PA 6411 
■ F7 

Copy 1 



Pfl 6411 
.F7 
fi Copy 1 




f- 




Glass. 
Book. 






E 



FASTORUM HORATIANORUM 

CAPITA PRIORA. 

Q U A E 

UNA CUM SENTENTIIS CONTROVERSA 

CONSENSU ET AUCTORITATE 

AMPLISSIMI PHILOSOPHORUM ORDINIS 

UNIVERSITATIS LITERARIAE 
FRIDERICAE GUILELMAE BEROLINENSIS 

AD SUMMOS 

IN PH1LOSOPHIA HONORES 

RITE IMPETRANDOS 
DIE XV. MENS. JUN. A. MDCCCXXXIX. H. L. Q. S. 

PALAM DEFEXDET 

AUCTOR X 

LUDOVICUS CAROLUS FRANKE, 

SAXO BORUSSUS. 



ADVERSAR1I ERUXT: 



R. MERKEL, Phil. Dr. 

0. SCHNEIDER, Phil. Dr. 

H. PAHL, Phil. Cand. S < rV 



v 



BEROLINI, 1839. 

SUMP11BUS GUILELMI li E SS E H. 



'&** 






& 






Berolini, typis C. G. Ende. 



PARENTIBUS OPTIMI» 

AD ULTIMAM USQUE RERUM LINEAM 



PIE COLENDIS 



HUNC LIBELLUM 



AMORIS AC PIETATIS TESTEM 



DEDICAVIT 



FILIUS. 



PROOEMIUM. 



Acre quidem et salis lugubre vaticinìum R. Bentlejus, 
cum veram sibi visus esset proposuisse temporum ratio- 
nem, qua Q. Horatius Flaccus poemata sua scripsis- 
set, ediderat hoc, ut, ubicumque viri doctissimi extra li- 
mites ab ipso positos in adsignandis temporibus evagaturi 
cssent, toties illos in errores prolabi diceret. Verumla- 
men neque hoc, ncque magna egregii viri auctoritas, ne- 
que ingeniosa ipsius dìspulalionis brevitas, quam quis ab 
aperta rei ver itale eaque ne argumentis quidem indi genie 
profectam judicaverit, tantum valuere, ut, quae exeunte 
demum septimo decimo sacculo et inilio sequentis cocpta 
crai inslilui quaestio de hoc loco, T. Fabri, Rodellii, 
Ducerti et Massoni ') potissimum studiis, ea aut ab- 
rumperetur aut ad finem perducta absolutaque credere- 
tur. Nam quamquam, Bentlejum qui proxime excepe- 
runt, interpretum nemo fere praeler Sanadonum a ) in 
eandem rem denuo inquisiva, ita ut, sive triste illud va- 
ticinium et auctorilas Bentleji, sive eximia rei dif'ficultas 
eorum oculos praeslrinxit, lacitum videri possint prae- 
buisse consensum: non tamen in caussa sua defuit idem 



1) Jani teinplura Christo nascente reseratum cet. auct. Joanne 
Masson. Rotcrodami. 1700; ejusdem: Q. Horatii Fiacri vita. Lugd. 
Bat. 1708. 

2) Ed. Horat. Paris. 1.728. II voi. 4-, et 1756. Vili voi. 8. 

1 



— 2 — 

ille Massonus, qui nullis se minis deterrerì passus in 
censura secundae Bentleji editionis QAmstelod. 1713J, 
quae legitur in: Histoir e critique de la république 
des lettres tant ancienne que moderne (Amste- 
lod. 1 714J Tom. V. p. 148 — 203., ejus temporum con- 
siitutionem dedita opera aggressus est et prosperrimo suc- 
cessa reputami, Recentiore vero aetate etsi non defuerunt, 
qui piane Bentlejo adstipularentur, tantum tamen abest, 
ejus ut temporum definitio communem hominum doctorum 
plausum retuleriljf ut, simulatque in accuratiore suavis- 
simi poetae interpretalione denuo studium operamque 
collocarunt, alii eam recte se hàbere praefracte neg ave- 
rmi; uti Chr. Dav. Jani 3 ) inpraef. ed. 1778. p. CXIV., 
alii ex parte ìmprobaverint et Massono maxime duce stu- 
duerint probabiliora eruerd Horum in numerum cum prae- 
stantissimos Horatii interpretes, Mit seller li chium , 
Car. Vanderburgium, Heindorfium, J ahnium, 
Th. Schmidium retulerim, tum Weichertum et Ca- 
rol. Passovium, quorum ille in „Voetarum latinorum 
reliquiis" (Jjips. 1830. 8.J et in opusculo de L. Varii et 
Cassii Parmensis vita et carminibus scripto QGrimae 
1836. 8.) ut de universa Venusini valis explicalione 
optìme merilus, ita in explorandis poematum temporibus 
egregia qua pollet doctrina et judicii subtilitate versatus 
est, Me in erudita commentatone de Horatii vita et aetate 
composita, quae epistolarum interpretatìoni germanicae 
praefixa est (JLìps. 1838. 8.J, eidem rei perscrutandae, 
ut par erat, operam dedif. Attamen hi omnes quoniam et 
brevius prò librorum suorum fine has quaestiones tètige- 
rant et singulorum magis carminum quam librorum com- 
putarant tempora, eo profecto res adducta erat, ut, cum 
nec Bentleji nec Massoni nec aliorum constitutiones tem- 
porum aut confutatae omnino aut unanimi omnium con- 
sensu comprobatae essent, certa quaedam harum rerum 



3) Jani ita judicavit : Bentlejana temporum ratio sic sirapliciter 
posita et vix poterit satis firmis argumentis adstrui, neque ullam pro- 
babilitatem habef» 



— 3 — 

ratio et norma deesset, et omnes omnium aetatum et ho-* 
minum computationes infelicissime mìxtae, si non penes 
singulos 4 ) certe publica auctorilate valerent et quasi do- 
minarentur. Inde operae pretium fecit merìtoque gratiam 
iniìt cultorum Horatii multiplicem 5 ) Carolus Ki re li- 
ner us, V. CI, qui in quaestionibus Horatianis Numburgi 
anno 18 84. editis non solum falsam esse Bentlejanam 
temporum descriptionem erudite et dilucide exposuit, scd 
novam etiam prò explosa subslituìt et ad certam quandam 
rationem revocami. Paulo ante G.F. Gr ote fendi prò- 
diit commentano de Horatii vita persciipta in Erscliii et 
Gruberi encyclopaedìa literarum et artium, sect. IL toni. X. 
(JJps. 1833 J pag. 457 — 476. Qui cum rectissime sibi 
persuasissel non posse vere judicari de poelae vita, in- 
verno, arte, nisi poematum tempora accurate cognita es- 
sente id ipsum munus praeclara usus doctrina subiit, ta- 
men ut aliorum sententias parum curans et ad conjicien- 
dum quam ad probandum promptior nimia plerumque 
confidenlia rem expedìret. Ili quidem viri in re tam lu- 
brica et tot tantisque dubitationibus obnoxia non mirum 
est, quod saepe in diversas abierunt partes. Nec negave- 
rim utriusque commentationibus egregie consultimi esse 
Horatii explicalioni. At in operis summa — utar enim 
Benlleji verbis — totoque constituendo rem eos ìnfeliclter 



4) Breviter quidem sed verissime quid improbandum sit in Bent- 
lejana ratione exposuit Zumptius, V. CI., in censura „Horatii re- 
stituii a James Tate," Cantabrigiae 1832. editi, quae legitur in annal. 
crit. Berolin. ann. 1833. Novembr. p. 659 sq. Prius contra Bcntle- 
jum paucis plagulis disputava Leps in scriptione scholastica „Ist die 
MeiniiDg des R. B. ùber die Zeit, in welcher die einzelncn Biicher der 
Gedichte des Hor. verfasst worden sind, die richtige?" Neo-Ruppin. 
1828. 4. edita. 

5) Cf. qui censurara egerunt libelli Kirchncriani, Obbarius in 
Jahn. annal. 1836. voi. 16. fase. I. p. 46 sq. Lange in annal. crit. 
Berolin. an. 1835. II. voi. p. 859 sq. Feam in ephemerid. liter. Ba- 
lena, ann. 1836. Febr. No. 22. p. 169 sq. Tum Kircbneri computa- 
tionibus plerumque calculum adjccit nuperrimns Horatii editor Jo, 
Casp. Orelli,V. CI. 

1* 



— 4 — 

admodum gessisse censeo et ita a vero aberrasse, ut Beni- 
leji vaticinium mirabili piane casu ad hunc usque diem 
eveneri t. Miratus enim utriusque viri confidentiam, qua 
suam quisque rationem tanquam veram et certam propo- 
suit, postquam Kirchneri potissimum argumenta ex ami- 
nar e coepi, videor mìhi intellexisse, cum certam aliquam 
deesse normam, ad quam tota computalio dirigendo fue- 
rit, tum ipsum disputationis fundamentum falsis opinio- 
nibus, quin incredibilibus commentis innìti. Quod judi- 
cium si recte et vere me fecisse ipsa mea scriptione com- 
probatum fuerit, non vereor ne, quod denuo in eandem 
rem inquisiverim, acta egisse et superflua videar, neu va- 
nae et temer ariae impugnandi novandique libidinis coar- 
guar; a qua eo me longius abesse arbifror, quo major e 
teneor spe, fore ut, cém certo aliquo fundamento nixus 
viam mìhi communiverim ad certiorem singularum rerum 
demonstratìonem, probabiliora et veriora quam prolata 
sunt proferam et falsas aliorum computationes, nisi com- 
menta argumentorum vicaria attutisse visus fuero, labe- 
factem et conquassem, ne dicam prorsus evertam. Neque 
tamen is ego sum, qui et falsa mìhi potuisse obrepere et 
permulta, quae vera sunt, debere me aliis indecora piane 
arrogantia infitias eam. Ita autem instituam quaestionem 
ut in priore parte generalem Horatianorum operum de- 
scriptionem temporum proponam, tum in altera in hos 
cancellos singula poemata distribuam et quasi includam- 
Quamquam non eo usque progrediar, ut vel eorum car- 
minum quae temporis indiciis piane desfituta sunt aetatem 
prò quorundam more certo investigare studeam. 

Qua nimia diligentia non solum mihi ipse inanem 
operam insumpsisse viderer, sed etiam in juslam aliorum 
viluperationem incurrerem. Atque liane ut devilem, eo 
magis annitendum mihi est, quo certius non tam auguror 
quam scio non defuturos esse, qui, cum in aliis rebus 
perscrutandis versori malint, naso adunco et alto.super- 
cilio despiciant hujuscemodi quaestiones, et, dum in tem- 
poribus inveniendis elaboratur, vel temporis jacturam 
conquerantur. 



PARS I. 



DE ORDINE ET TEMPORIBUS HORATIA 
NORUM OPERUM. 



C A P. 1 

Horatii vita ad annum usque 713 u. e. descripta, quo primum in 
poesin incubuit. 

Q. Horatius l ) Flaccus VI. Id. Decembr. a ) a. u. e. 689. 



1) Nomina ipse prodit. Quinti: Sat. 2, 6. 37. Horatii: od. 4, 6. 44. 
et epist. 1, 14. 5. Fiacri: Sat. 2, 1. 18. et epod. 15, 12. Quantopere 
in Horatii nomine explicando olim halucinati sint interpretes, intelligi 
poterit tum ex God. Ephr. Muelleri libro (Histor. crit. Einleit. zu nò- 
thiger Kenntniss dcr latein. Sdir. Dresd. 1747.) voi. III. p. 365 — 548, 
toni ex annotationibus VV. DD. ad Suetonii vitam Horatii, quas colle- 
ga Ricbter. (Zwickaviae 1830.) p. 2. — Nuperrime C. L. Grotefend. 
in epbemerid. literar. Darmst. ann. 1834. p. 182 aliquot inscriptioni- 
bus fultus probatiim ivit, quod jam G. F. Grotefend. in Ersch. et 
Gruber. encycl. 1. 1. p. 457. b. breviter significarat, Horatii patrem 
Venusiae coloniae libertum fuisse, et cum Venusia ad tribum Hora- 
liain pertinuerit, inde nomen accepisse. 

2) L. Cotta et L. Manlio Torquato css., teste Sncton. vit. — 
Annum et mensem poeta notat od. 3, 21. 1. epod. 13, 6. epist. 1, 
20. 27; diem Sueton. tantum. Recte Vincentius Bellovacensis specul. 
histor. (ed. 1473.) lib. VII, 67. „Anno imperii Augusti XXXV, regni 
vero Herodis XXV (immo XXIX) Oratius 1VII (leg. LVII.) aetatis 
Ruae Romae moritur." Mendum quod est in Chronico Hieronymi ad 
oiymp. CXCII. ann. 3. (MMVII. ): „Horatius quinquagesimo aetatis 



— 6 — 



(a. Gir. 65.) Venusiae 3 ), urbe in confano Apuliae et 
Lucaniae sita, natus est patre libertino 4 ) qui coactor erat 5 ), 



suae anno Romae moritur." dudum sustulit Scaliger scribens: quin- 
quagesimo septimo. 

3) Inde Horat. Sat. 2, 1. 35. 

Sequor hunc, Lucanus an Appulus anceps, 

Nam Venusinus arat finem sub utrumque colonus. 
neque solum ad Aufidum se natum (od. 4, 9. 2.) et Camenam suam 
Dauniani dicit (od. 4, 6. 27.) sed ìpsara etiam Apuliam vocat al- 
tri ceni (od. 3, 4. 10). Nec mirum, quod patriae amore ductus in 
imaginibus maxime pingendis saepissime in Apuliae loca vel inscius 
incidit. Itaque non tantum Appulos (epod. 2, 42. od. 3, 5. 9. — 
16, 26.), siticulosam Appuliara (epod. 3, 16), Dauniam (od. 
1, 22. 14. 2, 1. 34.), mare Apulicum (od. 3, 24. 4.), quin lupos 
Appulos (od. 1, 33. 7.) diserte commemorat, sed etiam montes 
Apuliae, quos notos sibi esse scribit Sat. 1, 5. 77., Voi tu rem 
(od. 3, 4. 9.), Matina cacumina (epod. 16, 28. eli. od. 1, 28. 3 et 

4, 2. 27. v. Mannert. Geogr. libr. Vili. cap. 6. p. 78. Passow vit. 
not. 238), Garganum nemus (epist. 2, 1. 202. ibiq. Schmid.), quer- 
ceta Gargani (od. 2, 9. 7.), Venusinas sìlvas (od. 1, 28. 27.), 
saltus Bantinos (od. 3, 4. 15. Lìv. 27, 26.), Aufidum fluvium 
(od. 4, 14. 25. 3, 30. 10. Sat. 1, 1. 58.), Bandusiae fontem 
(od. 3, 13. Fea ad h. 1. et ad 3, 4. 15. tum vriembardi antica To- 
pografia di Basilicata in Memorie dell' Instituto archeologico Tom. I. 
p. 210. 211. Kirchn. quaest. p. 60. §. 17. Schmid, ad epist. 1, 16. 22. 
Obbar. ad epist. 1, 10. 6.), urbes, celsae nidum Acherontiae, 
pingue Ferenti arvum (od. 3, 4. 14 et 16), Luceriam (od. 3, 
15, 14.), Canusium (Sat. 1, 5. 91. 2, 3. 168.), Rubos, Bariam, Gna- 
tiam (Sat. 1, 5. 94 sq.), Tarentum (Sat. 2, 4. 34. 1, 6. 105. od. 3, 

5. 56. 1, 28. 29. epist. 1, 7. 45. 1, 16. 11. cf. epist. 2, 1. 207.). 
Nosti etiam Saturejanum caballum (Sat. 1, 6. 59.). 

4) Cf. epist. 1, 20. 20. Sat. 1, 6. 6. et 45. Horatius inge- 
nuus susceptus est; nam libertinus inde ab Appii Claudii Caeci cen- 
sma f 447 a. u. e.) dicebatur non ut antea liberti filius, sed ipse 
manumissus v. Ma&son. vit. Hor. addend. p. 371. Heindorf. ad 
Sat. p. 153. 

5) Ita quidem ipse poeta dilucide Sat. 1, 6. 86. 

Nec timuit, sibi ne vitio qnis verteret olim, 
Si praeco parvas, aut, ut fuit ipse, coactor 
Mercedes sequerer. 
ut non audiendi sint, qui secus tradant. Recte Sueton. in vita: patre 
libertino et exactionum coactore. Quo munere Venusiae fungeba- 
tur, non Romae demum, ut firmis parum argumentis nixi sibi persua- 
semi Grotef. p. 458. a. et Obbar., censor Passovii libri in epheme- 
rid. lit. Darmst. ann. 1834. p. 912. Matrem nusquam commemorat 
Flaccus. Sabinam autem illam anum in Sat. 1, 9. 30. Schòliastae 
habeat nutricem, pariter halucinati hic atque de od. 3, 4. 10. (Altri- 
cis estra limen Apuliae.) 



— 7 . — 

i. e. aut publicani minister et pecuniaruni huic solTendaram 
exactor, aut argentarli mercenarius. Qui quamquam „nia- 
cro pauper agello," (Sat. 1, 6. 71.) ut filius, „pauperum 
sanguis parentum" (od. 2, 20. 6.) recte se profiteri potue- 
rit „in tenui re majores pennas nido extendisse" (epist. 1, 
20. 21.), et a politiore urbanorum elegantia abhorruit nec 
literis fuit excultus : tam praeclare tamen pueri educationem 
instituit, ut non mirandum sit, quod justam invidendamque 
vel apud posteros meruerit memoriam. Fuit homo frugi et 
honestus, usu et exercitatione communis vitae pariterprae- 
ditus atque praeclaro recti pulchrique sensu. Cum igitur 
elucentes in puero ingenii dotes, animique vigorem et agi- 
litatem perspiceret, noluit ludum Venusinum, cui Flavius 
tum praeerat magister, ab „infante non sine Dis animoso 11 
frequentali, quamquam in eum 

— pueri magnis e centurionibus orti, 
Laevo suspensi loculos tabulamque lacerto 

Ibant octonis referentes Idibus aera ; (Sat. 1,6.73.) 
scd relieto agello 

puerum est ausus Romani portare docendum 

Artes, quos doceat quivis eques atquc senator 
Scmet prognatos. 
Quin in curta supellectije Romae eum adeo liberaliter ho- 
nesteque vivere jussit, ut (Sat. 1, 6. 87.) 

vestem servosque sequentes 

In magno ut populo si qui vidisset, avita 

Ex re praeberi sumptus crederet illos. 

Quae omnia nec commodi caussa nec vanitate quadam et 
inani gloriolae aucupio ductus fccit, siquidem nec ut lau- 
tiorem aliquando sibi filius rem pararet, nec ut ejus nobi- 
litate aliquando ipso laudem caperei, tanta cum diligentia 
erudiendum curabat, et vero etiam optabat, ut aliquando 

— — praeco parvas, aut, ut fuit ipso, coactor 
mercedes sequeretur. Hinc praetcr omnem doctrinam id 
semper summnm putabat, ut bonis probisque moribus im- 
bucretur pueri animus. Ne igitur illecebris urbanis rustica 
morum simplicitas corrumperetur, neu insitos probitatis igni- 



— 8 — 

culos vitae fluctus urbanae restinguerent, nondum corrobora- 
ium ipse Romam comitatus, in nova sede (Sat. 1, 6. 86.) 

custos incorruptissimus omnes 

Circum doctores aderat 6 ). 
Quod quemadmodum patri honori danduin, ita est, quod 
filio mirum quantum profuisse laetemur in animi ingeniique 
conformatione. Cum enim singolari pater educandi ratione 
uteretur, hac, ut non tam jejunis praeceptis et commonitio- 
nibus, quam „exemplis vitiorum quaeque notando" (Sat. 1, 
4. 105.) traditum ab antiquis morem servaret puero vitam- 
que et famam incolumem praestaret 7 ), donec sine cortice 
nataturus esset : inscius effecit , ut jam puerili animo stu- 
dium ad hominum vitia attendendi eaque lepide et salse 
castigandi inculcaretur. Nec cassi labores erant in moribus 
pueri moderandis et emendandis. Quidni enim Fiacco 
credamus, qui patris cura se liberimi a gravioribus quae 
perniciem ferant vitiis mansisse, et mediocribus tantum qui- 
bus facile ignoscas teneri, libere et sincera fide affirmat 8 )7 
Praetextatus Romam deductus est 9 ), fortasse septennis 



6) Praeter magistros literarios constat apud Romanos morum cu- 
ram puerorum gessisse plerumque servos, qui dicebantur custodes, pae- 
dagogi. (Quintil. inst. or. 1, 1. 8. Hor. epist. ad Pison. 161.) Vel 
aetate provectioribus non deerant. Cf. Bernhardy histor. liter. Rom. 
p. 22 et not. 43. Schwarz in libro (Gescbicbte d. Erziehung) voi. I. 
p. 326 (ed. 1813). 

- 7) Consimilem educandi rationem praedicat Demea senex in Te- 
rent. Adelph. 3, 3. 59 sq. 

— Fit sedulo: 

Nil praetermitto : consuefacio: denique 
Inspicere, tanquam in speculum, in vita» omnium 
Jubeo: atque ex aliis sumere exemplum \ sibi. 
„Hoc facito." — „hoc fugito." — \ 

„Hoc laudi est." „hoc vitio datar." 

8) Sat. 1, 4. 129 sq. — Audi Plin. epist. 4, 13. „Ubi enim aut 
jucundius morarentur quam in patria, aut pudicius continerentur ; quam 
sub oculis parentum?" et Hor. Sat. 1, 6. 82. 

— Quid multa? pudicum 

(Qui primus virtutis honos) servavit ab omni 
• Non solum facto, verum opprobrio quoque turpi. 

9) Cf. epist. 2, 2. 42. Romae nutrir i railii contigit. Sat. I, 
6. 76. Puerum est ausus cet. epist. 2, 1. 70. memini quae plago- 
sum mihi parvo Orbilium dictare. 



ami. u. e. 696. 10 ), siquidem ne prima quidem elementa 
literarum Venusiae perdidicit. His igitur Romae in ludo 
aliquo publico literatoris !1 ) imbutus est. Tum grammati- 
corum scholas adiit et variis humanitatis disciplinis a plu- 
ribus praeceptoribus 12 ) institutus et eruditus est, etiamsi 
unum tantum diserte memoret Orbilium Pupillum Be- 
neventanum, qui inde ab anno u. e. 691. majore fama quam 
emolumento Romae docuit 13 ). Pro more institutionis sclio- 
lasticae, qualis diu apud Romanos obtinebat 14 ), studiorum 
cursum ab Homero 15 ) auspicatus est, cujus carmina pari- 
ter ac poetarmi! Latinorum, Livii Andronicì * 6 ) aliorumque 
ipsi dictabantur ' 7 ). Deinde, ubi crevit intelligentia, histo- 



10) Ita Wcicbert. de Var. et Cass. p. 38. statuit, multo opinor 
probabilius, quam quod Masson. vit. Hor. p. 19. conjecit, Horatium 
anno aetatis decimo Lares suos reliquisse i. e. a. u. e. 699. vel 700. 
Quamquam quominus ante septimum fere annum id factum credamus 
prohibet od. 3, 4. 9. (Me fabulosae. ) 

11) Nepos apud Sueton. de ili. gr. cap. 4. 

12) Sat. 1, 6. 81. Ipse mini custos incorruptissimus omnes 

circum doctores aderat. 
Cf. Heind. ad Sat. 1, 6. 77. Mass. vit. p. 22. Nec defuerunt, qui 
nominatim afferrent alios v. e. Attejum Pbilologum, Cnejum Popilium. 
v. Richt. ed. Suet. vit. p. 146 et not. 41. 

13) Epist. 2, 1. 71. cf. Sueton. de ili. gr. cap. 9. Bentl. ad 
episti 2, 1. 69. Mass. vit. p. 22. Weich. p. r. p. 25 sq. p. 357. 37. 
Bahr. in libro: Ròm. Literaturg. p. 222 et 710 sq. Passow vit. 
p. IX sq. et not. 16; commentat. in Jabnii annal. 1829. I. 3. p. 364 sq. 

14) Quint. 1, 1. 12 et 1, 8. 5. „Optimc institutura est, ut ab 
Homero atque Virgilio lectio inciperet, quamquam ad intelligendas 
eorum virtutes firmiore judicio opus e6set." Cf. Schmid, ad epist. 
2, 2. 44. 

15) Epist. 2, 2. 42. Romae nutriri mibi contigit atque doceri, 
Jratus Grajis quantum nocuisset Achilles. 

16) Epist. 2, 1. 69. Non equidem inscctor delendave carmina Livi 

Esse reor, memini quae plagosum milii parvo 

Orbilium dictare. — 
ubi Bentleji conjecturam: Laevi rectissime evertit Weich. de Laevio 
poeta §. 3. p. rei. p. 27 sq. 37. not. 14. 

17) De quo more cf. epist. 1, 1. 55. 1, 18. 12. 2, 1. 110. 
Schol. ad Sat. 1, 10. 75. Weich. p. r. p. 25. not. 4. Passow vit. 
not. 20. ■ — Caeterum recto mihi videtur conjecisse Rotterus (de Ho- 
ratii studiis graecis. Gleiwitz. 1836. p. 6.), Horatium a tenerrimis 



— 10 — 

riae , philosophiae * 8 ) et accuratiori poetarum utriusque lin- 
guae studio operam dabat ie ), atque eo mox literarum et 
artium amore tenebatur, ut in tirocinio minime sibi persi- 
stendum esse censeret, sed quas primoribus tantum labris 
degustasset, eas penitius quasi arente fauce traheret et im- 
biberet. Itaque anno aetatis vicesimo 20 ), u. e. 709. mi- 
gravit Athenas, unde etiam tum omnis elegantior doctrina 
ad Romanos redundabat 21 ), 

Scilicet ut posset curvo <lignoscere rectum, 
Atque inter silvas Academi quaerere verum 22 ), 
philosophiae potissimum studiosus. Ibi eum in auditoribus 
Theomnesti Academici et Cratippi Peripatetici fuisse 
probabile est , quibus tunc ipsum cum caeteri juyenes Ro- 
mani, qui studiorum caussa Athenis versabantur, operam 



annis in domo paterna „lingua utraque" usnm fuisse. „Constat enim, 
inquit, quam late ab antiquis temporibus pertinuerit graeci sermonis 
usus in Italia praecipue meridionali. Apulia et Lucania, quarum in 
confinio Venusium situm erat, ad eam Italiae partem numerabatur, 
qnae Graecis colonis frequens nomen quoque Graeciae adepta erat." 
Facit prò hac sententia Sat. 1, 10. 30. (Canusini bilinguis.) eandem- 
que proposuit Grotef. p. 458. a. cf. Pass. p. XI. 

18) Non immerito suspicetur aliquis Horatium Ph ilo demi Epi- 
curei disciplina, cujus mentionem fecit Sat. 1, 2. 121., jam ante usum 
fuisse quam Athenas peteret. 

19) Ea enim omnia continentur artibus, „quas doceat qui vis eques 
atque senator Semet prognatos." Sat. 1, 6. 76. ibiq. Heind. 

20) Ita Masson. vit. p. 33 sq. Anno u. e. 709. Ciceronis filius, 
Horatii aequalis, Bibulus, Messala aliique philosophiam artesque inge- 
nuas addiscendi caussa Athenas abierunt; ac Ciceronis quidem filius, 
a. xi. e. 690. natus, uno igitur anno Horatio minor, mense Aprili. Nec 
tamen inter utrumque familiarem usum fuisse, docte eleganterque ut 
assolet probavit Weich. de Var. et Cass. p. 328 — 334. cf. p. 36. 
Caeterum cum et manifestum sìt, ante Caesaris necem patratam Ho T 
ratium Romam reliquisse, et ipsius verba epist. 2, 2. 43: „Adjecere 
bonae paulo plus artis Athenae" brevem aperte commonstrent com- 
morationem fuisse Athenis, cogimur fere, ut Massoni computationi ad- 
stipulemur. 

21) Cf. Schmid, ad epist. 2, 2. 43. Cic. de off. 1, 1. 3, 3 cet. 

22) Non Academicorum sectae se adscriptum fuisse bis significat, 
sed philosophiae studium omnino. cf. Masson. p. 34. Nec in iis quae 
praecedunt v^rbis geometriam denotat, ut quibusdam placuit, quae VI- 
digne ne dicam inepte ita designaretur. 



— 11 — 

dabant 2S ). tuni maxima assiduitate quamvis dieis caussa 
M. Brutus a4 ). Verbo significasse sufficiet, Attica studia 
ad animum pariter atque ingenium egregii juvenis excolen- 
dum, eonformandum, emendandum haud dubie mirnm quan- 
tum contulisse. Quidni enim tum philosophia et iterato 
exemplarium Graecorum, poetarum potissimum, studio , tum 
nobilium juvenum familiaritate et consuetudine, tum quod 
„mores hominum multoram vidit et urbes" eruditionem Ho- 
ratii, animi cultum vitaeque communis prudentiam atque 
artem auctam et amplificatam esse verisimile sit adeo, ut 
ad totius vitae rationem et institutionem moderandam huic 
peregrinationi optimo jure tribuas summum gravissimumque 
momentum. Ipse quidem modeste dicit: 

Adjecere bonae paulo plus artis Athenae. 
Nec dubito tamen, quin his politiorem humanitatem et ur- 
banitatem significaverit , qua studiorum cuitìcuIo quodam- 
modo finem imposuit. Suaviter enim cum in loco grato de- 
liteseeret 25 ), Romae infaustae illae tempestates exortae 
sunt, quae fieri non potcrat quin et universam rempublicam 
et singulos cives vehementissime eommoverent et pertur- 
barent. Neque eac non tetigerunt Horatium. Etenim Bru- 
tus et Cassius, Caesare Idib. Mari a. u. e. 710. interfecto, 
mense Sextili ejusdem anni 26 ) „nunc metuentes arma An- 
tonii, nunc ad augendam ejus invidiam simulantes se me- 



23) Cic. de offic. 1,1. 2, 2. 3, 2. (Quare quamquam a Cra- 
tippo nostro, principe hujns memoriae philosophoruin , haec 
te assidue audire atque accipere confido.) 3, 33. fin. ad fam. 12, 16. 
16, 21. 

24) Plut. Brut. 21. ùraxdsìg fra BqovTog ixsì&sv In y ASr\- 
vtov tnXtb. Je'^u.{iirov óè tov órjfjov JTQO&vfiwg uvtov evrprj- 
(jbicug xaì ìpr^iGfiuCij óirpaTO fiìv naqà %éi'(» tivì, 0eo- 
fivìJGzov &àxoooj i asvog tov ' Axu.ór^uXxov xaì Kqarimtov tov 
U€QLnaT7]TixoVj xaì 6v{Jb(piloo*oytov lóóxu navTdnuCiv àqyeTy 
xaì 6xoldL,£iv. ìttoutts óè tu nqòg tov nòie (x ov àrvnÓTiTOJg. 

25) Epist. 2, 2. 46. „Dura sed eraovere loco me tempora 
grato." 

26) Cic. ad Att. 16, 7. Mass. vit. p. 44. 



— 12 — 

tuere, urbe atque Italia profecti 27 )" cum Athenas perve- 
nissent maximeque a Bruto, qui clam bellum paraturus phi- 
losophiae studium simulabat, omnes qui Atlienis commora- 
bantur Romani juvenes ad arma excitati essent 2 8 ), etiam 
Horatius a literis ad militiam protrusus est 29 ), „Bruto a 
studiis philosophiae , in qua tunc erat celebri nomine, co- 
gnitus 30 ). ,, Itaque vel labente anno 710. vel initio se- 
quentis Athenas reliquit ; haud dubie enim una cum Bruto, 
a quo tribunus militum factus erat 31 ), abiit. Atque hic 
quidem, postquam Cassius ad Syros contendit, primum in 
superioremMacedoniam profectus mox transmisit in Asiam 32 ), 
ut suos milites quam longissime seductos ab Italia ex pro- 
vincialium opibus aleret. Ita Horatius quoque in Asiani 
venit 33 ). Semel Brutus in Europam se recepit, quod no- 
vos in Macedonia motus metueret 34 ), sed rebus confirma- 
tis in Asiam revectus est. Quem ubi Cassius Smyrnae con- 
venit, uterque audita triumvirorum conjuratione, quae ex V. 
Calend. Decembr. ann. u. e. 711. renuntiata erat, communi 
Consilio prò populi Romani libertate agendum ratus junctis 
viribus in Macedoniam trajecit, vel prohibiturus, quominus 



27) Yellej. 2, 62. ♦ 

28) Dio Cass. 47, 20. Plut. Brut. 23. 24. 

29) Epist. 2, 2. 47. Civilisque rudem belli tulit aestus in arma, 
cf. Mass. vit. p. 46. Weichert.- de Var. et Cass. p. 329. "! 

30) Sunt verba schol. Cmq. ad epist. 2, 2. 47. 

31) Sueton. vit. „Bello Philippensi excitus a M. Bruto imperatore 
tribunus militum meruit." Hor. Sat. 1, 6. 48: 

Quem rodunt omnes libertino patre natum, 
Nunc quia sum tibi, Maecenas, convictor, at olim, 
Quod mihi pareret legio Romana tribuno. 

32) Dio 47, 24. 

33) Post Massonum fusius hoc ostendit Schmid, ad epist. 1,3. 4. 
et 1, 11. 7. probantt. Passow p. XXXII. not. 92. Weich. de Var. 
et Cass. p. 40. not. 32. Grotef. p. 459. a. (Minus debebam confidenti- 
loquus esse. Nam nimis me credulum iis quos laudavi accessisse nunc 
mihi persuasit acutissimus Lachmannus, praeceptor meus pie veneran- 
di^, qui in tanto certorum argumentorum defectu nil aliud certum 
esse me edocuit, quam potuisse Horatium in Asiam venire.) 

34) Dio 47, 25. 



— 13 — 

hostis transiret, vel ipsam Italiani occupaturus S5 ). Antea 
tamen et ipsi circumeuntes et per legatos emissos in suas 
traxere partes, qui nonduni a se starent. Cassius Rhodmn 
cepit, Lycios devicit Brutus 36 ). Tum omnibus copiis in 
Europam trajectis et quidem 

per freta vicinas inter currentia turris 37 ) 

Thracia peragrata 3 s ) ad Pliilippos in Macedonia castra po- 
suerunt. Eo igitur tempore Horatius quoque Asiani reliquit, 
ubi ab initio anni u. e. 711. usque ad aestatem anni u. e. 
712. expeditionum quas Brutus suscepit 39 ) particeps ver- 
satus erat. Mox adventare Caesar et Antonius. Et cum 
jam antea qui ab his praemissi erant C. Norbanus ac Deci- 
dius Saxa loca occupassent et castra metati essent, haud ita 
multo post signa conferri. Ita acerrimi libertatis vindices 
cum triumviris congressi duobus proeliis commissis et vi- 
cerunt et vieti sunt, eorum ut fortuna, quae prona utrum- 
que comitata erat, quasi fatigata patìlatim demum labasse 
videri posset. Atque in priore quidem pugna Cassius ab 
Antonio fugatus et castris exutus cum Brutum quoque, qui 
vicerat Octavianum, supcratum crederet, et vel terrore oc- 
caecatus, vel ovx àxqifiwc, (tu yiyvófisvu^) dia tov xovioq- 
top óqwVj ut ait Appian. b. civ. 4, 113., centurionem quen- 
dam a se emissum, qui quid collega ageret exploraret ; lento 
gressu una cum Bruti equitibus redeuntem vidisset, hostes 
accelerare opinatus Pindaro liberto cervicem porrexit 40 ). 
Brutus ejus clade cognita ciani collegae cadaver in Thasum 
deportari jussit et pecunia distributa verbisque consolatus 



35) Dio 47, 32. 

36) Dio 47, 33. 34. Vellej. 2, 69. 

37) Epist. 1 , 3. 4 ibiq. Schmid. Annian. b. e. 4, 82. Weich. 
p. r. p. 378 — 80. 

38) En Horatium uvtÓtttj]vÌ Epist. 1, 3. 3. 1, 16. 13. od. 
3, 25. 10. 

39) Inde postea veteri suo sodali Pompejo Varo scripsit od. 2, 7. 

O sa epe mecum tempus in ultimum 
Dcducte, Bruto militiae duce. 
Cf. Masson. vit. p. 55. 

40) Dio Cass. 47, 46. App. b. e. 4, 113. Plut. Brut. 43. 



— 14 — 

milites in Cassiana castra, quod suis opportuniora essent, 
migravit. Dein noctu tantum hostium castra adortus et cuin 
magno eorum detrimento per viginti fere dies ducens bel- 
lina, tandem militibus moram detrectantibus et quod suo- 
rum defectionem, quam nonnulli jam iniissent, majorem 
metueret, iterum cum hostibus conflixit. Victus autem acie 
fugatusque nocte se in tumulimi recepit et rebus desperatis 
in Stratonis Aegeatae, familiaris sui, gladium incubuit ex- 
spiravitque protinus 41 ). Cujus exemplum cum primarii 
viri secuti essent plerique * 2 ), Messala autem, quem po- 
poscerant quidam ducem, „proximus in illis castris Bruti 
Cassiique auctoritati, servari beneficio Caesaris mallet quam 
dubiam spem armorum temptare amplius" referente Vellejo 
Pat. lib. 2, 71. : qui sospites ex pugna evaserant , ii aut vi- 
ctoribus ultro se dederunt 4S ), aut in fuga salutem quaesi- 
verunt, partim ad Sex. Pompejum 44 ), partim ad suos abeun- 
tes. Quos si veluti rates fractae navis disjectas et procella 
huc illuc agitatas animo et cogitatione prosequimur, eorum 
in numero Horatium quoque fortunae fulminibus prostratum 
et tanquam alterum Icarum si non ex alto aethere tamen 
ex honorifica tribunatus dignitate in infimam egestatem de- 
jectum non sine dolore videmus. Is enim pugnae Philip- 
pensis non varios tantum eventus et vicissitudines sed ip- 
sam etiam stragem expertus et suis oculis intuens, strenuus 
libertatis propugnator, tum demum 

Cum fracta virtus et minaces 
Turpe solum tetigere mento 
ex proelio profugus morti voluntariae anteposuit salu- 
tem, quamvis dubia hostium gratia et venia, atque famae 
paene dispendio emptam * 5 ). Etenim cum victis fuga- 



41) Dio 47, 49. App. b. e. 4, 131. Plut. Brut. 52. 53. Vellej. 2, 70. 

42) Dio 47, fin. App. 4, 135. 

43) App. 4, 135 sq. 

44) Ut Ciceronis filius, Cassius Parmensis, alii. cf. ippian. b. 
civ. 4, 51. 5,2 et 139. Vellej. 2, 72. Masson. \it. p. 56. AVeich. 
de Var. et Cass. p. 331. 

45) In promptu sunt omnibus testes militiae Flacci loci hi: od. 



— 15 — 

tisque non oinnino data sit impnnitas et gratia a triumvi- 



2, 7. IO. sq. 3, 4. 26. Epist. 2, 2. 48 et ex quorundam sententia 
epist. 1, gO. 23. (Me primis urbis belli placuisse domique. ) ibiq. 
Schmid, et Passov. vit. p. XXXI. not. 83. Suet. vit. — Praeterea 
post Massomim vit. p. 53, Ommeren in libro suo (Horaz als Mensch 
und Biirger), Klotz. in vindic. Horat., Lessing. in eximia commenta- 
tione quae inscripta est: Rettungen des Horaz (Vermiscbte Schrift. 
Berlin 1784. Th. 3. p. 239 sq.) et Wieland. in introductione ad 
epist. 2, 1. nuperrime de stipendiis Horatii acutissime disputarunt 
Eichstad. in parados. Horatianis quintum proposiiis (Jenae 1S34.), 
Jacob s. in script. Misceli. Tom. V. p. 315 sq. Weichert. p. rei. 
p. 453. de Var. et Cass. p. 37 et 330. Passow vit. p. XXXII sq. 
Denique v. interpret. Suet. vit. ed. Itichter. p. 8 — 10 et si tanti est 
Salverte, Horace et l'empereur Anguste (Paris 1823.) p. 150 — 153. 
Constat, quantopere in confessione illa Horatii dijudicanda recteque 
aestimanda, quam veteri suo sodali Pompejo Varo fecit: 

Tecum Philippos et celerem fugam 

Sensi relieta non bene parmula, 
Cum fracta virtus et minaces 
Turpe solum tetigere mento, 
ab hominibus doctis in diversas abitum sit partes. Dicam breviter, 
quod sentio. Horatius minime ignavus profugus scuto abjecto aciém 
reliquit, sed communis fugae post alteram cladem particeps fuit. Sed 
cavendum ne fortiorem habeamus quam fuit. Et nescio an nimis 
cjus virtutem bellicam exaggeraverit Lessingius ita disserens: (ed. 
Lacbmann. Tom. IV. p. 28.) „Horaz war cin junger Mensch ohne 
Ahnen und Vermògen, und dennoch gelangte er gleich anfangs zu iter 
Wurde eines Tribuns. Ist es also nicht klar, dass Brut, persònliche 
Eigenschaften in ihm mùsse entdeckt haben, welche den Mangel an 
Ahnen und Vermògen ersetzten? Was konnten dieses aber fur Ei- 
genschaften sein, wenn es nicht ein cntschiedener Muth und 
eine vorzùgliche Fahigkeit znr Kriegskunst wàren?" 
Quod si verum esset judicium , mirandum esset , quod Maecenati ad 
bcllum Actiacum abituro scripsit epod. 1, 15. 

Roges, tuum labore quid juvem meo, 
Imbellis ac firmus parum? 
ubi aliud dixisse aliud sensisse videretur. In eo vero cannine, quod 
Pompejo Varo dicavit, abjectione illa scuti, sive vera fuit sivc non, 
ex mea quidem sententia nil aliud significavit quain hoc: Se non ns- 
que adeo a partibus libertatis defensorum stetisse, ut acie Brutiana 
fracta vel mortem oppetendam duxerit, sed necessitati cedentem mu- 
tatoque Consilio victorum gratia maluisse servari. Non igitur fortitu- 
dinem «ibi abrogat in pugna praestitam sed eam tantum militine suae 
adspergit maculam, quod non omnibus unguiculis prò partibus pugna- 
verit et vel ad internecionem usque in acie steterit. Posteriore tem- 
pore aperte Angusto gratificaturus cura sui suaeque railitiae quadam 
irrisione scripsit epist. 2, 2. 48. 

Civilisque rudem belli tulit aestus in arma 
Caesaris Augusti non responsura lacertis. 
et epist. 2, 1. 124 in faceta poetae descriptione haud dubie sua sti- 



— 16 — 

ris 4fi ), sed iis tantum, qui eorum in exercitus se distribuì 
passi sunt, Horatiuni credibile est prius abiise in Italiani 
quam veniam impetrasset et postea demum eam adeptum 
esse 47 ). Rediit in patriam fine anni u. e. 712. vel initio 
proximi, aetatis vicesimo quarto; nani pugna Philippensis 



pendia respici ens; „Militiae quamquam piger et malus, utilis urbi." 
Caeterum „parmulae non bene relictae" mentionein non tam propterea 
factam esse judicaverim, ut fugam imagine significaret, quemadmodum 
summus ille Jacobsius statuit, sed ut hac etiam in re Archilochum et 
Alcaeum, qui et ipsi arma in prò elio amiserunt (de Archilocho v. Ar- 
chil. reliq. ed. Liebel. §. YI. p. 17 et fragm. 51. p. 147. Muret. 
var. lect. IX. 2. de Alcaeo Herod. 5, 95. Strab. 13, p. 600.), imitatus 
esse \ideretur, id quod nunc Weicherto quoque (de Var. et Cass. 
p. 38) et Orellio piacere video. 

46) Appian. b. civ. 4, 135. è óà Gvv T(ò Bqovtc) Gtqo.tcCj 
6t£ ìnvd-ovro t&vuvui Bqovtov, 7iQéG§ug ig KulGuqu xuì 
"Avtìxìviov stts^ttoVj xuì GvyyvwfirigjTvxoVy xuì ig tu Gtqu- 
rsvfiara avzwv ó^qé&rjGuVj xuì r\Gav àfiyì Tovg {xvqtovg 
xaì T£TQaxiG%ùaovg. naqéóoGav <?im roìg avrdig iaviovg 
xaì ol xazò. tu cpoovgiUj noXXà òvTa. — Neque tamen communem 
à(AVì]6T£iuv proclamatam fuisse omnibus inde patet, quod Caesar an. 
demum 714, cuin contra Sex. Pompejum bellum pararet, impunitate 
proposita omnes eos recepit, qui aut proscripti fuerant, aut in bello 
Philippensi et Perusino militaverant , referente Dione Cass. 48, 29. 
xuì ótù tovtó ys oi)% r\xiGxu ó KaiGaq vjté^luvb^ Ttdvxag (xìv 

TOVg ÌV TM TTOléfJLCp TCÙ XUTU TOV yioVXlOV TOV TOV "u4.VT0ì- 

viov uòsXcpòv [i6TuGTdvTug nqòg uvtÒVj xaì l£ uvtojv ys tojv 
Gcpuyiwv Ugtiv ovg òvTug, uXXovg ts xuì tov Jo^iCtloVj itdv- 
Tug óè xuì Tovg ixie&éviug iv Toìg XsvxaJfiuGiv, r\ xuì uXXwg 

TTUìg TW T€ BQOVTO) XUÌ TW KuGGlCp GVJJLTtoXsiJLlJGUVTUgj xuì 
flSTU TOVTO TU TOV 3 y£vTWVlOV TTQU^UVTUQj XUTUÒ^UGQ'UI 111 

uósiu. ■ — Quin Sueton. Oct. 13. Caesarem scribit: „successum 
victoriae minime moderatum esse, sed capite Bruti Romam misso, ut 
statuae Caesaris submitteretur, in splendidissimum quemque captivorum 
non sine verborum contumelia saeviisse." Quantopere Romae omnium 
animi suspensi metu anxiique fuerint, adventum Caesare proferente, 
intelligitur ex Dione Cass. 48, 3. — Senec. de clem. 1, 10. Ignovit 
abavus tuus victis; nam si non ignovisset, quibus imperasset? 

47) Maecenate intercedente id factum esse tradit Schol. Acr. ad 
od. 1, 1. 2. „Quoniam eum a caede liberavit, Bruto a Caesare su- 
perato, vel quia per ipsum liberatus est indulgente sibi Augusto, et 
multa etiam illi donavit Maecenas, amicus Augusti Caesaris." Perpe- 
ram. Ipsi enim Maecenati Horatius initio demura anni u. e. 717 in- 
notuit. 



— 17 — 

incidit in auctuninum anni u. e. 712 48 ), — Sed falluntur 
qui recta via eum Romani revenisse judicant. Immo tritis- 
simo itinere Brundisino 49 ) eum usum primum inpaternam 
sedem commigrasse eo magis adducor ut credam, quo mi- 
nus intelligitur , cur in sunmiam dejectus inopiam desti- 
tutusque fautoribus Romani elegerit domicilium, neque 
Venusiam abierit, ubi in patris agello victum sibi compa- 
rare 'potuit certiorem saltem quam alibi. Sed ubi fundo 
paterno privatum se vidit 50 ), propriaeque telluris novum 
incolam, non patrem, offendit, eum verisimile est 

Decisis humilem pennis inopemque paterni 

Et laris et fundi 
Romam profectuni esse, ibi ut praeclaris naturae do- 
tibus victum quaereret, et in eruditorum hominum con- 
sortio iniquae sortis solatium. Tum igitur — audiamus 
ipsum — eum „paupertas impulit audax, ut ver- 
sus fa cerei" Quo quid significaverit , eo magis e re 
erit paulo accuratius exponere, quanto firmius ita fore fun- 
damentum spero, in quo ipsa disquisitio nitetur, quoque 
facilior ad eam fiet transitus. 

Nemini unquam dubium fuit quin Horatius in epistola 
ad Juluni Florum suum data indignautem querentemque, 
quod nec epistola neque exspectata carmina a mendaci poeta 
missa sint, narratiuncula illa de Luculli milite a v. 26 — 40. 
exhibita suam ipsius historiam , sortis vices, hisque ad 
poesin factitandam procreatimi incitamentum tanquam in 



48) Cf. Noris. Cenotaph. Pisan. dissert. IT. p. 133 sq., Masson. 
vit. p. 50., Weich. p. rei. p. 453. de Var. et Cass. p. 38. 

49) Non audiendus Schol., qui ex itinere ei istud periculum ac- 
cidisse tradit, quod commemorat od. 3, 4. 26., quo ad Palinurum pro- 
montoriura vitam paene naufragio amiserit. v. Mass. p. 58. Pass. 
not. 97. 

50) Proscriptione, quod procul dubio recto monet Schol. ad epist. 
2, 2. 49. „Significat se proscriptum fuisse." Inepte enim Horatius se 
inopem paterni laris et fundi esse questus essct, si venditus fuisset a 
patre agellus, eum puerum Romam comitaretur (Ita Masson.). Ve- 
nusia autem in octodecim illis civitatibus erat, qoaram agri veteranis 
a triumviris exeunte anno u. e. «711. assignabantur, ut diserte testa- 
tur Appian. beli. civ. 4, 3. Cf. qui idem statuerunt Ommeren., 
Kirchner. qnaest. p. 60. §. 18., Passov. vit. p. XXXVII. not. 102. 

2 



— 18 — 

pietura repraesentaverit. Quod quo vìvidioribus adumbra- 
tum videmus coloribus , quoque id clarius e v. 41 — 54. 
elucet: eo magis miseris sane, quod paupertas illa audax, 
quae ad poesin Flaccum instigavit, ad perversa et iniqua 
judicia interpretes quosdam impulerit, inque fraudes in- 
duxerit multiplices. Iam vero ea quae de Luculli milite 
legimus, qui 

collecta viatica multis 

Aerumnis, lassus dum nocte stertit, ad assem 
28 Perdiderat, post hoc vehemens lupus, et sibi 
et hosti 
Iratus pariter, jejunis dentibus aeer, 
Praesidium regale loco dejecit, ut ajunt, 
Summe munito et multarum divite rerum. 
Clarus ob id factum donis ornatur honestis; 
Accipit et bis dena super sestertia niimmum. 
vide quam accurate — nisi imaginis involucrum fastidiose 
presseris — respondeant iis, quae de se Romae et Athenis 
faustis auspiciis nutrito conformatoque , sed belli civilis 
aestu in arma et pericula absumpto (v. 40 — 48.) effatur 
poeta a v. 49. : 

Unde simul primum me dimisere Philippi , 

Decisis humilem pennis inopemque paterni \ 
51 Et laris et fundi paupertas impulit audax, 
Ut versus fa cere m 5 sed, quod non desit, habentem 
Quae poterunt unquam satis expurgare cicutae, 
Ni melius dormire putem quam scribere versus? 

Comparantem enim et diligenter pensitantem v. 28. et 
51. non poterit praeterire, hanc esse loci sententiam. 
Quemadmodum miles ille rebus perditis desperatione 
actus , vitae prodigus , sibi que pariter atque hosti iratus in 
furorem verius quam fortitudinem bellicam protrusus et 
abreptus sit, ita se Horatius ait acerbissima eaque fatali 
calamitate pressum jactura dignitatis, libertatis reique 
familiaris ad eam usque morositatem et rabiem compulsum 
esse, ut totius vitae, sui ipsius et hominum osorindi- 
gnationem, dolorem, odium, iram contumeliosis versibus 



— 19 — 

e pectore evomuerit et „jejunis dentibus acer" tanquam ve- 
hemens lupus in unumquemque audacter invectus in homi- 
num vitiis et perversis studiis acerbe notandis acerbae for- 
tunae solatium et levamen quaesiverit 5 x ). Hanc vero pro- 
pensionem ad versus fundendos, quae juvenili fervore 
(od. 1, 16. 22. et od. 3, 14. 27.) etiam adaucta est, me- 
rito potuit Floro significare paulatim evanuisse. Nani in- 
genti fetibus claritatem nactus aerumnaruinque veluti prae- 
mium propriam sedem cum vita et sorte humana quasi 
reconciliatus erat et mitiore utebatur animo et judicio. 
Itaque ut miles ille recuperatis quae perdiderat bonis no- 
luit rursum dubium vitae discrimen subire quamvis laturus 
meritorum praemia: ita Horatius se abhorrere confitetur 
tum a Bioneis sermonibus et sale nigro, quibus hominum 
iram et invidiam denuo sibi conflaturus sit, tum vel a 
carminibus lusoriis scribendis, quod „anni euntes eripuerint 
jocos, Venerem, convivia, luduin." 

Haec sola loci famigeratissimi interpretatio , quae ma- 
gnum veritatis fulcrum adipiscitur inde, quod poetica Horatii 
rudimenta vere sermones et jambos fuisse scimus, veruni 
ostendit impulsum, quo Horatius ad poesin factitandam 
primum ductus est. Quamquam quid loquorì Quemadmo- 
dum non tam fames et externa inopia, quam ipsa illa fata- 
lis miseria et clades, acerba sortis vicissitudo indeque enata sol- 
licitudo ac desperatio candidum Horatii animum pupugerunt, fo- 
dicarunt, exacerbarunt : ita nequaquam paupertas illa audax, 



51) Cf. epod. 13, 9. Fide Cyllenea Levare diris pectora 
sollicitudinibus. — Sat. 2, 1. 5 sq. Ne faciam, inquis, Oninino 
versus. Ajo. Peream male, si non Optimum erat, verum nequeo 
dormire. V. 10. aut si tantus amor scribendi te rapit, 
aude caet. 

nrs poet. 105. Tristia moestuin 

Vultum verba decent, iratum piena minarum, 
Ludentem lasciva, severum seria dictu. 
Format enim natura prius nos intus ad omnem 
Fortunarum habitum; juvat aut impellit ad iram, 
Aut ad humum moerore gravi deducit et angit; 
Post effert animi motus interprete lingua. 
Virg. Georg. 1, 145.: 

Tum variae venere artes, labor omnia vicit 
Improbità et duris urgcns in rebus egestas. 

2* 



— 20 — 

quambreviterdixit, poesis studium et amorein p ri munì exci- 
tavit, sed id tantum effecit, ut, cui arti animi caussa pridem 
indulsit privatim, eam jam in re adversa majore studio et 
impensiore opera palam exerceret. Quis enim prò ipsorum 
rudimentorum artificio verisimile dicat aut ingenio poetae 
dignum, si statuerimus eum tum primum poemata ferisse, 
quem ad poesin tam proclivem fuisse atque in poetis ita 
habitasse novimus, ut vel graecos versus funderet (Sai 1, 
10.35.), cum Romana utebatur disciplinai Quare et Plauti 
illud (Stich. 1, 3. 24.): „Paupertas omnes artes perdocet 
ubi quem attingit," et quod Seneca dicit (epist. 15.) „Quos 
nova artificia fames docuit," et si qua alia afferuntur 
(v. Mitscherl. ad od. 3, 24. 42. Schmid, ad epist. 2, 2. 51.), 
ita tantum in Horatii paupertatem cadunt 52 ), quatenus ea 
ad novam et singularem poesis speciem procreandam et 
conformandam compulsus et stimulatus est. Ita sponte per- 
venimus ad primitias Horatianae poesis. Abrupto igitur 
vitae filo quod nevimus continuo in ipsam disputationis 
arcem invadamus. Qua in re cum multa, quae infra demum 
probabuntur, praeoccupaturus sim, benevolum lectorem 
monitum rogatumque velim, ut, antequam commenta cre- 
pet, quae justis in priore parte destituta sunt argumentis, 
alteram inspicere ne dedignetur. 



52) Supersedeo eorum opinationes refutare, qui Horatium, aut 
ut vitam sustentaret aut ut innotesceret et in potentium horainum gra- 
tiam se insinuaret, primum versus fecisse sibi persuaserunt. Neutrum 
fieri potuit acerbis illis et contumeliosis poematis, quibus tantum aberat 
ut divitias aliorumque favorem sibi compararet, ut inimicitias, simul- 
tates , odia. Et cum nec de Sosiorum praemiis illa aetate cogitari 
possit (Passov. vit. not. 104. p. 38.), nec omnino Horatius ab initio 
poemata publici juris facere voluerit (Sat. 1, 4. 71.), prior illa sen- 
tentia ne hilum quidem probabilitatis habet. Sed altera quoque, quam 
inter alios Weichert. p. r. pag. 453. de Var. et Cass. p. 39. §. 7. 
Pass. vit. not. 104. et Grotef. p. 459. b. suam fecerunt, digna est quae 
oblivioni detur. Rem acu tetigit Kircbner. in quaest. p. 15 sq. not. 4., 
cujug accuratam disputationem legisse poenitebit neminem. 



C A P. IL 

De temporibus quibus Sermonum libri scripti et editi fuerint. 



Liber Sermonum primus anno u. e 719. monobiblos editus. 

Omnium quae quidem aetatem tulerunt Horatii poematum 
numerimi uno obtutu ad tempora definienda perlustranti non 
potest non gratum acceptumque esse, quod ipsius poetae 
testimonio compertum habemus , Sermones primum scriptos 
et editos esse. Nani cum dicat in Sat. 1, 4. 39 sq.: 

Primum ego me illorum, dederim quibus esse 

poetis, 
Excerpam numero : neque enim concludere versum 
Dixeris esse satis, neque si quis scribal, uti nos 
Sermoni propiora, putes hunc esse poetam. 
Ingenium cui sit, cui mens divinior atque os 
Magna sonaturuin, des nominis hujus honorem, 
et Sat. 1, 10. 46.: 

Hoc erat, experto frustra Varrone Atacino 
Atque quibus dam aliis, melius quod scriberepossem. 
Inventore minor., 
eum manifestum est solis sermonibus scriptis et evulgatis 
tum cum haec scriberet innotuisse, neque aut jainbos, etiam- 
si forte jam composuerit, publici juris fecisse aut scripsisse 
lyrica carmina (cf. Kirchn. quaest. p. 5. §. 11.). Quod 
quemadmodum ea insuper re comprobatur, quod Horatium 
primum contumeliosos versus fecisse scimus: ita ulterius 



progredì licet et inde, quod et Sat. 1, 4. et 1, 10. novae 
poesis defensioneni continet, utraque igitur posteriore 
tempore composita esse debet quam aliae , et quarta quidem 
necessario post secundam (eli. 1, 2. 27. et 1, 4. 91.), de- 
cima rursus post quartam (eli. 1, 4. 6 sq. et 10, 1 sq. et 
50. sq.), tum quod decima totius libri epilogus est, suspi- 
cari , Horatium cum Sermonum volumen primum ederet nec 
in lyricam poesin incubuisse , needum epodon syllogen 
confecisse. Quaerenti vero mihi, quo circiter tempore liber 
primus Sermonum, qui, antequam conjunctim evulgarentur, 
si non in vulgi manus certe in doctorum fautorum ami- 
corumque notitiam pervenerunt L ) , in unum corpus redactus 
et emissus sit, non dubium est quin extrema temporis 
indicia ex satira prima et decima petenda sint , quarum 
altera prologi, altera epilogi vices tenet. Ac primam qui- 
dem, quae certis aetatis vestigiis caret, nisi quod post 
annum u. e. 716. scripta est, quia poeta jam in Maecena- 
tis familiaritatem adscitus erat, praeclare vidit Kirchner. 
in edit. Serm. Tom. I. p. 200. (v. 114.) ob miram similitu- 
dinem, quae inter vs. 114 — 116. et Virgilii Georg. I, 515 
— 515. intercedat, post libri I. editionem Georgicon exara- 
tam esse, propterea quod Horatium Virgilii locum imitatum 
esse verisimile sit. Atqui primus Georgicon liber ob v. 
24 — 42. et v. 501 sq. prodierit necesse est anno u. e. 719 2 ). 



1) cf. Masson. histoire crit. Tom. V. p. 154 — 173., de Sermoni- 
bus maxime p. 166. Qui refutaturus opinionem Bentleji, non singula 
poemata sed tota eclogarum volumina simul a poetis publici juris 
facta esse statuentis, bene provocat p. 156. ad Catull. 1. „Namque tu 
solebas Meas esse aliquid putare nugas." (Sueton. Caes. 73.), et pag. 
160. ad Stat. Silv. praef. lib. I. (Quid quod haec serum erat continere, 
cum illa vos certe — quorum honori data sunt — kaberetis.). Eadem 
de re disputavit Kirchn. quaest. p. 6. §. 12 — 15. De recitationibus 
v. Thorbecke, de Asin. Poli. p. 101 sq. 

2) Georgicon libros quattuor seorsum et diverso tempore scriptos 
et editos esse, tum argumentorum natura probatur, tum eo quod res 
gestae Octaviani, quae in singulis quibusque libris gratiae captandae 
caussa celebrantur, quamquam ad diversa tempora pertinent, ubivis 
tamen tanquam recens factae commemorantur. De temporibus, quibus 
Virgiliana opera composita sint, Serv. ad Aen. init. haec memoriae 
prodi dit: „Amissis ergo agris Romani venit, et usus patrocinio Pollio- 






Ergo eodem anno et Satira Horatii prima scribi poterat, 
et si scripta est, tota sylloge evulgari. Idque revera eo 






nis et Maecenatis solus agrum quem amiserat recipere meruit. Tunc 
ei proposuit Pollio, ut Carmen Bucolicum scriberet, quod eum con- 
stat triennio (cf. Donat. vit. §. 36.) scripsisse et emendasse. Item 
proposuit Maecenas Georgica, quae scripsit emendavitque septem 
annis (cf. Donat. vit. §. 40.). Postea ab Augusto Aeneidem propo- 
sitam scripsit annis undecim ; sed nec emendavit , nec edidit." Quae 
computatio verissima est. Nec erat quod Heynius (vit. Virg. ann. 
725.) eam inter commenta Grammaticorum referret. Georgica con- 
fecta sunt ab anno u. e. 718. usque ad ann. 725. Tum Aeneidi con- 
ficiendac, de qua jam cogitabat cum Georgica scriberet (Georg. 3, 46.), 
operam dedit, insumpsitque, si anno 724. incepit, annos undecim ad 
mortem usque, quae incidit in ann. u. e. 735. — De Georgicon tem- 
poribus fusius exponam. Librum I. dixi anno 719. ad finem perdu- 
ctum et evulgatum esse. Vide mihi ne omnia indicia huc quadrent. 
Dicit v. 24. : 

Tuque adeo, quem mox quae sint babitura deorum 
Concilia, incertum est caet. 
et v. 40 sq. : 

Da facilem cursum, atque audacibus adnue coeptis, 
Ignarosque viae mecum miseratus agrestes 
lngredere, et votis jam nunc adsuesce vocari. 
Etenim Octavianus, ad quem haec pertinent, anno u. e. 719. inter 
deos tutelares a civitatibus coli coepit, teste Appiano b. civ. 5, 132. 
(xaì r[V ó Kdiguq Ìtojv ig tot* òxtoj xaì tìxoci. xaì avxòv al 
TióXuq Toìg GcptTéooig &€o7g Cvvidgvov.). Et bello Siculo feli- 
citer profligato, quod respexit Virg. v. 28.: 

An deus immensi venias maris ac tua nautae 
Numina sola colant, tibi serviat ultima Thule caet., 
permulti honores ipsi decreti sunt (Dio 49, 15 ibiq. interpr. ed. Strz. 
voi. V. p. 588.), perennis supplicatio ea die qua vicisset instituenda, 
tum ut semper corona laurea uteretur. Hinc Virgil. a v. 26. ita 
perrexit : 

— et te maximus orbis 
Auctorem frugum tempestatumque potentem 
Accipiat, cingens materna tempora myrto. 
In his apte verba ,, tempestatumque potentem" traxeris ad naufragi uni, 
quo Octaviani classis ad Palinurum promontorium vere ann. u. e. 718. 
periclitata est (Dio 49, 1. Vellcj. 2, 79. Appian. b. e. 5, 98.), ita ut 
poeta bellina adversa fortuna inchoatum ab Octaviano tanquam pro- 
cellarum mariumque potente prospere ad finem perductum significa- 
verit. Certiora indicia praebent v. 500 sq. : 

Hunc saltem everso juvenem succurrere saeclo 
Ne prohibete ! Satis jam pridem sanguine nostro 
Laomedonteae luimus perjuria Trojae. 
Jam pridem nobis coeli te regia, Caesar, 
lnvidet atque hominum queritur curare triumphos. 



— 24 — 

tempore factum esse, non posteriore, pluribus rationibus 
confirmatur. 

Primum enim — missis aliis rebus — patet Horatium, 
si ann. u. e. 713. vel 714. versus facere coepit, intra sex 
annos commode decem sermones conficere potuisse. Quin 
etiam , nisi ingenii ubertatem jet feracitatem ei abjudicare 
volueris , quam poteris artissimos constitues temporum can- 
cellosj id quod ipsum Bentleium nisi me fallit permovit, 
ut brevissimum singulis libris confectis temporis spatium 
assignaret 3 ). 



Quippe triumvirorum parum firma fide cnm nemo non mox eruptnrum 
bellum praesagiret , veluti communiuin votorum interpres optabat poeta, 
ut tandem aliquando Caesar fluctuantem reipublicae statum tolleret 
Victor. Tum qui commemorantur triumpborum apparatus, eos referes 
ad ann. 718., quo Pompejo vieto Etruriaeque tumultu sedato Octaviano 
ovatio decreta est (Sueton. Oct. 22. Dio Cass. 49, 15. Jahn. introd. 
Virg. p. XXIII.). Denique quod dicit v. 509 sq. 

Hinc movet Eupbrates, illinc Germania bellum; 

Vicinae ruptis inter se legibus urbes 

Arma ferunt., 
id pertinet tum ad infelices Antonii pugnas cum Parthis eodem anno 
commissas (Dio 49, 25 sq.), tum ad motus, quos Etruriae urbes, 
Alpini et Illyrici populi aliique excitaverant (Dio 49, 34 sq.). Ad 
eos componendos Octavianus profectus rediit Romani ann. 719. exe- 
unte (Dio 49, 38.). Expeditionem, quam in Britanniam suscepturus 
erat, Pannoniorum et Dalmatarum exorta rebellio prohibuit. Eam 
tamen respexisse Virgilium puto in v. 30. „tibi serviat ultima Thule." 
— Liber Georgicon II. post pugnam demum Actiacam exiit, id quod 
certissime probant vs. 170. : 

et te, maxime Caesar, 

Qui nunc extremis Asiae jam victor in oris 

Inbellem avertis Romanis arcibus Indura, 
victis enim Antonio et Cleopatra Octav. per Syriam in Asiam pro- 
fectus Parthica composuit (Dio 51, 18. Suet. Aug. 26.). Eidem tem- 
pori t;onvenit Dacorum mentio v. 497. facta (aut conjurato descendens 
Dacus ab Istro.). Daci enim, qui Antonio se addixerant, tumultu- 
ati sunt, cum is superatus esset (Dio 51, 22 — 23.). — Liber III. 
confectus et editus est ann. 724. vel init. seq. , antequam Octavianus 
ex Asia rediisset triplicique triurapbo acto (Dio 51, 21. intpr. Strz. 
VI. p. 27. not. 180.) Janum clausisset (cf. v. 16 — 33.), itemque 
lib. IV., qui, si genuini essent vs. 559 sq. (v. Heyn. vit. 724.), 
necessario referendus esset ad ann. 724. Caeterum adi Weich. poet. 
rei. p. 314. not. 26. de Var. et Cass. p. 54. et not 45., et Masson. 
Jani tempi, res. p. 121. 

3) Mirari satis nequeo, quod sunt, qui Horatium praeter ea quae 
habemus poemata nulla scripsisse autument (v. Kirchn. quaest. p. 52. 



— 25 — 

Deinde nusquam posterioris temporis vestigiuin exstat. 
Nani nec Cassii illius Efrusci ..anibusti capsis et libris" 
mentioneni (Sat. 1, 10. 62.) nunc quisquam post accuratis- 
simam Weicherti cìispatationeni (de Var. et Cass. Parrn. 
p. 213 sq. inpr. 265. 66.) ad Cassium Parmensem anno 
u. e 723. demortuum referet, nec satira 8., in qua novi 
Maecenatis horti in Esquiliis aedificati (v. 7. et 14.) coni- 
memorantur, cum Kirchnero quaest. §. 34. p. 16. propterea 
anno 721. attribuenda est, quod in Sat. 2, 3. anno 722. 
scripta Maecenas in aedificando occupatus appareat (v. 312.), 
utraque igitur tempore non nimis inter se disjuncta esse 
potuerit. De qua re dicam infra. Inmio nil impedit quomi- 
nus totum librum anno u. e. 719. confectum fuisse et vel 
hoc Tel sequenti — hoc enim in re incerta largiar — paulo 
post 1. Georgicon publici juris factum esse statuamus. — 

Porro idem suadent Sat. 1, 10. vs. 45 sq. : 
— molle atque facetum 
Virgilio annuerunt gaudente s rure Camenae. 
Nani ex his apparet Virgilium ilio tempore Bucolica tan- 
tum et Georgica scripsisse, needum Aeneidem coepisse 
stilo signare. Jam cum Georgica anno u. e. 724. absolverit 
et tum Aeneidi conficiendae operam dederit, Horatii satiram 
apertum est non post illum annum scriptam esse. Sed 
antecessit etiam multum id tempus. Nam in v. 42. perho- 
norifica Pollionis mentio injicitur, ut qui tunc ipsum prae- 
stantissimas tragoedias scripserit. Is vero intermisso ali- 
quantisper tragicae poesis studio a. u. e. 724. ad opus 
historicum componendum se accinxit, v arma civìlia noti' 
dum expiatis uncta cruoribus" descripturus , ipso Horatio 
teste (od. 2, 1. cf. Weich. de Var. et Cass. p. 53.). Ergo 
satiram 10. prius exaratam esse apparet quam Pollio bel- 



i 



§. 6. Weich. p. rei. p. 300. de Var. et Cass. p. 40. et alibi.). Quod 
fjuemadmodum per se incredibile et subabsurdum est statuere: ita 
si non ingenio certe arte Horatii indignum. V. modo Sat. 1, 4. 138. 
139. 1, 6. 122. Multo rectius de studiis et multiplicibus ejus exerci- 
tationibus judicavere Passov. vit. p. 52. not. 157. 29. 181. et Grotef. 
p. 459. b. 



— 26 — 

lorum civilium historiam contexere exordiretur. Nunc cmn| 

Georgica anno demum u. e. 724. vel initio sequentis abso- 

luta sint, necesse est aut Bucolica sola prodiisse statuas 

eo tempore quo Horatius „molle atque facetum Virgilio 

Camenas rure gaudentes annuisse» scripsit (ita Masson. 

vit. p. 158.), aut haec et Georgicon aliguam partem. 

Utrum verius sit, facile dijudicabit, qui mecum Horatium 

in prima satira Virgilianum locum ante oculos habuisse 

existimaverit. Nani ut in prima finem libri I. Georgicon 

aliquatenus expressit, ita in epilogo libri, dum blandam 

poeticorum Virgilii studiorum mentionem facit, Bucolica 

et 1. Georgicon volumen, quod solum prodierat, respexit. 

Solum autem 1. Georgicon volumen publici juris factum 

fuisse tum cum prior Sermonum liber evulgabatur , eo magis 

adducor ut credam, quo probabiliore mihi videor conjectura 

perspexisse, Georgicon volumen II. post editum demum 

librum Sermonum I. publicatum esse. 

Quotiescunque enim pulcherrimam felicitatis descriptio- 
nem vitae rusticae in Virg. Georg, libr. II. v. 458 sq. re- 
legOj mihi temperare non possum quin Virgilio in compo- 
sitione et primi versus et totius loci satiram Horatii pri- 
mam obversatam esse putem. In qua cum quaeratur, qui 
fiat, ut nemo sorte sua contentus vivat, probeturque exem- 
plis, plerosque omnes, militem, mercatorem, jurisconsul- 
tum, agricolam laudare aliorum hominum fortunam: quis 
prò intima utriusque poetae familiaritate et prò studio, quo 
Virgilius haud dubie Horatii scripta legit, ab omni proba- 
bilitate recedere dicat, si statueris, Mantuanum poetam 
vitae rusticae suavitatem et emolumenta descripturum bene 
memorem fuisse querelarum Horatiani istius agricolae, 
— datis vadibus qui rure extractus in urbem 
Solos felices viventes clamai in urbe^ 
et tum ponderosum initium versus 458.: 

#0 fortunalos nimium^ sua si bona norinlj 
AgricolasP 
ad illud Horatii: }> fortunati mercatore^' composuisse, 
tum verbis ^sua si bona norint" totam sententiam , quam 
Horatius fusius in satira prima tractavit, in recta suae 



— 27 — 

sortis aestimatione felicitatemfsitam esse, expressisse quain- 
vis breviter. Cui conjecturae qualicunque ut indulgeam, 
non tam aliorum quoque versuum et sententiarum simili- 
tudo (c£ Georg. 2, 508. et Sat. v. 41. Georg. 513. et Sat. 

28. Georg. 502. de diversis hominum studiis) me permovet, 
quam quod liunc ipsum locum rursus imitatus est Horatius 
in epod. 2. „Beatus Me" se d tam singulari modo_, ut con- 
silium quod habuerit vix queat perspici. Etenim certum 
quidem est et indubitatum , Venusinum in celebrandis vitae 
rusticae laudibus pressisse Virgilii vestigia (Agnoverunt 
jam Schol. cf. Kirchn. Sat. ed. Tom. I. p. 200. quaest. p. 

29. §. 54.), sed eas cur Alfio foeneratori tribuerit, et quid 
subita mentis immutatione istius hominis sibi voluerit, 
etiam nunc dubium est. Vide autem quam ex nostra ra- 
tione omnia sint explicatu facilia. Expresserat Horatius 
in fine Satirae primae libri I. exitum Georgicon. Quam 
blandam observantiam cum Virgilius vicissim imitatione 
compensasset , ille praeclara aemulatione effinxit Virgilianuin 
locum in epod. 2. , tamen ut prò festivo suo ingenio singu- 
lari carminis compositione probaret Virgilio , eliamsi nossent 
sua bona homines, tamen eos insana plurahabendi cupiditate 
a cognoscenda percipiendaque cujusque sortis felicitate reti- 
neri. Alfius ille norat quidem vitae rusticae suavitatem, 
sed lucri studio captus nec poterat nec volebat eam am- 
plecti. — Qua amabili Mercuri alium virorum concertatione 
fieri non poterat quin eoruin fautores, quorum in erudito 
consessu poemata recitabantur , summopere delectarentur 
et tum suavem Virgilii animum tum callidam Horatii festi- 
vitatem admirarentur et plurimi facerent. 

Postremo altum silentium, quod de Caesare Octaviano 
ejusque rebus gestis in libro I. Scrmonum tenuit Horatius, 
ucscio an omnium gravissimum documentum sit, quo hujus 
ivoluminis confectioncm et editionem ultra ann. u. e. 720. 
profciTc vetemur. Non enim fortuito id accidisse, sed 
consulto Horatium de imperatore tacuisse, et propterea 
quidem quod nondum ad ejus partes transicrat et sollicitu- 
dine ac moerore confectus non minus hunc quam Antonium 



— 28 — 

aversabatur *), tum inde efficitur, quod non solum familia 
ribus Octaviani 5 ) aliquoties illusit séd ipsum etiam, dum 
vitam impudicam acerbe perstringit, tecte carpsit 6 ), tum 
quod statini in fronte secundi voluminis (Sat. 2, 1. 10. et 
84. 2, 5. 62.), quod non ita multo post pugnam Actiacam 
publici juris factum videbimus , tam dextram ornatamque 
Octaviani Jaudem intexuit sermoni , ut dubitari non possit 
quin, quam antea ei nondum tribuerat reverentiam et ve- 
recundiam, eam tum palam voluerit attestari. Quodsi 
igitur certum est Horatium eo tempore, quo librum 1. Ser- 
mónum composuit, nondum Octaviano favisse, nec ipsi 
innotuisse 7 ) , quaerendum erit , quando ei bene cupere 
coeperit. Id autem aliquot annis ante pugnam Actiacam 
factum esse valde probabile est. Etenim non solum brevi 
post haitc jjVìctore laetus Caesare" exsultat seque aperte 
ejus partes sequentem prodit epod. 9. (v. 2. 21 — 24. 37.) 
Sat. 2, 6. 51 sq. od. 1 , 37. 16 sq. et ante eam Maecenati 
in bellum profecturo se comitem esse velie paratumque esse 
omne Caesaris periculum una subire scribit epod. 1., sed 
prius etiam cum Maecenate diem, quo Sex. Pompejum a 
Caesare victum esse nuntius allatus erat Romani, festis 
dapibus celebravit (epod. 9, 7.) i. e. anno u. e. 718., quo 
Sex. Pomp. Asiani fugit, aut a. 719., quo jugulatus est. 
Quid mirum ì Ex quo tempore Horatius fautoribus et ami- 
cis utebatur, qui Octaviani partes probarent, Maecenate, 
Virgilio, Vario (Weich. de Var. et Cass. p. 33 sq. et 72.) 



4) Nude utrumque commemorat Sat. 1, 3. 4. (Caes.) et Sat. 
1, 5. 33. (Antonium). Nec probabile est, quod Weich. p. r. pag. 445 
sq. de Var. et Cass. p. 267. not. 48. et p. 370. statuit, Horatium 
M. Antonio triumviro favisse, quia ipsi cum Julo Antonio, triumviri 
filio, artior familiaritas intercesserit (Weich. de Var. et Cass. p. 
344 sq.). 

5) in Sat. 2. Tigellium, C. Cupiennium Libonem et v. 26. Agrip- 
pam (immerito dubitante Weich. p. rei. p. 456.), in Sat. 4. et 10. 
Petillium, alibi alios sugillat. v. infr. ad Sat. 1, 2. et Weich. p. r. 
p. 298. 423. 429. Passov. vit. not. 166. et 254. 

6) Weich. de Var. et Cass. p. 34. 

7) De Octavio, qui Sat. 1, 10. 82. memoratur, ignoto Horatii 
amico v. Weich. poet. reliq. p. 219. 



— 29 — 

aliisque, haucl clubie odiuin, quod in publicae libertatis 
oppressorem conceperat, paulatim placabatur et restingue- 
batur. Et cum Octavianus moderatione sua, beneque pa- 
triae consulendi simulatione ab eo maxime tempore, quo 
Antonius a plurimis contemni atque hostis judicari coepit 
(ami. 718. Dio 49, 32. de anno 722. v. Dion. 50, 1. 4.), 
majore fructus sit civium amore : quidni sub eandem aetatem 
etiam Horatium illi indulsisse et cum eo quodammodo re- 
conciliatum esse verisimile siti Itaque omni opinor jure 
statuitur, Horatium per ann. 718 — 20. inflexa veluti mente 
pristino suo adversario coepisse favere. Quod si verum 8 ), 
Sermones libri I. sponte apparet non potuisse post illud 
tempus scribi. Atque ita temporis limitem , ad quem usque 
liber scriptus sit , invenimus eundem , quem prologo et epi- 
logo circumscribi supra vidimus. 

Sed quoniam hac in disputatione et Sermonum libros 
seorsum prodiisse 9 ), et Satiram libri I. primam prologum 
esse, decimam epilogum ut concessum sumpsi, nestat ut 
utrumque quoad ejus fieri possit argumentis fulciam, prae- 
sertim cum aliter sentire viderim Zuniptium in annal. crit. 
Berolin. ann. 1833. fase. 83. p. 659., Kirchn. in quaest. p. 
13 sq. ejusque censores Lange in annal. crit. Berolin. ann. 

1835. 2. voi. p. 859. et Feam in ephemer. liter. Halens. ann. 

1836. fsc. 22. p. 173. 



8) Falluntur qui Horatium anno dcinura u. e. 725. ad partes 
Octaviani transiisse autumant, Weich. p. r. p. 298. not. 22. Pass, 
vit. not. 100. 133. 134. 146. 149. ad Sat. 1, 3. 82. Obbar. epist. 
1 , 1. 101. Grotef. p. 466. b. Quos meliora jani docere poterat 
Scholion Cfvq. ad epod. 1 , 7. „Dicitur Caesar Augustus Horatio 
dedisse militiac vacationem, cum id aliis denegasset. Nam totain 
urbem ad delectum vocavit. Valde enim timuit Antonium." Quod ut 
immerito commenticium dixeris, ita certo probat ipsum Augustum 
jara anno 723. Horatio favisse. Paulo aliter Acron ad 1. 1. „Ipso 
(Maecenate) enim agente Hor. ab Augusto militiac vacationem me- 
ruerat, quod injucundum sibi sine ipso confìrmat." Idem vero ad 
Sat. 1 , 5. 2. „Horatius missus fuit cum Heliodoro a parte Caesaris." 
i. e. 717. 

9) Idem statuerunt post Bentlejum recentiores fere omnes, Heind., 
Spohn., Jabn., Weicb. p. r. pag. 277. 78. §. 3. pag. 298. not. 22. de 
Var. et Cass. p. 49. et 238., Passov. not. 166. p. LXII., Obbar. in 
Jahn. annal. 1836. 16. voi. 1. fase. p. 46. 



— 30 — 

Ac primum quidem , si seorsum utrumque librum evul- 
gatum esse aut suniimus aut probabilibus rationibus ducti 
prò certo ponimus, id nequaquam veterum mori repu- 
gnare velim animadvertas, siquidem non solum Virgilii Ge- 
orgica, Propertii 10 ) et Tibulli 11 ) libros primos singulatim 
prodiisse certo scimus , sed ipsius etiam Horatii epistolarum 
librnm I. et carminum IV. Idque rei naturae quam maxime 
consentaneum est in iis libellis , in quibus non unum argu- 
mentum continua compositionis serie tractatur, sed varia 
poemata continentur, qualia prout placuit aut plura poeta 
scribere poterat aut non. 

Deinde rationes 'perpende, quae magnopere suadent, 
ut idem in Sermonum libris factum esse credamus, hasce: 

1. Omnes secundi voluminis Sermones posteriore tem- 
pore scripti sunt, quam qui in primo leguntur. Quod 
etiamsi non ubivis possit evidenter demonstrari, id saltem 
prò certo affirmaveris, nullum esse indicium, quod contra- 
rium probet, et e diversa Sermonum natura et indole haud 
dubie diversae poetae aetati tribuenda id ipsum quod dixi 
probabile fieri, ne dicam evinci. Non enim ii audiendi 
sunt, qui hanc illamve libri II. satiram ad idem tempus 
pertinere, quo* primus confectus fuerit, solis conjecturis 
probatum iverunt, scilicet ut praeceptam suam opinationem, 
libros conjunctim emissos esse, aliqua certe veritatis specie 
fulcirent. Ita Kirchner. quaest. p. 60. §. 18. speciosius 
quam rectius Ofellum anno u. e. 717. adscripsit. Et cum 
quartam libr. I. satiram ad biemem anni 722., decimam 
propter Cassii Etrusci mortem (v. 62.) ad exitum anni 
723. prava computatone retulisset, indeque „Damasip- 
pum", quem primis anni 722. mensibus satis recte assi- 
gnavit, illis eclogis tempore praeponendum esse deduxisset : 
non erat sane quod ejusmodi suspicionibus nixus promiscue 
utriusque sylloges sermones exaratos esse putaret evinci, 
quin etiam uno eodemque tempore libros vulgatos prò 
certo poneret. Certiora in re sublesta argumenta flagitabit, 



10) Propert. ed. Laclim. praef. p. XXVII. 

11) Lachm. ad Tibull. p. 44. et Dissen ed. Tib. p. 20. 



— 31 — 

qui plerosque IL voluminis Sermones evidenter serius 
compositos esse quam primi ineminerit, tum plura omnino 
isti rationi adversari, favere nostrae. 

2. Videamus eniin de librorum differentia. In altero 
cautior multo et mitigatior Satira est quam in priore. 
Acerbam mordacitatem , qua in hoc in unumquemque vel 
recto vel ficto nomine notatum libere invehitur — Sat. 2. 
3. 7. 8. — frustra quaesiveris in altero. Hic non tam sin- 
gulos homines quam morum et totius vitae, quae qualisque 
tunc fuit, perversitatem derisit, idque tam caute, ut omnera 
cavillationem non ex sua ipsius persona ut antea faceret, 
sed dramatica usus forma tribueret aliis. Quo artificio 
cum poeta referentis veluti actoris partes ageret 12 ), fieri 
non poterat quin multo tutius et minore offensione circum 
praecordia hominum luderet. Dramatica vero forma ut 
satira mitior et minus acris facta est, ita perfectior etiam 
et omnibus numeris absoluta. Merito enim secundi volu- 
minis eclogas ad unam omnes consummatissimas judicave- 
ris. Iam cum duplicem liane satirae mutationem inter se 
cohaerere et studiis, ingenio vitaeque conditioni poetae re- 
spondere , quin ex uno eodemque fonte profectam esse non 
tam consentaneum quam necessarium sit: utriusque rei 
caussam ex diversa poetae aetate repetendam esse is opinor 
concedet, qui veruni impulsum, quo ad hoc poesis genus 
ductus sit, crediderit eum, quem supra significavi. Nam- 
que ut mitigata ista libri II. satira piane respondet poetae 
animo prospera fortunae vicissitudine emollito et cum vita 
quasi reconciliato (Sat. 2, 1. 44.: pacis cupido): ita eadem, 
quod perfectior est et praestantior — vel si versuum com- 
positionem respexeris — ingenium prodit longiore exerci- 
tatione cultuin et corroboratum. Quare vel inde in altero 
libro poetam aetate provectiorem perspexeris ' 3 ). Accedunt 
alia. Absunt in posteriore libro flagitiosa et impudica. 
Multa tractantur quae ad philosophiam pertinent. Multo- 
rum hominum, quos in priore sugillavit, nulla in altero 

12) Bene hac de re disseruit Passov. vit. pag. LXVIII. et 
not. 179. 

13) cf. Passov. vit. not. 173. 174. 179. 



raentio, ut Tigellii, Demetrii, Fannii, Fabii aliorumque, 
quippe quorum intermortua erat memoria. Contra in priore 
nullum vestigium, quod aut villam possedisse poetam aut 
scribam fuisse 14 ) commonstret. Quem obiter tangit Octa- 



14) Huic argomento non ita multum tribuerini. Nani scriptum 
quaestorium Horatium sibi comparasse, ut refert Sueton. yit., merito 
me judice in dubium vocavit Sanadon. in edit. Hor. (Amst. et Lips. 
1756.) Tom. I. p. 133 et ex recentioribus primus Paldamus (in cen- 
sura Passovii libri, quae legitur in Seebod. Jahn. et Klotzii annal. 
ann. 1835. voi. 15. p. 84.), scite monens istam narrationem ex solo 
versu 36. Sat. 2, 6. eoque male intellecto tìuxisse videri. Profecto 
plura sunt quae rei fidem infringant. Nam cum Horatium , si unquam 
scriba fuit, statim post reditum ex Philippensi pugna -vitae sustentan- 
dae caussa tali munere functum esse et per se satis credìbile sit (ita 
judicat etiam Grotef. p. 459. b.), et Suetonii verbis comprobetur: 
„victis partibus, venia impetrata''' (quae Passov. not. 105. pag. 
XXXIX. perperam ad id tempus retulit, quo Sex. Pompejus supera- 
tus est): mirum sane est in priore Sermonum libro nullam hujus rei 
mentionem fieri et quaedam etiam adversari. Etenim non solum Sat. 
1 , 5. 34. acerba irrisione Aufidimn Luscum , insanum illum scribam, 
tangit et v. 66. adeo non honorificam scribae Sarmenti (cf. Weich. 
p. rei. p. 224 sq. not. 12.) mentionem injicit, ut eo tempore vix ipse 
potuerit in scribis esse, sed etiam in vitae suae quotidianae descri- 
ptione, quam Sat. 6, 111 sq. dedit, nil piane de eo munere profert, 
quin negotiis se liberum esse perspicue affirmat. v. modo v. 110,, 
„Quacunque libido est, Incedo solus" v. 128. „domesticus otior." 
Solum quod possis afferre testimonium est in Sat. I, 4. 138. „nbi 
quid datur oti, Illudo chartis." Quibus verbis si revera muneris 
alicujus vacationem significava, et si ordinem quo leguntur Sermones 
secundum temporis seriem, qua scripti sunt, constitutum esse recte 
dixeris: Horatius, si unquam, debebit ad id usque tempus, quo Sat. 4. 
composuit, scriba fuisse, neque vero posteriore. Nam cum provectior 
aetate plerumque ruri degerit (test. Suet.), ita otio literario deditus, 
ut epistolarum scribendarum munus, quod Augustus (anno fere u. e. 
731. cum aegrotabat, ex conjectura Massoni vit. p. 226.) ei obtulit, 
recusarit (Suet. Wiel. ad ep. 2, 1.), deinde cum improbabile sit eum, 
ubi in principum familiaritate fuit, in scribarum grege amplius versa- 
tum esse, qui honesti quidem per se erant (Cic. Yerr. 3, 79.), sed an- 
numerabantur tamen ministrorum magistratuum inferiori classi (Schmid, 
ad epist. 1, 8. 2.): summo jure Wieland. ad Sat 2, 6. 36. conjecit 
Horatium ad id usque tempus, quo Maecenati insinuatus sit, scribae 
provincia functum esse, postea se abdicasse. Hoc factum fuerit necesse 
est anno u. e. 717. (Ita Jahn. quoque statuit in edit. p. 270. et Ob- 
barius in Zimmennanni ephemerid. ann. 1834. p. 915.). Quo auteni 
tempore scripsit (Sat. 2, 6. 36.): 

De re communi scribae magna atque nova te 
Orabant hodie meminisses, Quinte, reverti, 
eo dudum desierat scriptorio munere fungi. Nam etiamsi nolis 



— 33 — 

vianuni perhonorifìce et de industria commemorat aliquoties 
in altero. Cujus in primo severus et aeerrimus judex et 
aestimator fuerat, Lucilium statini ab initio alterius ali- 
quanto rectius et multo mitius dijudicat (v. 17. sapiens 
Lucilius. v. 29. Lucili ritu, nostrum melioris utroque. v. 
74. Quidquid sum ego, quamvis Infra Lucili censum in- 
geniumque) ) ita profecto, ut nisi temporis spatium inter- 
cessisse dicas mutatum illud et a priore piane diversum 
judicium explicari nequeat. Quae omnia si complectimur, 
quis tandem est, qui diversum compositionis tempus, di- 
vcrsam poetae aetatem, mutata studia et sensus luculenter 
commonstrari negaverif? Iam si librili. Sermones adunimi 
omnes post primi conscripti sunt, videamus quid colligi 
possit. Nam quamquam illud , quod probandum nobis sum- 
psimus, diverso tempore et separatim utrumque librum 
evulgatum esse, minime sequatur necessario: tamen et 
fieri potuisse intelligitur et factum probabile esse. Esto 
enim. Fuerit uterque liber uno eodemque tempore editus. 
Eccui non niiruin videatur, Horatium adeo constanter tem- 
poris ordinem servasse, ut nullam piane habuerit argu- 
menti et compositionis ratiouem, qui in tribus carminum 
libris conjunctim publicatis singulorum natales ita non re- 
spexit, ut diversissimae aetatis carmina juxta collocaverif? 
Cur tandem adeo praevaluerit temporis ratio in Sermonum 
ordine constituendo , ut vel Octaviano justam denegaverit 
observantiam ea aetate, qua haud dubie ipsi favitl Cur 
tandem maledicentissimam libri I. satiram secundam sta- 
tim in fronte opcris posuit et pertinaciter de Octaviano 
tacuit, cujus vel secunda manu honorificam potuit mentio- 
nem facereì Quidni Satiram I. nonam, cujus compositio 



cum Paldamo communem rem intelligere negotium publicum, facile 
tamen est explicatu , quid dixerit. Quippe cum Maecenatem haberet 
familiarem et fautorem, scribae eo utebantur intercessore ac sequestro, 
eumque adibant, ubi res gravis agebatur. — Nec scriba fuit, cum 
scripsit epist. 1, 14. 17.: 

Me constare mihi scis et discedere tristem, 
Quandocunque trabunt invisa negotia Romam. 
Caeterum \. quae interpretes hac de re protulerunt apud Richt. (Suet. 
vit.) p. 10 — 13. et Masson. vit. p. 74 sq. 

3 



— 34 — 

ad dramaticam formam proxime accedit, libro secundo inter- 
posuif? Quidni omnes Sermones uno corpore evulgavit, 
cum nequaquam ipsi verendum esset, ne niniis accresce- 
rei opus'? Eumne non festinasse editionem , cui curae cor- 
dique esse debuit, ut Maecenati, amicissimo fautori, quam 
maturrime gratum animum insigni aliquo et publico monu- 
mento testaretur , et ut eae potissimum eclogae, quae novae 
poesis defensionem continerent, omnium manibus tereren- 
tur 1 ? Eumne per decennium et quod excurrit fando tan- 
tum et audiendo vulgo innotescere scripta sua passum 
fuisse, neque exemplaribus fide descriptis mutilationes 
lividi Pantilliorum gregis et depravationes sedulo ca- 
visse'? Eumne legem quam postea scripsit: v nonum- 
que premalur in annum v adeo in Sermonum editione 
migrasse, ut, si vulgarem sequaris rationem, ab anno u. e. 
713. usque ad 726. , si non in scriniis membranas presserit, 
certe communem earum lectionem prohibuerit'? Mirum pro- 
fecto ni haec et similia talia esse sentias , quae non solum 
utrumque librum conjunctim publici juris factum esse vehe- 
menter dissuadeant, sed contrariam etiam rationem et 
festinatam omnino editionem comprobent. Nec quicquam 
agunt, qui ut suum tibi obtrudant ad notissimum illuni lo- 
cum provocant, qui est in Sai 1, 4. 71.: 

Nulla taberna meos habeat neque pila libellos, 
Quis manus insudet valgi Hermogenìsque Tigelli, 
scilicet de industria reticentes quae statini sequntur (vs. 
73. et 74.): 

Nec recitem cuiquam nisi amìcìs, idque coactus, 
Non ubivis coramve quibuslibet. — 
unde abunde patet maturo admodum tempore haec s cripta 
esse , quo nondum ipsum juvit „Immemorata ferentem In- 
genuìs oculisque legi manibusque teneri" , ut ait epist. 
1, 19. 33., quoque poemata nondum descriptis exemplaribus, 
sed rumore tantum et ore hominum» propagata apud vulgus 
innotuerant. Atque cum ob haec et alia indicia satira illa 
anno 716. assignanda sit: nemo facile negaverit Horatium 
post triennium fere de poematum editione longe potuisse 
aliter sentire. Et quanto secius judicat Sat. 2, 1. 45.: 



- 35 — 

At Me 



Qui me commorit — rnelius non tangere clamo — 
Flebit et insignis tota cantabitur urbe! 
Proinde erit profecto quod rationibus quas protulimus 
fidem habeas. Sequitur tertia, qua non probabile solum fit, 
singulatim et diverso tempore Sermonum libros prodiisse, 
sed etiam cogimur, id ut statuamus. 

3. Ea inde petenda, quod priori libro prologus et 
epilogus additus est, alteri prologus tantum, neque vero 
epilogus. Nam si utrumque librum simul et eodem temporis 
momento edidissit Horatius, haud dubie aut suum cuique, 
aut si uni tantum, non primo sed secundo addidisset epi- 
logum , quo totum opus rite clauderetur. Ita ipse in trinca 
librorum editione carminum prologum (1 , 1.) ab initio po- 
suit, epilogum (3, 30.) in fine totius operis. Sed deest 
et primo clausula et secundo prooemium. Contra et hic 
epilogum habet (2, 20. ) et tertius speciem certe prologi 
(od. 3, 1. Odi profanum caet). Haec igitur prout placuit 
poetae. Eodem modo primum epistolarum librum, quem 
seorsum prodiisse nemo unquam negavit, justo prooemio 
et epilogo instruxit. 

Veruni cum ii , qui secus censent , vel negaverint de- 
cimam libri I. satiram epiloga et primam I. et II. prooe- 
mii locum tenere (cf. Kirchner. edit. Serm. p. 157. quaest. 
p. 11. et 12. §. 24.), vel fortuito factum dixerint , quod in 
altero desideretur epilogus: opus est cum omnino de pro- 
logorum et epilogorum fine et indole disserere, tum de 
Horatianis, eo magis, quo clarius ex argumento et natura 
Sat. I, 10. et II, 1. diverso libros tempore pervulgatos 
esse apparebit. 

Triplex fere prooemiorum finis est, quandoquidem iis 
aut dedicatur opus , cui praefixa sunt ' 5 ) , aut argumentum 
et tractationis ratio paucis significatur ' •) , aut defenditur 



15) Catull. I. Phaedr. fab. 3, prol. 4, prol. Propert. 2, 1. Ovid. 
Fast. 1, v. 3 sq. Horat. od. 1, 1. Sat. 1, 1. epist. 1, 1. 

16) Piane ut in fabularum prologis. Virg. Georg., Phaedr. fab.. 
Ovid. Fast. lib. I. II. III. cact. Horat. Sat. 2,1. od. 4, 1. epist. \, I. 

3* 



— 36 — 

consilium scriptoris et tractata materia 1 7 ). Item epilogus 
triplex esse potest. Aut eniin defensioneni libelli conti- 
net ■ 8 ) , aut brevem vitae adumbrationem ■ 9 ) , aut merae 
elausulae et perorationi inservit 20 ). Sed variae hae pro- 
oeniiorum et epilogorum species tantum abest ut certam 
aliquam usuque sancitam formam habeant, ut nulla piane 
lege adstrictae diversissimam quamque induant et prò arbi- 
trata et Consilio poetae conformentur. Quod bene jam ve- 
tus Se hot Porphyr. annotavit ad epist. 1, 20. bis: „Mirum 
est hanc locutionem inter epistolas poni, cum neque ad 
absentem neque ad praesentem hominem scripta sit, nisi 
quia receptum est et principia et fines in omnibus libris 
nuttius legis formula contineri. Unde sic Lucret. incipit 
primum Epicureae sectae libroni , sic Virgilius quartum 
Georgicorum. 1 ' Proinde non ea tantum poemata vel pro- 
oemia vel epilogi habenda sunt, quae tota compositione 
hunc ipsum finem aperte prae se ferant, ut Hor. od. 1, 1. 
3 , 30. epist. 1 , 20. , sed ea etiam , in quibus idem poetae 
consilium tectius veluti involucro obscuratum latet. Cujus 
generis prorsus insignia sunt exempla apud ipsum Hora- 
tium od. 4, 1. et 4, 15. sat. 2, 1. et epist. 1, 1. Quale- 
cunque igitur in ejusmodi poematis argumentum tractatur, 
modo ne piane a fine abhorreat, aptum judicandum erit, 
quo poeta aut justum libro prooemium praefixerit aut exitum 
subnexuerit. Quod statim eadit in satiram I. primam. In 
qua etiamsi non diserte poeta, quod inesse vellet: ,,Tibi, 
Maecenas, hunc libellum dedicatum consecratumque volo 11 
signifìcaverit : tamen et materies et tractatio ejusmodi est, 
ejus ut consilium dare appareat. Argumentum tale est, ut 
nullum potuerit prooemio aptius eligi. Tuetur poeta poe- 
sin suam. Cujus cum indoles in eo sita sit, ut perversa 



17) Propert. 2, 1. Hor. Sat. 2, 1. 

18) Propert. 2, 25. Ovid. Amor. 1, 15. Hor. Sat. 1, 10. 

19) Propert. 1, 22. Virg. Georg. 4, 563. Ovid. Amor. 3, 15. 
Horat. epist. 1, 20. 

20) Ovid. arsam. 1, 771. 2, 733 sq. 3, 809 sq. Metam. 15, 871. 
Fast. 1, 723 sq. Virgil. in Georg., Horat. epist. 1, 20. od. 2, 20. 



— 37 — 

hominum studia nunc mitius nunc acerbius notentur , probat 
Maecenati, esse sane quod qnis ea rideat, siquidem his 
vera vitae felicitas prohibeatur. Simul ostendit eam sub- 
latis tantum quibus arceatur caussis et communi perversi- 
tatis fonte veluti obstructo revocari et adaugeri posse. 
Atqui, si qua alia, satirica id poesi efficitur. Nec dubito 
quin Flaccus , praeterquam quod educatione , studiis et for- 
tuna ad castigandos hominum mores incitatus est, etiam 
prodesse voluerit, sive, ut ipsius utar verbis, 

Simul et jucunda et idonea dicere vitae. 
Ergo et caussa et utilitas satiricae poesis in argumento latet. 
Compositio autem et natura hujus satirae a caeterarum ali- 
quatenus distat. Habet enim epistolae formam. Tum poeta 
non ut in caeteris certos homines de industria perfricat 
sale eorumque vitia carpit — obiter enim et veluti in 
transcursu sugillat Fabium v. 14., Ummidium v. 95., Mae- 
nium, Nomentanum v. 101., Tanain socerumque Viselli 
v. 105., et Crispinum v. 120. — sed — amoto ludo seria 
quaerens (v. 27.) — tanquam philosophus generalem ali- 
quam quaestionem sibi tractandam sumit liane, ut felicita- 
tis humanae defectum explicaturus in communem vitiorum 
caussam et fontem inquirat. Quis est igitur, qui huic sa- 
tirae primam sedem fortuito a poeta assignatam esse di- 
cati Mirum profecto, si ei sortem „Non ratio de derit sed 
fors objecerit illam." Mirum profecto, si Horatius non de 
industria , sed inscius talem libro exeunti praefixerit satiram, 
quae et forma et argumento prologum sapit. Mirum, si 
noluerit omnino prooemium addere, quod tamen usitatissi- 
muin et fere solleume fuit 

Praeterea in omnibus Horatii poematis, quae prooemki 
haberi vel possunt vel debent, perniirum sane et singulare 
hoc est, quod una potissimum eademque idea a diversis 
hominum studiis ropetita usque recumt. Quod quemad- 
modum inde accidisse consentaneum est, quod consimile 
in singulis vel potius idem poetae consilium et argumentum 
erat: ita ea poemata in quibus ista scntcntia emicat — 
modo sede sua prooemia haberi queant — recte judicabun- 
tur a poeta in eum finem composita esse, ut prooemia 



— 38 — 

essent. Vide mini, quam mire omnia concinant. Quam in 
limine 1. carminum fusius tractat sententiam, alios aliis 
teneri studiis, se delectari poesi, eam eadem piane cogi- 
tationum serie sed brevius persequitur in Sat. 2, 1. v. 
24 — 29.: 

Quid faciam? saltai Milonius, ut semel icto 
Accessit fervor capiti 3 numerusque lucernis. 
Castor gaudet equis, ovo prognatus eodem 
Pugnis; quot capitum vivunt, totidem studiorum 
Millia. Me pedibus delectat claudere nerba 
Lucili rifu, nostrum melioris utroque' 2 - 1 '). 
In eandem delabitur epist. 1, 1. 77 sq.: 

Pars hominum gestii conducere publica: sunt, qui 
Ci*ustis et pomis viduas venentur avaras, 
Excipiantque senes, quos in vivaria mittant. 
Multis occulto crescit res foenore. Verum 
Esto, aliis alios rebus studiisque teneri, 
Iidem eadem possunt horam durare probantes? 
et in epistola Augusto dicata, quae primam alterius libri 
sedem tenet v. 114 sq. : 

Navem agere ignarus navis timetj abrolonum 

aegro 
Non audety nisi qui didicit, dare: quod medi- 

corum est; 
Promittunt medici; tractant fabrilia fabri: 
Scribimus indocti doctique poemata passim. 
Quid vero'? quod prima libri I. satira tota in illa'É I nunc 
et caeco id casu factum pronuntia, nempe ut ipse videaris 
caecutire. An fortuito Propertius quoque in ipso prologo 
libri II. v. 43 sq. eandem sententiam expressit: 

Navita de ventis, de tauris narrai arator, 

Enumerai mìles vulnera, pastor oves. 
Nos contra angusto versamus proelia ledo, 
Qua potè quisque in ea conterai arte diem. 
Profecto talia indicia non piane spernenda sunt. Produnt 



21) Hic ipse locus nescio an omnium optime tueatur addebitatimi 
illud „Me doctarum hederae caet." 



— 39 — 

consilium poetae , qui cognato argumento ad cognatum sen- 
tentiaruni decursum vel ìnscius deductus est. Quapropter 
etiam ita primam libri I. satiram prologum esse evincitur. 

Apertius poetae consilium est in satira libri II. prima. 
Pertinet ad tertiam quam posui prooemiorum speciem, in 
quibus scriptoris consilium et tractata materia defenditur 23 ). 
Primum igitur suam ad scribendum propensionem interno 
aliquo stimulo oriri dicit (v. 5. nequeo dormire.). Suo 
quemque delectari studio, se poesi (v. 26.). Proinde scriptu- 
rum se esse , quaecunque vitae futura sit conditio (v. 57 sq. 
v. 60. Quisquis erit vitae , scribam , color.). His nil aliud 
voluit, quam ut, qua de caussa rursus satiras componeret, 
lectoribus exponeret, et e necessitate, qua ad poesin satiri- 
cam compelleretur (v. 52. unde nisi intus monstratum. ), 
scribendi excusationem peteret. Inde est quod v. 4 sq. ita 
sermocinatur: 

Trebatij 

Quid faciam, praescribe. ^Quiescas." Ne fa- 

cìam, inquisì 
Oranino versus? v Ajo." Pei-eam male, si non 
Optimum eraty verum nequeo dormire. 
Inde est quod laudibus Caesaris canendis se imparem esse 
confitetur v. 10 sq. Inde est quod Lucilii exemplo instau- 
ratali! poesis speciem defendit. Tum ita eam tuetur, ut non 
solum ea, quae ad id usque tempus ab eo scripta essent, 
omnium, etiam vulgi manibus trita et ab omnibus dijudi- 
cata fuisse appareat, sed haec etiam satira non doctae 
fautorum amicorumque coronae, scd communi omnium ho- 
minum lectioni destinata et scripta videri debeat. Non 
ultro se ait neque malignitate instigatum perversa hominum 
studia carpere (v. 40.) , sed ut incptas obtrectatorum (v. 42. 
infestis latronibus) cavillationes eis quae sibi dederit natura 
armis rejiciat et propulsela „J7te," inquit v. 45., 



22) Bene Hempel in interpret. fain. Hor. Sat. 2, 1. (Bromberg. 
1833.) p. 1.: „Haec satira non loco magis quam re et argumento se- 
( undi libri aditimi patefacit. Nani per speciem se defendendi, cur 
pergat scribere satiras, ipsarum scribendarum jus poeta sibi vindicat." 



— 40 — 

#Qui me commorit — melius non tangere clamo — 
Flebite et insignis tota cantabitur urbe" 
Etiamsi igitur aliis satira nimis acris et mordax (v. 1.), 
aliis sine vi et gravitate videatnr esse , etiamsi jus et ju- 
dicium minitentur alii (v. 2. 81.), alii exsilium vel favoris 
jacturam procerum virorum vaticinentur (v. 59 — 61.): ta- 
men ea omnia se parum curare , quippe qui Caesaris patro- 
cinio et plausu fruatur et dignos tantum opprobriis carpai 
„integer ipse" (v. 83 — 85.). 

Quae cum omnia ita scripta sint, ut poetae consilium 
ea in cunctorum adspectum lucemque proferendi non possit 
non apparere: quis tandem dubitet satiram absoluto libro 
prooemii loco additam esse, ut tum caussa novi operis 
et poetae consilium explicarentur , tum iniqui rumores, qui 
libro I. edito increbruerant , rejicerentur'? 

Restat ut libri I. satiram 10. epilogum esse paucis 
significem. Merito Weichert. de Var. et Cass. p. 49. 
eam dixit apologiam studiorum poeticorum ,, in quae Hora- 
tius ad illud usque tempus incubuerit. Orditur a defen- 
sione judicii de Lucilio in Sat. 4. facti, quod permulti ini- 
que tulerant. Istis igitur Lucilii admiratoribus et novae 
poesis osoribus illudens, quam vere judicaverit, in majore 
eclogae parte probat. Tum a v. 72. ita inflectit sermonem, 
ut, dum accurate eleganterque scribendo summam scriptori 
laudem quaerendam esse ostendit — non turbae sed pau- 
corum eruditorumque lectorum — viam sibi sternat ad to- 
tius satirae summam. Insulsas vulgi vellicationes ait a se 
ne flocci quidem liabitum iri. Fautornm potius doctorum- 
que amicorum plausum se quaerere. Quem si consecutus 
fuerit , cumulate sibi satisfactum esse. Proinde , ubi splen- 
didam fautorum coronam a v. 81 sq. qua par erat obser- 
vantia compellavit, pergit a y. 98.: 

— quibus liaeCj sunt qualìacunque , 
Arridere velim, dolìturus, si placeant spe 
Deterius nostra. Demetrio teque, Tigelli, 
Dìscipulorum Inter jubeo plorare cathedras. 
Iy puer } atque meo citus haec subscribe libello. 
Quorsum, amabo te, haec spectant? Cùr patronos et ami» 



— 41 — 

cos in scenam quasi produxitì Cur his ut placeant scripta 
cupit, qui tanien, si qui alii, ea norantl Videnl Ita tibi 
rem confidenter informa. Quae poemata eruditis illis Ho- 
ratii amicis recitationibus tantum vel uno alterove descripto 
exemplari obiter innotuerant, ea nondum ab omni parte 
dijudicari aestimarique poterant. Iam cum Horatius syl- 
logen editurus et ita singula quaeque communi omnium 
judicio subjecturus esset, recte id sibi curae cordique esse 
potuit significare, ut ab omnibus ea etiam accuratiore lectione 
instituta probarentur. Fortasse quasdam satiras ne amicis 
quidem praelegerat. Sed vides jam illa verba „doliturus 
si placeant spe v prorsus non posse intelligi^ nisi Horatium 
haec omnia scripsisse statuas tum cum totius libelli edi- 
tionem pararet. Vides hanc ipsam satiram esse epilogum. 
Et profecto epilogi naturae pia ista vota conveniunt, [qui- 
bus nobile par fratrum, Demetrium et Tigellium, nasutu- 
lorum obtrectatorum veluti signiferos, prosequitur. Quid 
quod ea in ultimo versu puerum jubet libello' suo subscri- 
berel Hiscine diffìdes* Àt libellus, inquit, intelligendus 
hic Sermo, ut Sat. 1, 4. 71. Sunt apinae tricaeque. Tan- 
quam vel ipse Horatius prohibere potuerit, quominus ea 
quae semel in fine totius voluminis posita crant de toto 
ìntclligerentur ! Quin onine loci acumcn infringitur et perit, 
si lume tantum sermonem ab Horatio intellectum esse pu- 
tes. Quam debilis sententia : I pueratque meo sermoni haec 
subscribe! Contra qui sales et quanta festivitas, si per- 
humanam istam salutem, quam modulatorum gregi dicit, 
in exitu libri confecti et Vertumnum Janumque spectantis 
cogitavcjfis 3 scilicet quo honorifìcentius illos missos faciat! 

§• 2. 
Liber Serraonuin postcrior anno u. e. 724. editus. 

Sequitur ut de tempore quaeramus, quo alter Sermo- 
num liber publici juris factus fuerit. Id etiamsi non ita 
constiteli possit, ut nulla dubitatio remaucat, oì) indiciorum 
vel defectum vel incertam naturam: tamen hujus me quac- 
stiouis non pocnitebit, si quam maxime probabilia expisca- 
tus esse visus fucrim, et tum eos falsos esse cviccrim, qui 



— 42 — 

tìbrum ante pugnam Actiacam produsse arbitrati sunt s s ), 
tum eos, qui ejus confectionem et editionem ad ann. us- 
que 726. 24 ) Tel 727. 25 ) protulerunt. Quodsi pauculis quae 
per librum sparsae sunt temporum notis institeris, indeque 
singulorum Sermonum natales quaesiveris, nuìlam ita com- 
paratam intelliges, ut certam figere queas aetatis seriem. 
Quare ut aliquid certe extricemus probabiliter , circumspi- 
ciendum erit, quid in his rebus dubiis dubium sit minime. 
Omnium igitur certissimum judico, satiram VI. post pu- 
gnam Actiacam et quidem labente anno u. e. 723. edolatam 
esse ; id quod post Massonum vit. Hor. p. 150 — 154. dilu- 
cide probavit Kirchner. in quaest. p. 19, §. 37. et 38. Cu- 
jus computationis qui singula argumenta examinare volue- 
rit, is eam non poterit non verissimam habere. Deinde 
satira prima vix dubitari potest quin anno u. e. 724. scri- 
pta sit. Atqui haec omnium haud dubie novissima est. 
Ergo consequens est, ut totius libri confectio et editio in 
ann. 724. inciderit. Non autem de posteriore anno cogi- 
tari posse inde intelligitur , quod Horatius , quamquam ali- 
quoties lionorificam Octaviani rerumque ab eo gestarum 
mentionem fecit (Sat. 2, 1. 10 sq. 84. 5, 62 sq. 6, 53.), 
nusquam tamen nec Iani anno 725. clausi, nec splendidis- 
simi triumphi , quem aestate ejusdem anni Octavianus egit, 
nec aliarum rerum meminit , quae justa celebratone dignae 
erant. Talia vix reticuisset, si anno u. e. 725. vel postea 
poemata scripsisset totumque librum edidisset. Sed nolim 
discernere, num sylloge anno 724. revera publici juris facta 
sit. Certe confecta fuit, nec alii facile cancelli inter quos 
prodierit constitui poterunt, quam pugna Actiaca ei trium- 
phus aestate anni 725. actus. 



23) Bentl. (720 — 32.), Wieland., Heindorf. et nuperrime Zumpt. 
in annal. crit. Berol. ann. 1833. p. 660. 

24) Passov. vit. not. 146., Kirchner. quaest. p. 19. 

25) Weich. p. lat. rei. p. 298. not. 22. de Var. et Cass. p. 238., 
Obbarius in Seebod. Jabn. KÌotz. annal. 1836. voi. 16. fase. 1. p. 48. 
et voi. 15. p. 64. 



t ti» 



LIBRARY OF CONGRESS 



003 093 496 9 



LIBRARY OF CONGRESS 



003 093 496 9