( in ^ HISTORIA V I T ^ S I M O N I S EPISCOPII S C R I P T A PHILIPPO A LIMBORCH, « Belgico in Latinum fermonem verfa , & ab Audlore aliquot in locis au<^a. AMSTELODAMI, Apud Georgium Galletj 61. DCCI. BENEVOLO LECTORI PHILIPPUS A LIMBORCH S. P. Benevole Lector, CUm ante feptennium Condones Epifcopii, feparatis antehac volumini- bus editas , in unum cor- pus colle61:as ? & nonnul- larum numquam antea editaruni additione locu- -^ a pie- P R ^ F A T I O. pletatas, cderem; ut ami- es , c]ui fe rerum ab Epi- fcopio gclbariim Hilloriam paullo ampliorcm dcddera- re aliqiioties indicavcrant, gratilicarcr,hanc,quam hie vidcs, vita3 Epifcopii Hifto- riam lingua Bclgica fcripfi. Omnia qux hie de Epifeo- pio a mc narrantur,aut ipfis i pifcopii, autavi mei Rem- bcrti Epifeopii fcriptis, pro- pria ipforum manu exara- tis , quxque a me aflervan- tnr , aut inllrumentis pu- blicis, &antehaccditis , ad- ftruerc pofTum , paueiffimis folummodo iifquc minoris momcnticxecptisj quce ex ore parentumimeorum Epi- Icopio proximc agnatorum, habui. P R £ F A T I O. habui. Confulto quasdam momenti majoris prasterii, qu£e a parentibus laepiiis narrata quideni audivi,&: de quorum veritate licet nul- lus dubitem, attamen quo- niatn nufquameaannotata repperi, omittere conful- tius duxi. Quia enim delica- te vivimus feculo, in quo iniqua aliorum jud cia pie- rum que exfpe61:anda funt, nihil hie exllare volui, nifi quod indubitatis documen- tis adftruere pofTum. In Exterorum gratiaiii hancquam nunc publici ju- risfacimus, veriionem ami- cus adornavit . Veriim quo- niam Epiicopii geftis aril:e mealligaveramj&variacum ^ 2 il- P R .E F A T I O. ill is connexioncm haben- tiajLitpotc fitpius lingua no- itra cdita , ac proindc popu- laribus nolhis latis nota, conlbltt) prxterieram; mo- nitiis fuijaliquot locis narra- t.'oncm meam miniis cla- ram Extcris foreaiifi fubin- c]c(|iia:dam5 qiiibus tempo- rum illorum hilloria eluci- datur, infcrcrentur ; idcirco verfioncm banc rclegi, &, iibi neccile fuit, brevi add:- tamcnto omnem,quantum potui? obfcuritatcm tollere, picniorcmque paullo re- rum nolbarum, quatcnus Fpifcopium rpc6lant, con- ipcchim dare Exteris ftu- dui. Siomnia, qu;rar£tam cumEpifcopii gcllis conne- xion PRjEFATIO. xionem habent,exa6te nar- rare aggrefllis eflem , ma- gnum fuilletconficiendum volumen : verum mihi fco- pus fuit 5 nonres Remon- ftrantiumjled unius Epifco- pii vitam confcribere. Tu ? Ledtor , ex ilia indignam vi- rorum magnorum in hoc mundo fortem mecum agnofce , neque ex eventu minus l^eto de cauiie boni- tate judica. Vale. Amftelo- dami 9. Septemb. 1700. 1 CAS- CASPARIS BARLi€I £ P I G R A M M A In effigiem 51MONIS EPISCOPII; Quern tu Leidaprius, Synodus ntox iff a loquentem Audiity Iwc 'vultu vivtt Epifcoptus, Vtvity Cir (Xternis pan dens jua lumina GalliSy Esoptat patru tcmpora blamia fua. Tempora dant fretium, rapiunt quoque tewpora doflis y Xiuiit cr in mngni^fors mnkfnna. viris. Res levis cxftltumift. Grande hoct mens nefcia pravi. Hdc ducefecuYUS visit tibique domL VITA VITA SI MO N IS EPISCOPIL QU A M Qjj A M ea Chriftianae Ecclefiae fors eil , lit in terris perpetuum habeat certa* men , attamen non Temper seque diffici- lia ac periculofa funt tempora. Aliquando per- fecutionibus jadatur , fsepenumero erroribus obruitur , diflidiis fubinde miferum in modum dilaceratur , interdum etiam ab omnibus hifce malis fimul oppugnatur ; denique > horum metu , in exiguum tempus liberatam lacefTere hujus mun- di vix umqiiam definunt illecebra?. Humani autem generis creator idem ac confervator Deus , pro mole certaminis , Ecclefiam fuam iis adjuvat auxiliis, quibus in fideperfeverare, acde omni- bus , quae faluti officiunt , triumphare poffit; ideoque , fi qui minus inveniantur conftantcs, culpa non Deo , quafi opem non tuliflet , fed ipforum negligentise & incurise tribuenda eft. Inter ea vero adminicula , numerari prajfertim debent viri eximii , quos iis exornat dotibus, quas certamenillorum, quibus vivunt, tempo- rum poftulat ; adeo ut Ecclefiam Dei , propu- gnaculorum inftar > contra ingruentes tentatio* n€s tucri queaac , perfecutiones immota forti- A tudiniS 3 VITA tudinc fullincant ,crrorcs vi veritatis debellent, tliffidia modeilispacifquc fpiritu componant, aL- quc illcccbras hujus mundi conftanti pietate aipcmentiir. Qiia rationc non huic tantum prxfcnti x\o , fed &. tutiiris prxluccnt , copio- lofqiie fructus lab oris fui , ctiam poll: mortem , collii^cndos rclinquunt. Inter liofcc viros me- riro S I M o N n M E p i sc o p i u m ponas , feu fpe- tics difliLilIima quibiis vixit cempora ,feu pluri- ma cerramitia, qiix ab incunte setate decertan- dj ci hienint; vcl magnas&fingulares, quibus a Deo ornatus erat, dotes; vel denique utilem ejus & indet'efTum laborem, quo omnis generis lioftes, a quibus oppugnari poteft Eccldia, uf- que ad mortem in timore Dei , repulit. Ideo- qiic ad Dei gloriam atquc ut bonis calcar ad- dam , quo velligiis ejus infilbnt , ftatuiprseci- puorum qnx fecit ac tulit narrationem public! tacerc juris. Anno Simon ergo Epifcopius, prout ab eo adnota- Nat.Vtas^i^ni inv'enio, Amlklodami, anno Domini mil- Ep:fco- ]c(imo quingentefimo odogefimo tertio , pri- mo, veloftavo Januariidie, natus, ac decimo fcxto baptizatus eft. Patrem habuit Egbertum Remberti Epifcopitim ; matrem vero Gertrudam yoamiii, immaeulacaeambosfamse, addidofquc Kclormatx Religionij quam profiteri illis tem- ponbus, in Belgio, admodum eratpericulofum. Conjiii^ali vinculo jundi fuerant , anno millefi- nio <]umgente(imo fcptiicgtlimo lecundo , & de- cern lulecpcrant liberos ; nempe , feptem filios, lion interrijptaferie, ik tres prarierea filias. Hi autcm omncs in pueriii,aut ju\enili2Etate,exce- pto Simonc , CV duobus ejus Fratribus Remberto , ac Joanne Epifcophs , de quibus poika , tatis con- ctllerunr. .',,,•• Filiortim, citraimiim, natu minimus fuitSi- •'^* mo« SIMONIS EPISCOPIT. 3 mon. Is ab infantia acris ingenii , tenacifque memoriae indicia dedit, quibusconjunduserat animus kgendi cupidiflimiis , quod aflidua kdio librorum in manus ejus incidcntium oftende- bat. Parentes ejus licet baud amplas baberent facultates , nee fine molctlia pollent honefte educare tot liberos, ferendifqueftudiorumejus fumptibus pares non effent ; attamen ejus maxi- mo natu fratre Remberto bortante > & Cornelio Benningo viro Confulari privatim fubfidium ul- tro oft'ereiite , litceris eum confecrare animum induxerunt. Miflus igitur in Scholam Latinam , cujus turn Rector erat Petrus Vekemannus , tan- tos cum in Latina> turn in Grsca lingua, bre- vi temporis fpatio, fecit progrefTus, ut plurimi dodi, celebrefque viriSenatuiAmftelodamenfi, ut in numerum ejus urbis aluranorum admitte- retur , audores foerint. Quod & fecit Sena- tus , adverfantibus licet initio parentibus , fed ad eamdem tandem fententiam a Verbi Divini Praeconibus Joanne Kuchlino ac Jacobo Armi- nio adduftis, eumque deinceps fingulari profe- quutus eft benevolentia. Emenfo in urbe patria pueriiium ftudiorum curriculo , a Curatoribus Scholar anno MDC. dignus renunciatus eft, qui in Academiam ad altiora ftudia capefl'enda promoveretur. Ideoque profedus Lugdunum in Collegium Illufl. Ordinum Hollandias Weft- frifiaeque admiffus eft, cujus Regens erat Joan- nes Kuchlinus, cui, dum Amltelodami munus Ec- clefiafta? obiret, magna cum tjus parentibus in- tercelTerat neceffitudo* Not diu iilic fuerat 5 cum parentes araifiE , prima patrem anno MDCII. menfeMajo, cum ingens grailaretur peftis , qua plurimi interierunt. Memorabile hoc tunc contigit , & quod fi miraculum non habea- tur , at certe fingularis providential Dei fpeci- A 2 men 4 VITA Ep^ft. men eftcertiflTimum, quod, nempe(utinEpi- J*''*^ ^. ftola ad foanncm Uytenbogardum fcribit Jaco- p!'io;. bus Arminius) toto illo anno , ufque ad deci- mum feptimum Anguiti , quo data hxc Epiftola , n^mo ex Confulibus > Scabinis , Theraurariis, Orplianonim Prxfeclis , Vcrbi Divini Pra?coni- bus , Scnioribus , Diaconis , Eleemofynariis , Redoribus Scholarum & Hypodidafcalis ilia luc infcdus fuerit. Biennio pod , menfe No- vcmbri anni MDCI V, mater quoque ejus de- ccflit ; nnilam tamen hi trilks cafus vel mini- mam Epifcopii ftudiisattuleruntmoram. Cogni- tionc Lin^^uarum, per adiduam bonorum Scripto- rum lectionem , quantum necelVe erat, imbu- tus , Philofophias ad penitus cam intelligeii- dam totum fe addixit, ac triennium in hoc Au- dio magna cum diligentia impendit. Poftremo Theologia?, quae finis erat omnium ejus ftudio- rum , fe applicuit , non tamen omifsa Philofo- phia; ad quam, ingenti arcana ejus peniti us ri- mandi cupiditate, fubmde redibat. Quumjam fere t'xafti ell'ent fex anni, per quos inCollegio Iliuft. Ordinum perficienda funt ftudia , cum- quehoc (ingularisftatus ,in quo erat Epifcopius, aliquatenus poftularet , titulum Magiftri Philofo- \6jG. phix , vel Artiwn Liber alium ambiiti quo i Ma- Ph'ofJ)'- ^^^^cos ProFclVore Rudolpho Snellio , vigefimo ph.iMa feptimo Februarii anni MDCVI, publice in- **^'^* fignitus fuit. Decimo die fequentis Aprilis, cgrc^ium diligentisE eruditionis ac probitatis tcllimonium ci dcdere Regens Joannes Kuchli- nus ik Prorcgens Petrus Bertius. ITo^- ^^ ^^ tempore , totum Theologiac , in qua ram d?:. multum jam profcccratjfe dcdit. Lediones Pro- idlorum Francilci (jomari, Lucse Trelcatii, ac Jacobi Arminii alfiduus audiit. In Difputationi- bus ac Concionibus qux cxercitationis cau- A sa SIMONIS EPISCOPII. 5 sa fiunt ( Propofitiones vulgo vocant) tam dili- gentcm tamque induftrium fefe exhibuit , ut multis, brevi tempore, omnes condifcipulos, fuperaret parafangis , utque cui concionatorium deferretur munus , dignus judicaretur. Hifce permoti Amftelodamenfis Civitatis Confules cum fpecimen ejus eruditionis videre cuperent, ille coram Confulibus Diderico Petri Hoofdio ac Benningo & quibufdam Senatoribus, aliif- que , undecimo Junii , in Sacello Novo , de verbis Pauli ad Rom. C. VIII. v. 14. concionem habuit. Hoc primum anno , nofcere coepit Joan- nem Uytenbogardum , eloquentiffimum juxta ' ac dodiilimum , Hagae-Comitis at que in aula Mauritii Principis Araufionenfis , Concionato- rem. Sub idem tempus, prasfertim poftLucaeTrel- contro- catii obitura, inter duos Proreflores Goraarum terco- & Arminium , triftis ilia de Praedeftinatione ^^^"m^, contentio exarfit. Gomari fententia erat , nium. Deum, ad patefaciendam cum fuam mifericor- diam,tum etiam juftitiam,induas partes abom- ni asternitate totum humanum genus , pro fuo beneplacito, divififfe; quarum unam, eamque minimam , ad ^ternam falutem , alteram vero eamdemque maximam , ad xternam damnatio- nem prafdeftinaflet. Atque ut hoc exfequere- tur decretum , flatuifle creare hominem , cui legem obfervandam praefcriberet ; ita tamen ut omnia eo dirigeret , ut neceiTario cum omnibus fuis pofteris laberetur in peccatum , adeoque , qui, una cum pofteris, asterna damnatione punire- tur dignus evaderet. At in Eledorum gratiam, Filium fuum Jefum Chriftum in mundum mitte- re decreviiTe , ut pofteaquam ille pro omnibus corum peccatis divinae fatisfecifTet juftitiae , re- conciliationem iterum cum iis iniret, Hos au- A 3 tem % 6 VITA tern pado , per Filium Chriftum liberates » ad Hdcm ac converlioncm cfficaciter vocare,& iidem miisoperari eo modo, ciii refiftere ne- queant,&:qui iniilis nccdVari6gignatfidem;eam- quc eadcmoperationLMifqucad rinem,in illiscon- fcrvare; adco ut pcccata quibiilciim falutifera nonconliftit fides, aut committcre nonpoffint, aut (i committant, in illis ufque ad mortem per- fcverarc nequeant: fed vi gratix Divinse ex iis rurfiis ante morcem revocentur , eoque modo nccdlano falutis seternsE Hant participes. Ne- gabat contra Deum proReprobis Filium fuumin mundum mittere voluilVe, aut eos eavocacione vocare, qusefola, ad convertendos idonea elt; undefcquitur eos inpeccatisneceilarioremane- re, ac line ulla convcrfione pcrfcverare, ufque ad fincm , adcoquc ineludabiliter in seternum pcrire. Hxc quidcmGomari fuit fententia, qua Pracdeftinationem pcccato hominispra^ordinat, & qux, ii ad verba refpicias , durior elt quam opi" nio eorum qui Pra:deftmationem peccato fubor- dinant , quam conHrmavit Synodus Dordracena. Arminii contra fententia erat, Deum pracviden- tem humani generis lapfum , mifericordia fua, univcrfale aftcrrc decrcviile remedium , quod aptum diet ad onincs ex corruptionc liberandos , in quam illos ipforum prxcipitaverunt peccara; nempe, Filium fuumJcfumChriltum, quern ad totius generis humani peccata expianda m^artis fupplicio tradcre dccrevit. Hoc ja6to reconcilia- tionis t^undamcnto, cum humanogcnerefoedus inirc ftatuilfe , ex quo omnibus, qui in Filium fuum credunt , ac conditiones obfervant foede- ris , omnia remirtar peccata. Hoc fcedus , ut ab humano obfcrvarctur gcnere, per legatos acmi- nillros non folum ubique palam facere , fed ei comitcm tarn validamaddcredcacviflegratiam, ut SIMONIS EPISCOPII. 7 ut omnes,quibus verbum pr«dicatur,aptifiant ad ei afTentiendum , (i velint , ac crcdendum ; non tamen omnipotenti praeditam vi, cui obfi- Hi nequeat , fed cui pertinacia reiiili poteft, &a multis revera rcliftitur. Caufam igitur fidei obediendcEque hominum gratiam eile divinam, quae iis fat virium fuppeditat j incredulitatis ve- ro ac inobedientiae incufari polTe folum homi- nem , qui gratiam negligit. Hac femel accepta gratia, fideks in fide atque obedientia ufquead iinem perfeverare polTe , veruin rurfufne a fide excidere queant , fe plena certitudine confcien- ' tix dicere non pofTe. Decretum ergo Prjedefti- nationis hoc efl'e aiebatj nempe, Deum decrc- . vifle omnes, qui eflicacia oblatae fibi gratisecre- didifTent , ac ufque ad finem perfeverafTent, externa donare falute , contra vero incredulos, & qui gratiam rejccifTent, damnare. Diflenfum hi ProfefTores aliquamdiu tacitis ^''^'^' . fovebant animis, operamdanteArminio, man-fcopiu's fuetae ac pacificae indolis viro , ne fententia fua ^^''^} antequam legitimae earn propoluiliet bynodo, Arminii nimis palam fieret. Non tamen plane celari ^^^^^' potuit ; difcrimen enim ejufmodi erat , tantam- que habebat cum variis aliis dogmatibus con- ncxionem , ut manifefta in doccndis ftudiofis, inter eum ac Gomarum , differentia appareret. Epifcopium ad Arminii do(5i:rinam magis incli- nare , cum viderent adverfe fententiae addidi Miniftri, minus ei ideo fuere benevoli. Magna illi exteras vifendi Academias inerat cupiditas, adeo ut Gaudenfes , qui anno M D C V 1 11 eum ordinariumConcionatorem fibi pcterein animo habebant , nimio ilium peregrinandi flagrare defiderio cernentes ab incepto defiflcrent. Ve- rum licet Amftelodamenfes Confules , ad fatis- faciendum ejus cupiditati fatis effent proclives, A 4 non B VITA nontamen quod optaverat, eo tempore, confc- qui potuit. Coadus igitur Leidx adhuc com- morari , fumma cum diligentia , Theologian incu- buit. Singularis ejus eruditio , ac modeftia cum Confules Amftelodamenfes baud fugerent , ad Concionatoris munus promotum cum voluerunr. Miniftri vero Amftelodamenfes omnes fereinfen- (iflimi Arminio , nunc banc , nunc illam inter-^ ponentes moram , Confulum in eum benevolen- tiam eluferunt. Cujus rei percaefus Epifcopius , inclyta maxime Joannis Drufit Hebrakae Linguse Profeflbrisexcitatus fama, Leidenli relida, in Academiam Franekeranam fe contulit. 1609. Duodecimo Junii anni MDCIX. die , nem- k^m pe , Dominica Franekeram appulit. Jam ante joncea- advcutum cjus , tumot per rotam urbem erat ^ fparfus, Epifcopiumexfpedari, Arminiifenten- tiac addidum , ac omncs ejus difcipulos erudi- done fuperantem. Idcoque bora feptima matu- tina dieiDominicx, urbem ingreffus , cum bo- ra nona in Eccleiiam , ad audiendam concio- nem , procederet , quamplurimi ei obviam ve- ncrant, uttantopercexfpedatum cernerent Epi- fcopium. Aderant eorum quidam fcifcitari noii dubitantes num ejfet Epifcopius? quibus poftea- quam fe e(fe affirmalTet , fparfo per orahoc nun- tio , intra paucas boras ProFefloribus y Studio- fisacCivibustota urbe adventus ejus notusfuit. Civium aliqui ei poftea narrarunt ejus adventum magis fuilTe exfpedatum , quam fuerat faepe Co- mitis Guiliclmi. Hinc vidcre eft , opinionem dc aliquo conceptam , fxpenumero ex una urbc ac regione in aliara fubito transferri. Difputit Vixdum hofpitiumjinquo babitaturus eilet, l^T^nTo invenerat Epifcopius, cum ecceciTbefesSibrau- LubUer- di Lubbcrti in feptimum Caput Hpiftolas ad Ro- ^** wanos affcruntujc de quibus , decimo feptimo Julii, SIMONIS EPISCOPII. 9 Julii , publice Difputatio habenda erat. Ex Ar- minii confilio , ftatueratEpifccpius nondilputa- re ill ilia Academia , ut nullam omnino crimi- nationis prseberet occafionem. Ceterum tarn fsepe tamque acriter non folum ab aliis ad id fti- mulabatur, fed ctiam a Studiofo, cui fub prse- fidio Lubberti eae Thefes defendend^ erant , ut revera aliquatenus ad earn Difputationem prsepa- ratus in Auditorium iverit;quod faciendum etiam fibi ratus eft , ut cognofceret , utrum per HoUau- diam fparfus rumor , Franekerae aiiquid contra k decretum effe , verus efifet. Poftquam ergo e Studiofis quidam aiiquid contra hafce Thefes objeciffet , illico magnum fuit iilentium , pro- vocatufque e medio eft Epifcopius. Qui , cum primo recufaret , deinde recufatione nihil pro- moveret , varia Thefibus objecir. Hsec difce- ptatio dum in fatis longum protrahiturtempus, variis iifque validiflimis argumentis Epilcopius adeo urfit Sibrandum , ut magnam fibi in ilia Academia acquireret famam , ac fateretur ipfc Lubbertus, fe difputationem cum Leidenji halpuijfe t qui merito Armimanm diceretur , utpote quo me- lius ) aut accuratJus Arminium ipfum rem urgere non pojfe crederet > imofcirefe dicer et. Per totam hanc Difputationem , humaniflime erga Epifcopium fe geffit , ac public^ laudata cum materia , turn foliditate & concinno argumen- torum ordine , ad familiarius eum impense invitavit colloquium ; atque , dum ei gratias ageret , fe admodum cupere dixit , ut Audito- res fsBpius hoc exercerentur modo. Ex hac coUatione , animadvertit Epifcopius Sibrandum non efle virum magnopere timendum Armi- nio ; ad quern fcribit in hoc eum diffimilem ejje Gomaro > quod cum hie per njaria diflinBionum diverticula elabi conantur; tile nudum fe & p^r- vinm lo ^ VITA vium niflka quadam Jimpluitate omnibus telis fa^ ceret. Qaod- Quatriduo poft habitam hanc Difputationem , cumpro-rrot-ellor Antonides adle Epilcopiiim accerfit, A^wni- ciquc ^ixit fe plurimis ex variis locis litteris de de nego- ejus ad veiitu certiorem elle fadum , eiimque to- unmtue- ^^^^ Arminii fenceiitiam plane imbibifTe , atquc liac ratione quaedam ad Arminium pertinentia ex eo expifcari voluit. Epifcopius ei , ad dille- rendum de Arminii fententia , amicam obrulit collationem ; quam abauit , oravitque ne inter Studiofos aut alibi ullius tumultus caufa eflcr. Idem Antonides , cum iterum cum Sibrando difputadet Epifcopius , ab eo petiit , ut quando fubfeDifputatio habenda ejfet^ a difputando abfline^ ret y ne y ft bene refponderet , occultus ftbi cum eo confenfus inter cedere 'videretuv; fin male , ne lisy a qua mulmm abhorrebat , inter eos fie oriretur. Plurimi quoqueStudiofi magna eum obfervantia colebant , quorum quidam eum , ut in Theo- logiaab ipfo erudirentur, convencre, quod ab- nuit. lifdem ferme diebus j cum tempusinftaret, quo Coena Domini celebrari folet , pofteaquam Epifcopius tellimonium illud, quodjulTu Syne- drii Leideniis dcderat ei Adrianus Borrhius , obtulillet Rudolpho Artopeo , ac ille comiterac- cepilfct, ad facram Coenam in Ecclefia Franeke- ra: admiffus elh Leidam lu gravcm interim morbum inciderat Armi- nhilil'"'" "^"^ ' '^*^"^ dubie ortum partim ex alfiduo labo- xgro- re ac fumma diligcntia , partim ctiam ex multis adverfis rebus , ^ quod variis in locis prsefertim Amftelodami infcniiflima hominum judicia ex- perirctur. Ingravcfccnte ejus in dies morbo ac periculo imimnente mortis , in Hollandiam re- vocatusellhpifcopius , ut forte ultima vice ca- rifTimum Magiftrupi viderct. Eo tempore mul- tintem SIMONIS EPISCOPII. ir tSL cumeo de Religione& Ecclefise ftatudifler uit, atque tribus vix hebdomadibus,ante Arminii obi- tum,dum ad ejus ledum vigilat, Arminioque fom- num morbus excutit, baud pauca circa Chrifti co- gnitionem , ac mortis ejus vim & refurredionem , cum illo locutus eft , Armmio in ore perpetuo habentehsEC verba Apoft. ad Hebrieos. CXI 1 1. 20. 21. D em pacts qui magnmn ilium ovimn^per ianguinem paBi aterni ypaflonm mftrumD, Jefum, ex mortuisreduxttycoryifingatvos adomneopm honum, ad praflandam ipjius voluntatem , efficiem in "vobis quod gratum fit in confpeBu fuo , per Jefum Chri- fium > cui fit gloria infacula facukrum, Sed cum pertinax & diuturnus Arminii ^flet morbus, ini- tio circiter Odobris , Epiicopius Franekeram re- verfus eft, ibique cum Sibrando de articulo Ju- ftificationis, vigeiimo primo ejufdera menfis, in Academia quum difputairet,deexitu vitas Armi- nii, quidecimonono OdobrisfatisconcefTerat, certior fit. Dolorem , quern ex tarn cari Prae- ceptoris morte Epifcopius concepcrat , auxit hoc, quod, ut in quadam ipfe fcribit epiftola, non t ant am Profejforihpu Franekeranis eruditionem (y docendi facultatem , quantam Leidenfibtis inejfe comperijjet , ideoque , fi Lingua Hehraica cogmtiO" nem , quam eum docebat Joannes Drufim , excipe^ reSt multo utilius et fuifjet Leidaremanere, Eadem tempeftate , quidam haudquaquara qui- Epifcopii amici , fufpedum eum Socinianifmi ^5"" Epj- facere conati lunt, levi lane de causa. Degebat sodnia- tum forte Franekerae nauta, Gedanum quotannis fpeaum' navigare folitus ; qui , quoniam cum Socinianis fa-ere illic faepius verfatus eflet , fententias illorum ad- funct" diduserat. Huic, praeter vernaculam , nullam Linguam tenenti , ac tamen multa aliis ignota fibi nota effeoftendere cupienti,moseratfepius cum Franekeranis StudioiGs difceptare de dogma- tibus. 12 VITA tibus, quibusilleacommuni difcrcpabat fenten- tia. Is Epifcopii excitatus Fama, ideoqueejus fibi conciliare cupiensamicitiam, praetertimcum haud longe a fe invicem domicilio diilarent , frequenter ad eum ventitabar , multiimquc de va- riis Keligionis ChrilHanae dot^matibus cum eo col- loquebatur. Hanc avidc arnpucrunt occafionem , ad Epifcopium rufpedum faciendum , ac fi in ea- dem cum eo viro fuillet fentencia , rumorcmque fparferunt, eum varies per ilium nautamGcda- no atferri (ibi curalfe Socinianorum libros. Sed Epifcopius, inepiitolaquadam ad fratremRem- bertum Epifcopium exarata , vigefimo fecundo Decembris ejufdem anni , difertc affirmat, nul- lum , ntfi de infantium baptijino agent em lihrum ab eo fe petiijje; verum licet alios poftulajjet , fe non magis culpari pojje , quain ipfum Sihrandum , qui omnes , quos illim generis habebat , libros ejufdem nauta opera fibi acquifiverat. Addit prseterea & hoc , fape iUius virife rcfutaffe fententtam , atque adeo familiaritatem hanc ne?mi?2jufiam de fe par ere potuijfe fufpicionem. Attamen ut omnem fulpicio- nis prscideret occafionem, poftea cum eo nau- ta rarius collocutus eft. sibran- Sub initium anni miilefimi fexcentefimi de- fcopi^m ^^"^^ » Epifcopium ex Academia Franekerana ex- ex A;a- pellere moliebatur Sibrandus Lubbertus. Que- Fra'Ua rcbatur apud Curatores , quod licerct homini- kerana [3^5 fubomatis uovas ac pcriculofas fpargere «mtu"* haerefes , partim in Academia difputando5partim etiam privatis colloquiis ; idque per viros adeo huic ncgotio aptos , uc acutioris ingenii non cre- deret mitti pode. Menfa? accumbcns, cumva- rii adefl'ent Profclforcs, dicere etiara nondubi- tavit , Arminium in proponenda ^ urgenda argu- mentorum fnrwn vi, pra Epifcopio , infantein ejje. Hac de caufa, plurcs Studioli ad Curatores vocati funt. SIMONIS EPISCOPII. 13 funt , ea fpecie , ut coram ProfefToribus tefti- inoniiim dicerentde uniufcujufque moribus & de- lidis qux commilia forent Sed cum adfuerunt, interrogati funt , mmrte harefes quafiamfpargi^ac eruditos Studiofos colloqut fecum velle ammadverte- rent , qui inter colloquendum laria indubium voca- hanty acmulta d-fficilta intelleBu prof oneb ant ? Ut vtritatLm hac de re ingenue faterentur > facra- mento adadi funt. Verum quiim haec negaf- fent , quaslitum itcrum ab iis , numne hac ergo fieri audiviffent ? led negantibus denuo , refponfum , pradiiros ac fide dignos vires hoc tamen ajfevera- re. Rogati porro, num dtfputationi de Juftifica- tione interfcitjfent , & annon valida objeEliones ■ propofita tunc tempori s fuijfent ? Hoc affirmantes interrogati rurfus , dnne Calvini nomen contume^ Uose habitum quoque fuiffet ^ Hujusrei infciosfe ejfe cum dixiffent, pronuntiarunt Curatores, hoc fefe intellexifje , nee ullo modo cmpUus fieri velle y ut^ pote ad tuendam Calvini doBrinam falutem & fortunas periclitari paratos ; ideoque caveref tmufqmfque ne latius hac ferperent. HaeC , & plura fimilia ex Studiofis quaefita Epifcopius illi- co refcire non potuit , quoniam jurejurando obftridierantne quidquam exinterrogatispate- facerent. At, utfit , fuere eorumaliqui, qui negleda jurisjurandi religione , quxdam ei narrarunt. Sub finem Difputationis habitat cumSibrando Epifco menfe Odobris, dixerat obiter Epifcopius, iHos^^^^ " mn ita abfurde fentire , qui crederent vocem Fi' sibranda dei indogmate yuftificationis non Metonymicepro ob- ' ^""^' jeBo fuo , fed proprie debere intelligi. Hanc au- tem afFerebat rationem , quia , nempe , juftificati quidam fuerunt per Fidem , cujus objeBum non poterat eJfe jufiitiaChrifli, & quorum Fides MetO' nymice accipi r.on poterat pro objeBo apprehenfo. Tali cum 14 V I T A Tali fide aiebat jufltficatos fuijje , ante Chrifli mor-^ tern, Apojlulos ; jujiitmm entm Chrijii ohjefium il- lortmt fidct tjje non potnijfe , qumiain eum moritU' Yunti nefciehiint y nedum utjcirent rmrte fua ju- flitiam allatuvum : quod quibufdam Novi Tc- ilamenti phralibus conHrmabac. Dixerat Lub- bertus,per totara urbcm, (c poftridie Thefes ad oftendeiidam hiijus fententia: falfitatem affige- re velle. Poft quatuor ferme elapfos menles, ha: diu promilTae Thefes affiguntur. Ad hanc Difputadonem , praeter confuetudinem, Con- cionatores urbisSibrandus invitaverat. Per to tarn civitatem notum erat Dodorem Sibran- dum cum Magillro Epifcopio difputaturum ; quare noil tantiim ProfelTores, qui raro difpu- tationibus interfunt , plurimique ex vicinis pa- gis Miniltri , atque ad unum omnes Studioii , veriim eriam magna civium pars in Auditorium convenerant. Feftivum quidpiam Albertm Hut^ tbenm tunc temporis Sibrandi difcipulus, dein- de Sedan i Hcbraicae Linguae Profeilbr , ac tan- dem inter Remonftrantes Concionator , mihi narravit. Inter oppidanos, qui ad audiendam difputationem in Academiam venerant i etiam linguseLatina: i!:^naros, quum fuum quoque hof- pitem confpexiilecHutthenus atque adeo mira- bundus petiilVct, quid illicei ellet negotii, re- fponfum acccpit . difputationem tore inter Doftorem Sibrandum & Magiilrum Epifcopium, fcque ad videndum quifnam vidoriam reporta- rurus elfct veniile. Hurtheno autemrurfusqux- rente , quomodo Latinam Lmguam non intel- Jigens hoc digiiofctre pollet, qui prior in iram erufjjpet,aky lUe visits erit. Eredis jam omnium au- ditorum animis. cxfpedatione tarn Celebris Dif- putationis , adcft Sinrandus, filentioque facto Epifcopium c media ad dilputandum provoca- vit SIMONIS EPISCOPII. 15 vit turba. Longa de dogmate Juftificationis iiiit difceptatio, in qua Sibrandus priftinse im- memor humanitatisinEpifcopium contumelio- fas voces emifit, ac probris hominem laceravit; exprobrans infuper nunc puerilem ignorantiam nunc etiam infaniam , interdum quoque ut in contcmtum eum adduceret , dicens ejus argu- menta rede non efle propofita, ideo eum adju- vare (efe velle , ut in redam redigerentur for- mara ; ac tandem maxima incitatus ira , inde- center corpus fledens , alterum pedem prse ra- bie lupra cathedram extollebat; quod Hutthe- nus , qui rem viderat , mihi ipfe narravit. A civibus, qui adfuerant, per totam urbem rumor illico fpargebatur, Dodorem Sibrandum , quia ira fuerat incenfus immodica, a Magiftro Epi- fcopio fuiffe vidum. Latin se Linguse periti judi- cabant Sibrandum nullis, aut paucis Epifcopii argumentis rede refpondifTe. Nihilominus, ha- bitis poft finitam Difputationem precibus , Epi- fcopium ac rcliquos Auditores Sibrandus , ad iterum hacce de materia diflerendum , invita- vit ; verum Epifcopius , cognito ejus ingenio, ad iracundiam proniore , recuiavit , quod , ut dicebat , praflaret id fieri in poflerum ah its , quos nm vexat infania , fed commendat credulitas. Hifceita peradis, abEpifcopio, perStudio- fum , Sibrandus poftulavit, ut omnia argumen- ta , quae propofuerat , & quae plura forte habe- ret , fibi fcripto traderet. Hoc abnuente Epi- fcopio , ab eo denuo petiit , velletne ergo rele- gere fua argumenta , prout ab ipfo Sibrando concepta ac confcripta erant , ut videret num talia eflent, qualia ille ea propofuerat. Hoc quoque recufante Epifcopio, ftatim alias de Ju- ftificationeThefes affigi curavit, quibus affirma- bat Fidem a Ded , pro plena ac perfeBa legisjufti^ tia. i6 VITA t'taynon acupi. Has Tub fao praelidio defendendaS obtulit Alberto Hutchcno , quod ille recufavit, Sibrandum fuperioreDirputatione nullomodofi- bi facisteciiie d'.ftitans , ac fe mirari, quod pro dignitate materia: tunc non refpondiflet , prx- rcrtim cum lucidam veritatem a partibus fuis flare crcdcrcc. Quarcalii eas dedit Studiofo, adeoque vigclimo quarto Februariifecunda, ac decimo nono Martii tertia vice , cum Sibrando dc Juftihcatione Epifcopius difputavit. Verum ill omnibus Difputationibus , Sibrandus aequc iracundum ac immodeftum erga Epifcopium fe cxhibuit. Quo magis hifce difceptationibus crefcebat Epilcopii fama, eo magis Sibrando in- vifus fiebat. Qui , (i id quod machinabatur , eum, quern crediderat , habuidet fucccfTum , Ecclcliaftico Mitiilkrio in perpetuum exclufum dimilillet Epifcopium : atillequamquamartium, quibuspecebatur, ignarus, prudcntia banc a fe procellam avcrtit. Amiie- Poftquam lingua Hebraicae, Tub Drufio, ope- joda- ^ f^i^ dediliet, relida Franekera menfe Ma jo Am- vcrtiiur. ftelodamum reverfus eft,ubi illico nova ipli a Syne- drio objiciuntur certamina. Anno M D C 1. Leidas ut membrum Ecclefiae admiffus fuerat , often fo teftimonio Synedrii Amftelodamenfis. Confue- verat autem temporibus feriarum, cum Amfte- lodami ellet , illic facrse menfx parriceps fieri; ad quam pro confuetudine , etiam prsecedentc Pafchatc, acceilerat. Interim poftquam Frane- keram profedus erat , novum Synedrii decretura ex tcmplorum cathedris promulgarum fuerat, quo cuivis ex alia urbe , vel regione venienti Sacra Coenaintcrdiccbatur, ni(i prius oftendiiVct Ecclcfiae teftimonium , in quaproxime ejus par- ticeps fuerat. Epifcopius hoc decretum ad fe nihil pertmere ratus, Amilclodamum, ut antea diximus. SIMONIS EPISCOPII. 17 diximus , Franekera reverfus , Cceiise, ut antea fo- lebat , interfuir. Haud multo poft duo Sync- 5''^^^*^ drii Depurati, Concionator Urfinus ac cum eo deejus Senior eum convenere , julTu Synedrii , rogan- ^^0'*"°" tes , Quandoquide7n jam bis adjuijfet Cwna , nee teflimonmn exhibiiiffet^fciretne Ecdefiam ham le^ gemfanxijjeyac quofdam in Synedrio faBo ejus fcan- daliz,atos ejfe , qtiafi pra Juperhia & contemtu hoc fecijfet? Ad eaEpifcopius, audivijfe quidemfefey dumabejjeti e cathedris hoc ftiiffe promulgatuniyfed ad fe nihil per tJnere credidijjey quoniam d tot annis & nuper , cum jam Franekera habit ajfet , Cosnam adierat , nemine propter ea criminante , ideoquefibi illud necejfarium non ejje putajfe ; prafertim cum ^ Stttdiofo id vix fieri quirety qiiemfapius ex una ad nlium migrantsm locum novafubinde teflimonia affer* re oporteret ; pracipue autemfe huic decreto non ejJe Obnoxiurfi , quia & ipfe & ii , quibufcum vivebat > fatis omnibm erant noti, quippe in quorum aEiiones tarn Ecclefiaftici quam Saculares intentos haberent oculos : Nihilominus fefe hac in re Ecclejia obferva- furum flatutum , (j data occafione tejiimonium eis quoque trader e velle. Quod & illis manu Rudol- phi Artopei confcriptum ftatim oftendit. Ad- jecit , fe nullam nova legis aliam videre rationem^ qudm ut aliquid in ipfum molirentur, Refponds- runt , tale effe flatutum. At eos machinari aliquid aiebat iterum Epifcopius , tdque pdtere duobus : Primo , quodfibi hoc per tot annos pemijfum ejjet , Jtiemine , licet Synedrio mtus ejfet , a fe tale quid- piam poftulante ; deinde quia multi ejufmodi decre^ turn mirarentur , atque hoc totum propter ipfum fe- lummodo fieri judicarent ; qui quam reEie divinaf-' fenty eventum docuijfey fiquidem inter duas, quibus Ccena interfuerat, vices y promulgatum illud erat , fyfcandali^atos ideofefuiffe quidam prafe ferebant. Epifcopii vero fratcr Rembertus intervenit, di- B xirque 18 VITA xitquc fnitrejnfuum mfidiis pcti , nee ^fe per mul- tos jujn auHos facta meufa adejje ajjueto , ac pofi' qud^H qiUiidecim annts Kegiomontt degijfet , tnde re^ I'erjo umquam hoc futjje pofluLitum. Poll alia iiltrc) citroque dicta, amice & humane finitum cil colloquium ; ac jundtis , in lignum amici- t\x , cic\tris , dixerunt Deputati , fe mandata lua tantum cxfcquutos efle, aft nullomodo eum dole tapcre tentalle. Epifcopius contra pollici- rus eft fe I'ranckeranum teftimonium Synedrio Amlklodamenfi cxhibiturum , promittentibus iis , ti ab Synedrio teftimonium petenti nega- tum non iri. Rogv.ur Vcnerunt poftridie ad Epifcopium quatuor mJvix' SyncdriiAlcmarienfis Deputati, eum orantes ut concio- coram Synedrio ac quibufdam aliis in Sacello Alcmarix concionaretur. In ammo Aicmarien- ks habebant Epifcopium ad Eccleliafticam fun- fiionem vocarc, quod munus tamen ei non ar- ridebat , quia inter ambos ejus urbis Concio- natorcs Adolphum Venatorem & Cornelium Hil- knium tantx inimicitiae erant ortas , ut non fo- lura omnes cives m partes ivilTent , fed etiam ingens ideo inter Magiftratum & Clairem elTet nacum certamen , quod negotium & ipfos Hol- Bramii landise Ordines occupatos habuit. Epifcopius de'r'pm'. P^^s ^^ tranquillitatis amans quam honelhffi- 2.p-ig. me potuit Deputati s rem negavit, profpicuns, ^*'' ^**' id quod accidit ,majora in ilia Ecclelia brevi fu- tura dilFidia. Cornelius cnim Hiiienius adco adverfatus eft Magiftratui , ut concionatorio munerc dcftitutus , ac intra duas hebdomadas urbe cgredi jullus lit. At tgrciius , in viwino pa- go concionando , omnes luis partibus ftuJcntcs ex urbe ad fc clicicbat. Magiltratus , ur omncm ccrtannnis toll»:rct occalioncm , Vtnatorcm quoque i concionando dclilUre jufllt -, ac, con- fcnfi! SIMONIS EPISCOPII. i^ fenfu Synedrii , duos e vicinia Concionatores voc^vit , qui donee ordinarios denuo Miniftros haberetAlcmarienfisEcckiia, illic concionaren- rur. Scd hoc modo in tantum crevere diflen- fiones , ut Hiilenius Sc Venator ambo caufam di- centes ab llluft. Ord, Hollandiae fint auditi, ut- queHillenium, non (bliim AlcmarisE, fed quo- cumque etiam in loco, concionari Ordines ve- tueiint. Magiftratus qtium nihil promovere fe cerneret, poft elapfum annum > Venatori prifti- num munus reddidit. Alcmarienfes , licet ab Epifcopio repulfam vocawr rr ^^ ^ i_j/T ad mimus pam , non ante tamen ab mcepto deltitere , Eccie- quam femel in illorum Ecclefia fuiffet conciona- gid'^^d tiis. Interim alius, quimagis ei arridebat, lo- cus ad concionandum a Rotterodamenfibus Epifcopio oflfertur. Bleifvicum ille erat, cujus pagi Rotterodamenfis Magiftratus patronus erat, & qui, mortuo Miniftro Swalmio, indigebat Con- cionatore,Epifcopius,petente hoc ab eo Magiftra- tu, Rotterodami concionatus eft, comitantibus eumVenatore,acreIiquisAlcmarienfibusDeputa- tis.Hjec concio adcoScnatui Rotterodamenfi pla- cuit , ut ei baud dubie Bleifvicum deftinaret* ubi& fequente dieDominica concionem habuit. Interim quidam vicinarum Ecclcfiarum Miniftri , ut hanc vocationem malis artibus impedirent, cum de variisReligionis Chriftian^ dogmatibus male fentire dixerunt. At quum prsEcipui eo- rum , qui in Ecclefia Bleifvicenfi Epifcopio adver- fabantur , Magiftratus Rotcerodamcniis rationes audivinenc, ac cum Prajtore fua & pagi Senatu eonfiljum iniiffent, vocationem, fi modo Claflis fiffenfum praeberet, comprobarunr. Quum ve- ro a Deputatis Rotterodamenfis Magiftratiis res Clafli proponerctur , Ruardus Acronius Schic- damenfis Goncionator acerrime adverfatus eft* B 2 ac lo VITA ac inter alia poftulavit iit Epifcopius doftrinaeac morum teltimonium non folum Theologicx^t a- ciiltatis Lugdunenfis, vcriim ctiam Franckeranae & Synedrii Amftclodamcnlis oltenderct* 6ck[c omiii fulpicione Hcterodoxiae purgarer. Tan- dem tamcn pliiribus fuffragiisvocatiohacc com- probata , ac examini dccimus fextus Auguili dies pr nunc illud excogitantes, lit moram vocationi atferrent , ac tandem earn impedirent. Sufpedum eum HettrodoxicE Face- re conabantur, ideoqueEpifcopius, utfibi co- ram Magiftratu , adver(us eorum criminationes defcndere fefe liceret, petiit ; at Minillri, co- ram Magiftratu , cum eo difceptare noluerunr. Dum eo modo negotium trahitur , vtnit Rot- tcrodamo Conful quidam , litteras Magillratiis ejus urbis afferens , quibus orabantur Amftelo- damcnfes, ut aifentirentur , qui tandem preci- bus vi(5ti aflenfum pra;buerunt. Elapfo interim, quod ad examen ftatutum erat , tempore , di- latum illud eft ufque ad vigelimum feptimum Seprembris. Hoc appropinquante die , petiit ab Urfino Fpifcopius tcftimonium , qui ip(i FranckcranuTi, quod nnpcr ab eo acceperat, reddidit , ac porro ad Synedrium hominem re- }ecit; ubi quumadeflet , teftimonii datio, pro- pter Mmiftrorum PlanJi& JacobiRoelandii ab- icntiam, in aliudtempus dilataeft. Quoniam veroRottcrodamum proHciici cum oporrebat, Fratribusejus, ut ejus loco pollularent, permif- fum clh Statuta SIMON is EPISCOPII. 21 StatLita die, ClailisRotterodamum convenit, cui adfuerunt duoSynodi Deputati Joannes Be- cius & Liberrus Fraxinus , hie Erilx , ille Dor- draci Minifter. Venerunt quoque ad eum con- ventum decern Magiftratus Rotterodamenfis Deputati, tres, nempe, Confules, quidamSe- natores , A^erum Schielandise prxkdius , ac Penfionarius Elias ab Oldenbarnevelt. Magna content contentio inCIaflefuit, utrumMagiftratusDe-q|j°ofd"a^4* putati admittendi effent, nee ne; cenfentibus ^ J^octe. quibufdam, admitti non debere ancequam fini- mzTa turn eflec examen , quod ipfi fumma vi prohi- ^/^^"^ ^^ bere nitebantur. Dum ita cerratur, per diias cadone, integras horas , Magiftratiis Deputati ad Claffem intrare prohibiti Tunc, qui interea templum per- ambulantes , fcepius Clafli , kk jam adeffe ac exfpe6i:are nunciari curabant; donee txdio diu- turnsE morx fatigati , quum a Qafl'e peti curaf- fent, ludibrione ipfoshaberet, tandem ad mi iS I'unc. Quibufdam e ClafTe Miniftris in animo erat totum hoc negotium , abfqiie Magiftratu, conficere ; quapropter Epifcopium jufferant tefti^ monk Kuchlini Regentis Collegii , Ecclefise Lei- denfis & Franekeranas oftendere, ut ea perpen- derent. Vixdum ingreflis MagiftratusDeputa- tis, illico quinque Concionatores exierunt Ruar- dus Acronius, Eleazar Swalmius, Hugo Beie- rus, Samuel Gruterus, acRenerus Bormannus. Hortabantur eos Deputati ut remanerent ; fibi aliquid efTe de quo cum iis agerent dicentes. Tres nihilominus abierunt , duo reliqui janua? adftantes negabant banc ejfe Ecchfinflicam con- gregationem , dicebdntque ut tali congregatione exi" rem EccleftasfucM phi mandajfe. Ad qua: Deputa- ti, fatis fefcire ipfos Ecclefias ejfe , ideoque fibimet ilia ipfos dedifje mandata. Serio infuper eorum krererentiam erga Magiftratum caftfgarunt , B 3 cjuod a2 VITA quod ejus Deputatos foris per duas horas exfpe- ctare juiriflent , 8c ftatim ac ingrefli crant , exi- rent, atque eo modo , quantum in ipiis erat, Conventum folverent. Porro rogantes numm eos puderet ? monuerunt illos ut modice en , quam fih't iiYYOgahant , auBontate uterentuVi omma enhn im- modica hand longt ejfe avi; acfe hac oJiwiaad Ordi- nes relaturos dixerunt. Non tamen a fententia revocati funt, ideoque uno exDepntatis dicen- tc ymirarifefe tarn inobedientem ejfe Be/erum t qufp- ft qui fub ditione Rotterodamen/i degensy ob juam conmmaciam , ^ Magiflratu pmiiri poffct ; ac eo refpondentc , fe eo cafu cyediturum Juinn eJfe ojfi- cium pro Chrifto pati , adjccit Penfionarius : fi pro^ pter tuam puniaris contumaciam , Chrijlm culpmn non feret ; vos foletis omnium 'veflrariim aBionum culpam Deo tribuere , fanl Chrijlm tua inobedienti^ particeps non eft. Vixdum hifce didis , hi quo- que abierunt. Illis quinque digrcflis , Epifco- pius poft aliquam deliberacionem, intro vocatur, ac ei a Pra^fide objicitur , P/anciu?n Acronto fcrt- pjijfe, eum , cum a Cur atoribm fids examinaretur ^ Heterodoxum fuijje compertmn ac Vorjltifententiam de infinitateDei dtfendijje-, nee teftttnonium ojiendtjfe Ecclefia Ainftelodamenfu. Ad hxc tria in hunc modum Epifcopius icfpondic , & primo qui- dcm , fefe ante fix amiosy cum nonduin promotm ejjet Magi/ier , cu7n Plancio , utpote Scholar cha^ de va- riis rebt4S , & inter aha » corpufne in animum ope- Yoretur dijjeruijje , (J > qi^ONtam Theologix nondum ftuduijftty Philojophice fierefpondijfe iPlancitim deinde varia6tnde deduxtjje confeqtientiaf ;verum fie pojlea^ nee cum Piancto , nee cum ulio alio jdmquam de re ampUus fuiffie loquutuni. Ad fccundum accu- fationis caput ait, /r iter faciemem , cum Studiofio quodam de Vorflio difieruip , ac rumonbm de eo fparfis , itun quomodo fiuam ficutentiam exponerei ^ Ji nairajje : ficd de hac re nihil ajfirinajfe, nee Vor- /Hi STMOMIS EPISCOPII. 25 flii fentmtiam defendiffe: at que hac fuijfe obiter tan- turn diEia , quoniamjibi vtx per qtmdrantem hot a cum Studiofo colloquium inter ceffijfet. Ut a tertio accufationis capite fe purgaret, qua ratione te- ftimonium petiifl'et, acquapropter dilatum hoc cflet , narravit , & epiftolam fratris fui Joannis Egberti Epilcopii praelegit , cujus argumentum erat, fapmsfefe, poflquam ilk prof eel tuejjett tefti- 7nonium poftulaffe , 'verum refponfttm fibi fuijje , fratrem fuum Franekera reverfum fuopte confilioy haud ofienfoFranekerano tejiimonio , facra: Ccena in Amflelodamenfi Ecdefia interfuijje , ideoque confide- rari eum debere non inftar Amflelodamenfi s , verum FranekeranaEcclefiamembri i nee eum primo quid- quam amplius poflulajfe , quam ut ftbi Franekerannm teflimonium redder etur ; quod quoniam fecerat^ Syne- drium judicarefe ejus primis poflulattsfatisfecijfe. A petendo attamen enixe tejiimonio ejus fratre non defii- flente^acdicente-ipYOut ipfi dfratrefuoFranekera rever^ fo teflimoniumFranekeraniSynedrti exhibericupiebant, itaetiam alios , ejus loci y ubiproximefuijjet, defide- rare teflimonium y refpondijjejacobwn Roelandum: non quidem dicimus , frater Egberte , nos fratri tuo teflimonium dare nolle ; fed cum ilk Franekera hue veniens fuum teflimonium non oftenderit , & poflea eo oflenfo Synedrii approbationem non exfipeElaverit^ verum privato confilio Cosna interfuerit , neque con- fentiente Synedrio juerit admijfus , propter ea fratres fe non conftritlos ad plura teflimonia danda cenfent, Jnterrogajfe itaque Joannem Egberti Epifcopiumy tantumne hoc effet crimen , ut ideo frater Eccefi^ membrum non ejfety autfe teflimonio indignum red-' didiffet ? Poflremum aperte eos affirmare noluijfe ; at yacobum Roelandum dixijfe , effe eum quidem Frane- kerana Ecdefia membrum , cujus ei teflimonium in inanu ejfet , fed cum hoc non exhibwjfet ipfis , nee ab ipfis tamquam membrum agnofci ; ideoque ei B 4. ut H VITA ut Ei'ckjiafua memho , teflimontum darefe nonpojje, Quamvis ad haec omnia ejus Franer re(ponde- rec , ac rationibus variis cos urgeret , nihil at- tamen promovit ; adeo nt epiftolarn fiiara hifcc verbis claudat : hac ifl Syuedrn rtfponfio , ex qua colligere Itctt tihi tejlmontum uou cj)e diituros; opor- tet itaque lis udmimiulis , qua babes , quomodo- cumquefojjis , te tueans. Hi fee ad kk purgan- dum diais , conclavi egreflus eft ; tota vero Claffis euro adverfiis omncs accufationes rede k dcfendiirc , & cunftis ratisfccirfe jiidicavit. Dcinde rogata omnium funt luftragia , niimne igitur ad examen pergendum cflct ? SynodiDe- putati dixerunt, fe tali exainim pr^ejje nolle, quo- niam illegitime Epifcopio illud immiis concionato- riu?n oblatum ejfet , tarn per Magiftratum , quarn quod tota Claffis non ajjenjerat , quippe contra qtiod nonnuUt froteflati e[Jent , qui ^ ad ahum judtcem provocajjent ; oportere igitur hoc tamdiu differrt , do- nee Synodus convocaretur , ac it qui provocavermit audirentur, Dum Iiac de re difccptatur, ac Dcputati ad Eccleiise quoddam ilatutum provo- cant, Magifiratiis Delegati id Ecclefiae ftatutura aflPerunt; quo ledto compcrtum eft , quod unus ex Deputatis ei incllc dixerat ilio non contineri. Denuo icaque qusEikum ciam elfet , utrum ad cxaracn procedendum e(kc , dixcrc Dcputati, fe huic examini pvjieffe nequhe , quud Eptfcopius j^mflelodamo tcfliiuonium rwn attuhfjet ; quarefefeju- dicareplurimhnewnfufpeElwn eJfcyUeque euim Eccle- ftam Amflekdameufem pro nihilo habendam. Ad lixc KottcTodamcnfis Magiftratus Delegati lAudrjiJlis, inqu]\M\Z,qUiire et tefiimoyiium dare nolmt , vultifne ijobis ah CO da> i , quod eum noflis confequi nonpoffe? Penfionarius adjecic : forte tntcr^jos cement esalitcr 'vocationeni ejus mpedirt nonpojje , & Awflelodamen- fes it a convent t , utttvn non dt?nitterent ; quod varia- rum rcrum , qu^ Amft(;lodami accidcranc , con- iirmabac SIMONIS EPISCOPII. 15 , firmabac narratione t addens : dicimus EccUfiam Amflelodamenfem parum candide nobijcum agere , fe adversus Epifcopium graves habeat rationes , cum il- las nobifcum non communket, quandoquidem tamdiu fcivit eum ad banc Ecclefiam ejfe vocatmn. Hoc fieri nonfolet , inquit Becius , in rebus Ecdefiafli^ cis. Quo audito , rogavit Penfionarius : An in rebus Ecclefiafticis igitur , mos quidem ejjet a Plan- do inEpiflolafcribi id ^ quod ante fe% annos abEpi- fcopio audzverat, ac de quo poflea numquam cum eo fuerat loquutus , & quod iUe tn currufedens de Vor- ftio per quadrantem bora cum quodam confabulatus erat, ac tali a crimini dari? Haud muho plura qua criminaretur eum novijfe, alioquin em?n ilia quoque fcripturum fuijfe, Becius aiebat indicajfe fratres y qui abierant plurafe quide?n fcire. ^egeffit Pen- iionarius : parum candide igitur nobifcum agunty quod abeam > cum fciant bac de re agendum ejje; verebanturne audituros ejJe Magiftratus Delega- tos aque firmo fundamemo hac niti, ac ilia 1 qua jam referuntur ? Unus ex Magiftratu Rottero- damenfi indignabundam quoque hac de re ora- tionem orfus eft, qua oftendebat, manifeftoap- parere hoc totum negotium a Deputatis Synodi & its qui abierant it a eJJe compofnurn 9 ut rem turbarent > ac , quo minus procederetur , impedirent ; ejufmodi praterea agendi rat tone leges omnes evertiy nee earn, in conventibus tolerari poJ]e; unicuique liberum eJfe fuffragiumy attamen omnia decreta explurium con^ Jenfu fieri; itaquefi quorum partibuspaucior a fave- rent fuffragia , irati e conventibus exirent , atque eo modo omnia decreta impedirent , turn nihil pojfe peragi; ideoque concordiam oportere regnare, ac il" lum , quifuffragjis inferior ejfet , apudfe reputare fefeciffe quod potuerat ; quod fi quid ei baud reB^ faBum videatur , palam eum hoc dicere debere , fed ngnabirei&merisfigmentis acfufpicionibus itidulgere. i*oft 25 VITA Poft haec iterum fenrentiam omnes rogati , an ad examen procederetur ; Concionatorum qui- dam aiebant interrogandos prius ejfe Synodi Depu- tatos. At Grevinchovius , Deputatis potejiatem HOn ejje hac de re fuffragiafevendti fed eos folummo^ do tanquam audttores a Synodo mtjfos habendos eJfe , iXquty fi qua oriretur lisy earn componerent ; ni- mtum ira mdiilgentes auEioritate jua fedarent , ac interdtwi etiam , inter examinandum , quadam in- terrogarent. Alii fententiam rogati cenfuerunt modo Synodt Deputati remanere vellent , proceden- dum eJfe, Hi i'e reman furos , propter rationes fepius memoratas , plane negabant i nempe , iumy qui inunere fuYigeretur concionatoriOt tarn ex* terorum qudm domeflicorum teflimonia afferre opor- tere. Hic priftinum rurfus certamen ortum. Quare Penfionarius : oftendttt inqiiit, teftimoma in locisy in quibus diu 'vixit , ipji data : nee ul- lus adversus ea quidquam projert : bona fama eji pojjejjory quaynfi quis Hit adtmere veltt, contrarium probet oportet. Itijuftum fane ejfet aiiquefn pallio te fpoltare dicentem : tuum illud non eft , aut tuum eJfe froba. Jure merito die ere s , diu te illud habuijfe ac tuum effe , probari ab illo oportere te injufle id nalium eJfe. Hac ratione eft agendum. Ibi e Con- cionatoribus quidam : hac veftra forte diBant jura. Ad quae Penfionarius : habetifne meliora , docete ilia nos. At contcndebant illi , eum tarn do firm a , quam morum , teflmonium njferve opor- tuijfe , prafertim Amflelodamo , qua civitas in ejus , utpotejui alumni , aflioues quam maxime interna fuijfet , ac praterea Lugdunenfium ^ Franekerano- rum ProjeffoYum , quomam tt in rebus Ecclefiafticis infimi ordtnts non erant. Ad hxc rcfpondere qui- dam fe nulla quoque Profejjorum tejlmionia attulijfet net a fepoflulata fwjje, Prartcrea iis objeAum, tportert t^ntir i^Jicari quidnam de eo nojfent Profef fores. SIMONIS EPISCOPII. 27 fores, Illi autem ad eos , qui abierant » provo- carunt. Turn qiiidam e Magiftratu : Vos , inquit, tantopere teftimonium Awflelodammfe deJUeratis: credo fane vos cum Smoutio , qui tamdiu Amftelo- damifuit y ita comulijje capita , ut probe fciatis eum inde milium accepturum ejje teftimonium y atquc adeo ilium oblato munere excludere velle. Haccine Chriflianos decent ? Ad hapc Becius : ItchSmoutim Amflelodami non fuijfet , tamen non obtinutjfet tefti- monium. En , ait unus e Magiftratu , confilia ac fraudes veftra patefcunt. His didis , ad abeundum furrexere Deputati. Magiftratus veto ut rema- nerent hortari> ut omnia Synodorenuntiare pojfentt non enim abeundo eos officio fuo fungi : adjiciebant , hos omnes agendi modos Ordinibm expofitum iri , qui facile hac adfeditionem & contemtum Magiftratus tendere viderent. Praefes obnixe Deputatos ne abirent orabac , quoniam pro certo habebat omnes fufpiciones Epifcopii^ adea qua interrogarentur, re- fponfisfublatum iri, Acriter^ inquiebat ^eum inter- rogemus. At claufis auribus haec accipientes De- putati abiere. Hora turn erat poft meridiem circiter prima. Poft difceftum Deputatorum, juflU Magiftratus qusefivit i Concionatoribus Prsefes, nurane ad examen procedendum efleL Maximae partis fententia erat, procedendum, fed examen acriter & fevere inftituendum efle, ut eo melius deinde ratio reddi pofTet. Adria- nus Simonis aiebat , fe inter examinatores nolle effey nifi Synodi Deputati y ut affenfum fuum prabe- renty adducerentur y ^aelfaltem ab iis hoc peteretuvy vel examen in alium conventum differretur. Turn quidam e Magiftratu ac nonnuili etiam Con- cionatores : Ecquis fperet eos qui nullis precibm , ac juflis adhortationibm ad remanendum adducipo- terant , alio tempore ejfe redituros ? Annonfatis con- fiat illos cum Amftelodamenfibus ita confpirafte , ut Epfco- cS VITA Epifcopius teflimonium inde relaturus mn fit ? vel fdltem tanturn tempts elapfururn , antequajn id confe- quatur , ut Epifcopio deft ndere fefe tuptenti tnul" turn temporis hoc modoprariperetur? Turn verofco- pum attigerint, Bleifvici enim tot intmim dtffictd- tates movehunt qttot poterunt , eaque Ec cleft a pa- fiore dejhtuta remanebit. De hifce varia , quid- nam optimum fadii eflet , agitata confilia , ut Chriftiana sequitate > res traclaretur, ejiifque Deo hominibufque ratio reddi pofTet. Unanimi- tcr tandem decreverunt , duos viros ad Synodi Deputatos in Diverforium mittendo, (ubi & Fertus Homraius , Lugduno veniens, eos con- venerat.) cum hifce mandatis , ut proponerent eis nomine Magiftratiis &ClafIis, vellentne pol- liceri intra quatuordecim dies examiniEpifcopii {z(^ adfuturos, inrcrea dum ad Synedrium Am- ftelodamenfe fcriberetur , ad refcifcendum qux- nam adverfus Epifcopium dicenda haberet ; cu- jus examen in quatuordecim dies produdum erat, propter quofdam, qui admodum fe folli- citos efle pra» fe ferebant, quod nullum Amlle- lodamo teftimonium attulifTet. Qiiod fi Depu- tati Synodi haec non repudiarent, tum veto in- tra quatuordecim dies ad examen deveniretur; fin minus, illico ad finem perduceretur, fiqui- dem nulla fpes eliet intra ftatutum tern pus ad faniorem mentem redituros cflc. Miniftros Lansbergium patrem & Petrum Cupum mitti placuit. Hi reverfi renunciarunt , fefe Deputa- tos Synodi haud alienos ab hac re comperifle, modo nomine totius Claflis hoc fcriberetur, &: Concionatores qui abicrant huic rci quoque af- fentirentur , quos tamen quoniam abiiflent, difficulter fuffragiiim ferre poHe aiebant ,* tum Lansbergium (cunre intcrea ad Magiftratum Cupo , ut ei Dcputatorum mandata exponeret) e*?s SIMON IS EPISCOPil. If eos qusefitum iviiic , ac cum duobus e quinque fuiife coUoquutum , qui aiebant .Jefe huic negotio Kullomodo iwmifcere velle , nifiprius extra Rottero- damum Claffis convocarettir , ac tain examini quam aliis rebus , e Magijiratu non f lures qtmm duo Re- ligjonem Reformatam profitentes , adejfent. Hsec vero res indigna Magiftratibus vifa; qui y in- quiunt, tllinenoflraurbijusfuum adiment ^ Clajjem , qua Rotterodamum congregari debet , in alium lo- Qum transferent ? ac nobis quis aderit , quis mn aderit , frafcribent ? quofnam fe ejfe credunt ? 'vo- luntne no'vum iterum introducer e Pafatum ? Sane ut ab eo immune s ejfent^ nimiof anguine Major ibus nO" flris conflitit. Opus efl , inquit Penfionarius, ut intentiorem hujus ret cur am geramus. Enfatet quid moliantur ; non fatis efl tamdiu nosforis deti- nuijfe 5 imperare infufer cupiunt , quot noftrum ad- ejje licebit > cum tamen adhuc nihil adversus eorum fententiamfit decretum. His didis, Magiftratusfolicongregati pergen- Perfic dum decreverunt , adjeceruntque fe vifuros , "' ' quis fuftineret dicere illegitime hoc efle factum. Eadem omnium Concionatorum fententia erat, imo etiam eorum , qui adhuc aliquatenus ad- verfati erant, & jam dicebant, confcientiamjuam teflemjibi effe omnia, quafieripotuerant^faEiaeffe, Epifcopius igitur Propofitionem coram Clafle ha- buit, in verba Pauli ad Phih'p. II. 12. cum ti- more & tremore njeflram ipfornm falutem operami- ni : Deus enim is efl > qui efficit in uobis & ipfum velle & ipfum agere , pro gratuita fua benevolentia. Sed quoniam jam advefperabat, reliquum exa- men^, in quo Epifcopius omnibus plene fatisfc- cit , poftridie ad finem perdu6tum eft ; quare omnium ad unum fententise fuere , ut Epifco- pius Bleifvicenfi Ecclefiae proponeretur , ac ela- p(is tribush^bdomadibus, infiaomunereconfir- maretur. ' ~ IIH tur exi', men. DO. 5€) VITA Quo. Illi quinque qui abierant ac proteftati erant* 'kchi^ nondum deiliterunt , kd ciim examen perfe- protdia- »5tum,(i:EpircopiumBleirvicenliEccleIiae propo- (itum audwiilcnt , epiftolam ad Synedrium Bleif- vicenfcqua earn Ecclefiam (ux proteftationis cer- tiorem faciebant , fcripfere. ^c , inquiunt , quoniam audivimus reltquosfratres uyia remanentes ia exawvie perrexijfe y lichmsproteftahfuerimuSy tX Deputati abiermt , eumque admijfum & veftrx Ecclefijifropofitwnfuijje; ideo , quemadmodum utmu^ nere nojiro retit defungeremur , & confcientiafatis* faceremus , nm potuimus quin contra hone vocation »emproteftaYemur:fic etiam eadem rationepermott vos hortamur ac 7nontmusy ne Simonem Eptfcopium , ut Izgitirttum Verbt DiviniPraconem ^ admittatisy an- tequdm proteftatio noflra m majore , edque Ecck'^ fuijitca cQttgregatione , audita ac dtfceptata Jit, Deuin teflainur nihU aliud kos qusfiviffe , qudm ut jalvam halperemm confcientiivn , nee quidquamfe- cfjfe, cujus rationem omnibus probis y piifque redder e non pofftmus, nee uUius reiypraterqtidm gloria Deif puritatis doBrina , adificationifque Ecclefia ratio-^ item habuiffe, Oramus interim hac res cordi vobis fity ac hoc in negotio fidelem operam navetis Ecclejioi Domini , ut pofl banc vttamfuper plura conflitua^ mni. Sin minus , nos quidquid in nobis eftfeajfe , ac vos admonuijje teflamur. Ceteriim fi omnia hu - Tnana deficiant auxilia , Jefu Chriflo , fupretno pa- Jlori , hoc mandabimus ; qutfuos ele^ios cuftodiet , ttedifpereant(yfeducantur, Cujusfjcra tutela vos omnes commendamus. Datum Delphiportu , 14. Opob. anno MDCX. & a nobis Jubfcriptum. Eorum nomina erant Eleax,ar Swalmius , Sa^ mutl Grutems verbt divmi Minifler , Hugo Beierus Jelu Chnfti Mimjler in rpftus Ecclefta Hetligerfl- Berga y Ruardus Acromus , Renerus Bonnannus* M^ftratus Rotterodamciifis , oltcnsa fibi a Bicif. SIMON IS E PI SCO PH. 31 BleiTvicenfibus hac epiftola, eos ab omni dam- no, quoucumque foret, ob conftantiam quam te- ftarentur in admittendo Epifcopio , immunes fe pr^ftiturum pollicitus ell. Itaque Epifcopius, poftquam Ecclefix fuiiret ter propofitus , decimo leptimo Odobns , coram Rotterodamenfis Ma- giitratus Deputatis , muneri fuo fuit inaugura- tus ; fequentique die Dominica concionatus in verba Pauli ad Ephef. I. 2. minifterium fuum iri- choavit , atque tertio die Januarii fequentis an- ni, ut membrum Clailis admifius ell. Menfe Novembri , Rotterodamum ve»it A- Epifc*- dolphus Venator , cum tribus Alcmarienfium fu"^'5S, Dcputatis lirteras Magiftratiis, Synedrii Alcma- Vcitams rienfis, Deputatorumque Senatorum, ad Ma- Lanenk- giftratura Rotterodamenfem aferens , quibus '*^''- libi Epifcopium ordinarium Miniftrum concedi petebant; quo non impetrato, in aliquod tern- pus eum (ibi commodari orabant; at poftquam id etiam recufatum eflet , infeda re , domum rediere. Hoc anno, menfe Julio, aMiniftris pkiribus o turn in patria noftra > difcrepantes fuerunt fententia? fuperPrsEdeftina^ tione divina, aliifqueilli annexis capitibus: in Geldria fiquidem , Hoilandia, Friiia &Trajedi varii eamdem quam poftea am plexus eft Armi- nius fententiam propugnaverant. His ie oppo- fuere alii , qui aGenevcnfibus, Palatinis & Naf- fmis Dodoribusin patriamnoftramadvenientes magiftro- i8i. 32 VITA magidiorum fuorum placita in Ecclefias Belgi- cas infcrebant , eafqiie in legem credendi con- vertere moliebantur. Jam anno cid ulxvi. Confcflio fidei, nomine Ecclefiarum Belgicarum, cdita fuit: de qua haec fcribitHadrianusSaravia in epillola quadam ad joannem Uitenbogar- Pratp. dum : Ego ine illtus confeffionis in prhnis unum Epift.* ftiijfe auEloribus profiteoYy Jkut tf Hermannus Mo- detus : nefcio anplures fint fuperflites. Ilia primQ fuit confer ipt a Galltco fermone a Chrifti fervo & martyre Gutdone de Bres, Sed antequam edere* tUY) Miniflris verhi Dei y quos potuit nancifci , earn communicavit , ^ emendandum , fi quid dfpltceret , addendum , detrahendum propofuit ; ut unim opm cenferi mn debeat : fed nemo eorum qui manum ap* pofueruut , iimquam cogitavit fidei canonemedere ^ 'Veriifn ex Canonicisfcriptts fidem fuamprobare. Con- feffionis illius exemplaria Saravia Principi Au- riaco & Comiti Egmondano ofterenda curavit; alia etiam exemplaria Comiti Ludovico dedir, nlterius principlbus diftribuenda. Poftea inSy- nodis aliquot Provincialibus decretum Fuit, ut Miniftri omnes Confeflioni Belgicse triginta fep- tera articulis comprehenfa! fubfcriberent, utquc Catechefis Heidelbergenfis ab omnibus recipere- tur. Atque'ica duo hi libellitamquamconfensus Formulae a Synodis funt introdudi , licet nullo hadenus publico imperio abOrdinibusHollan- diae approbati eOent. Praedeftinationis abfblu- tx patroni querebantur, alios diverfum afefen- tientes dodrinam fovere & verbo divino, & For- mulis hifce confcnsiis repugnanrem, earuraque audoritate eos premere , & paftorali munere deji- cere conabantur. Indc nova de illarum Formu- larum audoritate contentio orta eft : quin &: de genuino illarum fenfu difceptatum. Qui Pr;^- dcftinationcmabfolutam dcfendcbant longc nu- SIMONIS EPISCOPII, 33 niero aliis prsevalebant ; itaque Synodorum au- doritate eos aut inuneribus privare , aut ad pa- linodiam conftringere moliebantur; iitque tan- to major Synodorum efletaudoritas , jam ante decreverant , uc fingulis trienniis Synodus com- munis ex omnium Fcfideiatarum Provinciarum Deputatis , quamNationalem, ad diftindionem Provincialium , quse uniustantum erant Provin- cix, vocant, conveniret. Non tamenHollan- diae Ordines,fingulis trienniis , Synodosejufmodi convenire pccmiferunt.Tandtm anno cid loxcvii. Synodi Nationalis convocationem concelTerunt : quia autemid abEccIefiafticis agi videbant, ut Belgica Confeflio , hadenus nullo publico im- peno abHoUandiaePrimoribusapprobata, Reli- gionem , tamquam formula ac norma veritatis circumfcriberet , ipfaque deinde Formula quo- rumdam interpretamentis anguftius circumicri- beretur ; banc confenfui fuo addiderunt legem , ut formulla ilia ibi revocaretur ad examen , vi- deretiirque qua ratione optime confuli poflet unitati Eccleliarum. Verum cum ab aiiarum Provinciarum Ordinibus confenfus, licetmaxi- me urgentibus Eccleiiafticis , impetrari non po- tuent^plures intra annos nulla Nationalis Syno- dus convenit. Tandem anno cid locvi & aliae Nationes in communem Synodum confenfe- runt , fed lege eadem, ut inibi ilia Formula, (i- itiulque inftitutio puerorum , quam Carechefin vocant , relegeretur. Legi liuic adfcriptse ali- quot Pailores paruere , rwu potuiwus tn ttinore Do- mini comprehendere , coinmodtorem ullam 'viatnpojfe deligi , aut in manus juini , per quam dijpcultates ifta penitus cojnpum cwn dexteritate pojjint , qudm ut primo quoque tempore ex auBoritate llluftrijj. & Pot. D. D. Ordinum Generaliwn evocetur ^ cele- bretur Sy toLrantui. Nulla certe hoc tempore , tantif- per du?n animi jufio aquius tncenfi atque it^jlamma- tiy tmo(j alienati d fe invtcemj paullatim deferve- fcant , componantur , atque coakfcant , ut habitd hoc modo ynutua cominunicatione , in libera , parti- bus minime addttia, acmoderataSyijodoEccle/iaftt" ca I quxjub IllujL D, D. vejirarum anEloritate ^ prafidio, SIMONIS EPISCOP : 3^ prafidio , judkio , moderatione fuo tempore haherz poterit ) tota res attentms introfpici atque expendi poffet ; nofque omnes vel in unam fententiam perdu- camur ; W, fi ex uju ita videaturi judketur titra iflarurn duarum fententiurum verttati Scripturarum y & adificattoni qua efl fecundum pietaum Jit conve" nientior : ut re cognita ts pofiea ordo inflknattir , quern fecundum verbum Dei ad ejus gluriam , Rei- publica^ incoluniitatem & Eccle/ia increynentum , ma- xime judicabum lUuft.D.D. Ve/ira expedire. Utri- que judicium fuum variis allatis rationibus Or- dinibus peduadere conabanrur. Ordines neu- tri contendentium parti viftonse palmam attri- buerunt 7 fed utrique parti miituam commen- darunc tolerantiam, ac declararunt, proutnum-^ quam ipfis placuerat , ita nee etiamnum placere , tit ulli Mmiftrorumftntentia Remonftrantium de quin- que articulis obtruderetur , & ab altera, ut nemo ultra fententiam illam contra confcientiafua diBa- men gravaretur , fed ut utriufque partis tarn qui mi- nifierio jam fungerentur , quam inpofterwn illi inaU" gurandt , tamquam fratres Chrifliana caritate mu- tuo fe ample El antur , ix in doBrina ac converfatio- ne pacemfeBentur. Non tamen hoc decretum exacerbates ani-ic ad mos placate potuic. Rotterodami tantas turbas neS"^' excitaverat Gefelius , ut res aperte ichifma fpe- diiiidia 6taret. Ad id impediendum , voluit Magiftra- damum, tus , ut coram fe difceptarent Gefelius & Gre- vinchovius ; at fe hoc folum fafturum negante Gefelio , unicuique comitem adjungi placuitr, Grevinchovius , aflumto fibi Epifcopio , cum veni(fet , folus adfuit Gefelius , nullum e Cla(fe comitem inveniri (ibi potuiffe dicens. Elapsa hebdomade, und cumSmoutio venicfedmukis inanibus&qusefitis fubterfugiis difceptationem dcclinavic. Deinde palam feditiones in urbe , C 4 cum 40 VITA cum moverct , primo miincrc Ecdefiaftico de- ftitucus , & tanclcm ipsa iirbe excederc julVus eft. uuraje- Ma^iftratus ac Ecclefia Tiajccii ad Khenuni £ium ad -I "■ • \ , ■ . r i • funaio- qiubus innotuerant cum eruditio , turn iolcrtia ciXm? £pi^<^opii, eum ad ordinarium-EccleiisE (uasMi- camvo- nilknumot>cundum,ttige/imo*SeptembhSjanno carur. MDCXI. vocavcrunt. Epifcopms fe vocatio- nem accepturum, modo & Ma^u^^r^tiis Rotte- rodamenfis, & fua Ecclefia airciuirentur, polli- citus eft. Magiftratus Rotttrodamcnlis primo plane recufavit , mox allidua poiuiiatione Tra- jectinorum vidus , cbiifenlit ; fed non nifi his conditionibus : i. Si&Epilcopius^dipfaBleir- vicenfis Ecclefia rem piobarenc : 2. Si quaii- documque Rottcrodamenfes egerent ejus Mini- fterio, Trajedini eum dimittcrcnt : .3. Si uti €o liceretjin difceptationibus acdinidiislum magna cura & follicitudo adhi- bendse, verum etiam magna prudentia ad Hccle- liam adminiftrandam erat, maxime ei Adverfa- rii , utpote ad fuperiorem dignitatem eve<5to, infenfi erant. Tempore Pafchans, cum Nicolao Grevinchovio & Joanne Corvino quum profe- 6cuseiret Amftelodamum , illico adventus eorum rumor per urbem fparfus fuit. Plancium con- cionantem audivere, deindeTriglandium. Ma- gnus circa eos fiebat hominum concurfus , alio- rum attente eos intuentium, aliorum verocum in Ecclelia , tum in plateis convitiis laceflentium. Biduo ferme poft Amftelodamum quoque venit Joannes Uytenbogardus. Vocari omnes ad epulas fuerunt a D. Braflero , invitatis quoque Miniftris Plancio , Roelando , & Le Maire. Roelandus ab alio jam vocatus venturum fe illi- co negavit. Plancius & Le Maire primo polli- citi poftca rccufarunt, caufati , fe cum ejiifmodi ferturbamibus , ahfqtu' ifuigno Ecclefia fnafcanda- loy cpulari non pojfe. Sub idem fere tempus , in Syiiodo Gallica propoiitum quoque eft , num Studiofi Galli ab audicndis Epifcopii prxledio- nibus arceri dcbercnt. At hoc ncgotium pru- dential cur. SIMONIS EPISCOPII. 43 dentias Danielis Colonii Gallici Collegii Regen- tis mandamm eft. Epifcopius vero obire fuum munus pergens , stndio- exfecundo & tertio Capite Apocalypfeos Joan- [usEpil nis , quatuor Epiftolas ad Ecclefias Ephefiam , f"^o?/"o» Smyrnenfem,Sarden(em, & Philadelphenremfcri- nift^'*' ptas expofuit. Dum autem Epiftolam ad Eccle- ^^^" ^ fiam Smyrncnfem fcriptam explicate inciperet; cere oid- Studiofus quidam Gallus in Academia rumorem ' fparfit > Epifcopium ilia verba , egofum primus & ultimus y & alia quaedam fecundum Socini fententiam expofuifle ; omniaque decern com- prchendit articulis , quibus Epifcopium fufpe- ftum facere conabatur , quod iifdem , quibus Socinus, loquendi modis uteretur, & Scriptu- ram prout Socinus explicaret. Horum articu- lorum apographum nadus Epifcopius, lingilla- tim eos refellit , in animo habens banc retuta- tionem prxlo fubjicere, fi rumor latiiis ferperet. Jam hsEC ad aures Abrahami Sculteti Profeflbris Heidelbergenfis , qui Comitem Palatinum in Angliam proficifcentem comitabatur, perve- nerant, quod familiari colloquio, quod Hagae- Comitis cum Uytenbogardo & Epifcopio habuit , fatis indicavit; fed ftatim ac kCc purgantem au- divit Epifcopium, magisfe ei credere dixit, quo- niam leBiones diBata non ejjent & quod fufpicaci" bus difficulter fatisfacere quis pojjit , ut & fibi ante decern annos Heidelberga acciderat, Reliquus fer- mo inter eos erat , de difTidiis Eccleliarum in ProvinciisFoederatis componendis,ac omnibus ad pacem dirigendis ; cui rei fe enixe operam dedifle , & adhuc ad idem faciendum paratos effe Uytenbogardus & Epifcopius prsedicabant; at Contraremonftrantes a pace alienos elle often- debant. Haud multo poll huic Gallo Studiofo obviam fit Epifcopius , &poflquam multis cum CO 44 VITA CO de hifce articulis egiflet, monuit eum facem feBaretur , k'ves ejufmodi fufpitiones pact repugnare » iliis minime Jndulgendu77t ej/e; officium ejus poftu- lajfe , ut antequain hac temerc vulgaret , fe prius convemret. llle vero fcfe errafle fateri , nee fine dolore agnofcere fe ea ratione pacem non quafivijfe ; attamen prudentiorem in pofterum fefuturum, (y V pravam fiifptciQne?n y qua quofdam imbuerat y pro vJri/i lis adeimurum polliceru Goiio- Eodemanno, duoprimum, deinde quatuor cum rlandri Lugduni degentes Epilcopium conve- qmbuf-^ nere , inhumane admodum rogantes eum , di- dam. xijfetne circa 07nnia fe eadem f entire qua novi^e- fuita , exceptis duobus articulis , carimoniis , nempe , & Tranffubflantiatione ? Hoc quidem negavic I EpiTcopius y fed faflus nihilominus eft, fe circa I dogma Prsedeftinationis in eadem efle fen ten tia, 1 qua quidam Jefuitse : ut contra alii ex Catholi- cis circa id dogma eadem , qu;E Contraremon- ftrantes , fentiebant. Forte quis crederet exigui hasc nimis efle momenti , quam ut in medium proferantur; fed poft elapfos ferme quatuor an- nos , rumor hie palam iterum editis epiftoJis, libellifque , per totum Belgium , fparfus fuit; imo Plancius Amftelodami , e cathedra pronun- ciare non dubitavit , Epifcopium coram oBo tefli- hus diy.ifje , fe in JefuitarH?/! Jiare partibus , ac cum Antiverpia: , Bruxellis & Lovanii e/jet , admodum bene flbi cum tilt convemfje. Qiium a Plancio exi- geretur ut hxc aliaque hisfimilia , qusedixerat, probaret , iibcllos hac de re editos , tamquam fidos teftes, adduxit. Sed hsec majorum foium- modo certaminum proludia fncre. ^^!H°' Anno milLfimo kxcentefimo decimo tertio, tris fui rogatus ruit Iipilcopius a ^ratre luo Joanne , ut inbap'if- Tufccptor iu baprifmo efl'et primogenitas h'Jix. ""'' ^" Epifcopius harfuaba:: , confiderans , id quod «i« nupcr SIMONIS EPISCOPII. 45 nuper Joanni Uytenbogardo acciderat. Menfe Februario Uytenbogardus tamqiiam fufceptor baptifmo infantis uxoris fu^ filii , Guilielmi Lindemanni , inrerfuerat; ubi cum Plancius ad fecundam interrogationem perveniflet, rogaflet- que eum annon doEirinam in Vetere Novoque Te- Jiamento , & Chrijiiana Fidei artkulis cowprehen- fam , ac qua htc in Ecckfta docetur ( cum ex de- creto Synodi anniMDLXXXVI, coiifuetudi- ncmque , quae ubique invaluit , & fecundum formulas in libellis, e quibus praeleguntur, edi- tas rogare eum oportui flet , ac m confentanea in Chriftiana Ecdejia docetur) veram & per fe flam falutis doBrinam ejfe confiteretiir ; Uytenbogar- dus, haud animadversa ilia mutatione , incau- te prout mos erat , hxc fe fateri dixerat. Po- ftea autem publice per plateam incedenti obje- dum eft a plebe, Remonftrantium eum fenten- tiam abjuraffe. Quare deituie epiftola cum ad Magiftratum ,jtum ad Plancium , diftindius men- tern fuam explicuit. Epifcopius hoc motus exemplo ac metuens ne quid tale fibi accideret, non audebat interefle baptifmo fratris fui iiliar. Attamen quoniam infans baptizanda erat, non concionante Plancio , fedCafparo Heidano, qui confueverat femper ufitata formula uti , & , ut animadverterant quidam , etiam poft Plancii mutationem ; vinci fe patitur Epifcopius, atque Heidanum, de creatione hominis e terra > con- cionantem audit. Finita concione , ut infans indeoni baptizaretur, Epifcopius ad Miniftrum propius c°aT acceilit, qui leda formula, intcrrogationes non ut folebat, ex edito prselegit libello, fed eodem modo , quo Plancius, eas propofuit. Epifco- pius , audita hac in rogando mutatione , qua me rogns , inquit , confiteor ifedfecundumformulamy quahabet, ac iis confentanea. Sub hsec quseren- te. conten- 4^ VITA te Heiclano quid diceret ^ Sua verba EpifcopiuS repetiit. Turn ille \pudeat te, inquit , quod quum fisjuvenisy it a in Ecclejia Chrifli te geroi : fi qua dict)idii hahes ta mihi dicer e domi mead$butjfes ,fed non paLim in Ecclejia Dcit fcis ubi degam ; reputes oportet , quidnam in condone ditlum fit , prater t err am fypulvcrem te ndjil ejfe , ideoque tarn e latum (j fuperhum ejje non debere. Ad ea Epifccpius nihil aliud , nifi , fi frater hoc refponjb contentus nonejjet ,fe abiturum.Baptiz2it2L tamen fuitinfans. Epifcopius , dum templo egrederetur populus , Heidanum alloqui in animo habuit , at ilium in baptifterio rcmanentem convenire non potuic. Incerea Epifcopius a muliereconvitiislaceflitur, Ji verm Chriflianus ejfct , ac in Ecclefia contradi- cere vellet , ipfum Hsidanmn alloqueretur > eiquefuas rationes expoaeret. Epifcopius , hoc equtdem fe faEiiirum ait , fed ne titmidtus excitaretur , ja?n omittere. Ambulantem interea in Ecclefia nunc hie, nunc ille probris petebat, tandem ipfe Ja- nitor venic , clamitans vdlefe ilium videre homi^ nem , ubinam ejjet ? hiccme ejfet ? Epifcopiiim- que pallio apprehendit ; frater tamen ejus ho- minem leiiibus verbis fedavit. Plures interim dum undique concurrerent,vifumfuitEpifcopio iterum ad Minillros nondum egreflbs regredi, quos in Inuic modum alloquutus eft. Video y fr aires , magnum necopinato hk excitari tu?nultum : hand crediderajn Heidanum 7nihi talem propo- fmirum qtLtflionem , fed tifitatam fecuturu?n fuijje formulamy cui rcfpondere paratus eram y ac fatisfa' cere fperabani. Ad hic Heidanus mirarife ejm audaciam ait. Rogans Epifcopius , quanarn in re audacia ufus eJJet i dixit, enmpotius ejfe auda^ I em , qiioniajn novis ejujmodi formulis caufam tU" multui p/xbi:ret. Turn Heidanus : quid ttbi in Ecclefia' negotii erat { Hoc quidem nofii , inquit , EpifcO' SIMONIS EPISCOPII. 47 Epifcopius , f rater ad haptijmum fiha fua me voca- 'Vit, Heidanus iterum : extra Ecckjiam remane- Ye dehuijjes. Hue 'vifwn non efl , ait Epifcopius. Heidanus deinde cum quafiviiret, ejjetne Profef- for Epifcoptus ? ac ille/e eum efje affirm aflet ; J^cr^- toOrdinum te impetam iVao^il. Regeffit Epifco- pius : reEle , 'uidebo quid contineat , Jed ego tuafor^ muU in Syyiodo conjtitutam formula?n opponam , cut adverfari Ordinum decretum baud puto. Ac it{& ad Miniftrum Hallium convertens , Prater y mc\\x\t -, qumam hi agendi modifunt? anita Ecclejia membra formulasfequi par ata^peculiart quadam ratiO' ne intenogabuntur ? Potuine ilia s a conjcientid uli' ter rejpondere i quam feci ? Annon notumfatis erat me palam fententia Ecclifta hujus contradixijje ? Quomodo autem ejufmodi interrogatis affentiri pof- fern , turn prater unam , aut alteram , edmque obiter audttam concionem , nihil audiam eorum , qua Mc docentur ? Ad ea Hallius : nonne reEla tibi 'videtur doElrtna , qua hic docetur ? Hac efl cum verba Dei conveniens duElrina. Noflrdne Ecclejia igitur Chri~ fliana non eft ? Reliqui , qui baprifmo quoque adfuerant, cum aliis Miniftris colloquebantur; quibus falutatis cum abirent, a variis lacefliti funt, ac prsEcipue ad fores a turbulentis quibuf- dam feminis, quibus fe adjungebant viri objicien- tes Epifcopio , Jeditiojum eum ejfe , puerique di- centes : nulline lapides hzcjunt , itote & coUigite Jaxa. Atque hoc modo multis clam.oribus , minifque exagitati domum tandem perven^re. Hoc quidem fecundo die Aprilis anni MDCXIII contigit. Poftridie adConfuIesEpifcopius venire juflus, Quianam monitus eft ab iis ifnprudenterje eum egjfe, quod'^^^^^^^^-^ cumJciretUytenbogardo nuper tale quid accidijfe^ at- coniu- que ex eojacile colli gere pojfet, fibijimile quoque ac- ^^^ ° ciden pojje^ adMmiftros non ivijjet > ac ab iis pe- ^^^''- tiijjeti acci- '4S VITA titjfet , ut utercntur fonmda iCui refpondeve nongra^ 'varetur ; deinde quod ita necopinato interrogatus j ut cinnem viuiret ttimultum , nou potius tacutfjet. Ac primum refpondit Hpifcopius, fe quide)n ma- ture omnia prius perp^ndiffe , ac ejufmodi ratiombus fuijje impulfum-i ^^ qntbm credidtrat fore utfibi, quod Uytenbo^^ardo contigerat , non accideret ; ^7/^0- niam audivijjet multos e Magiflratu Plancii atlw- nem agre tulijje , eum ideo ab Ecclefiafltco Synedrio fuijfe increpitum , ac unum e Magiflratu , qui hac de re quemdam Concionatorem allocutm erat , refpon- fum tulijje , quamvis femel hoc contigijfet , non fore ut iterum accideret : fefe tamen , ammadverfo irre- quieto Pliincii animOt tetnpus elegifje ^ quoHeidanus concwnaretur y qui moderatiusfemperjegefferat,ac poftqudm Uytenbogardo id acciderat , formula recie ujus erat. Ad fcciindum quod atcinet, Ji tacuif- fem , inquit , annon tamen infans baptizatafuif^ fet ^ turn igitur noflro filentio , interrogation em com' probaffemus ; vel judicdntne Confules infantefn non baptiz>atam domum fuijfe report andam ? Turn uiius e Confulibus oportuiffet , inquit , te poftea ad Concionatores ivijfey at que ab its po/iulajfe y ut ufitatam legerent formulam , alioqui te refpondere nequire. Ad hxc Epifcopius : Reputate, Con^ fules , an verifimile quidem fit Concionatores , ut mihi fratrique meo fatisfacerent , formulam prale- Eiuvos fuiffe y cum quotidie in me invehantur , & e Cathedra me probris petant ^ Me quoque , ficut Uytenbogardum , mutum canem appellajfent , quii cum tempm po/lulat , loqui , & cum interrogatur refpondere non audet ; praterquam quod ejufmodi publica refpondendi recufatio non minorem excitaffet tumultum. Tainen , inquit Confulum quidara, ex tuo rejponfo ortpti efl tumukus. Verum quidem efty ait Epifcopius, fed hxc omnia unico verba 1//- tare potinflet Heidanus , modo fe talem interrogationi fubjicere SIMON IS EPISCOPII. 49 Jubjicere fenfum diocijfet. Hoc vemm efi ^ inquic Confiil, utinam fatiiim ejfet ! Alius veroaiebat; Hand fane fcio an reElum quidem effete mi gratia y formulam mutare. Refpondic Epifcopius, nul- lamfe veUe mutationem aut novatione?n , nee pet ere lit Heidanm aut contra conjciemiam fuam ^ atit/ia- tutum Ecckfia , vel adversus id , qtwd femper con- fueveraty quidquam diceret velagwet Jedjolummodo ut formulam fequerettir , njel eo Jenfu acciperet , qiiem Synodm anno MDLXXXVIexpreffUy &Jictu in libris propter e a in Cathedra pojitis hahetur. Cum tamen a lententia non recederent, nempe, Epi- fcopium ad earn interrogationem tacere dcbuif- fc, hsec ait : Qjioniam hocfikntium , Confutes , tan^ topereios urgere animadvertOy quafo reputate , an refpondendo eo modo-, quo feci y tanta noxafit admif- fa ? Potuerttne quifquam magis Chriftiane , vel aquius rejpondere ? Annon talis fit interrogationii fenfm , vel fait em in Ecckfia Refortnata effe debeati ut id quod ex Dei njerbo docetur , unice tit verum agnofci oporteat f Si vero hie fit fenfm , quare refponfum eumfenfiim compleclens agre ferunt ^ Pra- terea aliter rejpondere ?mhi haud licuit , utpote qui palam pradicaverim mult a me doBrinay qua a qui" bufdam hk docetur y contraria credere. Con ful di- xit y formula qjiidem ufum non effeHeidanum , fed Epifcopio dixiffe , fe ea ufum credidtffe. ReEie , refpondit Epifcopius ; fed quare igitur agre tulit aquum me urn , & cum ejm opinio ne conveniens refponftim ? He, in quit Conful , ?mhi tefibi non fuijfe notum teftatm eft. Ad ea Epifcopius , fe jtidicarey ait, ex compofito & de indujlria hoc ita faElum effey quoniamfe in urbe effe Htidanmfciret y fratremque fuum probe noffet , uxore'mque ejm non ita pridem peperiffe ; ac verifimile efjet fe , primo quoque tempore , fufceptorem baptifmo interfuturum ; item quod prater confuetudinem tot adfuerant Con^ D cionatores ; 50 VITA cionatores ; & pracipue quidem quod Heulanni , etiam pojlquam tale quid Uytenbogardo dPlancio ac- cidijjet , tamen mn ita tnterrogationem propofuijfet ; ac de?nu}n licet Heidanpt^ fe mn nojfet, ob id rejpon- fum tarn malefe excipi mn debuijje. Sub hscc de difTidils Hccldiafticis collocuti funt, &quonam maxima modo componi ea pollent. Tandem abEpifcopio unus e Confiilibus petiit , ut quod ab H^idano fuElum fucrat , aquo animo ferret , nee eJHS menmiiffe vellet , omnt'fque funultates depone- ret , atque res Ecdefiafticas eo dirigcre niteretur , ui: tranquille , pacifictque una Ealefta remaneret. Ad quae Epifcopius : naturafibt infitam mn ejje ultiO' nis cupiditatem , atque ut ab ea re abftineret mune^ refuofe moneri ; ac je pot jus , Jicut caritas poflulat , omnemjnfpicwnern dtmittere vclle, quam adversus ingcnuaniHtridani declarationejn i ipfum ex compofito hoc nonfecijjey earn retinere ; pro?»iiUque , quantum infe ejjet , annifurum ut pax atque qutes in patria for event. Rede facturum cundi dixerunt , atque his dials Epilcopius abiit. Qi,;j. Poft meridiem egreflb obviam venit inTcm- rum ei a pjQ Vctefi quidam taber ferrarius , clamitans : lenus hO' hiccine eft tumultuator ^ Adjiciebat ejus hominis in'° Utea ^^^^ » jamdudum in ergaftulum conjeciuni ejfe ere" faaum. didt : Tub vefperam una cum Wcrrio Confule Lei- denfi pra^tergrelius hujus fabri domum , iterum ab CO probris Inccllitus fuit. S^jnon , hoccine de te cyedideram ? Vah! tuneProflJores? two ver9 nebulo potius ac verbero /7c. Taiito furore perci- tus homo erat , ut Epifcopn.m prttereuntem confpicatus, manu adhuc tcncns candens fer- rum , quod fuper incude hiii^ebat , officina erupcrit,ciiniquc (itinfccurus. labri uxorclami- tabat fntcrwa, Jujpend^ndis ijufwodi homines y ut in ncr( putrcfurcnt Alius pole coemeterium ad- modum fcrowiier clamavit : progredtaris modo extra SIMONIS EPISCOPIT. 51 extra port am , fcelefle. Nemo tamen manus m eum injecir. Anno M DC XIV. pra^ftantis fuse explicatio- j^'^^Z-J; nis jpriinat; Epiflolx Apoiloli Joannis initium fe- expiica- cit. Antequam in lucem prodiret , varii de ea ^}^^^ rumores fparli funt. Joannes Hoombekius pri'"se Profeflbr noa folum faepe dicere, veriim etiam Joauni?; in editis libris fcribere non dubitavit , Epifco- pium cum LeidaEpiflolam Joannis , vel alia puhli- CIS leEiionibm explicaret , diBata Socini tradtdijfe , mn adeo cognita mm temp oris vel trita , qua poflea pntuere. Poll editam aucen:i a me , dum viveret adhiic Hoornbekius , banc Epifcopii explicatio- nem , criminatio hxc plane evanuit. Ex colla- tione enim Scriprorum , magnum inter ea difcrimendeprehenditurjnon modoad rerum co- piam quod attinet, veriim etiam circa trada- tionis rationem , adeo ut Epifcopius multis in locis Socini explicationes vehementer refellat. Itaque vera , falfa , omnia congefta funt , ut Epilcopius hserefeos fufpedus fieret. Hoc eo- dem anno HollatldisE ac Weft-FrifiaeOrdines de- cretum edidere pro pace EcclefiarKm , quo ex- trema qusedam circa dodrinam de Prsedeftina- tione publice pro concione doceri vetant, ad- diintque: Qui vero fuprd nee docent nee fentiunt ^ quam a Deo omnipotent e ab memo adfaJutem per- petuam ekUos , pro benevolo affeEiu voluntatis ipfipti fundato in Jefii Chriflo Redemtore & Servatore no - ftro , eos qui per impromeritam gratiam & Spiritus SanBi opirationem in Jefum Chriflum Dominum no- Jirum credunt, ^infideperftrndem impromeritam gratiam adfinem ufque perfeverant ; contra vero ad damnationem rejeBos eos qui in Jefum Chrifiuw. non credunt ^iyin incredulitate ad finem perfeverant; hos nolumm eo nomine molefiiam pati, aut urgeri ut fupra doceant autfentiant: quum earn ipfam docen- D 2 di 52 VITA d'tfo-nnam judicemm ad Jalutem fufficere , ty a^ Chriflianam inJlYuBionem ejfe idoneant. Hoc de- creto Ordines rautuam fancivcre in negotio Prafdcftinationis tolcrantiam. Rcmonftrantes fe illi decreco morigeros prarbucrunt. Veiiim Con- traremoiiilrantcs,editis libi:llis, illi fe oppofue- riinc : dccrcti autcm dcicniionem fufceperunt Re- monliranrcs : atque ita per contentiones iftas finis ille Ecclefix maxime falutaris, qiiem Ordi- nes intcndcbanc , obtineri non potuit. i6!f. Scquente anno MDCXV, in Confeffu Ma- L^^[gJJ,j^i giftratusLugdunenlis, ccnfilium initum eft, ut Biuvo- Epifcopius in ea urbe ordinario miinere Eccle- iddlicT- fiaftae quoque fungeretur. Hac de caufa , ad le tenta- SyndicLim Urbis accitusrefehuicMinifteriojquo iUicordi-iinaquaquc die Dominica concionandum erat, muT-re ^»J^<^'picndo paratuiTi non elTe dixit, hifceallatis Ecci^ rarionibus; nerape, ad obeunda qusead Acade- ^^ue niiam pcrtinaent munia, prater alia plurima ne- fuogere- gotla , fatis occupacum fe ellc, ac prarfertim quod tunc aliquot Flandrorum & Eccleliaftici Sy- nedrii Cenfurae fubjicere fe deberet , qui perpe- tua forte ncgotia (ibi facefTerent. Attamen ut aliis adjumentoeflTet, ^WQ alia quacumque oc- cafione , interdum concionari quidem fe velle ait; fed ordinarium Miniftcrium, (icut reliqui, obirc , nifi hoc Magiflratus enixe a fe exigerct, vel tcmpus hoc icapoftulareviderctur, fegrava- ri. Ad ea refponfumaSyndico eft : quamquam Magiftratus admodum cupicbat eum hoc (uki- ptre Minifterium , non tamen reludantem ad id impcUcrc vclle. Licet res non proceiferit, aliqiiando tanun Tpifcopius non tantum Lug- duni , vtrum ctiam aliis in locis concionatus ^'''"" eft ^•^^'^* Eodcmanno, quiddam accidit, quapropter tiampro- Epifcopio ncgotiiim iniquc faccflitum eft, ac (i- SIMONISEPISCOPIT. 55 niflri riimores inexiftimationem ejus fpargeban- tur. Diebus Canicularibus » dum per aliquot hebdomadas Academicse ceflant exercitationes, Parifios > ad urbem earn vifendam , fe contulerar. Dum illic erat videns inopinato Concionatorem Cloppenburgium , qui ipfo infcio illuc quoquc profedus erat, ingeniumque ejus nofcens mali- gnum, illico animo prsefagiit multos finiltros rumores de hoc fuo itinere in patria fparfum iri, Jafonemque Bylandium Concionatorem Legati Illuft. Ordinnm in Galiia hujus hi praefagii par- ticipem fecit, Docuit poftea eventus probe eum divinafle. Vix enim domnm revcrfo , icr- monibus hominum id iter proicindebatur : imo Plancius palam divulgabat , Epifcopium clandc- ilina cum Jefuitis , ac cum Petro Cottorio eo- rum principe , in damnum Reformats Religio- nis, habuifTe confilia ; eumque Petri jVIolinaei Rumo- congreffum de induftria vitafle;vel,ut aiebsncprer^ea^ alii, Molinaeum Epifcopii colloquium declinaf- ^p^^^*' fe, quoniam vidiffet ille , nimis familiariter ini- micis patriiE , Religionifque Reformatse eum ufum efle. Epifcopius fibi confcius vanum hunc efle rumorem , utpote qui per paucos dks fub- ftiteracLutetisB, Cottoniumque femel omnino, idque obiter venientem a Regejadfcendentemque cur rum viderat,numquam autem adloquutus erat, Molinaeum veto bis quidem insedibusejusquse- (ierat, ad Miniftrum Jafonem Bylandium , ad falfum hunc exflinguendum rumorem, fcripfit, teftimoniumque ab eo petiit. Sed legatus ipCc Epifcopio patentes litteras fuoque munitas figil- lo , dedit , fequentia habentes. Nos Gedeon a r^nu Boetfeler tj Af^even , Dominpt^ Langeraci , Neo- k\cg^lT porti , Carnis, &c. llluftrium ac Prap, Ordinum-, Ep'^co- Generaliumfoederati BeIgH in regnum Gallia legatus S'tum/ compertum habentes e quikifdam litter is addomcjli" D 3 cum 54 VITA cu7n noftrwn Minijh'um Dominum Bylandium ex HolLindta fcr'tptis , malevolos & mendaces homines divulgare illic , reverendnm , doBi(p7numque Domi- num Epifcopium Theologix tn Uiiiverfitate Lugdimeufi PrQfejJ'orem (qui menje Augnjii Lutetia fuit) fefe Jefuitis quikifdam , C7 prajertim Petro Cononio ad- junsijfe , at que cum eo in divmiuw Patrta occulta habuijfj colloquia, item Domniu?/i Epifcopium Petri Midtiiat "Jitajje ac fugijje colloquium ; tdeo , ad veritatem in lucem proferendam , ac bonam Epijcopii famam ah omni fufpicione , ac falfis calumniis vin- dicandam , unicuique , qui ha fee patcntes litter as vel videhit , njcl kgi audict , teftamur ac bond cm^ fcientia profitemur , falfum plaue cffc rumor em ac figmentumy ei'imque Dominum Epifiopium numquam vel cum Jcfuitis , vel cum Saccrdotibus , Monachis , ^ altifve Catholic a Religioni addiciis congreffu?n ejje; fedt contrario prudent er admndum & cam c in oynnibm fegefjijfe^ imo eorumEcclefias & in ipfa Difputatione , aliena quadam ac inaudita fuiJJe defenfa , & ubique novas loquendi formulas y & nominatim Socini phrafes ufurpatas; iinde facile coUigi poffit , alia longe quam quinque avticulos inter Remonjirantes latere , Academidm- D 4 qt'.^ ^6 VITA que intra quatuor vel quinque annos , plane Socirjia-' nam futurain. Nommattm etiam tn ea defendi , pojihac nullamfove YefurrtElionem moruwrum , Jed refurreBionem ?nortuorum ejfe refurreflionem e mor- te pcccati in novam &finiiam vita?n, quod etiam cxlhcf.IX. coll Jgi pot e rat : Eaque dc caufa Epi- fcopiiim citatum, ut ex ipfo lei Veritas cogno- Icatur Kcfpondit Epifcopius : fe nullius horum fibi confcium , ncque divinare pojje , tinde ejufmodi Yumores ortijint, Dtfputationem juam publice eJfe habitam , praftntihus multis doSiis ^ Ecchfiaflicis 'viris ; optare fe audire aut videre quempiam , qui ipfi in fact em audeat drcere^fe in ea quicquam dtfen- di/Je, quod novitatem aut falfttntemfapiat. Quod po/iremu?n attinet ^ nullam pojthac fore mortuorum rtfurreBionem , ?neram aiebat ejje calumniam , craf- fim nimis , quam ut tlltus fufpeHus pofftt haheri Chrifttamis. Socini phrafibus fe neutiquam in Aca- demia ufum : Thefes dfe non effe confcriptas , fed ^ rejpondente , qui eas non e>, Socini , fed potifftmum ex Arminii Thejtbus defumferat. Qiiod Thefi IX. dicitur , Gloriofam refurrcBionem Jefu Cbrifti effe caufnn moralem efficaaffi^nam regenerationis noflra > dicebat apud omnes Theologos ejfe in confefjo , quia caufa moralis nihil aliud efl , nift ratio Jive argu-^ mentumfuadens & inducens ad ali quid faciendum : inter argumenta autem fuadentia pietatem fy fanBi- 7nomam , pracipuum atque efficactjfnnum ejl , refuY'* reBio Chrifti gloriofa : Jtcut id dare ex variis Scriptu* ra locis liquet y prafertim {*Pet. 1.3. regenuitnosin fpem vivam , per refurreSJionem JefuChriJii ex mor- tui^. Sed ipfi hoc adeo evidciis videbatur , ut dofideraict viderc ac OAidire virum , qui ita dc Thcfibus fuis judicaHet. Et ciimD. D. Curato* res credcrcnt iiofce rumores primoaFeilo fpar- fos , dccrctum kiit rogatu Epifcopii , ut Fcftus citaictur , &: dc hifcc interrogaretur. Iraque Fefius SIMONIS EPISCOPII. 57 Feftus primo feoriim eft audicus , poftea etiam vocatus Epifcopius , cui D. van der Myle prae- fenteFefto dixit , Feftum efle qui cum D. Gro- tenhufio, Scabino ac Senatore Amftelodamenfi, dcThefibusacDifputatione ipfiuslocutus eflet, Feftumque D. Grotenhufio dcclaraffe , fe Difpw tationi Epifcopii interfuijfe; ^cuminteUexiJfet ipfius declarationem & interpret ationem 'The/. IX. in ea acquieviffe : quod vero Thefes [peBat , fibi in ftylo & phrafibus^ & quibufdam aliis nonfatis dare ex- preffis , quadam dtfplicuijje ; fe putare eas The- fes nimis efle dod:as, quam utaStudiofoccm- pofitae (int. Sed ut Epifcopius omnia ex Fefti ore audiret, mandatum fuit Fcflo, ut inipfius praefentia ipfe omnia exponeret. Feftus narra- bat fermonum fuomm occafionem. Cum a D. Grotenhufio mentio fada ellet hodicrnarum controveriiarum,quaefitumque an nullum inve- niri pojjet remedium controverfiis hifcefopiendis ido^ neum , ut rurfus optata quiet e fruamur ; ipfe re- fponderat, poffe ^ fi folwnmodo qudflio ejjet dePra^ dejiinatione i aut quinque articulis in Collatione agi^ tatis ^ nihilque ulterius inter Renwnflr antes lateret : quod antehac magnas habuerint rationes de Remon- Jirantibus contrariumfufpicandi , quodque infuisfuf' picionibus quotidie cenfamarentur^prafertim ex The- fibus Epifcopii VI I. die Maii difputatisyin quibus facile obfervari poterat aliumflylum alidfque phrafes ufuY' patas , quam a DoEloribus nojiris ufurpari folent , Cir plerafque effe phrafes Socini : in Hits inter alia etiam reperiri y caufam moralem^efficacifflmamrege' nerationis nofira effe gloriofam Chrifii refurreBio^ nem : quod non parum in fufpicione fua per hafce T^befes conjirmaretur ; attamen in Difputatione ipfa ea audiviffet , quibus ipftfatisfaBum effet ; quod, inquiebat , exprefse addidi ; & quia audivi alt- yioties ^ patribus in Veteri Tefiamento promiffwnes vita 58 VITA wa aterna ejfe faElas y fedobfcurasy typicaSyVeV' bis lUisy Ego fum Deus tuus & feminis tni, com- prehenfas y etiamft non diferta5y ant in tcrminjSy cum exprefsa mentione vita aterux. Epilcopius ad hsec refpondit : Primo , Se op- tnjje , Fejium , ft quid in 'Thtfikufiiis vidrjfet , per quod in fufpicione fua , qua7n de Rcmonftrantibus hiibebaty confirmaretur yprmsfecum idcommimicajfet nee Jiati7n alits revelajfe , prafertim talibus , qui propter fuiVn , qua pollent , auBoritatem ^ eminen- tiam^lafione baud exi^uafama ac Mtniflerii fui id pojfem Amftelodami ac alibi narrare : Caritatem td exigere : potuijfe enim evenire , ut fe ita explicutj- Jet , ut Feflus acquievijfet , quemadmodum m Dij- putatione fatlum erat, Verwn cum hoc nonfecerit Feftusyad rem ipfam itarefpondcbat. Ctrtumeffey jhefes a refpondenteeffe confcriptcu yjcquepofje often- dere ipfum exempL irfibi d refpondente oblatum , in quo pcmca admodum coyycxijfet:priores Difputationesafe ejjefcriptas , ham vero a refpondente , idque fe liqutdo oftendere poffe : nihilominus tamenfe credere nihil tas continere veritati adverfum. jfure non poffe did novas & amehac inufttatas loquendi formulas iis contineri > quoniam Thefes ex D. Arminii p. m, Thefibus de eadem materia potiffmntm defumtcr fint , in quibus nihil haEienus a quoquam reprehenfum fit, Phrafes Socini in illis rcpcrirtyfc ignorare , neque sredere poffe a refpondente ujurpaias , quoniam ad- vertiffet ipfum potifjmum Arminii Thefes imita- turn. In Theft IX. quod catifa moralis efficacifft- tna regmarationis noftra fit rtfurreHio Chrifti glo- riofay mortem ^jm conjecuta , nefcire fe quid reprc- beudi aliqua cumfp^aepoffn. N.ini inter rdtioncs.qui^ bus Jjomo ad vitam Chri/itawmexcitatm'ipracipuam ac efficactffimam effe continuam confideratumem re- furreEiioms Chrifti ex mortuis , tanquam principis fy capitis y cum quo tandem omnia 7nembra corpo- ris Chrifti union tar , ac proinde etiam poflhac ex morte SIMONIS EPISCOPII. 59 ?norte in vitam aternam fufcitabuntuY : Se per vo- cent J Moralis , evidenter diflinBionem fecijfe inter caufas morales & phyficas : has circa ipfam poten^ tiam immediate verjari , eique vires novas (y gra-^ tiam fufficientem imprimere- atque indere: illasobje- Hive tantum movere & aElnm elicere ex poteKtia^ per aBwnem gratia phyficam difpofna tx prapara- ta, hter has , quihus homo ad Jan fie ac Chnftia- ne vivendum permovetur , pracipuam ejje rejurre- Elionem Chrifli , tdque Scripturam paffim docere, Inde concludebat,^ manifefte difcedere djtnten- tia & phrafihus Socini ; quoniam ilk caufam phyfi- cam regeneratiouisefficientem plane rejicitjf que fit ter- minus plane fcholajticus , quo Socinusutinonvidetur, t)tdid:a fua confirmaret rogavitFeftum , an pojfet afferre validioremac efficaciorem rationemyqua homi- nes ad piam ac Chrifiianam vitam invitentur ? Negavit Feft us ; fed addebat , altter fe intelkxijje , ac putajfe Epifcofium voluijje dicer e , nullum alium nos ex refurreSlioneChrifii percipere fruBum y quam ut per earn excitemur ad peccato valedicendum & ju/litia vivendum. Cum Epifcopius diceret , verba fua iftumfenjum admittere non pojfe ; dixit Feft us ,/^ ac qui ef cere in ilia declaratione ;^ddidDit' que, non tarn fe, quam affinem fuum Hermannum Kuchlinum illis verbis offenfum ; fe tamen aliquid Epifcopii ditlis refponfurum. Ac pvim6,fefermo^ nefiio cum D, Grotenhufio nihil peccajje contra ca- r it at em : nam Ucet ipfi fufpiciones fuaa ex Thejtbus conceptas fignificaffet , nihilominus exprefse aliquoties addidiffe\ ftbi in Difputatione plene eJJe fatisfa- Bum, Et cum D. D . Curatores dicerent , D. Grotenhupum nuUam illiu^ fecijje mentionem y ipfe nihilominus dicebat , fe id exprefse , & quidem aliquoties , dixiffe. Quod Thefes attinet ; non fufficere eas ex ArminiiT'hefibus defumtasy ut inde comludatury nihil novi am alieni Us contineri; quo- niam 6o VITA niam Arminius quadamfcripferat, in quibus varia de^ fiderabat y quaque magnam ipfi fufpicionis caufam dederant. Ciim Epifcopius refponderet , idfibi neutiquam verifimile ejfe , quoniam omnia qua colli- gi potuerant ad gravandum Arnnnium, & per eum Rsjnonflrantes , jam ahquoties colleBa & typis edita fuijfent , nihtlque fuijjet oinijjum , fed emnia diligentijftme inveftigatay ttt aliquidreperiretur , quo *vir ilk pofl obitumjuum pojjet crimine atiquo adfper- gi : fi itaque quidpiam in T'hefihus htfce reperiri po- tuJjfet y illud etiain jam olim adnotaturos fuijfe. Dixit Feftus , nifi ipfe fuajijfet dfcribendo ejje ahfli^ ncndum , quia oportet aliquem reliquis effe meliorem (j fnoderatiorem , multo plura ex Arminii libris po^ tuiffe proferri. Ad ha?c refpondit Epifcopius , mirum fxbi vidtri , Feflum aliis dijjuafijfe fcriptio- nem, ciim ipfeabunde adfcrtbendum inflruBus ejjet : rogabatque, annon ipfo auElore edita ejjet Collatio Delphenfis , in qua omnes nominibus exprejjis ejfent publice mdicati , qui putabantur aliquid peculiar e ul- tra quinque articulosfovere tfpeciatifn nomina Armi- nii y Borrhii , jfoannis Arnoldi , aliorumque ejfent nominata , omntdque qua ex eorum libris corradipo^ iuerunt ejfent prolata ? Hie D. Syndiciis interloquebatur ; D. Fcjley tufciebas quidem D. D. Ordines illius editionejn ve- tuijfe. Feftus id intelligens de pleniore illius Col- Jationis dedaratione , Enchufe edita , aiebat, fe haElenus nefctre^qua ratione ilia edita effet. Cum refponderet Epifcopius , fe de Collatione ipfa lo- quiy non de preffiore declarationey nihil Epifcopio Feftus rcfpondcbat; fcdaiebat, in Arminii Scri- ptis alia reperiri reprehendenda ; cum primo audi- rentur Arminii orationes , non animadverfum fuijfe qtiicquam tis continert quod fufpicionejn pare-repofft , fed id pojlea demum ejfe animadverfum. Ciim ro- garet Epifcopius , an ergo quicquam in Armmii Siriptis SIMONIS EPISCOPII. 61 ScriftUreperijfet^quod ejjet extra hos quinque contro- verfos artkulos y aut caufam praberet juffkandi^ multo plura latere. AfErmavit Feftus, (i infpice- retur Oratio de ofjeBo 'Theologia ; in ea quippe Armtnhim objeBum Theologia confiituere Deum if Chriftumi quod pertnde etiam a Socinianis flatuttuYf etfiy inquiebat, fciam quofdam noftromm Theolo- gorum etiam ita loqui. Refpondebat Epifcopius* mirum ejfe , quod Feftus ejufmodi verba alkgaret^ ad colligendum Arminium jure Sociniamfmi fuijfe fufpeBum , cum non tantum Scriptura ideinftatuat Theologia objeBumy Joan* XVII. 3. Haec eft vi- ta aeterna , ut te cognofcant ilium folum verum Deum , & quern mifiili Jefum Chriftum ; fed&* fatente Feflo , non pauci DoBores , qui propter ea tamen Sociniamfmi minime fujpeBi funt : St Chri* flum ^ Deo ita contradijimgueret y ut negaret ipfum ejfe Deum , fujpicionem banc juflamfore ; fed ex- frefse Chnftum confiderare tanqttam Mediatorem in* ter Deum & ho?hines. Scio quidem , aiebat Feftus t fano jenfu pcffe acctpii nimlominus fufpicionem pare^ re pote/i , prafertimji addatur , quod in Oratione de certitudine Theologise omnia Scriptura locay qui- bus noflri DoBores & Theologi drvinam Chrifli na- turam & cum Patre oizo>ia-l ahofenfu explicantur ; ut , quando Chrijius imago Dei > cha- rader hy poftafeos ejus , &c. Hebr. 1.3. appellatur , qua ab Arminio in hunc fenfum accipiuntur y quod Jefus Chrijius imago Dei & charaBer hypoftafeos noflri reJpeBu vocetur , quia in ipfo omnia divina attributat fapientiay potentiay bonitas ^c.exprejfa 6* exhibit a fint. Refpondit Epifcopius : Male Feftum colligere , omnia Scriptura loca qua pro Di^ vinitate Jefu Chrifli communiter allegantur y abAr- mittio ahofenfu explicariy quia quadam aliter expli- cuit : Quoniam enim prater pauca hac alia > mult a reperiantUY quibus articulus bic adflruatur % qua ra- tio ^ (jz VITA t to eft, cur propter diverfam quornmdam hcorum in- terpretatione?}i altquisJlatimjufpeEius habeatur , quafi omnia loca aliter mterpretemr ^ porro Thefin ipfam neget ^ Arminmm dktbatfenteKtiantfuam deTheJi ipfupkne ac aperte dcdarajfe ,in "thejibus deperfona Patris & Fiiii , ex qutbus de fententia ipfius jti.di' cium fieri oporteret ; iion vero ex interpret atione quorwndam objiworum locorum > qua femper libera j^uit in Ecclefia Chnfli , (^ in qua nemo majore li- ber t ate ufus fwjjet qudm Calvinus , qui aliquot cen^ tena loca aliter interpret atus eft , quam P aires ^ & quidern loca qua Trinitatem 6' Divinitatem Filii Jpefiant: imo ipfum hunc locum adHebr. ob cujusinter- pretationem Feftus Arminium Socinianifini fufpeEium haberety plane in eundemfenfum accepit ; exprefse di^ censy non debere ve^'ba hac adhiberi adfrivolasfpe- ctilationes , fed omnia hac Chrifti elogia in ufum no- ftrum ejfe applicanda , eSfque qui hac relatione non obfervata altius philofophantur fruflra fe macerare^ quia non tenent Apoftoli confilium. Si id tolerari pojfet in Calvino , quidni in Arminio ? Cum an- nuerentD.D. Curatores , aiebat Feftus: Atta- men , D.'Epifcopi , tu negare non potes te in leciioni- bus tuis in Academia pleraque loca Scriptura more Sociniam explicare. Refpondit Epifcopius , mi- rarife hoc a Ftfto diet , qui haElenus ne unam qui- dem ipfius leBionem audivijjet : an ergo id baberet e relatu quorwndam Studioforum ? Oportere ergo lUos dilrgenter Soctni libros legere > qui tarn exaBe ejus phrafes difcernere queant. Sum leEiiona fe aiebat fatis purgatummj oflenfurumque omnes ferme fuas explicattones noftris au^oribns pojje confirm ari ; addebatque , fe cupere ut Fe/ltts qtiandoque fuus fit auditor. Refpondit Feftus , fe ordinarie ipfius Difputationes audtre. Rogavit Epifcopius , an audivijjet in ris quicfjuam dtfendt recepta Ecclefia fentenita adve>fu?n ^ rmo annon e quadam Dijpu- tattone SIMONIS EPISCOPII. 65 tione mea exiens dmfti D. Borrhio , me capttt de Divinitate Filti Det contra objcBa argtmenta egYC" gu defendijje ? Nondixiy 2\x.Y^t^ViSi de Divinitate FtltiDeiy fed deTrinitate y me 7ton credidijfey quod adeo rottmde mentem declaraturusfuijfes. Et cum rc- fponderetur, eumdem effe articuJum delrinitate & Divinitate Filit Deit quia T'rinitas fine Divinitate Filti Dei defendi neqmt ; dixit Feilus , Domini , ndeofincerus fum , qiiando mihi fatisfaElum eft , in- genue iflud profit eor , &ftatim acquiefco. Sed ta- meniD.Epifcopi)Videmus te aliofqiie nuncplura move- re & apertius loqtii quam in CoUatione : nam de perfeverantia , de qua antea duhitanter & hafitan^ ter loqiieharisy nunc aperte & plane loqueris, Re- fpondit Epifcopius : in Remonftrantia ipfa quidtm hafitanter locutifumus , quoniam in quibufdam no- bis nondum plene fatisfeceramus ; veriim in Collatio- ne declaravimus , omnibm expenfis& examinatis » nos magis in fententiam affirmativam propendere ; uti liquet ex omnibus Syllogifmis , quos ad Sententia noftra defenfionemprotulimus , quorum, conclufiofem" per eft affirmativa. Cum D. D. Curatores hie in- terloquerentur , dicerentque > P erf ever antiam necejjariam ejfey&ft quis non perfeveret eum falvari non poffe ; item : qualis Pradeflina- tio , talis perfeverantia ; dixit tandem Feftus, etiam in Thefibus Epifcopii fatis aliene quadam diet de promiffis Veteris Teflatnenti , perinde ac fi nulla vita aterna promiffionesfuerintfubV,Teftamento\ €tiamfi,addcbztimibideclaratione in Dtfputatione faEiajatisfaBum efi. Refpondit Epifcopius: nullum iftifufpicioni poffe effelocuin , quoniam in Thefibus di- (tmgueret Veteris Teflamenti acceptionem 9 quatenus videlicet oppofite fumitur , ^ rigid am tantum illam legiflationem feparatam a promijftonibus compleEii- tur: fycompofitey quatenus ha6 etiam includit , at non nudasy claras am afertas ; fedobfcurasy gene' rales , 6^ VITA rales , iypis , u?}t!;ris , figuris involutcu ; ut diflin^ guatur a Novo Teflainento , quod tirnbris & figuris caret. iS'fi, inquiebacFellus , aliquoties deNovo Ttft amenta diets , quo J yuelioribus pomijjls faiKt- turn fit : Refpondic Epifcopius , hac ejje ipfius Scriptura verba , fe'que cum iftud att , Vetus Tefta- mentum femper acdpere oppofite. Sed, inquiebat f eft us, diets dffftrre materia & fub/iantid ipsa* Ncquaquam , aiebat Epifcopius , dico enim convex nire Jubjlantid promi[[orum ,fed earn in Veteri Tefla- mento fuijje involutam uwbris, & generalibus pro* miffis , quibus vita: aterna promiffa etiam compre-- hendi pojfunt y ^revera comprehenfafiint; uti cla- re apparet ex Novo Teftamento , tibi hac promijfa it a explicantur. Sdd fiibfiantia eo runtdem dare ^ in termints in Novo Ttflamento exprejfa efi. Verum ^/?, inquiebat Feftus yte itarem declarajje tVocibuf- ^ueQXfVckCi dcin tcrmims y fapius ufum , &fic Jenfids efi bonus: atta?nen obfcurum efi quod de ma- teria dicis y ficut etiam Studiofus in Dtfputatione in- dicabat , dicens fe ita accepijfe mentem tuam, Rcfpondit Epifcopius : non efi obfcurum quod de materia dicitur, fi materiamvocemus promijfa prout propofita & concept a funt 'y nam in Veteri Teflamen- tOypropofitafunt obfcure & typice : in Novo Tefia- ?nentOy clare & perfpicue. Materia ibi fuit velatat teElay obfcura: fjic clara&aperta, Qiiod Studio- fum attinet , ille fatis indtcabatfe exiguo cum judi- cio de materia loqni : quod ex ipfius oppofitione It- quebat. Sed , inquiebat Feftus , fifpeEium efi quod in Thefibus dtcis ; Fideles omnes Vet. Tefia- rnenti non int el/ex i/fe typos &umbrci5 , quod videlicet typi & t4mbrx ejjent rerum earum qua in Novo 'Te- fia?)! ento apparent , fedpaucos tantum , Prophetas vidt'ltcct & alios nonnuUos. Epifcopius hie prsele- j»it The(in , in qua Feftus id exftare credcbat, ftatimquc appaabat contrarium in ea difertcaf- firmari,* SIMONIS EPISCOPII. 6$ firmm; nimirum , omnes fideks fubVeteriT'efla^ memo notitimn quidem habiiijfe , fed obfcuram aut tenuem .jtixta cbfcuram revelationem tuncfaEiam^ quia Jtcimdum modu7n revel at ionis ejl modus fcien- tia ; fed Prophetas & quofdam alios claram <^ aper- tarn tllius habuiffe notitiam ; nain, inquiebat, di- jiinguo in T'heji inter claram & apertam notitiam , & inter obfcuram ^ temtem. Ita , aiebat Feftus , hincfequeretur yfidemfanEhnun V. Teftamenti alia?n fuijje , qudmjidem finBorum Novi Teftamenti. Hog negabat Epifcopius ; nam eadem fides propterea effe debet t quia in eadcmpromiffa tendit: Promiffa aute?72 eadem funt , licet ibi generalia, obfcura, ty- pica , hk' clara & apertafrat : hac enim fubftan-^ tiam non 'variant. Verum eft , inquiebat Feftus , zdquc mibi mirifice in tiia Difputatione placuit ^ quod promiffa , Ego ero Deus tuus & feminis tui, &c, etiam diceres comprehendere , etiamfi in terminis & exprefse vita aterna mentio non fit ; interim vide^ tur id aliqiiatenus lube facl art , quando dicist fide- ks non habuiffe notitiam typorum & umb/arum, Nequaquajn , aiebat Epifcopius , quia totum hoc ex ceconomica ilia difpenfatione 6^ adumbra tione , qua Deus in populo ifto ufpi^ eft , peti & intelligi debet. Ut autem ad rem ipfam perveniatur , quafivit Epifcopius; anFejim auderet dicere y omnes fide^ les Veteris Teftamenti claram & apertam typoruni & umbrarum notitiam habuiffe ? Refpondit, non claram refpeBu noftri. Hoc idem efly inquit Epi- fcopius , quod ego dice , illoj habuijfe obfcuram & tenuem notitiam , ciim nos claram & apertam ha- beamus. Hie D. D. Curatores dicebant , cos confentire. Cum ad ha?c nihil refponderetur , rogavit Epifcopius Feftum, an inter alia etiam de le di- xilTet , quod refurreElionem mortuortim negaret , eamque nihil aliud crederet , nifi refurreBipnem e E morts 66 VITA 7}iOYte peccati in vita?n ju/litia ^^RefponditFeftus , id pYocul afe ejfe , neque umquam fibi m menttm ve- uijje y fedlonge alt am opimonemfe de Epifcofio ha- here. Hifce ita pcrtra(^atis , dixit Dominus Mylius nomine D. D. Curatorum , Fcilum recce fadtu- rura, fi D.Grotenhiilium, iivecoram, five per cpiftolam moncat, fibi in habita cum Epiicopio Collatione de fcrupulis, qiios ex Theiibus Epi- fcopii conccperac , ita fatisfadum , ut omnes fufpiciones depofuerit, rcgetque ut ipfe iimili- ter eas deponat, nee aliisdivulget. HicFeftus multis fuam erga Epifcopium benerolentiam de- praedicavit, nihil fibi gratius efie diccns , quam cumEpifcopio amice vivere; ipfum fciie, quod omncm, quae Theologiae Profeflori debetur, reve- rentiarailli exhibueritj quod omnes occafiones contendendi prxcidat; quod multa de ipfo di- cantur, quorum neutiquam reus fit. hic nar- rabat rumores quofdam de fefparfos , quod Epi- fcopium & Grevinchovium Socinianifmi accu- fallct , quos falfos aiebat. Occafionem eorum dicebat fuilTe , promotionem S'atii ad Minifte- rium per Epifcopium ck Grevinchovium procu* ratam ; qui cum Socinianus eifet , inde multis fufpicioncm ortam, ipfos fimili opinione imbu- tos. Quod cum diluilTet Epifcopius , Feftus aJiud movebat de promorionc Welfingii. Cum D. D. Curatores dicerent , hxc nihil facere ad caufam prxfentem , addcrcntque , fi ad omnia tarn riaide rcfpiciatur , ccntentionem non mi- nuendam fed au^cndam ; refpondit Feftus , fs in ilia ejj^ fenttntia , oportere ut denno conveniant , ut mpoflcrum omnes conteutiones pracavearaur , nee fpem dtejfe, aliqtiid boni effict pojfe : add ens, D. Uytenbogardum , in n-fponfiomjua ad Pkitiorem Col- lationis Delphenfis dedarationem y qtudem dixijfe^ Contra' SIMONIS EPISCOPII. ^7 Contraremonftr antes malo propo/ito ad earn acceffif- fe ; ego vero , inquiebat > dedaro non ejje verum , & etiam)2um credo % fi Remo7jfir antes in ilia Collatione aperte egijfent , quod deface cowventumfuijfet. Epi- fcopius dixit, Uytenbogardum fua qwdem defenfu" rum ; quod 'vero Collationem Delfhenfem atttnet , Fefiwn prole ft ire tper Remonftr antes non fletijfe yfed par at OS ipfosfuiffe , ad mentem declarandamfuper om^ nibm fibi proponendis , modo Contraremonflr antes prtus declararent y articulos ho fee de Pradefiinatione ejfe tolerabiles : idque jure pofluhtum eJJe , quo- niam quinque hi articuli cauja ejfent hujus dif- fenfionJs , ^ ob quos Collatio h ut fententiam fuam premanty neque alios illiusfententia adMiniJleriumpromoveanty'vel, ftcut alibi propofnumfuity cumapertofchifmate, Sed & contrarium apparere ex libro Jacobi Tiiglandii^ & judicio Miniftrorum Amflelodamenjium , qui de- clarant y fententiam Remonjiramium non eJJe tolera- bilem. NpSy aiebat Feflusj libro T'riglandii aut Amflelodamenfwm judicio aUigati nonjumm ; neque ego Trtglandii librum per omnia probo. Tandem dicebant D. D. Curatores > fe jam fatis audi vifle > iterumque raonebanr Feftum , ut D Grotenhu- fio coram, li nondum difceiTi (let, alias per Epi- ftolam, indiearet, fibi in Collatione ab Epifco- pio fatisfadujn , oraretque ut fimiliter de The- fibus Epifcopii fentiret & loqueretur. Hic Fer ft us tergiverfabatur , dicens , Domini mei non ejl necefje , jam id feci. Cum D. D. Curato- E a res 68 VITA res diccrcnt , hoc fibi ica placere , refpondit Feftus, fe Faduriim. Poftridie EpifcopiusdD. D. Curatoribus ob- tiniiit hoc teftimonium. Domiui CuratoresUyii-^ 'verjitatis & Confules Cinjitatis Leida , cum inttlk^ xi^ent Felhon Hommhtm Alirifflmm Leidenfem D. Joanni Groteuhujio Scahino Aynftelodamenfi dixtf- fe , in Thefijm de Coiwenientia & Difcnminc Veteris & Novi Teftamenti , ful; prafidio D. Si- monis Epifcopii Profefforis Theologies in diBa Urn- verfitate Vll. Mail praterito difputatis , ufurpatas fuiffe qua/dam phrafes feu loquendi formulod , qua fiifpicionetn pariebant auElores & defenfores earum verger e ad Socinianifmum : (& judicarent inter ejfe honoris & exiflimationis tarn Univerftatis , qudm fua , iliud exaEle inquiri , ut Univerfitas ah ejuf- modi aiminntione Uberaretur ; confultum duxerunt pradiBosD. Epifcoptum ij D.Feflum Hommiuyn ci^ tarei ut ex ipjis rem tot am plenius cogmfcerent. At" que pofl aliquam fuper hifce hahitamCollatione7n& faBayn declarationem , pradiEtm D, Feflm decla- ravit ,fe quideyn aliquam de pradiElisTheJibHi fufpi^ cionem concepiffe, fed fibi in Difputatione dD.Epi- fcopio ut Prafide effe fatisfaflum; quod dicebat fe etiam pradiElo D. Grotenhufio dedarajje; &' etiam- num pleniiis fibi ejfe fit isfiBuin, Quod cum audi- vijjcnt D. D. Curatores & Confules , voluerunt ut D. Feflm Hommim , quoniam ipfe acquieverat de- clarationiD. EptJiOpii^ ideinfribe-ret ad pradiBtmi Gi'Otenhufiu?ji, fin,ulque rogaret, ut etiam fuam ji^ nrftram fufpicwnmi deponeret : Quod pradiBns Fe- flm recepit fe fiBurum. Et quoniam D. Epifcopim horum aElorum requifivit tefliynonium , D.D. Cu- ratores & Confules prafem hoc ttflimonium Hit per- hiberi ac tradi deer ever unt , ut ipfi y ubicumque ne- ceffe fit , infrvire poffit, Ita aElum per pradiBos D.D. Curatores ^ Confules x^Maiianmnji^r xvi. Manda- SIMONIS EPISCOPIL 6^ Mandate D. D. Curatoram & Confulum pra:di- d:orum Nicolam Zeyftiti^, Feftus tamen pofteaeofdem &atrocioresrumO' res primo clam , mox apertius difleminareccEpic , adeo ut Epifcopias coram D. D. Curatoribus qui Leidam convenerant, VIH. die Augufti rurfus comparens dixerit , 'uarios defefparfos rumores^ quod in Collattone mtpera cum Feflo coram ipfis ejfet conviEipti Socinianifmi & acriter reprehenfm , quin &Jtbi mandatum ejjet , caver etfibi ne in Umverfi- tate ifliufmodi dotirinai doceret , am male hoc fibi cejjurum ; & tales rumores , quoniam ab ipfo i efto primum oriantur , a plebe credi , in fcaphis & curribus perfonare. Itaque rogavit, utD. D. Curatoribus placeret fibi teftimonium veritatis perhibere ; 6c quoniam Feftus tarn confidenter affirmaverat, fe probaturum , imo fe defiderareoc- cajionem probandi , quod in Epifcopti ihefibm dican- tur Fanes V. Tefl. nullum vita aterna habuijje prO' mijjfum, petebat, ut denuo contra Feftum audi- retur. Utrumque conceflum , Feftufque fuit citatus , coram quo Epifcopius eadem repetiit. Refpondit Feftus , verum ejje , fe ante aliquot menfes D. Grotenhufio dixijfe , apparere nunc plura inter Remonflrantes latere quam quinque articulos , (^X quidem ex "Tbefibus Epifcopii ; fe id dix/ffe , cu?n 'Thefes nondum accurate perlegijjet , fed obiter tan^ turn infpexiffet ; poflquam citatm ejfet & accuratius eas expendtjfet jinfufpicionefua magis confirmatum: dixifTe quidem , fibi fatisfaElum in Difputatiom, & declaratione ab Epifcopio coram D. D, Curatori- biufaBa 5 Temper autem addidilTe , alium effe fenfum "thefium , quam declarationis, Rumores hofce novos dicebat ortos ab Epifcopio; adFiiif- fe fibi quofdam , qui dixerant, fe audivifie^/^^i ipfe culpam ejfet confeffus coram D. D. Curatoribus , idque didum effeaBorrhio &Duinglone, quos E 3 opot'* -/d VITA oporteret id habere ab Epifcopio; ego r ;//>«,inqui*c- bat , ipfe non dixl ; neque id credo de D. D. Curatori* bus; ergo neceffecfi Epijcopiumdixijfe. Et hie narra- bat quid inter fe &Flandros aliquot adumeflet. Epifcopius refpondit: Notandum hoc ejjey Feflwn D. Grotenhupo plane nffirmaffey plura latere ^idque liquere ex 'Theftbus Epifcopii , cum tamen , uti hie jattbatuYy T'hejes nouduin accurate perlegijjet , fed obi- ter tantiim infpexijjct ; quod videbatur rnagmnn ejfe confidemia indicium. Cum Feftus diceret , non ejje captandafuaverba^ perrexit Epifcopius ; mi- Ytnnftbi 'viderif Feftum dicere ^ fe cor ajnD.D. Cu- rator/bus quide?n acquievijje mea declarationi , fed quod ftmper fcruptdum retinuerit de Thefibus : non dubitarefe , qtiin D. D. Curatores adhuc meiniite- rintf ipfum declarajjcy fe penitus acqwefcere ; quod alias D D. Curatoribus impofuilTet: nihil enim declarafleti (i dixiilet fe acqunfcere declarationi ^ non vero Thejibus : hoc oportuijje dare diet , alias malitiosefuijje aElum. Airentiebantur omnes Cu- ratores , rem ira fuilTc geftam. Addebat Epi- fcopius , nimis ejfe mawfeflum , hcfce rumor es a Fefloprimum ortos: nominabitque rumoris iilius difTeminatores Fefti amicos. CiimFeftus fe ex- cufaret, eum Epifcopius preflit fuo argumento : qui id dijfeminavit , d me non habet , neque , uti ere- do i d D. D. Curatoribus : ergo neceffe efl a Fejio habueritt juxta ipftus Fefii argumentationcm, Ad- debat Epifcopius , Borrhium & Duinglonem ne- gare fe quicquam de culpa deprecattone dixijje ; fed p'ederefe id a Flandris quibufiam prodiiffe^ qui au- ditis aliquid addiderint ; quod aliis eonim narra- tiunculis confirmabar. Hie etiam dixit Feftus , D. Curatorem Mylium Crotenhulio dixilTe, fe ^ffeP^urujn , ut Fefim verba fua revocet : quod My- iius aliter iiiterpretabatur. Dicebat porro Epi- fcopius, optarc fe uc a^d caufam principalem ve- nianc SIMONIS EPISCOPII. 71 niant, quod cum approbarent D. D. Curatores > dixit Feftus: quoniam controverfia in eo verfatury utrum Remonjirantes prater quinque anicuks alia habeant , recipio me probaturum ipfos plura habere , paratufque fum idfcripto oftendere : propofucramjam aliquid fcribere , fed morbo uxoris mea impeditns fum. Cumdiceretiir, illud de Epifcopio nomi- natim probandum efle j dixit Feftus , etiayn de Epifcopio probabo , &i Ji D. D, Curatoribus pla- ceat, rem cum duobus aut tribus e meis Colkgis def en- dam. Cum Epifcopius diceret, hac efftigiaeffey nunc vero probandum , quod in Thefibus eyftare di- xerat; addidit D. Syndicus , per iculofumejfet alia fcripto comprehendere , quoniam fcript a ejufmodi aliis. communicata facile edantur y mi antehacfaEiumefl : atque ita contentiones hafce Academicas reddi jnan^- f eft as: quod omnino caveri oporteat. Ad hsec Epi- fcopius : Se id non metuere ; verimt imprafentiarum oportere vemilari, quod nunc qu^rebatur ^ &dequo ipfe apud Flandros accufattts fuerat ,mmirum, utrum in Thefibus fuis exflet , Patres nulloi habuiffe I'ita aterna promifpones ; & petebat , ut D. D. Cura- rores illius probationem Fefto injungerent , fe- que paratum dicebat in aliis Fefto facisfacere. Dixit ergo Feftus , quada?n aliquando ita am- bigtie a Remonftrantibus did , ut fape longe aliud dicant J quhn dicer e videantur ; ex. gr. de fide in Chriftum, Thef 21. fidem patrum Vet, Teft. fpe- Baffe ad Jefum Chriftum > quia crediderunt umbris & figuris fecundum Dei intentionem refpeBum ha- hentibus in Chriftum : & hie valde paratragoedia- batur. Refpondit Epifcopius , Feftum male in- tcUigere I'hefin; fe dicer e, fidem illorum refpexiffe ad Chriftum , quoniam umbra ad Chriftum refpexe- Yint ; & quod ideo umbras tamquam umbras & ty- pos refpexerint. Secundum intentione?n divinam^ dicebat Feftus : mn /(?/^w, refpondit Epifcopius ; E 4 nam. 72 VITA jfjmn ex Thefihus liquet , ipfos intentionem dtvinnm intellexiffe, Itaque hoc niiflo , Feftiis aliani vellicabat Thefin , iibi dicitur , Legem oppofite fwntam pYOjmjTwnem vita aterna: continerey tit pa- tet ex Matt}). ^XIX. Luc. XVIU. Marc. X. ex re- fponfione Chrifti qua adokfcenti refpondet , qiiaren- ti , quid faciendo vitam aternam pojjidere pofjlt. RefponditEpifcopius , ca nihil ad rem hancper- tinerc , quod & fatebatiir FdtLis ; nihilominus addebat Epifcopiiis , legem afe confidcvari^ pvotit a Mofe lata eft. Sed rcgcrebat Eeilus, etiamhx moralis per Mofen lata eft. At iOa , ait Epifco- pius, convenienterfoederiipfiintelligendaefty dici- tur eniin habuijfe uftihramfuturorum bonorum : fed quoniam in eo cardo quseilionisnonvertcretur, petebat lit qua^rlHo principalis ventilaretur. Er- go Feftus aggreflus eft Thefm XX. Socinm di- pt , alia pro?niJfa in V. Focdere quam in Novo data ejfe ; alia & plura pracepta. Utrumque tu dicis. Refpondit Epifcopius , quod promijja attinet , fi ftire Kon folu?n Socinum , Jed Erajmum , Patres , alio/que DoBores , etiam omnes Anabaptifta5 iy Von- tificiost ante Socinum idem ft attiijje. Quoad prace^ cepta, negabat tale quid in 1 hefibus ex ft are. Tit dicis , aiebat Feftus , fpecialt materia praceptorum dtfferre. Refpondit Epifcopius, fefpecialem ma- tcriam praceptorwn appellare , quia praceptumfidei qua credere debcbant typis fy umbris fpecink?n rnate^ riam habet , difti aH am fpecialiter ab objeHo Evan- geliiy quad eft vita Jim umbris. Hinc Feftus per- rcxit ad pyomijja , qujB ia "Thefbus dictmtur ?nate- ria differre. Refpondit Epifcopius , debereaddi, fpeciali ; in eo enwt empfjajln eft'e. At , inquic- bat Feftus, fpeciali un.itcri a aUud eft qudm modus. At idem intcUigo, dixit Epifcopius, & intellt;^en- dum effe vftendo ex ihcfi XIX. unde argumentum fprmabat. Sed , regcrcbat Feftus , tu intelUgis conyc'iii- SIMONIS EPISCOPII. 75 convenire tn materia , quatenus in paElo illo & hoc promtjjafunt atque pracepta , ut dicitiir T'hefi IlL Hoc refutabat Bpilcopius initio Thef. XIX. iibi dicitur> prater eajere omniaybcc. itauthicFeitus conftridiis teneretur, & D. D. Curatores often- derent ipfum raaligne agere : nihilominus aie- bat : dicis materia differre. Sed id ita intelligen- dum efl , refpondit Epifcopius , proiu dico ; & propofuit argumentum in forma , rogavitqiie , annon omnes Theologi ita hoc argumento ute- rentur. Feftus iterabat , fed fpecialis materia. Hic interloquebantur D. D. Curatores , tu alio fenfu verba Epifcopii intelligere uis , quam ipfe in^ telligit, Unus Confuliim Leideniium addebat: Si olim hareticorum verba itafunt ventilata ix de^ torta , dubitari pojfet , an verafint quc^ de its dicun- tur. Imoy aiebat Feftus , Domini meiy aliudfub vocemztcvlxlatet, Sed Epifcopius itamentemde- clarat , dicebant Curatores , an hoc non fufficit ? Feftus nihilominus perfiftebat , & rurfus op- pugnavit Thef XXI, hsec verba : Patres inV. Tefi, exfpeBaffe coelefiia &aternai & credidijfemn tantiim bona animalis vita htijus adfe pertinere ex promifjo, Refpondit Epifcopius , verba ex pro- miffo ad pcflerius membrum referenda effe , quia , {^ut additur ) intellexerunt bona ifta animalis vita typos ejje aternorum. Feftus ait, hoc non dicistu, neque decider e audes. Falfum efl , dicebat Epi- fcopius, & minus notoritim. Imo id quidem , ait 'Feftus, appar^bat ex refpondente tuo i cu?n de poc- nitentia difpntares , & opponeretur locus Hebr. XL 6. refpondit ilk , non agi defide in Chriflum. An- non id correxi ? ait Epifcopius. IDixifli » ait Feftus , defide agi qua refpicit ad Chriflum, Dixi f . ait Epifcopius, defide in Jefam Chriflum ; & li- cet dixijffem , qua refpicit , an non idem efl fenftis? Sed cur illud de refpondente allegattm ? annon plu- re^ 74 VITA refpondentesfub Collegn 7r,eo audi'V'fli fap'ms en di- centesy quorum te puderet? Hie t>.D. Curatores non levem oftendebant indignationem : adde- batque EpifcopiuSjCura qiiadam indignatione, ha^c minime decere, & indicium ef]e» quo ani- mo accedat. Imo , aiebat Feftus , inde apparet quid ipfes privatim infitlletur. H ic Co n fu 1 u m u n u s valde indignabatur : ncgabatque Epifcopius fe id fecijje , nee defender e 'uelle quacumque a refponden- ttbus fuis dicantUYy cum exprefse dixerit , defideju- ftificante agi. 5^^, aiebat Feftus , aliud efl dicer e de fide jufiific ante agi , aliud , defide in Jefum Chriftum : quod confirmabat ex colioquio habito inter Ar- minium, fe , & Egbertum Aemylii, Refpondit Epifcopius, fatis notum ejfe quid Hi aE}u?nJit,ex articulis ah Arminio fcriptis ad Hippolytum a Colli- bus; fe vero aperte declaraffe, de fide in Chrifium agi. Hie multa dixit Feftus, de refpondentisfra- tret q^i effet Socinianus : de Socinianis explicationi- bus qu£ in CoUatione exjient, in qua dijnidix pagimz e Socini prakBionibus defcriJHa fint. Ad hsec Epi- fcopius dixit : ad primum : Fejluin multa affirmare de abfentibus , qua prafentihus dtceve non auderet : dX nuUo modo fequi , fratcr ejus eft Socinianus , ergo (y ipfe: multos enim effe Reformatosy quorum pa- rentes y fratres^fororesfintPontificit. Ad fccun- quod de rehm illis locuti fint , veluti Cajaphod de ?Horte Chrifti, Hic dicebat D. Mylius : Si quis mihi diceret , hoc dicit Socinm > illud Epifcopim > dicerem effe pttgnantia. Imo & plura dicunt , aie- bat Epifcopius : negant in Vet. Teft. promijja ifta iypum continuijje. Sed 'video Feftum Socini fenten- tiam non intelligere. Imo aiebacFeftus, non tarn bene , quam tu. At refpOndebat Epifcopius , opor- tehat te retlius earn intelligere , qui me Socinianifmi accufare vis. Et ut videas contrarium ejfevenim , refponde mihi ad hoc argumentum : qui fciverunt Deumfub promiffts bonorwn temporalium adum- brajje promijfa bonorum aternontm , illis promijja 'vita aterna in typo funt faEia. Atqui omnes fide- les Vet, Teft. id fciverunt. Ergo. Refpondit Feftus: admajoremaliquidrefponderipojjet. Cum id miraretur Epifcopius , addidit , minorem tu non affirmas, Epifcopius contrarium demon- ilrabat, hominemque penitus confundebat. Hifce ita geftfs> jufli funt uterque exire: cum rcdiiffent, dixereCuratores, audivijfefe ipforwn Collationem , optajfeque ut pri'vatim inter fe contii- lijfent , neque rem ham inter Flandros divulgajfent, Se judicare , oportere Feftum acquiefcere iis qua ab Epifcopio ad fui purgationem & Thefium defenfio- nem diBa ejfent : Etpeterefe , ut mutuam caritatem , amicitiam & concordiam colant , & quantum fieri poteji y falutem & incolumitatem Univerfitatis pro- moveant & defendant. Poftea 75 VITA Poftea intellexit Epifcopius , Fcftum poftri- dic aD. D. Curatoribus tiuilc citatum , qui in- terrogaverunt , quoniam oltulijfctfefcripto probatu- Yum , Epifcopiiifrt Socinianos errores , aut plura quam mCollatio)2eao^itatafunty do cere, nevidean^ tur id ipjj velk impedire, at que it a occafionem dare tnentem fuamfinijir^ interpretandi , an aliquid ha- beret unde id conflaret , rogabantque ut id iplis apcriret. Dixit , fe itnpeditum mor'oo uxoris alnf- que occupationibus y fed fe paratum ad fcriptum ejuf- modi concinnandu77u Cum quxrererur . an noii ftatim aliquid polTet profcrre, ^lutfaltcm atro- ciora indicaret : nihil aliud dixit , nifi , caujlis ejje fufpicandi ex refponfo quod Epifcopius cumquin- que Remonflrantibus dederat yfuper Vorflii declara- tione ; ex promotione Slatii ad Miniflerium Bleifvi- cenfe, ex LeElionibusi^lThefibm ejufdem. Tandem D. D. Curatores vctucrunt aliquid hifce immi- fceri extra perfonam Epifcopii : quia fe nole- bant immifcere controverfiis , de quibus jam Or- dinesdifpofuerant: ipsique permiferunt, ut age- ret, prout confultum judicaretimandabantque ferio , ut de hifce aliifque rebus non loqueretur, prxfertim apud Flandros, nili prout oportebat, & quieti Academise conduccbat. £t (ic dimiflbs eft. Verum Feftus non multis poft D. D. Cura- torum abitum diebus , Epifcopio abft'nte , ite- rum inter cofdem Flandros dilfeminavit, fe Epi- fcopium coram D. D. Curatoribus Socinianifmi convicifle , & Syndicum Zcyilium Epifcopio m facicm dixilfe , fe jam videre ipfuin jure a Fefio accufitujn , Sociniawlmum ful Lpijcopii verbis late- re , Ftfloque hujus ret tpftimoniiim a D. D. Curato- ribus oblatum. Spar fa hxc porro edicis libeHis flint in vulgus: quin&: Triglandius eadcm inH- bello quodam rcpctiit ; cui cum apologia brevis , per D. IJytcnbogardum , oppoii- SIMONIS EPISCOPIL 77 ta fuiffet, alium edidit libellum,in quoColla-^ tionem banc prolixe, fed non ex vero narravit. Verum D. Mylius Academiae Curator , aliique , quibus prafentibus Collatio ha-c habita fuit » aperte, quandocumque res poftulabat , tefta- bantur quis Collationis hujus exitus fuiflet. Epifcopius etiam brevem contra Feili argumen- ta > quibus ipfum coram Curatoribus Socinianif- mi Tufpedum reddere conabatur , Apologiam fcripfit, quam, fires ex igeret, editurus fuifTet : earn autem prolixitatis vitandx causa, hic omit- tam. Hxc prolixius fortaffe narrata funt , quam rei Collatione hac ventilatse momentum meretur. Verum quoniam earn Triglandius , in hiftoria fuaEcclefiaftica rcpetiit admodum vitiatam,trun- catam , audam , rautato fepe fermonis ordi- ne , falsaque multa veris permifcuit , banc ex ipfo Epifcopii autograpbo plenius & prolixius fidcliter expreffam referre operas pretium duxi. Quale Epifcopii de Fefto, qui eum ex ipfius adionibus propius noverat, fuerit judicium ex- plicat ipfe prolixius , in Refponfione ad defen- fionem Cameronis , Cap. I. lili qui cum Feflo Hommio pane continuo luEiatifunt , toto intejiina It" tis tempore t qui conftliafua cum eo ad pacemy con- cordiam & tolerantiam mutuam fraterne communi- carunt , qui pads retinenda & ruptionts vitand.t causa in gratiam ippus nihil non tentaverunt , at que ita peEloris ejus arcana quafi oculis fuis ufurparunt ; ifti uno ore omnes virum eutnfuijfe di cunt , quantum ad caufam banc attinet, (de ammo animique ipfius pietate Deus folus judicabit ) cui robur & xs tri- plex circum pectus ecat , quique dolisinftrudus & arte Pelafga , uhife vulgi ferocientis ac tantum non infanientis furore tanquam cataphraElo equi- turn gloho circumvallatum viditrtit tuto ac lie enter omnia 78 VITA omnia agere poffet^ id unwnfihi deinceps negotii da-* turn credebaty ut pads , comordia ac tokrantia mu-- tua conjllia omnia turtaret; (iX quamquaiv jemfer nliter agere videri volebat , fecretis nefandifque mO" litioiiibm contra edtSia , confilia , acfludta Proccrum , contra preces opttjni cujufque , Jchtfmatis puilici fignum extoUeret in ifta urbe , ad quum cetera pane omnes velut ad Cynofuram Hollaridia vefpicie^ bant. Ntc defiitit , donee confiliis ipfius rej/ondit fuccejfus , lucluojijjuno fane exemplo <& p atria fa- to. Nee mirum : ferviebat confiliis fludiifque ejus fax popuUt apud quam ut in gratia ^ admiYa- tione ejffet operam dab at. Ceteroquin optimi qui^ que , ^ pacis patriaque amantiffimi eum ut nja- jrumj 'verfipellemy & Protewn averfabantur , cujus diBa &faBa admodum erant inter fe dijfimilia : qui non ?nagis erubejcebat deprehenfus conviBiiJque , quamfi elephanti corio teBus ftiijftt , pertinax wg ^^'Ti^n tTpu? Y^i ci$v,^^ ( (icut valida quercus aut ferrum.) Et hoc nomine , al'ifque apud omnes pa^ ne Proceres in odio erat. Nemo non in eofiderny candorem&integritatemdefiderabat ; fed ilk vultu & piebis z.elo fe tegebat; quam ft jufflammare VO' luiffety aBumfuiJjet. Mac una <^ communis opti- ?mrum omnium de Feflo querela erat , atque ettam" num eft. Cum Polyandro pacatius , faicem quoad externa humanitatis officia , vixit : rribuit ca- men illi Epircopius/;/ZK//7^^w , clandeftinamy & ituQis rationibus fubnixam in Remonjh- antes mvidiam & amarulentiam, in Antidote , Cap I, Quan- doque blandum fe & comem e:Khib(:Dat, quan- doque aufterum , tetricum, animiquc \m^ ;en- Quomo- fJc d') Epi- "^* fcopius Anno MDCXV. Epifcopium cum .vcalec feXre'''" Polyandct , ut dc rebus ad Academiam / v.ian- pniyan- fibus cum ipfo conferret, in ferraoncin dc. .o- ric^An-^ .verfis dogmatibus incidcre. Polyaiiucr j _; cw Ud.p.II. . j^,^,^g^ SIMONIS EPISCOPII. y^ ferey ait, ut pane de its difputaretur , concordm- que , ficut huiufque faBum erat^ fervaretur ; qua- p7-o[ter, inquit, apud Curatores alio/que te perpe' tiio Liudavj. Hoc 'veroje annifunim dixit Epifco- pius, necfe aiftordia inter ipfosforecnujam; feque potms qtiibtijdam occafiombus prms confulturum Col- legam^ quam quidquam faEltirunti quod ei indigna^ twms praberet materiam. Imo fane , inquit Po- lyander , fie nos facere par efl tit Academiam m^- flnvn augeamus , at que in eodemflatUy quo nunc eft , retmeamus; ne quid ah Academia Groningana , tthi jam efl Gomarus , detriment i patiatur. Quare maxim e necejfe efty ut ah iisarticulisy dequikisho" die difceptatur , nos ahftjnea?nus : cujus ret cum AcO" demicum munus ei deferretur , admonitum fe fuijfe aiebat d Curatorihus , feque id adhuc necejfe ducere. At licet Po]yander coram fefe amicum Epifcopio fimularet, lubinde tamen, eo abfente , animum fiium aperiebat ab eo alienum, adeout&femel adversiis ipfum Epifcopium ftomachatus fit. Anno M D CX V I. Polyander, Epifcopius, Hein- fius , Jacchseus, & Qiiseftor Lugdunenfis , alii- que vefpera diei Pentecoftes una ad convivium vocati convenerant. Ibi Epifcopius ex occafio" ne ejus quod in Adis Apoftolomm habetur, Apoftolos Pentecoftes fefto Concordes congre- gates fuifle, cum Heinfio de concordia in Reli'- gione in colloquium inciderat. Inter alia , dum (ermo efl'et de Reformatione Lutheri , inquire- returque in caufam propagationis dodrinae Lu- theri , Epifcopius magnam Pontificis ejuique fe- datorum rigiditatem , qui ne minimum quidem remittere volebant , ac quod ii , quorum inter- erat Thefes Lutheri damnari, turbas ciebant, non levem ejus rei fuifle caufam exiftimare fe aiebat. Dicebat interim Polyander, primo fub- mifsi , poftea veto clara voce , idque faepius. Qui 8o VITA Qjii Diutationerif^aliquain htc nggrediuntur , nonfunt 7iifi nebulones ^ njerberotics ac homines nihili. Epi- fcopitis quail id non animadvertiiret , colloquio cum Heinfio haud delHtit. Polka aurcm ite- runijcum magno am mi ardorc , cadem verba re- pereiitem audivit Polyandrum. Neque hoc quidem morus , conFabuIari cum Heinlio per- rcxir. At jacchxus , interrupto fcrmone eorum , Heinlio dixit: Velkm quidem ad unum te rnihi re- Ipondere. Qjiidtibi videtur melius effe , Rempiblt" ca772 tranquillammendacioy vel turbatam veritate habere ? Hitc alia efl qu^flio , inquit • Kcinlius. Polyander illico poft adjecit : Quanam hac efl percunBatio? quid hac ad re?n? egoaioeos, qui in Refor?natione aliquid mutare coj^antur, epe nebido- ues ac verberones. Turn veto non amplius tacere tpifcopius, fed dicere; DomineCotlegay hoc jam fapiiis dixifliy hac autem ratione jnihi aliifque i-frjityi.am facts: fene poj]emft dicer es err are eos , vel red am mn effe ingreffos viam; at intolerandum efl tt eoi voca- re nebulones ac verberones. DiBa me a defendam , in- quit Polyander. Turn omnes convive interfati dixerunt Polyandrum in culpa effe , atqus Epifco^ pium nullam ei ifla dicendi prabuiffe occafionem. Novimus quidem nos //zx'/c^w, ait Polyander, di- cam tibi opportuno tempore quid privatim y quid pu- blice feceris, Epifcopius, nuando veneris ^ tecum colloquar. Cum majus inde oriretur certamen , nee Polyander indignationem deponeret, omnes convivsB fcepiiis (c(^ interpouebant , Polyandrum in culpa', effe dicentes. Hie vcrofe nihil minus pati poffe, qua?n contefHtum yaicbat. Tandem tamen reconciliati funt , amiccque difceflerimt. Hoc pado comperit Epifcopius , quo animo eiga fe clTet Collega. Nihilominus tamen cum to amit e vixit , omncTquelitium cw^is itudiose vitavir; adeo ut quamdiu una munere A( aikmico fundi Aiat , nulla inter eos difcordia appa- ruerit. SIMONIS EPISCOPIL 8r roerit. Circa iinem anni cloidcxv. in conventu Ordiniim Hollandise propoficum eft, utdecerne^ retur HoUandia ix Weft-Frtfa Synodus , in qua j)io animo adfenfum div'mi codicis expenderentur atque explorarentur quinqtie controverfa capita , operdque daretur confthuenda Chriftiana pact , illasa verhate jalvdque imitate cum his qui ejujdem Reformats re^ ligionis participes ejjent : Jtmulque ab HoUanUia & tVefl-Frifia Proceribus per litttras edocerentur vici^ narum nationum Proceresy quo loco ac tempore ^ & ' quorfum HoUandica ilia Synodus celebranda ejjet: & quo in eaSynodo cunEia cum confilto ac conftnjio^ ne Paflorum ex vicmis nationibus tranjigi pojfent , ro« garentur diBi Proceres pios , eruditos , ubi Minifter rationem unicuique fucT dodrins redditurus efl'et. Compertum autem tunc eft, multo plures adfuturos fuifle auditores , fi am- plior fuiilet locus. Qtiare poftridie Remonftran- tes magnam Apothecam , in vico vulgo vocato Dwarsboomfloot, conduxerunt, quse fupra roille quingentos homines continere poterat. Hanc illico purgari , cathedram , fcamna ac fedes fa- bricari curarunt. At ante diem Dominicam Scripta a malevolis quibufdam hominibus per totamurbem fpargebantur, ^porticibusByrfe, Templorum valvis ac alibi afEgebantur, quibus fe invicem adoppugnandos Remonftrantes inci- tabant. Haec Scripta cum Rembertus Epifcopius quibufdam e Magiftratu oftenderet , fuum uc civis ofEcium effe, dicens, rem Magiftratui pa- tefacere ; ut ne quid detrimenti cives pateren- tur , inter alia refponfum tulit , Magiflratum orajfe ■ eum qui locavsrat Apothecam , ut Remonftrantes h condtiEiione folveret. Ad id Rembertus : non po- teft hoc : attamenji Magiftratui tantopere res dijpli" F 3 ceaty S6 VITA ceat , vet are potefl; nullus enim duhito , quin el obediatur ;modo Magiflratus caveat ne, fi forte ge- nerak dtcretumji.it y quOy ubicumqiie Remonftran" tes ij Contraremonflrantes fint , utrifque Itber Reli^ gionis cultus concedatur (lie enim famatunc tene- bat ) nos eo jure excludamur , quaft nullt hic ejfent doElrma illi addiBi. Remberto rerponfumiM^- 5ccun- gtftratiim vetare nolle. Remonltrantes itaqiie, dus con- duodecimo Febmarii die, fecunda vice conpre- rcntus. . - . .. ~ gati lunt maximo numero, acprout conjicereli- cebat oftingentorum hominum , inter quos miilti honefti locupletcfque cives erant. Inter concio- nandum omnes lapidibus confradae tuere vitrei feneftrae , adeo ut ii , qui paulio remotiores a cathedra erant 5 lapidibus ferirentur. Subcon- cionis hncm , quidam Anglus , qui prope ca- thcdram fcderat , furgens magna voce in hunc modumlocutuseft. Atidue atqiie attendite. Num ahter docetur in Veteri^ Novdqiie Eccltftai tibi Pa- ftoresnoflri Plancius , Hullim omnefque alii concionan- tur? AdhsECCumfeptem, octove Contraremon- ftrantes vociferati ellbnt, A/o/z ,wo«; itcrum dixit, quare igitur diffidia , turbdfque ciemus , in Ecchfta & RepnblicaySc majore voceclamareinftitit: O Anjle- lodamtimiO Anijlelodamum! coronamgeftare confueve- ras ? quodnam mahtm tibi jam accidit ? adDeumjane querela: deferendafunt. Concionator filium merca- toris cujufdambaptizarevolens, incathedraad- hucremancbat,filentiumpoftulans; at tantaho' minum turba fupervenit , utfe locomovere nemo poflet. Quidam ufque ad cathedram perrupe- Facinus runt , clamitant;es : tnterficite fcbtfmaticos hofce. conven- Quatc nonnulk mulicrcs, dejedis fuis feliis, ut turn. vociferatorcs hi in eas impingerent , ad cathe- dram ad defendcndumConcionatoremillicocu- currere. Quidam ingreflbrum nebulonum ad fencftram tum fe contulerunt , dixeriintque aliis, qui foris adhuc erant: irruitij^ite, impetum facite, SIMONIS EPISCOPII. 87 facitey nunc tempus advemt. H i reclamabant : cadi^ te, occidite. Pueri ac inter eos viri nonnulli non folum omnes vitreas , veriim etiam ligneas fene- flras interea confringebant. Qui in fuperiori sedificii parte erant , arrogamer admodum ac ferociter loquebantur; Remonftrantibus contra quam lenifTima adhibentibus verba , ac nunc ad banc , nunc ad illam euRtibus turbam , ut homines (edarent. Cum autem abire vellent, incitabantur pueri ad majorcm tumultum, ad- eo ut gradus interdum occuparent , ut nemo defcendere pofTet. Imo teftati funt varii fe vi- diileviros pueris pecuniamdantes, ad emendos clavos, quibus poftea ligneam trabem tranfvcr- fim januse, per quam tranlireoportebat, affixe- runt, atque ita oflium occlulerunt ; credentes, eos, qui intus erant, hominibus pallia, mulie- ribus fua ornamenta acquxcumque alia , interim ademturos. Probi quidam homines Concio- natorem jalii feminam cum infante qui baptizan- dus erat, in tutum locum deduxerunt. Alii cae- dem timentes , per feneitras , foras Mo^ proripie- bant. Tandem magna vi aperta denuo janua eft, at qui exierunt luco confpurcati, contume- h'is appetiti ,probrislace{riti funt, quidam in fu- gam conjecii , alii pulfi ac verberati. Aderant quidem ferme mille homines banc infpeclantes tragoediam , qui potius quam laborantibus opera ferrent , eos irridebant ; imo etiam inter eos quidam erant, qui alios ad Remonftrantes ma- le muldandos incitabant. Si quis vel leviter haecfacinora improbaret, illico Arminianus vo- cabatur, qui nullum Deum, nuljam refurredio- nem eiTe docebat. Interim Minifter, una cum quinque vel fex honeftis ac locupletibus civibus > quoque egrefTus eft. Statim ac notus fuit, in eum impetus fadus eft jatquefordibusfoedatus,& F 4 fcopis 88 VITA fcopis madefaftus ; quidam ruftibus eum feriVe volebant , clamabant alii , interficite , ocadtte. Tandem lapides in eum jecerunt, verumnemi- tiem laefere. Hoc modo , ufque ad vicum rul- go vocatLim Boomfloot actus clt , ubi cum , ficut poftca gloriati funt ,in aquam dejicere in animo habcbanr; at fugiendo in officinam cerevilia- riam , cujus infigne gailus galhnaceuserat, faluti fuae confuluit. Hic conglobata iterum hxc turba nebulonum eft , arque vi banc quoque domum ingrcdi voluit : jam nonnulii feneftras vitreas lapidibus confringere inceperant , fed auxilio aliquot famulorum repulfi funt. Nihilominus permulti circa domum remanferunt , quorum nonnulii ufque ad vefperam januam obambula- runt. Compertum poftea eft , confilium eo- rum fuilfe , (quod jam die Saturni prxcedente decretum erat) Concionatorem primum tranf- euntem pontem cum duobus , qui latera ejus claudebant, in aquam impellere, acporroeum dejcdum lapidibus conficeie. Epifcopii fratres Rembertus ac Joannes , una cum aliquot aliis, ultimi egrefii funt, ac difficuker admodum per puerorum turbam in plateam pervenerunt , Apothecamque , remanente intus uno viro, oc- cluferunt. Vixdum in platea erant, cummul- tis probris vexati funt, atqueadeo pulfi ut a fe inviccm divulfi fuerint. Rembertus fraterque ejus, una cum Jacobo LaurentiiRealio, Collegii quod reimaritimae praccft Sccretario, tantopere petcbantur lapidibus, ut in piftoris domum au- tugcrent , ubi per fcmihorium rernanfcrunr. Plcbs eos ind^extrahere volens feneftras con- fringere minitabatur. Qiiapropterquidquid dam- ni acciperet domus , dum in ea efl'ent, folutu- ros fcfe promifcrunt. Cum autcm homines ex Ecckfiis publicis cgrclS magna frcquentia per Forum SIMONIS EPISCOPII. 89 Forum Novum incederent, fperaruntfe latentes in ea multitudine incoluiues domum perventu- ros : fed ab omnibus in foro tunc circumdati j derifi, ac puKi, ut cum turba hominum velut undse maris trecentos ferme pa(Tus velurentur , ufque ad vicum vulgo didium Barndejkeg ; ubi nunc ab hac , nunc ab ilia vici parte in domos pellebantur , adco ut a^gre lefe domum quam- dam reciperent ; in qua (ium quadrantem horse morabantur, totum nebulonumagmenad Apo- thecam, ubi concio habiraerat jcurfu contendit. Illic perrupta janua frequentes ad liiperiorem partem sedificii cucurrere, ac cathedra fcamnif- que confradis , omnia e feneflris ejecerunc » fumtafque Tecum tabulas palam per urbem quad in triumpho tulerunt , irao quafdam vendiderunr. Qiiin & phimbum a canalibus, quibus aqua pluviadeFertur, abftulerunt. Cum autem nihil reliqui eflet , quod furarentur , poll meridiem omnes tegulas a te6to dejecerunt ,ac nifi Magi- ftratus interveniCfet , totum scdificium funditus evertifi'enr. Imo quidam publice profiteri non dubitabant J fe incenfuros tliifle Apothecam, (i paullo remotior fuilTet , ut fine danino aiiarum sedium fieri potuiflet. Huic itaque nequitix cum nullus imponeretur finis , duo pr^rclari lo- cupletefquecives, quiConcioni adFuerant, circa horam quarcam ad tempkim Novum fe contu- lerunt ; ubi antequam inciperetur Concio , Con- fuh Pavio facinus in Apothecam commifuimex- pofuerunt, fimulquepeticrunt, ut Con fules hu- jus rei curam haberent , ut damnum vitaretur, ac ne majus malum a tumultu oriretur. Ad haec afpere eis refponfum eil : Ipfi ejus malt cmija eflis ; veftra eft culpa ; quare idfedjiis ? Unus ex lis re- fpoadit : rationem eorum qua feci y reddam* In- t^^rea cum quidam in Ecclefia ambulantium cir- ca 90 VITA ca eos coiifluere inciperent, dixit Conful: vul' tifne bk quoque excitare turbos ? Ad quse unus eorum: melwrem Jpero y inquit, mentem nobis da- hit Deus. Alius e Magiftratu ait : cww hoc nego- tium inceperttis , ipfi adfinem perducatis. Quapro- pter tacentes dilcefl'erunt, etiam timentes miil- titudinem, qua: jam clamitabat, 'veniftifne hue y ad inter ficiendum noflrumConfulem? Tandem con- gregati funt Confules , ac circa vefperam hora iexta Pra^torem mifere, qui feditiofos fubmovit. Biduo poft , refeda iterum eft Apotheca , & locator condu6t6rque ad Confules acciti fe invi- cem a locatione folverunt. Quam vis , qui hu- jus facinocis participes erant , fatis noti eflent, nullus tamen tota fequente hebdomade vel puni- tus, vel in carcerem conje(5tus eft; & cum hoc facinus prarclarus quidam Civis Confuiibus in Curia ob oculos poneret , rogaretque quid , Ji^ quid 7nali accidijjet ^ refpondit Conful Pavius : non alia ejus fuijjet habit a ratio ^ quam ?norsus canis ha^ beri jolet. j^ireptio Hoc fcelere abfque punitione praetermifTo , in a:dium fequeutem diemDominicamScripta demiofpar- II BTf." fa & afExa funr. Die Sabbathi decimo o6tavo fchop. Februarii J Jacobus Batelerius una cum Rember- to Epifcopio in conclavi fuo , quod plateam fpedtabat, praetereuntes quofdam nebulonesdi- centes audiebant, eras banc dornum aggredtemur, Eodem die Petrus RuttenusNotarius, inoffici- na Cornelii Ludovici Plaflei Bibliopok, ftans & de afTixis Scriptis fermonem habens , air quon- dam pueros iis excitatos congregandos, & di- xit Bibliopola? tamulo : fi velts illonim puerorum agmmi te jungere^ folidum tibi dabo. Quapropter PlalTcus eum caftigabar. Remonftrantes exi- guam aMagiftraru earum rerum rationem habe- ri , neque iis obviam iri, ac libi in diem Domi- nicam SIMONIS EPISCOPIL 91 nicam infequentem magnum imminere pericu* lum cerneiites , concionem non habendam JU"-- dicarunt ; antequam libellum fupplicem Confu^ libus obtuIifTenc, quo poftuiarencut intucelara fuam ipfos reciperenc. Confules futuramtem- peftatem animo quoqueprorpicientcs,Senatuin die Saturni , convocarunt, ad confultandum quidnam in hocce rerum ftatu agendum effec. Quidam, quibus publica tranquillitas cordi erat, aperte prohtebantur , magna cura huic negotio provider! debere ; ne (i forte alicubi haberetur Concio , eam pkbs ferociens feditiose turbaret. Id itaque Senatus decrevit , ac decretum porro fuifTet , quibus maxime modis hxc facinora com- , primerentur, nifi rem in fefufcepiirent Confules. Praefedum Cohortium Urbanarum jufferunt, ut die Dominica ad omnem cohibendam vira,mi- lites fuos inilrudos , paratofque haberet ; aequo promtius orientibus turbis occurreretur , pia- cuit uc unus e quatuor Confulibus die Domini- ca domi remaneret , utftatim prsEfto efiet. Hanc curam m fe fufcepitConrul Pavius , tunc tempo- ris Prsefes. Dies Dominicus, decimus nonus Februarii> non minori tumulcu , quam libeili prsecedentis feptimana: minitati erant , advenic. Matutino tempore, paullopofthoramfextam, nebulones in aliquot divifi agmina varia in loca convenie- bant, ac dolia lignea adepti , quibus vice tym- panorum utebantur , ab hora feptima totam percurrebant urbem , unoquoque agmine quin- quagenis , centenis ,ducentis hominibus conftan- te. Unum agmen comitabatur Pr^torem , ad inquirenda, turbandaque Pontifidorum facra ; donee fpeculati quafdam , quas prseteriebant, xdcs , relido Prastorc , qui domum fe confe- rebat , circa horam uonara domum Remberti Epifcopii 92 VITA Epifcopii ad Cingulum , vel Regalem fojjam fitam , prope vicum vulgo vocatum Bergflraat , magno impetu adorirentur. Prius fores proximi ejus vicini pulfabancfcd inde ad sedes Remberti mitte- bantur. Illic ftatim maxima vi cum pulfatVent oftium , ciamitantes hk Arminiams conciona^ i'ii lapidibus confregere feneftrasvitreas. Erac in fuo Conclavi Rembertus, cum paullo ante deliberallet , utrum iret ad Concionem , quae liabebatur in Ergaftulo publico , cujus dircdio- iii cum aliis praecrat : at domi rcmanferat ob magnum , qui per urbem erat , tumultum. Dum jacerent lapides , pulfarentque perpetuo odium , vociferabantur : aperite Arminiani , vos hzc concio- namini. Quamvisverum nonelletjncc itacompcr- tum fore multumaffirmaret Rembertus, ac iplTs ofterret , in fuam domum aliquot eorum admitte- re, qui eam accurate infpicerent , nihil promovere potuit. Illi contra furibundi , vociferantefque ac tumultuantes, lapidibus quibus ftrata erat platea > quam maxime poterant, domum impetebant> praecipue vero duas vitreas feneftras inferiores, quorum ligneae illo die apertae fuerant ; in quas fta- tim irruiflent, ni a famulo Remberti,uxoreque re- pulfi fuifl'ent, qui illico arreptis armis e pariete pendentibus, feneftras tuebantur, donee ancilla vicinorumpermediam turbam (ibi viafada, li- gneam feneftram tarn prope pelleret, ut Rem- bertus eam poftea ipfe ad fe attradam occlude- ret , lapideque in manum ejus incidente, paul- luliim etiamlaceraretur. (^j-ioniam autem Temper crebros lapides mittebant , ad kimmamaedium partem fe contulit Rembertus, ubi aencum le- beccm tundcns , ufqucdum frangcrctur , quam maxima potuit voce mcenditini clamavit , fperans, (fed fruftra) fe auxilium aliquod adcpturum. Hoc itaquc nihil prodcft'e cum viderct , ancil- 1am SIMONIS EPISCOPII. 95 lam adPrsetorera per pofticum mifit, petensuc a tanta calamitate fe liberaret. Non multiim videbatur moveri Prastor, querelis , lacrimif- que ancilix, fed cum illico poft adeumquoque venifiet Hermannus Tholingus , afEnis Hoofdii viri Confularis , in eadem degcns vicinia , ac fefe ad id ab infigni quodam viro impulfum efi'c iiixiilet ; Prsetor circa horam nonam , per nebu- lonum agmen , cumTholingo domum Rember- ti venit , eamque una cum aliquot aliis ac fuis lidoribus ingrelTus eft; qui&unum e prascipuis jaculatoribus comprehenfum^in domum captum Tecum induxerunt.Simul ac intus fuit PriEtor,a ja- ciendis lapidibus ceflaverunt.Paullo poft Prsetor, aperta janua , ilios cum rogalTet , quid vellem ^ rci^ponderunt i Ar?nmianos illic concionayi ,fequeeos exnirbare veik. Ad hsec Prsetor : ?7uIItis Inc efl con^ ijentus , fuprd , infra , atque uhique quafivi. I£ iterum vicini -proximi eos htc ejje oforteredixerunt. Rembertus furibundos quoque allocutus per- contatus eft: Qtmre ha:c mihi facitis ? aliquemne fraudavi ? an cwpinm litem ?mvi ? an alicui , qui pro me tabor avit mercedem nonfohi? an trientem fubtraxi ? anmn aqiie inculpatus Ciuisfum , ac alii? quodnam crimen commifi , cur ades meas ita oppu- gnetii? Sub h^sc illi clamarunt oranes, nuUamaliam obcatifamy quam quod Arniini anus fis. Statim ac ab janua recedebat Prsstor , lapides iterum ja- culabantur ; dum vero apertse januse adftabat, nullos vel paucos jaciebant. lilac forte traniiens alius Sub-prsEtor, cum fuis lidoribus , domum quoque ingrelfus eft ; quoniam autem & a po- ftica adium parte lapides mittebant , verbis eos fedarunt. Interim OverlanderScabinus ac pro- ximus Remberti vicinus, qui&ob hunc tumul- tum ex Ecclcfia accitus fuerat , una cum alio vicino ad ConfulemPavium fe contuUt , qui baud procu! f4 VITA procul inde eodem in vico degens omnem tu- multum a fuis aedibus profpiccre poterat , & antemcridiano tempore , domi remanlerat , iic omnibus elVet intentus , ac fiquis tumultus ali- cubi oriretur, eum comprimerct. Overlander cum allocutus , nefcijhe , inquit , quantus hzcfit tumuhm ? hxccine ilia eft cura , quam Confides fe adhibitUYOS heri inSenatu polliciti erant ? projpe&u- rofque ne quid malt , juxta mimices libelloS) accideret? Pavio, inconfultis aliis Confulibus, quidquam facere vifum non ell:; fedrefccum aliis Confuli- bus colIocuturum,atque fedandotumultuiope- ram diligenter daturum (ad quod fcfe jam ac- cingebat ) promifit. Prsetor ac Sub- prsetor , ad fallendum tcmpus , nunc in sedibus , nunc in hor- to ambulabat , ut difpicerent inter fequid agen- dum cflet; quos nebulones fimul ac a janua di- greiTos fenfere , abfque intermifTione lapides je- ccrunt , & vociferati funt , fi captivus ipfis reddcretur , fefe domus obfidione abituros. Hifce aliqua fpe ercftus Rembertus , ut dimit- teretur captivus , iple oravit. Praetor fe hoc fadu- rum, injuUli Confulum , cum primo ncgaflet, tandem tamen hominem dimifit ; quo dimilfo , non tantum non contenti fuere fcdiciofi, verum majore impetu lapides jaculati funt ; adto uc Praetorem, qui in fupcrioraConclavia ierat ut clam defpiceret per fcneftras , dignofceretquc nonnullos,ob incident]ara\a,rcdire oportuerir. Tandem ambo Prxtorcs abire decreverunt. Turn vero Rembertus ejufque uxor vehemenrer , ut remanerent, orare; qiwd ft abeatis yinquidj^nty turn J20S quafl dcditi fianus : idcvque rcrnaneatisvos quafumus. Prxtores ad hxc negate,^ per mum diein , illic manere poffe , nut id a Conjulibus fibi im- feratwn effe. Qnibus Rembertus iterum , fefe jputarct inquicbac, eos eamandatafeiiiperlmbere^ UP SIMONIS EPISCOPIT. 95 ut omnem injuriam prohtberent , ac eos , quil?us njis injerretur , fro virili tuerentur. Si vera hoc fieri ne* quirety peterefe, an igitur viginti milites, fuisim' fenftSy quantacuwque tandem ejfent , nancijci pojfet ^ Praetores denuo , fine Conjulum jujfu eos acciri pojfe , negarunt : fed fe quidem per pofticum exituros , ut pueros ante domum conglobates fugarent. Hoc licet Remberto non placeret, tamen exiere, ac per vicum vocatum Bergftraet ante cedes venerunt. Multitudo fedari aliquan- turn primo videbatur , at Prastore Hanio in ne- bulones quofdam ferrum ftringente , lapidibus aliquieumimpetierunt; tunc cum omnibus fuis lidoribus abiere. Vix difceflerant Practores > cum fcelefta pkbs vociferata abiijfe Pratorem ydo* mum & quidquid in ea erat in fradamfibi concedi^ tanto impetu faxa immifit, ut in anteriore do- mus parte abfque vit^ , incolumitatilVe difcri- mine , nemo remanere pcflet. Milites procul in- de aberant , mifsique ad alteram urbis partem, ubi nuUus plane erat tumultus. Turn vero Rembertus ac ejus uxor k(Q libidi- ni furorique plebisexpofitos videntes,animum defponderunt, ac fua omnia, quascumque poP fent, in tutiorem locum deferre decreverunt. Quidquid potuerunt in hortum detulere ac m vicinorum hortos dejecere , ut in ipforum sedi- bus fervaretur. Libri , pretiofiflima quaeque & pecunia , quae tunc fat magna copia in sedibus erat , fere omnia fervata fuere ; ni(i quod fum- ma circiter miUe florenorum e pecunia poftea defiderata eft. Horum plurima , opera aliquot mercenariorum famulorum ,in tutum locum de- lata funt , qui per pofticum intromifli , non fine magno vita:di(crimine,faxorum grandinemfufti- nuerunt. Poft domus direptionem , ciim ite- ium purgatetur > circiter lex millia lapidum in ea f6 VITA ea inventa fiiere. Qiii auxilium fcrebant liben- ter earn turbam vi riibmovillciu , ii mode hoc permiiiiret Rembcrtiis , qui ca:dcm timens cos orabat , ut foluminodo Tua bona fcrvarent. Cum jam pretiolifllnia qiixque in loca tutiora dclata client , Scabinus; Ovcrlander viciniis ipfum in horto ita allociitiis eft: I^^/Jco , vtcine^ tibi nulliU lit oporteret , pro ratio ne periculi , Juppe^ ticzd ferri ; praterea adverfariorum tuorum m tuam januam imp etum facie ntium furorem audio , qui ft tt apprehenderint^ vita?n tihi adiment (qui enim fbris crant,clamabant: ft capiamus Arfmmamnn ^ eum trticidahimus) quafo -, fuga faluti confuhto, Itaque ad Overlandrum tranfcendic , ibique in fummam 2:dium contignationem fe contulic , fca- lamque ad fe attraxit , ne ipfum perfcquercntur. Verum antequam domo egrederetur , ablata a parietearmaabfcondidit, nevulgus, occupatis a'dibus , majore viokntia arrcptis armis utere- tur. Uxor tamen adhuc remanfic , ac quse- cumque fine pcriculo projedorum faxorum , aufcrri poteranc , in tutum locum deferri cura- vit. Qui per poilicum ingreiii erant , earn ad- juvabant ad transFcrenda bona iupra duo hor- torum fcpimenta, quoniam ab altera parte pro- xiini vicini nihil omnino abicondere volebant; porro anceriorem a:dium januam quammaxirne municrunt , fadifque in paricte foramunbus trabes tranfverfim oilio objecerunt. Obldlo- res interim a jaciendis lapidibus quatienddque domo nihil remittebanr. Nulla vitrea feneitra , prxtcr exiguam quamdam lummo politam in loco , in tota antcriore a^dium parte , Integra rcmanlit. Arrepto dcindee nave alfere , quse for- te iWic ad cram foflaejacebatimpetum in januam feccrc; qua: quoniam intrinfecus probe munita erat, faxis 5c impuliioae a&nsparumcommoca eft. SIMONIS EPISCOPIL 91 feft. Hifce igicur nequidquam tentatis , exte- riora clauftra cellae i in qua merces condi fo- lent, & quae plateam rpe6cabat , fregerunt, iif- que ejusoftium perruperunt, quamvis fex do- lia mercibus maximi ponderis impleta ei oppo- fita elTent. Occupata jam cella, nondum tamen domum intrare potuerunt ; itaque priufquam id aggrederentur , omnia quae potuere » illinc abftulerunt : ac inter alia duo vafa pricftantiffi- mis libris referta j tarn Theologicis , quam Ju- ridicis, qui Remberto ex Anglia mifli fuerant, lU eos ufque ad dominomm adventum ferv^ret. Hofce aut difeerpferunt , aut dilaniarunt , auc in aquam conjecerunt ; quas facinora quibuf- dam caftigantibus , illico objiciebatur : Eftifne quoque ex Arminianorum grege ? ut nemo hifcere auderet. Porro vafa mercibus plena aperuerunt, cum autem in iis , nihil quod placeret , inve- nilTent , ea ftatim reliquerunt. At in penuariam eellam ubi ventum eit , omnia quae illic erant eorruperunt. Quidquid butyri , carnis, laridii vel fimilium auferre nequierunt , pedibus con- eulcarunt; (ibiinvicem lafcivientes ora lucani- cis contuderunt, apertis cerevifise vafis e pileis fuis biberunt, reliquamque in eellam eftuderunti vafculum vini humeris in plateam exportaruhti ibique tandem ebiberunt. Dum in cella eflent, faxis eos petebant, qui perhortum tranfeuntei facultates iis ereptas in tutum locum deFerebant, Hoc uxorRemberti videns, admodiimque tre- pidans, ad ambos fuos liberos , qui paullo an- te per pofticum e domo edufti fuerant , aufu" gere decrevit ; imperavitque famulis , atque ancillis, aliifque, qui ad earn adjuvandam illuc venerant, ne quifquam fuam valetudinem ad fer- vandas facultates in difcrim-en adduct:ret , kd folummodo quod fine periculo poterant , ferra- G rent:? 9« VITA rent, & promifit fi quid falvum praeftaretur, hoc fe fe remuneraturam , ac pofteaplufquam cen- tum floreni perfoluti in fervationis premium. Vcrita autem ne, poft fpoliatam domum, earn quoque inccnderent,hydria aquae ignem primum exltinxit ; poilcaque per polticum in plateam Heere-Graft vocatam, & in qua mariti fui fra- tcr habitabat , aufugit. Ante hafce sedes, ma- tutino tempore, magna quoque hominum pue- rorumque turba congregata fteterat , variifque lapidibus jam vitreas feneftrasconfregerat^atta- men tanto impetu earn domum non adorti fue- rant , forte quod tam acres non aderant incita- tores , & Joannes Epifcopius cum duobus in- fantibus ad januam perpetuo ftaret , quorum inifereri videbantur, acquodfubinde pecuniam quibufdam dando eos fedaret. Opinatos etiam eoseflc, adomofratrismaximam peti poile prac- dam, colligcre eft ex quorumdam vocibus invi- cem qujcrentium : Quid mparva hacce faciemus domo ? ad alteram nos conferamus , flus illic ejl , quod rapiamus. Remberti itaque uxor per po- ilicum trepidans, in plateam feu foflam Domi- norum egreda, necdura plane veftita, & cubi- culari induta ftola ad fnos iiberos, qui non pro- cul inde aberant , ire perrexit. At cum turba fenfiflet alterius domiis matremfamilias eflb, al- ia voce clamitans , En Annmianam meretrkemy interficienda eft; earn eft inlecuta , Japidibiifque impetiit, ac tantoperepepulit,ut in fcriniariicu- jufdam domum profugerit ; in quam ubimagno tumultu fugata erat, lapidibus vitra quoque fe- neftrarum contregerunt, vociferati illk ejfeAr- minianam meretrice?n ; qtia iJ'ffi Jibi dederetur, totam fe everfuros domimi. Scriniarii uxor miferata qui* dem ejus , fed tamcn libi timens ei exponit quantum malum ip(i domuique minitarentur. Ilia SIMONiS EPlSCOPlI. 0^ Ilia ad tarn ferocem turbam exire verita, quae occidendam clamabat, afcriniarii uxore veterem pallam petiit, fperans fe baud notam ita elapfu- ram. Dum autem id anitno agitaret confilium, vidit pone domum fe evadere pofle , confpedam- que iliic fcalam afcendens ex pariete in hortum Confulis Gerardi Jac®bi Witfen delapla eft , ac pr2E ftupore nefcia ubi effet , deliquium animi paiTa , vifa tatnen cum eilet a quodam e Con* fuiis familia> in ejus domum delata eft, ibique d Confulis uxore magno ftudio recreata» ac re- feda eft* Interim nebulones nefcii quo fugiflet, cam adhuc ex fcriniarii domo extrahere vole- bant , nee fedati funt antecjuam ejus uxor ali- quot in aedes intromiflbs ubique fcrutari permi- (iflet. Cum vero ad fe uxor Remberti Epifcopiite- diiflet, Conful illi dixit : Vicina^qmmodo hac accide" re? cm ilia admodum adhucpavens vcgtiTitihifuntt Domine , z»eU vefirorum Concionatorum fruSius, qui pkbem ita in nos incitant„ Trepidatione aliquan- tum remifsa , cum perpetuo fuos liberos poftu- laret, clam ad eam addudi funt. Poft asdium direptionem,ineas etiamRembertus rediit,cum in iis jam Confules Scabinique effent, atqueita ipfe & uxor poft quatuor horarum fpatium de- nuo convenerunt, gratias agentes Deo, quod omnes corpore illaefo illas turbas eftugiflent. Dum pars tumultuantium uxorem Remberti per plateam Heere-Graft vulgo vocatam perfeque- retur , altera Jam confringebat domum , quod inventis in occupata cella trabibus perfecerunt; iis enim tamdiu ac tanta vi januam quafferunt, ut tandem difrupta fit. Hoc modo domum ingrefli, ciftas,ferafque faxis aliifve fibi obviis inftrumentis confregerunt , & quatuordecim quidem feris vi apertis omnia abftulere , nee quidquam relique- re , quam quod exportare nequierunt , vel ad Q 2 quod loo VITA quod aufereiidum tempus defuit, imo ipfam fu- mo induratam carnem c camino detradam ra- puerunt. Omnia liiuea tam immunda quam miinda ibiata fuere , ut praeter indufia, quibus induti erant , nihil reliqui xdinm domini ha- buerint. Area ferrca , in quam, ut videtur, aliquot inciderant nummi, qui magnum in ea edebant llrepitum, fummum fuit prsedonibus ad earn aperiendam irricamentum; atquacum- que earn inverterent, nihil praeter ferrum cum eiTet , aperiri ab eis non potuit. Ideoque earn in plateam , ac deinde in pontem vicinum de- tulerunt, e quo illam in canalem dejicere cogi- tantes , a tranfeunte iliac Petro Matthsei Scabi- no prohibiti funt; adeoquefervata, indomum poitea delata iterum eft. Qiiodcumqae prada- tores auferre non potuerant, corruperunt, & ali- quot tabulas pidas cultris diirecuerunt ; imo e vicinorum hortis quse illuc ad fcrvandum por- tata erant, nee, prae anguftia temporis , intra domos ferri potuerant , rapuerunt. Jadura quinque millibus florenorum seftimata eft ; non- nulli tamen obtredatores dicere non dubita- bant , Rembertum nullum pailum eflfe detri- mentum , ^c quamvis fob aquatafuijfet domus, pecuniam quam a Earnfueldio , Regequc Hifpama acceperat , Jatis fuperque buic dcunno refarciendo fufficere. Domusoppugnatio ante horamnonam inchoata eft, & ufque ad femiduodecimam coiiti« nuata antequameaperetur, infpedantibus earn quinque aut fex millibus hominum , quorum ali- quot, utpoteprimum Ecclefiaegrefli,pendentiae fuisbrachiishabuereBiblia-Compertumeftordi- nis non infimi homines pueris , ut tumultum augercnt , pecuniam divififle , & , fi ftrenuam operam navarent , duplam promifilTe. Non- nuili tam acei:bo perciti erant zelo , ut quibuP- dam SIMONIS EPISCOPII. loi dam facinus damnantibus dicerent : ReRe fa- ret, Jitua ades ac multo plures praterea eo modo di- riperentuY, Circa horam decimam , ad Eccle- (iam Veterem fe contulerat, prse ftudio in Rem- bertum , vir quidam honeftus, ad convenien-. dum aliquem Confulem , quern oravit ut huic malo profpiceret; quoniam ita comparata urbs eflet, ut magna inde fcditio oriri pofTet. Con-' ful ciim ad Prsecorem eum rejiceret, iteriim ik le dixit : Fuit tUk Prator , at abiit i milit'tbus ibi opus ejfet. Cum non exaudiretur , ac durius redderetur refponfum , ad Confulem Rudol- phum Egberti , qui in alia erat Ecclefia, per-, rexit. ^ditui uxor cum primo intromittere no- luir, dicens: Hocmeretur fceleflus ille^ hoccine tarn novum efl ? fcivi heri id nunc futurum. Attameii ad Con fulem ivit, eique cum facinus commemo- radet, ftatim ad Curiam cum eo proceflit. Fi- nitis interim Concionibus, Scabini aliique e Ma- giftratu , quibus jam in Ecclefiis hsec expofita fuerant , una cum Confule Pavio, qui cuni5ta- tus hucufque erat , versus direptam domum fe contulerunt. Pavius cum reliquis ad vicum vocatum Bergfiraet conftitit , except© Petro Matthsei Scabino , qui credens alios fe fequi, per omnem turbam ufquead domum perrupit, fed fe fe convertens, neminemque aliorum cernens regreffus eft. Seditiofi interim, proutlibuit, domum diripuerunt ; donee Confules Senato- refque circa horam diiodecimam frequentes, nullis obftantibus , inermes per totum latronum agmen domum pervenerint. Tum vero qui in- tus erant, in fugam fe conjecere , verum jam omni praeda ablata; exceptis aliquot , quae ni- mis alte fufpenfas erant , tabulispidis, iifque quse erant in Rationum Conclavi e quo excuflb uno vitro, aliquot tantum nummos, quosma^- G 3 nu loi VITA nu attingere potuerant , abftulerunt. Furum nullus qui ingredientibus domum ConfulibuSf Scabinifque obviam fuerant , caprus eft. Cum jam igitur Magiftratus in aedibus effet , venic quoque illuc Rembertus, cuiConful Paviusla- chrymas non tenens , fe ejus vicem fummopere dolere ait. Tunc ftatim ut majori malo profpi- cerent Confules , manipulum militum , quitoto matutino tempore circa S. Antonii portam Tub armis fteterat , domum immiferunt , qui jam vacuam direptamque cuftodirent. Porro Ma- giftratus in Curiam reverfi, poft campanae foni- tum , edidum promulgari curarunt, quo unum- quemque domum fuam fefe recipere fub poena )ubebant arbitraria. Nihilo tamen rarior fada eft ante domum turba , remanentibus , ut veri- (imile eft, multis prse curiolitate, quam eis rei novitas injecerat. Fures , quorum praedas avi- ditas non interrupta Remberti xdium direptio- ne admodum erat inBammata , poftridie iterum convenire coeperunt. Matutino tempore, hora fe- ptima, JoannisEpifcopii domum adorti, jam ali- quot vitralapidibusexcufferant; atamiliubus,a Remberto fratri fuo in auxilium miflis, fummo- ti denuo funt. Nebulones attamen hi toto illo die magnisagminibus pertotam urbem cucurre- re,pr2edicantes variasfe ardes,quas jam in fchedu- ladefcriptashabebant, aggtcfluros. Ubicumque cximia , praeftantiaque cernebant sdificia , ea omnia baud curantes quorum eflfent, in nume- rum Arminianarum domuum redigebant. Forte $Edes viri cujufdam primarii,Contraremonftran- tibus addidiflimi , & a Remonftrantibus quam- maxime averfi , prxtereuntes, nil nifi rapinas & furta fpirabant : dum filia viri hujus cum quodam adftante colloqtiens, furorem ilium laudans> ec- ce» inquit , z^ehn fofuli. Vix hsec proloquuta erat, STMONIS EPISCOPIL 105 crat.quub prsetereuntium nebulonum unus, ocu- senamf, los in domum rpkndidam conjiciens, ad focium S*^ ad"< fuum inquit , Hac etiam egregia Armimana domm ^"^"^ foret. Audin matronay regeffit alter, z,elum-pO' nxST' pulif Ilia pudore fufFufa occiufo oftio fe in aedes ^'""^ * . .*^^_. ... ,.. .^ congre- proripuit. His atque aliis plurimis moti Con- gacione* rules Senatum convocarunt, ut Reipublicse pro- ga;'.!^,^' fpicerent. DieMartispulfaracampanaRemon- ftrantium ccEtust omnefque prseterea libelli fa- mofi , puerorum conventus , sodium direptio- nes, aliaque fimilia interdida fuere. Inter alia> continebat id Senatufconfultum , velkMagifira' tuminquirere ineoSiqui vimdomo intukrantimonQ' bitquc unumquewque qui quofpiam nojfet raptor esy ant uhi erepta quadam repofna ejfent ipotia, ut rem ad Magiftratum deferret, Prse feferebant, quafi in omnes noxios , etiam duodecim annis poll, quam feveriffime animadverfuri effent. Attamen varii in carcerem conjedi nunquam propterea vel minimam poenam luerunt. Quidam, e quo- ^.^^-^^^^ rum xdibus rapra bona extrada funt, poftquam e dire. per aliquot menfes in carcere inclufi fuerant, ^ap^-jjed conftituto vadimonio centum quinquaginta nQinm ducatonum, ac trecentorum florenorum, cu- '^''"^^^^* jus vadimonii fponfores ejufdem ordinis homi- nes erant , dimiffi iterum funt. Fuere inter eos duo , unus capfarius, alter ferrarius, quifafli funt fefe trabem in januam impegifle , quibus tamen nulla eft inRida poena ; quoniam e Ma- giftratibus quidam dicebant , hoc e Religionis jludio ortum ej]e , ac res ad Religionem fpeSiantes came traBandas. Imo nonnulli dicere non du- bitabant a Remberto impenfas carceris folvi oportere. Res tunc incidit memoratu digna ; cum enim hie faberlign^riusa Scabinis interro- garetur , negaretque fe quidquam i Remberti domo furatum efle ( quamquam alius coram Scabinis tcftatus fueratfefe vidifle hunc fabrum G 4 varia 104 ^ VITA varia lintea e cifta,in anteriore domiis parte poft - tajauferentem, ac fe fe decern ex ejus fafciculo ca- dentia mantilia fublata domino cuftodiifl'e) quae- rereturque ab eo, quare ergo domum eflet ingref- fus ? repofuitr/r^ bono z>elo ad imfugnandosyquj forte congregati illic fonntyArminJanos. llogatus porro, quaraobrem tantopereArminianos odio haberet, rerpondit : Tolcrandine ejjent ejufmodi homines tarn falfa7n pradic antes doElrinam , Deum^ nempe, aliosy tit eos damnaret , alios ut eos aterad falute hearet , creajfe ? Hinc cernere eft , quanam Religione impulfi fuerint ii , qui {\ix EccleHae dodrinam Arminian is crimini dabant. Tulit Rembertus banc calamitacem sEquiflimo animo , ejiifque poftridie fratrem fuiim Epifcopiura epiftola cer- tiorem fecit ; qiisE tanta ailimi tranquillitate fir- mitat^que fcripta eft, ut alienas potiiis, quam fuas serumnas, defcribere videatur. Quamquarn Epifcopiusex fratris calamitate gravillimum ca- peret dolorem , omnes tamen ejus epiftolse hac de re ad fratrem mifTae, & quse adhuc exftant, fcatentexhortationibus ad patientiam , conftan- tiamque, nihilque iis incft > quod ullam vindid^ cupiditatem redoleat. Mirum multis vifum eft, dum omnium aliarum Religionum Miniftri in fuis Concionibus id facinus caftigarent, ac fuos auditores dehortarcntur a talibus , in Ecckfiis publicis nullam adhibitam fuifle caftigationem. Die Jovis poft djreptionem sedium Remberti, Rember- ad eum duo venere Seniores , mandatum ab Sy^ f?hop i'i^dno fibi dicentes , tit ei denunctarent , ut ipfe facia ejiifque uxor dfacra Ccena , proximd die Dominicd imeTdi- ceiebrandd^ fefe abftinerent. Cum Rembertus, •uur. quanam effet caufa ? percun(5larctur, qusereret- quc, an dum vidiffet diripty fpoliariquefua bona^ hand fine fix uxonfque vita dfcriimne^ tarn par um Cbriflianlfe gtfjijfi.'t , tit propterea mod^^'ratofibifi- crS, SIMONIS EPISCOPII. 105 cr^ Cand inter dicer etur ? refponderunt, nuHomo- do: Chrifliane ac moderate tegeffifli : at quoniam in eo moerore nunc verfaris , fofthac tihi rationem reddet Synedrium , nee alia nos mandata habemus. Sub idem ferme tempus, Adolphus Venator, jadi- •'AlcmarienfisConcionator, libeUumedidit,pr$ ^:^^^ff^. fixo hoc odiofo titulo; Theologiavera&merain- rumde fantium &laElantium in Chrijlo : qua a Chrifliana q^'d"^ j^cclefia per quatuordecim quidemfacula defiderata^ venato- nunc primum in lucemprotraEla eft, Hocce de 11- bello graves ad Ordines delatae funt querelas, ut- pote res continente Divinitati Chrifti , aliifquc fundamentalibus Chriftianas Reformatse Religio- nis dogmatibus contrarias , adeoque magnum fcandalumpr^bente, ac in ea Religione intole- rabili. Ordines , miflb eo libello quarto Maii ad Lugdunenfes Theologias Profeffores Polyan- drum & Epifcopium , eorum de illo rogarunt fententiam. Hi judicium in hunc ferme modum confcriptum decimo ejufdem menfis ad Ordines miferunt : Verifimile ejfe (ni Scriptor clarius, aper- tiufque mentem fuam explicet ) id quod de Chriflo fcripfit comrarium Divinitati Chrifti eJfe; quod ad alios Keligionis C/jriftiam^ articulos Formulis UniO' nis comprehenfos attinet, quofdam eorum plane filen- tio pratermitti , alios vero per interrogata & refpon- fa ita eJfe propojitos y ut non parum fufpicionis pra- beat, niji clarius opinionem fuam proferat, eum aliam fou ere fententiam ab ea, quam articuli antediElarum Formularum continent; quofdam tarn nude propojitos f ut cum veritate doftrindque antenominatis Formulis comprehensa nuUomodo congruant ; tandemque gene^ ralia jaci fundamenta , quibus abfoluta Keligionis Chrifliana necejjitas adfalutem aternam adipifcen- dam planl fubruitur , ac ampla patet janua, per quam omnis generis feEia , cujufcumque tandem Re- Ugionisjinty modo Deum colant , ejufque pracepta rc6 VITA fequantuVy tarn Judaii Tuna , Ethriicit quam omnis generis Chriftiani , in vitam aternam intro- mittantur, Ordincs accepta hac Profefforura fententia , ubique hunc libellum conquifitum auferri curarunt; Venatoremque praeterea Juffe- runt, ut decimo feptimo MartiiHagse-Comitis praefio eflet, ut iitrique Profeflfori proptereaHa- gam accito, coram duobus e Confeffu Ordinum Deputatis, HugoneMuyfio ab Holy, ncmpe,& Hugone Grotio, rationem fui libelli redderet, ac cum iis de eo colloqueretur. Longum tunc ha- bitum eft cum Venatore colloquium, quo nee Deputatis, nee Profeflbribus ullomodo fatis fe- cit, fed contra judicium , quod de ejuslibello tulerant, confirmavit. Venator tamen petiit, ut (i forte Deputati banc collationem Ordinibus renuntiarent, tria diferte exprimerent: nempe, credere fefe Jefum Chriflum effe Deum cfecundo, eum aternum ejfe Deum : tertio , exfiitiffe eum antequam e Maria virgine nafceretur. Cum poftridie in Confeffu Ordinum id renunciaretur, ac Advoca- tus Oldenbarneveldius primo percontaretur , utrum Deputati, an vero Profeffores rem expo- iituri effent ? ftatim id in fe fufcepit Polyander, fufeque quod tradatum erat , commemorare coepit; at multa immifcuit, quse aut aftanon crant, aut ad rem nihil faciebant, ut cum dice- ret, fey quod adfe privatm attineret, multa adhuc adversus eumdicenda habere: iifque pr^eterea alia adjecit, quae hand par va a Venatore alienianimi indicia erant. Attamen negabat , fepra odio in ilium quidquamfacerey feque permotum dicebar, veritatis & tranquillitatis Ecclejja amove , qua ejus libello admodum perturbabantur. Sub hxc exorfus Grotius oftendit , quanam in re Venator non fatisfeciffet. Poftca vero libellum fupplicem a Venatore compoiitum , traditumque Grotio, Muyfuis SIMONIS EPISCOPII. 107 Muyfius ab Holy Confeilbi obtulit, acceptum- que cumperlegiflet Advocatusjin hunc modum orfus eft Epifcopius : St Venator , IlluftriJJtmi Ordines , initio collationis noflra hefierna talia cir» ca dogma Divinitatis Chriflt effet frofejjus , qualia fuhfinem quidem declaravit, ac jam fufivs facit fuo libello fuppltce i magis nobis fattsfecijfet\ fufpicionef- que ex ejus libYoorta6 haudfarum minuijfet, Ete- nim heri nos difcedentes hortatus efty ut cum collatio^ nem commemoraremus > tria vobis exponeremusy qua vera ejje profitetur y at que a meo Collega diBa quo- quefuntf Jefum Chriflum ejfe Deum , eumaternum ejfe Deumy atque exfiitijfe antequhm e virgine Ma- ria natus ejfet. Nunc & infupplice libello, prater ea adjecity increatum eum ejfe , quod fententia Arii plane repugnat y neque heri dixit, Hacji in tempo-^ re ab eo diSlafuiJfenty magisy inquamyjatisfecijjet; aty cum tarn fero prodeant y extorta vi demur y fufpi- cionefque non omnes tollunt. Ht^cfuit caufay qua nos de hac re heri decernere qutdquam prohibuit, Poft habitam deliberationem, tradituseft fup- plex libellus Deputatis 5c Profeflbribus, ut egreffi fententiam fuam fcripto comprehenderent, po- fteaque afFerrent. Sententia eorum ferme base erat ; Venatoi^emfuo quidem libello fupplicefatisfe- cijjejibrumtamen ejus ab Hits declararifcandalofumy periculojumque , atque ipfos petere ut Ordines eum fupprimerent. Poftularunt deinde Ordines, ut €a fententia fcriptis mandaretur. Hujus itaque cum argumentum fcripiiffet Polyander , roga^- fetque Epifcopius , cui rei id inferviret ? NuGt alii, inquit Polyander , nifiutinde depromamusidquod Ordinibus tradetur. Epifcopius hifcedidis fidem habens , credenfque alterum fore conventum , quo una fcriptum conficerent , argumento illi vigefimo primo Martii cum Poiyandro fubfcri- pfic. Polyander autem , cum id illico Proton • Dor- 108 VITA Dordraceno Muyfio ab Holy , hie vero Gro- tio tradidiflfet , fcriptum brevi poft , infcio ac invito Epifcopio , in vulgus emanavit. Dela- tiimne fit ad Ordines certo affirmare nequeo. Venator vero Gravefendam relegatus, cum poft menfes tres ampliorem iterum opinionis fuse ex- pofitionem obtuliflet, Profeflbrum denuo de ea rogata eft fcntentia. Quid refponderitPolyan- der non refcivi. At Epifcopius vigefimo primo ejufdem anni fcripto declaravit , fuo quidem jw dicio Venatorem circa fundamentalia Religionis Chri' fliana dogmata , qua fracedenti fubjeBa fuerant cenfura , ac in collatione cum eo habita ex communi fententia non explicuerat ; hacce fua confefftonis f x- pojitione confer iptd , Ordinibufque tradita plane fatis' fecijfe ; qt/ippe cut conveniret cum facra Scriptura, amiquis IDoBoribpU) tam Latinis, quam Gracis, Con- feffionibufque omnium Reformatorum , ac imprimis Foederati Belgii Eccleftarum. Hifce praeterea ad' jecit,y? expojitio hac ederetury ejufque libellus fecun- dum earn intelligeretur , fcandalum inde ortum non folumtolli 5 verum etiam quodcumque aliud inpofle^ rum vitaripojfe^ HagsE-Comitis dura adhuc eflent Profeflbresi in Conclave Ordinum venire juffi funt , ut de edrdo, quod promulgate Ordines in animoha- bebant, fententiam fuam dicetent. Cum illuc venilTent , quofdam invenerunt e Conventu Or- dinum Deputatosj qui cum iis colloquerentur. Ex his unus, pofteaquam Ordinum fententiam ftrZ^'Az expofuiftet, ediftiimque prsclegifTet , dixit Po- rogatur lyandct Ecckfiarum Miniftros audiri oportere :fefe ponendo folum haud Itbenter quidquam in damnumEccleJiarum Ediao. j^iQ^Q rygllg J y^ QYiiy^j factUime difpliciturum qutbuf- damy qui ipfius aftiones reprehenderent y ac tandem fe utrique parti placere cupere. Ad hxc ait Epi- icopius, rzu/lo modo fi gravari, verumofficiumjuum SIMON IS EPISCOPlI. 109 ejfet cum nonjolum ejfet fubditus ^fed etiam Ordini- bus operamfuam collocajfet , fententiam dicer e-, quan" documque poftularent Ordines : tdque nulliy nedum juri Ecclejiay uUum damnum afferre p'ojfe ; necyjt hac impedimento Jemperforentyquemquam fententiam fuam facill diSlurum. Cum Polyander ad ea ite- rum rerpondifler,^^ haud libenter Imitibusfuapro- fejjlonis egrediy Ecckjidmque damno afficere y Gro- tius quaelivit , qui igitur vocandi funt ? Accerfere oporteret , inquit , Uytenbogardum , Feflumque. Turn percontatus denuo eft Grotius , funtne ergo illi Ecclejia ? Imo , ait Polyander , reprafen^ tant Ecckjtam. Cujus nomine? inquit Grotius f acquifnam titulum Ecclejta Reprafentativa ipfiscon- cejjtt ? Epifcopius vero ; Oportuijfet igitur multo magts gravatos ms fuiffe condemnare Venatorem. NuUomodo y inquit Polyander, libenter id feci. Attameny fubjecit Epifcopius, majorisideflmo- mentiy quam hoc : pergenfque dixit, quod ad me at- tinet , haud gravor fententiam dicer e : quafiverim tantum an huic ediEio parere quoque Profeffores opor^ teat ; quibus major libertat quam Miniftris conce^ denda effet , quoniam in Academia difput antes pro & contra , prefsique argumento , inter dum aliquid proferunt , quod alioqui non dicerent : ac ja?n eoc decreto anni mdcxiv. major e fruerentur libertate. Ad ea refponfttm : minime id Profejforesfpe flare, quos tantopere conflriElos non effe oporteret. Poly an dec autem de fententia non decedens, cum aGro- tio urgeretur , Nolo, inquit, ulterius procedere ; Fejius ac Uytenbogardus accerfipoffunt. His ergo accitis, Polyander cum Fefto , Epifcopius cum Uytenbogardo fententias fcripto comprehenfas Ordinibus tradiderunt. Menfe Augufto ejufdem anni , Epifcopius Hag2E-Comitis, poftulante Magiftratu &Syne- drio illius Ecckfia?, concionatus eft. Poftridif: uni tio. no VITA coiio- una cum Uy tenboeardo ad domum Domini My- Epifco- ^^1 vocatus eft, qui iis dixit, Jib i a Principe Hen- piicum rico fuijfe dilium , audivijje fe afratre AtauritiOf Mauri- refctvijfe ewn , Epifcopiipn Haga- Comitis conciona- turn ejje, ipsique admodum idplacwjfe, quomam in- tellexerateum de controverjiis nonfcripjijfe^acvaldk ejfe pacts amantem, magndque ornatum eruditione; feque cum eo colloqui vtlle , ut videret , num aliqua effet 'Via ad componenda Ecclejia difftdia ', Jefe enim hac cur a anxtum, nee dies t nee noHes quiefcere pojje, Advocatum Ordinum fuum focerum . cum quo hac de re confultaverat , judicajfe reBe faEiurum Rpi" fcopium, fi MauYttium inviferet, Qii^erentibus qu5 ratione id fieri pofTet ? refpondit Mylius, y«^ falutattonis pratextu ; quafi^ nempe, mluffet Leidam regredi , antequam Mauritii manus ejfet ofculatus > nb eoque mandata accepijfet y & Academiameicom^ mendajfet. Cum objicerent, vereri fe fe ne com- pellatio haec qaxfita nimis videretur ; judicare fe ait Mylius , e re tamen eife , adjecitque infu- per : Principem Henriciim fuajijje fratri , ut Epifco* ptum acce-t'ji curaret ; eum vero non judtcajfe id ejfe faciendum y ne acerbi homines agre id ferrent, De- cretum tandem eft , Epifcopium atque Uytert- bogardum colloquuturos prius cum Principe Henrico , ut ex eo cognofcerent , quid facien- dum efle putaret. Poftridie itaque ad aulam Henrici k{t contulere, quo domi non repertOi Principem ejus matrem Uytenbogardus adiit y cui fuum confilium indicavir. Ilia fe quoque multa in laudem Epifcopii a Mauritio audiviffe dixit, promisitque , poft meridiem , fe certio- res eos fafturam , quando filius domi effet, at- que opportune conveniri poliet. Hora fer- mc tertia, ciam famulum mififfet, ad Principem perrexere. Qui comiter admodum eos excipiens, Judicarejefe i inquit, Epifcopium fratrem Mauri* ttum SIMONIS EPISCOPII. Ill tium invifere debere y quontam haud dubitabatyquin libenter cum Efifcofio colioqueretur. Cum per- contarentur quomodo id fieret , idem quod Mylius refpondit, quafifalutationis causa. Quae- rentibus quern in finem ? Princeps refpondit, putarefefratremexEpifcopio cogmfcere velle, utrum aliquant nojfet nj'tam ad tollenda hnucemalay, velut ei jcriptum aliquod trader et y ex quo intelligeret quid faciendum cenferet. lUi cum dicerent fe omnia quae ad componendas controverfias apta erant, adhibuiffe, nee aliud fupereffe, quam ut fe in- vicem diflfentientes tolcrarent : id novi , ait Prin- ceps, attamen invijijfe fratrem nihil nocebit, Hac- fitans adhuc Epifcopius compellaretne Mauri- tium , nee ne , cum Uytenbogardo ad Olden- barneveldium , ut ejus audiret fententiam , fc contulit. Hie , licet fententise Principis Hen- rici adfentiretur, monuittamenEpifcopiumjUt animo reputaret ea opinione effe imbutura Mauritium , cui tenaciter adhaereret , Remon- ftrantes , nempe , fupplantare Contra-Remonf- trantes > veteremque Religionem fubvertere velle. Poftridie itaque ad Mauritium Epifco- pius fe contulit , qui praebita ipfi humane ad- modum comiterque manu, gratum (ibi efle ait ilium videre > fefeque cum eo colloqui jam diu cupiifle. Dicenti Epifcopio , fe aufum non fuiflfe urbe egredi , antequam Mauritii manus effet ofculatus, gratias egit , ipsumque retefto capite loqui volentem , pileo caput tegere juifit, non aliter inquiens fe cum hominibus toqui efle folitum : quibus ftatim poll fubjecit : Libenter fefe de difjidiis circa Religionem ortis loqui velle ^ ut quid ipfi de iis videretur > intelligeret , 'ac numquid ad tollenda ilia mala aptum remedium nojfet ? fefe enim fufpf Bum effe f acfiquidpiam moliretur ^ ac alter i partitm itafavrnt^ m alteram deprimerety 4 qu9 112 VITA quo t amen plane abhor reb at j utpote qui ambas de^ fender e tuerique vellet;fed in illorumje ejfe Jententiai quos folos antiquam Refigionem confervajfe crederet. Mucufque in privatis Hpifcopii adnotationibus id colloquium invenio ; cum fequentia non compererim , ilia hic memorare non potui. ExpoQ- Sub exitum menfis Aprilis ejufdem anni, egre- fb'am'" ?^^"^ ^^^^ explicationem primae epiftolse Apo- Matthjci uoli Joannis Epifcopius ad finem perduxit, ac mupu. iiaud multo poft explicationem Evangelii Mat- tha?i inchoavit; at quoniam Tub finem infequen- tis anni ad Synodum vocatus eft Dordracenam, wt poftea dicemus , abfolvere earn non potuit. Jam in HolJandia magis magifque omnia ad fchifma rped:abant , quia Contra-Remonftran- tes omnes pacis , tolerantiseque rationes alper- nabantur , ac palam fe fe a Remonftrantibus fe- gregabant.Menfe Januariohujus anni, Schieda- mi conventus habitus eft» cujusadaitafonanc. Pyhm quoque fait ad toUendam , &c. ut teflenttir fratres , ujque adeo jlbi difplicere quinque Remon- flrantium articulos y ut eos omnes ac Jtngulo stales eJfe judicenty qui gloria divina derogenty & veram con' fcientiarum tranquillitatem perturbent & tollant ;• ideoque etiam promittant , fe pro captu Audit or um quinque iftos articulos Remonftrantium ferio in Con^ cionibus fuis refutaturos ; & porro fe obltgent ad in^ (iituendos ex communi confilio {fi quando non proce» dat Synodus Nationalis') contra Remonflr antes pro^ ceffus , idque gradatim , juxta ordinem in Ee- dejlis Reformatis femper obfervatum^ Hagse i ut didum jam eft , duas in partes divulfa erac Hccle/ia, Rofseiifque cum fuis nadus Ecclcfium i6i8. peculiare Synedrium jam conftituerat. Uyten- bogardus, cum eum harum taederet contentio- num, miflTionem , quam jam diuflagirarat , a Magiftratu Synedrioque adeptus eft. Cum non multo JSIMONIS EPISCOPII. 115 inulto poft , in carcerem conjeftis Advocate Joanne ab Oldenbarnevek , Syiidicis Hoger- beetfio & Grotio, quasreretur etiam , ut in carcerem conjicereturiinfortunium, clam in Bra^ bantiam fugiendo, vitavit. Epifcopius ver6,una cum aliquot aliis , a Synedrio Hagienii vocatus , ut vices Uytenbogardi iupplerentur , decimo fexto Septembris in verba Domini Matthseiv. 6, Beati qui efuriunt & fithmt juftkiamy quoniam ip/i iiigx- faturnlmntur , in Templo majore concionatus ^^^[ol eft. Hacce de Concione quidam Zeiotse , qui- natur, bus, ut videtur , non placuerat , graves ad Or- fcnK dines detukrunt querelas. Quapropter Ordines, f/f.'""^ hac de re, in hunc modum confcriptam epifto- drium. lam ad Synedrium Hagienfe mifere. Erudi- ti , probi , can j pluriminn dileBi. Quo-' niam ad aures noftras pervenit Profejjorem , Ecc/e^ fiaque Mmi/irum Epijcopium , pYOxime pracedente die Dominica > hic in majore HagienftTemplOiCon- cionem aptam magis adjeditionem movendam-, quant ad Ecckfiam adificandam bal>uijTe,qua & multorum pads amantium animos offendity hancadvos fcribere 'vifimi nobis eji,ac prat ere a njobis imperare, ut cra- flina die verum hujus ret (latum , ac quacumque ipfi forte aiidieritis , plem & clave nobis exponatis i idq ue abfque ulla dilatione vel mora , fiquidem hoc futurum exfpeElamus , vofque tutels Dei commen^ damns. Scriptum Hag^t-Comitts xviii. Septeinbris anno MDC\yf 111. Jujfu Ordinum. Subfcriptura erat A. Duyck. Quid Synedrium refponderk Or- dinibus , non comperi : at ejus teftimonium Epifcopio de hac Concione traditum hoc eft. Quoniam D. Epifcopius in Univerfitate Lugdunmfi monTuni Profeffor xvi. Septembris a Synedrio rogatus hic Ha- Synedrii ga- Comitis eft concionatus , atquealiqui, ut videtur ^ ^fo S" quibufdam ordinis amplifftmis viris ejus Concionem ^it""^' ita expofiierunt i quafi in ea Concione pravod qu^f H dam 114 VITA dafn adhibuijjet fropofniones y 7»agis ad ciendam fe^ ditionenii qmm ad adificandum Ecclefinn aptasy edeout Ordmes HulLindia JVcjljriftaque pcvmoti fmt utfcYiberem ad Synedrium, ut "uerum tpjis rtifiutum fatefcueremus ; ac antedtEim Profijfor t dim id' re- fcivijfcti mftram jententiain ttjlmwniumqieea nobis pttnt , nos fubfcripti Ecclefia Mmijhi , at que Se- moves tejlati fumus , teftiimurqtie hocjmpto ejus Conciontm nobis omnibus , ut & Diaconis varnj-jue Membris , hac de re interrogatisy admodum placuiffe^ nee in Condone ^ nee in Precibiis antey vel poft Con- ctonem habitis , ullam nos periodwn vel verbum ul- lum quod vd minimum offmderey velfcandiilum crea- re pojjety audtijfe :fed contra tarn antediEiam Con- cionem , quam preces , doElrinas , monitiones , cafligationejque in en facias » fu7nmopere pias nos repenjfe , aptdjque ad inculcandam omnibus veram foliddmque pietatejn Actum in Synedrio Haga^ Comitis XX. Septembris, anno m. d,c. xvi i i. lub- icriptum erat Beniardus la Faille y Hagx-Comitis Alinifler, Joannes Taurinusy Mniifier ibidem. Senio^ res Quirinus d Stryen , j^. d Duynen , Francifcus Criepy "Joannes jfoamiis CocqyN.dSorgen. Jam omnia praeparabantur ad Synodum Na- tionalem. Ordines Hollandise maluerant viam concordiae ttntari per Synodum HoUandicam , ad quam & vicinarum Nationum Deputati invi- larentur. Cum veroalii illi dccreto reludarentur, menfe Febmario anni c i o. dcxv j 1 1 . tellatifunt, (ibi non difplicere, ut bemgnis fuaftombus & pa" catOYwn homiuum conftUo propius negotiu?n expen- deretur , concipercturque fovjnula aliqua pravis ante decretorum interpretationibas vitandis , ^ re^ gendo eoYum ufui , fecundum quam orationes ad po- pulum d Pdjloribus dijfentienttbus animo non relu^ [I ante baberi poffeuty ad pacem ftmulemendatiom'm- que populi. Idem teftad funt in decreco quod ejuf- SIMONIS EPiSCOPir. 115 ejufdem anni meiiie Auguftoevulgarunt, in quo, poftquam adum eil'ct de Synodo Hoilandica convocanda ad inveniendas pads rationes , ad- ditum eft : Si pofl earn Synodum deprehenderentur capita qtL^dam dedjionis egere , Jd negotium per Sy- nodum communem e Faederatis Nationibtis ad urn- verfakm deferretur , qua non tantuni de verita" te , fed & de necejjitate eortim capitum ex 'ver- ho Dei cognofceret : atque Hollandia Proceres para^ tos ejfe eo confene quidqtiid fua ejjet opts. Inte- rim & contentiones qusedam poliricse exort^ funt, inter Principem Mauritium, & Ordines : ac ipfe Princeps quorumdam impulfii decreta Or- dinum pro ferenda fententiarain diverfitate im- probare incepit , defertifque Templis publicis aggregate fe iis qui fecefferant. Etiam Proceri- busHollandi^ignaris, pr^ecepta dedit ordinanis militibus ne fe moverent in negotiis qu^ ex controverflis illis orirentar. Proceres autem fen- tiebant, fuis decretis obfequium a milite debe- ri, &tutelamoppidorum Redoribus, locifqiie publicis adversus vim quamcumque ac feditio- nem. Quare nonnulli oppidorum Magiftr^tus, ubi aut nulla, aut ^ufpe&a Re6toribus prafidia erant, ex decreto Ordinum Hollandise , oppidi fui cuftodias auxere atque ordinavere. Fece* runt idem , in fua terra, Ordines Trajedini ; & tam hiquam illiprofeffi funt, habituros fe hunc militem fuis impendiis extra communia rei bel- licae onera. QuamquaEi eo jure &antehac fe- pius ufi fuerant , nihil contradicentibus Proce- ribus Foederatis ; aut Pracfedo , qui idem ordi- nariorum militum eft Mngifter ; id tamen k\x prsEJudicare audoritati conrendebat Princeps Mauritius. Itaque Nationes nonnullae, Princi- pis auctoritate fuffultp, Synodum Nationalera Foederatorum nomine indicunt. Opponunt Ha k 11(5 VITA fe huic molitioni cum Hollandi, tumTrajedini Proceresteftati, negantque licere Fcederatis ex majoris partis fententia, fe fe intercedeiitibus, lis in rebus quidquam conlticuerc. Pergunt illi Synodum indic^re , vocatis etiam aliarura gentium Theologis ; nee aliis tamen quam quos conRaret illius elle fententicT, cui vidoria defti- nabatur. 1 nterim Princeps Mauritius cum non- nullis ex conventu Fcederatorum ( quos vul- go Ordines Generales vocant ) Legatis Trajedum proficifcitur , invitifque Nationis il- lius primoribus cuftodiam exarmat. ' Mox ocSo viri ex Ordinum Fcederatorum ConfefluyafTumto Ordinum Fcederatorum nomine, a quibus tamen mandatum ad eamrem nullum habebant, capi iubcnt Oldenbarneveldium , Hogerbeetfium , He Grotium ; & non multo poft Tra jedi , nee non per omnes Hollandiae Civitates pulfis Magiftra- tibus , alii in eorum locum a Principe Mauri- tio 'fubrogati funt : adeo ut nova Reipublicae facies fubito apparuerit. Jam confenferant HollandisE Procerus in convocationem Synodi Nationalis. provin- Provinciates itaque Synodas, per omnes Pro- ciaits vincias, convocari priiisplacuit, ut omnia ad di^ct- Nationalem Synodum celebrandam difpone- Jebran- j-entur. Littct^e ad convocandas utrafque cir- cumquaque interim mittebantur. Remonliran- tes vero, qui ad Collationem Hagienfem conve- nerant , libellum , quo Icgitimse Synodi leges proponebant , Ordinibus Hollandiae obtulerunt, qui vigefimo Septcmbris Epiftolam ad Remon- ftrantes Minilbros in Collatione adhibitos ia hunc conrcripcam raodum milcrunt. Ordi- cur, D SIMONIS EPISCOPIL 117 Ordines Hollandix Weftfrifi^equc. O^i , cart , plurimmn dilecii, Pofiquam Epiftoia IM/us vefter huic noftra Congregamni obla- num" ad tuSi perle^usefly argumentumque ems i^r poflula-^^^^^' ta m €0 comfYebenJa ponder atajuere , placutt ue- flrum ilium Itbellum a Deputatis noftris ad Borea- liSi Auftrahfque Hollandia Synodos eunfibus fecum firri^ ut pofteaqudm in its diligent er , utparefly examinatus erity turn fiat quod e com?nodo Bel' ^iiy Ecdefiaquey utque %obis fatisjiat aquum vi- fum erit ; cujus ret vos monitos hifce litteris uoluimus. Monemus prat ere a , cupimufque , & imperamus vobis , ut prout Synodales Claffes judi" carunt, in Borealis Atiftralifque Hollandia Synodos^ Delphis ac Enchufa vni. & x. OEiohris proximi cekbrandaSy veftros mittatis , quoniam id oportere 'uifu?n eft ; certoque fciatis eos , qui vejiro lenerint nomine in modo diBas Synodos^ liber os tutofque futu- ros: neitaque hoc prat er mittatis ; quod d itobis ex- fpeBabimus , ac vos tutela omnipotentis Dei com- mendamus, Scriptum Haga-Comitis vigefimo Se* ptembris, anno mdxviii. Subfcriptum eratr. Or- dinum Juffu. A. Duyck. Licterse ad cdcbrandam Synodum Nationa- Edidmr lem ab llluft. ac ?r£p. Ordinibus Generalibus -''y"°'^"® ad omnes Priiicipes, Magiftratufque ReForma- oaiis!" tos, etiam mifTse funt, ut aliquot ad Synodum Dordraci primo Novembris cdebrandam , Theologos mitterent. Profeiibres item Acade- miamm ab Ordinibus ad Synodum litteris ac- cerfebantur. Epiftoia ad Bpifcopium mifl^^ h^EC eft. H a Ordr ii8 VITA Otdines Hollandia & JVeftfriJiit. Adquam \ Z ^^ doBifJtJM€^ ^ plurimum dileEie. Qiionimn Epifcn- V prapot. Dom. Ordinibtn Geiieralibus Fcedera^ ftoirab'* ^^ Belgii pLicuit , ad exfiin^ionem triflium harum ordini- J^ Religione controverfiarum , fx omnihrn Foede- catur. J*^^^ ^tV^/i Provinciis indicere Synodnm Nationalem Dordraci cekbrandam , in diem primum iuflantis menfis NoveinbriSy prafentibus aliquot pits , paci^ aviantibm, doElis ac modei-atis Vtris e vicinis Re- gnis, Ditionibm & Rebufpublicis , hunc in fine7n a prapot. Ordimbtis evocatis, ficut non dtibitamus , quin R. T". id jam antehac inteUexerit ; per hafce prafentes iterum R. Tt etiamnum fignificamus , Ji- mulqtie monemus , (j' mandamus , m te ad banc rem debit^ prapares ^ teque prijuo diBi IVovembris diet in Civitatem Dordracumfiflas , utmpradi- Eia Synodo Nationali etiam compareas , illi adji* flasy & confiho fententidque tud adjis , abfque iilla tergiverfatione , aut mora; quoniam id ^ te ex- fpeEiamm t & R.T Dei Omnipotentis tutela com' tnittimm, Scripta Haga 20. Septembris i6\S. Suberat Admandatum Ordinum. SubfcriptaEquc, A. Duyck. Aftiones J^f" Provincialcs Synodi ftatuto tempore Synodo- conveniebant: verum omnia itacomponebantur v"mda-°" & dirigebantur contra Remonftrantes , ut jam hum. ex eo tempore, qui exitus Nationalis Synodi futurus eHet , profpicerent. Ut pluribus fuf- fragiis in Synodis Provincialibus pr^valerent Contta-Remonftrantes, omnes Clailes, in qui- bus numero infcriores erant , in duas dirime- bantur, atque unaquseque Deputatos ad Syno- dum mittebat. At eas CiafTes, in quibus nu- mero erant fuperiores, dividi baud patiebantur. Hoc modo ncccire erat Kemonftrantes in Syno- dis SIMON IS E PI SCOP II. 119 dis fuffragiis vinci. In litceris, quibus indice- batur Synodus, Remonftrantes fratres non vo- cabantur. Lites quoque movebantur de littc- ris fidei, quibus inilriK^:! erant Remonftrantes ; aliquot eorum ob qusefitas caufas e Synodis ex- cludebantur,atque liac ratione Contra- Remon- ftrantes, quales volebant , DeputatosadSyno- dum Nationalem roittebant; omnes, nempe, Contra-Remonftrantes , omnes vero Remon- ftrantes ab ea arcebant. Tandem quoque con- ftituerunt quofdam , qui aliquot Remonftran- tium Miniftros, baud exfpectato Synodi Natio- nalis judicio,variis prsetextibusexaudoraruntjac inter eosjoannem Uytenbogardum Hagienfem, &Nicolaum Grevinchovium Rotterodamenfem Concionatorem , qui erant inter notiliimos Remonftrantium. Cum in Provincia Ultraje- dina quinque folummodo Contra- Remonftran- tium Miniftri,reliquiautem omnes Remonftran- tes eflent,{ingularis Synodus iis quinque concefla eft, eaque a Remonftrantium Synodo fecreta , ut ad Synodum Nationalem duo Contra- Re- ^monftrantes ex ea Provincia mitti quoque pof- \ent; e quibus unus tamen Hollandus fuit , il- luc ad renpus miftiis , ut iis Ecclefiis infervi- ret. Remonftrantium Synodus duos etiam ad Nationalem mifit Deputatos ; at ii cum Re- monftrantium res tradanda fuit , ut poftea vi- debimus , Synodo quoque exclufi fuere. Sub idem tempus Feftus Hommius edidit , in ufum Synodi Nationalis , ftiumfpecimen controuerjia-speci- ,rum Belgicarum. Querebantur Remonftrantes "on"ro- fuam fententiam mala fide ab eo efte expofitam, verfia- eoque Icripto conari eum peregrmorum Theo- peft > logorum animos prsejudiciis in Remonftrantes editum. occupare. Epifcopius contra brevi fcripto, cui ti cuius 5 Optima Fides Fefti Hommii , varia loca H 4 e 120 VITA c privatis fuis Thefibus mala fide Feflum citafie oitendir. Feftus iterum ut fe bona fide egillc demonliraretj Collegium privatarum Epifcopii difputationum prjefixa praffatione, qua fuam fi- dem tueri nitebatur, edidit. At hxc Editio tot fcatet mendis , & aliquot etiam tam craflis ac manifellis , ut Epifcopius fecundo oftenderit fcripto , Fefttim > ft mala fide non egerity fakem tfivpem admodum adhihuijje mcuriam , qua cum vi" riprohi officio nequaquamcongruat. Elt mihiearum, difputationum exemplar,quod Epifcopius a qui- bufdam e fuis difcipulis ad exemplar fuum ma- nu^criptum conferri curavit , ac cujus margini ab initio ufque ad finem menda funt adnotata, eaquetamm.ultaactam crafla. utfineadmiratio- ne legi non pofTit. Quifquis ilium in fe fufcipiet laborem , ut earn Felti editionem cum difputa- tionibus , prout in fecundo Operum Epifcopii volumineeditcEfunt, comparet, illico ea men- da deprehendef. initium JamDordracum Synodus conveniebat, pa- mnls rabantiirque omnia in prsecipuum finem,inquem nodi convocata crat. Quotidie exteri adveniebant Dorira- ji^^QJogi , q^x oftenfis , quibus inftrudi erant, fidei litteris , in Synodum admittebantur. In- terim , antequam ad Synodum exteri venilfent, a Provincialibus Pra:fesSynodi eledus eft Joan- nes Bogermannus Leowardiae Minifter, adfelfo- res Jacobus Roelandi , & Hcrmannus Faukelius, Amftelodami ac Mcdioburgi Concionatores : Scribal Feftus Hommius , ac Sebaftianus Dam- mannus Lugduni ac Zutphania? Miniftri. Ex haccc eledione nihil boni ominabantu Remon- piuf °" ftrantes , cum hi omnes infenfiffimi eorum ad- Acade- verfarii eflbnt. J^dfcc* Epifcopius audoritate h'tterarum Ordioum brevi Hollaiidiae ad Synodum iturus , decimo tertio oraordracenam evocatus di feeder et. HEfterna ledione abfolvimus examen figno- rum illorum, qu2E illuftrem adventumDo- piini noftri Jefu Chrifti praecefTura dicit Serva- tor nofter. Reftabat, ut ad gloriofi & defide- rati illius adventus ultimi defcriptionem acce- deremus. Et certe conftitueram , (i fieri po- tuifTec, totumillud, quod de illoagit, pertra- dare, &adumbiiicumperducere; nequeenim quidquam eft , cujus confideratio & memoria gratior aut acceptior effe poffit , aut debeat> quam hujus unius gloriofiflimi adventus & diei cogitatio. Sed quia aliis curis ac negotiis hoc tempore occupari cogor, ne telam, quam ab- {blvere non poffem , exordiar ( durat enim ejus textura ab hoc verfu ufque ad Cap. i6,) malui hic me fiftere , at alii fortaffis tempori hujufce ?ei tra<^ationem refervare. Verumtamen, Au- ... - - - -• - ■ ai. jiz VITA ditores Humaniffimi, quia fubfifto nunc in con- fideratione magni & tremendi illius dici , quo Filius Hominis in nubibus appariturus , cum gloria Patris fui , & de omnium mortalium ope- ribus & adionibus irrevocabilem fententiam pronunciacurus eftj non pofTum, quin occaiio- ne hac, difceflurus aliquamdiu i vobis , & cau- {x Jefu Chrifti vacaturus , aliquantulum vos, ex hoc loco, alloquar. Sinite me paullifper, & for- tafle ultimum vos afFari , vos, inquam , quibus mesE visE in Domino perfpedse funt. Quamdiu in hac Academia Profeffionem publicam fufti- nui in id unicum fateor , me tota animi con- tentione collinealTe ; non ut hominibus place- rem , (i enim id ftuduiffem , fervus Jefu Chri- fti non fuiflem ; fed ut & ego in extremo ifto die infons & innoxius coram Filio Hominis re- periri, & Domino meo Jefu Profeflionis bene geftae , & fidelis minifterii teftimonium repor- tare pofTem ; turn ut vos dodrina & exemplo meo concitatosad idem ftadium ingrediendum & decurrendum impellerem, atque ita mecum ejufdem prsemii ac gloria?, quantum in me, con- fortes facerem, faltem ut veftri fanguinis& vc- ftrarum animarum reus non depofcerer. Hie fuitfcopus & ha?c meta meae Profeflionis , con- filiorum, ftudiorum, &laborum omnium meo- rum. Hanc ut attingere & confeqiii poffem , quxfo vos , quid egerim , paucis accipite. Vi- debam in aftedo & cacochymico Ecclefiarum Chrifti Corpore medicina non levi opuseffe: eam experiri periculofum fore , & fine maxima humorum omnium perturbatione , quin & ma- nifefto Icthalis alicujus paroxyfmi periculo re- medium tentari non polTe; alterutrum itaque faciendum , aut fibi relinquendum tam a:grum corpus, & fcrendum, ut morbus magis magif- que SIMONIS EPISCOPII. 125 que ingravefceret : aut medicam manum adhi- bendam, & filentio prseFerendum remedii cx- perimentura. In utramque partem erant ar- gumenta & rationes. Ego perpenfis omnibus, in hmc partem inclinandum putavj; nimirum, jaciendam efie akam , & vel invito Orbi propi- nandum remedium. Id autem ut fieri a me poffet, tria utilia admodum &:falutaria effeju- dicavi. Primum eft, ut veritatem rerum Scri- pturis comprehenfarum , quantum a me fieri poflet, nudam, apertam, 6.: planam vobis fa- cerem; nullo ceromate, nulla purpurifTa adul- teratam , nullis cincinnis incruftatam, nullis fucis aut adfcititiis coloribus pidam. Enim- vero intereife putabam, ut qui veritatem cum ipfe fcire 3 turn alios docere vellet , earn ita fci- ret , tamquam fi Solem ipfum manibus fuis geftaret, & quidemideo magis , quod vide- bam veritatem multarum & maximarum rerum in ipfa Scriptura facra, elaboratis humana in- duftria phrafibus , ingeniofis vocularum fiftio- nibus , locorum communium arcificiofis textu- ris, exquifids terminorum ac formularum in- ventionibus adeo involutam , perplexam & in- tricatam redditam efle, ut Oedipo faepe opus ef- fet ad Sphingem iilam Theologicam enodandam . Ita eft, diledi Auditores, & hinc primse lacry- mse. Artem &facultatem quamlibetobfcuram fepe faciunt qusefiti termini 5 non res ipfa; un- de fit ut ii, qui in terminos ejufmodi incidunt, licet alioquin animum fuum plane compofue- rint ad eam addifcendam , pedem ftatim ab ipfo limine revocent , quos rerum ipfarum nuda gra- tia in fui araorem protinus pollet pellicere. Ma- lum hoc in Theologia maximum putabam : hinc miferebat me non raro , cum videbam avidam illam & docilem juventutem , ingenia ifta ma- gms i£4 VITA gnis rebus gerendis nata, in frivolis mis minu- tifque , & pasne nihili terminoriim obfcuriorum enodationibus , veluti in maeandris & gyris qaibiifdam ac vorticibus detineri , & tantiim non abforberi, in primis cum cam poft longos labores, pro fcientia opiniones, &proJunone fepe evanidam aliquam nubem amplexari vide- bam. Reducendamitaqueterminorum Apofto- licorum. , & cuivis obviorum fimpljcitatem Tem- per ede putavi, & fequeftrandis, quas Acade- mic &Schola:(ibitamqnam proprias vindicantt Logicas Philofophicafque fpeculationes ac di- (5tiones. Nulla (iquidem Oratio magis efficere folet, quam nuda, comta vero plerumque , ut ait ille , folet efl'e Cynacda. Ha^c caufa etiam fuit , cur numquamquemquam veftrumincon- fultus vd confultus ad alios, quam ad ipfos ve- ritatis fontes ablegaverim , nuJlique locorum communium ledionem fuaferim, priufquamex ipfis Scripturis veritatem , & de veritate con- ceptus faniorcs haufiflet j ne, videlicet, cumprae- judicio ad Scripturas legendas accederet , in eafque, uti fieri folet , talem inferret fenfum^ qualem antea ex Scholishaufiflet, atqueimbi- biflet. Ceterum, quia veritatem multarum rc- rum alicubiMetaphoris, figuris ac tropisim- plicitam in ipfis Scripturis videre eft , alicubi etiam ex profundo allcgoriarum aut prxdidio- nura, veluti ex puteo quodamDemocriti hau- riendam & cruendamefle, omnemque verita- tem non xquc necelTariam judicandam cfl'e , m neceffarix tantum veritatis inculcatione fteti ; addita interim, quantum fieri potuit,luce om- nibus illis locis , que momenti aliquid adferre poterant ad ncceffarias veritatis intelligentiam. Earn autem quia prafticam efle judicabam , confulto fcmpcr abitinui ab omnibus fpecula- tio- SIMONIS EPISCOPII. 125 tionibus (nifi cum animi gratia fpeciilari libe- ret^ quse aut cum praxi ipfa commune nihil haberent, aut ad eam nihil faltem omnino aut parum conducerent : quapropter qui^ftiones fupervacaneas , leves> futiles& varias, quaefe- pe magnis animis urgentur , tamquam litium omnium feminaria, difcordiarum cotes ac fla- bella, cruces ingeniorum , profanitatis latibu- la , ac fchifmatum & feceflionum faces ac fomi- tes procui habui ; ratus , id quod res eft , m ftadio pietatis , in quo ad vitam immortalem curritur , nihil niii ferium , necefl'arium atque utile tradari ac fufcipi debere. Qua de caula , numquam vos abducere conatus fum ad adyta ilia, ad ambages, ad labyrinthos , & impedi- tos flcxus controverfiarum ; qusE nee fci'snti prodefle, nee ignoranti nocere aut obefle pofTe certo credebam. Enimvero prudentis efle pu- tabam confulto ab iis fuperfedere , in quibus prora & puppis Religionis fita non eft ; probi vero & Deum tiraentis efle, ea faftidircrefpue- re & ad ea tantum non naufeare. Neque vero etiam in indaganda hac veritate ulli interpreti impenfiiis haefi. Etfi enim mcx mihi infirmita- tis probe confcius (im > numquam tamen ab animo meo impetrare potui , ut ulli Audori, quocumque tandem titulo veniret , fidem & confcientiam meam obftringerem. Non efTe religiofse & Deo devote animse putabam , ab homine ullo pendere , fed in eam partem incli- natidum efTe judicium , pro qua ratio ipfa mihi ftare & militate videretur. Equidem ita fem- per credidi eos omnes i qui commentariis qui- bufdam , aut commentatoribus certis , tam- quam hirudines & fanguifugse mordicus adhse- rent , neque vel hilum ab illis recedetidum pu- tant , eos raancipioruw inftax & bubalorum nafo 126 VITA nafo facile duci in otincm partem, alienifque tantum judiciis , veluti trufatiles quafdam mo- las, circumgyi ari. Hos vero , qui omnium ac lingulorum judicia expendunc , quos ab hofte cciam fuo difcere non pudct , imo qui a quoli- bec , Tros Rutiliifre tuac , vericatis folidam fcientiam venari nonetubefcunt, eorum fimiles eife qui gemmas non repudianc , eo quod in capite buFonum repertae fuerint, aut odoramen- ta, eoquod iint befbarum retrimenta, in pre- tio habere non definunt. Hsec prima fuir cura mea, a circulatoria, fcholaftica , & fophiftica illaTheologia ad Apoftolicam fimplicitatem vos, veluti ad carceies primos, revocare &retrahere, in qua tantum momenti pofitum cilc Temper exiftimavi , ut omne mihi pundum tulifl'e vifus hierit is , qui tantum iilam unam didicille po- tuerit. Credite enim mihi , quifquis ab hac limplicitate femel divertere animum coepit ad inaniaillaScholafticorumfophifmatum, fieri ali- ternequit, quin femetipfein labyrinthos inex- plicabiles, in retia &r caiVes ac compcdes induat, & quo magis ac magis kk ex i!lis eripere cona- tur, eo magis magifque galiinx inftar Us intri- cetur, atque impediatur. Neque vero creden- dum eft , diftinctionum quarumdam fubtilium ope facile fe quern vis expedite pofle. Ea enim diftindionum natura eft , ut ubi poft fadum a veritate five re ipsa divortium adhibentur, ara- nearum tela: ac retibus non abiirailes fint, qui- bus mufca? , & minuta animalcula harrere fo- lent, at qua* robuftiora facile perrumpunt , at- que effringunt : & ferax earum & fertilis indo- les eft; cum enim frivolas fxpe fint, rancidac ac arundinex , nova rursiim diltindione tamquam tibicine ad fui ipfius fulcimentum indigent , & ca corruente alio rursum fulcro, donee tandem fua SIMON IS EP I SCOP II. 127 fua vanitate acque inanicate veluti rupti utres concidant ac flaccefcant. Quifquis rede ac fo- lide philolophari , &66oAoyerv voluerit, ab illis tarnquam Harpyis quibuidam abftineat; fiin- plex enim eft veritatis Oratio. Alteram quod mihi propofitum femper ha- bui , hoc fuit , ut fandimoniam jam fere Orbe reformato profcriptam , & nefcio qua forte pro- pria nollra culpa in exfilium adam ; vobis com- mendatam redderem, & ad vos veluti poftlimi- nio revocarem ; quippe fine qua nee veritatis Theologicae notitiam quidquam prodeffe , nee pacem aut concordiam, Chriftiano Orbi necef- fariam , fperaripoffeanimadverterem; & cum viderem fieri id vix pofTe, nifijerrores quidam , quiimpietatis illecebrae quafi qusedam & fomenta funt, detegerentur , in eo totusfui, ut velum iftud errorum una cum aliis levarcm , & lemas iftasoculis , fi fieri pofTet, veilris aliorumque Chriftianorum eximerem. Ac tres quidem pras- cipuos effe femper credidi hujufmodi errores Reforraationis noflrse maculas ac vibices. Pri- mus eft 5 quo creditur certas quafdam perfonas nominatim seternae faluti deftinatas effe irrevo- cabili decreto , adeo quidem, ut nuUis peccatis fuis iram Dei seternam in fe concitare poflint» fed omnia ipforum licet graviffima deli- da venialia ipfis fint , eo quod Deus ea iis non imputare , vel in iis illos nolit re- linquere & deferere. 2. Quo ftatuirur ft" demfolam, qua credunturremilla nobis efle pec- cata omnia , tarn futura quam praeterita , tam quse ante fidem commifimus , quam quae poft fidem commifTuri fumus in infinitum ufque,ad juftificationem hominis coram Deo fatis effe. 5. Quo fidenterafferitur, fandimoniam veram in foio animi affedu , & fterili atque infoecun- do »i8 VITA do bonorum operiim Hudio , fiVe pocius vellei- tatc niida fine ullo cfFcdii pofitam elFe , eum- que, in quo ille affediis eft , eciamfi in me- ^iis fceleribiis & flagitiis hxreat , regeni- tum tamcn elTe ac did merito pofle. Hsec tria Temper efle jiidicavi profanitacis ac diflblutce, quicinternos vigec, vitse fulcra atque Hilcimen- ta, & fieri non pofle quin ipfa impietatis arx in- concufla & ill;rra fubfifteret, quamdiu hifce ve- <5tibus , ferramencis ac cardinibus , quibus li- bratur & fuftentatur, ariesnon admovetur, & in h^c ipfa impetus atque impreflio non fit. In hos itaque errores ivimus non femel , & quo zelo, quaque animi contentione , Deus novit j vofque ipli merainifTc poteftis. Nee mirunij nufquamnon nova fuppeditabantur in Scriptu- ris arma , quibus impelli muri eorum pofi'enr. Enimvero Scripturae palTim pro pietate , tam- quam pro Palladio aliquo, pugnant , & utut id forte animus non omnino probus, aut opinio- ne perversa quadam de probitate imbutus non videat aut obfervet > pius tamen & religiofus iibique reperit. Tenet enim eft, oculi inftar^ probus animus , & vel a fcrupulo , qui obftare poteft probitatis ftudio, afficitur , non aliter quam a Tpina impafta pes , aut a pulviTculo oculus. Hanc curnm fecundam excepit tertia : quod Pacem Temper vobis & concordiam , qujcquc iitriufque coagulum eft, manfuetudinem TuaTe- Tcrim ; enimvero ira cum animo meo reputavi Temper, fieri facile pofl'e ut in maxima ingenio- rum variecate, rerum diverfilfimarum obfcurita- te , quaeftionum perplexitate, divortia quxdam fcntentiarum ac judiciorum nafcantur, qua? fal- vis Temper caritatis aufpiciis in medio relinqui, & infirmitaci huraana; condonari queant. Proin- de SIMONTSEPISCOPII. 129 de a tribus hifce quantum potui , abducere vos conatus fum ,* k prafraElo contendendi ftudia de rebus leviculis & nihili , aut parvi admodum, momenti , quo fepe fie , ut una cum veritate caritas amittatur ; neque enim contentioni- bus cedere vult prsefradus animus , nee affici- tur docilis. Pius animus placide docentem haud gra(^ace admittit , altercantem vero & li- tigantem refpuic , atque averfatur ; adeo qui- dem , ut ipfa etiam Veritas feditiofa difpliceat. Suada adhibenda eft, ad errorem eximendum ; fuada tamen non lenta , nee frigida , fed zelo veluti fpiriru quodam animata , quaeque ipfum docentem tangat atque afficiat. Deinde a fa- ciliac lubrica aliorum errantium condemnatione ^ ne videlicet , velnti Minoes aut Radamanthi quidam , de piano fententiam in quoflibet er- rantes feratis, & Didatoria au(9:oritate , quid vobis de veritate & neceflitate cujiifque dogma- tis videatur , confidenter ftatuatis. Etenim m tarn difficili & gravi negotio, cum de capitibus multorum millium agitur, cum fententia aster- nae vitas ac damnationis ferenda eft, ft umquamy turn vero in primis e^;^>} aut modeftia necef- faria eft; in primis juvenibus & tironibus , qui exercitatos fenfus ad dijudicationem veri i fal- fo nondum habent , & impotentia animi labo- rare fere folent, qua fit, ut momenta cujufque dogmatis , & opiniones ponderate & exigere non valeant. Denique ifeceffimibus acfchtfma^ its, quibus veluti unguibus quibufdam ac den- tibus in partes ex facili difcerpitur ac diftrahi- tur , non aliter quam diobolaris qu^edam tuni- ca, JefuChriiH Domini noftri Ecclefia. Ne- que enim tarn facile confolidari pofte vulnusvi- debam , quam infligi , & plerumque divortiaf ejufmodi poft fe trahere immortalia partiurftodia &• arterna diiUdia , ut non fine caufa gravi hu* I iufm<>"' 130 VITA jiifmodi fchifmata inter damnata opera carnis recenfuerit Apoftolus. Enimvcro ita fere credi- di, quamdiu hlvis pietatis & caritatis aufpiciis, {o\2it2X\i\xmfententiciYum bella funt & divortia, tamdiu fraternitatis jura ac vincula falva elle debere. Infcitiam veroekignorantiam, (iveer- rorem ex ilia proFedtum, quamdiu aliud nihil quaiii error ell , aut commiferatione exaudo- randiim, aut inftru(P:ione corrigendum, aucpa- tientia & tolerantia fupportandum efle; ab iis vcro qui fecus faciendum effe exiftimant , & a diffidentibas, licet alioquin piis & Dei timen- tibus , quinimo pacis & concordise ftudiofiffi- mis receflionem faciendam eflejudicant quavis fere ex caufa, tamquam libertatjs & pacis Chri- itianx hoftibusjlongiflimerecedendum efle. Ha^c fuit ProFcfTionis > & votorum omnium meorum fumma, fcopus & metaj adquam dum contendi & adfpiravi hadenus , non potui ef- fugere odium illorum , qui nihil, nifiquodipfi putant , rectum cenfent , extraque prsefcripras fuorum dodorum & commentatorum formu- las aut non fapiunt , aut fapere faltem nolunt ; quiqueadeOjUe l^iQyvcay,o\ig videantur, veluti ligna alienis nervis duci folent, &proinde con- tra did'entientesfufpicionibusmirumin modum indulgent ; adco ut Tub quovis novitio verbo, veluti faxo, anguem latere , & Tub qualibet in- folita phrali , venenum propinari exiftiment. Hinc fparfum in vulgus, veteres omnes hserefes hac ratione novo paxillo fufpendi, mifcellam re- ligioiiem adornari , & damnata jam pridem do- gmata , veluti poftiiminio in lucem revocari, aliaque cjufcemodi multa , dehoneftandae tan- tum exiltimationi mese inventa. Quibus om- nibus , quid praeter innocentiam meam , ve- ftramque confcientiam opponece pofTim , non repc- SIMONIS EPISCOPII. 151 rcperio ; rams id quod res eft , nee fatisfieri pofle tarn pertinaci calutnnix, nee opus effe, ut calnmniae fatisfiat , ubi fatisfaftum eft confcien- tix , ut ait Auguftinus. Ita velim de me fta- tuatis, me id operam dediffe, ut intra mode- ftiae& fobrietatis terminos meipfum vofque dif- cipulos meos continerem , cum de arcanis & myfteriis religionis quaeftio incideret ; tutum non fatis effe curiose alia fcrutari, audader de- finite, & mordicus tueri , quam qux Magifter nofter opcimusnos docuit. Et fane nifi itaani- mati fimus, filibidini, (i curiofitati noftrae fre- num laxemus, futurum tandem eft,ut nufpiam confiftamus , & cai^ceribus femel effufi ad me- tam nuUam perveniamus ; exemplo eorurr.,qui femper difcunt, ad cognitionem autem verita- tis numquam perveninnt. Remteftemdaremus, nifi experientia id plufquam abunde confirmaf- fet haftenus. Pofteaquam enim quidam tem- poris atque otii fui prodigi mortaks , Theolo- giam totam in fpeculationem vanam & curiofam convertere coeperunt , adytaque myfteriorum divinorum illotis, quod aiunt , manibus adirc anfi funt; quis nefcit quam multa quaeftionum agmina in Chriftianum orbem proruperint,quam profunda & vafta curiofarum fpecularionum maria , veluti ruptis verecundis & modeftise cataraftis , Rempublicam Chriftianam inunda- rint. Pudet profedo me fepe ac tsedet, cum in Scholafticos illos gurgites veluti per naufra- gium aliquod temporis mei delabor,inque fco- pulos illos & mxandros incido , apud quos fe- bricuiofos illos mortales hserere & confenefcere video ; tarn fri^ida pleraque funt & pituitofa, ut nihil nifi tuffim adferant , tabemque dc fe- nium creent leftoribus , quodque navats in il- lis diligentise pr.^mium aliquando eil'e folet, de- l 2 men- 132 VITA mentiam & infaniam. Et ne nos eadem ilia lues infeftarec, exiftimavi optimum fore obicem il- ium , fi cfFufam contemplandi libidinem & im- petiginem, ad principia & carceresmodeftiae, quantum polTcm , revocarem ; id eft ^ fapere vos dedocerem fupra ik ultra id , quod fcriptum eft. Nee pcenitet me inftituti mei. Scio enim quam facile, -^ qidm graviter erretur aliquan- do 111 capitibus illis , quse ocK^o^^via Theologise clfe creduntur , niii freao cocrceatur conten- dendi iicentia. Et hanc eamdem docendi ra- tionem fecutus fum qua publice , quaprivatim. Ncc enim is fui,qui in occulto, & fecreti quad licentiam naftus, quidpiam docui,quod in pu- blico & tefte ccelo docere erubuerim ; utut enim non pauca finr, quae examen juftum requirere, & forte ferre non pofte exiftimem , tamen ea veluti axiomata , & theoremata quaedam ccrta adferere , veluti extra dubium omne pofita, im- prudentis & prsecipitis ingenii femper efTe puta- vi ,• quin imo fatis femper ad fidem, vitamque formandam fupereffe credidi , etiamfi confelfa & certa ilia Theologorum axiomata non con- vellerentur autlaceflerentur; (ilentio potiuspre- raendam effe non neceffariorum ventilationem ad alendam concordiam , quam cum difcordias periculo ac metu eam urgendam ; cum malum majus adferrequeat Isefa concordia, quam pro- fdla Veritas emolumentum autcommodum. Si qui Cint , qui aliter de nobis fentiunt , judi- cant, Sc fcribunt , nx illi magnam nomini no- ftro injuriam faciunt , feque magis affedu & odio, quam judicio certo ferri oftendunt. In quod nc quid graviusdicam,advosredeo, Auditorcs Humanilfimi. Audiviftis fcopum&fi- nem, quem propofitum mihi fu iffcab initio di- xi'i equidcmfiallccutus eum fum, apud quofdam faltem SIMONIS E PIS CO PIT. j^^ faltem veftriim , eft quodgaudeam; fin minus, eft quod doleam, & contrifter, quamquam luf- ficiat mihi teftimonium confcientiae mese , quod per me non fteteric , quominus adecuti fitis quod volui. Curare ut pofletis quod defidcra- vi, officii mei Fuit , veftrum ut affequamini. Sola hasc confcientia mihi clypei inftar eft, & muri aheni, quo me tueor contra omnes male- rolorum fufurros & iniquas fufpiclones. Scio enim, cuififtendusaliquandofim, & quid a me exadurus (it magnus ille /Bp^/SsuirV & olymo^i- t^g Dominus ille vivorum & mortuorum Jelas* & quod non modo banc vitam , hoc corpus, hancanimam, hunc fpiritum , quern nunc tra- ho, fed veftrum etiam omnium animas & fan-^ guinem repofciturus fit e manibus meis ; quiii omnium eorum , qui per vos, mea culpa , in avia & praecipitia abduci pofTenr. Parum equidem mihi videtur ah humano die Judicarij odia & invi- diam fummorum & imorum fuftinere gloriofum duco,calumniis,mendaciis maftari & obrui in lu- cro pono , dummodo & confcientiam illsefam, & aveftro fanguine impoilutamfifterepoflimei,qui folus juftejudicat,& occulta cordium revelabit^ ciimadmirandus fiet in fandis&gloriofusin fi-* delibus fuis. Neque tamcn tarn fuffenus Turn , quin credam fieri potuiiTe , ut alicubi cefpita- verim, & humanitus aliquid pafTus fim , kdid mihi condonaturum benignum illud Numeii fpero &confido. Vos interim, devota; Deo ani- mas, ^\ quid mei vobis carum fuit , id unicum mecum agite, ut confcientiam veftram illaefam cuftodiatis in advcntum Filii hominis; ea enim repulsa, nonnulli fidei naufragium paiii funt; & quae jadura efle poteft , quae hanc asquare aut fuperare pofTit ? Habete itaque reverenter veri- tatem , quam acccpiftis , & m nullius gratiam I 3 dc 134 VITA de reulla, aut nobis aliter judicate, quam ra- tio & confcientia veftra vobis permittit. Poli- ticorum eft fententiamfuam, tamquam aliquod navigium , ex tempeftate Reipublicac moderari: Theologorum eft, conftantiam fervare in omiii ftatu , & tergiverfationem haefitationemque ex omni occafione procul habere. Sandimoniam etiam&: pietatem semulamini, luceat luxveftra coram hominibus , ut v^identes opera veftra bo- na glonficent Patrem veftrum qui incoeliseft: manfuetudinem, lenitatem fectaraini ; pacem coiite cum omnibus , quantum fieri poteft; mo- deratio veftra innotefcat orbi univerfo ; denique oftendite vos regi fpiritu Domini illius, qui jus vitse ac necis in vos & nos omnes habet. Si id impetravero , fi id obtinuero , nihil mihi tarn grave, tam difficile accidere poteritaut eveni- re , quod non lubens feram ac perferam ; hsec enim erit gloriatio aliquando mea , quod noii contentiofas, non profanas, non fchifmaticas* fed placidas, fed probas , fed pacificas animas obtulerim in odorem bonae fragrantiae Domino meo, id eft, homines vere Chriftianos; in hac fpe, in hac fiducia vel mori fuftinuerim. Vos interim, dum pro veritate & caufa Jefu Chrifti mihtabimus, dum a vobis abfumus, hoc unum in graciam noftram facite,hoc unum mihidate tam- quam aliquod propempticum,utprecibusveftriS fupremum iliud Numen dies nodefque fatigetis , ut mihi 6i caufse , quam tuemur , propitius eife velit; (i annuat gratiam , (i renuat patien- tiam mecum fpondete. Tu veto, Domine Je- fu , qui corda ^ confcientias noftras perfpicis & penetras , judica caufam tuam, &Acade- mix, Ecdefix, ac Patriae noftrae fave. Amen. Duo^ suna m tri- SIMONIS EPISCOPIL 135 Duobus diebus ante , undecimo, nempe,Epifco Novembris, variis e locis Ecckfiifque Remon- lZ,'i, ftrantes frequentes Lugdunum convenerant, ut ^"' ^i- confultarent , decernerentque quod ad tuen- Dordra- dam bonam ipforum caufam aptum videretur. ^""^ p^' Uno fufFragio decreverunt omnes tarn bonnm^' ' divinamque caufam haudquaquam deferendafn ej]e , fed potties pari) imo majori ani?nOy diligentidque de^ • fendendam^ quam adverfarii opprirnere earn cona- bantuY : & juflittam bondmque confcientiam DeOy Ecclefia ejus , oinnihufque pits in dejendenda hacce caufa teflatain facere oportere , ac pro virihtis omnes nttij utreEie officio Juo fungerentuv , porro autem exitum Deo commendare debere. Judicarunt ita- . que tres hofce, Joannem Arnoldi Comnum , Philippum Pynackerum, Afiueriimque MatthU lium, Lugduni, Alcmarise , Campifque Mini- llros, Dordracum effe mittendos , cum Pro- teiTore Epifcopio illuc eunte , ut loco fuo in Sy- nodoproOrdinum litteris federet, a ut Synodo, aut a Deputatis llluft. ac PriEp. Ordinum Gene^ ralium , nomine Remonftrantium omnium po- ilularent , utfibi liceret ad tuendam Chriftianam fuam caufam,juflo numero tiito ■& cwnfaho condu' ciuy inSynodo Nationali compavere ; adeoque illos e juts intra ft atutum tempus tnittere adSynodum,quos ad tuendam fuam caufam aptos judicarent. De- cimo fexto Novembris, Dordracum hi venere, quam urbem limulac ingrelTi funt, Epifcopius ^^"^^n- Deputatis llluft. Ordinum Hollandisenuntiavit, bus ne^ fe pro Ordinum litteris, ut loco fno in Synodo s^"';; r J • -r r ' r r i potdtas iederet , venille; exculavit ferum luum adven-mirtendi turn , expofuitque , quinam & in quern finem syno/'* cum ipfo veniffent. Deputati ad fe hifce Mini- dum ftris accitis , poftulatifque eorum cognitis , re- vdienT.* fponderunt in Synodo pridie fui(Te decretum, Ut qiiidam Remonftrantium coram Synodo d- I 4 taren- 1^6 VITA tarentur, eos autem jamdeliguatos nominibiis . eife , litterafque citatoiias tarn nomine Depiua- toruti Ord. Gen. quam Synodi Nacionalis pa- ratas jam efle. Simul oftendentes ipiis apogra- phum citatoria; Epiftolse , pkirimos eorum qui e Remonftrantibus cicarentur, nominarunt. li, audids hifce, enixe, uc id Synodale decretum •muraretLir>pollularunt;/>2/^««w effe^ dicentes,eoi qui fponte ad veniendum parati ejfent , chart; pra^ cipue vero Epifcopium inter citatos numerari nonde- bere , cum litterts Ordtnum Hollandia ad Synodum accitus ejjet , jdmqiie ut una cum altis Profejjoribm in Synodo loco fuo federet ^ venijfet : ideoquefi a ci- tattone nihdominus Synodusdefiflere nollety tum non folum ipfis , verum etiam omnibus bonis , Synodi aBiones admodumforefufpeBa^. Qhrn indicalTenC Deputati operaraeos ludere, neque id a Syno- do imperraturos ; fecundo petierunt , / itaque Synodus Remonflrantes non aliterfefepurgantes au- 4ire vellet , quam ut Citatos , ut tum Jaltem non unus , am alter nominatim , fed cunEli Remonflr an- tes fimtd citarentur , Remonflramibufque fofl earn citationem cunEiis fignificatayn^ eos mittere liceret , quibus doElrin<£ fua defenfionem , totdnique caufain Cptime ac tuto commtttere pojjent , nee eos , quos adverfarii eligerent , fed quos ipfimet ei negotio ap- tos judicarent. At baud oblcure iteriim innue- runt Deputati nihil impetraturos. Remonftranr tibus tamen enixe petentibus confilium dede- re, ut poftulatafuatoti Deputatorum Ordinuni Generalium Collegio fcripto comprehenfa exhi- berent ; quod Remonflrantes poftridie fecere, finiquelibellifui adjunxere, fepctere, ut omni* bus ^ umcuique , nulla excepto , falvus conduBm ad tuto ad Synodum eundiim , pofledque adfuos re^ vertendum daretur. Pod: habitam deliberatio- liera, rcfponfum iis : //////?. Ord, Deputatosnon SIMONIS EPISCOPII. 137 mitare decretum nuper in Synodo faEium , nee paf- furos Remon(irant$s ullum conficere corpus ^ velali- ^ quot deputare , qui cunElonim nomine caiifam age^ rent ; quoniam Or dines Generates mdlum aliud cor^ pus Ecdejhrum fdaderati Belgii agnofceh ant y prater id, quod in Synodo erat congregatum. Nequeef- fe permifTuros aiebant , omnes Remondrantes in Hagienfi Collatione adhibitos libere in Syno- do comparere , cum Joannes Uytenbogardus , & Nicolaus Grevinchovius a Synodo Delphenfi exaudorati efTent. Quod ad [ahum conduElumy ^^"tis attinereti eum tuts mn dejuturum-, CT certo creae- titur fau repojfe, inquiebant , fe liber os illic futuros , nec^^^^^^' quemquam ob Ecclejiafticas res retentum , vel alia qudlibet ignominia , poendve affeFium iri : imo Ota-' tis ipfis nullampoenam propter e a iri infliBum , quid' quid inter agendamfuam caitfam , prout res poflu- larety veldicerent, vel facerent : quamvis ipfe Uy- tenbogardus , "vel Grevinchovius , vel quicumque alius ejfet ; fedpotius promijjmn tis iri tutos eosfire. At ft quis forte poltticum aliquod commififfet crimen^ adeo ut Pratores in jus eum rapere poffenty turn De- putatos nolle ejufmodi homines tueri; ideoque unwfi* quemque apud fe reputare debere reufne ejjet » nee ne. Remonftrantium Deputati mutari non pofTe decretum videntes, fe fe ftatuto tempore Synodo adfuturos, pro cit^tione, promiferunt. Imo Epifcopius ipfe, licet inftar membriadSynodum llluft. Ord. HollandisB litteris vocatus ellet , ad rem fe accinxit. Igitur decimo odavo Novem- bris, Dordraco itcrum difcelTere. Confcensa jam nave, allatx funt iis littersecitatorias: qua- rum una Deputatorum quatuor iimul , alia: ve- ro nomine Synodi fcriptse , fingulos citabant. Traditae quoque illis funt litters ad alios Re- monftrantium Miniilros, qui ui>a cum iis quo- i?8 VITA que citabantur: ut tranfeuntesper ea, in qui- bus degebant , loca , illis traderenc , vel tradi curarent. Politicorum Epiftola hsec erat. Litterx Reverendi at que eruditifRmi vm. Duandoqui' pohti- dem , quod nemtni latere potejt , lllujt. ac Pra- Depuca-/'^^- ^^'^^^^^ FoederataYum Provinciarum Belgtt Gene- cfinim rales Or dines in primum diem hujus menfis Natio^ ^^jj.^' nalc7n indixerunt Synodum , ad quam celeb err imos flrartes qiiofque e Magna Britannia , Gallia, PalatinatUy Brandenburgica ditione , Hafjia , Helvetia , Gene- 'va, Brema y Embda, ^ aliis , qua Reforma- tam Religionem profitentiir , Ecclefiis jam pri- dem advocartmt iheologos ; quo triflijjma ha ac cii7n publice, turn pnnjatim noxta , in mgotio Reli' giants , exaininenttiY controverfia , at que hac ra" tionefua Reipuhlica falus y Ecclejia reddatur tran^ quillitas , exulcerati utrimque atque exacerbati le- niantur ani?ni, omnidque in pofterum adunius im- mortalts Dei gloriam , & communis Patria dirt' gantur incolumitatem : cumque in eo conventu ad decimum tertium hujus menfis diem rite atque or dine frafentibus lUuft. & Prap. DD. Ordinum Genera- Hum Dekgatis , celebrato primum ac bonis aujpiciis rnchoato , reliqui ctiam externt nulla aut molefiia' rum aut itinerum difficult atis ratione habit a , fefe fliterint Theohgiy loli autemVltrajeBinorum huic aBiont interfuerinty ut nunc loquuntur, Remonflran- tes ; nos Illuft. ac Prap, DD. Ordinum Generaliu?n Delegacy ut omnia ordme y dccenter y ac quemad^ modum in domo Domini oportet , tranjigantur , eof- dem citanjuffmus {qncmadmodwn hac ipfd R. V. ci" tamus ac voca7mis)acfignificari non tantum omnibus,' . verum ctiam fingulis ex pracipuis atque ervJitifjhniSy quos flare ex ea parte novimus , & ad quiuque quos vacant articulos , de qnibus proxime agendu7n crit, aliquid monere pojjvnt , ut intra diem decimum quartumabhac itijmuationet in cofiventu hoc legitt- ms SIMONTS EPISCOPII. 15^ me ac cum plena ab Illufl. ac Prap. D.D- Ordini- hus poteflate indiBo, fefe Jiftam y ut intmoreDomi" ni fententiam fuam de dtEtis articulis lihere propo* nanty explkenty ac quantum ejfe necejfarium exi' ftimabunt, defendant ^ & ft qua ultertus habeant fu^ per doBrina , qua in Catecheji & Confefjione Ec^ clejiarwn harum comprehenditur 5 de quibus dubi- tent) ea, eoru?nque rationes fcripto cemprehendant j ut maturius atque accuratius examinari queant; ne quid fit y quod aEiioneni banc fanBiffimam moretuu animos inpofierum diflrahat , aut Reiptiblica tran- quillitatem turbet, Qtiodut reliquis,ita peculiariter R, V. fignificare placuit y ne quis ignorantiam in fqflerumpratexat , aut a nobis quidquam y quod ad facem & adificationem fpeBat , pratermijjum que- ratur. Qui aut em huic citationi no fir a intra dies quatuordecim , pofiquam has acceperit , inorem non gefferity defertionis atque contumacia reus habea^ tur- Inpoflerum autefndijputandiydubitandiyautali- quidapud alios, cwn vulnere ac ruina Ecclefia^ in du- bium 'vocandi y controverfias movendiy aut poflrema quidquam, quodS. S, Dei Verbo nititurper lubidinem impugnand'i , pofiquam altquid legitime conflitutum fuerit y ipfe fibi anfam pracidet. Valete-iReverendi atque ertiditiffimi Vm, Datum Dordraci anno MDCXViii. Novembris j6. fiylo novo, lUuft. ac Prap. D. D. Ordinmn Generaliym Deputati , & eoYum nomine Daniel Heinfius. Epiftola Synodi Nationalis hxc erat. Reverende ac doSlifJime Vir. Synodus Nationalis Litters Tt r r If -n 7 • • citatoriys Kejormatarum hcclefiarum Belgtcarum tn nomine synoH DominiiauBoritateS' mandate Illufl. ac Prap. D.D. ^^^^^ Ordinum Generalium Foederati Belgiiy in Civitate ftramei Dordracena legitime congregata , ad controverfias in '^'^** diBis Ecclefiis exortas examinandcu , & tollendas , intelligens ham ejfe diBorum Illufl. Dominorum vo- luntatemi utprimo loco examinentur , ac dijudicen- tur MO . VITA tur quinque articuU Remonftrantium , quandoqui" dem ex illis ha contYoverfia potifjirrwn Junt exortay ^quum^ neceJfaYium judicavit ex Remonfirantium numerOy prater eos qui hutc Synodo inter funt , ex Gel" dria Henricum Leontra , Bernerum Wefekium, & Henricum Holdingerum, ex ditione Gravien^ fi ; ex Hollandia Aujlrali Magiftrum Simonem i'.pifcopiiim , Bernardum Diiinglonem , Joan- nem Arnoldi , Eduardum Poppium , & Theo- philum Ryckewaert; ex Hollandia Boreali, Phi- lippum Pynackkerum, & Dominicum Sapma; ex Provincia Tlayififulana Thomam Gofv/inium, Affuerum Matthifium, & ex EcdefitsGallo-Bel^ gfcis Carolum Niellium , ut maxime in hac cauja exercitatos ad banc Synodtim vocare & citare 5 ut in eadem diBos articulos libere proponant , exph" cent, ^ defendant , quantum pojfunt & neceffarium judicabunt ; acfimul etiam huic Synodo fcrtpto ex- bibeant omnes, fi qua6 habent , confiderationes fuaSy fuper do[irina in Confefpone (y Catechefi harum Ecdefiarum compvehenfa , eartimdemque confidera- tionum rationesy ut diU:a Synodm omnibus auditis y & expenfisy mattirius defingulisin timore Domini jtidicare que at. Qiiapropter ditla Synodusy acce^, dente Illuft. dj Nobtliffimonpn D. D. Dekgatorwn mifloritate , (y conjenfu , te N. N. per prctfentes vocat & citaty ut ad finevi pradiBum in Symdo te prafentem , una cum reliquis ad euindem finem cita^ tis ^vocatis fiflasyintra quatuordccim dies poft ac" cepttonem harum prafentium littera'^um , fine ulla tergiverfatione aut exceptione , ne negligentia aut contumacia culpa in te inveniatur , aut caufa ve- (hra dtfufjfe videarts. Data in Synodo Nationali Dordracena xv i . Novembris anno mdcxvi i i. ftylo novo. Nomine diBa Synodi , riibfcriptum erat Joannes Bogerjn annus Synodi Prafes. Jacobus Roe- hndus. A.ifijjov , Ilermannus Faukelius Adfeffory SIMONIS EPlSCOPII. 141 Feftus Honmius Synodi Scriba , Sebaftianus Dam- manScYiha, Fjufmodi litterae argumento , ona- nibiifque partibus confentientes, nifi quod in quibufdam nomina > numerufque Citatorum ali- ter erant polita , unicuique Citatorum mi{& funt. Hi autera tredecim Citati folummodo funt, nee ad ullos alios littera? mx^x. Jam inftante ftatutorum quatuordecim die- citati rum exitu, Citati una cum variis aliis Miniftris q"™*^*' fubinitiumDecembris Rotterodamum convene- «i^i*.^J»- runt, decreveruntque illic leges legitimas Sync- Rou^ro- Ai , comprehenfas libello Remonftrantium in '^^™*- Collatione Hagienfi adhibitorum , de quo ante diximus , ut & memorabilia quadam Reforma- torum Dodorum fcriptis loca , firmifque cor- roborataargumentisjOpoortuno tempore Sy no- do ofFerre , atque enixe ab ea poftulare ut Sy- nodus illas leges ad ponenda utilis tradationis fundamenta , obfervaret. Leda itidem in eo con vent u eft Epifcopii Oratio , quam, intro- dudionis inftar, in Synodo habiturus erat. In chartara quoque conjedus eft ftatus quaeftionis inter Rcmonftrantes ac Contra- Remonftrantes, fuper dodrina quinque notis articulis compre- henfa, ne fua culpa Synodum morarencur. Hoc fado decretOjCitati Remonftrantes quin to ^^ Decemb. Dordracum, Tub feram appulerunt vef- ctm\>, peram. Eodem die pronunciaveratPrsefes palam ^'^^'*l^ in frequente Synodo quatuordecim dies, intra veniunc qiios adefTe oportuilTet Remonftrantes , elapfos cffe: e6fqueoranes>(ingulis priEnomine,cognomi- neque appellatis, vocavit , citavicque, ut com- parcrent. Remonftrantes poftridiequatuor e fuis ^- ^•'' primo ad Pra:(idem Delegatorum , deinde ad *'''™^* Bogermannum Synodi Prxiidcm mifcrunt, qui eos certiorcs faccrent , antecedcnte vefpeni fe adveniflfe ; nondum quofdam fibi com'paraffe kofpitiai alios adhuc areas , chartafque fua^^ ex- fpe- 14^ VITA fpedare; ideoqueacqiium efle, diem ununi aut alteriim (ibi concedi , iit res fuas explicarent, AdeaBogermannus, fc quidemid sequumcen- fere > ait , rerum (ibi foli iilis concedcre non licere , oportcreque id ipfos a Synodo petere. li nullam ailationem ic petere relponderunt, at folummodo advcntum (iium indicate ; fed vel- lentnc iibi, ut ab itiiiere quiefcetent , aliquod tempiis concedere , quoniam id a-quum ellet, arbitrio D. D. Delcgatorum fe permittere. Prse- fes cum rem Synodo renunriallet , vifum eft a Remonftrantibus ipfis earn in Synodo peti de- insyno- bcvQ. Ingreflis dixit Prasfesj tcmpus intra quod do com- comparere eos oportuiHer , antecedente jam die fuiffe elapfum ; fe veto illorum poftulatum dilationisjinunum alteriimvediem, Synodo pro- pofuifle, eique vifum, ut ip(i fuam petitionem in catu proponerent. Epifcopius cunftorum nomine, Congregationi gtatiam , pacem, com- municationemque Spiritus Sandi comprecatus, dixit fe Magiftratuum juflli ftatuto tempore illic comparuifie , quippe cum poft noviflimarum litterarum acceptionem quatuordecimdies non- dum elapfi eflfcnt. Expofuit porro quidnam pe- tiifTent, sequum cenfentes (ibi exiguam conce- di dilationem ; fe fe tamen hac in re nullas Sy- nodo leges pracfcribere, fed totam arbitrio DD. Deputatorum permittere; verum fi aliter jubc- rent,tum ipfos ftatimad inchoandam collatio- . nem,paratos fore. Sub hacc egrcdi Juflis,ac paullo poft revocatis, dixit PrsefesBogermannus Syno- do, poft auditam illorum petitionem, eamque perpenfam, placuifle dilationem in fequentera ?;"i?ado ^^^^ ^^^ concedi. Subjunxit potto, vifumfuiffeVe- ipfis nei'anda Synodo moneritllosfuper voce CoUationis ah iaTw?," ^pfi^ adhibit a , ad quani fefe vsnijje dixerant : Qiia 'uox amflijfwium obtinere Jignificatumjibi videbatuTy adi t$ SIMONIS EPISCOPII. 145 adeo m & compleEleretur CoUationem , qua inter adverfarios habetur , quales in Hollandia aliquot fuerant habits. lUufi. autem (y Prap. Ord. Gens- w ralibus in animo non ejfe , ut ejufmodi haberetur CaU latio i nee iilos exiflimare debere , Synodum de do^ Brina takmfecum inire velle Collamnem , difce- ptationemvei quales in fcholis haberi tnos efl ; Jed exfpeBare Collationem , qudpotefias Synodi judtcau' dt de controverjiis nullo modo imminueretur ^ adtO" que lift eras citatorias attenderey nee quidquam pra^ terea fperare ; ex itsenim intelligere illos pojje voca- toiy accitofque fe fe eJfe , ut fententiamfuampropO" nerent , explienrent , tuerenturque quantum pojfentt ae neceffartmn judicarent i dein Synodi judieium ex-' fpeSiarent : deque ea re admonere eos Venerandcs Sy- mdo vifum ejfe , ut earn memoria infigerent » nee CoUationem i ut antehac m Hollandia habtta fuerant^ fore crederent. Refpondit Epifcopius: Quod ad 'voeem Collationis attinet , non opus eJfe de ea litem moveri, non aliofe veniffe animo y quam ut agerent de doBrina , " ad quam traBationem vocati quoque ejfent'yfed quod ad modum traBandi attineretypojiea fermonem de eofore , cum ad rem ipfam ventum ef" fet. Pergens porro eamdem , quam antea De- putatis, propofuit petitionem , ut Grevincho- vium , nempe , Goulartiiimque ad defendea- dam luam caufam accerfere liceret : teftatufque iimul eft, nolle k hoc modo difterre rerum tra- dationem, verum ad illico earn inchoandam, dum eorum interea adventus exfpe(9:aretur, pa- ratos efTe. Refponfum Synodi in pofterum di- lacum eft diem , jufsique hora nona , anteme* ridiano fequentis diei tempore , Remonftrantes redire. Eodemdie, poft meridiem, Remon- ^^^^'JJf/ ftrantes exteros Theologos , quos domi inve- xheoio- nerunt, faliitarunt, bonamque fuam caufam iis^f,r„'J^ commcndarunc, &petieiunc, ut defendoncm ardibus. fuam 144 VITA (uam baud prseoccupatis animis audirent , dc acerbitatem Conira- Remonllrantium , ut ad modcrarioncm dirigerentur omnia, mitigarent: iitq lie Delegates. Synodumque eo adducerenr, lit Provincialium Synodorum Deputati, & qui totum peruagabantur Belgium , ab una Eccklia contendentes ad aliam , ad fratres fucs va- riis qusefitis prsetexribus exaudorandos, fifteren- tur, omnclque cjufmodi adiones e controver- fia de doclrina ortse difterrentur » quamdiu in tradanda re ipfa occupata foret Synodus. Ab omnibus fermeExteris com iter excepti fuerunt, qui & admodum improbabant , quod eorum fratres, cum res ipfa tractandaadhuc coram Sy- nodo eflet , ubique jam exau6torarentur , eji- cerentiirque Ecclefiis. Quofdam etiam admo- dum fibi jam infcnfos invenere : exprobravit iliis inter alia Deodatus Genevenfis, qmd Cal- 'uinum contemfijjent , ac ^ ft Magiflratus pro eis fletiffet , eodem modo habituri fuijjent adverfarios^ tfmjam ipji ab its habebamur. Alii arcanis conft' His adfuijfe , ideoque inter tor a rerumfcirefe nega- bant. Ciim autem Exterorum plurimos admo* dum ignaros omnium eorum , quse hifce in Rc- gionibus ab aliquot retro annis , circa diflidia accidilTent Ecckfiaftica, deprchenderent, tra- diderunt illis Scriptum quoddam nuper editum, & fimulmanufcriptam narrationem , qua expo- nebant, quomodo fe fe Temper geffiflent, quo- modo ab adverfariis habici efl'ent , ac quse pee- nz jam ubique per Belgium fuis infligerentnr. Indigne tulit Synodus Exteris haec Remon- ftrantes expofuiflb , quafi ante collationem Ex- terorum animosprsejudiciisoccupare, eofque a Provincialibus abalienare voluiHent. Cenfebant contra Remonftrantes , (i contra k Synodo pa- lam &: clam omnia dicere liceret , fibi quoque k SrMONIS EPISCOPII. 14s fe defendere , prout poflent, jus & fas effe. Po- ftridie feptimo Decembris , intro vocatis Re- monftrantibus praelediim Dclegatorum decre- tum fuit , quo illorum de Grevinchovio & (Jou- lartio petitio negabatur ; fed tamen concede- batur , ut iis libere Synodum ingredi, citato- rumque Remonftrihcium caufam privatim tue- ^.^.^^^^ ri liceret. Praeledo hoc decreto , Epifcopius,piusin ad dicendum, proponenduraqiie aliquid petita ^ra"L.^ venia , orationem habuit fumma animi liberta- nem te , quae magno cum filentio, & attentione elt tiat. audita. O R A T I O H A B I T A In Synodi) "Dordracena. NOn pofiumus quin in ipfo , quod aiunr, limine atque aditu ante omnia, Apoftolo- rum exemplo, & prout Chriftianos decet , vo- bis omnibus ac (ingulis precemur a Deo Patre> & Domino nolko Jefu Chrillo gratiam & pacem, Sandique in primis Spiritiis communionem, ut ille ejufmodi vobis confiliafuggcrat atque infpi- ret, quas Ecclelis Jefu Chrifti moeftse atque af- fliftae, Reip. ac Patrisenoftrae^nimium, proh do- lor 1 turbat2E , utilia & falutaria effe qucant. Amen. Hocvoto, hacpreceexanimoufi, ne pror- siis flivdO /3jf52 quam ut ad ea tacitc conniveremus. Neque enim exifti- mare dcbetis , verum efle id quod hadenus in valgus, magno cum caufa? noftrae prxjudicio, fparfum eft de nihilo , & unguium rerrimentis aut fegmentis a nobis litem eile motam magnis illis &i celebratis nominibus ; ne (iric umquam Deus, Deus illc, cui nos infpiritu fervimus>ut in negotiis Religionis dt rebus frivolis, minu- tis, ac psene nihili controverfiam alicui temere moveamus, ut volupe ducamus, de lana, quod aiunt , capiina rixari , & ferram contentio- nis reciprocare ! Enimvero feria, augufta,fo- lida , & qux pcndus ac momentum habent, curat vere Chriftianus animus : leviculis etiam non afficitur. Prudentis viri eft de umbra, quod aiunt , a(ini nonniii cum moleftia pofle digla- diari: boni viri etiam digiadiari nolle. De aliis, quam neccilariis aut apprime ad falutem utili- bus contendere opeise pretium non eft. Quare cum ha?c fententia imisanimis noftris fsderet , incidimus in duram admodum , & quam minimecommeritieramus, fortem,id eft, m publicum fere omnium odium atque invi- diam. Adeo difficile eft opinionibus invcteratis & inolitis , in primis quas excellentis atque cgrcgii alicujus viri audoritas ftabilivit, manum admoverc, Sc malum bene, aut potius diu iir- jnitcrque pofitum loco movere ! Quid cnim ? exinde non aliter in nos tarn- qqam SIMONIS EPISCOPII. 151 quam in profeflbs Religionis ac Reformationis hoftes , veritatis inimicos, tranquillitatis pu- blicx perturbatores , Patrise per^duelles , nova- tores, haerefium omnium fautores ac patronos (utarduro vocabulo) fasvitum ell: urnx omnes convitiorum & atrocifTimarum criminationum motae funt ac concuiTa?; in famam & exiftima- tionem noftram quaefitis, & ad odium compo- fitis vocibus ac fcriptis incurfum eft, tantis ani- mis, tanto molimine , tantis conatibus, ut, verbis Apoftoii dicemus, yj\ noi^a^fA* 5 }^Vju» fadi fimus. Non opus eft , ut com- monftrem verum efte id , quod per deccnnium integrum , tefte ccelo & univerfo OibeBelgico, geftum eft , neminemque latere poteft ; ipfi Templorum parietes, artibones* pulpitai por- ticus , fora , compita,convivia non loquuntur, kd clamant : lippis , quod aiunt, & tonforibus ipfis notiflimum eft. Etenim principio clanculariis fufpicionibus, veluti cuniculis & fuftbilionibus animi plero- rumque alioqui minime malorum pr*EOC- cupati & circumventi funt , ut ab iis , quos antea prae corde fuo dilexerant » alieniores fie- rent. Venenum enim amicitise primum fufpi- cio eft. Inde manifeftariis & apertis crimina- tionibus, licet vanis &fal(is, veluti peftifero quodam halitu aduatae mentes , in odia irafque exarferunt : accedcntibus vero tandem tribuni- tiis Concionibus, veluti fiabellis & follibus qui- bufdam , adeo inflammatse funt & accenfse , ut in convitia , fcommata , opprobria, di(5teria, maledi(9:a , aliaque odii excrementa efFerbue- rint; donee tandem ruptis omnibus honeftatis, aequitatis & modeftiae repagulis , quifque id omne, quod animo fuo collibitum eftet, ni nos veluti publici odii vidimas impune eftutiret & K 4 cvo' 152 VITA evomeret. Bone Jcfu , quid non intentari no- bis immerentibus & innoxiis de throno tuovi- difti ik audivifti? Quotifs adfcendeiunt gemitus &rurpina noftra ad te, in coclum ufqiie ? Quam crcbro , quam ardenter eftudimus animas no- flras coram te , cui uni innocentiam noflram perfpecl'tain dk 'cicbamus ? Teflamur te, Domi- ne Jefu , qui judicaturus es vivos & moituos, fi umquam cuiquam juftam caufam tantarum . querelarum , offenfionum , injuriarum & crimi- nationura dedimus. Neque t^men, Viri Clariffimi , haec ita a no- bis dici exiftimetis , tamquam Ci a nobis nihil prorfus in calore hoc contentionis delignatum, didum , fcriptum , geftiimve elVet petperam , quodque aliquam reprehenfioncm mereretur; ablic ! Etfi enim de cauix iplius bonitatCjgequi- tate&veritate piorfus apud animum noflrum perfuafiiTimi fumus : novimus tamen quam (it difficile tantis animorum motibus ac tempefta- tibus clavum Temper refta tenere , & mentem prorfus aequamatque abomniviriointegram fu- {linere: homines fumus, humani nihil a nobis alienum efle putamus. Sed id tantum volu- mus , nihil nobis propofitum fuiffe , nihil nos cupivifle, nihil opta(re,nihil tentafle,quod odium hujufmodi publicum mereretur. Quare etiam cumhunc coiifiliorum , fludio- rumque omnium noflrorum fcopum ob oculos habercmus, in alteram priori fuccedaneara cu* ram omnibus etiam viribus incubuimusi obni- tcntibus licet, &obIu(5tantibus non paucis, nc fiorcntifTima: Eccltfix noftrie compages , fan- (5tumque illud Domini noftri Jefu Chrifti Cor- pus, quod port tot fudores, poll tot labores, inter tot diflicilia bella , in mediis Reipublicjc motibus , inter innoceniifliraorum hominum ca'des SIMONIS EPISCOPIL 155 csedes&lanienas, ex fangume & cruore raarty- rum, quafi coaiuerac, novofchifmate dchone- ftaretur & dilTolveretiir , funeftoque & lacryma- bili divortio inter ipfa fere incunabula in partes diftraheretur. Fatemur libentes: in hoc fteterunt, &qua(itrabali clavohx^ fuerunt diu admodum curse , cogitationes , confilia , preces , &c iufpi- ria noftra apud Deum Optimum , Maximum. Quidquid potuimus una cum Heroibus Patriae noftrsE , eo induftriam fere omnem & opcram noftram contulimus , ne vulnus novum Ecclc- lias infligeretur , cui deinde medendo nullus fufficerec Hippocrates : docuerant quippe nos multa prseteritorum temporum, omniique adeo prifci &noftrixviexempla, levi brachio, nul- loque negotio vulnera infligi pofTe , inflicta ve- to diificillime curari, quoque diutius hiant la- bia , eo aegrius , nee nifi cum fceda cicatri- ce conglutinari & coalefcere : imo non raro fu- pra omnia remedia ire ac confiltere. Huic itaque malo, ut, quantum in nobis erat, occurreremus, aliquoties reprsefentavimus Pa- triae noftra Proceribus, ut unum horum trium concedere nobis dignarentur , vel ut Synodus ea , qua ab ipfis ftatutum erat , lege indicere- tur , ac convocaretur ; vel (1 illud ex re Reip, c^c non videretar , propter nimios recentefque adhuc animorum motus » qui judicii fincerita- tem turbare & vitiare folent , mutua ad tempus fancireturTolerantia, id eft , fua cuique fen- tentia in hifce capitibus controverfis , certis tamen reverentisB, modeftiae, & pietatis limiti- bus circumfcripta , falva relinqueretur ufque dum aliter conftitutum foret ; vel (i nee id con- fultum videretur, Reipublicasque fua tranquillitas & incolumitas;, nifi nobis eje(P:is, conftare non poffet , cedere juberemur fundionibus locifquc pu- 154 VITA publicis, refquenoftras nobis habere: malle nos damno noftro redimere patriae noftrse pacem , quam committere ut propter nos , publiciim- que Templorum ufum , vel minimum aliquod inc6mmodum ad Rempublicam Patriamque rediret. Obteftamurvos,Reverendi, Clariflimi, Do- diflimi Viri Fratres, potuitne quidpiam aut re- dius, aut utilius,aut optatius illo rerum ftatu a nobis fieri ? Ut cederemus fententiis noftris, liberaque illarum profeflione , non (inebat nof- tra confcientia : ut minilteriis noftris publicis abiremus in juiTi, defertionis mercenariae crimen habuiiTet : ut Synodus indiceretur , non permit- tebant ii, qui claufulam revifionis five refum- ptionis Confeflionis & Catechefeos, refcripto Ordinum infertam, approbare gravarentur. Quid reftabat amplius , quam Tolerantise mu- tuse confilium ? Enimvero , qui per nos ftetifle affirmant , quo minus multos ante annos Sy- nodus convocaretur , nx illi magnam noftro nomini injuriam faciunt. Nos enim ii fuimus, qui refcriptum DD. Ordinum ciim Hollandise, & WeftfrifiiB, tum Generalium , deinde omnium laudavimus, probavimus , commendavimus , nihilque prius aut antiquius duximus , quam ut ilia lege Synodus convocari poflet ; & eo quidem tempore , quo animi a contentionibus ac rixis nondum incaluerant, quo judicia non- dum erant perturbata , quo Tola tantum fenten- tiarum bella ac divortia erant ; ad triftes vero has ac deplorandas animorum dividias , quse- que ex illis nafci folent , fadiones, fchifmata & fecefliones nondum ventum erat. Sed cum i(ko tempore Synodum rcmorarentur ii , quos id mi- nimc, nollro quidem judiciojdecebat, quippe caufam nullam gravem ac juftam habere nobis vide^ SIMONIS EPISCOPII. 155 videbantur, in Tolerantiaemutiiaepropofito fte- rimus,* nihil dubitantes, quin ubi animi acon- tentionum fervore ac vehemenda nonnihil de- ferbuiflent , commotaeqiie ac turbatae jiidicio- rum faeces tradu temporis lefedillent , concor- dix & conjunftioni iterutn litari facile poffet. Suad^bant nobis hoc ipfum non maximorum tantiim virorum, fed integrarum etiam Eccle- (iarum exempla , quae jura fraternitatis 6c com- munionis,mutUcEin maxima harum aliarumque muito plurium fententiarum diverfitate, falvaat- que illasfa non fine magno Ecclefiarum emolu- mento & increraento confervarunt : Quinimo non aTheodoro Beza tantum,ac Jacobo Andrea, fed & a nobis ipfis concordise, fraternitatifque dextera & tefiera Lutheranis oblata : Denique Sereniffimi Regis Magnse Britannia? confilium, aliaquecIarllTimorum hujus noftriaeviDodorum & Paitorum judicia. Sed nee hac via fiicceffit res : quinimo quan- to bcnigniiis placidiufqueanobis,proToleran- tia mutua , adum laboratiimque ell , tanto acrius animofiiifque contra itum eft. Sparfum quippe in vulgus eft , & panegyricis Concioni- bus, libellis famofis affidue populo inculcatum Tolerantiam ^(poe>(nv tantum & larvam eife, qua incautiorum oculis veluti y\o(>\JKcaiA>c<> ali- quodobduceretur,neviderentquidpoft(iparium agerent,& in finu foverentRemonftrantes. Eos quorumdam Politicorum inftar, fententias fuas veluti navigia quaedam ex tempeftate Reip. mo- derari ; &prout ventus ex alto flaret,ita vela vertere , confcientiae illos fux imperare , quid- quid vellent : quo crimine atrocius nihil gra- viufque dici aut fcribi potuit. Nee tamen ul- 1am juftam tantae criminationi caufam umquam dederamusj fed hac ratione hx, contentionam mul^ 156 VITA mulco magis ventilata eft , &oIenm , quod di- citur, camino additum. Ufque adco enim ani- iTii plerorumque , qui hadtcnus extra partium ftudia k[t continuerant , abalienati lunt, ut tandem, poft omnia t'rultratentauanobis reme- dia, res in nerviim eruperit ; id eft , publicum & apertnmfchilma.quaii datofigno&manu fada, in Ecclefiam introdudum (it, feceflionefquein pagis , oppidis & civitatibus paflim , invitis & ncqiiidquam reclamantibus & refiftentibus Pa- trisE pacifque amantiffimis Proceribus , hdx fint : & ne privata quorumdam audoritate at- que arbitrio ea geri viderentur , advocati ab omnibus fere Provinciis prxcipui, quifchifma illud recens natum veluti abortivum aliquem foccum gremio fuo excipcrent, foverent , edu- carcnt , audoritate infuper & opera fua tarn- quam publico quodam fuftragio ftabilirent & confirmarent. Verurn enimvero ne quis ve- flrum ha^c exiftimet populo tantum audore fa- da efl'e, foedera, confociationes initae , & con- greffus clandeftini habiti funt , in quibus fide & teflera data fe fe non pauci Paftores obftrin- xerunt , eo quod omnes & fingulos Remon- ftrantium Articulos divinse gloria?, & vera? con- fcientiarum tranquillitati noxios Qf[Q judicarent, ad feceffionem banc faciendam ; & quidem ca menteatque animo, ut fecefTio ipforumin hac ipfa Synodo Nationali,communi totius Synodi confenfu, audoraretur. Et certe , fi rem reda ratione acftimare velimus, non capit tarn ingen- tcs motus promifcua plebs & vulgus hominum, nifi fmt qui audoritate & exemplo fuo inci- tent, atqueimpellant; maris inftar, quod nifi venti commovcant , atque conturbent , tran- quillum ac placidum ftare folet. Nee leve hu- julce rci indicium illud fuit , quod numquam fcrc SIMONIS EPISCOPII. 157 fere quifquam eorum , quibus haec ageii- di ratio difplicere videbatur, Ichifma audoref- que fchifmatis aut publice reprehenderit , aut cenfura ulla notare lulHnuerit. Sed qui pru- dcntiores pauliim videri volebant, alium huic tarn foedo operi colorem quaerendum eiVe puta- verunt ; & fane quacrcmibus non defuit : fcili- cet, perfuadendum erac populo alia adhuc latere, quim quae in controver(iam publice vocata ef- ient;horrenda,videlicet,& damnata olimDogma- ta; veteres omnes hserefes novo paxilio fulpen- di, & quidquid ufpiam fere errorum peftitero- rum fuic , id omne veluti poftliminio in lucem revocari. Hinc protinus in formulas loquendi , & phrafcs cujufque inquifitum eft; defyllabis &apicibus tantum non comitia habita &in con- filium itum eft ; ad minutas quafque controver- (ias & diflenfiones veluti ad ingentes fcopulos haefitatum eft; poftfingulas, prseruptos errores &haere(es infandas abfcondi; fubphrafibus fin- gulisi veluti fub faxisjferpentes latere, aliaque id genus plurima didaindida, colloquia priva- ta conquifita, corrafa & conveftata funt , ut qua! mole fua & pondere levia erant , ea numero gra- via redderentur. Sicubi forte vel filerentRemon- ftrantes, vel moderatiiis fentirent ac loqueren- tur; in fufpicionem id protinus & calumniam vo- catum eftjodiofaque Hyperbole exaggeratum. Nolitemihi credere, utroque tantum oculo legite fpecimenilludcontroverfiarum nuperum, qua parte Remonftrantes tangit ; aut nos vehe- menter fallimur, aut palpate poteritis verum elfe, quoddico, Scdiesipfa aliquando clarius docebit. Interim id perfuadeatis vobis, certum efle, fucum& fafcinum tantum eife , quidquid illud eft, quod obtendituc atque pr^fertur. Enim- X veio 158 VITA vero luHrate, Iiiltrate, inquam, fcripta omnium nollrapnvata,pubIica, nufpiam ncc volam, nee veftigium reperietis, cui tam dira &accrba cri- minatio fupedlriii poflic. Ecquis enim noftriim eft, qui Thcologise iplius oltc^Q^iivia, vei levi di- gito attigit , ncdum labefadare&convdlere fu- ftinuit?lmmota, inconcuil'afteterunt nobis ha- denus ea OTinia, quse Catholico confenfu ap- probata fianr. Credite nobis, commenta tan- tum hxcquorumdamingeniorumfunt, eo fine adinventa,ne fchirmati color deeflec. Neque tamen diffitemur, ut forte quae hujus crlminationis fpecies fit intclligatis, itanos fe- re Temper judicalVe demagnisarduifque Theolo- gian capinbus longc fupra nos politis, (ivede Religioiiis noftrae verc myfteriis tutiflime agere eum, quinonnili fobrieacparce, quantumque fieri poteitcum Scriptura loquitur: rati, id quod res eft, in tarn abftrulisabditifque myfteriis pro- clivem errorem efle , & leviculam faepe hallucina- tionem in talitis rebus magno errori anfara prx* buifle. Difputationes deiifdem ex profeflbvi- ravimus, quippe experiundo didiceramuSjnon-r nulla tutius certiiifque credi non ventilata,quam excufla : myfteria fumma nonnifi reverenter &c lotis, quod aiunt, manibus, tradanda efleieva- nefcere & deleri corumauguftamMajeftatem,fi levibus ration urn lubtilitatibus tamquampurpu- riflb^ ceromate aliquo incruftentur , ut augu- ftam myftcriorum quaii fpeciem habere videan- tur: limpiicitate fua fe magis ilia commendare, quam coloribus adfcititiis: & plerumque fieri, ut ratio, ubi femel in confilium adhibitaeft, lu- xuriare gaudeat , nee ufpiam fere fubfiftere^ adeo ut nihil feic crtdendum deinde reputetur, cujus ratio aliqua dan non poffit i & hinc infanas illae qustftionum vaiiamm circa faffc myfteria inole$ SIMONIS EPISCOPII. 15^ moles ac tarragines natae funt, quibiis adeo in- dultumeft, ut ii quis in easincidat, in totidem labyrinthos, flexus, gyros, ac macandros kk tamquam per naufragium aliquod delatum cre- dere debeat. PrsEter haec fi quae alia aliquando mota funt , ea talia fuerunt, de quibus varie Temper & fine periculoaut damno falutis jam pridem arbitrati funt eruditiores ; aut fuo faltem jure in Acade- miis, Scholifque in primis publicis , ubi quat- ftiones in acie novaculae , quod dicitur , col- locandsE fcmper funt,arbitrari potuerunt. Enim- vero iniquum efTe putamus,in omnibus minutiis &apicibus, ipsifque adeophrafibus, omnimo- dum confenfum poftulare : ardisejufmodi vincu- lis ac compedibus judiciorum libertatem ac va- rietatem adftringi non pofle: quin jejunum ple- rumque ac frigidum effe quidquid ad arbitrium & placitum alterius credit ur ac defenditur : fuf- ficere debere, fi capita ipla Religionis integra atque illaEfa ferventur. Neque vero etiam ullum umquam tam felix, tam beatum fuit faeculum , in quo judiciorum fententiariimque drTcrepantia locum non ha- buerit: fi a primis Chriftiani Orbisincunabulis, a beatiflfimis illis Patrum faeculis ufque ad haec noftra decurrere liberet , varia profedo , falvis Chriftianae Societatis legibus, varie credita , de- fenfa &adferta fuiiTe, oftendi poflet. Vixunus eft , qui ab altero non difTenferit in multis va- riifque. Sed ne longe abeamus, teftamurvos Anglia , Gallia , Germania , imo hoc ipfum Belgium noftrum, & quidquid ufpiam fere lo- corumeft, ubi, inqt^m, angulus uUuseft, in quo omnes per omnia confentiant ? Certe in tan- ta rerumvarietate, judiciorum diverfitate,quae' ftionum perplexitate>omnia ingenia ac judiciain unam i6o VITA unameamdemquefentcntiam compingere velle, tancumdem proFedo ell , atque cum Nerone lilhmum perfoderc vcl!e. Qiiinimodicenduin quod les ^ii, cum ClarifTimo Paramo, Majorem tarn 'veterum hayefmm , qitam prafimium dijJlMorwn partem in Ecchfta hinc pra ipue natam fwjfe (y ejje , quod Concilia , Epijcopi , DcBores Ecclefiay nullo dtfcrimine^ quicuts Scholarum Do mat a, & Cathedrarum placita pro artkulis Fidei Catholka venditartmtypartque adfalutem necefjttate credenda confcientiis impcfuerunt , ex quavis vero Scriptura' rum mterpretationis difcrepantia nimis facile bare^ fes velfchifmatafecerunt. Unde fieri necelTum eft, ut,quod Hilarius ad Conftantinum Impe- ratorem agit , dum in verbis pugna eft , dum de nominibus quacftio eft , dum de ambiguis contentio eft , dum de auftoritatibus querela eft, dum de ftudiis certamen eft, dum in con- fenfu difficultas eft , dum alter alteri anathema ellc incipit, nemo Chrifti iit. Omnia hsec eo fpedant, Kererendi & Clarifli- miViri, utintelligatis, immcritonosgravatos fuiflehadenus atrocibus illis fufpicionibusiqua- fi furfum deorfum omnia movere , mifcellam Religionem adornare , Pyrrhoniam & Scepti- cam Theologiam rerocare , & temerariam quje- libct pro arbitrio & ex privato fenfu innovandi & effutiendi fub fpecie libertatis prophetandi , licentiam introducere in animo habuilfemus; Abfit ! Nihil fpedavimus , nihil optavimus, nihil qua?fivimusaliud,quam auream illam, & quse inter fervitutcm &: licentiam media inter eft , Libertatem. Sicut enim ii non fumus , quibus haefitatio , tergiverfatioque ex omni oc- cafionc placet : ita non minus averfamur eos , qui ferviliter aliis fe fe mancipant , eoriimque judiciis , vclutihirudines,per omnia pertinaci- ter SlMONrS EPISCOPII. i6i ter adherent , tamquam fi piaculum feceffione luftrandum foret , vel latum unguem ab illo- rum placitis rccedere: qui profcdo non tain ex fuo, quam aliorumingenio ac juaicio fapiunt,* imo bubalorum atque urforum mfiar nafo cir- cumducuntur in omnem partem ad aliorum arbitrium. Hac animi fiducia redique confcientia freti, fuftinuimus hadcnus quidquid nobis ingeftum eft calumniarum &injuriarum; rati cum Augu* ftino, nou opus efle nt fatisfiat calumnia; , ubi fatisfadum eit confcientia*. Hac eadem luflulti atque innixi hue acceffi- mus ante aliquot dies non citati, non vocati, fed fponte noftra atque ultro; ego vero juiTu eo^ rum, quorum imperium detredare religiomihi erat. Impraefentiarum eiiam rurfus compare- mus: citatine an fecus jam non moramur,dum- modo bona fide agatur, & non tarn vidoria> quam Veritas ipfa quseratur. Et fane fiduciara nobis non exiguam addidit hoc unum , quod fcircmus adefte jam , & ex omni fere Orbe Chri- ftiano confluxifl'e , quos sequiores & benignio- res caufae totius cognitores futuros fperare li* cebat; quameos, qui hadenus, nuUo prasce^ dente judicio Ecclefis, fuopte Marte acconfilioj nomina noftra ex albo Ecclefise fuae expunxe- runt , & feceflionem a nobis manifeftariam fe- cerunt. Ita enim fere fit : aequioraSe benignio- ra fere folent efTe examina eorum » qui extra par- tes partiumque ftudia pofiti integros fe judicio confervarunt , quim qui h'ti & partibus fe fe fer- vide immifcuerunt , imo qui de hte tota in al- teram partem pridem aliquid ftatueruntac pro^ nuntiarunt. Quifquis enim alterutri partium impenfiiis favet, certseque ac deftinarse aliorum fententise ita addidus eft & confecratus , ut cum L coa* i6i VITA coatraria nihil fe commune haberevelle profitea- tur,hic judex non eft duarum, fed vel audor fuae, vel fedatoralteriuspraecuntis. Q^od cum ita (it , non polTumus etiam , quin vos, Reverend!, DodilFimi Viriac Fratres, quot- quoc exremotisdiiTitifquelocisad hunc Confef- fum celebrandum, &confiliis, ftudiis ac fuffra- giis veftrispiis ac prudentibus juvandum acce- dere non eftis gravati , obteftemur atque obfe- cremus per vifcera Salvatoris noftri Jefu Chrifti , per fandum illud&venerandum nomen, quod fuper vobis omnibus invocatum eft, perfi quid umquam animae veftrae carum fuit, per omnia fraternitatis & focietatis Cliriftianae jura ac fce- dera, ut de nobis aliud nihil, quam id, quod impraefentiarum profefli fumus, fentiatis ac fta- tuatis. Si quid ab hoc aut illo , hac illave oc- cafione didum, fcriptum, fadumve (it, ejus culpam prseftare noftrum non eft. Quifquis de re ipfa rede judicare vult , is in circumftantia- rum fuperficie haerere non folet , fed in rem ipfam totam reique totius fcopum &finem de- fcendat ac penetret necefle eft; ^\ quid a prin- cipali linea aberraverit, id extra caufam & rem eilecredendum eft. Eorum autem , quae profefli fumus, fumma in corapendio ad hasc tria capi- ta redit. Primum eft , quod aperte atque ex profelfo nos opponereconati fumus illis,qui hor- rida, ut ipfi ioquuntur , & ut nuper Geldri, abo- minanda Dodorum quorumdam placita circa Prasdeftinationem & annexa, aut iplitantum fe tenere profitebantur,aut quod magis eft,ea pro genuina Ecclefiarum noftrarum fententiahaben- iia &: retinenda efle adferebant. Alterum eft, quod toto animoabhorruerimus, ^ palam proindc iis nos oppofuerimus femper, qui propter quinque noftros , quos vocant, Arti- culos SIMONIS EPISCOPIL i6j culos, ante ullam Synodi latam fententiam ac de- cretum, propria audoritate fchifma & feceflio- nem vel abfoluce, vel perprovilionem fieri poUe aut faciendum eile judicarent,vel filentio fadovc ipfo id fe adprobare demonftrarent. Tertiun[i eft, quod eorum Temper rigorem im- probaverimus, qui falvis manentibus vetitatis, in primis neceifariae , fundamentis, diflenfiones faspe leviculas & non necefl^rias in fufpicionem ftatim atrociflimae harereos vocant , perinde ac (i focietate, d non Chnftiana, faltem Reforma- ta protinus indignus forec is, quivelhilum ab his illifque Dodorum placitis difcreparet. Ac- cefllt ad hasc, occafione fere harum controver- fiarum, enata quseftio , de jure & audoritate Ma- giftratiis circa Sacra,nobis{iipremamacfummam Magiftrarui in publico de Religionis controver- (iis judicio adfignantibus ; aliis vero non pan- els id juris Magiftratui derogantibus, & coecam nefcio quam adprobationem Decretorum Eccle- fiafticorum eidem tribuentibus. HsEceafuerunt, quse propofita nobis habui- mus , quae nos tanci momenti efle putavimus, & etiamnum putamus , ur muneri noftro nos neutiquam fatisfaduros crederemus , nifi iis, quantum in nobis erat.obviam iremus. Fidelium enim Servorum Jefu Chrifti effe crcdimus procu- rare inter cetera, haec in primis duo rNefandilfi- ma Religio Chrifti ea parte kdatur & vulneretur, qua fandimoniae & pietati detrimentum ahquod inferri poflet. Deindenequamlibetob caufam, five ob leviculam , aut leviculas diffenfiones fe- ceflio ftatim & fchifma fiat in Ecclefia. Pro hifce duobus capitibus velis remifque con- tendimus, pro hifce ftctimus tamquam pro fa- lutaribus & ccelo delapfis Ecclefiae Chrifti ancili- bus , certiac perfua(i falvis aufpiciis Deoquefa- L 2 vcnce 1(54 VITA veiue omnia ea geri , qua? pro fandimonia: vctx & neceilariae pads incolumitate ge- runtur. Si aliis fufpicionibus autcriminationibusgra- vati fumus apud Rcvcrendas Dotninationes ve- ftras, etiam atque etiam rogamus, utfidemiis deferre tantifper Tuperfedeatis , donee alteram partem audiveritis , & totam caufam perdidifce- ritis. Date nobis aliud nihil, quam quod vo- bis ipfis plena manu dari cuperetis, li loco no- llro eiletisjid eft,animum a prarjudiciis vacuum. Si accufalTe TufHciat , quis erit mnocens ? Non prenfavimus vos , non ambivimus gratiam fa- voremque veftrum , nee ambimus etiaranum : nee enim caufa noftra favorem cujufpiam defi- derat , nee favor hominum confcientiis noftris ullatenus fufEcere poteil : Dei nollri unius , cui tamquam fummo Judici ftamus, ac cadimus, favorem quxrimus, & hoc agimus ut innocen- tiam noftram, (i non adverfariis, acquis faltem hominibus adprobemus , & bonorum confcien- tiis manifefti fiamus : fcimus cui Judici fiftendi aliquando fimus , qui occulta cordium novit, & ea aliquando in lucem produdurus eft. Nolite, qupefumusvos, refpicere ad exiguum hunc quern videtis numerum : bonse eaufse vel unus patronus fufficit, malx ne quidem infini- ti : fed nee deelTet nobis juftus ad Synodum nu- merus , (i numero contendi:re Chriftianum vel gloriofum foret, aut li aequo & pariMarte eon- gredi licuilTet. Sed quibus artibus, quibus ma- chinis, quibus ftudiis procuratum fit , ut neid ficret, Dcus novit. Nobis id ccrtumefl:, ut numero multo infc- riores reddcrcmur, fchifmata^^ feceiTiones paf- fim fadas elk adarbitriumfxpepaucorum; rau- ncribus atque Ecclefiis fuis fidiffimos , & Eccle- fiis SIMONIS EPiSCOPir. i6j iiisfuisacceptiflimos Paftores ejedos paullo an- te Synodos particulares, ut vduti rei fine fuffra- gii jure accederent. Reliquos depiuationjbus fere exclufos, utvelnulIiadeflepolTent, vel qui accederent , numerum ferme non facerent. Sicubi numerum maximum facerent Remon- ftrantes , uti in Ultrajedina Dicecefi nupcr ac- cidit, & pax atqueconcordia cumiisaContra- Remonftrantibus Temper culta & obfervata fuif- fet ; in ipfo Synodi limine, feceflio & apertum fchifma factum eft, ut ne pauciores numero Con- tra- Remonftrantes ad Synodum banc ex Pro- vincia ilia accederent , quam Remonftrantes. Nota ha?c res eft, quse pro fe ipfa loquitur. Sed & hoc infuper habuimus. Unicum tantum dc quidempraecipuum eft, de quo non poftumus non conqueri apud vos , & coram toto mundo conqueri non definemus ; Antefignanos, Primi- pilos & Ordinis noftri dudor€S,apud quos Aqui- lasnoftrsE hadenus fteterunt,non qui munereifto inter nos fundi funt, fed quorum £Etas,pruden- tia, eruditio illud nomen merentur, exaudoratos efle, & nobis quafiademptos. Si quasritur,quan- do ? Paullo ante, imopridie ejus diei, quo decre- tum hoc fadum eft,ut adSynodum vocareraur, ciim jam in procindu eilemus , cum de fumma rei agendum effet, & manus conferendse. Qiiam ob caufam? Nefcimus. Imo li qua eft, alia nulla eft, quam eaquse jam in difceptationtmhac ipfa in Synodo vencura eft. Addimus amplius : Dura ipfa caufa difceptabitur, paflim adhuc a Deputa- tis Synodi particularis & fortaiVe hac ipsa hora exaudorantur, cenfuris Ecclefiafticis gravantur ii,qui a partibus noftris Itant, fub variis quidem praetextibus, fed noftro judicio praetextibus tan- tum. Ceteriomnes, tamquam fcilicet nullius projrfus culpx rei , immunes funt ab omni cen- L 3 f^!^^'. z66 VITA fura. Sed nee hsec tamen tam importuna (ne quid gravius dicamus) agendi ratio perraovere nos potuit, ut hallam abjiceremus. Ita enim decrevimus, prouc Chrillianos decet, non nu- mero, fed rebus contendere. Sola Scriptura> & qujeei junda eft, veluti pedilTequa, reda Ra- tio pro nobis agmen duftura eft: quibus quam- diu aliud quid, quam Scriptura aut Ratio foli- dior,opponetur, pedcm non movebimus: nee centumviralia j udicia , nee ciftas nongentorum, quod aiunt, reformidaturi. Sapiens non move- tur numero judicantium, fed judiciorum pon- derer &quod prsEcipuum eft, confcientia fuf- fragiis non acquicfcit, fed, quibus fuftragia in- niti debent , rerum ponderibus ac momentis. Non raroenim (ut rede ait Seneca) argumen- tum peffimi turba eft. Certare debet ratio cum ratione, caufa cum caura,rescumre, ubi veri- tatis cognitio quarritur. Hoc (i fiat, quod fieri jequiflimum efle Ve- ftrsE Reverentiae norunt , erit profedo , quod nobis atque Ecckfiis noftris gratulemur , oc- cafionem nobis datam efte luculentam,quacum Eruditiflimis , DodilTimifque Viris examinare atque inquirere dabitur , pro qua parte Veritas &R3tio potifTimummilitet. Alterura enim duo- rum confequuturos nos fperemus, ut aut pro- bemus caufas noftras , quam hadenus defendi- mus, innocentiamaut: ilia cadente, reportemus veritatis viftoriam. Tam enim acceflimus paraci vinci, quamvincere; utrumvis enim accident, fine frudu non erit. Non enim vinci pudet eum, qui pro damno errone^ fententiar verita- tis lucrum quaerit , nihilque aliud fibipropofi- tum habct , quam ex veritatis confequutione confcienria? fuae (olidam pacem & tranquil- litatcm. Quifquis non eo animo accedir, ut SIMONIS EPISCOPII. 1(57 ut quibus minime favet , poffit abfolvere , & quos unice amac , condemnare , nx ille indi- gnus eft, qui in hoc ConfeiTu fuffragium ferat. Amicus efle debet Plato, amicus Socrates, arni- ca Synodus, fed magis arnica Veritas. Hnita , quse magna attentione audita erat , Pr^res Oratione, eredifque in exfpedationem omnium Epalo'^'^ animis , quidnam ad id refponderetur, furgensP'^^^fo Prxfes Bogermannus dixit: Citatos Kemonflran- ne venia tes intelhgere ex hi fee po (fey quanta aquanimitate & *^'J^„'°" patientia cum us ageret Synodus , quod ante impetra-^ tarn poteflatem eos tamdiu loqui fivijjet ^ quod ne-' mini illic liceret, Epifcopius , jamfe ante pot eft a^ tern loquendi fihi fieri poflulaffe , ait , cum ipfum Orationis exordium ejus pet ittonem haberet. Regeffit Pr«e fes , Synodi refponfum antequam perrexiffet , ex^ fpeElari ab eo oportuijfe , quoniam nemini ita loqui fas ejjety mfi impetraffet a Synodo poteflatem ^ Pra-' fidique de argumento Orationis conflaret ; imo ipfis Synodi Membris id non licere , nedum its , qui coram Synodo vocati citatique erant ; or dim ac morihtts re* ceptis repugnare Citatos prius loqui; illos dequo in^ terrogentur , audire , & turn refpondere par effe. Idebque , inquiebat, monendos ea de re Citatos ejfe^ ut comitatem , patientidmque Synodi erga fe agno^ fcerent , quod tamdiu fine ulla interpellatione dicen-* tes auditi ejfent ; ac eo magis quod unice ad id ejus JpeEiabat OratiOy ut^ animi eorum^ qui illic fedebanty criminationibus in Synodi Membra praoccuparen- ^J^^q^^^ tur, ac adversus eaexacerbarentur; a quum proin- tionem defefe cenfere Orationem earn , cum varia magni co'^mp^e- momenti continerety Synodo tradi^ ut conflaretyquo^^^^^^^^- fpiritu & genio pronuntiata effet. Ciim refpon-^'^ue^ii- difTet Epifcopius , traditum iri y primo quoque^'^^^'^^^i tempore , apographum , quoniam prius defcribenda dUarione effet; non adquievit Prsefes , veriim acriter in-^|^^f ititic , illud illico tradi debere , fibique potiiis excufTi- L 4 fta-"""" none* 168 VITA flatim id exemplar dari , quod ante fe Epifco- pius repolitum hdbcbat. At Epifcopius dicere , nullum fill fain hem defer iptuin exemplar effe. Se- cretarius interim Heiniius Delegatorum juflu dixit , quandoquidem tn ea Oratione multa effent % qua tarn Poltttcos , quam Ecclefiajikos fpeEiarent , far ejfe a Cttatis ei fubfcribi Jubfcriptdmque tradU Peticre Citati , ut fibi tempus ad earn melius delcnbendam conferendamque cum autogra- pho concederetur , quo fado fubfcriptam tra- dituros fe aiebanr. Hoc negato , Apographo non fatis bene exfcripto , nee cum Autographo collato ac multis lituris conrpurcato, quod ad manum illic erat, fubfcribere , idque tradere coadi fuerc. Cum vero id locum Autographi exemplaris vix ac ne vixquidem obtinere poftet, utfibi idipfum , feu aliud Apographum cjusred- deretur, ftipulati runt,ut quidnam tradidifTent, fcire poffent. Praeleda fuit poftea a Praefide Bo- germanno jurisjurandi formula, in quam, juiTu Illuft. ac Praep. Ordinum Generalium omnibus Synodi Membris jurandum erat. Primus ipfe juravit , ac poft eum omnia Synodi Membra, jurijurando annuerunt, in quorum numero fe- nior eratEcckliseGallo BelgicxAmftelodamen- ^\s , Linguae Latins impentus. Cum vero ex XJi raje- ^^^^^^ jurautium ad LUtrajcdinorum Remon- ftinis ftrantium ad Synodum Deputatos ventumeflet, flra'^u-" pJ*2Eteriit eos Pracfes, aliquam inquiens elTe cau- busiura- fam, quomiuus jurare poifent , cofque fparium eft per- deliberandi m fequcntem diem fibi fumfille. Poft miffum. meridiem, Epifcopius ad Dclegatos Ordinum Generalium venire julfus eft , interrogatufque, an Oratio illi ante meridiem habita extempo- ranea eflet ; quia fe fe audivilfe rebantur qui- dam, dixilTe Epifcopium in Synodo i fe fe in chartam Analy(ia ejus folummodo conjecifle, refpoiv SlMONlS EPISCOPII. 16^ tefpondit, Nidlomodo: verumfe omnia prtus medt- F.pifco- tatum effe , confer ip/ijfe , ac Remonftnmtibus often- p'""' *<^ dijfe. Interrogatusporro, utrumOramws ^/o-ar°cein°' graphum tradidiffet , prout earn pronuntiaverat?^^J\^l^' Imo y inquit omnibus panibus congruens ; atta- de Apo- men certbfe affirmarenequire, hzc illic voce?n unam^^^Q''^^^ aut aberami plus vel minus diB am non e/fe, quam^,^^^'^^ in eo exemplari habeatur ; queniam id cum alto non^^^^^^' comparajjet ; verum argumentum ei toumt inejfe, Illi rurfus, fefe facile intelligere Profejjores vocibus non ejfe ufqueadeo adftriflos, fed percunBariy idem' ne argumentum effet ? Cum iteriim affirmaflet, rogarunc, num aliudt qudm quod tradiderat , ha- . beret exemplar ? Ad id ille ait, primumfibt macu- latum effe exemplar-, fed hoc ab aliis legi non poffe. Vi- debatur iis fatisfeciffe ; hortatique hominem ad pacem, comiter dimifere. Haud tamen muko poll J in ejus hofpitium venit Heinfius , petiit- que nomine ArtsbergeniiPoliticorum Prsefidis, ut fibi primum maculatum Orationis exemplar cernere liccret , quod Epifcopius (non ratus . infidias fibi ftrui quaii mendacium dixiflet) con- ceflit ea lege , ut fibi redderetur; quod poft multas petitiones, fadum tandem eft. Omnes de ea loquebantur, rumorefque perurbem fpar- gebantur, quali mira hsec contineretOratio, 8c proferebantur haud pauci articuli fummi mo- menti , ob quos cenfura efTent notandi Citati;Rurao- ac prsefertim Epifcopius mendacii quoque cri-j"!]'^^' mine infimulabatur , quod nullum aliud exem-oranone plar fibi effe dixiflet , cum tamen contrariumjam'^^'^'- appareret. Vulgabatur etiam tradidifle eum exemplar; cui neque cum Autographo, neque cum iis , qusB ore dixerat, conveniret. 0(5tavo3. dc Decembris RemonftrantesUltrajedinorum De-"^^"^ putati, toto antemeridiano ferme tempore, Sy- nodum occupatam tenuerunt. Haud permit- 170 VITA tebaturut ii , una cum aliis Synodi Mcmbris ju- rarent ; lis de eorum deputatione iis moveba- tur; eadem eorum quse Epifcopii caufa efle di» cebatur , ideoque eos fe fe Citatis adjungere de- bere. Urgebatur in primis eos adverfarios efle , ideoque JuJicum officio fungi non pofle. lis vero dicentibus Contra-Remonftrantes quoque adverfarios efle , refponfum, non efle; c-um non de Contra- Remonftrantium , veriim de Remon- ftrantiumdodrina judicaretur, ideoque Remon- ftrantes in propria fua caufa Judicum iocum ob- tinere nequire , verum eo officio Contra Re- monftrantes folos fungi debere. Praeterea con- ditiones praefcribebantur illis , quas iniquas ju- dicabant. Cum au tern nihil promoverent, vi- derentque in Synodum fe non admiflum iri, tan- dem Citatis fe fe adjunxerunt. Decimo Decembris ante meridiem , cum Ci- tati in Synodo iterum comparuifl'ent, dixit Prae- kst quoniam Citatis fe fe adjunxiflent Ultra- jedini Fratres , rogare Synodum, placeretne eos quoque Orationi Epifcopii feptimo hujus menfis habitat fubfcribere. De ea re , cum prius fc(k deliberaturos , Orationemque examinatu- ros dixiflent , perrexit in hunc ferme modum Epifco- Ptaefes. Profejforem Epifcopium apographumOra" plus ob tionis ah ipfo habita: trader e iuffum , nidlu7n ftbi aliud cium \n- exemplar ejje dtxijje^ prater to. ex quo earn pronuti" ^^c?^^^r*ttaverat ; compertum tamenfuijje poflea , eum aliud habuijje exemplar , imo tradidijje aliud ab eo ex quo earn recitaverat : fefe itaque nomine Synodi eum hortari t lit poflhac innjore Jtncerttate ac veracitate ageret y cum nulla velcaujaejjet^ velratio,obquam ejufmodt dolo utj lolucrit. sefc ad- Ad id r.pifcopius gauderefe yinqukiPraJtdemid vcrfus id monuijTe, adeonue occafionem fibi prabui/fe, diluendat quatotam urOemjampervafcratiCalummay quafijal" laciteT SI MO NTS EPISCOPII. lyt lacker ac mala fide egijfet. Hue ^uero in parte infi- gnemfibi fieri injuriamy cum numquam antmusipfi fmjjettam praclarum falkndi Confejjum ; numquam fefe negaffefibi adhuc unum exemplar efje^ quinfefe fuafponte ac baud coaBum eodem die pnft meri' dtemfajfum ejfe Delegatis , fe primum adhuc habere exemplar ♦ at tantopere commacidatiim , tit nemo % prater ipfum , id forte legere pojjet , ac id ipfum exemplar fefe Secretario Heinfio tradidiffe : verum fe dixiffe folummodh , aliudfihi non effe exemplar fatis nitide defcriptum ; ideoque fe fpatium ad exfcriben* dum Apographwn poftulaffe , ut collatum cum Auto^ grapho Synodo trader et , alterumque fibi retineret. Quapropter^ hac in re^ magnam a Prafide fibi fieri injuriam. Idem qiioque declaravit Eduardiis Poppius, fefe aliofque Citatcsad teftandum id cum veritate confentire paratos effe , qui cum proximi Epifcopio adfediffent, ejus verba opti?ne omnium au- dire potuerant, Frxksfe tamen Epifcopio ullam facer e injtiriam negavit, verum rem sprout evene- raty ac quam fe certojcire aiebat , flmpliciter com- memorare ; idque tcflaturos omnes ejus adhuc me^ mores. Cumque Epifcopius audiri cedes defidera- ret, ac Prasfes fe fe ad eos qui prsefentes illic erant, interrogandos accingeret , Delegatorum Praefes fatis ea de re didum inquiens , litem diremit. Sub hsEC Praelide rem ipfam principalem inchoa- re voleiite, petiit Epifcopius , ut prius fcriptum Rem on- ad fternendam fequenti Adioni viam, pr2slegere|^^."^^^^'^ liceret. Recufatum id priitio, pofteavero segreiegumde conceffumeft. Scriptum id duo continebat,^,';,"^'''" declarabant primum Remonftrantes , fefe Syno- syaodu dum pro kgitimo caufafua Judice agnofcere non pof fe^ cum maxima Synodi pars (Exteros excipiebant) adverfarii effent. Qiiod eo probabant , quia Pro^ njinciales fchifmatis ret erant, ac jam a Remonftran" tibus fecefftonem fecerant , ac tdla cum Us commu" nia I7J VITA niafacra habere recujaverant : fe fe hnud agnofcfre p'O aquis doElrina fua Judiabus eos , a qwbt4sjam ante condemnati , & tamquam profani , atheique habiti , a quibus Ecclejiis ejeSii , acfaBis conven- ticulJs it dedarati erant , cum quibus reconcilmttO' nem wire non Itceret ; tdeoqueje fe pro Membris Ecclejia Reforwata a Contra-Remonflrantibus non agmfct. Addebanc , hac omnia velfcripta , vel 'vi'va voce in Synodo probare paratos fe fe ejfe. Al- tera parte, duodecim leges inlegitima poltulatas Synodo proponebant , quse (i obfervarentur , Synodum cum frudu haberi poffe aiebant. Adjecerunt Reformatos has leges a Pontificiis , Calviniftas a Lutheranis obfervari poftulalTe: eafque non rationibus rantum , veriim etiam variis teftimoniis e Davide Pareo , aliifque ce- lebribus ReFormatis Do(5toribus petitis confir- marunt. Kemon- Lcdo hoc fcn'pto, jufli flint Remonftrantes noiunt id fubfcriptum tradere. Prsefes poftea magna Kemon- vcrborum copiaoftendere coepit, Remonftrantes tiranzes , debere fe judicio Synodi fubjicere : Contra- Remour partem f^^^^tes non amififje jus juffragii , quamvis feceffif- adver- j'ent d Remonflrantibus. Ita tn veteri Ecclefiafuif- judicibu°y^^^ww, Ita incaufa Coolhartii, Herberti, Wtggeri. agnofce-Ad \\7tc Remonftrantium nomine refpondic Niellius , enmdem ejje rationem Remonftranttum ac Contra Remonflrantium , qua in Germania erat Flaccianorum ^ Peuceri , aliorumque a Flaccianis dfcrepantium; qui tantiim abefl ^ utfe Synodo Flac^ cianonnn fubjkere volwfjent , m in ea comparer e detreBaverint , quoniam pars erant adverfa. Prse- fes ait , fwjfe all am rem , fub diver ft s enim itlos fwffe Magijiranbysj Contra- Remonftrantes & Re- monftrantes iijdem parere. At probavit contra- rium Niclliiis , nempe, Duci Saxonia? omnes fubjectos tuille. Pra;(idi objecit Epifcopius : re. STMONIS EPISCOPII. 17? Si Remonftr antes utjudices illicfederentjanipfi& Contra Remonftrantes pro Jtidkibm eos ngnojcerent? Refpondic Praefes ,fialea ita cecidtjjetypajfuros fe fuiffe , nunc vero cum aliter Magiflratui vijum Jit, Citatos id patienter ferre oportere. Epifcopius re- geflic : Aiiud efl agmfcere Judicem , aliud eft pa- tienter ferre. Nos ettam feremus Judicem hunc:fed ab animo noflro impetrare non pojjumus , ut vos Judices legitimos agnofiamus fententia no fir a , cum fitis pars adverfa , & diverfa5 plane ^feparatcu a nobis habeaiis Ecclefia^. Quod ad Magt/iratus au^ Boritatem atttnet , nos illam Itbenter agnofcimus , at ut nobis Judtces ponantur , qui funt adverfa- . rii,id pugnare cum naturali aquitate contendimus, Quxiivic poll meridiem Prsefes judicium Sy- ob fuum nodi, de fcripto illo Remonftrantium , decre- ^^'^^H"^ tumque fuit illos ferio efi'e caftigandos , quod do caiti- au(i fuiffenc maximam Synodi partem fchifmati- ^'^^^^' camvocare. Ingreiros itaque Remonftrantes Praefes acri Oratione increpitavit : dixitque mter alia , nefcirefefe facerentne id pra juvemli quadam prctervta , an verb imprudentia ? Cum abfolviflet, Decretum DD.Delegatorum , praelegit Secreta- rius Heinfius , cujus erat linis , Delegatos man- dare atque imperare Remonftr antibus Citatis , ut citra tergiverfationem , moram , aut dilationem ul- lam ad ulteriora , & pracipue hac Synodo agenda procederent y c^ quacumque a Synodo huncinfinem decernentur , iis obedtrent atque morem gererent. Hoc kdio Decreto, ad cenfuram Prsefidis Epi- Acfefe fcopius refpondit, & quoniam Prsefes ipfis ex- tuenwL probraverat, eos fchifmatis crimine DD.Ordi- nes Generales , Principemque Araufionenfem infimulafle, infignem fibi fieri injuriam queftus eit ; cum id , quod crimini dabatur , iplis ia mentem numquam veniflet ; fe Ecclefiafticos folos fchifmatis accufafle , nihil vero quod Ma- glliratus 174 VITA gillratus fpedaret in co fcripto pofuifTe. Hie pliira dicere volentem interpellavit Praefes , ac probare nitebatureos fchifmatis accufafle Magi- ftraciis; necCitatos rcf^ ondere palVus ad prio- rem fuum fcrraoncm iccnirn rediir,ut Synodum hiijus caufe Judicem elle poile oll^nderet, ro- gavirque Remonl trances , qiios igitur vellent Ju- iikes^ An Poutificiosy Anahaptjfiod y Neutralifta6y Coornhtrtjftas , 'uel Davrdis Georgii feBatores pro Judiabus agnofcerem ^ Regeflerunc Remonftran- tes , non opus elle ipfos Judices eiigere : fuffi- cere fe odendiile hanc Synodum non polfe eflfe legitimum controverfiarum Judicem. Cum vero Praefes hanc eorum audaciam ac temerita- tem (prout ipfe vocabat) caftigaret , juveni- Itmque lafciviam proterviamque appellaret , di- xit Niellius , "Tadcve jam fe quod tarn Jape comu" ineliojam exprobrationem te7}ieritatis juvenilis ac protervia audiret , fefe fponte illuc non venijfe , ve^ rum citatos fuijje : neque ipfos tamjuvenes effe, quin jam multis annis munere Eccleftaftko , imo quidam plufqiiam vJginti annis fun^i efjent , quidam etiam Prafidem atatefuperarent ; fufcque porro omnia Praefidis dida refutavit, oftenditque Synodum legitimum hujus caufae Judicem efle nequire. Cum contentioinde effet orta, nee Remonllran- tes a propoiico recederenc , iinita eft ea Syno- di Sefeo. Undecimo Decembris , Remonftrantes in remb. Syuodum itetum vocatos rogavit Praefes, para- ftr^am"* tine eflent ad fenrenciam fuam de quinque arti- hfrum Q^\[^ fcripto cxliibendam , & (imul confidera- JeguiK. tiones ad ConfciTionem & Catechefin ? Cum Epifcopius petiilfct, ut libi breve quoddam fcri- ptum , videlicet, refponfionem ad ea qua? ipfis propofita crant, prselegere liceret, quaefivit Pras- fes,antertia eilctOratio? Epifcopius non Ora- tio- 11. D:- SIMONIS EPISCOPII. i-js tionem, fed breve fcriptum die , ait, quo re- fponderent iis , quae propofita iplis fuerant. Prxledum itaque fuit. Demonftrabant hoc fcri- pto Prxfidem non bona fide & conkientia cum ipfis agere , ilium primo ftuduiire Epifcopium adducere in fufpicionem malse iidei , accufando hunc mendacii ; deinde eum falso ipfos infi- mulare , quod Magiftratus & Illuft. ac Praepot. Ordines vocairenc fchifmaticoSjCum Ecclefiafti- cos dixiflent , non Ordines. Hoc non eile ex caritate agere, ftd in eo totum efle Prafidem, ut in ipfos concitaret iram Ordinum& Magiftra- tuum. Scriptum id hac Proteftatione finie- runt : Quamobrem ne diutius hac de re difceptemus, quo nos omnes & finguli hacfoknm & difertd Protejia- adverfu* tione, toti huic Synodo &umverfo Orbi Chnftiam dumpro^ teflatum facimus nos prafentem Synodum , am ma-^^^^^^^' ximam ejus partem prof ter caufcn fupradiBoi , lix fcripto a nobis exhibito comprehenfas dX rationibus munitas , non habere pro legitimo controverjiarum noftrarum Judice; ideo que judicium ejus nullum apud nosy & Ecckjias noftras habiturum pondus. Qua Proteflatione pramifsdt ad rem prafentem & propter quamcitatos nos credimus , nos accingimus , hoc petentes , ut hoc quoque fcriptum noftrum & Prote* fiatio ABis Synodalibus tnferatur. Hoc fcripto juflb Prsefidis ab omnibus fub- oeemo fcripto actradito, rogavit eos Praefes , an pare-^^ll^' re vellent Decreto DD. Delegatorum pridie ipjjspra- refpo^- ieBo ? li vero nondum illim Apogrtiphumjlbi effe tra- ditumy repofuerunt. Quapropter exire juiTis in Conclave Secretarii Heiufii, ipfis Decreti Apo- graphum allatumeft, imperatiimque ut quar- ta poft meridiem hora redirent. Remonftran- tes ad idDecretum fcripto refponderunt, quo declarant,/^ maximam Synodi tartempro adverfa" riis habere > fefetamen jatiemer exfpeBaturos, quod 17^ VITA quod Synodo vifum erit de ipforu?n fenttntia ftdtue' re ) (J totius ret negotium Deo inuocentia fua futuro vindici commendaturos : Je fe cacam Synoda- libus Decretts promitte)'e non pojje obedientiam. Si tamenfuperfuafententia cum Synodo conferre, earn defender e , contruYidinque rejellere , qttoad neceffu" riu7n putabunt , Itceat , nihilque quod confcientias fuci6 gravet proponatur ; Decreto huk moYemgere- re,fniva tamenjemper fua Protefiatione,paratosfore . Refponfo huk ab omnibus fubfcriptum , idque quidam eorum domum Prxfidis Delegatorum> antcquam ad Synodum iret , tulerunt , dixe- riintque ei , fe ulteriiis progredi non pofle :fe fe in omnibus parerevelle Magifiratibus fuis y dum^ modofuas confcientias non laderent ; jain enim de 'veritate Dei agi , quam deferere non poffent : pete- bant propterea ne magis urgerentUYy neve fuis con* fcientiis intolerabile onus imponeretur. P^^^g. Interim dum Remonf Irantes poll ledam fuatn turn Proteftationem e Synodo exiviflent, dixit Pras- comV ^^s , ifta Protertatione qua-dam , quae ad fe per- Epifto- tineant , conrineri , rogavitque fuffragia Syno- Remon ^^ j anmn etiam audiviffet Epifcopimn negaje,fi ftrances. ^^j^^ exemplar Or atiouis habere? Paucis exceptis, qui dicebantiyt" non it a obfervajfe verba omnia y refpondebant omnes , fe non aliter intellexifjey quam Epifcopium negaffe fe aliud habere exemplar, Judicatum quoquc fuit a Remonltrantibus obli- que notatos Magiftratus. Poft meridiem rur- fus hacce de PrOteftatione actum eft. Remon- flrantes, ut jufTi fuerant, ad Synodum venien- tes, intromiffi non funt, verumincluft inCon- clavi, ut nemo alloqui eos poflet. i2.Dec. Poftridie, duodecimo, nempe, Decembris insyno- ^'itc mctidicm, Remonflrantibus,fimul acmen- dopr*- fjE fux adfedifTcnt, prxleda eft , a Fefto Hom- '*""'^* mio Scriba, acris cenfura; qua primum expone- batur. SIMONIS EPISCOPII. 177 batur, Symdi Membra non aliter intellexijjey quant Epifcopium Apographum Orationisfua tradere juf fum^ dtcere 'voluijfe nullum fihi ejfe aliud prater td^ quod trader et exemplar ; ideoque a Vrafide jure me' ritofuijfe caftigatumy iterumque moneri debere, ut pofthac major e cum fine er it ate ac veritate inSynodo ageret, Acriter porro reprehendebantur , quod non reverenter fatis nee de Magiftratu, nee de Synodo loquutt ejjent. Prselegit poftea Sebaftianus Dam- manus Scriba judicia exterorum Theologorum, adversus Proteftationem Remonftrantium , quae pleraque eo fpe(5i:abant;nempe, Contra- Remon-' ftrantes i quamvis adversus Re?nonfi:rantium doSlri' ■ nam concionati effent ac fcripfejjent , pojfe quidem ad id legitime convocatosjudkum locum obtinere de eorumJententiis;Remonfir antes nuUo modo eorumjudi' cium rejicere pojfe , ideoque irritam ejfe eorum Prote" ftationem. Hoc finite, prdedum illis aSecretariOut & Heinfio fuit Delegatorum Decretum, ejufdem Decre- fere cum cenfura Synodi arguraenti. Eo ledo, [eg^co** petierunt Epifcopius ac Remonftrantes , ut ad»""»- fe fe purgandos refpondere aliquid liceret ; ve- riim efBuxiiTe tempus didum eft ; adeoque ei Synodi Seffioni finis impofitus. Poft meridiem, hora quart a, Synodum iterum scriptum ingreflfos hortatus eft Bogermannus, uty quoniam }co^\o\n inteHexiJfent jam exterorum T'heologorujn judicium, ^y^^^'^^- fuam Protejiationem mijfam facer ent , ac ad rem nem ipfamfe fe accingerent , primo fententiam fuam de ^^^^°'' quinque articulis , ac pofiea conftderationes fuper legiiur, Confeffione Catechesique traderent. Epifcopius petiit, utfibi praelegereprius liceret breve quod- dam Scriptum, ad tuendam fuam exiftimatio- nem , queftufque eft antemeridiana cenfura in- fignem fibi fadam fuiffe injuriam. Hoc illi con- cedere primo noluerunt , at poft iteratas fsepius poftulationes, id accepit Praefes Bogermannus, M ob- 17S VITA obtLiiitque ftadmDelegatis, quipriuslegerunt, ac illico pod: palam prdegi julVcrunr. Hoc Scri- pto d rnonftravit Epifcopius i Je Je cum Oram- nemjuam trader ct, millo ?mdo negajfefibi aliudejfe exemplar , oftenditque nullamfuijje rationemt cur tddixijffet, cum Orationem meditatus effet , commu* ntque ea Citatorum conjenfu approbata ejjet ; quin iy omnia eo fine fcrtpta , uttn Syuodoy & tantumnon coram toto Chnjiiano Or be dicer emur. Varlis por- ro ratioiiibus oftendit a fe id non fuilTe nega- cum , verum dixijfe fefe exemplar fatis nitide ex^ fcriptumfibi non effe; idque verumejfe , quontam exemplar , quod obtulerat , cum Autographo colla^ turn non erat. Seqiie ita efTe locutum fuorura fVau'um teftimoniis teftabatur , quieidem men- las alfidentes , latera ejus clauferant , ideoquc omnium optime audire potuerant. Verum ea teftimonia Prsefes admittere noluit , hand par elle, inquiensj teftimonia Remoniirantium te- flimoniis Synodi opponi. Teftimonia haec funt. Tcfti- JSlos infra fcripti Paftores , (y Verbi divini Ad- cicTt'o- ^J^inJflri adSynodum Nationakm ab Illuft. D. D.Ord, rum in Delegutis vocati & citati , ferid& ex fide veroque EoVco- teftivnnr D.M.Simonem Epifcopium S.S.iheologia Profifiorem^dileclum mftrum tn Chriftofratrem,pofi - qiiam Orationem aufpicatoriam de ftntentia.confenfu ZO" approbatione mftray in Synodo recitajfet,&d Re^ verendiffimo D. Prafide rogatus effet , 7it orationenty ijuam recitaverat , ipft exhi beret , diferte hac ipfif- fi-yia verba rejpondijje, non habeo aliud exemplar iacis nitide dcfcripcum , nee aliudjudicare poffey quumreliquis fennoniius, cum D.PrafideultrocitrO' que habitis , non hoc voluiffe ac fi aliud exemplar nullum haberet , fid quod nullum nitide fa- tis , ^ collatione faBd accurate defi:riptum haberet; paratiy ubi res exigt^tt & neceffltas pofiulabityfio- ie?n niter huic rei p/eniorem fidem facere. Atiwn Dor. >w. SIMONIS EPISCOPII. 17^ Dordraci anno mdcxvi i i . i i.Decembris.^uhkd" ptumeratEduardusPoppius, Joannes Arnoldus Corvinus, Bernardus Duingio»Carolus Niellius, Henricus Leo,PhilippusPynackcr, Alluerus Mat- thifius, Thomas Gofwinius, Dominicus Sapma, Theophilus Ryckewaert > Bern ems Vezekms , Hfinricus Holiingerus. Huicteftimonioadjunc** turn ad hue erac alterum.A/cj mfrdfcriptiPaflores ac Verbi Divini Admtnifiri , quorum alter froxim} fere latus Clarifjtmi Viri D. M. Epifcopit , quo tempore Orationem in Synodo recitavit , claujiy alter veroeidem cum illo menja adfedi, bom fide & confcientia teftamur D. M. Epifcopium , citm ab eopeteretur exemplar Orationis tn Synodo redtata, inter varios difcurfus ultro, citroque cum R.D.Pra- Jtde habitos, hifce verbis formalibus ufum ejje y ha- beo quidem aliud exemplar , fed non iatis ni- tide defcriptum. Infidem hujus manu mflrdfuh^ Jtgnavimus y parati ulterius & folemniter pkniorem hujus noflri teflimonit fidem facere, ASium Dor-* draci anno mdcxvi i i. 12. Decembris. Subfcri- ptura erat Dominicus Sapma, Henricus Hollin- gerus. Prastermittere hac occafionenequeo,quin nocem Joannem Hakfiura Carletonis Anglix ut *^ Legati Miniftrum , qui & ipfe Epifcopium banc {[^"eGi! recitantem Orationem audiverac , Epiftola eo- dem die ad Legatum fcripta , earn rem quam iimpliciliime hoc modo commemoraffe , poft- quam prius argumentum Orationis Epifcopii expofuiffet. Hac & quod excedit unius horafpa- tio dijferuity magna oris gratia ij gefltbus oratoriis. Significaw ei Prafes , quoniam in ejus Oratiorjie varia erant > qua confiderationemjingularem pofiti" lab ant y ut Apographum ejus traderet. Refpondit Epifcopius y non habere fe fat is nitidum exemplary ft aliqiiantum Symdus exfpeElare vellet , fe curatU" rum > lit ipfi nitidum Apographum exhiberetur. At M 2 has Contra ▼erfiJ inter 180 VITA hxc neutiquam admijfa eft excufatio. Necejfeerat ut traderety feu nitidum , feu macuLitumy (j mo- rem gefftt. Teftimoniis, qui obculerat Epifcopius, ▼erfia reje&s , PrsEfesiteriimRemonftrantes urgebat, syno- utProceflationi fuserenunciarcnt, acremipfam dum & inciperent , hortarufque eos eft , utfelicem Sy- ftrantes Hodt tventum exjpetiarent , qutppe cum omnia Mem" d? mo-' br^jurejurando efftnt obflri^a , ut ex Dii^rhoy dum. atque ex fuis confctenttis judicarent, Epifcopius breve Scriptum pra^legeiidi poteftatem petiit; quam tandem impecravit. Poftulabant eo Re- monftrantes , ut fibi Apographa traderentur , I. Cenfurarum , qus in ipfos latse erant in Sy- nodo. 2. Judiciorum > quae ab exteris Theolo- gis de ipforum Proceftatione exhibita fuerant. 3 . Ipfius Decreti Delegatorum , quacenus & cen- furas & ipforum Proteftationes fpedabat , ut in timoreDeieaferio examinarepofTent. Poftu- lato eorum baud examinato, nee rogatis Synodi fuffragiis , illico negatum eft, jufsique aliquoties ftatim parere Decreto ; adeo ut eosinterrogaret Delegatorum Prafes , vellentne Decreto parere necne? Petierunt Remonftrantes, ut exire ac con- fultare fibi liceret. Quod aliquoties negatum fuit, verum poft habitos ultro , citroque fermones , iteratafque poftulationes , conceflum eft. Polt- quam ellent reverfi, Epifcopius cundorum no- mine hifce verbis refpondit : lutelhximus men- tern & fentemmjH Delegatorum Illufl. D. D. Or- dinum Generalium , & Reverendt Domini Prafi' dis. Refpondemus itaque nos falva confcientidy &JU' dicio noftro de hac ipfa Synodo, fententiam noftram de quiiique articulis Ithere propofituros , expltcatu- roSy & quantum neccjfaritpn effe ex'iftimabmus de- fenfurosy ij ft qua ulterihs babemus fuper doElri- na qua Catcchefi ^ Confejfione Ecdefianim barum (omprebenditur , de quibus dubitetnus , ea eomm- que SIMONIS EPlSCOPri. i8i que rationes fcripto conjignaturos. Prsefes , hoc audito refponfo, Remonltrantes exire juffir. Ite- rum ingreflis refpondit, privatim ipfis de Syno- dojudicium permitti , nee eomm confcientias conftringi ; verum non concedi , ut publicum de Synodo judicium ferant confentaneum cum Proteftatione, qua Synodum adverfam partem & fchifmatis ream declararant. Juflit porro eos poftridiej circa horam decimam, Scripto fenten- tiam fuam de primo articulo exhibere , idque eo modo, ut luam folummodofententiam pro- ponerent, non vero contrariam quoque rejice- rent. Ad primum ait Epifcopius , ipfos ut lo- quebantUY f entire , ac ut fentiebant loqui. Ad fe- cundum vero, mn aliamipjisfiiijfe menteniyquam ut kgitima coUatione inter partes in veritatem in qui- reretur; fefe etiam non aliter intelkxijfe Citatorias Litter as i quibus permittebatur , ut ftiam fenten- tiam proponerent , explicarent , ac defender ent ^ quantum pojfent , neceffariumque judicarent; nullo- modo vero ejfe monitos, Scripto earn exhibendam ejfe. De hac re variis inter Epifcopium &Martinium Gregorii , virum Ordinis Senatorii > ultro ci- troque habitis fermonibus , Remonltrantes tan- dem fententiam fuam de primo articulo poftri- die tradituros polliciti funt , adeoque finita ea Synodi Seflio. Poftridie decimo tertio Decembris, fimulac 13. Dec. ingreffi eflent Remonftrantes, rogavit eos Pras- ^^rtntes' {ts , fuamne fententiam de primo articulo fcri- fencen- pto confignatam haberent ? Refpondit Epifco- f^^*^, ^^_ pius, parati fumust juxta ea quahefierno dte diBa hibenc fuerey fententiam noftram de primo articulo pralege- artfcuio? re. Quae prdeda & a cundis fubfcripta Prsefi- di tradita eft. Cui tamen hoc fatis non fuit, ve- rum voluit , quoniam nominatim unufquifque citatus erat, ut pro fe quifque etiam fingiilatim M 3 re- i82 VITA refponderet, hasccine ejus eflec fententia ? Inter- rogati ergo ab illo omnes, finguli earn fuam effe dixerunt. Decimo quarto Decembris ante me- ridiem, Remonftrantes Synodutn iteriim in- grefTos monuit Prsfes, ut fententiam fuam de re- liquis quaruor articulis in fequentem diem Sy- nodotradendampararent.Adjecitinfuper&hsec: Vvimo, fuam proponerent,non vero aliorum y quam rejiciebant ; Citato s eosejje.utfuam ip forum doBri- nam proponerent y tuerennirque ; id in omnibus ob- fervari Confeffionibus , in qtiibus folummmodi^ qua credimus , non autem qua non credimus , poni mos efl. Sccundo , de materia EkElionis agerent^ lo^Tx^Vt ^tia [uavis plendque folatii efl , non vero de odiofa Repro- Reprobationis doElrina. Vos , inquit , quavis oc- cafione ad Dogma Reprobationis defleElitis. Epi- fcopius Remonftrantium nomine breviter re- fpondit , paratos ipfos efle fententiam fuam dc quatuor reliquis articulis proponere , verum fe fe juftumad id peterefpatium;quod inproximum diem Lunae decimum feptimum, nempe , De- cembris conceflum illis eft. 17 . Dec. Statuta die, Remonftrantes fententiam de re- fitm^" liquis quatuor articulis tradiderunt, eiqucfub- fuamde junxctuut Scriptum, quo varias reddunt ratio- Su°s^ nes, quapropter non tantum fuam fententiam, ■rricuiis vcrum & contrariam , quam refellebant , pro- beau pofuerint , ac in primis non folum de EleQiione, verum etiam de Reprobatione loquerentur. In- ter eas rationes hsec erat : Difficultates qua Re- monflrantes , eonhnque Ecclefias angerent , praci- ipfrnimP^^^ f Reprobatione ejje ortas. Hoc ledo Scripto, confide- monuit Psefcs, ut illico , fi fieri poftet, eadem [n'ca" hacSeffionCjfuas confiderationes adCatechefin ^hrfinsc Confeffioncmque traderent, vel faltem fequen- ionffm tc die. Judicarunt Remonftrantes, agindum pokun. pj-[|^5 g(f^. ^g quinque articulis, dixeruntque fe baud SIMONIS EPISCOPlr. 183 baud alio fenfu Litteras Citatorias imteliexiire. Hac de re ultro citroque varii fermones habiti. y.rii Qiium interim fepius juberentur , ne iccafa- f^rmo- rent, nee tergiverfarentur , dilationem in fe- habin.'^ quentem diem ad deliberandum petierur.t. Hoc negato, ut fibi in vicinum Conclave exire lice- ret, poftularunt. Id aegre impetratum, ac in- tra quadrantem horse, bis ut feftiiiarent, mo- niti funt. Cum iterum ingrefli edent , dixit nomine Reraonflrantium Epifcopius , nequum fuiileipfis plus temporis concedi; quoniamau- tem tantopere feftinare Synodo placeret , re- fpondere ipfos , fefe nulla lege obftringi confi- derationes fuas tradere , antequam dc quinque articulis adum eflet,- defenditque fc fecum aliis rationibus, turn Litteris Citatoriis , Decreto- que Ordinum Generalium , de modo Synodi habendsE clare & perfpicue prxcipientibus, tit primo loco de quinque anicuhs in controverftmn vocatis a^atur.Longicum hacde re inter Epifco- pium,&Pr2efidem eflet contenticPrsefefque pete- re quod coeperat non defiileret,dixit Epifcopius, Je ea de re nondum ejfe colloquutos , nondumfe fe paratam earn habere^ neque aliamfihi fuijje mentemy quam ut prius de quinque articults ageretur , ac poflea ad fuas confiderationes deveniretur, Quum Pricfes a (ingulis , qusenam eorum confidera- tiones effent , qusereret, quidam fe fe aliquas, alii paucas, alii nullas fe fe habere faffi funt; fi tamen vellet omnino Synodus , ut fuas confi- derationes traderent , fpatium fibi efle conce- dendum, ut e rudi Scripto eas melius exfcri- ptas proferrent. In fequentem diem fpatium illis conceflum eft ; verum poft mulcos fermo- nes, quatriduum tandem impetrarunt. Polli- citi funt fe fe operam navaturos , ut confide- rationes paratas ad id tempus haberent, fin mi- • M 4 nus iS4 VITA nus fe fe Synodum monituros. Poft quatriduum Sum Synodum iterum ingreflbs rogavit Praefes , pa- ia"onei tatafne habercnt ad Catechefin & Confeffionem in c.m- coiifiderationes. li fe habere paratas ad Confef- exhiben"c! fioiiem ac prselcgcrc velle refponderunt. Ve- rum cum id negarctur, petieruiic, ut Praefatio- nem earum folummodo prdegere liceret. Prae- ks autem, cum DeL'gatis loquutus, id quoque abnuit. Itaque iis exhibitis , exire juifi funt. Abfetitibus illis prxktta. eft a Dammano Scriba Prarfatio confiderationibus eorum prsefixa , qua exponebant, /^7^;« ante fnukos annos illas confi- derationes aduotajfe , idque jujfu Provincialium Sy- nodoYum , ac poflea ad D. D. Ordines , fecundum eoYwn 7nandatum ^mftjje. Nee iis confideratiombus fe quidquam decidere^ fed folummodo proponere qua- darn prohlemattce , ut de iis in Synodo , ft vifum ei f^'idmmfuerit y copiofius agatur, Confiderationes vero ad *'*"-;,'^^^^ Catechelin fe primo quoque tempore exhibi- do'acci- turos. Sub \\xc quaefivic Prsefes Synodi judicium dem. ^g ratione qua fe gerebant Remonftrantes, cum primo , non una fuas confiderationes ad Ca- techefin tradidiflent; fecundo, non (inguli fuas feorfim , veriim conjundim omnes exhibuilTent; tertio, confiderationes ii etiam obtulilTent, qui prius fe nullas habere dixerant. Unufquifque ex ordine fententiam cum eilet rogatus, nemo erat, qui nonahquid in ratione qua fe gerebant Remonftrantes, reprehenderet. Alii baud ma- gni momenti quxdam poftulabant ; alii gravi- ter cos contra auctoritatem Politicorum pec- caHe judicabant; alii plus temporis illis conce- dendum elfc , ad confcribendas ad Catechefin confiderationes, pcrindeque efle aiebant , five iimul , five feorfim fuas confiderationes exhibe- rent. Fcftus Hommius , ad refutandam prse- fationcm , fuse originem confiderationum ilia- rum SIMONIS EPISCOPIT. 185 rum commemoravit. Ingreffis iterum Remon- ftrantibus dixit Frxks , valde mirarife , quod illi jam confiderationes exhikrent, qui antea dixif- fentfe nullas habnijje, Relponium ei ell , tpfos nonfuas exhihiijje , fedfohimmodofubfcriptonejua tefiatos, fe leBts hifce confiderationihus ludkajjedi^ gnas eas ejfdt qua a Symdo attentius perpenderen' tur, Rogavit porro , cur confiderationes ad Ca- techefin non unaexhibuiflent? Refpondit Epi- fcopius> quia temporisftatuti angnftia: id non per- miferant. Quaelivit ^Prsefes, quare non (inguli fuas tradidiirentPEpifcopius, J^ mirariy inquit, cur Jingillatim ea exigantur, cum non fententia de- er etdvefintt fedquadam tantum confideratione di^ gna. Petiit iterum esedemne effent , quas ante aliquot annos exhibuiffent ? Epifcopius ait , fe nullas confiderationes alias exhibuijje , turn enimfe fe Ecckfiaftico munere nondum fuiffe fmiBum, Alii, eafdem , fed adjeBas ejje quafdam dixerunt. Prae- ledum Tub hsec Delegatorum de illo Remon- ftrantium agendi modo decretum eft, quo inteu alia ipfis mandabatur , ne pofthac ad mandatum Ordinum , 'uel ad 'verba Litterarum Qtatoriarum provocarent. Ejus Decreti Apographum peten- tem Epifcopium rogavit Senator ab Ellen, quem^ infinem idpeteretyan utohloqueretur ? Refponfum ei Q^mon folemus Magiftratuum nofirorum Decretis oh" loqui fed Apographum pewnm^quiaex unicaprak- Eiione mentemfatispercipere nequivimus ad id ex ami- nandum. Ad id Senator late Deer eta noflra exami- nari nolumus. Epircopius,;?oi/Vi obtemperahimusy'in-' quitiquantumfal'vdconfcientidpotermus.Putdfne,^it ScnaXoVinosfacereDecretajqua confcientia repugnent? Refpondit Epifcopius ; perpendere id nos oportety utfciamus, an illasd confcientid eis parerepoffimus. Tandem dixit Senator iDabiturvobiSy ut parea' tis,non ut examinetis,^\xm<]\\2Lm tamen Remon- llran- 1^6 VITA ftrantibus traditum eft. Deniquc injun(ftum ipfis fuit, ut in diem Jovis proximum fuascon- fiderationes ad Catechefiti exhiberent. faas^*^* Statuto die, vigefimo feptimo , nempe, De- etiam cembri's , fuas confiderationes ad Catecheda Mtionej Renionftrantes cxhibuerunt, quaeprout exScri- incace- pti facic judicarc erat , (atis magno numero chefin. ej.jj^f lis traditis , furgens Scultetus dixit: Quandoquidem ha conftderationes pertinent ad Ca- techefin Palatinam , nos vero in mandatis habemus a Clementijjimo noftro Principe y ut ^ ft quid hujus rei in Synodo occurrat , diligenter curaremus , ne quidquam in detrimentum Ecdefiarum Palatinarum flatueretur , petimtis ut conftderationes ilk nobis ad eas examinandas exhibeantur ; nos easrefutabimusy (y poflea quidquid erit judicio Synodi fubjiciemus, Kegeffit Prxfes : \(lam rem in almd tempus differ e- ntusy nee quidquam hac in re ftatuet Synodus, abfque Theologis Palatinis, SequeadRemonftrantescon- vertens fubjccit : Vos aliquoties repetiiflis , liber- tat em 'vobis oportere concedi , ut fententiam 'vefiram proponatis , explicetis , defendatis , quantum pote- flis , ^ neceffarium judicatis ; idque ita explicui- fits , quafi proponere quoque & explicare liber e pof- Jjtis vefiram fententiam , quanttlm poteflis , (Jr ne- Synodas ceffarmm cenfetis. Synodus vero fy D, D. Delega- concede- ti judicarunt illam poteflatem tantilm ad defenfto* «R^e- nem^ nonautem ad propoftionem & explicationem liranti- ejfe cxtendcndam , neque effe vejiro , fed Synodi ar- tefta^em ^^^''^^^ui permittendam iflam proponendi & explican- propo- di poteflatem, Rcfpondit Epifcopius : numquam fuam dubitaviwus , quin in hac Synodo nobis concedere* fenren- titr pottflos fciiientiam noflram pYOponendt y expli- (\\izntumcandiy ^ dcfendendiy ac contrariam refellendi. In c^efla^ hi^nc etiam finem nuperScripto exhibuimus rationes rium ji!- quindecimy quibus illud aquiffimum effe demonflra- ica ^^^'>yifyi^ij^ Qimmdiu vero circa i/lod nobis non efl fa- tis' STMONIS EPISCOPIT. 187 tisfaBum , mn pqffumus impetrare ah animis nofirisy ut aliam agendt viam in^redtamnr. Rogante VxxCiii^talidfne haberent con(iderat:ones ? Kelpon- dere finguli , nulla^fefe alias habere. Iterumque Remonltrantts moniiit, ipfis hand licere contra- Neqwe nam refellere fententiam > verum fuam tp forum <^""^''^' tamum proponere ; nihil praterea permijjuram Sy-ieiitadi. nodum. Regcllic Epifcopius .* nobis certwn eft non aliter cum Synodo agere. Inter eft maxim e canfa no- fir a , ut ita agamus , nee confcientiis noftris fatis- facer e poffumus , nifi & contrariam fententiam re- fellamus. Non adeb de EleElione laboramus , fed potjffima difficultates verfantur circa Reprobationis, doBrinam : Deum, nempe, maximam hominumpar^ tern ahfoluto Decreto ad aternum exitium reprobaf- fe , idque ad fua juftitia , fuprem^que poteflatis gloriam : ideoque id a nobis refutandum eft. Prsefes regeflit ; Ftdeles de confolatione libentius agere^ quam doEirina EleEiionis fuppeditat. Repofuit Cord- xwxs; gloria Dei f adificationifque Ecclefea inter efl^ ut de Reprobatione agamus, Idne ad Dei gloriam faciatist inquit Prxfes, an verb ut in odium earn doElrinam adducatis , fuopatebit tempore. Dixit alius '.ft difputandum cum Luther anis nobis effete peteremufne nobis leges ab illis prafcribi ? ft ta?neii ita Synodo videatur, filebo. Cavete , ait FrxkSi ne occafionem detis credendi , vosfubterfugia qua- rere. lile, nullo modo fubterfugimus ^ inquit, ^^ difceptandum parati fumus. An nemo hic eft ex Profefforibus , qui nobifcum difceptare vdit ^ Si in errore verfemur, eo liberate nos. Hac contentio- ne finita 1 interrogavit (ingulos Prxfes , an in fententia perftarent ? Qui ciim una voce perftare refpondirient, ad antedora fua difta itcrum re- greiTuseft; parendum, nempe, effe Magiftra- tui. Ad id refponfum eft : Hac eft libera Sy no- dus, fententiam noflrarn liber e proponere , explicare , £ic i8S VITA ac tueri nos oportet. Adjecit & alius : primo de Re^ probatione agendum eft , quia inde ynaluni in Eccle'^ fiis eft OYtum. Quum ad id PrsEfes dixiflet , /7- lum fore prapofttY urn agendt modum , ac prtiis de EleBione ejfe loquendwn , alter repofuit , fuam fuijje fententiam , in prim is ac practpue de Repro- batione effe agendum. Alii , tn utrafque doBrinas inquiramus, inquicTunt, & turn nobis fatisfaBum em, Abfumto in hifce difceptationibusaiiquo tempore , prdeftum eft Remonftrantibus De- cretum, quo ftatuebatur de Reprobatione qiioque agendum , fed quatenus judicaret Synodus. Jufsi- que. Tub poena Ecclefiafticaac Politica,huicDe- creto parere. iS.Dec. Remonftrantes, cumDecreto ipfis prseledo ^rln^'is' refpondere fibinonliceret, Scriptum poftridie scripto ad Synodum mifere, in quo mukis probabant bertatem r^ti<^iiit)us , concedendam ipfis ejje poteflatemfuam ^^^^^^^' fententiam proponendi , expltcandi , defendendi , ac contrariam refutandiy quantum ipfimet neceffarium judicarent; nuUam tarn malam effe caufam , qua iftd ratione nonpoffet triumpharey nullam tarn bonamy qua fie nonfuccumberet , fi una partium prafcrtbe- ret akeri , quoufque fententiam fuam oppugnatam vellet. Id Scriptum cum ad Synodum mifilTent, adillam acciti funt, prscledumque ipfis eftDele- gatorum Ediclum, quo vetabant, ne ulhnn Re- ?nonftrantium Scriptum Decretis fuis oppojitum in Synodo pofthac pra/egeretur ; jubebdntque , ut ad y Ogata ♦ qua iis proponerentur , rotundey fmcereque refponderent. Hoc prxiedo Decreto, eos ftatim interrogate coepit Prasles , an articulos Haga- Comitis exhibitos pro fuis , ac pracipue primum eti.unnum agnoferent? Regeflic Epifcopius, ^7^/2- tentia Scripto hodie tradito comprehenfa recedere ne- qtieo : cumque inter alia diceret : aqutnn eft ut poteflas fententiam noftr am proponendi , defen- dt?i' SIMONIS EPISCOPII. i8p dendique nobis fiat , non ut Symdo , fed ut nobif" metipfis fufficere videhitur, omnes ferme in Syno- do ha?c verba rifu excepere. Alii a Praefide quo- que rogati eodem modo refponderunt. Nulla tamen ratione impctrare potuere Remonftran- tes ut Scriptum fuum exhibitum prselegeretur. Cum itaque cundi idem omnes Praefidi refpon- fum darent , exire juffi funt. Mox iterum vo- cati , rogatique funt , an a fuo refponfo non difcederent. li fe difcefTuros negarunc. Itaque in hunc modum eos eft affatus Delegatorum Prxfes : Cum in vefira perfiflatis contumacia, prO' vmmut hibent D. D.Delegatiy nequis veftrum abfquefpe- ^?-^l^^^ ciali eoYum 'uenia hac urbe excedat. Vigefimo no- no Decembris, cum Remonftrantes in Synodoa9.Dec. iterum comparuifTent* prseledum ipfis eft Scri- J^^^^- ptum a Fefto Hommio Scriba, quo refponde- synodi batur ad rationes aRemonftrantibus inScripto lll"^""' fuoaliatas. Remonftrantes Apographum hujus sen- Scripti , ac tempus deliberandi poftularunt. ^'"""* Conceffum eis eft , ut fumto Apograph© in pro- ximum Conclave fe fe reciperent, ibique collo- querentur. Ingreffi denuo majus deliberandi fpacium petiere td^ue eo magis , quod ex ilk ap- pareret Scripto Synodiim ipfcrum mentem hand be^ ne percepijje ^ dixeruntque , fibi libertatem debt- tarn ucn concedi , fed additam effe limit ationem de Reprobatione ; neynpe ^ agendum effe ^ quantum ad Synodi infirmationem neceffarium efjet. Prasfes vero, ut verum , inquit, fatear^ erroremputo effe; antea enim fcriptum erat, ad Deigloriam^ infirmationem i ac adificationemEcclefia. Proba- re tamen nitebatur , unum idemque idejfey ac unum alterius tantum effe explicationem ; ac por- ro dixit : vos perpetuo de ordine contenditis , ac primo de Reprobatione agere vultis, Regeflit Epi- fcopius , de ordine non contendimus , fatis erit fi fnO" ipo VITA modo de utroque agatur, Attamen , ait Prsefes , veflnm aliquis dixit , primo de Refrobatione ejje agendum: at ille , qui id dixerat , refpondir, 'verba ?nea illico exflicui , mentemque meant fuijje pracipue de ea ejfe agendum, Quum ftaret Re- monltrantibus fcntentia , prseleda exterorum judicia iplis Fuemnt ; quje ad id fere omnia cen- debant , de R probatione fobrie , ac de Ele- ftione primo loco eile agendum. Hifce judiciis kdis, dixit Remonftrantibus Prasfes, ipfos jam judicia exterorum audivijje , ipfos declarajjejuam mentemnon bene fwjfe percepta?n , quoniam mn priim agi de Reprobatione , fed fuo tempore ix loco voluijjent ; ideoque non amplius de ea re eJfe contro^ 'verliamy vertim illudtantumfuperejje , ne plenam poftularent libertatem , fed ut ea libertci5 Synodi ar- bttratui permttteretur , quod ft earn d Synodo ex aquitate limitari finer ent , turn rem fore confeBam, Qua n- Epifcopius negavit ; de ordine effe contentionem s"nodus^^^^^ conccdatur libertas , inquit , de ordine non Remon laborabituY , talemque promiftt fnoderationem , ut bus"!-' qtiefturi non effent ipfos fua libertate fuiffe abufos. berratempfajfes , fi vobis ea concedatur libertas , nullum veiir. jactettsjiiiem, Jedremjemper trahetts. Licet illl fe id non faduros pollicerentur , voluit ramen Prsefes, ut Synodi judicio permitterent, ut ea pronuntiaret , quando fatis dc aliqua re adtum clfet. Illi contra id (ux caufas nimis noxium eiVe demonftrabant. Tandem poft varios fer- mones poftulavit Epifcopius , ut ipfis Scripto refpondere liccret , quia multa non reBe intellgi, ipforwnque mentem ?^JaIe percipi animadverteret, Conccdere id nolucrunt. Cum tamen Remon- Ihantesapeutione nondefiftcrent,monuit Prse- fes Poliricus Hcclefiailicum Prxfidem, ut quo- niam ex Delegatis quidam, primo qnoque tem- pore , Hagam contcndcrent , ad defcrendas que- SIMONIS EPISCOPII. 191 querelas ad Ordines Generales , de Remon- ftrantium pertinacia , unumquemquerogaret, velletne Dccreto parere nee ne, ac ut unufquif- que, nedetinerentur, qui profeduri erant De- legati , negando aut affirmando refponderet. Quura itaque rogare eos coepiflet Praefes , re- fponditEpifcopius, fefe ex iguum deliberandi tern-' pus pofiulare , ut fuum refponfum Scripto exhiberent: fefe baud tUimitatam velle hbertatem , verumta- men talem, qua non impediretur caufam agereiprout ipje necejfarium judicaret. Omnium aliorum idem fuit refponfum. Praefes Politicus Remonftran- tibus fpatium conceflit. Verum aegre id vide- batur ferre Bogermann us; dixit enim, Quoniam D. D. Dekgatis vfum ita efi, ad manfuetudinem y patientidmque me componam ; at videbitis veflram auBoritatem vos preftituijje. Conceflse itaque ad ^^'^J'®, deliberandum tres horse lunt Remonflrantibus.ftrancium Reverfi petierunt , ut refponfum brevi Scri-^^|^Pp^g, pto comprehenfum prselegere fibi liceret. Ab- henfa. nuit Pra^fes , fibique id tradi voluit. Quo fa- do cum fuis Adfeftbribus id legit, exhibuitque poftea Delegatis, qui id quoque legerent. Ma- gnum interim in Synodo , plufquam per femi- horium , filentium fuit, dum legeretur. Argu- mentum ejus Scripti hoc erat : Si nobis non nifi categorice Decreto huic refpondere licet, perfiflimus in nfponfoheflerno. Si vero mentem nofiramplenius explicare nobis permittitur , refpondemus nos fenteU' tiam noftram explicaturos & defenfuros primum de EleEltone , deinde de Reprobatione , & contrariam Contra- Remanjirantimn , &* eorum qtios iipro Or^ thodoxis habent , infmgulis articulis , refutaturos. Turn ftqtiiddtfiderabitur^rcjpcndebimus ad D. Pra" fidis quaflione's fcripto , vely ft res patiatur , 'viv^ 'voce per eos , qtios maxime idoneos judicabimus ; & ne in longius teivpus aUioncs protrahantur ^ D. D, Dek" 192 VITA una cum Seballiano Dammano Scriba exEccle- (iaiUcis. bic claufus eit annus millclimus fex- centelimus decimus odavus. f6i9' -. Anno MDCxix. fecundo Januarii convenic ^*°' iterum Synodus , verum acciti Rsmonftrantes non funt. Longam habuit Orationem Pr^fcs commcmoravitque, quidnam praecerkis Scffio- nibus cum Remonftraiuibus actum effet ; item aliquot Synodi Dcputatos Hagam profeftos ef- fe, ut Ordinum Generalium judicium de Re- monftrantium agendi modo aiidirent. Monuit porro Synodi Membra, uc e Remonftrantium iibris excerpercnt omni.^ , qux pr^eter quinque atticulos difpliccrenc , ac prsccipue Thefes Pro- feflbris Epifcopii examinarent ; quas Feftus Hommius edid«.rat , ac quas revera Epifcopii die, prout eas fuis Difcipulis didtaverac , pro certo habebat, afiirmavicque id pro explora- to habere unumquemque poiie. Poliea horta- tus eft Pra^fes Auftralis HoUandii- Fratres , ut hiftoricam expofitionem ortiis horum Ecclc(ia- fticorum diiTidiorum concexerent , often de- rentque, quinam fchifmatis caufa efTent. De- iiberatum porro quo maxime modo Academia: Collegiaque harum Provinciarum conftituercn- tur , ut in pofterurh hare mala vitarentur. Re- monftrantes audrcntes Dcrputatos Haea re- 3. )3r.. diifle, tcrtio Januarii matutino tempore, hora ftrXTs ^"erme odava , ad Polidcos fe contulerunt, iif- poiitids Q,^r. Scriptum obtulerunt ; quo rationes com- cxKi- prchcnderant , ob quas in conicientia grava- ^^^^' bantur id facere, quod ipfos jubebat Synodus. Dcmoniiraruat hoc Scripio , c/ifum hmc ad confcientiam pirtinere i probaruntque primojure naturali, dcinde Scriptura, omm aquitati reptt- iinare , a Synodo qux pars ejfet adverfa , Jil^i py^figi hmites ad tutndarn vsritatem > ac oppvgnandos SIMONIS EPISCOPII. 195 Contra- Remonjirantium err ores. Hoc modo CorftYn- Rtmonjirantes facile viciores fore , Ji p-afcriberent quoiifque jtntentiam fup.m oppugnatam vellent. Di^ xere fraterea non conjifiere cum fiddis Pafloris mu* nerey ejujmodi legibus in damnmn iferitatis fe fi fab" jicere, Prophetas , Chnftum , ^ Apoftolos num-' quarn hoc modu fe geffijje in refutamiii crroribus , ut tantiim dicerem , quantum adverfarii necejjarium judicarent. Nee potejhitem eJfeOrdinibus prafcri' bendi ipfii ejufmodi leges , quibus tpforum con* fcientia Ltderentur. Ipfos potms omnia pajfuros » quam ut caufamfaam hoc modoproderent. Demon- Itrabant hoc eodem Scripto , qiioniam Praefes perpetiio didirabat iplbs de aftionis modo tan- turn litigare , eum modum , quern prafcribtbat Prafes , eo fpeBare , ut Veritas , quam profais partibus flare cenfebant , opprimeretur, Eodem ipfism autem tempore praeledum Remonftrantibus ell: f/a"ndt- Decrecum liluft. ac Prsepot. Ordinum Genera- tum or- lium a Deputaris Haga allatum , quo omnia cTneTa- Svnodi Ada probabanrur, & Remonftrantibus^'"™ . injungebatur, ut Synodoparirent^ ni vellent Ec- tat. clefiafiica & Politic a poena mulBari , tamquamfpre^ tores publico: auFioritatis ; ftatuebaturque ex eo* rum Scriptis judicandum effe, ac tandem indice- batur Remonftrantibus , utfe intra urbem Dor" dractmi continerent ^ nee ed egrederentur y abfque fpeciali edque Scripto comprehenfa venia a DepU' talis Polrticis impetrata; ac qwoties accerferenturj parati ejjtnty fine ullis fubterfugiis , omn bus Sy}20' di interrogatis rotunde y ac Jincere ^ viva voce, vet Scripto , prout Delegatii videretur , refpondere. Hoc ledo Decreto , rogare iterum coepit Prse- Pf«rc» fes , an quinque articuhs , quales in CoEatione Ha- J"g^Jj" Qienfi defenfi fueraut , pro fws adhuc amofcerent. ^'■' '■^■^' Cum relpondere mcepiilet Epilcopsos , dixit Pr^resPoliticusdidandajUtconfcribipoftent^ede N 2 re- 194 .VITA ipforum rffponfa. Hoc itaque rcfponfiim di(9:avit Epifco- ium°"' pius:0/««//'Ki in thnore Dd?nim txpeu/is^&adjun^is et'mmfcYiis ad Deum free ilus , non poffum vnpetYa- re ah ammo imo, ut alt am agendi rationem jequar, tjiiam earn , qua ultimo m/iro rcjponjo exprejfa eft, Aliorum omnium idem refponfum fuit, prxter- qiKim quod qnidam id aliquanto magis dilata- runc. Itaque denuo eos percuaftatus eft Prar- fes , fed a primo refponfo non difccirerunt. Qiioniam autem Remonftrantes fsepiiis ad id Scriptum ante meridiem Delegatis Politicis ex- hibitum provocarant , prailegi id eft juflum, quod a Sccretario Heinfio quam celerrime fa- dum fuit. Hoc ledo Scripto , Pr^fes iterum eos interrogate ccepit. Verura in priori refpon- fo pcrftitcrunt. Objicienti ipfis &pius Pr^^fidi eos fubterfugia qua^rere, dixit Epifcopius , Demon- Ut appareat nos non quarere jtihterjugia , infpicia- fe i!Iiiia tt*y refponfum noftrum , vigefimo no no Decembns quxrere exhibitum ; quopromittimus msfententiam nojlram fugia. plem ac plane expofituros , contrariam Contra- Re- monftrantium , & eorum , quos iUi pro Orthodoxis hahent, refutaturos. Si quid vero in expltcatione UL defenpone dejiderahitur , pollicemur nos cunHis quaflionibtis a Prajide prcpofitis refponfuros , vel Scripto y vel viva voce , velperecst quos ad id nptifjtmos judtcnbmufs. Veltmus Im nojirttm re- fponjum toti Orbi Chrifiiano innotefccre , nohifque dare indie art , quid ei dtfit , fy quidnam a nobis ampliiis dejldcretur. Ad id Senator Martinus Gregorii inquit : Ordines hoc ipforum refponfum vidijfe , ac tamen decrevtffe id quod Remonfiranti- lus pralcEium erat. Libertate?nillorum nonfninui: ijerum permitti tpfis fuim jententiam proponere , ac alienam oppugnare. Qiiid amplius concedt ipjts pof fa ? Itaque quxrenti Epifcopio , noLifne igitur td permitti tuic i quantum ipjineceffarium judicable mui I siMONis EPiscoprr. 19^ 7nm ? regefKt Senator , nul/o modo ; fed quan- tum Synodiis necejfarinm cenfehit ; ac ea Epifco- pii qii^ftio a cunda ferme congregatione irrifa ac contemta fuir. Prxfes Bogermannus , inter- pellatoeommrermone, Reiyionflvantesy inquir, fapius ohjecere Contra-Remonfirantibus ^ eosporttH- tofa , horrendaj ac pietati mxia dogmata habere ; quomodo ergo antehac its tokrantiam obtulenint ^ Niellius dixit : Contra- Remonftr antes ea pro fnh tunc non agnovijje , z'erum fimulajfe qua ft ea im- probarent; quod ft turn d}>:rjfent fe ea probare j uti nunc in fuis Scriptis faciunt , non obtuliffemus lUis tokrantiam. Provocanti Praefidi ad Ordi- num Decretum de pace Ecckfiae , regcflit Epifcopius , permitti ilk Decnto ut ea dogmata in Academia traBentury non autem,ut publice,nedum ut necejfaria veritates ab omnibus credenda incul- centur. Verwn quod ad Pifcatoris horrenda DO' gmata attinet^ aperte diElurus fum iis , qui ea ttien^ tur: anima me a non fit in coetu vefiro. Poft alios nonnullos fermones , egredi juffi Remonftrantes priiis Apographum Decreti Or- diniim fibi praelegi popofcemnt. Negatura autem id fuic , kd dictum , fi non fatis perce- pilltnt , fore , ut ter quaterve prdegeretur. Eorefli itaque funt, adcoqne finis huicSelTioni fuic. Dies aliquot elapfi funt , antequam de- nuo ad S} nodum Rcmonftrantes fuerint vocati. Quoniam vero quidam e Synodo Deputati Hagx fuerant , ut de illis quererentur (uti diftuin eft) Epiftolam ad Illuft. ac Pr^p. Ordines Ge- nerales miferunt, qua demoaftrabant, quomo- do ad Synodum vocati eflent , qua ratione fe- cum egilfct Synodus ; quomodo ip(i fe gefTif- fent ; quodnam inter ipfos Synodumque de li- bertate defendendx i\\x fcntentias diffidium ef- fet; oftendebantque porro, quanti earn liber- N 2 tatem, \c,6 VITA tatem , quam petebant , concedi fibi inter- cllet. II Jan. Undecimo Januarii , RemonRrantes ad Sy- scrf T *^o^""^ denuo acciti funt. Prsefes pollquam obiu.o- commemoraflet , qucenam pra^cedtntibus Sef- syI?odo fio^''it)us ada eileiit, iterum ilios eodem mcdo, exhi- quo ante interrogare ccepit. Epifcopius e Scri- pto rerponfum praelegit , fperaffe 7ffos aliquam confcientiaruynfuarum rationem hahitum iri^ atque ad rationes , quibus frohajfent negotiuin confcientia agi , reffonfuin fe accepturos. Remonflr antes nou foffe bona conjcient'm admittere , ut Synodus , cujus Jententiam oppiignare debebant , prajcriberet ipfis modum & Imiites earn impugnandi. Concefsa fibi poteflate fententiamfuam exp lie audi , pvout ipft ne- cejjdrium aybitrarentur, refponfuros ipjos ad omnes qua proponerentur quafiioncs , ft vel fexcenta , vel millena ejfent ; fe non quaverejubterfugiay fed pro- pterea petere illampotejiate?ni utltbere, rotundeac de re perfpjctie fententiam proferre ac expltcare poffent. Ic-ideri: ^^^asfeSjaccepto eoScDpto, dixit , Synoduyyifum' md comitate ac moderat'ione cum iis egijje , edmquc eis poteflatem , qua Cttatis debetur , concedere. Qasefivit turn Epifcopius : daturne ergo nobis It- her t as expUcandi iy dtftndendi fententiam noflram, primum de EleBione , inde de Rcprobatione , (j ccn- trariam Contra- Remonflramitiiri ^ (y eOitijn, qnos iUi pro Orthodoxis hnbeut-^ rcfutandi / Si hoc conce^ ditur , parati fumus ad rem 'venire. Ad id aic Prxfes : Sapiiis jam hac crambe eft recoEia. Re- fponfum veflrum vigeftmi noni Decembris leBwm tft^ nee placid t ; d/xifapms , idqrie iterum dico , vos li' bertatem illimitatam peter e , non tantiim fententiam fed tamen ipfos in ani- mis fuis ita /entire. Interfacus Senator Honer- dus, quinon ita pridemHaga venerat, actum prima vice in Synodo adeoqus Adorum Syno- dalium ignarus erat, dixit : Hac resfapiics jajn pertraEiata eji , omnidque inteUeElafatiSifn tergi- verjationi finis ; eadeinfemper repetere ac tergiver^ fari e(l fugientium ; ad rem accedite; promittimus vobis potijiatem loquendi vobis aquam fore ^ id vo- bis quoque pollicitus efl Prafesy hoc admittite ; qua- re petimtis a ruobis , ut ad rem accedatis. Prsetor Dordracenus, Muylius ab Holy, ^«/^, inquit, petinius ? dicas imperamus , jubemm. Mutato itaque leni fuo verbo, dixit Senator , impera- mus; ursitqueeos, ut ad CoUationemfe fe accin- gerent, quoniam ipflsfatis libertatis daretur, Epi- (copius refpondit , nihil 7nagisfe opt are , quam ut CoHatio infiitueretur , verum Synodum earn refugcre , ideoque libertatem necejfariam ipfis non concedere. Judicabat Senator , eos nonpetita ed potejlate uti deberey fa: is enim illis libertatis concef- N 4 fwn Tp8 VITA fum iri. At poftularunt Remonflrantes , que^* niam aliud llluft, Ordmu7n decretujn ejfet , ut cer^ ta ejus ret fides ftbifieret, Haud iniquum id efTe putabat Senator; fed Bogermannus , interpel- late eorum fermone , certis limitibus circum- fcriptam ai^bat debere efl'e Remonftrantium li- bertatem, prout Synodo vidtretur, jiiftumquc tfl'et; idque urfit, ut ad quxftiones rcfponde- rent. Dixerunt illi : Reffondebimus ad hiteYvoga^ ta : fed Itceat nobis fententiam noflram e>:plicare. Prafes noflram exfUcationem ad fuas quafliones adftringere vult : cum e^plkaverimus nofir am fen- tentiam , inutilia forte erunt interrogata. Ad id iteriim Praefes : Totum , inquit, eo redit diffidium^ fit quid prima faciendum fit, vos prima fententiam vejiram explicare vuhis , Synodus vero contra ju- dicat , refpondendum vobis ad interrogata prius effe, E Reraonftrantibus quidam dixere turn : cur zion inharetur ordini in Litter is Citatoriis prafcripto, ut fententiam mflram explkemus, prout jam nuper tropofuimus ? Forte noftra expltcatione pravertemus cmnia interrogata. At Epifcopius, ut finem dif- ceptationi imponeret : Deordine, inquit, con- tendere nolumusj ft concedatur libertciSyquam peti- muSi dentur nobis interrogata^ refpondehimus : ac ut appareat , de ordine nos non ita labovave , refpon- fum ad propofitas quizfliones exp/icationi noftra in- feremus , velfaltem adjiciemtts , vel prhno qtwque tempore > par at a cum fit de primo articuio txphcu- tio noftra , utrumque fimul trademus, Hxc di- cciis manura Prxfidi porrexit. Turn vero totus Conventus in cos converfusrem confedam ti^c credebat, quidam etiam furgentesPrsefidiinnue- bant , ut quxftiones Remonftrantibus traderct. At ille , morifne eft , inquit , ui Citaus quaftio- ncs Scripto confignata tradantur ? Remonflrantes ^putra sequi^ni id glfc, prxfgrcv'n in re tanti mo- SIMON IS EP ISC OPT I. ip^ menti putabant ; ac quoniam Symdus fpatium ha- buijjet ad ecu qua/iiones componendoiyiniquum ejfe^ fi illico its rejpondere cogerentur. Senator Marci- nus Gregorii , nimium temporis ipfos perdkuros^ inquitiEpifcopius vero, pr^fcrihatur^dni ^ jufium altquod nobis jpatium > ad id ms cof/iponemusy pa-^ ratofqueforefptramui. Prsefes Bogermannus re- pofuit .• eos nimis multa pofitdare , caritatis ejje ni- hil malt fufpicari ; debere ipfos bene de Symdo fpe^ rarey Jt forte anguflius limit ari ante a videbantur^ jam clarms feloquiyfatis intelligifuammentemycon' tentos eos ejfeoponere. Regeffit Epilcopius, ca- ritatem , quacumque ipfos juberct, pojlulare etiam d Prafide & Symdo ; fe quoqtie nullius mali frjpe- Bos ejfe debere i denique cantatem non tarn cacam ejfe oportere , ut prudentia ferpentum propter ea obli'vifceretfir, Finita hac contentione , cum ^ Remonftranres aPrasfide fingillatim interrogatf, idem cundi refpondillent, egredi juffi lunc. lis egreflis dixie Prsefes ; Magis magifque jam appa- propofi- rere in hoc negotio procedi ulteritis non pojfe , ^^^i^X\d\» abejfe juberentur Remonfirantes ; fatis etiam perjpt- «d eji- cnum ejfe eos Anti-Synodwn conficereypertinacidmque synodo contimmm eorum ejje mamftftam,prafiareergo e Scri- Remon- ftisfuis eos judicari; idqiie eo magis y qtiodfapiiis declarajfent , fe fe efuis Script is judicari nolle; fed femetipfos fuam fententiam proponere , explicare , ac tueri velley prout vifum erit; id autem Symdo Ion* gum allaturum ejfe labor em , nee cum indiEliom Sy- nodi confentire y in eumfinemfaBay tade quinque articulis judicium ab eafirretur , non autem ut in uniufcujufque privates fententiam inquircretur, Ani- madverterunt plurimi haec Pr^efidisdida ante- cedentibus ejus adionibus plane repugnare; tunc enim dixeratRemonftrantibus non licere, cundorum nomine caufam fuam det'endere , ipfos fingillatim citatos fuilTe, idcoquc eos non dc- 200 VITA deberc colloqui ac deliberate. Nunc vero plane alicer loqucbatur. Hsec cum ladus perfequutus elfet Praefes , rogavk Dclegatorum judicium, qui rem in horam quintam pomeridianam di- ftulerunt. Congregata iterum Synodo, Dele- gati antequam luum pronuntiarent judicium, Synodi judicium legi juflerunt. Prxleda ita- que funt Exterorum judicia, quas omnia Scripto exhibita ftatucbant Rcmonlirantium poilu- lationem concedendam elTe , tradendafque iis qusertiones. Profeflbres autem ac Theologi Pro- vinciales inquirendum cffe fentiebant in qmnque (irticulos , e Scriptis Re?nonJirantium. Revocatis turn Remoiillrantibus , praelegit Secretarius Heinfius Decretum D. D. Delegatorum jam Scrj- pco confignatum , antequam Synodum ingreili eflen t ; quo ftatuebant ex Scriptis Kemonftrantium de eoruinfententia ejje judicandum , imperabant- que (imul Remonftrantibus , ut qua: fotte ad- huc Sctipta habetent, ea die Lunae traderenc, refpondetentque , an Synod i judicio parete vel- lent. Apographum petenti Epifcopio negatum fuit , fed Decretum femel ad hue prxleftum. Sub hsec Politicorum Prsefes dixit : Quoniam di- xeruntfe Script urn habere paratum , quo conttnea^ turfeiitentidc ipforum explicatio , cenfcmus id dia crajitno Synodo quoque ejje exhibenduin. Epifco- pius , Scnptum , inquit , tiondum paratum efty Jed propedicjH paratum er it , hac fuit mea mens. Prsefes veto Bogermannus, diElum eji , inquit, Epifco- paratum c[fe , Epifcopiwnque in manihus habuiffe. frc"Jndi Regeifit Epifcopius , 7nale ipfius verba] uijje in- inen qudni Synodi.pro- didijje. Dixit quidam , eos mendaciis incepijje, ac in mendacia de finer e» Alius, omnes ambiguitatum artes tarn bene ac melius noffe, acfi diu in^Jefuita- rttmfiholisfludt4iffent. Cum Exreri judicia fna pronuncialTent,monuerunt Pr^fidem Delegati, ut fuffragia rogare definerct, ac Remonftrantcs intro vocarct. IngrelTos rogavit Prxfes: Vellent- ne fimpliciter , ac fine ullis conditionibus , Delega- torum ac Synodi Decreto parcre, Epifcopius cun- ftorum nomine refpondit, ipfos paratu?n habn^e refponfum Scripto confignatum ^ petiitque , ut fibi id legere licerer. At voluit Praefes eos negatio- ne , aut affirmatione rcfpondere : ii vero ejuf ?nodi refponfum Scripto fuo cont inert a'tebant. Hic longa orta eftcontcntio. Mtrariffe, inquie- ban: SIMONIS EPISCOPII. 205 bant Remoiiflrantes,rm tantillam in libera Sym- do jjnfetrari non pojfe, Acceptum tandem fuit. Expolitio erat ipforum fententiae de primo atti- culo , cui prxfixa erat praefatio , qua demon- ftrabant , fefe Synodi Decreto parere nonpojfe^ ideoque in pracedenti fuo refponfo perjrjiere. Cum Ihxics rogalfet lingulos Remonftrantes , an in eo refponfo periilterent ? liquc affirmaiTent, cundos ei fubfcribere juilit. Dicentibus ei jam fubfcriptum elk, regeflitfe fe velle , ut fepara- tim prasfationi fubfcriberent. Ad id fe paratos inquientes petierunt, uc fibi penna & atramen- tum ad fubfcribendum traderentur. Prsefes autem furgere eos ac fuam ad menfam fubfcri- bere voluic. Turn Epifcopius, qzianamy inquit, eji hacfervitus ? Surrexitque , ac ad Prasfidis menfam fubfcripfit. Hoc fado , reliquis Re- raonftrantibus , ut ad fuam menfam fubfcribe- rent , traditum eft. Perada fubfcriptione, Przfes breviter commemoravit ea quas cum Re- monftrantibus in Synodo hucufque ada fuerant; qua in narratione magis magifque efferbuit, ut tandem in hunc modum in illos invedius fiierit: Synodus, utaiebat, maxima manfuetudine ^ co' mitate , tokrantid , ac patientia , rotunde , fencere ac pmpliciter , cum ipjis eo ufque egerat : ipft ver9 huic manfiietudini Synodi nihil aliud quam artes , fraudes & mendacia oppofuerant, Dixerant ulti- mo fuo Scripto, fefe eoy quo inceperant modoyper- gere velle y fedmendactis tnceperunty i) in menda' cia de/ierunt, Inchoaverat Epijcopius aBionem mendacio , edmque mendacio finierat : prout enim initio dixerat falsoy fefe nullum ahud orationisfud habere Apograpbumy Jic & ultimo conventufe di- xiffe negaverat , paratos ipfos ejje expofitionem pri' mi tradere artictili , (um tamen dare id dixiffet , Script umque porre^Q oflendiffet brachto, JDeum^ qui «04 V f T A c]uam, ipfos ea omniii cum luo ServatGYC ad di- filentiopraitermijjuros ; Deumque inter ipfos , Syno- nem"* ^timque de nrtibus , fraudibus , mendacnfque judi* ftxdd'is.caturum, Simulque omnes fiirrexerunt, & ulii aliud, dum egaderentur , dixere. Niellius fe fe provDcare , aic , ab ini quit ate hujus Synodi ad tribunal Jefu Chrijii. NaeranuS, vo care ipfos ad iljronum Dei , ubi jiulicandi flarent , qui htc fe- debant Judices. Dixit Hollinqerus iis , qui in cgrcxlicndoei prsibant: exitt e catumalignantium Jam ferme egrcffos rcvocarunc Dclegaii , ite- lura- icm-a SIMONIS EPISCOPII. 50 J iumqiie prohibuerunt, neqtiisi^jm'umahfquefpe- ciali D.D. Delegatorum vemay urbe extret. Subicafud hsEC acviolenta Remonihantium dimiffioaPrx- ^^l^^^'~ fide fada multisExterorumdifplicuit,quiccnle- hacdi b^nt, fecum iniquius agi, quoniam cum toti Symdofoznn^^' propojttmn furjfet, ut judicium fuum deratione qudfe Haieiu gejjeram Remonjlr antes , inter poneret ; Prouincia- ^^^^9.16. les ne feme! quidemfententiam rogati erant ;qua ra- ]^^^^^^ tione tot a ilUus negotii invidia in Exteros deiohe^ batur ; cum tamen contra , quando Jimilis quaftio aliquot diebus ante propojita fuerat , & Exteri in favorem Remonjlr antium judicaverant , Prorjin- dales acriter in ipfos ejfent inveHi , duriufque , con* tra quam Exteri jentieb ant , judicium proferri cu-^ rajfent ; ita ut non muhum. curarentur Exterorttm judicia , niji quando ita fentirent , ut 'vifum erat Provincialibus. Gualterus Balcanquallus, a Sco-^,^ j^^ ticis Ecdefiis ad Synodum mi(l'us,vivide hafcezT; querelas in Epiftola ad Legatum Carlctonum exprimit. Quod ad Remonflr antium dimiffionemt fpero mejtneoffenjhne tua diBurum , earn ejusfuijje' not a , ut inde multafine dttbio in Synodum redun- daverit contumelia. Die Veneris , cwn remtttere "viderentur j Fxteri ibeologi audiri non poterant , contendentes>t ut in Synodo retinerentur. Necne* gari potefl technam in eosftruElam nimis manifejiam fuiffe ac palpabilein ; nam Dekgati Decretum dt dimittendts Remonflr antibus jam penes Je Scriptwn habebant^ antequa?n in Synodum ingrederenttir, & nihilominus fententiam noftram rogahant , fper antes fore , ut ea cufnfuo Decreto , confentiret : at cum hoc fecus eveniret , fine tdla ha/ttatione vel tdterio- re deliberarione , ita ut ne capita quidem vix coffi- mittei-ent, promulgabant Decretum y quod jam an- te fcriptum fecum in Synodum attulerant. Die Lu- na, ultimis AElis de Remonflr antium incredibili pet' tinacia prakBiSyExtml^heologi di eortm dimiffioits 7o6 VITA fuffragia tukrunt; nemOy nift unicus Steinius^acer-^ biun fircbat fententiam, Ul^i illonim tantvmfuf" jragiay qui ne ttrtiam qutdem Synodi partem facie- i^anty e^ent rogata , tntro vocatt funt y ac ditnijjl Oratione tarn furibunda i ut nuUus dubitem , qum Excelled/till Tua earn non m.-diocrianimi cum dolor e intellexcrit: mt quod attinetypalam futeor y me fum- mopere ajfligi , quoties earn ad animum revoco. Nam fi Remonflr antes Scriptisfuis evulgarem^Jen- tenttamquam Prafes pronuntiavit^mn fuijfe Synodi y non menttrentur. Tarn Juris Civilis Confulti , quam Cauotiiflat qui multum circaformaliain Conctlio Tri- dentino pratermijfa fcripferunt , minor is women - ti exceptiones urgent , quam hac fuit : nam nee tertiajuffragiorumpars fuit rogntdy ex qurbus fen- tent ia Jerri nequit^necfententiaScriptoerat compre^ heafiy & a Synodo approbata , d/ amartdenta lo^ quutiones infententia expreffanuUtH^ fuffragantium verba, fuere , ft paucula quxdam txcipias ab utiico ^ tantumhomine prolata. Excell. ^Tux cenfura iniflam ♦piftoh'^'^^^'^^''"'^^ J^fl'^ ^fl ^^^^^ digna. Cum poftricij^e in 1619.16. Synodo prxcedentis diei Ada prxlegerfntur, ■''°' ventiimque efTet ad adum dimiflionis Remon- ftrantium, dixit Ludovicus Crociiis.Biemenfis, fe animadvertiffe Prafidem in eo negotio fuiffe paul- h commotiorem , ^ excidiffe illi verba quadam acerba , quibm praftitiffet abflinuiffe : & in tanta re y quanta ilia fucrat , major e confilio & ctrctim- fpeEiione opusfuiffe, Oportuiffe Synodum prtmum ea de re confultajfe , ^ dimijfoms formam ab om- nibus approbatam concepijje , nomme tot/us Synodi fronunciandam, atque inter ABa referendam; cum nunc tota Synodus rea habeatur omnis ejufmodi non necejjdria acerbitatis tunc temp oris adhibit a. Multo melius y inquit, cum decoro Syaodi cowvemffet , fi pacatiore multo , ^ ab omni aff^flu rcnwtwre vid pYQceJfum fuijfit, Purgavit fe Praelcs, quoddmi- fffet SIMONTS EPISCOPII. 207 fiffet Remonfirantes mn am^ concept a a Synodo for- mula y Pohticonmmandato, qui cum ahfque mora eo pYOcedeve jiifferatit. Commidus hie error erat nee cortigi poterat. Id, in fua Epiftola ad An'Epifioia glum Ltgarum Carletonum, indicat Joannes Ha- uli k/ius. Error es puhlicorum aSiuum , fi modtm y-'^^-^r- i 077inem mn excedunt, minori cum wco?rimodo ferri /^^^^ qudm eimndari pojjunt. Perkulum enim mutatio- nis , vel auBorttati malam gratiam conciliandi ed?fique pejfumdandi , fecit ut htijufmodi aEluum firs nullum admin at regrejfwn ; fed cum femelfm hene^ feu male proctffim efl , oportct , ut in pojie^ rum a defenda'itur. Unufqiifque , qua?nvis ma^ ocime partibus addiBus , Synodalmm noflrorum ac^ tuum fpeEiator cogiiur fateri , in proximo Remon- ftrantium dimijponetanta cu7n bile & fervor e fiiEi a, magnurn effe errorcm commifum ; five fpeEles com^ mune noflrwn Chriftianujn officiwn , quod nihil niji juflumpofltdat& aquum ; Jive populi Im jus indolem , qui ob diuturnam libertatem ad feditionem facile im- pelli potefl , nee imperiose tr^iciari adfuetus ejl; qua in re Ckricos maxime pracel/ere oporteret. Qua' propter Synodusy cui "jam integrum non efl refpice^ re, vel revocare gradum y C^ errata corrigere , co- gitur nunc perfequi tranfaBa , eventum Deo com- mtttere , O q^iod confultijjmnm fieri potefl , ad confervandum decus aBionumfuarumyadferre. Id ^^''' probe fe intellexiile Legatus Regis Angliae Car- letonus indicat, in Epiftola ad Archiepifcopum CantLiarienfem. Non efl necejfe , inquit , ut G. T. perfcribam , quid agatur in Synodo. Jntelliges Remonflrantes ob eorum contumaciam^ ab omni dif- ceptatione rejeEloSy^ eorum Dogmata ex libris editis coUigi. Rem tpfamprobarunt Or dines : at modumj quo eos dimifit Prafes Bogermannus , crudum & iu" hwnanum , quamquam haEienus confecutus fuerat famam modeflia ac moderationisy omnes improbant» O Qimmvis aoS VITA Qjiiimvis illi digni effent hac contumeliay locus tnmefi ^ caufa Conventus altum agendi modum puftula- banty qui eumdem efftEium poterat habere , <& tni- nus futjjet obnoxitis repreheufwni. At non ejl ea res nunc in intcgrOy nee fine maxhiio imommodo re- flitui potcfl. Pergendum ipfis porro eft , (^X qucim optime poterit adornanda cauja , ac cventus Deo Deiefjaii commendandus. Ad bene itaque caulam adoi:- Hagam nandam , AdfefTor Faukeliiis ik Scriba Feftus petunt. p^Qj^j^jyj ^ m^^ cufQ quibufdam e D. Politicis, Hagam mifli funt , ut Ordinibiis Oeneralibus a(5ta exponcrent , coriimque conrenfiim poftu- lareiit. Remonftrantes, hoc comperto , bre- ve Scriptum D. Politicis obtulerunt, quo petie- re , ut fibi quofdam e fuis Hagam mittere lice- ret , ad rationem fuarum adionum Ordiiubus Generalibus reddendam. Verum de die in diem dilatum iliud eft, donee D^putati Haga redie- Remon rc. Concinnatunt interim Remonftrantes re- fil^iplum Tponfum ad crudam dimiffionem Prxiidis Bo- synodo eermanni , ac vigefimo primo Tanuarii ad Sy- ad re Hodum milerunt ; cujus mlcnpno non crat ad d'u°m'dN' Pr^efidem direda, vcriim ad Dodorcs, Profcf- riiiVioni forcs , ac Paftorcs in Nationaii Synodo con- Prafidis. gfggatos , Ut id m Synodo falcem aperirecur, praelegereturque : intellexerunt autem pofiea Prsefidem quidem nonnullis oftendilfe , at num- quam in Synodo pr^elegiiTe. Rationes rcddunt hoc Scripto , ob quas ad furibundum eum Pr Politiciadle iterum accitos Re- monftrantes jufferunt eai quae in defenfionem fententisE (uae de quinque articulis proferre ad- huc vellent , Scripto comprehendeie , ac intra quatuordecim dies Politicorum Priefidi exhibe- re. Demonftrarunt Remonflrantes nimis ar- O 2 dum 2TO VITA dum id effe fpatium , ad Scripta fua componen- dai at cumlongius tamen impetrare non polTenr, fe fe operam ei rd navaturos polliciti iunc. cundc- Habiti interea funt aliquot Synodiconven- J'^' . tus,ad quos admittebatur nemo: ac paucis die- conven- bus polt, Scffioiiibus velpertinis, cumarrovin- *"'• cialibus Profellbribus , turn ab Exteris Theo- logis, habitsc funt coram AuditoribusOrationes quaedam, quibus Remonftrantium refellebatur fententia ; omnes autem res alicujus momenti occlufis peragebantur januis, adeo ut Joannes Epiftoh Halefius feftive ad Angliae fcribat Legatum, Sy- "^^9^" nodumjimilem horologio ejfe , cujus pracipua rota , Februar. m qutbus cuvdo vermn vertitur , minimi pahun ocu- lis expojitx funt : pracipui etenim momenti res in privatis aguntur Seffionibus , quapublice oftentan- tUY , dicis folum causa fiunt , ^ ne videamur nihil agere, Joanni Bergio Francofurti ad Ode- ram Profeffori , qui cum Collega Chrifto- phoro Pelargo ab Eledore Brandeburgico Dor- dracum miflus erat, ut Synodo adeflet , quo- rum tamen neuter, ob alia incidentia negotia, inSynodofuit, tarn parum has Synodi adiones placuerunt , ut ad Martinum FulTelium Aulae Eledoris Brandeburgici Concionatorem in hunc joannis modum fcnbac: Synodo Hollandicd ine abejfe gau- judicium ^£"0, udeo nihil Ulic , quod tamo niolimine acfu?n^ slnodu^^^^^ dignumfuenty gefium 'video. Perfcripfit enim i6i').s.i.fenne finguLi D.Agricola. Quini??w pro certo ha- beo , mn ?nodo nullum inde fru^wn , fed majoris mali incendiujn excitatum tri. Quod etfi nunc for- te adverfarioYum potentia paullijper opprejfum fub favilla delitefcit , erumpiet tamen baud multo pofl ?nuJQri impel u. Ac certe diffiteri non poffumus ini-^ qums paullo cujh Remonftrantibus aBum. Et quis illti vitio vert at » quod Bogermannos , Gomarosy Sibrafjdos > quos prtxapuos 0* acerrimos adverfarios fern- SIMONIS EPISCOPII. 2IT ■femperhabiierunt , Prafides ac Judices agmfcere mlubYunt , cwn idipfum nos in Pontifictbus ^ Car- dinalibus non feramus ? Quid ^utem magis ridicuhim, quam illis extjfe juffisypoflea hofce Judtces tot os dies in illos declamare-i & eorum argumenta for titer re- fellere ? Mi hi quidem hoc tami non videtury m propter en media hyeme ferum iter fufcepijfe ctipiam; fed hoc tin viderint. Ego ad nundtnas autumnales proximas exfpeSio Pontificiorum [atiras , Chriftum non tantiim ly.jan. exfecutorem , fed & caufam & procurator em Eie- '^^' Bionis ejfe. Vix dum Martinius dicendi finem fecerat, cum protinus exfiliit Gomarus, dixic- que : Hanc rem in me recipio, Haec loquutus chi- rothecam projecit , & Martinium hoc adagio, en Rhodus , mfaltusyzd. certameii provocavit. Simul oravit Synodum , ut fibi cum Martinio certamen fingulare concederet, addens , fe ex- ploratum habere , nihil prorfus Martinium contra hanc doBrinam proferre poffe, Martinius qui O 3 (prout 112 VITA (prout fcribit Joannes Halciius) cruditione Go- maro nequidquam ccdebat , ftudioque pads multis ilium parafangis antecelicbat, facile hanc contumeliam concoxit. Paucis deinde verbis ultro cicroque habiris, hxc controveriia a Prse- fide diremta , &: Seilioni more (olito prccibus impoficus eft finis. Ccrerum attentio in precibus reqiiifica adeoGomari excandercentiamnonfe- davitjUC lis vix abiblutis, provocacionemfuam repeteret , & Marcinium itei iim ad certamen Marti- provocaret. Vidcbatur Martinius quibufdam Re- qiibir- monftrantiumfententiis addidus, dellcproba- unJT' ^io"^ > extcnfione merici Chriili , falute in* cum fantium , ac aliquot aliis. Itaque ut ipfum in ft 'and" eamdem cum reliquis fententiam perducerent, bus con- poftridie in gedes Epifcopi Landavenfis Exteri convenere Thcologij ubi, licet Martinius ad mu- tandam fententiam moved non potuerit, eo ra- men resell adduda, ut fidem dederit, fc earn in proponenda opinione fua moderationem & prudentiam often furum , ut Synodo nulla de pifcri- ipfo conquercndi an fa futura elfet. Dum fin- menin- g^|^ Collesia incumberent concinnandis (uis gios de judiciis, magnum inter Anglos, circa Icciindum 91^0. articulum, ortum eft diflidium. Joannes Da- venantius ac Samuel Wardus eadcm , qua? Mar- tinius Bremenfis, fentiebant; Chriftum, nempe, pro cunftis , (ingulifque hominibus eiie mor- tuum, quod c%: ftatuebant Remonftrantes. Re- liquorum veto Anglorum,cumContra-Remon- flrantibus , fententia erat Chriftum pro Eledis iolummodo effe mortuum, qui a Deo ex omnis generis hominibus fegrcgati funt. Commune ergo & conftntiens judicium componere non potuere; 6c quamvis hac de re aliquoties difce- ptarent , unicuique tamea fua ftetit fententia. Convenit tandem inter cos, ut > quoniam in SIMONIS EPISCOPir. 215 Syiiodoc^Tenc adproferendumnon fingulorum, fed EccleiicT Anglicans judicium, diflenfumfiuini ad Archiepifcopum Cantuarienfem fcriberenr, ab eoque relponrum peterent, quarationeipfbs judicium , nomine EcckCix Anglicanae , de fe- ciindo articulo proterre vcllet. Poftea autcm itcrum collocun fant , iifque communi con- fenfu placuic ira judicium concinnare, prout cum EcdeficB Anglican^ fententia convenirc judicarent. Septimo Februarii exhibuerunt Remonftran- J^'^- tes Uclegatis Poliiicis deknnonem luam circa ftranre. primum articulum , prolixoadmodum ScriptOn*emex- comprehenfam ; cujus maxima pars ab Epilco- ^'^"J^ pio compofita erat , excepra ampla capitis noni cemiJdo Fpiliolae ad Romanes explicatione ab Adriano l^l^^^ Borrio concinnata, ac tradatu de Reprobatio- ne a Niellio confcripto. Indignati funt Politi- ci tantum id effe Scriptum , eofque non omnia exhibuiiTe , & in Scripti prsefatione dc Synodo effe queftos. Remonftrantes repofuerunc , fe id breWus facere non potuiffe , ni(i caufae fux nocerent ; temporis fpatium ad excutiendos omnes articulos anguftum nimis fuifTe , feque neceflitate adados ad querelas de Synodo, cum earn inique Tecum agerecenferent. Conceffuin lis adhuc fuic o6tiduura, ut omnia, quae in dc- fenfionem fuae fententise componere vellent, pa- rata haberent. Etfi autem demonftrarent id vires fuas excedere , non tamen amplius fpa- tium impetrare pocuere. Scriptum hoc a Pra?- fide Synodo fuit oflenfum. Polt unum vero diem , aut alterum, in Seflione, dimiffis prius omnibus Audiroribus, deliberatum eft, quid- nam exhibito Remonftrantium Scripto , quod nimis magnum erat , ut Apographa exfcribe- rentur, faciendum effet. Praeies fe feid obiter O 4 peric- aT4 VITA Quomo- perlegifTe ait , ac comptrilTe exiguam primo- do sy- rum foliorum partem , confiimationtm eorum ^'m"hoc fententiae circa primum articuliim continere; scripto feiiquum autem nihil aliud quam refutationem *^"* * fententiae Contra- Rcmonflrantium ac exagita- ir Feb. tionem perfonarum comprehendere. D'^fidera- X619. hamus^ (fcribit Balcanquallus) ut pars legeretur: cogor autem die ere Runonflr antes nullum ohtinere favor em; nam coram Excellemia Vejha affero Pra- pdem excerpftjje partem deter ior em. Fix quinque fo- lia leBafwttf qua nihil aliud contineb ant , prater' acremfatiram contra Calvinum, Bezatn, Paremri, Pifcatoremy Withiike, urn, Boger?fiannum , Fcftu?)!, (^plurimos alios :fcdy at verum fatear , quamvis imprudenter, fciteta?mnfcriptwn :fi)lus mi hi vide- batur effe Epifcopii. Circa hujus Scripti ledio- ncm variabant admodum Synodi judicia. Tan- dem ex Politicorum fententia decretum eft, ut antemeridianis aliquot Seflionibiis ea pra:lege- retur Scripti pars , quse confirmationem opinio- nis Remonftrantium contineret , reliqua vero abambobus Adfefloribus ac ScribaDammano, iique ea excerperent , quae viderentur ipfis co- ram Synado kdu digna. I f.Febr. Decimo quinto Februarii,obculernnt Remon- scJi caa fc^intes Dflegatis Politicis alteram fuam decla- Remon- ratioHcm circa tertium , quartum , ik quintiim b^"«- articulos. Primum caput a Earlao, ultimum ab hibita. Epifcopio compofitum erat.Putavcrant Delcgati paratas quoque foredefcnfiones reliquorum ar- ticulorum; quod CLimfecus efTet, jufTeruntRe- monilrantes illico operi incumbere , dixerunt- que indicatum iplis iri , quando paratum id J y. Febr. habere oporterct. Vigefimo quinto Februa- pefenfio j-jj^ defenfiouem (ux lententis circa fccundum fenrentix . ... . ^ . dc fe- * articuium exhibuere ; ac m pra:tatione red- art?cuio.^^^^^ rationes , ob quas reliquorum articu- •lorum SIMONIS EPISCOPII. 2IJ brum defenfiones una non tradidiflent. Dixe- re Politici, non licere fibi concedereillis majus r|)atium : biduo tamen poft ad (e accitos Epifco- pium ac unum vel duos alios rogarunt , fudnt rpliqua Script a intra decern dies par are pojjent ? i^on quidem idtempusfefe illis concedere , fedtU" Tften f Remonftrantes intra idfpatium refiqua om* ilia exhibere pojfem , fefe vifuros , an ipfi ea acci^ pere , ac Synodus hgere velkt, Regellere Remon- ftrantes , fe nullam Synodi rationem habere^ nee in animo ipfis ejje eum laborem , Symdt gratia > infe fufcipere , quippe qua: eos tit mendaces ac nebulo- lies tamfoede ejecerat : Symdum etiamfua Script a non exfpeEiaret nee ipforum uUam habere rationem; ■ verumfeeatantum D. D. Delegatorujn jujfu com- pofuijje , nee tarn prapropere ha7ic rem conficere fe pojfe : fibi aliquot hebdomadas concedi oportere , ut & rem reEie peragerent , ciT confcientiafuafatisfa^ Cerent: con[littUum faltem tempus breve ni?nis ejfe^ fefe tamen operam rei navaturos. Dam occupati eiTent Remonftrantes confi- ^'^"*- ciendisIuisScripcis, mSynodoalingulisMem ter si- bris Remonftrantium fententiae refutabantur. ^^^^1^"!" Parabantur eciam lingulorum Collegiorum ju- cimum. dicia. Cum ad tertii quartique articuli difqui- (icionem ventum eilet , Martinius inter alios , ^p^^^^^^'* undecimo Februarii , fententiam fuam dixerat. qmiii. Poftridie veto Sibrandus, ubi ejus veniflent lo- p^Jfr!*^' quendi vices , peroravit minimum per horara ; habebat in eo fermone exceptiones quafdam ^ ad ea quse Martinius pridie dixerat ; prjefer- tim ad hoc, Deum ejfe caufam Phyficam converfio^ nis. Aliquot objediones protulic, petebatque » ut Martinius illis fatisfaceret. Martinius fe fe quidem defendit : at inter eos major erat dc verbis, quamdere difceptatio, controverfiam enim illam faciebant meram Philofophicam fpc- cu- ii6 VITA culationem. Pro veritate adftrrtionis fu^ , Mar- tiniusGocleniumappellabatjUt Principem Philo- fophorum. Goclenms> varioi eofque pracipuos,z\ti Philofophosy quosnominabat, fro Martinit flare fanibusy eoYumque optnionem 'veram ejfe in Philo- fop hi a , fed nolle fe earn cuiquam prafcriOere inTheO" logia. Turn vcro Sibrandus in Goclenium ia- vehi , ita ut poll multa verba inania, Praefes eos Epiftoia interpcllarit. Decimo odavo Februarii , Go- la.fobr. marus, qui (utBalcanquallus fcribir) palam ini- mixrum agebac Martinii , loquendi poteitatem petiit, ftatimque quse Bremenfes dixerant , re- rutare ccepit > adeo ut ipfe ac Martinius turpi- ter fe darent. Subjicit huic narration! Balcan- quallus haec notatu digna verba ; Dicere cogor multos ex Proviticialibus inhumaniter agere cum JMartinio , quod omnes iheologi Exteri agreferre incipiunt, Ipfe efl vir doElus admodum & hone flu St f!X ^que orthodoxus , ac ullus I tota Synodo in om- nibus articulisy excepto fecundo in quo, quandoCa^ nones condentur, plures^ ut njidebisyhabebitjihi ad- fentientes. Nihilominus quoniam duros quofdam loquendi modos improbat , quos nemini cordate pla- cituros exiftimo , adeo inhumaniter ipjum traBant ; ut affirmare tibi pcffnn parum abfuiffe , qnin una cumfuis CoUegis Synodo abiret. Quantum de- decoris hoc allaturumfuiffet auBoritati totius Synodic facile quifque intelligit. Iniquius agunt Provincial les. Qua?nvis qr^is in fundamento omnium quinque articulorum cum ipfis contra Remonflrantes fentiat ^ tainen eum pro Orthodoxo non habent , ft in loquen- Id po- di modo difjentiat. Poflridie cum Martinio Sibran- ^l\^l dus & Gomarus iterum difceptavere , de qua Tcnova- difceptatione ad Legatum Carletonum Balcan- quallus hanc fcripfit Epiftolam , quam , quia multa continet notatu digna, hicinfcram. SIMONIS EPISCOPII. 217 Benignijjime Dominey „T)0(l nuperas ad te datas, nihil in Syno- „i do magni momenti peradum ell, nifiid „ quod magnum, cum audiveris, tibi incutiec „ moerorem ; quod, nempe , lis magis magifque 5,exarderceiis in flammam videatur eruptura, „ mil in tempore fubveniatur : ex compofito enim „in concumdiam Bremenfium concinnata erat 5, ejufmodi propolitio, qua Synodom parvam 5, gratiam inituram judico. D. Gomarum , ad „cujus loquendi vices finierat ultima Seffione ,,tertii& quarti articuli difquiiitio, fententiam „ruam de iis articulis Praefes cum rogaffcc , Si- „brandus veniam a Prasfide oravit , prius pau- „culaillis, quse pridie diileruerat , adjiciendi. „Qaod addidit, nihil erat aliud , quam certa- „ minis, quod ipfi in ultima Sefiione cum Mar- „tinio inciderat, renovatio. Duas attulit res. » Primo narravit fe Goclenii hofpitium adiifle, „vari6rque cum eo (ermones mifcuirt'e de pro- „pofitione ilia , an Deus caufa Phylica huma- 5,narum adionum dici polTet : protulit in me- j, dium aliquot Goclenii Thsfes , qux conrra- „rium tuebantur. Cetera, ne fides ejus voca- „retur in dubium , ad Goclenium illic pracfen- ,,tcm provocavit , qui teftimonio fuo ea con- 5, firmavit. Porro cum Martinius locum ex Pa- „ raeo citaflet , ad probandum eo pado fieri „converfionem , Sibrandus ex eodem Parxo „plurimaloca pro contraria fententia citavit: „ac Theologos quofdam Palatinos (quod jam 5, ante fine dubio compofitum ita erat) fingu- „ lorum appellans nomina rogare ccspit , ut cum „ Parsci e&nt Collegse , mentem Paraei de hac „ propofitioneaperirent. Ad hocScuItetus pr^e- 3jmeditata Oratione 1 qujmetiamin Scnpcis „habe- 2i8 VITA „ habebatjrefpondit adeo virulenta, ut meas jux- „taac omnium, utopinor, Exterorumauresve- „hementer ofFenderet, prsecipue quod a viro ,>tand nominis pronuntiaretur. Argumentiim j> crSLt i Je prol/e mjfe Paraojententiam menti ipjius iiflane contrariam in Synodo affingiy agro ammofe iiOudire carifjtmi fui Coliega opmionem t ant op ere d iynonnullis in Synodo detorqueri ; praterea fe gravif- t-ifimum [uum dolorem diffimulare nonpojje , ex eo 3, conceptunit quod puram iheologiam tricis Scho^ >, lafiicis h. quibufdam foedari miimadverteret ; hoc » eos agere, qui Deum {fpeElabat id Maninium) yycaufam Phyficam converfionis flatuerent, illifque yy vocabulorumportentisuterennirydetermtnare &non 9ideternjinarevoluntatem, nonnuUos eo audacia pro- ytgreffos^ut afjrm^re non vererentur^ dubia quadam tn y^quarto aniculo fuperejfe ,qua nee Calvinus rpfeynec 9t abiertiditi Reformati DoElores plane fohijjent; me" yy tuendum nunc^ne tales Tbeologiam Jefuitkam in Ec' yy defiam Reformat am invehere^jiiventutemque ipfo^ yyvumfidei commijfam perversa Theologia corrumpe- yyxe uellem. Verba hxc poftremaCrocium fpe- ,> dabant. Scultetus fane mentem fuam maxi- 35me virulentis & odiofis verbis aperuit , ita 5,quidem ut fententias, quse acerbiflimae erant, „ bis repctierir. Poftquam ille finem fermuni j^impofuit, Martinius fummacura modtftia re- 3,rpondir. Primo, fe ipfa Parai verba legere vel- yyle, quod fecit; deinde quoad Sibrandum, 7^ y, fummopere mirari , qtiod hac in medium jam pro- y, ferrety cum' eodemipjo die fludio pads duBiiSy Col- y,legamfuum Crocium ad Sibrandum mifijjet cum „ loifga expltcationefenjus , quo propojltioucm ?lla?n „ tradiderat , qtia explicatione Stbrandus ipfe fefe y^plan^ ^ plene contentum 'profejjus erat : fperaffe y)fe nullam amphus litem hac de refuijfe futuram. „ Nullum Tub hoc tempus verbum Crocius pro- », tulit. SIMONIS EPISCOPIL 21^ „tulit.Gomarusinquirendo inarticulum procef- „(ic : verum ejufmodi protulit Orationem contra „Bremenfes, quam a nemine nifi ab infanopro- „ ficifci pofl'e putem. Primo ad id quod dixe- „rat M^nin'mSi fefe poftfolutionenj illius duLii po- fyfiularet quomodo Deusah homine , cujus fotentia y^finita efli Jiderriyquje opus omnipotentia eft, exi- iigere pojfety huncque mdum nee a Cahino, nee d „ qttoquam T^heokgorum plenefolutum fuiffe ; pvimo j> refpondit , taiia dkentem non dignwn effe, qui J, Calvmi corrigiamfolveret: deinde quod ad nodum ») ipfum attinet , adeo parvi momenti ilium ejfe , ut f> /pjtpueri in triviofolutionem ejus decantare pojjent. „ Ad hsec verba unufquifque fubrifit. Prseter- „ ea etfi Martinius, refpondens Scuketo , ne ver- „ bum quidem contra ipfum dixiffet > nifi hoc „ unicum 9 ddere quod , qui jam per annos vi- iyginti quinque Theologiam profeffus erat y ob phra- yyjin Scholafticaniitamindigne exciperetur. Gomarus „ ad id prompte ac eleganter , ut putabat , re- j, fpondit ,fe fe jam indicere Synodo , quoniam non" J, nulli anmrum copia cert are vellem , fe non tan^ 9, turn per viginti quinque , fed triginta quin^ ^,que annos Profefforem egiffe, Poftea in J, Crocium invedus , Synodumoravit, utfibia iytalibus caver et 5 qui hac monflra & portent a vo- iicabulorum & ^efuiticarum Scholarum harbanf- » mos , Deum determinare & non determinare 'vo- „ luntatem, tnveherent. Hsec & fimilia oculis adeo „ardentibus , fuperbaque pronuntiatione , ut ,1 quifque miraretur, quod ejus fermonem Prse- ijfes non abrumperet. Sponte tandem defiit, „rpiritus, ut opinor , defedu. Prsefesautem j, celeberrimo Dodori Gomaro fummas pro eru- ,,dita comtaque ea Orationegratias egitrquod „Exteris mirum fuit vifum : tandem vero Epi- „fcopus Landavenlis gravi, fuccinda, fuavique „Ora- 220 VITA 5) Oratione (qua , utpoct- optima , quam urn- „qiiam protuIiiVe mihi vivktur , a-twrnam apiid 5,noftrosomnerque Exteros laucicm menijc)in 5,hunc fcrme modum PnTlidem clt atfatus- id » quodSyijodus hac difqwfuionem'vocattadificattonis iygy^tid injiitutwn ej)e , non verb ut aliquts conten- itttOfiis ftudiwn ojhndtret , velle ideoque je fe ut fiCaveatur ue concordia rumpatur 'vinculMn. Ne- ,,minem Rever. Epifcopushacfua Oratione no- „natim peritriiuit : vix tamen dkcndi finem >, Fecit , cum furibundus Gomarus criminis fc >i confcium intdligens , fapieiuia hxc cloquutus yyt^v^rhz.: Rever endiffime D. Prajult agendum iyhic eft in Symdo non auBoritate , feU ratione: It* yyciturn fihi ejfe fiio loco fententiamjuam dicere^fe- » que ah hoc propofito nuUtus auEiontate abjterreYt yyje paJfuYum. Ad hoc Revere ndo viro tacenti >, dixit Praefes : Celtberrimum D. G v:aru7n nihil J) contra Perfonas , fed advcrfus eorum opiniones di^ ,> xijfe, mdldque adea homin€7n cenfw a dignum ejje, jjjuftam id cuilibec anfam fufpicandi prsebuit „Prajf:dcm in eodem ncgotio , cum Gomaro ,,confpirare. Martinius Gomari Oracioni nihil „ refpondit , quelhis eft folummodo , quod hoc „longi itincris pracmium refer ret. Thylius, ubi „ad eum ordo ditquircndi pervemt, moderate » Synodo annnifui dolor em teftatus eft , eo quod „ Marti !iiu?n tamtndigne exceptum vidiffety ob mo- ftdum loquendi , qnt juxta explicationem ejus ve^ yyritati prorjus co/ijentaneus ejftt. Haec uiccnti „Thyiio Gomarus & Sibrandus , qui proximi 5,ip(i alTidebant , pallium vcllicarunt, irac6.]ue „vultu,inconrped:u totius Synodi,ub ha?c aida „eumincrcpuerunt. Inde Thylius magna cum ,,modeftiaMartiniumoravit,ut(ibicircadubios ,>quordam loquendi modos.quosprotul rat, fa- „tislacerct -, qucd Martinius adis ij:li pro hu- „ma- SIMONIS EPISCOPIL iii „manitate gratiis,abunde fecit. Prasfidem hoc „in compolito negotio advcrfarium Martinii „fuiile certum eft, iiidcquecolligi poteft,qu6d „eodem illo tempore cenfuram omnium dura- ,,rumphrarium,qjuibus ufus fuerat Martinius, „ ex charta, publice praslegerit. Admiratione di- „gna per id tempiis omnibus patientia Crocii „ videbatur , qui,etfi multismodis dehoneftatus „ac laceflitus effet , fuis affedibus tamen iliud „fraenum injecerit , uc filuerit. Sub hsEC ciam narrare perrexiflet Balcanquallus , quxnam ali- quot aliis Seffionibuseveniflent , fub fmem epi- ftolae ad hoc Bremenfium negotium redit , ex- ponitque, quaratione procellerit eacontentio. „ Bremenfesita laefos fe exiftimant, ut jam inani- „ mum induxilTent , domum proficifci , & jam 5, parati eflent apologiam pro fe fuifque adioni- „bus, fa^seque fibia Synodo injuriae narratio- 5,nemin lucem edere ; nifi Exteri quidam Theo- 5, logi fe ad Anglos conferentes , opem illorum „ ad tollcndam hanc contro verfiam imploraffent. „ Exteri omnes hsec duo aegre ferebaiit: primo, 5, quod peregrinos tantis contumeliis afFedos „ viderent, ob duos loquendi modos , qui ambo a, in Scholis perquam ulitati eflent; deinde quod ,, Gomarus publice in Synodo aufus fuiflet tatn „irreverent€r refpondere Epifcopo Landavenli. „ Quod fi hac de injuria Exteris omnibus (ex- „ cipio Palatines) non fatisfiat , metuo ne in „ Synodo turpis tumukus oriatur. Orabant „ Anglos , ut omnem operam navarent, ad Bre- „ menfes cum Sculteto reconciliandos. In hoc „opere, funt hac vefpera occupati. Quid pro- „feduri fint Nobilitas tua brevi audiet. Mihi 5,certe parum fpei de bono hujus rei even- „tu reftat, (iquidem Bremenfes nonnifi publice „fatisfieri fibi cupiaut, quoniam profeffio ipfo- „rum ai2 VITA „ rum & Scholx pubJice corruptse juventutis Minfimiilatar fiinr. Scultetum aurcm ad publi- >,camfacisFadionem rard urn Kore credo. Atra- 3,nien Epifcopiis Landavciifis, D. Goadiis, & 5>egometipre Scuketum ailocuti fumus , eum- >,que facilem invcnimus. Dodores Davenan- >,tms&Wardus Bremenfes convcnere, eofque 3> valde offcnfos iratofque invenere. Martinius >,ab illo tempore, quo tarn inhumane ex ceptus j>eft, numquam in Synodum venit ; fed fimul ,jCum Collegis fuis querelam coram Dclegatis J, inftituit , quos Gomarum in ordinem reda- ,> duros puto. Nos Angli ftatuimus ( an in »propofiro perftiturifimus, neicio) orare De- 5>Iegatos, ut in contumeliam a Gomaro Epi- jjfcopo Landavenfi inflidam inquirant. Duo, ,)rcilicet, in Synodo viri funt, mi Domine, Si- jjbrandus & Gomarus in primis, ad omnia in jjSynodoturbanda, diffidiifque replenda apti, »ni tempeftivis remediis coerceantur. Quin >, Gomarus fummam Bremenfibus injuriam fe- „cent , & Epifcopum Landavenfem in eoque 3>totum Collegium Anglorum fummopere laele- ,>rit, nullus, opinor, inficias iverit. Multum „proculdubio ad exftinguendum inccndium >, hoc adferet tua Nobilicas, li confilio fuoPra?- ,jfidem adjuverir. Qucmo- Hifce Balcanqualli litteris permotus Lcgatus conuo! ^^ Prxfidem Bogermannum epiftolam fcripfit, verfia ficqua? cjus Fuit ponderis, ut Frarfes initio fequen- fuT^^' tisScflionis, moderatis admodum humanifque Epiftoia verbis omnia Synodi Membra oraverit, ut, (i quiuH quiclem ad articnium quintum dilcutiendum fc '^'^•^' accingerent , ab omni vtrborum acerbitate & * cenfura aliorum abftin^rent , legefque fraterna: caritatis ac manfuetixlinis obfervarent. Dili- genter SIMONIS EPISCOPIT. 22^ ter monirionem banc Provinciales Profeffores atcendemnc, adeoenim Tiylum ruummiuarunr, ut faci'e ellet coiligere , illis innotuifle Legati epiftolaoi. Dckgati quoqiie,ima cumPrscficlc, operam navarunc , ad tollendam , qiiam Brc- menfes cum Sculteto, aliifque duobus Profef- foribiis, habebanc, contfoverfiam. Bremenfes fepacisamantcs, &privataratist-actionc contcu- tos fe Fore dixerunt. Reliqui trcs profefli funt, fe minime pravam de illis opinionem fovere , imofe illos pro emditisy religiofis,& orthodosis ^Iheologis habere ; fe deliBi contra ipfos commifft poenitentta duct 5 nee qiiidquam fiinile pojlhac commiffuros, Bremenfes , ut ex Anglis aliquis fatisFadioni illi pra^fens fuiflfet , optarant ; altera vero pari* neutiquam in id confentire voluic. Monitus fuic Gomarus , ut injuriam Epifcopo Landa- venfi illatam repararet, feque dolere teltaretur, quod verba qna^dam (ibi contra Epifcopum in Synodo imprudenter excidident : attamen, fcri- bit D. Balcanquallus, delirusfenex ad Reveren-' dum Virum nondiim venit. Hoc modo lis haec audoritate Superiorum fopita eft. At Marti- nium adeohas adiones ofFenderunt , ut cuidam e Remonftrantibus, credo Poppio, clamdixe- thi fe fe hac in Synodo qu^dam Divina, quadam humjna, alia vsro Diaholica vidiffe, „ Traditis jam omnibus de quinque articulis Epiaoia ^Membrorum Synodi judiciis , praeledum eft ^^^,""^; J, primo Parxi judicium Hcideiberga milfum. umu. j „Hoc ledo , dum alter Scribarum judicium 5,AngIorum Tlieologorum de primo articulo jjpr^elegere inciperet , dixit Proefidi Davenan- j, tins , iton oportere Colkgionim judicia adeo clam „ legi t fed ijideri fihi maxirnopere incerefje gloria J, Synodi , ut illat quantum fieri poterat, puldict pra- 35 kgerentuYi omriiMfque Auditorily us admijfis iqula P xyCOYir* jy 724 VITA „ contingere pojfet , ut R??mnflr antes vi argumen- tOYum ipfovum prejji , & juas quafdam opmwnes jyrejicerent t & omnes it idem Auditores in veritate ^yCOrroborarentur ; quoniam tot eruditorum vide^ rent conjenfum , qui alias a perverfis hominibiis judicari pojjent in id corifpiraffe , ut nulla inter fententias juas difcrepantia effet. Non parum hxc iaexfpeftata propoiitio conturbavit Praeli- „dem. Omnes pra^fertim Exteri fatis mirari „ nequibant, ipfum fuopte judicio rem aggredi „tanti momenti; antequam Synodum rogalfet, „quomodo judicia fua legi vellet. Caufa cur „haEC ab Anglis proponerentur, fqit, quoduti 5, condemnarant Reraonftrantes in omnibus, ,,quae rejici debcre judicarant: itaetiam curam „ adhibuerant, ne pi ura condemnarent,quam par „& sequum cenfercnt : fimiilque etiam duras „ quafdam rejecerant Contra- Remon(i:rantium jjphrafes , praecipue circa mareriam Reproba- „tionis. Sed hi foliim loquendi modi erant. ,,Sciebant quoque in condendisCanonibus,ne „ verbum quidem illis fimile exprelTum iri, quia „Provinciales in itatuendis Canonibus fuftra- „giis eos fuperabant: ideo dcfiderabant, utex ,,le(5tionejudiciorum Auditores faltem ipforum ,,finceritatem nofTe poflent. Refponditadhanc „propofitioncm Prsfes , fe quidein ante aliquot iydies ejufdem fuijfe opinionis : Jed fe jam accuratms ,jrem ponderajje , & po/i rogatam Adfejforum fen- ,ftentiam , cenfuijje legenda ejfe judicia nuUis ad" i^mifjis Auditoribus , praterqudm paucis quibufdam „ Orthodox! s AlwiflriSy qui hk lociy dum coaSia ejjet tt Synodus , commorabantur. Rationes ejus ha erantf aprimo : quia hie agendi modus conveniat tumfco^ yypo inandati Ordinum Generaltum y quo jubebatur jyfententicu Synodi clam , remotis arbitrisy inquirerey ^yfiiji Synodo liifujn ejfet Auditores admittere: dein- SIMONIS EPISCOPII. 225 yfde quia inSynodis comitnfque inos ille haflenm ob' „ tinner at , ut Jententta exquirertntur ncmine fra- fyfente. lertio , quia tametji omnes CoUegiorum yyfententia confentient in re ipfa , tamen in leBionc >, earum quajdam difcrepantiM in modis hquendi ,) depnbenderat ; unde effet metuendum Remonftrath » i^h JefuitaSi & Dominicanoi magnifaEiuroi banc 5, verboYum dtfcrepantiam , eofque longe latc'que yyVuigaturos Synodum nonejje concordem; aut Re- „ monftr antes in lucem edituros Synodi fententiam 5 yyantequdm ftatuti ejfent Canones y atqueilUs in li- yybellis judicia judiciis oppojtturosy ubicumque vel ,ymini?nam difcriminis Jpeciem animadverterent. 5, Quart a acpracipua ratio erat, quia per hunc agendi yymodum Symdtjententia de quinque articuUs in "vul- yygus email aret, priufquam ipfa Synodus quafua effet yjfententia affirmafftt , aut delata effent ad Ordines yy Generates Coliegiorum judicia : quos tamen juxta yy Synodum primos fcire op(n-teret , quis omnium ejus „ aBuum finis effet futurus. Addidit quoniam hac yyves folum ordinem fpeEiabaty fefperajfe Synodum yy ipfi & fuis Adfefforibus hujus rei drreElio^ „ nem permiffuram. At cum videret magna Syno- yydi parti fie nonjatis fieri y paratum effe rem fuf" yjfragiisfubjicere. Rogati fenrentias Deputati, „rem in pomeridianam SeiTionem difFerri vo- „ luerunr. Mifit interea Praefes Scribarum al- „ terum ad Anglos , qui ilios oravit , uc in Prce- „ (idis irent fententiam. Putabant Angli eos „ hoc modo alia Collegia ad fuas partes qiioque „ pertrahere ftudere. Credebant etiam fe faci- 5,le ad omncs Prxfidis rationes refpondere pofle: 5, agendique modum a Prsefide propofitiim tu- „ tiorem quidem, ipforum veto honeftiorem efie. J, Poll: meridiem fententiam tulere Delegati, „ quae ha?c fuit , ut, nempe, omnes Auditares 3, tarn Contra Remonftrantes , quam Remon- P z >,flran- -^ t26 VITA „ftrantes cxclufi effent, dura legerentur )udH jjcia. Rogarunt pr^terea omnia JSynodi Mem-» f>bra, uc, quantum fieri poflct,ca, quae inSyno-* ,,do cradabantur, occultarentur. Huic Dele- ,> gatorum judicio ciinaa Synodi Membira nemi- j, ne excepto adfcnriebantur, adeoque occlulis }} januis judicia leda. i9.Marr. Cijm abfolvifTent interim Remonflrantes ter» ftranr°s ^"j quatti, quintiquc articulorum defenfionem defenflo- fuam , Epifcopius una cum tribus aliis , deci- teiuix ° ino nono Marni , earn D. D. Dclegatis exhibue^ fuxde runf Queiti funt hi nimis ampla hsc eiVe Scri- fluarco,& pta , Synodumque nimuim detmen. Kegeflere anicufs l^c^onftrantes , rei traciata fondus non pe-nnit^ fxhi- tere breviores ipjos ejfe; nee afe detineri Synod urn , '^^ cum jpforum Scripta non e%fpeElaret , neque eorwrii rationem haheret , Jedfemper perrexijjet y & ftngih- liftia judicia Scripto exhibuiffent ante traditam d. Remonftrantihus juam defenfionem ; adeoque fua Scripta dicis causainSynodo tantumfuij]e pr^leEia: nee je hac Scripta compofwjje in Synocli gratiam, qujs non ampliiis cum Remonjlrantihus agerefe velle pro- fejfa eratf fed D. D.Delegatorumy qui ipfos ea com^ f oner e jujfer ant, Delegati cum imperarent Sq- icretario Heinfio, ut omnia h^ec verba notaret, dixit Epifcopius non necellarium id elTc; oflen- ditquc omnia, quae tunc dixerant , praefacione contineri. Dixere tandem Remonfliantes, non eJfe ilia Scripta fibi oneri , fed fefe ea tantum L), D. Delegatis obtultjje, ut par at a ea ejje fcirenty fx" cerentque quod ipfis I'ideretur , feu ea accipiendot feu recufando Abire juflis indicavic poll bid u urn Sccretarius Heinfius D. Delegates ea retinere velle. to. Mart, Admiflis vigefimo Martii, poil meridiem, itc^ Xum omnibiis Auditoribus , agebac Ludovicus SIMONIS EPISCOPII. 527 CrociuSjBremenfisjdsJuftificatioiie, carpebat- crocks que inter alia Epifcopium, concendens feptimam Ztd'"" Thefin F^pifcopii dilputarionis dc Juftiiicatioiie versus m contmere errata^quot verba. Dixit & de Remon- pium°" ftrantibus.* invita froduxitpatria bos vermes^t incdf- '^ J^''^- 1"^ que qua matrem Juam excdujit y'vifcerdque Ecclefia cpitto- confiaunt ac lacerant. Polkidie hac de caufa fcri- i^,™*'* . plic ad Crociiim Epifcopius epiftolam , m qua t". ration es potlulabat , qux eiim ad ita judican- dum adduxilVent, eiqiie amicam ofFwrebar col- lationera. Tradita ei d\ \\xz cpiftola , cum una cum Martinio ante meridiem Synodo egrede- retur. Audiens epiitolam banc Epifcopii efle, . expalluit, feque eam Icdurum ait, & delibe- raturum utrum ad earn refponderet. Numquam tamen refpondic , veriim Martinius aliquoties quofdam e Remonftrantibus oravit , utneEpi-- fcopius refponfum flagitaret : adjiciens Crocium ni- mis longe procefftl]e ; fe autem ideo dolere ac optare non accidijfe. Crocium njero d Sibrando eodem in hojpitio cw7t ipfo degentem infligatumfuijje , fed jam poenitentia duBmu Ideoque nullus de hac re fcrmo pofted Fuit. Remonitrances partibus fuis jam dcfundi, J^J;^^^^ nee videates quid libi agendum fuperelTct eo- Remon- rum, ob qu3e Dordracum vocatierant, long^m do"^"-. ad Ordincs Generalts epiilolam , itidemquecoegre^^ unam ad Principem Auriacum mifere, petentes ut diutina detentione liberarentur. Quod ne- gatum iis eft , jufsique denuo Dordrad rema- nere, donee aliter Ordinibu^i vifum eflet. Omnibus Collegiorum judiciis ledtis » cum pracfe* deveniendum eflet ad componendos Canones, ^inonM Praefes jam aliquot conflaverat articulos , quos conflar« iliico poft finitam judiciorumlettionem , Syno- ^""^'^'^^ do propofuit , exfcnbique curavit ; ut a (ingulis Collegiis accurauus perpenderentur, pofteaque P 3 um- 328 VITA tamquam Synodalia Decreta confirmarentut. HuicH: Ob hxc ortum in Synodo murmur variorum peregr^ i'^^^Jgnautium , quod Prsefes rem tanti momeii- nis op- ti private confilio, abfque julTu Synodi, in fe fuf- Epiftoia'. cepillet. Quellus eil hac de re apud Anglix i6i9ij. Legatum Balcanquallus hunc in modum. Pra- ^^^"* fes plmftbi aidloritatis , quam ullus ante eum Pra- fes y adrogavity in conficiendis Canonibus ; quos a reliquis approhari voiuit per nudum placet , vel re- jki perfolum non placet. 'Tarn multos autem ex Provincialibus addiElosfibi hahet , ut pro lubitu omnia confkituat. Fateri equidem cogor , me videre non pojje , qjio paBo dignitati cujujquam convenire queat; quod ctrte Membro Synodalt minus , minime autem Epifcopo convenit; Prafidem folum dtEiarey ceterofque eu7n feqiii ; ipfum unum condere Canones, ac Synodum convocari non ad confllium , fed ad ad- %6.uzn.fenjum. In Epiftola vcro fua ad Secretarium Nantonem. Prafest qui Synodum fententiam ro^ gore mn folet i pro auBontate Canones concipere^ eofque nobis prafcribere voiuit. Vtfum id nobisy ci Rege Delegatis , quam maxime pugnare cum Syno- didignitate ; ideoque quibufdam y qui confiltumnO" ftruyn probabant , conjultts ex re fore duximus , ut omnia publico, auBoritate agerentur, Non parum hac conturbarunt Prafidem y a cujus partibus ftabant Provinciales otnnes , ac quidam Exterorumyprafer- tim Palatini, Convocata itaque banc ob caufam eft Synodus y in quapropofuit D. Delegatorum Prafes^ ut quidam e Synodo Deputati Prajtdi (1^ Adjeffori* bus adjungerentur , qui turn una conflarent Canones, Magnum inter fufragia dif crimen fait. Quida?n Prafidem^ eo quo inceperat modo , pergere vokbant. Inter Exteros Scultetus hujus eratfententia ; ABa Prafidis probans rejiciebat novum id confiliuni (i ^utbitjdam fuggiftum y at neminem taxabat nomine, Sibrandus verii fententiam diBurus furtofi inftar in SI MO NTS E PIS CO PIT. 229 in eosinvehebatur, quipropofw hujus AuEioreserant: monebdtque txterorum non ejfe fthi de its judicium adrogare , qua faluti hujus Ecclefia conducerent t eofque , quife illis adjunxerant Ecclcjiaflica cenfurd. dignos ejje. Notabat , nempe , Hollandos Auftralesy quibus quoque aEiiones Prajidis lalde difplicebant, Ed tandem provexit Si brandum juror , ut ab utro- que Frajide Ecclefiaftico ac Politico monerettir , ut vel taceret, vel ea diceret y qua Synodi pacem non turbarent. Hacce de SibrandiOratione hoc mo- ^r-Mart^ do fcribit ad Angliae Legatum ; Videtur mihi wulto minus turbarum in Synodo futurum fuijfc , fi duo viri abfwjfent , quibus prafentibus Synodo num^ quam turba deerunt. Sibrandnm & Gomaru?n in' telligo y qui altcYna5 habtnt vices furendi ac tumul' ■ tuandi. Proxima procella a parte Gomari detonuit, Hodie Sibrandus iwveBus eft m nojirum Collegium^ tanta cum iracundia & impotentia > tantdque cum acerbitate verborum , ut nulla re magis de ipfo ultio fumatur , quam nuda relatione verborwn , quapro^- tulit. D, Davenantius vir ingeniifedati ac placidi^ me invito refpondijfety ac nemo id aquo animoferrepO' tuiffet , nam ea verba Sibrandi erant, ut fi a fa^ no homine fuijjent prolata , nemo ea tulijjet: at Prafes ei loquendi facultatem eripuit , quod fa" Bmn gaudebam : quamquam Davenantii refpon* fumy fatjcio y fuijjet moderatum. QiiodadSibran" dum & Gomarum attinet » non magis eos ob furorem accufare poffum , quam lapidem quod deorfum cadat: prjcfidi ita enimfuElifuntd natura. Plurimorum tandem ^jjSJ'°_^ fufFragiis Pra^fidi ac Adieflbribus tres ex Thco- guncur, logis Exteris adjimdi funt , Epifcopus Landa- Veniis , ScuItetLis ac Deodatiis : tres vero ex Provincialibus , Polyander, Wakr.s, ac Tri* glandius , qui Canones componerenc,compo- fitofque ad fingula Collegia mitterent; ut fi quid additum, demtum,vel mucatum cuperent,rnu- P 4 tarcnr, 230 V I T A tarent , donee tandem ultima manu iis impo- ficain Synodo confirmarentur , ac probarcntur. Ati fcribit Balcanquallus, m/i Exterorum mode- ratio obftaret , J^mt Cjnones conaerentur , quorum fvniks confpicere nan ejjet datum. Neque ullumjeY' me Provincialem M'miftrum rcperias , qui oh rigi- dum aliqtwd effattnn a Remonftrantihus reprehenfus illud Canonihus immifcere non conetur , ut hac ra- a5.Mart. ^^one di^umfuu7n tuert pcffit. Ad Legatum vero; Ntji tu , Domim , provider , ut lonum conjil'mm hue ajferatur, prout comparatum ejfe video , Syno- dus erit res omnibus fxculis deridenda, Piajts & Proviitciaies nullo ?nodo confulunt dignitati aut hO' mri Exterorum , ac flocct faciunt rationem^ quam reverji reddere tenehimur omnibus earn petentibus. Volunt Canones fuos it a turgere fpeculationilus e Catecheji petitisy ut pra lis crepaturi videamur, s.6.Apr. Ufque^d fextum decimum Aprilis, hifceCa- ^'^^^' nonibus condendis incubuerunt ; eodem die, Canones. poft meridiem convocata iteriim eft Synodus, praekdique priiis primi articuli Canones, atque ab omnibus probari.Dum fecundi articuli Cano- nes pr£ElegereQtur,qusedam ab Anglis, HafTiacis, Helvetiis , ac Bremenllbus reprehenfafuere. In contro. primis autem Angli ultimo arriculo dcdrinas, vprfude qusEUt faifse rejiciebantur, comprehendenti ad- 'in^Q.^^ verlati funt. Agebat hie ultimus articulus dePo- tundo tentia Dei,^« Deus aliuin potuerit reconciliationis orticu.o. ^qJj^^j^ ^ quam per Chnfluin, acceptaffe : dixerunt, jam priimim Je fe ilium ani?nad'vertijje articulufjiy ac "vidmftbieum magis efje Scholafiica fpeculationis, quam difquijitionis Synodica. Petebant quoque, ut quae in illis articulis damnarentur pro Soci- niainfmo , pofl'ent ipfisoftendi ex Socino efTc depromta. Rem ipfam damnabant, fed a So- cino profecflum efle hoc Dogma nefcicbant,cum fiefUu? i" Scriptis Socini noridum fibi oftenik client. Port SIMONIS EPISCOPII. 231 Poft biduum , convocata iterum Synodo, fufius de hoc ultimo articulo tradatum , qui rejicit opinionem eorum , qui Iktuunt , non nece/Je fuijje Chriflum , utfufficiens ejfet redeiyitioms noflra pretium , naturam noftrajimikm habttijje. Quae- litura, an id memorari hic deberet , tamquam Remoni^rantium error, an vero omitti; & in- ter errores privatos Vorftii poftea recenfcri. Di- xere Angli , fi mtelligendus fit Canon de abfoluta Dei potent ia , id e(l , tali qua reytioveret a Deo om^ nem potentiam aliter flatuendiy antequam fupponatur in Deo decretum , njel certa voluntas , temere nihil definiendum ejfe de abfoluta Deipotentia ; Scholafli" cam potius id ejje difquifttionem , ideoque Canonibus inferi non oportere ; prafertim cum quidam Patres Cir nonnulli DoBores Reformati putent illam natura fimilitudinem hoc fenju nonfuijfe abfolute necejja- riam ; ft 'vero fit intelligendus Canon de neceffitate ex kypothefi Decreti divini in Scriptura dare nobis revelati (quo fenfu putabant vocabulum necefft- tatis in hoc negotio in facra Scriptura accipi ) n)eYum quidem effe Camnemfe cenfereyfednullomodo ferire Remonflrantes , utpote qui abfolutam tantum neceffitatem rejiciant > ut patet ex ipforum verbis in Declaratione fua fententia ab ipfis exhibita. jfudi^ cabant ergo delendum effe htinc Canonem* Multis ukro cirroque habitis fermonibus , decretum ell pluriraorum fuffiragiis , Canonem retinen- dum ; dixitque Prsefes , eum ita efle concipien- dum, ut omnibus fatisfacere pofTet. Balcanqual- 19. Ap: lus banc rem Legato exponens,hunc in modutu fcribit : l^anto fervore ad Remonflrantes opprt* mendos feruntur , ut omni opera idagant , quover^ bis ipforum earn affingant fententiam y quam iis in- effe nullus Gramynaticus opinabitur. Die Lunapofi meridiem fuit S'ffto , qtta leEiifunt Canonesprimi & fectmdi articuH^ omnefquc approbati , excepto ultimo fsCUU" «J2 VITA . fecundi aytkidi. Qui qualefque hi Cinones fuerint ex D, Davenoiztio imelltges. Ultimus ejtifmodi erat , ut nemo f una mentis y meo qwdem judiciOy umquivn Jit ewn approbatuvtis. Die "Jovts ante meridiem aliam St-ffionem habuimus , in qua nihil aEium efl , prxterquam quod deliberatumfuit , an ultimus Canon de fiilfa doftrina retineretur. No- ftrwn Collegium^ durante ifid, contra tot am Synodum difputavit. Condemnabant rem ipfam , ut nimis curiofain , & nimis anxie quafitam : & tamen re* tineri vokbant , ut Remonftrantes odiojos redderent, quamuis verba eorum comrarium ejus , quod tis se{r.iso, ajfingebam , pra fe ferrent. Poftea tamen ilium quow'am Canoiiem omitti placut. Canones reliquorum ^'ucnd'" ^rticulorum probati funt ab omnibus. Pollea modos legit D. Goadus phrafium aliquot duriorum dosTro^ Catalogum , quasrejicicndas a Synodo ccnfe- ponunt. bant Angli Theologi , eo quod ex illis cijm Re- monftrantes, tumPontificii do(9:rinam Ecclc- dx Reformatae calumniandi anfam fumerent. Vigefimo Aprilis, prseledus eft Synodalium Ca- nonum Epilogus, prout a Deputatis compofi- tus erar; quo continebatur eti m abfterfio ca* lumniarum quarumdam , quibus Ecclefiarum Belgicarum dodrinam petunt Remonftrantes. Aliquot alias phrafes rejiciendas adhuc cenfue- re Angli, ac in primis hafce duas : Deum mo- "jere hominum lin^iias ad blafphemandum y dc hO' minem plm boni facer e non pojfey qiiamfacit. Haf^ {\:kc\ ac Bremenfes varios alios loquendi modos quoque collegerant, quos multis rationibus ad- jiciendos fuperioribus oftendebant. Rogatio- ncm luftragiorum Provincialium in adionem pomeridianam Prjefes diftuiit , quod Exteri fentcntiis non congruerent -, monuitque Protef- fores Belgas , ut m horam quartam rationes utrimque allatas pcrpenderent. Cum conve- niflet SIMONIS EPISCOPII. 255 niffet poll meridiem iterum Synodus, Prsefes, antequam in rogandis fulfragiis pergeret, petiit ?efl:i32. aSynodo, utaudirevelit qua ipfe una cum AdfeOo- ^"^^^^^ rtbus tntertm de rejectione atmorum loqiiutionum id in conceperat : ac ut Synodus hac duo ponderaret , ^y^^'^^' primonemmem exTheologis Belgis res i/itufmodi urn- quam aut fcripfijfe , aut docuijfe : ac proinde non fpeBare tUas ad banc Synodum , qua tantum Belgi- ca ejjet. Secundo , DoElores illos , apud quos hac durioradiEia reperiuntUYy ejfe velTheologos Anglos ^ vel Gallos , vel Germanos ; qui cum dfuis Princi- pilous & Ecckfiis oh ea mn ejfent notati, 'veriftmtle ejfe Principes illos & Ecclejlas exteras agre laturas » . y? Synodus hac Nationalis illis ob ea aliquam cen* furam infligeret. Sub haec Epilogus denuo ali- ter conccptus prxledus eft. Serio urfere An- gli plures loquendi modos effe rejiciendos ac in primis eos , quos ante meridiem memoraverant. Ad duas Prsefidis rariones in hunc modum re- fponderunt : ad primam quidem Remonftrantes in declarationihus fuis Synodo exhibitis multa loca Contra-Remonfirantium, ipfoslibros (j paginas cita" ret in quihus resijiiufmodijcripferint; niji itaque Sy- nodus talia diBa rejiciat , non pojfe Belga6 ab iis calumniis liber ari. Ad fecundaniyiheologos ex teres non debere quidem in Synodo not ari , ^verumfi quid dixerint aut fcrtpferint y quod cedat ReformataEc- clefia in contumeltam , illud poffe Synodum^ cujuf^ cumque demumfit , rejicere: neque hoc debere Syno' dum morari , quod forte non fuijjent Belga ; ha( enim ratione Synodo nihil permitti in Socinum , cu" jus tamen dogmata fapius quamfemel in Canonibus damnabat; neque dtbuiffe, Regem Magna Brttanniit aliquid adversus Vorftium flatuere , qui ipfius fub" ditus non erat: nee pojfe aliquam Eccleftam Refor^ matam id agre ferre, cum n hil rejici cupiant , quod (onfenju altcujus Reformats Ecckjus cgmprobatum 34* VITA fitt cupere fe tnntum, ut illaferttentiA YejkintUYy nemi* mm folfe plus t on i facer ey quam faat , ci/m exmde tiuUi Reform ato Dotlori vitd defunBo aliqua mfe^ ratur contumelia ; ftquuieui feuienuajit hert tan- ium nata , (lua njix fcptimum atatisjua numeret annum. Reliqui Exteri fe, pacis causa, in prse- !eda formula acquiefceredixerunt. Provinciales autem omnes earn probabant. Contrndebant tniiltis rationibiis ProfefloresBelga? jHon debere Synodum ditfta virorum , alioqui optime de Eccldia Reformata meritorum , ulla cenlura notare. Aiebartamen Sibrandus, negart non pojfe , quiri aliq7i: in Belgio duy'wra quadam docue^ rim, quam efjentilhiy qua Theologi Britanni in Catalogo fuo annotaverant. Sub firiem monuit Praefes, cum ha:c eflec res ad ordinem fpe6:ans, non ad doctrinam folam , confukndos elle Delegates; qui rogatifefedeliberaturos, iuum- que judicium in craftinum diem pronunciaru- ros dixerunt. Ledum poftridie Epilogum D. Delegati probarunt , rogaruntque omnia Sy- nodi Membra , ut, fi fieri pofia , in eo ac- quiefcerenc. Vehementer tamen flagitartint Angli, ut aliquot ali^e loquutiones durac rej ce- rentur, ac in primfsh^ec, hominem non plm boni facere pojfe i quam facit. Verum li hoc obtineri nequiret, ut darent hoc paci , aliquis ex ipfis monuit amph'andame'Te illamfenrenti am,adden- do, {& qua alia junt hujus generis plurima ;) ut li quando exprobrarerur ilhs aliqua horribilJs fententia, quam non rejccerant, ilia parenihtii fe excufare poflbnt. taquc h(;c modoacquie- verunt , moncntcs tamcn mutanda clTc h.TC, Angli qua; in Epilogo habentur vtrba ; doBrmam Re- *i^^'^*^ for7natarum Ecclefiarum cenfendam effe earn qua Ep\\ogo hijce Canonibus continetur. u4 Rege juo fe miijos ieadunt.'^'^^^'^^* wo» autem aftiis Eakjiis , nullam ipfis faBam SIMONIS EPiSCOPir. 235 faSiampoteflutem , qull pojjent EcdefuiYwn fuartm mififior.es explicareje privnta fua judicia tantum pYonmcioffe t qua vera ejfeipfiputarent; multis re- bus in Canonihus tamquam 'verjsadferifosfuijfe, de quibiis ne 'vevbum quidem in EccLfiarum juarum habtatur confefjionibus , quod non viderent quid- ^quam iiscontineri^ qi4odilli6 confiffiombus repugna" ^#. Reliqui omnes Epilogum probarunt. Re- ledi pottridie Ganones ab omnibus fokmniter fubfcriprifunt. Sequenti die, propofita eftCen- cen^^^^ ' fura perfonalis , qusejam concepta trat , qua'^p^^^^- Citatis tarn Ecckjiaftica , quam Academica mtine* "eVnitlr. ra adiniebantur y donee falj arum fuarum docirina- rumeospccniterety idque fignis perjpicuis coram Ec- clefiis Belgicis teftatum fiuert pojjent ; ac reliqui Remonfir antes ad Synodos Provinciaks rejicieban- tUY qua verbis , operibm , contrarwque agendi modo abunde probata fuerit , Ecclefia Jatis- faciant^ ac cum ea vere &plene ingratiam redeanty atque ad ejus communionem iterum admittantur. Quod ad eoYum commodum , totiujque Ecclefia gau- dium, plane in Chrifto Domino noftro optamus. Hoc lefto jufli funt nomine Ordinum Generalium intra urbem Dordracum remanere , donee ali- tereffetvifum. Epifcopius Citatorum nomine in Ad id hunc modumadhsEcrefpondit : Deo Domwoque^P'^'^'^' noftro JefuChrifio gratias agimus y quodnos dfgnos ipoaiet. judicet i qui ob ejus veritatem dedecm hoc patia- mur. Quod cgimm , bona egimm confcientia , fen- tentidmque no/iram ex Dei verbo fincere lihereque pYOpofuimm : ejiifque nobis confcientia tefiimonium reddit , in quo acquiefcimus. Scimm d quibus, & quam ob caufam hifce affictamur : a manifeflis no- jiris adverfar its latum idejjein nos judicium ipfimet & vos Domini noflis. Fit hoc ob veritatem , qua fecundum pietatem eft , quam defendimus : cande- labro lumen impofuimm , 'ueflrifque mentibm id pratulimtiiy adeoque parti bus no fir is defimEii fumm, A vobisy Domini y atque d Synodo Deus id exigety illuftri ilk die hujm judicii fui rationem redde^e 23S VITA cogentUY : ihi tota Sy nodus vofque Domini fingWatim comparere dtbebitts. Porro quod ad id uttinety ut hk adbuc retnaneamus , confiientias mflroi con- fulemus , quid hac in re facere nos oporteat. Uti^ nam Domini talem numquam reperiant Judicem , qualemje Synodus erga nos pra!?uit. Senator Mar- tinius, hoc, inquit, numquameveniet; Silius an- tern, non veremur id judicium, bonam habemm confcientiam. Alii , eft Symdi judicium , nos non judicamus. Flagitarunt Delegati , uc Remon- ftrantes fe fe remanfuros illic pollicerentur. At ii a prioribus non recelTere didis » hujufque Sy- nodalis judicii apographum poftuiamnt, quod licet aperce non negarecur , impetrare tamen non potuere. Poftea iterum id petentibus re- fponfum traditumiri , ciimpromulgaretur, non autem vifum eflc Delegatis nunc iis dari. a4..Mari. Poft elapfas duas hebdomadas,vigclimo quar-* furk"Rc"-^°' nempe, Maii, Remonlhantes ad D. De- mon- legatos venire funt juffi , quorum numerus tri- bns?ut bus Deputatis ab Ordinibus Generalibus Haga ftineren" ^^^^^ audus crat. QucEfitum ab iisycum aSynodo I Con- Nationalimuneribusjuis ejfem motiyanfe nihilominiis f.'.^T^^^" Concionatorum funBiones hzc obire in animo habe- neribus. rent ,vel privatOYum infiar civiumyfub debita Ma^ giflratibus fuis obedientia, vivere vellent ; nulla exhi- bendo officia Alinifirorum, feu magnis , feu par vis Congregatwnibus eorurn, qui cum ipfis in eadem ef- fent fententia. Addebant Ordmes iis , qui ita fefe iranquille gererent , prabituros quo bonefle vitam fuflentave poffent, Duodecim c Citatis una voce Quia vt(^pot)dcvunty fefe i^i pubiicis Ecckfiis nuUis fun^ u»uf- EiuYQs minifleriiSi at polliceYi non pofTe, fe fe nul-' ad id turn pYabitUYos ojpciujH , Jeu magnis y jeupaYVts i«ncT" ^<^W^&^^^onibusJua fententia addiliis, extYapubli- cas Ecciefias. Quod refponfum rationibus con- firmarunt, Dixere i\\\o : propofJtum quidemfbl 4^ SrMONIS E PI SCOP 11. 23P ejje a Minifterio iib(linereyftd afiia confcientia im- petrare non Pojfey iit id promittant. Unus Hcnricus Leo rem promific. Poilridie iterum a Citatis ici poftulatum eft, conftantefquein priori^refponfo perilicere. Singuli poftea circa Varias alias res interiogati fiint , ac in primis circa conventum aliquot Remonftrantiiim Minillrorum,praEterito mcnicMardo Rotterodami celebratum;adquae CLindi itarefpondcruntj uc eorutn refponfa in- ter fe confcnrirent. Per eos dks variis e locis moniti funt Re-i9.Maiu monftrantes a iliis amicis , rumores ubique eife, eolque verinmiles> magnum illis imminere peri- culum; adeoque in fugam, dum pollen t, fefe ■ conjiccrent, ut majiis vitarent malum. In pri- mis Uyrenbogardus Antwerpiae commorans fol- licitus admodum erat, ne Epifcopius in carce- rem conjiceretur, fuaskque ei, ne, cum accer- feretur , fe fifteret. Conftat , inquiebat , qaami ^^^^^^' tefaciant adverfarii, nee duhiunii quin m primis Remoa^ t€ & Grevinchovium "vel carceri , vel er^f.lio devo- ut'^Do" "uerint. Si exfilium foliim metuerem brevi decernen- ^"^^^^ dum , fuaferim tefiflas, Sed ut D. Advocatus per- dan!.' fonam egit Crellii, Jic vos Peuceri, Pierii, &c. nofli biftoriam non ita 'veterem, Poft banc adionem, per aliquot iterum hebdomadas Dordraci relidi funt Remonftrantes. Decimo odavo igitur Tu- nii ad Ordines Generaks libellum fuppiicem din idio^ mifere, quofe ad hberam S^nodum vocatos demon- ^^^^^. Jiraruut, ftbique aliqtidties jahum conduElumfuiJje tenuon<« promifftmi , ipfos nihilominiisper ?mihos menfes arBe fuiffe detentos , detineriqtie adintCy quamvis jam diu finita feparatdque ejfet Synodus. Petcbant propter- ea, 7a detentione fid liber arentuYy adfruendum un^ cum alii s Synodi libertate. Septem ex Holiandia Cititi libellum fuppiicem Ordinibus Hollandisc inicriptum cjufdem argumenti alccriadjecerunt. 240 VITA Qui libelli variis crant confirmati rationibus, qiiarum inter alias hjec (uiz: Le^it mi a sonmes Sy^ nodos femper jalvum conduBivn omnibus promifijjey idqut praflitijfe; imo Concilium iridentinum idpra^ hmjje Prottftantibus. Nihil autem Scriptis hifce profccerunt. Citaci per aliquot adliuc dies seque ardteDordraci detenti fiint, donee tandem tri- ve-mf geiimo Junii in fecundum diem Julii , Hagam jubencur. venire (int judi. lllic tertio julii poftularunt ab iis Ordines Generales , ut huic inftrumento ^ff"1o ^^bfcriberent : Ego fubfcriptus hocce inftrumento nis ipfis bona coufcientia Jincereque promitto ac declaro, me exhibi- ^^ ^^^ temport ^ in poflerum ab omnibus Ec^ deftafiicis mini^eriis & officiis , vel eo quod ab iis fender e pojjety abftentunimy tarn dam-, quam pa^ lam y direHe , ^el indireEie , tarn intra , quam ex* tra urbesy pages, locdque Foe der at arum Provinda- rum 5 aut eoru?n ditionis ; fed prout dvem decet , 07nm modeftia ac tranquillttate t ut privatum 'viBurwn, meque Magijlratuum jujfa obfervaturum, i/fque obtemperaturum. Infidem veritatis hoc a me- fnbfcriptum efl. Unus Henricus Leo huic inftru- mento fubfcripfir. Reliqui omnes una voce fubfcribererecufarunt, rationefqueob quasre- Ijgioni ducerent fubfcribere tradidcrunr. Ediftum Promulgatum eodem die eft Ordinum Gc- contra ,,neraiium Ediftum , quo omnes Religiofi Re-' for^'° 5,monftrantium Conventus fevere vetabantur* ibalTr?" »varia?quepcenae,muld:a!que adversiishujus Edi- ccnven-jjditranfgreiroresconftituebantur; ut, nempe, „ii,qui ut Auditores catibus hifce intereflent, „viginti quinque folverent llorenos; qui dicere „ recufarent, quinam una cum ipfis coetibus iis >,adfuinent , aut ccetus convocaflent, viginti ,, quinque florenos infuper folverent; qui tales „convocaflent Conventus,in iisveSeniorumvel i>Diaconorwm munere fundi eirenx,quotiefcum- wque tus. SIMONIS EPTSCOPrr. 241 „que id fecifle compertiim elTet , ducentos flo- „ renos : (imiliter a^ lis, qui fuas xdes commodaf- jjfent, ea mulda inogaretur , omniaque mu- j, nera adimerencur ; qui pecuniam colligerenc „ad profpiciendum Dodonbus in exlilium mif- 5, fis, trecentos florenos; pra^cer hxc arbitraria „infligererur poena, &c. Permikre nihilomi- „nLis unumquemque propria m domo, abfquc „ aliomm, qui txcra earn degerent , conventu, nprofua familia vel Icgendo , cantando, vel jjinonendo , liberum Rtligionis exercere cul- 5, turn ; cenfentes hoc modo eos libertate con- ,, (cientiae hucufque hifce in regionibus defen- . 5, fa fruituros. Elapfo poft promulgatum hoc Edidum biduo , quinto Julii hora lexta poft meridiem, abOrdinibusGeiierahbus Citad fin- gillatlm iterum rogati fant, an in fua reciifatio- ne perfifterent, ac fcfe perfiftere declarantibus, praeledum eft hoc Decretum. Ordines Genera- Decre- les Foederatarum Prownciarum re[ie ac feno exa- ^,""^ ^'' mmatisiis^ qua tarn Politiciy quam Ealefiajiki ad quo ^ Nationalem Synodum Deputatiy illuftnbus ac Pra- rJ^" fotentibus Ordinibus fapms de tredecim Citatorum fl^-antea Rtmonftrantium , ac duorum, qidfe iis adjuKxe^ e}icma*^ runty aBionibusrenunciaranty durante ejus Syn(h di celebratione; perpensifque in primis duobm De" cretis , quorum unum prima , alterum vero decimo ociavo januarii prateriti illtc adversus illos nomine Ordinum Generaliuin pro7nuIgatU7n fuit ; confidtra* td itide7nfintentid a Symdo Jexto Mait fequeritts y in ipfoslatdy edquepofteaab Ordtnibus probata; pondera^ to quoque eorum rtfponfo ad propojitiones quafaam , ac interrogationes a Delegatis Ordinum Generaltum ligeftmo quinto MtIi-, Dordraci iis propo/itcis ; exa'* minata eiiam ipjorum declaratione tertio hujus men-- fis , hodieque ab iis Jingillatim iter at a , in Conveit'- tu no/ho y m quo^ tamquam Ecc/ejiajiicis muneribut i\ % motis^ m emon-» cur. 242 VITA wo///, ndcbque fYtvatis^ inflrumentum eft propofuum (ut, nefripe , bona conjucuiia fmcereque promitte' rent ac dedararent , ah hoc teinpore ac in pofhrum ah omnibus Ecclefijfticis Mnujieriis, Ci7 eo quod ah Us pendert pDJjjt yje je ahftenturos dam uel palam^ direcle vd nidiretlty tarn intra quam extra urbes,pa- gos ac loca Feeder at arum Frovinciarum , & earum ditionum : fad fefe civi liter , ofnm modeftia ac tran- qudlitate adhibita , privatorum inftar viEluroSyjuf' fdqne fuorum Ma^ftratuum obfervaturos , i/fqide ohtempLraturos ) atquejtnguliy excepto Henrico Leone, qut injirumentojubjcripfitydifertl dixeruntjeje obfuas confuentia6 lUuft. ac Prap. Ordinibm parere non pojjd , qUiifi ipfts non liceret dona Jua communicare cum coctibnsjeiitentia ipforum addiBis y qui hoc ex- tra publicas Ecdefias ab iis poflularent ; quod re^ fponfum ac dedaratio plane congruebat cum feditiofay mxia^ ac pernlciofa confpiratione y & focietate ali- quot Remonflrantimn in ?7wdum Antijynodiy abfque hgitimorum Magifiratuum adfenfu , Rottercdami quinto Alartii prater iti fafla , quern coetum n9tum Jihifui/f^ 'vigefimo quinto Mail antediBi tlli , veleo^ rum j ahem maxima pars fajfi funt ; adeo ut ex jam diElis y omnibiijque aids ipjorum aclionibtis dare It- queat , ip'os pertinaciter ac ftne ulla mutatione con- tinuare in fua intokranda pcrvicacia & inohedientia coutra legitimumfuwn Magiftratum ; qua nullum .altum in fincm ten dure poteji , nijj in major em ani- 7norumin regionibusnojlris incolarum diftraBionem, (^ pcrturbationem tam Politic , qudm Religionis , qu.vn ipji haBenus omnibus art bus conatifunt , at- ^que etiamnum conantur ainnare ab unaniir.i ac ge- .nuina omuiian Rijormatorum intra /«- refque iis adjcftas Scnpto exbibere. Optaremus fore, lit conjcientns nojins •, nos enidiendo ^ fatisjie: ret; faBum idnon eji , iino ne tentatum quidem ; dumtasat rej^onfum , nobtjcum difputationem iniv^ nemmem veUe. Hac itaque in re , non aliter no} gererepotuimusy quam ft^cimus. Ideoque area h^c cmnia coram Deo , ho}2a ac reBd uftfumtis con- fcientia. Qt^od ob hac Fatrid deportari jiibeamur , hoc mirum nobis vidtri , ac inesfpeBatmn evenire faternur , cum id meritos nos effe confcii nobis non Jimus; quoniam ad lib. ram Synodumvocati jumus •, fapiufque falvtis conduBus nobis promiffus fit , fi- defque data^ nemini ob ea qua in Synodo ad defcjH'- fionem ejus cauja traElareatur , njel mimmam la' jionem fore. lilifidet credidimus y contrarium au- tern plane accidn ; non folum enim per oflo ferme Tnenjes extra domos nofiras detentt fuimus ^ verum etiam exfilium jam nobis indicitur, quia id non fa- cimus , quod bona confcientia repugnare judicamus, Siquidem vero vobis ita vifufn eJi, patient er id nos ferre , Dcoque caufam nojiram commendare opor- tet. Dominus ille , quein colimusy erit altquando inter nos ^ los Judex. In Con- Hifce dii^is , ac nemine quidqiiam refpon- eiavi in- dentc , a fanitorc in vicinum Conclave du6ii \^t!^^' runt, j.inuaqiie illico occlufa fuit. Cum illic fatis diu incluli feditlcnt, venit ad eos fanitor, ;3etcns iibinam cujufque elTec hofpitium. Q^io (jriptis accepto i Remonflrantibus , abiir, ^ PaiiN SIMONIS EPISCOPIL 245 PauUo poll autem rediit ad fcifcitandiim , quonam extra Provincias duci vellent? Ad haec dixere Remonllrantes, ipfos non tarn ato ac illico decernere pojfe , fed cum uxoribus amidfque prms colloqui debere , rebufque Juts domeftkis profpicere ; attamenji tarn fubito hoc vefpertino tempore Patrik deport andi ejfent , ducerentfe quocumque vellent ^ noti enim fe ftatim locum eltgere pojfe , m Deumfibi comitem adfmurum fperare. Cum nullum aliud impetraret ab ipfis refponfum , Ordinibus h^c renunciavic , poiteaque rediens imperavit Re- monftrantibus , ut quofdam e fuis ad Ordines Generales mittcrsnt , qui cundorum nomine, quae dicenda haberent, proponerent. Ideoque Intro ivere Niellius ac Duinglo petentes, «^ DHatio- fibi pauct concederentUY dies , ut domosfunsfe fe con- corum "* f err em, fuifque rebus confulerent ; idquefub tali va- '^'^f""™ dinionio , quale Ordines Generales ipjj proponerent, ad rebus fequefpoiijionemjuflamfaciurosftatuto diefeeo ink- Jj^gftf^ij CO, qui ipfis deftgnaretur , fijiendi ; fibi f ahem tern- pro- pus concedi oportere , ut viaticum ad iter extra Pa- li^l^ou triam,compararent,cum eduEii alicubi vivere debe- I'^'^i ^« rent , nee fibi adversus banc inopinatam calafnita- tempo- tem profpexiffent, Aliquoties iis haec proponen- ^^^^^"J^^ tibus interfati funt quidam ex Ordinibus. Pau- ftuuros. wius inquiebateos credere non debere Ordines, quamvisad ea, qusE Epifcopius tarn audader dixerat, cacuiflent , ea ideo non intellexifle; compertum fatis eflfequid dixifTent , & quomo- do fe geOTiflent , in pofterum profpedum hifce iri ; officium efTe Illuft. Ordinum confulere tot millenis animabus , quas illi dodrina fua fedu- cebant, & quse pluriseifent , quam Remonftran- tiura famiiiae; ideoque hos in primis attenden- dos efl'e , quomodocumque tandem eorum fe haberent familix. Muyfius ab Holy jocans dice- bat > iVow opus ejfe ut tantam profuisfamiUis cur am M^^ VITA gtrerent , Detpn enim^ fi ab illo extra OYdimm ad intnijlcrium fua Ecclefia vocatt ejjtnt , Jingtilirem ipforum y eoiumque famihanim curam habnurum. Inter al.'a hifce limilia, neg^bat quoqne, adl't^ beYamSynodum ipfos i>ocatos, vel concejfwn eis fal- vum 'or.duElum fiiiffe, Ipfts folu7nmodbJentemiam fuam lihere proponendi , explicandi ac defendendi in Synodo pot efl at em fa ft am. poftuia- Mulris contumeliolis ^\&As auditis , tnndem tur-. ei? exire juiTi a Vrx\\dc Ploocio , uc Ordincs de "^^^ ^' eoium pctitione deliberarent. Renunciavit ii- Vis deindc Apparitor , peyjiftere Illufl. ac Prapot. Ordines mfuo DscretOyquod exfecnioni rnandatum volebant. Q^wd Jt prornntere veUent unumquemque ilia vejpera ad hojpHmm juwyi iturnm , ncc cum quo- quam coujilia commimkaturtim , poflndieque para' tos omnei forey let educvrentur hord quart d matuti- tid; licere liis jam ahire , ac inpofleruin diem de- hberare , ad qut^m locum quifqne duct vellet. Id (e fe faduros polliciti funt Remondrantes , ea tamen conditione , ut neminem quidem adfe ac- crrent, fed fi qui fponte ad ipfos venirent , alloque^ 7'entuYque , eos domo non expelkrent. Ergo iub noiiom vefpertinam dimifli funt , & mnlti eos funt fequuti , mtilrofque in fuis hofpitiis inve- rere; quo acceffere, & aliiufque ad feram no- dem, valedicentcs iis , faultaque precartes. Mifere Ordines oeneraies iingulls> cadem ilia vefpera fua (bpendia, cu.r nondum foluta erant. Pecui^ia hxc nummis Imp:rialibus numerata iis qH. Inter Imperiales- Epifcopio datos , fuit unus in Ducaru Brunfvicenfi cufus ; una ejus g;n?uia- facies flatuam Veriiaris exhibebat , cuius nus Epi- caput cindu'Ti erat hiTce verbis : Vtntas vin- f'^'pio cit omnia. Pedibus ejus fubicct* crant imaei- nes, quarum uni fuperlcriptum trat,Q//«7?;/;/<7, alierjvero, Mcnda^^ium, Inaverfafa^ie nummi. tvu. SIMONIS EPISCOPII. 247 majufculis charafteribus legebatur haec fenten- tia. ReEie faciendo y neminem timeas. Epifco- plus hunc nummum accuratius intuens, agno- vie in eo fingularem Dei providentiam ; quod li , qui ilium ob benetada , veritatifqiie det'en- (ionem , bonaeque confcientia; ftudium patna ejiciebant, in allcquutione ultima qua ilium in exfilium mictebanc , pecuniae nummum ei tra- derent, cujus imago, infcriptioque accommo- datas eflfenc ad ilium in fuis aerumnis folandum. Imperialem huncmargine aureo in ejus rci me- moriam circumdaricuravit, ifcjue apud ejuscon- fanguineos etiamnum lervatur. Sexto Julii , Remonftrantes fatis mane ad bpi^io iter parati licet eflent , non tamen funt arcef- fiti ; verum circa horam fextam allati funt uni- cuique quinquaginta floreni; fingulifque tradi- turn ab Apparitoribus fententise Apographum. Simul & ad eos Apparitor venic, rogatum no- mine Illuft.acPraep. Ordinum Generalium, quo- nam quifque vehi vdlet ? Dedere ei Remon- {Irantes fchedulam ; ieai iingulorum nomina, locaque, ad quae quifque duci volebat, infcripta crant. Undecim , inter quos fuit Epifcopius, Valvicum in Brabantia fe duci volusre. Turn vero Apparitores illico currus conduxere ; fed quoniam antequam currus parati eflent multum temporis abfumebatur , plurimique iliuc con- veniebant, qui lacrymis obortis Remonftranti- busvalcdicebant, Ordines Generales jam con- gregati indici Remonftrantibus per Apparito- rem juflerunc , ut llatim abirent , lin minus Or- dines aliter huic negotio profpeduros efle. Re- monftrantes k(c paratos refponderunt» optare- que, ut aliter pro fpiceretur, quoniam fine cur- ribus proficifci non polTent. Tandem ubi ve- pere currus , Apparitores Aurigas impulerunr, Duin- glom venia ron CO M9 VITA ut confeflim abirent ; adeout hora nona Hag5 exierint, magna ingruente pluvia. Sexcurrus, una cum quatuor Apparitoribus, Valvicum con- tenderunt ; necdum ultimis currubus profedtis, venit Procurator Generalis ad eos expellendos. Hi currusper Delphostranfeuntes, L)elphipor- tumpetebant. Unusautem eRemonftrantibus, nomine Duinglo , cum Delphis tranfiens non procul ^dibus parentum fuorum abeliet , pe- c'ed!tu°r ^iit ut fibi obiter eos ailoqui licerct, ad peten- {nn^pz. ^^^ ciftulam , quam Dordraco Hagam conten- rentes dens llljc rcliquerat. Sed hoc ei negatum fuit, [oqucn- conductufque in via bajulus , qui pctitam ci- dj. ftulam extra portam ad currum detulit. Ubi Ventura Valvicum eft , juilerunt Remonftran- tes Apparitores renunciare Ordinibus Ge- neralibus , quomodo in via fe fe gefliilent, iifque dicere , iilos hafce pcenas non merwjje; tamen eas patienter laturos , remanfurofque patria ami cos y nee pro OrdtnibusGeneraltbus orare defti" turos. Julii die decimo nono,feptem e MiniftrisRe- monftrantium , videlicet , Adrianus Borrius9 Herboldus Bombergius, Samuel Lansbergiusi Wilhelmus Lomannus, Joannes a Galen, Pe- trusCupus, & Adrianus Simonis, quia menfe Martio , cum aliis e Remonftrantium numero Rotterodamumconvencrantjvariofquearticulos conceperant , qua ratione Ecclehis fuis finita Synodo Dordracena infervituri eflent, fimiliter in exfilium funt miffi , & per Apparitores ex- tra Ordinum Gencralium territorium dedudi. Secuti funt procefTus contra fingulos Mini- ftros , fententisE Remonftrantmm conftanter adhaErentcs. Foil txterorum Thcologorum dimiflionem, Provincialibus adiones Synod^cs continua- tas SIMONIS EPISCOPIT. 249 tx funt , varjaque Ecclefiarum Belgicarum Sta- tum fpedantia ab iis definita, qux vulgo Po/i^ ABa vocantur. SefTione clxiv. ut omnes Re- monftrantium fententise addidi Ecclefiis ex- pellerentur , atque ita fententia ipforum pcni- tiis opprimeretur > hoc Decretum tuit condi- tum. Statutumfuit , ad tcftandum in orthodoxa doctrina confenfum , omnes iy finguhs Verhi dtvini Mimftros deberefuhfcribere Confijfjoni & Catechif' mo harunt Ecckftarmn , & Canonibiis feu Dedu' rationibus hu]us Synodi; atque ut ferverfa mtmul- lorum effiigia in hac fubfcripttone p-acaveautur ^ ut fubfcriptiom hac pramtttatUY formula qua prak' ■ Eia fuit atque approbata. Nos mfrdfcripti Mmrflri Vcrbi divinifortmjub Claffe N. declaramus fmcere tX bona cum confcientia coram Deo , hac nojlrd fubji- gnatione , nos corde Jentire ac credere omnes arti^ culos ^ Jingula capita docirina , in hac ConfeffiO' ne & Catecheft Reformatarum Ecclefiarum Belgi- carum comprehenfa , & ftmul etiam Declaratwnem nonnullorum ejufdem doBrina aniculorum in Syno^ do Nationali anno millefimo fexcentefimo ir decimo mm Dordraci faElamyper omnia cumVerbo Dei cori" fentire. Quapropter promittimus nos banc eamdem doElrinam diligent er ejfe tradituros, &fideliter pro- pugnaturos: ne que quid quam adversus illam dotlri- nam publice aut privatim > direEle aut indireEle doBuros efje aut fcripturos : uti quoque nos non tan- turn o?nnes errores huic doElrina contraries y ac no- minatim etiam illos , qui in hac pradifia Synodo funt condemnati , rejicere , fed etiam eofdein velle refutare > eifdem nos opponere , atque omnem dare operam , ut ab Ecclefiis arceantur. Quod fi njero poflhac forte eveniaty nos adverfus hanc doBrinam aut confiderationem , aut fententiam diverfimfo- vere ; promittimm etiam nos eamde?n nee publice » nee privatim propofituros , doBuros 5 aut defenfuroSi flV9 150 VITA ^ve ConcionihuSiftve Scrrptts : Sednos eamdem frius PresbyteriO) Cbfji , {JT Syno w manijtflatuYos^tit ibi- dem examinctur ; faratifemfer tusjudxio Presby terii , C/aJJjs , aut Synodtfubjicere volenti animo y fub -poena , ft contyanum d nobis fiat , ut fpfo fd" tie a muneribtis no/iris fujpendaimir. Si autem Presbyterium , Clajfis , aut Synodus aliqtiando pro- pter graves fufpicionum caujas , ad confervandam dotlrina unitatem ac finceritatem , poftulare vo- luerit d nobis , ut fententiam noflramfuper articulo aliquo hujus Confeffionis , Catechifmi , aut Decla- rattomtm Synodicanmiy latins exponamm ; promit* timus ettam fimid , ms o?nni tempore ad pr a flan-' dam banc Declarationem promtos paratbjqueforey fub eadem , quajupva diEia fuit , poena : fervato nobis tamen jure apptllationis , fi forte fententia Presbyterii , Clajfis , atit Synodi gravatos nos exifli' maverimus : qua appellati one durante y nos fenten" tia ix conftitutioni Synodi Provincialis acqujef- cemus. Soluta Synodo Nationali, Synodi Provincia- les in fuis quaeque Provinciis habitat funt ; om- nefque qui formulae modo memoratae fubfcri- bere recufarunt, minifteriis fuis privati. Non pauci , qui fe fententiae Remonftrantium addi- ftos antea profefli fuerant, ne eamdem fortem fubirent, fubfcripferunt. Ducenticirciter,ob ne- gatam fubfcriptionemjmuneribusfuis moti funt; quorum pars major in exfilium mifla , reliqui fubfcriptione indrumenti , quofe ab omni fun- dione Eccleliaftica , etiam in privatis aedibus, abftincrc velle folemnitcr promiferunt , exfilium redcmerunt. Hanc Ecclefi^e Reformationem comitata eft Academic R<:formatio , ut quid- quid Remonllranti.mum faperet elimina- rctur. Jam quarto die Julii , Ordines HoUandise , Prin- SIMONIS EPISCOPir. 251 Principi Auriaco , ac Curatoribus Academix cxtraordinariam dedere poteftatrem , una cum quibufdam Deputatis e IVlagiftratu Delfenfi, Harlemenfi, & Alcmarienfi, aliquot e Profeflb- ribus, & Regentes Collegii Ordinum exauao- randi j quod ordinaria fuapoteihte, juxta Sta- tuta Acadcn3i2B,Curatoresnonpoterant; aliof- que nominandi, utexillorum numero Curato- res ac Confuks Lcidenfes, confulto prius Prin- cipe Auriaco , alios in exaudoratorum locum Profellbres ac Collegii Regentes furrogare quirent. Hi poteftate (ibi demandata, poft tru- ftra tentatum Petrum Molina^um , trcs in Theologia elegerunt Profeflbres , AndreamRi- vetum , Antonium Walseum , & Antonium Thyfium : Regentem Collegii Gerardum Joan- nem Voflium perpulerunt, ut munus fuum ipfo" rum arbitrio refignaret , fpe fada profeflionis ipfi demandandse , qua fine Facultatis Theolo- gicse prsEJudicio fungi poflet : Bavlxum Subre- gentem munere fuo abdicarunc : in VofTii lo- cum furrogatus eft Feftus Hommius, in BarlaEi Daniel Sinapius, Quin & Collegii Oeconomus remotus, aliufque in ejus locum fubftitutus eft. Tandem & alumni a Miniftris Verbi Divini funt examinati ; & quicumque fententise Remon- ftrantium addidi deprehenfi fuerunt , neque il- li renunciarunt , Collegio ejedi. Ita conftituta Facultate Theologica,placuit, &in aliis Facul- tatibus , refocmationem quamdam adhibere. Itaque Petro Bertio Etices , Cafpari Barlaeo Subregenti Logicae profeflio adcmta. Voffio conceflum ad tempus ftipendium odingento- rum florenorum , quoufque Curatoribus pla- ceret ; profeflio nulla demandata , & interdi- dum ne ullos domi fux haberct commen(ales» neu Collegia difputantmm , five domi fua?, five alibi 152 VITA alibi aperiret. Wilhelmus Codda?iis Hebr^ea? linguse , ik Gilbertus Jacchasus Philolbphiae Pro- fellorcs, fufpenlione muncris iui, Icint piiniti, acrique cenlurd noraii , addita comminacione depofitionis , (i quid contra Politiam , aut Ec- clefiam committcrent ; nihilominus Tub Ipequod pacate ellent vidiiri, aliofque iuo exemplo ad imitationem provocaturi , ipfis ftipendiunijauc aliqua illiiis pars ad arbitrium Curatoriim & Confulum Leidcniium continuatum eft, ufque duTTi aliter confticutum fiiiflet , itatamen, ut Senatum Academicum non ingrederentur. Joan- nes Meuriius Gvxcx lingux Profeffor acri cen- fiua eft notatus : & quoniam multorum libro- tnm confcriptio veriiimiliter ordinaria ejus ftu- dia valdc impediret ,ipfi mandatum fuit, ut a tot libris fcribendis abftinear, addita commina- tione, nifi laborem fuum Curatoribus poft fex iTienfes dcnuo conventuris probavillet , alium Graecse linguse Profeflbrem in ejus locum eli- gendum : limiilque vetitum , ne Senatui Aca- demico intereffet. Tandem & Cornelius Sylvius» Proteflor Inftitutionum Juris, munere fuo abdicatus eft; qui tamen ferio fe ab omni- bus, quorum accufabatur, defendit. Hicfuit exitus Synodi Dordracenx , omniumque A6tio- num Synodalium. C^ioniam autem Remonftrantes de Synodi hujus iniquitate palTim in Scriptis fuis conque- runtur, Contra- Remonftrantes vero illius pro- cedendi modum , ac Dccreta laudibus in coelum cfterre folenr, adco ut Jacobus Cappellus in dif- putationc,an Arminianifententia potuerit tole- rari, Thef. xi i. difp. Sedan. Part, i- pag. ^;6. dicere non vereatur , Earn Dordracenorum Pa- ir urn aqwtatcm fuiff^ , ut poft Ap< ftolorum olitum Synodi nullius exftetmemoriat qua citatos Hareti^ cos SIMONIS EPISCOPII. 255 cos fatientius audierit , moderatius traBaverityi^ Jantims judicavertt ; operas pretium judicavi Lu- theranorum de haq Synodo judicia qu^dam ad- fcribere. Non diu poft habitam SynodumDor- dracenam,annohujus feculi xxi. edidereTheo- logi Wittebergenfes lingua Germanica admoni- tionem ad Lutheranos in Bohemia, &c.inqua inter alia judicium fuum de hac Synodo (ic enun- ciant. Porro quid honi nobis a!/ hifce fratribus noftrii Jperandum fit , facile ex Synodo Dordracena^ ix frocejfu eamfecuto colligi fotefl. On a eft inter Cat- 'viniftod & Armmiams contention pracipuefuper ar^ tictilo de gratia y feu pradeflinatione . in qua Armi- niani noftram , reliqut Cahinifententiam defender runt : in qua contentione ea Calvinifla ujtfunt ve^ hementidy ut Arminianos (quos adfui defenfionem admittere noluerunt ) ipforumque doEirinam per pracipitatum hujus Synodi Decretum condemnarint, Religionis exercitium iis ademerint , pracipuos eo» rum Concionatores perpetuo exfelio mulElarint.Non" ne hie egregius erga fr aires fmt proceffus ? Si hoc fecerint contra illos, qui ab ipfis in uno pracipue ar-" ticulo de gratia difjentieboitt , quid effet nobis ex^ fpeEiandum , qui in tot arttculis ab ipfis difjentimusf Prudens quifque quid intendant , facile animadver- tet, Illud untce conantur die ac noBcy ut brachium faculare fibi habeant addiBum , aliquijque religio^ ni eorum addiSius ad fupremam dignitatem eueha* tur. Si hoc obtineanty turn Generalis Synodus in Cermania convocabitur : in ea Domini Calvinifta prafidebunt , totim aElionis penes illos erit direEliOf pro arbitriofuo judicabunt , nos neutiquam audtent^ nee ut Synodi adfeffores admittenty fedfubitOjptrin- de ac Dordraciy doElrinam noftram unanimi De-' creto tamquam falfam condemnabunt , exercitio iUipu> nobis inter dicenty Lutheranos Do&ores ejicient, &f nifiDsm^prohibgat , Rahgiomm mfiram pemtus exter* 254 VITA exterminahunt. Inde concludjmHC7nemoratamfrater'' mtatem ipfis mn ejje cordi , Jed earn aliquamdiu ab illti fpecwse oftentatam , dontc altud tpfis placeat » ipsique in Eccl^Jtci6 mflras dominatum confequan- tur, ixc. Quod [i etiam contingat Cahimflam prwcipemquahdoque ad dignitatem Impertalern eve^ hi , edrumfpintus ynagnam edet lanienam , ci7 nos mtferi Lutherani tamquam oves ab hifce fratribm nojiris maBabiwur. Quoniam hac apud illos re^ gula valet , Haretici ^ladiofunt exflirpandt , & una tantum y vera, nempe^ Religio in Chriftiana politia efl toierahda , quejtiadmodum Calvinus-, Be^ z,a, & aliifcribunt. Tj^m porro fubjmnent : Lu* therani fum Hxrttki , nimiYum , Neftoriani, Eu^ tycbiani, Pelagiam. Indefanguinariafequeturcon^ ciu/io : Ergo Luther ani gladto fimt esterminandt. Hxc tandem eft condufwfratrum mftrorum Calvi" n'tflarum; id boni nobis ab ipfis promittere po[Jumm, ^Jopica eft fraternity quam nobis offerunt , qua- lem amicitiam lupm cum ovibus contrahere voluit » ut oves tanto facihus caper e ac devorare pojjet^ Nemo itaque feducife patiatur , arnica appellations fraternitatis , exitiiim noflrum ed intendhur , fy quicumque Je ad Calviniflas confert , reu?nfefacit fraudis quam ipfi tegunt , omniumque malorum moli^ 7ninum, quacujnque contra Ecclefias Luthcranod pra* cipue machmatt funt. Anno CI3IDCXXVI. Nicolaus Hummius Eccle^ Jia Lubecenfis Superintendens , edidit ^ixcy.i^iv Theologicam de Fundamentali dtjjenfu doBrina Evangelica- Ltitherana,& Calviniana, feu Re/or* mata. Uli prxfixa ell confideratio , qua pro- lixc judicium fuum fcribic de Synodo Dordra- ccna, ollendicque , Calviniltas omnes condi- tioncs , quas in admonitione Ncoftadiana & Pa- raeus in Ircnico fuo a Lutheranis in Synodo re- quirunt, Remonllrantibus negafle, acdiiiulif- fime SIMONIS EPISCOPII. MJ iime id oftendit in decima conditione , quod urferint Synodum liberam & legitimam. Ipfeau- tem oftendit Synodum Dordracenam nee libe- ramfuiffe, neclegicimam : i . ratione perfona- rum, de quarum ubi qualitate agit , inter alia in hiec verba erumpit: Eventus etiam docuit, nil aliud Synodum egijfe , qudm ut confirm aret qua prius in partkidaribus Synodis , imo etiam inprivatis Scriptis adversics Remonflrantes aElitata paffim Ic- guntur:ita nufquam ijnumquam odia depofita velme^ morantur , vel deprehenduntur. Certe omnia pra- judiciis non minus Dor dr act, qudm I'rtdenti fuijfe gefla^ Decretis & AEiis tarn fit clarum, quam lux fplendet meridiana. 2. ratione loci. 3. ratione procefsus. 4 ratione terminationis. 5. ratione confequcntium. Qux ubi omnia fuse ac iolide demonilravit , tandem talem habet conclufio- nem ; Synodus quidem protefiata fuit , fe\nullim confcientiam gravaturam y p. 88. 118. Atfiom* nium-t quotquot Adfejfores tnterjuerunty conjcientia forent excutienda , nuUam rspertum iri certus fiim , qua Remonflrantium confcientiam ab Us convi^am poffit affirmare; cum id ne quidem conati fint pra* flare^nedum faEioprafliterintJ^ide Sejf, xl. p. 153. ^ Seff. xLVi.p, It a nimirum iy decima Reforma* torum hypocrifis omnium confpeBui eft expofita : de- monflratum etiam fatis luculenter , quaLm Synodum Reformati in cordefuo expetiermt , per hoc tempus bene longum ; nimirum, toto coelo ab ejus defcriptto^ ne , nobis adeo fpecioi e exhibit a, dtfcrepaKtem : jum^ ma ad ingenium papule co?)ipofitam , qua pari viO" lentia noflras Ecclefias fupprimerent , atquefecerunt fratribus fuis Remonflrantibus , mult prop iore co- gnatione junSits. In pr over bio eji , ex ungue leo- nem. Quis non videt leoninum unguem ReformatO' rum , quern tanto cum ornatu ty pomp a toti mun- doceu agnmum oft ent arum ? Bene autemfa^umt t^6 VITA lit tn fe invkem f otitis ifti favirent , quamRcclffiis HojhiS pro fu9 voto iwpomreut. Nunc nos magis ettam altorum danmojjpi'rus , certiores qudm autey RtformatOi nee aliam , mc alius forma. Sy,wdt4?n umqUiVn deftderajje , quam , cujus exemplar ac ty- pum nobis Doi'draci e>ihibiie> unt. Idiimi ex Aflisju^ fe-fioYum temporum pyudentiores perjptnum habertnty ut infratermtiitenifpiritiLilem, tamo molmiine expeti- tiPHy tpfi Kon confentirent , ^ ne alii incauti conjenti' rentjdJjortatifuerunt; Kefoy7naUYum calumniis.mul' tOYum etiam bomYU?tii fed minus prudentium •, im^ ntaturis judictis , quin ^j indtgnationi fuerunt ex" fofiti. Acquiefcent fjuncffero utique^ nmiiyum , ye perfpeBuy & cejfahnut Rformati "Thtologorum, Jic diBamyimpOYtunitatem ceu ChYtftianis hormhibus tit' dignam exagitaye: dcfinent alii , quos ovina pellis decepit , pYudtnti moYofitati Theologorum a lupi, pYOjiBo favi y amuiitay nimJYumj ptyiculosa avo* cantiumy fucceYiferey autjaltem iniquius de tlla ;«- dicaYe, Hifcefimilia vide apnd Petrtim Haberkorniumy PYofe[f(Yi77i ^ SupeYintendentem Gijfenfem, contYU SyncYetifmu?n admomtione , difp. iv,pag. 75. & feqq. & in Hulfemanui Calvinifmo irreconuliabiliy pag. 18). 186. ac tandem in Cakvii Coi/tdera" tione AY?nimanif?niy pag. 3.4. quern locum, quia brevior eft , hic adlcribam. Qiia ( Synodus Nationalis)/'o^7.Ww'« anno cioi )cxvi i x. Dor-* ^raci cekbyatafuit , miffs etiam ab Exteris Refor» 7natjc ReligionisPyinc/pibus O' R(-btifpublJciSiLegatis Cir di'flinatis : fjd ita celebyatUtUt conditionesyqum hgitimis Synodis pYafrifJere Ncofladienfes in Jid' fnonitione, D. Parxus in lyenico , neutiquam fer* varint AYininianis Cahinijla ; quin coutYayio proy*^ fus uJtpYOccffu , mfrjue IweYam , neque fecuYam , tJeque nUo modo xqtiam peyrnifnYint Syuodmn , ftd iniquitatun cum tnjigni hypccytji , dtmonjirante Iw ^culenter SIMONTS EPISCOPII. 257 culenter B. Nkol, Hiwaio in fr^fatione ^loKmi^ \!/£t.>c de fundament nil d'lffenju Caivnvanorum (y LuttyeyanoYumy in jhighanda^ dcfimenda Synodoy orbt Cbripiano patejecerint, Qticim vero non tarn excufitt 5 qmm gravius acctifat , ant convincit arr(h gantjjftma ilia t!r^(poi. eadem re^ ponentes qua Carolus Molinaus , & recognitores Concilitiridentini; qua fane omnium Conciliorum auBoritatem ex aquo infirmant & elevant. t . Ini^ quum eft fe fubmittere judicio partis adverfa: ideo Athanafius difceffn ex Concilio convocato in Tyro a Conflantino > quod animadverteret pracipuos Conci^ la viros Judicis & partis munerefunEiuros, 2. Nee minus iniquum eft , ut focii partium litigantium in judicio fedeant : nam id abhorret ab omni ratiO" nejudicii&fori. 5. JE.quumfuijfet in Synodo Dor" dracena y utpars alterutra cujufquam non fubiiffet judicium , quem faltem communi confenfu partium litigantium non elegijfety aut caufa fua^ Religioni^ aut perfona adverfum novijfet. Unde magnd aqui* tate Reges Gallia Reformatis concejferum Came- ram , quam vocant , EdiEli , in quo Reformati caufa judicatur. Sed tempus eft, uc ad Epifco* pium revertamur. Epifco- Non diu Valvici fuerant Remonftrantes , cum pj"*^ illuc Silvseducenlis venit Epifcopus. Moniti cu'nao- fuere a Domino Valvici , eos Epifcopum allo- mine°° ^"^ debcrc 5 ut veniam impetrarent Jibcre illic £pi(;;o- ^mmorandi. Epifcopio ac Ni<;llio rem rcliqui man- SIMONIS EPrsCOPIL 259 mandarunt Remonftrantes. Comicer cos exce pums.i. pit EpifcopLis,flagitavitqiie, uc tres quatuorve ^^ d^- e Remonftrantibus poftridie cum ipfo prande- t^l^^""' rent in Monafterio , quod illic eit. Libenter recufairent Remonftrantes prae metu , ne hoc anfam prasbcret calumniis in HoUandia. Epi- fcopus ta.nen dimittereeosnoluit, nifipollice- rentur. Itaque alii Remonftrantes eofdem ro- garunt, ut convivio fe (ifterent. Adfuere quo- que duo Jefuitae, ac duo Dominicani. Epifco- pio,Nielli6queingreffis pcrbenigne dextram por- rexk Epifcopus , hifce eos alloquutus verbis : Sahete ex animo > fratres; vosfratres appello , ^^^jj^. etfi in multis Religionis ankulis difirepamus y qua- q"'"m rimus enim per unum Chriflum falutem mftram. Ob ^tJo^T' affiiBionem vejlram ex animo doleo. Dux Alba i^^oj'V' duris EdiBis ,fevenfqrte perfequutionibus Catholica & duo!* Religioni magnum attulit detrimentiim t mfirijquc ^^.^P^* rebus fummop ere nocuit. Mirum erit, ft Ordmes nis. rebus fuis confulant its art, bus , qua nos perdidere. Sub finem convivii, varii de a6tionibus Dordra- ccnis inciderunt fermones. Epifcopus aiebat > Summam Kemonflrantibus faElam effe injuriamy ipfos ob bonam caufam vexarit intelkcluque facilem, Sententiatn vero contrariam^ quam oppugnabant ^ Deofummopere ejfe indignam , ejufque Mujeflati fub titulo gratia erga paucos ekEios , deterrimam ty^ rannidem in totum genus humanum afftngere; fefi nullum error em tantopere horrere, quam hunc. Jefui- tae ei adfenfifant, verum Dominicani mutata vultu dixere> prudenter errores Calvinianos iwpU" gnandos ejje^ cavendumque ne pra ntmio eos refutan* di Z£lo y in noxios Pelagii errores recidamus. Ad idEpifcopus^y^^ hoc in negotio non quarere fubti" litates , profunddfvefpeculationes , verum fe putare horribilem eJfe in Deiim blafphemiam , credere eum in homines favire, eofque damnare, ob crimen, qito4 R 5 V^'^^ t6o VITA quin committanty vttare nequeunt, Jefuitx plcno ore hifce adfentiebantur. Ardebar vero Domi- nicanis vultus \vx ira, nihil ramen co tempore ad dcFenllonem liisccaufa: dixcrunt; at efectre „ A Ut Valvici Pallor, corum fenteniije addiftus, ie- pillar . . . . ,, . . vjivici quenti die Dominica jTx Kemoalcrantcs vche- n,?ams nienter invehcrctur, eos Semi- Pelaginnos vocarct, in(tigAws^fiQf2ere'aue potulum, ut fibi abtllis caveretyGuippe adverjus i-n ^ ' ^ ■ ) r > Rem.m qui inulto /iJtutwi'eSf pcjores , ac pericmcjiores na- itrjntes yetjci effmt , qukm Cahiriiflsy vcl qmlibet alii; nacur. adeo ut plebs , imo d: ii PontiHcii, qui Tub eoriiin adventum magna humanitate erga illos ufierant, accenli exacerbatique , hiice acribus concionibus , illis jam inimici elle inciperenc. Vruvici Dominus aliquoties vetuit hunc Pail:o- rem coram populo in Remonllrantes icainvehj; veium cum nihil prohccret , querelas, infciis Remonlbantibus , hac de re ad Epilcopum Silvasducenfem detulit , qui accitum hunc Pa- ftorem ferio caftigavit. Sed cum is Monachus ellec Monaftcrii Tongcrloi , ad fuum Abbatem provocavitjconrendkque Epifcopum pncfcribe- re fibi non polle, qua ratione iiias compone- ret conciones. Epifcopus, fejuri AbbatisTon- gerloenfis nihil detrahcre vclle, refpondir.quod li illic inter fuos Monachos oppugnare velkt Pelaijianos, licicum id ci tile; vtrum parochiam Valvici a PraefeAura Silvar-Ducis pendcre; vetuitque cum illic rurfus luggeilum adfcen- dcre, donee ab hifce fe abftenturum poilicitus efl'ct. In ejus Scqncnte die Dominica, dofium illuc mifit Joe im Francifcanum , qui rctluavit omnia > quoe alter Epi'fcopo adversLis Remonllrantes eftutierat, fuolque mo- iPKiuur, nuit Cathoiicos, utillosomni amore, milericorv diaque profcqucrentur, & dixit , fummam lis fieri injUYiam , ik^os , fiofque viros ejfe , qui ja SIMONTS EPTSCOPII. 2<^i Religione erroribus fws qiiidem o'moxii ejfent; utpote in quibus farentes eos a teneris twguiculis nutrie* rant; fententuim autem, propter quam hac patereu" tury Catholicam ejje vtritutem, Dum Valvici eflTent Remonftrantcs , faraa ^p'TTe tenuit in Holiandia , ilos Dommo ejus loci, qi"^»'^- ^Epifcopoque Silvasciucenfi id promili ;c ( ut '^,i"n-I'/i" nempe , a concionando fe abftinerent ) ac ju- JJ',''"''?"* rejurando & fubicriptione conhrmalie , quod bus h- in Patria Ordinibus rccuruveiant; adeoque eos '■'^'^* confcientia non tuiiVe nioros , ad neeandum fuis lyiagiflratibus obedi.ntiam , led tantum fumma pertinacia. R:'mori{lravucs, ad tucndam fuam famam , teltimonium hiijus rci a Domino V>ilvici peticre , qui eis hoc tradidit teltimo- nium : Ego Joannes ^ Leefdael , Dotmuus Val. i- Teilimo- ci, declaroyattejlorque hoc iriflrtmierito,niearieniine p"J^j^. eorum MmiftroYum (quos Illuji. ac Prap. Ordini- vaUici* husFosderatarurtt Provincianim in ^yitedttium lo- '^^^^'^^'^l^ cum vehi placuit) din-Eve vclindireBe , generatim 'vel partkulatijji, uUum juramemum , promiJjHjnve exegiffe , nedum ab iis prccftitum , njtl per meos Fratores praflari ab ipfis curaffe ; meque id facere^ ftrive curare a nemine mandatum haiwjje. Ve-^ rum quidem efi, me dfi^pradiEiis Miniflrisnomina fententidfque in ipfos latas peti/JJt , utfcirem , qtii- nam ejfent, qunmodo & quapropterinfupradtSiian locum duEli ejfent : declarans porro Reverendum Dominum Epifcopu?n Sihaducenfem {cuir. Hit di" xijfem me intellexijfe in Holiandia rumoresfpargit ipjum, meque fubjcribendiim iis Mmiftris jusjurandum cbtuhjje) mi hi dcclaraffe ac con firm afje , ipfum id numquam fecijje , 1/ //er alium fieri cur afje. Cum autem aquum juflumque veritati exhibere tcjlimO' nium oratusfim , hoc propria mea mannfinpfi ac fubfcripfi bom fide, Afium i. Decern brts anno R 4. w- 2<^2 VITA M. Dcxix. SubfcYJptum erat Joannes a Leefdael Dominus Valvici. Jpfe Epilcopus ea sequitate fuit, ut non tantum Remonitrantesad id pro- mittcndum non impulent» verumetiam fponte dixerit , fe fe ab ipfis id poftulare nolle ^ ciftn tarn ipfe , quam alti Catholici noUent in Holiandia , aliif- ve in locis^talia promittere.$h\zhdX.l2LX\t\XTCiy tllos bene nojfe , fub qtiibus legibus in Brabantia vivere- tur , ii^ enim non majorem facultatem ad Religio^ nis fua cultum pala?n celebrandum concedi pojje , qudm Cat holt cis in Holiandia. Si quid adversus le- ges committerent , illos aque ac altos poencu lege con" fiituta^ fubire oportere. Permiffum ipfts ejje , ut fefe invicem convenirenty into cum doBis wis col" lationes circa Religionis controverfias inirent; non ve- ra ut Conventus plebis celebrarent , velCatholtcosiu fuas Congregationes intromitterent, vel idiotas difpU" Ep! fco- tationibus aggrederentur. Sub idem tempus fcripfit ?Ibl>ik)T^ Epifcopius duos adversus Synodum Dordrace- /lrib:u nam libellos : unum Latine , praefixo titulo Synodi Dordracena crudelis iniquitas , qui paullo poft Bel- gice quoque editus eft. Ordinum Generalium Miniiter, qui titulo A gentis Heidelbergx refi- debat, obtmuit, ne libdlushic Catalogo nun- dinarum Francofurtenfium infcreretur : nihilomi- nus per totam Germaniam , & in Gallia diilra- dlus eft. Alter prodiit Belgice , Amidotuniy continens preffiorein declarationem propria & ge^ nuina fententia , qua in Synodo Nationali Dordra^ cena adferta eft tj [iabilita ; qui dc pollea ab ipfo Epiicopio inli:^guam Latinam tranflatuseft. F.pifco- Mi^nfc Augutto, Epifcopius una cum multis lorn re- Miniftris exfulibus Vaivico Antwcrpiam , ubi jiquis Uytenbogardus & Grevinchovius commora- ftralllibljs bantur , fe contulit ; ut hac ratione Ecclcfiis ^ntwer- qng, \^[[(^q cravibus perfequutionibus Paftoribus coir, Qciticutar erant , proipiceioit. Ibi fub nnem Septem-' tuca. ea con- tuci SIMONIS E PI SCO PI I. 26^ Septcmbiis , una Societatem formarunt , & Remon- ordinem ftatu runt , juxta quern eorum Ec- s;,^c'ict«r clefiis infcrviretur. Atque ut hoc rede exfe- ^0^;*^ qautioni manciaretur,tres ekdifuere Diredo- res, Uytenbogardus, Epifcopius, ac Grevin- chovius, qui omnibus Miniflris, quiparatosfe fe profitebantur, negledo exfilio , & feveroOr- TrcMn dinum Generalium Edidoin Patriam redire,ac "ur" periculo perpetuae (ux captivitatis , Ecclefias f^l' erudire , iifque inculcare cognitionem veritatis, quae fecundum pietatcm eft , fcriptum dabant mandatum ; quo ab iis petebant, ut in ea Ec- clefia Minifterium obirent, quae communi con- fenfu illis decerneretur. Mandatum eo quoque fpedabat , ut ab illis Ecclefiis admitte- rentur. Illis tres alii adjundifuerunt, Eduar- dus Poppius , Carolus Niellius , & Joannes Corvinus, decretiimquc , ut hi fex in Hollan- diam non redirent. Primis tribus data poteftas, Miniftros ad Ecclefias in Patriam mittendi : fed fi quae alia occurrerentDiredionemEcciefiarum fped ntia, ea ad omnes referrentur. Atque ita penes hofce fexDiredio Ecclefiarum fuit, quam- diu Antwerpiac fubftiterunt. Exfpirantibus au- tem induciis , necelTe fuit aliquam in rationc hujus Diredionis mutationem fieri. Inconful- tum judicabant Remonftrantes, Uytenbogar- dum , Epifcopium , ac Grevinchovium in Pa- triam redire ; cum ut expeditiores eflent ad Scr)pta,pro communi caufe Remonftrantium defenfione, confcribenda; turn quia compertura habebant , quanti eos facerent Contra-Remon- ftrantes, ideoque prajfentiori , quam alios pe- riculo fore expofiros. Itaque quoniam extra Patriam ipfis fubfiftendum fuit , Externi Dire- dores appellati funt. Quoniam autem extra Patriam abfentes res Ecclefia; 9 quae fepe tam longam 2 fi hinc navicula folvatt pifces tibi mittam. Ad calcem epiftolac adjedum erat ; Hk fatis bem res frocedtmt y Ji modo conti- nuare liceat: bonme/i hoc ccelo nebulofo ac tenebrofo pifcatus. Jacobi pater bonus eft pijcator , bonas merces hzc venales prefer t, qua placer e lucrmnque prabitura videntur , Ji modo qudm cariffimt 'vende-* reeaslicereti veYum cum per egrinis agere non licet. . Ultimis hifce verbis innuebat Rembertus,aptas cffe illas iongas, obfcurafque vefperas hyemales, ad clanculum audiendam Concionem , Mini- ftrumque Ifaacum Frederici illo tempore maxi- me adlaborare. Verum hsec epiftola plane ali- tcr intelleda fuit. Pifcatum fignificare aiebanc colledionem pecuniae, pro exfulibusMiniftris; ideoque iis verbis epiftola:, cr/zj/z/c^j tibi mittam^ collatam pecuniam indicari: cum tamen re vera nihil prxter arefados afellos ad Stochium mi- (iflet. Rembertus mercatorem, a quo emti , famu- lum a quo ad navim portati , nautam a quo tranfvedi fucrant pifces , indicare licet poflbc; tamen eo adduci non potuere, ut pifcem ilium nummos fuifle ne affirmarent. Mifla haec fuit Hagam epiftola : indeque Apo^raphum ejus a (SraphiarioPotfiojdecimoquinto Januarii fub- fcriptum , Amftelodamum milium,addicuraque mandatum , ut Rembertus in carcerem conji- ceretur. Decimo fexto itaque fanu:>rii 9 per apparitorem hora undecima ante meridiem, in A.^ ■ ' • rr n ri •• ii Rem trf- Cunam vcnirc juflus CK. Penit dilationem m .ujBii horam pomeridianam, cum in obfignandis fuis ^^^"^^^^ Jitteris Hamburgum mitcendis occupatus eiict, venire quod '"'"'"' •oetur. ^^8 VITA quod ci coticeflum fuit. Operam interim dedft utlciltitarcrur, utruiTi obstochu ncgonumac- •iretar; &. an periculum ellct, ne m carccrcm detiuderetur. Nihil tamcn nee ipfe expiicari potiiit , neque ullus amicorum , qui hac in re ipii operam navabant fuam : quod malum omen habuit. Ejus uxor raultis ab eo precibus pe- tiic , ne fe filteret. Redeunti poll meridiem Apparton rcfponlum Kemberrum nondum do- mum venilVe. Interim in animo habens k liile- re , poUridie incentius adhuc inquiri curavir, nee ul'um tamcn accepit relponfum, licet ejus uxoris frater Joannes Epifcopim unus ex nar tu minimis Senatoribus urbis eikt ( tarn occultc omnia gerebantur) audicnfque quof- dam , qui tunc maxime res adminiflrabant, ali- l^j^],„.quorit:i, fcrio rogare, an nondum comparuiirct; i^'^ 1^ continuis uxoris (Liaj precibus vidus, occulrare occutat.|-^ fe decrevit. Poftridie redeunti Apparitori dixit Rcmberti uxor, luum maritum venire non polVe ; fed (i quid Magiikatus rogare vellent, cui ipfa refpondere poilet , fc quidem ad eos ^^Qj. iturara, Iliico rediens Apparitor , eam ftatira ♦jusve. venire jufTir. Ubi venit, nemine eam comitan- benir'& ^c , iu Conclave Scabinoium vocata eft. Roga- c< mpi- ruj^t cam , quare ejus maritus non veniret , adco^ que inobedtentt7?i fepraberet ; mfciretHe ejje Magi' jlratum , qui ipjum acciret ? Ad hsc ejus uxor, fuis precibus faBum , quommiis maritus ade[fet, Ipfn?n ex co , quod ejus amicus Leida tn carcerem conjeBus ejjety metum concepijje-, ne quid ftmtle tlli accideret; dtreptionem fuarum adium valetudinijuic tnniwnnocwfje'^ut banc cahimitatemfeYrenonpojJet. Conati funt iilam eo adducere , ut marito fuo fuaderct, ut fe (ifteret. Ilia fe hoc facerepolVe negavit , oravitque , ut Majiftratus imbecillitatt fuatgtwjcermty ac qtiam'vii innocwimfutwimarj^ turn, let. SIMONIS EPISCOPII. 2^9 tumfprety Jeincarcerejnire, omnidquefua mmt- terebonay imofi necejje ejjet y rnoYUmJuhire maile; quam mmtofuadereyUt ahjque clatdjponjione ipjmn detentum mn irijejiftcret. Sub hxc multi rtimo- lies habiti de: Concionibus , quae , licet vttarcnt Eclicla,habcbantur: ac dc obedientia Magillrati- busdebita.Pofteainaliud Conclave ejus uxorde- dudaFuit.lnterimquidameScabinisadConclave Confulum fe contulere, Conful vero Pauwius ad Scabinosvenit:donechabitadeliberacionc, Pra?- Prztor tor,unacumduobusScabinis,domum Rember- d,mbur ti mitterentur , qui jam illuc venerant , ante- «cab,n;s quam uxor cjus domura rtdirct , plus quam tres u Ta- horas in Remberti Epilcopii Tabli o cpiftolas ^''^•"'" chartaiqueperlcrutantts. Aliquot Litttrasuna.n' umur. que fchedulamjcui trigin ta vel quadragin ta nomi- na mrcripta dicebantur, abflulere. Sparfus quo- que rumor fuit , quafi intelltctum eilet ex qui- bufdam chartis Rembertum cumStadenfiMagi- ftratu egifle, defamihis aliquot eo traducendis. Qusedam ibidem capfa, cpx aperiri , fiquidem ad manum non erat clavis,non potuit, figillo fuit a Scabinis obfignata. Elapsa circiter hebdo- niade, unus e Senatonbus Leidam miiluscll: , ad fcifcicandum, quaenam Stochius hilus elkc; indeque Hagam petiit, uc ha^c illuc renuncia- ret, & confiiium a Curia peteret. Eorevcrfo, fama tenuit mandaium efle , ut Rembertus ci- taretur, omnium ejus bonorum Catalogus con- fcribsretur, ad ea, quando viium eillc, in fif- . cum redigcnda ; iitque accircntur , quos amicos familiarefque eiienotum erat; prsterea \\X fratris cjusTablinum fcrutareniur ; adeo ut ejus uxor, fuadentibus amicis,pretioli(rima qu^- que auferret. Rembertus ipic pecunias ngiuio- ribus Contra Remonilrantibus creditas mai^na cum jadura foivi ribiillicQcuravit, ac ope ami- ^orum quorumdain decern miliia florenorum foe- 110 VITA fceiiori fumfit, ut fua bona, fi forte in fifcum redigerentur, lis eflcnc obligata. it«rum Vigefimo nono Januarii, rediere ad domum wawr!' R^n^t^erti duo Scabini , capfseque figiUum ade- mere , quo earn ante duodecim dies munierant: incorruptum quidem invencrc figillum , at ni- hil magni momenti in capfa repertum fuit, qua- propter fufpicati funt apertam fuifl'e capiam. Itaque uxorem aperuifle earn, vel faltem aperi- ri curafleconrendebant, ilia vero id ncgarc. Er- go aiebant ipfa infcia fuifle factum ; refpondic ilia , fe fe rationem rei fe infcia fadse reddere nonpoflfe. AdFuittuncquoque Faber Ferrarius, quem fecum duxerant Scabini , ut ^\ forte ad manumnondumfuiflTetclavis, capfam aperiret. Hie rumorem fparfit , Remberti uxorem urbis figillum fregiffe , ideoque in carcerem fuiffc conjedam , cjiifque linguam candenti ferro perforandam. Rumor ille per totam urbem fubito pervafit ; verum fimul ac ad aures Rem- berti uxoris pervenit , totam civitatem obam- bulavit, adeoque hxc fama evanuit. Interim adversus Rembertum Epifcopium acriter aftum eft. Unas e Scabinis dicece non dubitavit, meruifle eum , ut quatuor in partes fecaretur , ac in aliorum exemplum fingulis portis quarta JJ^^'jI'j-"" pafs fufpeoderetur. Biduopoft, ultimo nempe ichop Januarii, public^ Rembertus fonitu campana? ci- campana ^^^"^ ^^ ' quam citatioucm, quia criminatio- cicaiur. nis atticulos continet , integram hic inferam. Quandocjuidem Wilhehnus a Does hujus urbis Pratorp Scabinis indicavit ac demonftravit , fe fe Remberto Egberti Epifcopio per Apparitor em edixiffe , ut coram illis fe illicofifleret i quit amen y licet pollici' Uf effety non comparnit; atque tterum cttatus non venit » ac tandem fe fubduxit ; adeo ut uifum prO" ptered fuerit Scabinis duos ex fuQ CoUegio una cum Pratore SIMONIS EPiSCOPir. 271 Pratore def mare, qui fupradtBiKembeni 'Tablinum chartafque perfcrutarentur ^ atque illk ejufmodi re* pertajunt indiciaiut ex illis,acpracedentibus informa- tiombustfatis apparent judkarique pojjtty eum contra EdiBa Illufl. ac Prap, Ordinum Generaltum , om- nibui modis iommunem tranquillitatem turbare co^ natumfuijfe j idem que Rembertus, pcfi iter at am Ju^ dicum pofiulationem , fe fiftere mn aufus juit vel mluit y petiitque ab iis antediBus Prator , ut Jibi potefias Rembertum Epifcopium extraordinarie citandi&'vocandiEdiBoconcederetur: ideo Scabi- uivifis ac examinatjs iisyqua: Prator adfppradiBum Rembertum aaufandum exhibuity acfcientes ineX" traordinariis caujis extraordinarie cjje procedendum, tres legitimas citationes ediBales, acfingulaspoft ela- ffos quatuordecim dies promulgandas d^creveruntyqui* ifUsajJtediBus Rembertus vccabitur ac citabitur,ut hac prafentirecitatur&vocatur, ut hzc intra fex fepti^ manas coram yudkibus compareat , atque htc ta** lem audiat criminationem, qualem adversus eum fa' cere antemminato Prator i vifum erit ; idque eS, condi- tioneyUtfi antediBus Rembertus noncompareat,juxta uccufationem antedtBi Prat or is fententia feratur^ prout res pofluiabit, Quinto, fextoque Febmarii, nomine Remberti, poftulatum eft hujus citatio- nisApographum; verum impetrari non potuic. iPrimo die, fe fe nirois occupatos aiebant Judi- ces; poflridie , citationem earn nondum in li* brum relatam dixcrunc. Decimo quarto Fe- bmarii , fecunda fada eft citatio. An tertia etiam fequuta fit, nullibi nocatum invenio, neC etiam an ab eo tempore ulterius adversus Rem- bertum fit procclTum. Jam ante citationem , rumor urbem pervaferat , ilium Edido citan- ci uxor dum : ideoque Remberti uxor quinque ex cla- ^^J';^" riflimis Amttelodamenfibus Jurifconfultis con- petit* fuluit; Reiner um In gels , Joannem Witdumf^^f.'j-ui- G.Dacvelaeriuxni PXloeckium, W. Catfium, «.. S qui 171 VITA qui omnes confentientibus fuffragiis refponfum Confui- dcdcrc'yPratori civemurbis Amfielodamenfis allien- Tv oi!" ^^^ ^^fi ^ occultantem , de quo tamen diet nullo modo 21. con- poffit,quddfohendononjiti&qui intra earn civitatem, *^* fixum domiciliumt uxorem, liberofque haheauac multa bona poffideatjicet abfit acfefeoccultetyVelediEioj vel fomtu campanaiCitare jure non licere; fed debere necef- fario citationem fieri , per Apparitorem , domi ejus civis, ubiejm uxorjtberique commoranturyac adversus eum non comparententt nee aliquem qui caufam fuam agat deputamem , fiatimper contumaciam (perpetud ad domiciliumfaEia citatione ) tX per intendit proce* dere oportere , p^'out adversus contumaces fieri foleu Quod fuura refponfum rationibus confirmarunt. Etiibei- UxorRemberti, acceptohoc refponfo, libellum ^Te^!!f fupplicem Scripto comprehendi ac Scabinis ex- jufticix hiberi curavit , quo poft longam innocentix cumT"' niariti fui demonftrationem petit , ut Scabinis placeat vetare Pratorem , ne uUam citationem pulfa* tafaciat campand , fed ut maritum fuum ad ipfius domicilium citet, ac modo Amftehdami ufitatopro^ cedat : turn ut maritus fuus admittatur ad caufa?n fuam modo ordinario defendendam , acfaltem Pro-- curatore & Advocato uti illi lic^at. Hiccine libel- lus,cumcon(ihoei adjedo, Scabinis oblatus (it» pro ccrto affirmare non poflum. Verum biduo poft datum hoc refponfum , citatio per £did:um Rember- fa(5ta eft. Rembettus ubi hujus citationis acce- c o^ncra pit ApogtapHum , duabus litteris, ad Senatorem banc ci: Abrahamum Boomium familiarem fuum fcri- detcndici ptis, ie ie Qctendit ; quibus & tradit rationes> ob quas non compareret , refpondetque accu- fationibus adversus ipfum inftitutis , tam ex Litrerx cpiftola ad Stochium fcripta , quam ex chartis vir. pag. i'"^ ^"o Tablino inventis. Teftatur porro , fefe 24. Bd- nuUis rebus immifcuiffet nifi qua ad Religionem per^ *'^** tinerent , in quibus fe fiudiose verfatum fuijfe fate- hatUYyac fperare fefe mn cacum de iis judtcium fer- rei SIMONIS EPISCOPIT. 273 ret & opportum tempore ratmiesy quas nemini^mQ Magiftratuunec MiniflrtSynec SiKioriLus recujajfet, r^dditurum ; feautem iiuUa aim negotia traEiajJe. Porro commemorans , qiiam inique ante tres annos ejus aedes direptae eiient , cum tameii id facinus nullo modo impeditum fuifiet , dicit , fe fe magna cura vitajje ea , qit^e decimari a fe po- tuerant, ut fuis adverfar-iist quos fciebat admodum infe intentos effe^ omnemfui accufandi tfjatermm admeretifedfperare je nullo fupplicngenere detcrren- dum , quo minus caritatem erga egeuos fuos fratres exerceret. Ideoque licet Magiftratus id dare ei pro- hare non pojjet , tamen fuam confctentiam ita effe offeBamy ut proximi s fuis henefacere non deftflerett quamvis id crude liori bus 'vetaretur EdiBis ; non tamen alio animo , quam ut probis , qui Patria ejeBi erant , wis de necejfariis profpiciatur : tefta" tusfefe quidemfupremi judicii die coram Deo intre^ pide je fifiere -i hujufque jaBi rationem redder e aU" furum , adversus eos qui talium EdiEiorum funt in- quifitores, quamvis jam ut turbator tranquilhtatis publica ob hac traducatur. Hse litterse, licet bo- no huicvko fatisfacere poflent, non tamen pro- cefliim contra ipfum inftitutum inhibere aut (iftefe potuerunt. Quapropter Rerabertiis iibi tutum in Ordinum Generalium territorio non inveniens locum , in vicinam Brabantiam confugere coadus fuit , Antwerpiamque fe p.^^ contulit; ubi ejus frater Epifcopius, una cum ^^^"'«''" aliis Remon(lrantibus Miniftris, per inducias in- ter Hifpaniae Regem acOrdines commorabatur. Haud muito poft, ipfum uxore cum liberis fe- quuta, domicilium illic conduxit , ac per an- num remanlit. Scquenti anno , fub finem in- duciarum, menfe Aprili , Rembertus una cum BarthoIomsEO Prasvoflio Galliampetiit, & Ro- Arque thomagi commoratus elt ; at ejus uxor, cum 11- • beris, Amftelodamum reverfa. Quum jam multi S 2 animad* Antv/er- a74 VITA animadverterent , eos qui hoc anno Magi- ftratum gerebant, mitius de co negotio fentire, ob quod Rembertus profugerat > primo Junii iterum iterum Amftelodamum rediit. Circker perbi- wl-*' duum domi fc primo continuit, poftea prodirc mum coepit , ac poft paucos dies ad Forum quoque fe contulit; ubiamultis magnoftudio,benevo- lentiaque exceptus fuic. Deinde palam etiam per urbem ambulavit » primo cum Abrahamo Boomio , Scabinorum Vice-Praefide , & pofte* cum PetroVlamingo ab Oudtshoorn Confule,fa- miliaribus fuis amicis.Continuores Hagam de- lata eftjfimulque fparfus rumor Arminianos Am- Iblodami jam caput extollere.Ide6quequampri- r m* la "^^"^ 3^ Prsetorem mifla eft Haga epiftola, in qua inifl'a''ad aiebatit, mirari feRembertum Epifcopium tam a?ver"^T ^^^^^ acimpuHc Amlklodamiin publicum pro- eum ite- ccdcrc ; jubebaturque Praetor Comitatus jura ftiwen- adversus eum tueri , atque a prsecedente Prz- *»«>• -. tore petere accufationis capita > quibus con- tra Rembertum ufus fuerat. Refcripfit ille Cu« ria?,fe fe collocutum cum antedente Praetorc com- Eeriffe, eum nihil magni momenti contra Rem- ertum fufcepiiTe , prasterquam citationem per Edidum , at ulterius contra ilium non procef- fum. Ad hsEC altera epiftola venit > qua mirari fck Curia aiebat, nihil ulterius contra Rem- bertum promovcri. Rembertus veto poftridie a Scabino Boomio in diverforium publicum civitatis accitus, ut interefTet emtioni mercium» a Practore Joanne Grootenhuyfio amice ac co- miter illic (alutatus fuit > qui & ei dixit, adeo kem- ^e fe impelli , ut pra^termittere non poffec, quin BifTdi'o ^""* citaret ; ut & poftridie eum citavit. coraV^ Ubi venit Rembertus una cum Procuratore, Tompa! Prxtor ait , Rembtrte Egberti , hk habeo cbartas t*u qua/dam qua tilt crimim vertuntur » iftque inter eas »NIS EP IS CO PIT. i7j explicari h te veUemyfiquidem ohfcurius efl. Regeflic Procurator o porter e . accufationem fuam , conclufio- Ferre ; fe turn jultum deliberandi :uros , pofteaque refponfuros. Prse- j explicandam effe epiftolam ait. id id ipfos non teneri repofuit. >is ultro citroque habitis , dixit Pra> ? Egberti , veni fofl meridiem , epi^ Ika, bene erit^ tufactle potes. Rem- fcire oportere , dixit , qu^nam ea \; fieam videret, turn fe didurum, explicare poffet. Sub haec Apogra* t promiffum, ac poftridie Apogra- lae ad Stochium memoratas miffum, Valkenirio fubfcriptum. Cum duo :jui Praetori adfuerant, toti Collegio arent, rogarunt quidam , quare non ut antea propofitum erau ^c Rember- ?m non conjiceretur ? Praetor refpon- m ejufmodi crtminU convincere non pof urfi in carcerem conjiceret. Cum alius f, unus eScabinis rogavit, an qui- yis ejfet hoc modo cum viro honefiot ctvey e qmfemper honefiefe gejferatt ac tarn erat , agere ? Ob haec fatis magna a contentio , dum unus contra eum, 5 ftudium fuum oftenderet. Quum oreelapfo nihil fubfequutum elfet , ugufti , ad Pr^torem RembertuSj^^^^^ ilit, petiitque, an deberet refpon- Prxrore d epiftolam , cujus Apograph um ^°1'^^^; sxhibere, anvero exrpe(5tare^ donee qui non acclretur ? Prxtor fe fe vix fcire , quidnam fa- ^^^X^ ciendum effet, cum jure nullo niteretur accu- fatio. Quotidiey inquit, quidam z^ektamihi caput ^btundunt mantes , qiiare procejjum imlmnm - - S3 coutx(i fecum 116 ' VITA contra te non ur^am , adeh ut me tui causafufpe^ Bum fere habeant : verum dico qtiibufdam me ad-^ versus te caufamfufcepturum , fi crtminatioms ma-" teriamprabere mihi queant ; at non plures ratiories arguinentaque habentem^ quam jam habeo, non itide^ re , quomodo jure promovere quidquam pofjim. Pra^ tor enim antecedens nuUos oiminationis articulos habety ac adBontium qui Jem Leidamfcripfu ut ad me Stochii accufaticms articulos mitterety latdmquein eu?n fententiam , ut in illis iitvenirem aliquid: Bon* tius autem ad me refcripfit , ftbi non ejje magni mo- menti articulos^ latdmqtie mn ejfe in Stochium feU" temiam, verum a Principe Auriaceveniam eumohti" nuiffe. Hoc in ftatu resjunt , ut verum tibi Itbere fatear. Spero fore , ut id evanefcat , mn enim ci- vilia diffidia quaro , vellem ms pacifice inter nos vi' *oere. Gratias ei Rembertus egit , eique diutur- nam fundionem precatus> atque in moderatio- ne ilia perfeverantiam , tamen fe fe cupere ait negotiiim hoc ad finemperduci, antequam no- vi Magiftratus crearentur ; ne forte , iis minus ipfi faventibus, novis iterum moleftiis afficere- tur. Itaquerogavit Praetor, quid igitur cupe- r€t, an Tecum cranfigere , ac muldam aliquam folvere veliet? Rembertus fe nullius delidi reum effe ait, nifiquod citatus non comparuiflet : (i tamen Praetor poteftatem a Scabinis impetrare poflet » ut cum ipfo tranfigat , apcchamque tradat, tum {^{cy ut fecuritati fuae confulat, id fafturum. Prxtor fe operam navaturum hac in re proraific : quod & fane oftendit, cum Rem- bertum poftea numquam citaverit , nee um- quam caufam hanc perfecutus fit. Porro & in ejus laudem adjicere me oportet , eum fequen- tibus annisjinexl'equendis £di(5tisadversusRe- ^lonft^anccs, fumma raoderatione femperfuif- k ufum. Continuata narratio i^i^va ad Reni- SIMONIS EPISCOPIL 277 bertum Epifcopium pertinentium feriem tern- porisaliquantum turbavit. Ad fratrem ergo ejus redibimus,cujus epiftolaadStochium confidera- rionesquafdamEpifcopii de confcribenda Con- EpiCco. feffione continebat. Poftea tamen in conventu p'"^ po- Miniftrorum^habitadeliberatione^decretum an- 2onfekj dem eft Confelfionem five. Declarationem fen- ^°"^'" tentiae Remonftrantium de articulis fidei Chri- Araa-°"' ftianas fcribendam. Mota quidem eft diificulras, '^^^ ^^ compertum efle feraper , ac in omnibus Sedis nit. cjufmodi ConfelTiones lapfu temporis in Regu- las Rd^i mutatas effe , cui adftriftum unum- quemque poftea voluere , ac juxta quas de pu- ritate & impuritate fidei judicatum eft. Sed alii aiebant, Contra- Reraonftrantes nulla re magis Remonftrantes populo fufpedos invisofque facere conari, quam fpargendo eos multas hae- reticasdodrinasfovere, ideoque Confelfionem in lucem edere non audere. Ad depellendas ita- quehafcecriminationes, Confeflionem fcriben- dam' efte decreturaeft; verum ad impediendum quominus pofteris tempohbus ulli , ut norma fidei, praefcriberetur, prashgendam Prasfationcm, qua verus finis fcopufque Confeflionum , ea- rumque audoritas exponerentur, oftenderetur- que eas non efle regulas praefcribentes quid quifque credere debeat; fedfolummodo declara- tiones fententiae iliorum,quiConfeflionesedant, quam proinde ad verbum Dei explorari opor- teret , & qua? neminem ulterius obftringant, quam quatenus cum verbo Dei eas convenire videret. Hancce Prasfationem Confeflioni ad- nexam, nee ab ea feparari voluere. . Ad Confeflionem banc confcribendam e tota iiu i Societate quatuor ledi fiiere viri^Uitembogardus, JJjJ^- /h's Epifcopius, Grevinchovius , & Niellius: quo-«ami- mam autem labor xluuimodi unioptime deman- ^ppjo- ■ - - - " s 4 datur,bacur. ^78 VITA datur, a rcliquis Deputatis , rogatus fuit Epi- fcopius , ut eum in fe fufciperet. Epifcopius com- pofitam a fe Confeflionem ceteris Deputatis exa- mmandam tradidit , cumque poft accuratum cxamen tandem in cam formam eiTet redadajUt omnibus placeret,cundis aliis Miniftris Antwer- pise commorantibus , exhibita eft; quorum fin- guli, quandoque etiam quaterni velquini,{imul cam legerunt & expenderunt. Quidam confi- derationes fuas exhibuerunt, & de iis cum Epi- fcopio egerunt. Cumque jam fatis examinata cffet , confentientibus omnium fufFragiis decre- tumfuit, ut in lucem emitceretur. Quoniam vero omnium nomine edenda erat, &qui Ant- werpisB earn examinaverant, profe tantum ejus cditionem decernere poterant, aliquot ejus ex- cmplaria in Patriam mifla funt, & Pallores, quot- quot Societatis Remonftrantium Membra erant, Kotterodamum, Goudam, & UltrajeSum funt cvocati , ut in ilHs civitatibus coram fingulis ccEtibus praclegeretur, omniumque examinifub- jiceretur : ac tandem, utabillis examinata & approbata, etiam ad Miniftros, qui in carceri- bus & ergaft:ulis captivi detinebantur, exemplar mitterctur ; atque ica Undcm , poftquam ab omnibus , quorum nomine edenda erat, mature examinata , & omnium calculo approbata fuie, in lucem edita eft. Verum quidem eft , Joannem Geefteranum, ac Theodorum Raphaelis Camphuyfium adver- fatos fuiffe compofitioni Confeirioris , eofquc propterea ad quofdam e Remonftrantibus litte- ras fcripfifle. Sed iis in Conventu ledis, judica- tum eft : eis non prahitmyt ejfe caujam ejufynodi Ijt- teras fcribendi, ac quoniam fefe d Kemoufi^antium Societatefeparavaant , non decere , ut turbare eos fiudeant y qujhufcum nihil- fili CQmmune ej]e vellens. Hoc SIMONIS EPISCOPIT. 279 Hoc itaque modo Confeflio vel Declaratio fen- tentiae Remonftrantium , anno millefimo fex- centefimo vigefimo primo , Latine,Belgicequc cdita eft. Camphuyfius judicium de hac Con- fefllone anno vigefimo fecundo confcripfic,quo probate nitebaiur earn Chriftianae libertati prse- judicium adferre. Demonftravic contri Epi- fcopius judicium id nulla folida ratione niti, re« futavitquc rationes Camphuyfii ; verum ejus Scripti pars mihi tantiimXupereft : utrum abfo- lutum non fit, an vero reliquafintamifTa, pro certo ftatuere non pofTum. Dum Antwerpix effet Epifcopius , convenit ^°^^ cum Petrus Waddingus,apud JefuitasProfcflor, E^Tfco- qui fe fe confilio Decani Ecckliae S. Virginis ve- ^^fu'itT niffe aiebat. Habitum eft inter cos longum col- waddi»- loquium de Fide , ejiifque certitudine, ut & de ^°* audoritate Scriptorum veterum Patrum,decimo feptimo Februarii anni m. dc xx. Trigefimo Ju- nii ejufdemanni, fermonem iteriim contulerc de Juftificatione. DecimoOftobris, una cum Uitembogardo in hortum quemdam invitatus fuit Epifcopius , ubi & Penfionarium Urbis Antwerpiae invenere. Sub meridiem 9 venit quoque illuc Waddingus cum fuo Socio; quern de induftria vocatum etiam judicarunt , ad fer- monem cum Epifcopio inftituendum , qui uf^ que ad vefperam duravit. Tum vero de variis magni momenti materiis adum eft , ut de Ec- clefia, deScriptura, de adorandis Imaginibus, de potentia & infallibilieate Pontifkis Ro- mani. Hocultimum colloquium occafionem praebuit Waddingo , duas fcribendi epiftolas , unam de Regula Fidei , alteram de Cultu Imagt- num. Ad bafce fuse refpondit Epifcopius; ve- rum refponfum id abfolvere non potuit , ante- ^uam in Galliam vcnifTet^ undeidad Waddin; §um a8o VITA gummlfit. Q^um anno M. oc xxi. finis infta- ret induciaruni , 6i. Remonllrannbus vilum e(- fecj renovato bello, n n amplius in Brabantia coramorari , coadi fuere circumlpicere locum , ad quern exadis mduciis fe conferrent. Menfe Martio , Uitenabogardus cum Borrhio Parifios, Colo- Epifcopius vero , menfe Aprili , cum Grevin- niampe-chovio Cupoquc pet Aquifgrauum Coloniam fcopius. Agrippinam petiit. Illic ei fermo incidit cum Leonardo Mario, Hollandici Collegu Redore. In Bra. ^^^^ ^"^ Initium Julii Ancwerpiam iteriim rc- bantiam diit, fenuncians tutam ac fecuram Coloniae com- "'^^*' morationem impetrari noii potuifle. Uitembo- ,j., gardo verb Lutetia reverfo , Galliara petere de- que pro' creverupt , ibique fedes figere. Quumanimad- ^"^'^"^•verterencin Brabantia, Remonftrantes fe fe pa- rare ad petendam, Tub finem induciarum , Gal- liam , obnixe conati funt eos in Brabantia reti- nere,magnificirque promifTis flederemoliti funt, ut inftigarent fuas Ecclefias ad novandas res, inchoato bello , in commodum Regis Hifpanise. Verum rotunde teftati funt : Hoc afefuijque Ec- tlefiis exjpeElari non debere , fejeque , quoma7n in Brabantia , dum bellum gereretur , fine periculo , commorari non fojfent , ne criminatiomhus in Pa- iria obnoxiifa-ent , in ammo habere Galltam petere. Primo Rothomagi domicilium (ibi compara- runt ; verum orta illic anno m. dc xxi i i. pefti- Jenria, Parifios profedi funt ; ubiautem Ro- thomagi pedilentia defiit , illuc iterum fe con- tulerunt. Licet exfules efient , concept cistamen Rex publica declaratione , undecimo i^za. Aprilisanni M. dc x){i i. fada, eamdem liber* tatem , qua omnes Ordinum Generalium fub- diti in ejus Regno fruebantur. Liber autem Kcligionis culcus permifTus eis non eft ; quia tcrtiam , uc aicbant , Religionem in Gallia to- kiarc nokbaiu. Attameu tpifcopius aliqno- ties STMONIS EPISCOPII. 281 ties fed clam , in aedibus Hug.Grotiiy conciona- tus eft. Hie in Gallia fcriplit Epifcopius in gra- tiam quorumdam Remonftrantium librura,quo Jicitum efle Chriftiano homini Magiftratum ge- ^er^"' rere demonftrabat. Hoc fcriptum in Hollan- ^Ja?!- diam miifum , magno cum frudu fuit ledum. fcnbit. Daniel Brenius vireruditus, probufque, quum in alia effet fententia , hunc librum refutavit , eamque refutationem ad Epifcopium mitti cu- ravit. Epifcopius ad eum adnotationibus re- fpondit i quas margini fcripti Brenii appofuit. Sub idem tempus, poftulante Grotio , fcripfit Epifcopius paraphrafen fuam ohfervationefque in Et de finem oElavi Capitisyinque noniimydecmumy ac und^-^J^^J^^^^ mum Caput Eptftola S. Pauli ad Romanos. Refuta- pi^'bnf tionem quoque fufcepit libelli Jefuit2eLeffii,cujus ad ro. titulus eft: Confuhatio qua Fides ac Religio fitcapef- ^^^°^' fendq.Grot'mS)hoc audito,fummopere fe gaudere aiiquid teftatus eft , Epifcopioque fcripfit, eum fuo qui- J^Xum dem judicio rede fadurum , (i obiter Caffan- concm- drianorum fundamenta refelleret; qui etiam pier Epia. rofque Romance Ecclefias erroresimprobantibus p'^^- audores funt , ne ab ejus Communione difce- p/^'s^i?* dant, videbantiirque illi duo hie pra^cipue efte excutienda: prius, an aSius per fe licitm , puta adorationis geflum exhibere in facra Jynaxi , fiat il- licitus propter earn interpretationem » quam Prafides Ecclefia tali aElui dederunt ; puta quod aBpiS ilk ohjeElum habeat Chriflum > utfub panis acddenti- bmprafentem, aut etiam ipfa ftgna vijibilia, Al- terum an quis liciteje aggregare poffit coetui , cujm coetm Prafides quadam Dogmata^ qua ipfe imprO' bet y necejjaria declarant ad fuam Communionem obtinendain , licet difertam eorum profefjlonem a pri- 'vatis non exigant. Verum Epifcopius hujus re- futationis Analyfin tantiim confcripfit, non au- tem cam omnibus partibus abfoluum compo- iuit^ Maun- eium. t8i VITA fuit* fine dubio al'is occupationibus avocatus. Huric exitum habuit annus millefimus fexcente- fimus vigefimus fecundus. > «» 5r Sub initium ami vigefimi tercii, horrenda ilia SJil!^" confpiratio in vitam Principis Mauritii a ptlnci"' ^0"^^*^o ^ Stout mburg Joannis Bameveldii Filio pern" fufcepta, retedaeft. Quidam privati Remon- ftrantcs huic negotiofdeimmifcuerant, idque primo cfFecit, ut tota Remonftrantium Societas criminis hujus rea haberetur. At compertum flatim eft , id fuifle privatum negotinm a Do- mino a Stoutemburg fufceptum , ut paths fui mortem , & qua? earn fubfequuta erant , ulcif- ceretur. Quum hujus confpirationis audirentur primi rumores , quifque inhorruit animi incer- tus. Epifcopius variis ad fratrem litteris fum- mum raoerorem teftatus eft, queftufque, quod camales quidam homines. Tub nomine Remon- ftrantium latitantes, tam deteftando facinorc bonam Remonftrantium famam inquinaflent. Concionatores quidam ignari quinam e fua So- cietate fe crimmi illi immifcuiffent, inftrumen- tum, quo promittebant fe nullo Minifterio Ec- clefiaftico feu publice , feu privatim funduros > fubfcripferunt , quod hadenus recufaverant. Quidam ulterius progreffi , & cum Contra-Rc- monftrantibus reconciliati , teftati funt fibi Re- monftrantium fententiam impfobari , & quas eft Contra- Remonftrantium admitti ; ideoque munus Ecclefiafticum iis itenim delatum eft ; uc Neomagi, Campifque evenit. AfluerusMat- rhi ac in privata domo Concioni ac^fuerato Ad id iterum Rembertus : Si omnes qui extra pw hlicoi Ecckfeod concionibus adfuerunt y p(enailuent, multum in omnibus urbibm erit negotium : atfi mi' hi idem eveniat » quod aliis, patienter id una cum aliis ferendum eft. Illivero, ttbi^ inquiunt,KOK licet teconferre iist ^ui ut reBa Reformationi addiEli remanerent y in aJiis urbibm fegreges emus habue^ runt, Rembertus regeffit , fe plures habere ra^- tiones: quia per totum Belgium fama tenebat lUu* fires Ordines deliberaturos , ubicumque utriufque fententia homines ejjent , de utrtfque ubique etiam libero Religionis cultu concedendo : quo/dam autem homines audaSler inter fummos infimofque dicere aufos fuijfe , licet aliterfibi ejfent confcii , Amfle^ lodami nuUos effe Remonftrantes , aut y fi qui re* perirentur , eos tantum fordidam effe vulgifacem; ideoque ipfsy qui hue ufque patienter exjpeSl aver ant mutuam tokrantiam , vifum juiffe fe fe maniftfiare ad ^84 VITA ad oftendendum , Uch tranquillefe geffijjenty a fe fatis amplum numertim , eumqtie non infimi ordinis flare y ut ne^fi forte talefieret EdiElum^ eo exclu- derentur. Poft multos fermones, eo redierunt , debere ipfos Ecckfia reconciltari , faterique fe fe reos ejfe. Rcmbertus contra, fe nullum crimen com- 7mfiffe judicabat, iterumque de violenta adiumfua- rum direptione loquebatur , ^ quanta cum patten- tia ea?n tuliffet. llli futffe pueros regerebant , qui domum diripuijjent , necfuam efje culpam. Ro- gavit Rembertus , ft hoc illis it a dijpUceretj ut prafe fere bant , quare e ptdpito Ecclefioi non mo- nuijfenty utfefe ab ejufmodi hominibus abfiinerent^ fuofque liberos hortarentur , ne fe iis adjungerent y ut Luther am ac Mennonita in fuis Corruentibm fe- cerant. IlUdixeruntfe confideraimies habere , ob qucu non faceyent.]oannts Remberti frateradftansillis, atque interfatus , Fratres , ait, y; quominus id facientes habetis conjiderationes veftras , ego meas de vobis habeo conjiderationes. Id ita intellexere, ^ac a ipfos direptionis audores arguerent. Rem- bertus autem ejufque frater id fequi negarunt* fe feque non repugnare , quominus verba fu4 referrent, plane prout a fe dida fuerant. Multis nltro citroque habitis ferrrionibus , re infeda , difceffere. Nulla hujus rei per quatuor annos eft mentio fada , donee Rembertus , qui ob fuam ad Stochium epiftolam profugus erat,ite- p^f^ rum in Patriam rediit , ac Prsetor proceifum dapfos adversus eum inflitutum non ulterius profecu- annoT ^us cft. Mcnfc itaquc Odobri anni m. dc xxi. eum ar- venit fefe non habere mandatuyn de dtfceptando cum illo, verum de hortando , ut cum Ecciefia reconciliaretur. Hie iterum habiti , ut cum Urfino, de rebus quae evenerant , fermones. Tandem Roelandus : ergo venire non vis ? At Rem- bertus .'/f/o ut itafermones meos renunctetis,prout eos eioquutusfum; me, nempe, judicarey id baud ne- cejfatium^ mihinoxiumy vobifque inutile ejfe futu* rum ; dicer e enim , me mile , inhumanum nimis ejfet. Atjifcirem hoc mihi magno crimini datum iriy velingens damnum me propterea pajjurum^ mallem y utid pr£verterem,femel comparere, Roe- landus, putdfney inquiry nos falfarenunciaturosf Rembertus, vera quidem^ ait, renunciari pojfunt, at res vel invidiose vel favor abiliter proponi poteff, Verum cupiebat eos fua causa ne minimum quidem facerey contra id quod habebantin mandatis. Ho c modo difceflum eft : negotiumque hoc quievit, Tindem ufque ad annum vigefimum tertium, cum hor- rurfus ^j . .o . T»---^#- anno TCttda con juratio contra vitam Pnncipis Maun- *623. tii palamfadaeft, ac aliquot ejus facinoriscon- fcii pcenas luerunt , totumque Belgium gravibus rumoribus adversus Remonftrantes perftrepe- bat, quos hujus fceleris reos effe vulgo con- tendebant. Turbido hoc tempore, venitad asdes Remberti Epifcopii MinifterEleazar Swal- mius , una cum Seniore , dixitque , ipfum quidem compertum habere , qua cum ipfo Ecciefia egiJfetyiX quern admodum altquoties ipfum mvitajjetyut coram fejtfierety ipfum vero confianter & indecenter id negajje. Ad haec RemberiuSj^^T^ rattones dixijfe cb quas recufarety ac quoniam ante aliquot jam annos ipfi Communione fuB, inter dixijfent , fe nefcire quam ihediimiam ^fe exi^ere pojfent. AdjecitfeJeabEc* iiejia/iici /^ SIMONIS EPISCOPir. 287 defiafticis ob ipforum acitones tarn avtrfo ejfe ani" mo, ut ipftsreconciliartneqwret , nififtiafa^amU' tarent , Jeque eorumpa;mte}e teflarentur. Swalmius, iduhique-, inqiiit, audimus : nos ea non fucimus; ohjiuatur id Ordinibus, db quidemrationem fuarum atlwnum reddent. Turn Rerabcrtiis : hoc modoy ait, dim qnoque loqutbantur L.qwfetorts :atJtvos non itainjltgaretts Or dines ^nmlta non evenirent:odimn veftrum vel inde perjpiciie nfparet , quod varii e 'Vffiris Alimftris nc^roi datulerint , tjfecerintque Ui in carcerem conjicerentur. Inltitit itcrum fua- de;e Swalmius, tit Rtmbertus coram Ecckfiafiico Synedrio corfparertt, illud cum eo amice aBurum, Je que non dubitare , quin ei fatisfiaet. Refpondit Rembertus , quoniam maxima fua difficultas non tafn de doclrina , qtia?n de parum Chriflianis Ec* clefiaftici Syncdrii aBionibus efjtt , non pojfe fibi fatisfieri , nift Ecclejiafticum Synedrium eat dtlueret aclionibus plane contrariis; nempe , ut rigorem i/- him publice improbarent , atqiie enixe a Magiftratu poflularenty ut tarn duram in Reimnflr antes feverit w tern omitterent t eumqtie erudirent, quid nos doceat Evangelium ; prout Majores eorum Scriptis librifque facere norant , cum ipft affiigerentur , utque hodie eorum fr aires adhuc faciebant in Brabantia, Co!oni:e^ aliifque in loci^, At , inquic , contrarium plan^ prajiatis. Swalmius regeffit : meruijje id Remon'* flrantes , qui prima tarn afpere cum Reformatis egijfem. Hue nurnquamprohabitury inquir Rem- l>ertas: fed pojtto id verum ejfe^ z'ofne malum ma* Id pen/are decet ? Hoc mo do vos longe abejje a regU" la Chrifli cflenditis. Swalmius ad haec : jam qui" de?n dare apparere ex tam dtra confpirattone quid Remonftramium Miniftri injtnu foveant: credide- ram fane id efftBurum , ut eos vitares. Rember- tiis : 2d non magts exprobrari noftris DoBoribm po-* tejl y qudm veflris Miniflris varia ejufmodi facino* T ra i88 VITA Ya ab hominihpti veflra doBrina addiElis^ ut hPoU trot 10 y flurimifque aids commijfa. Verum talia crimma ne?rtinem prater etimy qui ea commit tit uel approbat, inquimiYe pojjunt, Poft habitos ultro cicroque fcrmones , dixtre tandem Rcmberto: Si vos afententia non abfcedatis , veflrum quindc" dm velfexdatm excQmmtmicandi Ecdefia proponen- tur. Turn vero rogare Rembertus : hoccine tern" pus delvEium effete ad accendendam in fe pltbem ? Mam cum ea , iaquit , a vobis in veftrii concioni' bus ac alibi audiat , omnes Remonflrantes nefandi hujus facimris participes tjje y putabit hos homines fracipuos eorum effe^ nominibus enim dejignantur ac notantur. Nulla modoy ait Swalmius ; hortabimur fkbem y ut pro vobis Deum or et. Imo , inquit Rembercus, ut nos exjecretuvy ad id enim ilia ra* tione magis impellitur : verum ita vos geratis , ut Deo rationem reddere peffitis , ac ut velletis vobis iterum fieri. Poft duos mcnfes, Eleazar Swalmius ejuf- foq'^ui- ^^^ ^i causa reverfus idem ferme quod antea tur. accepic refponfum. Inter alia dixit turn Swal- mius: ipfos nomina illorum propofituros y quod an* tea diftuleranty adhuc edfpe nixi, quod rationibus fuis propius ad animum revocatiSy Ecclefia morem gefluri fuijjent. Petiit Rembertus a Swalmio , utfecundiim confcientiafua diBamen fibi diceret, an crederet y in ip fins pot eft ate ejfey ipforum adhorta^ tiones ad animum revocare , ipsifque morem gerere? Swalmius xt{^ox\d\X.:hafunt veteres viftra calum' nia. Rembercus, non effe calumnias dicQVQ y ve- rum fe fe ejus fententiain hac de re audire ctipere, S\va\mmSy ft id jam y inquit , facere non pojfts, hoc te culpa non liber at y in Adamo id facer e potui- fli. Loqui te non oportety ait Rembertus , de rebiu jam diu prateritis , fed de eo quod jam facere queo : ft id nunc facere nequeam , niji Deus hoc mihi infundaty damnabis ?ne ob id quod Deus mihi dare muz SIMONIS EPISCOPII. 7S9 nondum vult , &quodJi dederit , non potero refi' ftere.juxtafententiam vefiram ? Reputa ergo tecumy quid lit ^ quod de me judicium feres. Sequ^nri unicuni die Dominica,notnina undecim vel forte plurium ^j'S"°^ ^ Remonftranciutn Ecckfiae fuere propofita , ut cieL hominum , qui ab Ecciejiafecejferant , quos aliquo- ^■^^°'' ties alloquuti fuerant , ac Chrifliane monuerant , iferum qui opmiombus Arminiants , Haretiafque ^ Dei Verbo plane repugnantibust addict erant : mo- nitaque fuitEcclefUj ut pro iis oraret, ac £c- ckfise Membra » qux eos no (Tent , vel eorum famiiiaritate uterentur , eos ad hue alloquerentur^ monerent ac erudirent > ut ingremium Ecclefia rtf- vocarentur. Nemo autem Membrorum con- venit, vel conatus eft quemquam ipforum me- - liora docere. Sed idem ille Minifter cum Sen lore bis pofthac ad aedes Remberti venit, eadem ipfi dicens , idemque Temper accipiens refponfum. Tandem dixit , fi fententiam non mutaret , ipfos ulterius adversus eum procedere coa^ Bum iri, Rembertiis, eos facer e pojfe quodipjts vifum effet , fefe id exfpeBare decrevijfe , nullum'^ que in animo fuo repertre motum , qui fe abflerre^ ret', imo fefe bond confcientid dicerepojfcy fuum ani^ mum tantopere effe tranquillum , ut hoc negotium Jibi nee noBe cum expergefieret , nee die cum cogita» bundus incederet > umquam in mentem veniret, Denique idem Eleazar Swalmius vigefimo fexto j^^^^^ vel feptimo Decembris , ukima vice ad eum rogatur, venit, petens, ut/^7^, uxor que ejus eras coram Ec* Eccufi™ clefiaflico Synedrio fefiflerent , ibtque audirent qua ft'^o ipfis dicerentur ? Rembertus fefi eafdem rationes co°mp»- habere i ait, ob quos non veniret, quad antea ha-- buerat. Uxor ejus , qu^ jam prima vice nomi- nabatur, negavit , fe iUuc venturam. Ad hsec monere Swalmius » quam obedientiam Ecclefidt dtbfrem^ legem ^Jj^i ut accitus C9ram Ecclefiaftic9 reac. 2^0 VITA Syrredrio cowpareret ; cenfuram EcdefixDeinonvi" liptndendam ejjei nee ejjt rem parvnnomentiy quid- quid enitn in terris ilia Itgnt , ligatum ejfe in coelo. Ad hxc Rembertiis , d/lcip/ma Ecck/uijiica fe fe fubtrahere nolle : Ji quifpi am dtmonflrare ipftpoDety fe fe indecenter fe gerere , eas admonitiones attendere fe veil. :fe fuhjecijfe feipfum Dei Verbo, ac quodcum^ que ifnperaret Chrijius vdle obfervare , vem?n non omnia quarumcumque Ecclejiarum inflituta , qua^ liacumque tandem ejjent ; unumquem que facile ere' dere pen2sfe ejfe veYam Ealefiam : qua ji veflrajlty ait , puto qiiidem plures ejfe veras. Quod ad me attinet , tanti cenfuram Ecdefia^ quanti ipfim Ec^ clejtam facio. Ad id Swalmius, caveat fibi qui f que , ne Ecckfa cenjuram contemnat : Dcus enim id facicntes paffim fevere punit. RegelTit Rem- bertiis : aliter loquuti funt Majores mftriy imo vos ipft, cenfurdrnque ejus Ecclejix y qua mtilto majore fplendore qudm vcflr a fidget , non pluris qiuim ma- nia verba , ejiijque excommunicationem non pluris qudmfulgtir e pelvi aflimanmt ; nee tamen Ecclefm Dei cenfuram hoc modo parvi facere voluerunt. Pone me jam in eoftatu effe^ in quofuere Majores noftri , qui cenfurd Romana Ecclefia territi non funt J nee tamen jtiftas ac Cbr:ftianas admonitiones contemferunt. Videmiis , iiiqu it Swalmius, tihi fur do canty faciei itaque Ecclefia , quod ipfamfa^ cere decet. Rembertiis refpondit : faciat ilia id cujus rationemreddere pojjlt. At Joannem Epi- fcopiiim adierat Adrianus Smoutius , qui ut in omnibus fuis a(P:ionibus exorbitare folitus erat, admodum exorbitanter quoque eumalioquutus e(L Dixit , inter alia , mikne ita rejpondebis ^ nefcifne ?ne pofihac fupremi judicit die fejjurum -, ut te judicem f ]o2Lnnt^s fe fe eum pro tidt non habere, dixit: cum iliemirabunduspercundaretur.quem igituc fe haberct , idque fa:piiis quarrere infti- tiflet SIMONTS EPiSCOPir. 291 tiflet , tandem dixit Joannes Epifcopius : Ego tehabeo mflar famuli , quty cum Dominus domo ab^ ejjety conjervos fuos verberare coepit. Unus ex Us uodecim Francifcus Hermanni a Bergen addu- dus elt , ut coram EcclefialHco Synedrio fe (i- fteret; fed loco amicarum admonitionum, nihil aliud iliic audivit, quam imperiofa jufla.ut ciil- pam fuam Fat:eretur,E:.clefi2Equeobediens eliet. Impetravit tamen utncfequente die Dominica, cum decem reliquisexcommunicaretur, fed ali- quot hebdomad ibus ferius. Die Dominica fe- ^^^'^^ quente, trigefimo primoDecembris, fententia aiiquoc qua decem Remonftrantes excommunicaban- ^^[\^(^z^ tur ab Ecclelia , e fuggeftu publice pra:leda eft; excom- eaque poftea a Profeflore Voetio edita eft in '^^"s"'''*' PoltHa Ecclejtaflica parte tertia , pag. 93 8.939. 940. qui fe earn illic edere profitetur , ne tam bene compofita^ formulse ledionem & co- gnirioncm Point a <^ praxeos EcclefiHJiica Stu- dioiis videatur invidere. Ad verbum ita ha- bebat: DileBi in Domino t Notum vobis efiy quomodo jam diu, &" aliquoties , ac per certos gra- dus , nempe , prius tacendo , deinde nominando ac exprimendo nomina , fummd triftitia propofuimus quofdam tam vivos , quam famina6 , qui hacce in Ecckfia , a qua multis retro annis pro Membris habiti fuere , & mbifcwn panem Domini fregere : nempe y hos fuhfequentes ^ Adrianum Jacobi , pif- cium (iccatorum mercatorem , ac Margaretam Joannis ejus uxorem , Jacobum Laurentii Se- cretarium Collegii rei nauticx prsefcdi, Juftum Braiferum , Rembertum Egberti Epifcopium , acejus uxorem Elizabetham Philippi, Joannem Egberti Epifcopium , Samuelem Oltferfen , ac Joannam Huberti, ejus con jugem, Didericum Diderici Comans; Vohijque indicatum efl , quo- modo hi antedi^i viri faminxque jam ante aliquot T 3 an^ tpi VITA annof 9 ab initio Arminiana vel Rentonjlrantica fatiioniSy addiElihifce Arminiants (ut vocantur) Cir hareticis opmiomhui plane repu^nantibus facro Dei Verba , PoBrmaque , quam in htfce Reformat its EccLfiis ex Det Verbo pradtcamus ^ confitemur^ fe ipfos per aliquot annos ah omni harum Ecdejiarum Commuyjione , ConciombuseVerboDeifaBis^ cic dficra Coena nonfolum fgregarint , verum etiam qutdam ex its in Arminianis conventicahs ac Ana^ haptiflarum Congregattonibus conaparuerwt , magna cum calumnia , infamia ac fcandalo Ecclejix Chrr/liy doBrinaqtde t quant antea profeffi fueram ; qutbus perverjis faisifque opinionibus , fchifmattcis fepara- tionibus , calummifque aliquot annos pertinaciter ad' hajerunt , quamvis ob td Japiiis Verbi Divini Mi" ntfiri , Sentorefque htijus Ecclefia alloquuti eos fuif' fenty fraterneque monuijfent y ^ dixijjent paratos effe Ipfos ex Det verlo meliora docere ; quant Chri- ftianam fratemdmque oblationem y ut (j omnia ntandata admonitionefque aliquoties iterate , qui" dam admodum contumeltose iteriim iterumque non folum contemjerunt y & rejecerunt , fed ettam qui" dam ex iti eoi irriferunt , adeo ut coaBumfuerit Ecdefiaflicum Synedrium coram Domino Chrifio ct^ jus funt Mintjiri , (y (acr A ejus Ecclefia y cujus cu- ra mandata ipfis efl , conjcientiamfuam Itberarey adversus ipfos Ecchjiaflice agere , vobis eod perfonns frimo baud nominatod , deinde mmmibus notis pro- ponere, vejirtfque commendare prectbus ; fi forte ef" ficere voluijjet Dominus , ut converterentur , ac ai ejufwoii pec cat is dtfifierent. Nos itaque qui omnem cperam dedi?nus , quantum fieri potuity ac decuit ^ ne minima quidem (proh dolor ! ) poenitentiafigna animadvertere potuimHi,fed contra maximo no fly o cum dolore compirimus ipfos indies pertinacius in fuis error tbni, Harettcis opinionibus y ac calumniis per- inanfiffe : eSfque erudiri noSe , a( non folum cort- tem- SIMONIS EPISCOPII. m temnere omnes admonitiones , quibus ah initio ufque monitifuere , verum etiam Ecdefiaflka in*- (iituta difciplindmque , adeo ut nobis omnem emen- dationisy jeque cum Ecclejta Dei reconciUandi fpem ademerint. Hifce fubjeda erat excommunica- tionis formula, prout poft Catechefui habetur. Prsetermittere non polTum , quin facetum Sa- p^^^^^ muelis Cofteri Medici de hac excommunicatione D.^sa- didum hicinferam. llleTeraplo novo egreflus, coned cum a quodam viro ampliflimi ordinis > eoque [J^"^e»- acerbo Contra-Rcmonftranterogaretur, nam- quidnovi fciret, relpondit , fe quidem mvt alt* quid audivijfe , fed quod admodum ejjet periculofum^ ac fe fe gaudere fe ejus non effe paYticiptm. Cum alterius curiofitas hoc dicto magis accenderetur, ad fciendum quidnam id efl'et , dixit: Jam jam Tejnplo novo egreffus fum ; audivi autem illic decern probos , honeflos , iyfama integra homines Diabolo dedi ; ac probe noflt JDiabolum minime effefatuum^ quod ipji promittitur tradifibt velle, Metuo vera, ut ei tradere tllos pojftnt ; fine dubio utfibifatisfintf COS J qui illi homines promiferunt y auferet. Nullo dato refponfojalterabiit. Cum hujus excom- municationis fama ad Epifcopium, in Gallia agentem , perveniflet , fcripfit amplam do- damque ad excommunicatos epiftolam , qua '^j^*- omnes rationes, quibus nixahsec erat excomma- piuscon- nicatio , folide refellit,ade6que inanem irritam- "xcom- que earn demonftrat. Quse epiftola infcioEpi mun n- fcopio in lucem edita eft , hocce praefixo titu- SI? lo: NuUitas excommunicationis Calviniana. Paul- inanimo 16 ante EpifcopiuSjUitembogardus, ac aliquot ^'^^l\^ alii Remonftrantes in animo habebant Syuodo reiiquis Gallicar, quse menfe Septembri anni m. dc xxiii. \^,Tmv^ Carentonii celebranda erat , collationem ofiFer- tusoai- re, idque hac occafione. Stephanus Curcell^us, sy nodo qui Ambiani fuerat Concionator , precedence ^^^''^^ f- menfe Martio , a Synodo Carentonii cekbrata ilnuT' T 4 eyau- ip4 VITA exaudoratus fuemt, quod gravatns fuiffet Ca- noniDus fubfcribere Synodi Dordracenae. Cum jam iterurn mcnfe Scptcmbri Synodus Carento- niumconveniretjCurcclla^usfclt: Uitembogardo EpifcopioLjue adjuiiMC , qui una cum Corvino, Goulardo, tit Iranciico d'Or in Jtdibus Danie- lis Tileni, qui Scdani Fuerat Theologise Profef- for, delibcrarunt, decreveruntque componere ac exhibcrcf ei Syaodo Scripuim , querelam de Synodo Alcxiana comprchendens ; quo finciul demontrarctur , qudm inhrmum clVet Synodi Dordraceiix fundameiuum , ac quam faifa elFcnt ea , quibus ipfoium Fama inquiua-' batur; & quo ofFcrrcnt co'laci rem ad hxc I'u- fius dcmonitranda , probanaaque. Si eam col- lationem acciperet Synodus, tuxiipfos ad col- lationem totius rei acccdcre poik : (in earn r^- cufaret, (ignum id fore Synodum fe fe fubtra- here , propriaequc caufac diiiiderc. Qiioniam aucem n fcicbant , an Kegium Concilium , (i forte qutrelse ob hi^c deferrentuisnsgreid ferret, placuit CurcelldEum ei , qui nomine Regis Sy- nodo adelfet, hoc ipforum confilium indicate, ut luas res pollca e re nata componerent. Ve- rum quia Curccllxus cum Synodo deinderecon- ciliatus eft , confilium id non ell exfcquutioni Contra maudatum. Eadsmhyeme, fcriplitquoqucEpi- cappei fcopius Examen Ihefium ^acobi Cappdii Projef- y^yx.. Jons Ciddanenjis , qnas tllic palam propojucrat i ae controvtrjiis, (jna Focdiratum Bekmin vexant ^ & Jcitiufne fuerit doElriiiam Anninii tolerari , quam damnari, Examen id initio hujus anni in Hol- landiam milfum, editum illic fuit. E )dem an- gjpon- J'^O) Nico'aus Bodecherus , qui ancca Remon- traBoJe- ftrancibus fe adiunxciat poftea vero cum ii ex- ana )rarentur, ac m exiilium mitterentur,Con- Ua- Remonftrancium partes fequutus crat , Ii - brum SIMONIS EPISCOPII. 19S .brum Larine edidit , hoc titulo : SocinianoRe' monftranttfmus , hoc efl , Evtdens Demonftratio , qua Remoififlrantes cum Socinianis five re ipsa, five njerbts^ five etiam methodo in pluribus Co,ifeJ]h- nis lua parti bus coyifentire oflenditiir. Ad vers us id edidic paulio poii Epifcopius reFutationem, cujas titulus erat , Bodecherus ineptiens , hocejh Evidens Demonftratio , qrm oflendnur Ntcolnum Bodccherum , ut plufquam fervili ajjentatione cffi" cacem Contra- Remonftrantmm gratiam ddmerea- tur,inepte admodwn ^nugator?^ Confeffionein Re- monftrantium Sociniawfrni arcejfere nuper ejje ^ggref- ftnn. Per idem ferme tempus Epifcopius Gallia: Epirco- penitiusvifendse cupidus,cujus nihil adhucfere p'^sGai- iiiii Septentrionalem oram iuftraverat , fexto ag^^"" Maii Lutetia profedus , per Aureliam Lu^du- numabiit , inde per Maffiliam , Nemauium, Montempeflulanum , Tholofam , Burdegalam petiit , ac poftea per Rupcllam, Pidavium, Andegavum , Salmurium , Turonum , Aure- liam icerum concendit ; unde poftremo curfu peregrinationis abfoluto, fub initium Julii, Lu- tetiam , ac paucis diebus poft Rothomagum remeavit. Quoniam autem controverlic^ de Parvum Dogmate Praedeftmationis , eorumque quae illi ^raX- connexa funt, non rede nee perfpicue intelligi tumde qiieant, nifi Dogma liberi arbitriijejufqueufuSaVoTmo bene percipiatur , vifum eft Epifcopio ad Do- fcnbir. gma id explicandum de libero arbitrio libcllum componere. Refellit hoc Scripto communem fententiam, quacredirur mens humanaduabus facultatibus prasdita efle , realiter ab ipfa anima, 6c inter fe diftindis : Intelledu , fcilicet , & Voluntate. Intelledum tolum apprehendere & intelligere, nihil autem eligere autvelle: volun- tatem vzxo folum eligere acvclie, cique nullam in^fle vim apprehendendi , & intelligendi , & men^ 59^ VITA mentera ope harum duarum facultatum omnia operari. Epifcopius hanc fententiam hifce ra- tionibus folide refutabat : duorum, nempe, al- ter umverum eflfe oportere, aut voluntatem ne- ceffario fequi debere, quod intelledus percipit, ac quoniara omnes intelledus operationes ne- ceflariae funt, confequenteretiam omnes homi- nis adiones efTe neceflarias ; aut voluntatem brutam & cajcam omnia velle , adeoque omnes adiones hominum dumtaxat brutas , rortuitaf- que effe : quod utrumque abfurdiflimum eft. Ad duas hafce difEcultates tollendas , ftatuit mentem ipfam intelligere ac velle, adeoque in- telledum & voluntatem non efle duas faculta- tes realiter a mente, & inter fe diftindas, fed duas operationes mentis , quas per fe ipfam eX' ferit. Eoque fundamento nixus demonftrat, quomodo illae dux abfurditates vitari poflmt, ac qua ratione homo libere, fecundum vel con- tra rationem, vitam fuam componat. Scriptum id poft ejus mortem demum editum eft. Eo» Atque dem autem anno, fententiam Joannis Camero- camero- ^is Scoti cxaminavit , qui per aliquot annos ncm. Salmurii fuerat Theologian Profeflbr : ac cujus fententiam rebantur quidamminiisefleodiolam, tninoribufque abfurditatibus obnoxiam , quam communem de irre(iftibili operatione Dei len- tentiam. Camero , nempe , nixus communi fententia, intelledum & voluntatem duas facul- tates effe realiter a mente , & inter fe diftindas> ftatuit voluntatem neceffario fequi judicium intelle* Bus. Ad voluntatem itaque depravandam fatis ejfe y fi in mente non fit lumen judicii praBici y VO" luntatem dirigens O' impellens in id quod fieri opor^ tet; ix ad voluntatem emendandam aut reBe ordi^ nandam fatis effe , fikx judicii talis praBici in mente ponatur , (^ toUantur impedimenta qu^ oh" SIMONIS EPISCOPII. i5>7 ehflant , quominus intelleUtus reEiam rerum ap- frehenfionem capiat: ed enm voluntatem ita afficiy ut nonpoffit nonferrt in boni amor em, Itaqut ad regenerationem hominis Jufficere folam mentis iUumi- nationem : & pro copia illuminationisy modum aut gradum regenerationis intendi ac remitti, Hanc fententiam brevi ScriptoEpifcopius examinavii: ac demonftravic dare , illam omnibus abrurdi- tatibus laborai e, quae in communi fentcntia dc irrefiftibili opcratione gratiae Di:,\ in regeneratio- ne reperiuntur : ac in primis earn omnes homi- nis adiones necelfarias ftatuere , quoniam om- nis operatio intelledus neceffaria (icj & homo rem clare ipfi propofitam non percipere non pof- fit, vel rem obfcure propolitam dilucide perci- pere nequeat, fed necelTario tali modo cam per- cipiat , quali ipfi ofFertur. Examen hoc , quod multis rationibus Cameronis refellebat fenten- tiam, Tub forma epiftolae fcriptum miiTumque crat ad Edmundam Mercerum , dodum virum Parifiis degentem. Is gratia fuorum paren- tum, quorum facultates fatis amplae erant, fed acerrimorum Catholicae Religionispropugnato- rum , quia Reformatam Religionem erat am- plexus , exciderat ; ac jam quoque , quia Re- monflrantium fententise erat addidus, Refor- matiserat invifus, atquead magnam redadus inopiam: qui tamen nee egeftate, qua preme- batur , nee probris contumeliifque , quibus a Reformatis petebatur , nee adhortatione paren- tum , eorumque magnificis promiflis, eo adduci umquam potuit, ut confeffionem veritatis,cu- ju5 notitiam a Deo impetraverat , defererer. Ma- luit, nimirum, bona confcientia pauperiem pati, quam laesa confcientia hujus mundi divitias com- modaque emcre. Hie vir acceptam illam ab Epifcopio epidolatn vx lucem edidit> infcioquQ ^p8 VITA Epifcop'o hunc ei titulum prxfixit. Epiflola *virj doiii ad arnkum , qua expenditur fententia Joannis Cameronis t de gratia Dei , & liber o homi- fl^'^df ^^^ ^^^'^'^^'-^ Coiitra hanc epiitolam, Camero Mercatcr Rorhomagen(isconduxtrat pro iis tim pe locum in libera Hamburgenli nave, cujus nau- M^ecu- ^^jgj.^j5 Hamburgo erat onundus, qui eos Quil- Itbov'ii navi fua exceprurus erat. Quum primo Sv'ptembris Qiiillebovium appulilTcnc , necdum illic navis elTet , no6t:em unam commorari coa6:i funt ; ubi Uitembogardus agnitus tuita nauta Amftelodamenfi , a filio familias in Conclave, . iibi erat Uitembogardus, introdu6to. Hambur- genfis illenerciensquinam eflent,illic navifuaeos excepit, navigavitque cumiisufque ad Portum Gratia^. Dum ventum illic fecundum exfpeda- rent, nauclerus cum aliquot aliis nautis, inter quos 6: ille Amftelodamenfis erat , in terram egreifus, in cauponam iviz: ubi rogatus, an nof-^ fet , quofnam in navim fuam admiiidet? Hie, non novi quid. m eos, inquit, fed honeftos viros e(fe video , nempe , Icnem nobilcm , u na cum fuo filio ac fiimulo. Nullo modo , ait, ineab^ Amllelodameniis , Uitembogardus eft ac Epi- Amiie- fcopius, quos fi, & prasiertim fenem ilium, in Hoi- menfi laudiam vchas , pro ccrto habeo te navi nova J^"^-* donatum in. Nauclerus hoc non fine admira- ruic pro- . . . . r • ditus. tione audito, illico ad navim fuam fe contulit, eomiterque admodum ab iis quasliyit, quinam eflent, SI MO NTS E PISCO PIL 299 eiTent, dicens prseterea , fe fe ciim hoc fcirec, iingulare aiiquid ipfos monere velle. Uitembo- gardus cum rotunde nomina totumque luum Itatum expofuiflet, narraviteisnaucierus,quid- nam in caupona audivilfet; porrectaqiie Uitem- bogardo dextra , ei iidem dedic : addcns le fe earn perfidiam committere nolle, licet dux na- ves, imo maximae divitise pramium forent ; ac fe fcire, iitalefacinus commifiuet, feHambiirgi per plareas tuto non incefl'urum. Turn vero rogarunthominem, quid Faceret, fi navis bel- lica ex Hollandia vel Zelandia fecundo vento, turn fpirance, portum ingrcdcretur, atque Prx- fedus in ipfius navim tranfcenderec , uc faepc eveniebat ? Nauclerus nullum fore periculum credere , quippe cui liberum efi'et fine metu Hoilandicarum navium mare ingredi, liberam- que haberet Hamburgenfem navem ; ac quod amplius erat , eos in littore efle Gallico, ac Tub tutela Galliae Regis ; quare navim bellicam non aufuram eum illic aggredi. Epifcopius vero ac Uitembogardus purabant, Prsefedum ejus na- vis bellic*e, fi forte venirec, atque ex ilio Am- ftelodamenfi nauta audiret, quinamipfi eflenr, nullam rationem ejus libertatis habiturum clfe; fed magis prsemium ipedaturum , quod in Hol- landia , fi fc illuc duceret, accepturus e(fer. Regem ver6,ob violatum fuum portum, bellum non fufccpturum. Decretum tandem, ut nau- clerus , quoniam adverlo illo vento vela dare non poflet , intente excubias ageret , eofque tempeftive raoneret. Poltridie poftquam quse- dam naves fine navi beliko^prirao seilu eflentin- greflae , fub fecundum venit ad cos trepidus nauta , monens c mari eo tcndere navem belli- cam : quapropter fe fe,cum fuis impedimenris, in Uttus illicd exponi curavere, PrastetStus po. loo VITA poilca beliic2 navis earn , in qua ipfi fuerant, navem totam perfcrutatus eft » fummamque ollendit indignationem , quod confilium fuum irritum fuider. Uitembogardus ac Epifcopius mutacoconlilio Rothomagum remearunt, gra- tias Deo agcntes, quod ex illo periculo tarn fe- liciter evafilFent, ac aliquamdiu adhuc in Gallia commorati funt. Epifco- Statim Epifcopius defenfionem Cameronis re- E" fu tare aggrefTus eft, refponlionemque fuam Tub camero- initjum auui M. DC XXV. ad finem perduxit. Gro- ^iTT tius fcripfit ad Carolum Harlseum Dolotium, cui poionT ^^^^^^ ^"^n^ defenfionem dedicarat , nifi in- dei.care gratum ipli fofet, Epifcopium refponfionem ad hibiir^ defenfionem Cameronis ipfiquoque dedicate cu- pcre. Hoc autem non fine ratione ei fuit obla- tum. Dolotium hunc anno m. dc xxi 1 1 . Epi- fcopius una cum Uitembogardo inviferat , & cum eo de reconciliatione Remonftrantium cum N Contra -Reraonftrantibus collocutus fuerat; ciimque illi demonftrarent non ipfos , veriim Contra- Remonftrantes fchifmatis fuiffe caufam, ac Reformatos in Gallia eos fuiffe fecutos, id- que fchifma in Synodo Aleziana confirmaffe , dixit ille , Molinaum pracipuam ejus ret caujam ejfcy cui hoc etiam dixeratfapius , ac demonfirarat ejufmodi fchifina Reformatis in Gallta admodumfo^ renoxitim : illofque pofiea poenitentia duEium iri,fed frujha. De Synodo veto Dordracena, aiebat, fe numqumn majorein audivijfe tyrannidem , quam qua ibi adhibita fuerat. Tradiderant quoque illi paraphrafin obfervationefque Epifcopii in no- num caput Epiftolas ad Romanos, quas magna cum voluptate fe ledurum teftabatur. Hinc non immcrito colligebant ilium non alienum effe a Rcmonftrantibus , eique dedicationem hujus refpoaiiouis aoa difplidturam. ilk icaque id offe- SIMONIS EPISCOPIL 301 ofFerenti Grotio refpondit, fife defenfionem Ca-* meronis nondum 'vidtjfe^ ac mirari Itbrumfibt dedi* catunty nee tamen ejus adfi mijfum exemplar, Ad- didit, Ji Epifcopius ipfum eo honor e officer e vellet^ ut fuam ipfi refponjionem dedicaret , gratum fibi fo" re, Hujus rei Grotius Epifcopium certiorem fe- cit, qui turn decrevitillirerponfionemfuamde- dicare. Verum baud multis diebus poft , Do- lotius Parifios venit & diverfatus eft in aedibus cujufdam Medici, fummi Cameronis amici. Hie ei nomine Cameronis defenfionem cum exhi- buiffet, ftatim Dolotius ad Grotium fe contu- lit, fe mutaife confilium fignificans, dedicatio- nemque Epifcopii accipere nolle. Grotius ab eo mirabundus petiit, quidnam timcret ? dixit- . que , fe fe Epifcopium jam ejus rei certiorem fecifle. At ille nihil aliud regeffit , quam iilis controverfiis fe immifceri nolle. Judicavit Epi- fcopius bono illi feni fortem animum , magis quam fcientiam veritatis, defuifle. Hsec itaque • dedicatio omifla eft. Antequam refponfionem hanc Epifcopius in Hollandiam mitteret , ut ederetur , quaefivit de ea Grotii, Tilenique ju- dicium. Grotius in epiftola ad fratrem fuum ,f^,^jj - hifce verbis fententiam fuam exprimit : Epifcopius Ep.s^.* Cameroni do Be refpondit : id Scriptum nuncperlegOy rniror Scriptoris acumen ac diligentiam. Ac in epi- ftola ad Epifcopium: Legi,magno meo cumfruElu & 5. .^ voluptate , qua Cameroni iterum oppofuifli. Solt- prx(i» diffima effejudico , & argument a tua & refponfa, ^^^^^ Tilenus fuum judicium hoc modo exprimit: Aut hoc argumentorum fatis efl compefcendo , /wo jidi- ' 1^' fanando^ fifanabilts eft , adverfarWy ^«^^^- gToTusc Jcio quid Jit fafis, Utinam quam maturrtme lucemTiieni, adfpiciat , & protervis iflis homimbus delicias fuas^^^^^^l^^ excutiat ! Judicio duorum tam doftorum viro- rum motus Epifcopius rerponfionem banc in Hoi- 502 VITA HoIIand!am,adpatrem meiim Francifcum a Lim- borch, miiit, cui niipra erat maxima nam hiia fratris ejus Rcmberti L'pifcopii, ei ciiram cditio- Quareidpjg commendaiis. Vcrum haud multo poit, fum'non dim obiillc audivilVct Cameronem, m HoUaii- impri- ^jj^j^ Ibatim Icripfit , ne ea refponlio edere- meretur, i ' r tur; nolle le cnim cum mortuo , qui le dcren- dereamplmsnon po(rct,certamen inire. Qiiam- vis auccm ei objiccretur Cameronis fentenciam cum ipio non ellb mortuam, fed eum haud pau- cos rcliquilfe difcipulos, quorum c^ufa earn re- fponlionem edi neceile eii'cti non tamen addu- ci potuir, ut id concederet. Poftea in Hoilan- diam rcverfus fscpius rogatus eft > ne tarn eru- ditum opus ejus cupidis inviderec ; prselertim, quia de deFcniione gloriabantur Cameronis di- fcipuli, & a iiemine refutari earn pofl^; diftita- bant, quibus o^ erae pretium eiretinantm illam gloriam adimere. Verum hilce rationibus a fuo propolito dimoveri non potuit. Judicavit Ca- meronis fententiam, in fua epiftola, fatis efle re- futatam: nee ca quiE Camero in fua defenfionc attulerat , ranti efle momenti , ut necelie cllec novam refponfionem ideo cdere. Hilce aliam adhuc rationem quidam acccflitVe pucant ; ni- mirum , quod in Apologia Cont-eiTionis Re- monllrantium, quam poltea compoluic, & de qua in fequentibus plura diccmus , quardam ex ea defumfiiret , qux iterum fub alio titulo in lucem dare indecorum , & lectoribus txdio- fum fore putabat. Inrerdum dicebat, fc velle hanc relponiioncm adincudem revocare , & qu2c hie illic occurrcbant fuperflua , arqiie ali- bi jam tradata relecarc , & quando id tacere vacavilfec, flagitantium fe tunc volunrati mo- rem geliurum. Ira fafitum eft , ut refponfio hxc inedita rcmanfcrit , donee poft ejus obi- tum SIMONIS EPISCOPII. 303 turn , una cum aliis ejus operibus, fuerit emiila. Dum hoc contra Cameroncm opus confcnbe- ret, frarre fuo nacu raaximo Rembcrco Epifco-Rember- pius orbatus fuit , qui decimo Aprilis anni M.^i Ep|- Dc xxv.diutina febri.quac iriterduai rcmitcebat.obi^.uV. fed iceratis vicibus incciidcbatur, obiit. Tam cari fratris morte nihil gravius in fuo exfilio ac- cidere fibi potuiife Epilcopius teihuus eft, quip- pe cum non loium fratrem , fed re vera quafi patrem amiliiiet. Grotius de illius obicu hac ad Epifcopium fcripfic : Fratris tui mortem tamquam met fratris accept. Satis enim intelligo quantum in €0 O' ^oni omnes perdiderint , &tu m primisy cujus prafens calamitas non alio magis foLitio fuhle'vaha-' tur. Mortuus eft eodem menfe Princeps Mau- ritius , ac in ejus locum frater ejus Fredericus Henricus illicofuifedtusGubernatorcreatus eft. Ab eo tempore fperarunt Remonftranres duras* illas perfecutiones, Tub quibus jam per fex fer- me annosgemuerant, aliquantum mitigandas. Epifcopius Tubinde cogitate co£.)it , de rtvifen- da Patria , erecius in illam fpcm ie miuore cum periculo, qudm antehac, illic commora- turum. Cum Remonftrantium Confeffio jam ferme ^^^^ quinque annis lucem adfpexiilet, edita eft anno res" Lei^-' vigefimo fexto in eam Profdlorum Leidenlium"^^"^" Cenfura. Epifcopius ab omnibus confentien- confef- tibus votis deftinatus eft , ut huic i'efponderet.R^,"^^y"j^j. Rochomagi dumadhuc ellec, fcripfit egregiamfiiantium illam Orationem , qua Remonftrantes alloque- ^"''^''^^ batur MiniftroS) qus Praefationis inftar Apolo- gia^eft prsefixa. Per idem tempus, EpifcopiusKpirco- poftquam cum Uitembogardo delibcradet , ac^aoil^n- amicos in Hollandia confuluiiTet, in Hollandiam'^^^'" '^-^ reverti decrevit. Duodecimo Junii, Uitembo-^"^ gardo valedixit , quod adnotavit hifce verbis: V Tri" 304 VITA Triliis erat vale di Clio , qua difcefjt ^Japientiffimo fdcl jft7n6qiie amico ; quern D.us tueatuvt nc in p.itrij inthi itmon in pace cOfifpicievdum pYdhtat, Sibi invicem poiknoribus eciam litteris valcdi- xcrunt. Uitembogardus in una e fuis litteris haec habet, qu:mtum dolorem fuflmeam , quodte dcftnutusfim , dicere non pojjum. Deus novit^ quid fcntiam. Nos aquo animo bac ferre oportet : vir enim Macedo ausilium poftulat. Te illuc ire , me vero hic remanere Deus vtdty qui jam injuorum com-' modum uti vult multis illis e^cimiifque dotibus tibi in turn fiaem coricejjts , me vero tamquam eyneritwn^ iX jam tnuttlem exfpeBare ultimum ejus adventum in mcefla fvlitudine. Ito igitur, in nomine Domini^ anima dimtdtum mea. Lommus , qui te vocat 3 tefervabit , tuumque iter fecundabit. Vigcfimo quinto Julii, Epifcopius Portu Gratise profedus vento fecundo Rotcerodamum coiitendit , quo vigefimo odavo Tub vefperam fdiciter advenic. Ubique amicos fuos adventiis fui fecit certiores, a quibus magna cum benevolentia exceptus fuit. Elapfis ferme duobus menfibus , fequutus eum eft Uitembogardus , qui e Portu Gratia? vigefi- mo primo Septembris vela dedit , ac vigefimo fcxto feliciter Rotterodamum appulit. Hi duo prascipui Remonftrantium caufe pa- troni , ubi iterum in Belgio fucre, omnia e pro- pinquo curare ac dirigere coeperunt. Uitem- bogardus Te aliquamdiu rcligioiis Remonftran- tium Conventibus , qui clam fiebant, abftinuit; tam ob periculum , quodei magis quam aliis imminebat , quam etiam ne fua prsefentia eos ia majus difcrimen adduceret. VerLini Epifcopius non tantum intcrfuit Conventibus, fed etian^ interdum in iis eft concionatus. Sed praecipue calamo vcritatem, causamque Remonftrantium uterque defcndit. Epifcopius > dequofolohic SIMONIS EPTSCOPrr. 905 loquar, totum fe applicuit refucandar Profelfo- rum Leiden(ium in ConfeiTionem RemoLftran- tiutn Cenliirj!. Dum hoc labore adhucoccupa- retur* Bt'leice libclium confcripiit, hoc titulo, juJi- judictwn de Dijceptatkme de ordinario medio con f/,^^ 'verfionU homtnis , qtix nuper accidit Awftelodami 'crbitde mi-r cos , qr^i vulgo vocantur Waterhridi Anaba- yldui'n- ptillay i^ner Nittardmn Obbefnmy & yoimnem de ^^'^^^'^^* Ries. Quoniam autem ynno fcquenti vigclimo Anaba- feptimo, Anconius Walrus Belgice Cenfuram p^'^^"* Profeirorum ediderat, eiqiie praepofueratepifto- ^l^l* lamdedicatoriamOrdinibusGeneralibus infcri- p^va ptam, qtisevanas contra Remonlhantescrimi p^'con* nationes contincbac; , pifcopius ad versus earn j^awa- ftatim Belgice edidit Apologiam Confefjionis Re- monjirantium. Idem Walceus , rr.enic Juho, in Academia Leidvrli difputationem habuit, prout earn vocahat, dequatuor controverjis Remcnflran* tium articulis^in qua flatus controverf, a nude propO'^ nitur^ ac RemonpYiWtes adEcdefta Belgica unitatem invnaTitur , integra veritate. Edidit Epifcopius adversLis eam, Examen D/fi>t!tatwmf fPaiai, &c. ac quam inanes eOenc ejus propofitiones ac in- vitatio ad Communionem demonftravir. Quum uc& jam Magiftratus mitiiis aliquanto cum Rcmon- proil!"* ftrantibus agere inciperet , ac perfequutionum berute illarum in Rch'giofos eorun-' Conventus seftus de- f-,rum*" fervefceret j Miniftri, qui hucufque dixeranthaf- convaa- ce acerbitates ab ipGs non oriri, (hd Iiluf>rium Remoa-i Ordinum efTe Edida , libellis fupplicibus Ordi- |J^^^" nes fere obruerunt , quibus querebantur de Re- monftrantium Conventibus ,• ac rerioadmodum poftulabant , ut iecundum Edi6ta punirentur. Vix una Congregatio llluilrium Ordinum Hol- landisE indida fuit , quin Deputarj Eccle(iaruin Hagam venerint querelas ♦ ac libeilos Tupplices adversus Remonltrant^s deferentes. Concio- [ 3o6 VITA nai:orcs infuper Amftclodamenres libellos fuppli- ces privatim adhuc Magiltratui ejus urbis exhi- biierLinc, petentes, utantccedentiaEcliLta reno- varentiir. Epifcopkis contra hxc libellum com- pofiiithoc titulo : Editioi'titn cupida Contva-Re- 7K0iiftyantium ReligiOypritcipue Concionatorum Am- ftdodanienfiu'tn. VerLim cum hic abfolutus non fuerk , edimsnon eft: Forte quOu Uitembo- gardus libellum, adversiis eos libellos I'upplices, emifcrit. Qiioniam autcm eo tempore Contra- Rcmonitrantes editis littcris probare niteban- tur, ob graves racioncs, Remonftrantium Re- ligiofos Conventusvetancios, libellum in lucem dedic Epifcopius : Libera Rel:giOy vel collocjuium Re77ionftranus aim Contra Remouftir.inte y de liberis rdigiofis Remonjlrantium Conventibus. Horum Scriptorum compolitio nonimpedivit, quomi- nus Epifcopius Apologiam ConfefTionis contra AHo- Cenfuram Profcliorum Leidenlium confcribc- K *•", r ret. Sub iniLium anni millefimi fexcentefimi vi- fionis gefimi octavi , jam perkcta erat , nee tamen \^T^-^' ante annum tiigcfimum edita Fuit. Quippecum tium. Opus eflet in delcniionem ConFeffionis cundo- rum Remonftrantium fcriptum, vifum eftEpi- fcopio id non edere , antequam prxcipuorum c Remonftrantibus judicio id fubjcciflet. Men- fe Aiaio Lupifttmum milFum eft , ibique a fe- ptem captivis Miniftris defcriptum , ut impri- mi pollvt. Quidam ac in primis Carolus Niel- lius , obfervatioiies Fuas in id compofuerunt. Iraque in varias man us pcrvenic , priufquam prxlo potuerit Fubjici. Uitembogardus, cum accuratius jam eiler limatum, quarto Februarii, Fuum judicium de hoc opere ad EpiFcopium .fcripfit : Legi id , ?nagna cum admiratione ac . 'voluptate. Tale eft , ut non videam qui confutari foffit, Nitentur quid^m adverfarii , fed fji>ios de- SIM ON IS E PI SCO PIT. ^07 flituet evemus. Mult a tamen captum meunt fupe^ ranty & (icmnen meiim fugiiint , qjdppe qui multis in rebus non fimjatis excrcitanis. Optarem jam ejfe editum , utjiudiose id legere poffnUi muha enim ex eo mihi funt dijcenda. Itaque editum fuic. Interim Mjg.rtratiinm arquitate Rcmonftrantes xnajori Iibcrtatefruicceperiint; Convcntiisaper- tius celebrari, quibuidam etiam in locis a:di(i- cia, in qiiibus habcrcntur conciones, aediiicari. Amftelodamijanteqijam id ffdificium inchoatum iilic efi'cr,trigeiimo Decembris anni m. i^c xxix. tits'^Am^ Epifcopiiis de nuntiara per Antielos Nativitare ^^'"'^='- Chnlti raltoribns, concionatus elc, ex Luc. II. cionatur 8, 9, 1 o, I f , 1 2. Concio vero, cujus dimidia pars nondura abfoluta erat , ftrepitu turbulentorum aliquot hominiim interrupta fiiit ; k(i biduo poll, primo 5 nimiriim, lequentis anni die in- choata iterum ac line ullo tumultu ad linem perduda eft. Emtiim interim eft in platea vul- go vocata Cafarea , sedificium , & in Oratorium habendis concionibus commutatum. Herman- nns Montanus ultimo Januarii anni m. dc xxx. die Jovis primam in eo concionem habuit. Se- quenti die Dominico , tertio Februarii, Epifco- pius fecundam concionem pronuntiavit in verba EpiftoIiE ad Hebr^Gs X. 24, 25. Et ohfeyoemus alii alios, tit nos aciiamus ad caritatem <& bona ope- ra : non defer entes congregationem noflri mutuam^ ftcuti 77WS e(l quihufdam , jed adhortantes alti alios^ fine ullo turbulentorum hominum concurfu, quia pluvia erat tempeiras. Cum die Mercurii fexto ejus menlis, concio iterum haber€tur,ve- nere quidem tumultuoli aliquot homines, fed brevi rurfus abierunt. Ab eo tempore, palam celebrati funt Conventus, & domus ilia in Ec- cleliam mutata fait. iEdificium id eo anno perfcdium ciim eflet , Epifcopius in nova Re- V 3 mon- 5o8 VITA f\\\c n-Hionftrantium Ecclefia, odavo Septcmbris pri- mamin jnus eft copcionatus , ia verba Apofloii Pauli- fiiln"^ I. Corinth. VI. 19, 20. An tgnoratis corpus 've tm t drum effe templmn Spirttus San^i:^ qui ell tn uob'ts Ecclefi". "' / » • V IA n- a ■ ■ 7 con io quern habetts a Deo , nc^que vos ejje %'tjtrt juris f ^^"^ nam emti eflis pretio : glorificate i<^itur Dtu}n tn coy* tizvit. porevt/lroy icx tnJpnitwutjtYO^qu^Junt Uet, Cum jam Remonftrantespalam,linL ullo irnpedimen- to, libero Reiigionis lUX culm frucrciitur , Epi- fcopius » poftulantibus ab ipfo cundis fratribus, formu ascompofuitadadminiftrandum Chriilia- num BjptiTmum,&: DominicaniCoenam,uc hoc mode in omnibus Ecckliis cadcm ranone hx facrxCirimonia; adminiftrarentur, qua: formu- lae poft Catech lin Remonflrantium (unt im- preflae: verum cum aliquantoeilent proiixiores, additar (unt iis alia: breviores. Jam palam per urbes inceaebant Pailores Remonihantium, li- ne ullo captivitaris metu Accxdit tamen eo 2nno> ut dumEpifcopius Tub fiium mcnfis Au- gufti Alcmariae elkt , venerit ejus urbis Praetor in Diverforium , cujusinligne erat JEthiops; Uitembogardum ac duos alios quaTcns, prout rarrabat uxor Caupunis , & prx fe ferens, (i eos illic oftendillct, fe fe c(;mprv hcnfurum ilios fuille. Jam omnibus ad tranquil'am m Patria habita- t.onem fpedantibus, Epilcopiusde adfumenda fAttn- fibi Vizx focia cogitare cccpit. Uxorcm libi ele- J°°"'""™ ^it Mariam , Joanr.is Pcileri hliam , Hcnrici Niellii viduam Rottcrodaml degcntem ; piam, benignam, ac prudefitem, 6«: perhoncila infu- per ftirpe ortam matronam. Nc in contrahen- do matrimonio ♦ .:b accrbis quibufdam homi- nibusimpedirctur, qui torteaegreferrent nomeii Epifcopii, urSponli, palam prorunciari; no- men fuum Icgi curavit Siuiomm Egbertt. Matri- moniMm oftavo Deccmbris anni m. dc xxx. in Curia SIMONIS E PISCO pit: ^op Curia Rotterodamenfi , folemniter promulga- turn fuit. Secretarius nomen Stmonts Egberti legens, Epifcopiumque intuens, cum agnovif- fec , reliquis dixit Scabinis, hunc virum Epifco- piumelTe, acin exiiliummiflum, anidScabini quidem noflent? Illi vero ciitn fimularcnt fe non audire, Secretarius id repetiic, fed Scabinis fibi earn admonitionem non placere oftendcntibus, tacuit ille , adeoque matrimonium confumma- tum fuit. Inter eos , qui fibi gratum cfTe hoc matrimonium teftati funtjfuit quoque Grotius, qui Lutetia Epifcopio gratulatus ell , ac inter alia hi fee ufus verbis : Maximi viri Ernfmi me^ fmria merebatur , ne tales nuptia alibh qudm infua urbe fierent, Narravi Apologiam Confeflionis Remon- ^J"^'^"^'"'* ftrannum, contra ProkfTorum Leidenfium Cen- adversus furam, hc^c anno fuifle edicam. Leda paffim ^^^^^.^ ea Apologia, fparfus fuit rumor fatis jamappa- ex Apo« rere , Remonflianxs a parcibus Socinianorum p'euc^:. ftare.Ad idprobanjamjuon dicebantur Remon- ftrantes in eadem elfe cum Socinianis fententia; fed tantum gravari eos , qui circa Dogmata ilia fublimia cum Socino fentirent , damnare ac (alute aecerna excludere. Anno millefimo fex- centefimo vigefimo o6i:avo , libellus fine nomi- ne Scriptoris erat editus, De Pace ac Concordia Ecckfia , quern fcriptum aiebant in defenfionem Socinianorum, eoriimque dodrinae. Audorem huju^ libelli Epifcopium effc contendebant , li- cet illo minime confcio fcriptus eflet, necnoA- fet Scriptorem. Compertum poftea eft , eum fuiffe Nobilem Polonum Samuelem Pripkovium, Menfe Septembri , Deputati Synodorum Fce- deratarum Provinciarum libellum fupplicem 11- luftribus Ordinibus Generalibus exhibuerunt, quo petierunt, utRemonftrantiumConventus y 4 ftrio -lo VITA rio impedirentur. Libcllo huic adje(^a erant excerpta qiisdam ex Remonftrantium Apolo- gia, qu2e primo putabamur tada a ProteiTori- bus Leidenfibiis, led ii dixcrunt pofteaa Felto profeiTo- j4Qnan^iQ^(3li(.jC^jjf\jjif^^ Haud multo poll, Pro- denfes feiVores Leidenks breve Scriptum cdiderunt, contra^ Tpeciofo Iioc titulo ci prxpoiico : Spectmm ca^ dri)muin lumtiiaYinn atque bet erodvx arum opjnicnufn ex Re^ *'^""'^* 7nouftra}niuin Apologia excerpanim: in^ar prodro?niy ad pvamonendos omnes veros Chri/IianoSt i'^ lucem emi(fti?/i. Scriptum id tarn Latine , quira Bel- gice editum Fuit : fed plena rcfiitatio hunc pro- dromiim mimquam reqiiutaell:. Uicembogar- dus Belgicc id reFiitavir. Epifcopius quoque Belgice aliquid compofiierat , fed non edidit; Qui ab at Latine ampliorem refponiioneni ad Specimen ^p'^'J^lj Leidenlium ProFeHbrum confcripfit , quaom- rebacan nia qiiibus Remoniirantcs petebantur , folide Sc lingillatim Fuere rcFiitata , mulcasque rationes tradit^e , ob quas Rcmonftrantes gravati eiVenc eos damnare, quos clareinScripturadamnatos non videbanr. i63'- . Epifcopius tranquilleita Rotterodami de^ens, excarce- vigelimo JuUi auui M. DC XXXI. lub meridiem, ftenu^' die Dominico , in ardibus fuis excepit feptem dinnevT Mmiftros j qui e Lupiftenicnfi arce evaferant, ejirdo-" ^c ^"^^ ^J^^s a^dcs navi egrefli , ad ipfum intra- mum ve- runt. Jam fjcpiiis , quoniam Remonilrantesjam *'^^'^^' in omiiibus Fermc urbibus libero Religionis ex- ercitio Fruebantur,ab llluilribus Ordinibus,di- miiTionem in arce Lupilknenfi captivorum Mi- niftrorum petierant , Caroli, nempe, Niellii, Petri Cupi , Bernheri Vezekii , Simonis Lucas BylFcri, Theodori Bomii, Pauli Lyndenii, Ar- noldi Gccilerani (Poppio jam ante aliquot an- pos in carcerc morcuo) quorum quidam odo, 5ilii paucioies,im6Byftcrus plures annos in eg arce SIMONIS EPISCOPIT. gi^ fuerant mclufi.nec tamen dimiffionem impetia- re poLuerunc. Dcliberatum iuaque , qua arte €x arcc ea evadcre pollen c. Ad id opera m) li- tis cujiifdarTi ufi funt , qui prin^o admodum alienus ab lis hierat ; fed poftea fingulan qua- dam ratione immutatus, fe iis plane obitrinxir. Pepereratejus uxor, inFans gravirer sgioiabat; nullus erat in arce MiniRer Contra-Remon ttrai .s; itaque vocatus efi; Niellius , uc baptizaret inFaii- tem. Hac occafione de Religione fermo inci- dit. Miles Niellio objecit Contra-Remonftraii- tium doitrinatn; Niellius dicere, earn Contra- Remonftrantium fententiam efl'e,&quia eicum fratribus adfcntiri non poHet , fe ideo in ea ar- ce captivos teneri. Cum mirum id militi vide- retur , hortatus eum eft Niellius > ur in earn rem accuratius inquirerer. Miles, comperta ve- ritate, fe femper fuifle in lententia eorum com- perit, quosantea contumeliose tradaverat, iif- que omne ftudium auxiliumque eft pollicitus : & re vera ab illo tempore omne officium , co- mitateraque iis pnx'ftitit. Dccreverunt itaque rationem inire, qua poffent ex domo Lupilte- nienfi in arcis murum pervcnire , e quo fe ie fu- ne demitterent, in fcapham, qux applicarctuc muro ex ea parte, quaHollandiam fpedat^uo folo loco, quia iliac Vahalis jfluyit , mi;rirus fotsa in terra nulla eft cindus : ac fectrndo flumine Rotterodamum peterent. Cum jam inventa elTet ratio, qua node in murum pervenirent; Niellius vix poterat adduci * ut eo modo eva- derct. Arcis Pr^fcdus captivis Miniftris po- teftatem fecerat aliquando interdiurecreationis causa in valloambulandi, ealegeac fponlione^ ne ea libertate ad efFugiendam aburercntur. Hoc promilTo obftridumfe credcbat Niellius, ad remanendum in arce , donee a Magiftratu di-% fit VITA dimitt^rctur. Putabant contra alii fefe promiflb clfe obftridos , quoties ds Prsefcdus veniam claret ambulandi in vallo : promiiliini autem id impcdirenon poiTc, quin aliam quaererent viam evadendi ex Arcis dorao , ac itg alio tempore, cum ipfis non permitteretur ire in vallum, ex Arceeti-ugiendi. Diu Niellius.quireligioni duce- bat quidquam facere>quod aliqua fpecie fidei vio- htx infamari poliet , hiiic conlilio adverfatus eft. Tandem cum omnes unanimiter rem de- crcviHcnc , conduda eft fcapha , eique remiges impofiti ; qui tanta arte remigabant , ut dum reraos impelkrent, nullusexaudireturftrepitus. Statuta eft nox , qua ille miles , de quo dixi, prope eum locum , ubi a muro fe fe demiiiuri Client, excubias ageret, neab aliovigile cxfe- Miri qui conlilium impedirentur. Duo vero erant *^^,^* obices , qui difficultcr videbantur poile fupe- fuga. rari. Unus erat, quod ex ilia parte Arcis, cui applicanda erat fcapha, fatisaltum eflet arundi- netum ; adeo ut ad ripam prope accedere fca- pha non poflet. Alter vero erat Arcis Prac- fedi ingens canis, quidomo ad murum euntes allatrando magnum ftrepitumeratediturus.Sin- gulari autem Dd providentia ( ut quidem cre- dunt Remonftrantes) ambo illi obices prxter fpem fuere fublati. Subinde Hifpani quidam prafdones in eo arundineto parvis fcaphis fe fe abfcondere foliti erant , ac flumen trajicientes ex improvifoadoriri,e6rque,priufquam quifquam feadlequi poflet, in folum Hifpanicumabducere. Hac de re dclatse funt ad Arcis Praefeftum quc- rtlae , qui ad arcendos hofcc praedones totum id arundinetum^rcfecari curavit. Jam unus fublatus erat obex ; canis vero hoc modo amotus eft. Ar- cis Prxfedus amicos Lupiftenium ad epulas in- vitaverat. Jam aderant convive parati menfac ac- SIMONIS EPISCOPIT. jij accumbere , cum canis ille culinam , ubi turn forte nemo erat , apertam inveniens januam, ingreflus eft, ac omnem panem fedum ad offe- rendum convivis comedit. Cum jam menfse ac- cubiiillent, ac apponercntur cibi, dtfuic panis, quem canem comedille compertum eft. Duabus horis opus erat , priufquam Gornichtmo alius pauis arferri poflet. PrseFedus tanta ira ob id correptus fuit , ut fe (e a menfa proripiens ca- nem fdopeto trajecerit. Arobo hsec paucis die- bus, antequam coniilmm Remonftrantium eflec exfequuciosii mandandum , evenerunt. Omni- bus jam. ad id irftructis , node inter decimum nonum&vigefimumjuhidiem, tempeftate plu- via, kliciterexfequutioDi tuitmandati:m;fcapha fine ullo remorum ftrepitu remis impulsa , do- nee CO ufque perveniftent, ut nee conlnici, nee audiri poilent ab iis qui in Arce t rant, adeoque fub meridiem Rotterodamum in veaifunt. Hujiis evaliopr's rumor totam civuattm illico replevit, atque utrsque tolfarura ripse hominibus oppletae funt , ad videndos hofce fugitivos Mmiftros exfcendentes, eoique excipiendos. D.liberatum dein a Remonftrantibus , quo-^pi^^* • r> • . . t 1- P^s or- modo Gonftitueretur Seminanum , ad erudien- din am 8 dam in Theoloeia juventutem. Videbant Mmi- ^^ •':^"" ftrosexauaoratos, anteundecim vd duodecim scm:aa- annos , jam provedam agere astatcm i ac nifi ''°' novi fubftituerenrur , fore ut , Veritas inopia Dodorum , brevi funditus conciderct. Ad id neceftanum negotium,ab. omnibus communi fufFragio delignatus eftEpifcopius. Urbs in qua hocce Scminarium conftitueretur, eleda eft Am- ftelodamum , quippe ubi Scliola liluftris nuper inltiruta erat , in qua viri celebres , Voffius ac Barlaeus, erant ProfelTores ; Voflius quidem Hi- ftoriarum , Barlaeus vero Phil jfophiae. Qiioniam autem Suas ^14 VITA autem hi ambo non alieni erantaRemoniiran- tibus, judicatum eft, Studiofos qui ab Epifco- pio in Theologia erudiebantur , ab Us in Phi- lofophia & Hiftoriis inftitui poHe. Aliquot ta- men annidapli funt, ancequamDecretum hoc exlequucioni mandaretur. Ecciefia enim Rot- terodamenfis Concionibus ejus, quas fubinde habebat, diufruicupicns, adduci non potuir, utcum dimitteret, ac Amftelodamum abire fi- ncrec. Remandt itaque adhuc Rotrcrodami, ufque ad men fern Oftobrem anni trigelimiquar- concio- "• ^^^ aliquot Concionibus quintum Caput ncscom- EvangcliftaE Matthsei explicuit. Interim perpe- MauhJ" f"^ f"it fcribendo occupatus. Nicolaus Vede- V. lius , qui non ita pridem Geneva m Belgium venerat , in luccm edidit librum infcriptum , Contra Arcaua Arminianifmi. Contra hunc, anno tri- iTum' gefimo primo, fcriplit Epifcopius. Verum in. *cribit. componendo hoc opere interpellavit eum Pon- tificiusquidam Wilhelmus Bommius, qui cum CO colloquutus culm fuifl'et , nee Auditoribus fatisfccifl'et , difceprationem Scriptis inftaurare voluit; adeoque Epifcopius, alioquin occupatiffi . musjcoadusfuit adversus hunchominem , fly- noium. lum arripere. Attamen eum negotia ita obrue- runt, ut & ab hoc opere fuerit abftradus, at- que adeo duo Scripta , quorum unum Ferme abfolutum erat , imperfedta relinquere necefTe habuerit. Opus adversus Vedelium tamen pro-^ cellit , ac anno tric^efimo tertio fub hoc titulo lucem adCpcxk^jyedelius Rhapfodus, Significare volcbat Epifcopius hinc iilinc e variis Remon- ftrantium Scriptis Vedelium qusedam coIlegilTe, atque ex iis , prout voluit , varias dcduxiilc conlcquentias, eafque Remonftrantibus affin- xifle. Verum antequam editum id cllbt , jam aliis Sciiptis fuit occupatus. Jacobus Triglan- dius Contra r»ora- SIMONIS EPISCOPII. 31J dius, Amftelodami Concionator, annotrigelimo primo, edidit Condones contxd. An^ufi am por- tarn Poppa ; quas omnesingentivolummecom- prehcndic, quod voc Verum Remonftrantem Theok^m* Sub idem fernii&^empuS} Eccleiia Hot- 5iS VITA Rorterodamenfis enixe Epifcopium repetiic, tit ConcionatorisMunere fungerctur; fcdpoltdiu- tinam (Jdiberacioiiem,judicatum eit eum in com- modum totius Sociecatis . majori cum frudu, Amrtclodami remanerc. Sub rinem Augufti anni M. DC xi-Epifcopiusconductafcapha, una cum uxore, Rotrerodamum le contulit. Pcft merl- in gn- diem, dum in itinere edet , corripuit eum fe- L^ubumbris, & Tub vefperam tonitruum, pluvise, ac incidir. fulminum coorta eftcempeilas, qualis per ali- quot annosnon fucrat. Hxc Fuit caufa, cur fe- rius Rotrerodamum appelientes claufas invene- rint urbis portas. Epifcopius per longum tem- pusex febri trqnens anteportamexrpcd;are|coa- ftus tuit, donee tandem aperta (it. Hinc gra- vis orta fcbris, qux perquatuorintegrosmen- fes ledo affixum tenuit ; atque adco ejus vires attrivit , ut nulla ferme vit^ fpes fupereiret. Tan- dem tamen Dei bonitate, valetudme reftituta, fub inirium Februarii fequentis anni Amlkloda- mum rediit ; ubi non multo poll in morbum in- cidit, fedbrevi, Dei gratia, valctudinem rur- fus recuperavit. Ufque ad vitae ejus exitum graviflimi hujus morbi reliquias in ejus corpore remanferunt ; iiiterdum etiam calculi dolores coorti , quos antea numquam fenferat. Eodem anno , Evaldus ac Ysbrandus Roiii fratres, £pi- fcopiiquc uxoris cognati , Rotterodami degen- tesad Pontihciam inciinantesEcclefiam(obra- tiones, uticreditur, mundunas, rpe,nimirum, Refpon- hercditatis adeunda: , qua alioqui cxcidere ve- fum ad rebantur) Epifcopio dccem quxftiones Scripto dfiem" exhibuerunt , qux fub titulo Decern Dilemma'^ !j'f* turn Pontificwrum, una cum refponfione Epifco- cknum. pii, editse poflea fucrc. Secundo Deccmbris iuum'"^ cj"f ut antea> non poflc animadvcrteser« Reliqui X eius 520 VITA ejus fermones nihil prxter pietatera, &fiduciam Atque in Chrillo Servatore fpirabant. Tandem ingra- ■®'""^* vefcente morbo , omnis fpes vicseevanuit, om- niaque ad mortem vergebant; donee tandem quarto Aprilis, circa horam dccimam matutinam, pie in Domino obdormiveric , ciimfexagefimum jEtatis annum & circiter tres menfes explevifl'et. Animadverterunt quidam eadem hora , qua morcuus eil Epifcopiu.; , Lunam Eclipfin elTe pafTam ; quapropter dixerunt tam eximii viri mortem inftar Eclipfis fuiiTe, quae parte radio- rum, quos a ChriftoSole fuo accipiebat, ut in alios refunderet , ad tempus ufque refurredio- nis juftorum eum privavic ; altera interim in Scriptis,quaE reliquit, fulgentc, &ignorantia: tcnebras exanimismultorum difcutiente. Ca- daver ejus, quarto poft die, in Ecclefia Occi- dcntali juxta uxorem eft depofitum. Uitembo- gardus fumma fenedute , quippe qui non ita pridem annum oduagefimum feptimumattige- rat, Amftelodamum venit , uc funeri adelTet. Pridie ante exfequias cum in sedibus Epifcopii elTet, ad capulum propius acceflit, impofitaque capiti cadaveris manu , non fine magna animi commotione dixit: caput, quanta fapientia in te reconditafuitlGrotiusyLutctix audito hocce obitu, ad fratrem Hagara,paucis verbis hunc in modum fcripfit: Epifcopii morte?nfcio tnJie7nfore Remon* flrantibus: vakbatingenio i & eloquent id, & bonis moribus. Confanguinei , in memoriam tam exi- mii viri, numifma cudi curarunt; cuiimpreda: Veritatis , Libertacifque icones fuerunt , ad fi- gnificandum eum , dum viveret , utramque fortiter defendilTe. Patrem meum Francifcum a Limborch Scriptorum fuorum heredem fecit, ac curam eorum Petro Cupo Rotterodami apud Remonftrantes Miniftro, cui nupta erat Epifco- pii SIMONIS EPISCOPir. 521 pii uxoris foror , Bartholoroaeo Praevoftio Am- ftdodami , ac Joanni Polyandro Alcmarix Con- don atori commendavic j quos cum Patre meo oravic, ut Scripta fua reviderent, ac in lucem cderent. Hoc modobreviter jamEpifcopii vita* curricu- lum dercriplimus,indeft;iiumquelaborem,quem ad obeundum fuum munus, ut fidelem favum Dei Chriftique decet , ufque ad vitx exitum im- pendit, Supereft jam ut eum , quoad ejus tie- ri poteft, penitius introfpiciamus , & ingenii, animique ejus dotes in apertum proferamus. Quamvisex iis,qusE dixi , fatiscolligi=queant, ac in ejus Scriptis clare fulgeant i operae pre- tium tamen eft, eas paullo accuratius delcribe* re. Fuit itaque vir praclari liberaliique ingenii, }udiciiacrisacutique,diligentiae indefeflsB , eru- ditionis eximisr , efficacis eloquentise, probitatis {jpQdsLtXy ac tandem fortitudinis conftantiseque intrepidsB. Hifcedotibus fplendorem adjecerunc hilaris ejus candidufque animus, modeftia & co- xnitasi qua fe (ingulorum captui accommodate, parvifque ingeniis fubvenirenoverat, &omnes amice comiterque compellabat. SihsBC omnia (ingillatim fufeque probate cu- '^^^^ peremus , adionesejus Scriptaque fatis amplam circa cja» materiam nobis prsberent. Verum latum Sac hunc dicendi campum non ingrediemur. Acu- <^'^^^^^-. men ejus ingenii 6c eruditio tantopere excellunt, omnibiifque adeo innotuerunt , ut fuperfluum videatur quidquam de iis dicere. Remonitran- tes agnolcunt eum prsecipuum patronum&de- fenforem veritatis , ac dodrinse de Tolerantia, quam profitentur. Joannes Uitembogardus, cujus dotes eximia? omnibus notse lunt, faepius confanguineis Epifcopii eft teftatus, fefecum mukis eruditis viris futjje coUoquutum 9 verum nul^ "960 5. XV. 522 VITA lum 'Theologum offendijfey qui notitia Scriptura re* Ytimque Divinarum Eptfcopio aquiparandus ejjet. h6.d\6\l,fe fe hac mn dicere confauguineis adfentari' di cat4sd , fed quia ita ex animojenttebat, Quan- to in pretio ejus Scripta in Anglia fint , omnes norunt , libriquc eruditiflimorum quoriimque virorutn indicant , quantum ab eo didiccrint. Imo maximi ejus adverfarii excellentes hominis p. 959. dotes coguntur agnofcere. Heidanus in Caufa Dei, Fatecur , hac egregia ornamenta in eofpleri" derey magnam eruditionem j fubtilitatem y eloquent tiamy (ix peritiam: eafque tantas,ut li hafce do- tes ad defendendam Heidani fententiam adhi- buifTet, quibus ad earn oppugnandam ufus eft, potujjfet non inter minimos nofiri aui Dolores afti-' r. 667 » ittart , ac in pretio haheri. Francifcus Burmannus nuper Ultrajedi Profeflor , in fecunda parte Synopfis Theo- logical , hoc ei perhibet teftimonium. In- ter Remonftr antes omnium fere infiar efl eo* rtim primipilus Epifcopius > qui adversus j^«- daos & Pontificios laudabilem operam contulit , in reliquis maximo cum judicio &fale legendus. Qui opera viri Celebris Andreae Riveti ediderunt, nul- lum aliud iis elogium prafpofuere, quam quod ei Epifcopius in epiftola quadam ad Beverovi- cium tribuit, qui hociterum Rivetoindicavit: eo ipfo oftendentes quanto in pretio eruditio, judiciumque Epifcopii apud eos fit. Imomul- ti ex Pontificiis tantopere ejus eruditionem ve- nerantur , ut,quamviseorumEcclefiam & Do- gmata qudm maxime impugnaverit , magna ta- men cum laude de ejus Scriptis loquan- tur. Nuper Joannes Mabillonius Scriptis in Gallia hoc tempore clarus, hoc teftimoniumEpifcopio dedit : Pratermittere nequeoy quin hk dkarriy ft qux' SIMONIS EPISCOPII. ^^^ ^uxdam loca ex Theologicis Inflitutionibus Epifcopii , delerentUYy quas tamo inpretio habuit Grotius ^ ut easfemperfecum pOYtaverity ( Eirat Mabillonius, ^^ idenim Opus Epifcopii nimis am plum eft, qu^m ♦^i^"'^" ut circumferri queac, ac praeterea qumque an- part.n nis poft obitum Grotii lucem demum adfpexit) *=• ^• magno ujui eas in Jheologia ejje poj/e. Opus hoc in quatupr libros eft divifum , quorum ordo plant efi diver fus ab eo qui vulgq ufurpatur. Stylus efl ele~ gans > modus traElandi res cumflyk con/entity nee male tempus poneretur in eo legendo i fi dewta ei ef- fent quadam kcay quibus contra Catholicos loquitur, velfuam defendit doBrinam, Qui vel minimum in ejus Scriptis erit vcrfa- eju, tus fatebitur , quodcumque Scriptum Epifco- acumea pii infpiciatur, in quemcumque locum Scripto - aanj^ rum oculi incidant , hafce dotes quam fplendi- "^^^^^^ diflime ubique fulgcre. Si perlegatur tradatio materisB Theologies, qusecumque tandem (it, non tantum accurate res a fe invicem diftindas cernere licet, & Dogma in quod inquiritur da- re & perfpicue propofitum; fed etiam itaexhau- ftum argumentum , ut fateri necelTe fit , de illo nihil amplius diqi pofle. In confirmanda fua dodrina & in impugnanda ea quam improbat» non omnibus, fine difcrimine argumentis utitur, lit vulgo a multis Theologis fieri foletifed prius lingulori^m vim & momentum fedulo expendit,& rejedis iis qua? exiguam vim habent, ea tantum adhibet,quae convincerequeant; ratus probatio- nis pondus non in copia,fed in viargumentorum (itumefl'e, acdebilibus argumentis, qu^K Facile ah adverfariis folvi queunt, veritati magnum dam- num inferri , & errantes in erroribus fuis confir- mari; eo quod debilitate argumentorujnjquacfol- verunt, facile animus prsoccupetur, credantquc reliqua non efle majoris monienti , acque tani infkma ob penuriam meliorum adhiberi. Si X 3 con- 5H .'V,^ T A conjicias in explicatioiiem Scriptura? ] vel ob- fcurum dubiiimve ejus locum ab Epifcopio ex- plicitum ; fatearis oportebit omnia , quae in cgregio interprete requiruntur , ab eo fuilTe ob- fervata. Nempe , ante omnia operam dat, ut fcopum facri Scriptoris reperiat , accurate at- tcndic vim loquutionis , quae adhibctur , ac quidnam ilia in lingua originali (ignificet, ple- rumque illam eligit explicationem, quje e totius orationisfilo lequi videtur, & quae nullomodo detorta eit. Quin etiam fcnfum, quem eligit, gravibus rationibus confirmat , adeb ut atten- turn ledorem , & qui praejudicio non laborat, in luam fententiam trahat ; vel faltem interpre- tationem luam , admodum efle verifimilem, olWndat. ^rfrit Quidam ejus eruditionis famam inquinare deieaio- conantur , objicinites eum non multum exer- tiumSc Citatum fuille in Antiquitatibus Ecclefiafticis Ecciefia- ^ Scrit^tis veterum Ecclefiae Dodorum , qui HiftoriT- vulgo Patres vocantur. Libenter fateor Epi- fcopium non in tanto pretio habuifl'e Antiqui- tatcs Ecclefiaiticas , quanto ii qui ex iis ac- curatam cognitionem omnium Ecclefia- fticarum Controverliamm peti pofle exifti- mant, &. ex conrenfu, quem in omnibus Scri- ptoribus inventuros fe fperant , normam habe- re fe putant kcundum quam de hodiernis Eccleliae diflldiis tuto judicare pofTint. Epifco- pius non videbat ja vel altos convmcere veli?fj , addiicimnpoffim; inprimiscum hi/iona partium conJcribuntUY. Fieri enim vioc fo- tefl , qmn offeEius iis fe mifceant , per quos ret ve' ritaspkrumque obnubilari folet. Sufpecia merito efl hifloriaomnis t nifi is, quifcribit , extra partef pofitus fu omniuo, c^r ipfius prorfus non interjity iitrum hoc vcl illud narretur. Ejus Verum prae omnibus excellit pacis ejus amor , ubique in ejus Scriptis confpicuus. Quamvis ab aliis fententia difcreparet , nemi- nem tamen umquam conftringi voluit , ut fuse fententise adfentiretur; quos vi argumentorumi convincere non poterat , eorum paratus erat errores fraterne tolerate. Fundamentum hu- jus tolerantisE erat , quod , ficut omnes fta-? tuunt Proteftantes , omnia qugs unicuique ne- ccilaria funt crcditu & factu ad seternam falu- tem , plene ac dare in Sacra Scriptura conti- neantur , utpote unita ac infallibiii regula Fi- dei & Morum, nobis a Deo & Jefu Chrifto folo tc fupremo Legiflatore tradita. Quodcumque itaque nullo roodo, vel non dare, vel non addita neceflitatis nota, sd confequendam vitam seter- nam in Scriptura continetur, ntj;nmiuniquamut neceil'arium crcdicu pricfcribere conatus eft. QuodScriptura'dirertedamnarjnuinquamftatuit toierabilc, nee eos qui ralia docent inChriftianam jocietarem admitti fas eflc cenfuit. in omni- h\xk (qI^Uc k g(,rere ^x (enccntin a Pomino la; SIMONIS EPISCOPII. 327 ta ; quippe qui fciret non fibi , fed fupremo Dodori , & Legiflatori Jefu Chrifto jus efl'e le- ges falutis &damnationis ferendi , ac unum- quemque, qui fibi jusarrogat plura adfalutem neceffaria conftituendi,quam Chriftus ipfc in fuo Verbo dcfinivit , fibi arrogare quod Chrifti folius eft, ejufque adfcendere tribunal. Hoc Dogma tanti apud eum fuit momenti, ut id longe pras- poneret defenfioni Dogmatis maximi momen- ti de Praedcftinatione , in cujus patrocinium tot eruditos confcripfit Tradatus. Id ipfe in ^^^^\ cpiftola ad Hugonem Grotium teftatur : Socie- vir. 484* tails noftra piam caufant amontajoreaffeEiuy qudm ^''^-^' juvare poJfi4m, Nee enim exiftimo effe coetum , qui Chriftiano orbi diffidiis ac fchifmatis laboranti fa" niora remedia fropinet. Quinquaniculanam li- tem tanti non facerem y nifi conjunEiam fibi habe^ ret earn, qua eft de difcretione necejjfariorum Do- gmatum a non necejfariis ,five de mutua Chriftta' noYum tolerantia. Video effe qui aliter fentiunt , C^ intra quinque articulos rigide tX "^^/ntvfjLcaf con^ fiftendum'ejfe arbitrantur. At eortm fententia ego non poffum accedere ; non quod movendum quid- quamputemy quod haBenm immotum voluitChri- flianm orbis, Nthil minus. Ufque adeo amo Chri" flianam pacem ac concordiam , ut diffimulure ma- Urn non neceffaria veritatis fcientiam , quam ex pertinaci ejus oflentatione velut ex muftaceo inanem gloria laureolam quaver e, Sed quod p arum aEium & profeBujn credamy nifi omnibus fmul non necef- fariis Ittibus ac jurgiis , quaque ex Us nafcuntur , dividiis, feceffionibm , fchifmatis , perfecutioni- bus 9 obex ponatur per accuratam non necejfario- rum a necejfariis Dogmatibus dijcretionem. Hoc agere , in hoc eniti , opera pretium puto. Pro veri- tate , & de veritate non neceffaria anxie contende- X£ , aut acriter d^gladiari tanti mihi non efi. ha- flat 5iS VITA Jlat errare circa mn necejfariam 'veritatem J qudm reElam de ea opinionein venere in occafionem JchifmatUt nut divorttt caujatn facer e. Error non ofm efl carnisy fedfchrfma, odiorum & faEiionunty adeoque perfecutionum mater ac nutrix. Atque hum ego arbitror ejfe omnem laborum Serif torum^ que nojiroYum fcopuntf a: finem , cui omnia pofl^ hahenda funt, Non dubito , quin hoc propojitum noftru7n ufque adeo gratum acceptumquefitfupremo Numtnii ut njdeofojo nomine favorem & benedi- Bionem ejm Societati noflra promittere audeam^ vel fi totus orbis refragetur. Ob hanc moderatio- nem & pads amorem ♦ Socinianifmi infimula- tus fuit , imo palam didum eft eum efle Soci- nianum ; cum reputare homines oportuilfet plane aliud effe non audere Socinianum , cb fuam fcntentiam, damnare, eumquefalute ex- cludere; aliud vero efTe Socinianum , Socini- que dodrinsB adfentiri. Hoc dilcrimen Abra- ham us Calovius nuper Wittembergae Profeflbr facere rede novit , licec seque a Toierantia Re- monftrantium fit alienus , quam quifquam inter omnes Conira Rcmonftrantes , cum ita conficj. de Epifcopio fcribic : Ntim vero Epifcopius So- pag?iT. ^^^^^^^ Harefeos reus peragendus fit » de eo haud dubitare videtur Voetius, Vedelius vero , inpri^ mis Epifcopiu7ny e Myftagogis Arminianorumy Soci^ nianum effe i totumque tnnutntum , totumperfu- fum effe laEle Sociniano , idque in meduUis habe^ re pronuntiat. Ceterum e Scriptis Epjfcopii con^ irarium haud obfcure patet. Quandoquidem S. S, 'Trinitatem luculenter propugnet , ij praexpflen' tiam Pilti Deiy ante Nativitatem e Maria Virgincy ac Divinam ejus naturam , etiam adversus Soci" num adfertum eat , hujufque argutiaa & exception ties operose refeUat y quemadmodum legere efl in In ft, Theolog. Eptfcop, lib, IV. c, xxxi i. Nonfunt quidem SIMONIS EPTSCOPII. ^2c> quidem omnia fana, am Catholka Fidet de S. Tri- nitate prorfus conjentaneai qua ibidem tr adit y utt fuo loco monebitur , AuElorem tamen mn docent Socinianum > fed alienum potius a Sociniana do- Brifia demonflrant, Ut proinde minus tutum fit fill CalvmianoYum accufationi fidem adbtbere , ni- fi altera parSi Remonftrantium fcilicet ^ audita fue^ rit , eOYumque fententia e propriis Scriptis produ^ Ba. Iroo dicere aufim Epii'copium fua mode- ration e , & vi ration um magis profecille erga Socinianos , quam omnes alios Scriptores , qui faepe eorum fencentiam infirmis argumentis im- pugnarunt , adeoque €0s magis m fua fenten- tia confirmariint. Id hac occafione exemplo iiluftrabo. Dum Epifcopius Leidae elTet Pro- feffor , Jonas Slichtingius & Martinus Ruaitis per aliquod cempus Leidenfem Academiam fre- quentarunt. Epifcopius varios fermones cum lis de Religione habuit , ac in primis de vi morris Chriiti. Propofuit iis Epilcopius fententiam Remonftrantium , quss media eft inter lenten- tiam Contra-Remonftrantium & Socini. Do- cent , nempe , Contra- Remonftrantes » Chri- ftum fufcepide in fe omnia eledorum peccata , omnes luiffe poenas, quas ipfi meruerant j at- que adeo, proprie loquendo , eum loco ipfo- rum punitum eiTe , ac ea ratione vindicatii'se juftitisE Dei fatisfecifle. Socinus contra credit Chriilum mortuum efle , ad dodrinam fuam morte obfignandam & confirmandam , ac e mortuis excitatum in coelo conftitutum fuiife Regem fuper omnia , omnemque in ccelis & terris pocentiam accepifle , atque hac potentia eum verbum fuum in mundum mittere , cujiis vi homines convertit , & converts uc cundo- rum Rex omnia peccata ignofcit, adeoque eos cum Deo Patre reconciliac Sententia vero Re. 3^o VITA Remonftrantium eft,Chriflum acerba fua igno miniofaque mortc , quam innocens pallus elt , Dei voluntati fatisfecilTe , quar firaul jufl'a fuit ac mifericors: id eft , Deo promte paruiiTe , ac omnia paflum , qua? Deus voluit eum pati ad expianda generis humani peccata; ad.6que mortem ejus fuiife propriam , ac efficacem oblationem pro peccatis hominum , qua ira Deierga peccata placata fuit; atqueadeoDeus cum hominibus novum fcedus iterum fecit » quo pronuneiat fe fe omnia commifla peccata clementer iis remittere , ac eos falute astern^ donate vcUe, ea conditione , ut Filio fuo Jefu Chrifto credant , ejufque Evangelio obtempe- rent. Dum veto hoc gratia? Verbum ipfis pra^- dicatur , cohibet fuara iram , eorumque con- ver/ionem patienter exfpedat. Hujus fuas fen- tcnzix , qua? inter duas alias vel media eft > Epifcopius annomillefimo fexcentefimodecimo Epift. fexto, per Gerardum VolTiumjHugonem Gro- vir.zVs. tiumcertiorem fecit , cum ille ab hoc peteret p»g-477. judicium fuum de ipfius erudito adversus Soci- num hbro , dt fatisfaBione Ckrifii. Hanc fen- tentiam Epifcopius ita Scriptura confirmavit, ut Slichtingius & Ruarus convidos fe fenrien-' tes, deferta fua , Remonftrantium fententiam fuerint amplexi , quod etiam in Scriptis fuis fubinde oftendunt. Ejus mo- Hunc pacis amorem comitabatur modeftaac &comi. moderatahbertas, fententiam fuamin aliorum »s. a^dificationemproponendi, eamquelingulorum, judicio fubjiciendi. Quantam libertatem fibt poftulabat , tantarn etiam concedebat aliis ; & quod nimisjudicabataliis effe, id fibi non pe- tebat; fed libertatem cum caritate conjungens id Temper egit, ut aliis fvaceret , q^uod fij?i fieri ^upitbat, ac quod fibi fieii nolebat , id aliis etiam cri- acer- SIMONIS EPISCOPII. ^31 ctiara non faceret. Hoc efFecit, ut sequo ani- mo ferret diflentientes, eofque, nulla difcri mi- nis ratione habita, comiter compellaret, 8c kk uniufcujufque captui, imo imperitorum ingenio accommodaret, ut eos quibufcumque modis ad veritatis cognitionem adduceret. Talem cum agnoverunt, quotquot familiaritate ejus u(i {unr. At forte dicent hie quidam , Epifcopium in Refpon fuis Scriptisegregiam earn manfuetudinem non ^^c'^J^^ oftendiife , fed e contrario cos , contra quos tionem fcripfic, acriternonnumquam perftrinxifle. Scio ejusscri multoseadere queri, eofque omnium maxime ^I'^l^^ qui minimamcaufam querendi habent. Querun- tur Apologiam Confeffionis Remonftrantium , ejiifque Scripta contra Heidanum & Vedelium, acerbo ftylo efle exarata. Sed ii conceffero eum qusedam leniusdicere potuifle, quam fecit, an ideo querendi materiam hifce hominibus prae- buit ? Non jam hic dicam Epifcopium alios prio- rem non dk adortum, fed ab aliis laceffitum fuam Remonftrantiumque bonameaufam defen- diflfe ; verum hoc folum , ut Scripta tantum, ad- versus quae Epifcopius fcripfit , comparentur cum Epifcopii refponfis , & turn fine affedu prae- judiciove perpendat h^Stor , utri majorem ani- mi acrimoniam adhibuerint. Hi homines Scri- ptis fuis oftendunt , fe non id agere, ut Remon- ftrantes erudiant , fed ut eos odiofarum ha?re- feon fufpedos faciant , atque hac ratione novas in eosperfequutionesexcitent. Omnia tamquam perniciofas hasrefes damnant , idemqueacerbum mgeniumubique in eorum Scriptis conrpicuufri eft. Epifcopius temerarium hunc damnandi mo- rem ferio impugnavit , oftenditquc quam repu- gnaret manfuetse Jefu Chrifti indoli , ejiilque Evangelic. Non id eft purusputus error, kd pec- ^32 V I T A peccatum poena dignum , atque c6 magis quod fpccie zeli pro veritate Dei tectum eft. Sane uc verus ellecChriftiaiis pacisac libertatis deren- for, non potuit non ejufmodi peccatum vividis coloribus depingere , atque ferio caftigare. In- terim licet quibuTv^is probris contumeliiique ipfct cum fuis fratribus, lit petitus , quamvis odiofas hasrcfcs ipfi affinxerint ad vexationcm iterum iiscreandam ; numquam liquebit eum calum- nias vel prcbra illis rependiife, fed tantumfe- r.is, & , (i opus tlfet, acribus caftigationibus, quae bonis rationibus fuitse erant, ufum fuifle. Nullibi in ejus Scriptis reperias adverfarios ab CIS didos hareticos vel feeder urn ruptores : vel dc eorum animis temerarium tulifle judicium, ac quod dctendunt , oriri folummodo ex gloria cupi^ dtne 5 ac animi ambitione , ac deinde id in feriam contentionem verti ;iidcd ut quod a I; ahis perjuajwn 'voiueranty/joc ip/i tandem jam credanf,c{USL(i contra confcientise dictamen fcnberent ac docer€nt,ac tandem ea crederent , qua; diu reludante con- fcientia prse inani folummodo gloria docuiflent. Ejurmodi temeritas , qua (ibi arrogant judicium de corde proximi , & in Dd tribunal adfcen- dunt , numquam in manfuetum ejus animum irrepiit. Qiii laudare queunt Scripta , ad quae Epifcopiusrefpondit , non video, quomodo ii de acerbitate, quam forte adhibuitEpifcop; us, quen pofTmt. Norunt omnes, quomodo Do- lores ii Calvino & Beza? acerbitates , tam Scri- ptis, quam in primis factis & perfequutionibus caufi exercitas, condonare queant. Heidanus, Crt/* !>'*• viniam, inquit, iram raro qwjquam exptrtus efl^ i'»g->'4 ' qi^^jjj /j- q^i ^^ff2 meruit. Hoc magnis vtris inna^ tumefli qui in rebus fuis feriijuntt ut p amis bene ceffertt , qui ipfos lacejfere volunt, Irafci quidem pjjumusi & tamen uonpeccare, Ira pro Dei glo- via SIMONIS EPISCOPII. 533 ria &verhatefufcepta magms animos decet, Qiii vel centefimam partem condonet Epifcopioeo- rum , quae hie Calvino ; non folum nihil in Epi- fcopio caftigandum reperiet , fed etiam manfue- tudinem ejus laudet, necefle eft. Veriim dicunt alii , argumenta ab eo facra Atquc (curriliter nimis tradara. Refpondco , niim- ^^'"^ ^>- quam compertum iri Epifcopium Theologicam nme- njateriam, vel Dogma Religionis tradtafle fcur- ^^'^^. i®* riliter. Forte homines f qui alios temerarie craaar. damnant, & cenfentfetamquamMagiftrosaliis legem credendi vel non credendi prsicnbcre poflfe; clam interim ignorantiam fuam m rebus Theologicis nimis manitefte oftendanc ,. ierio increpuit. Si hoc fit illis fcurriliter agere & jo- cari , tum vero fummum in temeritatem & au- daciam ejufmodi hominum jocatus dici poteft ; at procul abfit , ut materiam ad Religionem pertinentem fcurriliter tradarit ; quin contra eas ferio ac reverenter tradavit. Rationem fui ftyli folito acrioris Epifcopius ipfe in epiiiolaad vrxn. Cafparum Barlseum tradit : Ne fine dropacikis l^'^^f^^ ^ fynapifmis fcYiberetur Afologia , 'vifumfuitfk-^i'^' rifque fratYnmyac tandem etiam mihiy qttamquamy ^'^'^'^' ut nofli 9 ab iisfum natura alienior. Cenfendi ilia imfetigo defricanda videbatuvy falis alicujus adfper- fione, Et cum faffim appareret cen fores id agere , non ut nos meliore veri fcientid erudirent , Jed ut nos odiofarum fufpicionum maculis infan:ato$ , tan- turn non viBimoi facer ent puhlici odii , profeBo li^ hertate utendum videbatur & non parcendum ho^ minibm tarn parum Chrifiianis j fed pane cumjcom^ matts , eorum cum in dijputando infcitta > turn in cenfendoprotervia, publicitus erat pandcnda. Ac in epiftola quadam ad Beverovicium , de acer- Epift. bitate cujufdam Concionatoris queftus hoc mo- ^^]]'-j, dopergit : Egg melu^rm menttm tlli preiorj ^'in- n9^ 3H .V ; T A ~ nocentia rnea confcientia me confolor. TantuW do- leo y iflis conviciis ali at que acui odiafromifcu^ pie* his in capita innocentium , magno Ecckjia & Ret- publico damne, Abfque iUo ejfet, jam callum obdu- xijfet animm contra o?nnia ifta malediEia (^Xoppro" bria : multa enim malevolt contra nos machinantur, Atque hac eft caufa, qua me aliquandoimpelJit , ut iftorum hominum malevolorum ^ maledicorum im- peritiam acriore calamo perftrtngam ; non quod ifto fcrtbendi genere deleSier ; fed ut larvam i(lis detra- bam y qua mi/era plebi imponunt , edmque tanturH non tribunitiisfuis Concionibus fyCatilinariis Scriptis in rabiem &fuyias agimt. Nimirum di/fentientem afe 'vix fine odioferunty &fiqws ea, qua novitti heri ac ntiper in Scholis didicerunt , non ad crepitum dtgiti , tamquam pratoria quadam ediEia ampkEla- tur y eum fugere atqtie odtjfe jubent > non ahter quamfideratum, aut qui bidemal ali quod cakavit. His & talibus fere fuadeor , non ut aliter fcribam^ fed ut nefcribam , (X filentio tutus fim , quia ratio- ne vix licet, Magnis ingeniis & qu2c indoli^ funt elegantiorisac hilaris, facile venia conceditUr, fi maledida & opprobria aliorum acumine quo- dam dicendi retundant. Incidetat Epifco- pius in difficilia tempora , qiiibus Ecclefia diffi* diis turbata erat, nee tantum cum errore , fed etiam cum ignorantia, acerbitate , tyrannide, & dominandi cupiditate luftandum fuit, &ali- quoties de eadem re fcribendum. S.tpins que- Itus eft coadum fe fe cfl'e florentiffiraam seta- tern in tradandis controverfiis abfumcre; adeo ut, cum argumento quod xdificare pellet, vel cxplicationi Scripturse fe fe dederet , inde paf- lim difceptationibus abftraheretur- Notum eft quam fit txdiofum , pacis amanti homini , ab utilioribus occupationibus invitum trahi ad contcntioncs. Taediofius vero non tarn errori i quam SiMdNiS EPISCOPII. 3SS iquam contendendi libidini,tyrannidiadverfari; ta:dio(iffimum denique idem argumentum faepius trad:are. Ideoque vix vitari poteft , quinquan- doque data occafione txdium illud emicet. Et a concederem Epifcopium in abfurda Dogmata qua: a quibufdam defenduntur , fuifTe jocatum, quod nullo mode fecit , magifne propterea in- crepandus eflet , quam Phil. Marnixius , qui ia fuo Alveario tarn aperce jocatur in do(^ri- nas Pontificiorum ? vel quam Petrus Molinscus, de cujus cavillationibus adeo Pontificii querun- tur, ut eumalterumRabelsefiumvocitent ? Inte- rim qucmnam Reformatorum hi joci ofFendunt? Imo quis eft, qui eos non laudet , ac iis ledis non magnopere gaudeat ? Quaenam ergo ratio eft> cur Epifcopio , qui in nulla Dogmata jo- catus eft , fed vitia quoruradam honinum fo- lummodo caftigavit , adeo indigncntur ? Nulla alia, nili quod Epifcopius ftylura adversus iplbs ftrinxerit. Si pro iis fcrip(ilTet , fuifl'et vir in- comparabilis. Si Remonftrantes vel alios dif- fentientes oppugnaflet , quamvis ejus calamus acerbitatc] ac amarore aequaflet ftylum mul- torum aliorum qui inter ipfos fuerunc » nemi- nem ofFendilfet. Sed cogitate nos oportet , nos non majus in alios jus habere , quam alios in nos : qua: nobis concedi volumus , & aliis concedere nos oportere. Si ita nos geramus, in aliis Dodoribus non vituperabimus , quod in noftris laudamus , ac virtutcm laudabimus* in quocumque tandem fit. Sed de hifce latis. Ad hafce dotes acceffitprobitasfumma, qua^i^s omnibus exemplum fuit vita: Chriftiana: : ac in ^^° '" primis maximus Dei timor , cujus hoe eft cla- rum argumentum , quod ut puram & immacu- latam confcientiam fervaret , florente state, (quippe non plufquam triginta fex annos natus) Y munus 1 355 VITA SIMONIS EPISCOPIL munus fuum , quo magna cum laude in Acadef roia Leidenfi Fungebatur, adimi fibi paflfus eft, maluitque omnibus vitac commodis carere , ac in exfilium ire , & in regione peregrina inter ignotos oberrare , fine ulla verifimili in patriara umquam revertendi fpe, quam quidquam facere» quo gloria Dd. bonaque confcientialsederetur. Si porro loquerer de ejus fortitudine, conftan- tia, libv-ralitate, modeftia, comitate & huma- nitate, & omnia narrationeiingularium ejus fa- dorum confirmare velk m , lauiTimus mihi ape- riretur campus. Uno verbo , vixit ut verum Chriftianum decet , qui fidem fuam vita pia confirmavit , qui in probitatc ufque ad finem, Dei gratia, perfeveravit , ac fanda fiduciainje- fu Chrifto fuo Servatore collocata, mortem tor- titer exfpediivit , nixus teftimonio bonx con- fcientiae, fretufque expiatione Chrifti , & ejus interccffione , ac tandtm fpe plenus Deo fido Creatori animam fuam comm:ndavit; procer^ to habens eum in quern crediderac , & apud quern animam fuam, ut pretiofumpignus, de- pofuit , eam ufque ad fupremum diem fervarc polfe. Det nobis omnibus Deus , ut copiofam gratiam ei benigne prarbitam agnofcamus &:Jau- demus , Deo confidamus , & bonam femper confciei)iam f^rvantes , cum optimo virorefur- re 1^3,^05, 2oy, 227 B BAkanqualli judicium de dimilTione Remon- Itraiuium c Synodo Dordracena. 205 De acri contentione inr:r Sibrandum Lub- bertum & Martinium . 26 DcSibrando&Gomato. 2221229 De modo concipiendi Canones in Synodo Dordracena. 2-8 De Pricflde Bog^rmanno. 23 j Barkus (Cafpar) Remonllrantibus Dordracim concinnandis Scripcis egregiam praeftat ope- ram. 209,214 Removetur a munere Subregentis Collegii, & a Profeflione Logica. 251 Batakrius (Jacobus) Amftelodami coram Wa- lonibus R.monflrantibus concionatur. 84 Becius (Joannes) adverfarur vocationi Epifcopii ad Minifterium. 25,27 Bergii (Joannis) judicium de adionibus Synodi Dordracena?. 210 Bkifvicum Epifcopius ad Minifterium Ecdefia- llicum vocatur. i^ BodeJ}erus (Nicolaus) 294 Bogermannus (Joannes^ Praefes Synodi Dordra- ccnsE. 120 Epifcopium ob Orationem in Synodo fine veniae pecicione babitam reprehendic. 1 67 11' RERUM PR^CIPUARUM. Uliusadverfus Reiionltrantes vehementiaip 2 Cenfet Remonftrantes Sy nodo eilc cjiciciidos. 199 Acerbaadmodum Oracione eos dimittit. 204 CumGomaro &Lubberto contra Bremenles confpirat. 220 A Legato Carletono per epiftolam moderatius as;ere monetur. 222 Judieia Theologorum , non confulta prius Synodo, clam prselegi curat. 223 Solus Canones conflare incipit. 227 Quantam fibi audoritatem arrogaverit. 228 Multum rpem omnium de fe fwfelht. 23 y Borrius (Adrianus) audorprolixiorisexplicatio- nis Cap. ix. ad Rom. a 1 3 Burmanni ( Francifci ) tellimoniam de Epifco- pio. iz% • . C CAIovii ( Abraham! ) judicium de Synodo Dordracena. 256 Calovius Epifcopium a crimine Socinianifmi pur- gat. 328 Cameronis fententia de libero arbitrio & gratis Divinae operatione ab Epifcopio retutata. 296 Cameronis defenfio. 298 Illius refutatio ab Epifcopio fcripta- 3 00 Cur ilia tunc non fuerit in lucememifla. 30a Camfhufius non probat Confeflionem Remon- ftrantium. 278 Canones Synodi Dordracena? concipiuntur. 227 De quibufdam in Synodo difputatur. 230 Prasleguntur publice in Templo. 236 Cafpelli (Jacobi) judicium de Synodo Dordra- cena. 2J2 Carletoni Legati epiftola de Remonftrantium e Synodo dimiffione. 207 [ Confiderationes Remonftrantium in Cate- Y3 chtf^ INDEX chifmum Synodo traduntur. i%6 Charemonenfis Synodus. 295 Cuatoria Litterae , quibus aliqui Remonftran- tiiim adSynodum evocantur. 138 Citati Remonftrantesiii Synodo comparent. 142 Adversus Synodum proteftantur. 175 E Synodo dimittuntur. 204. Dordraco cgredi vetantur. 189,191,205 Exigitiir ut abftincant ab omni fundione Ec- clefiaftica,qua clam, qua palam. 238 Petimt dimifTionem ex fua detencione. 239 DecretoOrdinum in exfilium mittuntur. 241 Belgio educuntur. 247 ClaJJts^ Alcmariana difTentientibus de Pracdefti- natione negotium faceflit. 54 Ne in Claffe Lugdunenli & Woerdana idem fiat, Ordinescavent. 3d Chrffts Rotterodamenfis, poft moleftas & proli- xasquorumdam molitiones, Epifcopium ad Minifterium Bleifvicenfe promovet. 2 1 , 29 Cloppenbtirgius Epifcopium Lutetise vidit. 5 3 Coddaus (Guillielmus) Hebrseas linguae Profeflbr fufpenlione muneris punitus. 252 CoUationi Hagicnii adhibitus fuit Epifcopius. 37 CoUatio qualis Remonflrantibus in Synodo Dor- dracena concefla fit, 141 Conjijjio Belgica a Guidone de Bres confcripta, non ut cllet fidei Canon. 3 2 Contentio de illius audoritate. ibid. Earn revideri Ordines jubent. 3 5 Remonftrantium in ConfeJJionem Belgicam confiderationes Synodo traditse. 1 84 Co?2/^//^o Remonftrantium abEpifcopif cripta. 277 Cenfuram in illam fcribunt Profeflbres Lei-' denfes. 303 Apologiam pro ea edit Epifcopius. 3 06 Con' RERUM PR^CIPUARUM. Conjpiratto contra Principem Mauritium falso imputata Remonftrantibus. 282 Contra-Rmonftrantes fchifmain EcclefiisBeli^icis promovere cupiunt. 81,112 Cur non pofTmt efle Judices Remonftran- tium. 1-72 Eorum libelli fupplices in oppreffionem Re- monftraritium. 305 Corvinus (Joannes Arnoldi) citatiis ad Syno- dum Dordracenam. 140 Co/ieri (Samuelis) Medici Amftelodamenfis di- derium in excoramunicationem decern Re- monftrantium a Synedrio Amftelodamenfi in- ftitutam. 293 Crocii ( Ludovici) judicium de Rcmonftrantium e Synodo dimilfione. 206 Ipie a Sculteto & oomaro heterodoxias ac- cufatur. 217,218 Illius patientia. 221 Contra Epifcopium in Synodo diflferit , qui ad ilium epiftolam mittir. 227 Cupus (Petrus) e carcere Lupifteinenfi evadir. 310 Curatores Academiae Leidenfis coram fe audiunc difceptantes Epifcopium & Felium Hom- mium. 55-&fi^^' Epifcopio teftimoniumconcedunt contra Fe- fti accufationes. 68 Denuo utrumque coram fe audiunt. Sc^.&feqq. Curatoribus Academiae Leidenfis aliqui e ccEtu Ordinum adjundi , qui poft habitam Syno- dum Dordracenam Academiam reformenr. 251 Curia HollandisE memorabile Decretum contra ccetus religiofos Remonftrantinm. 26 j Curcellaus (Stephanus.) Quid cum eo egerit Sy- nodus Carentonienfis. 2i?4 Y 4 D INDEX D DAmmannus ( Sebaftianus ) Scriba Synodi Dordracense. 120 Davenantius. 212,223,259 Deodatus. 144 DireElores Societatis Remonftrantium conftitu- ti. 0.61 Dolotius (Carolus.) Ejus de Synodo Dordrace- na judicium. 300 Dontinicani Remonftrantibus inimici. 260 Dordracena Synodus. Vide Synodus NationaUs, ' Drujius ( Joannes. ) 8 Dwjnglo (Bernardus.) 140, 248 E EDida contra ccEtus religiofos Remonftran- tium. 240, 26$ Efifcopius ( Simon ) quando & ex quibus paren- tibus lit natus. 2 Ejus prima juventus&cducatio. * 3 Promovetur Magiftcr Artium. 4 Tradit fe totum ftudio Theologico. ihia, Quibufdara minus eft gratus , quia Arminio ■adhaeret. 7 Concedit Franekeram, Sc difp utat cum Sibran- doLubberti. 8 Colloquitur cum Profeflbre Henrico Antoni- de. 10 Invifit Arminium aegrotantcm. 1 1 Franekerae ex levi caufa fufpedus redditur Socinianifmi. il;id, Quidam eum ex Academia Franekerana ex- pellere ftudent. 1 2 Alise ipfius cum Sibrando difputationes , Si- brandique contra Epifcopium vehemeri- tia. i4>ij Epifcopius a Synedrio Amftelodamenfi re- prehcnlus, quod abfque nova telUmonii cxhi-- RE RUM PR^CIPUARUM. ex hibitione ad coenam accellcric. 1 7 Rogaturut AlcmariseConcionemhabeat. 18 Vocatur Bleifvicum . 19 Poft aliquot Miniftrorum Amftelodamenfiuin obftacula, a Magiftratu obtinet approbatio- nem. 20 Magna de ejus vocatione contentio in Claflb Rotterodamenfi. 21-29 Examen ipfius perficitur. 29 Quidamex ClafTe contra ejus vocationcm proteftantur. jo Ab Ecclefia Alcmarian^ ad Minifterium ordi- narium vocatur. 3 c Adhibeturin Collatione Hagienfi. 37 Etin contentionibus Rotterodamenfibus.39 Vocatur Trajedum. 40 Et adprofeffionemTheoIogicam in Academia Leidenfi. ibid, Sufpedius redditur Socinianifmi a quodam Gallo ftudiofo. 43 Colloquium ipfius cum aliquot Flandris. 44 Affiftit Amftelodami baptifmo infantis fratris fui, &quseindeturbaEortse. 45*5^ Incipit explicationem fuam in i. Epift. Joan- nis. 5t Mihifterio Ecclefiaftico Magiftratus Leidenfis cum adhibere cupit. 5; 2 Proficifcirur Lutetiam : ea occafione falfi de ipfo rumores fparfi. 53 Contentio ipfius cum Fefto Hommio coram Curatoribus Leidenfis Academic. 5 j Altera ipfius cum Fefto coram Curatoribus difceptatio. 6^ Quomodo Epifcopius cum Polyandro vixe- rit. . 19 Quid egerit in caufa Venatoris. 1 05. i oo lllius cum Principe Maudtio colloquium. 1 10, ■ III Hxpli- INDEX Explicationem Matthsei inchoat. 112 Concionatur Haga? , & falso ad Ordines Hol- landiae defertur. 1 1 3 Teftimoniura a Synedrio Hagienfi ipfi perhi- bitum. ilpid. Ab Ordinibus per Epiftolam ad Synodum Dordracenam vocaair. 1 1 g Oratione valde pathetica Academise Leidenfi valedicit. 121 Orationem habetin Synodo Dordracena. 145^ A Politicis Deputatis de ilia Oratione interro- gatur. 169 Falli rumores occafione hujus Orationis de ipfo fparfi. il;id, A Synodi Pr2Efidemendadiaccuratur,& con- tra eum fe defendit. 1 70, 1 77 Ipfius fermones cumPrsefide de libertate fcn- tentiam fuam defendendi Remonftrantibus concedenda. 180 Alteram ipfi impingere cupiunt mendacium. 200. Refpoiidet acerbae PrxRdis dimiffioni. 2 04 Epiftolam fcribit ad Crocium. 227 Quid refponderit ad judicium Synodi de Re- monftrantibus. 237 Refponfum ipfius ad Decretum Ordinum,quo Remonftrantes Citati in exfilium mittun- tur. 243 Imperials cum fingulari carafiere & infcri- ptione ipfi datus cum in exfilium mittere- tur. 246 Valevicumcum aliisCitatis deporratur. 248 Valevici Fpifcopum Silvseducenfem compel- lat, & ab eo ad convivium vocaiur. 259 Antwerpiamvenit. 262 Confcribit Confeffioncm Remonftrantium. 277 Col- RERUM PR^CIPUARUM. CoUoquia ejus cum Jefuita Waddingo. 279 Coloniam tendit : redit iu Brabantiam , inde abic in Galliara. 280 Scribit de Munere Magiflratus , & in quaedam Capita Epift. ad Rom. 2 8 1 Refellit excommunicaUonem contra aliquot Remonftrantes inftijtutam. 293 Scribit contra Jac. Caj[)pellum , & Nic. Bode- cherum. 294 Et de libero arbitrio. 295 Et contra Cameronem. 295 Cum Uitembogardo Holfatiam petere cu- piens , ab Amftelodamenli nauta ferme fuiflet proditus. 298 Refellit defenfionem Cameronis. 300 Quare id refponfum tunc non fuerit impref- fum. ^oi Revertitur in Hollandiam. 303 Judicium fuum edit de controverfia quadam inter Mennonitas. 305 Scribit contra Wal2eum,ali6ljque trafUtus pro libero Religionis exercitio. ibid. Et Apologiam proConfeffione Remonftran- tium. 3 06 Amftelodami puimam in ipforum Templo ha- bet Concionem. 3 08 TJxorem ducit. ibid. Deftinatur ut Remonftrantium Seminario profit. 3 1 5 Scribit Conciones fuas in Matth. Cap. V. 3 1 4 Refellit Vedelium, Bommium Triglandium.f^. Domicilium^git Amftelodami . 316 Componit InftitutionemTheologicam. ibid. EtConcionesin Joan.xvii.3. 317 Incidit in gravem morbum. 3 J (S Refpondet ad d^ctm dilemmata Pontificior. ib. Amittit uxorem fuam. 3 19 Scribic INDEX Scribit contra Hcidanum. ihid, lllius obitus. 320 Uitembogardi de ipfoteftimoniura. ibid. Ttftimonia variorum de ipfius ingenio&eru- ditione. 521 Acumen ejus in tradanda Theologia. 325 Quid fenferit de ledione Patrum 6l Hiftoria- rum Ecclefiaflicarum. 3 24 Ipfius pacis fludium. 3 25 Vindicatur a Socinianifmo. 328 Etiam teftimonio Calovii. ibid, Iplius moderario & comitas. 330 Occurritur accufationi, quod quandoque fty- lo acriori (cripferit. 331 Et quandoque farcafrais utatur, 353 Ipfius pietas. 355 Excommunicatio decern Remonftrantium Amfte- lodami, & ejus formula. 2^ i F FAukelius (Hermannus. ) 120 Feflus Hommius. 28 Gratulatur Epifcopio Profeflionem Theolog.4 1 Ejus contenrio cum Epifcopio coram Cura- toribus Academic Leidenfis. 5 % Altera contenrio. 6p Edit Specimen controverfiarum Bclgicarum. 119 Judicium Epifcopii de Fefto Hommia. 77 Lft Scriba Synodi Dordracenx. 1 20 Surrogatur m locum Vofiii. 251 Ftdes in negotio juftificationis quomodo confi- deranda. 13*14 Franekera Epifcopius difputat cum Sibrando Lubberto. 8,9,14,15 G GEd:cnis a Boetfelaer Legati Ordinum in Cjaliia tcllimonium Epifcopio pcrhibitum. 53 Geefie* RERUM PRiEClPUARUM. Geefteranus (Arnoldus.) gio Geefteranus (Joannes.) 278 Gefelius. ^p Goadus ex Anglia ad Synodum Dordracenam miffus. 222 ComponitCatalogum durarum phrafium, i Synodo, judlcio Anglorum, rejiciendarum. 232 Godentus, 2i6t2ij Gomari fententia de Prafdeftinatione. 5 Epifcopii judicium de Gomaro , comparato cum Lubberto. 9 Gomari contentio cum Martinio in Synodo Dor- dracena. 2ii)2ip Ejus excandefcentia. 212,222,229 Gofvinius (Thomas.) 140 Goulartius (Simon. ) 84 Grevmhovius (Nicolaus.) 39> 13 7>I43;> ^39? 2^3> 280 Grotenhupus Praetor Amftelodamenfis, benigne agitcumRembertoEpifcopio. 274,275, 2 7^ Crotius (Hugo) in carcerem conjedus. 1 1 6 Audoreft Epifcopio, ut fcribat contra Lef- fium. 281 Judicium ejus de Scripto Epifcopii contra Cameronem. 301 De Remberto Epifcopio. 3 05 Gratulatur Epifcopio nuptias. 309 Teftimonium ejus de Epifcopio defundo. 320 Guido de Bres Audor Confeffionis Belgicae. 3 2 H HAberkornus (Petrus. ) i 5 ^ Hagienfis Collatio. 37 Halefii (Joannis) teftimonium de Epifcopio. 1 79 Judicium de Remonftraritium e Synodo di- miflione. 207 Rillius Miniiler Aoiftelodamenfis. 47 INDEX Hamhurgenps nautse fidelitas erga Uitembogar- dum&Epifcopium. 298 Hermannus Tholingius. 9^ Hetdani ( Cafpari ) adio cum Epifcopio > fuper baptifmo infaniis fratris Epifcopii. 45> 46 Hadanus ( Abrahamus) ab Epifcopio refutatus. Tertimonium ejus de Calvino. 332 E t de Epifcopio. 322 Heinfius (Daniel) fermonem habet cum Epi- fcopio. 79 Eft Secretarius Politicorum in Dordracena Synodo. 169, 17^ Edit quamdamepiftolam Epifcopii. 266 Hdlenit (Cornelii) contentio cum A. Venatore.iS De HJloriis Ecclefiafticis quid fenferit Epifco* pius. 324 Hollingerus (Henricus.) 140, 204 Honardus Senator ad Synodum Dordracenam deputatus. 197 Hoornbeekii iniquum de Epifcopio judicium re- futatum. 5 1 Hugo Grotius. Vide Grotius, Hugo Muis ab Holy. 197, 245 Huljemannus, 2)6 Hunnii (Nicolai) de Synodo Dordracena judi- cium. -54> 255,25(5 Huttenus {hhtiiws.) 14, i(5 I TAcchaus (Gilbertus) PhilofophiaeProfeffor, fufpenfione munens punitus. 252 yacobus Laurentius llealius. 88, 29 1 Jacobus Roelandus. 25,120 Ejus fcrmones cum Remberto Epifcopio ante- quam is cxcommunicaretur. 284 Jacobus Triglandius. Widclriglandius. Joama Egberti Epifcopius > frater Simonis Epi- RERUM PRiECIPUARUM. Epifcopii 25 A plcbe Amftelodamenfi male habetur. 88 ^.gredomum fuam tutatur ne dirrpiatur. p8 Verba ejus ad Urfinum. 284 Et ad Adrianum Smoutium. 291 Excoramunicatio illius. thiJ. Jefuita. Calumnias de Epifcopio fparfx, quod cumjcfuitis fentiat. f>^n /^^j^y. 44. Et cum 3^^te confpiret. 'p-ry^ 53 Jmperiahs fingulari caradcre&inlcriptioneEpi- fcopio datus cum in exfilium pelleretur. 346 ^Joannes Bygermannus, Vide Bogermannus. Jo.mnes Hoiyander. Vide Poly under, Joannes Uitembogardus. Vide Uitembogardus, Jfaacus Frederici in exfilium mittitur. 245 Amrtelodami ckm concionatur. 267 .Juflus BraiTerus. 41 Excommunicatur. 191 L LAndafenfis Epifcopus. 2 1 2, 2 1 9, 2 2 2 Leidenfes Profeflorcs edunt Cenfuram in Confeflionem Remonftrantium. 305 Et Specimen calumniarum contra ipforum Apologiam. 310 Leo (Hendricus) citatur ad Synodum Dordra- cenam. 140 Unus ex omnibus Citatis fe promiflb filentii obftringit. 239,240 Ex Lupifteinenji czxctxt evadunt captivi concio- natorcs Remonitrantes. 3 1 o M MAhillonn egregium de Epifcopio teftimo- nium. 522 Maria Peflera nubit Epifcopio. 308 Illius obitus. 3'^ Martinii (Matthias) contentio in Synodo'cum Gomaro. 211,219 Cum INDEX Cum Sibrando Lubberti. 215,217 Judicium ejus dc adionibus Synodi Dordra- cense. 223 Maninus Gregorii Deputatus Politicus ad Syno- dum Dordracenam. 1 94, 1 9^ Matthifms (AfTuerus.) 140, 243, 282 Mauritius Frmceps loquitur cum Epilcopio. in Con fpiratio contra ipfumfufcepta. 282 Mercerius (Edmundus.) 297 Meurfius (Joannes) GrxcsElinguseProfefToracri cenfura notatus. 252 Molinxi (Petri) teltimonium pro Epifcopio con- tra fallos rumores de ipfo fparfos. 5 5 Illius ftylus farcafticus. 335; Molinai (Ludovici) de Synodo Dordracena ju- dicium. 257 Mont anus {H^im2innus.) 307 N NyEr/7«ttj (Samuel.) 204,243 Nidlius (Carol us.) 140, 171,174, 195,204, 213,258 Sermones ejus cum milite quodam in Arce Lupifteinenfi. 3 1 1 Qiiam aegre difponi potuerit,ut cum rcliquis ex Arce ilia evadat. ibid, O O Ratio Epifcopii qua Academi^i? valedicit.i 21 Ejus Oratio habita in Synodo. 145 Varii de ea rumores fparfi. 1 69 Ordines Hollandix mandant revideri Confeflio- nem&Catechifmum. 33 EduntDecretum propaceEcclefiarum.39,51 Pctunt ProfeirorumLeidenlium judicium de libello Venatoris. 1 05 M:i!untviamconcordiaeiniri,quamcontrover- fiam decidiaudoritateSynodali. 1 14 Conttntiones Politica: inter Ordm€slio\lzxtiMx & RERUM PR^CIPUARUM. & Principtm Mauritium. 1 1 ^ Ipfis mvitis Synodus indicitiir nomine Ordinum CJeneraliiim. i j 6 Per epiftolam vocantRemonftrantes adSynodos Provinciales. 1 1 7 EtEpifcopiumad Synodum Nationakm. 118 Oudshoorn Confiil Amllelodamenfis, amicus Rem- berti Epifcopii. 274 PAflor Valevici in condone fua invehitur in Re- monflrantes. 160 De Fatril^us quid Epifcopius fenferit. 5 24 Jp^^'/«J(Reinerus)Con^ulAmfteIodamenfis,quibul- dam Remonftrantibusdurumdat rerponfiim. 89.90 in greditur Remberti Epifcopii domum poftquam jam fpoliata erat. loz AcerbealloquiturMiniftrosRemonftrantes cum in exfilium effent mittendi. 24 j Pe/lis Amftelodami. 3, 4 Philippus Pynakkerus. 140 Petrus Matthiae Scabinus Amftelodamenfis. 1 00 Plancius(Pctt\is) cumEpifcopio convivio intereiib recufac. 4^ Multa de ipfo falfa difTeminat. 44> 5^ Baptizat infantem gencri Uitembogardi, &quid circa baptifmum ilium contigeric. 45> 4S Phofms, 1^6 Po/y^^winXJoannis) judicium devocatione Epifcopii ad profeflionemTheologicam. 41 Quomodo Epifcopius cum ipfo vixcrit. 78, 79,80 Polyander (Joannes) Miniller inter Remonft ran tes Alcmaria?. 321 Poppius (Eduardus.) 3 1 o De Pr^deftinatione flatus quxllionis inter Gomarura &Arminium. 5 Pr^w/^/wj (Bartholoma:us.) 273 pripkovius (Samuel) audor libelii de pace & Con- cordia Ecclcfiar. ^oo Z Pre- INDEX Profejfores Leidenfes aguntcumAdolpho Venatore. 105, 106 Confuluntur ab Ordinibus de conficiendo Edi- do. 108 Proteflatio quorumdamcCIafle Rotterodam.contra vocationem Epifcopii inEcckfiaBleifvicenfi. 30 Proteflatio Rcmonftrantium Citatorum contra Sy- nodumDordracenam. lyj Et contra Dccretum Ordinum quo in exfilium funt mifTi. 243 Provinciales Theologi poft Exterorum difcefTum adiones Synodales continuant. 249 Provinciales Synodi hibitae ante Synodum Dordra- cenam, quomodo cum Remonltrantibus egerint. 118, up Quomodo finita Synodo Rcmonftrantes exau- doraverint. 250 R REmhertus EpiTcopius Simonib Epifcopii frater. 5 A plcbe male tradatur. 88 Domus ipliusdiripitur: exada direptionis illius narratio. ^1-103 Ipfi facra Coena interdicitur. 1 04 In Curiam ob epiRolam quamdam a Magiftratu Amlk'lodamenfi vocatur. 267 Se occulta: & uxor ejus in Curiam venire jube- tur. 268 Duo Scabini tablinum ejus perfcrutantur. 269 Ipfe Edido fonante campana citatur. 270 Quorumdam Jurifconfultorumconfilium de hac citatione. 271 Ipfe fe contra banc citationem defcndit. 272 ContcnditAntwerpiamatqueindeinGalliam.273 IleditAm(l:elodamum,& comparer in Curia. 274 Deputati Ecclcliailici eum accedunt. 283 Citatur ut coram Synedrio compareat. 284 Eum in hncm aliqui e Synedrio adipfumdepu- tantur. 28c> Excom- RERUM PR^CIPUARUM. Excommunicatur. i^i Ejusmors,& Grotii de eo jadicium. 50^ Remonfirantes denominati a Remonllrantla. Qua occafione ilia Ordinibus lit oblata. 3 1 Quid in ea abOrdinibus petant. 3 5 Judicium ipforum dc fopiendis controverfi'S. 3 8 Decreco Ordinum pro pace Ecclefiarum Ic mori- geros prsebent. 5 2 ExhibentOrdinibusaIterumlibellumrupplicem.83 Quid ipfos impulent ad conventus feparatos Am- ftelodami habendos. 84 Illorum coerus Amftelodami prohibit!. 103 Vocantur ad Synodos Provinciales. J 1 7 Qaomodo in Synodis Provincialibus cum ipfis adum fit. iip Negatur ipfis potcftas aliquos e fuis quos vel- lent ad Synodum mittendi. 135 Litteris ad synodum cicantur. 138 In Synodo comparent. 143 Qualis ipfis ccUatio concedatur. 145 Salutant Exteros Theologos in iprorum ardibus./^, Prcclegunt fcriptum in Synodo, &Concra-Re- monftrantescaufefuxjudicesagnofcere recu- fant. 171 Propter id a Synodo caftigantur, feque contra earn defendunt. 173 Proteftantur contra Synodum , & Decrcto Dcle- gatorumrcfpondent. 175 Contendunt cum Prsefide de modo agendi. 1 80 Exhibentfententiamfuam deprimo articulo. 1 8 1 Vetantur loqui de Reprobatione. 1 8 1 Traduntconfiderationesruasinconfeirionem.184 EtinCatechefin. i8<5 Ipfis a Synodo negatur poteftas fcntentiam fuam defendendi quantum nccefiarium Judicabunt, & contrariam reFutandi. 1 8<5, 1 87 Hanc fibi deberi libertatem fcripto tuentur. ; 88 Vetantur Dordraco egredi. 189, i5>3, 205>2O9, INDEX Oblatio Remonflrancium fcripto comprehend " Politicis Scriptum exhibent in quo rationibus probant fe per confcicntiam non pofle mandaco Synod i parere. 192 Pr.£legitur ipfis Ordinum Generalium Decretum. 193 Demonflrant fe nulla effugia qua-rere. 394 Aliam oblationem Synodo exhibent. 1 95 Difceptatio fans prohxa de libertate ipfis con- cedenda. 11^6, 197, &:c. Quid inter Delegates & Remonftrantes adum lit. 2 0I Synodus decrevit Remonflrantesejiciendos. 202 A Pra[:fideacerbaOrationedimittuntur. 204 Scriptum adSynodum mittuntjquoacerbasPrsefi- dis dimiffioni refpondent. 208 Traduntdefenlionera fen ten tise fuse deprimoarti- culoi&poftcadealiis. 213,214, 226 Judicium Synodideipforumperfonis ipfis prxle- gitur. 236 Exigiturab ipfis, ut ab omni etiam privatafun- 6cioneEcclefiafticaabflineant. 238 Petunt dimiflionemefuadetentione. 239 Hagam venire jubcntur, ipsifque adus cefTationis abomnifiinCtioneEcclefiafticaexhibetur. 240 Quiailli fubfcribererccufantin exfilium mittun- turDecrcro Ordinum. 241 Protellatioipforum contra hoc Decretum. 245 Bclgioeducuntur. 247 Eorumccctus religiofi vctantur. 240,26) EriguntSocietatcm, C^ tres in caDiredores con- ftituunr. 263 Edunt ActafuaSynodalia. 264 Coetus illorum magna fa-vitiaturbantur. 2(55,266 Confeirionem fidcitderedecernunt. 277 Confpirati ) contra Pnncipem Mauritium f;ils6 ipfis imputauir. 2S2 ^ Ma- RERUM PRiEClPUARUM. Majore incipiunt frui'libertate ,& nonnumquam Amftelodami Condones habent. 307 Accufationes contra ipfos ex Apologia inflituta: abE pifcopio diluuntur. 3 1 o Erigunt Seminarium. 313 Do(»ma de miitiia tolerantia ,praE omnibus aliis ipibrum dogmatibiis, ipforum Societatem commendabikm facit. 3 26 Sententia ipibrum de fatisfadione Chrifti. 3 29 Rykwardus ( Theophilus.) 1 40 Rivems Leidam ad PioiellionemTheologicam vo- catus. 251 Ab Epifcopio laudatus. 32a Rimrdiis Acroniu.s opponit fe vocation! Epifcopii ad Ecclefiam Bleifvicenfcm. 2 1 . > o Ruarus ( Martin us. ) 3 29 S SJpma (Dominicus.) ^40 Scholafhca Theologia. 1 23 . 1 2(5 Scultetus (Abrahamus.) 43, 191, 202 Contra Martinium 6l Crocium in Synodo acrem habetinvedivam. 21S Seminarium Remonftrantium credum. 3 1 5 Sententia Synodi Dordracense in Citatos Remou- ftrantes. 23 (^ Ordinum General, qua in exfilium mittuntur. 24 [ SihYandus Lubbertus Profellor Franequeranus di- fputat cum Epifcopio. 9 Epifcopii de illo judicium. ih d, Epifcopium Academia Franequerana expellere ftuder. I z Alix iliiusdifputationes cum Epifcopio. 141 1 5 Ipfius conteatio cum Marcinio in Synodo Dor- dracena. 215,217,222 Ipfius invedit/as inTheologos Anglos. 209 Simon Epifcopius. Vide Epijcopius, Slichtingius (Jonas.) 3 ^9 .5'/»w//// (Adriani}verbainrulfaadJ.Epircopium.290 2. 3 Sq'^ INDEX 5(?cf^^/ Remonftrandum ereda. 16^ Socmianijmi Epifcopius immerito infimulatus. 1 1 , Stochiui (Paulus) Leida? in carcerem conjedtus. 266 Studiofi Franequera; coram Academic Curatoribus de variis interrogantur. 13 Sicahnius (E! eafar.) 2 1 , 5 o, 2 86 Synodi Provinciales. Widz Provinci ale sSy nodi. Symdi Nationales cur pluribus annis nullse (int ha- bits. 3 3 Syuodus Nationalis Dordracum convocata. 1 1 7 Ejusinitium. 120 Illius modus proccdendicum Remonftrantibus. 141, &c. Clam convxnitnonadmifTisulIisauditoribus. 210 Concipit Canones, &contentiodeillorum con- cipiendorummodo. iiy.&c. Aliquot duras phrafcs ab Anglis ipli exliibitas damnare recufar. 2^2 Cenfura ipfius in Citatos. 2 16 Synodus AlcIiana&Charcntonenfis. 294 T THyfMs (Anton ius.) 220 Vocatur ad ProfeirionemLeidenfem. 251 7//^;«(Danielis) judicium de Scripto Epifcopii con- tra Camcronem. 301 Ickrantia mutua decreta ab Ordinibus Hollandiar. 3P-5I Fundamentum mutua? , quae a Remonikantibus defenditur, Tolerantia?. 3 26 IriglandiusQ^cob.) contentionem inter Epifcopium & Feftum Hommium , non uc geftaefl, reFert.77 Illius liber de vera Religioneab Epifcopio refuta- tus. 315 Twijfus (Guilielmus.) 3 1 6 V V£^(?//;^(NicoIaus) ab Epifcopio rerutatus.3 14 A^cculat Epifcopium Socinianilmi. 3 ^ 8 RERUM PR^CIPUARUM. Venator (Adolphus.) ig Profcirorum Leidenfium de quodam Venatoris libello judicium. 1 05 lUiuscum Profeflbribus colloquium coram duo- bus Ordinum Deputatis. 106 r^y^"///^ (Bernherus.) 140,241 Vhembogardus (Joannes) adeft baptifmo niFantis privigni {{x\,6c a Plancio captiose interrogatur. Hortatur Epifcopium , ut fe Dordraco fubducar. Ferme proditus erat a nauta Amftelodam. 298 Ejusepifl:oIaadEpircopiumeGalliaabeuntem.304 Reditus ejus in Hollandiam. ibid. Judicium ejus de Apologia pro Confeflione Re- monftrantium. ^q6 Verba quae de Epifcopio confpei5i:oipfiuscadave- re elocutus eft. 3 20 Teftimoniumejusdeeruditione Epifcopii. 321 Voetim (Gisberrus.) 3 28 Vorftius (Conradus) a Synodo damnatur. 2 7^6 Voffim (Gerardus) munus fuum arbitrio Curatorum refignat. 251. Eft in Uluftri Schola Amftelodamenfi Hiftoria- rum Profedor. 3 1 5 IJrfmus (JoannesJ Minifter Amftelodamenfis. 17.20 Rembertum Epifcopium, ejufque uxorem acce- dic. 283 W XTT* Add'ngi colloquia cum Epifcopio. 279 ^ /^^/^wi ( Anton ius) ad Profeflionem Theologi- cam in Academia Leidenfi vocatus. 25 1 Ab Epifcopio refutatus. 305 ^Wwy (Samuel) fentit Chriftum proomtiibus tiXc mortuum. 212 JVtttenbergenfium Thcologorum judicium de Synodo Dordracena. 253 ER. ERRATA. PAg. 2 3.1in.penn]t. nec/t'^c' nee cum. pag. 28.1in. 1 z.mittendo. /^^c^mittendos.p.42.1.16. erat./t'q^ opus erat. p. 44. 1. 29. illi. /. iilis. p. 45 . 1. 9. confuetu^ dinemque. /. CI jiixtaconfiietudinem.p^S. 1. 4. Ac. /. Ad.p.8 2.1.3 I . miflUs cfl. /.miffi funt. p. 9 2. 1.3 1. lace- raretur./.laedcretur.p. 93.1. i^.qos. /. nos. p. 97. 1.8. id. /. cam. p. 103. 1. 24. ducatonum. /. ducentorum. ibid. 1. 3 5. a /. c. p. 1 1 3 . Vpenult.deky ordinis. p. 114. I. 29.CI3IDCXVI ii./. CI3I3CXVII. p. ii6. 1. 2. ne- gantque /. non. p. 1 2 1. 1. fennlt. at. /. ac. p. 1 24. 1. 1 3 . efEcere./. afficere. p. 1 3 2. 1.34 quod. /. quos. p. 1 3 5. 1.20. a ut/.ut a. p. 137.1. 31. adremfeaccinxit./. ne- ceflitaticefTit. p. 141. 1. i4.Reformatorum./. eRetor- matorum. p. 142.1. 3i.BogermannusSynodo./. Bo- germannus : Synodo. p. 1 49. 1. 26. qua. /. fua. p. 1 5 5. 1. 14. ac |acobo Andrea. /.Jacobo Andrex. p. 160. 1. 15. agit./.ait p. 1 66. 1.29. innacentiamaut: ilia. /.in- nocentiam: autilla.p 183.1. 24. paratameam./.pa- rataseas.p. 187.1. 25. peceremufne. /. pateremurne. p. 195.1. 2 3.prxlegi./.prale6t:i.p. 204. 1. 33. vocare# 1. provocare. p. 2 1 o. 1. 2 1 . miffus. /. dellinatus. p. 2 1 1 . 1. 4. exilic, /.exefl'e. p. z 3 8. 1. 1 6. promulgaretur. /.ede- rerur. p. 247. 1. 7. alloquutione ultima. /. folutione ul- timas pecunioE. p. 248. 1. 24. Bombergius. /.Tomber- ^ms.ibid. 1. ult. Provincialibus./. a Provincialibus. p. 252.1. 33. Arminiani./.Arminii.p. 254.1. 28.Hum- mius. /. Himnius. p. 256. 1. 3 i. &. /. eo. p. 268. 1. 14. minimis./, maximis.p.269. 1.24. Senatonbus./.Scabi- nis.p 271 1. i8.^^/^re.p.272.1.29.Senatorem./.Sca- binum.p. 275.1.34.Practor./.Prxtorrerpondit.p.284l. I9.1:acicntes./.faciatis. p.295.1.6.id./.eum.p. 307.1. 19. platca. /. FolTa. p. 311. 1. 28. in terra. /.interna, p. y 7. 1. S. Fratres./.ut fratres./W. 1. 5 5. id. /. eum.p.3 24. 1. I . conjicias. / conjicias oculos. p. 3 3 o. 1. 1 8. dde^ vel. p. 3 5 2 . 1. 14 eis. /. CO. ibid, 1. j 8. dde , ab. ibid, 1. 3 3 • Calviniani./.Calvini. % ^^N^#^^'*^