato de Carthaginiensibus (Carthagineusibus Reg. , om. li littera Rott. Vat.) ita scripsit: hornines' e. q. s. XXXVIII. Contra S e r. G a I b a m prò L u s i t a n i s : reliquias insevili origi- nimi l. VII p. 27. XXXIX. ContraSer. G albani ad milites. Macrob. Sat. 16 'Mos antea senatoribus Romae fuit (p. 57, 4) — prudenliam'. slriorem Reg. Berti. Sang. , induslriorem Bamb. Halb. Lugd. in- dustriorem facit in lacuna Carolir. m. sec. 2 calliscerent Struuius de deci, et conìug. I. Lai. p. 217 , calliscuut Meyerus. iniurias. ha- beat alium quaestum coepiat libri, quae nerba ad u. Plauti Truc. II 1 , 23 a Nonio s. u. coepere citatimi periiner e uidit Iunius. 6 Iapon 'libri optimi' ', tapum nel lapura deteriores: cf. Mouersius rerum Pa- nie . Il 1 p. 362. 10 Catonis et Polybii III 20 de pueris in sena- tum inlroduciis dissensum Beckerus tetigit enchiridiì ani. Rom. II 2 p. 421. RELlOMAi: 57 uerborum. ea Catonis li erba huic prorsus commentario indidissem, si libri copia fuisset iti tcmporis, cum haec dictàui. quod si non uirtutes dignilatesque uerborum, sed rem ipsani scire quaeris, ics ferme ad lume modum est. mos antea senaloribus Romae lìiit, 5 in curiam cimi praelextatis filiis introire. timi, cimi in senalu res maior quaepiam consultata eaque in diem posterum prolata est placuitque, ut eam rem super qua tractauissent, nequis enun- tiaret, priusquam decreta esset, mater Papirii pueri, qui rum parente suo in curia fuerat, percontata est filinni, quidnam in io senati! patres egissent. puer respondit tacendum esse ncque id dici licere, mulier fìt audiendi cupidior; secretum rei et silen- tium pueri animimi eius ad inquirenduin euerberat, quaerit igi- tur compressius uiolentiusque. timi puer matre urgente lepidi atque festiui mendacii consilium capit, actum in scnatu dixit, ìs utrum uideretur utilius exque re publica esse , unusiie ut duas uxores haberet, an ut una apud duos nupta esset. hoc illa ubi audiuit, animus compauescit , domo trepidans egreditur ad cete- ras matronas. peruenit ad sellatimi postridie niatrum familias caterua. lacrimantes atque. obsecrantes orant, una potius ut duo- 2o bus nupta fìeret quani ut uni duae. senatores ingredientes in curiam, quae illa mulierum intemperies et quid sibi postulalo rllaec uellet, mirabantur. puer Papirius in medium curiae pro- gressi^, quid mater audire institisset, quid ipse matri dixisset, rem sicut fuerat denarrat. senatus fidem atque ingenium pueri 25 exosculatur, consultum facit, uti postime pueri cimi patribus in curiam ne introeant praeter ille unus Papirius. atque puero postea cognomentum honoris gratia inditum Praetaextatus ob ta- cendi loquendique in aetate praetextae prudentiam'. [ÓRATIONES QVAHVM TEMPORA INCÈRTA SY.NT.] XL. SI SE M. CAELIVS TRIBVNVS PLEBIS APPELLASSE!. I. Numquam tacet (pieni morbus tenel loquendi, tamquam XL. Si se Caclius trib. pi. appellasse!: Franto ad M. Caesarem III 5 P 75 ed. Rom. 'legi Catonis orationem qua tribuno diem dixit'. u. proleg. GelKus I 15, 8 'Gutnprimis autem M. Calo atrocissimus buiusce aitii (futilis loqua- «i (alisi insectator est. natnque in orali on e quae inscripla esl si se Caclius sic sc- lins Beff.) iriliuiiiiiii plcliis appellasse! (tribuna Hott. l'atte. [Art) Rott. Tteg. n ii in ijii a in, inquii', e. q. s, 58 URATIONVM ueternostìm bibcndi atqne dormiendi. quod si non conenialis, cum conuocari iubet, ita cupidus "oralionis conduca! (|ni aiiscul- tct. itaque anditis, non auscultatis , tamquam pharmacopoìam. nam eius uerba andinntnr, uerum se nerno commiltit [eil, si aeger est. 5 2. Frusto panis conduci potest, nel uli laccai nel idi lo- qnatnr. 3. Tu coloniam me hercides scribere nolim , si trium nirnm sim , spaliatorem atipie fèscenninum. 4. Descendit de cantileno, inde slaticnlos dare, ridrcularia io fundere. 5. Praeterea cantai, ubi collibnil, interdum Graecos nersns agit, iocos dicit, noces demntat, stalicnlos dal. 6. Quid ego cum. ilio dissertem amplins, quem ego deniqvte 2. Ollins I. 9. s. 10 'Idem Cato in eadera ora ti on e eidera M. Caelio tribuno plebi uililafem opproìyrans non loqucndi tantum uerum etiam lacendj: frustò in- qnit' e. q. s. 3. Frsins p. 311 M. ' [Spajtiatorem erratorem Calo in M. Caelium Ad. Caclium cod. , corr. Vrsinus) si se appellauisset-: in' e q. s. 3 — 5. Macrob. Sai. Ili 14, 'M. Cato senatorem (Calo orti, /tanto. Gud. Vatic. Medie. 3 men. sena- torem Med. 1 m. 1. in sen. m. 2) non ignobilcra Caecilium (C.oclium corr. Menr- sius) s |ia i i a l o reni et fese-énnlnum uocal euinquc staticulos dare bis ucrbis ait: d-esGendit — fundere. ci alibi in eundem: praeterea' e. q, s. cf. Io. Saresb. de ring, cur. Vili 12! 0. Patìus Fesli p. 59 s. M. 'Citeria appellabartur effìg-ies qnacdain arguta et loqnax ridicnli gralia, quae in pompa uehi solita sii. Calo in M. Caecilium (Coelium mg. August., cod. Guelf.) quid' e. q. s. Thesatìr. non. latin, ed. Mai ci. auct. Vili p. 11(3 'Ilein a cis haec citeria i- effigies qnacdain ri- dicnli causa in forum aliala, nude idem Calo, ludis, irìquit , prò citeria'. 1 uiuendi libri. conenialis Vai.: cf. Lachmannus in Lncr. p. 130; genia tis Roti., conueuiatis cum ceteris editiones, conueniat nel conueniatur Laurentianus al. deter. 2 ita cupidus orationis conducat (ògducat Rottend.) Reg. Rolt. Vai., tuetur Iac. Grojiouius: cf. M. Hertzii uindic. Geli. {Gnjph. 1S5S) p. 25 sq.; ita est cupidus orationis ut uulgo, prob. I. Frid. Gronouius , qui tamen posse dicit etiam sic legi (ita cupidus orationis est) conducit. 3 armacopolam Roti. Val. , arma eopulam Reg. , farmaco polam Laur. 4 nemo se Laur. ei , quod a libris abest , uulgo post se , ab Hertzio ante si ad- ditur. si]qui Laur. 5 ager est Reg. 8 mercules codex , cf. Lachm. in Lucr. p. 152, mehercules Vrsin. triumuir Ani. Augustinus , iure reprehensus ab 0. Mullero. IO cauterio Medie. I Salisb. satticu- los Bamb. , saticulos Vatic. ridicula Medie. I Salisb. Paris. I. 13 locos Cantabr. Med. I, iocus Vatic. dàtur Vatic. BELIO VI AK 59 credo in pompa u edita tu m iri liulis prò citeria atque cum specta- toribus sermocìnaturum. 7. f Si em percussi, saepe incolumis abii. praetèrea prò sca- pulis atque aerano multimi rei publicae profili. s S. Ecquis ilh modi esse uult? 9. . . a porta Naeuia atque ex . . XLI. IN LÈNTVLVM ÀPVD CENSORES. I . Quod maiores sanctius habuere defendi pupillos quam clientem non fallere. aduersus cognalos prò cliente testatili* , tesli- monium aduersus clientem nemo dicit, patrem primum, postea lopatronum proximum nomen habuere. 7. Feslus p. 234 M. 'Pro scapulis cum dici l Calo, significai prò iniuria uer- berum. nani eomplures leges erant in c'mcs rogatae, qui bus sanciebatur poena uer- beroffl. bis significai prohibuisse (probib. se cod.) multos suos eiuis in ea oralione qnae est conira M. Caelknxr: si' e. q. s. 8. Prìscian VI p. 004 P. (p. 2*28 Hertz) 'Illi prò illius Calo in M. Cacliinn icaecilium nel e io il i u m libri] : ecquis' e. q. s. 9. Feslus p. 169 M. (Paul us p. 168) '[Naeuia si Ina dieta iuxta urbem, quodNaeui cuiusdam fueril] . . neinora Naeuia appettata etiam fuisse Verrim [| ait: qua obprobri loco (loc cod. teste Keilio mus. rhen. VI p. 621) ■ • ■ \\ quod in ea morari adsuessent perditi ae ne quam ho [] mines testis csi M. Cato in ea quam scripsit in M. Caelium si se appèUmiisset . ,".' J] [litteris inclinatis Vrsini suppl. scripsi.) XLI. In Lentulum apud cens. Gellius V 13, 4 "Conueniebat autem facile conslalialque ex moribus populi Romani primum iuxta parentes locum tenere pupil- los debere fidei tutelacque nostrae credi los; sccundum eos proximum locum clien- tes habere, qui sese ilidem in fidem patrociniumque nostrum dediderunt; lum in terlio loco esse bospites; postea esse cognatos adfìuesque. buius moris obsematio- nisque multa sunt testimonia atque documenta in antiquitatibus perscripta, ex 1 uectitatmn iri coni. Scaliger càstig. p. XLIII ', ire Paitìus. 3 si eoa codex , tuetur Mullerus coni. Paulo p. 77 l em prò cum', lios- teni coni. Scaìiger, saepe Mommsenius. praetèrea prò rep. co- dex, prò re pùblica, quod glossema esse adparel, deleui. 4 11. P- co- dex.. profili coni. A. Augustinus, profu.it codex. 5 ecquis Bamb. Halb. Hcidelb. teste Lìnd. Paris. 7497 teste Dubiterò p. 117 , haer quis Bcg., e! quis reliqùi. 6 de porla Naeuia cf. Beckerus ani. Boni. I p. 165 sq. sententta Calonis próbabiliter residui noti palesi. 8 prò cliente — 9 dicit om. Reg. leslamur coni. Gronouius, les- tallir passine dicium iure tuetur Met/erus: cf. Prisc. Vili p. 797 P. (p. 392 Hertz): testari cum — dicit, patrem toni. Mommsenius in annoi, histor. B.Sybelii I (1859) />. .977. io habuere ffertziuS, Ila- bere libri. (30 01UTIONVM XLII. ADVERSVM Tifi. SEMPRONIVM LONGVM. Si pQsset apctio fieri de artibus tnis, quasi supellectilis j- so- let . . XLIII. CONTRA TIBERIVM EXVLEM. Quid si uadimonium capilo obuoluto slitisscs 7 XLIffl. CONTRA- CORNELIVM APVD POPVLVM. Ecquis incultior, reliojosior, desorlior, publicis uegotis re- pulsior? XIV. IN C. PISONEM. Video hac tempestate concurrisse omnos aduersarios. quilms iinmi] lior interim de clienlibus cognatisque, quod prae tnanibus est, ponemus. M. (litio in óratioiae quam dixit apud censores in Lentulum ita seri psit: quod' e. q. s. XLII. A pus liberimi non aeeum censucre adferri. 2. Ibi prò scorto fnit, in cubiculum snbrectitauit e contii- uio, cum partim illorum iam saepe ad eundem modum eraf. 3. Curins Fortunettian. rhet. II p. 81 Caperonn. '(Concisa (narratione) tunc tantum utemur ... ut indignatici] era iudicum io non semel, sed saepius in rebus singulis excitemus; siculi fccit M. Calo de re Floriana'. LVI. De innocentia suo? u. proleg. Isidor. orig. XX 3, 8 'Hónorarium ni num quod regibus et poienlibus honoris gràlia deferlur. Ca4o de innocentia sua: cura' e. <[. s. LVII. De re Floria. 1. Oel lius IX 12, 7 'Ne quis autem do suspitioso . . . in eam parlcm quae minus usi tata est (prò suspecto) exemplum requiral, de suspi- 1ioso apud M. Catonem de re Floria ila scriptum est: sed' e. q. s. Nonius p. 108 'Susprciosum qui in suspicione sii. Calo de re Floriana: sed' e. q. s. 2. Gel- lius X 13, 2 'Cura partim hominum dici polesl, id est cum quibusdam liominibiis et quasi cum quadam parte hominum. M. Calo in oralione de re Floria (de mi- lione de floria Voss.) ila scrihsit: ibi ' e. q. s. 1 quamplures libri (?), complures Areualus edidil, quod uoc. iibique resliluendum esse prò ilio suasit F. Gronouius ad Geli. I 7 , cf. inler- pretes Sali. Cai. 19, 2. et ad Guelferbyt. primus. 2 accipere priualus Zittau. ne priuatus Paris., nec celeri (?): cf. Maduigius ad Cic. de fin. p. SlOsqq., priualus ' sensu carere' uisum est II. Meycro. 4 Sed qui Nonii Voss., sed si qui reliqui Notiti. torpore Nonii libri praeler Periz. 64, H arici m. sec. 5 leno nilo cauisset Gellii Lugd. famosus libri Nonii, famulosus Geli. 6 liberala Nonii libri. aeeum Bern. Lugd. Gellii, ecum Nonii Voss., Harl. m. p>-., eq.uum Harl. corr. Guelf. , aequum celeri. censueri Harlei. Nonii. aci'erri Nonii libri. 7 surrectita uite conu. Lugd., subrectita uite 9u. Reg. Bern. (uita Bern.), surrectauit Pelati., subreetitròit Magliab., surrectitauit & conuiuio Voss., subreplitauit editiones nei., quod pia- cuil Mommsenio. 8 cu pli.m Bern. , conparte Voss. KELIOVIAL (;r> LV1II. DE RE A. ATILI. (?) . sse tiraidus ne il)i caussam sonticam. LVIIII. DE BONIS PVLCRAE (?). Fronlo ad M. Caesarem IJJT 5 p. 75 ed. Rum. 'Legi Qa- lonis orationem de bc-nis Pulcràe'. LX. DE HABITO (?•). Sanguen demittatur. LXi: DE FVNDO OLEARIO. Pulchralibus atquc eupidiis. LXII. DE AGNA MVSTA PASCENDA. 1 . Citer ager alligatus ad sacra erit. LVIII. D e y e A. A lili. Feslus p. 3-14 M. '{Soutica] causa dici tur a inoriti) |, [siìiì lieo , propter quèm quod est gjereudum a'gere j| [desislimus. M. Porciujs Caio de re A. Atili [] (suppleuìt Vrsinus : . . s lato cuci, de regis Aliali uecligalilnis Sca- lif/er. sed dubitavi potest, man Cato?iis sint nerba; certe Porcins nomen a Festa alienum est.) LX. De Habito. Charis. [ p. 70 P. (p. 9Q.&ejÌ-) '.Sànguis ma sculi no genere, el I'ìk il liiinc sanguineni. sed Calo de Habito {sic exc. Cauch. add. p. 00$, de ha- lli lu cod. Neap.: u. proleg.) ail sanguen' e. q. s. LXI. D.' firn do oleario. Feslus p. 242 M. 'Pulchralibus a. e. idem i Culli in ea quae est de fundo oleario'. Paul. p. 243 'Pulchralibus prò pulcliris'. LXII. De agna uiusla pascenda: Priscian. VI p. 711 P. |>. 257 Hertz) 'Calo Censorius de agna musta pascenda : musta agna pio nona dixit". ci'. Nonius p. 136 u. mustùm. ì. Priscian. Ili p. 599 P. (p. 85 Hertz) 'Cilra. citerior. ue- luslissimi (amen citer projtulisse inueniuntnr. Cato de agna pascenda: eiter' e. q. s. idem XIIIl p. 989 P. (p. 40 Hertz) l A città, (derinatar) citer . . leste Ca- pro. Calo de agna pascenda: citer' e. q. s. Thesaiìr. non. latin, ed. Mail ci. a. Vili p. 116 'Dicimus etiaiu citer cilra cilriun . . prò Ime ninnine quod est citta, ni Calo: citer, inquil' e. q. S. 1 quid dicam eausae exlitijsse, timidus ne [sis. ;ui impedimento l]ilii e. s. [fluisse] supplemento, sunt Vrsitii. 4 Pulchrae codex m. pr., Dulciae m. sec. u. proleg. 5 sangue càd. Neap., sanguen ed. princ. 6 eupidiis coni. Vrsinus, tuetur Méllerus sUppl. ànn. p. 395; cu- pidus codca', cupedirs iktèerius: cf. Lachmannus 'dì Lìicr. p. 278. 7 ager] agnus thes. hit. allegaius Halberst. et Beidetb. bis, Reg. I. III. in Heidelb. I. Ili glossanti dcpuiaiiis. /. Al HI depu tatua lege firmalus aclscriptum est. CATONI S QVAE EXSTANT ETC. 5 66 0P.AT10NVM 2. * [pasc]alis ouis ueturt 3. *,'..." * quis homo pulchrius purgai [aut magnifici!»]. LXIII. DE REGE ATTALO ET VECTIfì ALIBVS ASIAE DISSVASIO. C. Licinio practore remiges scribti ciues Romani sul) por- tisculum , sub flagrimi conseribli ncniere passim. LXIIII. VT PLVRA AERA EQVESTRIA FIERENT SVASIO IN SENATV. 1. Nunc ergo arbitror oportere restituì, qufii minus duobus milibus ducentis sit aerum equcstrium. 2. De aeribus equestribus, de duobus milibus ac ducentis. . . 2. Feslus p. 242 ['Pascuales oucs paseales insjcienler Calo dixit in ea j] [quam scripsit de niusla agna: coni Meyerus] Paul. p. 243 'Pascales oues Calo posuil prò pascuales'. 3. Feslus p. 154 'Magni[fieius prò magnifìcenlius usurp]auit Calo in ca qnani [scripsit de. pascenda niusla a]gna: quis* e. q. s. (suppleme?ìta sunt Vrsini, crimina ma]gna Dacerius , qua coniectura indici orationis spa- tium nimis angustimi relinquitur.) LXIIJ. De rege Atlalo et ucc li g. Asiae. Feslus p. 234 M. Torlisculus est, ut scribi t Aelius Siilo, qui in porlu niodum dal classi, id auletn est malLcus. cuius meininit Calo in dissuasione de rege Alialo ci ucctigalibus Asiae: C. Lici- nio' e. q. s. LXIIII. Vt plura aera eq. fi creili. 1. 2. Priscian. VII p. 750 P. (p. 318 Hertz) 'Aes aeris , : cuius phirales obliqui in raro suntusu, aera, aerum, aeribus. Cato inoratione, qua in senatu suasit ut plura aera equeslria fi cren t ( «equeslria (s?) Carol. LugcL): nunc — equestrium. in eodem: de' e. q. s. 2. Charis. I p. 97 P. (p. 121 Keil) 'Aeribus Lucrelius . . Calo ut plura aera equeslria fìanl (fiat cod. N. fiant ed. pr.): aeribus' e. q. s. Paulus Fesli p. 27 M. 'Aeribus pluraliter 'ab aere id est aerainenlo Cato dixit'. 1 [ali pasc]alis o. u. coni. Muellèrus. 4 magnilìcius uoc. , quod cum reliquis delelum est , quo loco inserehdum sit , dici nonpotest. 5 praetore] Pr. codex. Romanis codex, corr. Vrsinus. 7 ergo orti. Sang. Lugd. Carol.; [orlasse ego. oporter* Bamb. m. pr. institui coni. Lipsius de mil. B. I 5 p. 33. quin scripsit Hertzius, qui Halberst., quo celeri, ne quo minus Lipsius. 8 milibus actum (lucenti Bern. m. sec. corr. aequestrium Beg. Beni. Halb. Sang. 9 de priore l. om. Charis., equestri oribtis Beg. ac ducentis coni. Lindemann. , acc: • cod. Char., actum (auclum Beg.) Priscian. RELfQVIAE 07 3. * Accessit ager questa pritiatim habent Gallicus, Samnilis, Apulus, Brnttins. LXV. DE AED1LIBVS VITIO CREATIS. 1. Nunc ita aiunt in segetibus, in herhis bona frumenta esse. indite ibi ìiimiain spem baberc. saepe andini inler os atqtie ofl'am 5 multa infceriienire posse; uernmnero inter oflam atqne herbain il)i nero longum internallum est. 2. *Neminisqne . . LXVI. AEDILES PLEBIS SACROSANCTOS ESSE. Festvs p. 318 M. ' Sacrosarictum dieitur qnod iureiurando interpositò est institntnm, siqnis id niolasset, nt morte poenas io penderei, enins generis sani tribuni plebis aedilesqne einsdem ordinis. qnod adfìrmat M. Cato in ea qnam scripsit aedilis plebis sacrosanctos esse'. LXVII. DE AVGVRIBVS. Wesius p. 241 M. 'Probrum nirginis Vestalis nt capite pu- niretur, uir qui cani incestanisset uerberibus necaretur, lex fìxa 15 in atrio Libertatis cimi mnltis alis legibns incendio consnmpla 3. Piiscian. Vii p. 762 P. (p. 337 Hertz) 'Idem (Cato) in orati od e qua sdasit in senalii Samnitis dixil prò Sainnis: accessit' e. q. s. LXV. De aedi I i I ìImis uitio crealis. 1. Gcllius XIII 18 (17), 1 'Oratiò est M. Calonis Censorii de aedilibus uitio crealis. ex ea nralione nerba haec sunt: nunc — est. . . Àpollinaris . . uetiis esse prouerbium inter os et otram [scripsit] idem significans quod graecus ille TtccQOtuLcódrjg ueisus: nollà ^.isrcc^v nélsi v.vlt- ytog -ucci %slXsos a-HQOv'. Vineentius Bellou. spec. ductr. FI 128 e am senten- tiam M. Vaironi tributi. 2. Feslus p. 162 M. 'Neminis || — — et quis diceret ciun sii [Calo de aedilibus] uitio crealis: neniinisque . . . Enhius' e. q. s. — (de aedilibus silppl. Meyerus) Paulus p. 103 'Neminis gcnitiuo casu Calo usus est cuni dixil: sinil multi corde quos non uiiseiel neminis'. (uersus est Ennii a Festa adlatus.) 1 accesi! Lugd. agger Bamb. Hàlb. galliens Sang. Lagiì. Carolir. 2«apiileiis Beni. Innliiis Éeg., bratius Sang. , bratuus Lugd.,bvu\\ii\isT>s Regmena^ E os Reg. rumenta Lugd. 7 Neminis genitiuo casu usus osi Cai,., cimi diceret : e. q. d. e. s. neminis. idem de magislrnlilnis uitio crealis: neniinisque . . coni. Scaligcr, sed bis ettari Catonetn indio indivia constat. 5* 68 OKATIONVM est, ut ait M. Calo in ea Grattane cjuao de auguribns iiiscribitur. adicit, quoque virgines Vestales sàcerdofcio exauguratfas]. . . ' LXVI1I. DE DOTE. ì: Vir cum diuortiuiu feeit, niulieri iudex prò censore est, imperium quod uidetur liabet; siqiiid peruerse taétreque factum est a muliere, multatili' ; si uiniun bibil, si cum alieno uiro prò--*» bri quid fecit, coudeinnatur. 2. In adulterio uxorem tuam si prebendisses, sine iudieio inpune necares. illa te, si adulterares siue tu adulterarere , di- gito non Suderei eontmgere, ncque ius est. LXVIIII. INE ÌMI'EMVM SII VETERI VBI NOVVS VENEUIT. Siticines et liticines et tubicines. io LXVlll. De dote. 1. 2. Gellius X 23 'Sed.M. Calo non solum exislimatas sed el multatas quoque a indice mulieres rel'ert non minus, si uinum in se quam si pro- brum et adultcriuni admisissenl. uerba Marci Calonis adscripsi ex oratione quae inscribitur de dote, in qua id quoque scriptum est, in adulterio uxores deprehensas ius fuisse maritis necare: uir, inquit' e. q. s. 'de iure autem occidendi ita scriptum est: in' e. q. s. LXVIIII. Ne imperium situelcri. Gellius XX 2 'Siticines scriptum est in oratione M. Calonis quae scribitur ne imperium sid ueleri ubi nouus nenerit. siticines inquit' e. q. s. Noniùs p. 54 'Siticines . . qui apud f'uneratos uel uita functos . . boc est iain silos canere soliti erant . . et Cato id iioeabulum indu- bilanter apposuit'. 2 exauguratas] reliqua uersus pars , cuius initium est rat[as] , de- leta est. ucrsunm qui secuntur duaram reliquiae sunt era . . . jj ex ... 3 nisi qimm diuortium fecit coni. Lipsius uar. lect. I 13. , di- uorciu Lugd. Sang., diuorliam Pel. fecit niulieri ■ index Reginens. Petau. Magi., facit Scioppius. ,p censor eè Voss. 4 imperium — factum est Reg. om. peruersa Rem. tetreque Pei. , ita et req. Lugd. , ita etreque Rem., uel inique addii Sang. 5 mulcititur Reg., multiatur Rem. Lugd., inulta tur reliqui, mal ti ta tur scripsit Hertzius. uino Voss. pr. m. 6 condempnatur Petau. Reg. Rem. , con- deprìat Lugd. 7 phendisscs Voss. Reg. (phendisset Reg. m. pr.), prehendisses Lugd., praeh — Magi, deprehendisses Sang. Thys., re- preh — Rem. 8 si adulìares Reg. sibe Reg. Rem. adulterare Reg. Pei. , adultiare Rem. Lugd. Magi., adulterare uelles Voss. (uel- les m. ali)., adulteriate, i inditela, Reginens.; adulterarere corr. Sal- masius. 10 siticines è. q. s.: cf. Reckeri Gali. Ili p. 279. « REUOVIAK 69 LXX. DE PRAEDA MILITIBVS DIVTDEXDA. 1. Fures priuatorum iurtorum in neruo atque in compedi- bus aetatem aguflt, fures publici in auro atque in purpura. 2. Tu diues Tito. 3. Fraudulenfeer atque auariter. LXXI. VTl PRAEDA EX PVBLICVM UEFEKATVH. Miror atidere atque religioneni non fonerò, slatuas deorum, esempla earam faeierum, signa domi prò supellectile statuere. LXXII. DE SlCWS ET TABVLIS. Honorem emptitaiiere, malefacta benefactts non redempti- tauere. LXX. De praeda mil. din. 1. Gellius XI 18 ' Scd enim M. Cato in oratione quaiii de praeda mililibus diuidenda scripsit uementitfus e! inlnstribns nerbis do in- pnnilalc peculatus alqno licentia coriqueritur. ea nerba . . adscribsimns: fu ics inquil' e. q. s. 2. Nonius p. 475 'File imperatiuo modo Cato o- sitiun esse; u. quac supra adnótaui. 5 adque Reg. m. pr. reli- gione Reg., rclegionem Saug. Carol.; religione non tenerei coni. Herlzius. 6 liaruni duo Paris, cod. teste Diìhnero fragm. or. R. p. 142 ed. Paris., dearum Wallraftanus , eorum coni. Wébcrus Cut. mai. p. 32, sacrarum Dùhnerus. exempla dearum, earum facierum signa susp. ffertzius. supclleetili*(e) Reg., suppellectile ffalberst, Satig. Carol. 7 eniptitauere coni. Vrsinus , temptauere codex. malefacta Vrsinus, 1. efacla codex. 70 ORATIONVM LXXUI. NE SPOLIA F1GEKENTVR MSI DE IIOSTE CAPTA. Sed tum, ubi ii dimissi S'unt, reuertantur resignafis ueeti- galibus. LXIIII. IN LEGEM [M] 1 > 01 ) ILI (?) SVASI! ì. Quoti conphirieiis usti Uenit orniti tempore j- anteueiitmn esse e re publica eredimus. LXXV. LEGIS MAEVIAE (0 SVASIU. Rex Seleucus arma nostratia facit. LXXVI. DE INDIGITIBVS. (?) Siuimt • ut bona rapiant aut sequestro dent. LXXIII. Ne spolia figerentur e. q, s. Sernius ad Verg. Aen. UH 244 Lu- mina morie resignat] 'Alii Iradimt resignare uetuste ita dicium, -ut nos adsignare di- cimus prò damno. ut est apud Càtonem in L. Furium . . . et idem in oratione ne spolia fìgerenliir nisi de hoste capta : sed' e. q. s. Festus p. 281 M. 'Resignare antiqui prò rescribere ponebant ut adhuc subsignare dicimus pi - o subscribere. Calo de spoliis, ne figerentur nisi quae de |] bo . . {reliqua deleta simt.) LXXIIII. Inlegem Popili. Nonius p. 87 'Conpluriens frequenter. Cato •pu suasione (suasionem libri) in legem populi (poli Gueìferb., M. Popili coni. Momm- senius, Pelillii Boihuisius) : quod' e. q. s. LXXV. Legis Maeuiae suasio. Priscian. XII p. 943 P. (p. 587 Hertz) 'Neulrum quoque eorum (uerb. in as) in e finitur, nostrale, uestrate . . M. Cato in legis Maeuiae (Meuiae Beni. m. sec. ineae uiae Sang. Luffd. Carolir. Maeniae coni. A. Popma) suasione: rex' e. q. s. LXXVI. De indigitibus. Feslus p. 339 M. ' [Scquester] is dieiturqui inler aliquos — — inter eos conuenerit — — quid ut ci reddat qui id stiteril. Cato in ea orazione quam habiùt] de indigitibus: sin uni' e. q. s. {Vrsini suppl. incerta non inserui. de 'sequestro ' sermonem esse coni. Geli. XX 14 uidit Ant. Augustinus.) i In Fé s ti codice praeter litteras reu . . . initio uersus positas omnia deleta sunt. reuertaiitur Seruii libri, an reuertentur? 4 esse rem'publicam reddinms (reddidimus Ilari, m. pr.) libri, em. H. Keilius. 6 supplemento Vrsini incerta sunt. 8 seques prodent codex, correxit Vrsiuus. RELIOVIAE 71 LXXVU. IN f SERGIA. Accipite, si imltis, hoe onus iti uestros collos. LXXVIII. DE ABROGANDO LEGIBVS. (?) Bouile. LXXV1IU. CONtIÒ. Apirensium bellini! fecimus tris missi ad- [uersus quos ccnsoreni habni- i stis neque] npli pectore adsecutus. LXXX. DISSVASK) LEGIS . . . Et praeterea rogas ea si popuhis condempnaue- [rit uti] siremps [lex s]iet quasi aduersus le[gem]. INGERTARVM ORATIOJNVM RELIQVIAE. 1. Gedo, si uos in co loro essetis, quid alimi fecissctis? LXXVII. In -f- S crei a. Nonius p. 200 'Collus masculino . . ("alo in Sorda (in Sei - . Galbam coni. Wassius): acci pile' e. q. s. LXXVIII. De abrog. legibus. Cbaris. I p. 81 P. (p. 104 Keil) 'Boriile no- tai ilici Varrò ad Cic. Vili et ipse semper bnliilo dixil. sed Calo do abrogai] dis lc- gibris bouile dixil '. LXXYIIII. Contio. Schol. Voron. ad Verg. Aon. II G70 (p. 80 KeiP Nnn- quam omnes hodie] 'Sic in bucolicis : numqiiain bodio cflìigies. IMautus . . . Ti- tinins . . . Calo in coniiono: A pi r on si n in' (in contione Apirensium H. Keilius) e. q. s. p LXXX. Dissuasio legis. . . Fostus p. 344 M. : [Siremps] ponilur prò eadem noi proinde [([nasi similis res ipsa] Cato in dissuadendo \e[gem quae posteci ré\- licla osi: et e. q. s. {suppìeui ex Paulo p. 345, Vrsinl suppl. , quae miài non probantur , inclìnatis Utteris seripsi.) Inc. orai. 1. 2. Qninliliaii. insi. or. IX 2, 21 ' Coniinunicalio est" 1 . onm ani ipsos ailnorsarios oonsnliniiis .. ani cimi iudicibus quasi deliberamus . . ni Calo: cedo 1 uulliis Vossicui. collus Vossian. 2 bouile ed. pr., Limile cod. Neap. 3 Apirensium] Epircusium coni. Maìus: sed 'Anuqto- xav est in nummis apud Eckhelium d. n. Il p. 160 s. quae uncis inclusi A. Medi fide nituniur nec leda sunt ab II. A'eilio. 6 Scali- ger caslig. p. CLXXIX ita scripsit . . . rogas aduorsus ea si populus eondeniiiauerit, utei siremps lex siel quasi aduorsus leges fecisset; Huschkius mas. rhen. nou. Vili p. 4(>2 rogas ut uoxii iu multa ea e. q. s. cf. Ritsclicl. ih. p. 200. 9 cedo ani. lìa/ì/u'an. l'arerei is Rufinian. 72 OKAT10NVM 2. Communem rem agi pittatole et uos buie rei praepositos esse. 3. Plinius rial, hist. Vili 51, 2 io 'fam Catoni» censori* orationes aprùnum exprobrant callum'. 4. Cicero de off. Ili 20, 104 . 'Fidem . . in Capitolò ni- 5 einam louis optimi maxiini, ut in Catónis òratione est, maiores nostri esse uoluerunt'. 5. Ouinlil. inni. or. Ili 6', 01 ' Nód~ov qui non sit lcgi- timus, Graeci uocant, latinum rei nomen , ut Calo quoque in oratiorie quadam tèstahis est, udii habemus, ideoque utiinur pe- io regrino''. 6. Quindi, insl. or. V II, 30 'Si causam ueneficii dicat adultera, non M. Catonis iudicio damnata uideatur, qui nullam adulterai» non eandem esse ueneficara dixit'. 7. Inpudentiam praemiosam. 15 8. Munifieior. 9? Pelliculatio. 10. *Gellius XIII 24 (23) 'M. Cato consularis et censorius, publicis iarn priuàtisque opulenlis rebus uillas suas inexcultàs et rudes ne teetorio quidem praelitas fuisse dicit ad annum usque 20 aetatis suae sepluagensimiun. atque ibi postea bis uerbis utttur': Neque, inquit, mihi aedifieatio neque nasuti] neque uesti- mentum ullum est manupretiosum, neque pretiosus seruus, ne- — fecisselis. ci alibi: e o m ni u n e m — esse'. Iulius Rulinian. de li gì ir. 11 p. 204 Puhnk. ' Anacoenosis coimnuriicalio est, curii . . . ani cura iudi&ibus delibe- ramus . . Calo: si — fecissetis. et alibi : coni munem' e. q. s. 4. Cae- cilius Balbus de nugis phil. p. 13 Wòlffl. 'Cato senex ait maximum inaioribus nos- Iris telimi fuisse (idem, ex qua plures pace susceplae quam bello genie* fiierurit'. cf. mus. rhen. XII1I p. 280. 6. Aucl. ad Herenn. Ufi 16, 23 'Maiores nostri . . quam inpudicam iudicarant eam ueneficii quoque damnatam existimabant'. 7. Festus p. 242 M. (Paul. p. 243) ['Praemiosam prò pecuniosa Cato] in oratione quam scrifbsit] — — i. p. ' Catoni* nomen ut inter glossas Catonianas neces- sario restituendomi est. 8. Paulus Fesli p. 155 M. 'Munifieior idenlidern Cato dixit'. Feslus p. 154 '-^.Magnifici or quoque — a munifice — [Cato] in ea quam scripsit -f i() i'in uel ut?) — munifieior — '. 9. Feslus p. 242 M. (Paul. p. 243 ' Pelliculatio [nera Calo a pellicienjdo . . dixit tra ea òraiiorije quam 'Scribs.it de — '. 1 agi et rei om. Rufinian. 22 aedifìcalione- que Reg. Voss. (quae Voss.) 23 prciosum prciosus [om. neque) Lugd. Reg. uEUQVIAE 73 que ancilla. siquid est, inquit, quod utar, utor; si non est, egeo. simm cinque per me liti atque fruì licet. ' 'Tum deinde addit': Vitio uertunt quia multa egeo; at ego illis quia uequeunt 5 egerè. I 1 * Tu, inquam, si uerum supprimis, falsarius agnosceris; si falsa confingis, mendax esse uideris. 12. *Te, C. Caccili, diem prodidissè militibus legionis IH, cum prodifionem non haberent. io 13. *Vecticulariam uitara uiuere, repente largite'r habere, repente nitrii. 14. ^ Vita deum immortalium! 15. *Taetre aetatcm exigit. 16. *Culignam in le no Graeco ponit, ut bene oleat. io J7. *Coepiam seditiosa nerba loqui. 11. Isidorus de ditì'er. iierb. 220 noi. V p. 29 Arenai. ' Falsi tas ci mei ubici uni dif- lenint . . . nude et Calo: tu' e. q. s. 12. Festus p. 242 M. 'Prodidissè . . leni- |mis loDgius ferisse, ut Cato: te' e. q. s. 13. Pàulus Festi p. 378 M. 'Vecti- cularia aita dicitnr eorum, qui lìectibusparietes alienos perfqdiUnt furandi gralia. Cato: uecticularia m' e. q. s. 14. Charisius li p. 213 P. (p. 240 Kellì 'uita d. i. Cato senex, ubi Stalilins Maxinius , e yicpcóvrjatg inquit UQ%a'C%ri , c6$ co TtÓTtOi . Gloss. Labb. p. 195 'Aita d. i. co itóitoi. izcpcóvrjGtg oro^ofr/.??, cóg Kctxcov.' 15. Charisius II p. 169 P. (p. 221 Reil) 'Taetre Calo senex: taetre' e. q. s. 16. Pmilus Festi p. 51 M. 'Culigna uas potòrium. Cato culignam inquit' e. q. s. Thes. non. lai. ed. Mai. ci. a. Vili p. 133 'Cato: e oli guani' e. q. s. 17. Paulus Pesti p. 59 M. 'Cóepiaua fulurum tempiis qnod est coépi. Cato: eoe pia in' e. q. s. Thesaur. nou. lat. ed. Mai. ci. a. 'Vili p. 125 'Coepio, is . . i- incipere, linde Calo: coepiam' e. q. s. I ancilla quid (om. si) Voss. siquide Sang. Pelati. qnod utar Voss. egeo, siiiini coni. Stephanus, ego suiti (sfi Re gin. Sang. li- bri. 5 agere Lugd. 6 tu tu Barthius adii. XXXIX 14 , tu cod. Ras//, (cslc Orellio apud Meyerum p. 150, editiònes. supprimis Paris, leste Duebnero, ediliones comprimis Barthius. 7 iudica- beris uar. lectio ed. Paris. s C. Caecilii codex teste Keilio m. rhen. Vip. 622; M. Coeli comedi Meyerus. prodisse codex, correxit Vrsinus. 9 haberes Scaliger coni. 14 pouit libri, pouito Linde mannus cum uulg. ef. Klotzius Tàhnii ann. suppl. X p. 31, 15 se- mesa llies. lai. , idque 'in ueleri quodam schedio' se reperisse testa- tur Scaliger caslig. p. XL V. 74 ORATIONVM 18. * Coutil melias mihi dixisti compluriens. 19^ *Iure, lege, libertate, re publica communi ter Étti opor- tet; gloria atque honore, quomodo sibi quisque struxit. 18. Paul us Festi p. 59 M. 'Compluriens a compluribus significai saepe. Cato: con tura olia s* e. q. s. .19. Festus p. 3J3 M. 'Struere antiqui dicebanl prò adicerc, aligere, nude induslrios quoque. M. Cato: iure' e. q. s. 2 rep. codex. LIBRORVM AD FILIVM ET CETERORVM RELIQVIAE LIBRI AD MARCVM FILIVM. [DE MEDICI N A ?] 1. Dicam de istis Graeeis suo loco, Marce fili, quid Athenis exquisitum babeam , et quod bonum sit illorum litteras inspicere, uou perdiscere. uiucam uequissimum et indocile esse genus il- lorum. et hoc puta uatem dixisse, quandoque ista gens suas 5 litteras" dabit, omnia conrnmpet, tura etiara magis, si raedicos suos bue mittet. iurarunt inter se barbaros necare omnis medi- cina, sed hoc ipsum mercede facient, ut fldes iis sit et facile disperdanl. nos quoque dictitant barbaros et spurcius nos quara alios Opicon appellatione foedant. interdixi libi de medicis. Libri ad-M. filili in. 1. Plin. Nat. hist. XXIX 7, 14sq 'Cassius Hemina . . aactor est, primuui e medicis uenis.se Romam Arcliagalbum . . inox . . trausisse . . in laedinin arlem omnesque medicos, quod e buissime intelligi potest ex M. Calone. cniiis auc tori tati Iriumpliiis atqne censura minimum eonfernnt, tanto plus in ipso est. quamobrein nerba eius ipsa ponemus dicam' e. quam Cato in libro suo appellai uires causae'. DE RE M I L ITARI L I B E II. 1. Scio ego quae scripta sunt si palam proferantur, mullos fore qui uitilitigent, sed ii potissimum qui uerae laudis expertes sunt. eorum ego orationes siui praeterlluere. 2. Vt populus sua opera potius ob rem bene gestam coro- io natii s supplicalum eat, quam re male gesta coronatus ueneat. 14. Seneca conjrou. I praef. 9 p. 40 Burs. 'Érratós optimi iuuenes nisi Ulani uocem non M. Calonis 'sed oraculi eredilis . . ìlio ergo uir quid aitV orator' e. q. s. Quinlil. insl. or. XII 1 , 1 'Sii ergo nrobis orator quem consiiiuinuis is < 1 1 1 i a M. Catone fìnitur: uir' e. q. s. Forlunatian. art. ili. I p. 53 Caper. 'Quid esi o.V uir' e. q. s. Isidorus Orig. II 3, 1 'Orator esl igilur uir' e. q. s. id. ail rhet. p. 387 Capcronn. 'Orato)-' e. q. s. Seruius ad Verg. Aen. I 151 'orator eniin ila definitili', uir e. q. s. Schol. Leid. ad Cic. de inueiit. apud Suriiigarum hisl. schol. Lat. I p. 223 'orator nero est uir' e. q. s. 15. Iiilius Victor art. rhet. p. 197 Or. 'Scire autem est rem de qua dicluriis sis un in osa ni ante pniiosecn'. in hanc rem constai eliam Catonis praeceplum paene dininiiiii qui ait: rem' e. àvalóyoov linguae lalinae' cen- 6* 84 EPISTVLAE 2 mansues ad . . . 3. Plutarcìi. Cat. mai. 20, ' Rateavo g avxov (fiottai xig èniGrolri itoòg xòv vlòv V7t£Qqpvc5g iitaivovvxog xr\v iitoì xò fycpog (ptlon^iLav avxov xal OTiovdiqv'. 4? Cicero de offw. I 11, 10 '31. quidem Catonis senis osi.-, epistula ad Marcum filium, in qua scribit se audisse eum mis- siim factum esse a consule , cum in Macedonia belio Persico mi- les esset. nionet igitur, ut caueat, ne proelium ineaf. negat enim ius esse qui miles non sit cum hoste pugnare'. A D f M A G N V M. 5;. * \ Interempto praestari. io DVBIAE AVCTORITATIS LIBRI COMMENTARI! IVRIS CIVILIS. Mundo nomen impositum est ab eo mini do qui supra nos 2. Feslus p. 154 M. (Paul. p. 152) '[Mansues pio mansuetus dixitj Cato in epistola . . .' (uersus integer deletus usque ad u. mansues ad | ; ad filium addidit Vrsinus). 4. Plularchus qu. Rom. 39 i Aia xi xoig [ir] Gxgaxsvojxévoig (lèv, iv 6XQCCT07iÉ8(ù d' allcog ccva6zQScpO[i£voig , ovk s^tìv avdga fialsiv TtoXè- [ilov ovós xgÓGai; kcù xovxo Kdxav ò nQEGfivxiqg sv 87tiGxoifj rivi dsdrj- Xcoxs y q ce epeov 7t gag xòv vtòv kcÙ yislbvcùv , si na.Q£&£Ìr} xrjg crgaxsiag tt7ionl7]Q(ùGug xòv xqÓvov vnoGXQBcpEiv rj TtQOGfiévovxa lafisìv nagà xov GXQecxrjyov xò è'£,sìvai xgcòoai kcù uvsXeìv itoXk\iiov\ 5. Diomedes I p. 362 P. (p. 366 Keil) 'Praesto praeslili ... in dandi signifìcalione praebeo po- tius dicebant, nisi quodSalluslius . . et Calo ad Magnimi {sic Parisini duo, ad mag- nani Monac, forlasse ad M. filium: ad epistulas haec pertinere suspicatus est Bolhuis. diatr. p. 169): interempto p. rursum Seneca' e. q. s. C o m in e n t a r i i i u r. ci u. fortasse M. Catoni M. fido tribuendi : cf. pro- leg. Feslus p. 157 M. 'Mundus . . ter in anno patere solet . . qui quid ita dica- tur sic refert Cato in commentariis iuris ciuilis: mundo' e. q. s. uit Scaliger. 5 praecedunt in libris ms. et Io. Sarisber. poUcr. VI 7 haec 'Popillius (Pompilius Erfurt. cum plerisque) imperator tenebat prouinciam, in cuius exerci tu Catonis filius tiro rnilitabat. cum antem Popillio uideretur unam dimiltere legionem, Catonis quoque filium qui in eadem legione militabat dimisit. seri cum amore pugnandi in exer- citu remansisset, Cato ad Popillium scripsit, ut, si eum pateretur in exercitu remanere, secundo eum obliget sacramento, quia priore amisso iure cum hostibus pugnare non poterat. adeo summa erat obseruatio in bello mouendo. M. quidem e. q. s. sed Catonis ad Popillium epislulam interpolatori Ciceronis deberi uidit Mommsenius: u. proleg. 10 inte- renito Paris. B , interemptum coni. Keilius. praestaris. sursum Se- neca Monac. INCERT. LIBR. 85 est: forma enim eius est, ut ex bis qui intrauere coguoscere potui, adsimilis illi. INCERTORVM L1RRORYM RELIQVIAE. 1. In bis duobus bellis atte ras stipendio agriipie parie mul- tati, alteras oppiiluni ui captimi, alteras primo pedata et se- 5 cundo. 2. Qùod iter longius arduiusque erat a curia. 3. Qui tahtisper nulli rei sies, dum nibil agas. 4. Caduceatori nemo homo nocet. 5. Veternosus quam plurimum bibit, tana maxime sitit. io 6. Praeda quae capta est uiritim diuisa. 7. Et in Italia atras capras lacte album habere. 8. j- Suapte natio sua separata seorsum. 9. Speca prosita, quo aqua de uia abiret. Inc. libi*, rei. 1. Cliarisius II p. 191 P. (p. 215 Reil) 'Primo pedalu Calo senex: in' e. q. s. cf. Paul, p, 27 M. "Alteras ponebant prò eo quoti est aduer- bium alias'. 2. Priscian. Ili p. 600 P. (p. 87 Hertz) 'Vetustissimi tamen com- paratiuis ctiam hniuscemodi piior afdaior) soni est quando usi. Calo dixit: quod' e. q. s. 3. Priscian. VI p. 694 P. p. 227 Hertz) 'Idem ^Cato) nulli prò nullius: qui' e. q. s. id. p. 717 P. (p. 206 Hertz) 'Calo . . idem (idem in II edi- tiunes : qui — agas. nulli prò nullius'. Columdla de r. r. XI 1, 26 'Nani illud uerum est M. Catonis oraculum: ni Ir il agendo homines male agere di- s e ii ut'. 4. Paiilus Fesli p. 47 M. ' Caduceatores legali paeem petentes. Calu: caduceatori inqtiit * e. q. s. 5. Paul. p. 369 M. 'Veternosus dicitur qui grani premitur sonino. Calo neternosum hydropicum intelligi uoluit, cnm ait: veter- nosus' e. q. s. 6. Paul. p. 378 ' Viritim dicitur dari quèd datar per singulos uiros. Cato: praeda' e. q. s. 7. Charis. I p. 79 P. (p. 102 Keil) 'Lacle (no- minai, casa) sine uitìo dieemas, nani et Cato sic dixit: et" e. q. s. 8. Charis. II p. 195 P. (p. 219 Keil 'Seorsum Cato senex: suapte' e. q. s. 9. Priscian. 1 ut acid. Vrsinus. 2 potui Scaliger, potuti cod. illi Scali- ger , Ulne coclex , fortasse ilici. 3 in is cod. Neap. agri parte mul- tali] cf. Scluveglcrus h. B. II p. -404. 4 pedate Putschius cf. orig. i i" 27. 6 inler Paris. longius Sang., longuius Lugd. Candir. a om. Paris. Carol. 7 lantis prò Bamb.p. 7/7. uullac [corr. ex nulli?) Carolir.p. 717. sies libri j>. 7/7. sslp. 004. 12 suapte] qua arte Putschius, cf. Laclimanuus ad Lucrct. p. 391. 13 prosita Hauptius coni. Paulo p. 220 M.' prosita proposita\ ppesìti Haìbcrst. m. /, ppsrta in. 2, propositi Caroliru/t. . prò sili rcliqui. detlia Bdj. Bcm. Balb. Sang. Amien. habiret Berti. 86 1NCERT0RVM L1B. 10. Malitiose istorimi iuratorum ucrto ut . . . quoti 1 1 . Qua mollissimum est adoriuutur. 12. Sub tela uolantia. 13. Seruius ad Verg. Aen. Ili 314 Raris turbatus noci- 5 bus bisco] . . 'Calo ait, uerba tertiato et quartato quempiani dicere prae metu'. 14. PUnius nat. hisi. XIII1 13, 90 'Gato (scripsit) ideo propinquos feminis osculimi dare, ut scirent, an temetum olerent'. 15. Cicero de rep. I 11 'Quam est bic fortunatus putandusio . . qui, ut Africanum auum meuin scribit Cato solitum esse di- cere, possit idem de se praedicare, ìmmquam se plus agere, quam nihil cum ageret, numquam minus solum esse, quam cum solus esset'. 16. Cic. de dhiin. I 15, 28 'Itaque multa auguria, multa 15 auspicia, quod Cato ille sapiens queritur, neglegentia collcgii amissa piane et deserta sunt'. 17. M. Aurei ius Caesar ep. II 1 p. 41 ed. Barn. 'Caci uni modestius . . . uespera et concubia nocte, dum se intempesla nox, ut ait M. Porcius, praecipitat, codem modo perseuerat'. 20 18. Malum deligatum, parastatae iunctae. VI p. 713 P. (p. 260 Hertz) 'Dicebant tamen el hoc specum el haec speca. Cato: speca' e. q. s. 10. Charisius II p. 184 P. (p. 206Keil) 'Malitiose Cato senex: malitiose' e. q. s. 11. Seruius ad Verg. Aeri. IIII 293 Quae umilissima fendi tempora] 'Cato: qua' e. q. s. 12. Seruius ad Verg. Aen. Vili 694 Telisque uolatile] 'Cato: sub' e. q. s. 15. Cicero de off. Ili 1 , 1 'Publium Scipionem, Marce fili, eum qui primus Africanus appellatus est, elicere solitum scripsit Cato, qui fuit l'ere eius aequalis, numquam se mirms oliosum esse, quam cum otiosus, nec minus solum, quam cum solus esset'. Plutarchus apophth. reg. et imp. p. 196 B' Ev.i- Tttcov dì ò ttQSofivTEQog zr\v arco xcòv otoazsicov v.cà xi\q nolixsius a%olriv iv yQcc[i[icc6i diatQL^rjv 7roiOv^Evog èlsysv, ònóxs 6%old'Qoi, nlsCovu 7ZQCCxrsiv\ 18. Isidorus orig. XIX 2, 12 'Parastatae slipites sunt pares stantes quibus arbor sustinetur. Cato: malum' e. q. s. . 1 iuratorque eo uerto ut maximus exc. Cauch. apud Keil. p. 610, iura. iuratorque eo nerbo ut maximus 'ex Dousae codice' Bondamus uar. lect. p. 234, uliturque eo uerbo et Maximus, coni. Vulcanius, u. eo Cicero , ut Maximus Bondamus. 3 quam editto Banielis. 4 tela uolantia] ita etiam Fronto ad M. Antonìnum p. Ili Nieb. 6 ter- liata et quartata coni. A. Popma. 17 Verba Cato?us, a quo dum alie- num esse puto, Boeckhius Bitschelius Fleckeisenius carmini de mori- bus inseruerunt. ai u. mas rh. nou. XIV p. 262. RELIQVIAE 87 19. Gellius XVIII 7 ; 3 *Ego grammaticus uilac iam atque moFum disciplinas quaero, uos philosophi mera estis, ut M, Calo ait, mortualia; glosaria namque conlegitis et lexidia, res taetras et inanes et friuolas tamquam mulierum uoces praeficarum'. 5 20. Pauius Festi p. 27 M. 'Audacias pluraliter Cato dixit'. 21. Ibìd. 'Aliorsum et illorsum sicut introrsum dixit Cato'. 22. Idem p. 59 M. ' Cloacale flumen dixit Cato prò cloa- carum omnium eolluuie'. 23. Id. p. S3 'Forma signifìcat modo faciem cuiusque rei io modo calidam . . Cato ait de quodam aedifìcio aestate frigido, hieme formido'. 24. Id. p. SO 'Futare arguere est, linde et confutare, sed Cato hoc prò saepius fuisse posuit'. 25. Id. p. 92 'Ferocit apud Catonein ferociter agit. -j- filiere i5item prò fìgere'. 26. Id. ìb. 'Fruniscor et frunitum dixit Cato'. 27. Id. ib. 'Felices arbores Cato dixit quae fructum ferunt, infelices quae non ferunt'. 28. Id. p. 121 'Latitauerunt Cato posuit prò saepe tule- 2orunt\ 29. Id. p. 152 'Mihipte Cato prò mihi ipsi posuit'. 30 . decuit talenta . . uersia atque entia item a 30. Fcslus p. 15-1 M. {infine uevsus) 'mihiple pio mihi ..." e. q. s 3 moi'Luaiia] cf Plautus Asin. SOS Naeuius trag. p. IO Bìbb. Ca- lunem pkilosopJws ^ mor inedia uocasse palei; celerà a Calane aliena uidenlur. mortualia el glosaria uoeabula ante Hertziani inngebantar ; cf. Scaligcr coni, in Varr. p. 143. 7 Oralioni de cens. Fuluii Nobil. Meyerns tribnit or. R. fragni, p. 90. 10 An ealidum? forlasse . . aedifìcio: aestate frigidum hieme formidum. 15 lìbere coni. Meursius. 17 Fronlo ep. ad amicos II p. 218 ed. l\om. 1 Legcs pleraeqae poena sanciant, ite (jais feìicem arborem saccaia!, quaenam est arboris felicilas? rami fecandi et frugiferi bacis ci pu- ?nis onusti'. 88 1NCERT0RVM LIB. 31. . . [tumjultu Macecloniae Etruriam Samnit.es Luca- nos inter se natinari atque factiones esse. 32 [Po]enorum IIII suf- [fetes] ........ [om]nis cohortes omnis [qui stipendia merit]auerunt. 5 33. Festus p. 158 M. (Paul. p. 159) '[Moscillis Cato] prò prauis moribus dixit'. 34 j- properie mari opus est. 35 [Numidae?] . . muìtam uiuunt . . . 36. lentis numquam euiquam 10 . . . [supp]remam aduoca[tionem]. 37. Paitlus Fesa p. 369 M. 'Veterinam bestiam iumentum Cato appellauit a uehendo'. 38. Paulus p. 379 'Vis Cato prò ultra posuit'. 39. Id. ib. 'Vngnlatros ungues magnos atque asperos Cato 15 appellauit'. 40. Id. ib. 'Verberitare idem Cato frequentatine ab eo quod est uerbero dixit'. 41. Id. ib. 'Vopte prò vos ipsi Cato posuit'. 31. Feslus p. 166 M. (Paul. p. 167) 'Nati[nalio dicebalur riegotijatio et nati- nàtores [ex co seditiosa negotia] gerentes. M. Calo in (Orig. 1. V scripsit ci. Mi'dle- rus) ii 1 1 u ' e. q. s. 32. Festus p. 154 M. (Paul. p. 152) 'Meritauere saepe ineru \\ [ore Cato ait] . . enorura' e. q. s. 34. Feslus p. 242 M. '. . . s Cato saepe dicit ut (uers. fere dimidius deletus) [ar]boses, loco r. dicebant'. [] . . e. q. s. (Papisios Catonem dixisse Mùllerus frustra contendit p. 395.) 35. Festus p. 177 M. [Numidae #£]cimtur Noma[des qui diutius uiuere dicuntur] undeCato iu 36. Paulus p. 304 M. 'Suppremum modo significat smnmum, modo exlre- mum , modo maximum'. Festus p. 305 'Supp[remum] — alias extre[mum] — Cato d. . . . . || I entis' é. q. s. 1 ultu codex teste Keilio m. rh. Vip. 621, [andito tu]multtt Mtil- lerus. 3 fortasse Cato originum IIII: Poenorum sufl'etes e. q. s., suf- fetes euoGauerunt statini omnis — qui stipendia coni. Scaligeri u. pro- leg. orig. I. IIII. 6 moscillis, quod in Festi cod. deletum est, Pau- lus , mosculis coniecit Vrsinus , musculis — minibus Salmasius in So- lin. p. 217 B. 7 prauis scripsi, paruis Festus et Paulus. qui mori- bus codex Festi, fortasse quidem moribus d. [sed] . . 8 propediem coni. Mùllerus. 9 [Numidae uiuaces quia] multam uiuunt [aetatem] suppl. Vrsinus. 10 [do]lentis numquam euiquam [reo apud praetorem denegasse supp]remam aduocationem suppleuit Vrsinus. 15 ungu- latos, qui haberent ungues e. q. s. coniecit Vossius etymol. Lat. u. ungis. RELIQVIAE 89 42. Genius IIII 9, 12 'Quod si, ut alt Nigidius, omnia istiusmodi inclinamenta (in — osus) nimium ac praeter modum signifìcant . . cur disciplinosus consiliosus uictoriosus, quae M. Cato ita affìgurauit . . numquam in culpam, sed in laudem di- 5 cuntur ? ' 43. Charisius II p. 181 P. (p. 202 Keil) 'Imperabiliter Cato senex, ubi Maximus: prò nimis imperiose, dure'. 44. Id. p. 193 P. (p. 217 Keil) 'Rare Cicero prò raro, ut idem Maximus notat; Catonem quoque ita locutum'. io 45. Id. ih. 'Rarenter Cato, ut idem Maximus notat, prò raro'. 46. Id. p. 108 P. (p. 134 Keil) 'Cato bis iugeris (dixit;, ut notat Plinius libro VI'. 47. Id. p. 195 P. (p. 220 Keil) 'Secunde Cato senex, ut 15 Maximus notat'. 48. Inc. auctor de gener. nom.p. 92 Haupt. 'Putei generis masculini, ut Cato et Varrò'. 49. Quintilianus I 6, 42 'Neque enifti tuburchinabundum et lurcbinabundum iam in nobis quisquam ferat, licet Cato sit 20 auctor'. 50. Gellius II 17, 6 'Neque uero con particula tum so- lum producitur, cum ea littera, de qua Cicero dixit, insequitur. nam et Cato et Sallustius fenoribus inquiunt copertus est'. 51. Gellius X 21, 2 ' Nouissimus et nouissime . . nam cum 25 M. Cato et Sallustius et alii quoque aetatis eiusdem uerbo isto promisce visitati sint . . (Cicero) abstinuisse eo tamen . . . uidetur'. 52. Sergius in art. Don. p. 1855 P. 'Nam et praepositio- nem praepositioni sic cohaerentem, ut prò una parte orationis babeantur, inuenimus saepius apud Catonem, ut circumcirca'. 30 53. Gellius XVIIII 10, 10 'Praeterpropter uocabulum . . quo et M. Cato et M. Varrò et pleraque aetas superior ut ne- cessario et Latino usi sunt'. 54. Varrò de lingua lai. IX 107 p. 535 Speng. 'Quo- niam est soleo, oportet dici solili, ut Cato et Ennius scribit'. 23 fenoribus Vat. , fenoribus Rolt. 28 oratiouis coni, H. Keilhts, praepositionis uulgo. 29 liahcantur — saepius rad. Paris. 7536 s. Vili teste Keilio, habeatur — saepe uulgo. 90 INCERTOIiVM LIB. 55.. Quinlitianus II, 23 'Quid? non Calo ceiisorius dicara et ladani dicem et faciem seripsit eundemque in ccteris, qtiae si- militer cadunt, modum tenuit, quod ex uetcribus eius libris ma- nifestiun est et a Messalla in, libro de s littera positura?' 56. Festus p. 286 M. 'Recipie apud Catonem prò recipiam, 5 ut alia eiusmodi complura'. 57. * Festus p. 201 M. 'Ostende ostendain, ut perirai llis aliis exeniplis eius generis manifestum est'. 58. *Paulus Festi p. 26 M. 'Attinge prò attingam posuere'. 59. * Paulus Festi p. 72 M. 'Dice prò dicara antiqui pò- io sucre'. 60. Gellius V 21, 6 'Doceas nos, cur pluria siue conpluria, uiliil euim differt, non Latine scd barbare dixerint M. Calo, Q. Claudius . . .' 6 1 . Ouintilianus IX 4 , 30 ' Illa censorii Catonis diee hanc 15 aeque ni littera in e mollita'. 62. Gellius XVI 12, 8 'Varrò . . M. Catonem et ccteros aetalis eius feneratorem sine a littera pronuntiasse tradii'. 63. Marius Victorinus art. gramm. I p. 2459 P. 'Cura ad- uerbium temporis antiqui quattuor lilteris scribebant. -f in his cura 20 apud Catonem quam rursus f eo quoam. sed antiqui ciun ita scri- berent, pronuntiabant tamen perinde ac si per cura scriptum esset'. 64. * Plutarch. Cut. e. 1 ' ' Tc5v ds itQoyóvov TtavxàrcaGiv àyvcÓGxav ysyovévat, doxovvxov avxòg Kaxcov xccì xòv na- zégcc Mccqkov cjg àya&ov avÒQa zal GxQaxioxixòv èitaivBi, 2.5 ucci Kdxavcc ròv ngóitaTCTiov à^iGxdiov itollàxig xv%elv (prjGi, xaì Ttevxs 7toXs{iL6xàg LTtTCOvg èv iià%uig ànofìaXóvxa xrjv xi- [irjv u7tola(l£lv ex xov dijuov óV àvÒQaya&Cav' . 65. * lùid. ' <&r]6Ì yaQ avxòg èTixccxccidsxcc ysyovòg è'xrj xrjv 7CQ(6xr}v <5xQccxev6u6d-ai OxQaxuav , Tts ql ov 'AvvCfiag %q6vov 30 bvxv%Óùv èTtécpleys xtjv IxcdCav' . 62. Nonius p. 54 'Nani et Catonem et ceteros antiquiores sine a littera fenus pronuntiasse [Vano] conlcndit ut fetus fecmiditas'. 5 recipiae codex. 7 recipie e. q. s.~] haec extant hiter glos- sas Catonianas. 21 in his libri, tam his Piilschins. 23 quum rur- sus Palai, m. 1. eo quoam Palatiti. , ea quoam Paris., quoam Valen- tin, per e Paris. RELIQVJAE 9 1 66. * Idem ib. e. 4 ''Eó&rjxa [iev yàg ovdéicoxé cprjót cpoQeócu itoXvxeXeOxéqav éxaxòv dipa%{ióv , nielv de xal óxQaxiqyóv xal vitaxevcov xòv avxòv olvov xolg eQyàxacg, oipov de TtaQaCxevà^eo^ai TtQog xò delTtvov è% àyoqàg àa- f>6aQÌav xqiàxovxa , xal xovxo dia xr\v itóXiv , oitcog iGyyoi xò o~ó{ia TtQog xàg Gxqaxeiag. enC^X-Yi^a de xóv noixtXcov BaflvXcóviov ex xlrjQovo[iLag xxr\(5à\ievog ev&vg àjtodóad-ccc xóv de èjcavXeojv avxov [i7]de[iiav elvai xexovia\iivy\v, ovdévcc de Tcórcoxe TtQtaod'ai dovXov vtiÌq xàg %iXiag doa - U) %^àg Ktù itevxaxo6iag , cjg dv ov XQvepeoóv ovd' cqqcclcqv àXX' èqyaxixóv xal óxe^eóv, olov 1%%oxÓ\jlg)v xe xal porj- Xaxóv , deóyievog. xal xovxovg TtQeofivxeQOvg yevo]iévovg aexo delv aTtodCdoG^ai xal {irj póoxecv à%Q7J6xovg' . 67. *Idem. ib. e. 5 'O de Kdxcov . . xal xòv ljctzov, a itagà 15 xàg 6xQKxeCag vitaxevoov e%grjxo } cprj6Ìv èv 'l^r\qia xaxaXi- Ttelv , iva [ir] xfi TtóXei xò vavXov avxov Xoyi6r\xai . 68. * Idem ib. e. 10 'Avxòg de yr\<5iv ó Kdxav itXeiovag eiXrjcpévai TtóXeig óv dirjyayev rj^iegóv èv 'ifirjQia . . . £tg d' avxòv ex xóv aXi6xo\iévGòv ovdev èX&elv Xeyei TtXrjv o6a 2o7té7tcoxev xal (ieflQcoxev. xal ovx aìxióyiai, cpr]6i, xovg coepe- Xel6&ai ^Yjxovvxag ex xovxcov, alla j3ovXo[iai, y.dXXov neQÌ ccQexrjg xolg àoCcxoLg ì] TteQÌ iqy\\jidxoiv xolg TtXovGuoxàxoig a^tXXa6d'ai xal xolg cpiXaQyvQGJxdxoig Tteql cpiXaQyvoiag' . 69. *Idem ib. e. 12 l Sav^id6ai de cpr\6i xovg 'A&Y\vaiovg 25 xò xàyog avxov xal xr\v ò\vxr\xa xrjg (p^dóecig- a yàg av- xog e^écpeQe f}oa%écQg, xòv EQ[ir]vÉa [taxQÓg xal dea jtoXXóv à%ayyèXXeiv xò de óXov oleo&aL xà Qr^iaxa xolg uev r 'EX- Xy\6ìv aiti. %eiXécov , xolg de Pco^iaiOig ano xagdiag cpéQ£6&ai'. 2 Ttiuv óe — ègyarccLg] haec portasse (lucia su?it ex or. 'cani in Hisp. proftciscer'etur' fr. 2 cf. Plìn. n. li. XIIII 13, 01 Frantiti, slrul. liti 3, 1 Val. m. IIII 3, 11. 8 tcòv òè ETtavlecov — nexovicepi- vrjv] cf. quae de ' aiìlis suis incxcidtis' dixil ine. orai. fr. 10. |$ (aero deLv~] f orlasse haec ex praeceplis fìuxerunl , quibus quae sccu/i- lur post u. àiQit'iGxovg inseriti fr. 10. 14 fr. 07 et 68 ulrum ex dierwn diclarum an ex originimi libris exscript a sint , diiudicari nc- quit. 17 Plut. apophth. 25 p. 199 1) ' IlXslovag óe nóleig èlùv cóg cpr)6L X(ùv rj(,ieQCùV ag òiétQLtyev èv xolg rcoXe^iLOùg ovóev cevrog rcXéov Xapeìv av eitie %cà ecpayev e% ifjg noXeyiiccg. '2é arri simile est IO 92 INCERTO RVM L1R. 70. *Idem ib. e. 14 'O da Kdrcov dal uév rigrjv, cog tome, rcov idCcov èyxcouCcov à(paidr)g . . . TtXeìGrov de ralg itod^eoi ravraig óyxov itSQixé&sixe xaC cpr]6v totg idovGtv avròv rorf dicoxovra xal Tccdovra rovg TtoXe^iCovg TtaQaórrjvao (LrjÒìv òcpeCXetv Kdrcova reo drj^cp roóovrov, oóov Kdrcovi ròv Òij-r, {iov , avròv re Màviov ròv vnarov xreQ[iòv aitò rrjg vCxrjg èn &£Q{L(p %eqatXaxivra Ttolvv xqovov aOTid&od-aL xal (ìoàv viiò %àQag^ cog otrr' dv avxòg ov& ò 6v\ntag drj\Log e\i6co- Geie rag à{iOL(3àg ralg Kdrcovog eveQye6Caig\ 71. *Idem ib. e. 20 Ovx rfeCov de ròv vióv, cog cprjGtv av- rog, vitò dovXov xaxcog àxoveiv rj rov coròg dvareCveód-at [lav&dvovra p^ddiov, ovdé ye {iaxrrj[iarog rrjXixovrov t© dovXcp yaQiv òcpeCXeiv '. 72. * Ibidem ' Kal rag iGroQiag de Gvyy^d^ai cpr\6lv av- róg idCa %£lqI xal [leydXoig ypaupaOiv, òitcog oìxo&av V7tdQ%oi 15 reo Ttaiòl 7tQÒg èyaieioiav rcòv uaXaicov xal itaroCcov còcpe- Xeìó&ai' rà d' ai6%Qa rcòv grjcidrcov ov% rjrrov evXafìeì6- &ai tot) Ttaidòg jcaoóvrog rj rcòv isqcov itaQxtévcov dg Eorid- dag xaXovGc GvXXovGao^ai de {ir]ds7iore\ 73. * Idem ib. e. 21 "Aitró^ievóg de Gvvrovcóreoov 7Coql-2u O^iov, rr\v \)b\v yecoQyCav ^làXXov rjyeìro diaycoyrjv rj tiqÓ6oÒov, eig d' docpaXrj Ttody^iara xal fienaia xararixtéyuevog rag àcpOQ- [idg èxràro XC{.ivag, vdara &£0[ià , róitovg yvacpevdiv avet^é- vovg , èoyarr]6Cav %cooav è%ov6av avrocpvelg vo^iag xal vXag. dep cov avrò %Qrj^iara 7tQ06rjei TtoXXa iiijd' vtio rov z/tog, 25 cog cpr]6iv avróg , (HXaflrjvac dvva^ievcov . 74. *Id. ib. e. 23 '{Kdrcov) . . òg ye xal ZcoxQarr] cpr]Gl XdXov xal fìCaiov yevó^ievov a7ti%aiQsìv , co rqóiicp dvvarog r)v rvQavvsìv rr]g TtaroCdog xaraXvovra rà s&r] xal TtQog ivav- rCag rolg vó^otg dó^ag è'Xxovra xal \La&i6rdvra rovg tioXC-'òu rag. rr)v d' 'Iooxgdrovg diarQLJ5r]v a%ioxcó%rcov yr\Qav cprjdi, TtaQ avreo rovg peé&rjrdg , cog àv adov itaoà MCvcp %qt]6o- liévovg ralg riyvaig xal dCxag F-Qovvrag'. haec ex praeceptis ad filium pelila esse. 1 sermo est de proelio Thermopylensi. Wagnerus orig. fragm. p. 51 ex quinta origine haec fluxisse suspicaiiis est. 27 haec fortasse ad praecepta periinent. RELIQVIAE 93 75. Idem ih. e. 24 c Kal fiéfivrjtat {iev avrov (tov tiqsg Pvtsqov vlov) %oXXà%ig èv rolg fiifilioLg o Kdtcov ag av- ÒQog àya&ov ysyovótog\ 76. * Idem ib, e. 25 f Qrjal yccQ òvdì KE%Q7]<5&ai {lóvoig 7to- 5 QLG^oig , ysaQyia %al cpsiÒof '. 77. Idem compar. Arhtid. ei Cai. e. 5 Katroi cprjOÌv (o Kàxcìv) sv rivi Xóya tò èTtaivelv cevvòv coOtcsq xò XolÒoqsìv aroTtov dvai . F R A G M E N T A D V B I A E AVCTORITATIS. 1 . Fesius p. 249 M. ' [Posime]- io rium esse ait Antistius [in commentario iuris pontif-] icalis pomerium id est l[ocum prò muro ] Cato . olim quidem' e. q. s. 2. Idem p. 154 (Paul. p. 152) 'Maledi- [ctores dicébantur ab antiquis quosjnos appellamus 15 [maledicos. Cato cum profìciseeretur in] Hispania[m] : re- [mouendi maledictores] '. 3. Idem p. 242 '[Pascuales oues pascales ins]cienter Cato dixit — — — — — — — — — — — [idem pellitas oues Tareritinjas appellat in ea ora- 2o [tione . . eo pre]cio Tarenti plus C [HS emit pellitam ouem q]uam in agro Tarentino' . . F r a g m. d u b i a e a u et.: selegi ex Festo quae non sine prob abilitate qua- dam ad Catonem re ferri posse uisa suiti. 9 Haec uulgo in originimi relìquiis leguntur. sed Wagenerus orig. fr. p. 27 sq. probabiliter suppleuit u. 11 l[ocum quem ponlifcx transit auspicato. 13 haec ad orat. HI refwrì solenti Hispaniam coni. Vrsinus. u. proleg. orat. 19 haec orationi LXII adscribi solent. TTrsini- supplemento, parum. probabilia siuit. 21 ignaro cod. , corr. Scaligere cf. coni, in Varr.p. 129. DICTORVM CATONIANORVM COLLECTIO. DICTA MEMORABILIA A PLVT ARCUO ALIISQVE TRADITA. 1. Plnlarchus Cai. mai. S ' MéXXcov noxe xov 'Pco^iaCcov ófj^iov coQ[ir}{isvov àxccLQcog ètti 6LX0{iexQLCcg xal diavo^iàg d7totQS7iSLV riQ^axo xodv Xóycov ovxcog • %aXenòv {iév 86XLV , ci TtoXltai , TtQog ya6xéoa XéyeLV óra ovx eypvoav. 2. KaxiqyoQÓv de trjg TioXvxeXeCag scpq %aXe-jiov slvcct óad-fjvccL 7t62.LV , èv fi TtaXelxaL itXeiovog i%&vg ij (3ovg. 3. 'EoLxévcu de TtQoftuxoig ecprj xovg PcoaaCovg- cog yào èxetva xatf exaoxa [iev ov Ttei&exccL, <5v\i%avxa. d' eitexat [iex aXXrjXcov xolg ayovOiv , ovxa xal v^ielg, eiitev , olg ovx Dieta m e m o r a b i 1 i a : Plutarch. Cai. mai. 7 ^H^isìg Ss xoov Ct7lO{AVÌ][AOVeVO(l£VCQV (3qCI%É(X y^ai^OflEV, oV tw Xóya) rtoXv LiàXXov 7] XCO 7tQ06(ù7t(ù^ YM&artEQ EVLOL l '0 {.IL^OVO L , XCOV avQ~Q(ùrt(OV cpcc(i£v iyLcpcdvs- a&oa xo rfòoc' . secuntur e. S et 9 dieta 1 — 27. extremo e. 9 idem ait ' To (isv ovv xeov ttTtO(iv}](iovev[icircov ysvog xolovxov egxlv'- J Plut. apophth. regiu?i et imper., Catonìs 1 p. 19S D 'Kaxcov 6 rtQ£6- (SvxEQOg ev icò d'ì']{ico xr\g aGcoxlag %og eItvev , cog laÌEnov eoxlv Xej'Elv ' e. q. s. cf. Stob. fiorii. VI 54. 5 Plut. apophth. 2 ib. ' Sav^ia^ELv óé y rtóg Gafezca nókig' e.q.s. Polybius XXXI 24 [ex Athen. VI p. 274 F) ' Kaxcov oh èxsfvog, wc i7o- XvfilOg LOXOQEL EV Xtj TtQcÓtr) XCCÌ XQLUKOGxrj XOOV LGXOOLCóV , EÒV61E- QcavE ymÌ EY.EY.Qa.yEi , oxl xLVEg xag 'è,EVLYag xovcpag EÌ6ì]yayov Eig xi)v *Pcó[l7]V XQiaYOOiCOV {l£V ÓQCC%[UX)V YEQaflLOV XCXQL%(OV IIOVXLYCÒV G)Vt]6(X- (aevol ucci (iSLQaxicc ó EVfiOQcpa V7iEQ^c(Xlov6ì]g ccyQcov XLfiìjg': Idem ib. (exc. Valic. p. 439 Mai.) ''Ecp'olg kccI 6 MccQYog elné tcoxe Ttgog xov órj[iov , oxl (xahax av y.uxlÒol£v xr\v èrti xo %elqov rtQOYOrtijv xrjg rtoXLXElccg ey. xovxcov , oxav rtcoloviiEvoL tiXelov evql6y,(o6lv ol oev EvrtQErtELg rtccìòsg xòv ayQmv , xa de keqcclllcc xov xocql%ov xàv ^Evyt}- Xctxcòv' cf. Diod. exc. p. S5 et p. 115 Mai. Catònis dicium PI ut archi uerbis reta la m Mci/erus orationi de lege Oppia tributi or. lì. fragni. p. 23, Pohjbii nerba idem ora/ioni de lege Ore/ria p. 94 S, adscripsit. ego dicium, quod Plularclius a Pélùbio accepil , ad orationem 'de uc- stilu et uehicalis' rellulerim coni. Piai. Cai. mai. 1$. CATONÌS QVAK KXSTANT ETC. 7 98 MEM01ABTLIÀ av d^icócatxe 6v[ipovloi,g xQ r ] (ycca ^ aL xax' Idiav , vitò xov- xcov eìg ev <5vvel$óvxeg ayeo~&e. 4. ITeol de xrjg yvvaixoxQaxiag dialeyó^ievog , Ttuvtsg, eÌTtev , avd-QcoTtOL tcjv yvvatxcòv do%ov6iv , rjaslg de Ttàvrcov àv&QCJTCOJV , rjiicàv de CCL yVV0CL7C8g. 5 5. Tòv df drj[iov 6 Kdxav scprj xàv 'Pcoaaùav ov [ió- vov xaìg noQcpvQcug, alla xaì xoig i%ixY\òtv\jLa6i xdg xifidg 87iiyQacpeLV. cog ydo oi (ìaqjelg, i'qp^, xavxrjV [idliOxa (ìd- ■jixovgiv , fi %aioovxag oqóglv, ovxag ot vioi xavxa [iav&d- vovól xaì %7]Iov6lv, oig av o Ttaa' v^ióv enaivog e7tr]xai. io 6. IlaQexdlet ó' avxovg , si [lev aQexr] xaì 6co:> 3 Plut. apophth. 3 p. li) 8 I) 'AolÓoqwv ós nove rr)v inLitold- £ov6ccv yvvca'AOYvQuxLav Ttdvxec elnsv e. q. s. uiilgo haec oratioin de lege Oppia inseruntur. u. proleg. 15, 18 cf. orat. 'ne quis iteriim cornili fiat 1 . 19 itollov xovg ccqislv Plutarehi codices, corr. C. Sin- lenis. Plut. apophth. 20 p. 100 A 'ETteiLfia de rolg itoHxaig del xovg avxovg có(.ir]i> '. 13 Publius sent. 20S Ribb. 'Ignoscito saepe alteri-, numquam tilii' Se- necci qui falso dicilur de moribus 111 Haas. 'Alteri scraper igno- scito, tihi ipsi nuinquaiii'. eadem legunlur in 'Catonis senleìitiis' a Quirheratio eclitis ( l bibl. de fècole des Charles' II p. 163 s.) ?ìo. 2 ci in Caccilii Bidbi kugis philos. p. 1S W'ùlfflmi. lo Liuii periodici L 'Cum tres logiitos ad paccm inler Nicomcdeni et Prusinm facioiidam ad Uonumos misisscnt, cimi nnus ex his caput nmltis cicatricibus sari uni lia- lieret, alter pedilnis aeger essel , terlins ingenio socors habereiur, dixil Calo cani in legationein , nec caput nec pedes nec cor hahere'. u. Polff- bius A\YX Vlìl h p. 449 Mai. Diod. A"AV\7/ 6 p. 92 ih. . ippian. Millirid. 21 Pini, apoplilh. ; ; s p. IU9 E ' IIccQcc/.h}&EÌg 6È vnò Zy.)]rcUorog 'AcpoiYMvov xoig Aycaiov Gvlfo<§ £6&ai cpvydaiv^ órecog £ig rag rtfXTQi : L.ofC. 1 00 MEMOKABILIA liévcov , dvaóxàg o Kdxav, coGtcsq ovx è%ovxsg, sltcsv , o TtQdxrCOyLSV, %CCìf7J[l£d-CC XrjV 7]{ISQCCV oXrjV TCSQÌ ySQOVXLCOV Fjpca- xoòv t,rjxovvxsg , tcoxsqov vtco xcòv Ttag' rj^ilv r] xcòv èv y A%àia vsxQocpÓQCov èxxo^no&óóc. iprjcpiad'SLOrjg dì xy\g xa&ódov xolg dvdgdóLV rjpsQag oXCyag ol tcsqI xòv TloXvfiiov diaXiiióvxsg-, av&ig 87ts%8iQOvv sig xrjv OvyxXrjxov siosXd-siv, oTtcog ag tiqÓ- xsqov sijjov èv 'Aiata XL[iàg oc cpvyddsg àvaXàfioisv, xcà rov Kdxcovog aTtSTtSLQcàvro xrjg yvcù\nr\g. 6 dì [isidcdóag scprj XOV IIolv(ìlOV , cÓOTCSQ XOV 'OÒVÓóécC , fiovXsófrai TtdXiV sig XO rov KvxXcoTiog GTirjXaiov stósXd'siv , xò TtiXCov èxsl xal xrjv io ^cóvrjv 87aX8Xrja^,évov. 1S. Tovg dì cpQOVL[iovg sXsys ^idXXov vtio xcòv àcppó- VCOV 7] XOVg UCpQOVCtg VTCO XCJV CpQOVi^lCOV CJCpsXsÌ6&ai' xov- xovg [iìv yaQ cpvXdrrsd^ai rag èxsùvcov àyLccQxCag, èxstvovg dì xàg xovxcov {iyj iil{i8l6&cu xaroQ&cóosLg. 15 19. Tcòv ds vsav scpr] %a.LQ8iv xoig sQvd , QicÒ6L pàXXov rj xotg g)%qig)6l. .20. 2JxgaxLcóxov dì [ir] deió&ai xag [iìv %siQag èv xcò PadC^eiv , xovg dì itódug èv xò [idxsód-aL xcvovvxog , [isig'ov dì Qey%ovxog r] àXaXdtfìvxog. >o 21. Tòv dì VTC8QTca%vv xaxc^cov , tcov d dv scprj 6(òua xoiovxov xfi TtóXsi yévoixo %Qrj6t[iov^ ov xò [isxaì~v Xai^iov xal fiovficóvav Ttav vico xrjg yaóxQog xaxè%sxai. 22. Tcòv dì cftXrjdóvcov xivd fiovXóyiSvov avxcò 6vv si- vai 7taQccLXOV[isvog scprj [ir] dvva6&ai t,rjv ^sx 1 dv&gcÓTtov 25 xrjg xcxQdiug xrjv VTtsQcpav svai6\trjXoxs^av syovxog. 23. Tov d' èocòvxog sXsys xrjv i\)vyy\v èv aXXoxQicp o~c6- paxi £fjv. óag yMtéld'coóLV, TtQ06STtOiBuo [irjóev avvài fitlcLV tov TtQccyfÀCcvog , èv òì rrj 6vy%Xr(iti) tcoIIÓòv yivo^ivuìv Xóycov avaaxccg caOTteQ ovx e'iovreg tv. %. — eE ) EVE%Q ì cù6Lv , . ' {xy\v rj^égccv oXr\v om. apophth.) cf. or. de Achaeis et mira Klauseni somma Aen. p. 1149. 1 6 Idem in apophth. p. 198 E de aud. poèl. e. IO p. 29 E. 18 Idem apophth. 7 ih. 'ZxQa- Ticótrjv Se \nK3Eiv og èv reo neQL7taTEiv rag %£iQccg èv oc reo (uc^ftf-ifrn xovg Ttóóccg klvel* gsy%£L óì [leil'ov i] àlcckàfcù '. Caecilins Balbus cod. Paris. 43 Wolffl. 'Vtilius erubescere quam pallescere' fpauescere codex). eadem habet Walterus Burleius in ' prouerbiis Socratis' . cf. Haup- tius Philologi III p. 376 — 79. et qnae dixi mus. rh. nou. XIV p. 272. 21 cf. orat. in L, Veturium. TI cf. Plut. amator. 16 DICTA 10] 24. Msxa^isXrjrrrjvca d' avxòg ìv itavxl xcp ficco xQ8Ìg {isxcc{isX8Lccg' \iCav (iìv ènì xcp yvvaixX 7ic6xsv6àc Xóyov (XTtÓQQrjTOV , 8X8QCCV dì 7lXev6ag OTCOV dvVOLXOV TJV TtE&VOca, xr)v de xqixyjv , oxi \liccv y\\iÌQav ddùd&sxog è'{i£iv£. 5 25. Iloòg dì 7tQ£6(3vxr]v novrjQsvóusvov, dv&QC07t£, eÌtce, TtoXXà s%ovxl xcp yriQtt xà cd6%Qa (ir) 7tQ06xL&Ei xr)v arcò xrjg xccxCag ai6yvvY\v. 26. Iloòg ds dr]{iaQXOV èv dcafioXrj p,ìv cpaQ^iaxsiag ys- vó[isvov , cpccvXov dì vó\iov EiOcpèqovxoc xaì (Siamoli tv ov , co \0[l£LQdxLOV, EÌ7CSV, OVX oldtt , TlÓxSQOV %8LQÓv ètiXLV O XLQVtjg TttElV 7] yQCCCpSLg XVQCÒ6Ul. 27. BXa6cpr}{iov{i£Vog d' vii' àv&Qcóitov fìefiicoxóxog a6sXycog ùcci xaxcog, dvidog eìtcev , r\ Ttoòg aé poi \idyy\ ècsxC- xaì yào axoveig xà xaxà Qadccog ucci Xèyeig 8v%8Qco~g * è^iol dì iòxccÌ Xiysiv drjdìg xaì dxovsiv arjQ'sg'. 28. Plutarcli. Cai. 1 ' Avxòg sXsys xcavòg sìvcci itoòg cìqxV v xa * L dó$ccv , èoyocg dì itqoyóvcov ucci àgsxuig 7tcc{i7tà- Icuog' '. 29. Idem ib. ' Aóyov d' d%8iXrj xaì xQa%vxr\xi cpcovrjg 20 7tQog xovg TtoXs^tiovg s%Qrjxo , oQ&cog xaì dcavoov[i8vog xaì diddóxcov, oxi %oXXdxig xcc xoiavxa xov fycpovg ycàXXov xa- xcc%Xr\xxsxai xovg èvccvxùovg' . 30. Idem ib. 3 Z1xy\%Ccovi xcp p,8ydXcp . . . xapCag Ttoòg XOV £V Aifivr] TtÓXsilOV ÓVV£X7t£[lCpd-£Ìg .... £7TCCQ()Y]6LࣣXO •tbTtgòg ccvxòv ov xò xrjg dccndving {liyiGxov sìvai cpdpsvog, all' oxi diacp&£iQ£i xr)v TtdxQLOV svxsXsiav , xcov 6xqccxlcoxcòv scp' rjdovàg xaì xavcpàg xcp tisqlÓvxl xrjg %QSÌag xQ87to{i8vcov . . . u%rj\$8v o Kdxcov ex HixsXCag xaì [lexcc &cc{3lov xccxafiocòv p. 750 C i O (aev yctq Pco(xcàog Kdrcov elsye xr\v ip. x. e. ivóicuzciod-cu rrj xov SQCopévov'. 5 Pluf, apophlh. lo p. 190 A ' Tri óè y)\yc< nolicov TtetQÓi'xcov xetxcòv ^ì-loy fi/>/ TtQOCxi&éi'ca' e. q. s. idem sini/ìilcr ìcgitur cui seni r. p. ger. sii 1 p. 7S4 A de ini. (ter. ah 4 />. S29 F Slob. fior. CX VI 40. 8 cf. quae de l oralione in M. Coelium' di.vi in prolegomcnis. 19 Plul. apophth. -23 p. 199 B ' Al6cì6kcov ós xovg véovg Ev&ctQ6còg [ic'iiE6$ca noklcr/ug eXe^e xov ^Lcpovg xov lóyov [làk- Xov %al xì]v cpcovì]v xrjg %ELQOg xqÌtzelv ned y.axank)]xzELV xovg ttoXe- l.uovg'. cf. Coriol. S. lutee libro de re utilitari inseri $<>ìen/. sed w. quae in proleg. diputaui. 23 cf. Liitias A'XLY 19, 102 MEMOKAIULIA èv reo óvv£dqi

Xdxxov OvaXXeqCov xov io cpùXov xaì 6vvrj&ovg a7toÒ8i%&dg . . xàv iyyvg K£Xxl(3ì]qcqv £it£xaXilxo 6v{Lyba%Cav. aixovvxojv d £X£lvcjv xrjg (Ì07]d-£iag diaxóoua xdXavxa [iLO&òv . . . ovòlv ècpiq Ò£ivòv dvai' vi- xàvxag yàv yào àitoò(Ó6£iv ano xóv 7ioX£{iicov , ov naq av- xàv, 7]xxg)[1£vcqv de [irjX£ xovg àitaixovpiévovg £6£G$ai (irjX£ 15 xovg aTtaixovvxag' . 33. Idem ib. Il ' Tov UxrjTtLcova xax£iq(ov£vóyi£vog ov- xmg £(prj xr)v 'PaprjV eGsod'at, \1ey16xr\v , xóv [ihv èvÒó^cov xaì ^leydXcjv xa xrjg aQexfjg Ttgcoxela [ir) tiefrievxav xolg a6rp- {loxéqotg , xóv ó' co67t£() avxóg £6xl òrjuoxixàv à^tXXco^iévcov 20 aQ£xfi Ttoòg xovg xà yév£i xaì xfj dóh,r] 7iqoy\xovxag '. 34. Idem ib. 12 ' HoGxov^liov yovv 'AXfitvov ioxoqiav 6 Plut. apophth. 26 p. 199 I) * Ttov Òe GzQancoTcòv exccGvw li- xgav agyvgov òtavEifiag (pr]6Ì (Sélxiov EÌvai nollovg eypvxctg agyvgiov r\ oliyovg %qv6lov arto xrjg Gigazctag eticìveI^eìv. xóv yag ag%óvxcov ovòev cello òelv èv xalg Enugilaig r\ xx\v dÓE,av av^avead-ai.'. 10 Plut. apophth. 24 p. 199 C ''Enei de nole^iàv xolg tibqÌ xov Balziv 7totcc(iov oì%ov6iv zig xtvóvvov Vito nhq%ovg xeov 7tolsy,l(av xaxeGvrj^ xcòv fisv KclxLprjQcov 87tl ÒLCiK06ioig xalàvxoig ^ovlo^iévcov porjd'eLv, XÓQV ÓE Prjg &av[id£ovxag, oxi Ttokkóv àòó- h,G)v avÒQidvxag è%óvxcjv exelvog ovx è%ei, [làkkov yaQ, ecpr], (3ovko{iai. ^rjT£l6d , ai ì dia xi pov àvÒQiàg ov xelxai y\ Òià c m %i xelxai. rò d' okov ovd' èjiaivov{ievov rfeiov xov àya- d'òv nokixrjv vito^iéveiv , ei yaf] xovxo %Q7]0i[icog yiyvoixo xó XOlV ékey%o[iévovg, keyeiv cpriGiv , cog ovx d\iov eyxakeìv avxoig- ov yaQ Kdxcjvég eìói' xal xovg evia ^i^ieia^ai xóv v% avxov 7CQaxxo^iévcov ovx è{i[iekàg eitiieiQovvxag eitaQiOxeQOvg 7 Maviliov Paris. C: M\ Manilium a. 605 cos. Meycrus in- tellegit or. R. fr. p. 59, P. Manlium Vidsonem praetorem a. 577 Pighius. 18 Plui. apophlh. IO p. 198 F ' IIoXlcov oh oqcov avi- Cxcc^iévovg avdQidvTuq, i(iov de k'cpr] igcovàv fiovlo[icu fiàXlov Tovg ccvd-Qcóitovg dia ti ce. o. k. Kccrcovog fj. d. r. k. ' Ammian. Marc. XIIII 6 'Quam autem sit pulchrum exigua haec spernentem et minima ad ascensus uerae gloriae tendere longos et arcluos . . censorius Cato mon- strauit, qui interroga tus, quamobrem inter multos nobiles statuam non haberet, malo inquit ambigere bonos, quamobrem id non meruerim, quam, quod est grauius, cur impetrauerim, mussitare'. DICTA 105 xccletod-cu Kccxavccg- cccpoaàv de xr)v ftovlrjv izoòg ccvxòv èv xolg èniacpaleGxccxoig xaigolg , coóTteo èv tcIó naòg xvfteQvrj- xtjv , xccì nolldxig (ir) Ticcoóvxog vneqxi^eGxtai tà 7cleÓ6xrjg a^ia 6itovdr)g\ 5 42. Idem ìb. 20 * Tòv de xuicxovxa ya^iexrjv rj italdcc rolg ócyicoxccxoig èleyev teoolg Ttooocpéoeuv rag %eloag. èv èitaùvoj de [lettovi xL&eOd-ccc xb ycc{iexr]v ocyuftbv rj xò [is- yccv aivui 6vyxlr\xixóv. ènei xccì UojxQccxovg ovdev cello d , av^Lcct ) £LV xov Ttcclcuov , 7tlr)v oxi yvvccixì %ule7tfi xccì %cci- ^6Ìv aTtOTtlrjKXOig xgcó^ievog èTtietxcog xccì ngccog diexèle6e'. 42 a Idem ìb. 21 "Exslvo Ò' ìjdr] Ocpodoóxeoov xov Kd- xeovog oxì &ccv\icc6zbv avdocc xccì ftelov elitelv èxól\ir\(5e Troòg dó^ccv , og aitoluTtu, %léov èv xolg lóyoig o 7tQO0éd-rjxev ov Ttccoélafiev '. 15 43. Idem ìb. 22 ' . . 'Enei de -Koovfìcavev rj dó^cc xeov cpilo6Ó aua riter 69, 4. auaritiae 42, 6. auaritiàm 82, 10. auctio 60, 1. audaciam 33, 5. audaciae 87, 5. audeo 37, 20. audent 81, 4. audere 69,5. auderet68, 9. ansi (perf. ind.) 63,4. ausns est 41, 5. ausnm esse 41, 9. auditis 58, 3. audite 63, 1. audire 37, 7. 9. audiui 41, 11. 67, 4. au- diuimus 42, 8. audiuntur 58, 4. auersus (?) 109, 16. auferunt 14, 5. sustulere 19, 12. (augeo) auxit 8, 6. augescerè 22, 2. augurem 27, 6. augurium (ras) 27, 6. anguria et au- spicia neglecta 86, 15. aureas 29, 1. aures 56, 2. auro 28, 13. 69, 2. Aurunci 15, 5. auscultet 58, 2. auscultatis 58, 3. (auspicium cf. augurium") auspici 81 , 4. (auspico) auspicamus 47, 16. au- spicaui 35, 10. auste r 34, 5. aut 16, 17. 18. 17, 8. 46, 2. 47, 19. 49, 2 (bis). 64, 4. 70, 7. 82, 1. 2. 83,3. auteni 39, 10. barbaros 77. 6. 8. bellum 8, 7. 9, 5. 20, 11. 39, 11. 71, 3. bello 63, 1. bellis 85, 3. bene 41, 1. 43, 3. 73, 14. 80, 10. bene facere 24, 15. 37, 21. b. fecis- sem 37, 19. benefactum 19, 14. 38, 11. benefacta 37, 3. bene- factis 45, 6. 69, 7. beneficium 9, 1. beneficia 23, 17. 42, 3. beneficissimo 43, 3. Bergomum 10, 5. 8. bibit 68, 5. 85, 9. biber (in/ìnit.) 30, 12. bibendi* 58, 1. bibendis 78,6. Boii .10, 17. Boius nobilis 46, 20. bonus 47, 15. 78, 13. 80, 1. bonum 77,2. boni consulitis 41, 6. bono (abl.) 41, 5. 42, 1. bona gratia (obi.) 54, 3. boni (plur.) 16, 9. 62, 4. bona 37, 9. 67, 3. 70, 7. bonis 39, 3. 41, 5. melior 62, 7. 9. me- liorem 62, 8. 55, 12. optimum 39, 7. optimo 43 , 3. optimis 45 , 6. optime 27, 5. 6. boues 13, 17. 26, 8. bouile 71, 2. Bruttiani41, 2. Bruttius 67, 2. buccam 28, 8. caduceatori 85, 8. (C. Caecilius) C. Caecili (uocat.) 73, 8. Caecalus 13, 2. Q. Caedicius (?) 17, 17. (caedo) caedi 41, 2. caederentur 13, 17. calamo 39, 11. calceos 28, 11. caligo 16, 18. calliscerunt f 56, 2. Camerini* 39, 6. campo 13, 11. campestris 4, 15. candidati tunicata exuunt 29, 6. candidior 26, 9. Cantabris * (abl.) 28, 4. cantherio 58, 10. (canto) cantat 58, 12. Capena 12, 2. Capeni luci 11, 19. Capenatis (nom.) 9, 4. capillum 29, 3. (e apio) capit 55, 12. capiat 27, 7. cape 16, 6. capiebam 37, 19. ca- perent 37, 15. cepi 33, 8. cepisset 28, 11. cepissent 37, 12. capiar 27, 5. capiatur 54, 3. capta est 85, 10. captimi 85, 4. captimi es- set 37, 11. 46, 2. capitalem 43, 5. Capitolio 21, 2. caprae 11, 17. capras 85, 11. Capua 15, 14. (caput) capiti 19, 10. capite 48, 1. 60, 3. capita 40, 1. carcere 45, 8. carmina conuiualia 29, 9. carnificinas 41, 7. Carthago, Carthaginiensis u. Kartli. carimi 79, 8. cara 16, 17. carius 83, 2.. castra -46, 2. 35, 5. 6. 11. castris 17, 4. 21, 7. 82, 3*. cataplasmatis 78, 7 (abl.). Catillus 13. 9. caudicem 37. I . causae/#e;?.) 80,6. eaussamsonticam 65, 2. indictà causa 40, 2. ea causa 27, 5. causa (e. gcnet.) 23, 8. 11. 42, 7. 52, 12. 56, 1. cautius 23, 13. 118 CATONIS VOCABVLA. cedo (imperat.) 71, 9. celeris (nomin.) 82, 3. 4. cella 'penuria 110, 2. Celtiberi 102, 11. cena 21, 3. Cenomani 10, 19. censeat 24, 5. censuerc 64, 6. censorem (?) 71, 4. censore OS, 3. censores 36, 12. centenis 52, 14. centone 47, 17. Cercius 28, 8. ceteri 28, 12. ceteris 79, 1. ceteros 36, 9. cibaria 41, 1. cibariae leges 53, 14. cinere 29, 3. circumcirca 89, 29. circumposuerunt 50, 3. cis 10, 20. citer 65, 7. citeria 59, 1. cito 38, 11. 39, 1. citroque 23, 17. (citrum) citro 55, 10. ciues 39, 6. 66, 5. ciuitate 9, 1. claritudinis 19, 17. claritudinera 15, 1. classicus et infra classerà 55, 2. (classis) classi 34, 10. classem 34, 5. clientem 59, 8. 9. cliente 59, 8. Clisthenes (?) 109, 3. (elimini) cima 54, 2. cloacale flumen 87, 7. Cloelius 8, 7. clypei Graecorum 30, 10. coepiam 73, 15. coepit 8, 7. 51, 3. cogitate 23, 13. 38, 10. cognatus 17, 9. cognatos 59, 8. cognitionem 26, 10. cognobiliorem 26, 10. cognoscere 63, 10. 85, 1. cognoui 33, 1. cognouere 19, 11. (cohors) cohortem 35, 1. cohortes 17, 1. 88, 4. cohortatum 25, 9. collibuit 58, 12. collos 71, 1. (colo) colendo 43, 7. colendi 78, 3. coloniam 58, 8. comitia 47, 19. commeatum 33, 10. commeatu 14,7. committit 58, 4. conmittat 54, 6. communem 72, 1. communiter 12, 9. 74, 2. comparare 34, 1. comparauisse 34, 1. compedibus 69, 1. Comuni 10, 5. concimasse 60, 6. condemnatur 08, 6. condempiiauerit 71, 7. coifàemnati* (?) 21, 0. conducat 58, 2. conduci 58, 6. (confero) conlatis 26, 4. confidentiam 33, 5. confingis 73, 7. confutet 22, 4. congiario 37, 16. conligatura 14, 5. conplures 8, 5. 44, 2. conpluria 8, 16. 90, 12. cf. quamplures. conpluriens 70, 3. 74, 1. compluriens 17, 3. 4. 5. conrumpet 77, 5. conscribti 66, 6. consedaui 36*, 11. conserendis 43, 8. consiliosus 89, 3. consul 81, 4. consuli 44, 1. consules 64,2. (consulo) boni cónsulitis 11 , 6. con- sulendo 22, 3. 23, 1. contentili- 83, 6. conteri 83, 7. contingere 68, 9. contione 35, 4. contra 23, 15. 36, 2. contumeliae 23, 8. contumelia (obi.) 63, 6. contumeliam 41 , 3. 8. con- tumelias 74, 1. conualuit 19, 12. conuenae 8, 5. conueniatis u. coueniatis. conuiuio 64, 7. conuiuia 83, 3. conuocari 58, 2. copertus est 89, 23. copiae 36, 1. (coquo) cocta erit 21, 3. coquos 83, 2. (cor) cordi 6, 21. Coranus 12, 11. (M. Cornelius) M. Cornelio 37, 2. corona 46, 1. coronas 29, 1. coronatus 80, 10. 11. corpus 64, 5. corpore 64, 4. coueniatis 58, 1. conuiuantm numerus 53, 10. crassum 14, 5. credo 59, 1. credimus*70, 4. credi 62, 10. credendum esse 62, 6. crepuit 47, 17. crescere 11, 2. 22, 2. cubiculum 64, 7. cuiusmodi 35, 3. culignam 73, 14. culle a 10, 22. CATONIS VOCABVLA. 119 cultores 30, 1. cum (praepos.) 15, 8. 21, 4. 26, 5. 37, 2. 38, 10. 58, 14. 59, 1. 61, 1. 62, 7. 64, 8. 68, 5. niecuni 21, 2. (coni.) 15, 9. 19, 9. 27, 2. 28, 8. 30, 5. 39, 7. 46, 1. 47, 16. 50, 7. 55,8. (cumque) 58, 2. 64, 1. 68, 3. 73, 9. cuui coni, guibus. litteris a Catone scripta sii 90, 19. cum maxime (quam m. ?) 37, 15. cuneo 82, 1. cupide 44, 9. cupidiis* 65, 6. cupido 47, 14. cupidus 58, 2. 82, 10. (cupio) cuperent 34, Jl. cura 49, 9. curae 22, 2. curia 85; 6. Cures 5, 12. M\ Curius (?) 99, 6. (curo) curata esse 41, 1. curare 33, 2. curriculo 45, 7. curulem 28, 11. Cutiliae 5, 8. damnas 24, 12. dataui 37, 14. de 9, 1. 12, 4. L5, 4. 20, 12. 37, 1. 10. 44, 2. 58, 10. 60, 1. 66, 9 (bis). 77, 1. 9. 85, 13. (decedo) decessere 20, 13. decem 39, 13. 40, 1 (bis), decem ui- ris 41, 1. decem uiros 41, 2. (deeet) decuit (?) 87, 22. decorauere 19, 17. decurionatus (plur.) 39, 4. decus 15, 1. dedecus 41, 8. dedicauit 12, 9. de fendi (infinit.) 59, 7. deferimur 34, 6. defetigatum 19, 11. deficere 27, 4. t defluxerat 19, 11. defoderunt 56, 3. dehortata sunt 27, 1. deinde 20, 11. 21, 3. 34, 4. 37,3. 4.7. delectat 3, 12. (deleo) dele 37, 9. 12. 18. delere 37, 15. deligatum 86, 21. (demeto) demessuit 13, Jl. Demetrius Phalereus (?) 109, 4. demittatur 65, 5. (demo) demas 28, 7. demutat 58, 13. dena 10, 22. denique 58, 14. depressa 54, 2. depugnatio 81, 17. (depugno) depugnarc 23, 5. depugna tum iuit 17, 6. depugnatum est 23, 5. depugnatumque 21, 7. derepente 23, 17. descendit 58, 10. describere 3, 13. (deserò) deseruisti 48, 2. (desertus) desertior 60, 4. desinere 33, 5. (desum) deerit 79, 14. detorsum 12, 4. detraili 41, 2. detrimenti 83, 8. deuertebantur 39, 8. (deus) dii 19, 8. deorum 69, 5. deum 73, 12. dium 47, 16. deos 43, 1. dius fidius u. medius fidius. dextra 35, 12. dextras praecidere 82, 6. diadema 28, 13. Dianium 12, 8. dico 23, 2. dicit24, 3 (bis). 15. 58, 13. 59, 9. dicimus 24, 1. dicunt 15, 8. 27, 4. 35, 8. uindicias dicunt 50, 2. dicat 24, 8. dicere 55, 9. dicam (firtur.) 77, 1. dicem 90, 2. dice 90, 10. dixisti 74, 1. dixit 41, 1. dixisse 77, 4. dicitur 15, 10. dicuntur 25, 2. dici 25, 2. 4. 37, 13. dictae 12, 7. dicendi 80, 1. dictator Latinus 12,9. d. Kartbagi- niensium 21, 3. dictatorem 21, 1. dictitant 77, 8. diequinti 21, 2. (dies) diem 63. 4. 73, 8. diee (acc.) 90, 15. die proximi 50, 3. 63, 4. dies (acc. plur.) 23, 2. digito 68, 8. dilargitus sum 37, 6. dimidiatos 56, 3. * dimidium 24, 9. dimissi sunt 70, 1. dimissum 20, 11. Dionysidorus 61, 7. dirigerentur 30, 5. diriperent 37, 9. discindere (?) 109, 27. disciplinosus 8*2, 5. 89, 3. discordia 39, 10. disdirti 37, 17. disieci 36, 11. disperdant 77,' 8. dispertit 15, 7. dispertierara 36, 3. (disserto) dissertem 58, 14. dissuere (?) 109, 27. 120 CATONIS VOCABVLA. diues 69, 3. diuites 37, 17. diuersum 39, 3. diuisi {perf. ind.)2>l, 12. diuisa 85, 10. diuortium 68, 3. dius fidius (?) 5, 4 cf. medius fidius diutius 42, 5. (do) dat 58 , 13. mutuarci dat 54 , 7. dant 28, 10. 33, 6*. dent* 70, 8. dare 6, 21. 24, 5. 42, 8. 58, 10. dabit 77, 5. dabant 64, 2. dedi 45, 11. dedisti 61, 4 {bis), dedit 13, 7. dedere 19, 9. detur 51, 1. datus es.t 10, 21. 51, 1. do cent 22, 6. dolore 78, 6. dolores 41, 7. (dolus) dolo 42, 6. domi 47, 16. 49, 7. 69, 6. 83, 1. do- mum 15, 5. donaticas (hastas) 39, 4. donicum 43, 4. (dono) donabam 35, 3. donari 46, 1. dormienti 47, 19. dormiendi 58, 1. (dos) dotem 54, 5. dotes 28, 10.' Braco (?) 109, 2. Drepana 16, 15. ducentis 66, 8. 9 *. (duco) ducas 81, 16. duci 34, 13. du- cent 26, 8. duceret 49, 4. dum 23, 2. 38, 12. 42, 2. 85, 7. duo (masc.) 21, 6. 62, 5. duarum 52, 12. duobus (masc.) 81 , 16. 85 , 3. duobus milibus 66, 7. 9. duas 9, 12. duoetuicesimo* 20, 11. duritia 43, 6. duritudinem 48, 15. e u. ex. ebore 55, 10. ecquis 24, 4*. 27, 6. 59, 5. 60, 4. ecqua* 24, 8. (edo) edit 78, 5. edomant* 22, 5. (educo) eduxi 45, 10. eduxit 25, 9. eductio 82, 3. egeo 73, 1.4. egere73, 5. egebit63, 2. Egerius Laeuius 12, 8. ego 23, 4. 24, 6. 26, 10. 27, 4. 33, 1. 8. 36, 5. 7. 14. 37, 3. 5. 10. 13. 16. 43, 6. 9. 44, 6. 47, 18. 58, 14 (bis). 62, 3. 63, 3. 73, 4. 80, 7.9. mihi 16, 6. 22, 2. 25, 4. 8. 33, 6. 8. 34, 10. 43, 9. 47, 18. 20. 50, 7. 63, 6. 72, 22. 74, 1. mihipte 87, 22. me (acc.) 24, 6. 27, 1. 4. 6. 33, 9. 34, 1*. 36, 2. 15. 47, 16. 63, 3. 73, 2. {obi.) 51, 5. mecum 21, 2. nos 23, 13. 24, 2. 12. nostrum 23, 14. no- bis 9, 5. 24, 13. 56, 2. nos (are.) 23, 4. 13. 34, 8. 77, 8 {bis). 84, 11. 6, 21. 22, eiusmodi 42, 7. elegans 82, 11. elepha?itus Swrus 20, 10. Elisa Phoenix 56, 7. elogiis 19, 18. (emo) emit 49, 4. emas 79, 7. eme- bant 83, 2. emptitauere* 69, 7. enim 23, 9. 85, 1. enim uero 37, 17. uerum enim uero 27, 2. ensem 15, 10. (eo) supplicatum eat 80, 11. eamus* 35, 9. obcursatum eamus * 35, 9. ire 14, 4. 35, 15. prohibitum irom 51, 5. depugnatum iuit ti, 6. fa- ctum itur 63,7. uectitatumiri59, 1. eo {aduerb.) 15, 8. 35, 7. eo (coniunct.) 8, 6. 16, 9. 23, 17*. eodem 8, 5. Epaminondas (?) 99, 5. epistolis 39, l'I. epularum ?nos antiquus 29, 13. (eques) equitesSl, 16. magister equi- tum 21, 1. 4. 5. equitibus 21, 4. 20, 4. equestrium 66, 8. equestribus 66, 9. equitatus (gen.)81, 10. equitatum21,2. equos {nom.) 16,6. equo 48, 13. equos (acc.) 83, 2. erga 42, 3. ergo 66, 7. eripis 40, 1. eriperem 37, 12. et 8, 5*. 9, 10. 13. 11, 17. 15, 9. 16, 9 (bis). 20, 12. 21, 6. 22, 5. 24, 13. 25, 4. 39, 11. 48, 15. 49, 2. 54, 2. 64, 2. 5. 68, 10 (bis). 71, 6. 72, 1. 77, 2. 3. 4. 7. 8. 85, 4. 11. etiam 77, 5. Etruriam 88, 1. Etrusci 11, 8. 13. etsi 64, 5. Euander 13, 9. euectionem 37, 14. euenit 19, 9. 10. 47, 19. 63, 6. eue- niat 22, 4. 5. euenire 23, 9. Euganei 10, 9. Eumenes (?) 98, 28. ex 8, 5. 14, 9. 19, 8. 23, 3. 28, 4. 7. 30, ' 7. 36, 10. 39, 10. 44, 2. 45, 10 (bis). 59, 6. 63, 4. 78, 6 (quater). 7 (bis). 85, 1. e 11, 18. 64, 7. 70, 4. 82, 3. exaugurauit 8, 16. exaugurari 8, 17. excellere 22, 1. excelsissimam 15, 1. excidunt 14, 5. excrescebat 39, 10. CATONIS VOGABVLA. 121 execrati* 21, 6. exempla 69, 6. (exerceo) exerceas 83, 5. 6. 7. exer- cendo 83, 7. exercitum 36, 15. exercitio 83, 8. exercitum 19, 14. 25, 9. 33, 10. 34J 13. 35, 10. 55, 12. exercitu 81, 17. exigit 73, 13. exigeretur 30, 5. ex- acta 9, 10. expedit* 54, 1. expertes 80, 8. expiatum 15, 9. expolitae 55, 10. exquisituni 77, 2. extra 17, 6. extrudebantur 56, 1. # exules 21, 6. (facies) facierum 69, 6. facile 77, 7. facinus 39, 12. facinore 39, 12. (facio) facis 39, 13 (bis). 40, 1. facit 17, 7. 47, 18. 20. 55, 13. 70, 5. 83, 8. facimus 23, 14. facias 6, 22. facere 9, 5. 17, 5. 24, 1. 2.9. 25, 2. 35, 2. 4. 41, 5. 9. male facere 24, 6. 9. 37, 21. bene facere 24, 15. 37, 21. faciem 90, 2. facient 77, 7. facturum 26, 7. faceremus 23, 10, feci 35, 5. 37, 17. 45, 11*. fecit 19, 16. 24, 15. 40, 3. 42, 6. 7. 61, 1. 68, 3. 6. feeimus 48, 5. 71, 3. f ecere 33, 4. male fecerunt 25, 1. fé cerini 36, 4. feceritis 38, 11. 39, 1. fecisse 49, 5. feceram 37,2. fecerat 20, 2. 35, 3. fecissem 37, 4. bene fecissem 37, 19. fecissetis 71, 9. fecissent 62, 6. (no) fit 14, 9. fitur 42, 5. fìunt 10, 22. 34, 10. fiat 23, 16. fieri 23, 15. 24, 4. 34, 11 (bis)., 40, 7 (?). 41, 5. 60, 1. fìto*69, 3. fiet (?) 45, 4. fient 36, 12. fiebantur48, 14. fìeref43, 9. facta est 54, 7. factus esset 19, 9. factum (cf. bene, male, nequi- ter f.) 20, 1. 21, 7. 41, 11. 68, 4. facto 19, 13. 22, 6. factis 20, 2. 42, 8. factum itur 63, 7. faciendum 49, 8. factiones 54, 4. 88, 2. Fedisca 11, 15. fallaces 9 9. fallcre 59,' 8.' falsa 73, 7. falso 33,6. falsarius 73, 6. famam 10, 2. 40, 3. (fames) fami (genet.) 56, 1. familiae 24, 9. famosus 64, 5. fanum 8, 17. tana 8, 16. (fari) fanda (?) 42, 7. fascias 29, 1. febri 78, 6. f'eliccs arbores 87, 17. feminae in iudicium ne producanlitr 28, 3. fenerator 90, 18. (fenum) feno Graeco 73, 14. (fenus) fenore39, 10. fenoribns89,23. ferentarios 81, 10. ferme 9, 7. (fero) fert 34, 5. 8. ferunt 14, 5. 41, 11. ferre 41, 4. ferociam 22, 2. ferocit 87, 14. (ferus) ferae 11, 17. ferramenta 78, 13. ferrare ae 28, 6. ferrum 83, 5. fescenninum 58, 9. *- festinat 44, 6. festinare 44, 4. ficus Africana 106, 9. fides 41, 6. 77, 7. fidem 40, 5. Fides in Capii olio 72, 5. dius fidius 5, 4. me dius fìdius 63, 7. filiabus 28, 10. (filius) fili (uocat.) 11, 1. 78, 13. 80, 1. finem 15, 6. fio u. facio. fìrmius 55, 3. Fiscellus 11, 17. filiere f 87, 14. flagellimi 16, 6. flagitiis 40, 4. flagitare 54, 8. flagrimi 66, 6. flagro 41, 2. fletum 41, 11. flocci fecit 40, 3. florere 34, 5. flumen 15, 4. (fluo) propter fluit 15, 4. fluuius 28, 4. fluuii 15, 7. fliiuium 25, 7. fluuio 15, 4. fluuii (plur.) 15, 0. foedant 77, 9. foedere 20, 12. foras25, 10. forcipe 82, 1. forma (?) 85, 1. formidum 87, 1 1 . formidulosius 36, 12. forte (adii.) 82, 1. fortem 19, 13. foro 83, I . fortunani 19, S. fortunas 51, 4. fortunatissimam 39, 7. (frango) fregit 17. S. fraudulenter 69, 4. 122 CATONJS VOCABVLA. frigidus (?) 87, 10. fronte 26, 4. 6. 30, 9. 81, 17. frumentum 36, 3. frumentumque 35, 8. frumenta 07, 3. fruniscor et frunitum 87, 10. (fruor) frui 73, 2. (frustum) frusto 58, 0. fugella 45, 0. fugit 45, 0. fulguratorein 50, 6. M. Fuluio 44, 1. fundere 58, 11. f uner a 39, 13. (fur) fures 69, 1. 2. (furo) furare 61, 9. furtorum 69, 1. futare 87, 12. Gabinus ritus 7, 23. galbeos 29, 1. Gallia 9, 12. Gallicus 10. 20. 67, 1. Gallieum 34, 6. Gallicanus 11, 5. C. Gallus 27, 12. gaudio 23, 3. Gellius 62, 7 (bis). 9. Gelliura 62, 9, gelum {acc.) 14, 5. gemitum 41, 10. gens 77, 4. genus 77, 3. genere 41, 5. 42, 1. gerit39, 11. gerere*34, 12. gessis- sent 62, 5. rem bene gestam 80, 10. re male gesta 80, 11. gladiator 82, 5. glis 30, 11. globo 82, 1. gloria 74, 3. gloriam 19, 16. gnatis 41, 6. cf. nati. Graecia 19, 16. (Graecus) Graeco48, 14. feno Graeco 73, 14. Graecos 58, 12. Graecis 77, 1. Graecorum clypei 30, 10. grassator 83, 4. grafia 54, 3. gratiam 19, 17. 37, 19. gratum 9, 2. gratissimum 20, 1. gra- tissima 42, 3. (grauis) grauem 12, 7. Grauiscae 12, 7. (habeo) habet 16, 7. 44, 8. 54, 9. 68, 4. habent 67, 1. babeam 77, 2. habere 24, 10. 11. 12. 67, 4. 73, 10. 82, 10. 85, 11. habituros 42, 2. ha- berent 73, 9. habui51, 1. habuit 10, 1. habuistis (?) 71, 4. habue- runt 4, 15. habuere 20, 1. 39, 6. 59, 7. 10*. habuisse 42, 2. 47, 17. haberi 24, 14. habebatnr 82, 11. habitum esse 36, 15. babitant 17, 1. Hamilcar Barcas (?) 99, 6. Hannibal 55, 8. haruspicem 50, 6. bastas 39, 4. haut 16, 9. 23, 7. herbam 67, 5. herbis 67, 3. Hercules u. mehercules. heredem 14, 1. biberna 35, 6. Hiberus 28, 4. Ine 52, 10. haec 22, 3. 5. 23, 2. boc (acc.) 41, 4. 5. 52, 10. 71, 1. 77, 1. 7. buie 72,1. hanc41,3. 4. boc (ahi. vi.) 61, 1. bac 00, 6. 63, 6. hi J2, 9. haec {acc.) 33, 8. his 85, I. 3. 28, 6. (Ilice) huiusce 63, 7. historiis 19, 18. homo 23, 9. 66, 2. 85, 8. hominem 28, 9. 34, 1. homines (nom.) 3, 12. {acc.) 34, 12. 56, 3. 83, 0. homini- bus (dal.) 21, 8. 40, 1. honeste 35, 3. 83, 1. honorarium 64, 2. honos 51, 1. 83, 2. honorem 24, 14. 47, 16. 69, 7. honore 74, 3. hono- res 39, 5. hordeum 13, 11. 12. hospitibus 39, 8. hostem 12, 3. 49, 1. hoste 44, 8. hostes 34, 11. hostium 26, 5. 35, II. 36, 1. 46, 2. hostes {acc.) 24, 3. hostis 17, 4. hosteis 35, 12. hostibus 37, 11. huc 27, 1. 77, 6. humana 83, 5. humanas 39, 13. iam 21, 5. 33, 1. 35, 13. 43, 6. 46, 1. 64, 8. iamne 27, 5. lapon rex 56, 6. ibi 13, 12. 19,9. 64,7. 65,2(?). 67,4.6. ibidem 47, 18. icit 49, 1. idem 13, 11. 12. 19, 14. 20, 2. 23, 7. 35, 4. 37, 20. eundem 64, 8. ideo 12, 7. igitur 9, 5. 21, 1. ignemque 56, 3. ignoturus est 25, 8. ilico 47, 14. ille 38, 11. 43, 4. 49, 4. 79, 1. illa 68, 8. illud 39, 1. illius 48, 15. illi modi (genet.) 59, 5. illi {dat.) 62, 5. 79, 1. 85, 2. illum 78, 5. CATONIS VOCABVLA. 123 illud 24, 9. 37, 20. iljo 58, 14. illoque 19, 13. illi (plur.) 23, 16. 26, 7. 33, 7. illorum 64, 8. 77, 2. 3. illis 37 , 12. 73 , 4. illos 19, 14. 24, 1. 42, 1. 35, 14. Illiberim*34, 6. illorsum 87, 6. Illyrio 25, 6. immolatos 13, 17. immortales 19,8. 43,1. immortalium 47, 16, 73, 12. imp- cf. inp- imperabiliter 89, 6. imperator 17, 6. 55, 12. 79, 1 (inp.). imperatorem 17, 5. imperium 41,4. 68, 4. imperio 23, 10. (impero) imperare 81, 4. impetum 17, 5. implet 28, 8. imponit 11, 4. imposiui 37, 8. impo- situm est 84, 11. impune est 24, 13. inpune 68, 8. in- poene 37, 21 (bis). in (e. accus.) 10, 22. 11,1. 4. 13, 18. 15, 1 {bis). 17,5. 23,3. 30,5. 34, 9. 35, 14. 15. 44, 1. 48, 3. 54, 6. 56, 3. 58, 8. 61, 4. 63, 4. 64, 5. 7. 71, 1. (e. ablat.) 8, 16. 10, 1. 21. 11, 17. 13, 11 (bis). 12, 8. 15, 6. 9. 16, 16. 17, 4. 19, 15. 21,2. 22, 3. 23; 11 (bis). 28, 6. 35, 4. 37, 5. 43, 6 (bis). 48, 1. 13. 51, 5. 59, 1. 61,9. 63, 6. 64, 1. 67, 3 (bis). 68, 7. 69, 1 (bis). 2 (bis). 71, 9. 73, 14. 82, 4. 83, L 3. 85, 3. 11. incensa essent 46, 2. incipit 44, 5. inclitissimae 19, 17. incolumis 59, 3 incondemnatis 40, 2. incultior 60, 4. inde 9, 7. 14, 7. 15, 5. 34, 4.7. 35, 15. 58, 10. 81, 10. indicta causa 40, 2. (indo uerb.) inde 16, 6. indocile 77, 3. (induco) animasi inducent 42, 10. in- ductum 37, 21. industria 43, 7. industriosissime 9, 12. (industrius) industrie 33, 2. industri- iorem 55, 12. inertia 83, 7. infelices arbores 87, 18. inferre 48, 3. infra classem 55, 2. inimici 33, 4. iniudicatis 40, 2. iniurias 41, 7. li. 56, 2. inliterati 9, 10. innoxiiorem 42, 10. , inp- cf. imp- inpolitiae nota 52 , 6. inposiui 37, 8. inpudentiam 48, 15. 72, 15. . inquam 37, 7. 73, 6. kiquit 21, 4. inritus (?) 82, 11. insanus 62, 8. insignibus 40, 4. (insignio) insignitas 41, 6. inspectantibus 41, 8. inspicere 77, 2. instruxit 25, 10. Insubres* 11, 1. insulasqùe 25, 6. integro 34, 3. intellexi 33, 1. intellegendo 23, 1. intempesta 86, 19. inter 17, 3. 19, 10. 23, 13. 37, 11. 16. 67, 4. 5. 77, 6. 88, 2. intercutibus 40, 3. interdixi 77, 9. interdixit 43, 5. interdum 58, 12. interea 35, 1. 36, 3. interempto f 84, 10. interficis 40, 1. interfìcit 83, 6. in- terfecerunt 56, 4. interim 35, 5. (intersum) interest 19, 15. interes- sent 62, 5. interuallum 67, 6. interuenire 67, 5. intrauere 85, 1. inuenerit 63, 2. inuidiae 37, 20. iocos 58, 13. Iphigenia 15, 8. ipsa 11, 3. ipsum 77, 2. ipso 79, 14. ipsi 9, 9. iram 54, 3. irascimini 25, 5. irata 54, 7. is 13, 6. 28, 4. 44, 4. 6. 47, 20. 51,3. 82, 11. isque 19, 12. id 8, 17. 24, 13*. 25, 1.5. 37, 4. idque 55, 3. eius 10, 2. 14, 1. 19, 8. 16. 20, 1. 58,4. 85, 1. ei 17,7. 33, 6.58,4*. 62, 6. eum 14, 5. 19, 12. eumque 19, 10. em (?) 59, 3. eam 10, 1*. . 23, 16. 24, 5. 14. 27, 6. 36, 7. 54, 7. eo8, 16. 10,20. 71,9. 84, 11. ca 23, 11. 27, 5. 37, 1. 44, 3. 71, 7 (?). 83, 3. id 15,5. 20, 1. 23, ('». 8.9. 21, 2. 25, 3. 34, 1*. 36,5. 8, 124 CATONIS VOCABVLA. 7. idne25', 5. ii 70, 1. 80, 8. ea 17, 1. eorum 8, 0. 15, (5. 17, 3. 23, 8. 25, 8. 33, 5. 37, 9. 47, 17. 80,9. e a rum 69, 6. lis 77, 7. eis 19, 11*. eos 16, 9. 24, 3. 37, 17. 41, 7. 50, 7. 51, 1. eas 11, 4. 35, 7. ea 6, 21. 8, 16. eane 41, 5. Isocrates (?) 92, 31. (iste) ista 77, 4. isti modi (gen.) 50, 4. istud 37, 7. 9. istuc 37, 12. 15. 18. istorum 86, 1. istis 77, 1. ita 19, 9. 23, 4. 24, 3. 34, 7. 35, 8.- 37, 20. 56, 4. 58, 2. 63, 6. 67, 3. Italiani 55, 8. U, 1*. Italia {ahi) 85, 11. Italiae disciplina 16, 12. itaque 11, 3. 14, 3. 26, 10. 35, 14. 58, 3. item 36, 10. 39, 10. 53, 6. 87, 24. iter 85, 6. iterum 13, 12. 36, 5. iubet 21, 3. 54, 8. 58, 2. iubebat 49, 5. iussi 37, 1. iussisti 63, 4. iussit 41, 2. iudex 68, 3. iudicio 68, 7. (indico) iudicaret 62, 8. iugera 10, 22. iugeris 89, 12. iugera (acc.) '24, 10. iunctae 86, 2J. Iupiter 6, 21. iuratorum (?) 86, 1. iurarunt 77, 6. ius 68, 9. ius pontificami 27, 4. (ius) augurium 27,6. iure 74,2. iurum30, J . iusiurandam 40, 5. Karthada 56, 8. Karthaginiensis {novi, pi.) 20, 12. Karthaginiensium 21, 1. Kartha- ginienses {acc.) 14, 9. Karthaginien- sium res public a 17, 10. labor 38, 11. labori 51, 5. laborem 38, 10. laceraret 55, 8. lacessebamur 36, 2. Laco 19, 15. Lacedaemonius (?) 5, 16. lacrimarum 41, 10. lacte (accus.) 85, 11. laetitia 22, 5. 6. Laeuius* 12, 8. Lanuuinus 12, 10. lapis 26, 9. Larenlia 7, 10. largibo*52, 11. largiter 73, 10. Larius lacus 10, 13. laserpitiiun 16, 7. Latinus 12, 9. Latìnus rea? 5, 24. 6, 3. Latini 4, 22. 6, 20. latitauerunt 87, 19. laudari t 33, 9. laudabam 35, 4. lau- dabatur 82, lì. (Lauinium) Lanini 13, 17. (lauo) lauando 78, 7. Laurens 12, 10. Laurentum 5, 24. Lauro lauinium- (?) 6,8. laus 20, 2. laudis 80, 8. laudem 55, 12. laudibus 33, 9. legionis III 73, 8. legiones 14, 3. legionibus 26, 5. legionum lioina- naruìn fortitudo 20, 3. (lego) legenda 42, 8. leguntur 37, 4. (lego) legatus sum 44, 1. legatus 61, 1. legatos 36, 4. lenis 34, 5. lenoni 64, 5» Leonides 19, 15. Lepontii 10, 11. lepus 78, 5. leuibus 35, 2. lex 24, 8. legem 71, 8. lege publica 21, 6. lege 40, 8. 74, 2. legumque 30, 1. cibariae leges 53, 14. lege.s in atrio Libertatis fìxae 67, 14. (liber) liberum 64, 6. libera 40, 1. liberi ne in iudicium producantur 28, 2. liberis 25, 4. liberos 37, 9. libertatis 23, 11. libertate 74, 2. licet 73, 2. licere 37, 22. Licini forum 10, 6. C. Licinio 66, 5. (ligno uerb.) Ugnatimi 14, 4., lignum 37, 18. Ugni 9, 8. Ligures 9, 9. Ligures 10, 5. lineos* 29, 1. Lintirius f ager 7, 12. liticines 68, 10. litteras 36, 4. 77, 2. 5. locauisset 64, 5. locus 13, 6. loca 54, 2. loco 8, 16. 19,15.37,18.54,2. 71,9. 77,1. longe 47, 14. longinqua 15, 9. longum 67, 6. longo 81, 17. longius 85, 6. loquare 28, 8. loquatur 58, 6. loqui 9, 13. 73, 15. loquendi 57, 29. lorum* 14, 5. loro 14, 5. Iubet 16, 16. luberet 23, 10. lubricum 30, 5. Lucanos 88, 1. Lucii u. Mamilii. luctum 41, 10. CATONIS VOCABVLA. 125 lucus 9, 4. lucani Dianium 12, 8. ludo 61, 9. ludis 59, 1. lugentium uestis 29, 5. lumine (dat.) 16, 17. lunae 16, 17. lupino 30, 7. lurchinabundus 89, 18. luxuriose 22, 5. • Lycurgus (?) 109, 1. Macedoniae 88, 1. Macedone s 55, 6. magira (?) 61, 8. magis 6, 21. 77, 5. maxime 85, 9. cum maxime 37, 15. magister equitum 21, 1. 5. magistrum equitum 21, 3. magistratum 34, 12. 52, 13. magistra- tum curulem 28, 11. magistrati! 61, 1. magistratus (plur.) 81, 4. magnificius 66, 4. magnus 28, 4. 7. magnae 22, 2. ma- gnum 25, 7. magnani 54, 5 (bis). magna (ahi.') 42, 1. magnae 36, 1. magna 35, 7. magnas 37, 14. ma- iorem 24, 11. maiore opere 23, 1. maiores 39, 3. 59, 7. maiorum 37, 3. 41, 6. maioribus 62, 3. maxi- mum 15, 1. pontifìcem maximum 16, 16. maximam 41, 8. maximo opere 55, 10. maxima 45, 6. maxi- mos 36, 10. maximis 33, 9. 36, 8. cf. magis. . maledicatur 33, 6. maledictores (?) 93, 13. malefacere 24, 6. 37, 21. malefece- runt 25, 1. malefacta 69, 7. malitiose 86, 1. malus 47, 15. malo publico 37, 17. mala gratia 54, 13. mali 62, 4. mala 40, 6. male 80, 11. peiore • 39, 12. malum (subst.) 86, 21. L. Mamilii 9, 1. manebit 39, 2. Manilius (Manlius ?) 104, 8. manipulum 35, 1. mansues 84, 1. manubias 37, il. manupretiosum 72, 23. ni ap alia 17, 1. (Marcus) Marce 77, 1. 78, 13. 80, 1. mare 34, 5. mari 88, 8. ■ Marrucini 12, 4. Marsusl2, 3. Marso 12, 4. Massiliam 34, 4. Massilia 10, 19. matellas 62, 1. maternam 15, 8. mature 44, 5. maturissime 30, 11. maturrime 34, 1. mediastrinus 79, 1. medicamentis 78, 6. medicina 77, 6. medicos 77, 5. medicis. 77, 9. mediocriculum 34, 13. medius fìdius 63, 7. mebercules 58, 8. membrum 17, 8. meminere 9, 11. memoria 9, 10. 15, 9. 62, 3. (memoro) memorare 37, 20. mendax 73, 7. mendaces 9, 10. mensam (?) 30, 2. mensa 38, 6 (?). mense 48, 5. mercennarii 17, 3. (merces) mercede 77, 7. (mereor) meruissem 43, 10. meritauerunt 88, 5. mero 28, 7. Metabus (?) 11, 12. (meto) metit 13, 12. metuere 23, 9. (meus) mea 37, 1. meae 49, 7. meo 51, 5. meam 37, 5. 43, 7. mea 50, 4. mei 33, 4. 37, 14. meis 25, 4. meos 37, 12. 17. Mezentio 6, 22. Mezentius 6, 4. 19. milites 17, 3. tribuno militum 19, 8. 20, 1. militibus 73, 8. milites (acc.) 19, 14. (uocat.) 63, 1. militi- bus {obi.) 45, 10. militarem 9, 13. militat 39, 11. mille 9, 7. 24, 9. milia 11, 1. duobus milibus 66,8. 9. milia (subst.) 48,4. Minos (?) 92, 32. 109, 1. minus 9, 10. 24, 9. 36, 5. 37, 13. 48, 4. 66, 7. minime 25, 4. mìracula 33, 4. miror 69, 5. mirari 33, 5. misere ar 63, 8. mitte 21, 2. mittam (/ut.) 21, 4. mit- tet 77, 6. misit 8, 8. 81, 10. mit- terentur* 35, 8. missi 71, 3. mobiLior 109, 12. niodum 64, 8. non — modo 23, 6. (genet.) alii modi51, 1. isti modi 50, 4. illi modi 59, 5. moletrina 45, 8. mollissimum 86, 3. (moneo) monuit 21, 2. monimenta 33, 8. monumentis 19, 18. mons 28, 7. montibns 13, 6. 11. monumentimi u. moninieiita. 126 CATONIS VOCABVLA. morbus 57, 29. (morior) mortuus est 14, 1. 45, 9. mortuos 19, 10. mortales 41, 3. mortalibus 41, 9. mortualia 87, 3. mos 83, 1. mores 50, 7. moscillis 88, 6. mulier 54, 5. mulieri G8, 3. muliere 68, 5. mulieres 28, 13. 29, 3. 56, 1. mulleos 28, 11. multa 24, 10. multarti 17, 7. multifacit 40, 5. multifariam 19, 9. (m'ulto) multatili* 68, 5. multati 85, 3. (multus) multam 16, 8. 88, 9. mul- timi 59, 4. 78,5. multo 16,8. multi , 17, 3. 4. 41, 3. multa 27, 1. 42, 3. 67, 5. multos 80, 7. 23, 6. multas 23, 7. multa 33, 4. 44, 5. 73, 4. multis 35, 4. 41, 9. plus 11, 18. 24, 10. 83,8. plura24, 12. pinna 90,. 12. plurimum 85, 9. P. Mummius 83, 18. mundo 84, 11 (bis). munificior 72, 16. muras urbis 7, 25. musimonem 49, 3. (muto) mutem 51, 1. (mutuo) mutuare 79, 14. (mutuus) mutuam dat 54, 7. Naeuia (porta) 59, 6. nani 9,1. 19, 9. 23, 14. 24, 6. 35, 8. 50, 7. 58,. 4. 83, 5. Naronem 25, 7. (nascor) natos 42, 1 cf. gnatus. nassiternas 62, 1. natinari 88, 2. natio 85, 12. nationes 23,' 7. (nauis) nauium 33, 9. nauis* (accus.) 14, 7. nauibus 45, 10. nauitae 38, 7. nauitas 45, 10. nautis 45, 11. ne (coni.) 23, 10. 15. 30, 3. 5. 37, 20. 40, 6. 11 (?). 65, 1. neue 22, 4. ne — quidem 47, 20. 64, 2. nequid 22, 3 30, 3 (?). 81, 4. ne (enclit.) idne 25, 5. eane 41, 5. iamne 27, 5. necessario 49, 8. necesse 79, 7. necessum 35, 8. (neco) necare 77, 6. necares 68, 8. nef arium 39, 12. nefaria 40, 7. 42, 7. neglegentiam 51, 4. negotis 60, 4. negolium 4, 4. nemo 24, 6. 25, 8. 41, 5. 58, 4. 59,9. 61, 1. 62, 8. nemo homo 23, 9. 85, 8. neminisque 67, 7. (nemus) nemore 12, 8. neque 10, 1. 11, 3. 23, 5. 24, 15. 37, 5. 6. 10. 11. 17. 40, 5 (ter), li. 42, 7- (bis). 44, 5. 49, 5. 68, 9. 71,5. 72, 22 (ter). 23 (bis). nequeo 33, 5. nrequeunt 73, 4. nc- quitum 8, 17. nequissimum 77, 3. nequiter feceritis 39, 1. nequiter fa- ctum 39, 1. neruo 45, 8. 69, 1. (nex) necem 15, 8. ni 62, 7. niliil 37, 13*. 73, 11. 81, 4. 83, 7. niliil agas 85, 7. nikil agere 86, 13. niliilominus 63, 9. nimis 22, 5. 41, 11. nimium 19, 15. nimiam 67, 4. nisi 35, 7. 40, 10. 64, 4. nititur 23, 15. nitentur 36, 13. Nobilior 109, 12. nocet 85, 8. Nola 15, 15. nolunt 37, 7. 9. nolim 24, 7. 58, 8. • noli 37, 6 {bis), nolite 43, 1. 67, 4. noluere 23, 6. noluerint 23, 8. no- luisse 23, 4. 7. nomen 12, 4. 13, 6. 15, 7. 59, 10. 84, 11. non. 11, 3. 14, 1. 15, 9. 16, 10. 23, 6. 8. 24, 14. 25, 1. 28, 10. 33, 10. 35, 7. 37, 13. 20. 21. 38, 12. 43, 9. 44, 8. 9. 45, 10. 46, 2 (bis). 47, 18. 48, 3. 13. 51, 5. 54, 6. 58, 1. 3. 59, 8. 61, 4. 62, 5.9. 63, 2.4. 64,6. 68, 9. 69,5. 7. 73, 1.9. 77,3. 79,7.8. 83, 2. 6. nos u. ego. (nosco) norat 48, 15. norit 36, 9. noster 17, 6. nostrae 23, 8. nostrani 23,3. nostro 23, 11. nostra 23, 11. nostri 35, 13. 39, 6. nostrae 29, 3. nostrum u. ego. nostros 35, 12. 36, 3. nostras 22, 4. nostratia 70, 5. nothus (?) 72, 8. Nouaria (?) 10, 3. Nouembris 48, 5. (nouus) noua (plur.) 33,4. nouissi- mus 89, 24. nouissime 89, 24. nox 86, 19. nocte 34, 7. nullum 19, 10. nulli (gen.) 85, 7.. nul- lum (acc.) 47, 18. num* 49, 1. CATONIS VOCABVLA. 127 numerum 24, 11. numerimi caesorum C. non adscrìbìt 26, 1. Numida e (?) 88, 9. numquam 23, 13. 37, 5. 7*. 10. 13. 15. 57, 29. 64, 2. 88, 10. mine 22 ,2. 23 , 17. 24 , 8. 27, 4. 34, 11. 27, 20. 62, 6. 66, 7. 67, 3. o 49, 4. ob 24, 5. 14. 27, 6. 50, 7. 80, 10. obeursatum eamus* 35, 9. obiectantes 25, 3. obseruauisse 49, 6. obsonat 44, 9. obsonitauere 52, 14 (bis). obstinatus 40, 3. obstiterit 16, 18. (obsum) oberit* 25, 1. obuium 34, 13. obuiam 34, 10. obuoluto 60, 3. occidit 12, 3. occidere 17, 4. occulto 10, 1. occupabimus 24, 2. Ocha 61, 7. Octobri48,5. offam 67, 4. 5. ' oleat 73, 14. oleum 38, 7. omnis 19 , 16. omnem 34 ,4. 43 , 7. omni (abl.) 9,1. 70,3. omnes(MO?«.) 9, 9. omnia 34, 3. 36, 1. omnis (acc.) 25, 6. 77, 6. 88, 4. omnes 60, 6. omnia 24, 12. 26, 7. 42, 6 (bis). 43, 9. 77, 5. 82, 10. onerare* 14, 7. oneratami 28, 9. onus 71, 1. operam 19, 12. 33, 6. opera 80, 10. operire 39, lì. opertae 28, 13. Opicon* (genet.) 77, 9. opinor 24, 6. 62, 8. opinamini 42, 1. opinatum esse 33, 10. oportet 42, 8. 62, 10. 74, 2. oportere 66, 7. oportebat 48, 3. oppidum 46, 2. 85, 4. oppido 13, 6. oppidum (acc.) 15, 5. 39, 6. oppi- da 37, 8. optionatus (jjlur.) 39, 4. (opus) maiore opere 23, 2. maximo opere 55, 10. opus est 37, 13. 79, 7. 8. 88, 8. opus sit 82, 1. opus siet 22, 6. oratio 37, 1. orationis58,2. oratione 37, 5. orationes 80, 9. orator 80, 1. oratores 8, 7. 41, 3. oratorum 30, 8. ordinem 17, 6. ordinarius 43, 1. oreas 16, 6. Orestes 15, 10. Orestem 15, 8. oritur 28, 4. oriundi 9, 9. Orobii 10, 5. 8. os 17, 8. 67, 4. osculimi propinqui feminis clant 86, 8. ostende (fui.) 90, 7. ostenturum 63, 3. otiosus 43, 4. otium 4, 4. ouis (plur.) 66, 1. Paelignus 12, 3. palam 35, 8. 64, 4. 80, 7. panis 58, 6. papauer 11, 5. Papirius Practextatus 56, 10. (par) pares 62, 4. parastatae 86, 21. (parco) parsi 51, 6. (paro) pares 54,4. parauere 39, 3. paratum 25, 9. paranda 34, 3. Parrà 10, 8. (pars) partem 81, 10. parte 35, 12. ' 85, 3. parsimonia '43, 6. partim 23, 7. 52, 12. 64, 8. parimi 41, 1. (paruus) pania 20, 1. cf. minus. pascalis 66, 1. pascales (?) 93, 17. pasceolos 61, 9. passim 66, 6. (passus) passum (gen. plur.) 9, 7. patrem 59, 9. patronum 59, 10. pauca (acc. pi.) 35, 5. pauculos 34, 12. 37, 11. pauimentis 55, 10. pauperem 54, 1. (pax) pacem 44, 2. Pecolif 15, 7. pectore 71, 5. (pecunia) pecuniae 42, 6. pecuniam 37, 5. 52, 11. 54,6.7. 63, 2. 64, 4. pecunia (abl.) 50, 4. pecunias37, 14. (pecus) pecuum 24, 11. pedatu 9, 5. 39, 10. 85, 4. pedetemptim 36, 7. pedites 81, 16. • peditatti 26, 4. peior u. malus. pelastesf 20, 9. pelles 29, 1. pelliculatio 72, 17. penatores 15, il. por 37, 6. S. I I. 38, 10. 12. U.S. |:i. 1. 03, 7. 73, 2. 128 CATONIS VOCABVLA. peragier 27, 2. percellit 28, 9. percunctatum (?) 53, 1. percussi 59, 3. perdiscere 77, 3. peremat 81, 5. perficit 44, 5. pergo 35, 15. perge 37, 15. perhibuit 19, 13. peribere* 37, 7. Pericles (?) 99, 5. (periculor) periculatus sum 51, 7. periculum 33, 2. periniurium 50, 7. peritus 78, 13. 80, 1. perlecta 37, 3. perlectum est 37, 4. perones 28, 12. perpessi 23, 16. perpetuius 55, 3. perpetuissimo 45, 7. persequitur 9, 12. (Perses) Persen 23, 5. 12. Persei bel- limi 12, 6. pertusos* 62, 1. peruerse 68, 4. (pes) pedes 11, 18. Petilia 16, 2. (peto) petimt 52, 13. peterent 62, 4. petitur 62, 6. 10. petulantiain 03, 7. pharmacopo-lam 58, 3. Philippus Poenus 46, 14. Philippe 47, 14. I Phitoctetes 16, 3. philosophi 87, 2. Phryges (?) 4, 21 . Picentium 10, 21. pinguitudine 11, 2.- Pisae 11, 7. piscatores 45, 11. pisculentus 28, 5. pisculentum 25, 7. plagas 41, 7. plaustmm 11, 4. 28, 9. plebeium 54, 1. plebitatem 49, 2. piena 36, 1. plerus 4, 15. pleraque 9, 12. pleris- que 21, 8. plus, plurimum u. multus. poena 24, li. poenas 24, 5. Poenicis 55, 11. Poenoruni* 88, 3. poeticae artis 83, 2. poètae (?) 46, 6. Polites 13, 13. Politorium 13, 16. polliciti 26, 7. Polybius 100, 9. Pometinus 12, 11. pompa 59, 1. poneuersus 35, 10, 12. ponit 73, 14. ponas 19, 15. ponere 43, 1*. posui33, 8. pontifex 27, 5. pontifìcem maximum 16, 16. pontificium ius 27, 5. popularibus 41, 9. populus71,7. 80,10. populi Romani 3, 12. populum 50, 2. populi (plur.) 12, 9. 16, 9. populos 23, 0. porro 35, 14. 15. 36, 15. 37, 10. porta Naeuia 59, 6. porlae urbis', 25. portisculum 66, 5. posimerium (?) 93, 9. possederunt 15, 5. possum 55, 9. potest 41, 4. 48, 13. 58, 6. possit 11, 3. posse 35, 7. 67, 5. posset 60, 1. possent 34, 11. 35, 2. potui 85, 1. potuissc 34,1. post 20, 11. postea 52, 14. 54, 7. 59, 9. pò stlia e 36, 12. postilla 39, 12. postquam 34, 4. 35, 10! 42, 5. 45, 10. postremum 16, 9. postridie 21, 3. 26, 4. 63, 4. postulas 39, 12. Postumius Albinus 102, 22. potestatem 23, 3. 54, 6. potius 6, 21. 52, 10. 62, 6. 10. 80, 10. potissimum 80, 8. praecipitat (?) 86, 19. praecipuam 19, 17. praeda 85, 10. praedam 37, 10. praedia 30, 5. ol, 3. praeditos 42, 1. (praedo) praedatum* 81, 10. praedonuli 83, 19. praefectos 37, 8. praematura mors 78, 11. praemiosam 72, 15. Praeneste {dot.) 13,6. Praeneste 13, 5 praepositos 72, 1. praesenti 63, 10. t praesidium 36, 4. praesidia 35, 7. (praesto) praestari 84, 10. praestet 13,6. praeterea 58, 12. 59, 3. 71, 6. (praetereo) praeterimus 34, 4. praeterfluere 80,. 9. praeterpropter 89, 30. praeterquam* 8, 17. praetor Albanus 8, 7. praetore 66, 5. praetores 50, 1. 64, 1. pransum 25, 9. CATONIS VOCABVLA. 129 preceiu 46, 10. prcheudissrs 68, 7. prendere 51, 4. pretiosus 72, '23. pretium 39, 3. pridem 33, 1. primo-rem* 34, 8. (primas) primum 59,9. primo pedata 85, 4. primis (?) 45, 4. primo 15, 5. 36, 5, principio -43, 6. 40, 1. 54, 5. priuatim 23, 13. 07, 1. 09, 1. prillata? 64, 2. priuatorum 09, l. priores 24, 2. prius 50, 7. prius quam 12, 3. prius- quam 13, 17. prò 10, 7. 20, 2. 21, 7. 25, 6. 36, 13. 37. 3. 10. 39, 8. 42, 8. 44, 8 (bis). 9. 59, 1. 3. 8. 61, 3. 04, 7. 08, 3. 69, 6. probri 08, 5. probrum uirginis Vesta- lis 07, 13. processit 22, 3. jirocubitores 81, 0. (prodeo) prodire 27, 1. proditionem 73, 9. proelium 21, 7. proeliis 35, 2. prae- liorum de lieta 81, 1. iprodo i prodidisse* 73, 8. (profero) proferatur 23, 2. proferan- tiu 80, 7. proferri 37, 1. prolatae 37, 2. proriei.?cor 35, 14. profecti sumus 34, 7. profectos 44, 3. profugisse 13, 17. progredì 11, 3. prohibere 47, 19. proliibitum irem 51, 5. proicit 34, 8. proletarium 54, l. prolixis 22, 1. prope 83, 5. proximus 17, 8. proxi- mum 17,8. 59, 10. dieproximi 50, 3. properie f 88, 8. (propero > properat 44, 5. properare 44, 4. Properiius rex 12, 1. (properus properaque 82, 3. propter 8, 7. 15, 4. 19, 16. 49, 2. propterea 12, 3. 44, 1. prorsus 39, 8. prorsum -19. 5. prosapiae* 9, 6. prosita 85, 13. prosperis 22, 1. prostitueret 10, 2. (prosum) profui 50, 4. 59, 4. protelo 20, 8. CATONIS QVAE EXTANT ETC. prouincia 64, 1. pte snff. suaptef 85, 12. uopte 88, 19. mihipte 87, 21. C. Pubtieius 83. 17. (publicus) publicum* 01, 4. pul)lico 37, 17. re publica 44, 9. lege pu- blica 21, 0. publici 09, 2. publicis 60, 4. publice 23, 12. pudicitiam 40, 5. pueri 50, 1. pueris 01, 9. pugnauimns 20, 5. pulclier 28, 5. pulchrum 39, 0. 25.7. pulcbrius 00, 3. pulekerrimae 28, 0. pnlcherrimum 39, 7. pulcliralibus 05, 0. pulmentario 10, 7. palmento 16, 8. pnnctatoriolas f 53, 16. pupillos 59, 7. purgat 60, 3. purpura 09, 2. purpuraque 28, 13. putei 89, 10. pntidas 14, 7. (pnto) puta 77, 4. putatote 72, 1. pntabant 82, 10.' Pylade 15, 8. Pvrenaeum 34, 8. qua 49, 4. 86, 3. quadrantalibus 61, 3. quadrato 81, 17. quaererem* 61, 1. quaereret 64, 4. quam 6, 22. 9, 3. 12, 3. 25, 5. 26, 9. 33, 7. 42, 10. 50, 3. 59, 7. 62,7.9. 77, 8. 80, 11. 82, 5. 83, 2. 8. quam plurimum 85, 9. quamplures (?) 64, 1. quamquam 33, 4. quandoque 77, 4. quanti 49, 4. quantum 28, 7. 41, 10 {ter), quanto 23, 13. 36, 14. quan- to que 42, 9. quartato 86, 6. quasi 17, 1. 60, 1. 71,8. quaterna 11, 1. quattuor 81, 16. 88, 3. quattuor et uiginti 20, 12. que (end.) 19, 10. 12 {bis). 13. 18. 21, 7. 23, 2. 17. 25, 0. 28, 13. 30, i. 34, 6 (?). 35, 8. 39, 5. 42. 9. 55, 3. 8. 50, 3. 07, 7. 08, 4. 82, 3. 85, 3. 0. qui 10, 20. 14, 9. 15, 4. 19. 15. 20, 2. 24, 3. 4. 28, 11. 13, 1. 11. 1. ;>. 8(6fr). 9 {bis), is, L5: 58, 2. 62, 8. 64, 4. 78, 5. 82, 11. SI. II. 85, 7. quae 24, 8. 03, 0. 85, 10. quod 9 130 CATONIS VOCABVLA. (noni.) 16, 16. 20, 11. 22, 4. 37, 10. 47, 19. 48, 1. 68, 4. 70,3. 79, 7 (ter). 14. 86, 2. cuius 78, 13. cu- iusmodi 35 , 3. cui 49 , 9. quem 4, 15. 15, 10. 23, 9. 54, 9. 57, 29. 58, 14. 67, 1. quam54, 6. quod (acc.) 23, 16. 24, 1. 25, 3. 8. 37, 19. 44, 6. 47, 18. 51, 5. 52, 10. 63, 3. 73, J. quo 19, 15. 37, 18. qui (plur.) 14, 4. 23, 8. 36, 8. 12. 37, 8. 12. 40, 10. 52, 12. 14. 80, 8 (bis). 85, 1. si queis* 3, 12. quae (noni.) 11, 17. 80, 7. quibus 55, 9. quos 3, 12. 40, 10. 50, 7. 71, 4 (?). quae (acc.) 33, 8. 37, 3. 42, 7. cf. qua, quo, quod.' quia 13, 6. 25, 1. 73, 4 {bis). 83, 19. (quicumque) quodcumque 49, 5. ques- cumque 15, 3. quiclem 23, 4. cf. ne — quidem. quin 10, 1. 16, 9. 66, 7*. quindecim (XV) 48, 4. quingenta 24, 10. Quirites 63, 6. 8. quis (interroq.) 41, 3. 4 (bis). 46, 1. 66, 2 (?). 'quid 22, 6. 24, 8. 25, 4. 35, 2. 41, 10. 43, 9. 58, 14. 71, 9. 77, 1. (inde/in.) quis 24, J5. quid 16, 18. 23, 15. 42, 1. 58, 14. 62, 3. 68, 6. quid si 60, 3. cf. siquis, ne- quis. quisquam 25, 8. cuiquam 88, 10. quemquam 46, 1. 49,5. quemquam hominem 33, 10. quicquam 25, 8. quisque 35, 3. 74, 3. cuique 73, 2. (quisquis) quidquid 23, 10. cf. unus- quisque. quo (coni.) 22, 2*. 23, 1. 37, 14. 85, 13. (adii.) 11, 4. 34, 8. quod 8, 17. 10, 1. 12, 7. 19, 11. 13. 22, 3. 24, 4. 5. 6. 15. 25, 1. 3. 8. 37, 2. 44, 2. 9. 48, 1. 49, 9. 51, 5. 59, 7. 62, 5. 77, 2 (?). 85, 6. quod si 58, 1. quomodo 74, 3. quoque 37, 9. 12. 63, 7. 77, 8. quotiens 16, 17 (bis). 62, 1. lìaetica ima 79, 2. rapiant 70, 7. rare 89, 8. . rarenter 89, 10. ratos 40, 11. ratissima 42, 3. Rea 7, 7. Reatinus ager 5, 7. recedet 3&, 11. récessit 47, 15. recepticium 54, 8. recipit 54, 6. recipie (fut.) 90, 5. recita 37, 10. recitauit 37, 7. reci- tato 37, 13. recte 23, 1. 38, 11. (rectus) recto 26, 6. 36, 9. recusare 63, 5. redemptitauere 69, 7. (rodeo) redeamus 23, 3. redeuntes 15, (). redimicula 29, 2. (redimo) redemisti 61, 3. regionibus 28, 6. regnauissent 15, 3. relicuus 48, 5. religionem 69, 5. religiosior.,60, 4. relinquemus 24, 1. reliquisse 15, 10. relieta 20, 2. remiges 66, 5. Remus 7, 6. repastinandis 43, 8. repente 73, 10. 11. (repo) repsit 55, 3. repulsior 60, 4. res 8, 6. J4, 3. 22, 3- 23, 2. nulli rei (yen.) 88, 7. rei (dal.) 33, 6. 72, 1. rem 20, 2. 23, 14. 24, 5. 14. 27, 2. 6. 34, 12. 39, 7. 43,5. 72, 1. 80, 2. rem bene gestam 80, 10. rem militarem 9, 13. re 37, 2. 44, 3. 61, 1. 63, 10. 83, 3. re male gesta 80, 11. res (noni, pi.) 22, 5. 6. re- rum 52, 12. fes (acc. pi.) 9, 12. 22, 4. 35, 7. res gessissent 62, 5. res gestas 3, 12. rebus 19, 18. 21, 8. res publica 37 , 18. rei publicae (genet.) 63, 7. (dal.) 19, 13. 37, 19. 50, 4. 59, 4. rem publicam 33, 2. 42, 3. re publica 36, 13. 37, 3. 44, 8. 74, 2. e republica*70, 4. resciuere 21, 5. resignat 49, 10. resignatis 70, 1. respondit 16, 6. restitui 66, 7. rete* 28, 13. retricibus f 53, 16. reuertantur 70, 1. rex 41, 5. 70, 5. regem 23, 5. 43, 4. rege 43, 3'. Rheginum (genet.) 15, 7. Rhodienses 23, 6. 12. Rhodiensibus 24, 15. Rhodienses 23, 4. Rho • diensis 25, 3. ridibundum 34, 12. ridicularia 58, 10. ritu 48, 14. visus 83, 13. rogas 71, 6. rog-at 52, 10. CAT0S1S YOCABYLA. 131 Roma 9, 3. Romae 15, 3. Romani 8, 8. 21, 2. 39, 7. 44, 3. Romanus 10, 20. populi Romani 3, 12. ciues Romani 66, 5. Romulus 7, 6. 8, 1. rotundae 17, 1. mbigo 83. 6. rumoreni -40, 3. (rampo) rupit 17, 8. rura 79, 4. rusceas 29, 1. Ruscinonem* 34, 6. rntilus 29, 3. Rutulus 12, 11. Sabini 5, 2. 16. Sabinis 43, 8. Sabus*b, 2. 16. (sacer) sacra 14, 1. sacrem (?) 45,3. sacra (accus.) 48, 1. 65, 7. sacramento 40, 8. sacrarium 48, 3. sacrosaiictus 67, 8. saepeque 19, 12. saepe 49, 7. 59, 3. 64, 8. 67, 4. 83, 19. s agiti arti 81, 11. (sai) sale 14, 9. 28, 7. Salassi 10, 11. salinatores 49, 9. (salio) salhmt 11, 17. Samnitis 67, 1. Samnites 88, 1. Sancus 5, 2. (sanctus) sancta {piar.) 48, 2. san- ctius 59, 7. sane 25, 4. sanguen 19, 11. 65,5. sanguinerà mit- lere 82, 8. satis 10, 1. 35, 13. 48, 14. 82, 4. 83, 1. Saturnalia 48, 14. Sauracte 11, 17. saucius 19, 9. saxo 11, 18. saxis 43, 8. scapulis 59, 3. sederà 40, 7. 42, 7. scio 21, 8. 23, 7. 33, 1*. 51, 4. 80,7. scire 27, 5. Scipio 101, 23. 102, 17. scorto 64, 7. scribo 16, 9. scribere 16, 16. 58, 8. scripta erat 37, 1. scriptum erat 37, 5. scribti 66, 5. scripta sunt 80, 7. se 11, 3. 17, 3. 58, 4. 64, 4. 77,6. 88, 2. sese 24, 4. 26, 7. 83, 3. sibi 41, 1. 74, 3. sectari 54, 8. secunde 22, 3. 89, 14. secundum (praepos.) 50, 2. (secundus) secando {abl.'jSo, 4. se- cundas 22, 4. 6. 51,4. secundis '21,8. securim 14, 4. secus 33, 7. 36, 1 !. sed 9,4. 9. 14. 19, 14. 23, 5*. 6. 9. 24, 14. 25, I. 26, 8. 35, 5. 38, 12. 42,6. 45, 6. 11. 52, 12. 64, 4. 70, 1. 77, 7. 79, 7. 80, 8. set MI, 10. (sedeo) sedere 48,13. sedebant36,2. seditiosa 73, 15. sedul o 36, 3. segetibus 67, 3. segnius 36, 12. Seleucus 70, 4. semper 39, 2. 43, 10. 63, 9. sempiterno 33, 8. sempiterni 40, 10. Semurius ager 7, 12. senectus 27, 2: senilis iuuenta 78, 11. sententia 23, 12." sentinosas 14, 7. (sentio) sensi 47, 18. seorsum 39, 3. 85, 12. separata 85, 15. sepelitus est 45, 9. septimus 15, 6. sequestro 43, 1. 70, 8*. (sequor) secuntur 14, 2. sequi 36^ 9. sequentur 80, 2. sermocinaturum 59, 2. (sero) serit 13, 12. sero (aduerb.) 21, 4. serra 82, 2. seruitutem 41, 4. seruitute 23, 11. (senio) seruauit 19, 14. seruauerat 20, 2. seruatum (sup.) 35, 14. seruus 72, 23. senio 47, 19. sennini 54, 7. serui 41, 11. 47, 17. quin- que seruos secum duxit 38, 1. sex 15, 6. sexagenos 11, 18. sexaginta 61, 3. sextum 20, 12. si 3, 12. 6, 21. 14, 7. 21, 4. 23, 9. 24, 14. 27, 5. 34, li. 36, 9. 42, 6. 43, 9. 58, 4. 8. 59, 3*. 60, 1. 3. 62, 4. 6. 9. 68, 5 (bis). 7.8. 71, 1.7. 9. 73, J. 6. 7. 77,5. 80, 7. 83, 5. 6. 7. quod si 58, 1. sultis 63. 1. iridi si * 37, 18. siquis 11. 1. 14, 1. 17. 0. s. 23, 14. 24, 9. 10. 11. 25, 5. 35. 3. 47, 17. 50. 6. 62. 3. 63, 1 [bis). 83, 3. siquid 38, 10. 68, 4. 73. 1. sicni 47, 1S. si (pia 38, 12. sic 62, 3. Sicilia 1 10. 3. 132 CATONIS VOCABVLA. signa G9, 6. signis 19, 18. 26, 4. silicibus 43, 8. siluam* 13, 18. simile 19, 15. simul 17, 4. '36, 1. 44, 5. sine G2, 2. 68, 7. . singula 10, 22. sinunt 70, 0. siili* 80, 9. siquis u. si. siremps 71, 8. (sistoj stitisses 60, 3. siticines 68, 10. (sitio) sitit 85, 9. (sitis) siti (ab!.) 78, 6. siue 62, 4 (bis). 68, 8. 82, 1. societas 41, 6. (socius) socios 36,' 3. socrorum 37,. 6. 8. Socrates 92, 27. 105, 8. (sol) solis 16, 17. (soleo) solet 11, V 47, 19. 60, lf. solent 23, 1. 40, 9. solere 21, 8. 51, 4. solui 89, 34. Solinius ager 7, 12. sollemnia 48, 1. sollicitum 36, 15. Solon (?) 109, 12. (solus) soli (genet.) 9, 1. solo 23, 10. sonmi 78, 5. sonticam 65, 2. spati atorem 58, 9. spectatoribus 59, i. (specto) spectabam 35, 2. (specum) speca 85, 13. spero 63, 3. (spes) spem 67, 4. spiciunt 40, 11. splendent 78, 14. ' spondet 44, 9. sponsionem 37, 2. 62, 6. sponsio 47, 10. spurcius 77, 8. staticulos 58, 10. 13. (statua) statuas 69, 5. statuis 19, 18. statitele 51, 13. 61, 7. (statuo) statuere 69, 6. (status) stata 48, 1. stellosf 61, 9. stipendia 43, 9. stipendio 85, 3. stiricidium (?) 63, 10. (sto) stans 11, 3. (strenuus) strenuam 19, 13. strenui 16, 10. strenuis 39, 4. strenue 35, 3. struxit 74, 3. studebat 83, 3. stulte 44, 9. stupris 40, 3. suadeoque 23, 2. sub 23, 10. 47, 17. 66, 5. 6. 80, 4. subduxit 19, 14. sublimauit 15, 2. subrectitauit 64, 7. succidias 39, 13. succidiaruni* 11, 1. suffetcs* 88, 3. sultis 63, 1. sum 37, 6. 44, 1. 51, 7. es 50, 5. est 0, 21. 9, 3. 7. 10, 21. 14, 1. 15,7. 9. 16, 17. 21,4. 22,3. 24,4.8. 13. 14. 25, 5. 8. 37, 4. 13. 21. 40, 8. 44, 4. 45,.- 9 {bis). 47, 14 (bis): 54, 7. 58,5. 62, 9. 67,6. 68, 3. 5.9. 72, 23. 73, l (bis). 79, 7 (bis). 8. 80, 1. 81, 17. 82, 3. 83, 5. 85, 1 (bis). 86, 3. 88, 8. sumus 34, 7. sunt 3, 12. 9, 9. 10 (bis). 11, 17, 12, 7. 15, 6. 17, 2. 27, 1. 28, 6. 40, 10. 52, 12. 70, l. 80, 7. 9. sim51, ± 58, 9. sis*82, 4. sies 85, 7. sit 66, 8. 77, 2. 7. 82, 1. siet 22, 6. 37, 19. 20. 50, 7. 71, 8. sint 25, 4. sient 16, 10. 55, 11*. esse 25, 3. 6. 10. 33, 3. 10. 35, 9. 12. 36, 15. 41, 1.9. 42, 10. 59, 5. 62, 6. 9. 67, 3. 70, 4. 72, 2. 73, 7. 77, 3*. 88, 2. esto 24, 10. 11. 12. eram 44, 6. erat 48, 5. 37, 1. 5. 64, 8. 83, 1 (bis). 3. 85, 6. erant 34, 3. 40, 6 (?). essem 64, 1. esset 19, 10. 23, 9. 29,3. 37, II. 46,2. 51, 5. 62, 7. 8. essetis 71, 9. es- sent23, 11. 35,3. 46,2. 62, 4 (bis). erit 21, 3. 65, 7. fore 36, 16. 80, 8. fuisti 43, 4. fuit 4, 16. 8, 17. 9. 2. 14, 3. 20, 12. 48, 1. 49. 7. 8. 64, 7. fuere 8, 16. fuerint23, 8. fuisse 23, 12. fuisset 64, 5. summus u. superior. sumptuosus 82, 10. supellectilis (noni.) 60, 1. supellectile (abl.) 69, 6! super 61, 1. superbiam 22, 1. (superbus) superbi 25, 4. superbos 25, 3. superbior 25, 5. (superior) superiorem 42, 9. suppre- mam 88, 11. sumrnum 33, 2. stim- ma 23, 15. (supersum) superfuerit 63, 1. supplicium 42, 8. (supplico) supplicatimi eat 80, 11. supprimis 73, 4. .supra 84, 11. Surus elephantus 20, 10. sus 11, 2. CATONIS VOCABVLA. 133 suspitiosus 64, 5. sustinent 12, 7. sustinere 11, 3. su- stineri 35, 7. (suus) suae (gen.) 23, 11. smina (acc.) 25, 9. 44,' 8. suam 23, 15. 42, 0. suum 73, 2. suo 77, 1. sua 44, 9. 80, 10. sua (plur.) 85, 12. suos 39, 9. 77, 6. suas 77, 4. suis 28, 10. 41, 9. suaptef 85, 12. symbolos (acc.) 37, 14. tabula 16, 16. tabulae 37, 2. tacet 57, 29. taceat 58, 6. taetre 73, 13. taetreque 68, 4. talenta 87, 22. talione 17, 8. (talis) tali 61, 1. tam 22, 3. 24, 8. 62, 8. tam maxime — quam maxime 85, 9. tamen 19, 10. 23, 12. 16. 24, 15. 27, 4. 33, 5. 34, 1*. 83, 6. tam-quam 57, 29. 58, 3. tandem 24, 4. 8. tantisper 85, 7. (tantus) tanta 24, 10. tantum 33, 9. 10. tantam 23, 17. 27, 3. 39, 13. tantum (neulr.) 24, 12. 33, 9. quan- tum — tantum 28, 7. tanto 23, 3. tanta 23, 17. 7 archon 11,8. tarditatem 49 4 2. Tauriani 15, 4. Taurianum * (gen. pi) 15, 7. Taurisci 10, 11. tela 86, 4. temere 34, 11. temetum 86, 8. tempestate 60, 6. temptabam 35, 2. 36, 7. tempus 35, 5. tempore 70, 3. 82, 4. homo cuiusuis temporis 83, 18. tenet 57, 29. tenere 27, 6'.' 69, 5. tene 80, 2. tenuitatem 49, 2. terminimi 30, 8. Termino 8, 17. • terna 11, 1. terram 55, 8. 56, 3. tertiato 86, 6. (tertius) tertia 82, 3. tertiae (III) 73, 8. tertio 39, 10. tertio pedatu 9, 5. tertium (adii.) 36, 6. testimoniiim 59, 8. (testis) testes 62, 5. (testor) testatur (pass.) 59, 8. Testruia 5, 5. Teuta?ies* 11, 10. Thebae Lncanae 16, 4. Theluntif 15, 4. Themistocles (?) 99, 5. Thermopylas 19, 16. Thermopuleis* 36, 10. Theseus (?) 109, 2. Tiburtis (nom.) 12, 10. Tiburti 13, 11. Tibur 13, 8. timidus 65, 1. timidius 36, 13. tollitur 54, 9. torpedo 83, 7. traderentur 40, 8. traicere 11, 4. transfugere 17, 5. transigit 44, 5. transigebam 44, 6. transuorsum 22, 6. trepidante 48, 13. (tres) tris (?) 71, 3. (tres turi) trium uirum 58, 8. tribuno militum 19, 8. 20, 1. tribuni plebis 67, 10. tribus Seruianae 8, 9. tributus 30, 5. trini 26, 8. Troia 15, 5. Troia 5, 20. Troiani 5, 24. Troiana castra 5, 25. Troiana Venetorum stirps 10, 18. Troicum bellum 4, 10. 7, 19. trucidationem 39, 13. trudere 23, 1. trulleos* 62, 1. tu 43, 4. 48, 1. 50, 5. 68,8. 69, 3. • 73, 6. 79, 1. tibi 6, 21. 16, 6. 21, 3. 43, 5.. 52, 11. 54, 4. 77, 9. 79, 14. te (acc.) 21, 4. 41, 9. 68, 8. 73, 8. te (abl.) 48, 1. 79, 14. uos (noni.) 25, 5. 38, 10. 71, 9. uopte 88, 19. uestrum 63, 1. uestrorum 24, 4. uobis (dat.) 54,5. uos (acc.) 25, 5. 39, 2. 43, 1. 72, 1. uobis OR) 38, 11. 12. tubicines 68, 10. tuburcbinabundus 89, 18. Seruius Tullius 8, 9. tum 51, 1. 54, 5. 70, 1. 77, 5. tumultuosius 36, 6. tumultus (gen.) 36, 1. tumulto* 88, 1. tumultus (acc. p/.)36, 10. Turaxf ager 7, 12. Tutìus 62, 7. Turium 62, 9. Turio 62, 7. 9. turinam 35, 1. Turnus 6, 3. turribus 82, 1. Turtam* 35, 14. 15. Tusci 15, 15. 134 CATONIS VOCABVLA. Tusculanus 12, 9. IO. Tusculana ci- uitate 9, I. tuum 39, 12. tuam 68, 7. tuis 69, 1. Tyrrenus 11, 8. uaclimonium 60, 3. uallum 35, 13. Valerlis Flaccus 104, 3. . uasum 72, 22. uatem 77, 4. uber 14, 3. ubi 13, 11. 17, 1. 35, 5. 37, 1. 4. 41, 6 (bis). 47, 15. 51, 1. 54, 7. 58, 12. 70, 1. uè (suff.) 22, 4. 68, 8. cf. siue. uecticulariam 73, 10. uectigalium 49,9. uectigalibus 70, 1. uectitatum iri 59, 1 . uehes 9, 8. Veientes 12, 1. uel 58, 6 (bis). (uelum) uelis 34, 5. uenefici* 63, 4. uenefica 72, 14. (ueneo) ueneat*80, il. ueniere66,6. Veneti 10, 18. (uenio) usu uenit 70, 3. ueniunt 36, 5. uenit (jìerf.) 35 , 6. uenisse 15, 9. uenerant 44, 2. ueniebant39, 8. (uenter) uentrem 44, 8. uentus 34, 8. uentus auster 34, 5. uentus Cercius 28, 8. uerbera 41, 7. uerberitare 88, 17. (uerbero) uerberauere 41, 3. (uerbum) uerba (nom.) 58, 4. 80, 2. (acc.) 73, 15. uerbis (abl.) 35, 4. uerba (?) 86, 6. (uereor) uereremur 23, 10. uerruca 18, 8. uersus 58, 12. Vertamocori 10, 3. uerto (?) 86, 1. uertuut 73, 4. uerum (coni.) 58, 4. uerumuero 67, 5. uerum enim uero 27, 2. uero (coni.) 67, 6. enim uero 37, 17. (uerus) uerae (gen.) 80, 8. uerum (acc.) 73, 4. uera (acc.) 9, 10. uestimentum 72, 22. uestimenta 41, 2. uestiri 83, 1. uestis lugubris feminarum 29, 5. uestrorum 37, 8. uestris 38, 10. ue- stros 71, 1. cf. tu. ueterina bestia 88, 12. ueternosus 85, 9. ueternosum 58, 1. (ueto) uetuit 66, 1. (uetus) ueteris* 9, 6. ueterior 9, 3. uexaret 55, 8. (uia) uiam * 36, 7. uia (ahi.) 85, 13. uibices 41, 7. (uices) uicibus 36, 8. uicissim 36, 8. uictores 6, 23. uictoriosus 89, 3. uideo 60, 6. uidemus 83, 7. uidesis 37, 18. uidetote 36, 14. uideres 34, 5. nidi 62, 1. uirlit 46, 1. ui- derunt 15, 10. uidere 41, 3. uide- ris (?) 73, 7. uidetur 68, 4. uiden- tur 14, 4. 83, 19. duo et uiginti 20, 12. uilicare 51, 3. uìllae 55, 9. villae 72, 19. (uincio) uinctos* 28, 12. uincam 77, 3. uinci * 23, 5. uindicias dicunt 50, 2. uinum (acc.) 38, 7. 61, 3. 4. 68, 5.. uinum honorarium 64, 2. uini 10, 22. 61, 3. uino 37, 16. uir 54, 9. 62, 7. 68, 3. 78, 13. 80, 1. uiri 54, 6. uiro (dai.) 54, 7. uirmn 54, 8. uiro (fl&/.)"68, 5. trium ui- rum 58, 8. decemuiris 41, 1. de- cem uiros 41, 2. uìrgo Vestalis 67, 13. 68, 2. uiritim 10, 20. 85, 10. uirtus 53, 7. uirtute 19, 8. 42, 1. uir- tutes 19, 16. (uis) uim 64, 5. ui 23, 15. 85, 4. ui- res 27, 2. uires causae 80, 6. uita 83, 5. iiita deum immortalium ! 73, 12. uitam 40, 1. 42, 9. 73, 10. uitilitigent 80, 8. (uitio) uitiauerat 10, 1. uitiosusf 82, 11. uitium (acc.) 47, 18. 20. uitio 73, 4. uitia 82, 10. uiuitis 38 , 12. uiuunt 88 , 9. uiuere 73, 10. uiuerent 42, 2. ulciscitur 17, 9. Vlixes 100, 9. ullum 72, 23. uls 88, 14. ultra 10, 21. 34, 5. ultro citroque 23, 17. unctitabant 29, 3. unde 9, 9. 37, 19. 62, 6. 10. ungulato (?) 88, 15. una 81, 17. unum 26, 8. 49, 1*. unusquisque 23, 14. unamquamque 35, 1. (unus quisquis) unum quicquid 41, 4. 6*. (uoco) uocatur 10, 20. uocantur 12, 4. 15, 4. 17, 1. uocabatur 83, 4. CATONIS VOCARVLA. 135 Folci 10. 19. (uolo uolantia 80, 4. nolo 27, 4. 6. siuis2l, 4. uidesis 37, 18. uult59, 5. uolt* 11, 4. uo- lumus 24, 12. si uultis 71, 1. sul- tis63, 1. uolunt37, 13. uelle 44, 2. uelim 25, 4. 47, 16. uolebant 14, 8. uellent 35, 4. uoluit 63, 9. uoluerit 24, 9. 10. 11. uoluisse 24, 1. 3. 6. 15. 25, 1. 27, 4. Volaci 4, 15. Polsci 11, 13. uoluptas 39 , 1 . uoluptas 53,. 8. uolu- ptatem 38, 12. uos, uopte u. tu. uox 27, 1. uoces 58, 13. urbanus homo 83, 11. urbes 25, 6. urbis conditae annus 7, 15. urbis condendae ritus 7, 21. usquam 11, 3. usque U, 2. 37, 18. usquequaque 30, 2. 4. usu uenit 70, 3. ut (e. indie.) 14. 4*. 40, 9. 85, 1. 86, I ? . (e. coni. Il, 2. 29, 3. 33, 6. 35,4. 37, 12. 70, 7. 73, 14. 77, 7. 80, 10. uti (e. ind.) 23, 5. 36, 10. 50, 4. 83, 5. (e. coni.) 0, 22. 23, 2. 37, 19. 51, 1.5. 58,6 (bis). 01, l*. 62, 5. 63, 6. 82, 2. uti cura maxi- me 37, 15. utiles 83, 19. utor 73, 1. utar 73, 1. uti 73, 2. 74, 2. usi 16, 8. utrinde 54, 3 (bis). utrubi 54, 3 (bis). utrumque 37, 4. Yulcanus 13, 3. uulnus 19. 10. uulneribus 19, 11. uxorem 68, 7. uxores ne in iudicium producanLur 28, 3. Bei B. Gr. Teubner in Leipzig silici erschienen: Aeschyli Septem ad Thebas. Ex recensione G. Hermann! cum scripturae discrepanza scholiisque codicis Medicei scholarum in usum edidit Fridericcs Ilrr- schelius. gr. 8. geli. 16 Ngr. Alberti, Ednard, zur Bialektik des Platon. Tom Theaetet bis znm Par- menides. (Aus d. Suppl. d. Jahrb. f. class. Philol. besonders abgedruckt.) gr. 8. 1855. geli. 15 Ngr. Alciphronis rhetoris epistolae cnm adnotatione critica editae ab Angusto Meinekio. gr. 8. 1853. geli. iy 3 Thlr. Apollonii Argonautica. Emendavit, apparatum criticnm et prolegomena adiecit R. Mereel. Scholia vetera e codice Laurentiano edidit Henricus Keil. gr. 8. 1854. geli. 5 Thlr. Aristophanis Nubes edidit illustravi! praefatns est W. S. Teuffel. gr. 8* 1856. geli. 24 Ngr. Banibergeri , F. , opuscnla philologica maximam partem Aeschylea collegit F. G. Schneidewin. Praemissa est memoria F. Bambergeri a G. T. A. Krcegero conscripta. gr. 8. 1856. geli. 1 Thlr. 20 Ngr. Becker, Dr. Paul, die Herakleotische Halbinsel in archiiologischer Be- ziehung behaudelt. Mit zwei Karten. gr. 8. 1856. geli. 24 Ngr. Bentley's, Dr. Richard, Abhandlungen iiber die Briefe des Phalarig, Themistocles, Socrates, Euripides und iiber die Fabelrt des Aesop. Deutsch von Woldemar Ribbeck, Dr. gr. 8. 1S57. geli. 4 Thlr. 20 Ngr. Bernstein, G. K., das heilige E vangelium des Johannes. Syrisch in Har- kleusischer Uebersetzung mit Vokalen und den Punkten Knschoi and Rucoch nach einer Yaticanischen Handschrift nebst kritischen syrischen Typetì. gr. 8. 1853. geh. 2% Thlr. Bionis Smyrnaei Epitaphlus Adonidi». Edidit Benricus Ludolfus Ahrens. 8. 1854. geh. 15 Ngr. Boeckh, A., zur Gcschichle der Mondcyclen der Bellenen. (Besonderer Abdruck aus den Suppl. d. Jahrb. f. class. Philol.) gr. 8. 1855. geli.. 22% Ngr. epigraphisch -chronologische Studien. Zweiter Beitrag zur Ge- scliich e der Moadcyclen der Hellenen. (Besonderer Abdruck aus dem II. Supplement- band der Jahrbùcher f. classische Philologie.) gr. 8. 1857. geli. 1 Thlr. 3 Ngr. gesammelte klcine Schriften. Erster Band: Augusti Boeckhii ora- tiones in universitate litteraria Friderica Guilelma Berolinensi habitae. Edidit Ferdinandus Aschersox. gr. 8. 1858. geli. 2 Thlr. 20 Ngr. Zweiter Band : August Boeckh's Reden gehalten auf der Unixersi- tàt und in der Akademie der Wissenschaften zu Berlin Herausgegeben von Ferdi- nand Ascherson. gr. 8. 1850. geh. 3 Thlr. Bredoxius, E. I. C. , quaestionum criticarum de dialecto Berodotea libri quattnor. gr. 8. 1846. geli. 2 Thlr. Bucolicorum Graecorum Theocriti Bionis Moschi reliquiae accedenti- bus incertorum idylliis. Edidit Henricus Ludolfus Ahrens. Tomus primus textum cum apparata critico continens. gr. 8. 1855. geh. 2 Thlr. 12 Ngr. Tomus secnndus scholia continens. gr. 8. 1859. geh. 4 Thlr. 24 \gr. Catonianae poesis reliquiae. Ex recensione Alfredi Fleckeiseni. gr. 8. 1854. geh. 6 Ngr. Ch a risii artis grammaticae libri V, siche: Grammatici Latini. Christ, Wilhelm, Gru mi /.H gè der griechischen Lautlehre. gr. S. 1859. geh. 2 Thlr. Comico rum Latinorum praetcr Plautum et Tercntium reliquiae. Becensuit Otto Ribbeck. gr. 8. 1855. geh. 3 Thlr. Cominci Bhetoricorum ad C. Bercnnium libri UH. Becensuit et interpre- tatus est C. L. Kayser. gr. 8. 1854. geh. 2 Thlr. 20 Ngr. Corsscn, AV., iiber Ausspraehe, Vokalismus und Betonung der lateinischcn Sprache. Von der Kòiiigl. Akademie der Wissenschaften /.u Berlin gekrònte Preis- Bchrift. Zwei Bande, gr. 8. 1858. 1859. geh. Curtius, Georg:, Grundziige dei* griechischen Etimologie. Erster Theil gr. 8. 1858. geli. 2 Thlr. 20 Ngr. Didascalia apostolorum gyriace. gr. 8. 1855. 4 Thlr. Didymi Chat center! grammatici Alexandrini frammenta quae super su nt. Collegit et disposuit Mauricius Schmidt. gr. 8. 1854. geh. 3 Thlr. Dietsch, Rudolf, Versuch iiber Thukydides. gr. 8. 1856. geh. 12 Ngr. Diomedis artis grammaticae libri III, s. Grammatici Latini. Ennianae poesis reliquiae. Recensuit Ioannes Vahlen. gr. 8. 1854. geh. 2 Thlr. Fischer, Maximilian Achilles , Gergo via. Zur Frlauterung von Caesar de bello Gallico VII 35—51. Mit Grundplan und Kàrtchen. gr. 8. 1855. geh. 12 Ngr. Flcckeisen, Alfred, zur Kritik der aitiate! ni schen Dichterfragmente bei Gellius. Sendschreiben an Dr. Martin Hertz in Berlin, gr. 8. 1854. geh. 9 Ngr. Frick, Dr. Otto, das plataeischc Weihgcschenk zu Konstantinopel. Fin Beitrag zur Geschichte der Perserkriege. Besonderer Abdruck ans dem dritten Sup- plementbande der Jahrbiicher ftìr classische Philologie. Nebst Zeichnungen von Dr. P. A. Dethier. gr. 8. 1859. geh. 24 Ngr. Friederichs, Dr. K. , Praxiteles und die Niobegruppe nebst Erklarung einiger Vasenbilder. Mit einer Kupfertafel. gr. 8. 1855. geh. 1 Thlr. Friedlander, Ludovicus, Analecta isomerica. Besonderer Abdruck aus dem dritten Supplementbande der Jahrbiicher fiir classische Philologie. gr. 8. 1859. geh. 6 Ngr. Frontini, lui ìi, de aquis urbis Romae libri II. Recensuit Franciscus Buecheler. gr. 8. geli. 15 Ngr. Giseke, Bernhard, Thrakisch -Pelasgische Stamine der Balkanhalbinsel und. ihre Wanderungen in mythischer Zeit. gr. 8. 1858. geh. 1 Thlr. Gottschick, A. F., Geschichte der Griindung und Bliithe des Hellenischen Staates in Kyrenaika. gr. 8. 1858. geh. 10 Ngr. Grammatici Latini ex recensione Henrici Keilii. Voi. I. fase. 1. Flavii Sosipatri Charisii artis grammaticae libri V ex re- censione Henrici «Keilii. gr. Lex.-8. 1856. geh. 3 Thlr. Voi. I. fase. 2. Diomedis artis grammaticae libri III, ex Charisii arte gram- matica excerpta ex recensione Henrici Keilii. gr. Lex.-8. 1857. geh. 3 Thlr. 10 Ngr. Voi. II. fase. 1 & 2. Prisciani grammatici Caesariensis institutionum gram- maticarum libri XVIII ex recensione Martini Hertzii. Voi. I. Fase. 1 & 2. libros I— XII conlinens. gr. Lex.-8. 1855. geh. 6 Thlr. 10 Ngr. Voi. III. fase. 1. Prisciani grammatici Caesariensis institutionum grammatica- rum libri XVIII ex recensione Martini Hertzii. Voi. II. libros XIII — XVIII continens. gr. Lex.-8. 1859. geh. 4 Thlr. Grani Liciniani quae supersunt emendatiora edidit philologorum Bonnen- sium heptas. gr. 8. 1858. geh. 16 Ngr. Gregorii Bar-Hehraei scholia in librum Jobi. Ex codd. mss. emendata denuo edidit difficiliorum locorum interpretatione illustrava notis criticis instruxit Dr. G. H. Bernstein. Folio. 1858. geh. 20 Ngr. [Grote, Georg,] Griechische Mythologie und Antiquitaten nebst der Ab- handlung iiber Homer und ausgewàhlten Abschnitten iiber die Chronologie, Litteratur, Knnst, Musik u. s. f. Uebersetzt aus Georg Grote' s Griechischer Geschichte von Dr. Theodor Fischer. Erster bis dritter Band. gr. 8. 1856 — 1858. geh. I. u. II. Band à 2 Thlr. , III. Band 2 Thlr. 20 Ngr. Gruppe, O.F. , Minos. Ueber die Interpolationen in den Romischen Di ru- teni mit besonderer Rucksicht auf Boraz, Virgil und Ovid. gr.8. 1859. geli. Z 1 ^ Thlr. Gutschmid, Alfred von, iiber die Fragmente des Pompejus Trogus und die Glaubwiirdigkeit ihrer Gewàhrsmànner. (Besonderer Abdruck aus dem II. Supple- mentband der Jahrbiicher f. classische Philologie.) gr. 8. 1857. geh. 27 Ngr. Beitrage zur Geschichte des alten Orients. Zur Wiirdigung von Bunsens f Aegypten' Band IV und V. gr. 8. 1857. geh. 1 Thlr. Hanow, Fr., de Theophrasti characterum libello, gr. 8- 1858. geh. 6 Ngr. in Theophrasti characteres symbolae criticae. 4. 1860. geh. 10 Ngr. Hennings, P. D. Ch., uber die Telemachie, ihre ursprungliche Form und ihre spàterenVerànderungen. Ein Beitrag zur Kritik der Odyssee. gr.8. 1858. geh. 20 Ngr. Herbst, Ludwig 1 , tiber C. Ci. Cobets Emenda tionen im Thukydides. (Besonderer Abdruck aus dem dritten Supplementband der Jahrbiicher fiir classische Philologie.) gr. 8. 1857. geh. 12 Ngr. Herbst , Wilhelm , das classische Alterthum in der Gegen vrart. Eine geschichtliche Betrachtung. 8. 1852. geh. 1 Tlilr. zur Geschichte der auswàrtigen Politik Spartas im Zeitalter des peloponnesischen Kriegs. 1. 8. 1853. geh. 12 Ngr. Hercher, Rad., iiber die Grlaubwiirdigkeit der Neuen Geschichte des Ptolemaeus Chennus. (A.us d. Suppl. d. Jahrb. f. class. Philol. bes. abgedruckt.) gr. 8. 1856. geh. 7% Ngr. Hippolyti Romani quae feruntur omnia g-raece e recognitione Pauli Antonii de Lagarde. gr. 8. 1858. geh. 1 Thlr. 10 Ngr. Q,. Horatii Flacci sermonum libri duo. Qermanice rcddidit et triginta codi- cum recens collatorum grammaticorum veterum omniumque Msstoriim adhuc a variis ad- hibitorum ope librorumque potiorum a primordiis artis typographicae usque ad hunc diem editorum lectionibus excussis recensuit apparatu critico instruxit et commenta- rio illustrava C. Kirchner. Pars 1 satiras cum apparatu critico continens. gr. 8. 1854. geh. 2 Thlr. , Voluniinis li pars 1 commentarium in satirajs libri primi conti- nens. gr. 8. 1855. geh. 2 Thlr. , Voluminis II pars II continens commentarium in natiras libri secundi confectum ab W. S. Tedffel. gr. 8. 1857. geh. 1 Thlr. 14 Ngr. Preis des vollstàndigen Werkes 5 Thlr. 14 Ngr. Horazens Episteln. Lateiniscii und dentsch mit Erlàuterungen von Ludwig Doederlein. gr. 8. 1856—1858. geh. 2 Thlr. 10 Ngr. Einzeln: Erstes Buch. 1856. 1 Thlr. 10 Ngr. Zweites Buch. 1858. 1 Thlr. Hiibner, Aemilius, de scnatus populique Romani actis. Commentano ex annal. philol. supplemento temo seorsum expressa, gr. 8. 1860. geh. 16 Ngr. Huschke, E., die Jguvischen Tafeln nebst dcn klcinen Umbrischen ln- schriften mit Hinzufùgung einer Grammaiik und eines Glossars der Umbrischen Sprache vollstàndig ùbersetzt und erklàrt. gr. 8. 1859. geli. 5 Thlr. Jahrbiicher, neue, fiir Philologie und Paedagogik? Begriindet von ITI. Jo- hann Christian Jahn. Gegenwàrtig herausgegeben von Rudolf Dietsch und Alfred Fleckeisen. Ersch'einen seit 1826. Jàhrlich in 12 Heften. Preis pr. Jahrgang 9 Thlr. Dazu als Supplement : Archiv fiir Philologie und Paedagogik. Herausgegeben von R. Klotz und R. Dietsch. In Bànden von je 4 Heften. Im Ganzen 19 Bande. 1831 — 1853. Preis eines Bandes 2 Thlr. 20 Ngr. Ferner: Jahrbiicher fiir classische Philologie. Herausgegeben von A. Fleckeisen. Supplemenie. Neue Folge. ErsterBand. gr. 8. 1855 — 56. 2 Thlr. 12 Ngr. ZweiterBand. gr. 8. 1856—57. 2 Thlr. 12 Ngr. Dritter Band. gr. 8. 1857—1860. 1. Heft. 20 Ngr- 2. Heft. 28 Ngr. 3. Heft. 28 Ngr. 4. Heft. 24 Ngr. 5. Heft. 20 Ngr. Einzelne Hefte werden nicht abgegeben. Dagegen sind die gròsseren Abhand- lungen .unter besonderem Titel sammtiich einzeln zu haben. |£^5£* Einige nodi vorhandene vollstàndige Exemplare der Jahrbiicher f. Phi- lologie mit den Supplementbànden (von 1826 bis December 1854) im Ladenpreise von circa 300 Thlr. liefere ich fiir 60 Thlr. pr. Exempl. , die Jahrgànge von 1852 — 1858, zusammen oder einzeln zur Hàlfte des Ladenpreises. Institutionum et regularum iuris Romani syntagma cxbibens Oai et Iusti- niani institutionum synopsin, Ulpiani librimi singularem r-egularum, Pauli sententia- rum delectum, tabulas systema institutionum iuris Romani illustrantes, praemissis duodecim tabularum fragmentis. Edidit et brevi amiotatione instruxit Rldolphis Gneist, U. I. Dr. gr. 8. 1858. geli. 1 Thlr. 10 Ngr. Keil, H., quaesfiones grammaticae. gr. 8. 1860. geh. Ngr. Keil, Karl, epigraphische Excurse. Besonderer Abdruck aus dem zweiten Supplementbande der Jahrbiicher fiir classische Philologie. gr. 8. 1857. geh. 9*Ngr. Kiessling, A., de Dionysii Halicarnasci antiquitatum auctoribus latinis. Dissertatio. gr. 8. 1858. geh. 10 Ngr. Kock, Cari, die Viigel des Aristophanes. (Besonderer Abdruck aus den Suppl. d. Jahrb. f. class. Philol.) gr. 8. 1856. geh. 6 Ngr. Kock, Cari, Arigtophanes und die Gotter des Volksg laubens. (Beson- derer Abdruck aus dem dritten Supplementband der Jahrbùcher l'Or classische Phi- lologie.) gr. 8. 1857. geli. G Ngr. Kriigcr, Gustavus, tkcoLogumena Pausaniae. Dissertatio phiiologica gr. 8. 1860. geli. 16 Ngr. Lagarde, P. A. de, de Geoponicon versione syriaca. 4« 1856. 10 Ngr. de novo testamento ad versioiium oricntalium fidem edendo. gr. 1. 1857. geli. 10 Ngr. analecta syriaca. gr. 8. 1858. fi Thlr. 20 Bfgr. ad aiialccta sua syriaca appcndix. gr. 8. 1858. 16 Ngr. La -Itoche, Paul, Ckarakteristik des Pnlybius. gr. 8» 1857* 20 Ngr. Lchrs, K. , pop u lare Aufsiitze aus dem Altertkum, vorzugsweisc zur Etiti k und Religion der Griechen. gr. 8. 1856. geli. 1 Thlr. 14 Ngr. Lothholz, L. , coni me ut tal io de Bongarsio singulisque eius aequalibus. 4. 1857. geh. 6 Ngr. Mcrcklin , Ludwig, die Citiermetkude und Qucllenbcnutzung des A. Gcl- lius in den Noctes Auicae. Besondere* Abdruck aus dem dritten Supplementbancte der Jahrbùcher fùr classische Philologiè. gr. 8. 1800. geli. 16 Ngr. Momnvsen, Aug., Beitràge zur griechiseben Zcitrechnung. Besonderer Ab- druck aus den Suppl. d. Jahrb. f. class. Philol. gr. 8. 1856. geli. 15 Ngr. zweiter Beitrag zur Zcitrechuung der Griechen und Romer. Be- sonderer Abdruck aus dem dritten Supplemcntbandc der Jahrbùcher fùr classische Philologiè. 8. 1859. geh. 24 Ngr. liomische Daten. 4. 1856* geh. 16 Ngr. Kfacvi, Cn. , de bello Punico reliquiae. Ex recensione loannis Vahieni. gr. 4. 1854. geh. 12 Ngr. Nicandrea. Theriaca et Alexipharmaca, recensuit et emendavit, fragmenta collegit, commentationes addidit Otto Schneider. Accedunt scholia in Theriaca ex recensione Henrici Keil, scholia in Alexipharmaca ex recognitione Bussemakeri et R. Bentlei emendationes partim ineditae. gr. 8. 1856. geli. 3 Thlr. Pcrvilegium Teneris. Adnotabat et emendabat Franciscus Buecheler. 16. 1859. geh. 8 Ngr*. Peter, Bcrmannus, historia critica scriptorum historiae Augustae. C'ora- mentatio philologica. gr. 8. 1860. geli. 12 Ngr. Petersen, Christian, iiber die Gcburtstagsfeier bei den Griechen nach Alter, Art und Ursprung. Ein Beitrag zum Hausgottesdienste der alten Griechen. Besonderer Abdruck aus dem 11. Supplementbande der Jahrbùcher fùr classische Phi- lologiè. gr. 8. 1857. geh. 15 Ngr. Piderit, li. W. , zur Kritik und Fxcgese von Cicero de oratore. I. 4. 1857. geh. 8 Ngr. — II. 4. 1858. geli. 10 Ngr. ■ zur Kritik und Exegese von Ciccros Brutus. 4. 1860. geh. 8 Ngr. Plauti, T. ITI acci , comoediac. Ex recensione et cura apparata critico Friderici RirscHELii. Accedunt prolegomena de rationibus criticis grammaticis pro- sodiacis metricis emendationis Plautinae. Tomus I. II. Ili pars 1. 2. gr. 8. geli. 10 Thlr. Auch in 9 einzelnen Lieferungen. I, 1 zu 2 Thlr. Die ùbrigen Stùcke à 1 Thlr. — Tom. I pars 1 : Prolegomena, Trinummus kann nicht mehr einzeln abgegeben weiden. eaedem.- Scholarum in usum recensuit Fridericus Ritschelius. To- mus I. II. III 1. 2. 8. geh. 1 Thlr. 15 Ngr. Einzeln jedes Stùck à 5 Ngr. Plutarchi de musica edid. Ricardus Volkniann. gr. 8. 1856» geh. 1 Thlr. 6 Ng«". Poppo, Ern. Frid., de historia Thucydidea commentatio. Accedit index historicus et geographicus. gr. 8. 1856. geli. 20 Ngr. Pott, A. F. , Studien zur griechischen Mythologie. Besonderer Abdruck aus dem dritten Supplementbande der Jahrbùcher fùr classische Philologiè. gr. 8. 1859. 12 Ngr. Prisciani inst. gramm. libri ed. Hertz, s. Grammatici Latini. Reliquiae iuris ecclesiastici antiquissimae. Syriace primus edidit A. P. de Lagarde. gr. 8. 1856. 4 Thlr. Graece edid. A. P. de Lagarde. gr. 8. 1856. 1 Thlr. 20 tfgr. Ribbeck, Otto, iiber die mittlere und neuere Attische Komodie. Oeffent- licher Vortrag, gehalten im Rathhause zu Bern. 8. 1857. geli. 7^2 ^o r - Ross, Ludwig, arcuuologischc Aufsàtze. Erste Sanimi ung . Griechische Gràber — - Ausgrabungsberichte aus Athen — zur Kunstgeschichte und Topographie von Athen und Attika. Mit acht farbigen und sechs schwarzen Tafeln und einigen Holzschnitten. gr. 8. 1855. geli. 4 Thlr. > eine alte lokrische Inschrift von Chaleion oder Oeantheia, mit den Bemerkungen vonvl. N. Oekonomides.. Mit 1 lithogr. Tafel. gr. 8. 1854. geli. 15 Ngr. Rossbach, Aug. , und R. Wcstphal, Metrik der griechischen Dramatiker und Lyriker nebst den begleitenden musischen Kiinsten. Elster Theil: Griechische Rhythmik toh August Rossbach. gr. 8. 1854. geh. 1% Thlr. Dritter Theil: Griechische Uletrik nach den einzelnen Strophen- gattungen und metrischen Stilarten. Von A. Rossbach und R. Wemphal. gr. 8. 1856. geh. 2*/ 2 Thlr. Saltasti, C, Crispi Catilina et iug-urtha. Aliorum suisque notis illustravit Rddolfls Dietsch. 8. Voi. I. CATILINA. 1 Thlr. Voi. II. IUGURTHA. 1 Thlr. 15 Ngr. Herabgesetzter.Preis fùr beide Bande zusammen 1 Thlr. 10 Ngr. quae supersuut. Recensuit Rudolfus Dietsch. Volumen I. Conmen- taliones. Libri de Catilinae coniuratione et de bello Iugurthino. gr. 8. 1859. geh. 2 Thlr. 12 Ngr. Voi. 11. Historiarum reliquiae. Index, gr. 8. 1839. geh. 2 Thlr. 12 Ngr. Sali usti, C, Crispi opera quae supersunt. Ad fidem codicum manu scriptornm recensuit, cum selectis Cortii notis suisque commentariis edidit, indicem accuratum adie- cit Fridericus Kritzids, professor Erfurtensis. Voi. III. Historiarum fragmeuta continens. Auch unter dem Titel: Historiarum fragmenta. Pleniora, emendatiora et novo ordine dis- posta suisque commentariis illustrata edidit et indices accuratos adiecit Fridericus Kritzids. Accedit codicis Vaticani et Palimpsesti Toletani exemplum lapidi inscriptum, gr. 8. 1853. geh. 3 Thlr. Scenicae Romànorum poesis fragmenta. Recensuit Otto Ribbeck. 2 voli. gr. 8. geh. 6 Thlr. Voi. I. Tragicorum reliquiae. 3 Thlr. — Voi. IL Comicorum reliquiae. 3 Thlr. Schaeferi, Arnoldi, de sociis Atheniensium Chabriae et Timothei aetate in tabula publica inscriptis commentatio. 4. 1856. geh. 8 Ngr. Schaefer, Arnold, Demosthenes und seine Zeit. 3 Bande, gr. 8. 1836—1858. geh. 10% Thlr. Scheibe, C. , lectiones Lysiacae. (Besonderer Abdruck aus d. Suppl. d. Jahrb. f. class. Philol.) gr. 8. 1856. geh. 15 Ngr. Schottmuller , Alfe. , de C. Plini secundi libris grammaticis particula prima. Dissertatio. gr. 8. 1858. geh. 10 Ngr. Schulze, R. , quaestiones Hermesianacteae. Dissertatio. gr. 8* 1858. geh. 10 Ngr. Sharpe's , Samuel , Geschichte Egyptens von der altestcn Zeit bis zur Er- oberung durch die Araber 640 (641) n. dir. Deutsch von Dr. H. Jolow.cz. 2 Bande. Mit einer Karte und drei Plànen. gr. 8. J857. 1858. geh. 4 Thlr. Sophoclis tragoediae. Graece et Latine. Ex recensione Guil. Dindorfii. 2 voli. 8. 1850. 2 Thlr. 9 Ngr. Aucb jedes Stùck einzeln à 7% Ngr. Struve, Caroli Ludovici, direct oris quondam Gymnasii Ir bici Regi ni on- tani, opuscnla selecta edidit Iacobus The*od. Struve. 2 voli. gr. 8. 1854. geh. 5 Thlr. Susemihl, Franz, die genetische Entwickelung der Platonischen Philo- sophie einleitend dargestellt. Erster Theil. gr. 8. 1855. geh. 3 Thlr. Zweiten Theiles erste Halfte. gr. 8. 1857. geh. 2 Thlr. Thucydidis de bello Peloponnesiaco libri octo. Ad optimorura librorum fidem editos explanavit P2rnest. Frid. Poppo. Voi. IV. Sect. III. gr. 8. 1856. geli. 20 Ngr. Titi Bostreni conica Manichaeos libri quatuor syriace Paulus Antoni us de Lagarde edidit. gr. Lex.-8. 1859. Geh. 6 Thlr. Tragicorum Latinorum reliquiae. Recensuit Otto Ribbeck. gr. §. 1&5S. geh. 3 Thlr. Tragicorum Graecorum fragmenta. Recensuit Augustus Xauok. gr. 8. 1856. geh. 5 Thlr. 20 Ngr. Tsener, Herniannus, Analecta Theophrasftca. gr. 8. 1858. geh. 7% Ngr. Vahleni, loannis, in ITI. Terentii Varronis saturarmi» Menippearum reli- quias coniectanea. gr. 8. 1858. geli. 1 Thlr. 14 Ngr. analcctorum Nonianorum libri duo. gr. 8. 1859. geli. 12 Ngr. Vergili, I*., Maroniti opera, recensuit Otto. Ribbeck. Voi. 1. Bucolica et Georgica. gr. 8. 1859. geh. 1 Thlr. 18 Ngr. Auch unter dem Titel: Bucolica et Georgica recen§uit Otto Ribbeck. gr. 8. 1859. geh. 1 Thlr. 18 Ngr. Wachsmuth , Curtius , de Timone Phliasio ceterisque sillographis Craecig disputavit et sillographorum reliquias collectas dispositas recognitas adiecit C. W. gr. 8. 1859. geh. 16 Ngr. de Cratete Mal Iota disputavit adiectis eius reli qui is C. W. gr. 8. 1860. geh. 16 Ngr. Demnàchst werden erscheinen : Boeckh's , Aug. , gesammelte kleine Schriften. Dritter Band. Bucolicorum Graecorum Theocriii Bionis Moschi reliquiae accedentibus incertorum idylliis. Edidit Henricus Ludovicus Ahrens. Voi. III. Catoni», M. , fragmenta. Recensuit H. Jordan. Curtius, Georg, Grundzuge der griechischen Etymologie. If. Theil. Grammatici Latini ex recensione Henrici Keilii. Voi. III. fase. 2. Prisciani scripta minora ed. II. Keil et indices. Grote, G. , Griechische Mythologie und Antiquitàten. Uebersetzt von Dr. Th. Fischer. IV. Band, (Schluss.) gr. 8. Hesiodi carmina. Recensuit et apparatum criticum adiecit H. Kòchly. llomeri carmina minora. Mit kritischem Apparat und exegetischem Commentar von Dr. A. Baumeister. Horazens Satiren. Lateinisch uud deutsch mit Erlàuterungen von Ludwig Dòder- lein. gr. 8. Miiller, Lucian , de melris poetarum Romanorum exceptis Plauto et Terentio libri tres. gr. 8. Plauti, T. Macci, comoediae. Ex recensione et cum apparatu critico Friderici Rit- schelii. Tomi III pars III Poenulum complectens. gr. 8. Rossbach, Aug., und R. Westphal, Griechische Metrik. II. Band. gr. 8. die Fragmente und die Lehren der griechischen Rhyihmiker, als Ergàuzung der griechischen Rhythmik von A. Rossbach. Rubino, J. , Abhandlungen aus dem Gebiete der Alterthumskunde , insbesondere der ròmischen. Erster Band: Ueber den Census. C. Suetonii Tranquilli praeter Caesarum vitas reliquiae. Còllegit, quaestiones Suetonianas praemisit Augustus Reifferscheid. gr. 8. Susemihl, Franz, die genetische Entwickeiung der platonischen Philosophie, ein- leitend dargestellt. Zweiten Theiles zweite Hàlfte. gr. 8. Teuffel, TV. S. , Handbuch der Geschichte der Ròmischen Litteratur. 3 Bde. Vergili , P., Maronis opera recensuit OtI o Ribbeck. Voi. II. gr. 8. vOo, 4& .CV* 1 A * V '^>> c> V «. * * ° ^ <> ^ f^j, ■ a& ' Deacidified using the Bookkeeper process. V> C A^ * (K\ "Kp. e,- Neutralizing agent: Magnesium Oxide Treatment Date: August 2006 aV ;> PreservationTechnologies A A WORLD LEADER IN PAPER PRESERVATION 111 Thomson Park Drive ■ mi iMttm»