Class PRESENTED BY FIVE BOOKS OF THE HISTORY OF C. CORNELIUS TACITUS, WITH HIS TREATISE ON THE MANNERS OF THE GERMANS, AND HIS LIFE OF AGRICOLA. FROM THE LAST GERMAN EDITION OF THE WORK> OF TACITUS. WITH ENGLISH NOTES, ORIGINAL AND COMPILED j BX E. B. WILLISTON, PROFESSOR OF THE GREEK AND LATIN LANGUAGES AND LITERATURE IN THE AMERICAN LITERARY, SCIENTIFIC AND MILITARY ACADEMY. *&* * HARTFORD: O. D. COOKE & CO. 195&1. $1> DISTRICT OF CONNECTICUT, SS. I l. s I Be it remembered, That on the first day of f * " $ June, in the fiftieth year of the Independence of St******* the united States of America, O. D. Cooke & Co, of the said THstriet, have deposited in this Office, the title of a Book, the right whereof they claim as Proprietors, in the words following — to wit : " Five Books of the History of C. Cornelius Tacitus, with his Treatise on the Mq?iners of the Germans y and his Life of Agricola. From the last German Edition of the Works of Tacitus. With English Notes> Original and Compiled ; By E. B. Williston, Pro- fessor of the Greek and Latin Languages and Literature in the American Literary, Scientific and Military Academy.'' ' In conformity to the Act of Congress of the United States, entitled, " An Act for the encouragement of learning, by securing the copies of Maps, Charts, and Books, to the authors and proprietors of such copies, during the times therein mentioned. 5 ' — And also to the Act, entitled, " An Act supplementary to an Act, entitled ■ An Act for the I encouragement of learning, by securing the copies of Maps, Charts, and Books, to the authors and proprietors of sueh copies during the times therein mentioned,' and extending the benefits thereof to the arts of designing, engraving, and etching historical and other prints." CHA'S A. INGERSOLL, Clerk of the District of Connecticut. A true copy of Record, examined and sealed by me, CHA'S A. INGERSOLL, Clerk of the District of Connecticut* esse ultionem. (m) IV. Caeterum, antequam destinata componam, repeten- dum videtur, qualis status tirbis, quae mens exercituum, quis habitus provinciarum, quid in toto terrarum orbe va- i The cities of Herculaneum and Pompeii were destroyed by an eruption of Mount Vesuvius, in the beginning of the reign of Titus> A. U. C. 841. j See the conflagration of the Capitol, Hist. iii. s. 67 and 71. k Mare — scopuli. Islands, where they were sent by the orders ©f Domitian, and murdered, .." I Collectors of the imperial revenue were instituted by the Em* perors, in order to entrench on the power of the proconsuls, who were the proper officers, in ail the provinces that remained under the authority of the senate. Informers were raised to the office of imperial procurators, and obtained weight and influence in the ca- binet. Adepti procurationes et interiorem potentiam. m Some of the commentators have objected to the sentiment ex- pressed by Tacitus in this place. Brotier calls it, atrox sententia. But what is the fair construction? It is this. The crimes of the Roman people were such, that they could no longer expect the pro- tection of the gods. They had drawn down the vengeance of Heaven. j. e. 67. HISTOR. LIB. PRIMUS; 5 lidum, quid aegrum fuerit ; ut non modo casus eventusque rerum, qui pierumque fortuiti sunt, sed ratio eti«m caussae- que noscantur. Finis Neronis ut laetus, prinio gauden- ttum inpetu, fnerat, ita varios motus animorum, non rrodo in urbe, apud Patres, aut populum, aut urbanum miiitem, sed omnes legiones Ducesque conciverat : evulgato Impe- rii arcano, (?z) posse Principem alibi, quam Romae fieri. Sed Patres laeti, usurpata statim libertate, licentius. ut erga Principem novum et absentem ; (o) primores Equitum proximi gaudio Patrum ; pars populi integra, et magnis do- mibus annexa, (j>) clientes libertique damnatorum et exsu- lum, in spem erecti : plebs sordida et circo ac theatris sue- ta, simul deterrimi servorum, aut qui, adesis bonis, per de- decus Neronis alebantur, msesti et rumorum avidi. V. Miles urbanus, (a) longo Cassarum sacramento inbu- tus, et ad destituendiim Neronem arte magis etinpulsu, quam suo ingenio, traductus, postquam neque dari donativum, sub nomine Galbae promissum. neque magnis meritis ac prse- miis eundem in pace, quern in bello, locum, praeventamque gratiam intelligit apud Principem, a legionibus factum ; pro- nus ad novas res, scelere insuper Nymphidii Sabini Prae- fecti, Imperium sibi molientis, agitatur. Et Nymphidius (r) quidem in ipso conatu oppressus : sed, quamvis capite de- fections ablato, manebat plerisque militum conscientia ; necdeerantsermones, 'senium at que avaritiam Galbae' incre- pantium. Laudata olim et militari fama celebrata severitas ejus (s) angebat adspernantes veterem disciplinam, atqueita XIV annis a Nerone adsuefactos, ut haud minus vitia Prin- cipum amarent, quam olim virtutes verebantur. Accessit Galbae vox, pro Republica honesta, ipsi anceps, c legi a se * miiitem, non emi.' VI. Nee enim ad hanc formam cetera erant. Invalidum senem T. Vinius et Cornelius Laco, alter deterrimus mor- n Evuigato, etc. A new political secret having been divulged ? that an Emperor might be made elsewhere than at Rome. o Galba, who had not arrived from Spain. p By the attachment of friendship or relationship. q The praetorian guards had shown themselves, at all times, firm- ly attached to the Caesarean family. r For an account of Nymphidiug, and his rash ambition, see the Appendix to the sixteenth book of the Annals, Mur. Tac. s The rigour with which Galba supported and enforced military 4&eipline is stated by Suetonius, in Galba, s, vi> 6 C. CORN. TACITI. a. u. c. 820. talium, alter ignavissimus, odio flagitiorum oneratum, con- temptu inertiae clestruebant. Tardum Galbae iter et omen- tum, interfectis Cingonio Varrone, Consule designato, et Fetronio Turpiliano, Consulari : ille, ut Nymphidii socius, hie, ut dux Neronis, inauditi atque indefensi, tamquam in- nocentes perierant. Introitus\in urbem, trucidatis tot mil- libus inermium militum, (t y ) infaustus omine, atque ipsis etiam, qui occiderant formidolosus. Inducta legione His- pana, remanente ea, quam e classe Nero conscripserat, plena urbs exercitu insolito : multi ad hoc numeri e Germa- nia ac Britannia (u) et Illyrico, quos idem Nero, electos praemissosque ad claustra Caspiarum, (y) et bellum, quod in Albanos parabat, opprimendis Vindicis coeptis revoca- verat : ingens novis rebus materia, ut non in unum aliquem prono favore, ita audenti parata. VII. Forte congruerat, ut Ciodii Maori et Fonteii Capi- tonis caedes nunciarentur. Macrum, in Africa haud dubie turbantem, Trebonius Garucianus, Procurator, jussu Gal- bae ; Capitonem in Germania, cum similia coeptaret, Corne- lius Aquinus et Fabius Valens, Legati legionum, interfece- rant, antequam juberentur. Fuere qui crederent, Capito- nem, ut avaritia et libidine foedum ac maculosum, ita cogi- tatione rerum novarum abstinuisse ; sed a Legatis, bellum suadentibus, postquam inpellere nequiverint, crimen ac do- lum compositum ultro : et Galbam mobilitate ingenii, an, ne altius scrutaretur, quoquo modo acta, quia mutari non poterant, comprobasse. Ceterum utraque caedes sinistre accepta : et inviso semel Principe, seu beae, seu male fac- ta premunt. (w) Ita adferebant venalia cuncta prae-poten- tes liberti : servorum manus subitis avidae, et, tamquam apud senem, festinantes : eademque novae aulae mala, seque gravia, non aeque excusata. Ipsa aetas (#) Gal- t Nero had formed a new legion, composed of men drafted from the marines. See this book, s. xxxi. It is to these that Tacitus refers. u The forces from Britain and Germany, which Nero had sent forward on a wild expeditiop to the straits of the Caspian Sea, were all recalled to quell the insurrection of Vindex, in Gaul. v Supply p or tar •um. w The idea is, that the acts of princes, when the current of the times is set against them, are taken in gross, and, whether good or evil, condemned without distinction. x Galba, at his elevation to the imperial dignity, was seventy* tliree vearsold, j. c. 67. HISTOR. LIB. PRIMUS. 7 bae inrisui ac fastidio erat adsuetis juventae Neronis, et Im- peratores forma ac decore corporis, lit est mos vulgi, corn- par an tib us. VIII. Et hie quidem Romae, tamquam in tanta multitu- dine, habitus animorum fuit. £ provinces. Hispaniae praee- rat Cluvius Rufus, vir facundus et pacis artibus, bellis in- expertus. (*/) Galliae, super memoriam Vindicis, obligytae recenti dono Romanae civitatis, et in posterum tributi leva- meato. Proximae tamen Germanicis exercitibus Galliarum civitates, non eodem honore habitae, quaedam etiam finibus ademptis, pari dolore commoda aliena ac suas injurias me- tiebantur. Germanici exercitus, quod periculosissimum in lands viribus, solliciti et irati, superbia recentis victo- riae, (z) et metu, tamquam alias partes fovissent. Tarde a Nerone desciverant ; nee statim pro Galba Verginius : an imperare voiuisset, dubium ; delatum ei a milite Imperium, conveniebat. Fonteium Capitonem occisum, etiam qui queri non poterant, tamen indignabantur. (a) Dux deerat, abducto Verginio, per simulat.ionem amicitiae ; quern non remitti, atque etiam reum esse, tamquam suum crimen ac- cipiebant. IX. Superior exercitus Legatum, Hordeonium Flaccum, spernebat, senecta ac debilitate pedum invalidum, sine con- stantia, sine auctoritate, ne quieto quidem milite, regimen ; adeo lurentes infirmitate retinentis ultro accendebantur. (b) lnferioris Germanise legiones diutius sine Consulari fuere ; donee, missu Galbae, A. Vitellius (c) aderat, Censoris Vi- y E provinciis, etc. With regard to the provinces, Spain was governed by Cluvius Rufus, a man distinguished by his eloquence, and well accomplished in the arts of peace, but of no reputation in war. z The German armies obtained a complete victory over Vindex at Vesontium. a Even those, who could not deny the justice of the measure in putting Fonteius Capito to death, exclaimed against it with indig- nation, b Ne quielc, etc. Unequal to the command even in quiet times, he was now, in a camp full of bold and turbulent spirits, unable to support his authority. c This was Vitellius, whom in the sequel we shall see emperor of Rome. Galba sent him to command on the Lower Rhine, while Hordeonius Flaccus, a man in years, and greatly afflicted with the gout, was likely to remain inactive in the province of Upper Gei*- B C. CORN. TACITI. a. u. c. 820. tellii ac ter Consulis filius : id satis videbatur. (d) In Bri- tannico exercitu nihil irarum. Non sane aliae legiones, per omnes civilium bellorum motus, innocentius egerunt : sen, quia procul et Oceano divisae ; seu crebris expeditionibus doctse hostem potias ©disse. (c^uies et Illyrico ; quamquam excitae a Nerone legiones, dum in Italia cunctantur, Ver- ginium legationibus adissent. Sed longis spatiis discreti exercitus, quod saluberrimum est ad continendam militarem fidem, nee vitiis, nee viribus miscebantur. X. Oriens adhuc inmotus. Syriam et quatuor legiones obtinebat Licinius Mucianus, vir secundis adversisque juxta famosus. Insignes amicitias juvenis ambitiose coluerat : mox, adtritis opibus, lubrico statu, suspecta etiam Claudii iracundia, in secretum Asiae repositus, tarn prope ab exsule fuit, quam postea a Principe. Luxuria, industria, comitate, adrogantia, malis bonisque artibus mixtus : nimiae voluptates, cum vacaret ; quoties expedierat, (e) magnae virtutes : pa- lam laudes ; secreta male audiebant. Sed apud subjectos, apud proximos, apud conlegas, variis inlecebris potens ; et cui expeditius fuerit tradere imperium, quam oblinere. Bellum Judaicum Flavius Vespasianus, Ducem eum Nero delegerat, tribus legionibus administrabat. Nee Vespasia- no adversus Galbam votum aut animus. Quippe Titum, filium, ad venerationem cultumque ejus miserat, ut suo loco memorabimus Occulta lege fati et ostentis ac responsis destinatum Vespasiano liberisque ejus Imperium, post for- tunam (/) credidimus. XI. iEgyptum copiasque, quibus coerceretur, jam inde a D. Augusto, Equites Romani obtinent loco Regum. (g) Ita visum expedire, provineiam aditu difficilem, annonae fe- cundam, superstitione ac lascivia discordem ac mobilem, insciam legum, ignaram Magistratuum, domi retinere. (h) d The short reflection of Tacitus on the appointment of Vitellius is understood differently by the commentators. According to some, the true reading is, Id satis videbatur. That was thought sufficient ; according to others, Idfatis videbatur. The fates ordained it. e Expedierat. He was engaged in war. In which sense the same verb is used in s. 88. / Post for tunam. After he obtained the sovereign authority. g Loce regum. In the place, or with the authority of the ancient Egyptian Kings. h Domi retinere. To reserve the administration for his own ca- binet council. It was the policy of Augustus to keep the manage- ment ©f Egypt, the great corn-market of Rome, in his own hands. *. c. 67. HISTOR. LIB. PRIMUS. b Regebat turn Tiberius Alexander, ejusdenVnationis. Africa ac legiones in ea, interfecto Clodio Macro, contenta quali- cumque Principe, post experimentum domini minoris. Duae Mauretaniae, Rhaetia, Noricum, Thracia, (i) et quae aliae Procuratoribus cohibentur, ut cuique exercitui vicinae, ita in favorem aut odium contactu valentiorum agebantur. Inermes provinciae, atque ipsa in primis Italia, cuicumque servitio exposita, in pretium belli cessurae erant. Hie fuit re rum Roinanarum status, cum Ser. Galba iterum, Titus Vinius, Consules, inchoavere annum, sibi ultimum, Reip. prope supremum. XII. Paucis post Kal. Januarias diebus Pompeii Propin qui, Procuratoris, eBelgica (j) litterae adferuntur ; ' supe- • rioris Germanise legiones, rupta sacramenti reverentia, • Imperatorem alium flagitare, et Senatui ac Pop. Rom. ar- • bitrium eligendi permittere f quo seditio mollius accipe- retur. Maturavit ea res consilium Galbae, jam pridem de adoptione secum et cum proximis agitantis. Non sane cre- brior tota civitate sermo per illos menses fuerat : primum lieentia ac libidine talia loquendi, dein fessa jam aetate Gal- bae. Paucis judicium aut Reip. amor : multi occulta spe, prout quis amicus vel cliens, hunc vel ilium ambitiosis ru- moribus destinabant, etiam in T. Vinii odium, qui in dies quanto potentior, eodem actu invisior erat. Quippe hian- tes, in magna fortuna, amicorum cupiditates ipsa Galbae fa- cilitas intendebat : cum apud infirmum et credulum minore metu et majore praemio peccaretur. XIII. Potentia Principatus divisa in T. Vinium, Consu- i Mauritania, a large region of Africa, extending from east to west along the Mediterranean, divided by the Emperor Claudius into, Ccesariensis, the eastern part, and Tingitana, the western. It had Numidia to the east, and Getulfa to the south, and was also bounded by the Atlantic Ocean, the Straits of Gibralter and the Mediterranean to the north. Now called Barbary. Rhaetia, bounded by the Rhine to the west, the Alps to the east, by Italy to the south, and Vindelicia to the north. Now the country of the Grisons. Noricum, a Roman province, bounded by the Danube on the north, by the Alpes Noricce on the south, by Pannonia on the east and Vindelicia on the west; now containing a great part of Austria, Tyrol, Bavaria, &c. Thracia, an extensive region, bounded to the north by mount Haemus, to the south by the iEgean sea, and by the Euxine and Propontis to the east. j Belgic Gaul began from the Scheldt and extended to the river Seine. The revolt of the legions on the Upper Rhine is related by Suetonius, in Galba, s. 16. 3 10 C. CORN. TACITI. a. u. c. 820, lem, et Cornelium Laconem, Praetorii Praefectum. Nee minor gratia Icelo, Galbae liberto, quern annuiis donatum, (k) Equestri nomine ' Martianum' vocitabant. Hi discordes, et rebus minoribus sibi quisque tendentes, circa consilium eli- gendi successoris in duas factiones scindebantur. Vinius pro M. Othone : Laco atque Icelus consensu non tarn unum aliquem fovebant, quam alium. Neque erat Galbae ignota Othonis ac T. Vinii amicitia ; et rumoribus nihil silentio transmittentium, (quia Vinio vidua filia, cselebs Otho) gener ac socer destinabantur,. Credo et Reip. curam subisse, frustra a Nerone translatae, si apud Othonem relinqueretur. Namque Otho pueritiam incuriose. adolescentiam petulan- ter egerat ; gratus Neroni aemulatione luxus : eoque jam Poppaeam Sabinam, principale scortum, ut apud conscium libidinum deposuerat, donee Octaviam uxorem amoliretur : mox suspectumin eademPoppaea inprovinciamLusitaniam, specie legationis, seposuit. Otho, comiter administrata provincia, primus in partes transgressus, nee segnis, et, do- nee bellum fuit, inter preesentes splendidissimus, spem adoptionis, statim conceptam, acrius in dies rapiebat : fa- ventibus plerisque militum, prona in eum aula Neronis, ut similem. XIV. Sed Galba, post nuncios Germanicae seditionis, quamquam nihil adhuc de Vitellio certum, anxius quonam exercituum vis erumperet, ne urbano quidem militi confi- sus, quod remedium unicum rebatur, comitia imperii transi- git : adhibitoque, super Vinium ac Laconem, Mario Celso, Consule designate, ac Ducennio Gemino, Praefecto urbis, pauca praefatus ' de sua senectute, Pisonem Licinianum ar- c cessi' jubet ; seu propria electione, sive, ut quidam cre- diderunt, Lacone instante, cui apud Rubellium Plautum ex- ercita cum Pisone amicitia : sed caliide, ut ignotum, fove- bat ; et prospera de Pisone fama consilio ejus fidem addide- rat. Piso, M. Crasso et Scribonia genitus, nobilis utrim- que, vultu habituque moris antiqui, et aestimatione recta se- verus, deterius interpretantibus tristior habebatur : ea pars morum ejus, quo suspectior sollicitis, adoptanti placebat. XV. Igitur Galba, adprehensa Pisonis manu, in hunc k Annuiis donatum. One of the badges of the Roman Knights was a golden ring ; hence annulo aureo donari signified to be elect- ed a knight, and annuiis donatum is here used by Tacitus with the eauae signification . j. c. 67. HISTOR. LIB. PRIMUS. 11 modum locutus fertur : ' Si te private lege curiata (/) apud 1 Pontifices, utmoris est, adoptarem, etmihi egregium erat, 4 Cn. Pompeii et M. Crassi subolem in Penates meos ad- 4 sciscere, et tibi insigne, Sulpiciae ac Lutatiae (m) decora 4 nobilitati tuas adjecisse. Nunc me, Deorum hominumque k consensu ad Imperium vocatum, praeclara indoles tua et 1 amor patriae inpulit, ut Principatum, de quo majores nos- tri armis certabant, bello adeptus, quiescenti oiferam, ex- emplo D. Augusti, qui sororis filium, Marcellum, dein ge- nerum, Agrippam, mox nepotes suos, postremo Tiberium Neronem, privignum, in proximo sibi fastigio conlocavit, 4 Sed Augustus in domo successorem quassivit ; ego, in Re- 1 publica : non, quia propinquos aut socios belli non habe- 4 am ; sed neque ipse Imperium ambitione accepi : et judi- 4 cii mei documentum sint non meae tantum necessitudines, 4 quas tibi postposui, sed et tuae. Est tibi frater pari nobi* - litate, natu major, dignus hac fortuna, nisi tu potior esses. 4 Ea aetas tua, quse cupiditates adolescentise jam effugerit ; *■ ea vita, in qua nihil praeteritum excusandum habeas, * Eortunam adhuc tantum adversam tulisti ; (n) secundas * res acrioribus stimulis animos explorant, quia miseriae to- * lerantur, felicitate conrumpimur. Fidem, libertatem, 4 amicitiam, praecipua humani animi bona, tu quidem eadem ; constantia retinebis : sed alii per obsequium inminuent. * Inrumpet adulatio, blanditiae, pessimum veri adfectus ve- 4 nenum, sua cuique utilitas. Ego, ac tu, simplicissime in- 4 ter nos hodie loquimur : ceteri libentius cum fortuna nos- * tra, quam nobiscum. Nam suadere principi, quod opor- * teat, multi laboris : adsentatio erga Principem quemcum- - que sine adfectu peragitur. XVI. '• Etiam, si inmensum Imperii corpus stare ac li- * brari sine rectore posset, dignus eram, a quo Resp. incipe- 4 ret : nunc eo necessitatis jam pridem ventum est, ut nee L mea senectus conferre plus Populo Rom. possit, quam bo- 4 num successorem, nee tua plus inventa, quam bonum e Principem. Sub Tiberio et Caio et Claudio unius fami- I Romulus divided the citizens of Rome into thirty curice, and from that circumstance, the Lex Curiata took its name. The laws were enacted by the people assembled in their several curiae. m Sulpiciceac Lutatuz. The v, r ovd gentis is understood. n Piso's father, mother and brother were put to death by Clau- dius, Another brother (the conspiracy against Nero being detect- ad) opened his veins and bled to deaiti 12 C. CORN. TAClTl. ±. v. c. 820. ? liae quasi hereditas fuimus : loco libertatis erit, quod eligi ; coepimus. Et, finita Juliorum Claudiorumque domo, op- ft timum quemque adoptio inveniet. Nam generari et nasci 4 a Principibus, fortuitum, nee ultra aestimatur : adoptandi 'judicium integrum; et, si velis eligere, consensu mon- * stratur. (o) Sit ante oculos Nero, quem, longa Caesarum i serie tumentem, non Vindex cum inermi provincia, aut * ego cum una legione, sed sua inmanitas, sua luxuria, cer- * vicibus publicis depulere : neque erat adhuc damnati * Principis exemplum. (p) Nos bello et ab aestimantibus ' adsciti, cum invidia, quamvis egregii, erimus. Ne tamen 4 territus fueris, si duse legiones in hoc concussi orbis motu 6 nondum quiescunt. Ne ipse quidem ad securas res ac- : cessi : et, audita adoptione, desinam videri senex ; quod ; nunc mihi unum objicitur. Nero a pessimo quoque sem- f per desiderabitur : mihi ac tibi providendum est, ne etiam i a bonis desideretur. Monere diutius, neque temporis 1 hujus ; et inpletum est omne consilium, si te bene elegi. * Utilissimusque idem ac brevissimus bonarum malarumque * rerum delectus est, cogitare, quid aut volueris sub alio ' Principe, aut nolueris. Neque enim hie, ut in ceteris ' gentibus, quae regnantur, certa dominorum domus, et ce- 4 teri servi : sed imperaturus es hominibus, qui nee totam ' servitutem pati possunt, nee totam libertatem.' Et Galba quidem haec ac talia, tamquam Principem faceret ; cetefi tamquam cum facto loquebantur. XVIL Pisonem, ferunt, statim intuentibus, et mox con- jectis in eum omnium oculis, nullum turbati aut exsultanti& animi motum prodidisse. Sermo erga patrem Imperato- remque reverens, de se moderatus ; nihil in vultu habitu- que mutatum : quasi imperare posset magis, quam vellet. Consultatum inde, ' pro rostris, an in Senatu, an in castris * adoptio nuncuparetur. Iri m castra,' placuit : * honori- ; ficum id militibus fore, quorum favorem, ut largitione et i ambitu male adquiri, ita per bonas artes haud spernen- i dum.' Circumsteterat interim palatium publica exspec- o Adoptandi) etc. Marphy translates this sentence ; The method of adoption allows time to deliberate, and the public voice will serve as a guide to direct the judgment of the Emperor. p Nero was condemned by the Senate to be dragged through the streets of Rome, and whipped to death. He prevented the exe- cution of this sentence by a voluntary death c He killed himself A > D. 68, £ c. 67, HISTOR. LIB. PRIMUS. %s tatio, magni secreti inpatiens : et male coercitam famam sup- primentes augebant. (q) XVIII. Quartum Idus Januarias, foedum imbribus diem,, tonitrua et fulgura et caelestes minae ultra solitum turbave- rant. Observatum k\ antiquitus comitiis dirimendis (r) non terruit Galbam, quo minus in castra pergeret, contemptorem talium, ut fortuitorum ; seu, quae fato manent, quamvis sig- nificata, non vitantur. Apud frequentem militum concionem, Imperatoria brevitate, ' adoptari a se Pisonem, more D. Au- gusti et exemplo militari, quo vir virum iegeret,' (s) pro« nuntiat. Ac ne dissimulata seditio in majus crederetur, ultro adseverat, l quartam et duodevicesimam legiones, pau- 4 cis seditionis auctoribus, non ultra verba ac voces errasse, ' et brevi in officio fore.' Nee ullum orationi aut lenoci- nium addit aut pretium. Tribuni tamen Genturionesque et proximi militum grata auditu respondent : per ceteros maestitia ac silentium, tamquam usurpatam etiam in pace do- nativi necessitatem bello perdidissent. Constat, potuisse conciliari animos quantulacumque parci senis liberalitate : nocuit antiquus rigor et nimia severitas ; cui jam pares non sumus. XIX. Inde apud Senatum non comptior Galbae, non Ion- gior, quam apud militem sermo : Pisonis comis oratio. Et Patrum favor aclerat ; multi voluntate effusius ; qui nolue- rant, medie ; ac plurimi obvio obsequio, privatas spes agi- tantes, sine publica cura. Nee aliud sequenti quatriduo 'quod medium inter adoptionem et caedem fuit) dictum a Pisone in publico factumve. Crebrioribus in dies Germa- nicas defectionis nuntiis, et facili civitate ad accipienda cre- dendaque omnia nova, cum tristia sunt, censuerant Patres, mittendos ad Germanicum exercitum legatos : agitatum se- creto* num et Piso proficisceretur, majore praetextu ; illi q Circumsteterat, etc, Meanwhile, the populace, rushing from -every quarter, surrounded the palace, impatient for the important news, and growing more eager in proportion to the delay of the po- liticians, who affected an air of mystery, when the secret had al- ready transpired. r Thunder and lightning was always considered by the Romans as a warning noUo transact public business. s According to a military custom established in an early period of the rommonwealth, every Roman soldier chose his favourite com- rade, and by that tie of friendship, all were mutually bound to share every danger with their fellows. U €. CORN. TACITI. a. u. g. 82fr auctoritatem Senatus, hie dignationem Caesaris laturus. Placebat et Laconem, Prsetorii Praefectum, siniul mittw Is consilio intercessit. Legati quoque (nam Senatus electio- oem Galbae permiserat) foeda inconstantia nominati, excusa- ti, substituti, ambitu remanendi aut eundi, ut quemque me- tus vel spes inpulerat. XX. Proxima pecuniae cura : et cuncta scrutantibus jus- tissimum visum est, inde repeti, unde inopiae caussa erat* Bis et vicies millies sestertium donationibus Nero effuderaL Adpellari singulos jussit, decuma parte liberalitatis apud quemque eorum relicta. At illis vix decumae super por- tiones erant, iisdem erga aliena sumptibus, quibus sua pro- degefant ; cum rapacissimo cuique ac perditissimo non agri,. aut fenus, sed sola instrumenta vitiorum manerent. Ex- actioni XXX Equites Romani praepositi ; novum officii ge- nus, et ambitu ac numero onerosum : ubique hasta (t) et sec* tor ; et inquieta urbs auctionibus. Attamen grande gau- dium, quod tam pauperes forent, quibus donasset Nero^ quam quibus abstulisset. Exauctorati per eos dies Tribuni* e Praetorio Antonius Taurus et Antonius Naso ; ex urbanis cohortibus iEmilius Pacensis ; e vigiliis Julius Fronto* Nee remedium in ceteros fuit,sed metus initium : tamquam per artem et formidinem singuli pellerentur* omnibus sus= pectis. XXL Interea Gthonem, cui, compositis rebus, nulla spes 5 omne in turbido consilium, multa simul exstimulabant i luxuria etiam Principi (u) onerosa : inopia vix privato tole- xanda, in Galbam ira, in Pisonem invidia. Fingebat et me- tum, quo magis concupisceret. ' Praegravem se Neroni 4 fuisse : nee Lusitaniam rursus^ et alterius exsilii honorem * exspectandum : suspectum semper invisumque dominanti- 1 bus, qui proximus de&tinaretur. Nocuisse id sibi apud se- i nem Principem : magis nociturum apud juvenem, ingenio* 1 trucem, et longo exsilio efferatum. Occidi Othonem posse. ' Proinde agendum audendumque, dum Galbae auctoritas - fluxa, Pisonis nondum coaluisset. Opportunos magnis. i Ubique hasta. There were auctions every where. A spea¥ iixedin the earth was the auctioneer's sign. u Etiam Principi. Although he had been a Prinee, Otho did not scruple to say, that nothing short of the imperial power could save him from utter ruin ; and whether he died i» battle, or fell a victim to his creditors, was immaterial. j. c. 67. HISTOR. LIB. PRIMUS. 15 ■ conatibus transitus rerum : (y) nee cunctatione opus, ubi 6 perniciosior sit quies, quam temeritas. Mortem omnibus 4 ex natura aequalem, oblivione apud posteros vel gloria dis= ' tingui. Ac, si nocentem innocentemque idem exitus ma- ! neat, acrioris viri esse, merito perire. 5 XXIL Non erat Othonis mollis et corpori similis animus. Et intimi libertorum servorumque, corruptius quam in pri- vatadomo habiti, aulam Neronis et Ihxus, adulteria, matrix monia, ceterasque Regnorum libidines, avido talium, si au- deret, ut sua ostentantes ; quiescenti, ut aliena, exprobra- bant : urgentibus etiam mathematicis, dum ' novos motus, * et clarum Othoni annum, observatione siderum, 5 adfir« msnt : genus hominum potentibus infidum, sperantibus fal- lax, quod in civitate nostra et vetabitur semper, et retine- bitur Multos secreta Poppaeae mathematicos, (w) pessi- mum Principalis matrimonii instrumentum, habuerant : e quibus Ptolemaeus, Otboni in Hispania comes, cum ' super- * futurum eum Neroni 5 promisisset, postquam ex eventu fides, conjectura jam et rumore senium Galbae et juventam Othonis coraputantium, persuaserat, ' fore, ut in Imperium ■ adscisceretur.' Sed Otho tamquam peritia et monitu fato= rum praedicta accipiebat, cupidine ingenii humani libentius obscura credendi. Nee deerat Ptolemaeus, jam et scelerit instinctor, ad quod facillime ab ejusmodi veto transitur. XXIII. Sed sceleris cogitatio incertum an repens : studia militum jam pridem, spe successionis, aut paratu facinoris, adfectaverat ; in itinere, in agmine, in stationibus, retus- tissimum quemque militum nomine vocans, ac^memoria Ne- roniani comitatus, ' contubernales' adpellando : alios ag- noscere,quosdamrequirere et pecunia aut gratia juvare : in- serendo saepius querelas et ambiguos de Galba sermones, quseque alia turbamenta vulgi. Labores itinerum, inopia eommeatuum, duritia imperii, atrocius accipiebantur, cum^ Campaniae lacus et Achaias urbes classibus adire soliti, Py- renaeum et Alpes et inmensa viarum spatia aegre sub armis eniterentur. (#) v Opportunos, ele. The convulsions of States afford the true season for courage and vigorous enterprise. %c Mathematicos . Judicial astrologers. x Campania was a territory of Italy, bounded on the west by the Tuscan sea; now called Terra di Lavoro. Achaia, often taken for part of Peloponnesus, but in Tacitus generally for all Greece, Pz= renmum, a long range of mountains separating: Gaul from Spain > 16 C. CORN. TACITI. a. v. c. 820. XXIV. Flagrantibus jam militum animis velut faces addi- deratMamus Pudens, e proximis Tigellini : ismobilissimum quemque ingenio, ant pecuniae indigum, etin novas cupi- ditates praecipitem adliciendo, eo paullatim progressus est, ut per speciem convivii, \y) quotiens Galba apud Othonem epularetur, cohorti excubias agenti viritimcentenos nummos divideret : quam velut publicam largitionem Otho secretio- ribus apud singulos praemiis intendebat; adeo animosus corrupter, ut Cocceio Proculo, speculatori, (z) de parte finium cum vicino ambigenti, universum vicini agrum, sua pecunia emptum, dono dederit, per socordiam Praefecti, quern nota pariter et occulta fallebant. XXV. Sed turn e libertis Onomastum futuro sceleri praefecit, a quo Barbium Proculum, Tesserarium (a) spe- culatorum, et Veturium, Optionem eorundem, perductos, postquam vario sermone callidos audacesque cognovit, pre- tio et permissis onerat, data pecunia ad pertentandos plu- rium animos. Suscepere duo manipulares Imperium Pop. Rom. trans ferendum ; et transtulerunt. In conscientiam facinoris pauci adsciti : suspensos ceterorum animos diversis artibus stimulant : primores militum, per beneficia Nym- phidii ut suspectos : vulgus et ceteros, ira et desperatione> dilati totiens donativi : erant, quos memoria Neronis ac de* siderium prioris licentiae accenderet : in commune omnes rnetu mutandse militiae terrebantur. XXVI. Infecit ea tabes legionum quoque et auxilioruttu motasjam mentes, postquam vulgatum erat, ' labareGerma- nici exercitus fidem.' Adeoque parata apud malos seditio r etiam apud integros dissimulatio fuit, ut postero Iduum die redeuntem a ccena Othonem rupturi fuerint, nisi incerta noctis, et tota urbe sparsa militum castra, nee facilem inter temulentos consensum, timuissent : non Reipublica? cura, qilam foedare Principis sui sanguine sobrii parabant ; sed ne per tenebras, ut quisque Pannonici vel Germanici exer- citus militibus adlatus esset, ignorantibus plerisque, pro Mpes, or the Alps, are a range of high mountains separating- Italy from Gaul and Germany. They are called Alps from Alp tn r a Celtic term for high mountains. y Per speciem convivii. Under colour of an allowance for their convivial party. % Speculatori. A soldier of the body-guard.. a Tesserarium. One, whose duty it was to bear the watch-word to the night guard. j. c. 67. HlSTOR. LIB. PRIMUS, 17 Othone destinaretur. Multa erumpentis seditionis indicia per conscios oppressa : quaedam apud Galbae aures Prae- fectus Laco elusit, ignarus militariumanimorum, consiliique quamvis egregii, quod non ipse adferret, inimicus, et adver- sue peritos pervicax. XXVII. Octavodecimo Kal. Febr. sacrificanti pro aede Apollinis Galbae Haruspex Umbricius i tristia exta etinstantes * insidias ac domesticum hostem'praedicit ; audiente Othone (nam proximus adstiterat) idque, ut laetuin e contrario, et suis cogitationibus prosperum, interpretante. Nee multo postlibertus Onomastus nuntiat, ' exspectari eum ab archi- * tecto et redemptoribus :' quae significatio coeuntium jam militum et paratae conjurationis convenerat. Otho, ( caus- * sam digressus' requirentibus, cum, s emi sibi proedia ve- ' tustate suspecta, eoque prius exploranda,' finxisset, in- nixus liberto, per Tiberianam domum, in Velabrum, inde ad Milliarium aureum, (b) sub aedem Saturni^pergit. Ibi tres et viginti speculatores consalutatum k Imperatorem,' ac paucitate salutantium trepidum, et sellae festinanter in- positum, strictis mucronibus rapiunt. Totidem ferme mi- lites in itinere adgregantur : alii conscientia, plerique mira- culo ; pars clamore et gaudio, (c) pars gilentio, animum ex eventu sumpturi. XXVIII. Stationem in castris agebat Julius Martialis Tribunus. Is, magnitudine subiti sceleris, an conrupta la- tius castra, ac, si contra tenderet, exitium metuens, praebuit plerisque suspicionem conscientiae. Anteposuere ceteri quoque Tribuni Centurionesque praesentia dubiis et hones- tis. Isque habitus animorum fait, ut pessimum facinus au- derent pauci, plures vellent, omnes paterentur. XXIX. Ignarus interim Galba et sacris intentus, fatigabat alieni jam imperii Deos : cum adfertur rumor, * rapi in 4 castra, incertum quem Senatorem :' mox, ' Othonem * esse, qui raperetur :' simul ex tota urbe, ut quisque obvi- us fuerat, alii formidinem augentes, quidam minora vero, ne turn quidem obliti adulationis. Igitur consultantibus pla- cuit, ■ pertentari animum cohortis, quae in palatio stationem b Milliarium aureum. The golden mile-pillar, erected by Augus- tus at the head of the Roman Forum, to which all the great roads through Italy converged, and from which the distance was calculat- ed and indicated on similar pillars erected on most of the important roads. c Gaudio. Some commentators prefer gladiis. 8(P C. CORN. TACITI. a. u. c. 320. agebai: nee per ipsum Galbam ; cujus integra auctoritas * majoribus remediis servabatur.' Piso pro gradibus do- mus vocatos in hunc modum adlocutus est : ' Sextus dies ' agitur, commilitones, ex quo, ignarus futuri, et sive op- ' tandum hoc nomen, sive timendum erat, Caesar adscitus 6 sum. Quo domus nostras aut Reipublicae fatum in vestra manu positum est ; non, quia meo nomine tristiorem ca- sum paveam, (ut qui, adversas res expertus, cum maxime discam, ne secundas quidem minus discriminis habere;) patris, (cZ) et Senatus, et ipsius Imperii vicem doleo, si no- ' bis aut perire hodie necesse est, aut, quod aeque apudbo- ' nos miserum est, occidere. Solatium proximi motus ha- ' bebamus incruentam urbem, et res sine discordia transla- 8 tas. Pro visum adoptione videbatur, ut ne post Galbam * quidem bello locus esset. XXX. ' Nihil arrogabo mihi nobilitatis aut modestiae : ne-. * que enim relatu virtutum in comparatione Othonis opus * est. Vitia, quibus solis gloriatur, evertere Imperium, * etiam cum amicum Imperatoris ageret. (c) Habitune et c incessu, an illo muliebri ornatu (/) mereretur Imperium ? * Falluntur, quibus luxuria specie liberalitatis inponit. ' Perdere iste sciet, donare nesciet. Stupra nunc et com- * missationes et feminarum ccetus volvit animo : haec Prin- 4 cipatus pyaemia putat ; quorum libido ac voluptas penes 4 ipsum sit, rubor ac dedecus penes omnes. Nemo enim * unquam Imperium, flagitio quaesitum, bonis artibus exer- 1 cuit. Galbam consensus generis humani, me Galba, con- * sentientibus vobis, Caesarem dixit. Si Respublica et Sena- w tus et Populus vana nomina sunt : vestra, commilitones, 4 interest, ne Imperatorem pessimi faciant. Legionum se- c ditio adversum Duces suos audita est aliquando : vestra * fides famaque inlaesa ad hunc diem mansit : etNero quoque * vos destituit, non vos Neronem. Minus triginta transfugae i |t desertores, quos Centurionem aut Tribunum sibi eli- ■ gentes nemo ferret, Imperium adsignabunt ? Admittitis 4 exemplum ? et quiescendo commune crimen facitis ? 4 Transcendet haec licentia in provincias : et ad nos scele- ; rum exitus, bellorum ad vos, pertinebunt. Nee est plus$ d Patris. Galba, who was his adopted father. e Imperatoris. Nero. / See Juvenal's description of Otbo's effeminacy, and his looking- glass. Sat. ii. ver. 99. j. c. 67. HISTORt LIB. PRIMUS. 19 ' quod pro caede Principis, quam quod innocentibus datur : 4 (g) seel perinde a nobis donativum ob ndem, quam ab aliis ■ pro facinore accipietis.' XXXI. Dilapsis speculatoribus, (h) cetera cohors, non adspernata concionantem, ut turbidis rebus evenit, forte magis et nullo adhuc consilio, parat signa, quam, quod pos- tea creditum est, insidiis et simulatione. Missus et Celsus Marius ad electos Illyrici exercitus, Vipsania (i) in porticu tendeutes. Praeceptum Amulio Sereno et Domitio Sabino, primipilaribus, ' ut Germanicos milites e Libertatis atrio 1 arcesserent.' Legioni cla'sicae diffidebatur, infestae ob caedem commilitonum, quos primo statim introitu trucida- verat Galba. Pergunt etiam in castra Praetorianorum Tri- buni, Cerius Severus, Subrius Dexter, Pompeius Longinus; si incipiens adhuc. et necdum adulta seditio, melioribus con- siliis flecteretur. Tribunorum Subrium et Cerium milites adorti minis, Longinum manibus coercent exarmantque, quia non ordine militias, (j) sed e Galbae amicis, fidus Principi suo, et desciscentibus suspectior erat. Legio clas- sica, nihil cunctata, Praetorianis adjungitur. Illyrici eser- citus electi Celsumingestis pilis proturbant,Germanica vex- ill a diu nutavere ; invalidis adhuc corporibus et placatis animis, quod eos, a Nerone Alexandrian! praemissos, atque inde rursus longa navigatione aegros, inpensiore cura Galba refovebat. XXX I L Universa jam plebs palatinm inplebat, mixtis servitiis,, et dissono clamore, ' caedem Othonis et conjurato- £ rum exitium,' poscentium, ut si in circo ac tbeatro ludi- crum aliquod postularent : neque iUis indicium atit Veritas.: quippe eodem die diversa pari certamine postulaturis : sed tradito more, quemcumque Principem adulandi, Iicentia ad- clamationum et studiis inanibus. Interim Galbem duae sen- tentiae distinebant ; T. Vinius, ' manendum intra do mum, g A"ec est plus, etc. By murdering 'your Prince, you may earn the wages of iniquity ; but the reward of virtue will not be less. h D ilap sis speculatoribus . i. e. those who before had been bribed by Otho. i A portico built by Vipsanius Agripua in the field of Mar*. See Hor. Book 1. ep. 6. Illvricum, the country between Pannoria, t# the north, and the Adriatic to the south. It is now comprised by Dalmaiia and Sclavonia. j Non ordine militia. Promoted out of his turn. 20 C. CORN. TACITI. a. u. c. 820. * opponenda servitia, firmandos aditus, non eundum ad ira- * tos' censebat : ' daret malorum poenitentiae, daret bono- * rum consensui spatium : scelera inpetu, bona consilia mo- 4 ra valescere. Denique eundi ultro, si ratio sit, eandem '• mox facultatem : regressus, sipoeniteat, in alienapotestate. XXXIII. ' Festinandum' ceteris videbatur, * antequam 1 cresceret invalida adhuc conjuratio paucorum. Trepida- * turum etiam Othonem, qui furtim digressus, ad ignaros in- * latus, cunctatione nunc et segnitia terentium tempus imi- 4 tari Principem discat. Non exspectandum, ut, composi- 4 tis castris, forum invadat et,*prospectante Galba, capitoli- 1 um adeat : dum egregius Imperator, cum fortibus amicis, * janua ac limine tenus domum cludit, obsidionem nimirum * toleraturus, Et praeclarum in servis auxilium, si consen- * sus tantae multitudinis, et, quae plurimura valet, prima in* * dignatio elanguescat. Proinde intuta, quaeindecora : vel, 4 si cadere necesse sit, occurreadum discrimini. Id Othoni * invidiosius, et ipsis honestum.' Repugnantem huic sen- tential Vinium Laco minaciter invasit, stimulante Icelo* privati odii pertinacia, in publicum exitium. XXXIV. Nee diutius Galba cunctatus, speciosiora sua- dentibus accessit. Praemissus tamen in castra Piso, ut ju- venis magno nomine, recenti favore, et infensus T. Vinio seu quia erat, seu quia irati ita volebant ; et facilius de odio creditur. Vix dum egresso Pisone, occisum in castris Otho nem, yagus primum et incertus rumor : mox, ut in magnis mendaciis, interfuisse se quidam et vidisse, adfirmabant, credula fama inter gaudentes et incuriosos. Multi arbitra- bantur, compositum auctumque rumorem, mixtisjam Otho- nianis, qui ad evocandum Galbam laeta falso vulgaverint. XXXV. Turn vero non populus tantum et imperita plebs in plausus et inmodica studia, sed Equitum plerique ac Se- natorum, posito metu incauti, refractis palatii foribus, ruere intus, ac se Galbae ostentare, praereptam sibi ultionem que- rentes. Ignavissimus quisque et, ut res docuit, in periculo non ausurus, nimii verbis, linguae feroces : nemo scire, et omnes adfirmare : donee inopia veri, et consensu errantium victus,sumpto thorace,Galba,inruentiturbae,neque aetate,ne- que corpore sistens, sella levaretur. Obvius in palatio Julius Atticus, speculator, cruentum gladium ostentans, * occisum * a se Othonem,' exclamavit: et Galba, * Commilito,' in- J. c. 67. KISTOR. LIB. PRIMUS. 21 quit, ' quis jussit ?' (k) insigni animo ad coercendara mili- tarem licentiam, minantibus intrepidus. adversus blandien- ■es inconruptus. XXXVI. Haud dubiae jam in castris omnium mentes : tantusque ardor, ut, non contenti agmine et corporibus, in suggestu,in quo paullo ante aurea Gaibss statua (7) fuerat, medium inter signa Othonem vexillis circumdarent. Nee Tribunis aut Centurionibus adeundi locus : gregarius miles caveri insuper praspositos jubebat. Strepere cuncta clamo- ribus et turnultu et exhortatione mutua, non tamquam in po- pulo ac plebe, variis segni adulatione vocibus, sed, ut quern- que adfluentium militum adspexerant, prensare manibus, complecti armis, conlocare juxta, praeire sacramentum, (?n) modo Imperatorem militibus, modo Imperatori milites com- mendare. Nee deerat Otho, protendens manus, adorare vulgum, (n) jacere oscula, et omnia serviliter pro domina- tione. Postquam unirersa classicorum legio sacramentum ejus accepit ; fidens viribus, et, quos adhuc singulos exsti- mulaverat, accendendo in commune ratus, pro vallo castro- rum itacoepit XXXVII. ; Quis ad vos processerim, commilitones, di- cere non possum : quia nee privatum me vocare sustineo, Princeps a vobisnominatus ; nee Principem, alio imperan- . ' te. Vestrum quoque nomea in incerto erit, donee dubi- tabitur, Imperatorem Populi Rom. in castris, an hostem habeatis. Auditisne, ut pcena mea et supplicium vestrum 9 simul postulentur ? adeo manifestum est, neque perire % nos, neque salvos esse, nisi una, posse. Et. cujus lenita- 4 tis est Galba, jam fortasse promisit : ut qui, nullo expos- cente, tot miilia innocentissimorum militum trueidaverit. Horror animum subit, quotiens recordor feralem introitum. k Suetonius says, Galba put on his breast-plate, observing, at the same time, that it would be a poor defence against so many swords. Life of Galba, s. 19. Plutarch relates that the soldier, being asked by Galta, " Who gave you orders r" had the spirit to answer, " My oath and my duty." I In every Roman camp, the statue of the Emperor was placed in the tribunal, at the head-quarters of the general. m The form of the military oath was not always the same. The substance of it was, that they would obey their commander, and. not desert their standards One soldier was chosen to repeat ever the words of the oath, and as he passed along every one said, Idem in me, I swear the same. n Adorare vulgum. To court the common people. 4 22 C. CORN. TACITI. a. u. c. 820; c et banc solam Galbae victoriam, cum, in oculis urbis, de~ < cumari deditos juberet, quos deprecantes in fidem accepe- * rat. His auspiciis urbeni ingressus, quam gloriam ad Prin- ' cipatum adtulit, nisi occisi Obultronii Sabini et Cornelii « Marcelli in Hispania, Betui Cbilonis in Gallia, (o) Fonteii ' Capitonis in Germania, Ciodii Macri in Africa, (p) Cingo- 4 nii in via, Turpiliani in urbe, Nymphidii in castris ? Quae * usquam provincia, quae castra sunt, nisi cruenta et macu- * lata ? ant, ut ipse praedicat, emendata et correcta '! Nam, 4 qua3 alii scelera, hie remedia vocat : dum falsis nomini- * bus, severitatem pro saevitia, parsimoniam pro avaritia, 4 supplicia et contumelias vestras, disciplinam adpellat 4 Septem a Neronis fine menses sunt, et jam plus rapuit 4 Icelus, quam quod Polycleti et Vatinii et Elii paraverunt. 4 Minore avaritia ac licentia grassatus esset T. Yinius, si ; ipse imperasset : nunc et subjectos nos habuit, tamquam c suos, et viles, ut alienos. Una ilia domus sufficit donati- 4 vo, quod vobis nunquam datur, et quotidie exprobratur. XXXVIII. £ Ac, ne qua saltern in successore Galbae spes 4 esset, arcessit ab exsilio, quem tristitiaet avaritia sui simil- 4 limum judicabat. Vidistis, commilifones, notabili tem- 4 pestate etiam Deos infaustam adoptionem aversantes. 4 Idem Senatus, idem Populi Rom. animus est. Vestra vir- 4 tus exspectatur, apud quos orane honestis consiliis robur, 4 et sine quibus, quam vis egregia, invalida sunt. Non ad 4 bellum vos, nee ad periculum voco : omnium militum ar- 4 ma nobiscum sunt. Nee una cohors togata defendit nunc ; Galbam, sed detinet. Cum vos adspexerit, cum signum 6 meum acceperit, hoc solum erit certamen, quis mihi plu- 4 rimum imputet. (g) Nullus cunctationi locus est in eo o Gallia, the country of ancient Gaul, now France. It was di- vided by the Romans into Gallia Cisalpina, viz. Gaul on the Italian side of the Alps; and Gallia Transalpine, being, with respect to Rome, on the other side of the Alps. Hispania, Spain. It has the sea on every side except that next to Gaul, from which it is sepa- rated by the Pyrenees. p Germania, ancient Germany was bounded on the east by the Vistula, on the north by the ocean, on the west by the Rhine, on the south by the Danube. Africa generally means in Tacitus that part, which was made a proconsular province, of which Carthage was the capital ; now the territory of Tunis. q Cum vos, etc. When they see you advancing, and my signal is given, the only struggle will be, who shall have the greatest claims upon me ; i. e. for his exertions in my favour. j. c. 67. HISTOR. LIB. PRIMUS. 23 ' consilio, quodnon potest laudari, nisi peractum. 5 Aperire deinde armamentarium jussit : rapta statim arma, sine more et ordine militias, ut praetorianus aut legionarius insignibus suis distingueretur : miscentur auxiliaribus galeis scutisque. Nullo Tribunorum Centurionumve adhortante, sibi quisque dux et instigator : et praecipuumpessimorumincitamentum, quod boni maerebant. XXXIX. Jam exterritus Piso fremitu crebrescentis sedi- tionis, et vocibus in urbem usque resonantibus, egressum interim Galbam, et foro adpropinquantem, adsecutus erat : jam Marius Celsus haud IaBta retulerat : cum alii, ' in pa- * latium redire,' alii, ' capitolium petere,' plerique, i rostra ' occupanda/ censerent, plures tantum sententiis aliorum contradicerent, utque evenit in consiliis infelicibus, optima viderentur, quorum tempus effugerat. Agitasse Laco, ig- naro Galba, de occiclendo T. Vinio dicitur, sive ut poena ejus animos militum mulceret. sen conscium Othonis crede- bat, ad postremum, vel odio : haesitationem adtulit tempos ac locus, quia, initio caedis orto, difficilis modus : et turba- vere consilium trepidi nuncii ac proximorum diffugia, lan- guentibus omnium studiis, qui primo alacres fidem atque animum ostentaverant. XL* Agebatur hue iliuc Galba, vario turbae fluctuantis inpulsu : completis undique basilicis ac templis, lugubri prospectu : neque populi, aut plebis ulla vox ; sed adtoniti vultus et conversae ad omnia aures : non tumultus, non quies : quale magni metus et magnae iroe silentium est. Othoni ta- men, ' armari plebem,' nuntiabatur. ' Ire praecipitcs et *- occupare pericula' jubet. Igitur milites Romani, quasi Vologesen aut Pacorum avito Arsacidarum solio depulsuri, ac non Imperatorem suum inermem et senem trucidare pergerent, disjecta plebe, proculcato Senatu, truces armis, rapidis equis, forum inrumpunt : nee illos capitolii adspec- tus, et inminentium templorum religio, et priores et futuri Principes terruere, quo minus facerent scelus, cujus ultor est, quisquis successisset. XLI. Viso cominus armatorum agmine, vexillarius co- mitatae Galbam cohortis (* Atilium Vergilionem fuisseitra- dunt) dereptam Galba? imaginem solo adflixit. Eo signo manifesta in Othonem omnium militum studia, desertum fuga populi forum, destricta adversus dubitantes tela. Juxta Curtii lacum, trepidatione ferentium Galba projectus e sella ae provolutus est, £xtremamejus vocem, ut mique odium m C. CORN. TACITL a. v. e. 820. aut admiratio fuit, varia prodidere. Alii, suppliciter inter- FOgasse, i quid mali meruisset ? paucos dies exsolvendo do- * nativo' deprecatum : plures, obtulisse ultro percussori- bus jagulurn, ' agerent ac ferirent, si ita e Republica vide- ' retar :' non interfuit occidentium, quid diceret. De per- cussore non satis constat : quidam ' Terentium Evocatum,* (r) alii ' Lecanium ; 5 crebrior fama tradidit ' Camurium 5 quintae decimae legionis militera, inpresso gladio, jugulum a ejus hausisse.' Ceteri crura brachiaque, nam pectus te- gebatur, (s) foede laniavere : pleraque vulnera feritate et saevitia trunco jam corpori adjecta. XLII. Titum inde Vinium invasere : de quo et ipso ambigitur, consumpseritne vocem ejus instans metus, anpro- clamaverit, ' non esse ab Othone mandatum, utoccideretur. 5 Quod seu fioxit formidine, seu conscientiam conjurationis confessus est: hue potius ejus vita famaque inclinat, ut conscius sceleris fuerit, cujus caussa erat. (t) Ante aedem divi Julii jacuit, primo ictu in poplitem, mox ab Julio Caro, legionario milite, utrumque latus transverberatus. Insig- nem ilia die virum Semproniuai Densum aetas nostra vidit. XLIII. Centurio is Praetoriae cohortis, a Galba custodiae Pisonis additus, stricto pugione occurrens arniatis et scelus exprobrans, ac modo naanu, modo voce, vertendo in se per- cussores, quamquam vulnerato Pisoni effugium dedit. Piso in aadem Vestae pervasit, excep+usque misericordia publics servi et contubernio ejus abditus, non religione, nee caeri- moniis* sed latebra inminens exitium differebat : cum adve- nsre, missu Othonis, nominatim in caedem ejus ardentes^ Sulpicius Floras, e Britannicis cohortibus, nuper a Galba civitate donatus, et Statius Murcus, speculator : a quibus protractus Piso, in foribus templi trucidatur. XLlV. Nullam caedem Otho majore laetitia excepisse* nullum caput tam insatiabiiibus oculis perlustrasse dicitur: \u) sed turn primum levata omni sollicitudine mens vacare r Evocaium. Veteran soldiers, who had served out their time^ were often induced to enlist again, who were then called Evocati. s Pectus tegebatur. With a breast-plate. See sec. 35 of this book* t Galba laboured under the weight of crimes committed by his minister Titus Vinius, who is said to have been an accomplice in the plot, which was occasioned by his own iniquity. u On seeing the head of Galba, Otho cried out, " This is nothing, my fellow soldiers, bring me the head of Piso." See Plutarchj Life «f Galba 61. H1ST0R. LIB. PRIMUS. 25 gaudio coeperat : seu recordatio majestatis in Galba, amici- tiae in T. Vinio, quamvis inmitem animum imagine tristi confuderat : Pisonis, ut inimici et aemuli, caede laetari, jus fasque credebat. Praefixa contis capita gestabantur, inter signa cohortium v , juxta aquilam legionis : certatim ostentan- tibus cruentas manus, qui occiderant, qui interfuerant, qui vere, qui falso, ut pulchrum et memorabile facinus, jacta- bant. Plures quam centum et viginti libellos praemia ex- poscentium, ob aliquam notabilem ilia die operam, Vitelli- us postea invenit : omnesque conquiri et interfici jussit : non honore Galbae, sed tradito Principibus more, muniinen- tum ad praesens, inposterum ultionem. XLV. Alium crederes Senatum, alium populum : mere cuncti in castra, anteire proximos, certare cum praecurren- tibus, increpare Galbam, laudare militum judicium, exoscu- lari Othonis manum : quantoque magis falsa erant, quae fiebant, tanto plura facere. Non adspernabatur singulos Otho, avidum et minacem militum animum voce vultuque temperans. Marium Celsum, Consulem designatum et Galbae usque in extremas res amicum fidumque, ad suppli- cium expostulabant. industrial ejus innocentiaeque, quasi oralis artibus, infensi. Caedis et praedarum initium et Opti- mo cuique perniciem quaeri adparebat : sed Othoni nondum auctoritas inerat ad prohibendum scelus : jubere jam pote* rat. Ita, simulatione irae, ' vinciri' jussum, et ' majores * poenas daturum' adhrmans, praesenti exitio subtraxit. XLVI. Omnia deinde arbitrio militum acta. Praetorii Praefectos sibi ipsi legere : Plotium Firmum, e manipulari- bus quondam, turn vigilibus praepositum, et, incolumi adhuc Galba, partes Othonis secutum : adjungitur Licinius Procu- lus, intima familiaritate Othonis, suspectus, consi^ia ejus fovisse. Urbi Flavium Sabinum praefecere, judicium Ne- ronis secuti, sub quo eamdem curam obtinuerat : plerisque Vespasianum fratrem in eo respicientibus. Flagitatum, * ut * vacationes, (v) praestari Centurionibus solitae, remitteren- * tur.' Namque gregarius miles, uttributum annuum, pen- debat. Quarta pars manipuli sparsa per commeatus, aut in ipsis castris vaga, dum mercedem Centurioni exsolveret ; neque modum onens quisquam, neque genus quaestus pen- si habebat : per latrocinia et raptus, aut servilibus ministe^- v Vatativnes were the fees exacted by the centurions for occasion-* ai exemptions from duty, and for leave of absence. 4* 26 C. CORN. TACITI. a. v. c. 820. riis, militare otium redimebant. Turn locupletissimus quis- que miles labore ac ssevitia fatigari, donee vacationem erne- ret : ubi, sumptibus exhuustus, socordia insuper elanguerat, inops pro locuplete et iners pro strenuo, in manipulum redi- bat : ac rursus alius atque alius, eadem egestate ac licentia conrupti, ad seditiones et discordias, et ad extremum in bella civilia ruebant. Sed Otho, ne vulgi largitione Centu- rionum animos averteret, ' fiscum suum vacationes anmias * exsolucurum,' promisit : rem hand dubie utilem, et a bonis postea Principibus perpetuitate disciplinae firmatara. Laco Praefectus, tana qua m in insulam seponeretur, ab Evocato, quern ad cfedem ejus Otho praemiserat, confossus : in Mar- iianum Icelurn, utin libertinum, palam animadversum. XLVII. Exacto per scelera die, novissimum malorum fuit laetitia. Vocat Senatum Praetor urbanus : (w) certant adulaiionibusceteriMagistratus. Adcurrunt Patres : decer- nitur Othoni c Tribunicia potestas ac nomen Augusti et om- * nes Principum honores,' adnitentibus cunctis abolere coh- vicia ac probra, quae, promiscue jactu, haesisse animo ejus, nemo sensit : omisisset offensas, an distulisset, brevitate imperii in incerto fuit. Otho, cruento adhuc .foro, per strugem jacentium, in capitolium, atque inde in palatium vectus, concedi corpora sepulturae, cremarique permisit. Pisonem Verania uxor, ac frater Scribonianus, T. Vinium Grispina filia, composuere, quaesitis rederoptisque capiti- bus, (x) quae venalia interfectores servr:verc>nt. XL VIII. Piso unum et tricesimum aetatis annum exple- bat, fama meliore, qu^m fortuna. Fratres ejus, Magnum Claudius, Crassum Nero interfecerant. Ipse diu exsul, tpntricmo Csesar, properata ad option e ad hoc tantum majori fr \tri praelatus est, ut prior occideretur. T. Vinius quin- qu.CTuta septem annos variis motibus egit. Pater illi e Pretoria fa m ilia, maturnus avus e proscriptis. Prima mili- tia infamis, Legatum Calvisium Sabinum habuerat : cujus uxor, mala cupkjme visendi sicum castrorum, per noctem miiitari habitu ingressa, cum vigil ias et cetera militise munia w The two consuls, Galba and Vinius, being cut oif, the power «f oonyeuiiij* the seuaie devolve^ upon the city prsetor. See Cicero's EpisUe?. book x« epist. 12. x Crispins, the (laughter of Vinius bought her father's head, at an eiio' jious price, from the hands of assassins. See Plutarch's life of Galba. j. c. 67. HISTOR. LIB. PRIMUS. %i eadem lascivia tentasset, in ipsis principiis (xj) stuprum ausa: et criminis hujus reus T. Vinius arguebatur. Igitur jussuC. Caesaris, oneratus catenis, mox, mutatione tempo- rum, dimissus, cursu honorum inoffenso, legioni post Prsetu- ram propositus probatusque : servili deinceps probro res- persus est, tamquam scyphum aureum in convivio Claudii furatus : et Claudius postera die soli omnium Vinio fictili- bus ministrari jussit. Sed Vinius Proconsulatu Galliam Narbonensem (z) severe integreque rexit : mox Galbss amicitia in abruptum tractus, audax, callidus, promptus et, prout animum intendisset, pravus aut industrius, eadem vL Testamentum T. Vinii, magnitudine opum, inritum : Pi- sonis supremam voluntatem paupertas firmavit. XLIX. Galbae corpus diu neglectum et licentia tenebra- rum plurimis ludibriis vexatum, dispensator Argius, (a) e prioribus servis, humili sepultura in privatis ejus hortis con- texit. Caput, per lixas calonesque suffixum laceratumque, ante Patrobii tumulum (libertus is Neronis, punitus a Galba fuerat) postera demum die repertum et cremato jam corpo- ri admixtum est. Hunc exitum habuit Ser. Galba, tribus et septuaginta annis quinque Principes prospera fortuna emen- sus. et alieno Imperio felicior, quam suo. Vetus in familia nobilitas, magnae opes : ipsi medium ingenium, magis extra vitia, quam cum virtutibus. Famae nee incuriosus, nee venditator. Pecuniae alienae non adpetens, suae parous, publicae avarus. Amicorum libertoruinque, ubi in bonos incidisset, sine reprebensione patiens : si mali forent, usque ad culpam ignarus. (b) Sed claritas natalium et metus temporum obtentui, ut, quod segnitia erat, sapientia voca- retur. Dum vigebat aetas, militari laude apud Germanias floruit. Pro consul e Africam moderate : jam senior, cite- riorem Hispaniam pari justitia continuit : major privato visus, dum privatus fait, et omnium consensu capax Imperii, nisi imperasset.. y The principia was a broad open space, extending; the whole breadth of the camp, where the tribunal of the general was erect- ed ; where the Tribunes held their courts, and punishments were -inflicted; and where the principal standards of the army and the altars of the gods stood ; hence it was considered sacred. s Gallia Narhonensis, now Languedoc, Dauphiny and Provence. a Dispensatory etc. Argius, one of his former slaves and his steward. b Si mali, etc. Literally, if they were bad, he was ignorant to a fault : or y when bad Plea surxgUHtleQ hira, his good nature bordered on folly. 2S G. CORN. TACITi. a. v. £ &20, L. Trepidam urbem, ac simul atrocitatem, recentis sceleris, simul veteres Othonis mores paventem, novus insu- per ' de VitelhV nuntius exterruit, ante caedem Galbae suppressus, ut, tantum superioris Germaniae exercitum des- civisse, crederetur. Turn c duos, omnium mortalium in- i pudicitia, ignavia, luxuria deterrimos, velut ad perden- ' dum Imperium fataliter electos,' non Senatus modo et Eques, quis aliqua pars et cura Reipublicae, sed vulgue quoque palam moerere. Nee jam recentia saevae pacis ex- empla, sed repetita bellorum civilium memoria ; ' captam ' totiens suis exercitibus urbem, vastitatem Italiae, direptio- ; nes provinciarum, Pharsaliam, Philippos et Perusiam ac 6 Mutinam', (c) nota publicarum cladium nomina, loquebantur. 4 Prope eversum orbem, etiamcumde Principatu inter bo- ' nos certaretur : sed mansisse C. Iuli, mansisse Caesare c Augusto victore Imperium : mansurum fuisse, sub Pom- peio Brutoque, Rempublicam. Nunc pro Othone, an pro i Vitellio, in templa ituros ? Utrasque impias preces, c utraque detestanda vota, inter duos, quorum bello solum 4 id scires, deteriorem fore, qui vicisset.' Erant, qui Ves- pasianum et arma Orientis augurarentur : et, ut potior utroque Vespasianus, ita bellum aliud atque alias clades hor- rebant. Et ambigua de Vespasiano fama; (d) solusque omnium ante se Principum in melius mutatus est. LL Nunc initia^caussasque motus Vitelliani expediam. Caeso cum omnibus copiis Julio Vindice, ferox prseda glo- riaque exercitus, ut cui sine labore ac periculo ditissimi belli victoria evenisset, expeditionem quam otium, prae- mia (e) quam stipendia malebat. Diu infructuosam et asperam militiam toleraverant, ingenio loci caelique et se- veritate disciplinae ; quam, in pace inexorabilem, discordiae civium resolvunt, paratis utrimque conruptoribus et perfi- dia inpunita. Viri, arma, equi, ad usum et ad decus, su- pererant ; sed ante bellum centurias tantum suas turmasque noverant : exercitus finibus provinciarum discernebantur. turn adversus Vindicem contract® legiones, seque et Galli- as expertae, quaerere rursus arma, novasque discordias: c The battle of Pharsalia was A.U. C. 706 ; that of Mutina, 711, and the siege of Perusia, 714, (I Vespasian, in the reign of Caligula, was a time serving flatter- er; and, being afterwards overwhelmed with debts, was a man of an equivocal character. e Pramia — Plunder, in which sense it is frequently used, j. e. 67. HISTOR. LIB. PRIMUS. 29 nee ■ socios,' ut olim seel « hostes, et victos' vocabant. Nee deerat pars Galliarum, quae Rhenum accolit, easdem partes secuta, ac turn acerrima instigatrix adversus * Galbianos :' hoc enim nomen, fastidito Vindice, indiderant. Igitur Se- quanis iEduisque ac deinde, prout opulentia civitatibus erat, infensi, expugnationes urbium, populationes agrorum, rap- tus penatium hauserunt animo : super avaritiam et adro- gantiam, praecipua validiorum vitia, contumacia Gallorum inritati, qui, ' remissam sibi a Galba quartarn tributorum * partem : eos publice donates, (/) in ignominiam exerci- * tus,' jactabant. Accessit callide vulgatum, temere credi- fcum, ' decumari iegiones et promptissimum quemque Cen- * turionum dimitti : 5 undique atroces nuntii, sinistra ex urbe fama ; infensa Lugdunensis colonia, et, pei tinaci pro Ne- rone fide, fecunda rumoribus. Sed plurima ad fingendum credendumque materies in ipsis castris, odio, metu, et, ubi rires suas respexerant, securitate. * LII. Sub ipsas superioris anni Kal. Decembres Aulus Vi- tellius, inferiorem Germaniam ingressus, hiberna legion um cum cura adierat, redditi plerisque ordines, remissa ignomi- nia, adlevatae notae : plura ambitione, quaedam judicio : in quibus sordem et avaritiam Fonteii Capitonis, adimendis adsignandisve militiae ordinibus, integre mutaverat. Nee Consularis Legati mensura, sed in majus omnia accipie- bantur. Et Vitellius apud severos humilis. Id comitatem bonitatemque faventes vocabant, quod sine modo, sine ju- dicio donaret sua, largiretur aliena , simul aviditate impe- randi : (g) ipsa vitia pro virtutibus interpretabantur multi in utroque exercitu sicut modesti quietique, ita mali etstrenui. Sed profusa cupidine et insigni temeritate Legati legionum, Alienus Caecina et Fabius Valens : e quibus Valens, infen- sus Galbae, tamquam detectam a se Verginii cunctationem, oppressa Capitonis consilia ingrate tulisset, instigare Vi» te Ilium, ' ardorem militum' ostentans. ' Ipsum celebri * ubique fama : nullam in Flacco Hordeonio moram : ad- * fore Britanniam : secntura Germanorum auxilia : male 4 fidas provincias : precarium seni Imperium et brevi tran- - siturum : panderet modo sinum et venienti Fortune oc° / Publice donates, i. e. with the territories which Galba had taken from the Gallic States. g Aviditate imperandi. The gerund is used passively ; they de- sired to be governed by hioL 30 C. CORN. TACITI. a. u. c. 820. ' curreret. Merito dubitasse Verginium, Equestri familia, ' ignoto patre : inparem, si recepisset Imperium, tutum, * si recusasset. Vicellio tres patris Consulates, Censuram, 6 conlegium Caesaris, imponere jampridem Imperatoris dig- * nationem, auferri privati securitatem.' LIII. Quatiebatur bis segne ingenium, ut concupisceret magis, quam utsperaret. At in superiore Germania, Cae- cina, decora juventa, corpore ingens, animi immodicus, scito sermone, erecto incessu, studia militum inlexerat. Hunc jnvenem Galba, Quaestorem in Baetica, impigre in partes suas transgressum, legioni prasposuit : mox comper- tum, publicum pecuniam avertisse, ut peeulatorem flagitari jussit. Caecina aegre passus, miscere cuncta et privata vulnera Reipublicae malis operire statuit. Nee deerant in exercitu semina discordiae : quod et bello adversus Vindi- cem universus adfuerat, nee, nisi occiso Nerone, translatus in Galbam, atque in eo ipso sacramento vexillis inferioris Germanise praeventus erat Et Treveri at Lingones, quas- que alias civitates atrocibus edictis aut damno finium Galba perculerat, hibernis legionum propius miscentur. Unde seditiosa conloquia, et inter paganos conruptior miles, et in Verginium favor, cuicumque alii profuturus. LIV. Miserat civitas Lingonum, vetere instituto, dona legionibus, dextras, hospitii insigne. (h) Legati eorum, in squalorem maestitiamque cempositi, per principia, per con- tubernia, modo * suas injurias,' modo ' civitatum vicinarum ' praemia,' et, ubi pronis militum auribus accipiebantur, 4 ipsius exercitus pericula et contumelias' conquerentes, accendebant animos. Nee procul seditione aberant, cum Hordeonius Flaccus c abire Legatos,' utque occultior di« gressus esset, ' nocte castris excedere' jubet Inde atrox rumor, adfirmantibus plerisque, ' interfectos, ac, nisi ipsi 6 consulerent, fore, ut acerrimi militum, et praesentia con- f questi, per tenebras et inscitiam ceterorum occiderentur.' Obstringuntur inter se tacito foedere legiones. Adsciscitur auxiliorum miles ; primo suspectus, tamquam, circumdatis cohortibus alisque, inpetus in legiones pararetur, mox eadem acrius volvens : faciliore inter malos consensu ad bellum, quam in pace ad concordiam. h Misera^ etc. The Lingones, in token of friendship, had sent presents to the legions, and, in conformity to their ancient usage, the symbolical figure of two right hands clasping one another. j. c, 67. HISTOR. LIB. PRIMUS. 31 LV. Inferioris tamen Germanise legiones solemni Ka- lend. Januariarum sacramento pro Gaiba adactae, multa cunctatione et raris primorum ordinum vocibus : ceteri si- lentio proximi cuj usque audaciam exspectantes : insita mor- talibus natura, propere sequi, qua3 piget inchoare. Sed ipsis legionibus inerat diversitas animorum. Primani quin- tanique turbidi adeo, ut quidam saxa in Galbae imagines je- cerint : quintadecima ac sextadecima legiones, nihil ultra fremitum et minas ausee, initium erumpendi circumspecta- bant. At in superiori, quarta ac duodevicessima legiones, !em hibernis tendentes, ipso Kalend. Januariarum die, dirumpunt imagines Galbae : quarta legiopromptius, duode- vicesima cunctanter, mox consensu. Ac, ne reverentiam Imperii exuere viderentur, Senatus Populique Romani ob- literatajam nomina sacramento advocabant : nullo Legato- rum Tribunorumve pro Gaiba nitente, quibusdam, ut in tu- multu, notabilius turbantibus. Non tamen quisquam in mo- dura concionis e suggestu locutus : neque enim erat adhuc, cui inputaretur. (i) LVI. Spectator flagitii Hordeonius Flaccus, Consularis Legatus, aderat non compescere ruentes, non retinere du- bios, non cohortaribonos ausus : sed segnis, pavidus et so- eordia innocens. Quatuor Centuriones duodevicesimae le- gionis, Nonius Receptus, Donatius Valens, Romilius Mar- cellus, Calpurnius Repentinus, cum protegerent Galbae imagines, inpetu militum abrepti vinctique. Nee cuiquam ultra fides aut memoria prioris sacramenti : sed, quod in seditionibus accidit, unde plures erant, omnes fuere. Noc- te, quae Kal. Januarias secuta est, in coloniam Agrippen- sem (j) aquilifer quartae legionis epulanti Vitellio nunciat, ' quartam et duodevicesimam legiones, projectis Galbae c imaginibus, in Senatus et Populi Rom. verba jurasse.' Id sacramentum inane visum : ' occupari nutantem Fortunam * et offerri Principem,' placuit. Missi a Vitellio ad legiones Legatosque, qui ' descivisse a Gaiba superioremexercitum, 5 nunciarent : ' proinde aut bellandum adversus desciscentes, i No?i tameri, etc. No man took upon him to harranguethe mul- titude, no orator ascended the tribunal, for they could not tell in whose service their eloquence was to be employed, j Agrippmtmis colonia ; so called from Agrippina, the daughter of Germanicus, mother of Nero, and afterwards wife of the Empe- ror Claudius. This place is now called Cologne, situated on the Pvhine. 32 C. CORN. TACITI. a. u. c. 82©- • aut, si concordia et pax placeat, faciendum Imperatorem : * et minore discrimine sumi Principem, quam quaeri. LVil. Proxima legionis primas hiberna erant, et promp- tissimus e Legatis Fabius Valens. Is die postero coloniam Agrippinensem cum equitibus legionis auxiliariorumque in- gressus, ' Imperatorem' Vitellium consalutavit. Secutae ingenti certamine ejusdemprovinciae legiones : et superior exercitus, speciosis Senatus populique Romani nominibus relictis, tertium Nonas Januarias Vitellio accessit : scires ilium priore biduo non penes Rempublicam fuigse. Ar^o- rem exercituum Agrippinenses, T reverb, Lingones aequa- bant, ' auxiiia, equos, arma, pecunias 5 ofierentes, utquisque corpore, opibus, ingenio vaiidus. Nee principes modo co- loniarum aut castrorum, quibus praesentia ex adfluenti et parta victoria magnse spes : sed manipuli qucque et grega- rius miles viatica sua et balteos phalerasque, insignia irmo- rum argentp decora, loco pecuniae tradebant ; instinctu et inpetu et avaritia. (k) LVFII. Igitur, laudata militum alacritate, VitelliuSj minis- teria Principatus, per libertos agi soiita, in Equites Roiiia- nos disponit : vacationes Centurionibus ex risco numerat : saevitiam militum, plerosque ad poenain exposcentiuro, ssepi- us adprobat, partim simulatione vinculorum fiustraur. Pompeius Propinquus, Procurator Beigicae, statim interface tus. Juiium Burdonem, Gerinaniae classis Praefecrum, astu subtraxit. Exarserat in eum iracundia exerckus, tamquam crimen ac mox insidias Fonteio Capitoni struxisset. Grata erat memoria Capitonis : etapudsaevientes occidere palam 9 ignoscere non nisi fallendo, licebat. Ita in custodia habi- tus : et post victoriam demum, stratis jam militum odiis, dimissus est. Interim, ut piaculum, objicitur Centurio Cris- pinus, qui se sanguine Capitonis cruentaverat : eoque et postulantibus manifestior et punienti vilior fuit. LIX. Julius deinde Civilis periculo exemptus, praepotens inter Batavos, ne supplicio ejus ferox gens alienaretur. Et erant in civitate Lingonum octo Batavorum cobortes, quar- taedecimae legionis auxiiia, turn discordia temporuoi a legio- ne digres^ae, prout inciinassent, grande momentum sociae aut adversae. Nonium, Donatium, Romilium, Calpurnium, k InslinctUy etc. Some did it impetu, L e. at the instigation of others; some instinctu, from a natural impulse ; and seme arariha, with the hope cf receiving again more than they had given: j. c. 68. HISTOR. LIB. PRIMUS. Centuriones, de quibus supra retulimus, occidi jussit. dam- natos iidei crimine, gravissimo inter desciscentes. Acces- sere partibus Valerius Asiaticus, Belgicse provincise Lega- tus, quern mox Viteliius generum adscivit : et Junius Blae- sus, Lugdunensis Galliae rector, cum Italica legione et ala Taurina, Lugduni tendentibus. (/) Nee in Rhaeticis copiis mora, quo minus statim adjungerentur. Ne in Britannia quidem dnbiutum. LX. Preeerat Trebellius Maximus, per avaritiam ac sor- des contemptus exercitui invisusque. Accendebat odium ejus Roscius Cselius, Legatus vicesitnaB legionis, olim nis- cors, sed occasione civilium armorum atroeius proruperat. Trebellius ' seditionem et confusum ore 1 in m disciplines' Caeiio ; ' spoliatas et inopes legiones' Caelius Trebellio objectabat : cum interim foedis Legatorum certaminibus modestia exercitus conrupta, eoque discordiae ventum, ut auxiliarium quoque militum conviciis proturbatiis^ et, ad- gregantibus se Caeiio cohortibus alisque, desertus Trebelli- us ad Vitellium perfugerit: quies p'rovinciae, quamquam remoto Consulari, mansit : rexere Legati legionum ; pares jure, Cselius audendo potentior. LXI. Adjuncto Britannico exercitu, ingens viribus opi- busque Viteliius, duos Duces, duo itinera bello destine vit F bius Valens ' adlicexe, vel, si abnuerent, vastare Gallias, et Cottianis Alpibus Italiam inrumpere :' Caecina ' propio- * re transitu, Peninis jugis degredi' jussus. Valenti infe- rioris exercitus electi, cum aquila quintae legionis et cohor- tibus alisque, ad quadraginta millia armatorum data : trigin ta inillia Caecina e superiore Germania ducebat, quorum robur legio una, prima et vicesima, fuit : addita utrique Germanorum auxilia, e quibus Viteliius suas quoque copias supplevit, tota mole belli secuturus. LXI J. Mira inter exercitum Imperatoremque diversitas, Instare miles, arma pose ere, ' dum Galliae trepident, dum * Hispaniae cunctentur : non obstare biemem neque igna- ; vae pacis moras : invadendam Italiam, occupandam urbem : * nihil in discordiis civilibus festinatione tutius, ubi facto * magis, quirn consulto opus esset.' Torpebat Viteliius, et fortunam Principatus inerti luxu ac prodigis epulis praB- l The Taurinian squadron was so called from the Taurini, or people of Tarin. Lugdunum, a city of ancient Gaul, cow Lyons. 5 34 C. CORN. TACITI. a. u. c. 821. sumebat, medio diei temulentus et sagina gravis : (m) cum tamen ardor et vis militum ultro Ducis munia inplebat, ut si adesset Imperator, et strenuis, vel ignavis spem metum- que adderet. Instructi intentique c signum profectionis' exposcunt. Nomen ' Germanici' Vitellio statim additum : ' Caesarem' se. adpellari etiam victor prohibuit. (n) Lse- tum augurium Fabio Valenti exercituique, quern in bellum agebat, ipso profectionis die, aquila leni meatu, prout ag- men incederet, velut dux viae, praevolavit : longumque per spatium is gauclentium militum clamor, ea quies interritae alitis fuit, ut baud dubium magnae et prosperae rei omen ac- ciperetur. Et Treveros quidem, ut socios, securi adiere. LXIII. Divoduri (Mediomatricorum id oppidura est) (o) quamquam omni comitate exceptos subitus pavor exterruit, raptis repente armis ad caedem innoxiae civitatis : non ob praedam aut spoliandi cupidine, sed furore etrabie et caus- sis incertis, eoque difficilioribus remediis ; donee, precibus Ducis mitigati, ab excidio civitatis temperavere : caesa ta- men ad quatuor millia*bominum. Isque terror Gallias in- vasit, ut venienti mox agmini universal civitates cum Magis- tratibus et precibus occurrerent, stratis per vias pueris feminisque ; quseque alia placamenta (p) hostilis irae, non quidem in bello, sed pro pace, tendebantur. LXIV. Nuntium de caede Galbse et Imperio Otbonis, Fa- bius Valens in civitate Leucorum accepit. Nee militum animus in gaudium aut formidinem permotus : bellum vol- vebat. Gallis cunctatio exempta, et in Othonem ac Vitel- lium odium par, ex Vitellio et metus. Proxima Lingonum civitas erat, fida partibus : benigne excepti, modestia cer- tavere ; sed brevis laetitia fuit, cohortium intemperie, quas, a legione quartadecima, ut supra memoravimus, di- gressas, exercitui suo Fabius Valens adjunxerat. Jurgia r m For an account of the sloth, drunkenness, and other vices of Vitellius, see Suetonius, in Vitel. s. 17. n Ccesarem se appellari— prohibuit ; still he assumed this name himself. See Hist. 3. 58. o The Treveri were the inhabitants of a city of lower Germany, on the Moselle : now called Treves. MediomatricU a people of Gal- lia Belgica; now the diocese of Mentz. p Placamenta, etc. Olive branches and sacred vestments were usually displayed in cases of distress, when the conquered sued for mercy, and though nothing like hostility subsisted, this people was obliged, in profound peace, to deprecate all the horrors of war. j. c. 68. HiSTOR; LIB. PRIMUS. 35 primum : mox rixa (9) inter Batavos et legionarios, dum his aut illis studia militum adgregantur, prope in proelium exarsere ; ni Valens animadversione paucorum oblitos jam Batavos imperii admonuisset. Frustra adversus Mduos quassita belli caussa: jussi ' pecuniam atque arma deferre,' gratuitos insuper commeatus praebuere : quod iEdui for- midine, (r) Lugdunenses gaudio fecere. Sed legio Italica et ala Taurina abductae. Cohortem duodevicesimam Lug- duni, solitis sibi hibernis, relinqui placuit. Manlius Va- lens, Legatus Italicae legionis, quamquam bene de partibus meritus, nullo apnd Vitellium honore fuit : secretis eum criminationibus infamaverat Fabius ignarum et, quo incau- tior deciperetur, palamlaudatum. LXV. Veterem inter Lugdunenses Viennensesque (s) discordiam proximum bellum accenderat : multae invicem clades, crebrius infestiusque, quam ut tantum propter Ne- ronem Galbamque pugnaretur. Et Galba reditus Lugdu- nensium, occasione irae, in tiscum verterat : (t) multus contra in Viennenses honor ; unde aemulatio et invidia et uno amne discretis (u) connexum odium. Igitur Lugdu- nenses exstimulare singulos militum, et in eversionem Vi- ennensium impellere, ' obsessam ab illis coloniam suam, 1 adjutos Vindicis conatus, conscriptas nuper legiones in 6 presidium Galbae' referendo : et, ubi caussas odiorum praetenderant, magnitudinem praedae ostendebant. Nee jam secreta exhortatio, sed publicae preces : ' Irent ul- * tores, exscinderent sedem Gallici belli : cuncta illic ex- 6 terna et hostilia : se coloniam Romanam (v) et partem * exercitus et prosperarum adversarumque rerum socios : i si fortuna contra daret, iratis ne relinquerentur.' LXVI. His et pluribus in eundem modum, perpulerant q Jurgia, disputes or opprobrious words ; rixa, quarrels. r JEduiformidine. Because they had favoured Galba. Lugdu- nenses gaudio, because they had been opposed to both Galba and Vindex. s Viennenses, the inhabitants of Vienne, a city of Narbonese Gaul ; now Vienne Dauphine. t The people of Lyons waged war against Vindex, and on that ac- count Galba made them feel his resentment. u The cities of Lyons and Vienne were separated by the river Rhodanus ; now the Rhone. v Se coloniam Romanam. i. e, worthy of the name ; for Vienne was also a Roman colony, but there, cuncta externa et hostilia ; con- sequently they had forfeited their claims to this name; 36 e. CORN. TACITI. a. v. c. 821. wt ne Legati quidem, ac Duces partium restingui posse ira* eundiam exercitus arbitrarentur : cum haud ignari discrt* minis sui Viennenses, velamenta et infulas praeferentes, ubi agmen incesserat, arma, genua, vestigia prensando, flexere militum animos. Addidit Valens trecenos singulis militibus sestertios : turn vetustas dignitasque coloniae va- luit, et verba Fabii, salutem incolumitatemque Viennen- sium commend antis, aequis auribus accepta : publice tamen armis mulctanti, privatis et promiscuis copiis juvere mi- litem. Sed fama constans fuit, ' ipsum Valentem magna ' pecunia emptum.' Is diu sordidus, repente dives, mu- iationem fortuna3 male tegebat, accensis egestate longa cu- pidinibus inmoderatus, et, inopi juventa, senex prodigus. Lento deinde agmine, per fines Ailobrogum (w) et Vocon- tiorum ductus exercitus : ipsa itinerurn spatia et stativo- rum mutationes venditante Duce, foedis pactionibus adver- sus possessores agrorum et Magistratus civitatum, adeo mi- naciter, ut Luco (municipiurn id Vocontiorum est) faces admoverit, donee pecunia mitigaretur : quotiens pecuniae materia deesset, stupris et adulteriis exorabatur. Sic ad Alpes perventum. LXVII. Plus praedae ac sanguinis Csecina hausit. In- ritaverant turbidum ingenium Helvetii (#) Gallica gens, olim armis virisque, mox memoria nominis clara, de caede Gal- bae ignari, et Vitellii imperium abnuentes. Initium bello fuit avaritia ac festinatio unaetvicesimae legioriis: rapue- rant pecuniam, missam in stipendium castelli ; quod olim Helvetii suis militibus ac stipendiis tuebantur : segre id passi Helvetii, intercepts epistolis, quae nomine Germani- ci exercitus ad Pannonicas legiones ferebantur, Centurio- nem et quosdam militum in custodia retinebant. Caecina,, belli avidus, proximam quamque culpam, antequam pseni- teret, ultum ibat : mota propere castra : vastati agri : di- reptus longa pace in modum municipii exstructus locus, (?/) amoeno salubrium aquarum usu frequens : missi ad Rhae- iv Allobroges, a people of Narbon Gaul, situated between the Rhone nnd Lake Leman. x The territory of the Helvetii was a part of Celtic Gaul, more extensive than what is now called Switzerland. The people were celebrated for their bravery See Caesar, Bell. Gall. Lib. 1. s, 1. y Brotier says, this place was called in ancient inscriptions, Res- publico, mquensis, on account of the salubrity of its waters. Now Baden, in the territory of Switzerland? j. c. 66. HISTOR. LIB. PRIMUS. 37 tica auxilia nuntii, ut versos in legionem Helvetios a tergo adgrederentur. LXVIII. Illi, ante discrimen feroces, in periculo pavidi, quamquam primo tumultu Claudium Severum Ducem le- gerant, non arma noscere, non ordines seqai, non in unum ' consulere : exitiosum adversus veteranos (z} proe- lium, intuta obsidio, dilapsis vetustate mosnibus : hinc Caecina cum valido exercitu ; inde Rhaeticae alae cohortes- que et ipsorum Rbaetorum juventus, sueta armis et more militias exercita : undique populatio et caedes : ipsi in medio vagi, abjectis armis, magna pars saucii aut palantes, in montem Vocetium (a) perfugere. Ac statim, inmissa cohorte Thracum, depulsi, et, consectantibus Germanicis Rhaetisque, per silvas atque in ipsis latebris trucidati : multa hominum millia caesa, multa sub corona venundata. Cumque, dirutis omnibus, Aventicum, {b) gentis caput, justo agmine peteretur, missi, qui dederent civitatem : et deditio accepta. In Julium Alpinum, e principibus, ut concitorem belli, Casein a animadvertit : ceteros veniae vel saevitiae Vitellii reliquit. LXIX. Haud facile dictu est, legati Helvetiorum minus placabilem Imperatorem, an militem invenerint : ' civita- i tis excidium' poscunt, tela ac manus in ora Legato'rum intentant. Ne VitelHus quidem minis ac verbis tempera- bat : cum Claudius Cossus, unus ex Legatis, notae facun- diae, sed dicendi artem apta trepidatione occultans atque eo validior, militis animum mitigavit : ut est mox vulgus mu= labile subitis et tarn pronum in misericordiam, quam im- modicum saevitia fuerat : effusis lacrimis, et meliora con- stantius postulando, inpunitatem salutemque civitati im- petravere. LXX. Caecina paucos in Helvetiis moratus dies, dum sententiae Vitellii certior fieret, simul transitum Alpium parans, laetum ex Italia nuntium accipit, ' alam Silanam.. s Veterani usually signifies those soldiers, who, having served sixteen campaigns, were exempt from all military duty except fighting. In this passage it is synonymous with the English word veterans. a Vocttium. Mons Vocttius, a mouotain of the Helvetii, thought to be the roughest part of mount Jura. b Aventicum, the capital pf the Helvetii ; by the Germans called Wiflisburg, by the French Avenches. 5 * 38 C. CORN. TACITf. a. u. c. 821. *: circa Padum agentem, (c) sacramento Vitellii accessisse.' Proconsulem Vitellium Syllani in Africa habuerant : mox a Nerone, ut in iEgyptum praemitterentur, exciti, et ob bellum Vindicis revocati, ac turn in Italia manentes, in- stinctu Decurionum, qui Othonis ignari, Vitellio obstricti, robur adventantium legionum et famam Germanici exer- citas adtollebant, transiere in partes : et, ut donum aliquod novo Principi, firmissima Transpadanae regionis municipia Mediolanum ac Novariam et Eporediam ac Vercellas, (d) adjunxere : id Caecinse per ipsos compertum. Et,quia prse- sidio alae unius latissima pars Italias defendi nequibat, prae- missis Gallorum Lusitanorum Britannorumque cohortibus et Garmanorum vexillis, cum ala Petrina, ipse paulitilum cunctaius, nura Rhseticis jugis in Noricum flecteret, ad- versus Petronium, (urbis) Procuratorem, qui concitis auxi- liis, et interrupts fluminum pontibus, fidus Othoni putaba- tur. Sed metu, ne amitteret praemissas jam cohortes alas que,' simul reputans, plus gloriae retenta Italia, et, ubi- cumque certatum foret, Noricos in cetera victoriae praernia cessuros, Penino subsignanum militem itinere, (e) et grave legionum agmen hibernis adhuc Alpibus traduxit. LXXI. Otho interim, contra spem omnium, non deliciis, neque desidia torpescere : dilatae voluptates, dissimulata luxuria, et cuncta ad decorum Imperii composita : eoque plus formidinis adferebant falsas virtutes et vitia reditura. Marium Celsum, Consulem designatum, per speciem vin- culorum, (/) saevitise militum subtractum, acciri in capi- tolium jubet : dementias titulus e viro claro, et partibus c The Ala Syllana was a body of cavalry, originally raised by Sylla. The Padus, a river in the north of Italy, runs from west to ea^t, and discharges itself into the Adriatic. It is now called the Po. d Mediolanum, now Milan, in Italy. Nov aria, now Novara, a city of Milan. Eporedia, a town at the foot of the Alps, now Jura, a city of Piedmont. Vercellce, now Vercelli, in Piedmont. e The Subsignamis Miles, mentioned in this passage, means the Soldier who fought under the colours, Vexilla, and not under ihe Ea \c:s. The auxiliaries, the veterans detained in service, and the m drafted frdjd the legies? Were of this description. / Otho, to api>e:-tse the fury oM he soldiers, had thrown Marius Celsus Into prison* At that time* he could instigate the soldiers tc* perpetrate any atrocious deed, but to retrain them was hardly i-a his power. j. c. 68. HISTOR. LIB. PRIMUS. 39 inviso, petebatur. Celsus, constanter servatae erga Gal* bain fidei crimen confessus, exemplum uitro mputavit. (g) Nee Otho, quasi ignosceret, sed, ne hostis metum recon- cilntionis adhiberet, statim inter intimos amicos habuit, et mox bello inter Duces delegit : mansitque Celso, velut fataliter, etiam pro Othone fides integra et infelix. Laeta primoribus civitatis, celebrata in vulgus Celsi salus, ne mi- litibas qaidem ingrata fuit, eandem virtutem admirantibus^ cui irascebantur. LXXII. Par inde exsaltatio disparibus caussis consecuta, impetrata Tigellini exitio. Sophonius Tigellinus, obscuris parentibus, fcda pueritia, impudica senecta, Praefecturana vigilum et Praetorii et alia praemia virtutum quia velocius erat vitiis adeptus, crudelitatem mox, deinde avaritiam et virilia scelera exercuit, conrupto ad omne facinus Nerone ; quae lam ignaro ausus, ac postremo ejusdem desertor ac proditor. Unde non alium pertinacius ad poenam flagita- vere, diverso adfectu, qutbus odium Neronis inerat, et qui- bus desiderium, ApudGalbam T. Vinii potentia defensus ? preetexentis, ' servatam ab eo filiam :' et haud dubie serva- verat, non dementia, quippe tot interfectis,sed effugio in fu- tururn : quia pessimus quisque, diffidentia praesentiuin mu- tationem pavens, adversus publicum odium privatam grati- am praeparat : unde nulla innocentiae cura, sed vices inpu- nitatis. Eo infensior populus, addita ad vetus Tigellini odium recenti T. Vinii invidia : concurrere e tota urbe in pal at i urn ac fora, et, ubi plurima v r ulgi licentia. in circum actheatra effusi, seditiosis vocibus obstrepere : donee Ti- gellinus, accepto apud Sinuessanas (h) aquas supremae ne- cessitatis nuntio, inter stupra concubinarum et oscula et deformes moras, sectis novacula faucibus, infamem vitam foe davit etiam exitu fero et inhonesto. LXXIII. Per idem tempus expostulata ad supplicium Calvia Prispinilla variis frustrationibus, et adversa dissimu- htiitis Principisfama, periculo exemptaest: magistra libidi- nu r .] Neronis, transgressa in Africam, ad instigandum (i) in anna Clodium Macrum, famem populo Rom : hawd obscure g Exemplum ultro inputavit. Celsus acknowledged his fidelity to Galba, and on this account justified himself to Otho, whose inte- rest it whs to have faithful officers. h Sinuessa, a town of Latiuaa, much frequented for the salubrity - of its waters ; new called Gar-gliano. i Ad instigandum, tie. to revenge the death of Nero. 40 C. CORN. TACITI. a. v. c. 821. molita, totius postea civitatis gratiam obtinuit, Consulaii matrknonio subnixa, et apud Galbain, Othonem, Vitellium Jnlaesa: mox potens pecunia et orbitate, quae bonis malis- que temporibus juxta valent. LXX1V. Crebrae interim, et muliebribus blandimentis infectae, ab Othone ad Vitellium epistolae, offerebant fc pe- ' cuniam et gratiam et quemcumque quietis locum prodi- 6 gag vitae legisset.' Paria Vitellius ostentabat, primo mol- lius, stulta utrimque et indecora simulatione : mox, quasi rixantes, stupra et flagitia invicem objectavere, neuter fal- so. Otho, revocatis, quos Galba miserat, legatis, rursus alios ad utrumque Germanicum exercitum et ad legionem Italicam easque, quae Lugduni agebant. copias, specie sena- tus misit. Legati apud Vitellium remansere, promptius, quam ut retenti viderentur. Praetoriani, quos, per simula- tionem officii, legatis Otho adjunxerat, remissi, antequam legionibus miscerentur. Addit epistolas Fabius Valens, no- mine Germanici exercitus, ad Praetorias et urbanas cohor- tes, de viribus partium magnificas et concordiam offerentes. Increpabat ultro, ' quod tanto ante traditum Vitellio impe- ! rium ad Othonem vertissent.' LXXV. Ita promissis simul ac minis tentabantur ; c ut 4 bello impares, in paci nihil amissuri :' neque ideo Praeto- rianorum fides mutata. Sed insidiatores ab Othone in Ger- maniam, a Vitellio in urbem missi : utrisque frustra fuit : Vitellianis inpune, per tantam hominum multitudinem, mu- tua ignorantia fallentibus : Othoniani, novitate vultus, omni- bus invicem ignaris, (j) prodebantur. Vitellius litteras ad Titianum, fratrem Othonis, composuit, ' exitium ipsi filio- * que ejus,' minitans, ' ni incolumes sibi mater ac liberi 4 servarentur.' Et stetit domus utraque : sub Othone, incertum an metu : Vitellius victor clementiae gloriam tulit. LXXVI. Primus Othoni fiduciam addidit ex Illyrico nun- tius, ' jurasse in eum Dalmatian ac Pannoniae et Moesiae le- c giones.' Idem ex Hispania adlatum : laudatusque i per edictum CJuvius Rufus : et statim cognitum est, conversam ad Vitellium Hispaniam. Ne Aquitania quidem, quamquam a Julio Cordo in verba Othonis obstricta, diu mansit : nus- quam fides aut amor ; metu ac necessitate hue illuc muta- j Omnibus invicem ignaris, neither knowing any one, or being known. j. c. 68. HISTOR. LIB. PRIMUS. 41 bantur. Eadem formido provinciam Narbonensem ad Vi- tellium vertit, facili transitu ad proximos et validiores. Longinquae provinciae, et quidquid armorum mari dirimitur, penes Othonem manebant : non partium studio ; sed erat gr inde momentum in nomine urbis ac praetextu Senatus : et occupaverat animos prior auditus. Judaicum exercitum Vespasianus, Syriae legiones Mucianus sacramento Othonis adegere. Simul zEgyptus omnesque versae in Orientem provinciae nomine ejus tenebantur. Idem Africae obse- quium, initio a Carthagine orto. Neque ^xspectata Vip- stani Aproniani, Proconsulis, auctoritate, Crescens, Nero* nis libertus (nam et hi malis temporibus partem se Reipub- licae faciunt) epulum plebi, ob laetitiam recentis Imperii, obtulerat, et populus pleraque sine modo festinavit. Car- thaginem, ceterae civitates secutae. LXXVIL Sic distractis exercitibus ac provinces, Vitel- lio quidem ad capessendam Principalis fortunam bello opus erat. Otho, ut in multa pace, munia Imperii obibat ; quae- dam ex dignitate Reipublicae, pleraque contra decus ex prassenti usu properando. Consul cum Titiano fratre in Kalendas Martias ipse : (k) proximos menses Verginio des- tinat, ut aliquod exercitui Germanico delinimentum. Jun- gitur Verginio Poppaeus Vopiscus, praetextu veteris ami- citiae ; plerique, Viennensium honori datum, interpretaban- tur, Ceteri Consulatus ex destinatione Neronis aut Galbae mansere, Caelio aut Flavio Sabinis in Julias, Arrio Antoni- k The number of Consuls in this eventful year was so great, that it will not be useless to place the list in one view before the eye of the reader : A. U. C. 822. Consuls. On the Calends of January, < Galba, Hist. i. s. 1. ( Vinius. Calends of March, ( Salvius Otho, Hkt. i. s. 77. I Titianus Otho. Calends of May, ( Verginius Rufus, Hist. i. s. 77. ( Pompeius Vopiscus, Calends of July, i Caelius Sabinus, -Hist. i. s. 77. I Flavius Sabinus. Calends of September, < Arrius Antoninus, Hist. i. s 77. ( VTarcus Celsus. Calends of November, < Fabius Valens, Hist. ii. s. 1. ( Alienus CaBcina. Caecina being pronounced a traitor by the Senate, on the day be- fore the Calends of January, A U. C. 823, the consul for a single day was Rosius Regulus. Hist iii. s. 37, 42 C. CORN. TAC1TI. a. u. c. 82f. no et Mario Celso in Septembres : quorum honori ne Vi- tellius quidom victor intercessit. Sed Gtho Pontificatus Auguratusque honoratis jam senibus cumulum dignitatis (/) addidit : et recens ab exsilio reverses nobiles adolescen- tulos avitis ac paternis Sacerdotiis, in solatium, recoluit Redditus Cadio Rufo, Pedio Blaeso, Sevino Pomtino Sena- torius locus ; repetundarum criminibus sub Claudio ac Nerone ceciderant : placuit ignoscentibus, verso nomine, quod avaritia fuerat, videri majestatem : cujus turn odio etiam bonae leges peribant. (m) LXXY1II. Eadem largitione civitatum quoque ac pro- Tinciarum animos adgressus, Hispaliensibus et Emeritensi- bus (ft) familiarum adjectiones, Lingonibus universis civi- tatem Romanam, provincial Raeticae Maurorum civitates dono dedit : nova jura Cappadociae, nova Africae, ostentui magis, quam mansura. Inter quae, necessitate praesentium rerum et instantibus curis excusata, ne turn quidem inme- mor amorum, statuas Poppaeas per Senatus consultum reposuit. Creditus est etiam de celebranda Neronis me- moria agitavisse, spe vulgum adliciendi : et fuere, qui imagines Neronis proponerent : atque etiam Othoni qui- busdam diebus populus et miles, tamquam nobilitatem ac decus adstruerent, NERONI OTHONI adclamavit. Ipse in suspenso tenuit, vetandi metu, vel agnoscendi pudore. LXXIX. Conversis ad civile bellum animis, externa sine cura habebantur. Eo audentius Rhoxolani, Sarmatica gens, (o) priore hieme caesis duabus cobortibus, magna spe ad Moesiam (p) inruperant : novem millia equitum, ferociora I Cumulum dignitatis. These words are in apposition with pon- tificatus and auguratus. m The idea here is this ; the real offence was suppressed, and what was, in fact, public rapine, in the style of the pardon, took the , name of violated majesty ; a charge held in sugIi detestation, that to elude it, the best and wisest laws were set aside. n Hispalis, a town of Bcetica, in Farther Spain ; now Seville. Emerita, a city of Spain ; now Merida. o Sarmatia called also Scythia, was a northern country of vast extent, and divided into Europaa and Asiatica ; the former begin- ning at the Vistula, (its western boundary) and comprising Russia, part of Poland, Prussia and Lithuania ; and the latter bounded on the west by Sarmatia Europaea and the Tanais (the Don) extending south as far as mount Caucasus and the Caspian Sea, containing Tartary, Circassia, &c. V Mtzsia } a district of ancient Illyricum ; now called Bulgaria j. c. 68. HISTOR. LIB. PRIMUS. 4<* successu et praedae magis quam pugnae intenta. Igitur va- gos et incuriosos tertia legio, acijunctis auxiliis, repente iavasit :«apud Romanos omnia proelio apta : Sarmatae, dis- persi cupidine praedae, aut graves onere sarcinarum, et ludibrio itinerum aaempta equorum pernicitate, velut vincti caedebantur. Namque mirum dictu, ut sit omnis Sarmata- rum virtus velut extra ipsos : nihil ad pedestrem pugnam tarn ignavum : ubi per turmas advenere, vix ulla acies ob- stiterit. Sed turn humido die et soluto gelu neque conti, neque gladii, quos praelongos utraque manu regunt, usui, lapsantibus equis et cataphractarum pondere. Id Principi- bus et nobilissimo cuique tegmen, ferreis laminis aut prae- duro corio consertum : ut ad versus ictus inpenetrabile, ita inpetu hostium provolutis inhabile ad resurgendum : simul altitudine et mollitia nivis hauriebantur. Romanus miles facili lorica (q) et missili pilo aut lanceis adsultans, ubi res posceret, levi gladio inermem Sarmatam (neque enim de- fendi scuto mos est) cominus fodiebr.t : donee pauci, qui prcelio superfuerant, paludibus abderentur : ibi saevitia hiemis et vi vulnerum absumpti. Postquam id Romae compertum, M. Aponius Moesiam obtinens, triumphali statua, Fulvius Aurelius et Julianus Titius ac Numisius Lu- pus, Legati legionum, consularibus ornamentis donantur : laeto Othone et gloriam in se trahente, ' t am quam et ipse 1 felix bello, et suis Ducibus suisque exercitibus Rempub- licam auxisset.' LXXX, Parvo interim initio, imde nihil timebatur, orta seditio* prope urbi excidio fait- Septimam decimam cohor- tem, e colonia Ostiensi in urbem acciri Otho jusserat : ar- mandae ejus cura Vario Crispino, Tribuno e Praetorianis, data. Is, quo magis vacuus, quietis castris, jussa exsequere- tur, vehicula cohortis, incipiente nocte, onerari, aperto ar- mamentario, jubet : tempus in suspicionem ; caussa in crimen ; (r) adfectatio quietis in tumultum evaluit : et visa inter temulentos arma cupidinem sui movere. Fremit miles, et Tribunos Centurionesque ' proditiomV arguit, 1 tamquam familias Senatorum ad perniciem Othonis arma- rental*:' pars ignari et vino graves: pessimus quisque in occasionem praedaium : vulgus, ut mos est cujuscunque q Facili lorica. Li^ht breast plate. r Causa in crimen. Crispin us told them that he took out the arr&s by order of the Emperor, to arm the cohort. 44 C. CORN. TACITL a. u. c. 821. motus novi cupidum : et obsequia meliorum nox abstule- rat: resistentem seditioni Tribunum et severissimos Cen- turionum obtruncant : rapta arma, nudati gladii, insidentes equis urbem ac palatium petunt. LXXXI. Erat Othoni celebre convivium, primoribus feminis virisque : qui trepidi, fortuitusne militum furor, an dolus Imperatoris, inanere ac deprehendi, an fugere ac dispergi, periculosius foret ; modo constantiam simulare, modo formidine detegi, simul Othonis vullum intueri : uique evenit, inclinatis ad suspicionem mentibus, cum timeret Otho, timebatur. Sed hand secus discrimine Senatus, quam suo territus, et Praefectos Praetorii ad mitigandas militum iras sta- tim miserat, et ' abire propere omnes e convivio' jussit. Turn vero passim Magistratus, projectis insignibus, vitata co- mitum et servorum frequentia, senes feminaeque, per tene- bras, divers i urbis itinera, rari domos, plurimi amicorum tec- ta, et, ut cinque Iramillimus cliens, incertas latebras petivere. LXXXI1. Militum inpetus ne foribus quiclem palatii coerciius, quo nanus convivium inrumpf rent, fc ostendi sibi 6 Othonem' expostulates: vulnerato Julio Martiale, Tri- buno, et Vitellio S iturnino, Praefecto legionis, dum ruen- tibus obsistunt. Undique arma et minae, modo in Centu- riones Tribunosque, modo in Senium universum : lym- phatis caeco pavore anirnis, et, quia neminem unum desti- nare irae poterant, licentiam in omnes poscentibus : donee Otho, contra decus Imperii, thoro insistens, precibus et lacrymis aBgre cohibuit : redieruntque in castra inviti, neque innocentes. Postera die, velut capta urbe, clausae domus : rarus per vias populus ; moesta plebs ; dejocti in terram militum vultus. ac plus tristitiae, quam poeniten- tiae. Manipulating adlocuti sunt Licinius Proculus et Plo- tius Firmus, Praefecti, ex suo quisque ingenio mitius tjut horridius. Finis sermonis in eo, ut quina millia nurm.um singulis militibus numerarentur. Turn Olbo in^redi castra! ausus : atque ilium Tribuni Centurionesque circumsistunt, abjectis militiae insignibus. ' otiurri et salutem' flagitantes. Sensit invidiam miles, et compositus in obsequium, ' auc- i tores seditionis ad supplicium' ultro postulabat. LXXXIII. Otho, quamquam turbidis rebus et diverts militum animis, cum optimus quisque i remedium prae-en- 1 tis licentiae' posceret ; vulgus et plures, seditionibus et ambitioso Imperio laeti, par turbas et raptus faciliu^ ad civile bellum inpellerentur : simul reputans, non posse j. c. 68. HISTOR. LIB. PRIMUS. 45 Principatum, scelere quaesitum, subita modestia et prisca gravitate retineri : sed discrimine urbis, et periculo Senatus anxius, postremo ita disseruit : ' Neque lit adfec- ' tus vestros in amorem mei accenderem, commilitones, e neque ut animum ad virtutem cohortarer (utraque enim ; egrcgie supersunt) sed veni postulaturus a vobis tem- ** pen\mentum vestras fortitudinis, et erga me modum ca- 4 ritatis. Tumultus proximi initium, non cupiditate vel : odio, quae raultos exercitus in discordiam egere, ac ne ( detrectatione quidem aut formidine periculorum : nimia € pietas vestra, acrius quam consideratius, excitavit. Nam 6 saepe honestas rerum caussas, ni judicium adhibeas, per- € niciosi exitus consequuntur. Imus ad bellum : num om- 4 nes nuntios palam audiri, omnia consilia cunctis praesen- 4 tibus tractari, ratio rerum a*ut occasionum velocitas pa- 4 titur? tarn nescire quaedam milites, quam scire, oportet. i Ita se Ducum auctoritas, sic rigor disciplinae habet, ut 6 multa etiam Centuriones Tribunosque tantum juberi ex- * pediat. Si, ubi jubeantur, quaerere singulis liceat, pe- 6 reunte obsequio etiam imperium intercidit. An et illic * nocte intempesta rapientur arma? unus alterve perditus 1 ac temulentes (neque enim plures consternatione proxi- 1 ma insanisse crediderim) Centurionis ac Tribuni san- 6 guine manusinbuet? Imperatoris sui tentorium inrumpet? LXXXIV. ' Vos quidem istud pro me : (s) sed in dis- 6 cursu ac tenebris et rerum omnium confusione patefieri 6 occasio etiam adversus me potest. Si Vitellio et satelli- ' tibus ejus eligendi facultas detur, quern nobis animum, * quas mentes inprecentur, quid aliud, quam seditionem et 4 discordiam, optabunt ? ne miles Centurioni, ne Centurio 1 Tribuno obsequatur : hinc confusi, pedites equitesque, * in exitium ruamus. Parendo potius, commilitones, quam ■\ imperia Ducum sciscitando, res militares continentur: (t) ' et fortissimus in ipso discrimine exercitus est, qui ante * discrimen quietissimus. Vobis arma et animus sit : * mihi consilium et virtutis vestrae regimen relinquite. * Paucorum culpa fuit, duorum poena erit : ceteri abolete * memoriam fcedissimae noctis : nee illas adversus Sena- s Pro me, You did this on my account ; vos is nominative to some verb understood, perhaps ausi estis. t This rule of military subordination stands confirmed by experience in every age and country. 6 46 C. CORN. TACITI. a. u. c. 821. ' turn voces ullus unquam exercitus audiat. Caput Imperii, c et decora omnium provinciarum, ad pcenam vocare, non < hercle illi, quos cum maxime Vitellius in nos ciet, Ger- f mani audeant. Ulli ne Italiae alumni, et Romana vere ' juventus, ad sanguinem et caedent deposcerent ordinem, c cujus splendore et gloria sordes et obscuritatem Vitel- * lianarum partium pra3stringimus ? Nationes aliquas oc- * cupavit Vitellius, imaginem quandam exercitus habet : 1 Senatus nobiscum est. Sic fit, ut hinc Respublica, inde * host^s Reipublicge constiterint. Quid ? vos pulcherri- * mam hanc urbem domibus et tectis et congestu lapidum * stare creditis ? Muta ista et inanima intercidere ac re- c parari promiscua sunt : aeternitas rerum et pax gen- * lium et mea cum vestra salus incolumitate Senatus fir- c matur. Hunc auspicato a parente et conditore urbrs ' nostras institutum, et a Regibus usque ad Principes, con- 6 tinuum et inmortalem, sicut a majoribus accepimus, sic c posteris tradamus. Nam, ut ex vobis Senalores, ita ex c Senatoribus Principes nascuntur.' LXXXV, Ea oratio ad perstringendos mulcendosque militum animos, et severitatis modus (neque enirn in plu- res, quam in duos animadverti jusserat) grate accepta, compositique ad prsesens, qui coerceri non poterant. Non tamen quies urbi redierat : strepitus telorum et facies belli erat : militibus, ut nihil in commune turbitantibus, ita sparsis per domos, occulto habitu, et maligna cura in omnes, quos nobilitas aut opes aut aliqua insignis claritudo rumoribas objecerat. Vitellianos quoque milites renisse in urbem ad studia partium noscenda, plerique credebant. Unde plena omnia suspicionum, et vix secreta domuum sine formidine. Sed plurimum trepidationis in publico. Ut quemque nuntium fama adtulisset, animum vultum- , que conversi, ne diffidere dubiis ac parum gaudei;e prosperis viderentur. (?j) Coacto vero in curiam Se- natu, arduus rerum omnium modus, ne contumax si- lentium, ne suspecta libertas. Et privato Othoni nuper, atque eadem dicenti, nota adulatio. Igitur versare sen- tentias, et hue atque illuc torquere. ' hostem et parrici- € dam' Vitellium vocantes : providentissimus quisqtie vul- u Ut quemque, etc. Whatever was the rumour of the day, all de- gree* and ranks were obliged to set their faces for the occasion : if bad, they were afraid of seeming to. despond; and, if propitious, un^ willing to be thought backward in demonstrations of joy. j. c. 68. HISTOR. LIB. PRIMUS. 47 garibus conviciis ; quidam vera probra jacere, in clamore tamen et ubi plurimae voces, aut tumultu verborum sibi ipsi obstrepentes. LXXXVI. Prodigia insuper terrebant, diversis auctori- bus vulgata. ' In vestibulo capitolii omissas habenas bigae, 1 cui Victoria institerat : erupisse cella Junonis majortm ' humana speciem : statuam divi Julii in insula Tiberini ' amnis, (r) sereno et inmoto die, ab Occidente in Orien- * tern conversam : prolocutum in Etruria bovem : insoli- 6 tos animalium partus :' et plura alia, rudibus saeculis etiam in pace obseiTata, quse nunc tantum in metu aucliun- tur. Sed praecipuus et cum praesenti exitio etiam futuri pavor, subita inundatione Tiberis : qui inmenso auctu, proruto ponte sublicio, (w) ac strage obstantis molis refusus, non modo jacentia et plana urbis loca, seel secura ejusmodi casuutn inplevit. Rapti e publico plerique, plures in ta- bernis et cubilibus intercept!. Fames in vulgus, inopia quaestus et penuria alimentorum. Conrupta stagnantibus aquis insularum (x) fundamenta, deiu, remeante flumine, dilapsa. Utque primum vacuus a periculo animus fuit, id ipsum, quod paranti expeditionem Othoni, campus Martius et via Flaminia, iter belli esset obstructum a fortuitis vel naturalibus caussis, in prodigium et omen inminentium cla- dium vertebatur. LXXXVII. Otho, lustrata urbe, et expensis belli con- siliis, quando Peninas Cottiaeque Alpes et ceteri Galliarum aditus Vitellianis exercitibus claudebantur, Narbonensem Oalliam adgredi statuit ; classe valida et partibus fida, quod reliquos caesorum ad pontem Milvium, et saevitia Galbae in custodiam habitos, in numeros legionis composuerat ; facta et ceteris spe honoratioris in posterum militias. Addidit classi urbanas cohortes et plerosque e Prastorianis, vires et robur exercitus, atque ipsis Ducibus consilium et cus- todes. Summa expeditionis Antonio Novello, Suedio Cle- menti, primipilaribus, iEmilio Pacensi, cui ademptum a Galba Tribunatum reddiderat, permissa. Curam navium Oscus libertus retinebat, ad observandam honestiorum fidem comitatus. Peditum equitumque copiis Suetonius Paulli- v The Isle in the Tiber, now called Isold di St. Bartolemeo. w The Sublician Bridge, so called, because built of wood. A foundation of solid marble was afterwards laid, but nothing remains at present except the ruins. x Insularum. blocks of buildings, surrounded on every side bv streets'. 4B C. CORN. TACIT1. a. u. c. 821. nus, Marius Celsus, Annius Gallus, rectores destinati. Sed plurirna fides Licinio Proculo, Praetorii Praefecto : is ur- banae militias inpiger, bellorum insolens, auctoritatem Paul- lini, vigorem Celsi, maturitatem Galli, ut cuique erat, erirninando, quod facillimum factu est, pravus et callidus, bonos et modestos anteibat. LXXXVIII. Sepositus per eos dies Cornelius Dolabella in coloniam Aquinatem, (?/) neque arcta custodia, neque obscura : nullum ob crimen, sed vetusto nomine et pro- pinquitate Galbae monstratus. Muitos e Magistratibus^ magnam consularium partem, Otho, non participes aut mi- nistros bello, sed comitum specie, secum expedire jubet : in quis et L. Vitellium, eodem quo ceteros cultu, nee ut Imperatoris fratrem, nee ut hostis. Igitur mota urbis cura : nullus ordo metu aut periculo vacuus: primores Senatus aetate invalidi et longa pace desides : segnis et oblita bellorum nobilitas ; ignarus militiae Eques : quanta magis occultare et abdere pavorem nitebantur, manifestius pavidi. Nee deerant e contrario, qui ambitione stolida, Qonspicua arma, insignes equos, quidam luxuriosos adpa- ratus conviviorum et inritamenta libidinum, ut instrumenta belH, mercarentur. Sapientibus quietis et Reipublicae cura : levissimus quisque et futuri inprovidus, spe vana tumens : mu^i adflicta fi 7 e (z) in pace, ac turbatis rebus alacres 5 et per incerta tutissimi. LXXXIX. Sed vulgus, et magnitudine nimia commu- niurn curnrum expers populus, sentire paullatim belli mala, converse in militum usum omni pecunia, intentis a4imento- ruin pretiis : quae, motu Vindicis, haud perinde plebem adtriverant, secura turn urbe et provinciali bello, quod in- ter legiones Galliasque velut externum fuit. Nam, ex quo Divus Augustus res Caasarum composuit, procul, et in unius sollicitudinem aut decus, Populus Romanus bellave- rat. Sub Tiberio et Caio, tantum pacis adversa in Rem- publicam pertinuere. Scriboniani contra Claudium in- cepta simul audita et coercita. Nero nuntiis magis et ru- moribus, quam armis depulsus. Turn legiones classesque, et, quod raro alias, Praetorianus urbanusque miles in aciem deducti : Oriens Occidensque et quidquid utrimque virium est, a tergo : si ducibus aliis bellatum foret, longo bello y Aquinatem. Aquinum was a town of the ancient Latins ; now called Aquino. s MvUi adflictafide. bankrupts in fame and fortune . J. c. 66. H1ST0R. LIB. PRIMUS. 49 materia. Fuere, qui proiiciscenti Othoni moras ' religio- nemque nondum conditorum ancilium,' (a) adferrent. Ad- spernatus est oranem cunctationem, ut Neroni quoque exitiosam : et Caecinajam Alpes transgressus, exstimulabat. XC. Pridie Idus Martias, commendata Patribus Repub- lica reliquias Neronianarum sectionum, nondum in fiscum conversas, revocatis ab exsilio concessit : (6) justissimum donum et in speciera magnificum, sed, festinata jam pri- dem exactione, usu sterile. Mox vocata concione, ' ma- * jestatem urbis et consensum Populi ac Senatus pro se* adtollens, adversum Vitellianas partes modeste disseruit : ' inscitiam potius legionum, quam audaciam,' increpans, nulla Vitellii mentione : sive ipsius ea moderatio, seu scriptor orationis, sibi metuens, contumeliis in Vitellium abstinuit : quando, ut in consiliis militiae, Suetonio Paullino et Mario Celso, ita in rebus urbanis Galerii Trachali in- genio Othonem uti credebatur : et erant, qui genus ipsum orandi noscerent, crebro fori usu celebre, et ad inplendas aures latum et sonans. Clamor vocesque vuigi, ex more adulandi, nimia3 et falsae : quasi Dictatorem Cassareii), aut Imperatorem Augustum prosequerentur, ita studiis votisque certabant : nee metu aut amore, sed ex libidine servi- tii, (c) ut in familiis, privata cuique stimulatio et vile jam decus publicum. Profectus Otho, quietem urbis curasque Imperii Salvio Titiano fratri permisit. a Numa, the founder of religious ceremonies among the Romans, made them believe, that as long as they preserved the celestial arms called Ancilia, which, he said, were sent down by the gods, Rome would prove invincible, and triumph over all her enemies. Ac- cordingly we read in Livy, that the procession of the Salian priests, on stated days, attended the Ancilia with song and dance through the streets of Rome. See book 1, s. 20. This institution was neglected by Otho. b Nero had squandered immense sums in gifts to his favourites. After the accession of Galba, they were ordered to restore nine-tenths of this to the public Treasury. Otho now gave whatever of this property, which had not reached the Treasury, to those who were recalled from exile. c Ex libidine servitii, from mere servility. Otho left the city of Rome on the 24th day of March, as appears from Suetonius, who mentions his neglect of the institutions relative to the Ancilia, as an inauspicious beginning of the war. Suetonius adds, that he set out on the day when all who paid their worship to the mother of the gods, began the usual ceremonies. That day was the 9th of the Calends of April, which answers to the 24th of March. 6* THE HISTORY OF TACITUS BOOK II. CONTENTS- BOOK II. J. Titus sent by his father Vespasian, to congratulate Galba, hears of that emperor's death, and stops at Corinth. He resolves tore- turn to Syria, and sails to Rhodes and Cyprus. At last he visits the temple of the Paphian Venus. Some account of the goddess, and the rites of worship. He lands in Syria. V. Character of Vespasian, and of Mucianus. They lay aside their mutual ani- mosities and act in concert. The legions of the East, resolved to have a share in the making of emperors. VIII. A counterfeit Nero detected and seized. X. From trivial matters, great discord at Rome. Vibius Crispus accuses Annius Faustus, an informer, and procures his condemnation, though hated himself for the same practices. XI. An account of Otho's forces. XII. His fleets com- mand the sea, extending to the maritime Alps. The city of Inte- melium sacked and plundered by the Othonians. The exemplary 'courage of a mother in the protection of her son. XIV. Otho's fleet infests the coast of Narbon Gaul. An engagement with the Vitellians in that quarter, in which the Othonians have the ad- vantage. XVI. Pacarius, the governor of Corsica, favours the cause of Vitellius, and is murdered. XVII. Csecina, with the V$- C. CORN. TAC. HIST. LIB. SECUNDUS. 5i tellian forces, enters Italy, and besieges Placentia. Spurinna, one of Otho^s officers, defends the place. Caecina raises the siege, and retires with his army to Cremona. A battle at that place, and the Othonians prove victorious. Valens enters Italy. Caecina resolves to strike a blow before the arrival of that general. He lays a snare for the Othonians, but is defeated by Suetonius Paulinus, at a place called Castorum. King Epiphanes, on Otho's side, is wounded. XXVII. Valens arrives at Ticinum. A violent sedition is occasioned by the Batavians. Valens joins the army under Caecina. XXXI. Comparison of Otho and Vitellius. Otho holds a council to deliberate on the plan of the war. Some are for delay ; others for immediate action. Otho is for a decisive blow, and, by advice, retires to Brix- ellum. XXXIV. Caecina and Valens wait for the motions of the enemy. A bridge thrown over the Po to amuse Otho's forces, who are worsted in a skirmish. XXXVII. A report that both armies were inclined to peace, shown to be highly improbable. XXXIX, Titianus, Otho's brother, and Proculus, the praefect of the praeto- rian bands intrusted with the chief command. They encamp with* in four miles of Bedriacum. Otho, by dispatches from Brixellum, . hurries them on to an engagement. XL. The battle of Bedriacum. The Othonians defeated, and the next day lay down their arms. The Vitellians enter the camp, and both armies embrace with tears of joy. XLV. Otho is weary of civil war, and though the soldiers are still devoted to his cause, resolves to prevent a further eftusion of blood ; he falls on his own sword. His funeral immediately per- formed ; some of the men slay themselves near the funeral pile. L. Otho's origin and character. LI. A mutiny among the soldiers. Verginius in danger from their fury. LII. A great part of the Se- nate, who had followed Otho, involved in danger. LV. Tran- quility prevails at Rome. The games in honour of Ceres cele- brated according to custom. Olio's death made known in the theatre: the people declare for Vitellius with shouts of applause. LVI. Italy ravaged by the Vitellians. LVII. Vitellius ad- vances towards Italy, and hears of the victory gained by his offi- cers. The two Tauritanias declare in his favour; x\lbinus, their governor, cut off by the emissaries of Cluvius Rufus, w T ho had pass- ed over from Spain into Africa. LX. Vitellius orders the bravest of Otho's centurions to be put to death. The wild attempt of Mariccus in Gaul. In a fit of enthusiasm, he calls himself a god i he is taken and put to death. LXII. The gluttony of Vitellius : Italy exhausted to supply his voracious appetite. In his dispatches to Rome, he declines for the present, the name of Augustus, and wholly rejects that of Caesar. The judicial astrologers banished from Italy. Laws for restraining the Roman knights from appear- ing on the stage, or in the games of the circus. LXIII. Dolabella put to death treacherously by VitelLus. The furious temper of Triaria, the wife of L. Vitellius, and the amiable character of his mcrher Sextilia. LXV. Cluvius Rufus arrives from Spain, and is pardoned by Vitelline. The vanquished troop? still retam their ferocity. A quarrel between the Batavians and the soldiers of the fourteenth legion. LXVIII. A violent sedition at Ticinum, while 'Vitellius carouses at a feast. LXX. Vitellius proceeds to Cremfc* -52 C. CORN. TACITI. a. u. e. 82£, * na, and views the field of battle at Bedriacum, which was still co- vered with a dreadful carnage. He vies with the luxury of K ero, and marches to Bononia, still plunging into deeper debauchery as he draws near to Rome. LXXII. A slave, of the name of Geta, assumes the name of Scribonianus : he is detected and put to cieatli by order of Vitellius. LXXIV. Deliberations held in the east by Vespasian and Vtucianus. The speech of Mucianus on the occa- sion. LXXVII. Vespasian encouraged by the responses of oracles. His consultation on Mount Carmel. LXXIX. Vespasian is declar- ed Emperor, first in Egypt, and afterwards by the army in Syria. LXXXI. The kings Sohemus, Antiochus and Agrippa, as also queen Berenice, enter into the league. LXXXlI. Plan of the war : Ves- pasian holds Egypt in his possession : his son Titus carries on the war against the Jews : Mucianus sets out on his march towards Ita- ly. LXXXV. The legions in xMoesia, Pannonia, and Dalmatia, re- volt to Vespasian, at the instigation of Antonius Primus and Corne- lius Fuscus. LXXXVII. Vitellius, at the head of a prodigious multitude debauched by luxury, enters the city of Rome. XC. He makes a speech in pompous terms, celebrating his own praise. His conduct there. XCII. Caecina and Valens carry on the admi- nistration. Sloth, riot, and mortality among the soldiers. Vitel- lius in want of money, and yet prodigal beyond measure. Asiati- cus, his freedman, amasses enormous wealth. XC V. The people distressed, and yet the birth-day of Vitellius celebrated with pomp and profusion. The Emperor performs the funeral obsequies of Nero. Rumours of a revolt in the East ineffectually suppressed. Vitellius sends for succours into Spain, Germany and Britain, but endeavours to disguise the necessity. XCIX. Parties of the enemy advance into Italy. Csscina and Valens ordered to take the field. Caecina's treachery : he combines with Lucilius Bassus, the com- mander of the fleets at Ravenna and Misenum. These transactions passed in a few months after the death of Galba 5 and Vinius, his colleague in the consulship. fear of Rome. Of Christ. Consuls. 822 69 M. Salvius Otho, L. Salvius Otho. L. Verginius Rufus, > Pompeius Vopiseus. y Coelius Sabinus, ) T. Flavius Sabinus. £ T. Arrius Antoninus, > P. Marius Celsus. J ~*3$$$&~ Struebat jam Fortuna, in diversa parte terrarum initia eaussasque Imperio, quod varia sorte, laetnm Reipuhlicae aut atrox, ipsis Principibus prosperum, aut exitio fuit. (a) a Tacitus says, that fortune was then laying the foundation of a new imperial house, which proved to be both beneficial and disas"- j. c. 69. HISTOR. LIB. SECUNDUS. 63 Titus Vespasianus e Jur'aea, incolumi adhuc Galba, missus a patre, caussam profectionis ' officios* erga Principem et * maturam petendis honoribus juveiitajqa' ferebat. (6) Sed vulgus fingendi avidum disperserat, ( accitum in adoptionem :' materia sermonibus, senium et orbiias Princtpis et intem- perantia civitatis, donee unus eligatur, multos destinmdi. Augebat famam ipsius Titi iugenium, qu ntaecumque fortu- nae capax, decor oris cum quadam maj estate, prospers Ves- pasiani res, praesaga responsa, (c) et, inclinatis ad creden- dum animis, loco ominum etiam fbrtuita. Ubi Corinthi, Achaias urbe certos nuntios accepit de interitu Galbae, et aderant, qui arma Vitellii bellumque adfirmarent, anxius animo, paucis amicorum adhibitis, cuncta utrinique perlus- trat. 'Si pergeret in urbem, nullam officii gratiam, in ** al terms honorem suscepti : ac seVitellio, sive Othoni, a obsidem fore Sin rediret, oiTensam baud dubiarn vk\o- * ris : sed incerta adhuc victoria, et concedentc ir ? * patre, filium excusatum. Sin Vespasianus Rempubiicam * susciperet, obliviscendum offensarum de bello agitan- * tibus.' II. His ac talibus inter spem metumque jactatum, spes vicit. Fuere, qui, ' accensum desiderio Berenices Regi- i nas, (d) vertisse iter' crederent. Neque abhorrebat a Berenice juvenilis animus : sed gerendis rebus nullum ex eo impedimentum : laetam voluptatibus adolescentiam egh% suo quam patris imperio moderatior. Igitur oram Achaiae et Asiae, ac laeva maris praevectus, Rhodum et Cyprum in- trous to the people, and also to the very family that was raised to that pre-eminence. This is perfectly clear, when we consider, that Rome was happy under Vespasian and Titus, but groaned under Domitian, till the ty* rant was destroyed, and the Flavian line was extinguished. b Titus, at this time, was in his twenty-eighth year. By the fa- vour of Narcissus, he was educated in the palace with Britannicus, the son of Claudius. The prince, then destined by his father to succeed to the empire, was cut off by the villany of Nero ; and Titus, whose elevation was not then foreseen, lived to be the delight of the Roman people. c Suetonius says, that Narcissus consulted a fortune-teller about the destiny of Britannicus : the answer was unfavourable to the young Prince, but assured Titus that he was born to the imperial dignity. d Berenice wa3 sister to Agrippa II, and wife of Herod, king of Qhaldis in Syria. 54 G. CORN. TACITI. a. u. c. 822. sulas, inde Syriam, audentioribus spatiis petebat. (e) At- que ilium cupido incessit, adeundi visendique templum Pa- phia3 Veneris, inclytum per indigenas advenasque. (jf ) Haud fuerit longum, initia religionis, templi situm, formam Dea3, neque enim alibi sic habetur, paucis disserere. 111. ' Conditorem ternpli Regem iErian' vetus memoria, quidam ' ipsius Deae nomen id' perhibent. Famarecenti- or tradit, ' a Cinyra sacratum templum, Deamque ipsam, € conceptam mari, hue adpulsam. Sed scientiam artemque c Haruspicum accitam ; et Cilicem Tamiram intulisse : at- 4 que ita pactum, ut familiae utriusque (§•) posteri caerimoni- ' is praesiderent. 5 Mox, ne honore nullo Regium genus peregrinam stirpem antecelleret, ipsa, quam intulerant, scientia hospites cessere : tantum Cinyrades Sacerdos con- sulitur. Hostiae, ut quisque vovit, sed mares deliguntur. Certissima fides haedorum fibris. Sanguinem arae obfunde- re vetitum : precibus et igne puro altaria adolentur, nee ullis imbribus, quamquam in aperto, madescunt. Simula- crum Deae non efiigie humana : continuus orbis (h) latiore e When Titus no longer sails along the coast, but off to sea, Taci- tus calls it a bolder voyage, audentioribus spatiis ; an expression, which, in the present state of navigation, may provoke the smile of a mariner. The compass was not then invented, and men did not like to lose sight of the shore. / At the town of Paphos, which stood on the western side of the isle of Cyprus, a temple was dedicated to Venus, The account of the rites and ceremonies, which Tacitus has given, has been considered by some critics, as an idle digression : but when it is considered that the history of superstition was not uninteresting to the Romans, this passage will not be thought improper. g Families utriusque^ 2. e. of Cyniras and Thamiras, Cyniras is said by Apollodorus, to have been one of the kings of Assyria. Tha- miras introduced the "science of augury, which was founded altogether upon deceit and fraud. Accordingly, we find that care was taken to keep it in the hands of two families, that the secret of the art might not transpire. h Continuus orbis, etc. A round figure, broad at the base, but growing small by degrees, till, like a cone, it lessens to a point. The worship paid to Venus, as the parent of the whole animal creation, was of ancient date, and known for ages to the Assyrians. The rude state of sculpture may, perhaps, account for the representation of the goddess, as described by Tacitus. Clemens of Alexandria, make3 that observation. The statuary, he says, had not the skill to give the elegance of symmetry and proportion : he therefore left the form and g|elicacy of Venus to the imagination. j. c. 69. HISTOR. LIB. SECUNDUS. 55 initio tenuem in ambit um, metae modo, exsurgens : et ratio in obscuro. IV. Titus, spectata opulentia donisque Regum, quaeque alia iaetum antiqmtatibus Graecorum genus incertas vc^us- tati adfingit, ' de navi^atione' prim urn consuliut. Postqia m * panui viam et mare prosp^rum' accepit de se per am- bages interrogat, caesis cou.piuribus hostiis. Sostratus (Sacerdotis id nomen erat) ubi laata et congruentia exta, magnisque consultis annutre Deam, videt, pauca in praesens et solita respondens, petito secreto, futura aperit. litus, aucto animo, ad patrem pervectus, suspensis provinciarum et exercituum mentibus, ingens rerum fiducia accessit. Prolligaverat belium Judaicum Vespasianus ; oppugnatione Hierosolymorum reliqua, (?') duro magis et arcluo opere, ob ingenium montis et pefvicaciam superstitionis, quam quo satis virium obsessis ad tolerandas necessitates supe- resset. Tres, ut supra memoravimus, ipsi Vespasiano le- giones erant, exercitag bello : quatuor Mucianus obtinebar in pace ; sed aemulatio et proximi exercitus gloria repule- rat segnitiam : quantum que illis roboris discnmina et labor, tantum bis vigoris addiderat integra quies et inexpertus belli labor: auxiPa utrique cohortium alarumque, et classes Re- gesque, ac nomen dispari f m i celebre. V. Vespasianus, acer militias, anteire agmen, locum cas- tris capere, noctu diuque consilio, ac, si res posceret, manu hostibus obniti : cibo iortuito, veste habituque vix a grega- rio milite discrepans : prorsus, si avaritia abesset, antiquis Ducibus par. Mucianurn e contrario magnilicentia et opes et cuncta privatum modum supergressa extollebant : apti- or sermoni, dispositu provisuque civilium rerum peri- tus : egregiura Principalis temperamentum, si, demp- tis utrinsque vitiis, solae virtutes miscerentur. Ceterum hie Syriae, ille Judaeas praspositus, vicinis provinciarum ad- ministrationibus, invidia discordes, exitu demum Neronis* positis odiis, in medium consuluere : primum per amicos : dein preecipua concordiae fides, Titus, prava certamina communi utilitate aboleverat : natura alque arte compositus adlicisndis etiam Muciani moribus. Tribuni Centurionesque et vulgus militum, industria, licentia, per virtutes, per vo- luptates, ut cuique ingenium, adsciscebaniur. i The rapid success of Vespasian had well ni^h ended the Jewish war. Jerusalem was the only place which held out. £6 C. CORK TACITI. a. u. c. 822. VI. Antequam Titus adventaret, sacramentnrn Othonis aeceperat uterque exercitus, praecipitibus, ut adsolet, nun- tii-~, et tarda moie civuis belli, quod longa concordia quietus O.j-ns tunc primum parabat. Namque olim validissirna int3r se civium arma, in Italia Galliave, viribus Occidentis coepia. Et Porapeio, Cassio, Bruto, Antonio, quos cmnes tr in-s mare secutum est civile bellum, baud prosperi exitus fkeraat. Auditique saepius in Syria Judaeaque Caesares, quam inspecti. Nulla seditio legionum : tantum ad versus Parthos minae, (j) vario eventu. Et proximo civili bel- lo, (k) turbatis aliis, inconcussa ibi pax : dein fides erga Gaib >rn. Mox, ut, 4 Othonem ac Vitellium scelestis armis 4 r s Romanas raptum ire,' vulgatum est, ne penes ceteros Imperii praemia, penes ipsos tantum sevitii necessitas es- set, fremere miles et vires suas circumspicere. Septem legiones statim et cum ingentibus auxiliis Syria Judaeaque : inde continua ^Egyptus duaeque legiones : hinc Cappado- cia Pontusque et quidquid castrorum Armeniis praete'ndi- tur. (I) Asia et ceterae provincial, nee virorum inopes et pecuniae opulentae : quantum, insularum mari cingitur, et parando interim bello secundum tutumque ipsummare. VII. Nonfallebat Duces impetus milittrm : sed, bellanti- bus aliis, placuit exspectari belli exitum : ' victores victos- * que numquam solida fide coalescere : nee referre, Vitel- * lium an Othonem superstitem Fortuna faceret. Rebus * secundis etiam egregios Duces insolescere : discordiam his, ' ignaviam, luxuriem : et suismet vitiis alterum bello, alte- * rum victoria periturum.' Igitur arma in occasicnem dis- tulere, Vespasianus Mucianusque nuper, ceteri olim mixtis consiliis : optimus quisque amore ReipublicaB : multos riul- cedo praedarum stimulabat ; alios ambiguae domi res. Ita boni malique caussis diversis, studio pari, bellum omnes cupiebant. j The Parthians were originally a people from Scythia : in process of time, when their empire grew in strength, they became the grand rivals of the Romans. The overthrow of Crassus is well known. Both nations experienced alternate disasters in the course of their va- rious wars. k The last civil war was that between Vindex and Nero. I Cappadocia was a large territory of Asia Minor, between Cilicia and the Euxine Sea. Pontus was an extensive country of As.a Minor, tying between Bithynia and Paphlagonia. Armenia was a kingdom of Asia, having Albania and Iberia to the north, mount Taurus and Mesopotamia to the south. j. c. 69. HISTOR. LIB. SECUNDUS. bl VIII. Sub idem tempus Achaia atque Asia falso exterri- tae, velut Nero adventaret : vario super exitu ejus rumore, eoque piuribus vivere eum fingentibus (m) credentibusque. Ceterorum casus conatusque in contextu operis dicemus : tunc servus e Ponlo, sive, ut alii tradidere, libertinus ex Italia, citharae et cantus peritus (unde illi, super similitudi- nem oris, propior ad fallendum fides) adjunctis desertori- bus, quos inopia vagos ingentibus promissis conruperat, mare ingreditur ; ac, vi tempestatum Cythnum insulam de- trusus et miiitum quosdam ex Oriente commeantium ad- scivit, vel abnuentes interfici jussit, et spoliatis negotiator!- bus mancipiorum valentissimum quemque armavit. Cen : turionemque Sisennam, dextras, concordiae insignia, Syria- ci exercitus nomine ad Praetorianos ferentem, variis arti- bus adgressus est : donee Sisenna, clam relicta insula, tre- pidus et vim metuens aufugeret : inde late terror, multis ad celebritatern nominis erectis, rerum novarum cupidine et odio prassentium. IX. Gliscentem in dies famam fors discussit. Galatiam ac Pamphyliam provincias Calpurnio Asprenati regendas Galba permiserat : datas e classe Misenensi duae triremes ad prosequendum, cum quibus Cythnum insulam tenuit, (n) Nee defuere, qui trierarchos nomine Neronis accirent : is in mcestitiam compositus, et ' fidem suorum quondam mili- ' turn' invocans, ' ut eum in Syria (s)aut iEgypto sisterent,* orabat. Trierarchi nutantes, seu dola, 4 adloquendos sibi 6 milites, et paratis omnium animisreversuros,' firmaverunt. Sed A«prenati cuncta ex fide nuntiata : cujus cohortatione expugnata navis, et interfectus quisquis ille erat. Corpus, insigne oculis comaque et torvitate vultus (t) in Asiam at- que inde Romam pervectum est. X. In civitate discordi et, ob crebras Principum mutatio- nes, inter libertatem ac licentiam incerta, parvae quoque res magnis motibus agebantur. Vibius Crispus, pecunia, po- rn A number of impostors, at different times, assumed the name of Nero . n Galatia and Pamphylia, were countries of Asia Minor. Cyth- *ms, one of the islands called the Cyclades in the ^gean sea. Mise- num, a promontory of Campania ; now Capo dt Mistno. s Syria, a country of Nether Asia, between the Mediterranean and the Euphrates, so extensive that Palestine was considered apart of it, t The same ferocity appeared in Nero's countenance after he was dead. 58 C. CORN. TACITL a. u. c. 82«, tentia, ingenio inter claros magis, quam inter bonoe, Annium Faustum, Equestris ordinis, qui temporibus Neronis dela- tiones factitaverat, ad cognitionem Senatus vocabat. Nam recens, Galbee Principatu, censuerant Patres, ' ut accusa- 6 torum caussae noscerentur.' Id Senatusconsultum varie jactatum et, prout potens vel inops reus inciderat, infirmum aut validum retinebatur. Ad hoc terroris et propria vi Crispus incubuerat, delatorem fratris sui (u) pervertere : traxeratque magnam Senatus partem, ' ut indefensum et c inauditum dedi ad exitium' postularent. Contra apud alios nihil asque reo proderat, quam nimia potentia adcusa- toris : c dari tempus, edi crimina, quamvis invisum ac no- 1 centem, more tamen audiendum,' censebant. Et valuere primo, dilataque in paucos dies cognitio : mox damnatus est Faustus, nequaquam eo adsensucivitatis, quern pessimis mo- ribus meruerat : quippe ipsum Crispum easdem adcusatio- nes cum praemio exercuisse meminerant : nee poena crimi- nis, sed ultor displicebat. XI. La3ta interim Othoni principia belli, motis ad impe- rium ejus e Dalmatia Pannoniaque exercitibus : fuere qua- tuor legiones : e quibus bina millia praemissa : ipsse modi- cis intervallis sequebantur : septima a Galba conscripta ; veteranae undecima ac tertiadecima et prsecipua fama quar- tadecumani, rebellione Britannias compressa. Addiderat gloriam Nero, eligendo, ut postissimos : unde longa il- lis erga Neronem fides, et erecta in Ofhonem studia. Sed, quo plus virium ac loboris, e fiducia tarditas inerat agmen legionum ala3 cohortesque praeveniebant. Et ex ipsa urbe liaud spernenda manus, quinque Praetoriae co- hortes, et equitum vexilla cum legione prima : ac deforme insuper auxilium, duo millia gladiatorum, sed per civilia ar- ma etiam severis Ducibus usurpatum. His copiis rector additus Annius Gallus, cum Vestricio Spurinna ad occupan- das Padi ripas prasmissus : quoniam prima consiliorum frus- tra ceciderant, transgresso jam Alpes Csecina, quern sisti intra Gallias posse speraverat. Ipsum Othonem comita- bantur speculatorum (v) lecta corpora, cum ceteris PraB- toriis cohortibus, veterani e Praetorio, classicorum ingens namerus. Nee illi segne aut conruptum luxu iter : sed u His brother was Vibius Secundus ; a man eonvicted of extortion. H Speculatorum, praetorian guards. . g. 69. HISTOR. LIE. SECUNDUS. 69 lorica ferrea usus est, et ante signa pedester, horridus 5 in- comptus, fain ae que dissimilis. XII. Blanciiebatur coeptis Fortuna. possessa per mare et naves rcnjore Italiae parte, penitus usque ad initium mariti- marum Alpiufn : quibus tentandis adgrediendaeque provin- ciae Narbonensi, Suedium Clementem, Antonium Novellum, iEmilium Pacensem Duces dederat. Sed Pacensis per li- centiam militum vinctus : Antonio Novello nulla auctoritas : Suedius Clemens ambitioso imperio regebat, ut adversus modestiam disciplinae conruptus, (w) ita -prceliorum avidus. Non Italia adiri, nee loca sedesque patriae videbantuix taaiquam externa litora et urbes hostium urere, vastare, rapere : eo atrocius, quod nihil usquam pro visum adver- suoi metus. Pleni agri, apertae dornus : occursantes do- mini juxta conjuges et liberos securitate pacis et belli malo eircumveniebantur. Maritimas turn Alpes tenebat Procu- rator Marius Maturus. Is concita gente (nee deest juven- tus) arcere provincial finibus Othonianos intendit. Sed primo inpetu caesi disjectique montani, ut quibus, temere conlectis, non castra, non ducem noscitantibus, neque in victoria decus esset, neque in fuga flagitium. XIII. Inritatus eo praelio Othonis miles vertit iras in municipium Albium Intemelium : (y) quippe in acie nihil praedae : inopes agrestes et vilia arma : nee capi poterant, pernix genus et gnari locorum : sed calamitatjbus insontium expleta avaritia. Auxit invidiam praeclaro exemplo ferrina Ligus, quae filio abdito, cum simul pecuniam occultari nsili- tes credidissent, eoque per cruciatus interrogarent. ' ubi * filium oqculeret ?' uterum ostendens, ' latere' respondit Nee ullis deinde terroribus, aut morte, constantiam vocis egregiae mutavit. XIV. « Inminere provinciae Narbonensi, in verba Vitellii * adactae, classem Othonis,' Fabio Valenti trepidi nuntii adtulere. Aderant legati coloniarum, auxilium orantes* Duas Tungrorum cohortes, quatuor equitum turmas, uni- versam Treverorum alam cum Julio Classico, Praefecto, misit : e quibus pars in colonia Forojuliensi retenta, ne, omnibus copiis in terrestre iter versis, vacuo mari classis w Ut adversus modestiam disciplinoe, corruptus. He being too in- dulgent to the soldiers, and not enforcing strict discipline. Gronovius prefers corruptos and avidos, referring to the soldiers. y Albium Intemelium; now Vintimeglia* southwest ef the terff- *o?y ©f Genosfe m C. CORN. TACITI. a. u. c. && acceleraret. Duodecim equitum turmae, (2) et lecti e co- hortibus, aclversus hostem iere : quibus adjuncta Ligurum cohors, vetus loci auxilium, et quingenti Alpini, qui non* dam sub signis. Nee mora proelio : sed acie ita instructa, ut pars classicorum, mixtis paganis, in colles mari propin- quos exsurgeret, quantum inter colles ac litus eequi lock Prastorianus miles expleret, in ipso mari ut annexa classis et pugnae parata, conversa et minaci fronte praetenderetur. Vitelliani, quibus minor peditum vis, in equite robur, Al- pinos proximis jugis, cohortes densis ordinibus post equi- temlocant. Treverorum turmae obtulere se hosti incaute, cum exciperet contra veteranus miles, simul a latere saxis urgeret apta ad jaciendum etiam paganorum manus : qui sparsi inter milites, strenui ignavique, tu victoria idem au- debant. Additus perculsis terror, invecta in terga pugnan- tium classe. Ita undique clausi i deletaeque omnes copiae forent, ni victorem exercitum adtinuisset obscurum noctis^ obtentui fugientibus. XV. Nee Vitelliani, quamquam victi, quievere : accitis auxiliis, securum hostem ac successu rerum socordius agen- tern invadunt : caesi vigiles, perrupta castra, trepidatum apud naves : donee, eedente paullatim metu, occupato juxta colle defensi, mox inrupere : atrox ibi caedes, et Tungra- rum cohortmm Prsefecti, sustentata cliu acie, telis obruun- tur N Othonianis quidem incruenta victoria fuit, quo- rum inprovide secutos conversi equites circumvenerunt. Ac velutpactis indaciis, ne hinc classis, inde eques, subitam formidinem inferrent, Vitelliani retro Antipolim, ' Narbo- nensis Galliae municipium : Othoniani Albingaunum interio- ris Liguriae, revertere. XVI. Corsicam ac Sardiniam, (a) ceterasque proximi maris insulas, ft ma victricis classis in partibus Othonis te- nuit. Sed Corsicam prope adflixit D, Pacarii Procurator^ temeritas, tanta mole belli, nihil in summam profutura. ipsi exitiosa. Namque, Othonis odio, juvare Vitellium Corsorum viribus statuit, inani auxilio, etiam si provenisset. Vocatis principibus iasulae, consilium aperit : et contra dicere ausos, Claudium Phirricum, Trierarchum liburni- s There were usually three hundred cavalry joined to each legion, who were called ala. They were divided into ten turmce or troops and each tut ma into three decurice, or bodies of ten men. a Corsica and Sardinia are islands w that part of the Mediterr^ae* m called the sea of Li^uriu-* *. c. 69. HisT OR. LIB. S2CUNDU9: 6*. carum ibi navium, Quinctium Certum, Equitem Romanum, interfici j ubet : quorum morte exterriti, qui aderant, simul ignara et alieni metus socia imperitorum turba, in verba Vitellii juravere. Sed, ubi delectum agere Pacarius, et in- conditos homines fatigare militiae muneribus occepit, labo- rem insolitum perosi, infirmitatem suam reputabant : * in- * sulam esse, quam incolerent, et longe Germaniam vires- * que legionum : direptos vastatosque classe, etiam quos € cohortes alaeque protegerent.' Et aversi repente animi : nee tamen aperta vi, aptum tempus insidiis legere : di~ gressis, qui Pacarium frequentabant, nudus et auxilii inops* balineis interficitur, trucidati et comites. Capita, ut hosti- um, ipsi interfectores ad Othonem tulere : neque eos (b) aut Otho praemio adfecit, aut punivit Vitellius> in multa con- luvie rerum majoribus flagitiis permixtos. XVII. Aperuerat jam Italiam, bellumque transmiserat, ut supra memoravimus, ala Syllana^ nullo apud quamquam Othonis favore : nee quia Vitellium mallent ; sed longa pax ad omne servitium fregerat, faciles occupantibus (c) et melioribus incuriosos. Florentissimum Italia latus, quan- tum inter Padum Alpesque camporum et urbium, armis Vitellii (namque et praemissae a Caecina cohortes advene- rant) tenebatur. Capta Pannoniorum cohors apud Cremo- nam. Intercepti centum equites ac mille classici inter Pla- centiam Ticinumque : quo successu Vitellianus miles non jam flumine aut ripis arcebatur. Inritabat quin etiam Batavos Transrhenanosque Padus ipse : qu€m repente, contra Placentiam, transgressi, raptis quibusdam explorato- fibus, ita ceteros terruere^ ut, fc adesse omnem Caecinae * exercitum,' trepidi ac falsi nuntiarent. XVIII. Certum erat Spurinnae (is enim Placentiam ob- tinebat,) nee dum venisse Caecinam, et, si propinquaret, coercere intra munimenta militem, nee tres PraBtorias co* hortes et mille vexillarios, cum paucis equitibus, veterano exercitui objicere. Sed indomitus miles et belli ignarus, conreptis signis vexillisque, ruere, et retinenti Duci tela in- tentare, spretis Centuriombus Tribunisque ; quin ' prodi- b Neque eos, etc. The idea is that the assassins were not punished by either Otho or Vitellius. In the mass of atrocious deeds that dis* graced the times, petty villanies were suffered to pass with impunity. e Faciles occupantibus, ate. Ready to stretch their necks to the ^oke, whatever hand imposed it ; in their ehoioe of a master whol$ indifferent. 7 * 88 C. CORN. TACITI. a. u. c 822. ' tionum, et accitum Caecinam,' clamitabant. Fit temeri- latis alienae comes Spurinna, primo coactus, mox velle si- mulins, quo plus auctoritatis inesset consiliis, si seditio mitesceret. XIX. Postquam in conspectu Padus et nox adpetebat, vailari castra placuit. Is labor, urbano militi insolitus 5 contudit animos. Turn vetustissimus quisque castigare * credulitatem suam, metum ac dise^imen , ostendere, ' si * cum exercitu Caecina, patentibus campis, tarn paucas co- i hortes circumfudisset.' Jamque totis castris modesti sermones, et,, inserentibus se Centurionibus Tribunisque, laudari ' providentia Ducis, quod coloniam, viriuin et 1 opum validam, robur ac sedem bello legisset.' Ipse pos- tremo Spurinna, non tarn culpam exprobrans, quam ra- tione ostendens, relictis explorantibus, ceteros Placentiam reduxit, minus turbidos et imperia accipientes. Solidati muri, propugnaeula addita, auctae turres, provisa parataque non arma modo, sed obsequium et parendi amor ; quod solum illis partibus defuit, cum virtutis haud poenlteret. XX. At Caecina, velut relicta post Alpes saevitia ac li- eentia, modesto agmine per Italiam incessit. Ornatum ipsius municipia et coloniae in superbiam trahebant : quod versicolore sagulo, braccas, (d) tegmen barbarum, indutua, togatos adloqueretur. Uxorem quoque ejus, Saloninam, quamquam in nullius injuriam insigni equo ostroque ve- heretur, tamquam laesi gravabantur : insita mortalibus natura, recentem aliorum felicitatem aegris oculis intros- picere, modumque fortunae a nullis magis exigere, quam quos in aequo videre. Caecina, Padum transgressus, ten- tata Othonianorum fide per conloquium et promissa, iisdem petitus, posfquam pax et concordia speciosis et inritis no- minibus j aetata sunt, consilia curasque in oppugnationem Placentiae magno terrore vertit : gnarus, ut initia belli provenissent, famam in cetera fore. XXI. Sed primus dies inpetu magis, quam veterani ex- ercitus artibus, transactus : aperti incautique muros so- biere, cibo vinoque praegraves. In eo certamine, pul- cherrimum amphitheatri opus, situm extra muros, confla- gravit : sive ab oppugnatoribus incensum, dum faces et glandes ac missilem ignem in obsessos jaculantur : sive ab d Caecina wore the sagulum or sagum, which was the German stress, and the braccce, or breeches which distinguished the Gaul?* j. c. t>9. HISTOR. LIB. SECUNDUS. 63 obsessis, dum retorta ingerunt. Municipale vulgus, pro* num ad suspiciones, fraude inlata ignis alimenta credidit a quibusdam e vicinis coloniis, invidia et aenmlatione, quod nulla in Italia moles tarn capax foret : quocunque casu ao cidit, dum atrociora metuebantur, inlevi habitum : reddita securitate, tamquam nihil gravius patipotuissent, moerebant. Ceterum multo suorum cruore pulsus Caecina : et nox parandis operibus adsumpta. Vitelliani pluteos cratesque et vineas suffodiendis muris, protegendisque oppugnatori- bus ; Othoniani sudes et inmensas lapidum ac plumbi aeris- que moles, perfringendis obrueridisque hostibus, expe- diunt. Utrimque pudor, utrimque gloria, et diversae ex- hortationes hinc ' legionum et Germanici exercitus robur/ inde 4 urbanae militiae et Praetoriarum cohortium decus' adtollentium : illi l ut segnem ac desidem et circo ac thea- * tris conruptum militem ;' hi ' peregrinum et externum' increpabant : simul Othonem et Vitellium, celebrantes culpantesve, uberioribus inter se probris quam laudibus- stimulabantur. XXII. Vixdum orto die, plena propugnatoribus moenia : fulgentes armis virisque campi, densum legionum agmen r sparsa auxiliorum manus, altiora murorum sagittis aut saxis incessere : neglecta, aut aevo fluxa cominus adgredi : in- gerunt desuper Othoniani pila, librato magis et certo ictu, adversus temere subeuntes cohortes Germanorum, cantu truci, et more patrio nudis corporibus, super humeros scuta quatientium. Legionarius, pluteis et cratibus tectus, su- bruit muros, instruit aggerem, molitur portas. Contra Praetoriani dispositos ad id ipsum molares ingenti pondere ac fragore provolvunt : pars subeuntium obruti ; pars confixi et exsangues, aut laceri, cum augeret stragem tre- pidatio, eoque acrius e moenibus vulnerarentur, rediere, infracta partium fama. Et Caecina, pudore coeptae temere oppugnationis, ne inrisus ac vanus iisdem castris adsideret, trajecto rursus Pado, Cremonam petere intendit. Tra- didere sese abeunti Turulius Cerialis cum compluribus classicis ; et Julius Briganticus cum paucis equitum : hie Praefectus alae, in Batavis genitus ; ille Primipilaris et Caecinae haud alienus, quod ordines in Germania duxerat. XXIII. Spurinna, comperto itinere hostium, defensam Placentiam, qnaeque acta, et quid Caecina pararet, Annium Galium per litteras docet. Gallus legionem primam in auxilium Placentiae ducebat, diffisus paucitate cohortium, ne $4 C. CORN. TACITI. a. v. c. 822. longius obsidium et vim Germanici exercitus parum tole- rarent : ubi pulsum Caecinam pergere Cremonam accepit, segre coercitam legionem, et pugnandi ardore usque ad se- ditionem progressam, Bedriaci (e) sisdt. Inter Veronara Cremonamque situs est vicus, duabus jam Romanis cladibus notus infaustusque. Iisdem diebus a Martio Macro haud procul Cremona prospere pugnatum : namque promptus animi Martius trans vectos navibus gladiatores in adversam Padi ripam repente effudit. Turbata ibi Vitellianorum auxilia, et, ceteris Cremonam fugientibus, caesi, qui resti- terant : sed repressus vincentium impetus, ne, novis sub- sides firmati, hostes fortunam proelii mutarent. Suspectum id Othonianis fuit, omnia Ducum facta prave aestimantibus. Certatim, ut quisque animo ignavus, procax ore, Annium Galium et Suetonium Paullinum et Marium Celsum (nam eos Otho quoque praefecerat) variis criminibus incessebant. Acerrima seditionum ac discordiae incitamenta, interfec- tore Galbae : scelere et metu vecordes, miscere cuncta, modo palam turbidis vocibus, modo occultis ad Othon^m litteris : qui humillimo cuique credulus, bonos metuens, trepidabat ; rebus prosperis incertus, et inter adversa me* lior. Igitur Titianum, fratrem, accitum bello praeposuit* Interea Paullini et Celsi ductu res egregiae gestae. XXIV. Angebat Caecinam nequidquam omnia ccepta, et senescens exercitus sui fama : pulsus Placentia, caesis nuper auxiliis, etiam per concursum exploratorum* crebra magis quam digna memoratu prcelia, . inferior ; propinquante Fabio Valente, ne omne belli decus illuc concederet, re- ciperare gloriam, avidius quam consultius, properabaL Ad duodecimum a Cremona, locus Castrorum vocatur, (g) ferocissimos auxiliarium, inminentibus viae lucis occultos, eomponit: equites * procedere longius' jussi, i et, inritato 'prcelio sponte refugi, festinationem sequentium elicere^ i donee insidiae coorirentur.' Proditum id Othonianis Du- cibus : et curam peditum Paullinus, equitum Celsus, sump- sere. Tertiaedecimae legionisvexillum, quatuor auxiliorum e Bedriacum. This village, which, according to Cluverius, stood at the distance of twenty miles from Cremona, and is now called Ca- neto, has been rendered famous by the defeat of Otho, and afterwards as will be seen in the third book of this History, by that of Vitellius. g The place called here Casl 'o rum , was a spot where the temple of Castor was built. See Suetonius in Otho, s. 9. It was about twelve miles from Cremona, between the Po and the Addua now Adcte? j. c. 69. HISTOR. LIB. SECUDNUS. 65 cohortes et quingenti equites in sinistro locantur ; aggerem vice tres Praetoriae cohortes altis ordinibus obtinuere : dex- tra fronte prima legio incessit, cum duabus auxiliaribns co- hortibus et quingentis equitibus. Super hos e Praetorio auxiliisque mille equites, cumulus prosperis, aut subsrdium laborantibus, ducebantur. XXV. Antequam miscerentur acies, terga vertentibus Vitellianis, Olsus, doli prudens, repressit suos. Vitellia- ni temere exsurgentes, cedente sensim Celso, longius se- cuti, ultro in insidias praecipitantur : nam a lateribus co- hortes, legionum adversa fronte, et subito discursa terga cinxerant equites. Signum pugnae non statim a Suetonio Paullino pediti datum : cunctator natura, et cui cauta potius consilia cum ratione, quam prospera ex casu, placerent, * compleri fossas, aperiricampum, pandi aciem' jubebat ; (h) f satis cito incipi victoriam, ubi provisum foret, ne vince- 4 rentur.' Ea cunctatione spatium Vitellianis datum, in vineas, nexu traducum (i) inpeditas, refugiendi : et modica silva adhaerebat : unde rursus ausi promptissimos Praeto- rianorum equitum interfecere : vulneratur Rex Epipha- nes, (J) inpigre pro Othone pugnam ciens. XXVI. Turn Othonianus pedes erupit ; protrita hos- tium acie, versi in fugam, etiam qui subveniebant : nam Cae- cina non simul cohortes, sed singulas acciverat : quae res in prcelio trepidationem auxit, cum dispersos, nee usquam validos, pavor fugientium abriperet.* Orta et in castris se- ditio, quod non universi ducerentur : vinctus Praefectus, castrorum, Julius Gratus, ' tamquam fratri, apud Othonem ; militanti, proditionem ageret :' cum fratrem ejus, Julium Frontonem, Tribunum, Othoniani sub eodem crimine vinxissent. Ceterum ea ubique formido fuit apud tugien- tes, occursantes, in acie, pro vallo, ut ( deleri cum uni~ ; verso exercitu Caecinam potuisse, ni Suetonius Paul- * linus receptui cecinisset,' utrisque in partibus percrebue- rit. 4 Timuisse se,' Paullinus ferebat, ' tantum insuper 4 laboris ac itin^ris, ne Vitellianus miles, recens e castris, * fessos adgrederetur, et perculsis nullum retro subsidium h Compleri fossas, etc. He orders the hollows to be filled up, the ground to be cleared, and his line to be extended. i When the branches of vines extended from one tree to another > they were called traduces. j Epiphanes was the son of Antiochus IV. King of Cemmagene, -a district of Syria-. m C. CORN. TACITI. a. u. c. 822. * foret ;* apud paucos ea Ducis ratio probata, in vulgus adverso rumore fuit. XXVII. Haud perinde id damnum Vitellianos in metum compulit, quarn ad modestiam composuit : nee solum apud Caecinam, qui culpam * in militem,' conferebat, ' seditioni * magis quam proelio paratum ;' Fabii quoque Valentis eopias (jam enim Ticinum (k) venerat) posito hostium contemptu, et recuperandi decoris cupidine, reverentius et aequalius Duci parebant. Gravis alioquin seditio exar- serat, quam altiore initio (neque enim rerum a Caecina gestarum ordinem interrumpi oportuerat) repetam. Co- hortes Batavorum, quas bello Neronis a quartadecima le- gione digressas, cum Britanniam peterent, audito Vitellii motu, in civitate Lingonum Fabio Valenti adjunctas retu- limus, superbe agebant ; ut cujusque legionis tentoria ac- cessissent, ' coercitos a se quartadecimanos, ablatam Ne- * roni Italiam, atqtie omnem belli fortunam in ipsorum 4 manu sitara,' jactantes. Contumeliosum id- militibus, acerbum Duci: conrupta jurgiis aut rixis disciplina : ad postremum Valens e petulantia etiam perfidiam suspectabat. XXVIII. Igitur nuntio adlato, * pulsam Treverorum * alam Tungrosque a classe Othonis et Narbonensem Gal- ' liam circumiri f simul cura socios tuendi et militari astu cohortes turbidas, ac, si una forent, praevalidas, disper- gendi, partem Batavorum c ire in subsidium' jubet : quod ubi auditum vulgatumque, mcerere socii, fremere legiones : * orbari se fortissimorum virorum auxilio : veteres illos et * tot bellorum victores, postquam in conspectu sit hostis, * velut ex acie abduci : si provincia urbe et salute Imperii ; potior sit, omnes illuc sequerentur : sin victoriae sanitas, * sustentaculum, columen in Italia verteretur, non abrun> * pendos, ut corpori, validissimos artus. 5 XXIX. Haec ferociter jactando, postquam, inmissis lie- toribus, Valens coercere seditionem coeptabat, ipsum inva- dunt, saxa jaciunt, fugientem .sequuntur, \ spolia Galliarum * et Viennensium aurum (I) et pretia laboruai suorum occul- 4 tare.' clamitantes, direptis sarcinis, tabernacula Ducis, ip^ samque humum pilis et lanceis rimabantur : nam Valen> k Ticinum, a city built by tlie Transalpine Gauls, on the river Tk oinus. / The people of Vienne were obliged to purchase the protection $f Valens. Hist. i. Se 66. j. c. 69. HISTOR. LIB. SECUNDUS. 67 servili veste apud Decurionem equitum tegebatur. Turn Alphenus Varus, Praefectus castrorum, deflagrante paul- latim seditione, addit consilium, vetiti obire vigilias Cen- turionibus, omisso tuba; sono, («i) quo miles ad belli munia cietur. Igitur torpere cuueti, cireumspectare inter se ad- toniti : et ipsum^ quod nemo regeret, paventes : silentio, patientia, postremo precibus ac lacrymis veniam quaere- bant. Ut vero deformis et flens etpraeter spem incolumis Valens processit, gaudium, miseratio, favor : versi in lae- titiam, (ut est vulgus utroque iumodicum) laudantes gratan- tesque : circumdatum aquilis signisque in tribunal ferunt. Ille utili moderatione non supplicium cujusquam poposcit : ac ne dissimulans suspectior foret, paucos incusavit : gna- rus civilibus bellis plus militibus, quam ducibus, licere. (n) XXX. Munientrbus castra apud Ticinum, de adversa Caecinae pugna adlatum, et prope renovata seditio, * tam- c quam fraude et cunctationibus Valentis proelio defuissent/ Nolle requiem, non exspectare ducem, anteire signa, ur- gere signiferos : rapido agmine Caecinae junguntur. |n- prospera Valentis fama apud exercitum Caecinae erat : ' ex- 1 positos se tanto pauciores integris viribus,' querebantur, simul in suam excusationem, et adventantium robur per adulationem adtpllentes, ne ut victi et ignavi despectaren- tur. Et quamquam plus virium, prope duplicatus legio- num auxiliorumque numerus erat Valenti, studia tamen militum in Caacinam inclinabant; super benignitatem animi, qua promptior habebatur, etiam vigore aetatis, proceritate corporis et quodam inani favore. (o) Hinc aemulatio Du- cibus. Caecina ' utfcedum et maculosum,' ille ' ut vanum ' ac tumidum, 5 inridebant. Sed condito odio, eandem uti- litatem tbvere, crebris epistolis, sine respectu veniae, pro- bra Othoni objectantes : cum duces partium Othonis., quamvis uberrima conviciorum in Vitellium materia, ab- stinerent. m The signals were given to the night watch by the sound of a trumpet. n In an army, where all, from the highest to the lowest, committed the most violent outrages, the soldiers knew no subordination. Guilt, when widely spread, levels all distinctions. o Caecina was admired by his soldiers, for those agreeable seconda- ry qualities, which often captivate the multitude. Corbulo, the great commander, so much extolled by Tacitus, united to his superior talents, the specious trifles that conciliate favour. Super experuntiara sapientiamque, etiam specie inamum validus. Annals, xiii. s. 8. 68 ft. CORN. TACITI. a. u. c. 822. XXXT. Sane ante utriusque exitum, quo egregiam Otho famam, Vitellius flagitiosissimam, meruere, minus Vitellii ignavae voluptates, quam Othonis flagrantissimae libidines timebantur. Addiderat huic terrorem atque odium caedes Galbae ; contra illi initium belli nemo inputabat. (p) Vitel- lius ventre et gula sibi ipse hostis ; Otho luxu, saevitia," audacia, Reipublicae exitiosior ducebatur. Conjunctis Caecinae ac Valentis copiis, nulla ultra penes Vitellianos mora, quin totis viribus certarent. Otho consultavit, trahi bellum, an fortunam experiri placeret. Turn Suetonius Pauilinus, dignum fama sua ratus, qua nemo ilia tempestate militaris rei callidior habebatur, de toto genere belli cen- sere, 4 festinationem hostibus, moram ipsis utilem' dis- seruit. , XXXII. 4 Exercitum Vitellii universum advenisse : nee 4 multum virium a tergo, quoniam Galliae tumeant, (9) et r deserere Rheni ripam, inrupturis tarn infestis nationibus, 4 non conducat : Britannicum militem hoste et mari distine- 4 ri : Hispanias armis non ita redundare : provinciam Nar- 4 bonensem incursu classis et adverso prcelio contremuisse : c clausam Alpibus, et nullo maris subsidio, Transpadanam 4 ltnliam atque ipso transitu exercitus vastam : non fruroen- 4 turn usquam exercitui nee exercitum sine copiis retineri 4 posse. Jam Germanos, quod genus militum apud hostes 4 atrocissimura sit, tracto in aestatem bello, fluxis corporibus, 4 mutationem soli caelique haud toleraturos. Multa bella, ' inpetu valida, per taedia et moras evanuisse. Contra ipsis 4 omnia opulenta et fida : Pannoniam, Moesiam, Dalma- 4 tiam, (r) Orientem, cum integris exercitibus ; Italiam et c caput rerum urbem : Senatumque et Populum nunquam 4 obscura nomina. etsi aliquando obumbrentur ; publicas 4 privatasque opes et inmensam pecuniam, inter civiles dis- 4 cordias ferro validiorem ; corpora militum aut ltaliae 4 sueta, aut aestibus : objacere flumen Padum, tutas viris 4 murisque urbes ; e quibus nullam hosti cessuram, Pla- 4 centiae defensione exploratum. Proinde duceret bellum : 4 paucis diebus quartamdecimam legionem, magna ipsam p Vitellius was of so sluggish a disposition, that he seemed to act under the direction of others, not from the impulse of his own mind, q Tumeant. Are ready to commence hostilities. r Pannonia, an extensive country of Europe bounded by Mossia on the east, by Noricum on the west, Dalmatia, on the south, and by the Danube to the north, containing part of Austria and Hungary. j. c, 69. HISTOR. LIB. SECUNDUS. 69 * fama, cum Moesiacis copiis adfore : turn rursus delibera- ' turum, et, si proelium placuisset, auctis viribus certaturos. 5 XXXIII. Accedebat sententiee Paullini Marius Celsus : ; idem placere Annio Gallo,' paucos ante dies lapsu equi adflicto, missi, qui consilium ejus sciscitarentur, retulerant. Otho pronus ad decertandum : frater ejus Titianus, et Praefectus Praetorii Proculus, inperitia properantes, ' For- 1 tunam et Deos et Numen Othonis adesse consiliis, adfore 4 conatibus,' testabantur : neu quis obviam ire sententiae auderet, in adulationem concesserant. Postquam pugnari placitum. * interesse pugnae Imperatorem, an seponi me- 1 lius foret,' dubitavere. Paullino et Celsojam nonadver- santibus, ne Principem objectare periculis viderentur, iidem illi deterioris consilii auctores perpulere, ut Brixel- ' lum (s) concederet, ac, dubiis proeliorum exemptus, - summae rerum et Imperii se ipsum reservaret.' Is pri- mus dies Othonianas partes adflixit : namque et cum ipso Praetoriarum cobortium et speculatorum equitumque valida manus discessit, et remanentium fractus animus : quando suspecti duces, et ut Othoni uni apud militem fides, dum et ipse non nisi militibus credit, imperia ducum in incerto re- liquerat. {t) XXXIV. Nihil eorum Vitellianos fallebat, crebris, ut in civili bello, transfugiis : et exploratores, cura diversa scis- citandi, sua non accultabant. Quieti intentique Caecina ac Valens, quando hostis inprudentia rueret, quod loco sapien- tiae est, alienam stultitiam opperiebantur, inchoato ponte transitum Padi simulantes, adversus oppositam gladiato- rum (w) manum, ac ne ipsorum miles segne otium tereret. Naves, pari inter se spatio, validis utrimque trabibus con- nexae, adversum in tlumen dirigebantur, jactis super anco- ris, quae hrmitatem pontis continerent. Sed ancorarum tunes non extenti fluitabant, ut, augcscente flumine, inof- fensus ordo navium adtolleretur. Claudebat pontem in- s Brixcllum, the town where Otho killed himself after the defeat at Bedriacvm ; now called Bresello, in the territory of Reggio. t The soldiers were faithfully attached to Otho, but suspicious of their other generals, so much so that after Otho left the army, no of- ficer remained who could preserve strict subordination. u It has been already mentioned that Otho had in his army two thousand gladiators ; a disgraceful expedient, says Tacitus, but in civil wars adopted by the ablest generals. See this book, s. xi. 8 70 C. CORN. TACITI. a. u. c. 822. posita turris et in extremam navem educta : unde tormen- tis ac machinis hostes propulsarentur. XXXV. Othoniani in ripa turrim struxerant, saxaque et faces jaculabantur. Et erat insula amne medio, in quam gladiatores navibus molientes, Germani nando praelabeban- tur. Ac forte plures transgressos, completis Liburnicis, per promptissimos gladiatorum Macer adgreditur. Sed neque ea constantia gladiatoribus ad proelia, quae militibus ; nee perinde nutantes e navibus, quam stabili gradu e i ipa, vulnera dirigebant. Et, cum variis trepidantium incfina- tionibus, mixti remiges propugnatoresque turbarentur, desilire in vada ultro Germani, retentare puppes, scandere foros, aut cominus mergere : quae cuncta, in oculis utrius- que exercitus, quanto laetiora Vitellianis, tanto acrius Otho- niani caussam auctoremque cladis detestabantur. XXXVI. Et proelium quidem, abruptis quae supererant navibus, fuga diremptum : (tp) Macer ad exitium posceba- tur. Jamque vulneratum eminus lancea strictis gladiis in- vaserant, cum intercursu Tribunorum Centurionumque protegitur. Nee multo post Vestricius Spurinna, jussu Othonis, relicto Placentiae modico praesidio, cum cohorti- bus subvenk. Dein Flavium Sabinum, Consulem designa- tum, Otho rectorem copiis misit, quibus Macer proefuerat ; laeto milite ad mutationem ducum, et ducibus ob crebras seditiones tarn infestam militiam adspernantibus. XXXVII. Invenio apud quosdam auctores, ' pavore ' belli, seu fastidio utriusque Principis, quorum flagitia ac 1 dedecus apertiore in dies fama noscebaniur, dubitasse * exercitus, num, posito certamine, vel ipsi in medium ' consultarent, vel Senatui permitterent legere Imperato- ' rem. Atque eo duces Othonianos spatium ac moras sua- * sisse, praecipua spe Paullini* quod vetustissimus Con- ' sularium, et militia ^clarus, gloriam nomenque Britannicis c expeditionibus meruisset. 1 Ego, ut concesserim, apud paucos tacito voto quietem pro discordia, bonum et in- noeentem Principem pro pessimis ac flagitiosisimis expe- ditum : ita neque Paullinum, qua prudentia fuit, sperasse, corruptissimo saeculo tantam vulgi moderationem, reor, ut, qui pacem belli amore turbaverant, bellum pacis caritate deponerent : neque aut exercitus Unguis moribusque disso- nos in hunc consensum potuisse coalescere, aut Legatos ac v Flying in the vessels which had not been sunk or taken. j. c. 69. HISTOR. LIB. SECUNDUS. 71 duces, magna ex parte luxus, egestatis, scelerum sibi con* scios, nisi pollutum obsti ictumque meritis suis (sv) Princi- pern passuros. XXXVIII. Vetus ac jam pridem insita mortalibus po- tential cupido cum Imperii magnitudine adolevit erupitque. Nam rebus modicis, asqualitas facile habebatur: sed tibi, subacto orbe et semulis urbibus Regibusque excisis, securas opes concupiscere vacuum fuit, prima inter Patres plebem- que certamina exarsere : modo turbulenti Tribuni, modo Consules praevalidi, et in urbe ac foro tentamenta civilian! bellorum. Mox e plebe infima C. Marius, et nobilium saevissimus L. Sulla, victam armis libertatem in dominatio- nem verterunt. Post quos Cn. Pompeius occultior, non melior. Et numquam postea, nisi de Principatu quaesitum. Non discessere ab armis in Pharsalia ac Phillippis (\r) civi- umlegiones: nedum Otbonis ac Vitellii exercitus sponte posituri bellum fuerint : eadem illos deum ira, eadem ho- minum rabies, eaedem scelerum caussse in discordiam ege- re. Quod singulis velut ictibus transacta sunt bella, igna- via Principum factum est. Sed me veterum novorumque morum reputatio longius tulit : nunc ad rerum ordinem venio. XXXIX. Profecto Brixellum Othone, honor Imperii penes Titianum fratrem, vis ac potestas penes Proculum Praefectum. Celsus et Paullinus, cum prudentia eorum nemo uteretur, inani nomine Ducum, alienae culpae praeten- debantur. Tribuni Centurionesque ambigui, quod, spretis melioribus, deterrimi valebant : miles alacer ; qui tamen jussa ducum interpretari, quam exsequi, mallet. Promo- veri ad quartum a Bedriaco castra placuit ; adeo inperite, ut quamquam v r erno tempore anni, et tot circum amnibus penuria aquas fatigarentur. Ibi de prcelio dubitatum : Othone per litteras flagitante, ut maturarent ; militibus, ut Imperator pugnas adesset, poscentibus : plerique copias trans Padum agentes acciri postulabant. Nee perinde dijudicari potest, quid optimum factu fuerit, quam pessimum fuisse, quod factum est. w Obstrictam meritis suis, obligated by their exertions on his ac- count to patronize them, however vicious. x Pharsalia, a town in Thessaly rendered famous by the last battle between Caesar and Pompey. Phillippi, a city of Macedonia on the confines of Thrace, and famous for the battle fought there between Augustus and the Republican party. 72 C. CORN. TACITI. a. v. g. 822* XL. Non ut ad pugnam, sed ad bellandum* profecti, (y) confluentes Padi et Adduae fluminum, sedecim inde millium spatia distantes, petebant. Celso et Paullino abnuentibus, 6 militem itinere fessum, sarcinis gravem, objicere hosti, c non admissuro, quo minus expeditus, et vix quatuor mil- 1 lia passuum progressus, aut incompositos in agmine, aut * dispersos et vallum molientes adgrederetur.' (z) Titia- nus et Proculus, ubi consiliis vincerentur, ad jus Imperii transibant. Aderat sane citus equo Numida cum atrocibus rnandatis, quibus Otho, increpita l ducum segnitia, rem in * discrimen mitti' jubebat ; aeger mora et spei inpatiens. XLI. Eadem die, ad Cascinam, operi pontis intentum, duo Prsetoriarum cohortium Tribuni, conloquium ejus postulantes, venerunt. Audire conditiones ac reddere parabat, cum praecipites exploratores, adesse hostem, nun- tiavere. Interruptus Tribunorum sermo : eoque incer- tum fuit, insidias an proditionem, vel aliquod honestum consilium coeptaverint. Caecina, dimissis Tribunis, revec- tus in castra, datum jussu Fabii Valentis pugnas signum et militem in armis invenit. Dum legiones de ordine agminis sortiunter, equites prorupere : et, mirum dictu, a pauciori- bus Othonianis quo minus in vallum inpingerentur, Italicse legionis virtute deterriti sunt : ea strictis mucronibus, redire pulsos et pugnam resumere coegit. Disposita Vitelliano- rum legionum acies sine trepidatione : etenim, quamquam vicino hoste, adspectus armorum densis arbustis prohibe- batur : apud Othonianos, pavidi duces, miles ducibus in- fensus, mixta vebicula et lixae, et, praeruptis utrimque fossis, via quieto quoque agmini angusta. Circumsistere alii sig- na sua, quaerere alii : incertus undique clamor adcurren- tium, vocitantium : et, ut cuique audacia vel formido, in primam postremamve aciem prorumpebant, vel revehe- bantur. XLII. Adtonitas subito terrore mentes falsum gaudium in languorem vertit, repertis, qui ! descivisse a Vitellio ex- y Ad pugnam) to fight, ad bellandum, to carry on warlike opera- tions generally. Murphy thinks this the idea of the author. Barbou differs from him. He supposes the sentence means ; They went not as if to a doubtful conflict, but believing they were about to end the war by a single victory. * Expeditus and progressus agree with exercitus, understood, i. e. of Vitellius ; incompositos dispersos and molientes have reference to *&eir own soldier?. j. c. 69. HISTOR. LIB. SECUNDUS. 73 1 ercitum' ementirentur. Is rumor, ab exploratoribus Vi- tellii dispersus, an in ipsa Othonis parte, seu dolo, seu forte surrexerit, (a) parum compertum. Omisso pugnae ardore, Othoniani ultro salutavere : et hostili murmure excepti, plerisque suorum ignaris, quae caussa salutandi, metum pro- ditionis fecere, cum incubuit hostium acies, integris ordini- bus, robore et numero praestantior : Othoniani, quamquam dispersi, pauciores, fessi, proelium tamen acriter sumpsere : et per locos, arboribus ac vineis impeditos, non una pugnae facies : cominus eminusque catervis et cuneis concurre- bant : in aggere viae conlato gradu, corporibus et umboni- bus niti, omisso pilorum jactu, gladiis et securibus galeas loricasque perrumpere : noscentes inter se, ceteris con- spicui, in eventum totius belli certabant. XLIII. Forte inter Padum viamque, patenti campo, duae legiones congressa? sunt : pro Vitellio unaetvicesima, cui cognomen ' Rapaci, 5 vetere gloria insignis : e parte Othonis, prima Adjutrix, non ante in aciem deducta, sedfe- rox et novi decoris avida. Primani, stratis unaetvicesima- norum principiis, (b) aquilam abstulere : quo dolore accen- sa legio, et inpulit rursus (c) primanos, interfecto Orphidio Benigno Legato, et plurima signa vexillaque ex hostibus rapuit. A parte alia, propulsa quintanorum inpetu tertia- decima legio : circumventi plurium adcursu quartadecimani. Et, Ducibus Othonis jam pridem profugis, Caecina ac Va- lens subsidiis suos firmabant. Accessit recens auxilium, Varus Alphenus cum Batavis, fusa gladiatorum manu,quam, navibus transvectam, oppositae cohortes in ipso rlumine trucidaverant : ita victores latus hostium invecti. XLIV. Et, media acie perrupta, fugere passim Othonia- ni, Bedriacum petentes. Inmensum id spatium : obstruc- ts strage corporura viae : quo plus caedis fuit : neque enim, civilibus bellis, capti in praedam vertuntur. (rf) Sue- a Suetonius expressly says, that Otho, in the last engagement at Bedriacum, was defeated by a stratagem. His soldiers were called out to be present at a general pacification, and, in the very act of saluting the Vitellian army, were suddenly attacked. Sueton. Life of Otho, s. 9. b Principiis. Those who occupied the front rank. See Ann. 4. 2\ c Rursus, in turn, in like manner. d In the civil wars no prisoners were made, to be afterwards sold into slavery ; and consequently, no quarter was given. Plutarch, in his account of this battle, describes a most dreadful carnage. See the Life of Otho; 8* 4 C. CORN. TAC1TL a. u. c. 822. tonius Paullinus et Licinius Proculus diversis itineribus, castra vitavere. Vedium Aquilam, tertiaedecimee legionis Legatum, irae militum inconsultus pavor obtulit : multo adhuc die vallum ingressus, clainore seditiosorum et fuga- cium circumstrepitur : non probris, non manibus abstinent : * desertorem proditoreraque' increpant : nullo proprio cri- mine ejus 5 sed more vulgi, suum quisque flagitium aliis ob- jectantes. Titianurn et Celsum nox juvit, dispositis jam excubiis, compressisque militibus, quos Annius Gallus pre- oibus, consilio, auctoritate flexerat, ' ne super cladem ad° * versa? pugnae suismet ipsi caedibus saevirent : sive finis ' bello venisset, seu resumere arma inalient, unicum victis 1 in consensu levamenturo.' Ceteris fractus animus. Prae- torianus miles, ' non virtute se, sed proditione victum,' fremebat. ' Ne Vitellianis quidem incruentam fuisse vic- 1 toriam, pulso equite, rapta legionis aquila : superesse * cum ipso Othone militum quod trans Padum fuerit : ve- 4 aire Moesicas legiones : magnam exercitus partem Bedria- ' ci remansisse : hos certe nondum victos : et, si ita ferret, Q honestius in acie perituros.' His cogitationibus truces aut pavidi, extrema desperatione ad iram saepius, quam in formidinem v stimulabantur. XLV. At Vitellianus exercitus, ad quintum a Bedriaco iapidem consedit, non ausis Ducibus eadem die oppugnatio* nem castrorum : simul voluntaria deditio sperabatur. Sed expeditis, et tantum ad prcelium egressis, munimentum fuere arma et victoria. Postera die, haud ambigua Otho- niani exercitus voluntate, et, qui ferociores fuerant, ad poe- nitentiam inclinantibus, missalegatio : nee apud Duces Vi- tellianos dubitatum^ quo minus pacem concederent. Legati pau.llisper retenti : ea res haesitationem adtulit, ignaris ad- huc, an inpetrassent. Mox remissa legatione, patuit val- lum. Turn victi victoresque in lacrimas effusi, sortem ci- vilium armorum misera laetitia detestantes. Iisdem tento- riis alii fratrum, alii propinquorum, vulnera fovebant. Spes et praemia in ambiguo : certa, funera et lucjus : nee quisquam adeo mali expers, ut non aliquam mortem maere- ret. Requisitum Orphidii Legati corpus, honore solito crematur : paucos necessarii ipsorum sepelivere : ceterum vulgus super humum relictum. XLVL Opperiebatur Otho nuntium pugnae, nequaquam trepidus, et consilii certus : maesta primum fama, dein pro- fttgi e prcelio perditas res patefaciunt. Non exspectavit i. c. 69. HISTOR. LIB. SECUNDUS. 75 militum ardor vocem Imperatoris : c bonum habere ani- ' mum' jubebant : ' superesse adhuc novas vires, et ipsos * extrema passuros ausurosque :' neque erat adulatio. Ire in aciem : excitare partium fortunam, furore quodam et in- stinctu (e) flagrabant : qui procul adstiterant, tendere ma- nus, et proximi prensare genua ; promptissimo Plotio Firmo. Is Praetorii Prasfectus identidem orabat, ' ne fidis- ' simum exercitum, ne optime meritos milites desereret : 1 majore animo tolerari adversa, quam relinqui : fortes et ■ strenuos etiam contra fortunam insistere spei ; timidos et * ignavos ad desperationem formidine properare. Quas inter voces, ut flexerat vultum, aut induraverat Otho, cla- mor et gemitus. Nee Praetoriani tantum, proprius Othonis miles, sed praemissi e Moesia, ; eandem obstinationem ad- ventantis 6 exercitus, legiones Aquileiam ingressas,' nun- tiabant : ut nemo dubitet, potuisse renovari bellum atrox^ lugubre, incertum victis et victoribus. XLVII. Ipse aversus a consiliis belli, (/) l hunc,' in- quit, ' animum,hanc virtutem vestram ultra periculis obji- * cere,nimis grandevitae meae pretium puto. Quanto plus \ spei ostenditis, si vivere placeret, tanto pulchrior mors * erit. Experti invicem sumus, ego ac Fortuna : nee tem- k pus computaveritis : difficilius est temperare felicitati, qua * te non putes diu usurum. Civile bellum a Vitellio coepit, ' et, ut de Principatu certaremus armis, initium illic fuit : ; ne plusquam semel certemus, penes me exemplum erit : * hinc Othonem posteritas aestimet. Fruetur Vitellius fra- 1 tre, conjuge, liberis : mihi non ultione, neque solatiis v opus est. Alii diutius Imperium tenuerint : nemo tam ' fortiter reliquerk. An ego tantum Roman ae pubis, tot * egregios exercitus, sterni rursus, et Reipublicae eripi pa- * tiar ? Eat hie mecum animus, tamquam perituri pro me \ fueritis : sed este superstates : nee diu moremur, ego in- * columitatem vestram, vos constantiam meam. Plura de 1 extremis loqui, pars ignaviae est : praecipuum destinatio- ' nis meae documentum habete, quod de nemine queror : * nam incusare Deos vel homines, ejus est, qui vivere velit.* XLVI1I. Talia locutus, ut cuique aetas aut dignitas, comi- c Furore quodam ei instinctu, for, quodam instinctu furoris. f Tacitus has told us that Otho's mind was not like his body, dis- solved in luxury; Hist. i. s. 22. His speech on this occasion shows that he could think with dignity, 76 C. CORN. TACITI. a. v. c. 8M?< ter adpellatos, 'irent propere,neu remanendo iram victoris * asperarent,' juvenes auctoritate, senes precibus movebat-: placidus ore, intrepidus verbis, intempestivas suorum la- crimas coercens. ' Dari naves ac vehicula' abeuntibus ju- bet : libellos epistolasque, studio erga se aut in Vitellium contumeliis insignes, abolet : pecunias distribuit, parce, nee ut periturus. Mox Salvium Cocceianum, fratris filium, J>rima juventa, trepidum et maerentem, ultro solatus est, audando, i pietatem' ejus, castigando ' formidinem : an * Vitellium tam inmitis animi fore, ut, pro incolumi totado- < mo, ne banc quidem sibi gratiam redderet ? mereri se ' festinato exitu clementiam victoris. Non enim ultima c desperatione, sed poscente prcelium exercitu, remisisse w Reipublicae novissimum casum. Satis sibi nominis, satis ' posteris suis nobilitatis quaesitum : post Julios, Claudios, 1 Servios, (g) se primum in familiam novam Imperium in- 4 tulisse : proinde erecto animo capesseret vitam, neu, pa- c truam sibi Othonem fuisse, aut oblivisceretur unquam, aut * nimiam meminisset,' XLIX. Post quae, dimotis omnibus, paullum requievit : atque ilium, supremas jam curas animo volutantem, repens tumultus avertit, nuntiata consternatione ac licentia mili- tum : namque abeuntibus exitium minitabantur ; atrocissi- ma in Verginium (h) vi, quern, clausa domo, obsidebant : increpitis seditionis auctoribus, regressus, vacavit abeunti- um adloquiis, donee omnes inviolati digrederentur. Ves- perascente die, sitim haustu gelidae aquae sedavit : turn ad- latis pugionibus duobus, cum utrumque pertentasset, alte- rum capiti subdidit : et explorato, jam profectos amicos, noctem quietam, utque adfirmatur, non insomnem egit. Luce prima, in ferrum pectore incubuit : ad gemitum mori- entis ingressi liberti servique et Plotius Firmus, Praetorii Praefectus, unum vulnus invenere. Funus maturatum am- bitiosis id precibus petierat, ' ne amputaretur caput, (i) g Augustus, Tiberius and Caligula, were of the Julian line ; Clau- dius and Nero (by adoption ) were of the Claudian ; Galba was of the house of Servius ; Otho of the Salvian family. h This was Verginius Rufus, who conquered Vindex, in Gaul, and had the moderation to decline the imperial dignity when offered him by the legions. i Nero, in his last distress, fearing that his head would be exhibited as a public spectacle, gave directions for his funeral, Otho did the same : though tainted with Nero's vices, he closed the scene with ctignitv. *. c. 69. HISTOR. LIB. SECUNDUS. 7T • ludibrio futurum.' Tulere corpus Praetoriae cohortes, cum laudibus et lacrimis, vulnus manusque ejus exosculan- tes. Quidam militum, juxta rogum interfecere se ; non noxa, neque ob metum, sed aemulatione decoris et caritate Principis : ac postea promiscue Bedriaci, Placentiae aliisque in castris, celebratum id genus mortis. Othoni sepulcrum exstructum est modicum et mansurum. L. Hunc vitae finem habuit septimo et tricesimo aetatis anno. Origo illi e municipio Ferentino. Pater Consula- ris : avus Praetorius : maternum genus inpar, nee tamen indecorum : pueritia ac juventa, qualem, monstravimus, duobus facinoribus, (j) altero flagitiosissimo, altero egregio, tantundem apud posteros meruit bonae famae, quantum malae. Ut conquirere fabulosa, et fictis oblectare legen- tium animos, procul gravitate coepti operis crediderim : ita vulgatis traditisque demere fidem non ausim. ■ Die, quo 1 Bedriaci certabatur, avem invisitata specie apud Regium * Lepidum (k) celebri loco consedisse, 5 incolas memorant, ' nee deinde costu hominum, aut circumvolitantium alitum, 4 territam pulsamve, donee Otho se ipse interticeret : turn 1 ablatam ex oculis : et tempora reputantibus, initium finera- 1 que miraculi cum Othonis exitu compertisse.' LI. In funere ejus, novata luctu ac dolore mijitum sedi- tio : nee erat, qui coerceret. Ad Verginium versi. modo, 1 ut reciperet Imperium,' nunc, ' ut legatione apud Caeci- 4 nam ac Valentem fungeretur,' minitantes orabant. Ver- ginius, per aversam domus partem furtim degressus, in- rumpentes frustratus est. Earum, quae Brixelli egerant, cohortium preces Rubrius Gallus tulit. Et venia statim im- petrata, concedentibus ad victorem, per Flavium Sabinum, iis copiis, quibus praefuerat. LII. Posito ubique bello, magna pars Senatus extremum discrimen adiit, profecta cum Othone ab urbe, dein Muti- nae relicta : illuc adverso de prcelio adlatum : sed milites, ut falsum rumorem adversantes, quod infensum Othoni Se- natum arbitrabantur, custodire sermones, vultum habitum- que trahere in deterius : conviciis postremo ac probris caussam et initium caedis quaerebant : cum alius insuper metus Senatoribus instaret, ne, praevalidis jam Vitelii parti- bus, cunctanter accepisse victoriam crederentur : ita tre- j The murder of Galba, and hi3 own death. k Regium Lepidum, now called Reg-^io, not far from Brixellum. 78 C. CORN. TAC1TL a. u. g. 822. pidi et utrimque anxii coeimt : nemo privatim expedito con- silio, inter multos societate culpa? tutior. Onerabat pa- ventium curas ordo Mutinensis, (/) ' arrna et pecuniam' of- ferendo, adpellabatque * Patres Conscriptos,' intempestivo honore. LIU. Notabile jurgium inde fuit, quo Licinius Caeeina Marcellum Eprium, 6 ut ambigua disserentem,' (to) invasit. Nee ceteri sententias aperiebant : sed invisum memoria delationum, expositumque ad invidiam, Marcelli nomen in- ritaverat Cascinam, ut novus adhuc, et in Senatum nuper adscitus, magnis inimicitiis claresceret. Moderatione me- liorum dirempti. Et rediere omnes Bononiam, rursus consiiiaturi : (n) simul, medio temporis, plures nuntii spe- rabantur. Bononiae, divisis per itinera, qui recentissimum quemque percunctarentur, interrogatus Othonis libertus * caussam digressus, habere se suprema ejus mandata 5 res- pondit : i ipsum viventem quidem relictum, sed sola pos- c teritatis cura et abruptis vita? blandimentis.' Hinc admi- ratio et plura interrogandi pudor : atque omnium animi in Vitellium inclinavere. LIV. Intereat consiliis frater ejus L. Vitellius, seque jam adulantibus offerebat, cum repente Coenus, libertus Neronis, atroci mendacio universos perculit, adfirmans, • superventu quartaedecimas legionis, junctis a Brixello vi- ' ribus, caesos victores, versam partium fortunam.' Causa fingendi fuit, ut diplomata (o) Othonis, quae negligebantur, laetiore nuntio revalescerent. Et Coenus quidem rapide in urbem vectus, paucos post dies jussu Vitellii poenas luit. Senatorum^ericulum auctum, credentibus Othonianis mi- litibus vera esse, quae adferebantur. Intendebat formidi- nem, quod publici consilii facie discessum Mutina, deser- taeque partes forent. Nee ultra in commune congressi, sibi quisque consuluere : donee missae a Fabio Valente epistolaB demerent metum. Et mors Othonis, quo lauda- bilior, eo velocius audita. I Ordo Mutinensis, the public council of the city. m Ambigua disserentem, making use of doubtful or ambiguous ex- pressions. n Rursus consiiiaturi. Ryckius gives consulturi. o Diplomata, were writs conferring any exclusive right or privi- lege, granted by the Emperor, or any Roman magistrate, similar to what we call letters patent ; given particularly to public couriers, or to those who wished to have the use of public horses or carriages fov. dispatch ; in which last sense it is here used ; j. c. 69. H1ST0R. LIB. SECUNDUS. 79 LV. At Romae nihil trepidationis : Cereales ludi (p) ex more spectabantur. * Ut cessisse vita Othonem, et a Fla- 1 vio Sabino, Praefecto urbis, quod erat in urbe militam, 1 sacramento Vitellii adactum,' certi auctores in theatrum adtulerunt, ' Vitellio' plausere : populus cum lauru ac flo- ribus Galbae imagines circum templa tulit, congestis in mo- dum tumuli coronis, juxta lacum Curtii, quern locum Galba moriens sanguine infecerat. In Senatu cuncta, longis alio- rum Principatibus composita, statim decernuntur. Additae * erga Germanicos exerckus laudes gratesque,' etmissale- gatio, quae gaudio fungeretur. Recitatae Fabii Valentis epistolae, ad Consules scriptae haud inmoderate : gratior Csecinse modestia fuit, quod non scripsisset. LVI. Ceterum Italia gravius atque atrocius, quam bello, adflictabatur : dispersi per municipia et colonias Vitelliani, spoliare, rapere, vi et stupris polluere : in omne fas ne- fasque avidi aut venales, (g) non sacro, non profano absti- nebant. Et fuere, qui inimicos suos, specie militum, inter- ficerent. Ipsique milites, regionum gnari, refertos agros, dites dominos, in praedam, aut, si repugnatum foret, ad ex- cidium destinabant : obnoxiis ducibus et prohibere non ausis : minus avaritiae in Caecina, plus ambitionis : Valens, ob lucra et quaestus infamis, eoque alienae etiam culpae dis- simulator, (r) Jam pridem adtritis Italiae rebus, tantum peditum equitumque, vis damnaque et injuriae, a&gre tole- rabantur. LVII. Interim Vitellius, victorias suae nescius, ut ad in- tegrum bellum, reliquas Germanici exercitus vires trahe- bat. Pauci veterum militum in hibernis relicti, festinatis per Gallias delectibus, ut remanentium legionum nomina supplerentur Cura ripae (s) Hordeonio Flacco permissa : ipse e Britannico delectu octo millia sibi adjunxit : et, pau- corum dierum iter progressus, ' prosperas apucl Bedriacum i res, ac morte Othonis concidisse bellum,' accepit. Voca- ta concione, virtutem militum laudibus cumulat, Postulan- ts Cereales ludi, were festivals in honour of Ceres, continuing from the 12th to the 19th of April. Otho was Emperor ninety-five days; from the 15th of January to the 19th of April. q Avidi aut venales ; influenced by their own avarice, or hired by others. r Valens had become infamous by his rapacity, and was therefore obliged to connive when he saw his own vices practised by others. s Cura ripai. i. e. of the Rhine, lest the Germans should pass ever 80 C. CORN. TACITI. a. u. c. te exercitu, * ut libertum suum, Asiaticum, Equestri digni- ' tate donaret,' inhonestam adulationem compescit. Dein, mobilitate ingenii, quod palam abnuerat, inter secreta con- viyii largitur ; honoravitqae Asiaticum annulis,foedum man- ♦:ipium et malis artibus ambitiosum. LVIII. Iisdem diebus, ' accessisse partibus utramque 1 Mauretaniam, interfecto Procuratore Albino,' nuntii ve- nere. Luceius Albinus, a Nerone MauretaniaB Ca3sariensi praspositus, addita per Galbam Tingitanae provincial admi- nistration's, baud spernendis viribus agebat. Novemdecim eohortes, quinque alas, ingens Maurorum numerus aderat, per latrocinia et raptus apta bello manus. Caeso Galba, in Othonem pronus, nee Africa contentus, Hispaniae, angus- to freto (t) diremptae, inminebat. Inde Ciuvio Rufo me- tus : ' et decimam legionem propinquare litori,' ut trans- missurus, jussit : prasmissi Centuriones, qui Maurorum animos Vitellio conciiiarent : neque arduum fuit, magna per provincias Germanici exercitus fama. Spargebatur in- super, ' spreto' Procuratoris ' vocabulo, Albinum insigne 4 Regis,' et Jubae ' nomen usurpare.' LIX* Ita mutatis animis, Asinius Pollio, alae Praefectus, e fidissimis Albino, et Festus ac Scipio, cobortium Praefec- ti, opprimuntur. Ipse Albinus, dum e Tingitana provincia Caesariensem Mauretaniam petit, adpulsus litori trucidatur : uxor ejus, cum se percussoribus obtulisset, simul interfecta est : nihil eorum, quae fierent, Vitellio anquirente : brevi auditu quamvis magna transibat, inpar cuns gravioribus. 6 Exercitum itinere terrestri pergere' jubet : ipse Arare flumine (u) devehitur, nullo Principali paratu, sed vetere egestate conspicuus : (y) donee Junius Blaesus, Lugdunen- sis Galliae Rector, genere inlustri, largus animo et par opi- bus, circumdaret Principi ministeria, comitaretur liberali- ter ; eo ipso ingratus, quamvis odium Vitfdlius vernilibus blanditiis velaret. Praesto fuere Lugduni victricium victa- rumque partium duces. Valentem et Caecinam, pro con- cione laudatos, curuli suae circumposuit. Mox ' universum 4 exercitum occurrere infanti nlio' jubet : perlatumque et paludamento opertum sinu retinens, ' Germanicum' adpella- vit ? cinxitque cunctis fortunas Principalis insignibus : nimius t Angusto freio ; the straits of Gibraltar. u Avar ; a river of Gaul; now the Saone. v For the extreme poverty of Vitellius, see Suet, in Vitel. s. 7 j. c. 69. HISTOR. LIB. SECUNDUM 8i honos inter secunda, rebus adversis (w) in solatium cessit. LX. Turn interfecti Centuriones promptissimi Othonia- norum : undo prascipua in Vitellium alienatio per Illyricos exercitus. SimuJ ceterae legiones contactu, et adversus Germanicos milites invidia, bellum meditabantur. Sueto- nium Paullinum ac Licinium Proculum, tristi mora squali- dos tenuit, donee auditi, necessariis magis defensionibus quam honestis uterentur. Proditionem ultro inputabant: ; spatium longi ante pra?lium itineris, fatigationem Othonia- Q norum, permixtum vehiculis agmen, ac pleraque fortuita- * ta, fraudi suae' adsignantes, et Vitellius credidit de perfidia, et fidem absolvit. (a?) Salvius Titianus, Othonis frater, nullum discrimen adiit, pietate et ignavia excusatus. Marie Celso Consulatus servatur : sed creditum fama, objectumque mox in Senatu Caecilio Simplici, ' quod eum honorem pe- tunia mercari, nee sine exitio Celsi, voluisset :' restitit Vitellius ; deditque postea Consulatum Simplici innoxium et inemptum. Trachalum adversus criminantes Galeria. uxor Vitellii, protexit. LXI. Inter magnorum virorum discrimina (pudendum dictu) Mariccus quidam, e plebe Boiorum, inserere sese Fortunae et provocare arma Romana, simulatione Numinum ausus est. Jamque ' adsertor Galliarum et Deus' (nomen id sibi indiderat) concitis octo millibus hominum, proximos iEduorum pagos trahebat ; cum gravissima civitas, electa juventute, adjectis a Yitellio cohortibus, fanaticam multitu- dinem disjecit. Captus in eo prcelio Mariccus ac mox feris objectus, quia non laniabatur, stolidum vu]gus inviolabilem credebat, donee, spectante Vitellio, interfectus est. LXII. Nee ultra in defectores, aut bona cujusquam, sas- vitum : rata fuere eorum, qui acie Othoniana ceciderant, iestamenta, aut lex intestatis : prorsus, si luxuriae tempera- ret, avaritiam non timeres. Epularum fceda et inexplebilis libido : (y) ex urbe atque Italia inritamenta gulae gestaban- w A short time after he had been decorated with the insignia of royalty, he was put to death by the order of Mucianus. x Pauilinug and Proculus sought a pardon from Vitellius on the ground that they had been treacherous to Otho ; and Vitellius, credi- dit de perfidia, gave them credit for their guilt, et fidem absolvit, and pardoned their fidelity ; i. e. to Otho. y Whoever desires to know more of the gluttony of Vitellius, mav &2 C CORN. TACITI. a. u. c. 822, tur, strepentibus ab utroque mari (z) itineribus : exhausti conviviorum adparatibus principes civitatum : vastabantur ipseB civitates : degenerabat a labore ac virtute miles, ad- suetudine voluptatum et contemptu Ducis. Praemisit in ur« bem edictum, quo vocabulum c August? differret, ' Gaesaris' non reciperet, cum de potestate nihil detraheret. Pulsi Italia mathernatici. Cautum severe, ' ne Equites Rom. Vludo et arena polluerentur :' (a) priores id fcrincipes pe- cunia et seepius vi perpulerant : ac pleraque municipia et eoloniae asmulabantur, conruptissimum quemque adolescen- lium pretio inlicere. LXIII. Sed Viteliius, adventu fratris, (b) et inrepenti- bus dominations magistris, superbior et atrocior, occidi Do- labellam jussit, quern in coloniam Aquinatem sepositum ab Othone, retulimus. (c) Dolabella, audita morte Othonis, urbem introierat: id ei Plancius Varus, Praetura functus, ex intimis Dolabellae amicis, apud Flavium Sabmum, Pras- Tectum urbis, objecit, ' tamquam rupta custodia, Ducem se ' yictis partibus ostentasset :' addidit, ' tentatam cohortem, * quae Ostiae ageret:' nee ullis tantorum criminum proba- lionibus : in pcenitentiam versus seram, veniam post scelus quaerebat Cunctantem super tanta re Flavium Sabinum, Triaria, L. Vitellii, uxor, ultra feminam ferox, terruit. ne * periculo Principis fair. am clementiae adfectaret.' (d) Sa- binus, suopte ingenio mitis, ubi formido incessisset, facilis mutatu, et in aiieno discrimine sibi pavens, ne adlevasse videretur, impulit ruentum. LXIV. Igitur Viteliius, metu et odio, quod Petroniam, uxorem ejus, mox Dolabella in matrimonium accepisset, vo~ catum per epistolas, ' vitata Flaminiae viae celebritate, de- * vertere Interamnium atque ibi interfeci' jussit. Longum interfectori visum : in itinere ac taberna projectum bumi jugulavit : magna cum invidia novi Principatus, cujus hoc find a number of particular instances collected by Brotier, in his fourth edition of Tacitus, vol. iii. page 433. 3 Utroque mare, the Adriatic and the Tyrrhenian seas. a It had become customary for the knights to fight like common gladiators, and exhibit themselves on the public stage. Viteliius wished to put an end to the degrading practice. b This was Lucius Viteliius, whom we have seen with the senators at Bononia. This book, s. 54. c Retulimns ; see Hist. i. 8C. d Ne periculo, etc. that he should not seek the fame ef clemency .toy sacrificing the interests of the Prince. . 69. HISTOR. LIB. SECUNDUS. 83 primum specimen noscebatur. Et Triariae licentiam mc~ destum e proximo exemplum onerabat, Galeria Imperatoris uxor, non inmixta tristibus :(e) et pari probitate mater Vi- telliorum, Sextilia, antiqui moris. Dixisse quin etiam, ad primas filii sui epistolas, ferebatur, ( non Germanicum a se, 1 sed Vitellium genitum.' Nee ullis postea fortunae inlcce- bris, aut ambitu civitatis, in gaudium evicta, (/) domus suas tantum adversa sensit. LXV. Digressum a Lugduno Vitellium M. Cluvius Rufus adsequitur, omissa Hispania ; lastitiam et gratulationem vultu ferens, animo anxius et petittim se criminationibus gnarus. Hilafius, Caesaris libertus, detulerat, ' tamquam, audito Vi- * tellii et Othonis Principatu, propriara ipse potentiam et ' possessionem Hispaniarum tentasset : eoque diplomati- c bus (g) nullum Principem prasscripsisset. 5 Interpretaba- tar quaedam ex oration i bus ejus, contumcliosa in Vitellium, et pro se ipso popularia. Auctoritas Cluvii prapvaluit. ut puniri ultro libertum suum Vitellius juberet. Cluvius co- mitatui Principis adject us, non adempta Hispania, quam rexit absens, exemplo L. Arruntii : eum Tiberius Caesar ob metum, Vitellius Cluvium nulla formidine retinebat. Non idem Trebellio Maximo honos : profugerat Britannia, ob iracundiam militum : missus est in locum ejus Vettius Bola- nus e praesentibus. LXVI. Angebat Vitellium victarum legionum haudqua- quam fractus animus : sparsa? per Italiam et victoribus per- mixtae, hostilia loquebantur : prsecipua quartadecimanorum fefoeia, qui ' se victos 1 abnuebant : ' quippe Bedriacensi ; acie, vexillariis tantum pulsis, vires legionis non adfuisse. Remitti eos in Britanniam, unde a Nerone exciti erant, pla- cet ; atque interim Batavorum cohortes una tendere, ob veterem adversus quartadecimanos discordiam. Nee din. iii tantis armatorum odiis, quies fiiit. Augustas Taurine- rum, Qi) dum opificem quendam Batavus ut fraudatorum e Ji*on inmixta tristibus, taking no part in any wicked design. f Wee ullis postea, etc. She was not elated by the smiles of fortune or the flattery of the citizens ; she was aifected only by the misfor- tunes of her family. g Diplomatibusy see s. 54th of this book. h Augusta Taurinorum. The Taurini were a people dwelling at the foot of the Alps. Their capital was called after Augustus Caesar Augusta Taurinorum, who planted a eolony there. The modern name is Turin, the capital of Piedmont, U C. CORN. TACITI. a. u. c. 822. insectatur, legionarius ut hospitera tuetur, sui cuique com- militones adgregati, a coaviciis ad caedem transiere : et prce- lium atrox exarsisset, ni duae Praetoriae cohortes, caussam quartadecimanorum secutae, his fiduciam et metum Batavis fecissent : ' quos' Vitellius ' agmini suojungi,' ut fidos, 'le- v gionem, Graiis Alpibus traductam, eo flexu itineris ire* jubet, ' quo Viennam vitarent:' namque et Viennenses ti- mebantur. Nocte, qua proficiscebatur legio, relictis passim ignibus, pars Taurina? Coloniae ambusta : quod damnum., ut pleraque belli mala, majoribus aliarum urbium cladibus oblitteratum, Quartadecimani postquam Alpibus degressi sunt, seditiosissimus quisque signa Viennam ferebant : con- sensu meliorum compressi et legio in Britanniam transvecta. LXVII. Proximus Vitellio e Praetoriis cohortibus metus erat : sepafati primum, deinde, additas honestae missionis lenimento, arma ad Tribunos suos deferebant : donee mo- tum a Vespasiano bellum crebresceret : turn, resumpta mi- litia, robur Flav r ianarum partium fuere. Prima classicorum legio in Hispaniam missa, ut pace et otio mitesceret : Unde- cima ac septima suis hibernis redditae : Tertiadecimani stru- ere amphitheatra jussi : nam Caecina Cremonae, Yalens Bononiae, spectaculum gladiatorum edere parabant : num- quam ita ad curas intento Vitellio, ut voluptatum oblivisce- retur. LXVIII. Et quidem partes (i) modeste distraxerat : apud victores orta seditio, ludicro initio, nisi numerus caesorum invidiam bello auxisset. Discubuerat Vitellius Ticini, ad- hibito ad epulas Verginio. Legati Tribunique, ex moribus Imperatorum, severitatem aemulantur, vel tempestivis con- viviis gaudent : perinde miles intentus, aut licenter agit* Apud Vitellium omnia indisposita, temulenta, pervigiliis ac Bacchanalibus, (j) quam disciplinae et castris, propiora. Igitur duobus militibus, altero legionis quintan, altero e Gal- lis auxiliaribus, per lasciviam, ad certamen luctandi accen- sis, postquam legionarius prociderat, insultante Gallo, et jis, qui ad spectandum convenerant, in studia diductis, eru- i Paries, the forces which had favoured Otho. ; The Bacchanalia, or sacred rites of Bacchus were celebrated every third year in the nighttime, when the most shameful excesses were committed. Pervigilia were nightly assemblies of the same nature in honour of some god. Tacitus means that the soldiers of Vitellius seemed rather a Bacchanalian assembly than a disciplined 'irrav, s. c. 6d, HISTOR. LIB. SECUNDUS. S5 pere legionarii in perniciem auxiliorum, ac duae cohortes interfectae. Remedium tumultus fuit alius tumultus, pulvis procul et arma adspiciebantur : conclamatum repente, i quar- 6 tamdecimam legionem, verso itinere, ad proelium venire *J sed erant agrninis coactores : agniti dempsere sollicitudinem Interim Verginii servus forte obvius, ut ' percussor Vitellii* insimulatur : et ruebat ad convivium miles, 'mortem Vergi- nii' exposcens. Ne Vitellius quidem, quamquam ad omne? suspiciones pavidus, de innocentia ejus dubitavit : aegre ta~ men cohibiti, qui exitium viri Consularis, et quondam Ducis sui, flagitabant. Nee quemquam saepius, quam Yerginium. omnis seditio infestavit : manebat admiratio viri et fama : sed aderant, ut fastiditi. LXIX. Postero die, Vitellius, Senatus, legatione, quam ibi opperiri jusserat, audita, transgressus in castra, ultro 1 pietatem militum' conlaudavit : frementibus auxiliis, ■ tan- i turn inpunitatis atque adrogantiae legionariis, accessisse. ? Cohortes Batavorum, ne quid truculentius auderent, in Germaniam remissae : principium interno simui externoque bello parantibus fatis. (&) Reddita civitatibus Gallorum auxilia, ingens numerus, et prima statim defectione inter mania belli (/) adsuroptus. Ceterum, ut largitionibus ad- fecta? jam Imperii opes sufficerent, ' amputari legionum * auxiliorumque numeros' jubet, vetitis supplements : et promiscuae missiones offerebantur : exitiabile id Reipubli- cae, ingratum militi. cui eadem munia inter paucos, pericu- laque ac labor crebrius redibant, et vires luxu conrumpe- bantur, contra veterem disciplinam, et instituta majorum ; apud quos virtute, quam pecunia, res Romana melius stetit. LXX. Inde Vitellius Cremonam flexit, et, spectato mu- nere Cascinae, insistere Bedriacensibus campis, ac vestigia recentis victoriae lustrare oculis concupivit. Foedum atque atrox spectaculum : intra quadragesimum pugnae diem lace- ra corpora, trunci artus, putres virorum equorumque for- mae, infecta tabo humus, protritis arboribus ac frugibus dira vastitas : nee minus inhumana pars viae, (m) quam Cremo- k Interno— externoque bello. The foreign war was with the Bata- viatis, under Civilis ; the domestic, with Vespasian. I'Et prima — adsumptus. Drawn together in the beginning of the revolt, for vain parade, to swell the pomp of a numerous army. m Nee minus inhumana pars vice. Tacitus thinks it argues a want 9 * Oil C. CORN. TACi'ri. a. u. c. S22. nenses lauro rosisque constraverant, exstriictis altaribus cae- sisque victimis, Regium in morem : quae, laeta in praesens, raox perniciem ipsis fecere. Aderant Valens et Caecina, monstrabantque pugnae locos : ' hinc inrupisse legionum 6 agmen, hinc equites coortos : incle circumfusas auxiliorum 1 manus.' Jam Tribuni Praefectique, sua quisque facta ex- tollentes ; falsa, vera, aut majora vero niiscebant. Vul- gus quoque militum, clamore et gaudio deflectere via, spa- tia certaminum recognoscere, aggerera armorum, struts corporum intueri, mirari. Et erant, quos varia sors rerum, lacrimseque et misericordia subiret: at non Vitellius flexit oculos, nee tot millia insepultorum civium exhorruit : lsetus ultro, et tarn propinquas sortis ignarus, instaurabat sacrum Diis loci. LXX1. ExinBononiae a Fabio Valente gladiatorum spec- taculum editur, advecto ex urbe cultu. Quantoque magis propinquabat, tanto conruptius iter, inmixtis histfionibus et cetero Neronianas aulas ingenio : namque et Neronem ip- sum Vitellius admiratione celebrabat, sectari cantantem solitus, non necessitate, qua honestissimus quisque, sed luxu et saginae mancipatus emptusque. Ut Valenti et Cseci- nas vacuos honoris menses aperiret, coarctati aliorum Con- sulates, dissimulatus Martii Macri, (n) namquam Othonia- narum partium Ducis : et Valerium Marinum. destinatum aGalba Consulem, distulit, nulla offensa, sed mitem et inju- riam segniter laturum. Pedanius Costa omittitur, ingratus Principi, ut adversus Neronem ausus, et Verginii exstimula- tor : sed alias protulit caussas : actaeque insuper Vitellio gratias, consuetudine servitii. LXXII. Non ultra paucos dies, quamquam acribus initiis coeptum, mendacium valuit. Exstiterat quidam, 4 Scribo- * nianum se Camerinum (o) ferens, Neronianorum tempo- * rum metuin Istria occuitatum, quod illic clientelae et agri ' veterum Crassorum ac nominis favor manebat.' Igitur deterrimo quoque in argumentum fahulae adsumpto, vulgusr credulum et quidam militum, errore veri, seu turbarum stu- of humanity in the people of Cremona, because they strewed the way with laurels and roses, after so terrible a carnage and amidst the hor- rors that covered the face of the country. n Martius ? lacer commanded the gladiators of Otho on the banks 7>f the Po. This book, s. 28. o Sulpicius Camermus and his son were put to death by the ordei *f Helius Nero's freedman, A. U. C. §20. j. c. 69. HISTOR. LIB. SECUNDUS. 8? dio, certatim adgregabantur : cum pertractus ad Vitellium interrogatusque, ' quisnam mortalium esset,' postquam nulla dictis fides, et a domino noscebatur, conditione fugiti- vus, nomine ' Geta,' sumptum de eo supplicium servilem in modum. (p) LXXII1. Vix credibile memoratu est, quantum superbiaB socordiaeque Vitellio adoleverit, postquam speculatores e Syria Judaeaque, * adactum in verba ejus Orientem,' nun- tiavere. Nam, etsi vagis adhuc et incertis auctoribus, erat tamen in ore famaque Vespasianus, ac plerumque ad nomen ejus Vitellius excitabatur. Turn ipse, exercitusque, ut nullo aemulo, saevitia, libidine, raptu, in externos mores pro- Tuperant. LXXIV. At Vespasianus bellum armaque, et procul vel juxta sitas vires, circumspectabat. Miles ipsi adeo paratus, ut praeeuntem sacramentum, (q) et fausta Vitellio omnia pre- cantem, per silentium audierint. Muciani animus nee Ves- pasiano alienus, et in Titum pronior. Praefectus ^Egypti, Ti. Alexander, consilia sociaverat. Tertiam legionem, quod e Syria in Moesiamtransisset, suam numerabat : cete- rae Illyrici legiones secuturae sperabantur. Namque omnes exercitus flammaverat adrogantia venientium a Vitellio mili- tum ; quod truces corpore, horridi sermone, ceteros, ut in- pares, inridebant. Sed in tanta mole belli plerumque cunc- tatio : et Vespasianus, modo in spem erectus, aliquando adversa reputabat : ' Quis ille dies foret, quo sexaginta aeta- i tis an nos etduos filios juvenes (r) bello permitteret ? Esse * privatis cogitationibus progressum, et, prout velint, plus ' minusve sumi ex Fortuna : Imperium cupientibus nihil me- 'dium inter summa et praecipitia.' LXXV. Versabatur ante oculos Germanici exercitus ro- bur, notum viro militari : ' Suas legiones civili bello inex- * pertas ; Vitellii, victrices ; et apud victos plus querimoni- ' arum, quam virium : fiuxam per discordias militum fidem 9 * et periculum ex singulis. Quid enim profuturas cohortes * alasque, si unus alterquc prsssenti facinori paratum ex di- " verso praemium petal ? Sic Scribonianum sub Claudio in- * terfectum : sic percussorem ejus, Volaginium, e gregario p Slaves, when condemned to death, were crucified. q P r&euntem sacramentum ; first to take the oath. r Vespasian's two sons, Titus and Doniitian, 88 C. CORN. TACITI. a. u. c. 822. * ad summa militiae provectum. Facilius universos inpelli, «quam singulos vitari. LXXVI. Hispavoribus nutantem, et alii Legati amicique firmabant, etMucianus, post multos secretosque sermones, jam et coram (s) ita locutus : 4 Omnes, qui magnarum rerum « consilia suscipiunt, aestimare debent, an, quod inchoatur, * Reipublicae utile, ipsis gloriosum, aut promptum effectu, •■aut certe non arduum sit. Simul ipse, qui suadet, conside- 1 randus est, adjiciatne consilio periculum suum : et, si For- fi tuna coeptis adfuerit, cui summum decus adquiratur. Ego 'te, Vespasiane, ad Imperium voco, tam salutare Reipubli- i cae, quam tibi inagnificum. Juxta Deos, in tua manu posi- i turn est. Nee speciem adulantis expaveris : a contumelia, r quam a laude propius fuerit, post Vitellium; eligi. (t) Non ' adversus D. Augusti acerrimam mentem, nee adversus cau- •tissimain Tiberii senectutem, ne contra Caii quidem, aut * Claudii, vel Neronis, fundatam longo Imperio domum ex- 1 surgimus : cessisti etiam Galbae imaginibus : torpere ultra, 4 et polluendam perdendamque Rempublicam relinquere, 4 sopor et ignavia videretur, etiam si tibi, quam inhonesta, Ham tutaservitus esset. Abiitjam et transvectum est tem- ' pus, quo posses videri concupisse : confugiendum est ad < Imperium. (u) An excidit trucidatus Corbulo ? (v) splen- c didior origine, quam nos sumus, fateor : sed et Nero, nobili * tate natalium, Vitellium anteibat. Satis clarus est apud i timentem, quisquis timetur. Et posse ab exercitu Princi- 4 pern fieri, sibi ipse Vitellius documento ; nullis stipendiis, * nullo militari fama, Galbae odio provectus. Nee Othonem 6 quidem Ducis arte, aut exercitus vi, sed praepropera ipsius 6 desperatione vietum, jam desiderabilem et magnum Prh> * cipem fecit. Cum interim spargit legiones, exarmat co- * hortes, nova quotidie bello semina (w) ministrat : si quid ' ardoris ac ferociae miles habuit, popinis et comissationibu's s Jam et coram. Many being present— publicly. t A contumelia — eligi. To be elected Emperor after Vitellius, is rather a disgrace than an honour. u Abiit jam —imperium. Murphy translates this sentence ; But ambition is not now imputed to you for the first time. You have been long suspected, and nothing remains but vigorous enterprise. v Corbulo was put to death by Nero. to Nova bello semina. Thus he calls the legions and cohorts which had been disbanded by Vitellius, and were, on this account, enraged against him. j. c. 69. HISTOR. LIB. SECUNDUS. 89 * et Principis imitatione, deteritur. Tibi e Judaea et Syria * et yEgypto novem legiones integrae, nulla acie exhaustae, 4 non discordia conruptae : sed firmatus usu miles, et belli 4 domitor externi : classium, alarum, cohortium robora ; et 1 iidissimi Reges : et tua ante omnes experiential LXXVI1. ' Nobis nihil ultra adrogabo, quam ne post Va- •' lentem ac Caecinam nurneremur. Ne tamen Mucianum 1 socium spreveris, quia aemulum non experiris : me Vitel- * lio antepono, te mihi. Tuae domui triumphale nomen, * duojuvenes, capax jam Imperii alter, et primis militiae an- * nis apud Germanicos quoque exercitus clarus. (rr) Ab- ' surdum fuerit, non cedere Imperio ei, cujus filium adopta- 1 turus essem, si ipse imperarem. Ceterum inter nos non * idem prosperarum adversarumque rerum ordo erit. Nam, ' si vincimus, honorem, quem dederis, habeho : discrimen ■ ac pericula ex aequo patiemur : immo, ut melius est, tu hos * exercitus rege ; mihi bellum et prceliorum incerta trade, 1 Acriore hodie disciplina victi, quam victores agunt : hos 'ira, odium, ultionis cupiditas ad virtutem accendit : illi, 1 per fastidium et contumaciam, hebescunt. Aperiet et re- 1 cludet contecta et tumescentia victricium partium vulnera * bellum ipsum. Nee mihi major in tua rigilantia, parsimo- 1 nia, sapientia, fiducia est, quam in Vitellii torpore, inscitia, 1 saevitia. Sed et meliorem in bello caussam, quam in pace ; habemus : nam qui deliberant, desciverunt,' LXXVIII. Post Muciani orationem ceteri audentius cir- cumsistere, hortari, ' responsa vatum et siderum motus' re* ferre. Nee erat intactus tali superstitione, ut qui mox, rerum dominus, Seleucum quendam, mathematicum, rec- torem et praescium palam habuerit Recursabant animo Vetera omina, (y) cupressus arbor in agris ejus, conspicua altitudine, repente prociderat ; ac postera die, eodem ves- tigio resurgens, procera et latior virebat : grande id pro- sperumque, consensu Haruspicum : et summa claritudo ju- veni admodum Vespasiano promissa. Sed primo triumphalia et Consulatus et Judicae Victoria? decus, inplesse fidem omi- x Triumphale nomtn. In the reign of Claudius, Vespasian had obtained the honour of a triumph for his conduct in Britain. Suet, in Vesp. s. 4. His son Titus had served with the rank of military tribune in Britain as well as Germany, and gave early proofs of the modest merit that distinguished his character. Suet, in Tito. s. 4. y For a number of oracles and prodigies, see^ Suet, in Y©6p« « 5 and 7 90 C. CORN. TACITI. a. u. c. 822. nis videbantur : ut haec adeptus est, portendi sibi Imperium credebat. Est Juda3am inter Syriamque Carmelus, (z) ita yocant montem Deumque : nee simulacrum Deo aut templum situm tradidere majores ; aram tantum et reverentiam. Illic sacrificanti Vespasiano, cum spes occultas versaret anirno, Basilides Sacerdos, inspectis identidem extis, ■ Quidquid ■ est,' inquit, ' Vespasiane, quod paras, seu domum exstru- 4 ere, seu prolatare agros, sive ampliare servitia, datur tibi ' magna sedes, ingentes termini, multum hominum.' Has ambages et statim exceperat fama 3 et tunc aperiebat : nee quidquam magis in ore vulgi : crebriores apud ipsum ser- mones : quanto sperantibus plura dicuntur. LXXIX. Haud dubia destinatione discessere : Mucianus Antiochiam, Vespasianus Coesaream: ilia Syriae, haec Ju« deae caput est. Initium ferendi ad Vespasianum Imperii Alexandria* coeptum,festinante Tiberio Alexandro, qui Kal. Jul. Sacramento ejus legiones adegit. Isque primus Princi- patus dies in posterum celebratus, quamvis Judaicus exerci- tus quinto Non. Jul. apud ipsum jurasset, eo ardore, ut ne Titus quidem filius exspectaretur, Syria remeans, et consilio- rum inter Mucianum ac patrem nuntius, cunctainpetu mili- tumacta: non parata concione, non conjunctis legionibus. LXXX. Dum quaeritur tempus locusque, quodque in re talidifficiilimum, prima vox, dum animo spes, timor, ratio, casus observantur : egressum cubiculo Vespasianum pauci milites, solito adsistentes ordine, ut Legatum salutaturi, ' Im« * peratorem' salutavere. Turn ceteri adcurrere, * Caesa- 6 rem' et ' Augustum, ? et omnia Principatus vocabula cumu- lare : mens a metu ad fortunam transierat. In ipso nihil tumidum, adrogans, aut in rebus novis novum fuit : ut pri- mum tantae mutationis (a) obfusam oculis caliginem disjecit, militariter locutus, laeta omnia et adfluentia excepit : nam- que id ipsum opperiens Mucianus, alacrem militem in verba Vespasiani adegit. Turn Antiochensium theatrum ingres* 9us, ubi illis consultare mos est, concurrentes et in adulatio- nem effusos adloquitur : satis decorua etiam Graecafacundia, omniumque, quae dieeret atque ageret, arte quadam osten- tator. Nihil aeque provinciam exercitumque accendit, quam quod adseverabat Mucianus, 'statuisse Vitellium, ut Ger- Carmel, a mountain in Galilee on the Mediterranean. a Ut primum fantce mutationis — disjecit. Murphy translates this sentence ; the change dazzled his imagination : but he took time to allay the. hurry of his spirits 6* 69. HISTOR. LIB. SECUNDUS. 91 i manic as legiones in Syriam, ad militiam opulentam quie- ' tamque, transferret ; contra Syriacis legionibus Germanica J hiberna, coelo ac laboribus dura, mutarentiir." Quippe et provinciales sueto militum contubernio gaudebant, plerique necessitudinibus et propinquitatibus mixti ; et militibus ve tustate stipendiorum nota et familiaria castra in modum Pe- natium (6) diligebantur. LXXXI. Ante Idus Jul. Syria omnis in eodem sacramento idit. Accessere cum regno Sohemus, (c) haud spernendis viribus ; Antiochus, vetustis opibus ingens et inservientium Regum ditissimus : mox per occultos suorum nuncios exci- tus ab urbe Agrippa, (d) ignaro adhuc Vitellio, celeri navi- gatione properaverat : nee minore animo Regina Berenice partes juvabat, florens aetate formaque, et seni quoque Ves- pasiano magnificentia munerum grata, Quidquid provincia- rurn adluitur mari, Asia atque Achaia tenus, quantumque introrsus in Pontum et Armenios patescit, juravere : sed inermes Legati regebant, nondum additis Cappadocise le- gionibus. Consilium de summa rerum Beryti (e) ha]?itum : illuc Mucianus, cum Legatis Tribunisque et splendidissimo quoque Centurionum ac militum, venit : et e Judaico exer- citu lecta decora. Tan turn simul peditum equitumque, et aBmulantium inter se Regum paratus, speciem fortunae Prin- cipalis effecerant. LXXXII. Prima belli cura, agere delectus : revocare veteranos : destinantur validae civitates exercendis armorum officinis : apud Antiochenses aurum argentumque signatur . eaque cuncta per idoneos ministros, suis qussque locis, fes~ tinabantur. Ipse Vespasian us adire, hortari, bonos laude, segnes exemplo, incitare saepius, quam coercere ; vitia ma- gis amicorum, quam virtutes dissimulans. Multos praefec- tuns et procurationibus ; plerosque Senatorii ordinis honore percoiuit, egregios viros et mox summa adeptos ; quibusdam fortuna pro virtutibus fuit. Donativum militi neque Mucia- nus prima concione, nisi modice, ostenderat ; ne Vespasia* nus quidem plus civilo bello obtulit, quam alii in pace : egre- b In modum Penatium. As if they were their own household gods — figuratively for their homes. c Sohemus was king of the country, called Sophene. d Excitus nb urhe .dgrijjpa. For when Titus, having heard of the death of G alba, had returned to his father, Agrippa immediately has- tened to Rome, in order to ingratiate himself with the new Emperor, e Berytus, now Barut in Phoenicia. 92 C. CORN. TACITI. a. u. c. 822. gie firmus adversus niilitarem largitionem, eoque exercitu meliore. Missi ad Parthum Armeniumque legati, provisura- que, ne, versis ad civile bellum legionibus, terga nudaren- tur. Titum instare Judaeae, Vespasianum obtinere claustra Agypti placuit : sufficere videbantur adversus Vitelliurn pars copiarum et Dux Mucianus et Vespasiani nomen, ac nihil arduum fatis. Ad omnes exercitus Legatosque scriptae epistolae, praeceptumque, ' ut Prastorianos, Vitellio infen- * sos, reciperandae militiae prsemio invitarent.' LXXXIII. Mucianus cum expedita manu, sociura magis imperii, quam ministrum agens,non lento itinere, ne cunc- tari videretur, neque tamen properans, gliscere famam ipso spatio sinebat : gnarus, modicas vires sibi, et majora credi de absentibus. Sed legio sexta et tredecim vexillariorum millia ingenti agmine sequebantur. Classem e Ponto (/) Byzantium adigi jusserat : ambiguus consilii, num, omissa Moesia, Dyrrhachium pedite atque equite, simul longis na- vibus versum in Italiam mare clauderet, tuta pone tergum Achaia Asiaque : quas inennes exponi Vitellio, ni praesidiis firmarentur : atque ipsum Vitelliurn in incerto fore, quam partem Italia protegeret, si sibi Brundisium Tarentumque etLucanise Calabriaeque litora infestis classibus peterentur. LXXX1V. Igitur navium, militum, armorum, paratu stre- pere provinciae. Sed nihil seque fatigabat, quam pecunia- rum conquisitio : ' eos esse belli civilis nervos,' dictitans Mucianus, non jus aut verum in cognitionibus, sed solam magnitudinem opum spectabat : passim delationes : et locu- pletissimns quisque in praedam conrepti : quae gravia atque intoleranda, sed necessitate armorum excusata, etiam in pace mansere : ipso Vespasiano, inter initia Imperii, ad ob- tinendas iniquitates hand perinde obstinante : donee indul- gentia fortunae et pravis magistris didicit aususque est. (g) Propriis quoque opibus Mucianus bellum juvit, largus pri- vatim, quod avidius de Republica sumeret. Ceteri confe- rendarum pecuniarum exemplum secuti : rarissimus quisque eandemin reciperando licentiam habuerunt. LXXXV. Accelerata interim Vespasiani coepta, Illyrici / Classem e Ponlo* The Romans had a fleet of forty sail, at Pon- tus, for the protection of that coast. g Vespasian, in the height of his power, did not scruple to raise large sums of money by severe exactions ; but the apology for his avarice was the liberal spirit with which he adorned Rome and Italy with grand and useful works. See Suet, in Vesp. s. 16. 69. iilSTOR. LIB. SECUNDUS, 93 exercitus studio, transgressi in partes. Tertia legio exem- plum ceteris Mcesiae legionibus praebuit. Octava erat ac septima Claudiana, inbutae favore Othonis, quamvis praelio non interfuissent. Aquileiam progressae, proturbatis, qui de Othone, nuntiabant, laceratisque vexillis, nomen ' Vitel- Hi' praeferentibus, rapta postremo pecunia et inter se divisa, hostiliter egerant. Unde metus, et ex metu consilium: 'posse inputari Vespasiano, quae apud Vitellium excusanda • erant.' (h) Ita tres Mcesicae legiones per epistolas adlicie- bant Pannonicum exercitum, aut abnuenti vim parabant. In eo motu Aponius Saturninus, Moesiae rector, pessimum faci- inus audet ? misso Centurione ad interficiendum Tertium Julianum, septimae legionis Legatum, ob simultates, quibus caussam partium praetendebat. Julianus, comperto discri- mine, et gnaris locorum adscitis, per avia Moesiae, ultra montem Haemum profugit : nee deinde civili bello interfuit. per varias moras susceptum ad Vespasianum iter trahens. et ex nuntiis cunctabundus, aut properans. LXXXVI. AtinPannonia tertiadecima legio, ac septima Galbiana, dolorem iramque Bedriacensis pugna3 retinentes, haud cunctanter Vespasiano accessere, vi praecipua Primi Antonii. Is legibus nocens et tempore Neronis falsi dam- natus, (i) inter alia belli mala, Senatorium ordinem recipe- raverat. Praepositus a Galba septimae legioni, scriptitasse Othoni credebatur, ducem se partibus offerens : a quo neg- lectus, in nullo Othoniani belli usu fuit : labantibus Vitellii rebus, Vespasianum secutus, grande momentum addidit ; strenuus manu, sermone promptus, ferendae in alios invidiam artifex, discordiis et seditionibus potens, raptor, largitor, pace pessimus, bello non spernendus. Juncti inde Moesici ac Pannonici exercitus, Dalmaticum militem traxere quam- quam Consularibus Legatis nihil turbantibus. Titus Am- pius Flavianus Pannoniam, Poppaeus Silvanus Dalmatiam tenebant, divites senes. Sed Procurator aderat Cornelius Fuscus, vigens aetate, claris natalibus : prima juventa, quie- tis cupidine, Senatorium ordinem exuerat : idem pro Galba dux coloniae suae, eaque opera Procurationem adeptus, susceptis Vespasiani partibus, acerrimam bello facem prae- h Posse impulari — erant. Required a pardon from Vitellius, but with Vespasian stood in the light of a real merit % Primus Antonius, now the leader of Vespasian's armies, had been formerly convicted of extortion. See Annals xiv. s* 18. 10 94 C. CORN. TACITI. a. t. c. 82£, tulit : non tarn praemiis periculorum, quam ipsis periculte lastus : pro certis et olim partis nova, ambigua, ancipitia malebat. Igitur movere et quatere, quidquid usquaii* aegrum foret, adgrediuntur. (j) Scripts in Britanniam ad quartadecimanos, in Hispaniam ad primanos epistolae ; quod utraque legio pro Othone, adversa Vitellio fuerat : sparguntur per Gallias litterae : momentoque temporis flagrabat ingens bellum, Illyricis exercitibus palam descis- centibus, ceteris fortunam secuturis. LXXXVII. Dum haec per provincias a Vespasiano Duci- busque partium geruntur, Vitellius contemptior in dies segniorque,ad omnes municipiorum villarumque amoenitates resistens, gravi urbem agmine petebat. Sexaginta millia armatorum sequebantur, licentia conrupta : calonum nu- merus amplior : procacissimis etiam inter servos lixarum ingeniis : tot Legatorum amicorumque comitates, inhabilis ad parendum, etiam si summa modestia regeretur, One- rabant multitudinem obvii ex urbe Senatores Equitesque : quidam metu, multi per adulationem, ceteri ac paullatim omnes, ne, aliis proiiciscentibus, ipsi remanerent. Adgre- gabantur e plebe, flagitiosa per obsequia Vitellio cogmti. scume, histriones, aurigae, quibus ille amicitiarum debo- nestamentis mire gaudebat. Nee colonise modo, aut mu- nicipia, congests copiarum (&) sed ipsi cultores arvaque, maturis jam frugibus, ut hostile solum vastabantur. LXXXVIII. Multas et atroces inter se militum casdes, post seditionem Ticini coeptam manente legionum auxi- fiorumque discordia ; ubi adversus paganos certandum fo- ret, consensu. Sed plurima strages ad septimum ab urbe lapidem : singulis ibi militibus Vitellius paratos cibos, ut gladiatoriam saginam, dividebat: et effusa plebes totis se oa'Stris miscuerat. Incuriosos milites, vernacula utebantur urbanitate, quidam spoliavere, abscisis furtim balteis, ' an ' accincti forent, 5 rogitantes. Non tulit ludibrium insolens contumelies animus : inermem populum gladiis invasere : caesus inter alios pater militis, cum filium comitaretur ; deinde agnitus : et, vulgata caede, temperatum ab innoxiis. In urbe tarn en trepidatum. praecurrentibus passim militibus. Forum maxime petebant, cupidine visendi locum, in quo Galba jacuisset. Nee minus sgevum spectaculum erant j Adgrediuntur, i.e. Vespasian and the other leaders of his party. k Congestu copiarum. By the immense quantity of supplies. #• c. 69. HISTOR. LIB. SECCNDUS. 95 ipsi, tergis ferarum et ingentibus telis horrentes, cum tur- bam populi per inscitiam (/) parum vitarent, aut, ubilubrico viae vel occursu alicujus procidissent, ad jurgium, mox ad manus et ferrum transirent. Quin et Tribuni Praefectique cum terrore et armatorum catervis volitabant. LXXXIX. Ipse Vitellius, a ponte Milvio, insigni equo, paludatus accinctusque, Senatum et Fopulura ante se agens, quo minus, ut cap tarn, urbem ingrederetur, amicorum con- ^iliodeterritus, sumpta prastexta et composito agmine, in- cessit. Quatuor legionum aquilae per frontem, totidemque circa e legionibus aliis vexilia, mox duodecim alarum signa, et post peditum ordines, eques : dein quatuor et triginta cohortes, ut nomina gentium, aut species armorum forent, discretae. Ante aquilam (m) Praefecti castrorum Tribuni- que et primi Centurionum, Candida veste : ceteri juxta suam quisque centuriam, armis donisque fulgentes. Et militum phalerae torquesque splendebant : decora facies, et non Vitellio Principe dignus exercitus. Sic Capitolium kigressus, atque ibi matrem complexus, Augustas nomine honoravit. XC. Postera die, tamquam apud alterius civitatis Sena- tum Populumque, magnificam orationem de semetipso prompsit, industriam temperantiamque suam laudibus ad- tollens : consciis flagitiorum ipsis, qui aderant, omnique Italia, per quam somno et luxu pudendus incesserat. Vul- gus iamen, vacuum curis, et sine falsi verique discrimine solitas adulationes edoctum, clamore et vocibus adstrepe- bat : abnuentique nomen ' Augusti/ expressere, ut adsume- ret : tam frustra, quam recusaverat. (n) XCI. Apud civitatem, cuncta interpretantem, funesti ominis loco acceptum est, quod, maximum Pontificatum adeptus, Vitellius de caeremoniis publicis quintodecimo Kalendas Augusti edixisset, antiquitus infausto die Creme- rensi Alliensique cladibus, (o) adeo omnis humani divini- l Per inscitiam . Not having been accustomed to the crowds of a city. m Ante aquilam. Each one before his own eagle or standard. n Tam frustra, quam recusaverat. With as little advantage as if he had refused it. o The defeat at Cremera, a river in Tuscany, (now La Varcd) was A. U. C. 277. At Allia (now Torrente di Oatino) the Roman army was put to the sword by the Gauls under Brennus, A.U.C. 364. The slaughter was so great that the day on which it happened {Dies AlUtn* dd C. CORN. TACITI. a. «. c. 822. que juris expers, pari libertorum amicorumque socordia-, yelut inter temuleritos agebat. Sed comitia Consulum cum candidatis civiliter celebrans, omnem infimae plebis rumo- rein> in theatro ut spectator, in circo ut fautor, adfectavit : qu as, grata sane et popularia, si a virtutibus proiicisceren- tur, inemoria vitas prioris, (p) indecora et vilia accipieban- tur. Ventitabat in Senatum ; etiam cum parvis de rebus Patres consulerentua. Ac forte Priscus Helvidius, Praetor designatus, contra studium ejus consuerat. Commotus primo Vitellius, non tamen ultra, quam 6 Tribunos plebis * in auxilium spretse potestatis' advocavit. Mox, mitigan- tibus amicis, qui altiorem iracundiam ejus verebantur, ' ni- ■ hil novi accidisse,' respondit, ' quod duo Senatores in Re- •' publica dissentirent : solitum se etiam Thraseas (9) con- * tradicere.' Inrisere plerique inpudentiam aemulationis : aliis id ipsum placebat, quod neminem ex praepotentibus ? *ed Thraseam, ad exemplar verse gloriae legisset. XCII. Praeposuerat PraBtorianis P. Sabinum, a Praefec- tura cohortis ; Julium Priscum, turn Centurionem : Priscus Valentis, Sabinus Caecinae gratia pollebant. Inter discor- des Vitellio nihil auctoritatis : munia Imperii Caecina ac Valens obibant : olim anxii odiis, quae, bello et'castris male dissimulata, pravitas amicorum, et fecunda gignendis inimici- tiis civitas auxerat, dum ambitu, comitatu, et inmensis sa- lutantium agminibus contendunt comparanturque ; variis in hunc aut ilium Vitellii inclinationibus. Nee unquam satis fida potentia, ubi nimia est. Simul ipsum Vitellium, subi- tis offensis aut intempestivis blanditiis mutabilem, contem- nebant metuebantque. Nee eo segnius invaserant domos, hortos, opesque Imperii : cum flebilis et egens nobilium turba, quos ipsos liberosque patrias Galba reddiderat, nulla Principis misericordia juvarentur. Gratum primoribus civitatis, etiam plebes adprobavit, quod reversis ab exilio jura libertorum (r) concessisset : quamquam id omni modo Hs) was marked as unlucky in the calendar, and according to Cicero, r hought more fatal than that on which Rome was taken. p Vitellius, in the time of Nero, associated with pantomime actors, charioteers and wrestlers. Suetonius, in Vitel. s. 4 and 12. q Thraseas was a philosopher of Patavium, in the age of Nero, fa- mous for his independence and generous sentiments. See Annals xvi. 21 . r Jura libertorum. Patrons retained various rights over their freedmen. If the patron were reduced to poverty, the freedman was bound to support him, according to his ability. If the freedman died intestate, without heirs, the patron succeeded to his effects. j. c. 69, HISTOR. LIB. SECUNDUS. 97 servilia ingenia conrampebant, abditis pecuniis per occultos "aut ambitiosos (s) sinus : et quidam in domum Caesaris transgressi, atque ipsis dominis potentiores. XCIII. Sed miles, plenis castris et, redundante multi- tudine, in porticibus aut delubris et urbe tota vagus, non principia noscere, non servare vigilias, neque labore firma- ri : per inlecebras urbis et inhonesta dictu, corpus otio, animum libidinibus inminuebant. Posfcremo, ne salutis quidem cura, infamibus vaticani locis magna pars tetendit : unde crebrae in vulgus mortes. (t) Et, adjacente Tiberi. Germanorum Gallorumque obnoxia morbis corpora flumi* nis aviditas et aestus inpatientia labefecit. Insuper confu* sus, pravitate vel ambitu, ordo militias. Sedecim Prseto- riae, quatuor urbanse cohortes scribebantur, quis singula millia inessent. (u) Plus in eo delectu Valens audebatj tamquam ipsum Caecinam periculo exemisset : sane adven- tu ejus partes eonvaluerant, et sinistrum lenti itineris ru- morem prospero proelio verterat: omnisque inferioris Germanise miles Valentem adsectabatur : unde primum creditor Caecinae fides fluitasse. XCIV. Ceterum non ita ducibus indulsit Vitellius, ut non plus militi liceret : sibi quisque militiam sumpsere, quamvis indignus, si ita maluerat, urbanae militiae adscribe- batur: rursus bonis, remanere inter legionarios aut alares volentibus, permissum ; nee deerant qui vellent, fessi morbis et intemperiem caeli incusantes. Robora tamen le- gionibus alisque subtracta : convulsum castrorum decus, viginti millibus, e toto exercitu, permixtis magis quam elec- lis. Concionante Vitellio, postulantur c ad supplicium 1 Asiaticus et Flavius et Rufinus, duces Galliarum, quod ; pro Vindice bellassent. 5 Nee coercebat ejusmodi voces Vitellius : super insitam inerti animo ignaviam, conscius. sibi instare donativum et deesse pecuniam, omnia alia mi- liti largiebatur. Liberti principum, 8 conferre pro nume- 1 ro mancipiorum,' uttributum, jussi. Ipse, sola perdendl cura. stabula aurigis exstruere : circum gladiatorum fera* s. Abditis pecuniis, etc. Their wealth being concealed in obscure places, or deposited in the custody of the great. i The lands around the Vatican were covered with stagnant water, and the air of course was unwholesome. u Before the augmentation, the pratorian cohorts, (i. c. those that were encamped near Rome) were only nine ; the city-guard consist- ed of three, called Cohortes Urbana, Ann. iv. s, 5. 10 * 98 C. CORN. TACITL a.\j. c. 82! rumque spectaculis opplere : tamquam in summa abundan- tia, pecuniae inludere. XCV. Quin et natalem Vitellii diem Caecina ac Valens, editis tola urbe vicatim gladiatoribus celebravere : ingenti paratu et ante ilium diem insolito. Laetum foedissimo cui- que, apud bonos invidiam fait, quod exstructis in campo Martio aris, inferias Neroni fecisset : causae publice victi- mse cremataeque*: facem Augustales subdidere : quod sa- cerdotium, ut Romulus Tatio Regi* ita Caesar Tiberius Ju- lian genti sacravit. Nondum quartus a victoria mensis, et libertus Vitelli, Asiaticus, Polycletos, Patrobios et Vetera odiorum nomina aequebat. (v) Nemo in ilia aula probitate aut industria certavit : unum ad potentiam iter, prodigis epulis et sumptu ganeaque satiare inexplebiles Vitellii li- bidines. Ipse abunde ratus, si praesentibus frueretur, nee in longius consultant, novies millies sestertium, paucissi* mis mensibus, intervertisse creditur. Magna et misera civitas, eodem anno Othonem Vitelliumque passa, inter Vinios, Fabios, Icelos, Asiaticos, varia et pudenda sorte agebat ; donee successere Mucianus et Marcellus (w), et magis alii homines, quam alii mores. XCVI. Prima Vitellio ' tertiae legionis defectio 5 nuncia- tur, missis ab Aponio Saturnino epistolis, antequam is quo- que Vespasiani partibus adgregaretur* Sed neque Aponius cuncta, ut trepidans re subita, perscripserat, et amici adu- lantes mollius interpretabantur : i unius legionis earn sedi- * tionem, ceteris exercitibus constare fidem.' In hunc mo- durn etiam Vitellius apud milites disseruit.^ Praetorianos nuper exauctoratos insectatus, ' aquibus falsos rumores dis- « pergi, nee ullum civilis belli metum,' adseverabat, sup- presso Vespasiani nomine, et vagis per urbem militibus ? qui sermones populi coercerent : id praecipuum alimentum famae erat. XCVII. Auxilia tamen e Germania Britanniaque et His-* paniis excivit, segniter, et necessitatem dissimulans. Pe- rinde Legati provinciseque cunctabantur : Hordeonms v Vetera odiorum nomina. The former freedmen whose names were execrated. w Mucianus was the .active partisan of Vespasian (this book, s. 76.). Eprius Marcellus, a man who raised himself by his flagitious deeds, (Ann. xvi. s. 12,) was the favourite minister linger Yespasian. Se^ ♦he Dialogue concerning Oratory, s. 8. :. c. 69- HISTOR. LIB. SECUNDtFS. 99 Flaccus, (x) suspectis jam Batavis, anxius proprio belle, Vettius Bolanus, nutiquam satis quieta Britannia : et uter- que ambigui : neque ex Hispaniis properabatur, nullo turn ibi Consulari : trium legionum Legati, pares jure et, pros- peris Vitellii rebus, certaturi ad obsequium, adversam ejus fortunam ex aequo detrectabant. In Africa legio cohortea- que, delectae a Clodio Macro, mox a Galba dimissae, rur- sus jussu Vitellii militiam cepere : simul cetera juventus dabat inpigre nomina : quippe integrum illic ac favorabilem Proconsulatum Vitellius, famosum invisumque, Vespasia- nusegerat: perinde socii de Imperio utriusque conjecta,- bant : sed experimentum contra fuit. XCVIII. Ac primo Valerius Festus, Legatus, studia pro- Tincialium cum fide juvit : mox nutabat, palam epistolie edictisque Vitellium, occultis nuntiis Vespasianum, fovens, et haac illave defensurus, prout invaluissent. Deprehensi cum litteris edictisque Vespasiani, per Rhaetiam etGallias, militum et Centurionum quidam, ad Vitellium missi, necan- tur : plures fefellere, fide amicorum, aut suomet astu oc- cultati. Ita Vitellii paratus noscebantur, Vespasiani con- siliorum pleraque ignota : primum socordia Vitellii : dein- de Pannonicae Alpes, praesidiis insessae, nuntios retinebant : mare quoque Etesiarum flatu (,y) in Orientem navigantibus secundum, inde adversum erat. XCIX. Tandem, inruptione hostium, atrocibus undique nuntiis exterritus, Caecinam et Valentem expedire ad bel- lum jubet: praemissus Caecina : Valentem, ^ gravi corpo- ris morbo turn primum adsurgentem, infirmitas tardabat, Longe alia proficiscentis ex urbe Garmanici exercitus spe- cies : non vigor corporibus, non ardor animis : lentum et rarum agmen, fluxa arma, segnesequi : inpatiens solis, pul~ veris, tempestatum : quantumque hebes ad sustinendum laborem miles, tanto ad discordias promptior. Accedebat hue Caecinae ambitio vetus, torpor recens, nimia fortune indulgentia soluti in luxum t seu perfidiam meditantis in- fringere exercitus virtutem, inter artes erat. Credidere plerique, FlaviiSabini consiliis concussam Caecinae mentem, ministro sermonum Rubrio Gallo, ' rata apud Vespasianum x Hordeonius Flaccus was appointed by Galba to the command on the Upper Rhine, in the room of Verginius Rufus. y Etesice, were gentle northern winds, very common in the months of spring and autumn, Lucretius 5, t. 741- 100 C. CORN. TAG. HIST. LIB. SECUNDUS. € fore pacta transitionis : 5 simul odiorum invidiaeque erga Fabium Valentem admonebatur, * ut inpar apud Vitellium, * gratiarn viresque apud novum Principem pararet.' C. Caecina complexu Vitellii multo cumhonore digressus> partem equitum ad occupandam Cremonam praemisit : mox vexilla quartae, decimal et sextaedecimae (z) legionum ; dein quinta et duoetvicesima secutae : postremo agmine unaetvicesima Rapax et prima Italica incessere, cum vex- illariis trium Britannicarum legionum et electis auxiliis. Profecto Caecina, scripsit Fabius Valens exercitui, quern ipse ductaverat, ' ut in itinere opperiretur ; sic sibi cum 4 Ca&cina convenisse :' qui praesens, eoque validior, ' in- ' mutatum id consilium' finxit, ' ut ingruenti bello tota mole ' occurreretur. Ita accelerare' legiones ' Cremonam/ pars ' Hostiliam (a) petere' jussae : ipse Ravenam divertit, , praetexto classem adloquendi : mox Patavii secretum com- ponendae proditionis quaesitum. Namque Lucilius Bassus, post praefecturam alae, Ravennati simul ac Misenensi classic bus a Vitellio praepositus, quod non statim Praefecturam Praetorii adeptus foret, iniquam iracundiam flagitiosa perfi- dia ulciscebatur, nee sciri potest, traxeritne Caecinam, an (quod evenit inter males, ut et similes sunt) eadem illos pravitas inpulerit. CI. Scriptores temporum, qui, potiente rerum Flavia domo, monumenta belli huju^ce composuerunt, i curam * pacis et amorem Reipublicae' conruptas in adulationem r caussas,' tradidere. Nobis, super insitam levitatem, et, prodito Galba, vilem mox fidem, aemulatione etiam invidia- que, ne ab aliis apud Vitellium anteiretur, pervertisse ip- sum videtur. Caecina, legiones adsecutus, Centurionum militumque animos, obstinatos pro Vitellio, variis artibus subruebat : Basso eadem molienti minor difficultas erat, lu- brica ad mutandam fidem classe, ob memoriam recentis pro Othone militiae. s Brotier thinks there is a mistake in the text. The fourteenth le- gion, he observes, stood firm for Otho, and for that reason were sent into Britain. But perhaps the veterans, who had served their time, and were still retained in service, were left in Italy. a Hostilia was a village on the Po, now Ostiglia, in the neighbour- hood of Cremona. THE HISTORY or TACITUS BOOK HI. CONTENTS. BOOK ill. I. The leaders of Vespasian's army deliberate about the plan .of their operations. Antonius is for expedition. The army under his con- duct arrives in Italy. Arrius Varus accompanies Antonius as se- cond in command. VI. They take possession of Aquileia and other cities. VIII. Antonius fixes the seat of war at Verona. Vespasian ignorant of the rapid progress in Italy. By his letters he had advis- ed caution and delay. Mucianus wrote to the same effect. IX. Let- ters pass between Caecina and Vespasian's generals. X. A violent sedition among Vespasian's troops appeased by Antonius. XII. Lu- cilius Bassus and Caecina conspire to betray Vitellius. The fleet at Ravenna revolts to Vespasian. Lucius Bassus i3 seized and sent to Mennius Rufinus ; he is loaded with fetters, but released by the authority of Hormus, one of Vespasian 5 * freedmen. XIII. Caecina proposes a general revolt of the army. By his advice several swear fidelity to Vespasian. The soldiers discontented with the proceed- ing. They put Caecina in irons. XV. Antonius arrives at Bedria- cum. A battle with the Vitellians. Vespasian's army gains the victory ; the soldiers eager to push forward to Cremona. XX. An- tonius harrangues the men, and restrains their impetuosity. X£! 102 C. CORN. TACITI. a. u. c. 822. The Vitellians, reinforced by six legions, return to the charge. An- tonius gives them a warm reception. A battle is fought with great obstinacy. The Vitellians are put to the rout. XXV. A son kills his father in battle, and weeps over him as soon as he perceives what he has done. XXVI. Cremona besieged. The Vitellian of- ficers inclined to a surrender : they release Caecina, wishing him to make terms for them with the conqueror. Csecina rejects their proposal. Cremona submits to Antonius. His soldiers, notwith- standing, rush into the town, and commit dreadful outrages. Cre- mona burnt to the ground. XXXVI. Vitellius immersed in luxu- ry. He convenes the Senate. Caecina, in his absence, condemned by the Fathers. Rosius Regulus enters on the consulship for one day. XXXVIII. The murder of Junius Blaesus, procured by Lu- cius Vitellius, the emperor's brother. The character of Blaesus. XL. Fabius Valens, by his delay and luxury, ruins the cause of Vitellius. Being informed of the defeat at Cremona, he flies with a few followers, puts to sea and is taken prisoner. XLIV. Spain, Gaul, and the legions in Britain declare for Vespasian. Commo- tions among the natives of Britain excited by Venusus, the divorced husband of Cartismandua, queen of the Brigantes. XL VI. An in- surrection among the German nations, and also in Dacia : the last quelled by Mucianus. XL VII. A servile war stirred up in Pontus by a bold adventurer of the name of Amicetus ; he is taken and put to death. XL VIII. Vespasian takes possession of Alexandria in Egypt, with a view to reduce Rome by famine. ^LIX. Antonius leaves part of his army at Verona, and marches forward in quest of the Vitellians. LI. A soldier demands a reward for having killed his brother in battle ; reflections on that unnatural conduct. LII. Mucianus, in his letters to Vespasian, charges Antonius with too much precipitation. LIII. Antonius complains against Mucianus in a style of pride and resentment. The two generals become in- veterate enemies. LIV. Vitellius endeavours to conceal the defeat at Cremona from the people at Rome. Remarkable firmness of Ju- lius Agrestis, a centurion. LV. Vitellius orders the passes over the Apennine to be secured, and goes in person to the camp. LVI. Portents and prodigier. Vitellius himself the greatest prodigy. He returns to Rome. LVII. Revolt of the fleet at Misenum. The people of Puteoli declare for Vespasian. Capua firm for Vitellius. Claudius Julianus goes over to Vespasian, and makes himself mas- ter of Terracina. LVIII. Lucius Vitellius, the emperor's brother, sent to conduct the war in Campania. An army raised at Rome, but the senators and Roman knights relinquish the undertaking. LXIX. Vespasian's forces begin their march over the Apennine. Petileus Cerealis, disguised like a peasant, joins the army, and is received as a general officer. LX. The soldiers eager for action ; Antonius makes a harrangue, and restrains their violence. LXI. A spirit of. defection prevails among the Vitellians. Priscus and Al- phenus leave the camp, and return to Vitellius. LXIL Fabius Valens put to death at Urbinum : his character. LXIII. The Vi- tellian forces at Narnia lay down their arms. Proposals from the enemy to Vi + ellius ; he inclines to accept the offer, and talks of a pleasant retreat, LXIV, The leading men at Rome endeavour to j. c. 69. HISTOR. LIB. TERTIUS. 103 animate Flavius Sabinus, Vespasian's brother : he pleads his ad- vanced age, and enters into a treaty with Vitellius. LXV. The treaty concluded in the temple of Apoilo. LXVI. The friends of Vitellius endeavour to inspire him with courage, but in vain. He comes forth from the palace, and makes a voluntary abdication. He is forced by the soldiers and the populace to return to the pa- lace. LXIX. Sabinus takes upon himself the government of Rome. The German soldiers declare against him. A skirmish ensues : the Vitellians have the advantage. Sabinus shuts himself up in the Capitol. LXXI. The Capital besieged, and burnt to the ground. Reflections on that disaster. LXXIII. Sabinus and Quinctius At- ticus, the consul, taken prisoners. LXXIV. Domitian concealed and saved by the address of a freedman. Sabinus dragged into the presence of Vitellius, and by him well received, but murdered by the soldiers. His body thrown into the common charnel of male- factors. LXXV. The character of Sabinus. Quinctius Atticus, the consul, takes upon himself the guilt of having set fire to the Ca- pitol, and is saved by Vitellius. LXXVI. Terracina taken by Lu- cius Vitellius ; Claudius Julianus put to death. LXXVIII. Vespa- sian's forces halt for several days amidst the Apennine mountains ; but, roused at length by the destruction of the capitol, they pursue their march towards Rome. LXXIX. The Vitellians gain the advan- tage over Petilius Cerealis in a battle at a small distance from Rome. LXXX. Ambassadors sent to treat with Antonius. The soldiers attack the ambassadors ; Arunelus Rusticus wounded. A proces- sion of the vestal virgins. They are dismissed with respect, and Vitellius receives for answer, that the firing of the capitol has pre- cluded all terms of accommodation. LXXXI. Vespasian's forces advance in three divisions to the city. Various engagements on the outside of the walls. The Vitellians routed. They rally in the city, and again face, the enemy. LXXXIII. A dreadful slaughter en- sues ; Rome a scene of murder and debauchery. The people be- hold the combatants, and applaud as at a public spectacle of gla- diators. LXXXIV. The praetorian camp besieged and taken by the soldiers of Vespasian. LXXXV. Vitellius detected in his lurk- ing-place, and after various insults from the populace, put to death. LXXXVI. The character of Vitellius. Domitian saluted by the name of Caesar. These transactions passed in a few months. Year of Rome. Of Christ. Consuls. 822 69 Fabius Valens, ,1 Alienus Caacina, Rosius Regulus, ) Caecilius Simplex. ) Quinctius Atticus. W9$t JMeliore fato fideque partium Flavianarum duces consilia belli tractabant. Petovionem in hiberna tertiaedecimae le- gionis convenerant : illic agitavere, ' placeretne obstrui 104 C. CORN. TAC1TI. k 4 num secures, dolabrasque et 4 cetera expugnandis urbibus, secum adtulissent V rogita- d Cumulos ; i. e. of the slain. e Hcee in medio — quisque. These things spoken, openly, in- dicated courage. But each one had his own selfish designs, viz, to acquire booty, f 114 C. CORN. TACITI. a. u. c. 822. bat. Et, cum abnuerent, 4 gladiisne,' inquit, 4 et pilis per 6 fringere ac subruere muros ullae manus possunt ? Si ag- 4 gerem struere, si pluteis cratibusve protegi necesse fuerit, 4 ut vulgus inprovidum, inriti stabimus, altitudinem turrium, 4 et aliena munimenta mirantes ? Quin potius mora noctis 4 unius, advectis tormentis machinisque, vim victoriamque 4 nobiscum ferimus V Simul lixas calonesque, cum recen- tissimis equitum, Bedriacum mittit, copias, ceteraque usui adlaturos. XXI. Id vero aegre tolerante milite, prope seditionem yentum, cum progressi equites sub ipsa moenia, vagos ex Cremonensibus conripiunt : quorum indicio noscitur : 4 sex 4 Vitellianas legiones omnemque exercitum, qui Hostiliae 4 egerat, eo ipso die triginta miilia passuum emensum,com- 4 perta suorum clade, in proelium accingi ac jam adfore.' Is terror obstructas mentes consiliis ducis aperuit. Sistere tertiam decimam legionem, in ipso vias Postumias aggere, jubet, cui juncta a laevo septima Galbiana, patenti campo stetit, dein septima Claudiana, agresti fossa (ita locus erat) praemunita ; dextro, octava per apertum limitem, (/) mox tertia, densis arbustis intersepta : hie aquilarum signorum- que ordo : milites mixti per tenebras, ut fors tulerat : Prse- torianum (g) vexillum proximum tertianis ; cohortes aux- iliorum incornibus ; latera ac terga equite circumdata : Si- do atque Italicus, Suevi, cum delectis popularium, primori in acie versabantur. XXII. At Vitellianus exercitus, cui adquiescere Cremo- nas et, reciperatis cibo somnoque viribus, confectum algore atque inedia hostem, postera die profligare ac proruere ra- tio fuit : (A) indigus rectoris, inops consilii, tertia ferine noctis hora, paratis jam dispositisque Flavianis inpingitur. Ordinem agminis, disjecti per iram ac tenebras, adseverare non ausim : quamquam alii tradiderint, ' quartam Macedo- :■* nicam dextro suorum cornu : quintam, et quintamdeci- 6 mam, cum vexillis nonae secundaeque et vicesimae Bri- 4 tannicarum legionum, mediam aciem ; sextadecimanos 4 duoetvicesimanosque et primanos laevum cornu comples- / Per apertum limitem. O n a wide extended plain. g Prcetorianum. The praetorian soldiers of Otho, who having been disbanded by Vitellius, and on that account enraged with him, had joined the party of Vespasian. h Cui — ratio fuit. Whose best course was, viz. to rest at Cremo- Ba, &c. j. c. 69. HISTOR. LIB. TERTIUS. 3 15 1 se.' Rapaces aique Italici omnibus se manipulis miscue- rant. Eques auxiliaque sibi ipsi locum legere. Proelium tota nocte varium, anceps, atrox ; his, rursus illis, exitia- bile. Nihil animus, aut manus, ne oculi quidem provisu ju- vabant : eadem utraque acie arma : crebris interrogationi- bus notum pugnae signum : (t) permixta vexilla, ut quisque globus, capta ex hostibus, hue vel illuc raptabat. Urgeba- tur maxime septima legio, nuper a Galba conscripta. Oc- cisi sex primorum ordinum Centuriones : abrepta quaedam signa : ipsam aquilam Atilius Verus, primipili Centurio, (J) multa cum hostium strage, et ad extremum moriens, ser- vaverat. XXIII. Sustinuitlabantem aciem Antonius, accitis Praa- *orianis : qui, ubi excepere pugnam, pellunt hostem, dein pelluntur. Namque Vitelliani tormenta in aggerem viae contulerant, ut tela vacuo atque aperto excuterentur, dis- persa primo et arbustis, sine hostium noxa, inlisa. Mag- nitudine eximia quintadecimae legionis balista (k) ingenti- bus saxis hostilem aciem proruebat : lateque cladem intu- lissent, ni duo milites, praeclarurn facinus ausi, adreptis e strage scutis ignorati, vincla ac libramenta tormentorum abscidissent : statim confossi sunt, eoque intercidere nomi- na : de facto haud ambigitur. Neutro inclinaverat fortuna, donee adulta nocte, luna surgens ostenderet acies falleret- que. Sed Flavianis aequior a tergo : hinc majores equorum virorumque umbrae, et falso, ut in corpora, ictu, tela hos- tium citra cadebant: Vitelliani adverse lumine conlucentes. velutex occulto jaculantibus, incauti offerebantur. XXIV. Igitur Antonius, ubi noscere sues noscique po- terat, alios pudore et probris, multos laude et hortatu, om- nes spe promissisque accendens, ■ cur rursum sumpsissent arma V Pannonicas legiones interrogabat : ' illos esse * campos, in quibus abolere labem prioris ignominies, ubi i Pugnce signum. The watch- word. J Primipili centurio. It appears from this that the first centurion was the standard-bearer. The standard of a Roman legion was a silver eagle, with expanded wing's, holding a thunderbolt in his claws. Each maniple had its standard, which was at first a "bundle of hav on the top of a pole ; afterwards, a spear with a cross piece of wood on the top. The standard of the cavalry was called vexilium< i a flag or banner which was also used by the veterans. k Balistce were engines, used in sieges, from which darts and stones of immense size were discharged at the besieged. See Vegetius. book iv. ?. 22. 116 C. CORN. TACITI. a. u. c. 822 ' reciperare gloriam possent.' Turn ad Moesicos conver* sus, c principes auctoresque belli' ciebat : ' frustra minis * et verbis provocatos Vitellianos, si manus eorum oculos- * que nontolerarent. 5 Haec, ut quosque accesserat : plura ad tertianos, veterum recentiumque admonens : ut ' sub ■ M. Antonio Parthos, sub Corbulone Armenios, nuper Sar- 8 matas pepulissent.' Mox, infensius Praetorianis : ' Vos,' inquit, ' nisi vincitis, pagani, quis alius Imperator, quae cas- * tra alia excipient ? Illic signa armaque vestra sunt, et * mors victis, nam ignominiamconsumpsistis.' (I) Undique clamor : et orientem solem (ita in Syria mos est) tertiani salutavere. (m) XXV^ Vagus inde, an consilio Ducis subditus rumor, 4 advenisse Mucianum ; exercitus invicem sa'utasse : gra- dum inferunt, quasi recentibus auxiliis aucti ; rariore jam Vitellianorum acie, ut quos, nullo rectore, suns quemque inpetus vel pavor contraheret diduceretve. Postquam in- pulsos sensit Antonius, denso agmine obturbabat : laxati ordines abrumpuntur : nee restitui quivere, inpedientibus yehiculis tormentisque. Per limitem viae sparguntur, con- sectandi festinatione, victores. Eo notabilior caedes fuit, quia filius patrem interfecit : rem nominaque, auctore Vip- stano Messala, tradam. Julius Mansuetus, ex Hispania, Rapaci legioni additus^ inpubem filium domi liquerat : is mox adultus, inter septimanos a Galba conscriptus, oblatum forte patrem et vulnere stratum, dum semianimem scruta- tur, agnitus agnoscensque et exanguem amplexus, voce fle- bili precabatur ' piatos patris Manes, neve se ut parricidam 4 aversarentur : publicum id facinus ; et unum militem i quotam civilium armorum partem V simul adtollere cor- pus, aperire humum. supremo erga parentem officio fungi. Advertere proximi, deinde plures : nine per omnem aciem miraculum et questus et saevissimi belli exsecratio : nee eo segnius propinquos, adfines, fratres trucidatos (n) spoliant : factum esse scelus loquuntur faciuntque. XXVI. Ut Cremonam venere, novum inmensumque opus occurrit. Othoniano bello, Germanicus miles mceni- l Ignominiam consumpsislis. You can receive no greater disho- nour than that which you have already received from Vitellius. See note g this book, s. 21 . m The eastern nations worshipped the rising sun. The Parthians are described in that act of devotion by Herodian, book iv. chap. 15. n Trucidatos. Some critics have substituted iruciduti. j. c. 69. HISTOR. LIB. TERTIUS, in bus Cremonensium castra sua, castris vallum circumjecerat : eaque munimenta rursus auxerat : quorum adspectu haesere victores, incertis Ducibus, quid juberent : incipere oppugn nationem, fesso per diem noctemque exercitu, arduum, et, nullo juxta subsidio, anceps : sin Bedriacum redirent, in- tolerandus tarn longi itineris labor, et victoria ad invitum re • volvebatur : munire castra ? id quoque, propinquis hosti- bus, formidolosum, ne dispersos, et opus molientes subita eruptione turbarent : qua? super cuncta terrebat ipsorum miles, periculi quam morae pitientior: quippe ingrata, quae tuta, ex temeritate spes : omnisque caedes et vulnera et san= guis aviditate praedae pensabantur. XXVII. Hue inclinavit Antonius, ' cingique vallum coro- 6 na' jussit : primo sagittis saxisque eminus certabant, ma- jore Flavianorum pernicie, in quos tela desuper libraban- tur : mox vallum portasque legionibus adtribuit, ut discretus labor fortes ignavosque distingueret, atque ipsa contentione decoris accenderentur. Proxima Bedriacensi viae tertiani septimanique sumpsere : dexterioravalli octava ac septima Claudiana : tertiadecimanos ad Brixianam (o) portam inpe- tus tulit. Paullum inde moras, dum e proximis agris ligo- nes, dolabras, et alii falces, scalasque convectant : turn, elatis super capita scutis, densa testudine succedunt. Ro- manae utrimque artes : pondera saxorum Vitelliani provol- vunt ; disjectam fluitantemque testudinem lanceis contisque . scrutantur : donee, soluta compage scutorum, exsangues aut laceros prosternerent multa cum strage. XXVIII. Incesserat cunctatio, ni Duces fesso militi, et velut inritas exhortationes abnuenti, Cremonam monstras* sent. Hormine ad ingenium, ut Messala tradit, an potior auctorsit C. Plinius, qui Antonium incusat, haud facile dig- creverim : nisi, quod neque Antonius, neque Hormus, a fama vitaque sua, quamvis pessimo flagitio, degeneravere* Non jam sanguis, neque vulnera morabantur, quin subrue- rent vallum, quaterentque portas ; innixi humeris et super iteratam testudinem scandentes, prensarent hostium tela bracbiaque : integri cum sauciis, semineces cum exspiranti* bus, volvuntur, varia pereuntium forma et omni imagine mortium. XXIX. Acerrimum septimae tertiaeque legionum certa- men : et Dux Antonius, cum delectie auxiliaribus, eodesx o Brixia, a town in Italy, new Brescia, 12 118 C. CORN. TACITI. a.u. c. 822. incubuerat. Obstinatos inter se cum sustinere Vitelliani nequirent, et superjacta tela testudine (p) laberentur ; ip- sam postremo balistam in subeuntes propulere : quae, ut ad praesens disjecit obruitque, quos inciderat, ita pinnas ac sum- ma valli ruina sua traxit: simul juncta turris ictibus saxo- rum cessit : qua septimani dum nituntur cuneis, tertianus securibus gladiisque portam perfregit. Primum inrupisse C. Volusium, tertian legionis militem, inter omnes auctores constat : is in vallum egressus, deturbatis qui restiterant, conspicuus manu ac voce ' capta castra' conclamavit : ce- teri, trepidis jam Vitellianis, seque e vallo praecipitantibus, perrupere : completur caede, quantum inter castra muros- que vacui fuit. (q) XXX. At rursus nova laborum facies : ardua urbis moe- nia, saxeae turres, ferrati portarum obices, vibrans tela miles, frequens obstrictusque Vitellianis partibus Cremo- nensis populus, magna pars ltaliae, stato in eosdem dies mer- catu congregata : quod defensoribus auxilium ob multitudi- nem, oppugnantibusincitamentum ob praedam, erat. ' Rapi i ignes' Antonius, ' inferique amoenissimis extra urbem aedificiis' jubet ; si damno rerum suarum Cremonenses ad mutandam fidem traherentur ; propinqua muris tecta, et altitudinem moenium egressa, fortissimo -quoque militum complet : il 11 trabibus tegulisque et facibus propugnatores deturbant. XXXI. Jam legiones in testudinem glomerabantur, et alii telasaxaque incutiebant, cum languescere paullatim Vi- tellianorum animi, Ut quis ordine anteibat, cedere fortu- ne : ne, Cremona quoque excisa, nulla ultra venia, omnis- que ira victoris, non in vulgus inops. sed in Tribunos, Centurionesque, ubi pretium caedis erat, reverteretur, Gregarius miles, futuri socors et ignobilitate tutior, prsesta- bat. Vagi per vias, in domibus abdiii, pacem ne turn qui- dem orabant, cum bellum posuissent. Primores castrorum nomen atque imagines Vitellii amoliuntur : catenas Caecinae (nam etiam turn vinctus erat) exsolvunt, orantque, % ut caus- p The lestudo was so constructed that the darts of the enemy could make no impression. Whoever is curious about the form of the tes- tudo, and other warlike engines employed in sieges, may consult Lu- can, book iii. v. 474. q Josephus says, that above thirty thousand of the Vitellians were put to the sword, and of Vespasian's army, about four thousand five hundred. De Bello Jud. bookiv, chap. 11. i.e. 69. HISTOR. LIB. TERTIUS. 119 * sae suae deprecator adsistat :' adspernantem tumentemque lacrimis fatigant (extremum malorum) tot fortissimi viri, proditoris opera iavocantes : mox velamenta et infulas (r) projnuris ostentaut. Cum Antonius ' inhiberi tela 5 jussis- set, signa aquilasque extulere : moestum inermium agmen, dejectis in terram oculis,sequebatur. Circumstiterant vic- tores, et primo ingerebant probra, intentabant ictus : mox, ut praeberi ora contumeliis, et, posita omni ferocia, cuncta victi patiebantur, subit recordatio, illos esse, qui nuper Bedriaci victoriae temperassent. Sed, ubi Caecina, prae- texta lictoribusque msignis, dimota turba, Consul incessit, exarsere victores : ' superbiam, saevitiamque' (adeo invisa scelera sunt) etiam i perfidiam,' objectabant. Obstitit An- tonius, datisque defensoribus, ad Vespasianum dimisit. XXXII. Plebs interim Cremonensium inter armatos con- ilictabatur : nee procul caede aberant, cum precibus Ducum mitigatus est miles. Et vocatos ad concionem Antonius ad- loquitur, magnitice victores, victos clementer : de Cremona in neutrum. (5) Exercitus praeter insitam praedandi cupi- dinem, vetere odio, ad excidium Cremonensium incubuit: juvisse partes Vitellianas, Othonis quoque bello, credeban- tur: mox tertiadecimanos, ad exstruendum amphitheatrum relictos, ut sunt procacia urbanse plebis ingenia, petulanti- bus jurgiis inluserant. Auxit invidiam editum illic a Caecina gladiatorum spectaculum : eademque rursus belli sedes : et praebiti in acie Vitellianis cibi : caesae quaedam feminae, studio partium ad prcelium progressae : tempus quoque mer- catus, ditem alioqui coloniam, majorum opum specie com- plebat. Ceteri Duces in obscuro : Antonium fortuna fama- que omnium oculis exposuerat : is balneas, abluendo cruori, propere petit : excepta vox est, cum teporem incusaret, (f) \ statim, futurum, ut incalescerent.' Vernile dictum omnem invidiam in eum vertit, tamquam ' signum incendendae Cre- ' monae dedisset, quae jam flagrabat. XXXIII. Quadraginta armatorum millia inrupere, calo- rmm lixarumque amplior numerus, et in libidinem ac saevi- r Velamenta et infulas. The display of clothes and sacerdotal vestments in the act of suing for peace has been mentioned, Hist. i. s. 66. s De Cremona in neutrum. That is, he did not manifest whether it was his intention to save Cremona or not. i Cum teporem incusaret. When he complained that the bath was not sufficiently warm. 120 C. CORN. TAClTi. a. u. c. S22, tiam conruptior. Non dignitas, non setas protegebat, quo minus stupra caedibus, casdes stupris miscerentur. Grandas- vos senes, exacta astate feminas, viles ad prsedam, (u) in ludibrium trahebant. Ubi adulta virgo, aut quis forma con- spicuus, incidisset, vi manibusque rapentium divulsus, ipsos postremo direptores in mutuam perniciem agebat : dum pecuniam, vel gravia aur~ templorum dona, sibi quisque trahunt, majore aliorum vi truncabantur. Quidam obvia adspernati, verberibus tormentisque dominorum abdita scru- tari, defossa eruere. Faces in manibus : quas,ubi praedam egesserant, in vacuas domos et inania templa per lasciviam jaculabantuTv- utque exercitu, vario linguis, moribus, cui cives, socii, externi interessent, diversse cupidines, et aliud cuique fas, nee quidquam inlicitum. Per quatriduum Cre- mona suffecit. Cum omnia saGra profanaque in igne consi- derent, solum Mephitis (v) templum stetit ante moenia, loco, seu Numine defensum. XXXIV. Hie exitus Cremonae, anno CCLXXVI. a pri- mordio sui. Condita erat Ti. Serapronio et Cornell® Consulibus, ingruente in Italiam Hannibale, propugnacu- lum ad versus Gallos, trans Padum agentes, et si qua alia vis per Alpes rueret. Igitur numero colonorum, opportuni- tate fluminum, ubere agri, annexu connubiisque genti- um, (w) adolevit floruitque, bellis externis intacta; civili- bus infelix. Antonius, pudore flagitii, crebescente invidia 3 edixit, ' ne quis Cremonenses captivos detineret :' inritam- que praedam militibus effecerat consensus Italia?, emptio- nem talium mancipiorum adspernantis. Occidi ccepere. quod ubi enotuit, a propinquis adfinibusque occulte redemp- tabantur : mox rediit Cremonam reliquus populus : reposi- ta fora templaque munificentia municipum : et Vespasia- nus hortabatur. XXXV. Ceterum adsidere sepultas urbis ruinis, noxia tabo humus baud diu permisit : ad tertium lapidem progres- u Files ad prcedam. Who were of no value on account of their age or imbecility. Barbou supposes this the idea. Murphy trans- lates the sentence thus : who had no wealth to satisfy avarice. v Mephitis was the goddess worshipped in all places that sent forth aoxious exhalations, w Whoever is curious about the distinctions between what the R,omans called Connubium and Matrimonium, with the different ce- remonies observed in each, may consult Brotier's Tacitus, quarto e#* u*on. vol, ii. p. 456< ji c. Q9. HISTOR. LIB. TERTIUS. 121 si, vagos paventesque Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt. Et victae legiones, ne, manente adhuc civili bel- lo, ambigue agerent, per Ulyricum dispersae. In Britan- niam inde et Hispanias mmtios famamque, in Galliam Juli- utn Calenum, Tribunum: in Gerraaniam Alpinum Mon- tanura, Praefectnm cohortis, quod hie Trevir, Calenus iEduus, uterque Vitelliani fuerant, ostentui misere. Simul transitus Alpium praesidiis occupati : suspecta Germania, tamquam in auxilium Vitellii accingeretur. XXXVI. At Vitellius, profecto Caecina, cum Fabium Valentem, paucis post diebus, ad bellum impulisset, curis luxum obtendebat : non parare arma, non adloquio exerci- tioque militem firmare, non in ore vulgi agere : sed urn- braculis hortorum abditU3, ut ignava animalia, quibus si cibum suggeras, jacent torpentque, praeterita, instantia, futura, pari oblivione dimiserat. Atque ilium, in nemore Aricino (x) desidem et marcentem, proditio Lucilii Bassi, ac defectio classis Ravennatis percuht Nee multo post de Caecina adfertur mixtus gaudio dolor : et descivisse, et ab exercitu vinctum : plus apud socordem animum laetitia, quam cura valuit : multa cum exsultatione in urbem revec- tus,frequenticoncione, ' pietatem miiitum' laudibus cumu- Iat. * P. Sabinum, Praetorii Praefectum, ob amicitiam i Caecinae, vinciri' jnbet, substitute in locum ejus Alpheno Varo. XXXVII. Mox Senatum, composita in magnificentiam oratione, adlocutus, exquisitis Patrum adulationibus adtol- litur. Initium atrocis in Caecinam sententiae a L. Vitellio factum : dein ceteri, composita indignatione, c quod Consul % Rempublicam, Dux Imperatorem, tantis opibus, tot hono- 1 ribus cumulatus, amicum prodidisset,' velut pro Vitellio conquerentes, suum dolorem proferebant. Nulla in oratio- ne cujusquam erga Flavianos Duces obtrectatio : * erro* € rem imprudentiamque exercituum' culpantes, Vespasiani nomen suspensi et vitabundi circumibant Nee defuit, qui unum Consulatus diem (is enim in locum CaecinaB supere- rat) magno cum inrisu tribuentis accipientisque. eblandire- tur : pridie Kal. Novembris Rosius Regulus iniit, ejuravit- que. Adnotabant periti, c nunquam antea, non abrogate x Aricia, a town of Latium in Italy, at the foot of Mora Alhanw 9 &beut a hundred and sixty stadia from Rome. The grere called Aricinum ramus was in the vicinity. 12 * 122 C. CORN. TACITL a. v. c. 82-2. * Magistratu, neque lege lata, alium suffectum :' nam Consul unodie et antefuerat Caninius Rebilus, (y) C. Caesare Dic- tatore, cum belli civilis praemia festinarentur. XXXVIII. Nota per eos dies Junii Blaesi mors et famosa fuit : de qua sic accepimus. Gravi corporis morbo aeger. Yitellius. Serrilianis hortis* turrim vicino sitam conlucere 5 per noctem, crebris luminibus animadvertit. Sciscitanti caussam, c apud Caecinam Tuscum epulari niultos, praeci- * puum honore Jiinium Blaesum,' nuntiatur : cetera in ma- jus* de ' adparatu et solutis in lasciviam animis :' nee de- fuere, qui ipsum Tuscum et alios, sed criminosius Blaesum, incusarent, * quod, eegro Principe, laetos dies ageret.' Ubi asperatum Vitellium, et posse Blaesum perverti, satis patuit iis, qui Principum offensas, acriter speculantur, datae L. Vitellio delationis partes. Ille infensus Blaeso semula- tione prava, quod eum, omni dedeGore maculosum, egregia fama anteibat, cubiculum Imperatoris reserat, filium ejus sinu complexus et genibus accidens : caussam confusionis quaprenti, ' non se proprio metu, nee sui anxium, sed pro * fratre, pro liberis fratris, preces lacrimasque adtulisse. * Frustra Vespasianum tirneri, quern tot Germanicae le- * giones, tot provincial virtute ac fide, tantum denique ter- 6 raruui ac maris immensis spatiis, arceat. In urbe ac * sinu cavendum hostem, Junios Antoniosque avos jactan- * tern, qui se stirpe Imperatoria, comem ac magnificum mi- % litibus, ostentet. Versas illuc omnium mentes, dum Vitel- 4 lius, amicorum inimicorumque negligens, foveat aemulum, * Principis lobores (z) e convivio prospectantem. Red- ! dendam pro intempestiva laetitia moestam et funebrem * noctem, qua sciat et sentiat, vivere Vitellium et imperare 4 et, si quid fato accidat filium habere. 5 XXXIX. Trepidanti inter scelus metumque, ne dilata Blaesi mors maturam perniciem, palam jussa atrocem invi- diam, ferret, placuit veneno grassari. Addidit facinori y The consulship, in the time of the Republic, was an annual ma- gistracy ; but Julius Caesar, in haste to reward his friends, shortened the duration of the o.uice, and advanced several to that dignity -within the year. He v/as himself sole consul, A. U. C. 709 ; he resigned in favour of Fabius Maximus and Caius Trebonius Nepos. The former dying on the very last day in the year, he appointed Caninius Rebi^' lusto fill the remaining space. z Principis labored. The languid conditio!* of tile Bmperotv j. r. 69. HISTOR. LIB. TERTIUS. 123 fidem nobili gaudio, (a) Blaesum visendo : quin et audita est saevissima Vitellii vox, qua ' se' (ipsa enim verba re- feram) c pavisse ocuios, spectata inimici morte,' jactavit. Blaeso, super claritatem natalium et elegantiam morum, fidei obstinatio fuit. Integris quoque rebus, a Caecina et primoribus partium, jam Vitellium adspemantibus, ambitus* abnuere perseveravit : sanctus, inturbidus, nullius, repen- tini honoris, adeo non Principatus adpetens, parum effuge- rat, ne dignus crederetur. (b) XL. Fabius interim Valens, multo ac molli concubina- rum spadonumque agmine segnius quam ad bellum incedens, ' proditam a Lucilio Basso Ravennatem classem,' pernici- bus nuntiis accepit. Et, si coeptum iter properasset, nu- tantem Caecinam praevenire, aut, ante discrimen pugnae, adsequi legiones potuisset. Nee deerant, qui monerent, * ut cum fidissimis per occultos tramites, vitata Raven- * na, (c) Hostiliam Cremonamve pergeret.' Aliis placebat, * accitis ex urbe Praetoriis cohortibus valida manu perrum- < pere.' Ipse, inutili cunctatione, agendi tempora consul- tando consumpsit : mox utrumque consilium adspernatus, quod inter ancipitia deterrimum est, dum media sequitur, nee ausus est satis, nee providit. XLI. Missis ad Vitellium litteris, auxilium postulat. Venere tres cohortes cum ala Britannica : neque ad fal- lendum aptus numerus, neque ad penetrandum. Sed Va- lens ne in tanto quidem discrimine infamia caruit, quo minus rapere inlicitas voluptates, adulteriisque ac stupris pollu- ere hospitum domus, crederetur : aderant vis et pecunia et mentis fortunae novissima libido, (d) Adventu demum peditum equitumque pravitas consilii patuit, quia nee va- dere per hostes tarn parva manu poterat, etiam si fidissima foret, nee integram fidem adtulerant. Pudor tamen et pras- sentis Ducis reverentia morabatur, haud diuturna vincula apud avidos periculorum et dedecoris securos. Eo me- at Nobili gaudio, with great joy. b Parum effugerat — crederetur. He narrowly escaped being deem- ed worthy of the succession. c Ravenna, an ancient city of Italy, near the coast of the Adriatic, It is still called Ravenna. d Et mentis fortunaz novissima libido. He gave greater license to his passions because he foresaw a reverse of fortune, 124 C. CORN. TACITL a. u. c. 822, tu, (e) cohortes Ariminum (/) praemittit, alam ' tueri terga* jubet : ipse, paucis, quos adversa non mutaverant, comi- tantibas, flexit in Umbriam, (g) atque inde Etruriam : ubi, cognito pugna3 Cremonensis eventu, non ignavum, et, si provenisset, atrox consilium iniit, ut, adreptis navibus, in quaracunque partem Narbonensis provincial egressus, Gallias et exercitus et Germanise gentes novumque bellum cieret. XLII. Digresso Valente, trepidos, qui Ariminum tene- bant, Cornelius Fuscus, admoto exercitu, et missis per proxima litorum Liburnicis, terra marique circumvenit. Occupantur plana Umbrias et qua Picenus ager Adria ad- luitur : omnisque Italia, inter Vespasianum ac Vitellium, Apennini jugis dividebatur. Fabius Valens, e sinu Pisano, fh) saevitia maris, aut adversante vento, Portum Herculis Monoeci depellitur: haud procul inde agebat Marius Ma- turus, Alpium maritirnarum Procurator, fidus Vitellio, cu- ius sacramentum, cunctis circa hostilibus, nondum exuerat. Is Valentem comiter exceptum, * ne Galliam Narbonensem 4 temere ingrederetur,' monendo terruit : simul ceterorum fides metu infracta : namque circumjectas civitates Procu- rator Valerius Paullinus, strenuus militiae, et Vespasiano ante fortunam amicus in verba ejus adegerat. XLIII. Concitisque omnibus, qui exauctorati a Vitellio bellum sponte sumebant, Forojuliensem coloniam, claustra maris, praesidio tuebatur : eo gravior auctor, quod Paullino patria Forum Julii, et honos apud Prastorianos, quorum quondam Tribunus fuerat. Ipsique pagani, favore munici- pali et futurae potential spe, juvare partes adnitebantur : quag ubi paratu firma, et aucta rumore, apudvarios Vitel- lianorum animos increbuere, Fabius Valens cum quatuor speculatoribus et tribus amicis, totidem Centurionibus, ad naves regreditur : Maturo ceterisque remanere, et in verba Vespasiani adigi, volentibus fuit. Ceterum ut mare tutius Valenti, quam litora, aut urbes ; ita futuri ambiguus, et magis, quid vitaret, quam cui fideret, certus, adversa tern- c Eo metu, i. e. lest his soldiers should desert him. / Ariminum, a town of Umbria, at the mouth of the river Ariminus, on the gulf of Venice. g Umbria, a division of Italy, to the south-east of Etruria, between the Adriatic and the Nar. h Sinu Pisano, The bay of Pisa, in Etruria, j. c. 69. HISTOR. LIB. TERTIUS. 125 pestate Stoechadas, (i) Massiliensium insulas, adfertur : ibi eum missae a Paullino liburnica3 oppressere. XLIV. Capto Valente, cuncta advictoris opes conversaj initio per Hispaniam a prima Adjutrice legione orto, quae, memoria Othonis infensa Vitellio, decimam quoque ac sex- tan: traxit. Nee Gallia? cunctabantur. Et Britanniam in- clitus erga Vespasianum favor, quod illic secundae legioni a Claudio propositus et bello clarus egerat, non sine motu adjunxit ceterarum, (y) in quibus plerique Centuriones ac milites a Vitellio pro vecti, expertum jam Principem anxii mutabanf. XLV. Ea discordia, et crebris belli civilis rumoribus, Britanni sustulere animos, auctore Venutio : qui, super insitam ferociam et Romani nominis odium, propriis in Car- tismanduarn Reginam stimulis accendebatur. Cartisman- dua Brrgantibus imperitabat, pollens nobilitate : et auxerat potentiam, postquam, capto per dolum Rege Caractaco (k) instruxisse triumphum Claudii Caesaris videbatur. Inde opes, et rerum secundarum luxus : spreto Venutio (is fuit maritus) armigerum ejus, Vellocatum, in matrimonium Regnumque accepit. Concussa statim flagitio domus. Pro marito studia civitatis ; pro adultero libido Reginae et sae- vitia. Igitur Venutius accitis auxiliis, simul ipsorum Bri= gantum defectione, in extremum discrimen Cartismanduam adduxit. Turn petita a Romanis praesidia : et cohortes ala&que nostra?, variis proeliis, exemere tamen periculo Reginam. Regnum Venutio, bellum nobis, relictum. XL VI. Turbata per eosdem dies Germania, et socordia ducum, et seditione legionum, Externa vi, pertidia socia- li, prope adflicta Romana res. Id bellum cum caussis et eventibus (etenim longius provectum est) mox memora- bimus. Mota et Dacorum gens, numquam fida, tunc sine metu, abducto e Moesia exercitu. Sed prima rerum quieti speculabantur : (/) ubi flagrare Italiam bello, cuncta invi- cem hostilia, accepere, expugnatis cohortium alarnmque hibernis utraque Danubii ripa potiebantur. Jamque castra i StczchadeS) five islands, now called the Hieres,on the coast of Pro- vence. j Non sine motu ceterarum. Legionum is understood. k For Caractacus and Cartismandua queen of the Brigantes, see Annals, xii. s. 32 to 36. I Sed prima, etc. But they quietly watched the first movements of ;ivil discord among the Romans, ne C. CORN. TACITI. a. u. c. 822. legionum exscindere parabant, ni Muci'anus sextamlegionem opposuisset, Cremonensis victoriae gnarus, ac ne externa moles utrimque ingrueret, si Dacus Germanusque diversi inrupissent. Adfuit, ut saepe alias, Fortuna Populi Roma- ni, quae Mucianum viresque Orientis illuc tulit : et quod Cremonae interim transegimus. Fonteius Agrippa (m) ex Asia (pro Consule earn provinciam annuo imperio tenue- rat) Moesiae praepositus est : additis copiis e Vitelliano ex- ercitu, quern spargi per provincias. et externo bello inliga- ri, pars consilii pacisque erat. Nee ceterae nationes sile- bant. XLVII. Subita per Pontum arma barbarum mancipium, Regiae quondam classis Praefectus, moverat : is fuit Anice- tus, Polemonis (n) libertus, praepotens olim, et, postquam regnum in formam provincias verterat, mutationis inpatiens. Igitur Vitellii nomine, adscitis gentibus, quae Pontum ad- colunt, conrupto in spem rapinarum egentissimo quoque, haud temnendse manus ductor, Trapezuntem, (o) vetusta fama civitatem, a Graecis, in extremo Ponticae orae condi- tarn, subitus inrupit. Caesa ibi cohors, Regium auxilium olim, mox donati civitate Romana, (p) signa armaque in nostrum modum, desidiam licentiamque Graecorum, retine- bant. Classi quoque faces intulit, vacuo mari, eludens, quia lectissimas Liburnicarum, omnemque militem Mucia- nus Byzantium adegerat. Quin et barbari contemptim va- gabantur, fabricatis repente navibus, (9) (' camaras' voeant) arctis lateribus, lata alvo, sine vinculo aeris aut ferri con- nexa : et tumido mari, prout fluxus adtollitur, summa navi- um tabulis augent, donee in modum tecti claudantur. Sic inter undas volvuntur, pari utrimque prora, et mutabili re- migio, quando hinc vel illinc adpellere indiscretum et in- noxium est. m According to Josephus, Fonteius Agrippa was afterwards mur- dered by the Sarmatians. Bell. Jud. book viii. c. 4. n Polemon was made king of Pontus by Caligula ; and, after his death, the kingdom was changed by Nero into a Roman province. Suetonius, in Nero, s. 18. o Now Trebizonde. p Donati civitate Romana. Having received the privilege of Ro- man citizens. By granting the freedom of the city, the Romans drew distant colonies into close alliance. q These canoes were so light, that the barbarians could carry them on their shoulders, and traverse woods and forests without being fa- tigued with their load. j. c. 69. HISTOR. LIB. TERTIUS. 127 XLVIII. Advertit ea res Vespasiani animum, ut vexilla- rios e legionibus, Ducemque Virdium Geminum, spectatae militiae, deligere. llle incompositum, et praeuae cupidine vagum hostem adortus, coegit in naves : effectisque raptim liburnicis, adsequitur Anicetum in ostio fluminis Cohibi, (r) tatum sub Sedochezorum Regis auxilio (s) quern pecunia donisque ad societatem perpulerat. Ac primo Rex minis armisque supplicem tueri : postquam merces proditionis aut bellum ostendebatur ; fluxa, ut est barbaris, fide, pac- tus Aniceti exitium, perfugas tradidit, belloque servili finis inpositus. Laetum ea victoria Vespasianum, cunctis super vota fluentibus, Cremonensis prcelii nuntius in iEgypto ad- sequitur. Eo properantius Alexandriam pergit, ut, fracto Vitellii exercitu, urbem quoque externae opis indigam fame urgeret. Namque et Africam, eodem latere sitam, terra marique invadere parabat, clausis annonae sufesidiis, inopi- am ac discordiam hosti facturus. XLIX. Dum hac totius orbis mutatione fortuna Imperii transit, Primus Antonius nequaquam pari innocentia post Cremonam agebat ; satisfactum bello ratus et cetera ex fa- cili, seu felicitas in tali ingenio avaritiam, superbiam cete- raque occulta mala patefecit : ut captam, Italiam persulta- re ; ut suas, legiones colere : omnibus dictis factisque viam sibi ad potentiam struere : utque licentia militem inbueret, interfectorum Centurionum ordines legionibus offerebat : (t) eo suffragio turbidissimus quisque delecti : nee miles in arbitrio ducum, sed duces militari violentia trahebantur-: quae seditiosa, et conrumpendae disciplinae, mox in praedam vertebat, (u) nihil adventantem Mucianum veritus ; quod exitiosius erat, quam Vespasianum sprevisse. L. Ceterum propinqua hieme, et humentibus Pado cam- r The river Cohibus, Brotier says, ought to be called Cobum, be- ing the same mentioned by the Elder Pliny, book vi. s. 4. Flumen Cobum e Caucaso per Suanos flutns. It discharges itself into the Euxine. s The commentators agree that there is here an error in the text : instead of Sedochezorum regis, the true reading is, sub Sedochi Lazo- rum regis auxilio. The Lazi were a people of Sarmatia, on the east side of the Euxine. , t Ordines offerebat. He allowed the legions to elect such centu- rions as they pleased. u Qwce seditiosa — vertebat. From the pursuit of these measures which were seditious in their tendency and calculated to destroy dis- cipline, he turned his attention to plunder. 128 C. CORN. TAC1TI. a. v. c. 822. pis, expeditum agmen incedere. Signa aquilaeque victri- cium legionam, milites vulneribus aut aetate graves, pleri- que etiam integri, Veronae relicti : sufficere cohortes alee- que, et e legionibus lecti, profligato jam bello, videbantur. Undecima legio sese adjunxerat, initio cunctata ; sed, pros- peris rebus, anxia, quod defuisset. Sex millia Dalmata- rum, recens delectus, comitabantur. Ducebat Poppaeus Silvanus, Consalaris : vis consiliorum j>enes Annium Bas- sum, legionis Legatum : is Silvanum socordem bello, et dies reruin (y) verbis terentem, specie obsequii regebat, ad omniaque, quae agenda forent, quieta cum industria ade- rat. Ad has copias, e classicis Ravennatibus, legionariam militiam poscentibus, optimus quisque adsciti : classem Dalmatae suplevere. Exercitus Ducesque ad Fanum For- tuna3 (w) iter sistunt, de summa rerum cunctantes, quod, * motas ex urbe Prsetorias cohortes,' audierant, et teneri praesidiis x\penninum rebantur : et ipsos, in regione bello adtrita, inopia et seditiosae militum voces terrebant, * clavari- 4 urn' (x) flagitantium : nee pecuniam aut frumentum pro- viderant : et festinatio atque aviditas praepediebant, dum, quae accipi poterant, rapiuntur. LI. Celeberrimos auctores habeo, tantam victoribus ad- versus fas nefasque inreverentiamfuisse, utgregarius eques, occisum a se, proxima acie, fratrem professus, praemium a Ducibus petierit. Nee illis aut honorare earn csedem jus hominum, (?/) aut ulcisci ratio belli, permittebat. Distu- lerant, tamquam majora meritum, quam quae statim exsol- verentur : nee quidquam ultra traditur. Ceterum et pri- oribus civium bellis par scelus inciderat : nam proelio, quod apud Janiculum (2) adversus Cinnam pugnatum est, Pom- peianus miles fratrem suum, dein, cognito facinore, seipsum v Dies reruin. The time when he ought to act. w Fanum Fortunes. Now Fano, a port town of Urbino, on the Adriatic. x Clavarium was a donative granted to the soldiers to enable them to purchase nails for their shoes. In like manner, the donative for shoes was called Calcearium. y Jus hominum. The law of nations, or natural law. z Janiculum^ a high hill at Rome, but not one of the seven ; now called Monte Gianicolo, and more commonly Montorio. The story of a soldier killing his brother in battle, and on the discovery despatch- ing himself, is told by Valerius Maximus, book v. chap. 5. s. 4. but attributed to a soklier under Sertorius. See Livy's Epitome, book Ixsix. j. c. 69- HISTOR. LIB. TERTIUS. 129 interfecit, ut Sisenna memorat : tanto acrior apud majores, sicut virtutibus gloria, ita flagitiis pcenitentia, fuit. Sed haec aliaque, ex veteri meraoria petita, quotiens res locus- que exempla recti, au-t solatia mali, poscet, haud absurde memorabimus. LII. Antonio, ducibusque partium, ' prasmitti equites, ' omnemque Umbriam explorari' placuit, si ' qua Apennini * juga clementius adirentur : acciri aquilas signaque et quid- 1 quid Veronae militum foret : Padumque et mare comrae- ' atibu* compleri.' Erant inter duces, qui necterent mo- ras : quippe nimius jam Antonius, et certiora ex Muciano sperabantur. Namque Mucianus, tarn ceieri victoria anx- ius, et, ni praesens urbe potiretur, expertem se belli glo- riaeque ratus, ad Primum et Varum media scriptitabat, (a) 1 instandum coeptis,' aut rursus ' cunctandi utilitates' edis- serens, atque ita compositus c ut ex eventu rerum adverse abnueret, vel prospera agnosceret. Plotium Griphum* nuper ab Vespasiano in Senatorium ordinem additum, ac legioni praepositum, ceterosque sibi fidos, apertius monuit. Iique omnes, de festinatione Primi ac Vari sinistre, et Mu- ciano volentia, rescripsere. (b) Quibus epistolis Vespasia- no missis, effecerat, ut non pro spe Antonii consilia facta- que ejus aestimarentur. LIII. iEgre id pati Antonius, et culpam in Mucianum conferre, cujus criminati-onibus evilnissent pericula sua: (c) nee sermonibus temperabat, inmodicus lingua, et obse- qui insolens : litteras ad Vespasianum composuit, jactantius quam ad Principem, nee sine occulta in Mucianum insec- tatione : ; se Pannonias legiones in arma egiss~e : suis stimu- c lis excitos Moesiae duces : sua constantia perruptas Alpes, * occupatam Italians, intersepta Germanorum Rhaetorumque 6 auxilia. Quod discordes dispersasque Vitellii legiones s equestri procella, mox peditum vi, per diem noctemque, c fudisset, id pulcherrimum et sui operis. Casum Cremo- * use bello inputandum: majore damno, plurium urbium * excidiis, veteres civium discordias Reipublicae stetisse. i Non se nuntiis, neque epistolis, sed manu et armis Impe- a Media scriptitabat. His letters were dark, ambiguous. b Iique omnes — Muciano volentia, rescripsere* They all returned, answers agreeable to Mucianus. c Cujus criminationibus, etc. By the accusations at insinuations of whom, his own services were undervalued. 13 130 C. CORN. TACIT I. a. v. c. &22, 1 ratori suo militare : neque officere gloriae eorum, qui 4 Asiam interim composuerint : illis Moesiae pacem, sibi * salutem securitatemque Italiae, cordi fuisse. Suis exhor- € tationibusGalliasHispaniasque,validissimam terrarum par- * tem, ad Vespasianum conversas. Sed cecidisse ininritum * labores, si praemia periculorum soli adsequantur, qui pe- * riculis non adfuerint. 5 Nee fefellere ea Mueianum : inde graves simultates quas Antonius simplicius, Mucianus calli- de, eoque inplacabilius nutriebat. LIV. At Vitellius, fractis apud Cremonam rebus, nun- tios cladis occultans, stulta dissimulatione, remedia potius malorum, quara mala, differebat. Quippe confitenti con- sultantique supererant spes viresque : cum e contrario laeta omnia fingeret, falsis ingravescebat. Mirum apud ipsum de bello silentium : probibiti per chitatem sermones : eoque plures, ac, si liceret, vere narraturi ; quia vetabantur, atrociora vulgaverant. Nee duces hostium augendae famae deerant, captos Vitellii exploratores circumductosque, ut robora victoris exercitus noscerent, remittendo : quos om- nes Vitellius, secreto percunctatus, interfici jussit. Nota- bili constantia Centurio, Julius Agrestis, post multos ser- mones, quibus Vitellium ad virtutem frustra accendebat, perpulit, ut ad vires hostium spectandas, quaeque apud Cremonam acta forent, ipse mitteretur. Nee exploratione occulta fallere Antonium tentavit, sed mandata Imperatoris suumque animum professus, ut cuncta viseret, postulate Missi, qui locum proelii, Cremonae vestigia, captas legicnes ostenderent, Agrestis ad Vitellium remeavit, abnuentique, * vera esse, quae adferret,' atque ultra ' conruptum' arguen- ti : ' quandoquidem,' inquit, ; magno documento opus est, * nee alius jam tibi aut vitae, aut mortis meas usus, dabo, cui * credas :' atque ita digressus, voluntaria morte dicta firma- vit. Quidam ' jussu Vitellii interfectum ;' de 4 fide con- stantiaque' eadem, tradidere. LV Vitellius, ut e somno excitus, ' Julium Priscum < et Alphenum Varum cum quatuordecim Praetoriis cohor- c tibus et omnibus equitum alis obsidere Apenninum' ju- bet. Secuta e classicis legio. Tot millia armatorum, lecta equis virisque, si Dux alius foret, inferendo quoque bello satis pollebant. Ceterae cohortes ad tuendam urbem L. Vitellio fratri datse. Ipse, nihil e solito luxu remittens, et difiidentia properus, festinare comitia, quibus Consules in i. c. 69. HISTOR. LIB. TERTIUS. m multos annos destinabat: foedera sociis, Latium (e?) exter- nis, dilargiri : his tributa dimittere, alios inmunitatibus ju- vare : denique, nulla in posterum cura, lacerare Imperium. Sed vulgus ad magnitudinem beneficiorum aderat : stultissi- mus quisque pecuniis mercebatur : apnd sapientes cassa habebantur, quae neque dari, neque accipi, salva Republica, poterant. Tandem flagitante exercitu, qui Mevaniam in- sederat, magno Senatorum agmine, quorum multos ambi- tione, plures formidine trahebat, in castra venit, incertus animi, et infidis consiliis obnoxius. LVL Concionanti (prodigiosum dictu) tantum foedarum volucrum supervolitavit, ut nube atra diem obtenderent. Ac- cessit dirum omen, profugus altaribus taurus, disjecto sacrificii adparatu, longe, nee, ubi feriri hostias mos est, confossus, Sed praecipuum ipse Vitellius ostentum erat, ignarus mili- tias, inprovidus consilii, * quis ordo agminis, quae cura ex- plorandi, quantus urgendo trahendove bello modus,' alios Togitans, et ad omnes nuntios, vultu quoque et incessu tre- pidus, deintemulentus. Postremo taedio castrorum, et, au- dita defectione Misenensis classis, Romam revertit, recen- tissimum quodque vulnus pavens, summi discriminis incu- riosus. Nam, cum transgredi Apenninum. integro exerci- tus sui robore, et fessos hieme atque inopia hostes adgredi, in aperto foret; dum dispergit vires, acerrimum militem, et usque in extrema obstinatum, trucidandum capiendumque tradidit, peritissimis Centurionum dissentientibus, et, si consulerentur, vera dicturis. Arcuere eos intimi amico- rum Vitellii, ita formatis Principis auribus, ut aspere, quae utilia, nee quidquam, nisi jucundum et laesurum, acciperet. LVIT. Sed elassem Misenensem (tantum civilibus discor- diis etiam singulorum audacia valet) Claudius Faventinus, Centurio, per ignominiam a G:\lba dimissus, ad defectionem traxit, fictis Vespasiani epistolis pretium proditionis osten- tans. Praeeratclassi Claudius Apollinaris, neque fidei con- stans, neque strenuus in perfidia : et Apinius Tiro, Praetu- ra functus, ac turn forte Minturnis (e) agens, ducem se de- fectoribus obtulit : a quibus municipia coloniaeque inpulsae, praecipuo Puteolanorum in Vespasianum studia. contra Ca- d For an account of the privileges conferred by thejics civitatis, jus Latii and jus Ilalicum, see Adams' Roman Antiquities, p. 72, 74. e Minturnae was a town on the confines of Campania near the river Lirisi 132 C. CORN. TACITL a. u. c. 822, pua Vitellio fida, municipalem asmulationem bellis civilibus miscebant. Vitellius Claudium Julianum (is nuper clas- sem Misenensem molli imperio rexerat) permulcendis mi- litwm animis delegit : data in auxilium urbana cohors et gla~ diatores, quibus Julianus praeerat. Ut conlata utrimque castra, haud magna cunctatione Juliano in partes Yespasiani transgresso, Tarracinam occupavere, moenibus situque ma- gis, quam ipsorum ingenio tutam. LVIII. Quae ubi Vitellio cognita, parte copiarum Nar- niae (/) cum Praefectis Praetorii relicta, L. Vitellium fra- trem, cum sex cohortibus et quingentis equitibus, ingruenti per Campaniam bello opposuit. Ipse aeger animi, studiis militum etclamoribus populi, arma poscentis, refovebatur : dum vulgu3 ignavum, et nihil ultra verba ausurum, falsa spe- cie ' exercitum' et ' legiones' adpellat. Hortantibus liber- tis (nam amicornm ejus quanto quis clarior, minus fidus) * vocari tribus' jubet. D antes nomina sacramento adigit : superfluente multitudine, curam delectus in Consules par- titur. Servorum numerum et pondus argenti Senatoribus indicit. Equites Romani obtulere operam pecuniasque* etiam libertinis idem munus ultro flagitantibus. Ea simula- tio officii, a metu profecta, verterat in favorem. (g) Et plerique baud perinde Vitellium, quam casum locumque rrincipatus, miserabantur : nee deerat ipse : vultu, voce 3 lacrimis, misericordiam elicere : largus promissis, et, quae natura trepidantium est, inmodicus. Quin et ' Caesarem 5 se dici voluit, adspernatus antea: sed tunc, superstitione nominis, et quia in metu consilia prudentium et vulgi rumor juxta audiuntur. Ceterum, ut omnia inconsulti inpetus coepta, initiis valida, spatio languescunt, dilabi paullatim Se- natores Equitesque, primo cunctanter, et, ubi ipse non ade- rat, mox contemptim et sine discrimine ; donee Vitellius pudore inriti conatus, quas non dabantur. remisit. LIX. Ut terrorem Italiae possessa Mevania, (h) ac velut renatum ex integro bellum, intulerat: ita haud dubium erga Flavianas partes studium tarn pavidus Vitellii discessus ad~ / Narnia, a town of Umbria on the river Nar ; now Narni in the territory of the Pope. g Ea simulatio officii, a metu profecta, verterat in favoreni. This pretence of friendship or fidelity, which originated in fear, at length became real ardour. h Mevania, a town of Umbria near the Clitumnus. a river thV runs west into the Tiber, * c. 69. HISTOR. LIB. TERT1US. 133 didit. Erectus Samnis Pelignusque et Marsi (t) aemulatio- ne, quod Campania praevenisset, ut in novo ©bsequio, ad cuncta belli munia acres erant. Sed fceda hieme, per tran- situm Apennini conflictatus exercitus, et vix quieto agmine nives eluctantibus, patuit, quantum discriminis adeundum foret, niVitellium retro Fortuna vertisset: quae Flavianis Ducibus non minus saepe, quam ratio, adfuit. Obvium illic Petilium Cerialem habuere, agresti cultu et notitia locorum custodias Vitellii elapsum. Propinqua adfinitas Ceriali cum Vespasiano, nee ipse inglorius militias : eoque inter duces adsumptus est. Flavio quoque Sabino ac Domitiano patu- isse effugium, multi tradidere. Et missi ab Antonio nuntii per varias fallendi artes penetrabant, locum ac praesidium monstrantes. Sabinus inhabilem labori et audaciae valetu- dinem caussabatur : Domitiano aderat animus ; sed custodes a Vitellio additi, quamquam se socios fugae promitterent, tamqaam insidiantes timebantur. Atque ipse Vitellius, res- pectu suarum necessitudinum, nihil in Domitianum atrox pa- rabat. LX. Duces partium ut Carsulas (J) venere, paucos ad requiem dies sumunt, donee aquilae signaque legionum ad- sequerentur : et locus ipse castrorum placebat, late pros- pectans : tuto copiarum adgestu : florentissimis pone ter- gum municipiis : simul conloquia cum Vitellianis, decern millium spatio distantibus, et proditio sperabatur. JEgre id pati miles, et victoriam malle, quam pacem : ne suas qui^ dem legiones opperiebantur, ut praedae, quam periculorum (k) socias. Vocatos ad concionem Antonius docuit : c esse 1 adhuc Vitellio vires, ambiguas, si deliberarent ; acres, si 4 desperassent. Initia bellorum civilium fortunse permit- * tenda; victoriam consiliis et ratione perfici. Jam Mise * nensem classem et pulcherrimam Campanias orara desci 1 visse : nee plus e toto terrarum orbe reliquum Vitellio, 1 quam quod inter Tarracinam Narniamque jaceat. Satis * glorise proelio CremOnensi partum, et exitio Cremonae ni ' mium invidiam : ne concupiscerent Romam capere potius, i Samnis, or Samnites, a people' of Ancient Italy, dwelling on both sides of the Apennine, famous in the Roman wars. Peligni, a people of Italy, who dwelt near the Sabines and Marsi. Marsi, a people who dwelt round the Lacus Futinus. j Carsulae, a town of Umbria ; now in ruins. k Pr&da, quam periculorum. Supply potius, This mode of eX- nression ia frequently found in Tacitus. 13* e 134 C. CORN. TAC1TI. a. v. c. 82£. * quam servare : majora illis praemia, et multo maximum * decus, si incolumitatem Senatui Populoque Romani sine * sanguine quaesissent.' LXI. His ac talibus mitigati animi. Nee multo post le- giones venere. Et terrore famaque aucti exercitus Vitei- lianae cohortes nutabant, nullo in bellum adhortante, multis ad transitionem, qui suas centurias turmasque tradere, do- num victori, et sibi in posterum gratiam, certabant. Per eos cognitum est, ' Interamnam (/) proximis campis praesi- ; dio quadringentorum equitum teneri.' Missus extemplo Varus, cum expedita manuj paucos repugnantium interfe- cit : plures, abjectis armis, veniam petivere : quid am in castra refugi, cuncta formidine inplebant, augendo rumori- bus virtutem copiasque hostium, quo amissi praesidii dede- cus lenirent. Nee ulla apud Vitellianos flagitii poena : et praemiis defectorum versa fides, (m) ac reliquum perfidiae certamen : crebra transfugia Tribunorum Centurionumque : nam gregarius miles induruerat pro Viteffio : donee Priscus t Alpbenus, desertis castris, ad Vitellium regressi, pudore proditionis cunctos exsolverent. LXII. Iisdem diebus Fabius Valens Urbini (n) in cus- todia interficitur. Caput ejus Vitellianis cohortibus osten- utum, ne quam ultra spem foverent : nam, ■ pervasisse in 1 Germanias Valentem, et veteres illic novosque exercitus * ciere,' credebant. Visa caede in desperationem versi : et Flavianus exercitus, inmane quantum (o) animo exitium Valentis, ut finem belli, accepit. Natus erat Valens Anag- niae, Equestri familiae : procax moribus, neque absurdus in- genio, famam urbanitatis per lasciviam petere. Ludicro iuvenalium sub Nerone, velut ex necessitate, mox sponte, niimos actitavit, scite magis quam probe. Legatus legionis et fovit Virginium et infamavit. Fcnteium Capitonem (j?) conruptum, seu quia conrumpere nequiverat, interfecit. Galbae proditor : Vitellio fidus et aliorum perfidia in- lustratus. 1 Interamna, an ancient town of the Volsci in Latium, not far from the river. Linis. It is now in ruins. m Versa fides* Ernestus supposes the text should be eerta fides. n Urbinum, now Urbino, a city famous for having given birth to the celebrated painter Raphael. o Inmane quantum. A greek idiom for summo opere, mirum in modum. See Horace, vino et lucernis Mtdus acinaces Inmane quan- tum discrepat. p Fonteium Capitonem— interfecit. See Hist. i..T. j.c. 69. HISTOR. LIB. TERTIUS. 135 LXIII. Abrupta undique spe, Vitellianus miles, transitu- rus in partes, id quoque non sine dedecore, (9) sed sub signis vexillisque in subjectos Narniae campos descendere. Flavianus exercitus, ut ad proelium, intentus ornatusque, densis circa viam ordinibus, adstiterat. Accepti in medium Vitelliani : et circumdatos Primus Antonius clementer ad- loquitur : ' pars Narniae, pars Interamnae subsistere' jussi : relictae simul e victricibus legiones, neque quiescentibus graves, et adversus contumaciam validae. Non omisere per eos dies Primus ac Varus, crebris nuntiis ■ salutem et pe- ' cuniam et secreta Campaniae' (r) offerre Vitellio, ' si, ' positis armis, seque ac liberos suos Vespasiano permisisset.' In eundem modum et Mucianus composuit epistolas : quibus plerumque fidere Vitellius, ac 6 de numero servorum, elec- 6 tione litorum,' loqui. Tanta torpedo invaserat animum, ut, si Principem eum fuisse ceteri non meminissent, ipse oblivisceretur. LXIV. At primores civitatis FJavium Sabinum, Praefec- tum urbis, secretis sermonibus incitabant, ' victoriae famae- * que partem capesseret : esse illi proprium militem cohor- ' tium urbanarum : nee defuturas vigilum cohortes, servitia * ipsorum, fortunam partium, et omnia prona victoribus : ne * Antonio Varoque de gloria concederet. Paucas Vitellio ' cohortes, et maestis undique nuntiis trepidas : populi mo- 1 bilem animum : et, si se ducem praebuisset, easdem illas 4 adulationes pro Vespasiano fore. Ipsum Vitellium ne 4 prosperis quidem parem : adeo ruentibus debilitatum. * Gratiam patrati belli penes eum, qui urbem occupasset. 1 Id Sabino convenire, ut Imperium fratri reservaret ; id 4 Vespasiano, ut ceteri post Sabinum haberentur.' LXV. Haudquaquam erecto animo eas voces accipiebat, invalidus senecta. Erant, qui cccultis suspicionibus inces- serent, tamquam | invidia et aemulatione fortunam fratris ' moraretur.' Namque Flavius Sabinus, eetate prior, pri~ vatis utri usque rebus, auctoritate pecuniaque Vespasianum anteibat. Et credebatur adfectam ejus fidem praejuvisse, domo agrisque pignori acceptis. Unde, quamquam manen- te in speciem concordia, offensarum operta metuebantur. Melior interpretatio : ' mitem virum abhorrere a sanguine * et caedibus : eoque crebris cum Vitellio sermonibus de q Id quoque non sine dedecore, Supply/ecer^. r Campania. See this book. i. s, 23. Note £, 136 L\" CORN. TACIT1. a. v. c. 822. * pace, ponendisque per conditionem armis, agitare." Sae- pe domi congressi, postremo in aede Apollinis, (s) ut fama fuit, pepigere. Verba vocesque duos testes habebant, Cluvium Rufum et Silium Italicum. (t) Vultus procul vi- sentibus notabantur : Vitellii projectus et degener ; Sabi- nus non insultans et miseranti propior. LXVI. Quod si tarn facile suorum mentes flexisset Vitel- lius, quam ipse cesserat, incruentam urbem Vespasiani ex- ercitus intrasset. Ceterum, ut quisque Vitellio fidus, ita pacem et conditiones abnuebant, t discrimen ac dedecus' ostentantes, ' et fidem in libidine victoris. Nee tantam 1 Vespasiano superbiam, ut privatum Vitellium pateretur : < ne victos quidem laturos. Tta periculum ex misericor- * dia. (u) Ipsum sane senem, et piosperis adversisque sa- < tiatum. Sed quod nomen, quem statum filio ejus, Germa- 5 nico, fore ? Nunc pecuniam et familiam et beatos Campa- 5 niae sinus promitti : sed, ubi Imperium Vespasianus in- 4 vaserit, non ipsi, non amicis ejus, non denique exercitibus * securitatem, nisi exstincto aemulatu, redituram. Fabium $ illis Valentem, captivum et casibus dubiis reservatum> * praegravem fuisse : nedum Primus ac Fuscus et specimen * partium Mucianus, ullam in Vitellium, nisi occidendi, li- « centiam habeant. Non a Caesare Pompeium, non ab Au- * gusto Antonium incolumes relictos : nisi forte Vespasianus * altiores spiritus gerat, Vitellii cliens, cum Vitellius conle- 4 ga Claudio foret. (i?) Quin, ut censuram patris, ut tres '* Consulatus, ut tot egregiae demus konores deceret, des- * peratione saltern in audaciam aecingeretur : perstare mili- $ The temple of Apollo was on mount Palatine, where Augustus formed a library. Horace says, Scripta Palatinus quozcumque rece- pit Apollo. t That an agreement was made between Vitellius and Flavius Se- binus, the brother of Vespasian, appears in Suetonius, in Vit. s. 15. Cluvius Rufus had been governor of a province in Spain ; a man of great eloquence but void of military talents. See Hist. i. s. 8. u Periculum ex misericordia. If Vespasian suffered Vitellius to survive his grandeur and live a private citizen, men would ascribe it to pride and arrogance, and the vanquished would not submit to see their emperor a living reproach to their whole party ; and, conse- quently, Vitellius would be in danger from the commiseration of his, friends. v Vitellius had great weight and influence in the reign of Claudius. Vespasian, at that time, paid his court to the favourite, and also to Narcissus the emperor's freedman. See Suet, in Vesp. s. 4. Ji c. 69. HISTOR. LIB. TERTIUS. 137 4 tern, superesse studia populi. Denique nihil atrocius ' eventurum, quam in quod sponteruant: moriendum vic- f tis, moriendum deditis : id solum referre, novissimum spi- 4 ritum per ludibrium et contumelias effundant, an per vir- • tutem.' LXVII. Surdae ad fortia consilia Vitellio aures. Obrue* batur animus miseratione curaque, ne, pertinacibus armis, minus placabilem victorem relinqueret conjugi ac liberis. Erat illi et fessa aetate parens ; quae tamen, paucis ante die- bus, opportuna morte excidium domus praevenit, nihil Prin- cipatu filii adsecuta, nisi luctum et bonam famam. Quinto- decimo Kalendas Januarii (w) audita defectione legionis co- hortiumque, quae se Narniae dediderant, pullo amictu pala- tio degreditur, maesta circum familia. (a;) Simul ferebatur lecticula parvulus filius, velut in funebrem pompam. Vo- ces populi blandae et intempestivae : miles minaci silentio. LXVIII. Nee quisquam adeo rerum humanarum inme- mor, quern non commoveret ilia facies : Romanum Princi- pem, et generis humani paullo ante dominum, relicta fortu- naB suae sede, perpopulum, per urbem, exire de Imperio. Nihil tale viderant, nihil audierant : repentina vis Dictato- rem Caesarem oppresserat ; occultae Caium insidiae : nox et ignotum rus fugam Neronis absconderant : Piso et Galba tamquam in acie cecidere : in sua concione Vitellius, inter suos milites, prospectantibus etiam feminis, pauca et prae- senti maestitiae congruentia locutus : c cedere se pacis et c Reipublicae casssa : retinerent tantum memoriam sui fra- - tremque etconjugem et innoxiam liberorum aetatemmise- ' rarentur;' simul filium protendens, modo singulis, modo universis commendans, postremo fletu praepediente, adsis- tenti Consuli (y) (Caecilius Simplex erat) exsolutum a late- re pugionem, velut jus necis vitaeque civium, reddebat. Adspernante Consule, reclamantibus, qui in concione ad= io Vitellius abdicated on the 18th of December, A. U. C. 822, after a few months of anarchy, plunder and massacre. x Juvenal describes this scene ; but, according to him, Sextilia, the mother of Vitellius was one of the melancholy train. Tacitus says she did not live to see the sad catastrophe. y We have seen that Caecilius Simplex was impatient to arrive at the consular dignity, insomuch that he was accused in the Senate of a design to purchase it, in the room of Marius Celsus. He did not suc- ceed, but Vitellius afterwards gratified his ambition without a bribe, Hist. ii. s, 60. i3 * C. CORN. TACITI. a. u. c. 822. stiterant, ut in aede ConcordiaB (z) positurus insignia Impe- rii, domumque fratris petiturus, discessit. Major hie cla- mor obsistentium Penatibus privatis, * inpalatium' vocan- tium. Interclusum aliud iter, idque solum, quod in Sacram viam pergeret, patebat : turn consilii inops, in palatium re- diit. Pra^venerat rumor, ' ejurari ab eo Imperium :' scripseratque Flavius Sabinus cohortium Tribunis, ' iitmi- c litem cohiberent' LXIX. Igitur, tamquam omnis Respublica in Vespasian! smum cessisset, primores Senatus et plerique Equestris or- dinis omnisque miles urbanus et vigiles domum Flavii Sabi- ni complevere : illic de studiis vulgi et minis Germanicarum cohortium adfertur. Longius jam progressus erat, quamut regredi posset : et suo quisque metu, ne disjectos, eoque minus validos, Vitelliani consectarentur, cunctantem in arma inpellebant. Sed, quod in ejusmodi rebus accidit, consili- um ab omnibus datum est, periculum pauci sumpsere. Cir- ca lacum Fundani, (a) descendentibus, qui Sabinum comita- bantur, armatis occurrunt promptissimi Vitellianorum. Mo- aicum ibi proelium, inproviso tumultu, sed prosperum Vitel- iiams fuit. Sabinus, re trepida, quod tutissimum e praesen- tibus, arcem capitoiii insedit milite et quibusdam Senatorum Equitumque : quorum nomina tradere haud promptum est, quoniam, victore Vespasiano, multi id meritum erga partes siimilavere. Subierunt obsidium etiam feminae ; inter quas maxime insignis Verulana Gratilla, neque liberos, neque propinquos, sed bellum secuta. Vitellianus miles custodia socordi clausos circumdedit ; eoque, concubia nocte, suos liberos Sabinus et Domitianum, fratris filium, in capitolium accivit : misso per neglecta ad Flavianos duces nuntio, qui, 6 circumsideri ipsos, et, ni subveniretur, arctas res' nuncia- ret. Noetem adeo quietam egit, ut degredi sine noxa po- tuerit : quippe miles Vitellii, adversus pericula ferox, labo- ribus et vigiliis parum intentus erat : et hibernus imber^ repente fusus, oculos auresque inpediebat & The temple of Concord was burnt to the ground in the fire of the Capitol related hereafter in this book, s. 71. Brotier says it was af- terwards rebuilt. a A Fundane lake, now called, Lago di Fundi, is mentioned by Pliny, book iii. s. 5. But the lake now in question was in the city of Rome near the mons Quirinalis. Brotier says there were at least a thousand of those lakes at Rome, which ought more properly to fce called fountains, J. c. 69. HISTOR. LIB. TERTIUS. 139 LXX. Luce prima Sabinus, antequam invicem hostilia coeptarent, Cornelium Martialem, e primipilaribus, ad Vi- tellium misit, cum c mandatis et questu, quod pacta turbaren- ' tur. Simulationem prorsus et imaginem deponendi Im- ; perii fuisse, ad decipiendos tot inlustres viros. Cur enim * e rostris fratris domum, inminentemforo, et inritandis ho- * minum oculis, quam Aventinum et Penates uxoris petis- * set ? Ita privato, et omnem Principatus speciem vitanti, i convenisse. Contra Vitellium in palatium, in ipsam Im- ' perii arcem regressum : inde armatum agmen emissum : * stratam innocentium caedibus celeberrimam urbis partem : ' ne capitoiio quidem abstineri. Togatum nempe se, et ' unum e Senatoribus, dum inter Vespasianum ac Vitellium ' proeliis legionum, captivitatibus orbium, deditionibus co- 1 hortium judicatur, jam, Hispaniis Germaniisque et Britan- ' nia desciscentibus, fratrem Vespasiani mansisse in fide, do- ' nee ultro ad conditiones vocaretur. Pacem et concordi- c am victis utilia ; victoribus tantum pulchra esse. Si con- ' ventionis poeniteat, non se, quern perfidia deceperit, ferro * peteret, nonfiliam Vespasiani, vix puberem : (b) quantum, " occicis uno sene et uno juvene, profici ? iret obviam le- 4 gionibus : et de summa rerum illic certaret : cetera se- 4 cundum eventum prcelii cessura.' Trepidus ad haec Vi- tellius pauca purgandi sui caussa respondit, culpam ' in mi- litem' conferens, w cujus nimio ardori inparem esse modes- £ tiam suam.' Et monuit Martialem, ' ut per secretam aedi- ' um partem occulte abiret, ne a militibus internuntius invi^ v sae pacis interficeretur :' ipse neque jubendi neque ve- tandi potens, non jam Imperator, sed tantum belli caussa, erat. LXXI. Vixdum regresso in capitolium Martiale, furens miles aderat, nullo duce ; sibi quisque auctor : cito agmine forum et inminentia foro templa (c) praetervecti erigunt aciem per adversum collem, usque ad primas capitolinae arcis fores. Erant antiquitus porticus in latere clivi, dex- tras subeuntibus : in quarum tectum egressi saxis tegulisque Vitellianos obruebant. Neque illis manus, nisi gladiis, ar- matae : et arcessere tormenta> aut missilia tela, longum vi- b Domitian, who was born on the 9th of the Calends of November, or the 24th of October, A. U. C. 814. Suet, in Domit. s. 1. c The Forum was surrounded by a number of temples, such as the temple of Fortune, of Jupiter Tonans, of Saturn, the temple of Con- cord and several others. 140 C. CORN. TACITI. a. u. c. 822, debatur : faces in prominentem porticum jecere : et seque- bantur ignem ; ambustasque capitolii fores penetrassent, ni Sabinus revulsas undique statuas, decora majorum, in ipso aditu, vice muri, objecisset. Turn diversos capitolii aditus invadunt,juxta lucum asyli, et quaTarpeia rupes (d) cen- tum gradibus aditur. Inprovisa utraque vis ; propior at- que acrior per asylum ingruebat : nee sisti poterant scan- dentes per conjuncta aedificia: quae, ut in multa pace, in altum edita, solum capitolii aequabant. Hie ambigitur, ig- nem tectis oppugnatores injecerint, an obsessi, quae crebrior fama est, quo nitentes ac progressos depellerent. Inde lap- sus ignis in porticus adpositas aedibus : mox sustinentes fas- tigium Aquilae (e) vetere ligno traxerunt flammam aluerunt- que. Sic capitolium, clausis foribus, indefensum et indirep- tum, conflagravit. -- LXXII. Id facinus post conditam urbem luctuosissimum foedissimumque Reipublicae Populi Romani accidit : nullo externo hoste, propitiis, si per mores nostros liceret, Deis, sedem Jovis optimi, maximi, auspicato a majoribus, pignus Imperii, (/) conditam, quam non Porsena dedita urbe, ne- que Galli capta, (g) temerare potuissent, furore Principum exscindi 1 Arserat et ante capitolium civili bello, (h) sed fraude privata ; nunc palam obsessum, palam incensum : quibus armorum caussis ? quo tantae cladis pretio stetit ? pro patria bellavimus ? Voverat Tarquinius Priscus Rex, d The Lucus Asyli was so called, because it was made a sanctuary by Romulus to invite a conflux of foreigners to his new state. It was between the two rocks of the Capitoline Hill, on one of which was built the temple of Jupiter Capotilinus, on the other the temple of Feretrian Jove. The Tarpeian rock, with its hundred steps, was on the west side of the Capitoline Hill ; and from that eminence malefac- tors were thrown headlong into the Tiber. e Aquilae. A set of pillars so called. / When Tarquinius Superb us was laying the foundation of a tem- ple, the men employed in digging the ground, found a human skull ; and this was interpreted to "be the pledge pf empire, an auspicious omen that Rome would become the mistress of the world. g It is not strictly true that Porsenna became master of the city. He was at the gates, but, instead of advancing, he received hostages and raised the siege. Florus, book i. c. 10. The city was taken by the Gauls, A. U. C. 364. h In the civil war between Sylla and Marius, Ihe Capitol was de- stroyed by fire, A. U. C. 671, and the Sybylline books perished in the flames. The conflagration was not occasioned by any open act of vio- lence, but rather by the hands of clandestine incendiaries. J. n. 69. HISTOR. LIB. TERTIUS. 141 bello Sabino, jeceratque fundamenta, spe magis futurae magnitudinis, quam quo modicae adhuc Populi Romani res sufficerent: mox Servius Tullius, sociorum studio ; deinde Tarquinius Superbus, capta Suessa Pomostia, hostium spo- liis exstruxere. Sed gloria operis Jibertati reservata : pul- sis Regibus, Horatius Pulvillus, iterum Consul, dedicavit; ea magnificentia, quam inmensae postea Populi Romani opes ornarent potius, quam augerent. lisdem rursus vestigiis situm est, postquam, interjecto ccccxxv. annorum spa- do, L. Scipione, C. Norbano consulibus flagraverat. Cu- ram victor Sulla suscepit, neque tamen dedicavit : hoc so- lum felicitati ejus negatum. Lutatii Catuli nomen, inter tanta Caesarum opera usque ad Vitellium mansit. Ea tunc aedes cremabatur. LXXIII. Sed plus pavoris obsessis, quam obsessoribus intulit. Quippe Vitellianus miles, neque astu, neque con- stantia, inter dubia indigebat. Ex diverso trepidi milites, dux segnis et veluti captus animi, non lingua, non auribus competere : neque alienis consiliis regi, neque sua expe- dire : hue illuc clamoribus hostium circumagi : quae jusse- rat, vetare, quae vetuerat, jubere. Mox, quod in perditis rebus accidit, omnes praecipere, nemo exsequi : postremo* abjectis armis, fugam et fallendi artes circumspectabant. Inrumpunt Vitelliani et cuncta sanguine, ferro, flammisque miscent. Pauci militarisms virorum, inter quosmaxime in- signes, Cornelius Martialis, jEmilius Pacensis, Casperius Niger, Didius Scaeva, pugnam ausi, obtruncantur. Flavi- urn Sabinum, inermem neque fugam coeptantem, circumsis- tunt, et Quinctium Atticum^ (t) Consulem, umbra honoris et suamet vanitate monstratum, quod edicta in populum, pro Vespasiano magnifica, probrosa adversus Vitellium, jecerat, Ceteri per varios casus elapsi : quidam servili habitu, alii fideclientiumcontecti, et inter sarcinas abditi. Fuere, qui, excepto Vitellianorum signo, quo inter se noscebantur, ul- tro rogitantes respondentesve, audaciam pro latebra ha- berent. LXXIV. Domitianus, prima inruptione apud aedituuro occultatus, sollertia liberti, lineo amictu turbae sacricolarum inmixtus ignoratusque, apud Cornelium Primum, paternum clientem, juxta Velabmm, delituit. Ac potiente rerum pa- i Quinctius Atticus and Alienus and Csecina were consuls from the first of November to the end of the year* 14 142 C. CORN. TACITI. a. u. c. &£2> tre, disjecto aeditui contubernio, modicum sacellum jovi conservatory aramque posuit, casusque suos in marmore expressam (j) Mox, Imperium adeptus, jovi custodi templumingens, seque in sinu Dei sacravit. Sabinus et At- ticus, onerati catenis et ad Vitellium ducti, nequaquam in- festo sermone vultuque excipiuntur, frementibus, qui jus caedis, et praemia navatae operae, petebant. Clamore a proximis orto, sordidapars plebis supplicium Sabini expos cit, minas adulationesque miscet. Stan tern pro gradibus pa- latii Vitellium, et preces parantem, pervicere, ut absisteret. Turn confossum conlaceratumque, et capite truncum, cor- pus Sabini in Gemonias trahunt. Hie exitus viri haud sane spernendi. LXXV. Quinque et triginta stipendia in Republica fece- rat, domi militiaeque clarus : innocentiam jus.titianique ejus non argueres : sermonis nimius erat. Id wnum septem an- nis, quibus Mcesiam, duodecim, quibus Praefecturam urbis obtinuit, calumniatus est rumor. In fine vitas aliisegnem, multi moderafum et civium sanguinis parcum credidere. Quod inter omnes constiterit, ante principatum Vespasiani, decus domus penes Sabinum erat. Caedem ejus laetam fu~ isse Muciano accepimus. Ferebant plerique, 6 etiam paci 4 eonsultum, dirempta aemulatione inter duos, quorum alter 4 se fratrem Imperatoris, alter consortem Imperii cogitaret/ Sed Vitellius Consulis supplicium poscenti populo res- titit, placatus, ac velut vicem reddens, quod interrogantibus, ' quis capitolium incendisset,' se reum Atticus obtulerat. Eaque confessione, sive aptum tempori mendacium fuit, in- vidiam crimenque agnovisse, et apartibus Vitellii amolitus, yidebatur. LXXVI. Isdem diebus L. Vitellius, positis apud Feroniam oastris, excidio Tarracinas inminebat : clausisillic gladiato- ribus remigibusque, qui non egredi mcenia, neque periculum in aperto audebant. Praeerat, ut supra memoravimus, Julia- nus gladiatoribus, Apollinaris remigibus : lascivia socordia- que gladiatorum magis, quam Ducum similes, non vigilias agere, non intuta moenium firmare, noctu dieque fluxi et amoena litorum personantes, in ministerium luxus dispersis militibus, de bello tantum inter convivia loquebantur. Pau- cos ante dies discesserat Apinius Tiro : donisque ac pecu- j Aramque posuit — expressam. And erected a marble altar, on which the story of his escape was engraved. j.c. 69. I1IST0R. LIB. TERTIUS. 143 niis acerbe per municipia conquirendis, plus invidiae quam virium partibus addebat. LXXVII. Interim ad L. Vitellium servus Verginii Capi- tonisperfugit,pollicitusque, ' si praesidium acciperet, vacuam 4 arcem tradi futurum,' multa nocte cohortes expeditas, summis montium jugis, super caput hostium sistit : inde mi- les ad caedem magis, quam ad pugnam decurrit : sternunt in- ermes, aut arma capientes,et quosdam somno excitos ; cum tenebris^ pavore, sonitu tubarum, clamore hostili turbaren- tur. Pauci gladiatorum resistentes, neque inulti cecidere : ceteri ad naves ruebant, ubi cuncta pari formidine inplica- bantur, permixtis paganis, quos nullo discrimine Vitelliani trucidabant Sex libumicae inter primum tumultum eva- sere, in quis Prsefectus classis Apollinaris : reliquae in li- tore captae, nut nimio ruentium onere pressas mare hausit. Julianus ad L. Vitellium perductus, et verberibus foedatus, in ore ejus jugulatur. Fuere, quiuxorem L. Vitellii Tria- riam incesserent, tamquam ■ gladio militari cincta, inter luc- ' turn cladesque expugnatae Tarracinas, superbe saeveque { egisset.' Ipse lauream gestae prospere rei (A:) adfratrem misit: percunctatus, ' statim regredi se, an perdomandae 4 Campaniae insistere juberet. 5 Quod salutare non modo partibus Vespasiani, sed Reipublicae fuit: nam, si recens victoria miles, et, super insitam pervicaciam, secundis fe- rox, Romam contendisset ; haud parva mole certatum, nee sine exitio urbis, foret : quippe L. Vitellio, quamvis infami, inerat industria : nee virtutibus, ut boni, sed, quo modo pessimus quisque, vitiis valebat. LXXVIIL Dum haec in partibus Vitellii geruntur, di- gressus Narnia Vespasiani exercitus, festos Saturni dies Ocriculi (/) per otium agitabat. Caussa jam pravae merae, ut Mucianum opperirentur. Nee defuere, qui Antonium suspicionibus arguerent, tamquam ( dolo cunctantem, post 5 secretas Vitellii epistolas, quibus Consulatum et nobilem ' filiam et dotales opes, pretium proditionis. oiferebat. ' Alii, fictahaec et ingratiam Muciani composita.' Quidam, - omnium id Ducum consilium fuisse, ostentare potius urbi • bellum, quam inferre : quando validissimae cohortes a Vi- k Lauream gestat prospere rei. It was customary to announce a victory to the senate or the emperor in a letter bound with laurel. I Ocriculum, a town of Umbria, near the confluence of the Nar and the Tiber : now Olricoli, in the duchy of Spoletto. J44 C. CORN, TACITI. a. u. c> 822. ? tellio descivissent, et, abscisis omnibus prsesidiis, cessurus * Imperio videbatur. Sed cuncta festinatione, deinde igna- 4 via Sabini, conrupta : qui sumptis temere armis, munUis- * simam capitolii arcem, et ne raagnis quidem exercitibirs 4 expugnabilem, adversus tres cohortes tueri nequivisset.' Haud facile quis uni adsignaverit culpam, quae omnium fait : nam et Mucianus ambiguis epistolis victores morabatur, et Antonius praepostero obsequio, vel, dum regerit invidiam, (wi) crimen meruit : ceterique duces, dam peractam bellum putant, finem ejus insignivere. Ne Petilius quidem Ceria- lis, cum mille equitibus praemissus, ut transversis itineribu& per agrum Sabinum Salaria via (n) urbem introiret, satis ma- turaverat : donee obsessi capitolii fama cunctos simul ex~ ciret. LXXIX. Antonius per Flaminiam ad Saxa rubra, (o) multo jam noctis* serum auxilium venit. Illic * interfectum 1 Sabinum, confiagrasse capitolium, tremere urbem,' maesta omnia accepit : ' plebem quoque et servitia pro Vitellio ar- 4 mari, 5 nuntiabatur. Et Petiiio Ceriali equestre proelium adversum fuerat : namque incautum, et tamquam ad victor ruentem, Vitelliani^ interjectus equiti pedes, excepere i pugnatum haud procul urbe, inter a?dificia hortosque et an- fractus viarum : quag gnara Vitellianis, incomperta hostibus, metum fecerant : neque emnis eques concors, adjunctis quibusdam, qui nuper apud Narniam dediti, fortunam par- tium speculabantur ; eapitur Praefectus alae, Tullius Flavia- nus : ceteri foeda fuga? consternantur, non ultra Fidenas (p) secutis victoribus. LXXX. Eo successu studia populi aueta : vulgus urba- num arma cepit. Paucis scuta militaria, plures, raptis, quod cuique abvium, telis, * signum pugnae' exposcunt. Agit grates Vitellius, et * ad tuendam urbem prorumpere* jubet. Mox, vocato Senatu, deliguntur legati ad exercitus^ ut praetexto Reipublicae concordiam pacemque suaderent. Varia legatorum sors fuit. Qui Petilio Ceriali occurrerant, m Vtl, dum regerit invidiam. Or that he might transfer the odium from himself to Mucianus. n Via Salaria, a road leading from the salt-works at Ostia to the country of the Sabines. o Saxa Rubra, a place on the Flamminian road in Etruria, nine miles from Rome. p FidenaB, a small town in the territory of the SaJbines about six miles north of Rome J. c. 69. H1STOR. LIB. TERTIUS. 145 extremura discrimem adiere, adspernante milite conditioned pacis : vulneratur Praetor, Arulenus Rusticus : auxit invi- diam, super violatum legati Prsetorisque nomen, propria dignatio viri : palantur comites : occiditur proximus lie- tor, (q) dimovere turbam ausus : et, ni dato a duce praesi- dio defensi forent, sacrum etiam in exteras gentes legato- rum jus. ante ipsa patriae moenia, civilis rabies usque in exi- tium temerasset. iEquioribus animis accepti sunt, qui ad Antonium venerant, non quia modestior miles, sed Duci plus auctoritatis. LXXXI. Miscuerat se legatis Musonius Rufns, equestris ordinis, studium philosophiae et placita Stoicorum aemula- tus : cosptabatque, permixtus manipulis, ' bona pacis ac ' belli discrimina' disserens, armatos monere. Id pteris- que ludibrio, pluribus taedio : nee deerant, qui propelle- rent proculcarentque, ni, admonitu modestissimi cujusque, et aliis minitantibus, omisisset intempestivam sapientiam. Obviae fuere et virgines Vestales cum epistolis Vitellii, ad Antonium scriptis : l eximi supremo certamini unum diem,* postulabat : * si moram interjecissent, facilius omnia conven- ' tura.' Virgines cum honore dismissae : Vitellio rescrip- turn, ' Sabini caede et incendio capitolii dirempta belli com- 1 mercia.' (r) LXXXII. Tentavit tamen Antonius, vocatas ad concio- nem legiones mitigare, ' ut, castris juxta pontem Milvi- 4 urn (s) positis, postera die urbem ingrederentur.' Ratio cunctandi, ne asperatus proelio miles, non populo, non Se- natui, ne templis quidem ac delubris Deorum consuleret. Sed omnem prolationem, ut inimicam victoria? , suspecta- bant. Simul fulgentia per colles vexilla, quamquam inbel- lis populus sequeretur, speciem hostilis exercitus fecerant. Tripartito agmine, pars, ut adstiterat, Flaminia via, pars juxta ripam Tiberis incessit ; tertium agmen per Salariam Collinae portae propinquabat. Plebs invectis equitibus fusa: miles Vitellianus trinis et ipse praesidiis occurrit Proelia ante urbem multa et varia : sed Flavianis, consilio q The superior magistrates were preceded by lictors. The one who went last, or next to the magistrate was called Proximus lie tor. r The procession of the vestal virgins is mentioned by Suetonius, in Vitel. s. 16. They received for answer, that by the murder of Sabi- nus, and the fire of the Capitol, all negociation was inadmissible. s Pons Milvius, a bridge over the Tiber, at the distance of two miles from Rome, on the Via Fiamminia^ now called PontC'Molle. 14* a 46 d CORN. TACITL a, u. c. 8«. ducum praestantibus, saepius prospera. Ii tantum conflic- tati sunt, qui in partem sinistram urbis, ad Sallustianos hor- tos, per angusta et lubrica viarum flexerant Superstantes aiaceriis hortorum Vitelliani, ad serum usque diem, saxis pilisque subeuntes arcebant : donee ab equitibus, qui porta Collina inruperant, circumvenirentur. Concurrere et in campo Martio infestae acies. Pro Flavianis Fortuna et par- ta totiens victoria ; Vitelliani desperatione sola ruebant : et> quamquam pulsi, rursus in urbe congregabantur. LXXXIII. Aderat pugnantibus spectator populus, utque in ludicro certamme, hos, rursus illos clamore et plausu fo- vebat : quotiens pars altera inclinasset, abditos in tabernis, aut, si quam in domum perfugerant, ' erui jugularique' ex- postulantes, parte majore praedae potiebantur : nam, milite ad sanguinem et casdes obverso, spolia in vulgus cedebant* Sseva ac deformis urbe tota facies : alibi proelia et vulneraf alibi balineae popinaeque : simul cruor et strues corporum : juxtascorta et scortis similes : quantum in luxurioso otio li- bidinum ; quicquid in acerbissima captivitate scelerum : prorsus ut eandem civitatem et furere crederes et lascivire, Conflixerant ante armati exercitus in urbe, bis L. Sulla, (t) semel Cinna victoribus : nee tunc minus crudelitatis : nunc inhumana securitas, et ne minimo quidem temporis volup- fates intermissse : yelut festis diebus id quoque gaudium ac- cederet* exsultabant, fruebantur ; nulla partium cura, malis yublicis lseti. LXXXI V. Plurimum molis in oppugnatione castrorum (w) fuit, quae acerrimus quisque, ut navissimam spem, retine- bant. Eo intentius victores praecipuo veterum cohortium studio, cuncta validissimarum urbium excidiis reperta simul admovent, testadinem, tormenta, aggeres, facesque : ' quid- 4 quid tot prceliis laboris ac periculi hausissent, opere illo r consummari,' clamitantes. ' Urbem Senatui ac Populo i Romani templa Diis reddita : proprium esse militis decus *incastris: illampatriam, illos Penates : ni statim recrpi- 1 ante, Doctem in armis agendam.' Contra Vitelliani, t Speaking of the wars of Cinna and Sylla, Floras says; the last grievous calamity that befel the Romans, was a war waged by parri- cides within the walls of Rome r in which citizens were engaged against citizens, with the rage of gladiators exhibiting a spectacle in the Forum. Floras, book hi. chap. 21. u Castrorum, The camp of the praetorian guards, a little way out of the city of Rome, first devised by Sejanus in the time of Tiberius., y. c. 69. HISTOR. LIB. TERTIUS. 145 quamquam nuraero fatoque dispares, inquietare victoriam, moraripacem, domo3 arasque cruore foedare, suprema victis solatia amplectebantur. Multi semianimes, super turres^et propugnacula mcenium exspiravere. Convulsis portis, re- liquus globus obtulit se victoribus : et cecidere omnes con- trariis vulneribus, versi in hostem : ea cura etiam mofien- tibus decori exitus fuit. LXXXV. Vitellius, capta urbe, per aversam palatii par- tem, Aventinum, in domum uxoris, sellula defertur : ut, si diem latebra vitavisset, Tarracinam ad cohortes fratremque perfugeret. Dein mobilitate ingenii, et quae natura pavorie est, cum omnia metuenti prsesentia maxime displicerent, in palatium regreditur, vastum desertumque : dilapsis etiam infimis servitiorum, aut occursum ejus declinantibus. Ter- ret solitudo et tacentes loci : tentat clausa : inhorrescit va- cuis ; fessusque misero errore, et pudenda latebra (y) se- met occultans, aty Julio Placido, Tribuno cohortis, protra- fettur. Vinctae pone tergum maims : laniata veste, foedura spectaculum, ducebatur, multis increpantibus, nullo inlac- rimante : deformitas exitus misericordiam abstulerat. Ob- vius e Germanicis militibus Vitellium infesto ictu, per iram 3 vel quo maturiu3 ludibriis eximeret, an Tribunum appetie- rit, in incerto fuit : aurem Tribuni amputavit ac statim con- fossus est. Vitellium, infestis mucronibus coactum, modo erigere os etofferre contumeliis, nunc cadentes statuas suas, plerumque Rostra, aut Galbae occisi locum contueri ; pos- tremo ad Gemonias, (ic) ubi corpus Flavii Sabini jacuerat, propulere. Vox una non degeneris animi excepta, cum Tri- buno insultanti, ' se tamen Imperatorem ejus fuisse,' respon- dit. Ac deinde ingestis vulneribus concidit. (x) Et vulgus eadem pravitate insectabatur interfectum, qua foverat vi- ventem. LXXXVI. Patria illi Luceria : septimum et quinquage- 3imum aetatis annum explebat. Consulatum, Sacerdotia, nomen locumque inter primores, nulla sua industria, sed v Pudenda latebra. Suetonius says this was the porter's lodge : in Vitel.s. 16 and 17. w Gemonia:, a place at Rome where the bodies of executed crimi- nals were thrown. x Dio relates this incident differently. According to him, a German soldier said, I will give you the best assistance in my power, and thereupon stabbed Vitellius and despatched himself. Dkubook 65, 148 C. CORN. TAC. HIST. LIB. TERTIUS. cuncta patris claritudine adeptus. (y) Principatum ei de~ tulere, qui ipsum non noverant. Studia exercitus, raro cui- quam, bonis artibus quaesita, perinde adfuere, quam huic per igaaviam. Inerat tamen simplicitas ac liberalitas : quag, ni adsit modus, in exitium vertuntur. Amicitias, dum magnitudine munerum, non constantiamorum, contineri pu- tat, meruit magis, quam habuit. Reipublicae haud dubie intererat, Vitellium vinci : sed inputare perfidiam non pos- sunt, qui Vitellium Vespasiano prodidere, cum a Galba des- civissent. Praecipiti in occasum die, ob pavorem Magis- tratuum Senatorumque, qui dilapsi ex urbe, aut per domos clientium semet occultabant, vocari Senatus non potuit. Domitianum, postquam nihil hostile metuebatur, ad duces partium progressum et ' Caesarem' consalutatum, miles fre- quens, utque erat in armis, in paternos Penates deduxit. y Vitellius owed much to the illustrious name of his father ; but it appears that he advanced himself in the road to honours by the ob- sequious arts which he practiced under Caligula, Claudius and NeBo. See Suet, in Vitel. s. 4. THE HISTORY OF TACITUS BOOK IV, CONTENTS. BOOK IV. K Cruelties committed at Rome by Vespasian's army. II. Lucius Vitellius surrenders with all his forces, and is put to death. IIL Affairs in Campania composed by Lucilius Bassus. The sovereign- ty of Vespasian confirmed by the Senate with demonstrations of obsequious duty. IV. Honours conferred on Mucianus in his ab- sence. Antonius and Arrius Varus raised to dignities. The capi- tol to be rebuilt : Helvedius Priscus displays a spirit of liberty. V. The character of Helvedius Priscus. His contest with Eprius Marcellus. IX. A debate concerning the public expenditure, X. Musonius Rufus attacks Publius Celer, the informer, who ruin- ed Barea Soranus. XI. Mucianus enters the city of Rome. He assumes the whole power of the state. Calpurnius Galerianus put to death, and also Asiaticus the freedman. XII. A war breaks out in Germany. The causes of it. Claudius Civilis, a Batavian, heads the revolt. XIV. The Batavians under Civilis and the Ca- ninefates under Brinno, the first to take up arms. XV. The Fri- sians join the league. A fortress of the Romans demolished ; their garrisons cut off. A victory obtained by Civilis. XVII. The German nations take up arms. Civilis applies to the States qf 150 C. CORN. TACITI. a. v. c. 822. Gaul for th°.ir assistance. XVIII. The inactivity of Hordeonius Flaccus. Mummius Lupercus gives battle to Civilis. The vete- ran cohorts of the Batavians, in the service of Rome go over to the enemy. The Romans routed. They escape to the old camp call- ed Vetera. XIX. Some cohorts of the Caninefates and Batavians-, on their march to Rome, drawn over by Civilis to his party. They return in spite of Hordeonius Flaccus towards the Lower Germany, and defeat the Roirfans at Bonn. XXI. Civilis to con- ceal his real design, pretends to espouse the cause of Vespasian. XXII. He lays siege to the old camp called Vetera. XXIV. Hor- deonius Flaccus driven from his command by a mutiny in his camp : he resigns his authority to Vocula. XXVI. Herennius Gallus, as- sociated with Vocula. The army encamps at Gelduba. A ship loaded with corn drawn away from the Romans to the opposite bank of the Rhine. Herennius Gallus receives violent blows from his own soldiers, and is thrown into prison, but released by Vocula. XXIX. Civilis attempts in the night time to storm the old camp. XXXI. By letters from Antonius, the Romans receive intelligence of the victory at Cremona. The auxiliaries from Gaul renounce the cause of Vifcellius. Hordeonius Flaccus enforces the oath of fidelity to Vespasian. XXXII. Montanus, who commanded a Vi- tellian cohort at Cremona, is sent to Civilis, to require that chief to lay down his arms. Civilis inflames the turbulent spirit of Monta- nus. XXXIII. Civilis sends a detachment against Vocula. A battle is fought, prosperous at first on the side of the Germans. The Ro- mans prevail at last. Vocula makes no use of his victory. XXXVI . Civilis makes himself master of Gelduba. A fresh sedition among the Romans. The soldiers murder Hordeonius Flaccus. Vocula in the disguise of a slave makes his escape. XXXVII. Vocula re- sumes the command and marches to raise the siege of Magontiacum. The Treverians revolt to Civilis. XXXVIII. Transactions at Rome. Vespasian and Titus declared consuls in their absence. A famine dreaded at Rome, and Africa supposed to be in arms, XXXIX. Domitian praetor. Mucianus jealous of Antonius Primus, and Arrius Varus. He lessens the power of both. Part of the army ordered back to Germany, and tranquillity thereby restored to Rome. XL. Honour done to the memory of Galba. MusoniuF Rufus renews his accusation against Publius Celer. Celer con- demned. XLII. Messala intercedes for his brother, Aquilius Re- gulus, a notorious informer. Curtius Montanus makes a vehement speech against Regulus. XLIII. Eprius Marcellus is again attack- ed by Helvidius Priscus. Domitian proposes a general oblivion of all past grievances. A few offenders ordered to return to their place of exile. XLV. A senator complains of having been beat b}~ the inhabitants of Sienna. The guilty brought to Rome and pun- ished. XL VI. A violent sedition among the praetorian bands quel- led by Mucianus. The order of succession to the consulship, es- tablished by Vitellius, declared void. The funeral of Flavius Sa- binus performed with the honours usually paid to the rank of cen- sor. XL VIII. Assassination of Lucius Piso in Africa. L. War be- tween the jEensians and the people of Leptis prevented by Festus, fhe commander of the legions. The Garamantes put to flight- . i . 69. HISTOR. LIB. QUARTUS. 151 LI. Vespasian informed of the death of Vitellius. Succours offered lie Parthian king, but refused. LII. Vespasian exasperated by he account* of Domitian's conduct at Rome. Titus endeavours to gate the anger of his father, and sets out to conduct the war •igainst the Jews. LIU. The rebuilding of the capitol entrusted to Lucius Vestinus. LIV. Two wars at once in Germany and Gaul, occasioned by the death of Vitellius. Civilis avows his hostile in- tentions. The Treverians and Lingones revolt frcin the Romans, under the influence of Classicus, Tutor, and Julius Sabinus. The other states of Gaul on the point of revolting. LVIII. Voculahar- rangues his soldiers. He is slain by an emissary sent by Classicus. The soldiers declare for the empire of the Gauls. LX. The le- gions besieged in the old camp, submit in like manner to the Gauls. LXI. Vow of Civilis to let his beard grow : after the defeat of the legions, he thinks his vow complete. He is said to have given cer- tain Roman prisoners to his infant son, to divert himself with shoot- ing arrows at them. He sends presents to Veleda, the German prophetess ; Mummius Lupercus sent to her as a present ; he i3 killed on the road. Veleda had foretold the destruction of the le- gions, and her authority increases throughout Germany. LXII. The captive legions march in a dismal procession from Xovisium to ihe Treverian territories. Magnanimous behaviour of the Picenti- nean squadron of horse. LXIII. The Agrippinean colony in danger from the nations beyond the Rhine. LXVI. Civilis gives battle to Claudius Labio : and having routed him, receives the Batavians and Tungrians under his protection. LXVTL The Lingones defeated by the Sequanians. Julius Sabinus, the Lingonian chief, escapes, and lives in subterraneous caves for nine years afterwards. The memorable constancy of his wife, Eponina. LXVIII. At Rome the empire thought to be in danger. Mucianus and Domitian prepare 10 set out for Gaul. The Gauls call a general assembly of the States. They prefer peace to the dangers of war. LXX. Civilis and Tutor differ in their opinions about the conduct of the war. Classicus agrees with Tutor, and they resolve to hazard a battle. LXXI. Petilius Cerealis arrives at Magontiacum. He gains a com- plete victory over the Treverians at Rigodulum, on the banks of the Moselle. Valentinus, the Treverian chief taken prisoner. LXXII, The legions that had revolted return to their duty, and are received into the Roman camp. LXXIII. Cerealis re- ceives the Treverians and Lingones under his protection. LXXV. Cerealis gives battle to Civilis and Classicus : the begin- ning of the conflict doubtful, but the issue favourable to the Ro- mans. LXXIX. The Agrippineans desert the cause of the Ger- mans. LXXX. Mucianus orders the son of Vitellius to be put to death. Antonius Primus, resenting the behaviour of Mucianus, proceeds to Vespasian, but is not well received. LXXXI. Mira- cles performed by Vespasian at Alexandria. He visits the temple of Serapis. LXXXIII. An account of the origin, and superstitious worship paid by the Egyptians to that God. LXXXV. Near the foot of the Alps, Valentinus is brought a prisoner before Mucianus and Domitain. He is condemned to die. The firmness with which he meets his fate. LXXXVI. Domitian arrives at Lyons. He 152 €. CORN. TAC1TI. a, u. ft 822 attempts to prevail on Cerealis to resign the command of the army in Germany. His dissimulation, and pretended love of studious retirement, the better to conceal his real passions. These transactions passed partly during the civil war between Vespa- sian and Vitellius, in the year of Rome, 822 ; and partly after the elevation of Vespasian in the Year of Rome. Of Christ. Consuls. 823 70 Flavius Vespasianus, i Titus, his son. Interfecto Vitellio, bellum magis desierat, quam pax coeperat. Arniati per urbem victores inplacabili odio vie- tos consectabantur : plenae caedibus viae, cruenta fora tern- plaque, passim trucidatis, ut quemque fors obtulerat. Ac mox, augescente licentia, scrutari ac protrahere abditos : si quem procerum habitu et juventa conspexerant, obtrun- care, nullo militum aut populi discrimine. (a) Quae ssevi- tia, recentibus odiis, sanguine explebatur, dein verterat in avaritiam : nihil usquam secretum aut clausum sinebant, 1 Vitellianos occultari,' simulantes. Initium id perfringen- darum domuum ; vel, si resisteretur, caussa caedis, nee dee- rat egentissimus quisque ex plebe : et pessimi servitiorum- prodere ultro dites dominos : alii ab amicis monstrabantur, Ubique lamenta, conclamationes et forma captae urbis : adeo ut Othoniani Vitellianique militis invidiosa antea petulantia desideraretur. Duces partium, accendendo civili bello acres, temperandae victoriae inpares : quippe in turbas et discordias (b) pessimo cuique plurima vis : pax et quies bonis artibus indigent. II. Nomen sedemque Caesaris Domitianus acceperat : nondum ad curas intentus, sed stupris et adulteriis filium Principis agebat. Praefectura Praetorii penes Arrium Va- rum : summa potentiae in Primo Antonio : is pecuniam fa- miliamque e Principis domo, quasi Cremonensem praedam, rapere : ceteri modestia vel ignobilitate, ut in bello obscu- ri, ita praemiorum expertes. Civitas pavida et servitio pa^ rata, ' occupari redeuntem Tarracina L. Vitellium cum co- • hortibus, exstinguique reliqua belli,' postulabat. Praemis- a Si quem procerum— discrimine. Murphy translates this sen- tence ; whoever was grown up to manhood, citizen or soldier, wa« butchered on the spot. b In turbas et discordias. Concitandas is understood. s. c. 69. HISTOR. LIB. QUARTU8. 153 si Ariciaro (c) equites : agmen legionum intra Bovillas (d) st^-tit. Nee cunctatus est Vitellius, so que et cohortes ar- bitrio victoris permittere. Et miles infelicia arma, hand minus ira. quam metu abjecit. Longus deditorum ordo* septus armatis, per urbern incessit : nemo supplici vultu, sedtristes et truces et adversum plausus ac lasciviam insul- tantis vulgi im mobiles : paucos erumpere ausos, circumjec- tipressere: ceteri in custodi; m conditi. Nihil quisquam locutus indignum, et, quamquam inter adversa. salva virtu- tis fama. Dein L. Vitelliusinterficitur, par vitiis fratris, in Principatu ejus vigilantior ; nee perinde prosperis socius, quam adversis abstractus. III. Iisdem diebus Lucilius Bassus, cum expedito equite, ad componendam Campaniam mittitur : discordibus muni- cipiorum animis, magis inter semet, quam cc* tumaeia ad ver- sus Principem. Viso milite quies : et n.inoribus coloniis inpumtas. Capuae legio tertia hiemandi c ussa locatur, et do.mus inlustres adflictae ; cum contra Tarracinenses nulla opejuvarentur. Tanto proclivius est injuria?, quam bene- ficio, vicem exsolvere : quia gratia oneri, ultio in quaestu, habetur. Solatio fuit servus Verginii Capitonis, quern pro- ditorem Tarracinensium diximus, patibulo adnxus. in iis- dem annulis, quos acceptos a Vitellio gestabat. At Romas Sen-^tus euncta Prin.ipibus solita Yespasiano decernit, laelus et spei certus : quippe sumpta per Gallias Hispaniasque civilia arma, motis ad bellnm Germanis, mox Illyrico, post- quam iEgyptum, Judseam Syriamque et omnes provincial exercitusque lustraverant, velut expiato terrarum orbe, ce- pi??e finem videbantur. Addidere alacritatem Vespasiani litterae, tamquam manente bello scriptae : ea, prima specie, forma : (e) ceterum ut Princeps loquebatur, civilia de se et ReipublicaB egregia : nee Senatus obsequium deerat. Ipsi ' Consulates cum Tito fiiio, Prastura Domitiano et Con- ' sulare imperium' decernuntur. IV. Miserat et Mucianus epistolas ad Senatum. quae ma* teriana sermonibus prcebuere : ' si privatus esset, cur pub- c Ariciam. See note to see. xxxvi. book iii. of this history. d Bovill^e, ajown of Latium, near mount Albanus ; about ten miles from. Home, on the Appian way. e h or, prima specie, forma — viz. of the letters, which appeared to ha~e been v/ritten before the termination of the war, and by one wha Had not obtained the supreme command, 15 154 C. CORN. TAC1TI. a. u. c. 822. 1 lice loqueretur ? (/) potuisse eadem, paucos post dies, • loco sentential dici :' ipsa quoque insectatio in Vitellium sera et sine libertate. (g) Id vero erga Rempublicam su- perbum, erga Principem contumeliosum, quod, ' in manu * sua fuisse Imperium donatumque Vespasiano,' jactabat, Ceterum invidiam occulto ; adulatio in aperto erant : muito cum honore verborum 4 Muciano triumphalia' debello civiii data : sed ' in Sarmatas expeditio' (h) tingebatur. Addun- tur ' Primo Antonio Consularia, Cornelio Fusco, et Arrio 4 Varo, Praetoria insignia ' Mox Deos respexere : ' resti- 4 tui' placuit ' capitoiium :' eaque omnia Valerius Asiaticus 4 Consul designatus, censuit: ceteri vultu manuque : pauci, quibus conspicua dignitas, aut ingenium adulatione exerci- tum, compositis orationibus adsentiebantur. Ubi ad Hel- vidium Priscum. Prastorem designatum, ventum, prompsit sententiam, ut honorificam in bonum Principem, ita falsa aberant, (i) et studiis Senatus adtollebatur. Isque praeci- puus illi dies, magnse offensse initium et magnae gloriae fuit* V. Res poscere videtur, quia iterum (j) in mentionem incidimus viri, saepius memorandi, ut vitam studiaque ejus, et quali fortuna sit usus, paucis repetam. Helvidius Pris- cus, Tarracinae municipio, Cluvio patre, qui ordinem pri- mipili duxisset, (k) ingenium inlustre altioribus studiis juve- nis adrnodum dedit : non ut pierique, ut nomine magnifico segne otium velaret, sed quo lirmior adversus fortuita Rem- publicam capesseret : doctores sapientise seculus est, qui / Mucianus assumed a character above the rank of a private citi- zen, when he addressed the consuls and senate. See Cicero ad Fa- miliar es, epist. xv. g Ipsa quoque — sine libertate. His invectives against Vitellius came too late, and were no proof of his ardour in the cause of liberty ; for Vitellius was dead. h In Sarmatas expeditio. See Hist. iii. 46. Triumphs and tri- umphal ornaments were never granted for a victory over Roman ci- tizens. For that reason, some advantage which Mucianus had gain- ed over the Sarmatians served as a pretext. i Ut honor ificam— -falsa aberant. As honourable to a virtuous prince, as it was destitute of false praise. j Iterum, See Hist. ii. 91. k Ordinem primipili duxisset. The centurion of the first century of the first maniple of the Triarii was called Centurio primipulus. He presided over all the other centurions, and had the charge of the eagle (aquila) or chief standard of the legion. He had a place in the council of war with the consul and tribunes. The other centurion* were called minores ordins* j. c. 69. HISTOR. LIB. QUARTUS. 155 sola bona, qua honesta, mala tantum, quae turpia : poten- liam, nobilitatem, ceteraque extra animum, neque bonis, neque malis adnumerant. Quaestoribus aclhuc, a Paeto Thrasea gener delectus, e moribus soceri nihil asque ac li- bertatem hau c it : civis, Senator, maritus, gener, amicus, euactus vitas ofriciis aequabilis, opumcontemptor. recti per- vioax, constans adversus metus. VI. Ermt, quibus adpetentior famce videretur, quando etiam sapientibus cupido gloriae novissima exuitur. Ruina soceri in exilium pulsus, at, Galbae Principatu, rediit, Mar- m cell urn Eprtum, delatorem Thraseas, adcusare adgreditur. Ea ultio, incertum, major an justior. Senatum in studia di- dtixerat Nam, si caderet Marcellus, agmen reorum (?) ••ternebatur. Primo minax certamen, et egregiis utriusque oratiooibus testatum. Mox, dubia volunjtate Galbae, multis Senitorum cieprecantibus, omisit Priscus : variis, ut sunt hominum ingenia, sermonibus moderationem landantium, aut constantiam requirentium. Ceterum, eo Senatus die, quo * de Imperio Vespasiani' (m) censebant, placuerat 4 mitti ad Principem legates. ' Hinc inter Helvidium et Eprium acre jurgium. Priscus, * eligi nominatim a Magis- 4 tratibus juratis,' Marcellus ' ^rnam' postuiabat : qua3 Consulis designati sententia fuerat. VII. Sed Marcelii stadium proprius rubor excitabat, ne, aliis electis, posthabitus crederetur. Paullatimque per al- tercationem ad continuas et infestas orationes provecti sunt, quae rente Helvidio, l quid ita Marcellus judicium Magistra- 4 tuum pavesceret ? esse illi pecuniar.! et eioquentiam, quis 4 multos anteiret, ni memoria flagitiorum urgeretur. Sorte 4 et urna mores non discerni : suffragia et existimationem 4 Senatus reperta, ut in cuj usque vitam famamque penetra- 4 rent : pertinere ad utilitatem Reipublicae, pertinere ad 4 Vespasiani honorem, occurrere illi, quos innocentissimos * Senatus habeat, qui honestis sermonibus aures Imperatoris 4 inbuant. Fuisse Vespasiano amicitiam cum Thrasea, So- / Agmen reorum. The band of informers, who, during the reign of Nero, procured the banishment of many virtuous citizens, plainly foresaw their own destruction, in case Marcellus should be condemned. m The decree of the senate, by which the imperial prerogative was vested in the Emperor, is usually called Lex Regia. Brotier say?. the law passed in favour of Vespasian, is still extant on a table of brass carefully preserved at Rome. 156 C. CORN. TAC1TI. a. u. c. OS*. rano, Sentio : (n) quorum adcusatores, etiamsi pnniri non oporteaf;, ostentari non debere : hoc Senatus judicio velut admoneri Principem, qiios probet, quos relormidet : nul- lum majus boni Imperii instrumentum, quam bonos ami- cos. Esse satis Mareello, quod Neronern in exitium tot innocenti am inpulerit. Frueretur praemiis et inpunitate ; Veapasianum melioribus relinqueret.' VIII. Marcellus, ' non suam sententiam inpugnari, sed Consulem designatum censuisse,' dicebat, ' secundum Ve- tera exempla, quse sortem (o) legationibus posuissent, »e ambitioni aut inimicitiis locus ibret. Nihil evenisse, cur antiquitus instituta exolescerent : aut Principis hanor in cujusqaam coniumenam verteretur : sufficere omnes ob- sequio : idmagis vitandum, ne pervicacia quorumdaminri- taretur animus, novo Principatu suspensus, et vultus quo- que ac sermones omnium circumspectans. Se meminisse temporum, qui bus natus sit, quam civitatis formaai patres avique instituerint : ulteriora mirari, prsesentia sequl : bonos Imperatorcs voto expetere, qualescumquo tolera- re. Non magis sua oratione Thraseam, quam judicio Se- natus, adflictum. Saevitiam Neronis per hnjusmodi ima- gines inlusisse : nee minus sibi anxiam talem amicitiam r quam aliis exilium. Denique constantia, fortiiudine, Ca- tonibns et Brutis sequaretur Helvidius : se unum esse ex ilio Senatu, qui simul servient. Suadere etiam Prisco, ne supra Principem scanderet : ne Vesp;.isianum, senem triumphalem, (p) juvenum liberorum patrem, prseceptis coerceret. Quomodo pessimis Imperatoribus sine fine dominationem, ita quamvis egregiis modurn libertatis, pla- cere.' Hasc, magnis utrimque contentionibus jactata, di- versis studiis accipiebantur. Vicit pars, quae sortiri legatos malebat, etiam mediis Patrum adnitentibus, retinere morem. Et splendidissimus quisque eodem inclinabat, metu invidiam, si ipsi eligerenjur. n Who Sentius was, does not appear. Brotier thinks there was a mistake in. the text, and that the true reading is Seneca, with whom Vespasian was probably connected in friend-hip. o Ambassadors, and deputies sent on particular occasions, were ge- nerally chosen by ballot, as appears in Cicero ad Attic um, Book i, epist. 17. p Senem triumphalem. On account of his achievements in Bri- tain, he had obtained the honour of a triumph under the Emperor Claudius. j. c. 69. HISTOR. LIB. QUARTUS. 157 IX. Secutum aliud certamen. Praetores aerarii (nam turn a Praetoribus tract.abatur aerarium) (gr) •' publicam pau- ' pertatem' questi, ' modum inpensis' postulaverant. Earn curam Consul designates, ob magnitudinem oneris et reme- dii difficultatem, Principi reservabat. Helvidius, ' arbitrio ' Senatus agendum,' censuit. Cum perrogarent sententias Consults, Vulcatius Tertullinus, Tribunus plebis, interces- sit, 4 ne quid super tanta re, Principi absente, statueretur.' Censuerat Helvidius, ' ut capitolium publice restitueretur, 1 (r) a ljuvaret Yespasianus.' Earn sententiam modestis- simus quisque silentio, deinde oblivio transmissit. Fuere, qui etmeminissent. X. Turn invectus est Musonius Rufus in ' Publium Cele- " rem, a quo Baream Soranum falso testimonio circumven- 1 turn,' arguebat. Ea cognitione renovari odia adcusatio- num videhantur : sed vilis et nocens reus protegi non po- terat. Quippe Sorani sancta memoria : Celer professus sapientiam, dein testis in Baream, proditor corruptorque amici et cujus se magistrum ferebat. Proximus dies caus- sae destinatur. Nee tarn Musonius aut Publius, quam Pris- cus et Marcellus ceterique, motis ad ultionem animis, ex- spectabantur. XL Tali rerilm statu, cum discordia inter patres, ira apud victos, nulla in victoribus auctoritas, non leges, non Princeps in civitate e?sent, Mucianus, urbem ingressus, cuncta simul in se traxit : fracta Primi Antonii Varique Ar- rii potentia, male dissimulata in eos Muciani iracundia. quam vis vultu tegeretur. Sed ci vitas, rimandis offensis sa- gax, verterat se transtuleratque. Hie unus ambtri, coli : nee deerat ipsi : stipatus armatis, domos hortosque permu- tans, adparatu, incessu, excubiis. vim Principis amplecti. nonen remittere. Plurimum terroris intulit caedes Calpur- nii Galeriani. Is fuit filius C. Pisonis, nihil ausus : sed no- men insigne, et decora ipsi juventa, rumore vulgi celebra- bantur : erantque in civitate adhuc turbida, et novis ser- q A pr&toribus tractabatur cerarium. See Annals, xiii. 29. r Capitolium publice restitueretur. That the Capitol should be rebuilt under the auspices of the Republic, Vespasian aiding, but not in the capacity of Emperor. Helvedius contended for the indepen- dence of the Senate. His enemies took care to store that circumstance in their minds, for a future day. The ruin of this excellent man was the disgrace of Vespasian's reign. See appendix to Hist. i. s. 79, Mur. Tac. 15* 158 V. CORN. TACITI. a. u. c. 82*. monibus laeta, qui Principatus inanem ei famam circumda- rent. Ju?su Muciani custodia militari cinctus, ne in ipsa urbe conspectior mors foret, ad quad rages i mum ab urbe la- piclem, via Appia, fuso per venas sanguine, exstinguiiur. Julius Priscus, Praetori arum, sub Viteliio, cohortium Pra3- fectus, se ipse interfecit, pudore magis, quam necessitate. Alphenus Varus ign a viae infamiaeque suae superfuit. Asia- ticus (s) enim (is liber tus) malam potentiam servili suppli- cio expiavit. XII. Iisdem diebus crebrescentem cladis Germanicae famam, nequaquam maesta civitas excipiebat : ' caesos ex- ' ercitus, capta legionum hiberna, descivisse Gallias,' noa ut mala loquebantur. Id bellum quibus caussis ortum, quanto externarum sociarumque gentium motu flugraverit, altius expediam. Batavi, donee trans Rhenum agebant, pars Cattorum, (*) seditione domestica pulsi, extremaGai- licae orae, vacua cultoribus, simulque insulam, nunc Bata- viam, occupavere, quam mare Oceanus a fronte, Rlienus amnis tergum ac latera circumluit : nee opibus, societate validiorum, adtriti, (u) viros tantum armaque Imperio mi- nistrant : diu Germanicis bellis exerciti : raox aucta per Britanniam (y) gloria, transmissis illuc cohortibus, quas vetere instituto nobilissimi popularium regebant. Erat et dotni delectus eques, praecipuo nandi studio, arma equos- que retinens, integris turmis Rhenum perrumpere. XIII. Julius Paullus et Claudius Civilis, Regia stirpe, multo ceteros anteibant. Paullum Fonteius Capito, falso rebellionis crimine, interfecit. Injectae Civili catenae, mis- $usque ad Neronem et a Galba absolutus, sub Viteliio rur- sus discrimen adiit, flagitante supplicium ejus exercitu. In- de caussae irarum, spesque ex malis nostris. Sed Civilis, ultra quam barbaris solitum, ingenio sollers, et ' Sertorium * se, 5 aut ' Hannibalem' ferens, simili oris dehonestamento, ^ Asiaticus was the favourite freedman of Vitellius. Hist. ii. ?♦ 57 and 95. t For the Batavi and the Catti, see the manners of the Germans, s. 29. u Nee opibus — attriti. They did not suffer from their alliance -With Rome, although they were far the weaker party. What they escaped frequently happens to nations, which form alli- ances with others more powerful than themselves. v The Batavians served in Britain as the allies and auxiliaries of Home. See Life of Agricola, s. 18 and 36, j. c. 69. HISTOR. LIB. QUARTUS, 15S (tr) ne ut hosti obviam iretur, si a Pcpulo Romano palam descivisset, Vespasi ani amicitiam studiurnque partinm prae- tendit : missis sane ad eum Primi Antonii litteris, quibus, * avertere accita Vitellio auxilia et, tumultus Germanici : specie, reteotare legiones,' juhebatur. Eadem Kordeo- nius Flaccus praesens monuerat, incliuato in Vespasianum anirno, et Reipublicae cura; cm excidium adventabat, si redintegratUQi beliuii et tot armatorum millia Italiam in- rupissent. XIV. Igitur Civilis, desciscendi certus, occultato inte- rim altiore consiiio, cetera ex eventu judicatures, novare res hoc modo ccepit. Jussu Vitellii, Batavorum juvenilis ad delectum vocabatur ; quern, suapte Datura gravem, cne- rabant ministri avaritia ac iuxu, senes aut invalidos conqui- rendo, quos pretio dimitterent : rursus inpuhes, sed forma conspicui (et est plerisque procera pueritia) ad stuprum trahebantur. Hinc inviciia : et compositae seditionis (ar) auctores perpulere, ut delectum abnuerent. Civilis pri- mores gentis et promtissimos vulgi, specie epularum, (?/) sacrum in nemus vocatos, ubi nocte ac laetitia incaluisse vi- det, a laude gloriaque gentis orsus, injurias et raptus et ce- tera servitii mala enumerate ■ Neque enim societatem, ut ' olim, sed tamquammancipia haberi : quando (z)Legatum, 1 gravi quidem comitatu et superbo cum imperio venire ? ' tradi se Praefectis Centurionibusque : quos ubi spoliis et * sanguine expleverint, mutari, exquirique novos sinus et * varia praedandi vocabula. Instare delectum, quo liberi a c parentibus, fratres a fratribus, velutsupremum dividantur. * Nunquam magis adflictam rem Romanam, nee aliud in hi- - bernis, quam praedam et senes : adtollerent tantum oculos : et inanialegionum nomina ne pavescerent : at sibi robur w Oris dehonestamento. It was the misfortune of many of the ce- lebrated ancient generals to lose the use of one of their eyes. Plu- tarch says that this was the case with Philip, Antigonus, Hannibal and Sertorius. x Composites seditionis, i. e. secretly organized. This is the read- ing of Ernestus. It is commonly written compositi. y The barbarians consulted about the operations of war at their carousing festivals, and frequently in their sacred groves. See the manners of the Germans, s. 9, and 22 Brotier thinks that the wood where Civilis held his convention, was between the Rhine and the Mesa (the Meuse) at a place now called Dooden- Werd. s Quando, etc. Ernestus supposes that quippe should be substi- tuted for quando, and the interrogation omitted after venire* 160 C. CORN. TACiTL a.'u.c. 822. 6 peditum equitumque : consanguineos Germanos : Gallias 8 idem cupientes : ne Romanis quidem ingratum id bellum, ' cujus ambiguam fortunatn Vespasiano inputaturos : (a) * Victoria? rationem nonreddi.' XV. Magno cum adsensu auditus, barbaro ritu et patriis exsecrationibus universos adigit. Missi ad Cannineiates, qui consilia sociarent. Ea gens partem insulse colit, ori- gine, lingua, virtute, par Batavis ; numero superantur. Mox occultis nuntiis perlexit Britannica auxilia, (6) Batavo- rum cohortes, missas in Germaniam, ut supra retulimus, ac turn Magontiaci agentes. Erat in Canninefatibus (c) sto- lidae audaciae Brinno, claritate natalium insigni : pater ejus, multa hostilia ausus, Caianarum expeditionum ludibrium (a 7 ) inpune spreverat. Igitur ipso rebellis familiae nomine pla- cuit, inpositusque scuto, moregentis, et sustinentium hume- ris vibratus. Dux deligitur. Statimque accitis Frisiis (transrhenana gens est) duarumcohortium hiberna, proxima occupatu, Oceano inrumpit. Nee praeviderant impetum hostium milites : nee, si prasvidissent, satis virium ad ar- cenclum erat. Capta igitur et direpta castra : dein vagos, et pacis modo effusos, lixas negotiatoresque Romanes inva- dunt. Simul excidiis castellorum inminebant : quae a Prae- fectis cohortium incensa sunt, quiadefendi nequibant. Sig- na vexillaque et quod militum in superiorem insular partem congregantur, duce Aqu ; lio, Primipilari ; nomen magis exercitus, quam robur. Quippe, viribus cohortium abduc- tis, Vitellius, e proximis Nerviorum Germanorumque pagis, segnem numerum armis oneraverat. XVI. Civilis, do3o grassandum ratus, incusavit ultro Praefectos, ; quod castella deseruissent. Se cum cohorte, 4 cv i prsereat, Canninefatem tumultum compressurum : iile * sua quisque hiberna repeterent.' Subesse fraudem con- silio, et di«persas cohortes facilius opprimi, nee Brinnonem ducem ejus belli, sed Civilem esse, patuit : erumpentibus a The Batavians in case of failure could attribute their insurrec- tion to their zeal for Vespasian. b Britannica auxilia. He thus denominates the Batavian cohorts, because they had been in Britain with the fourteenth legion c The Canmnefates occupied the western part of B atavia near the Hague. Magontiacum was a town of Gaul ; now Mentz. situated at the confluence of the Rhine and the Maine. d Caianarum expeditionum ludibrium Caligula^ wild expedi- tion into Germany, A. U. C, 793, See Suetonius in Calig. 43. j. c. 69. HISTOR. LIB. QUARTUS. 161 paullatim indiciis, quas Germani, laeta bello gens, non diu occultaverant. Ubi insidiae pa rum cessere, ad vim trans- gressus, Canninefates, Frisios, (e) Batavos propriis cuneis componit: directa ex diverso acies, hand procul a flumine Rheno, etobversis in hostem navibus, quas, incensis castel- lis, illuc adpulerant : nee din ceriato, Tungrorum cohors signa ad Civilem transtulit : percuisique milites inprovisa proditione a sociis hostibusque csedebantur, Eadem etiam navibus perfidia. Pars remigum e Batavis, tamquam in- peritia officia nautarum propugnaiorumque inpediebant : mox contra tendere, et puppes hostili ripae objicere : ad postremum gubernatores Centurionesque, nisi eadem volen- tis, trueidant, donee universa quatuor et vigintinavium clas- sic transfugeret, aut caperetur. XVII. Clara ea victoria in prassens, in posterum usui : armaque et naves, qnibus indigebant, adepti, magna per Germanias Galliasque fama, * libertatis auctores' celebra* bantur. Germaniae statim misere legatos, auxilia offerentes. Galliarum societatem Civilis arte donisque adfectabat, cap- tos cohorlium Praefectos suas in civitates remittendo : co- hcrtibus, abire, an manere mallent, data potestate : ma- nentibus bonorata militia: digredientibus spoiia Romano- rum offerebantur. Simul secretis sermonibus admonebat * malorum, quas tot annis perpessi, miseram servitutem false * pacem vocarent. Batavos, quamquam tributorum exper- * tes, arma contra communes dominos cepisse : prima acie 4 fusum victumque Romanum : quid? si Gallias jugum 4 exuant ? quantum in Italia reliquum ? provinciarum san- 4 guine provincias vinci : ne Vindicis aciem cogitarent. (f) 4 Batavo equite protritos ^duos Avemosque : fuisse inter ' Verginii auxilia Belgas : vereque reputantibus, G alii am 4 suismet viribus concidisse. Nunc easdem omnium partes, 4 addito, si quid militaris disciplinae in castris Romanorum * viguerit : esse secum veteranas cohortes, quibus nuper 4 Othonis legiones procubuerint. Servirent Syria Asiaque 4 et suetus Regibus Oriens : multos adhuc in Gallia vivere, * ante tributagenitos.(g) Nuper certe, caeso Quinctilio Varo, e The Frisii were a people of Germany inhabiting a territory near the Rhine ; now the Frisons. f For an account of the defeat of Vindex at Vesontiumin Gaul, see the appendix to annals xvi. s. 12. Mur. Tac. g A'ntt tribula gentios. Born before tributes were imposed upon 162 C. CORN. TACIT1. a. v. c. 822. 4 pulsam e Germania servitutem. Nee Vitellium Prin- * cipem, sed Cassarem Augustum bello provocatum. Liber- * tatem natura, etiam mutis animalibus, datam. Virtutem 4 proprium hominum bonum. Deos fortioribus adesse. ' Proinde adriperent vacui occupatos, integri fessos : duna * alii Vespasianum, alii Vitellium, foveant, patere locum * adversus utrumque. 5 XVIII. Sic in Gallias Germaniasque intentus, si destina- ta provenissent, validissimarum ditissimarumque nationum Regno inminebat. At Flaccus Hordeonius primes Civilis conatus per dissimulationem aluit. Ubi ' expugnata castra, * deletas cohortes, pulsum Batavorum insula Rornanum * nomen,' trepidi nuntii adferebant, Mummium Lupercum, Legatum, (is duai-um legionum hibernis praeerat) * egredi ' adversus hostem' jubet. Lupercus legionarios e praesen- tibus, Ubios e proximis, Treverornm equites, baud longe agentes, raptirn transrnisit, addita Batavorum ala, quae jam pridem conrupta, fidem simulabat, ut, proclitis in ipsa acie Romanis, majore pretio fugeret. Civilis, captarum cohor- tiumsignis circumdatus, utsuo militi recens gloria ante ocu- los, et hostes memoria cladis terrerentur, matrem suam so- roresque, simul omnium conjuges parvosque liberos, consis- tere a tergo jubet : hortamenta victorias, vel pulsis pudo* rem. Ut virorum cantu, feminarum ululatu, sonuit acies ? nequaquam par a legionibus cohortibusque redditur clamor. Nudaverat sinistrum cornu Batavorum ala transfugiens, sta- timque in nos versa : sed legionarius miles, quamqnam re- bus trepidis, arma ordinesque retinebat. Ubiorum Tre- verorumque auxilia, fceda ftiga oispersa, totis campis palan- tur. nibc incubaere Germani. Et fuit interim eifugiiim legionibus in castra, quibus ' Veterum' (/*) nomen est. Praefectus alae Batavorum, Claudius Labeo, oppidano cer- tamine aemulus Civili, ne interfectus invidiam apud popu- lares, vel, si retineretur, semina discordias praeberet, in Frisios avehitur. XIX. Iisdem diebus, Batavorum et Canninefatium co- hortes, cum jussu Vitellii in urbem pergerent, missus a them by the Romans; which happened for the first time A. U.C. 769. h Veterum. Vetera castra, the old camp which was a fortified station for the legions : now Sqnten, in the duchy of Cleves. not fa: from the Rhine, j. c. 69* HISTOR. LIB. QUARTUS. ies Civile nuntius adsequitur. Intumuere statim superbia fe- rociaque, et ' pretium itineris, donativum, duplex stipen- i dium, augeri equitum numerum,' promissa sane a Vitellio, postulabant, non, ut adsequerentur, sed caussam seditioni. Et Flaccus, multa concedendo, nihil aliud effecerat, quara ut acrius exposcerent, qua3 sciebant negaturum. Spreto Flacco, inferiorem Germaniam petivere, utCivilijungeren- tur. Hordeonius, adhibitis Tribunis Centurionibusque, consultavit, ' num obsequium abnuentes vi coerceret.' Mox, insita ignavia et trepidis ministris, quos ambiguus auxiliorum animus et subito delectu suppletae legiones augebant, statuit, continere intra castra militem. Dein poenitentia, et arguentibus ipsis, qui suaserant, tamquam secuturus, scripsit Herennio Gallo, legionis prima? Lega- to, qui Bonnam (i) obtinebat, ut ' arceret transitu Batavos : : se cum exercitu tergis eorum haesuruin.' Et opprimi poterant, si hinc Hordeonius, inde Gallus, motis utrimque copiis, medios clausissent. Flaccus omisit inceptum, aliis- que litteris Galium monuit, ne terreret abeuntes. Unde suspicio, sponte Legatorum excitari bellum; cunctaque, quae acciderant aut metuebantur, non inertia militis, neque hostium vi, sed fraude ducum evenire. XX. Batavi, cum castris Bonnensibus propinquarent, praemisere, qui Herennio Gallo mandata cohortium expo- neret : ' nullum sibi bellum adversus Romanos, pro quibus * totiens bellassent. Longa atque inrita militia fessis patriae ■ atque otii cupidinem esse. Si nemo obsisteret, innoxium 4 iter fore ; sin arma occurrant, ferro viam inventuros/ Cunctantem Legatum milites perpulerant, * fortunam proe- ? lii experiretur.' Tria millia legionariorum et tumultua- riae Belgarum cohortes, simul paganorum lixarumque igna- va, sed procax ante periculum, manus, omnibus portis eruni- punt, ut Batavos numero inpares circumfundant. Illi, veteres militias, (j) in cuneos congregantur, densr undique et frontem tergaque ac latus tuti. Sic tenuem aciem, nos- trorum perfringunt. Cedentibus Belgis, pellitur legio, et vallum portasque trepidi petebant. Ibi piurimum cladis : cumulatae corporibus fossae : nee caede tantum et vulneri- bus, sed ruina et suis plerique telis interiere. Yictores, i Brmna.1 now Bonn in the electorate of Cologne. j Veteres militice. Fam liar with, or skilful in war. Vetus is fre- quently used with this meaning. Vetus operis ac laboris. Scienter ceremoniarumque vetus. Feins regnand-u 164 C. CORN. TACITI. a. u. c. S22. coloniaAgrippinensiumvitata, nihil cetero in itinere hostile ausi, Bonnense prcelium excusabant ; tamquam petita pace, postquam negabatur, sibimetipsi consuluissent. XXI. Civilis, adventu veteranarum cohortium, justi jam exercitus ductor, sed consilii ambiguus et vim Romanam reputans, cunctos, qui aderant, in verba Vespasiani adigit : ttiittitque legatos ad duas legiones, quae, priore acie pulsae, in Vetera castra concesserant, ' ut idem sacrament am ac- 4 ciperent.' Redditur responsum, ' neque proditoris, ne- ' que hostium se consiliis uti. Esse sibi Vitellium Princi- 4 pern, pro quo fi lem et arm a usque ad supremum spiritum * retenturos : proinde perfuga Batavus abitrum rerum Ro- 1 manarum ne ageret, sed me.ritas, sceleris poenas exspec- * taret ' Quds ubi relata Civili, incensus ira, universam Batavorum gentem in arma rapit. Junguntur Bructeri Tencterique (/c) et excita nuntiis Germ am a ad prsedam. famamque. XXII. Adversus has belli concurrentis minas Legati le- gionum, Mummius Lupercus et Numisius Rufas. vallum murosque tirmabant. Sub versa I on gas p ;cis opera, (I) baud jprocui castris, in modum municipii exstructa, ne hostibus nsui forent. Sed parum provisum, ut copies in castra con* veherentur: rapi permisere. Ita paucis diebus per licen- tiam absumpta sunt, quae adversus necessitates in longum suffecissent. Civilis, medium agmen cum robore B.itavo- rumobtinens, utramque Rheni ripam, quo truculentior visu foret, Germanorum catervis complet, adsultante per cam* pos equite. Simut naves in adversum amnem agebantur. Hinc veteranarum cohortium signa, inde depromptae silvis lucisve ferarum imagines, ut cuique genti inire prcelium mos est, mixta belli civilis externique facie (m) obstupefe- cerant obsessos : et spem oppugnantium augebat amplitudo valli, quod, duabus legioaibus situm, vix quinque millia ar- k The Bructerians were a people of Germany situate in Westpha- lia. The Tencteri were also a people of Germany, See the man- ners of the Germans, s. 32. / Longce pmis opera. These were buildings constructed for the servants," suttlers and those who followed ihe army. As they might favour the approach of the enemy they were destroyed. m Mixta belli civilis externique facie. For the Batavian cohorts had military standards after the manner of the Romans : but the other armies carried the heads and images of wild beasts for standards j. c. 69. HIST OR. LIB. Ql ARTUS. . 165 matorum (?i) tuebantur. Sed lixarum multitudo, turbata pace illuc congregata, et bello ministra aderat. XXIII. Pars castrorum, in collem leniter exsurgens ; pars cequo adibatur : quippe, illis hibernis obsideri premi- que Germanias, Augustus crediderat: neque unquam id malorum, ut oppugnatum ultro legiones nostras venirent. Inde non loco, neque munimeutis labor additus : vis et ar- um satis placebant. Batavi Transrhenanique, quo discreta virtus manifestius spectare.ur, sibi quasque gens consis- tunt, eminus lacessentes. Post, ubi pleraque telorum turribus pinnisque mcenium inrita haerebant, (o) et desuper saxis vulnerabantur, clamore atque impetu invasere vallum, adpositis plerique scabs, alii per testudinem suorum : (j>) scandebanrque jam quidam, cum, gladiis et armoruin ineossu praecipitati, sudibus et pilis obruuntur, praeieroces initio et rebus secundis nimii. Sed turn praedae cupidine ad versa quoque tolerabant. Macbinas etiam, insolitum sibi, ausi: nee nulla ipsis solertia : periugae captivique docebant struere materias in modum pontis ; mox subjectis rotis pro- pellere : ut alii superstates, tarn qu am ex aggere, prcelia- rentur : pars intus occulti muros subruerent. Sed excussa balistis saxa stravere informe* opus : et crates vineasque parantibus adactaa tormentis ardentes bastas : ultroque ipsi oppugnatores ignibus petebantur : donee, desperata vi, verterent consilium ad moras, baud ignari paucorum dierum inesse alimenta et multum inbellis turbae. Simul ex ino- pia proditio et fluxa servitiorum tides ac fortuita belli spe- rabantur. XXIV. Flaccus interim, cognito castrorum obsidio, et missis per Gallias, qui auxilia concirent, lectos e legionibus Dillio Voculae, duodevicesimae legionis Legato, tradit, ut quam maximis per ripam itineribus celeraret. Ipse pavi- dus, invalidus corpore, mvisus militibus : neque enim am- bigue fremebant, ' emissas a Magontiaco Batavorum cohor- ; tes, dissimulatos Civilis conatus, adsciri in societatem 1 Germanos : non Primi Antonii, neque Muciani, ope Ves- ■ pasianum magis adolevisse : aperta odia armaque palam < depelli : fraudem et dolum obscura, eoque inevitabiiia. n Amuttorum. This word is used to distinguish the soldiers from those who followed the camp as servants, Szc. o t ' (Lrtbant. Regius and Ryckianus prefer pendebant. p Per testudinem suorum. See Hist. hi. 27. 16 166 C. CORN. TACITI. a. u. o. 822, * Civilem stare contra, struere aciem : Hordeonium e « cubiculo et lectulo jubere, quidquid bosti conducat. Tot 4 armatas fortissimorum virorum manus unius senis valetu- 4 dine regi. Quin potius, interfecto traditore, Jbrlunam 4 virtutemque suam rnalo omine exsolvereni.' His inter so voeibus instinctos flammavere insuper adlata? a Vespa- siano littera?, quas Flaccus, quia occultari nequibant, pro eoncione recitavit : vinctosque, qui adtulerant, ad Vitelli- urn missit. XXV. Sic mitigatis anirais, Bonnam hiberna prima? le- gionis, ventum. Infensior illic miles, culpam cladis in Hordeonium vertebat : fc ejus jussu directam adversus, Ba~ 6 tavos aciem, tamquam a Magontiaco legiones sequeren- *tur: ejusdem proditione caesos, nullis supervenientibus * auxiliis. Ignota baec ceteris exercitibus, neque Imperato- * ri slio nuntiari : cum adcursu tot provinciarum exsjingui '- repens periidia potuerit.' Hordeonius exemplaria omni- um litterarum, quibus per Gallias Britanniamque et Hispa- nias auxilia orabat, exercitui recitavit ; instituitque pessi- mum facialis, ut epistolae Aquiliieris legionum traderentur ; a quis ante militi, quam Ducibus, legebantur. Turn e se- ditiosis unum vinciri jubet, niagis usurpandi juris, (^) quam quia unius culpa foret. Motusque Bonna exercitus in coloniam Agrippinensem ; adfluentibus auxiliis Gallo- rum, qui primo rem Romanam enixe juvabant: mox, valescentibus Germanis, pleraeque civitates adversum nos armatas spe libertatis ; et, si exuissent servitium, cupi- dine imperitandi. Gliscebat iracundia legionum, pec ter- rorem unius militis vincula indiderant : quin idem ille ar- guebat ultro ' conscientiam Ducis : tamquam nuntius inter * Civilem Flaccumque falso crimine testis veri opprimere- * tur.' Conscendit tribunal Vocula mira constantia, pre- hensumque mi litem ac vociferantem ' duci ad supplicium* jussit, Et, dum mali pavent, optimus quisque jussis paru- ere. Exin consensu l Ducem Yoculam' poseentibus, Flac- cus summam rerum ci permisit. XX\ 7 I. Sed discordes animos multa efferebant : inopia gtipendii frumentiqne : et simul delectum tributaque Gal- lic adspernantes : Rhenus incognita illi caelo siccitate vix navium patiens ; arti commeatus ; dispositae per omnem ripam stationes, qua? Germanos vado arcerent ; eademque q Magi* vsicrpci7i(Ii juris, Supply eawtm j. c. &J. HISTOR. LIB. QUARTTS. 1U7 tie caussa minus frugum, et plures, qui consuirieren£ Apud inperitos prodigtt loco accipiebatur ifcsa aquarum penuria, tamquam nos amnes quoque et Vetera Imperii mummenta deserereht : quod in pace ' fors,' seu ; natiira,' tunc ; fatum' et w ira Dei,' (r) vocabatur. Ingressis Novc- gium (. HISTOR. LIB. QCARTUS. 173 Viiellius occidisset. Dein mutati in pcenitentb>m primani quartanique et duodevicesimani, Yoculam sequuntur : a pud quern resumpto Vespasiani sacramento, ad liberandum Ma- goDtiaci obsidium ducebantur. Discesserant obsessores, rnixtus ex Cattis, Usipiis, Mattiaeis (e) exercitiis, satietate prseda?, nee incruenti. In via dispersos et nescios miles noster invaserat. Quin et loricam vail urn que per fines suos Treveri fcfruxere, magnisque invicem cladibns cum Germa- nis certabant, donee egregia erga Populum Romanum me- rita mox rebelles feedarent. XXXVIII. Interea Vespasianus iterum ac Titus Consu- latum absentes inierunt ; ma?sta et raultiplici metu suspen- se civitate, qua3, super instantia mala, falsos pavores inciue- rat : ' descivisse Africam : (f) res novas moliente L. Pi- * sone.' Is prseerat provincial nequaquam turbidus inge- nio : sed, quia naves saevitia biemis prohibebantur, vulgus, alimenta in dies mercari solitum, cui una ex Republica an- nonae cura, (g) clausum litus, retineri commeatus, dum ti- met, credebat ; augentibus famam Yitcllianis, qui sturfium partium nondum posuerant ; ne victoribus quidem ingrato rumore, quorum cupiditatcs, externis quoque bellis inex- plebiles, nulla umquam civilis victoria satiavit. XXXIX. Kalendis Januariis in Senatu, quem Julius Frontinus, (h) Praetor urbanus, vocaverat.Legatis exerciti- busque ac Pcegibus, ' laudes gratesque' decretae : et Tertio Juliano Praetura, ■ tamquam transgredientem in partes Ves- ' pasiani legionem deseruisset,' ablata, ut in Plotium Gri- phum transterretur. Hormo dignitas Eqnestris data. Et mox, ejurante Frontino, Caesar Domitianns Praeturam cepit. Ejus nomen epistolis edictisque praeponebatur, vis penes Mucianum erat : nisi quod pleraque Domitianns, instig;.r>ti- bus amicis, aut propria Jibidine, audebat. Sed praseipuus Muciano metus e Primo Antonio Varoque Arrio : quos re- e Catti, a people of Germany, who inhabited part of the country now called Hesse, from the mountains of Hartz to the Weset and the Rhine. Usipii, a people of Germany, who, after their expuis;en by the Catti i settled near Paderborn. jMattwci. a branch of the Calti. Their*capital town was Maitium, supposed to be 'Marfidifrg, in Hesse. f .Africam. The province of Africa, now the kingdom of Tunis. g Cui una ex republica an nonet cur a. Of all that concerns the republic, the price of grain is their only care. - h Frontinus, being city-praetor, convened the Senate on the first of January, in the absence of the consuls, Vespasian and his son Titue. 174 C. CORN. TACITL a. u. c. 823. centes, clarosque rernm flmia ac militum studiis, etiam po- pulus fovebat, quia in neminein ultra aciem saevierant. Et ferebatur Antonius Scribonianum Crassum, (t) egregiis ma- joribus et fraterua imagine fulgent em, ad capcssendarn Rem- publicam hortatus : haud defutura consciorum manu, ni Scribonianus abnuisset, ne paratis quidem conrumpi faciiis, adeo metuens incerta. Igitur M ucianus, quia propalam op- primi Antonius nequibat, multis in Senatu laudibus cuniu- latum, secretis promissis onerat, c citeriorem Hispaniam' ostentans, * discessu Cluvii Rufi vacuam ;' simul amicis ejus Tribunatus Praefecturasque largitur. Dein, postquam inanem animum spe et cupidine inpleverat, vires abolet : dimissa in hiberna lcgione septima, cujus tlagiantissimus in Antonium amor. Et tertia legio, familiaris Arrio Varo mi- les, in Syriam remissa. Pars exercitus in Germnnias du- cebatur. Sic egesto, quidquid turbid urn, redit urbi sua for- ma leges que et muni a Magistratuum. XL, Quo die Senatum ingressus e£t Doinitianus, c de ah- * sentia patris fratrisque ac juventa sua' pauca et modica disseruit, decorus habitu : et, ignotis adhuc moribus, cre- bra oris confusio pro modestia accipiebatur. Referente Caesare, * de restituendis Galbae honoribus,' censuit Cur- tius Montanus, * ut Pisonis quoque mernoria celebraretnr.' Patres utrnmque jussere : de Pisone inritum fait. Turn sorte ducti, i per quos redderentur bello rapta, quique sera 4 legum, (/) vetustate deiapsa, noscerent figerentque, et 1 fastos, adirlatione temporum foedatos, exonerarent, rao- 8 dumque publicis inpensis facerent.' Redditur Tertio Ju- liano Praetura, postquam cognitus est ad Vespasianum con- fugisse : Gripho honor mansit. Repeti inde cognitionem inter Musonium Rufum etP. Celerem placuit, damnatusque Publius et Sorani manibus satisfactum. Insignis publica se- veritate die ne privatim quidem laude caruit. Justum judi- cium explesse Musonius videbatur : diversa farna Deme- trio, (fc) Cynicam sectam prof'esso ; quod manifestum re urn ambitiosius, quam honestius, defendisset. Ipsi Publio ne- i Scribonianus Crassus was the brother of Piso, whom Galba adopted. Hist. i. s. 15 and 16. j JEra legum. The Roman laws were engraved on tablets of brass, and exposed in public places, to be read by the people. k Demetrius attended Thrasea in his last moments. Annals, xvi. s. 36. And now the same man defends the prosecutor of Soranns: such was the consistency of a philosopher by profession.. *. c. 70. HISTOR. LIB. QUARTUS. 17o que animus in periculis, neque oratio suppeditavit. Signo ultionis in adcusatores dato, petit a Caesare Junius Mauri- cus, (/) * ut commentariorum Frincipalium potestatem Se~ * natui laceret, per quos noseeret, quern quisque adcusandum ' poposcisset. Coiisulendum tali super re Principenv respondit. XLI. Senatus, inchoantibus primoribus, jusjurandum concepit quo certatim omnes Magistratus, ceteri ut senteu- tiam rog abantur, i Deos testes' advocabant, c nihil ope sua % factum, quo cujusquam salus lgederetur, neque se praemi- * um, aut honorem, ex calamitate civium cepisse :' trepidis et verba jurisjurandi per varias artes mutantibus, quis fiagi- tii conscientia inerat. Probabant religionem Patres, per- jurium arguebant. (m) Eaque velut censura in Sariolenum Voculam et Nonium Actianum et Cestium Severum acerri- me incubuit, crebris apud Neronem delationibus famosos. Sariolenum et recens crimen urgebat, quod apud Vitellium molitus eadem foret : nee destitit Senatus manus intentare Voculre, donee curia excederet. Ad Pactium Africanum transgressi, eum quoque proturbant : tamquam Neroni Scri- bonios fratres : (?i) concordia opibusque insignes, ad exi- tium monstravisset. Africanus neque fateri audebat, neque abnuere poterat : in Vibium Crispum, cujus interrogationi- bus fatigabatur, ultro conversus, miscendo quee defenders nequibat, societate culpae invidiam declinavit. XLI I. Magnam eo die pietatis eloquentiaeque famam Vip- 3tanus Messala adeptus est, nondum Senatoria aetate, ausus pro fratre, iEquilio Regulo, (o) deprecari. Regulum sub- versa Crassorum et Orphiti domus insummum odium extu- lerat. Sponte ex S.C. (p) adcusatiouem subisse juvenis ad- l See the praise of Mauricue in Pliny the younger, book iv. epist. 22. Also life of Agricola, s. 45. m Probtibanl rrhgionrm —argutbant. Murphy translates this sen- tence thus : The remorse of scrupulous minds the fathers approved, but equivocal swearing they condemned as perjury. n The two Scribonii, whose names were Rufus and Proculus, were put to death by Nero, at the instigation, of Factius Africanus, A, U. C. 820. o Regulus was a practised informer. Pliny calls him Bipedum nequissimus. Book i. Epist, 5. p Sponte ex stnaluzconsullo. Barbou thinks this expression in- correct, and Colerus and Gruterus suppose that the two last words should be expunged. Brit might he not have voluntarily offered t» institute the prosecution, and afterwards have been appointed, by decree of t4ie Senate, their agent tomnimge it : 17G C. CORN. TAG1TI. a. u. c. 823. modum, nee depellendi periculi, sed in spem potentiae vide- batur. Et Sulpicia Praetextata, Crassi uxor, quaiuorque li- beri,si cognosceret Senatus, ultores aderant. Igitur Mes- sala non caussam, neqae reuui tueri, sed periculis fratris semet opponens, flexerat quosdam. Occurrit truci ora- tioni Curtius M on tan us, eo usque progressus, ut, ' post cae- ' dem Galbae, datam interfectori Pisonis pecuniam a Regulo, 4 adpetitumque morsu Pisonis caput,' objectaret. ' Hoc * certe,' inquit, ' Nero non coegit, nee dignitatem, aut salu- * tem, ilia saevitia redimisti. Sane toleremus istorum de- * /ensiones, qui perdere alios, quam periclitari ipsi, malue- * runt. Te securum reliquerat exsul pater, et divisa inter * creditores bona, nondum honorum capax aetas : nihil quod * ex te concupisceret Nero, nihil quod timeret : libidine ; sanguinis et hiatu praerniorum ignoturn adhuc ingenium, et ' nullis defensionibus expertum, caede nobili inbuisti : cum * ex funere Reipubiicae raptis Consularibus spoliis, septua- * gies sestertio (q) saginatus et sacerdotio fulgens, innoxios * pueros, inlustres senes, conspicuas feminas eadem ruina w prosterneres : cum segnitiam Neronis incusares, quod ; per singulas domos seque et delatores fatigaret : posse uni- * versum Senatum una voce subverti. Retinete, Patres con- c scripti, et reservate hominem tarn expediti consilii, ut om- ' nis aetas instructa sit, et quomodo senes nostri Marcellum^ 4 Crispum, juvenes Regulum, imitentur. Invenit etiam 6 asmuios infelix nequitia : quid si floreat vigeatque ? Et * quam adhuc Quaestorium offendere non audemus, Praeto- ; rium et Consularem visuri sumus ? An Neronem extre- * mum dominorum putatis ? Idem crediderant, qui Tibe- ' rio, qui Caio, superstites fuerunt : cum interim intestabi- ' lior et saevior exortus est. Non timemus Vespasianum : c ea Piincipis aetas, ea moderatio. Sed diutius durant ex- ' empla, quam mores, (r) Elanguimus, Patres conscripti, ' nee jam iile Senatus sumus, qui, occiso Nerone, delatores 6 et ministros more majorum puniendos flagitabat. Opti- * mus est, post malum Principem, dies primus.' XL1II. Tanto cum adsensu Senatus auditus est Monta- q Sepiurtffies sestertio. When a numeral adverb is joined to ses- tertium, it means so many hundred thousand sestertii. / Diutius durant exempla, quam mores. Bad examples exert a more lastmg influence than virtuous actions. Lipsius supposes that amtores should be substituted for mores. j. c. 70. HISTOR. LIB. QUARTUS. 177 nus, ut spem caperet Helvidius, (s) posse etiam Marcellum prosterni. Igitur a laude Cluvii Rufi orsus, qui, perinde dives et eloquentia clarus, nulli umquam sub Nerone peri- culum facessisset, crimine simul exemploque Eprium urge- bat: ardentibus Patrum animis : quod ubi sensit Marcellus, velut excedens curia : ' Imus,' inquit, 6 Prisce, et relinqui- * mus tibi Senatum tuum : regna, praesente Caesare.' Se- quebatur Vibius Crispus : ambo infensi vultu diverso. Marcellus minacibus oculis, Crispus renidens : donee ad- cursu amicorum retraherentur. Cum glisceret certamen, hinc multi bonique, inde pauci et validi, pertinacious odiis tenderent, consumptus per discordiam dies. XLIV. Proximo Senatu, inchoante Caesare, ' de abolen- 1 do dolore iraque, et priorum temporum necessitatibus,' censuit Mucianus prolixe pro adcusatoribus : simul eos, qui cceptam, dein omissam, actionem repeterent, monuit sermone molli et tamquam rogaret. Patres cceptatam H- bertatem, postquam obviam itum, omisere. Mucianus, ne sperni Senatus judicium, et cunctis sub Nerone admissis data inpunitas videretur, Octavium Sagittam (t) et Antistium Sosianum, Senatorii ordinis, egressos exsilium, in easdem insulas redegit. Octavius Pontiam Postumiam, stupro cog- nitam et nuptias suas abnuentem, inpotens amoris interfece- rat; Sosianus pravitate morum multis exitiosus. Ambo gravi Senatusconsulto damnati pulsique, quamvis concesso aliis reditu, in eadem poena retenti sunt. Nee ideo lenita erga Mucianum invidia. Quippe Sosianus ac Sagitta viles, etiam si reverterentur : adcusatorum ingenia et opes et exercita malis artibus potentia timebantur. XLV. Reconciliavit paullisper studia Patrum habita in Senatu cognitio secundum veterem morem. Manlius Pa- truitus, Senator, ' pulsatum se in colonia Senensi (u) ccetu * multitudinis et jussu Magistratuum,' querebatur : c nee 6 finem injuriae hie stetisse : planctum et lamenta et supre- 6 morum imaginem praesenti sibi circumdata cum contume- ' liis et probris, quae in Senatum universum jacerentur.^ Vocati, qui arguebantur. Et, cognita caussa, in convictos vindicatum. Additumque senatusconsultum, quo Senensium 5 Helvidius, See this book. s. 5 and 6. t The murder, committed by Octavius Sabinus Sagitta, is related^ more fully, Annals, xiii. s. 44. zi Senensis Colonia, now Sienna, in Tuscany. 17 178 C. CORN. TACITI. a. u. c. 823. plebes modestiae admoneretur. Iisdem diebus Antonius Flamma Cyrenensibus daranatur (y) lege repetundarum, et exsilio obssevitiam. Inter quae militaris seditio prope exarsit. XLVI. Praetorianam militiam repetebant a Vitellio di- missi, pro Vespasiano congregati : et inlectus in eandem spem, e legionibus miles promissa stipendia flagitabat : ne Vitelliani quidem sine multa caede pelli poterant ; sed in- rnensa pecunia dicebatur, qua tanta vis hominum retinenda erat. Ingressus castra Mucianus, quo rectius stipendia sin- gulorum spectaret, suis cum insignibus armisque victores constituit, modicis inter se spatiis discretes. Turn Vitel- liani, quos apud Bovillas in deditionera acceptos memora- vimus, ceterique per urbem et urbi vicina conquisiti produ- cuntur prope intecto corpore. ' Eos' Mucianus ' diduci, 6 et Germanicum Britannicumque militem, ac si qui aliorum 6 exercituum, separatim adsistere,' jubet. Illos primus statim adspectus obstupefecerat : cum ex diverse velut aciem, telis et armis trucem, semet clausos nudosque et in- luvie deformes, adspicerent. Ut vero hue illuc distrahi coepere, metus per omnes et praecipua Germanici militis formido, tamquam ea separatione ad csedem destinarentur : prensare commanipularium pectora, cervicibus innecti, suprema oscula petere, ' ne desererentur soli, neu, in pari 6 caussa, disparem fortunam paterentur :' modo Mucianum, modo absentem Principem, postremum ccelum ac Deos ob- testari : donee Mucianus, ' cunctos ejusdem sacramenti, c ejusdem Imperatoris milites 5 adpellans, falso timori obvi- am iret. Namque et victor exercitus clamore lacrimas eorum juvabat. Isque finis ilia die. Paucis post diebus, adloquentem Domitianum firmati jam excepere. Sper- nunt oblatos agros : ' militiam et stipendia' orant. Preces erant, sed quibus contradici non posset : igitur in Praetori- um accepti. Dein, quibus aetas et justa stipendia, dimissi cum honore, alii ob culpam ; sed carptim ac singuli : quo tutissimo remedio consensus multitudinis extenuatur. XLVII. Ceterum verane pauperie, an uti videretur, ac- tum in Senatu, ' ut sexcenties sestertium (w) a privatis mu- * tuam acciperetur.' Praepositusque ei curae Poppaeus Silvanus : nee multo post necessitas abiit, sive omissa si- v Cyrenensibus damnatur. Those are said to condemn [the de- fendant, who bring about his condemnation by the judges. w StoccMits Sestertium. See this book, s. 42, note (?.) j. c. 70. HISTOR. LIB. QUARTUS. 179 mulatio. Abrogati inde, legem ferente Domitiano, Consu- latus, quos Vitellius dederat. Funusque Censorium (x) Flavio Sabino ductutn : magna documenta instabilis Fo?tu- nae« summaque et ima miscentis. XL VIII. Sub idem tempus L. Piso Proconsul interfici- tur. Ea de caede quam verissime expediam, si pauca su- pra repetiero, ab initio caussisque talium facinorum non absurda. Legio in Africa auxiliaque tutandis Imperii iini- bus, sub Divo Augusto Tiberioque Principibus, Proconsuli parebant Mox C. Caesar, turbidus animi, ac M. Silanum, obtinentem Africam, metuens, ablatam Proconsuli legionem, misso in earn rem Legato tradidit : aequatus inter duos be- neficiorum numerus et, mixtis utriusque mandatis, discor- dia quaesita, auctaque pravo certamine. (y) Legatorum vis adolevit diuturnitate officii, vel quia minoribus major aemulandi cura ; Proconsulum splendidissimus quisque se- curitati magis, quam potential consulebant. XLIX. Sed turn legionem in Africa regebat Valerius Festus, sumptuosae adolescentiae. neque modica cupiens, et adfinitate Vitellii anxius. Is crebris sermonibus tentave- ritne Pisonem ad res novas, an tentanti restiterit, incertum ; quoniam secreto eorum nemo adfuit, et, occiso Pisone, pie- rique ad gratiam interfectoris inclinavere. Nee ambigitur, provinciam et militem alienato erga Vespasianum animo fu- isse : et quidam e Vitellianis, urbe profugi, ostentabant Pi- soni ' nutantes Gallias, paratam Germaniam, pericula ipsius 1 etin pace suspecta tutius bellum/ Inter quae Claudius Sagitta, Praefectus alae Petrinae, prospera navigatione prae- venit Papirium, Centurionem, a Muciano missum, adseve- ravitque ' mandata interticiendi Pisonis Centurioni data. * Cecidisse Galerianum, consobrinum ejus generumque. a Unam in audacia spem salutis. Sed duo itinera audendi ; ft seu mallet statim arma, seu petita navibus Gallia, Ducem ' se Vitellianis exercitibus ostenderet.' Nihil ad ea moto Pisone, Centurio a Muciano missus, ut portum Carthaginis adtigit, magna voce laeta Pisoni omina, tamquam Principi, x Funus censorium. See Annals, iv. \5. y Beneficiorum numerus. Lipsius supposes benejicia to mean military promotion. Numerus signifies right, privilege. Diuturnitate officii. An imperial lieutenant continued in oiiice until recalled by the Emperor ; while a proconsul held his onice ior four years only. 180 C. CORN. TACITL a. v. c. 823. continuare ; obvios et subitae rei miraculo adtonitos, ut ea- dem adstreperent, hortari : vulgus credulum, ruere in fo- rum : < praesentiam Pisonis' exposcere. Gaudio clamori- busque cuncta miscebant, indiligentia veri et adulandi libi- dine. Piso, indicio Sagittae, vel insita modestia, non in publicum egressus est, neque se studiis vulgi permisit. Centurionemque percunctatus, postquam, ■ quabsitum sibi ' crimen caedemque,' comperit, 8 animadverti in euro' jus- sit, haud perinde spe vitae, quam ira in percussorem, quod idem ex interfectoribus Clodii Macri, (r) cruentas Legati sanguine manns ad caedem Proconsulis retulisset. Anxio deindeedicto Carthaginiensibus increpitis, ne solita quidem munia usurpabat, clausus intra domum, ne qua motus novi eaussa vel forte oriretur. L. Sed, ubi Festo consternatio vulgi, Centurionis suppli- cium, veraque et falsa, more famae, in majus innotuere, equites in necem Pisonis mittit Illi raptim vecti, obscuro adbuc cceptae lucis, domum Proconsulis inrumpunt, destric- tis gladiis : et magna pars Pisonis ignari, quod Poenos aux- iliares Maurosque in earn caedem delegerat : haud procul cubiculo, obvium forte servum, • quisnam et ubi esset 4 Piso V interrogavere. Servus egregio mendacio, ' se i Pisonem esse/ respondit : ac statim obtruncatur : nee multo post Piso interficitur. Namque aderat, qui-nosceret, Bebius Massa, (a) e Procuratoribus Africae, jam tunc Opti- mo cuique exitiosus, et in caussas malorum, quae mox tuli- mus, saepius rediturus. Festus Adrumeto, (b) ubi specu- kbundus substiterat, ad legionem contendit. Praefectom- que castrorum, Cetronium Pisanum, vinciri jussit, proprias ©t> simultates : sed \ Pisonis satellitem' vocabat, militesqi*e et Centuriones quosdam puniit, alios praemiis adfecit : neu- trum ex merito, sed ut oppressisse bellum crederetur* Mox (Eensium, Leptitanorumque (c) discordias componit, quae, raptu frugum et pecorum inter agrestes, modicis principiis, jam per arma atque acies exercebantur. Nam populus CEensis, multitudine inferior, Garamantas excive- rat, gentem indomitam et inter adcolas latrociniis fecundam. 3 Clodii Macri. See Hist. i. 7. a For more of Bebius Massa, see Life of Agric. 9. 45. b Adrumetum, a Phoenician colony in Africa. c CEenses, a people of Africa, who occupied the country between the two Syrtes and the Mediterranean. Their chief town was called Oea t now Tripoli. Leptis, now Lebeda, was near Oea* j. c. 70. HISTOR. LIB. QUARTUS. 181 Unde arctae Leptitanis res, lateque vastatis agris intra moe- nia trepidabant : donee, interventu cohortium alarumque, fusi Garamantes et recepta omnis prada, nisi quam vagi per inaccessa mapalium ulterioribus vendiderant. LI. At Vespasiano, post Cremonensem pugnam et pros- peros undique nuntios, ' ceeidisse Vitellium,' multi cujus- que ordinis, pari audacia fortunaque hibernum mare ad- gressi, nuntiavere. Aderant legati Regis Vologesi, ' quad- * raginta Parthorum equitum millia 5 oiferentes. Magnifi- cum laetumque, tantis sociorum auxiliis ambiri, neque indi- gere. Gratiae Vologeso actae, mandatumque, ' ut legatos 4 ad Senattim mitteret et pacem esse sciret.' Vespasianus, in Italiam resque urbis intentus, adversam de Domitiano fa- mam accipit : ' tamquam terminos aetatis et concessa filio k egrederetur.' Igitur validissimam exercitus partem Tito tradit, ad reliqua Judaici belli perpetranda. LII. Titum, antequam digrederetur, multo apud patrem sermone orasse dicebatur, s ne criminantium nuntiis temere accenderetur : integrumque se ac placabilem filio prae- staret. Non legiones, non classes, perinde firma imperii munimenta, quam numerum liberorum. Nam amicos tempore, fortuna, cupidinibus aliquando, aut erroribus, inminui, transferri, desinere : suum cuique sanguinem indiscretum, (d) sed maxime Principibus : quorum pros- peris et alii fruantur, adversa ad junctissimos pertineant : ne fratribus quidem mansuram concordiam, ni parens ex- emplum prsebuisset.' Vespasianus, haud ssque Domitia- no mitigatus, quam Titi pietate gaudens, * bono esse animo' ju- bet ' belloque et armis Rempublicam adtollere : sibi pacem 6 domumque curse fore. Turn celerrimas navium, frumen- to onustas, saevo adhuc mari committit. Quippe tanto dis- crimine urbs nutabat, ut decern haud amplius dierum fru- mentum in horreis fuerit, cum a Vespasiano commeatus sub- venere. LIII. Curamrestituendi capitolii in L. Vestinum confert, Equestris ordinis virum, sed auctoritate famaque inter pro- ceres. Ab eo contracti Haruspices monuere, ' ut reliquiae 1 prions delubri in paludes aveherentur : templum iisdem ' vestigiis sisteretur : nolle Deos, mutari veterem formam.' Undecimo Kal. Julias, serena luce spatium omne, quod d Suum cuique sanguinem indiscretum. The ties of blood canaol, >e dissolved. 17* 182- C. CORN. TACITI. a. u. c. 823. templo dicabatur, evinctum vittis coronisque. Ingressi milites, quis fausta nomina, felicibus ramis : (e) dein vir- gines Vestales, cum pueris puellisque patrimis matrimisque, aqua, vivis e fontibus amnibusque hausta, perluere. Turn Helvidius Priscus, Praetor, pra3eunte Plautio iEliano, Pon- tifice, lustrata suovetaurilibus area, et super cespitem red- ditis extis, ' Jovem, Junonem, Minervam praesidesque Im- * perii deos' precatus, ' uti co3pta prosperarent, sedesque 4 suas, pietate hominum inchoatas, Divina ope adtollerent ;' vittas, quis ligatus lapis, innexique funes erant, contigit. Simul ceteri Magistratus et Sacerdotes et Senatus et Eques et magna pars populi, studio laetitiaque connixi, saxum in- gens traxere : passimque injectae fundamentis argenti aurique stipes et metallorum prirr-itiae, nullis fomacibus victae,sed ut gignuntur. Praedixere Haruspices, ne teme- raretur opus saxo aurove, in aliud destinato. Altitudo aedi- bus adjecta. (/) Id solum religio adnuere, et prioris tem- pli magnificentiae defuisse creditum. LIV. Audita interim per Gallias Germaniasque mors Vi- tellii duplicaverat bellum. Nam Civilis, omissa dissimula- tione, in Populum Romanum ruere. Vitellianae legiones vel externum servitium, quam Imperatorem Vespasianum, malle. Galli sustulerant animos, eandem ubique exercitu- um nostrorum fortunam rati : vulgato rumore, < a Sarmatis * Dacisque Moesica ac Pannonica hiberna circumsideri : 5 paria de Britannia fingebantur. Sed nihil aeque, quam in- cendium capitolii, ut finem Imperio adesse crederent, in- pulerat. \ Captam olim a Gallis urbem : sed. integra Jovis * sede, mansisse Imperium. Fatali nunc igne signum cae- 4 lestisirae datum, et possessionem rerurn humanarum Tran- ' salpinis gentibus portendi,' superstitione vana Druidae, (g) canebant. Incesseratque fama, primores Galliarum, ab Othone adversus Vitellium missos, antequam digrederen- tur, pepigisse, ' ne deessent libertati, si Populum Roma* e Quis fausta nomina. In all solemn ceremonies, the Romans se- lected for the performers, men whose names they thought propitious. See Cicero, de Divinatione, book i. s. 102. Felicibus ramis, branches of the laurel, olive, &c. /The splendour and magnificence of the Capitol are described by Plutarch, Life of Agricola. g The order of Druids had been suppressed in Gaul by Tiberius. Pliny, book xxx. s. 4 ; and the Emperor Claudius extinguished their religion — Suetonius, in Claud, s. 25. It is probable, therefore, that a race of Druids was sent to Britain. j. c. 70. HISTOR. LIB. QUARTUS. 183 1 num continua bellorum civilium series et interna malo ' fregissent.' LV. Ante Flacci Hordeonii casdem, nihil prorupit, quo conjuratio intelligeretur Interfecto Hordeonio, coromea- vere nuntii inter Civilem Classicumque, Praefectum ala3 Treverorum. Classicus nobilitate opibusque ante alios. Regium illi genus et pace belloque clara origo. Ipse e majoribus suis hostis Populi Romani quam socius, jactabat. Miscuere sese Julius Tutor et Julius Sabinus : hie Trevir, hie Lingon. Tutor ripae Rheni a Vitellio praefectus : Sa- binus, super insitam vanitatem, falsae stirpis gloria incende- batur : ' provinciam suam D. Julio, per Gallias bellanti, 1 corpore atque adulterio placuisse.' Hi secretis sermoni- bus animos ceterorum scrutari : ubi, quos idoneos rebantur, conscientia obstrinxere, in colonia Agrippinensi in domum privatam conveniunt : nam publice civitas talibus inceptis abhorrebat : attamen interfuere quidam Ubiorum Tungro- rumque. Sed plurima vis penes Treveros ac Lingonas : (h) nee tulere moras consultandi : certatim proclamant : 4 furere discordiis Populum Romanum, cassas legiones, vas- 4 tatam Italiam, capi cum maxime urbem, omnes exercitus * suis quemque bellis detineri : si Alpes prcesidiis firmentur, 4 coalita libertate, dispecturas Gallias, quern virium suarum 4 terminum velint.' LVI. Haec dicta pariter probataque : de reliquiis Vitel- liani exercitus dubitavere. Plerique * interficiendos' cen- sebant, - turbidos, iniidos, sanguine ducum pollutos.' Vicit ratio parcendi : 'ne, sublata spe venise, pertinaciam accen- 1 derent. Adliciendos potius in societatem. Legatis tan- ' turn legionum interfectis, ceterum vulgus, conscientia 4 scelerum et spe inpunitatis, facile accessurum.' Ea primi consilii forma : missique per Gallias concitores belli. Si- mulatum ipsis obsequium, quo incautiorem Voculam oppri- merent. Nee defuere, qui Voculse nuntiarent. Sed vires ad coercendum deerant, infrequentibus infidisquelegionibus. Inter ambiguos milites et occultos hostes, optimum e prae- sentibus, ratus mutua dissimulatione et iisdem, quibus pete- batur, artibus, grassari ; in coloniam Agrippinensem descen- h Ubiorum. See this book, s. xxviii. note, (u.) The Tungri were a people of Belgia. Their city, according to Caesar, was called Atuaca.) now Tongeren, in the bishoprick of Liege. For the Treieri. see book i. s. 63. note, (o.) The Lingones were a people of Belgic £aul, inhabiting the country about Langres and Dijon. 184 C. COliN. TAC1TI. a. v. c. 823. dit. Illuc Claudius Labeo, quern, captum et extra conven- tual (i) amandatum in Frisios, diximus, conruptis custodibus perfugit : pollicitusque, ' si presidium daretur, iterum in * Batavos et potiorem civitatis partem ad societatem Roma- * nam retracturum ;' accepta peditum equitumque modica manu, nihil apud Batavos ausus, quosdam Nerviorum Be- tasiorumque (j) in arma traxit. Et furtim magis, quam bello, Caninefates Marsacosque incursabat. Vocula, Gallo- rum fraude inlectus, ad hostem contendit. LVII. Nee procul Veteribus aberat, cum Classicus ac Tutor, per speciem explorandi praegressi, cum Ducibus Germanorum pacta firmavere. Tumque primum discreti a legionibus proprio vallo castra sua circumdant, obtestante Vocula, \ Non adeo turbatam civilibus armis rem Roma- * nam, ut Treveris etiam Lingonibusque despectui sit. c Superesse fidas provincias, victores exercitus, fortunam * Imperii, et ultores deos. Sic olim Sacrovirum et^Eduos, * nuper Vindicem (k) Galliasque, singulis prceliis conci- ' disse. Eadem rursus Numina, eadem fata, ruptores fce- e derum exspectarent. Melius D. Julio Divoque Augusto ' notos eorum animos. Galbam, et infracta tributa, (/) 4 hostiles spiritus induisse. Nunc hostes, quia molle servi- 4 tium ; cum spoliati exutique fuerint, amicos fore.' Haec ferociter locutus, postquam perstare in perfidia Classicum Tutoremque videt, verso itinere, Novesium concedit. Galli duum millium spatio distantibus campis consedere. Illuc commeantium Centurionum militumque emebantur animi : ut (flagitium incognitum) Romanus exercitus in ex- terna verba jurarent, pignusque tanti sceleris nece aut vin- culis Legatorum daretur. Vocula, quamquam plerique fu- gam suadebant, audendum ratus, vocata concione, in hunc modum disseruit. LVIII. ' Numquam apud vos verba feci, aut pro vobis ' sollicitior, aut pro me securior. Nam mihi exitium para- ' ri, libens audio : mortemque in tot malis honestam, ut i Extra convenlum. Out of the country of those who were leagued in arms against the Romans. j Betasii, inhabitants of what is now called Brabant. k For Sacrovir, see Annals, iii. s. 46. For Vindex, and the revolt of Gaul under his conduct, see Mur. Tac. App. to Ann. xvi. s. 12. I Infracta tributa. Galba had granted to some cities an exemp- tion from tribute, or lessened the amount of what they were obliged to pay. S. c. 70. HISTOR. LIB. QUARTUS. 185 4 tinem (m) miseriarum, exspecto. Vestri me pudet mise- * retque, adversus quos non proelium et acies parantur, id 1 enim fas armorum et jus hostium : bellum cum Populo 4 Romano vestris se manibus gesturum, Classicus sperat. * Imperiumque et sacramentum Galliarum ostentat. Adeo * nos, si fortuna in praesens virtusque deseruit, etiam Vetera * exempla deficiunt : quotiens Romanas legiones perire 1 praeoptaverint, ne loco pellerentur : socii saepe nostri, 1 exscindi urbes suas, seque cum conjugibus ac liberis ere- * mari, pertulerunt : neque aliud pretium exitus, quam fides 1 famaque. Tolerant cum maxime inopiam obsidiumque 4 apud Vetera (?i) legiones, nee terrore, aut promissis de~ 4 moventur. Nobis, super arma et viros et egregia castro- * rum munimenta, frumentum et commeatus, quamvis longo 4 bello pares. Pecunia nuper etiam donativo suffecit : 1 quod sive a Vespasiano, sive a Vitellio, datum interpreta- * ri mavultis, ab Imperatore certe Romano accepistis. 1 Tot bellorum victores, apud Geldubam, apud Vetera, * fuso totiens boste, si pavetis aciem, indignum id quidem : ? sed est vallum murique et trahendi artes, donee e proxi- 1 mis provinciis auxilia exerckusque concurrant. Sane ego ' displiceam : sunt alii Legati, Tribuni, Centurio denique, . aut miles. Ne hoc prodigium toto terrarum orbe vulge- * tur, vobis satellitibus, Civilem et Classicum Italiam inva- * suros. An, si ad moenia urbis Germani Gallique duxe- 4 rint, arma patriae inferetis ? Horret animus tanti flagitii 4 imagine. Tutorin 5 Trevero agentur excubiae ? Signum 1 belli Batavus dabit ? Germanorum catervas supplebitis ? * quis deinde sceleris exitus ? cum Romanae legiones con- ' tra direxerint: transfugae e transfugis, et proditores e 1 proditoribus, inter recens et vetus sacramentum invisi * Deis errabitis ? Te, Jupiter optime maxime, quern per * octingentos viginti annos, tot triumphis coluimus, te, Qui- ' rine, Romanae parens urbis, precor venerorque, ut, si vo- 4 bis non fuit cordi, me Duce haec castra inconrupta et in- * temerata servari, at certe pollui fcedarique a Tutore et * Classico ne sinatis. Militibus Romanis aut innocentiam i detis, autmaturam et sine noxa poenitentiam.' LIX. Varie excepta oratio, inter spem metumque ad pu- m Hostium ut Jinem. Lipsius supposes the true reading to be portum etjinem^ or honestum ut Jinem. n Vetera* See this book, s. xviii. note (h.) 186 C. CORN. TACITI. a. v. c. 823. dorem. Digressum Voculam, et de supremis agitantem, liberti servique prohibuere, foedissimam mortem (o) sponte praevenire. Et Classicus, misso ^Emilio Longino, deser- tore primae legionis, caedem ejus maturavit. Herennium et Numisium, Legatos, vinciri satis visum. Dein, sumptis Romani Imperii insignibus, (p) in castra venit. Nee illi, quamquam ad omne facinus durato, verba ultra suppedita- vere, quam ut sacramentum recitaret. Juravere, qui ade- rant, ' pro Imperio Galliarum.' Interfectorem Voculae al- tis ordinibus, ceteros, ut quisque flagitium navaverat, prae- miis adtollit. Divisae inde inter Tutorem et Classicum cu- ra3. Tutor valida manu circumdatos Agrippinenses, quan- tumque militum apud superiorem Rheni ripam, in eadem verba adigit, oceisis Magontiaci Tribunis, pulso castrorum Praefecto, qui detrectaverant. Classicus corruptissimum quemque e deditis c pergere ad obsessos' jubet, ' veniam 4 ostentantes, si praesentia sequerentur: aliter nihil spei, i famem ferrumque et extrema passuros.' LX. Adjecere, qui missi erant, exemplum suum. Ob- sessos hinc fides, inde egestas, inter decus ac flagitium dis- trahebant. Cunctantibus solita insolitaque alimenta dee- rant; absumptis jumentis equisque et ceteris animalibus, quae profana foedaque in usum necessitas vertit. Virgulta postremo, et stirpes et internatas saxis herbas vellentes, miseriarum patientiaeque doeumentum fuere : donee egre- giam laudem fine turpi macularent, missis ad Civilem lega- tis, ' vitam' orantes. Neque ante preces admissae, quam in verba Galliarum jurarent. Turn, pactus ' praedam castro- 6 rum, 5 dat custodes, qui pecuniam, calones, sarcinas reten • tarent, ac qui ipsos leves abeuntes prosequerentur. Ad quintum fere lapidem coorti Germani incautum agmen ad- grediuntur. Pugnacissimus quisque in vestigio, multi pa- lantes, occubuere : ceteri retro in castra profugiunt ; que- rente sane Civile et increpante Germanos, 4 tamquam fidem w per scelus abrumperent.' Simulata ea fuerint, an retinere saevientes nequiverit, parum adfirmatur. Direptis castris, iaces injiciunt : cunctosque, qui proelio superfuerant, in- cendium hausit. © Fozdissimam mortem. He was assassinated. p Romani imperii insignibus. Ernestus supposes that the lictor?* with their badges of office, are here referred to* j. c. 70. HISTOR. LIB. ^UARTUS. 187 LXI. Civilis, barbaro voto, (9) post coepta adversus Ro- manos arma, propexum rutilatumque crinem, patrata de- mum caede legionum, deposuit. Et ferebatur, parvulo filio quosdam captivorum, sagittis jaculisque puerilibus figendos, obtulisse. Ceterum neque se, neque quemquam Batavum, in verba Galliarum adegit : fisus Germanorum opibus : et, si certandum adversus Gallos de possessione rerum foret, inclitus fama et potior. Mummius Lupercus, Legatus le- gionis, inter dona missus Veledae. Ea virgo nationis Bruc- terae late imperitabat : vetere apud Germanos more, quo plerasque feminarum fatidicas,et, augescente superstitione, arbitrantur Deas. Tuncque Veledae (r) auctoritas adole- vit : nam ' prosperas Germanis res et excidium legionum' prasdixerat. Sed Lupercus in itinere interfectus. Pauci Centurionum Tribunorumque, in Gallia geniti, reservantur, pignus societatis. Cohortium, alarum, legionum hiberna sub versa cremataque : iis tantum relictis, quae Magontiaci ac Vindonissae sita sunt. LXII. Legio sextadecima cum auxiliis simul deditis a Novesio in coloniam Treverorum transgredi jubetur, prae- finita die, intra quam castris excederet. Medium omne tempus per varias curas egere : ignavissimus quisque, caesorum apud Vetera exemplo, paventes ; melior pars rubore et infamia : ' quale illud iter ? quis dux viae ? et c omnia in arbitrio eorum, quos vitae necisque dominos fe- 4 cissent.' Alii, nulla dedecoris cura, pecuniam, aut caris- simasibimetipsi circumdare. Quidam expedire arma, te- lisque tamquam in aciem accingi. Haec meditantibus, ad- venit proficiscendi hora, exspectatione tristior. Quippe intra vallum deformitas haud perinde notabilis : detexit ig- nominiam campus et dies. Revulsae Tmperatorum ima- gines, inhonora signa, (s) fulgentibus hinc inde Galloi um vexillis : silens agrnen, et velut longae exsequiae : dux Clau- dius Sanctus, effosso oculo : dims ore, ingenio debilior. Duplicatur flagitium, postquam, desertis Bonnensibus cas- tris, altera se legio miscuerat. Et, vulgata captarum le- gionum fama, cuncti, qui paullo ante Romanorura nomen q Barbaro voto. To bind themselves by a solemn vow, not to clip their hair or beard till they had accomplished their revenge, was usual among barbarians. See the manners of the Germans, s. 31. r For Veleda^ and other prophetic women, see the manners of the Germans, s. 8. s Inhonora signa. See Annals i. 24* 188 C. CORN. TACITL a. u. c. 823. horrebant, procurrentes ex agris tectisque et undique ef- fusi insolito spectaculo nimium fruebantur. Non tulit ala Picentina (t) gaudium insultantis vulgi : spretisque Sancti promissis aut minis, Magontiacum abeunt : ac forte obvio interfectore Voculae, Longino, conjectis in eutn telis, ini- tium exsolvendae in posterum culpae fecere. Legiones, nihil mutato itinere, ante moenia Treverorum considunt. LXIII. Civilis et Classicus, rebus secundis sublati, an coloniam Agrippinensem diripiendam exercitibus suis per- mitterent, dubitavere. Saevitia ingenii et cupidine praedae ad excidium civitatis trahebantur : obstabat ratio belli, et novum Imperium inchoantibus utilis clementiae fama. Ci- vilem etiam beneficii memoria flexit, quod filium ejus, primo rerum motu, in colonia Agrippinensi deprehensum, honorate custodierant. Sed Transrhenanis gentibus invisa civitas, opulentia auctuque. Neque alium finem belli re- bantur, quarn si promiscua ea cedes omnibus Germanis fo- ret, aut, disjecta, Ubios quoque dispersisset. LXIV. Igitur Tencteri, Rheno discreta gens, missis le- gatis, mandata apud concilium Agrippinensium edi jubent : quae ferocissimus e legatis in hunc modum protulit : 4 Re- c disse vos in corpus nomenque Germaniae, communibus < Deis et praecipuo Deorum, Marti, grates agimus : vobis- 6 que gratulamur, quod tandem liberi inter liberos eritis. ' Nam ad hunc diem flumina ac terras et coelum quodammo- * do ipsum clauserant Romani : ut conloquia congressusque c nostros arcerent ; vel, quod contumeliosius est viris ad ' arma natis, inermes ac prope nudi, sub custode et prelio < coiremus. Sed, ut amicitia societasque nostra in aeter- ' Dum rata sit, postulamus a vobis, muros coloniae, muni- * menta servitii, detrahatis : (etiam fera animalia, si clausa 4 teneas, virtutis obliviscuntur:) Romanos omnes in fini- A bus vestris trucidetis ; haud facile libertas et domini mis- i centur : bona interfectorum in medium cedant, ne quis 1 occulere quidquam aut segregare caussam suam possit. ' Liceat nobis vobisque utramque ripam colere, ut olim ma- ' joribus nostris : quomodo lucem diemque omnibus ho- c minibus ; ita omnes terras fortibus viris natura aperuit. 1 Instituta cultumque patrium resumite, abruptis voluptati- 6 bus, quibus Romani plus adversus subjectos, quam armis, t A squadron of cavalry raised by the people of Picentia, whose territory, called Ager Picentinits, lay on the Tuscan Sea. j. c. 70. HISTOR. LIB. QUARTUS. 189 ' valent : (w) sincerus et integer et servitutis oblitus popu- * Ins, aut ex aequo agetis, aut aliis imperitabitis.' LXV. Agrippinenses, sumpto consultandi spatio, quando neque subire conditiones metus futuri, neque pal am adsper- nari conditio praesens, sinebat, in hunc modum respondent. Quae prima libertatis facultas data est, avidius quam cau- tius, sumpsimus, ut vobis ceterisque Germanis, consan- guineis nostris, jungeremur. Muros civitatis, congregan- tibus se cum maxime Romanorum exercitibus, augere no- bis, quam diruere, tutius est. Si qui ex Italia, aut pro- vinciis, alienigenae in finibus nostris fuerant, eos bellurn absumpsit, vel in suas quisque sedes refugere. Deductis olim (y) et nobiscum per connubium sociatis, quique mox provenere, haec patria est. Nee vos adeo iniquos existi- ' mamus, ut interfici a nobis parentes, fratres, liberos nos- 1 tros velitis. Vectigal et onera commerciorum resolvi- * mas. Sint transitus incustoditi ; sed diurni et inermes : 4 donee nova et recentia jura in vetustatem consuetudine * vertantur. Arbitrum habebiraus Civilem et Veledam. * apud quos pacta sancientur.' Sic lenitis Tencteris, legati ad Civilem et Veledam missi cum donis, cuncta ex volun- tate Agrippinensium perpetravere. Sed coram adire adlo- quique Veledam negatum. Arcebantur adspectu, quo ve- nerationis plus inesset. Ipsa edita in turre : delectus e propinquis consulta responsaque, ut internuntius Numinis. portabat. LXVl. Civilis, societate Agrippinensium auctus, proxi- mas civitates adfectare, aut adversantibus bellum inferre. statait. Occupatisque Sunicis, (zv) et juventute eorum per cohortes composita, quo minus ultra pergeret, Claudius Labeo Betasiorum Tungrorumque et Nerviorum tumultua- ria manu restitit : fretus loco, quia pontem Mosas fluminis anteceperat. Pugnabaturque in angustiis ambigue, donee Germani transnatantes terga Labeonis invasere. Simul Civilis, ausus, an ex composito, intulit se agmini Tungro- rum, et clara voce : ■ non ideo,' inquit, * bellum sumpsi- u The Romans, gays Murphy, kept the nations in subjection, not so much by their arms, as by the allurements of pleasure, which they called civilization. See also the life of Agricola, s. 2). v Deductis olim. Cofonis is understood: quique mox TproTenere, i. e. those who descended from them. iv Sunici, a people removed from Germany to Gallia Belgic*. According to Cluverius, they inhabited the duchy of Limburg. 18 190 C. CORN. TACITI. a. u. c. 8t& ' mus, ut Batavi et TreTeri gentibus imperent. Procul 6 ha3c a nobis aclrogantia : accipite societatem : transgre- c dior ad vos, sen rue Ducem, seu militem, mavultis.' Movebatur valgus, condebantque gladios ; cum Campanus ac Juvenalis, ex primoribus Tungrorum, universam ei gen- tem dedidere. Labeo, antequam circumveniretur, profu- git. Civilis Betasios quoque ac Nervios, in fidem accep- tos, copiis suis adjunxit : ingens rerum, perculsis civitatum animis, vel sponte inclinantibus. LXVII. Interea Julius Sabinus, projectis foederis Roma* m monumentis, (rr) ' Caesarem' se salutari jubet : inagnam- . que et inconditam popularium turbam in Sequanos rapit, conterminam civitatem et nobis fidam. Nee Sequani (j) detrectavere certamen. Fortuna melioribus adfuit. Fusi Lingones. Sabinus festinatum temere proelium pari for- midine deseruit. Utque famam exitii sui faceret, villam, in quam perfugerat, cremavit : illic vohintaria morte inte- riisse creditus. Sed, quibus artibus latebrisque vitam per novem mox annos traduxerit, simul amicorum ejus constan- tiain et insigne Epponinae uxoris exemplum, (z) suo loco reddemus. Ssquanorum prospera acie belli inpetus stetit. Resipiscere paullatim civitates, fasque et fcedera respicere. principibus Remis : (a) qui per Gallias edixere, ' ut missis fc legatis in commune consultarent, libertas an pax pla- ' ceret. 5 LXVIIL At Romas cuncta in deterius audita Mucianum angebant, ne, quamquam egregii Duces (jam eriim Galium Annium et Petilium Cerialem delegerat) summam belli pa- rum tolerarent. Nee relinquenda urbs sine rectore. Et Domitiani indomitse libidines timebantur : suspectis, uti diximus, Primo Antonio Varoque Arrio. Varus, Praeto- rianis propositus, vim atque arma retinebat. Eum Mucia- nus pulsum loco, ne sine solatio ageret, annonae preefecit. Utque Domitiani anirnum, Vara haud alienum, deliniret. x Monumentis. Tables of brass, on which was engraved the treaty of alliance between the Romans and the Lingones. y Sequani, a people of Belgic Gaul, inhabiting the country now mailed Franche Comic, or the Upper Burgundy, and deriving their name from the Sequana, now the Seine. # The account here promised of Eponia's fidelity, has not ccme down to us. She was discovered in a cavern with Sabinus, her hus- band, nine years afterwards, and with him conveyed to Rome. a The ftkemi inhabited what is now called the diocese of Rheint?. i. u. 70. H1STOR. LIB. QUARTUS. 191 Arretinum Clementem, domui Vespasiani per adfinitatem innexum et gratissimum Domitiano, Praetorianis praeposuit, * patrem ejus, sub Caio Ca&sare, egregie functum ea cura,' dictitans : ' laetum militibus idem nomen, atque ipsum, i quamquam Senatorii ordinis, ad utraque munia sufficere.' Adsumuntur e civitate clarissimus quisque, et alii per am- bitionem. Simul Domitianus Mucianusque accingebantur, dispari aiiimo : illespe ac juventaproperns, hie moras nec- tens, quis flagrantem retineret, ne ferocia aetatis et pravis inpulsoribus, si exercitum invasisset, paci belloque male consuleret. Legiones victrices, sexta et octava, Vitellia- narum unaetvicesima, e recens conscriptis secunda, Pen- ninis Cottianisque Alpibus, pars monte Graio, traducun- tur : quartadecima legio e Britannia, sexta ac decima ex Hispania accitae. Igitur venientis exercitus fama, et suopte ingenio, ad mitiora inclinantes Galliarum civitates, in Re- mos convenere. Treverorum legatio illic opperiebatur, acerrimo instinctore belli Tullio Valentino. Is meditata oratione cuncta, magnis knperiis objectari solita, contume- liasque et invidiam in Populum Romanum effudit : turbidus miscendis seditionibus, et plerisque gratus vecordi facundia. LXIX. At Julius Auspex, e primoribus Remorum, ' vim ' Romanam pacisque bona' dissertans, et ' sumi bellum - etiam ab ignavis, strenuissimi cuj usque periculo geri, jam- 1 que super caput legiones,' sapientissimum quemque re- verentia fideque, juniores periculo ac metu, continuit. Et Valentinianimum laudabant, consilium Auspicissequebantur. Constat, obstitisse Treveris Lingonibusque (b) apud Gallias, quod, Vindicis motu, cum Verginio steterant. Deterruit plerosque provinciarum aemulatio : ' quod bello caput ? * unde jus auspiciumque peteretur? quam, si cuncta pro- * venissent, sedem Imperio legerent ?' Nondum victoria, jam discordia erat : aliis foedera, quibusdam opes viresque, aut vetustatem ori^inis, per jurgia jactantibus. Tsedio fu- turorum praesentia placuere. Scribuntur ad Treveros epistolae, nomine Galliarum, * ut abstinerent armis, inpe- - netrabili veoia et paratis deprecatoribus, si poeniteret.' Restitit idem Valentinus, obstruxitque civitatis suae -'ures, haud perinde instruendo bello intentus, quam frequens con* cionibus. LXX. Igitur non Treveri, neque Lingones ceteraeve b See Appendix io Annals xvi. 192 C. CORN. TACITI. a. v. c. 82g. rebellium civitates, pro magnitudine suscepti discriminis agere. Ne Duces quidem in unum consulere. Sed Civilis avia Belgarura (c) circuraibat : dum Claudium Labeonem capere aut exturbare nititur. Classicus, segne plerumque otium trahens, velui parto imperio fruebatur. Ne Tutor- quidem maturavit superiorem Germaniae ripam et ardua Alpium praesidiis claudere. Atque interim unaetvicesima legio Vindonissa, Sextilius Felix cum auxiliariis cohortibus per Rhaetiam inrupere. Accessit ala Singularium, excita olim a Vitellio, deinde in partes Vespasiani transgressa. Praeerat Julius Briganticus, sorore Civilis genitus, ut ferme acerrima proximorum odia sunt, invisus avunculo infensus- que. Tutor Treverorum copias, recenti Vangionum, (d} Caracatium, Tribocorum delectu auctas, veterano peditc atque equite firmavit, conruptis spe, aut metu subactis le- gionariis : qui primo cohortem, praemissam a Sextilio Fe- lice, interficiunt ; mox ubi Duces exercitusque Romanus propinqaabant, honesto transfugio rediere : secutis TribO- cis Vangionibusque et Caracatibus. Tutor, Treveris co- mitantibus, vitato Magontiaco, Bingium concessit, fidens^ loco, quia pontem Navae (e) flu minis abfuperat, sed incursu cohortium, quas Sextilius ducebat, et reperto vado, prodi- tus fususque. Ea clade perculsi Treveri, et plebes, omis- sis armis, per agros palatur : quidam Principum, ut primi posuisse bellum viderentur, in civitates, quae societatem Romanam non exuerant, perfugerunt. Legiones a Nove- sio Bonnaque in Treveros, ut supra memoravimus, traduc- t33, se ipsaa in verba Vespasiani adigunt. Haec Valentino absente gesta qui ubi adventabat furens, cunctaque rursus in turbas et exitium conversurus, legiones in Mediomatri- cos, sociam civitatem, abscessere. Valentinus ac Tutor in anna Treveros retrabunt : occisis Herennio ac Numisio, Legatis, quo minore spe venias cresceret vinculum sceleris, LXXI. Hie belli status erat, cum Petilius Cerialis Ma- gontiacum venit : ejus adventu erectae spes. Ipse pugnae avidus et contemnendis, quam cavendi^, hostibus melior, ferocia verborum militem incendebat: ubi primum congre- di licuisset, nullam prcelio moram facturus : delectus per e The country about Bruges, d Vangiones, now the diocese of Worms. e Jfava, a river of Gallia Belgica, which runs north-east into tte RJtiine ; now the Nahe. j. c. 70. HISTOR. LIB* QUARTUS. 193 Galliam habitos in civitates remittit, ac nuntiare jubet, k sufficere Imperio legiones : socii ad mimia pacis redirent 3 4 securi, velut confecto bello, quod Roinanae manus exce- ' pissent.' Auxit ea res Gallorum obsequium : nam, re- cepta juventute, facilius tributa toleravere, proniores ad officia, quod spernebantur At Civilis et Ciassicus, ubi 1 pulsum Tutorem, caesos Treveros, cuncta hostibus pros- ' pera' accepere, trepidi ac properantes, dum dispersas suorum copias conducuni, crebris interim nuntiis Valenti- num monuere, ' ne summse rei periculum faceret.' Eo ra- pidius Cerialis, missis in Mediomatricos, qui breviore iti nere legiones in hostem verterent, contracto, quod erat mi- Jitum Magontiaci, quantumque secum transvexerat, tertiis castris Rigodulum (/) venit ; quern locum magna Trevero* rum manu Valentinus insederat, montibus aut Mosella amne septum ; et addiderat fossas obicesque saxorum. Nee de- terruere ea munimenta Romanum Ducem, quo minus pedi- tern perrumperejuberet,equitum aciem in collem erigeret, spretohoste ; quern, temere conlectum, haudita loco juva- ri, ut non plus suis in virtute foret. Paullum morae in ad- scensu, dum missilia hostium praevehuntur ; ut ventum in manus, deturbati, ruinae modo, praecipitantur. Et pars equitum, aequioribus jugis circumvecta, nobilissimos Bel- garum, in quis Ducem Valentinum, cepit. LXXII. Cerialis postero die coloniam Treverorum in- gressus est, avido milite eruendae civitatis : ' hanc esse * Classici, hanc Tutoris, patriam : horum scelere clausas * cassasque legiones. Quid tantum Cremonam meruisse ; * quam e gremio Italian raptam, quia unius noctis moram * victoribus adtulerit ? Stare in confinio Germanias inte- * gram sedem, spoliis exercituum et Ducum caedibus ovan* * tern. Redigeretur preeda in fiscum : ipsis sufficere ignes * et rebellis coloniae ruinas, quibus tot castrorum excidia ' pensarentur.' Cerialis, a metu infamiae, (g) si licentia saevitiaque inbuere militem crederetur, pressit iras : et paruere, posito civium bello, ad externa modestiores. Convertit inde animos accitarum e Medio matricis legionum miserabilis adspectus. Stabant conscientia flagitii maestae, fixis in terram occulis. Nulla inter coeuntes exercitus con- / Rigodulum, now Rigol, on the Moselle, near Treves, g Cerialis a metu infamioz. Lipsius supposes that the prepositiott should be omitted. 18 * 194 C. CORN. TACITL a. v. c. 823. saluiatio : neque solantibus hortantibusve responsa dabant, abditi per tentoria et luceai ipsam vitantes : nee perinde periculum aut metus, quam pudorac dedecus, obstupefece- rat : adtonitis etiam victorious, quis vocem precesque ad- hibere non uusi, lacnmis ac silentio veniam poscebant : donee Cerialis mulceret amnios, ' fato acta 5 dictitans, ' quae 1 militum Ducumque discordia, vel fraude hostium, evenis- 1 sent. Primum ilium stipendiorum et sacramenti diem * haberent: priorum facinorum neque Imperatorem neque * se ineminisse. Tunc recepti in eadem castra et edictum per manipuios, ne quis incertaminejurgiove seditionem aut claclem commilitoni objectaret. LXXIII. Mox Treveros ac Lingones, adconcionem vo- catos, ita adloquitur. ■ Neque ego unquam facundiam ex- ' ercui ; et Popuii Romani virtutem armis adfirmavi. Sed, * quia apud vos verba plurium v dent, bonaque acmala non 4 sua natura, sed vocibus seditiosomm, aestimantur ; statui k pauca disserere, quae, profligato bello, utilius sit vobis * audisse, quam nobis dixisse. Terram vestram, cetero- * rumque Gallorum, ingressi sunt Duces Imperatoresque ■ Romani, nulla cupidine, sed majoribus.vestris invocanti- ' bus, quos discordise usque ad exitium fatigabant : et acciti ' auxilio Germani sociis pariter atque hostibus servitutem * inposuerant. Quot proeliis adversus Cimbros Teutonos- K que, (k) quantis exercituum nostrorum laboribus, quove 4 eventu Germanica bell a tractaverimus, satis clarum. Nee 1 ideo Rhenum insedimus, ut Italiam tueremur; sed ne 1 quis alius Ariovistus (i) Regno Galliarum potiretur. ' An vos cariores Civili Batavisque et Trans rhenanis gen- 6 tibus creditis, quam majoribus eorum patres avique vestri * fuerunt ? Eadem semper caussa Germanis transcendendi 4 in Gallias, libido atque avaritia et mutandas sedis amor, 4 ut, relictis pdudibus, et solitudinibus suis, fecundissimum 4 hoc solum vosque ipsos possiderent. Ceterum libertas *" et speciosa nomina praetexuntur : nee quisquam alienum 4 servitium et dominationem sibi concupivit, ut non eadem 4 ista vocabula usurparet. LXXIV. ' Regna bellaque per Gallias semper fuere. h See VelleiusPaterculUs,bookii. s. 8 and 12; Plutarch in Mario* and Mallet's Introduction to the Hist, of Denmark, vol. i. p. 13. i For Ariovistus, the German chief, who pushed his conquests ite ■Gaul, sec C ne deprehenderentur : ita Lugdunum ventum. Unde creditur Domitianus occultis ad Cerialem nuntiis fidem ejus to Memphis^ a-city of Egypt, famous for its pyramids, x See this book, s. 71. 19 202 C. CORN. TAC1TI. a. v. c. 823. tentavisse, c an praesenti sibi exercitum Imperiumque tra~ < diturus foret :' qua cogitatione bellum adversus patrem, agitaverit, an opes viresque adversus fratrem, in incerto fuit : nam Cerialis salubri temperamento elusit, ut vana pueriliter cupientem. Domkianus, sperni a senioribus ju- ventam suam cernens, modica quoque et usurpata antea munia Imperii omittebat : simplicitatis ac modestiae ima- gine, in altitudinem conditus, studiumque litterarum et amorem carminum simulans, quo velaret animum et fratris aemulationi subduceretur, cujus di&parem mitioremque naturam contra interpretabatur. THE HISTORY OF TACITUS. BOOK V. CONTENTS. BOOK V. L Titus undertakes the conduct of the war against the Jews. He enters Judsea. The number of his forces. He encamps before the walls of Jerusalem. II. The origin of the Jews; their cus- toms, institutions and religion. VI. Their territory and bounda- ries ; Mount Libanus ; the river Jordan ; the lake that throws up pitch ; the vast tract of barren land ; the sands at the mouth of + he river Belus of use in making glass. VIII. Jerusalem, the capital city. Immense riches of the temple. Condition of the Jews un- der the Assyrians, the Medes, the Persians and the Macedonians. An account of their kings. IX. Pompey the first Roman general that besieged and took the city of Jerusalem. Herod raised to the throne by Marc Antony. Caligula ordered his statue to be placed in the temple. The Jews refused to comply. A new dispute with Gessius Florus the Roman governor. Vespasian sent by N°ro to conduct the war. XL Titus lays siege to Jerusalem. Strength and fortifications of the city and temple. Three armies in the cHy under three different generals. XIII. Prodigies before the siege began, but all neglected by the Jews, An ancient prophecy mis- interpreted, XIV. Further account of the war in Germany, un- C. eORN. TACITL a. u. e. 823. der Civilis. XV. Civilis and Cerealis, have various success in different battles. XIX. Civilis, with his whole force, enters the island of Batavia, and attacks the Roman garrisons. XXL Cerea- lis marches to the relief of the Romans. XXII. Cerealis, by his own want of caution, in danger of being taken by surprize, and carried off by the enemy in the night. XXIII. Civilis equips a naval armament on the vast bay near the mouth of the Meuse. Cerealis collects a number of vessels and offers battle. A slight naval engagement. This the last attempt of Civilis. He retires beyond the Rhine. The Romans in great danger from the floods, by which Batavia was laid under water. XXVI. Civilis inclined to terms of peace. A conference between him and Cerealis* The rest of this book is lost. These transactions past in the ^earofRome. Of Christ. Consuls. S23. 70. Flavius Vespasianus, ] Titus his son. EjusDEManni principio Caesar Titus, perdomandae Judaese delectus a patre, et praelatis utriusque rebus militia cla- rus, (a) majore turn vi famaque agebat, certantibus provin- eiarum et exercituurn studiis. Atque ipse, ut super fortu- nam crederetur, decorum se promptumque in armis osten- debat, comitate et adloquiis officiaprovocans : ac plerumque in opere, in agmine, gregario militi mixtus, inconrupto Du- eis honore. Tres eum rn Judasa legiones, quinta, et deci- ma et quintadecima, (b) vetus Vespasiani miles, excepere* Addidit e Syria duodecimam et adductos Alexandria duoet- ricesimanos tertianosque. Comitabantur viginti sociae cohor- tes, octo equitum alaa : simul Agrippa Sohemusque, Reges^ et auxilia Regis Antiochi, validaque et, solito inter adcolas odio infensa Judaeis Arabum manus : multi, quos urbe atque Italia sua quemque spes acciverat occupandi Principem adhuc vacuum. His cum copiis fines hostium ingressus, composito agmine, cuncta explorans, paratusque decernere ? baud procul Hierosolymis castra facit. II. Sed, quia famosae urbis supremum diem tradituri su- inus, congruens videtur, primordia ejusaperire. (e) ' Ju« a Titus had served with his father in Britain, Germany and Judaea. b See an account of the army under Titus ; Josephus, Bell. Jud. b. v. c. 6. c This account of the origin of the Jewish nation has been the subject of much elaborate criticism. The commentators are not a little surprised that a historian, of an enlarged and comprehensive j. c. 70. HISTOR. LIB. qUINTUS. 205 1 daeos, Creta insula profugos, novissima Libyae insedisse,' memorant, ' qua tempestate Saturnus, vi Jovis pulsus, cetf- 4 serit regnis :' (argumentum e nomine petitur : i inclytum 4 in Creta Idam montem, adcolas Idaeos ; aucto in barbaruai 'cognomento, Judaeos vocitari:') quidam, ' regnante Iside, 4 exundantem per iEgyptum mukitudinem, ducibus Hiero- 4 solymo ac Juda, proximas in terras exoneratam :' pleri- que, 4 ^Etniopum prolem, quos Rege Cepbeo metus atque 4 odium mutare sedes perpulerit.' Sunt, qui tradant, 4 As- * syrios (d) convenas, indi^um agrorum populum, parte * jEgypti potitos, mox proprias urbes Hebraeasque terras et 4 propiora Syriae coluisse rura.' Alii, 4 Judaeorum initia, 4 Solymos, carminibus Homeri celebratam gentem, conditam * urbem Hierosolyma nomine suo fecisse. III. Plurimi auctores consentiunt, 4 orta per JEgypium i tabe, (e) quae corpora foedaret, Regem Bocchorim, adito, 4 Hammonis oraculo, remedium petentem, purgare Reg- 4 num et id genus hominum, ut invisum Deis, alias in terras 4 avehere 'jussum. Sic conquisitum conlectumque vulgus, 'postquam vastis locis relictum sit, ceteris per lacrymas •torpentibus, Mosen, unum exsulum, monuisse, ne quam - Deorum hominumve opem exspectarent, utrinque deserti, 4 sed sibi, ut Duci caelesti, crederent, primo cujus auxilio 4 praesentes miserias pepulissent. 5 Adsensere atque omnium ignari fortuitum iter incipiunt. Sed nihil aeque, quam ino- roind, should not have thought it worth his while to gain the most exact information concerning a people, whose final ruin he was to re- late. The Jews, it is true, were beheld by the Romans with con- tempt and detestation. Tacitus charges the nation with a fixed and sullen hatred of all mankind ; and it is therefore probable, that, with regard to such a race, he did not think it necessary to enter into a mi- nute inquiry, though the materials were within his reach. d We have in this passage, something that borders on the truth, Abraham went forth from the Ur of the Chaldees ; Genesis, xi. v. 31. He went into Egypt to sojourn there, Gen. xii. v. 10. The history of his posterity in Egypt, and the journey into Syria, and the land of Canaan, clearly prove the descent of the Jew3 from Abraham, and throw a light upon what our author says of their Assyrian origin. Tacitus, however, not having investigated the fact, gives the various opinions that were floating in the world, and leaves the truth to rest on better authority. e Justin mentions this epidemic distemper, and calls it seabiem et vililiginem ; that is, the leprosy. That the passage through the Red Sea, should be omitted by Tacitus, cannot be a matter of wonder, since it is related even by Josephus, in a manner that adds no authen* tkity to the miracle, 19* 206 C CORN. TAC1T1. a. u. c. 823, pia aquae fatigabat. Jamque haucl procul exitio, totis campis procubuerant : cum grex asm or urn agrestium, (/) e pastu in rupeni, nemore opacam, concessit. Secutus Moses, con- jectura herbidi soli, largas aquarum venas aperit. Id leva- men : et continuum sex dierum iter emensi, septimo, pulsis cultoribus, obtinuere terras, in quis urbs et templum dicata. IV. Moses, quo sibi in posterum gentem firmaret, novos ritus (g) contrariosque ceteris mortalibus indidit. Profana illic omnia, quae apud nos sacra : (h) rursum concessa apud Ulos, quae nobis incesta. Effigiem animalis, (i) quo mon- strante errorem sitimque depulerant, penetrali sacravere : caeso ariete,velut in contumeliam Hammonis. Bos qucque inmolatur, quern iEgyptii Apin colunt. Sue abstinent, me- moria cladis, qua ipsos scabies quondam turpaverat, cui id animal obnoxium. Longam olim famem crebris adhuc je- juniis fatentur : et raptarum frugum argumentum panis Ju- daicus, nullo fermento, retinet. 'Septimo die (j) otium 4 placuisse, 5 ferunt : ' quia is fineni laborum tulerit: dein, 1 blandiente inertia, septimum quoque annum ignaviae da- ' turn.' Alii, 4 honorem eum Saturno haberi : seu principia * religionis tradentibus Idaeis, quos eum Saturno pulsos et / This discovery of springs in a shady grove, calls to mind what Moses says : And they came to Elim where were twelve wells of wa- ter, and threescore and ten palm trees, Ex.xv. v 27. Where Taci- tus found the romantic incident of the troop of wild asses does not ap- pear. The story is amusing, and probably was adopted in the narra-. tive, to prepare the reader for the consecration of that animal, as mentioned in the following section. g Moses introduced a system of religion very different from the ; polytheism and superstitious ceremonies of the Romans. Tacitus speaks with marked disapprobation ; but the errors of prejudice have been long since refuted. h Whatever was sacred at Rome, was, beyond all doubt, profane at Jerusalem." The Jews worshipped one God, and, by consequence^ the pagan- mythology fell into contempt. i The veneration here said to have been paid in the temple to the image of an ass, is refuted by Tacitus himself, who says in the follow- ing section, that the Jews suffered no consecrated statues or images to be erected either in their cities or temples. He tells us afterwards, that when Pompey conquered Jerusalem, and made his entry into the temple, he found neither statues nor images, but a void and emp- ty tabernacle. See this book, s. 9. j The seventh day was a day of rest, but not for the reason given by Tacitus. See Exodus, xx. v. 10 and 11. The seventh year was also a year of rest, not for the sake of sluggish inactivity, but in cop- sequence of an express command. fSee Lev, xxv. v. 3 and 4. j. c. TO. HISTOK. LIB. QCttNTUS. 207 • conditore gentis accepimus, sea quod e septem sideribus, 4 quis mortales reguntur, altissimo orbe et praecipua po*en- ' tia, Stella Saturni feratur : ac pleraque caelestium vim 1 sium et cursum septimos per numeros confidant, (k) V. Hi ritus, quoquo modo inducti, antiquitate defendun- tur : cetera instituta sinistra feeda pravitate valuere. (I) Nam pessimus quisque, spretis religionibus patriis, tributa et stipes illuc gerebant : (m) unde auctae Judaeorum res. Et, quia apud ipsos tides obstinata, misericordia in promtu, sed adversus omnes alios hostile odium, separati epulis, discreti cubilibus, projectissima ad libidinem gens, alienarum concu- bitu abstinent ; inter se nihil inlicitum ; circumcidere geni- talia instituere, ut diversitate noscantur. Transgressi in morem eorum idem usurpant : nee quidquam prius inbuun- tur, quam contemnere Deos, exuere patriam, parentes, li- beros, fratres, vilia habere. Augendae tamen raultitudini consulitur. Nam etnecare quemquam ex agnatis, nefas : (n) animasque prcelio aut suppliciis peremptorum aeternas pu- tant. Hinc generandi amor et moriendi contemptus. Cor- pora condere, quam cremare, e more J&gyptlo : eademque cura, et de infernis persuasio : (o) ccelestiura contra. iEgyptii pleraque animalia effigiesque compositas veneran- k Tacitus says the life of man is governed by the revolutions of the seven planets That doctrine was not only taught by the Egyytian and Pythagorean philosophy, but has been adopted by modern as- trologers. / The force of national prejudice was never more strongly display t ed. Tacitus thought nothing orthodox, but the creed of his own country ; and in his eyes, the depravity of the Jews consisted in pre- ferring the worship of one God to that of Jupiter, Venus, Mercury and the rest of the monstrous deities with which superstition had peopled heaven. m The Jews were not entirely confined within the limits of Pales- tine ; they went forth in quest of gain, and settled in every quarter where trade and commerce flourished. Wherever they fixed them- selves, they retained their own principles, and despised the establish- ed religion of the place. Not being able to attend the tabernacle with their offerings, they collected among themselves annual tribute, and sent it to the temple, at Jerusalem. Hence the immense quanti- ties of gold and silver that fell into the hands of the Romans ; and hence the Jews were said to love one another, and hate the rest of mankind. n The Romans had the power of life and death over their own chil- dren, and were unwilling to be incumbered with a numerous issue. o The Egyptians believed in a future state of rewards and punish ments. See Diodorus Siculus, booki, s. 51-. C. CORN. TACITI. a. v. c. 32-3. tur : Judaei mente sola unumque Numen intelligunt. ■ Pro- 4 fanos, qui Deihii imagines mortalibus materiis in species 4 hominuui effingant : summum illud et aeternurn, neque 4 mutabile, neque interiturum.' (p) Igitur nulla simulacra urbibus suis, nedum templis, sinunt. Non Regibus haec aduiatio, non Caesaribus honor. Sed, quia Sacerdotes eorum tibia tympanisque concinebant, hedera vinciebantur, vitis- que aurea templo reperta, 4 Liberum Patrem coli. domito- 4 rem Orientis,' quidam arbitrati sunt, nequaquam congru- entibus institutis : quippe Liber festos laetosque ritus posuit ; JudaBorum mos absurdus sordidusque. (q) VI. Terra finesque, qua ad Orientem vergunt, Arabia (r) terminantur : a meridie jEgyptus objacet ; ab occasu Phoe- nices et mare : septentrionem a latere Syrise longe prospec- tant. Corpora hominum salubria et ferentia laborum : rari imbres, uber solum : freges nostrum ad raorem : praeterque eas balsamum et palmae. Pal metis proceritas et decor. Balsamuin modica arbor : ut quisque ramus intumuit, si vim ferri adhibeas, pavent venae ; fragmine lapidis aut testa aperiuntur : humor in usu medentium est. Praecipuum montium Libanum erigit, mirum dictu, tantos inter ardores opacum fidumque nivibus. Idem amnem Jordanem alit fun- ditque. Nee Jordanes pelago accipitur : sed unum atque alterum lacum (5) integer perfluit, tertio retinetur. Lacus inmenso ambitu, specie maris, sapore conruptior, gravitate odoris adcolis pestifer, neque vento inpellitur, neque pisces p We have here a sublime idea of one great supreme and govern- ing mind ; of one omnipotent, eternal God. It is astonishing that Tacitus did not pause, in deep reflection, upon what he could so well describe. q The Roman dies ftslus signified a day consecrated to joy, and song, and dance, and public spectacles. It was otherwise with the Jews. At stated periods they commemorated public misfortunes ; and grief, and fasting, sackcloth and ashes, distinguished their religious ceremonies, wholly different from the rites of Bacchus, and therefore called absurd and sordid. Tacitus, it must be said, has given an unfavourable picture of the Jews. V Arabia extended from Egypt to Chaldaea, and from the Euphra- tes to the Arabian gulf. It is divided into three parts, viz. Arabia Felix, Petrcea and Deserta. s The first of the lakes is Samachonites, mentioned by Josephus ; the second Cennereth, by Joshua ; the third Asphaltus, called by Milton the Asphaltic Pool, by others Mare Mortuum, from the immo- bility of its waters It is said by Josephus to be 70 miles in length, and in some places 12 or 13 in breadth. y. c. 70. HISTOR. LIB. QUINTUS. 209 aut suetas aquis volucres patitur. (i) Incertse undse super- jacta, ut solido, ferutit : periti inperitique nandi perinde adtolluntur Certo anni bitumen egerit : cujus legendi usum, ut ceteras artes, experientia docnit. Ater suapte natura liquor, et sparso aceto concretus, innatat : hunc manu captum, quibus ea cura, in summa navis trahunt. Inde, nullo juvante, influit, oneratque, donee abscindas: nee ab- scindere aere ferrove possis : fugit cruorem vestemque in- fectam sanguine, quo feminae per menses exsolvuntur : sic veteres auctores. Sed gnari locorum tradunt, undantes bi- tumine moles pelli, manuque trahi ad litus : mox, ubi vapore terrse, vi solis, inaruerint, securibus cuneisque, ut trabes aut saxa, discindi. VII. Haud procul inde campi, quos ferunt olim uberes, magnisque urbibus habitatos, fulminum jactu arsisse ; (u) et manere vestigia, terramque ipsam, specie torridam, vim frugiferam perdidisse. Nam cuncta sponte edita, aut manu sata, sive herbae tenues aut flores, ut solitam in speciem adolevere, atra et inania velutin cinerem vanescunt. Ego, sicut inclitas quondam urbes igne ccelesti flagrasse conces- serim, ita halitu lacus infici terrain, conrumpi superfusum spiritum, eoque foetus segetum et autumni putrescere reor, solo coeloque juxta gravi. Et Belus (y) amnis Judaico mari inlabitur : circa cujus os conlectse arenas, admixto nitro, in vitrum excoquuntur, modicum id litus et egerentibus inex- haustum. VIII. Magna pars Judaeae vicis dispergitur : habent et oppida. Hierosolyma genti caput. Illic inmensae opulen- t All travellers agree as to the noxious taste and smell of the As- phaltie lake. Pococke says, that the water impregnated with salt and sulphur weighs much more than fresh water, and consequently lets nothing sink. It is related by Josephus, that Vespasian, in order to make an ex-* periment, ordered some prisoners, with their hands tied behind their backs, to be thrown into the lake ; when they all emerged and floated on the surface. See Josephus, Bell. Jud lib. iv. ver. 8. u The cities were Sodom, Gomorrah, Admah and Zeboiim. Gene- sis, xiv. verse 2. The Lord rained upon Sodom and Gomorrah brim* stone and fire, and he overthrew those cities and all the plain. Gen, xix. v. 24 and 25. v Belus, a river of Galilee, running from the foot of mount Carmel, and emptying itself into the Mediterranean. Strabo says that the whole coast has a sand fit for glass, but that of the river Belus is the best. Here the art of making glass was first discovered. See Pliny, feook v. s. 19. 210 C. CORN. TACITI. a. u. c. 823.. tiae templum, et primis munimentis urbs, deia Regia : tern- plum intimis clausum : ad fores tantum Judaeo aditus : limi- ne, praeter Sacerdotes, arcebantur. Dum Assyrios penes Medosque et Persas Oriens fuit, despectissima pars servi- entium : postquam Macedones praepotuere, Rex Antiochus, demere superstitionem et mores Graecorum dare adnixus, quo minus teterrimam gentem in melius mutaret, Parthorum bello prohibitus est : nam ea tempestate Arsaces descive- rat. Turn Judsei, Macedonibus invalidis, Parthis nondum adultis (et Romani procul erant) sibi ipsi Reges inposu- ere : (w) qui mobilitate vulgi expulsi, resumpta per arma dominatione, fugas civium, urbium eversiones, fratrum, conjugum, parentum neces aliaque solita Regibus ausi, su- perstitionem fovebant : quia honor Sacerdotii, firmamenturn potential, adsumebatur. IX. Romanorum primus Cn. Pompeius Judaeos domu- it : (x) templumque jure victoriae ingressus est. Inde vul- gaturn, ' nulla intus Deum effigie vacuam (y) sedem et ina- * nia arcana. Muri Hierosolymorum diruti, delubrum mansit. Mox, civili inter nos bello, postquam in ditionem M. Antonii provincial cesserant, Rex Parthorum Pacorus Judaea potitus, interfectusque a P. Ventidio, et Parthi trans Euphraten redacti: Judasos C. Sosius subegit. Regnum, ab Antonio Herodi datum, victor Augustus auxit. Post mortem Herodis, nihil exspectato Caesare, Simon quidam (z) w Justin informs us, that the power of Demetrius I. and his suc- cessors, kings of Syria, not being supported with vigor, the Jews took their opportunity to shake off a foreign yoke and assert their liberty. See Justin, lib. xxxvi. ver. 1 and 3. In confirmation of this, we read in Maccabees a treaty between Demetrius and Simon the high priest, A. U. C. 611 ; before Christ 143: and thus the yoke of the heathen was taken aivay from Israel, and the people of Israel began to write in their instruments and contracts, In the first year of Simon the high priest, the governor and leader of the Jews. 1 Maccabees, xiii. ver. 41 and 42. » x Pompey made himself master of Jerusalem, A. U. C. 691. He entered the temple and the Holy of Holies ; but according to Josephus, Jewish Antiquities, xiv. ver. 4- abstained from plunder, content with imposing an annual tribute. See Florus, lib. iii. cap. 5. and Cicero, pro Flacco, s. 28. y This passage affords another proof that the effigy of an ass was not consecrated in the temple, as mentioned by Tacitus, This book, see. 4 z The Simon mentioned in this place must not be confounded with the chief of that name, who wa3 taken prisoner at the siege of Jerusa- lem, and afterwards executed at Rome. See App. to Hist. v. s. 20. J. c. 70. HISTOR. LIB. QUINTUS. 211 Regium nomen invaserat. Is a Quinctilio Varo, obtinente Syriam, punitus : et gentem coercitam liberi Herodis tri- partite rexere. Sab Tiberio quies : dein jussi a C. Caesare, ' effigiem (a) ejus in templolocare,' arma potius sumsere : quern motum Ca3saris mors diremit. Claudius, defunctis Regibus aut ad modicum redactis, Judaeam provinciam Equi- tibus Romanis aut libertis permisit : e quibus Antonius Felix, per omnem saevitiam ac libidinem, jus Regium servili inge- nio exercuit, Drusilla, Cleopatrae et Antonii nepte, in matri- monium accepta : ut ejusdem Antonii Feiix progener, Clau- dius nepos esset. X. Duravit tamen patientia Judaeis usque ad Gessium Florum, Procuratorem. Sub eo bellum ortum : (b) et comprimere coeptantem Cestium Galium, (c) Syriae Lega- tum, varia proelia ac saepius adversa excepere. Qui ubi fato, aut taedio occidit, missu Neronis Vespasianus fortuna famaque et egregiis ministris, intra duas aestates, cuncta cam- porum omnesque, praeter Hierosolyma, urbes, victore ex- ercitu tenebat. (J) Proximus annus civili bello intentus, quantum ad Judaeos, per otium transiit. Pace per Italiam parta, et externa? curae rediere. Augebat iras, quod soli Judaei non cessissent. Simul manere apud exercitus Titum, ad omnes Principatus novi eventus casusve utilius videbatur. Igitur castris, uti diximus, ante mcenia Hierosolymorum positis, instructas legiones ostentavit. XL Judaei sub ipsos muros struxere aciem, rebus secun- dis longius ausuri, et, si pellerentur, parato perfugio. Mis- sus in eos eques cum expeditis cohortibus ambigue certavit. Mox cessere hostes, et sequentibus diebus crebra pro portis proelia serebant : donee adsiduis damnis intra moenia pelle- rentur. Romani ad oppugnandum versi : neque enim dig- num videbatur, famem hostium opperiri : poscebantque pericula, pars virtute, multi ferocia et cupidine praemiorum. Ipsi Tito Roma et opes voluptatesque ante oculos : ac, ni statim Hierosolyma conciderent, morari videbantur. Sed a Caligula had the frantic ambition to have his statue placed in the temple at Jerusalem ; but the Jews had recourse to arms : another proof of their resolution not to suffer the tabernacle to be profaned by images of any kind. 6 The Jewish war, occasioned by the misconduct of Florus, began A.U. C.818 SeeApp to Hist. v. s. 4. c For more of Cestius Gallus, see App. to Hist. v. s. 4. d Vespasian's rapid success agaiiwt the Jews was A. U. C. 820 and 821. 212 C. CORN. TACIT1. a. u. e. 823. urbem, arduam situ, opera molesque firmaverant, quis vel plana satis munirentur. Nam duos colles, (e) inmensum editos, claudebant muri, per artem obliqui, aut introrsus sinuati : ut latera oppugnantium ad ictus patescerent. Ex- trema rupis abrupta : et turres, ubi mons juvisset, in sexa- ginta pedes, inter devexa, in centenos vicenosque adtolle- bantur: mira specie, ac procul intuentibus pares. Alia intus moenia, Regies circumjecta : conspicuoque fastigio turris ' Antonia,' in honorem M. Antonii ab Herode adpel- lata. XII. Templum (/) in modum arcis propriique muri, labore et opere ante alios : ipsae porticus, quis templum ambiebatur, egregium propugnaculum. Fonsperennis aquae, cavati sub terra montes : et piscinae cisternaeque servandis imbribus : praeviderant conditores, ex diversitate morum, crebra bella : inde cuncta quamvis adversus longum obsi- dium : et a Porapeio expugnatis metus atque usus pleraque monstravere. Atque, per avaritiam Claudianorum tempo- rum empto jure muniendi, struxere muros (g) in pace, tamquam ad bellum : magna conluvie et ceterarum urbium clade aucti : nam pervicacissimus quisque illuc perfugerat, eoque seditiosius agebant. Tres Duces, totidem exerci- tus. Extrema et latissima moenium Simon, quem et Bargio- ram vocabant, mediam urbem Joannes, templum Eleazarus, firmaverat. Multitudine et armis Joannes ac Simon, Elea- zarus loco, pollebat. Sed proelia, (h) dolus, incendia inter ipsos, et magna vis frumenti ambusta. Mox Joannes, missis per specie m sacrificandi, qui Eleazarum manumque ejus obtruncarent, templo potitur : ita in duas factiones civitas discessit, donee, propinquantibus Romanis, bellum externum concordiam pareret. c Duos colles. These were, mount Sion to the south, and Acra to the north. The former, being the loftiest, was called the upper, and Acra the lower city. The walls of each were washed on the outside by a broad and rapid stream that rushed like a torrent from west to east, through the valley)* of Hinnom and Cedron, to the foot ©f the mount of Olives. See App. s. 5. / For a description of the temple, see Josephus, Bell. Jud. v. cap. 5 ; and App. to this book, s. 5. g Pompey had destroyed the outward walls of Jerusalem, as men- tioned in this book, s. 9. The fortifications, we find, were made stronger than ever. See Josephus, Bell. J ad v, cap 4. h The partizans of the various factions that distracted the city of Jerusalem, attacked one another with a degree of animosity, more in- veterate than they ever showed in battle with the Romans. S, c. 70. HISTOR. LIB. QUINTUS. 2l3 XIII. Evenerant prodigia, quae neque hostiis, neque votis piare (i) fas habet gens superstitioni obnoxia, religi- onibus adversa. Visse per coelum concurrere acies, ruti- lantia arma et subito nubium igne conlucere templum. Ex- passae repente delubri fores et audita major humana vox, c Excedere Deos :' simul ingens motus excedentium. Quae pauci in metum trahebant : pluribus persuasio inerat, antiquis Sacerdotum litteris contineri, eo ipso tempore fore, ut valesceret Oriens profectique Judaea rerum potirentur ; quae ambages Vespasianum ac Titum praedixerant. Sed vulgus, more humanae cupidinis, sibi tantam fatorum magni- tudinem interpretati, ne adversis quidem ad vera mutaban- tur. (j) Multitudinem obsessorum, omnis aetatis, virile ac muliebre secus, sexcenta millia (k) fuisse accepimus. Ar- ma cunctis, qui ferre possent : etplures, quam pro numero, audebant. Obstinatio viris feminisque par : ac, si trans- ferre sedes cogerentur, major vitae metus, quam mortis. Hanc adversus urbem gentemque Caesar Titus, quando im- petus et subita belli locus abnueret, aggeribus vineisque certare statuit. Dividuntur legionibus munia, et quies prae- liorum fuit : donee cuncta expugnandis urbibus reperta apud veteres, aut novis ingeniis, struerentur. XIV. At Civilis, post malam in Treveris pugnam, repa- rato per Germaniam exercitu, apud Vetera castra (Z) conse- dit : tutus loco, et ut memoria prosperarum illic rerum au2:escerent barbarorum animi. Secutus est eodem Ceria- i When the Romans heard of a monstrous birth, or were told that an ox had spoken, their priests employed superstitious rites and sa- crifices to avert the impending danger. The Jews were not so easily alarmed ; but howeverinclined they formerly had been, to propitiate H p aven by prayer and sacrifice, their final doom was drawing nigh, as foretold by Christ. Matthew, xxiv. Mark, xiii. Luke, xxi. j Tacitus condemns the Jews for not rightly understanding a pro- phecy, which he himself has misapplied. But it is evident that it could not relate to the short reign of Vespasian and his two sons. The Christian religion was at that time, striking root in Judaea, and we know that it has been since greatly extended. We cannot, however, wonder at the misconception of Tacitus, when it is considered that Josephus, willing, perhaps, to pay his court to the imperial family, did not hesitate to say that the prophecy related to Vespasian. Bell. Jud. vi cap. s, k Josephus says, that eleven hundred thousand perished during the siege. Bell. Jud vi, cap. 9. I For Vetera Casira, see Hist. iv. s. 18. note (h.) Civilis had made himself master of the place. Hist. iv. s. 60. 20 214 C. CORN. TACIT1. a. u. c. 823. lis, duplicatis copiis, aclventu secundae et sextae et quartas- decimae legionum. Cohortesque et alae, jampridem acci- tae, post victoriam properaverant. Neuter Ducum cunc- tator. Sed arcebat latiludo camporum, suopte ingenio hu- mentium. Addiderat Civilis obliquam in Rhenum molem, cujus objectu revolatus amnis adjacentibus superfundere- tur. Ea loci forma, incertis vadis subdola et nobis adver- sa : quippe miles Romanus armis gravis et nandi pavidus ; Germanos, fluminibus suetos, levitas armorum et proceri- tas corporum acltollit. XV. Igitur lacessentibus Batavis, ferocissimo euique nostrorum coeptum certamen : deinde orta trepidatio, cum praealtis paludibus arma, equi, haurirentur. Germani notis vadis persultabant, omissa plerumque fronte, latera ac ter- ga circumvenientes : neque, ut in pedestri acie, cominus certabatur ; sed, tamquam navali pugna, vagi inter undas, aut, si quid stabile occurrebat, totis illic. corporibus niten- tes, vulnerati cum integris, periti nandi cum ignaris in mu- tuam perniciem inplicabantur : minor tamen, quam pro tumultu, csedes : quia, non ausi egredi paludem Germani, in castra rediere. Ejus proelii eventus utrumque Ducem, diversis animi motibus, ad maturandum summa3 rei discri- men erexit. Civilis instare fortunae ; Cerialis abolere ig- nominiam. Germani prosperis feroces ; Romanos pudor excitaverat : nox apud barbaros cantu aut clamore, nostris per iram et minas, acta. XVI. Postera luce, Cerialis equite et auxiliariis cohor- tibus frontem explet : in secuncla acie legiones locatae : Dux sibi delectos retinuerat ad inprovisa. Civilis haud porrecto agmine, sed cuneis, adstitit. Batavi Gugernique in dextro ; laeva ac propria fluminis Transrhenani tenuere. Exhortatio Ducum, non more concionis apud universos, sed ut quosque suorum advebebantur. Cerialis ' veterem * Romani nominis gloriam, antiquas recentesque victorias : 5 ut perfidum, ignavum, victum hostem, in aeternum exci- c derent : ultione magis, quam proelio, opus esse. Paucio- ' res nuper cum pluribus certasse : attamen fusos Germa- i nos quod roboris fuerit. Superesse, qui fugam animis, * qui vulnera tergo, ferant.' Proprios inde stimulos legi- onibus admovebat, ' domitores Britanniae quartadecimanos' adpellans : * Principem Galbam sextae legionis auctoritate * factum : ilia primum acie secundanos nova signa novam- < que aquilam dicaturos.' Hinc, praevectus ad Germani- i. c, 70. HISTOR. LIB. QUINTUS, 215 cum exercitam, inanus tendebat, ' ut suam ripam, c ua 4 castra, sanguine hostium reciperarent.' Alacrior omni- um clamor, quis vel e longa pace proelii cupido, vel fessis bello pacis amor, praemiaque et quies in posterum spera- bantur. XVII. Nee Civilis silentem struxit aciem, locum pugnas testem virtutis ciens : ' stare Germanos Batavosque super 'vestigia gloriae, cineres ossaque legionum calcantes: ' quocunque oculos Romanus intenderet, captivitatem, 1 clademque et dira omnia observari. Ne terrerentur * vario Treverici proalii eventu : suam illic victoriana * Germanis obstitisse, dum, oraissis telis, praeda manus in- * pediunt : sed cuncta mox prospera et hosti contraria c evenisse. Quas provideri astu Ducis oportuerit, pro- * visa : campos madentes et ipsis gnaros ; paludes hosti- * bus noxias. Rhenum et Germaniae Deos in adspectu : ' quorum numine capesserent pugnam, conjugum, paren- * turn, patriae memores : ilium diem aut gloriossimum inter 6 majores, aut ignominiosum apud posteros, fore.' Ubi sono armorum (/») tripudiisque (ita illis mos) adprobata sunt dicta, saxis glandibusque et ceteris missilibus proelium incipitur : neque nostro milite paludem ingrediente, et Germanis, ut elicerent, lacessentibus. XVIII. Absumptis, quaB jaciuntur, et ardescente pugna, procursum ab hoste infestius : inmensis corporibus et prae- longis hastis fluitantem labantemque militem eminus fodie- bant : simul e mole, quam eductam in Rhenum retulimus, Bructerorum cuneus tranavit : turbataibi res : et pelleba- tur sociarum cohortium acies, cum legiones pugnam exci- piunt, suppressaque hostium ferocia, prcelium aequatur. Inter qua3 perfuga Batavus adiitCerialem, ■ terga hostium 5 promittens, ' si extremo paludis eques mitteretur : soli- '. dum ilia, et Gugernos, quibus custodia obvenisset, parum i intentos.' Duae alae, cum perfuga missae, incauto hosti circumfunduntur : quod ubi clamore cognitum, legiones a fronte incubuere, pulsique Germani Rhenum fuga pete- bant. Debellatum eo die foret, si Romana classis sequi maturasset. Ne eques quidem institit, repente fusis im- bribus et propinqua nocte. XIX. Postera die, quartadecima legio in superiorem provinciam Gallo Annio missa : Cerialis exercitum decima m See the manners of the Germans, ^. Jl, 216 C. CORN. TACIT'I. a» v. c. 023. ex Hispania legio supplevit. Civili Chaucorum auxilia venere. Non tamen ausus oppida Batavorum (n) armis tueri, raptis, quae ferri poterant, ceteris injecto igni, in insuiam concessit : gnarus, deesse naves efficiendo ponti, neque exercitum Romanum aliter transmissurum : quin et diruit molem, (o) a Druso Germanico factam, Rhenumque, prono alveo in Galliam ruentem, disjectis, quae moraban- tur, effudit. Sic velut abacto amne, tenuis alveus, insu- iam inter Germanosque, continentium terrarum speciem facerat. Transiere Rhenum Tutor quoque et Classicus et centum tredecim Treverorum Senatores : in quis fuit Alpinus Montanus, quem a Primo Antonio missum in Gal- lias superius memoravimus. Comitabatur eum frater D. Alpinus. Simul ceteri miseratione ac donis auxilia conci- bant, inter gentes periculorum avidas. XX. Tantumque belli superfuit, utprassidia cohortium^ alarum, legionum, uno die Civllis quadripartite invaserit : decimam legionem Arenaci, secundam Batavoduri, et Grin- nes Vadamque, (p) cohortium alarumque castra ; ita divi- sis copiis ut ipse et Verax, sorore ejus genitus, Classicus - que ac Tutor suam quisque manum traherent : nee omnia patrandi ftducia ; sed < multa ausis aliqua in parte fortunam I adiore. Simul Cerialem neque satis cautum > et pluribus * nuntiis hue illuc cursantem, posse medio intercipi.' Qui- bus obvenerant castra decumanorum, oppugnationem le- gionis arduam rati, egressum militem, et csedendis materiis operatum, turbavere, occiso Praefecto castrorumet quinque primoribus Centurionum paucisque militibus. Ceteri se munimentis defendere. Et interim Germanorum manus Batavoduri rumpere inchoatum pontern nitebantur. XXI. Ambigaum proelium nox diremit. Plus discrimi- nis apud Grinnes Vadamque. Vadam Civilis, Grinnes Classicus, oppugnabant : nee sisti poterant, interfecto for- tissimo quoque ; in quis Briganticus, Praefectus alae, ceci- n These towns lay between the Meuse and the Rhine, supposed to be Gennep, Cleves and Nimeguen* o For an account of the bank constructed by Drusus, see Ann. xxiiL s. 53. p Arenacum, an ancient town in the Island of Batavia ; now Arn- heim, in Guelderland. Batavodurum, a town in the Island of Bata- via; now, as some of the commentators say, Wyk-te-duur-stede« Grinnes, a town of the Batavians, on the right side of the Vabalis, m the territory of Utrecht. l r ada+ a town of Batavia, i. c. 70, HISTOR. LIB. QUINTUS. 217 derat ; quera fidum Romanis et Civili, avunculo, infensum diximus. (9) Sed, ubi Cerialis cum delecta equitum raanu subvenit, versa fortuna, praecipites Germani in amnera aguntur. Civilis, dum fugientes retentat, agnitus, petitus- que telis, relicto equo, tranatavit : idem Veracis effugium. Tutorem Classicumque adpulsae lintres vexere. Ne turn quidem Romana classis pugnae adfuit, ut jussum erat ; sed obstitit forraido et remiges per alia militias munia disperse Sane Cerialis parum teraporis ad exsequenda imperia da- bat : subitus consiliis, sed eventu clarus. Aderat fortuna, etiam ubi artes defuissent : hinc ipsi exercituique minor cura disciplinaB. Et paucos post dies, quamquam pericu- lum captivitatis evasisset, infamiam non vitavit. XXL Profectus Novesium Bonnamque ad visenda castra, quae hiematuris legionibus erigebantur, navibus remeabat : disjecto agmine, incuriosis vigiliis. Animadversum id Ger- manis : et insidias composuere : electa nox atra nubibus, et prono amne rapti, nullo prohibente, vallum ineunt. Prima caedes astu adjuta : incisis tabernaculorum funibus, suismet tentoriis coopertos trucidabant. Aliud agmen tur- bare classem : injicere vincla: trabere puppes. Utque ad fallendum silentio, ita, ccepta caede, quo plus terroris ad- derent, cuncta clamoribus miscebant. Romani, vulneribus exciti, quaerunt arma, ruunt per vias, pauci ornatu militari, plerique circum brachia torta veste et strictis mucronibus. Dux semisomnus ac prope intectus errore hostium serva- tur. Namque Praetoriam navem vexillo insignem, illic Ducem rati, abripiunt. Cerialis alibi noctem egerat, ut plerique credidere, ob stuprum Claudiae Sacratae, mulieris Ubiae : vigiles flagitium suum Ducis dedecore excusebant, tamquam ' jussi silere, ne quietem ejus turbarent : ita, in- * termisso signo et vocibus, se quoque in somnum lapsos.' Multa luce revecti hostes, captivis navibus, Praetoriam triremem flumine Luppia (V) donum Veledae traxere. XXIII. Civilem cupido incessit navalem aciem osten- tandi. Complet, quod biremium, quaeque simplici ordine agebantur. Adjecta ingens lintrium vis, tricenos quadra- genosque ferentium : armamenta Liburnicis solita : et simul aptae lintres sagulis versicoloribus haud indecore pro velis juvabantur. Spatium velut aequoris electu, quo Mo- 9 See Hist. iv. s. 70. r Luppia, a river of Westphalia; now theLippe. 9C\ * 218 C. CORN. TACITI. a. u. c. 823. sae fluminis os (5) amnem Rhenum Oceano adfundit. Caus- sa instru^ndas classis, super insitam genti vanitatem, ut eo terrore commeatus Gallia adventantes interciperent. Ce- rialis miraculo magis, quam metu, direxit classem, numero inparem, usu remigum, guhernatorum arte, navium mag- nitudine potiorem. His flumen secundum; illi vento agebantur. Sic praevecti, tentato levium telorum jactu, dirimuntur. Civilis nihil ultra ausus, trans Rhenum con- cessit. Cerialis, insulam Batavorum hostiliter populates, agros villasque Civilis intactos, nota arte Ducum, sinebat : cum interim, ftexu autumni et crebris per hiemem imbri- bn^, superfusus amnis palustrem humilemque insulam in faciem stagni opplevit, nee classis aut commeatus aderant : castraque, in piano sita, vi fluminis differebantur. XXIV. * Potuisse tunc opprimi legiones, et voluisse 1 Germanos, sed dolo a se flexos,' inputavit Civilis. Ne- que abhorret vero, quando paucis post diebus deditio insecuta est. Nam Cerealis per occultos nuntios * Batavis ' pacem, Civili veniam,' ostentans, Veledam, propinquos- que monebat, ' fortunam belli, tot cladibus adversam, * opportuno erga Populum Romanum merito mutare. Ca?- 1 sos Treveros, receptos Ubios, ereptam Batavis patriam : * neque aliud Civilis amicitia paratum, quam vulnera, fu- E gas, luctus : exsulem eum et extorrem recipientibus ; oneri : et satis peccavisse, quod totiens Rhenum trans- i scenderint : si quid ultra moliantur, inde injuriam et ' culpam, hinc ultionem et Deos fore.' XXV. Miscebantur minis promissa. Et, concussa Trans- rhenanorum fide, inter Batavos quoque sermones orti : * non prorogandam ultra ruinam : nee posse ab una na- * tione totius orbis servitium depelli: quid perfectum * caede et incendiis legionum, nisi ut plures validioresque * accirentur ? Si Vespasiano bellum navaverint, Vespasia- * num rerum potiri ; sin Populum Romanum armis provo- 1 cent, quotam partem generis humani Batavos esse ? respi- 4 cerent Rha?tos Noricosque et ceterorum onera sociorum s * sibi non tributa, sed virtutem et viros indici : proximum * id libertati : et, si dominorum electio sit, honestius Prin- * cipes Romanorum, quam Germanorum feminas tolerari : 5 haec vulgus. Proceres ; ' atrociore Civilis rabie semet ia * arma tnjsos : ilium domesticis malis excidium gentis op- & For a description of the mouth of the Meuse, see An». ii. s- & j. c. 70. HISTOR. LIB. QJJINTUS. 219 4 posuisse : tunc infensos Batavis Deos, cum obsiderentur 4 legiones, interficerentur Legati, bellum uni necessarium, * ferale ipsis sumeretur. Ventum ad extrema, ni resipis- * cere incipiant, et noxii capitis poena poenitentiam fate- * antur.' XXVI. Non fefellit Civilem ea inclinatio, et praevenire statuit : super taedium malorum, etiam spe vitae, quae pie- rumque magnos animos infringit. Petito conloquio, scin- ditur Nabaliae (t) fluminis pons : in cujus abrupta progressi Duces : et Civilis ita ccepit : 4 si apud Vitellii Legatum * defenderer ; neque facto meo venia, neque dictis fides, * debebatur. Cuncta inter nos inimica, hostilia, ab illo 4 coepta a me aucta erant. Erga Vespasianurn vetus mihi 4 observantia : et, cum privatus esset, amici vocabamur. 4 Hoc Primo Antonio notum, cujus epistolis ad bellum ac- 4 citus sum, ne Germanicae legiones, et Gallica juventus * Alpes transcenderet. Quae Antonius epistolis, (w) Hor- * deonius Flaccus praesens monebat, arma in Germania 4 movi, quae Mucianus in Syria, Aponius in Moesia, Flavia- 4 nus in Pannonia.' (v) t Nabalia was the name of the channel made by Drusus from the Rhine to the river Sala. See Ann. ii. s. 8. u Letters were sent from Antonius, exciting Civilis to war, in or- der to hinder the legions on the Rhine from marching to the support of Vitellius, in Italy. See Hist. iv. s. 1 3. v The rest of the History is lost, and with it the siege of Jerusalem) with the reigns of Vespasian, Titus and Domitian, TREATISE ON THE SITUATION, MANNERS, AND PEOPLE OF GERMANY. INTRODUCTION. Th k time when the treatise on the German Manners was written, is fixed by Lipsius in the fourth consulship of Nerva, and the second of Trajan, A. U.C 851, A. D. 98. A passage in section 37, where Ta- citus mentions the second consulship of Trajan, clearly shows that the piece was composed in that year, or soon after. It is a draught of savage manners, delineated by a masterly hand ; the more interesting, as the part of the world which it describes was the seminary of the modern European nations ; the Vagina Gentium, as historians have emphatically called it. The work is short, but, as Montesquieu ob- serves, it is the work of a man who abridged every thing, because he knew every thing. It is for this reason that the following notes have swelled to a size, which may, at first sight, appear unwieldy ; but the subject merits attention ; it calls for something more than mere curso- ry observation. A thorough knowledge of the transactions of barba- rous ages will throw more light than is generally imagined on the laws of modern times. Wherever the barbarians, who issued from their northern hive, settled in new habitations, they carried with a. v. c. 823. C. CORN. TACITI, GERMANIA. 221 them their native genius, their original manners, and the first rudi- ments of the political system which has pre vailed in different parts of Europe. They established monarchy and liberty ; subordination and freedom ; the prerogative of the prince and the right of the subject; all united in so bold a combination, that the fabric in some places stands to this hour the wonder of mankind. The British constitution, says Montesquieu, came out of the woods of Germany. What the state of Britain, was before the arrival of the Saxons, Tacitus has *hown in the Life of Agricola. If we add to his account what has been transmitted to us concerning the Germans and Britons by Julius Caesar, we shall see the origin of the Anglo-Saxon government, the great outline of that Gothic constitution, under which the British en- joy their rights and liberties at this hour. Montesquieu, speaking of his own country, declares it impossible to form an adequate notion of the French monarchy, and the changes of their government, without a previous inquiry into the manners, genius, and spirit of the German nations. Much of what was incorporated with the institutions of those fierce invaders, has flowed down in the stream of time, and still mingles with our modern jurisprudence. It is true, that in the pro- gress of society, arts and sciences have diffused new lights, and the civil union being, by consequence, better understood, milder laws, ■and mere polished manners have well-nigh effaced all traces of bar- barism ; but still it will not be unpleasant, nor indeed useless, to go back to those days of ignorance. We shall view the waters at their fountain-head dark, foul, and muddy ; but by following them down- ward, we shall see them working themselves clear, and purified, at length, to a clear and limpid current. We shall gain a knowledge of the origin of laws, while we read the history of the human mind, CONTENTS. I. The extent and boundaries of Germany. II. The inhabitants, and origin of their name. III. Their rude verses, their bards and fabulous traditions. IV. Their fierce features, and size of their bo- dies. V. The nature of the soil, description of the cattle, and their want of gold and silver mines. VI. Scarcity of iron ; the arms in general use ; their horses ; the select hundred from every canton. VII. Their kings, their generals, and the authority of their priests. VIII. The courage of the German women, and their exhortations to the men in the most obstinate battles. The supersiitious venera- tion of the Germans for the female sex. IX. The gods of Germa- ny, viz. Mercury, Hercules, Mars, and Isis. The sacred groves their only sanctuaries. No idols, no images of their gods. X. Au- guries, forms of divination by chances, from the neighing of horses, and from captives taken in war. XI. Authority of the chiefs, how limited; public assemblies, and their dilatory meeting. XII. Pains and penalties ; fines for different offences, part to the persoo injured, and part to the chief, or the community. XIII. All business de- bated under arms. The spear and shield given to the young mes 222 C. CORN. TACITI. a. w. c. 851. before the assembly of the State ; after that ceremony, manhood begins. The companions of the chieftains, and the valour and prin- ciples of both. War and rapine the only resources of the chiefs to support their followers. Cultivation of the soil neglected. XV. Indolence of the Germans in time of peace. The care of the house- hold left to the women. The custom of sending presents to the chiefs. XVI. Form of their villages ; no contiguous buildings ; subterraneous caves. XVII. Dress of the men and women. XVIII. Form of marriage contracts Polygamy, except a few instances, disallowed. Constancy of the German wives. XIX. Punishment of adultery inflicted by the husband. XX. Education of youth, and rules of succession to the property of the father. XXI. Duty of adopting the friendships and feuds of parents and relations. Composition for homicide, and other crimes. Their love of hospi- tality. XXII. Convivial meetings ; the custom of drinking deep ; quarrels in their liquor, and even in their public debates. XXIII. The liquor and food of the Germans. XXIV. Public spectacles, and their rage for gaming. XXV. The slaves are praedial servants ; the master has not the power of life and death over his slaves. Condition of the freedmen. XXVI. Partition and cultivation of the lands. The year divided into three seasons : autumn unknown. XXVII. Their funeral ceremonies without pomp or ostentation. XXVIII. Thus far the general manners : particular description of the several nations. The Gauls and Germans reciprocally passed over the Rhine in quest of habitations. The Helvetians, the Boians, originally Gauls. The Araviscians and Osians of doubtful extraction. The Trevsrians, Nervians, Vangiones, Trebocians, Nemete?. and Ubians, all natives of Germany. XXIX, The Bata- vians possessed of an island formed by the branches of the Rhine * a brave and warlike people. Community of the Mattiaci : the decuman lands, a tract of country subject to an impost of one tenth, XXX. The Cattians, a brave and warlike people, famous for the discipline of their infantry. Their vows to let their hair and beard grow till they kill an enemy. XXXII. Usipians and Tencterians : the strength of the latter consists in cavalry. XXXII. The Bruc- terians expelled from their territory by the Chamavians and An- grivarians. XXXIV. The Dulgibinians and Chasuarians ; the Greater and Lesser Frisia. XXXV. The Chaucians, bounded at the farthest extremity by the Northern Sea ; a people renowned for their love of justice. XXXVI. The Cheruscans and Fosians sub- dued by the Cattians. XXXVII. The Cimbrians, dwelling on the borders of the Northern Ocean ; now an inferior state, but their ancient glory still survives. XXXVIII. The Suevians, the greatest and most extensive state in all Germany. Their dress and man- ners. XXXIX. The Semnones, a part of the Suevian nation : their religious rites, human sacrifices, and other acts of superstition. XL. The Langobards, the Reudignians, the Aviones, Angles, Va- rinians, Eudosians, Nuithones, and Suardonians. The worship paid to Herth, or the goddess of the earth. XLI. The Hermundu- rians. XLII. The Nariscans, Marcomanians and Quadians. XLIII. The Vlarsignians, and Gothinians, Osians, and Burians. Their manners, and the national character of each. The territory of the j. c. M. GERMANIA. $23 Lygians, with their inferior tribes, such as the Arians, the Helve- cones, the I\i animians, Elysians, and Naharvalians; the worship of Alcis, supposed to be Castor and Pollux. Particular description of the Arians. The Gothones, the Rugiaiis and Lemovians, all under real government. XLIV. The Suiones bordering- on the ocean : their naval strength. Their kings despotic. XLV. The sea without undulation : the JEstians, and their plenty of amber on the shore. The formation of amber, and its natural causes. The Sitones, subject to female government. XLVI. The Peucinians, the Venedians and Fennians : their filth and poverty. Accounts of the Helusians, the Oxiones, and others too fabulous to be re- lated. This tract was composed by Tacitus in the Year of Rome. Of Christ. Consuls. 851. 93. Nerva, the 4th time, j Trojan, the 2d. Germania (a) omnis a Gallia (b) Rhaetisque et Pan- noniisRheno et Danubiofluminibus, aSarmatis Dacisque (c) a Augustus Caesar divided part of Belgic Gaul into two provinces, distinguished by the names of Upper and Lower Germany. Many of the new settlers in those parts were originally Germans, and, when the whole country was reduced under subjection to the Roman em- pire, the people, unwilling to pass for natives of Gaul, still retained their original name. Those two provinces called the Upper and Lower Germany, being, in fact, part of Gaul, are not comprised in the account given by Tacitus. He speaks of ancient Germany, call- ed Germania Antiqua, or Barbara ; of Germany on the eastern side of the Rhine, Germania Transrhenana ; bounded, on the west by the Rhine ; on the south by the Danube ; on the east by the Vistula, or Weissel, and the mountains of Sarmatia ; and finally by the Northern Ocean, including the Baltic, and the gulfs of Bothnia and Finland. b Gaul, according to Caesar, was divided into three parts, namely, 1 . Belgic Gaul, bounded by the Seine, the Marne, the mountains of Vaugc, the Rhine, and the Ocean. 2dly, Celtic Gaul, bounded by the Ocean, the Seine, the Marne, the Saone, the Rhone, and the Ga- ronne. 3dly, Aquitania, bounded by the Atlantic Ocean, the Ga- ronne, and the Pyrenees. c Dacia, in a short time after Tacitus wrote this treatise, was re- duced by the emperor Trajan to a Roman province. It lay on the other side of the Danube, extending northward to the Carpathian mountains, comprising part of Upper Hungary, Transylvania, Wala- chia, and Moldavia. Sarmatia was formerly divided into European and Asiatic. The European division is here intended by Tacitus. It had the Vistula, or Weissel, and a chain of mountains for its western boundary, and 224 C. CORN. TACITI. a.u. c. 851 mutuo metu aut montibus, separatur. Cetera Occanus ambit, latos sinus et insularum inmensa spatia compleo tens, (c?) nuper €Ognitis quibusdam gentibus ac Regibus. quos bellum aperuit. (c) Rhenus, Rhaeticarum Alpium (/) inaccesso ac praecipiti vertice ortus, modico flexu in Occi- dentern versus, septentrionali Oceano miscetur. Danubius* molli et cleraenter edito mentis Abnobae (g) jugo effusus, plures populos adit, donee in Ponticum mare sex meatibus erumpit : septimum enim os paludibus hauritur. extended to the northern parts of Europe, comprising Livonia, Lith- uania, Russia, and Crim Tartary. The mountains, which in part divided these nations from Germany, are now called the Carpathian mountains, running between Poland, Hungary, and Transylvania. d The Baltic Sea was, probably, thought in the time of Tacitus to be the Northern Ocean. The deep gulfs were those of Bothnia and Finland. Sweden, Norway, and Finland, were anciently called Scan- dinavia, and supposed by the Romans to be a large island. e Before the expeditions of Drusus and his son Germanicus, the Romans had not pierced far into Germany. Drusus, A. U. C. 744, advanced with his fleet as far as the promontory of the Cimbrians, who inhabited the country now called Jutland. Tacitus wrote his treatise about one hundred and eight years afterwards, and not less than eighty years after the war in Germany, under the conduct of Germanicus. That commander carried his victorious arms into parts of the country unexplored before. It is probable^ that some further discoveries were made in the time of Domitian. / The Rhsetian Alps are now called the Mountains of the Grisons ; that, in particular, from which the Rhine issues, is called Vogelberg. This celebrated river flows in one regular channel, embracing a few small islands in its course, till it reaches the island of the Batavians, where it divides itself into two branches, one washing the eastern side of Germany, and the other forming the boundary of Gaul. For a further account of this river, see Annals, ii. s. 6. g The mountain Abnoba is called by the Germans Schwartzwald, and by the French the Black Forest, la Foret Noire Brotier refers to the volumes of Count Marsili, who discovered the fountain-head of the Danube and Rhine in 1702. Before that time Doneschingen was erroneously called the fountain-head of the Danube. That fa- mous river, from its spring as far as Vienna, retained the name of the Danube, but according to Pliny, as soon as it reached Illyricum, and thence to its mouth, where it discharges itself into the Euxine, or Black Sea, it was called the Ister. Brotier adds, that the Danube preserves its course through the Euxine into the Mediterranean, dis- tinguished all the way by the clearness of the current ; and the ships, he says, from the JEgean Sea (now the Archipelago,) as far as the Propontic, (the Sea of Marmora,) can with difficulty make head against the force of so rapid a stream. j. c. 98. GERMANIA. 225 II. Ipsos Germanos indigenas (h) crediderim. minime- que aliarum gentium adventibus et hospitiis mixtos ; quia nee terra olim, sed classibus, advehebantur, (i) qui mu- tare sedes quaerebant : et inmensus ultra, utque sic dixe- rim, adversus Oceanus raris ab orbe nostro navibus adi- tur. (J) (^uis porro, praeter periculum horridi et ignoti maris, Asia aut Africa aut Italia relicta, Germaniam pete- ret ? (A:) informem terris, asperam coelo, tristem cultu adspectuque, nisi si patria sit. Celebrant carminibus (T) h The inhabitants of every nation, that had no literary monuments, were by the ancients deemed the immediate offspring of the soil. The world is now better informed. Asia is considered as the country where the numbers of mankind multiplied with rapid increase, and thence, overflowing into Scythia, peopled the northern regions of Europe. Under which of the sons of Noah that vast migration was formed, it is now fruitless to inquire. Antiquarians have amused themselves with systems founded on vain opinions, and, having no his- torical records, they have wandered in a maze of wild conjecture, without contributing to the stock of real knowledge. i In this passage a mistake seems to be justly imputed to Tacitus. The first migrations could not be made by seam those early ages, when the use of shipping was little known. As soon as population in- creased in Asia, the redundant multitude went forth in quest of new settlements, and poured into Scythia, Sarmatia, Hungary, and Poland, and thence into Germany. When navigation began to be in some degree understood, colonies were transplanted by sea. It was by sea that Cecrops conveyed his people from Egypt into Greece, and it was in the same manner that the Phoenicians transported their colonies to the coast of Africa. But migrations must have been made before those events, and the northern parts of Europe were peopled long before. j In the time of Tacitus, a voyage from Italy to the Northern Ocean would have been an enterprise too wild and daring. Drusus, the father of Germanicus, was the first Roman commander who ventured to explore those seas. k I his is by no means a satisfactory reason for the position advanced by Tacitus, namely, that the Germans were the indigenous offspring of the soil. In those remote ages, when the numbers of one nation overflowed into another, the object was not the most delightful coiwi- try, but the safest habitation. Asia, Italy, and some parts of Africa, afford delightful spots ; but to men who could not find a settlement in those regions, even Germany, which appears so horrid to Tacitus, was not without its conveniences. The people escaped from orien- tal despotism , and lived in freedom . A freehold, says Addison, though but in ice or snow, will make the owner pleased with the possession, and stout in the defence of it. / Songs and rude poetry have been in all savage countries the me- morials of public transactions. Kings and heroes were the poets and fastorians of the Scythian, the Celtic, and the northern nations. Saxo 21 226 C. CORN. TAC1TL a. u. c. 051 antiquis (quod unum apud illos memorise et annaliurn genus est) ' Tuistonem Deum, (m) terra editum, et filiurn Man- 4 num, originem gentis conditoresque. Manno tris filios*' adsignant, k e quorum nominibus proximi Oceano Ingaevo- 4 nes, medii Hermiones, ceteri lstaevones vocentur. (n)' Quidam auteni, licentia vetustatis, ' plures Deo ortos plu- ' resque gentis adpellationes, Marsos, Gambrivios, Suevos* ; Vandalios (o)' adfirmant : ' eaque vera et antiqua nojnina. Ceterum Germanise vocabulum recens et nuper additum ; 4 quoniam, qui primi Rhenum transgressi Gallos expule- 4 rint, ac, nunc Tungri, tunc Germani vocati sint : ita na- * tionis nornen in nomen gentis evaluisse paullatim, ut om- Grammaticus and other writers inform us, that they drew their mate- rials from R,unic Songs, or Icelandic poetry. The Gauls had their Druids, the priests and philosophers of the nation, who preserved their doctrine by oral tradition, and verses committed to memory on- ly. The Germans had their Bards, who in their songs recorded all public transactions, and sung the praises of their warriors and illus- trious men. At all feasts and public assemblies the bards were the panegyrists of exalted merit. The same was the case in Britain, Wales, and Ireland. The songs of the bards were the prelude to bat- tle ; they inspired the chiefs with enthusiastic ardour. When Ed- ward I. formed the plan of reducing Wales to subjection, he thought it necessary to destroy all the bards. The Scandinavians had their poets, or Scalds, whose business it was to compose odes or songs, in which they celebrated the warlike achievements of their ancestors. The praises which those poets gave to valour, the enthusiasm which animated their verses, and the care which the people took to learn them from their infancy, all conspired to rouse the martial spirit of their armies. MalkVs Northern Antiquities, vol. i. p. 223. m Various opinions have been advanced by antiquarians concerning the name of Tuisto. Some assert that it means the creator of the world ; and that Mannus, which is man with a Latin termination, relates to Adam. Others will have it, that Tuisto is the same as Teu^ tates, a Scythian or Celtic king ; and much learning has been laid out upon the subject. It is sufficient that he was the most ancient dei- ty of the Germans and Scandinavians, long before the worship of Odin was established. n We have here, in three grand divisions, a general geographical description of Germany. The commentators inform us that they have found compound words in the German language, signifying first, the inhabitants of the maritime parts ; 2dly, inhabitants of the midland country ; 3dly, inhabitants of the east ; and those words correspond with the three appellations, which the Romans softened into their own idiom. o The Vandals are the same as the Vindili mentioned by Pliny ; a brave and warlike race, who afterwards overran Gaul, Spain, and Italy, and were finally destroyed in Africa. j. c, 98. GERMAN1A. 227 i nes primum a rictore ob metum, mox a seipsis invenlb 4 nomine,' Germani 4 vocarentur.' (p) III. * Fuisse apud eos et Herculem' memorant, primurn- que omnium virorum fortium ituri in proelia canunt. Sunt illis hsec quoque carmina, quorum relatu, quern 6 bardi- 1 turn' (9) vocant, accendunt animos, futuraeque pugnae for- tunam ipso cantu augurantur : terrent enim trepidantve, prout sonuit acies. Nee tam vocis Ule, quam virtutis, concentus videntur. Adfectatur praecipue asperitas soni et fractum murmur, objectis ad os scutis, quo plenior et gra- vior vox repercussu intumescat. Ceterum et ' Ulixem,' quidam opinantur, * longo iilo et fabuloso errore in hunc * Oceanum delatum, adisse Germanise terras, Asciburgium- 4 que, (r) quod in ripa Rheni situm hodieqne incolitur, ab p Lipsius is of opinion that this passage will ever be the torment of the commentators. But the difficulty does not seem to be insurmoun- table. Tacitus says, that the first emigrants from the other side of the Rhine who entered Gaul, and dispossessed the natives, were in his time called Tungrians ; but when they undertook their expedition^ to strike their enemies with terror, ob metum, they called themselves Germans. The word, of course, implied something formidable, and, by averting to the etymology, it receives the following construction. Gehr, or Wehr, signifies war. From that root the French have de- rived their word guerre.. Man, in the German tongue, implied the same as it does now in that country and in England." Hence we find, that the first invaders, ob metum, to spread a general alarm, called themselves Germans, or warlike men. q The commentators are much at variance about the reading of the original word to express the recitation of the German poets. Some of them contend for barritus, instead of barditus; for barrire, they say, signifies the cry or roar of an elephant. Horace uses the word barrus, for an elephant. Mulier mgris dignissima barris ; Epod. 12. But Lipsius observes, that elephants were not known in Germany. This dispute about a word, seems to be, as is usually the case, of little or no importance, since it is evident that the poets of Germany and Britain were called Bards, and therefore barditus is, probably, the true reading. The strains of verse which the bards poured forth in their fits of enthusiasm, inflamed the German and the British warriors with heroic fortitude. Perhaps nothing contributed more to make those nations stand at bay for such a length of time with the whole power of the Romans. The soldier said to the bard, " Come, and see me fighting " for my country ; see me bleed, if the fate of war will have it so ; and sl if I die, be sure to record my memory." This was the ambition of the northern nations. *" r The love of fabulous history, which was the passion of ancient times, produced a new Hercules in every country, and made Ulysses 228 C. CORN. TACITI. a. u. c. 851, 1 illo constitutum nominatumque. Aram quin etiam Ulixi * consecratam, adjecto Laertae patris nomine, eodem loco 1 olim repertam, monumentaque et tumulos quosdam, Grae- * cis litteris inscriptos* (s) in confinio Germaniae Rhaetiae- 1 qua adbuc exstare :' quae neque coufirmare argumentis. neque refellere in animo est : ex ingenio suo quisque de- mat, vel addat fidem. IV. Ipse eornm opinionibus accedo, qui ' Germaniae po- - puios nullis aliis aliarum natiouum connabiis infectos, pro- * priam et sinceram et tantum sui similem gentem exstitte- 6 se,' arbitrantur : unde habitns quoque corporum, quam- quam m tanto hominum nurnero, idem omnibus : (t) truces et caBrulei oculi, rutilae comae, magna corpora et tantum ad inpetum valida : laboris atque operum non eadem patien- tia : minimeque sitim aestumque tolerare, frigora atque ine- diam coelo solove adsueverunt V. Terra, etsi aliquanto specie differt, in universum tamen aut silvis horrida, aut paludibus foeda : humidior, qua Gallias ; ventosior, qua Noricum ac Pannoniam adspi- cit : satis ferax : frugiferarum arborum inpatiens : (#) wander in every sea. Tacitus mentions it as a romantic tale, but Strabo seems willing to countenance the fiction, and, for that pur- pose, gravely tells us, that Ulysses founded a city, called Odyssey, in Spain. s Inscriptions on stone, marble, or brass, though cut in Greek char- acters, are a bad support of the systems advanced by theoretical wri- ters. Tacitus has shown, Annals, xi. s. 14, that the use of alphabeti- cal letters passed from the Phoenicians into Greece, and from Greece into Italy and Gaul, particularly to Marseilles. Caesar relates, b. i. s. 21, that a roll was found in the Helvetian camp, written in Greek characters, and containing a list of all (including old men, women, and children,) who had set out in the expedition against the Roman army. In book vi. s. 13, he expressly says, that the Druids did not commit their statutes to writing, but in all other matters made use of Greek characters. Those characters passed from Gaul into Germa- ny, where Count ?*f arsili and others have found several monuments with Greek inscriptions. / This wonderful similitude throughout the whole race has been remarked by various authors. Juvenal mentions their yellow hair, their blue eyes, and other circumstances that made the whole nation appear to be one family. u The Germans attended to nothing but the production of corn. Their country, like Canada, was covered over with immense tracts of forest, and, till the ground was cleared, and the cold, by conse- quence, abated of its rigour, cultivation could not be carried on with. Any kintl of advantage. j. c. 9«, GERMANIA. 229 pecorum foecunda, sed plerumque inprocera . ne armentk quidem suus honor, aut gloria frontis : numero gaudent eaeque solae et gratissimae opes sunt. Argentum et aurum propitii an irati Dii negaverint, dubito. Nee tamen ad- iirmaverim, nullam Germanise venam argentum aurumve gignere : (y) quis enim scrutatus est ? possessione et usu haud perinde adnciuntur. Est videre apud illos argentea vasa, legatis et Principibus eorum muneri data, non in alia vilitate, quam quae humo finguntur : quamqaam proximi, ob usum commerciorum, aurum et argentum in pretio ha- bent, formasque quasdam nostrae pecuniae agnoscunt atque eligunt : interiores simplicius et antiquius permutatione mercium utuntur. Pecuniam probant yeterem et diu no- tarn, serratos, bigatosque. (itf) Argentum quoque magi* quam aurum sequuntur, (x) nulla adfectione animi, sed quia numerus argenteorum facilior usui est promiscua ac vilia mercantibus. VI. Ne ferrum quidem superest, (?/) sicut ex genere v Notwithstanding what is here said, we find, Annals, xi. s. 20, that Curtius Rufus opened a silver mine in the territory of the Mattiaca, now subject to the landgrave of Hesse ; but it was soon exhausted. w The Romans began to coin silver A. U. C. 485. Their gold coin began in the year 587. On all their money, Victory was seen in a triumphal car, driving sometimes two horses, and sometimes foun Hence their pieces were called bigati or quadrigaii. See Pliny, book xxxiii. s. 3. The coin was indented round the edges like a saw, ser- ra. and, for that reason, called serrali. Brotier says, he has seen seve- ral pieces of this old coin in the college-library of Lewis the Four- teenth. „Pliny tells us, that the Romans soon began to debase their coin, and to mix an alloy of brass with their silver. The emperors still debased it more. The Germans in all their money-dealings sus- pected fraud, and therefore preferred the coin of the republic, such as had a car with two or four horses, and the edge indented. The anti- quarians have employed much learning on this subject ; but the above short account (suggested by BrGtier and La Bletterie) seems to be the true solution of the difficulty. x It is remarkable that the Romans always exacted from the con- quered nations a tribute of silver. Pliny the elder wonders at the fact, and adds that, when Hannibal was overthrown, and Carthage reduced to subjection, the Romans demanded an annual tribute of sil- ver for the term of fifty years ; but they made no mention of gold. See Pliny, book xxxiii. 9. 13 and 15. y Abundance of iron was to be found in the bowels of the earth ; but to extract it, to soften it by fire, and render it pliant and mallea- ble, required more skill and patience than consisted with the rough genius of a savage race. Accordingly, swords and javelins were not much in use. A spear tipt with iron, in their language, called, as 21 * SO C. CORN. TACIT1. a. u. c. 851. lelorum conligitur. Rari gladiis, aut majoribus lanceis utuntur : hastas, vel ipsorum vocabulo ' frameas, 5 gerunt, angusto et brevi ferro, sed ita acri, et ad usum habili, ut eodem tela, prout ratio poscit, vel cominus vel eminrjs pugnent : et eques quidem scuto frameaque contentus est : pedites et missilia spargunt, plura singuli, atque in mmensum vibrant, nuili aut sagulo leves : (z) nulla cul- tus jactatio : scuta tantum lectissimis coloribus distinguunt : paucis loricae : vix uni alterive cassis, aut galea. Equi non forma, non velocitate conspicui : sed nee variare gyros, in morern nostrum, docentur. (a) In rectum, aut uno flexu dextros agunt, ita conjuncto orbe, ut nemo pos- terior sit. In universum aestimanti y plus penes peditem roboris : eoque mixti proeliantur, (fr) apta et congruente Brotier informs Us, fritm^ or priem, was their weapon In almost all the battles recorded by Tacitus. From the word/ram, the Roman writer easily made the term framea, more consonant to the idiom of the Latin language. It appears in the Annals, book ii. s. 14, that those instruments were of an enormous size, and unwieldy in close engagement. The number was not sufficient to arm more than the front line of their army. The fest carried short darts or clubs har- dened by fire. In general, pointed stones were prefixed to their wea- pons, and many of these, Brotier says, have been discovered m Ger- man sepulchres. s The only covering of a German was a short mantle. Their sol- diers, for the most part, were naked. All, however, were curious in the embellishment of their shields, which we find, Annals, ii. s. 14, were not made of iron, but of osier twigs interwoven, or of thin boards decorated with gaudy colours. These shields were the de- light of the German soldiers. They were, at first, the ensigns of va- lour, and afterwards of nobility. The warlike chief made it his stu- dy to adorn his shield with variegated colours and the figures of ani- mals, to distinguish his own martial prowess ; and what in the begin- ning was merely personal, became in time hereditary. Hence what we now call coats of arms peculiar to the descendants of particular families ; and hence the origin of heraldry. The shield of a Germnn was his only protection in the heat of an engagement. Breast-plates were worn by a few only. The head-piece was of two sorts ; one made of metal, to which the Romans gave the name of cassis ; the second of leather, called galea. a The Roman art of managing the war-horse is beautifully de- scribed by Virgil, 3 Georg. v. 182. The reader who desires to know the skill with which the Lib-mans vaulted on their horses and leaped off again, will find it at large in Vegetius,lib. i. cap. 18. b The German manner of intermixing the foot soldiers with the cavalry is described by Julius Caesar. Ariovistus, he says, had about six thousand horsemen, who chose a like number out of the foot, eadh j. c. 98* GERMANIA. 231 ad equestrem pugaam velocitate peditum, quos ex omni juventute delectos, ante aciem locant. Definitur et mime- rus : ■ centeni' (c) ex singulis pagis sunt : idque ipsum incer suos vocantur : et quod primo numerus iuit, jam no- men et honor est. Acies per cuneos (d) componitur. Cedere loco, dummodo rursus instes, consilii quam formi- dinis arbitrantur. Corpora suorum etiam id dubiis praeliis referunt (e) Scutum reliquisse, praecipuum flagitium i nee aut sacris adesse, aut concilium inire, ignominioso fas :' multique superstites bellorum mfamiara laqueo finierunt. VII. lieges ex nobilitate ; Duces ex virtute sumunt. (/) his man, all remarkable for strength and agility. These accompanied the cavalry in battle, and served as a rear -guard. If the action be- came dangerous, they advanced to the relief of the troops. If any horseman was wounded, and fell to the ground, they gathered round to defend him. If speed was required, either for hasty pursuit or sudden retreat, they were so nimble and alert by continual exercise, that, laying hold of the manes of the horses, they could keep pace with their swiftest motion. Caesar de BelL Gall. lib. i. s. 48. c Germany was divided into states or communities, each state into cantons, and each canton into hundreds, or a hundred families. So the Suevians were divided, according to Caesar, book iv. s. 1. The Swiss to this day are divided into cantons. d The word wedge, importing a body of men drawn up in that form, is a known military term. The ranks are wide in the rear, but lessen by degrees, and sharpen to a point in front, the better to break through the lines of the enemy. The practice was universally in use among the Germans, and, accordingly, in the History of Tacitus, b. iv. s. 16, we find Chilis drawing up the Frisians, the Caninefates, and his own countrymen, the Batavians, in three different wedges. Whoever has a mind to read more on this subject, will find a disserta- tion in the Memoirs of the Academy of Belles Lettres, 4to edit. vol. xx¥, p. 440. e To bring off his slaughtered comrades, in order to bury their bo- dies, was a point of honour with the German warrior; and to leave his shield on the field of battle was a most flagitious crime. It con- tinued to be so several years after the time Tacitus speaks of, since we find that a heavy fine was imposed by the Salic law on him who falsely accused another of that heinous offence. f The text in this place seems perfectly clear, though various wri- ters, fond of a particular hypothesis, have endeavoured to perplex it. Some of those ingenious authors contend, that the kings in Germany were hereditary, and the general officers elective. But Tacitus says, sumunt, they take or choose, and he applies the word to kings as well a9 commanders in chief. Hence it may be fairly inferred, that in the election of kings they had regard to the nobility of an ancient race ; but still they chose them. They chose, perhaps, out of certain fami- lies and gave the preference to the issue of the deceased king: but it does not appear that they were bound by any law of inheritance. 232 C. CORN. TACITI. a. u.c. 85i Nee Regibus infinita aut libex^a potestas : et Duces exem- plo potius, quara imperio : si prompti, si conspicui, si an- te aciem agant, admiratione praesunt. Ceterum, neque ariimadvertere, neque vincir£, ne verberare quidem, nisi Sacerdotibus permissum : (g) non quasi in poenam, nee Ducis jussu, sed velut Deo imperante^ quern adesse bellan- tibus credunt : effigiesque et signa quaedam, detracta lu- cis ? (h) in proelium ferunt. Quodque praecipuum fortitu- dinis incitamentum est, non casus, nee fortuita congloba- tio turniam aut cuneum fecit, sed familiae et propinquitates, et in proximo pignora, unde ferainarum ulutatus audiri, unde vagitus infantium : hi cuique sanctissimi testes, hi maximi laudatores. (i) Ad matres, ad conjuges vulnera ferunt : nee illae nurnerare, aut exigere plagas, pavent ; cibosque et hortamina pugnantibus gestant. VIII. Memoriae proditur, quasdam acies, mclinatas jam et labantes, a feminis restitutas, constantia precum et ob- jectu pectorum, (j) et monstrata cominus captivitate, g The commander in chief had the power of adjudging, but the punishment was inflicted bf the priests, who, according to Caesar, book vi. s. 20, were not of the order of the Druids. It followed, by consequence, that the general met with less ill-will, and the execution was beheld with reverential awe. La Bletterie observes, that in modern times, the stroke of justice, committed always to the base and profligate, is well-nigh rendered odious. The ancient Germans seem to have been of opinion, that the life of man, whenever taken away, should be a sacrifice to the Deity. It is not probable that the fero- city of the people would tamely submit to the severity of human in- stitutions h The figures of savage animals were deemed religious symbols ; see Tacitus, Hut. b. iv. s. 12. It was also a custom to deposit the standards taken from the enemy in their sacred groves, Annals^ b. i. s. 59. These they carried with them to their wars. i The Germans felt themselves inflamed with enthusiastic ardour, when their wives and children surveyed the field of battle. Many instances of this occur in Tacitus. See History, b. iv. s. 18. In the engagement between Caesar and Ariovistus, the Germans encom- passed their whole army with a line of carriages, in order to take away all hopes of safety by flight ; and their women, mounted upon those carriages, weeping and tearing their hair, conjured the soldiers, as they advanced to battle, not to suffer them to become slaves to the Romans. Caesar, b. i. s. 51. / We have in Florus a livety description of the Undaunted courage with which the German women opposed the enemy in the day of battle. After stating the victory obtained by Marius over the Cim- bri, the historian says, that the conflict was not less fierce and obstinate with the wives of the vanquished. In their carts and wagons they* j. c. 98: GERMAN' 233 quim longe inpatientius ferninarum su>rum nomine timent: adeo, ut eflieacius obiigeruur anjmi civi{atuui, quibus inter ©bsides puellae quv.que nol3iles imperaLjur Incesse quin etiam sanctum aiiquid et proviaun/ puunt : (/*) nee aut consilia earuci adsperaantur, aut respensa negligunt. Vidimus, sub divo Vespasiano, Veledam, (/) diu apud pie- formed a line of battle, and from their elevated situation, as from so many turrets, annoyed the Etonians with their poles and lances. Their death was as glorious as tneir martial spirit. Finding that all was lost, they sent a deputation to .Alarius, desiring that they might be at liberty to enrol themselves in a religious order. Their request, in its nature impracticable , being refused, they strangled their chil- dren, and either destroyed themselves in one scene of mutual slaugh- ter, or, with the sashes that bound up their hair, hung suspended by the neck on the boughs of treee:, or the top of their waggons. Florus, book iii. ch. 3. See also Valerius Maximus, book vi ch. 1. That the women were esteemed by the German nations as their dearest pledges, is confirmed by Suetonius, who relates, that Augustus Caesar de nanded from the conquer ?d tribes a new sort of hostages, namely, the-r women; because he found, by experience, that they did not much regard their male hostages. Sueton. Life of Augustus, s. 21. k Plutarch, in his Treatise on the virtues of the Female Sex, re- lates, that a dispute arose among the tribes of Celtic emigrants, be- fore they passed over the Alps, so fierce and violent, that nothing but the decision of the sword could end the quarrel. I he Celtic women on that occasion, rushed between the two armies, and determined the question with such good sense, that the Celtic nations ever after made it their practice to call women to their consultations about peace and war. When Julius Caesar inquired of the prisoners why Ariovistus declined an engagement, he found that it was the custom among the Germans for the women to decide by lots and divinations, whether it was proper to hazard a battle, and that they had declared against coming to an action before the new moon. Caesar, book i. s. 50. Strabo relates, that among the Cimbrian women,, who followed their husbands in the invasion of Italy, there were several who had the gift of prophecy, and marched barefoot in the midst of the lines, distin- guished by their gray hairs, and milk-white linen robes. Strabo, book vii. Tacitus, in his History, observes, that most of the German women were considered as prophetesses, and, in particular, that Vele- da was worshipped as a goddess. Hist, book iv. s. 61 and 65. La Bletterie observes, that, till the final extinction of paganism, the same superstition prevailed in Gaul, and that a number of matrons, or druidical virgins, foretold, when the emperor Alexander was on the point of setting out on his expedition against Germany, that he would never return. / Veleda was a prophetess of the Brueterian nation. She was the oracle of Civilis the Batavian, in his war with the Romans. Cerealis, when he had gained a decisive victory over that warlike chief, and had nothing so much at heart as a general peace, knew the importance 234 C. CORN. TACITI. a. v. c. 851. rosque Numinis loco habitam. Sed et olim Auriniam et compluris alias venerati sunt, non adulatione, nee tamquam facerent Deas. IX. Deorum maxime Mercurium colunt, (m) cui certis of Veleda, and her influence on the German mind. We see him, for that reason, in the History of Tacitus, b. v. s. 24, endeavouring to draw her over to his interest. And yet with all hsr boasted know- ledge she was blind to her own fate. We learn from Statius, that she was made a captive by Rutulius Gallicus, and obliged to humble her- self before the emperor Vespasian. Hence Tacitus says, Vidimus Veledam, we saw Veleda, m This passage has afforded a large field of discussion, in which various writers have expatiated, as fancy, or the love of an hypothe- sis, happened to dictate. Caesar tells us, that the Germans have no druids to preside in religious affairs ; nor do they trouble themselves about sacrifices. They acknowledge no gods but. those that are ob- jects of sight, and by whose power they are apparently benefited ; the sun, the moon, fire. Of other gods they knew nothing, not even by report. De Bell. Gall b vi s. 20. On the other hand, the same author informs us, that the Gauls worshipped Mercury as the inven- tor of all useful arts, and the tutelary patron of commerce ; and also Apollo, Mars, Jupiter, and Minerva. Book vi. s, 16. But, if it be true, according to the same eminent writer, that the Gauls in ancient times exceeded the Germans in bravery, and often passed over the Rhine to wage war in that country, it cannot be supposed that the Germans never heard of other gods. Mars, we find, was worshipped by the Gauls ; but as he was a Scythian god, as Virgil has it, Gradi- vumque palrem, Gtttcis qui, prcesidet arvts, it is highly improbable, that a people who were of Scythian origin, should not have heard of the God of War. The idea of one Goo!, the governing mind of the universe, was un- known to the Pagan world. The most savage nations had a notion of an invisible power ; but being left to their own uninstructed fancy, polytheism was the consequence. They analyzed the Deity, decom- pounded his essence, personified his attributes, and made new gods for every thing that they wished or feared. All had a sense of a superior Being; but not being able to ascribe omnipotence to one God, they multiplied the number, and distributed the administration of the uni- verse among various deities, assigning to each his separate pro- vince, his distinct attributes, and peculiar character. The theology of Greece and Rome sprung out of the wants, the fears, and passions of a savage race, and, in process of time, those nations adorned and polished the rude inventions of their ancestors. Their genius gave the graces of poetry to every fiction, and their mythology was render- ed elegant. Other nations, who made no advances in science, formed their system of polytheism in the same manner, and, as was natural, deified the same attributes. And thus, as Hume observes in his His- tory °f Natural Religion* ki The Hreek and Roman travellers and conquerors, without much difficulty, found their own deities every where, and said, This is* Mercury, that Venus ; this is Mars, thai j. c. 98. GERMAN1A. 235 diebus humanis (71) quoque hostiis litare fas habent. Her- culern ac Martein concessis animalibus placant : pars Sue- vorum et Isidi sacrificat. Unde caussa et origo peregrine sacro, parum comperi, nisi quod signum ipsum, in modum liburnae figuration, docet, advectam religionem. Ceterum. nee eohibere parietibus Deos, neque in uliam hurnani oris speciem adsimulare, ex magnitudine ccelestium arbitran- tur : (o) lucos ac nemora consecrant. (p) Deorumque Neptune ; by whatever title the strange gods might be denominated. The goddess Hertha, of our Saxon ancestors, seems to be n© other, according to Tacitus, than the Mater Tellus of the Romans." Ac- cording to this doctrine, we see in the tract on the German Manners, s. 43, that under the name of Aids, Tacitus found that the people worshipped Castor and Pollux. In this sense, the Roman historians are to be understood, when they tell us, that savage nations worship- ped Mars, and Venus, and Minerva. Under barbarous appellations they worshipped invisible powers, to whom they gave distinct func- tions, as the Romans did in their own religious system. It is there- fore to be wished that Caesar had collected the names ascribed by the Germans to their gods. In that case the seeming variance between him and Tacitus would, most probably, vanish. But Caesar was en- gaged in an important war with Ariovistus, and he did not pierce far into Germany. n Human victims were offered to Mercury (or Hesus) as the chief of the German gods, and, according to the text, certain animals were sacrificed to Mars and Hercules. The Germans were of Scy- thian origin, and of course, retained much of the manners of their an- cestors. See Herodotus, book iv. The Celtic nations offered human victims to their gods, and, accordingly, Caesar tells us, that the same horrible superstition prevailed among the Gauls. In threatening dis- tempers or imminent dangers, they made no scruple to sacrifice human victims, and made use of the ministry of their druids for that purpose. They put the victims alive into a colossus of osier twigs, a"nd all within expired in the flames. Convicts for theft, robbery, or other crimes, were thought most acceptable to the gods, and, when real criminals were not to be found, the innocent were made to suffer. Caesar, book vi. s. 15. o It may be assumed as a fact, that the Germans, at the time when Tacitus wrote his Treatise, had no representation of their gods in the human shape. Statuaries and artists did not fix their residence in those regions. It is certain, however, that in process of time, images and statues abounded in Germany. p G roves devoted to superstition were frequent in G ermany and in Gaul. Mention is made, Annals, ii. s. 12, of a wood sacred to Hercu- les. The forest of Barduhenna occurs. Annals, iv. s. 73. and in the History, iv. s. 14, Tacitus describes a sacred grove. Lu can's description of a sacred grove near Marseilles, in the third book of the Pharsalia, is well known to the classic scholar. The rites of a barbarous worship, and the impression made on the mind by the 236 C. CORN. TACIT1. a. u.c>851 nominibus adpellant secretum illud, quod sola reverentia vident. Auspicia, sortesque, (q) ut qui maxime, obser- vant. X. Sortium consuetudo simplex : virgam, frugifersB arbori decisam, in surculos amputant, eosque : notis qui- busdam discretos, super candidam vestem temere ac for- tuito spargunt : mox, si publice consuletur, Sacerdos ci- vitatis, sin privatim, ipse paterfamilias, (r) precatus Deos, coelumque suspiciens, ter singulos tollit, sublatos, secun- dum impressam ante notam, interpretatur. Si prohibue- runt, nulla de eadem re in eundem diem consultatio ; sin permissum, auspiciorum adhuc fides exigitur. Et illud quidem etiam hie notum, avium voces volatusque interro- gare : proprium gentis, equorum (s) quoque praesagia ac monitus experiri : publice aluntur iisdem nemoribus ac lucis candidi, et nullo mortali opere contacti : quos pressos sacro curru Sacerdos, ac Rex, vel Princeps civitatis, comi- tantur, hinnitusque ac fremitus observant. Nee ulli auspi- cio major fides, non solum apud plebem, sed apud proce- gloom of a thick forest, are there displayed with a masterly hand ; but, perhaps, Seneca has given the philosophical and true reason. He says, if you enter a dark wood, where high embowering trees exclude the light of the sun, the prodigious growth and lofty majesty of the wood, the solitude of the place, and the deep impenetrable gloom, all conspire to impress an awful stillness, and to nil the mind with ideas of the invisible power of a superior Being. Seneca, epist. 41. ^^»> q The Scythians, according to Herodotus, bookiv. had thet^JpIRi*. ing twigs. The manner in which they were used, is explained by Saxo Grammaticus, Hist, of Denmark, book xiv. who says, that the Rugians, a people bordering on the Baltic Sea, threw into their bo- soms three pieces of wood, partly white, and partly black ; the for- mer denoting success, and the letter adverse fortune. r Caesar says, b. i. s. 50. that, among the Gauls, the matrons of the family presided to decide by lots and divination. The case, undoubt* edly, was the same in Germany. s Instances of this superstition are recorded among the Persians. Darius was elected king by the neighing of a horse. Herodotus, b. iii. The same author, b. i. mentions a number of white horses con- sidered as sacred by Cyrus and his army. Justin relates the election of Darius in the following manner. The competitors for the regal diadem agreed, that, on a stated day, the horses of the several candi- dates should be drawn out before the palace, and he. whose horce was first heard neighing, should be chosen king. The reason of this cere*- mony was the persuasion of the Persians, who believed the sun to be the only god, and that alf horses were consecrated to him. Justin, b.i. s. 10. In the isle of Rugen a priest took auspices from a white horse*, a"s appears in Saxo Grammaticus, Danish History, b. xiv. j, c. 98. GERMANIA. 237 res, apud Sacerdotes. Se eniin ministros Deorum, illos conscios putant. Est et alia observatio auspiciorum, qua gravium bellorum eventus explorant. Ejus gentis, cum qua bellum est, captivum, quoquo modo interceptum, cum electo popularium suorura, patriis quemque armis, com- mittunt : (t) victoria hujus vel illius pro praejuclicio ac- cipitur. XI De minoribus rebus Principes consultant; de ma- joribus omnes : (w) ita tamen, ut ea quoque, quorum penes plebem arbitrium est, apud Principes pertractentur. Coe- unt, nisi quid fortuitum et subitum incident, certis diebus, cum aut inchoatur luna, aut impletur, (v) nam agendis re- bus hoc auspicatissimum initium credunt. Nee dierum numerum, ut nos. sed noctium computanx. Sic constituunt, sic condicunt : nox ducere diem videtur. Illud ex liber- tate vitium, quod non sinml, nee ut jussi conveniunt, sed et alter et tertius dies cunctatione coeuntium absumitur. Ut t Montesquieu observes, that this was the origin of duelling, and also of the heroic madness of knight errantry. It was considered by the superstition of the times as an appeal to heaven, hi a fierce and warlike nation, like the Germans, whole families waged war on one another for every species of injury. To modify so savage a custom, the combat was fought under the eye of the magistrate, and, in that manner, private as well as public affairs were determined. The proof by battle was established, and with more eagerness, as it excluded perjury. Judicial combat was the mode of trial that afterwards pre- vailed all over Europe. Witnesses and compurgators were obliged to support their evidence by the decision of the sword. Ecclesiastics, women, minors, the aged and infirm, could not be expected to enter the lists, and were therefore obliged to produce their champions. The custom in England was called uager of battle. u Montesquieu is of opinion, that in this Treatise on the Manners of the Germans, an attentive reader may trace the origin of the Bri- tish constitution. That beautiful system, he says, was found in the forests of Germany. Spirt of Laws, b. xi. ch. 6. v The power and influence of the moon on all human affairs, has been a notioa adopted by the credulity and superstition of every age and nation. Arioviatus, according to Julius Caesar, book i. s. 50, was forbid to hazard a battle before the new moon. The commentator on the passage in Csesar adds, that by a law of Lycurgus, the Spartan army was not to take the field before the full moon ; and Vespasian, to take advantage of religious prejudices, attacked the * ews on the Sabbath day. See in the AnnaU, b. i. s. 28, a panic in the army, oc- casioned by an eclipse of the moon. The elder Pliny, b. ii. s. 99, sets forth the extravagant powers attributed to the same planet. In this enlightened age, some traces of the same superstition still remain, 22 238 C. CORN. TACITI. A . u. c. 65i~ turbae placuit, considunt armati. (w) Silentium per Sacer- dotes, quibus turn et coercendi jus est, miperatur. Mox Rex, vel Princeps, prout aetas cuique, prout nobiiitas, prout decus beliorum, prout facundia est, audiuntur. auc- toritate suadendi magis, quam jubencii potestate. (%) Si displicuit sententia, fremitu acispernantur , sin placuit, fra- meas concutiunt. Honoratissimum adsensus genus est, arm is laudare. Xil. Licet apud concilium adcusare quoque et discrimen capitis intendere. Distinctio poenarum ex delicto : pro- ditores et transfugas arboribus suspendunt : ignavos et in- belles (j/) et corpore infames, cceno ac palude, injecta in- super crate, mergunt. Diversitas supplicii illuc respicit, tamquam scelera ostendi oporteat, durn puniuntur, flagitia w In the excellent translation of Monsieur Mallet's Northern An- tiquiiitu, we see the same custom observed by the Danes. They still show the places where they chose their kings, their generals, and also deliberated on the most important affairs. There are remaining three monuments of this custom, the one near Lunden, in Scania, the other at Leyra, or Lethra, in Zealand, and the third near Viburg, in Jutland. " These monuments, whose rude bulk has preserved them from the ravages of time, are vast unhewn stones, twelve in number, set upright and placed in the form of a circle. In the middle is a stone much larger than the rest, on which they made a seat for their king. The other stones served as a barrier to keep off the populace. The principal chiefs mounted on those stones, and with a loud voice delivered their opinions ; then the soldiers, who stood in crowds about them, signified their approbation or assent by clashing their shields together in a kind of cadence, or by raising certain shouts,?' Stonehenge is said to be a monument of the same custom. See Camden's Britannia, by Gibson, p. 95. x From this it is evident that all the States of Germany were not governed by kings. The chief of the community implies a republi- can magistrate. The word civitas does not mean a city, but a State, a people, a body politic. In those States, where all important mat- ters were discussed by the people in their collective body, no wonder that the man who possessed the powers of persuasion should be the leading demagogue. The oratory of the savage was unpolished, but it was animated by the emotions of the heart ; and the heart is the source of forcible and commanding eloquence. y The cowards here intended were, most probably, those who of- fered to attend a chief to the wars a3 his faithful followers, and after- wards deserted. Men of that description were accounted infamous. Caesar, b. vi. s. 22. By a law of the Lombards, the freeman, who was summoned to defend his country against a foreign invasion, and refused to carry arms in that pressing exigence, was adjudged guilty of a capital crime, and suffered as a traitor. j. c. 98. GERMANIA. 239 abscondi. (z) Sed et lcvioribus delictis, pro modo, poena: equorum pecorumque numero convicti multantur : .'a) pars multae Regi, vel civitati, pars ipsi, qui vindicatur, vei propinquis ejus exsolvitur. Eliguntur in iisdem conciliis et Principes, (b) qui jura per pagos vicosque reddant. Ceuteni singulis ex plebe comites, consilium simul et auc- toritas, adsunt. XIII. Nihil autem neque publicae neque privatae rei, r The Germans distinguished the crimes which were prejudicial to the State, such as treason and desertion, froaa cowardice, which they ranked with those unnatural passions that ought never to be heard of in society. The ejerny of his country was punished as a public example. Private vices, in themselves base and flagitious, were considered as disgraceful to the guilty, not as an extensive mis- ch'ef, and therefore swept away from the notice and the memory of man. Ignominious offenders were suffocated in mud, and their bo- dies were concealed from sight, to be forgotten as soon as possible. This distinction of crimes and punishments continued so long, that, by a law of the Burgundians, the wife, who proved false to her husband, was in like manner put to death in the mud. Burgundian Laws, tit. xxxiv. a In the list of crimes, for which a fine or composition was allowed, homicide, adultery, theft, and other personal injuries were included. See this Tract, s. 21. The laws, which the Germans establish in their new settlements, when they quitted their forests, and overran all Europe, are the best commentary on Tacitus. They confirm him in every thing material. A race of barbarians, issuing from their woods and marshes, and bearing down all before them, would na- turally bring with them their primitive ideas, and transfuse them into all the laws established in the conquered country. Whoever will be at the pains of examining their code of laws, will soon perceive, that in their various fines for offsnces committed, they attended altogether to the quantity of the damage, the malice expressed or implied by the deed, and the rank of the person injured. The fine in Germany was a mulct of cattle, the only riches of the country ; but in process of time, when the Roman empire was over- turned, and the invaders became acquainted with money, the fines were pecuniary. By the Ripuarian laws, instead of the penal sum, called the werezild, the composition might be made in cattle, at the option of the offender. b The whole country of Germany was divided into different States. In some of these monarchy was established, and in others the republi- can form of government. The former submitted to kings ; the latter had their chiefs. In Germany the leader of armies was elec- tive. In each State or tribs, the divisions were, 1st, the people ; 2dly, the cantons, or shires, as they are called in Britain ; 3dly,a»he vici, or hundreds. Magistrates were chosen in general conventions of the people, to preside in the several cantons and hundred?: 24G G. CORN. TACITI. a. v. c. 851. nisi armati agunt. (c) Sed anna sumere non ante cuiquam moris, quam civitas suffecturum probaverit. Turn in ipso concilio, vel Principum aliquis, vel pater, vel propinquus, scuto frameaque juvenem ornant : (d) haec apud illos to- ga, (c) hie primus juventae honos : ante hoc domus pars videntur, mox Reipublicae. Insignis nobilitas, aut magna patrum merita, Principis dignationem etiam adolescentulis adsignant : ceteris robustioribus ac jam pridem probatis adgregantur : nee rubor, inter comites adspici. Gradus quin etiam et ipse comitatus habet, judicio ejus, quern sec- tantur : magnaque et comitum aemulatio, quibus primus c The custom of wearing swords on all occasions prevailed in every country where the Germans took possession. That the magistrates never went armed, is to be ascribed to the clergy, who, for many cen- turies, presided in the courts of justice. The Romans, it is well known, never wore their swords but in time of war, or upon a journey. d This seems to be the origin of chivalry, that famous institution, which spread over the greatest part of Europe in the eleventh centu- ry. It is related of Charlemagne, that he gave a sword with great pomp and solemnity to his son, prince Louis. La Bletterie says, that a ceremony, little different from that now before us, is still subsisting in many parts of G ermany. When a young page has passed the time of life for his employment, the prince whom he served gives a grand entertainment, and, in the presence of his courtiers, receives homage from his page, and then girds a sword on his side, and some- times makes him a present of a horse. This is called giving the right to carry arms. Brotier observes, that the sons of kings often re- ceived a present of arms from a foreign state ; and, in conformity to that custom, Audoin, after a signal victory, was desired by the Lorn- bards to admit his son, who had signalized his valour in the field of battle, to dine at the same table with his father ; but the conqueror made answer, that it could not be till the young prince received a sword from some foreign potentate. VVarnefrid De Gestis Langobar- dorurtiy lib. i. s. 23. e When the young men of Rome attained the age of seventeen years, they changed their dress called the prtetexta, for the toga v iri- tis, the manly gown. On that occasion the youth was conducted by his friends into the Forum (or sometimes into the Capitol,) where, with much solemnity, he changed his habit, and the day was called dies tirocinii, or the day on which he was capable of being a cadet in the army. The young German was, in like manner, introduced to the public by his relations. He then received a shield and a spear, and this is properly compared to the manly gown of the Romans. The same ceremony was observed by the Scandinavians. At the age of fifteen their young men became their own masters, by receiving a sword, a buckler, and a lance, and this was performed in some public meeting. See Northern Antiquities, vol, i. p, 197o * c. 98. 6ERMANIA. 241 apud Principem suum locus : et Principum, cui plurimi et acerrimi comites. Haec clignitas, (/) haec vires, magno sem- per electorum juvenum globo circumdari, in pace decus, in bello praesidium. Nee solum in sua gente cuique, sed apud finitimas quoque civitates id nomen, ea gloria est, si numero ac virtute comitatus emineat : expetuntur enim le- gationibus, et muneribus ornantur, et ipsa plerumque fama bella profligant. XIV. Cum ventum in aciem, turpe Principi, virtute vinci, turpe comitatui, virtutem Principis non adasquare. Jam vero infame in omnem vitam ac probrosum, supersti- tem Principi suo ex acie recessisse. (g) Ilium defendere, tueri, sua quoque fortia facta gloriae ejus adsignare, praeci- puum sacramentum est. Principes pro victoria pugnant ; comites pro Principe. Si civitas, in qua orti sunt, longa pace et otio torpeat ; plerique nobilium adolescentium pe- . tunt ultro eas nationes, quae turn bellum aliquodgerunt ; (h) quia et ingrata genti quies, et facilius inter ancipitia clares- cant, magnumque comitatum non nisi vi belloque tueantur : exigunt enim Principis sui liberalitate ilium bellatorem equum, illam cruentam victricemque frameam. (i) Nam / War was the ruling passion of all the northern nations. Among such a people it cannot be matter of wonder, that the chief, who led them on to danger and heroic fortitude, should be idolized by the soldiers. In Gaul, the warrior had a train of clients and followers in proportion to his fame in arms : that was the only mark of grandeur known amongst them. Caesar, b. vi. s. 14. g When Chonodomarus, king of the Alamanni, was taken prisoner by the Romans, his military companions, to the number of two hun- dred, and three of the king's most intimate friends, thinking it a flagi- tious crime to live in safety after such an event, surrendered them- selves to be leaded with fetters. Ammian. Marcellin. b. xvi. e. 13> There are instances of the same kind in Tacitus. h It appears from Caesar's account, that they had another way o exercising their courage, when their nation was in a state of profound peace. They deemed it highly honourable to lay waste the country all around their frontier, conceiving that, to extirminate their neigh- bours, and suffer none to settle near them, was a proof of valour. They had still another kind of employment : robbery had nothing infamous in it when committed out of the territories of the state to which they belonged ; they considered it as a practice of great use, tending to exercise their youth, and prevent sloth and idleness. Caesar, b. vi. s. 22 i From the liberality of the chieftain in granting presents to his followers, Montesquieu deduces the origin of vassalage. F^efs. or feudal allotments of land, did not subsist in Germany. The chiefs or 2£* 242 C. CORN. TAC1TI. a. u. c. 851, epulae, et, quamquam incompti, largi tamen adparatus pro stipendio cedunt : materia munificentiae per bella et rap- tus. Nee arare terram, aut exspectare annum, tam facile persuaseris, quam vocare hostes et vulnera mereri : pi- grum quinimmo et iners videtur, sudore adquirere, quod possis sanguine parare. XV. Qrjotiens bella non ineunt, multum venatibus, plus per otium transigunt, (j) dediti somno ciboque. Fortissi- mus quisque ac bellicosissimus nihil agens, delegata domus et Penatium et agrorum cura feminis senibusque et infir- missimo cuique ex famiiia : ipsi hebent : mira diversitate naturae, cum idem homines sic ament inertiam et oderint quietem. Mos est civitatibus, ultro ac viritim conferre Principibus, vel armenlorum, vel.frugum, (k) quod pro princes had nothing to bestow but arms and horses ; feasts and plenty of provisions. This was the whole wealth of the German warrior in his own country ; this was what he imparted freely to his followers. In process of time, when those fierce invaders took po-session of large tracts of the conquered countries, the followers of the chiefs, no longer content with feasts, and presents of horses and arms, demand- ed allotments of lands, which at first, were beneficiary only, and afterwards for life. In time they became hereditary, with conditions of military service annexed to the grant. Hence the origin of the Feudal System. Spirit of Laws, b. xxx. ch. 3 and 4. See Dr. Ro- bertson, Charles V. p. 260, 283. See Abbe Millot, Elemms de VHis- ioire de France, vol. i. p. 190. j The literal meaning of the original is, They do not pass much of their time in hunting, but more of it in sluggish idleness. Non mul- tum venatibus, plus per ot turn transigunt. This, at the first blush, seems to contradict Caesar, who say*, book vi. s. 20, their whole life is addicted to hunting and war To reconcile the two authors, Lip- sius, and others since his time, propose to leave out of the or.ginal text the negative word non. This, perhaps, would be right, but the meaning of the passage is clear without any alteration. They hunt- ed during a few months of ihe year, and then gave up all their time to the sports of the chase. In that pursuit consisted their actual em- ploy ment. The rest of the year was loitered away in sleep and wine. k Brotier finds in this passage the origin of tributes, by which he must be understood to mean voluntary contributions. The Romans imposed a tribute, and other imposts under various uames ofstipendia B.ndvectigalia^ on all the conquered provinces. In Germany, where no man had a fixed possessioi "of lands, and property was disregard- ed, the chieftains were obliged to maintain their followers or com- panions in war. But plunder and rapine were the only revenue of fhe chief. To enable him, however, to support his rank, the diffe- rent states (Civitates) sent him voluntary presents of corn and cattle. When migrations were afterwards spread over Europe, the soldiers, after every victor/, claimed their siaare of booty, and soon obtained fr j. c. 98. GERMANIA. 24$ honore acceptum, etiam necessitatibus subvenit. Gaudent praecipue finitimarum gentium donis, quae non modo a sin- gulis, sed publice niittuntur : electiequi, magna arma, pha- lerae, torquesque. (J) Jam et pecuniam accipere docui- mus. (m) XVI. Nullas Germanorum populis urbes habitari, (n) satis notum est : ne pati quidem inter se junctas sedes. Colunt discreti ac diversi, ut fons, ut campus, ut nemus pla- cuit. Vicos locant, non in nostrum morem, connexis et cohaerentibus aedificiis : suam quisque domum spatio cir- cumdat, (o) sive adversus casus ignis remedium, sive insci- portion of lands, but those lands were for the benefit of the indivi- dual, aod at first for a year only. When they were made estates for life, and afterwards hereditary, every tenant of a certain portion of land was bound to attend the king in his army for forty days every year. That personal attendance growing troublesome, the tenants compounded with the crown for a pecuniary satisfaction, which in time, was levied by assessments, under the name of seulage, tallxa- ges, or subsidies. But even these were not to be levied without the consent of the common council of the realm. King John was obliged so to declare in his Magna Charta. See Blackstone, vol. i* p. 309 and 310. I These military presents were not peculiar to the Germans, The Romans had their civic crown, and other marks of distinction, Pliny the Elder relates, that Siccius Dentatus, tribune of the peo- ple under the consulship of Sp. Tarpeius and Aul. Aterius, A. U. C 400, not long after the expulsion of the Tarquins, was engaged in one hundred and twenty battles, and returned with five and forty wounds, aH honourably received in front, and not one behind, and that for his valour he received eighteen lances, twenty-five rich ac- coutrements, three gold chains, and twenty-six civic or mural orowns. Pliny, b. vii. s. 28. m This was a dangerous lesson, which has been followed in every age and country. Herodian says of the Germans in his time, that they were greedy of money, and always ready for gold to barter a peace with the Romans. Herod, lib. vi. n Ptolemy, who published his System of Geography under the Antonines, uear half a century after Tacitus, reckons no less thau ninety cities in Germany ; but those cities must be understood to be a number of huts, like those of the American savages. Ammianus Marcellinus, an author more to be relied upon, who wrote the his- tory of the Roman wars in Germany, does not mention a single city. He says, on the contrary, that the Germans beheld the Roman cities with an eye of contempt, and called them so many sepulchres en- compassed with nets. Ctppida ut circumdata reiiis busta declinant, Marcell. lib. xvi. c. 2. The idea of regular cities was not known in Germany till after the time of Charlemagne. See Cluveriusj "Gtrmania Antiqua, lib. i. o The vacant space of ground which encompassed the house, was 244 C. CORN. TACITI. a. u. c. 861. tia aedificandi. Ne caementorum quidem apud illos aut te- gularum iisus : materia ad omnia utuntur informi et citra speciem aut delectationem. Quaedam loca diligentius inli- nunt terra, ita pura ac splendente, ut picturam ac linea- manta colorum irnitetur. Solent et subterraneos specus aperire, eosque multo insuper fimo onerant, suffugium hie- mi et receptaculum frugibus : quia rigorem frigorum ejus- modi locis molliunt : et, fei quando hostis advenit, aperta populatur, abdita autem et defossa aut ignorantur, aut eo ipso fallunt, quod quserenda sunt. XVII. Tegumen omnibus sagum, (p) fibula, aut, si desit, spina consertum : cetera intecti totos dies juxta focum at- que ignem agunt. Locupletissimi veste distinguuntur, non fluitante, sicut Sarmatae ac Parthi, sed stricta et singulos artus exprimente. (9) Gerunt et ferarum pelles, proximi ripae negligenter, ulteriores exquisitius, ut quibus nullus per commercia cultus. Eligunt feras et detracta velamina spargunt maculis pellibusque belluarum, quas exterior Oceanus atque ignotum mare gignit. (r) Nee alius feminis quam viris habitus, nisi quod feminae saspius lineis amicti- bus velantur, eosque purpura variant, partemque vestitus superioris in manicas non extendunt, nudae brachia ac la- that celebrated Salic land that descended to the male issue, and never fcothe female line. p This mantle, or sagum, is often called Rheno by Latin authors. The reason is given by Caesar, who says, that the Germans are clothed in the skins of animals called Rhenones ; but the mantle was so short, that it left the greatest part of the body naked. Caesar, b. vi. a. 20. See a similar account of the Suevians, the most war- like of all the German nations, Caesar, b. iv. s. 1 ; and see Pompo- musMela, b. iii. s. 3. Whoever would know more of the German dresses, will find a full account in Pelloutier, Histoire des Cellis, b. ii.s. 6. q Cluverius, the celebrated geographer, in his Gtrmania Anti- qua, decribes the tight dresses of the Germans, in such plain terms, as will not, in point of delicacy, admit of a translation. The loose attire of the Sarmatians was, however, adopted by some of the Ger- man settlers on the western side of the Rhine. r The people bordering: on the Baltic, and also on the Northern Ocean, called by Tacitus the Exterior Sea, were not only curious in their choice of furs, but studious to embellish them with shells and shining stones, and fragments of the scales of the various fish found in those seas. According to Cluverius, the women in Saxo- ny, in Prussia, Livonia, and in general throughout Germany, wear shifts without sleeves, and leave the bosom bare. j. c. 98. GERMANIA. 245 certos : sed et proxima pars pectoris patet : quamquam se- vers illic matrimonia. (s) XVIII. Nee ullam morura partem magis laudaveris : nam prope soli barbarorum singulis uxoribus contenti sunt, exceptis admodum paucis, qui non libidine, sed ob nobili- tatem, plurimis nuptiis ambiuntur. Dotem non uxor ma- rito, sed uxori maritus, offert. Intersunt parentes et pro- pinqui, ac munera probant : munera non ad delicias mulie- bres quaesita, nee quibus nova nupta comatur ; sed boves et frenatum equum et scutum cum framea gladioque. In haec munera uxor accipitur : atque invicem ipsa armorum aliquid viro adfert : hoc maximum vinculum, haec arcana sacra, hos conjugates Deos arbitrantur. Ne se mulier ex- tra virtutum cogitationes extraque bellorum casus putet, ipsis incipientis matrimonii auspiciis admonetur, venire se laborum periculorumque sociam, idem in pace, idem in proelio passuram ausuramque : hoc juncti boves, hoc pa- ratus equus, hoc data arma denuntiant. Sic vivendum, sic pereundum : accipere se, quae liberis inviolata ac digna reddat, (f) quae nurus accipiant, rursusque ad nepotes re- ferant. 5 In this passage Tacitus seizes the opportunity to commend the noble simplicity of the German marriages, in order to pass a point- ed censure on the nuptial ceremonies established at Rome, and the facility with which both sexes violated the marriage vow. Mon- tesquieu, in his compendious manner, has shown the progress of vice till it triumphed over the office of the censor, and established an entire corruption of manners. The civil wars reduced the number of citizens; and of those that remained, few were married. Julius Caesar and Augustus passed their laws against celibacy, called by Tacitus, Annals^ b. iii. s. 25, the Julian statutes, and by him de- clared to be a feeble remedy. See Spirit of Laws, b. xxiii. ch. 21. The lines of Horace stating the same complaint need not be quoted. The indignation of Juvenal in his sixth satire is sufficient- ly known. The simplicity and virtue of the marriage contract among the tribes of Germany are given by Tacitus as a striking contrast to the depravity of Roman manners. The instances in which a plurality of wives was indulged, occurred but seldom, and even then were founded on special reasons. Thus we read that Ariovistus had two wives : the first of the Suevian nation : the se- cond, the sister of a king, who courted the alliance of that German warrior. Caesar, b. i. s. 63. Montesquieu assigns the same rea- son for the number of wives among the kings of the first race. Spi- rit of Laws, b. xviii. ch. 24. t By a law of the Saxons, if a woman have male issue, she is to possess the portion she received in marriage during her life, and transmit it to her sons. Leges Saxonum, tit. vii. De Dole, 246 C. CORN. TACITI. a. u. c. 851. XIX. Ergo septaB pudicitia agunt, nullis spectaculorum inlecebris, nullis conviviorum inritationibus conruptae. (u) Litterarum secreta viri pariter ac feminae ignorant, (y) Paucissima in tam numerosagente adulteria ; quorum poena praesens, et maritis permissa. (w) Accisis crinibus, (x) nudatam, coram propinquis, expellit domo maritus, ac per omnem vicum verbere agit : publicatae enim pudicitiae nul- la venia : non forma, non eetate, non opibus maritum inve- nerit. Nemo enim illic vitia ridet ; nee, conrumpere et eonrumpi, saeculum vocatur. Melius quidem adhuc ese civitates, in quibus tantum virgines nubunt, (y) et cum spe u Seneca considers public spectacles as so many places of seduc- tion. Nothing, he says, is so dangerous as loitering at such diver- sions, for, when the heart is softened by pleasure, the passions stand ready for the admission of every vice. How is this to be under- stood? I return from those places more avaricious, more ambi- tious, more luxurious. Senec. ep. vii. v iMaroboduus and Adgandestrius, two German kings, are sup- posed to have been able to write, since their letters to Rome are mentioned, Annals, b. iii. s. 63, and 88; but their countrymen in general were rude and illiterate. Many centuries passed before reading and writing came into general use. In the middle ages, kings and warriors were not able to write; and it is well known that in Britain a lord of parliament, was, by law, entitled to his clergy, though he could not read. w By a law of the Visigoths, if a woman was guilty of adultery, but not taken in the fact, it was competent to her husband to ac- cuse her before the magistrate ; and if the charge was supported by evidence, both the offenders were delivered over to the husband, to be dealt with as he should think proper. If the husband killed both in the fact, it was justifiable. Laws of the Visigoths, tit. De Adulter Us, lex. 3. x The hair long and flowing was considered as an ornament, and therefore by the Salic law, tit. xxviii. to cut off the hair of an inno- cent person, was an injury severely punished. In some parts of what is now Westphalia, the women took upon them to execute justice on the adulteress, following her with stripes from village to village, and with small knives inflicting wounds, till they left the of- fender breathless, or at the point of death. y The facility with which divorces were obtained at Rome, in- troduced an indefinite right of renouncing one marriage and em- bracing another, as often as caprice or a new passion dictated. The letter of the law was observed, but the spirit was grossly coun- teracted. Lusus erat sacraz connubia fallere tcedce, says Martial ; and the same author, in an excellent epigram, tells us that the Ju- lian law against adultery was revived, and yet, in less than thirty days, Thelesina married her tenth husband ; if that may be called a marriage, which in fact was no better than a legal adultery; j. c. 98. GERMANIA. 247 votoque usoris semel transigitur. Sic unum accipiunt ma- ritum, quo modo unum corpus unamque vitam, nt uila co- gitatio ultra, ne longior cupiditas, ne tamquam mariium, set! tamquam matrimonium, anient. Numerum liberorum iinire, aut quemquam ex agnatis necare, (z) flagiiium habe- tur : plusque ibi boni mores valent, quam alibi bonae leges. XX. In omni domo nudi ac sordidi, (a) in hos artus, in base corpora, quae miramur, excrescunt. (b) Sua quem- que mater uberibus alit, nee ancillis ac nutricibus delegan- tur. Dominum ac servum nullis educationis deliciis dig- noscas. Inter eadem pecora, in eadem hmr-o degunt: do- nee aetas separet ingenuos, virtus agnoscat. (c) Sera ju- Chastity was in higher respect among the {ribes of Germany. Ac- cording to Valerias Maximus, the Cimbrian women who mar hed with the army into Italy, were all virgins, and assigned that reason to Marias, when they made it their request to be admitted into the vestal order. 8 Great latitude was allowed by the Roman law to the paternal authority. The father, contrary to all the rights cf nature, had an absolute jurisdiction over his children. He could condemn them to death. Such a power, nothing short of absolute dominion, gave birth to a train of evils. Infants were abandoned, thrown into ri- vers, and exposed to wild beasts. See Minucms Felix, in Oetano, cap. 50. a Justin says of the Scythians, Justice is cultivated in that coun- try more through the disposition of the | eople, than by declaratory laws. Justitia gentis ingtniis cuila, non legibhs. Justin, b. ii. ch. 3. The same WTiter adds, It is altogether astonishing that natural instinct should teach a savage race, w r hat neither moral wisdom, ror the precepts of philosophy, cculd establish in Greece. Elegant manners yielded to unmstrutted nature. Ignorance of vice did more among barbarians than all the boasted systems of a polished nation. Justin, ub. ii. s. 2. b Seneca, on the subject of training a youth in the way he is to follow, says, if he was born in Germany, he w r ould, even in his in- fancy, brandish his little javelin. la another work, he mentions the promptitude of the German mind ; the love of aim?, to which they are torn and bred, their patience and firmness under every hard- ship ; and their neglect of all covering for their bodies, wmile they have no retreat to shelter them from the inclemency of the weather. c The age of manhood seems to have commenced at the end of their twelfth year. Stout and well-grown boys were capable of bearing arms, in a country where the soldier was equipped with light armour. Hence Kiug Theodoric says, It is absurd that the young men, who are fit for military service, should be deemed inca- pable of conducting themselves. Valour fixes the age of manhood* 248 C. CORN. TACITI. a. v. c.Bol. venum Venus ; eoque inexhausta pubertas : nee virgines festinantur ; eadem juventa, simiiis procentas : pares va- lida3que aiiscentur : (d) ac robora parentum liben referunt. Soroium filiis idem apud avunculum, qui apud patrem ho- nor. Quidam sanctiorem arctioremque hunc nexum san- guinis arbitrantur, et in accipi^ndis obsidibus magis exi- gunt ; tamquam ii et animuni firmius, et domum latius, te- neant. Heredes tamen successoresque sui cuique libe- ri : (e) et nullum testamenium. Si liberi non sunt, proxi- He, who is able to pierce the foe, ought to combat every vice. See Cassiodorus, Epist. 1. d Tacitus uses the words, pares valldceque miscentur, that is, they are married equal aod robust. Brotier understands the expression as applying to the equality of conditions, or a marriage among per- sons of equal rank; and he cites laws from the German code, an- nexing penalties to those of both sexes who marry persons of inferior rank. But the equality here intended by Tacitus, seems from the context to be no other than maturity of years in the contracting parties. The distinctions of rank, which took place among the Franks in Gaul, were unknown to the German tribes in their own country. e Thus we see that, by custom (the unwritten law of the Ger- mans,) the females were excluded from the succession to the lands of their deceased father. What those lauds were is clearly explain- ed by Montesquieu. While the Franks, he says, lived in their own country, their whole stock consisted of slaves, herds of cattle, horses, arms, and accoutrements. Lands for cultivation were assigned to them by the state for a year only, and after that time it was resumed by the public. W r hat then were the lands to which the male issue succeeded ? Every hut or oabin had a precinct of ground, and that was the estate that descended to the sons, or went in the male line. It was called Salic land, because the mansion of a German was call- ed Sal, and the space inclosing it Salbac, the homestead. When the Franks issued from their own country, and gained possessions in Gaul, they still continued to give to their new iettlements the name of Salic land ; and hence, the law of the Franks that regulated the course of descent, was called the Salic Law. Rapin has left us an elaborate dissertation on the subject. He takes notice of two diffe- rent editions of the Salic law ; but the last, it seems, is not correct. From the former, Rapin states six rules of succession to land property. 1. If a man dies without issue, his father or hi? mother shall inherit. 2. If he leaves neither father nor mother, his brother or his sister shall succeed. 3. If there is no surviving brother or sister, the sister of his mother shall -e entitled, 4. If the mother has left no sister, the sister of the father shall succeed. 5. If the father has left no sister, the next relation of the male lice shall have the estate. 6. No part of the Salic land shall pass to the females ; but the whole inheritance descends to the male line, that is, the sons shall be entitled to the j. c. 98. GERMANIA. 249 mus gradus in possessione fratres, patrui, avunculi. Quan- to plus propinquorum, quo major adfinium numerus, tanto gratiosior senectus, nee ulla orbitatis pretia. XXI. Suscipere tarn inimicitias, seu patris, seu propin- qui, quam amicitias, necesse est : (/) nee inplacabiles du- rant. Luitur enim etiam homicidium certo armentorum ac pecorum numero, (g) recipitque satisfactionem universa succession. Rapin has entered into a long discussion, but Montes- quieu was master of his subject, and with the brevity of Tacitus, has placed the whole in the clearest light. The rule among the Ger- mans in their own country was, that the Salic land should go to the sword, and not to the distaff. The daughters were excluded, be- cause they passed by marriage into other families. The Salic law was founded on the customs and manners of Germany. If the father left children, the daughters were excluded, and the right of inherit- ance vested in the sons. The well known law of the French mo- narchy, which excludes the female line from the succession to the crown, had its origin in the woods of Germany. It is true that, in process of time, the law of the Franks gave way to the civil law ; and women, though incapable of performing military duty, were al- lowed to succeed to fiefs, which, for that reason, were called impro- per fiefs. The Salic law lost its force in France, except as to the suc- cession to the crown, in which respect it has remained inflexible from the earliest period of the monarchy to the present time. Spirit of Laws, b. xviii. ch. 22. See also llapin's Dissertation. f In the rude state of society, before men had any notion of an umpire or magistrate to decide their differences, it was natural that every man should exercise a right to repel injuries from himself and his family. It was also natural that he should demand atonement from the wrong-doer. Resentment is an active principle in the frame of man. In the minds of savages it inflamed a spirit of revenge. Their relations, their friends and their clan, joined in the quarrel. Whole tribes waged war against each other for the sake of an indi- vidual. Ties of consanguinity and the sentiments of social affection, contributed to aggravate the mischief. Every rude uncivilized state was filled with intestine broils. It was the pride of a German to ex ■. pect redress from the vigour of his own arm. And yet we see some rudiments of civil society among the ancient Germans. They be- gan to form an idea of a public interest in the preservation of peace. We have seen in this tract, s. xii. that a composition for offences was made by a mulct of cattle, and that the king or chiefs of the State received a fine for the violation of the public peace. The savage, who before that time depended on his own martial vigour, was willing to resign his resentment to the direction of the magis- trate and to receive a staled compensation. The spirit of revenge was appeased, and the deadly feud of course gave way to the new jurisdiction. g Thi* compromise for manslaughter and other personal ihjuriet had the happy effect of curbing the ferocity of a barbarous race ; but 23 250 C. CORN. TACITI. a. ir. c. 851. domus : utiliter in publicum ; quia periculosiores sunt in- imicitise juxta libertatem. Convictibus et hospitiis non alia gens effusius indulget. (Ji) Quemcumque mortaiium arcere tecto, nefas habetur : pro fortuna quisque adpara- tis epulis excipit. Cum defecere, qui modo hoepes fuerat, monstrator hospitii et comes, proximam domum non invita- ti adeunt : nee interest : pari humanitate accipiuntur, Notum ignotumque, quantum ad jus hospitii, nemo discer- nit. Abeunti, si quid poposcerit, concedere moris : et poscendi invicem eadem facilitas. Gaudent muneribus : seel nee data inputant, nee acceptis obligantur. Victus in- ter hospites comis. XXII. Statirn e somno, quern plerumque in diem extra- hunt, lavantur, saspius calida, ut apud quos plurimum hiems occupat. Lauti cibum capiunt : separatse singulis sedes et sua cuique mensa : (i) turn ad negotia, nee minus ssepe ad convivia, procedunt armati. Diem noctemque continuare still the principle of the composition was a satisfaction to the in- jured party. Avarice was called in to appease revenge. A debt was supposed to be due for the crime committed, and this appears to have been established in the remotest ages This mode of compo- sition for crimes and injuries was adopted by the various commu- nities in Germany ; but their descendants, after their irruption into Gaul, Italy, and Spain, still claimed the right of waging pri- vate war for private injuries. Hostilities continued during a num- ber of years, and the animosity of the contending parties laid a sceue of blood. Charlemagne endeavoured by a positive law to abolish the mischief; but the genius of one man was not sufficient to eradicate a custom so firmly established. See Robertson, Hist, of Charles V. vol. i. p. 54. h Tacitus 13 confirmed by Julius Cassar, who says, the laws of hospitality are inviolable among the Germans. Their visiters are sure of a cordial reception. Their houses are open to every guest. Book vi. ». 22. i The manner in which the Romans placed themselves at table, differed from most other nations. Three couches called triclinia, were ranged in order, but so as to leave the end of the table open for the approach of the servants. Three persons lay, in effeminate luxu- ry, on each of the couches ; sometimes four or five. Cicero, in Piso- nem, says, there was nothing in his house neat or elegant. Five Greeks and often more, lay crowded on one couch. Nihil apud hunc lautum, nihil elegans. Grceci quint stipati in lectutis, scepe plures. Tacitus seems never to be better pleased, than when he has opportunity of passing an oblique censure on the manners of the Komans. Accordingly we find, that the Germans in a more manly way seated themselves each at his own table. j. c. 98. GERMANIA. 251 potando, nulli probrum. Crebrae, ut inter vinolentos, rixae, raro conviciis, saepius caede et vulneribus transigun- tur. (j) Sed et de reconciliandis invicem inimicis et jun- gendis adfinitatibus et adsciscendis Principibus, de pace denique ac bello, (fc) plerumque in conviviis consultant : tamquam nullo magis tempore aut ad simplices cogitationes pateat animus, aut ad magnas incalescat. Gens non astuta ; nee callida, aperit adhuc secreta pectoris licentia joci. Ergo detecta et nuda omnium mens postera die retractatur, et salva utriusque temporis ratio est. Deliberant, dum tingere nesciunt : constituunt, dum errare non possunt. XXIII. Potui humor ex hordeo aut frumento, in quan- dam similitudinem vini conruptus. Proximi ripae et vinum mercantur. Cibi simplices : agrestia poma, recens fera, aut lac concretum. (/) Sine adparatu, sine blandimen- j The same love of liquor, with all its consequential mischiefs, has been observed by all travellers among the savage tribes of Ame- rica. Charlevoix says, the avarice of the French dealers introduced drunkenness among them, and that in the streets of Montreal, hus- bands, wives, fathers, mothers, brothers and sisters were frequently -seen, in a state of intoxication, worrying one another with their teeth, like so many enraged wolves. Charlevoix, Journal of a Voyage to JVorth America, letter viii. To suppress the evil consequences of intoxication among the Franks, the Salic law ordained, that if a man were killed at a convivial meeting, in company with five or seven, the survivors should convict one as the offender, or jointly pay the composition for his death. Tit. De Homicidiis in Conrivio factis. k Lipsius says, that, when he read Xenophon's account of the Per- sians (Cyropozdia, lib. viii.) he was struck with the wonderful con- formity of the eastern nations to the manners of the ancient Germans. See the speech of Civilis in a sacred grove, when all were warm with liquor. Hist. b. iv. s. 14. Plutarch in his Symposiacs, b. vii. qu. 9, observes, that it was the custom of the Greeks, as well as the Persians, to debate of state affairs at their convivial meetings. He refers to a passage in Homer, where Nestor advises Agamemnon to prepare a feast, and then hear the ablest counsellor. For this Plutarch gives a reason : There is, he says, a wineless drunkenness excited by anger, malice, ambition, and other turbulent passions ; but wine rather overcomes the bad affections, and stirs and agitates the generous emo- tions of the heart. Among the American savages, when any business of consequence is transacted, they appoint a feast upon the occasion, of which almost the whole tribe partakes. European Settlements in America, vol. i. p. 178. / What Tacitus calls lac concretum, coagulated milk, Caesar calls by the name of cheese. Major pars viclus eorum lacte, et caseo, et came consislit. De Bell Gale lib. vi. s. 21. Pliny the elder won- ders, that a race of men, who lived so much on milk, had not the skill 252 C. CORN. TACITI. a. u. c. 851. tis, expellunt famem. (m) Adversus sitim non eadem temperantia. Si indulseris ebrietati, suggerendo quantum concupiscunt, (n) baud minus facile vitiis, quam armis, vincentur. XXIV. Genus spectaculorum unum atque in omni coetu idem. Nudi juvenes, quibus id ludicrum est, inter gladios se atque infestas frameas saltu jaciunt. Exercitatio artem paravit, ars decoreni : non in quaestum tamem, aut merce- dem : quamvis audacis lasciviae pretium est, voluptas spec- tantium. Aleam (o) (quod mirere) sobrii inter seria exer- to make cheese. They converted it into a kind of whey and butter, and used it as an unguent. JYa/. Hist, b. xi. s. 86. Sidonius Apoli- naris, in a little poem on the Germans, tells us, that they made use of butter to oil their hair. m The refinements of the culinary science were unknown to the Germans. Pomponius Mela says, that they fed on the raw flesh of animals, either recently killed, or after it was pounded in the hide by their feet and hands to some degree of softness. See Mela, b. iii. ch. 3. The Romans, on the contrary, studied the pleasures of the table, and luxury was in such vogue, that, as we are told by Pliny, the price of a triumph was not too much for a good cook. The man who by his exquisite skill could enable his master to eat up his fortune, was in the highest request. Plin. lib. ix. s. 17. n Thus we know, that the Europeans, when they settled in North America, soon found it their interest to supply the natives with spiritu- ous liquors. They waged a war of gin and brandy against the various tribes, some of which have been subdued and others almost totally extirpatsd, by their own drunkenness. See Charlevoix, letter viii. The same writer says, that a savage, being asked by a French officer what he thought the brandy, which he loved so much, was made of, gave for answer : " It is made of tongues and hearts ; for when I have drunk of it, I fear nothing, and I talk like an angel." Letter xxi p. 83. o The rage for gaming, 'Which has been observed among barbari- ans in almost every quarter of the globe, may be accounted for with- out much difficulty. The life of a savage is passed in war, in hunting, fishing, and in scenes of plunder and rapine. When that employment no longer calls for his exertions, he sinks down in listless indolence. The ordinary occurrences of the day have nothing to arouse his facul- ties. Tired of himself and of languid apathy, he wants some object to excite and agitate his passions. Gaming answers this purpose. Every thing is put to the decision of chance ; hope and fear succeed each other; and joy and rage, and pleasure and disappointment, ex- cite the strongest emotions of the soul. The danger of losing his whole stock, and even his liberty, relieves the savage from the op- pression under which he laboured. The deeper the play, the more his passions are alarmed ; and that inward conflict, that agitation of the mind, is the incentive that makes him delight in games of chance, & c. 98. GERM ANIA. 253 cent, tanta lucrandi perdendive temeritate, lit, cum omnia defecerunt, extremo ac novissimo jactu de libertate et de corpore contendant. Victus voluntariam servitutem adit : quamvis juvenior, quamvis robustior, adligari se ac venire patitur : ea est in re prava pervicacia : ipsi fidem vocant Servos conditionis hujus per commercia tradunt, ut se quo- que pudore victoriae exsolvant. XXV. Ceteris servis, non in nostrum morem, descriptis per familiam ministeriis, utuntur. Suam quisque sedem, suos Penates regit. Frumenti modum dominus, aut peco- ris, aut vestis, ut colono, injungit: (p) et servus hactenus paret. Cetera domus officia uxor ac liberi exsequuntur* Verberare servum ac vinculis et opere coercere, rarum. Occidere solent, (q) non disciplina et severitate, sed inpetu et ira, ut inimicum, nisi quod inpune. Libertini (r) non multum supra servos sunt, raro aliquod momentum in domo, numquam in civitate ; exceptis duntaxat iis gentibus, quae Brotier quotes a remarkable passage from St. Ambrose, who gives a lively picture of a barbarous people engaged at play. The Huns, he says, a fierce and warlike race, are always subject to a set of usurers, who lend them what they want for the purposes of gaming. They live without laws, and yet obey the laws of dice. Et cum sine legi- bm vivant) aleoe, solius legibus obtdire. St. Ambrose adds, that when the unsuccessful gamester has lost his all, he sets his liberty, and even his life, upon a single cast, and is accounted infamous if he does not pay his debts of honour. p See in Tacitus (.Annals, b. xiv. s. 43,) an account of Pedanius Secundus, who had fourscore servants in his family, with specific names for their several departments. This was called his city esta- blishment, familia urbana. In the country the Romans had their rural slaves under different appellations. In Germany the slaves were prpedial servants, not indeed at liberty, but annexed to the soil, glebce, adscript i. Their condition, Brotier observes, was the same as that of the vassals, or serfs, who, a few centuries ago, were so numer- ous in every part of Europe. The German conquerors, in imitation of the Romans, had their real slaves, while those who remained in a state of rural vassalage were called Lidi. This distinction appears in the Salic Law, tit. xxx. See in Spelmen's Glossary, title Villanus* Villenage was a species of tenure manifestly derived from the Ger- mans. q A composition was paid for homicide ; but still, it seems, a man might kill his slave with impunity. The Salic law provided after- wards, that he who killed the slave of another, was obliged to pay a certain fine, and the expense of the suit. r The slave at Rome when manumitted, was called Libertus, and his descendants were Libertini. In process of time, when the Franfes, 23* 254 C\ CORN. TACITl. a. u. c. 851. regnantur. (s) Ibi enirn et super ingenuos et super no- biles ascendant : apud ceteros inpares libertini libertatis argumentum sunt, (tf) XXVI. Fenus agitare et in usuras extendere, (w) igno- tum ; ideoque magis ser^atur, quam si vetitum esset. Agri, pro numero cultorum, ab universis per vices (r) occupan- in their new possessions, became acquainted with money, the cere- mony of enfranchisement was performed by striking out of the slave's hand a denarius, and from that circumstance the freedman was call- ed Denariatus. Their rank, however, was little higher than that of a slave ; and by the Ripuarian law, tit. lvii. lex. 4, if a freedman died without issue, his fortune went to the public treasury. s As often as an opportunity offers, Tacitus has an eye to the man- ners of his own country. He glances, in this place, at Pallas, Nar- cissus, Icelus, and others of that description, who, under Claudius, Nero, and Galba, rose to the first eminence in the state. The ty- ranny of such men was a galling yoke to every liberal mind. Nerva, Trajan, and the Antonines, never transacted any kind of public bu- siness by the intervention of their freedmen. We are told that Adri- an, seeing one of his slaves walking with a familiar air, between two senators, ordered a person to go directly and give the impudent fellow a box on the face, with this monition, " Learn more respect for those to whom you may be transferred as a slave." Tacitus informs us, that Agricola never suffered his slaves nor freedmen to play the part of agents in the affairs of his administration. See Life of Agricola, s. 19. It is observed by Montesquieu (Spirit of Laws, b. xv\ ch. 18,) that the freedmen under the emperors paid their court to the weak- nesses of their masters, and then taught them to reign by their vices, not their virtues. It is remarkable that the same abuse of power, that prevailed at Rome under the worst of the emperors, was also felt in those parts of G ermany, where monarchy and despotism were established. f We have here four distinct ranks •, the nobles, the men of in- genuous birth, the freedmen, and the slaves. In Gaul, according to Caesar, there were two principal orders of men, the druids and the nobles, the common people being little better than slaves. Book vi. s. 12. The Franks, in imitation of their German ancestors, had four classes of men ; their nobles, their ingenuous, their Lidi, and their slaves ; and this, Montesquieu observes, is clearly proved by the composition for offences proportioned to the different ranks of the se- veral complainants. Spirit of Laics, b. xxx. ch. 25. See Membires deVAcad. des Belles Letters, vol. xxxvii. p. 541. u The practice of laying out money at exorbitant interest, and ex- acting payment with harsh severity, was an ancient grievance at Rome, and a perpetual cause of clamour and sedition. Laws, it is true, were made at various times to suppress the mischief; but those laws were eluded, because, a3 Tacitus says, the public good gave fray to private emolument. See Annals, b. vi. s. 16. V The critics make it a question, whether it should be per vices or j. c. 98. GERMANIA. 255 tur, quos mox inter se, secundum dignationem, partiuntur : facilitatem patiendi camporum spatia praestant. Arva per annos mutant : et superest ager : nee enim cum ubertate et amplitudine soli ' labore contendunt, ut pomaria conse- rant et prata separent et hortos rigent : sola terra? seges imperatur. Unde annum quoque ipsum non in totidem digerunt species : hiems et ver et aestas intellectum ac vo- cabula habent : autumni perinde nomen ac bona igno- rantur. (w) XXVII. Funerum nulla ambitio : (rr) id solum observa- tur, ut corpora clarorum virorum certis lignis crementur. Struem rogi nee vestibus, nee odoribus, cumulant : sua per vicos. But whether we understand* that the Germans cultivated the lands by turns, or removed to different places, the difference does not seem to be material. It is, however, ascertained by Caesar, that the magistrates portioned out yearly to every canton or family a quantity of land in what part of the country they thought proper, and in the next year removed to some other spot. Many reasons are assigned for this practice ; lest seduced by habit and continuance, they should learn to prefer tillage to war ; lest a desire of enlarging their possessions should prevail, and prompt the stronger to expel the weaker ; lest they should become curious in their buildings, in order to guard against the extremes of heat and cold ; lest avarice should get footing among them ; and, in fine, to preserve contentment and equanimity among the people, when they find their possessions noth- ing inferior to those of the most powerful. Dt Bell. GalL lib. vi. s. 21. w In the first ages of the world, the year was distinguished by two seasons only. Moses mentions seed-time and harvest, summer and winter. Genesis, ch. viii. In process of time, the exertions of in- dustry marked out other periods ; but all that the Germans wanted of the earth was corn and grain, and, the harvest being over, they had no fruits to expect in autumn. Brotier says, the Germans at this day have no distinct word in their language for the autumnal season. The term that satisfies them is Herbst, harvest. Beyond that period, the ancient Germans knew no productions of the earth, having neither orchards nor fruit-trees ; , and accordingly the Anglo- Saxon language has no name for autumn. That word in English was borrowed from the Latin. The fall of the leaf is a paraphrastical expression, denoting that season of the year by the decay of nature, not by the maturity of her fruits. x The simplicity of the Germans is placed by Tacitus, as often as the occasion permits, in direct contrast to Roman luxury and magni-. ficence. Pliny relates, that Caecilius Claudius Isidorus ordered for himself a pompous funeral, which cost a sum almost incredible. Book xxxii. And the same author says, that Arabia does not produce in a whole year the quantity of spice consumed by Nero at the funeral of Poppaea. Bookxii, The Romans borrowed their superfluous pomp 256 C. CORN. TACIT1. a. u. c. 851. cuique arma, quorundam igni et equus (y) adjicitur. Se- pulcrum cespes erigit. Monumentorum arduum et ope- rosum honorem, ut gravem defunctis, adspernantur. La- menta ac lacrimas cito, dolorem et tristitiam tarde, ponunt. Feminis lugere honestum est ; (z) viris meminisse. Haec in commune de omnium Germanorum origine ac moribus accepimus : nunc singalarum gentium instituta ritusque, quatenus differant, quae nationes e Germania in Gallias commigraverint, expediam. (a) XXVIII. Validiores olim Gallorum res fuisse, summus auctorurn D. Julius tradit : eoque credibile est, etiam Gal- los in Germaniam transgressos. Q,uantulum enim amnis obstabat, quo minus, ut quaeque gens evaluerat, oceuparet permutaretque sedes, promiscuas adhuc et nulla regnorum potentia divisas ? Igitur inter Hercyniam silvam (b) Rhe- from the eastern nations, and particularly from the Persians, who did not burn the dead bodies, but deposited them in sepulchres of superb structure, where they heaped an immense quantity of spices, and a profusion of rich ornaments. y The things which a German valued most were his arms and his horse. These were added to the funeral pile, with a persuasion that the deceased would have the same delight in his new state of existence. Hence the same custom in almost every quarter of the globe, particularly in the northern parts of Europe. It is true that Tacitus does not expressly tell us that the Germans believed in the immortality of the soul ; but in sec. 39, we find, that they had a con- ception of a Supreme God, the governor of the world ; regnator om- nium Deus,cmtera subjecta atque parentia. And since it is evident, that the Icelandic mythology attributed to the Deity infinite power, boundless knowledge, and incorruptible justice ; since it appears that they did not allow the Divinity to be represented under any corpo- real form, nor to be confined within the inclosure of walls ; and since they were taught to offer up their adoration in woods and consecrat- ed forests : it may be fairly inferred from that striking coincidence in the religious opinions of both nations, that the belief of a future state was part of the German creed. See Northern Antiquities, ch. v. s Sentiments of a similar kind occur in Seneca, and, perhaps, the distinguishing critic may trace some resemblance in the expres- sion. A year he says is allowed to female grief, not with intent that the whole time should be so employed, but that it should not be pro- tracte J longer. No time is prescribed to the men, because none is proper. Epist. 64. a We are now come to what may be called the second part of this treatise. The author has taken a survey of the general manners, and he now proceeds to give a distinct account of the several states that occupied the various divisions of the country. b The Hercynian Forest, according to Caesar's account, was about aine days' journey in breadth ; that being the only way of computing j. c. 98. GERMANIA. 257 numque et Moenum amnes Helvetii, ulteriora Boii, (c) Gal- lica utraque gens, tenuere. Manet adhuc ' Boihemi' no- men, significatque loci veterem memonam, quamvis muta- tis cultoribus. Sed utrum Aravisci (d) in Pannoniam ab Osis, Germanorum natione, an Osi ab Araviscis in Germa- niam, commigraverint, cum eodem adhuc sermone, institu- tis, moribus utantur, incertum est : quia, pari olim inopia ac libertate, eadem utriusque ripae bona malaque erant. Treveri (e) et Nervii circa adfectationem Germanicae ori- ginis ultro ambitiosi sunt, tamquam, per hanc gloriam san- guinis, a similitudine et inertia Gallorum separentur. Ip- sam Rheni ripam haud dubie Germanorum populi colunt, Vangiones, Triboci, Nemetes. (/) Ne Ubii quidem, it, as the Germans were ignorant of the use of measures. It began from the confines of the Helvetians, the Nemetes, and Rauraci, and extending towards the Danube, reached the territory of the Dacians ; and, turning thence from th>? banks of the river, covered a vast tract ef coantry. Numbers travelled six days into this forest, yet no one pretended to have reached the farthest limit. Caesar De Bell. GalL lib. vi. s. 24. Pliny the elder, who had been in Germany, gives a de- scription of this prodigious forest, lib. xvi. s. 2. Gronovius and other commentators say, that the German word is Hirtsenwald, im- porting the forest of stags. The Romans softened the barbarous sound to their own idiom, by calling it Hercynia Silva. It is now cut down in many places, or parcelled out into woods, which g» by particular names, such as the Black Forest; La Foret de Harts. Some of the woods in Bohemia are supposed to be a remnant of the. Hercynian forest. c The Boians were originally a people of Gaul, bordering on the Helvetians, in the country now called the Bourbonnois. The time of their migration into Germanycannot be fixed with precision. Livy mentions a colony of Gauls sent into Germany in the reign of Tarqui- nius Priscus. He says, that Ambigatus, king of the Bituriges, who reigned over the Celtae, being the third part of Gaul, sent his sister's son, Sigovesus, into the Hercynian Forest, in order to discharge a re- dundant multitude from his own dominions, which at that time, were greatly over-peopled. Book v. s. 34. d Of these two nations little is now known. It is, however, proba- ble, that the Araviscians inhabited the Upper Hungary, and that the Osians occupied the eastern part of the country near the source of the Vistula. Tacitus doubts whether the latter were a German race, and, in sect. 43, he seems convinced, by their use of the Panno- nian language, and the acquiescence with which they submitted to pay a tribute, that they were adventitious settlers in Germany. e The Treverians inhabited what is now called the diocese of Tre- ves ; the territory of the Nervians was near Cambray. See more concerning the Nervians, Caesar's Comment, lib. ii. / These three nations migrated from Germany into Gaul. The 258 C. CORN. TACITI. a. u. c. 851. quamquam Romana colonia esse meruerint, ac libentius 1 Agrippinenses,' conditoris sui nomine, vocentur, origine erubescunt, transgressi olim et experiment*) fidei super ip- sam Rheni ripam conlocati, ut arcerent, non ut custodi- rentur. XXIX. Omnium harum gentium virtute praecipui Ba- tavi, (g) non multum ex ripa, sed insulam Rheni amnis, co- lunt, Cattorum quondam populus et seditione domesticain eas sedes transgressus, in quibus pars Romani imperii lie- rent. Manet honos et antiquae societatis insigne : nam nee tributis contemnuntur, nee publicanus adterit : exemp- ti oneribus et collationibus, et tantum in usum proeliorum sepositi, velut tela atque arma, bellis reservantur. Est in eodem obsequio et Mattiacorum gens, (h) Protulit enim magnitudo Populi Romani ultra Rhenum, ultraque veteres terminos, Imperii reverentiam. Ita sede finibusque in sua ripri, mente animoque nobiscum, agunt, cetera similes Ba- tavis, nisi quod ipso adhuc terrae suae solo et coslo acrius animantur. Non numeraverim inter Germanise populos, Vangiones, according to Brotier, occupied the diocese of Worms ; the Triboci, the diocesp. of Strasbourg ; the Nemetes the diocese of Spire. Though originally Germans, they were all settled in Gaul be- fore Caesar carried his victorious arms through every part of the country. g The Batavians are often celebrated by Tacitus for their bravery, their skill in swimming across rivers, and their faithful attachment to the interest of Rome. In the second book of the Annals,*. 10, we find them fighting under Germanicus. In the fourth book of the his- tory, they are said to be originally of the Cattian nation. Driven out by their countrymen, thev occupied a marshy island, formed by the German Ocean and two branches of the Rhine. They adhered with unshaken constancy to the Romans. They served in Britain as aux- iliaries, and in Italy under Vitellius. Inflamed at length by the tur- bulent spirit of Civilis, they threw off the yoke, and, having stormed the Roman encampments, obliged the legions to lay down their arms, and even to swear fidelity to the empire of the Gauls. See the ac- count of this war in the fourth and fifth books of the History. The Batavian island is said in the Annals, b. ii. s. 6, to be formed by two branches of the Rhine ; one running in a direct course, and with a rapid current, till it empties itself into the German Ocean; the other more gentle, falling into the Vahal (now the Waal,) and thence through the broad mouth of the Mosa (the Meuse,) into the Ocean. h The Mattiaci inhabited lands between the Rhine and the Visur- gis (the Weser.) Their country was partly in Weteravie and part- ly in Hesse. Brotier says, Mattium, their capital, is now called Marpurg, and that the fountains (Fontes Mattiaci) are known by the name of Wis-baden, near MeRtz, j. c. 98. GERMANIA. 269 quamquam trans Rhenum Danubiumque consederint, eos ? qui Decumates (i) agros exercent. Levissimus quisque Gallorum, et inopia audax, dubiab possessionis solum occu- pavere. Mox limite acto, promotisque prsesidiis, sinus Imperii et pars provincial habentur. XXX. Ultra hos Catti (j) initium sedis ab Hercynio saltu inchoant, non ita eflfusis ac palustribus locis ut ceterse civitates, in quas Germania patescit : durant siquidem colles, paullatimque rarescunt : et Cattos suos saltus Her- cynius prosequitur simul atque deponit. Duriora genti corpora, stricti artus, minax vultus et major animi vi- gor, (k) Muitum (ut inter Germanos) rationis ac soler- tiae : praeponere electos, audire prsepositos, nosse or- dines, intelligere occasiones, differre inpetus, dis- ponere diem, vallare noctem, fortunam inter dubia, vir- i The country where the deeumate lands were situated is now call- ed'Suabia. During Caesar's wars in Gaul, the xMarcomanni were in possession. In the time of Augustus, Maroboduus, their king, a brave, politic, and ambitious prince, saw that the Rhine was not a sufficient barrier between him and the Roman arms. He resolved to seek a new habitation in a more remote part 01 the country. Mi- grations in Germany were attended with little difficulty. They had neither fortiiied towns, nor houses strongly built, and all their weakh consisted in herds of cattle. Maroboduus, at the head of the Mar- comanni, marched into Bohemia, and expelled the Boians. Suabia being thus evacuated, the neighbouring Gauls were invited by the fertility of the soil. A band of adventurers, supposed to be the Se- quani, the Rauraci, and Helvetii, took possession of the vacant lands ; and, being subjects of the empire, they continued to own their former masters, and, a3 was necessary in their new situation, to crave the protection of Rome. The Romans, in return, demanded a tenth of the product of the lands. Hence they were called dtcamnles. j The territory of the Catti is said by the commentators to have been between the Rhine, the Mayne, the River Sala, and part of the Hercynian Forest near the Weser, now the countries of Hesse, Thu- ringia, part of Paderborn, and Franconia. Brotier says, that what Caesar, Florus, and Ptolemy have remarked of the Suevi, should al- ways be understood of the Catti. Leibnitz supposes that the people were called Catti, from some resemblance in point of agility to a cat, the German word for that animal being Catte. k Brotier quotes a passage from Vegetius, in which that author gives a lively description of the form and structure of body proper for a soldier. Let the youth intended for a martial life have a quick piercing eye, a neck firm and erect, an open chest, broad and muscu- lar shoulders, strong fingers, a length of arm, the belly not too pro- minent , legs well shaped, without superfluous flesh either on the calf or the foot, well braced with nard and close compacted sinews. Ve- getittis, lib. i. cap, 6. 260 C. CORN. TACITI. a. it. c. 851. tutem inter certa numerare : quodque rarissimum, nee nisi ratione disciplinae concessum, plus reponere in Duce, (/) quatn in exercitu. Oinne robur in pedite, quern, super arma, ferramentis quoque et copiis onerant. Alios ad proelium ire videas, Cattos ad bellum : rari excursus et fortuita pugna. Equestrium sane virium id proprium, cito parare victoriam, cito cedere. Velocitas juxta formidi- nem, cunctatio propior constantise est. XXXL Et aliis Germanorum popuiis usurpatum rara et privata cujusque audentia, apud Cattos in consensum vertit, ut primum adoleverint ; ennem barbamque subrnittere, nee, nisi hoste caeso, exuere votivum obhgatumque virtuti oris habitum. (in) Super sanguinem et spolia revelant I This was an improvement in military discipline beyond the rest of the Germans. In the Roman armies the general was the main strength ; and accordingly Livy says, it was evident that the republic succeeded more by her general omcers than by the armies of the com- monwealth. Ut facile appareret ducibus validiortm quam exercitu rem Romanam esse. Livy, lib. ii. Florus expresses a similar thought with his usual brevity ; Tanti exercttus, quanti imptrator. Lib. ii. cap. 18. The value of an army is in proportion to the skill of the ge- neral. Quintilian agrees with the two historians ; he says, If we make a fair estimate, it is by military discipline that the Roman name has nourished to this day with undiminished lustre. We do not abound in numbers more than other nations ; nor are our bodies more robust than the Cimbrians. We are not richer than many powerful monarchies ; our contempt of death does not exceed that of the bar- barians, who have no allurement to make them fond of life. What gives us the advantage over other nations, is the military system es- tablished by the institutions of our a cestors ; our attention to disci- pline ; our love of labour, and our constant preparation for war, assi- duously kept alive by unremitting exercise. We conquer more by o. r manners, than by force of arms. Quintilian, Pro JWilite, Declam. iii. s. 14. m Vows of this kind occur in the history of various nations. In the days of chivalry the same custom prevailed, and manifestly owed its origin to the practice of the Germans, who overran all Europe. He who undertook a bold enterprise, or thirsted tor revenge, made a vow never to sleei> in a bed, or take off his clothes day or night, till he had executed hi3 grand design. Upon this principle Civilis, the Batavian chief, curtails his hair and beard as soon as he had perform- ed his promise See Tacitus, Hislo* 3/, b. iv. s 51. Lipsius, in his note on that passage, mentions from the History of the Langobards, six thousand Saxons, who survived the slaughter of their countrymen, and bound themselves by a solemn vow, neither to shave their beard* nor cut their hair, till they had revenged themselves on the Suevian nation. Brotier relates the same fact from Warnefrid's History of the Lombards, b. iii.^h. 7. This practice of encouraging the growth of j. c. 98. GERMANIA. 261 frontem, seque 4 turn demum pretia nascendi retulisse, * dignosque patria ac parentibus' ferunt. Ignavis et inbel- Jibus manet squalor. Fortissimus quisque ferreum insu- per annulum (ignominiosum id genti) velut vinculum (n) ge.stat, donee se caede hostis absolvat. Plurimis Cattorum hie placet habitus. J am que canent insignes, et hostibus simul suisque monstrati : omnium penes hos initia pugna- rum : haec prima semper acies, visu torva. Nam ne in pace quidem vultu mitiore mansuescunt. Nulli domus, aut ager, autaliqua cura : prout ad quemque venere, alun- tur : prodigi alieni, contemptores sui : donee exsanguis se- nectus tarn durge virtuti inpares faciat. XXXII. Proximi Cattis certum jam alveo Rhenum, qui- que terminus esse sufficiat, Usipii (o) ac Tencteri colunt. Tencteri, super solitum beliorum decus, equestris discipli- nae arte pra3cellunt. Nee major apud Cattos peditum laus, quam Tencteris equitum. Sic instituere majores, posteri imitantur. Hi lusus infantium, haec juvenum aemulatio, the hair was known to Silius Italicus ; and accordingly, that poet mentions, among the slain in one of his battles, a Gaul, who had bdind himself by a similar vow, never to be shorn till he returned victorious from the field of battle. Bell. Punic, lib. iv. v. 200. 7i This custom of voluntarily putting on a badge of slavery, was observed by the descendants of the Germans in various parts of Eu- rope, and in the times of chivalry, seems to have grown into gene* ral use. It was then a mark of amorous gallantry. In the year 1414, John, Duke of Bourbon, to distinguish himself in th« service of his mistress, associated himself with sixteen knights and 'squires, who all joined him in a vow, by which they obliged themselves to wear a ring round their left legs on every Sunday for two years ; that of the knights to be gold, and that of the gentlemen silver. And this they were to perform till it should be their lot to meet with an equal num- ber of knights and 'squires to engage with them in the tournament. Vertot, Memoires de VAead, dts Belles Lettres, vol. ii. p. 595. o The Usipii are supposed to have occupied the duchy of Cleves, and part of the bishoprick of Munster, Caesar calh them Usipetes ; and they, he says, with the Tenctheri, were driven by the Suevians from their territories ; and, having wandered over many regions of Germany during a space of three years, they settled at last on the banks of the Rhine, near the Menapians, who had lands on both sides of the river. Caesar, b. iv. s. 1. Afterwards, in the reign of Augus- tus, when the Sicambri were transplanted to the west side of the Rhine by Tiberius, who commanded the legions in those parts, the Usipians and Tencterians succeeded to the lands left vacant in Ger- many ; supposed now to be the duchy of Berg, and Mark, Lipp, Wal- deck, and the bishoprick of Paderborn. In the History of Tacitus* b, iv. s. 64, we see them acting with Civilis against the Romans. 24 262 C. CORN. TACITI. a. u. c. 861, perseverant senes : inter familiam et Penates etjurasuc- cessionum equi traduntur : excipit tilius, non, ut cetera, maxirnus natu, sed prout ferox belio et melior. XXXIII. Juxta Tencteros Bructeri (p) olim occurre- bant : nunc Chamavos (y) et Angrivarios inmigrasse narra- p The Bructerians dwelt between the Rhine, the Luppia (the Lip- pe,) and iVmisia (the Ems.) The country is now supposed to be Westphalia, and Over-Issel. They entered into an alliance with Ci- vilis, the Batavian chief; and, having in the course of that war in- curred the hatred of their countrymen, they were at length exter- minated. It is observable, however, that Tacitus does not state the ruin of this people as a positive fact. He mentions it as a report. That they were still a people appears in a letter of Pliny, who wrote in the time of Trajan. The emperor, he tells us, decreed a trium- phal statue to Vestritius Spurinna, who, without the necessity of coming to an engagement, humbled the Bructerians by the terror of his name. The barbarians had experienced his courage and his con- duct, and therefore not only received their king from h m, but quiet- ly submitted to their former government. Pliny, lib. ii. epist. 7. It is probable, therefore, that Tacitus was misinformed. q The Chamavians occupied a territory near the banks of the Amisia, (the Ems) supposed to be Lingen and Osnaburg. The An- grivarians bordered on the Visurgis, (the Weser) where at present are Minden and Shawenburg. r J hey were also called Angrarii ; a word which, Gronovius observes, according to the German etymolo- gy, signifies aggressors. Brotier says, they were afterwards a part of the Saxon nation ; and, for proof of this, he refers to the code of Sax- on laws. The same writer adds, that the battle which, in conjunc- tion with the Angrivarians, they fought against the Bructerians, was decided on a plain near the canal of Drusus, (see s. xxix note a) and the account of that prodigious slaughter arrived at Rome in the first year of the emperor Trajan. Tacitus on this occasion seems to exult in the destruction of the human species. " Above sixty thousand of the Germans," he says, " lay dead on the field of battle ; a glorious spectacle for the legions, who beheld that scene of bloi d." The am- bition of the Romans aiming always at universal dominion, it was part of their policy to give the name of barbarians to the nations that did not tamely submit to their victorious arms. The combats of their gladiators inured them to blood and carnage from their very infancy-; and, by consequence, they considered the race of men as so many victims, who were to bleed for the ambition of a people who aspired to be the governors of the world. To conquer the proud (debellare superbos) was a state maxim, and moral virtue gave way to fierce ambition. There is a passage in Livy not unlike what is said by Tacitus, but not delivered with the same harshness of expression. A contention, he says, arose between the Volsei and the iEqui, each claiming a right to name a commander in chief for their confederate army. A violent sedition followed, and the consequence was a bloody engagement, in which the good fortune of the Roman people destroy- ed two armies of the enemy. Livy, lib. ii. 40, r j. c. 93. GERMANIA. 263 tur, pulsis Bructeris ac penitus excisis, vicinarum consensu nationum : seu superbiae odio, seu praedae dulcedine, seu favore quodam erga nos Deorum : nam ne spectaculo qui- demproelii invidere, super LX. millia, non armis telisque Romanis, sed, quod magninxentius est, oblectationi oculis- que ceciderunt. Maneat, quaeso, duretquegentibus, si non amor nostri, at certe odium sui : quando, urgentibus Impe- rii fatis, nihil jam praestare fortuna majus potest, quam bos- tium discordiam. XXXIV. Angrivarios et Chamavos, a tergo Dulgibini et Chasuari (r) cludunt aliasqne gentes, haud perinde memo- ratae. A fronte Frisii excipiunt. i Majoribus minoribus- ' que FrishY (s) vocabulum est ex modo virium : utraeque nationes usque ad Oceanum Ptheno praetexuntur, ambiunt- que inmensos insuper lacus (t) et Romanis classibus navi- r It is difficult to fix the residence of these two nations. The com- mentators seem disposed to assign them the country near the head of the river Lippe, and thence it is thought that they removed to the lands evacuated by the Angrivarians and Cham avians, when they ex- pelled the Bructerian nation. They seem to have been the same with those whom Velleius Paterculus calls the Attuarii : see Paterc. lib. ii. s. 105. They were afterwards part of the Francic league. The nations of inferior note, said by Tacitus to have dwelt in the neigh- bourhood, are supposed by Brotier to have been the Ansiberii and Tubantes. The former he thinks should rather be called Amsibarii, from their vicinity to the river Amisia. s The Flevus, in the time of the Romans, was a great lake. Ger- uianicus entered it through the artificial branch of the Rhine made by Drusus. Annals, b. ii. s. 3. It has been since enlarged by irrup- tions of the sea, and is now the great gulf called Zuyder-Zee. The Lesser Frisians were settled on the south-west side of the bay, occu- pying the whole or part of Holland and Utrecht. The Greater Fri- sians were on the north-east of the lake or gulf, in the territory now called Groningen, extending themselves along the sea-coast as far a? the river Amisia (now the Ems.) The name of the Frisians seems to be preserved in that of Friesland, the most northern of the United Provinces. „ t One of the inundations which changed the lake into a gulf of the ~ea, happened so late as the year 1530, and swallowed up seventy- two villages. Another happened in the year 1569, and overwhelm- ed the coast ©f Holland, and laid all Friesland under water. In that tlood no less than 20,000 persons lost their lives. Where the pillars of Hercules stood, cannot now be known with certainty. The ex- treme point of land, where nothing but the open sea lay beyond it, was in ancient times said to be the spot on which the pillars of Her- cules were erected. Some of the commentators contend that the spot intended by Tacitus was on the coast of the Frisians ; others will have it to be the poiat of the Cimbrian Chtrtonesus. now Jutland, 264 C. CORN. TACITI. a. u.c.851. gatos. Ipsum quin etiam Oceanum illatentavimus : et su- peresse adhuc Herculis columnas fama vulgavit : sive adiit Hercules, seu, quidquid ubique magnificum est, in clarita- tem ejus referre consensimus. Nee defuit audentia Druso Germanico : sed obstitit Oceanus in se simul alque in Her- culem inquiri. Mox nemo tentavit : sanctiusque ac reve- rentius visum, de actis Deorum credere, quam scire, (u) XXXV. Hactenus in Occidentem Germaniam novimus. In Septemtrionem ingenti flexu redit. Ac primo statim Chaucorum gens, (v) quamquam incipiat a Frisiis, ac par- tem litoris occupet, omnium, quas exposui, gentmm lateri- bus obtenditur, donee in Cattos usque sinuetur. Tarn in- mensum terrarum spatium non tenent tantum Chauci, sed et inplent : populus inter Germanos nobilissimus, quique magnitudinem suam malit justitia tueri : sine cupiditate, sine inpotentia, quieti secretique, nulla provocant bella* nullis raptibus aut latrociniis populantur. Idque praecipu- um virtutis ac virium argumentum est, quod, ut superiores agant> non per injurias adsequuntur. Prompta tamen om- u Tacitus, perhaps, alluded to the precept of the philosopher, who said, " Worship God, ; believe in him, but do not presume to investi- gate his nature :" Deum cole, atque crede, sed noli qitcercre. The an- cients, says La Bletterie, thought it presumptuous to inquire too far into the mysteries of nature ; and the moderns do not spare the rays** teries of religion. v The territory of the Chaucians extended from the Ems (Amisia) to the Elbe, (A Ibis) and the German Ocean washed the northern extremity. The nation was distinguished into the Greater and the Lesser, divided from each other by the Visurgis (the Weser) . The former dwelt (as appears in Annals, b.ii. s. 18 and 19) between the Ems and the Weser; the latter on the northeast side of the Weser, between that river and the Elbe. Piiny, in his Natural History, has represented the maritime inhabitants in lively colours. He says, he himself had seen the Greater and the Lesser Chaucians, living in a vast level country, which is overflowed twice in the day and night by the reflux of the tide, and leaves a perpetual doubt whether it is sea or land. Piiny adds, that the wretched inhabitants live on the ridge of hills, or in mud eottages, raised above high water mark, having no cattle, no milk, and no fruits of the earth. Fish is their only sustenance, and they catch it with lines made of flags and sea- weed. Their fuel is the common mud, taken up with their hands, and dried rather by the wind thr»n the sun. With fire made of this kind of peat, they warm their food and their bodies almost fro- zen. The rain-water, collected in ditches around their huts, is their only drink. Pliny, lib, xvL 3, 1 , j. c. 98. GERMAN1A. 265 nibus arma, (w) ac si res poscat, exercitus ; plurimum vi* rorum equorumque : et quiescentibus eadem fama. XXX\ r J. In latere Chaucorum Cattorumque Cherus- ci (x) nimiam ac marcentem diu pacem inlacessiti nutrie- runt : idque jucundius, quam tutius, fuit : quia inter inpo- tentes et validos falso quiescas ; ubi manu agitur, modestia ac probitas nomina superioris sunt. Ita, qui olim ■ boni 1 aequique Cherusci,' nunc ' inertes ac stulti' vocantur : Cattis victoribus fortuna in sapientiam cessit. Tracti rui- na Cheruscorum et Fosi, (?/) contermina gens, adversarum rerum ex aequo socii, cum in secundis minores fuissent. XXXVII. Eundera Germaniae sinum proximi Oceano Cimbn (z) tenent, parva nunc civitas, sed gloria ingens : v: The Chaucians, with their love of justice and moderation, still retained their warlike spirit. To prevent their incursions, the Ro- mans found it convenient to station garrisons at proper posts. x The territory of the Cheruscans began near the Weser (Visur- gis;. and extended to the Elbe, through the countries now called Lunebourg, Brunswick, and part of Brandenbourg. Arminius, their chief, made head against the Romans with distinguished bravery, and performed a number of gallant exploits, as related by Tacitus in the first and second book of the Annals. He was at last cut off by the treachery of his countrymen, and his character is given in lirely colours in the last section of the second book Varus and his legions were destroyed by the zeal and violent spirit of Arminius, as appears m the speech of Segestes, Annals, b. i. s. 58. The long peace, in which the vigour of this people sunk into sloth and indolence, was, perhaps, occasioned by the death of Arminius ; or it might be from the time when Germanic us was recalled by Tiberius, and sent to oommand the legions in the east. In the time of Augustus, they oc- cupied a large tract of country on the west side of the Weser, as ap- pears in the accounts given by Velleius Paterculus of Drusus, and his wars in Germany. y This is the only place in which Tacitus makes mention of the Fosi. Cluverius and others suppose that they were the same as the ancient Saxons. But this opinion does not seem to be well support- ed. According to Ptolemy, the Saxons inhabited the country of Hol- stein at the entrance of the Cimbrian Chersonesus, or Jutland. The name of the Saxons could not be mentioned by Tacitus; it was not known till long after his time, in the reign of Antoninus Pius, when in conjunction with the Angles, they issued from their hive, and af- terwards became masters of Britain. The Fosi were a different people. They bordered on the Cheruscans near the Elbe ; and, since we find them involved in one common calamity, they were, perhaps, subordinate to that nation. z The Cimbri inhabited the peninsula, which, after their name, was called the Cimbric Chersonesus, and is now Jutland, including Sleswick and Holstein. 24 * 26C C. CORN. TAClTi. a. u. c. 851. veterisque famae lata vestigia manent, utraque ripa castra ac spatia, quorum ambitu nunc quoque metiaris molem ma^ nusque gentis, et tanrmagni exitus fidem. Sexcentesimum et quadragesimum annum nrbs nostra agebat, cum primum Cimbrorum audita sunt arma, Csecilio Metello ac Papirio Carbone Coss. Ex quo si ad alterum Imperatoris Trajafti Consulatum computemus, ducenti ferme et decern anni conliguntur. Tamdiu Germania vincitur. Medio tarn longi aevi spatio, multa invicem damna : non Samnis, non Poeni, non Hispaniae Galliaeve, ne Parthi quidem saepius admonuere : quippe Regno Arsacis acrior est Germanorum libertas. Quid enim aliud nobis, quam caedem Crassi, (a) amisso etipso Pacoro, infra Ventidium dejectus Oriens ob» jecerit ? At Gerraani Carbone et Cassio et Scauro Aure- lio (b) et Servilio Caepione 3 Cn. quoque Manlio fusis, vel a The slaughter of CrassUs and his army is well known : but in revenge, Pacorus, son of Orodes, the Parthian king, was put to death, and the kingdom was reduced to a lower condition than even that of Ventidius, who gained a complete victory. Tacitus says, infra Ken* tidlum dejectus orient, alluding to the meanness of that officer's first emplovment ; he let out mules for hire, and was afterwards raised to the consulship by Antony the triumvir. The victory obtained by this man, (see Florus, lib. iv. s. 9) places the weakness of the Parthians in a clear point of view. But the loss of so many Roman consuls, with their annie*-, shows the warlike gen* ius of the Germans. Carbo was consul A. U. C. 640, and was routed by the Cimbrians with his whole army. Livy, Epitome lxiii. Lu- cius Cassius was consul A. U.C.647. He himself was slain in bat- tle, and his whole army passed under the yoke. Caesar, b. i. s. 12. See Livy, Epitome lxv b Marcus Scaur us Aurelius gave battle to the Cimbrians, and his army was put to flight He himself was taken prisoner. Being summoned to a consultation held by the enemy, he advised them not to think of passing the Alps, because the Romans were invincible. For that offence Boiorix, a young man of great ferocity, killed him on the spot. Livy, Ep t IxviL Servilius Csepio, proconsul, and Cneius Manilas, consul, were both defeated, and their camps were pillaged by the Cimbrians. Livy, Epit. lxvii. Florns, lib. hi. s. 3. Velleius Paterculus, lib. ii. s. 12. This last defeat happened A. U.C. 649, and, according to Plutarch, in the life of Lucullus, the anniver- sary was reckoned among the unlucky days. In order to do justice to the mart al ardour of the Germans, Tacitus takes care to observe that these disasters happened in the best days of Rome, that is, in the time of the republic Qainque simul contulares exercilus popu- x,o Ro>t*jvo abstulerunt. He adds, that Augustus the emperer lost Varus and his three legions. The calamity made such an impression on the mind of Augustus, that, as Suetonius relates, he let his hair J. c. 98. GERMANIA. 267 captis, quinque simul Considares exercitus Populo Roma- no, Varum, tresque cum eolegiones, etiam Csesari abstule- runt : nee inpune C. Marius in Italia, D. Julius in Gallia, Drusus ac Nero Germanicus in suis eos sedibus percule- runt. Mox ingentes C. Caesaris minae in ludibrium versae* lnde otium, donee occasione discordiae nostrae et civilium armorum, expugnatis legionum hibernis, (c) etiam Gallias adfectavere : ac rursus pulsi inde, proximis temporibus triumphati magis quam victi sunt. XXXVIII Nunc de Suevis (d) dicendum est, quorum non una, ut Cattorum. Tencterorumve, gens : majorem enim Germaniae partem obtinent, propriis adhuc nationibus nominibusque discreti, quamquam in commune ' Suevi' vo- centur. Insigne gentis obliquare crinem nodoque sub- and beard grow for several months, at times striking his head against the wall, and exclaiming, " Quintilius Varus, give me back my le- gions." Sueton. in Augustos, s. 23. See the fine description of Ger- manicus and his army traversing the field where the bones of their slaughtered countrymen lay unburied. Annals, b i. s. 61. c During the troubles that followed the death of Nero, and the wars between Otho, Vitellius. and Vespasian, Claudius Civilis, the Batavian chief, took the field at the head of a confederate army, un- der a plausible pretence of promoting the interest of Vespasian, but, in fact, to deliver his country and the Gauls from the Roman yoke* He called himself the friend of Vespasian, while he stormed the Ro- man camps, and obliged the legions to surrenderto his victorious arms. He drew many of the German nations into a conspiracy ; and, acting on every occasion with consummate policy, he appears to have learned in the school of the Romans the art of contending with his masters. He was at length abandoned by the Germans, and, by consequence, re- duced to the necessity of patching up a peace with Cerealis, the Ro- man general. An imperfect account of this transaction may be seen in what remains of the fifth book of the History, which has suffered by the injury of time. d The territory occupied by the Suevians was of vast extent, stretching southward from the Baltic to the Danube, and eastward from the Elbe to the Vistula, which was the boundary that separated Germany from Sarmatia. Several nations inhabited that vast tract of country. They formed a confederation with the Suevians, and, being so connected, were called by one general apellation. Some distinct states were subject to the Suevians, and thence derived the name of Suevians. The new leasee that was afterwards established took the title of Alamanni (see this tract, s. xxix. note (c.) The two names have been promiscuously used by historians to signify the Suevi or the Alamanni ; and hence the country, which, after the de- struction of the wall erected by the emperor Probus, became the theatre ef war, was alternately called Alamannia and Suabia, 268 C. CORN. TACITI. a. u. c. 851, stringere. (c) Sic Suevii a ceteris Germanis, sic Suevorum ingenui a servis, separantur. In aliis gentibus, seu cogna- tione aliqua Suevorum, seu (quod saepe accidit) imitatione rarum, et intra juventae spatium ; apud Suevos usque ad canitiem, horrentem capillum retro sequuntur, ac saepe in solo vertice religant. Principes et ornatiorem habent : ea cura formae, sed innoxia. Neque enim ut anient amen- turve ; in altitudinem quandam et terrorem, adituri bella, compti, ut hostium oculis, ornantur. XXXIX. * Vetustissimos se nobilissimosque Suevorum* Semnones (/) memorant. Fides antiquitatis religione firma- tur. Stato tempore in silvam, auguriis patrum et prisca for- midine sacram, omnes ejusdem sanguinis populi legationibus coeunt, caesoque publice homine celebrant barbari ritus horrenda primordia. Est et alia luco reverentia. Nemo nisi vinculo ligatus ingreditur, ut minor, et potestatem Nu- minis prae se ferens : si forte prolapsus est, adtolli et in- surgere haud licitum : per humum evolvuntur : eoque omnis superstitio respicit, tamquam inde initia gentis, ibi regnator omnium Deus, (g) cetera subjecta atque paren- tia. Adjicit auctoritatem fortuna Semnonum, centum pa- c It should seem, from what is here said, that the rest of the Ger- mans let their hair flow loosely about their heads and shoulders. Se- neca mentions the ruddy hair of the Germans gathered into a knot ; but he does not call it a general custom : he only says it was not deemed unmanly. Seneca, De La, lib. iii. cap. 26. / The Semnones occupied both banks of the Viadrus (now the Oder,) with part of Pon e ania, Brandenbourg, and also of Silesia g The belief of a Supreme God, the governor of the universe, has been from the earliest time common to all nations, however rude and barbarous. It is well known to have been the persuasion of the Scy- thians, from whom the Germans derived their origin ; and it is also known that the Scythians offered human sacrifices. Accordingly we find the Semnones addicted to the same barbarous rites. The old treatise of Icelandic mythology, entitled the Edda, shows that the Scandinavians believed in a Supreme Deity, " the author of every thing that exists ; the eternal, the ancient, the living and awful Be- ing ; the searcher into concealed things, the Being that never cba»i-g- eth." See Mallet's Northern Ant quities, vol. i p. 78. This con- curring opinion of all mankind is observed by Cicero, who says, there never was a people so rude, so savage, and so sunk in ignorance, as not to be impressed with the idea of a supreme all-ruling mind. The conceptions of men are, indeed, gross and extravagant ; but still all acknowledge a superior Being, and a divinity that stirs within them. Tuscai Question, lib. i. s. 13. j. c. 98. GERMANIA. 269 gis habitantium : magnoque corpore efficitur, ut se Suevo- rum caput credant. XL. Contra Langobardos (h) paucitas nobilitat : pluri- mis ac valentissimis nationibus cincti, non per obsequium, seel proeliis et periclitanclo tuti sunt. Reudigni (i) deinde et Aviones et Angli et Varini et Eudoses et Suar>lones et Nuithones fluminibus aut silvis muniuntur : nee quiciqnam notabile in singulis, nisi quod in commune Herthum (j) id h The Langobards are supposed in the time of Augustus, to have inhabited the country now called Lunenbourg and Magdebourg, on the west side of the Elbe. Velleius Paterculus says, they were sub- dued by Tiberius, when he commanded in Germany, and that they were a people that exceeded even German ferocity. Veil Pat. lib. ii. cap. 106. It is evident, however, that they afterwards recovered their strength, since we find the dominion of the Langobards flourish- ing in Italy, till in the year 784, they were totally subdued by Char- lemagne. Their code of laws is preserved by Lindenbrogius. Taci- tus has made no mention of the Burgundians, perhaps because they were in his time of little or no consideration ; though at the end of several centuries they were able to make an irruption into Gaul, where they possessed the country, which, after them, is to this day call- ed the province of Burgundy. The Burgundian laws are still ex- tant. i With regard to the seven nations here enumerated, there are no lights of history to guide u c at this distant period. Brotier supposes that the Rudignians dwelt in what is now called Mecklenbourg and Lawenbourg The Aviones, he thinks, were situated in a portion of the duchy of Mecklenbourg, near a river, which, after their name, is called Ava by the inhabitants. The Varinians are generally thought to have occupied the eastern part of Mecklenbourg, where the city of Waren stands at present. The Eudosians, the Nuithones, and Suar- don ; ans are almost lost in the mists of antiquity. The Angles are better known. They occupied part of Holstein and Sleswick. In the fifth century they joined the Saxons in their expedition to Bri- tain, and, by giving the name of England to the southern part of the island, immortalized the glory of their nation. j As Tacitus is here speaking of the adoration paid to a goddess by the several nations whose names have been enumerated, it is not pro- bable that, in latinizing a barbarous word, he should give it a mascu- line termination. The text says, Herthum, id est, Terram Matrem colunt. So, it seems, the word stands in all the manuscripts ; and yet, it may be presumed, that the author wrote Hertham. The name in all the northern languages signifies earth ; in the ancient Gothic, a irtha ; in the Anglo-Savon, eorthe, ertha, hertha ; in Eng- lish, earth. See Northern Antiquities, vol. p. 92. The worship of Mother Earth has been common in all unenlightened nations. We read in a Latin historian, that a tremor of the earth bein^ felt when iwo armies were in the heat of battle, Sempronius, the Roman gerse- 270 C. CORN. TACITI. a. u. c. 851* est, Terram matrem, colunt, eamque intervenire rebus hominum, invehi populis, arbitrantur. Est in insula Ocea- ni castum nemus, dicatumque in eo vehiculum, veste con- tectum : adtingere uni Sacerdoti concessum. Is adesse pre for many years- the honourable title of Prince of the Senate ; a title which added no- thing to his power, but gave him great weight and authority, implying superior merit, and pre-eminence in virtue. c It has been already mentioned, that Agricola commanded in Bri- tain in the time of Vespasian, Titus, and Domitian. The reign of the last is the evil period intended by Tacitus ; see a description of it, Hist. b. Is. 2. d Arulenus Ruslicus was tribune of the people A. U. C. 819, A. D. d6. Being then a young man of spirit, he wished to distinguish him- self by an early display of those principles of honour, which marked his conduct through the remainder of his life. He intended by his* tribunitian authority to prevent a decree against Paetus Thrasea. See Annals, b. xvi. s. 26. Being praetor, during the short reign ofVitellius, he was sent at the head of an embassy to treat of terms of accommo- dation with the generals of Vespasian's army, then at the gates of Rome ; but neither the rank of ambassador, nor the character of the man, could protect him from the outrages committed by the soldiers. Arulenus Rusticus was wounded in the fray, and his lictor was mur- dered. History, b. iii. s. 80. He afterwards wrote the life of his friend Paetus Thrasea, and for that offence was condemned to die. e Senecio was a native of Spain, born in the province of Boetic&i 280 C. CORN. TACITL a. v. c. 850, oapitale fuisse : neque in ipsos modo auctores, sed in libros quoque eormn saevitum, delegato Triumviris ministerio, ut monumenta clarissimorum ingeniorum in comitio ac foro urerentur. (/) Scilicet, illo igne vocem Populi Romani et libertatem Senatus et conscientiam generis humani abo- leri arbitrabantur, expulsis insuper sapientiae professoribus, atque omni bona arte in exsilium acta, ne quid usquam ho- nestum occurreret. Dedimus profecto grande patientiae documentum : et, sicut vetus aetas vidit, quid ultimurn in libertate esset, ita nos, quid in servitute, adempto per in- quisitiones et loquendi audiendique commercio. Memori- am quoque ipsam cum voce perdidissemus, si tarn in nostra potestate esset oblivisci, quam tacere. (g) III. Nunc demum redit animus : et quamquam, primo statim beatissimi saeculi ortu, Nerva (h) Caesar res olira where he filled the office of quaestor in the reign of Domitian, and never aspired to any higher honour. Not choosing to be a candidate for the magistracy, he was considered as an obstinate republican, hos- tile to the established government, and a friend to innovation. He wrote the life of Helvidius Priscus. The praise bestowed upon that excellent man inflamed the rage of Domitian. Mettius Carus, a no- torious prosecutor of the best men in Rome, stood forth as the accuser of Senecio, who acknowledged himself the author of the book, but urged in his defence, that he wrote it at the desire of Fannia, the widow of Helvidius. Senecio, for his praise of Helvidius, was found guilty, and, to glut the cruelty of Domitian, adjudged to death. His work was burnt by the public executioners. / The custom of destroying books is of ancient date, and was chief- ly exercised under despotic governments. Before the invention of printing, there was no way of multiplying copies but by the industry of transcribers, and, at that time, the vengeance of men in power might succeed. g Pliny describes the senate in a state of stupefaction, forgetting almost every thing, the liberal arts, and the rules and privileges of their order. In such times what useful knowledge could be acquir- ed? The senate was convened to do nothing, or to be plunged in guilt and cruelty. They were either a laughing-stock, or the in- struments of the vilest tyranny. The fathers were involved in the calamities of the times ; the citizens of Rome groaned under oppress sion during a number of years; and, in that dreadful period, their faculties were debased, and the vigour of their minds utterly extin- guished. Pliny, lib. viii. ep. 14. But amidst all this tame resigna- tion, a sense of injuries, however suppressed, was rankling in every breast. h On the death of Domitian, that emperor's acts were rescinded, and Nerva began his reign, A. U. C. 849 ; he adopted Trajan in Oc- tober or November, 850, and died on or about the 21st January, 851. Trajan, from that time, was called Nerva Trajanus. As Nerva is not j. c. 97. AGR1C0LA. 281 dissociabiles miscuerit, Principatum ac libertatem, augeat- que quotidie felicitatem Imperii Nerva Trajanus, nee spem modo ac votura Securitas publica, (z) sed ipsius voti fidu- ciam ac robur, adsumpserit : natura tamen infirmitatis hu- manae tardiora sunt remedia, quam mala ; et, ut corpora lente augescunt, cito exstinguuntur, sic ingenia studiaque oppresseris facilius, quam revocaveris. Subit quippe etiam ipsius inertiae dulcedo : et invisa primo desidia pos- tremo amatur. Quid ? si per quindecim annos, (j) grande mortalis aevi spatium, multi fortuitis casibus, promptissimus quisque saevitia Principis interciderunt ? Pauci, ut ita dixerira, non modo aliorum, sed etiam nostri superstites sumus ; exemptis e media vita tot annis, quibus juvenes ad senectutem, senes prope ad ipsos exact* aetatis terminos, per silentium venimus : non tamen pigebit, vel incondita ac rudi voce, memoriara prioris servitutis, ac testimonium praesentium bonorum composuisse. Hie interim liber ho- nori Agricolae, soceri mei, destinatus. professione pietatis aut laudatus erit, aut excusatus. IV. Cnaeus Julius Agricola, veteri et inlustri Forojuli- ensium (k) colonia ortus, utrumque avum Procurato- rem (/) Caesarum habuit : quae Equestris nobilitas est, called Divus, that is, the Deified Nerva, Lipsius and most of the com- mentators have inferred that Nerva was still alive. But how Trajan, in that short time between his adoption and the commencement of his reign, could be said to be every day increasing the public happiness, i3 not easy to comprehend. It seems more probable that he was empe- ror of Rome when Tacitus wrote the life of Agricola, and the compli- ment paid to him in section xlv. implies that he was then the reigning prince. i The public security, Securitas Publica, was an inscription on the medals of the times. j Fifteen years was the period of Domitian's reign. Tacitus speaks of it with horror, and promises to review the tyranny and abject slavery of those dismal times. It is to be regretted, that such a savage, as Domitian has escaped from the pen of Tacitus. k Forojulium was a colony in Narbonne Gaul, now called Frejus, or Frejules, situated at the mouth of the river Agens, on the Medi- terranean, about forty miles north-east of Toulon. / The management of all the foreign revenues was in the hands of the Roman knights Augustus left the appointment of some of the provinces to the discretion of the Senate, and reserved others for his own nomination. The last were called procuratores Ccesaris, imperi- al procurators^ and were either created Roman knights by virtue of their employment, or considered as of equal dignity. The money collected by the officers of the Senate was paid into the public trea- een sufficiently limited, the Britons now groaned under the oppres- sion^ two masters ; namely, the governor of the province, and the emperor's procurator. 2 An allusion to the fate of Varus and his legions, which happened in the fortieth year of Augustus, A. U. C. 762, A. D, 9, £92 C. CORN. TACITI. a. u. c. 850- 4 et flumine, non Oceano, defeadi : sibi patriam, conjuges, * parentes : iliis avaritiam et luxuriam caussas belli esse : re- * cessuros, ut divus Julius recessisset, modo virtutesmajorum i suorum aBrnularentur. Neve prcelii unius aut alterius 4 eventu pavescerent : plus inpetus, majorem constantiam, * penes miseros esse. Jam Britannorum etiam Deos misere- € ri, qui Romanum Ducem absentem, qui relegatum in alia 4 insula exercitum, detinerent : 'a) jam ipsos, quoddifficili- 6 mum fuerit, deliberare : porro in ejusmodi consiliis peri- ' culosius esse deprehendi, quam audere.' XVI. His atque talibus invicem instincti, Boadicea, (6) generis Regii femina, Duce (neque enim sexum in imperiis discernunt) sumpsere universi bellum : ac sparsos per cas- tella milites consectati, expugnatis praesidiis, ipsam colo* niam invasere, ut sedem servitutis : nee ullum in barbaris saevitiae genus omisit ira et victoria. Quod nisi Paulli- nus, (c) cognito provinciaB motu, propere fubvenisset, ainissa Britannia foret : quam unius praelii fortuna veteri patientiae restituit, tenentibus arma plerisque, quos consci- entia defectionis et propius ex Legato timor agitabat. Hie cum egregius cetera, adroganter in deditos, et, ut suae quo- que injuria^ ultor, durius consuleret, missus Petronius Tur- pilianus, (d) tamquam exorabilior : et delictis hestium no- vus, eoque poenitentias mitior, compositis prioribus, nihil ultra ausus, Trebellio Maximo (e) provinciam tradidit. Trebellius segnior, et nullis castrorum experiments, co- mitate quadam curandi provinciam tenuit. Didicere jam barbari quoque ignoscere, vitiis blandientibus ; et interven- es civilium armorum praebuit justam segnitiae excusatio- ■em : sed discordia laboratum : cum adsuetus expeditio- nibus miles otio lasciviret. Trebellius, fuga ac latebris a Paulinus was then emplo3 T ed in the isle of Anglesey. b Boadicea was the daughter of Prasutagus, king of the Icenians. € On the first intelligence of the revolt, and the dreadful slaughter that followed, Suetonius Paulinus abandoned the isle of Anglesey, and showed at once his conduct and his valour. See Annals y b. xiv. s. 31 to 38, d Petronius Turpilianus succeeded to the government of Britain, * A. II C. 814, having just then closed the year of his consulship. e The account of TrebelLus Maximus, given by Tacitus in his History, differs a little from what is related in the passage before us. Being at variance with Roscius Caelius, an officer of a turbulent spi- rit, he was obliged to fly to Vitelhus for protection, A. U. C. 822, A. D. 69. Hitt. b. i. s. 60. j. c. 97. AGRICOLA. 293 vitata exercitus ira, indecorus atque humilis, precario mox praefuit : ac velut pacti, exercitus licentiam, Dux salutem, haec seditio sine sanguine stetit. Nee Vettius Bolanus, (/ ) manentibus adhuc civilibus bellis, agitavit Britanniam disci- plina : eadem inertia erga hostes, similis petulantia cas- trorum : nisi quod innocens Bolanus, et nullis delictis invi- sus, caritatem paraverat loco auctoritatis. XVII. Sed, ubi cum cetero orbe Vespasianus et Britan- niam reciperavit, magni Duces, egregii exercitus, minuta hostiutn spes. Et terrorem statim intulit Petilius Ceria- lis, (o-) Brigantum civitatem, (h) qua? numerosissima pro- vinciae totius perhibetur, adgressus : multa proelia, et ali- quando non incruenta: magnamque Brigantum partem aut victoria amplexus, aut bello. Et, cum Cerialis quidem al- terius successoris curam famamque obruisset, sustinuit quo- que molem Julius Frontinus, (i) vir magnus, quantum lice- bat, validamque et pugnacem Silurum (/) gentem armis su« begit ; super virtutem hostium, locorum quoque difficul- tates eluctatus. XVIII. Hunc Britannia? statum, (k) has bellorum vices media jam aestate transgressus Agricola invenit, cum et milites, velut omissa expeditione, ad securitatem, et hostes ad occasionem, verterentur. Ordovicum civitas, (J) haud multo ante adventum ejus, alam, in finibus suis agentem, f Vettius Bolanus, a follower in the train of Vitellius, was appoint- ed governor of Britain, A. U. C. 822. Hist. b. ii. s. 65. g Petilius Cerealis served, at first, in Britain, under Suetonius Pau- linus, Annals,, b. xiv. s. 32. He fought afterwards on the side of Vespasian against Vitellius, Hist. iii. s. 59. h The Brigantes, inhabited the counties of York, Durham, Cum- berland, Westmoreland, and Lancashire. i Julius Frontinus had the chief command in Britain, A. U. C. 826. He was one of the most eminent men of the age in which he lived ; a lawyer cf profound knowledge ; a soldier formed both by theory and experience ; and, above all, a man not more distinguished by his ta- lents than his virtues. j The subjugation of the Silures, a fierce and obstinate enemy, gave the Romans quiet possession of the south of Britain. k Our author hitherto, like a skilful biographer, has laid himself out to prepare the theatre of war, m which Agricola was to make so conspicuous a figure. His introduction is intimately connected with the enduing narrative. From this place Agricola becomes the grand o'iectof attention. He arrived in Britain in the summer, A. U. C, 831, A D. 78. / The O dovices inhabited the counties of Flint, Denbigh, Caernar- von, Merioneth, and Montgomery, in North Wales, 294 G. CORN. TACITI. a. u. c. 850. prope universam obtriverat : eoque initio erecta provin- cia ; et, quibus bellum volentibus erat, probare exemplum, aut recentis Legati animum opperiri. Turn Agricola, qu unquam transacta aestas, sparsi per provinciam numeri, praesumpta apud militem iiiius anni quies, tarda et contra- ria bellum inchoaturo, et plerisque custodiri suspecta po- tius videbatur, ire obviam discrimini statuit : contractisque legionum vexillis et modica auxiliorum manu, quia in aequum degredi Ordovices non audebant, ipse ante agmen, quo ceteris par animus simili periculo esset, erexit aciem : caesaque prope universa gente, non ignarus, instandum fa- mae, ac, prout prima cesissent, fore universa, Monam insu- lam, (m) cujus possessione revocatum Paullinum rebellione totius Britanniae, supra memoravi, redigere in potestatem animo intendit. Sed, ut in dubiis consiliis, naves deerant : ratio et constantia Ducis transvexit. Depositis omnibus sarcinis, lectissimos auxiliarium, quibus nota vada, et pa- trius nandi usus, quo simul seque et arma et equos re- gunt, ita repente inmisit, ut obstupefacti hostes, qui classem, qui naves, qui mare exspectabant, nihil arduum aut invictum crediderint sic ad bellum venientibus. Ita petita pace, ac dedita insula, clarus ac magnus haberi Agri- cola : quippe cui ingredienti provinciam, quod tempus alii per ostentationem, aut officiorum ambitum, transigunt, la- bor et periculum placuisset. Nee Agrkola, prosperitate rerum in vanitatem usus, expeditionem aut victoriam voca- bat, victos continuisse : ne laureatis (n) quidem gesta pro- secutus est: sed ipsa dissimulatione famae famam auxit, aestimantibus, quanta futun spe tarn magna tacuisset. XIX. Ceterum animorum provincial prudens, simulque doctus per aliena experimenta, parum profici armis, si in- juriae sequerentur, caussas bellorum statuit excidere. A se suisque orsus, primam domum suam coercuit ; quod plerisque haud minus arduum est, quam provinciam regere. Agere nihil per libertos servosque publicse rei : non stu- m Suetonius Paulinus had conquered Anglesey ; but the insurrec- tion of the Britons, under Boadicea, did not leave him time to secure possession. The invasion by SuetoniU3 was seventeen years before the final reduction of the place under the conduct of Agricola. n The elder Pliny calls the laurel the messenger of joy and victory, being always affixed by the Roman generals to their letters of dis- patch after success against the enemy, and also te the spears and ja- velins of the soldiers. Pliny, lib. xv, s. 30. j. c. 97. AGRICOLA. 295 diis privatis, nee ex commendatione, aut precibus Centu- rionum milites accire, sed optimum quemque fidelissimum putare : omnia scire, non omnia exsequi : parvis peccatis veniam, magnis severitatem commodare : nee poena sem- per, sed saepius poenitentia contentus esse : officiis et ad- ministrationibus potius non peccaturos pra?ponere, quam damnare, cum peccassent. Frumenti et tributorum exac- tionem (o) aequalitate munerum mollire, circumcisis, quae, in quaestum reperta, ipso tributo gravius tolerabantur : namque per ludibrium adsidere clausis horreis, et emere ultro fruinenta, ac vendere pretio cogebantur : (p) devor- tia itinerum et longinquitas regionum indicebatur, ut civi- tates a proximis hibernis in remota et avia referrent, donee, quod omnibus in promptu erat, paucis lucrosum fieret. XX. Haec primo statim anno comprimendo, egregiam famam paci circumdedit ; quae vel incuria, vel tolerantia priorum, haud minus quam bellum timebatur. Sed, ubi aestas advenit, (q) contracto exercitu, militum in agmine laudare modestiam, disjectos coercere : loca castris (r) ipse care : aestuaria ac silvas ipse praetentare : (s) et nihil Brotier read frumenti et tributorum auctionem, and understands an increase o. tributes. Other editions have exactwntm, meaning the severity with w'lich they were exacted. p Each province paid to the Romans a tribute of corn, which, in general, was paid in kind. In those provinces which had voluntarily submitted to the dominion of Rome, the farmer delivered the tenth part of Iris crop. This was what in modern phrase is called tythe corn, frumentum d cumanum. In the conquered provinces, the Romans exacted a gross quantity, fixing the bushel at a stated rate. This was called/rwmm/?/.m siipendiarium. Besides those two modes of collect- ing, it was further expected that the inhabitants of the several pro- vinces should furnish, at a settled price, whatever was required for the use of government : this was called purchased corn, frvmentum emplum. The provinces were further charged with a supply for the use of the proconsul, or governor ; but the price was arbitrary, at the "will and pleasure of the governor himself. This was not always paid in kind. A composition was made in money, and this was called corn at a valuation,// umentum (zstimatum q This was the second summer after Agricola arrived in Britain, A. U C. 832, A. D. 79. Vespasian died this year on the 24th of June : Agricola, from that time, continued to command in Britain during the reign of Titus. r ?v T any vestiges of Roman camps are still to be seen in various parts of En o land. s Agrteola, as appears from all circumstances, marched his army from Anglesey, which had surrendered to his arms, through North 296 C. CORN. TACITI. a. u. c. 850. interim apud hostes quietum pati, quo minus subitis excur- sions popularetur : atque, ubi satis terruerat, parcendo rursus inritamenta pads ostentare. Quibus rebus muitae civitates, quae in ilium diem ex aequo egerant, datis obsi- dibus, iram posuere, et praesidiis castellisque circumaaae, tanta ration e curaque, ut nulla ante Britanniae nova pars in- lacessita transient. XXI. Sequens hiems saluberrimis consiliis absumpta : namque, ut homines dispersi ac rudes, eoque in bello fa- ciles, quieti et otio per voluptates adsuescerent, hortari privatim, adjuvare publice, ut templa, fora, domus exstrue- rent, (t) laudando promptos, et castigando segnes, ita ho- noris aemulatio pro necessitate erat. Jam vero Principum filios liberalibus artibus erudire, et ingenia Britannorum studiis Gallorum anteferre, (u) ut, qui modo linguam Ro- manam abnuebant, eloquentiam concupiscerent : inde etiam habitus nostri honor et frequens toga : paullatimque disctjssum ad delinimenta vitiorum, porticus et balnea et conviviorum elegantiam : idque apud inperitos ' humani- tas' v ocabatur, cum pars servitutis esset. XaII. Tertius expeditionum annus (y) novas gentes aperuit, vastatis usque ad Taum (w) (aestuario nomen est) nationibus : qua formidine territi hostes, quamquam con- flictatum saevis tempestatibus exercitum, lacessere non ausi: ponendisque insuper castellis (x) spatium fuit. Ad- Wales, on his way to Caledonia. Tacitus does not directly say what road he pursued. t Gordon, in his Itinerary, has described the remaining vestiges of a number of forts on the isthmus between the Forth and the Clyde, and also of a town, called Comelon, which, he says, is evidently a Ro- man work ; the ruins of ancient houses are still to be seen. u La Bletterie, in his note on this passage, is alarmed for the honour of his country. He doubts whether Agricola was a competent judge ; in all events he appeals from the sentence. Brotier says, it is won- derful that Agricola, in rude and savage times, should be able to fore- tel the genius of a country, which has since produced Bacon, Milton, and Newton, not to mention others of great and illustrious talents. v Agricola's third year was A. U. C. 833, A. D. 80. w The river Tay issues out of Loch-Tay in Breadalbin, and run- ning south-east, passe* the town of Perth, and falls into the German Ocean at Dundee, where it is called the Frith of Tay. x The principal fort built by Agricola was at Ardoch, in Perth- shire, situated so as to command the entrances into two valleys, Strathallan and Strathearn. This fort, commanding two extensive valleys, seems to prove what Tacitus says, viz. that no general show- ed greater skill in the choice of advantageous situations. j, c. 9T. AGRICOLA. 231 notabant periti, non alium Ducem opportumtates locorum sapientius legisse : nullum ab Agricola positum castellum aut vi hostiumexpugnatum, aut pactione aut fuga desertum. Crebrae eruptiones : nam adversus moras obsidionis annuis copiis firmabantur : ita intrepida ibi hiems, et sibi quisque praesidio, inritis hostibus, eoque desperantibus, quia soliti plerumque damna aestatis hibernis eventibus pensare, turn aestate atque hieme juxta pellebantur. Nee Agricola urn- quam per alios gesta avidus intercepit : seu Centurio, seu Praefectus, incorruptum facti testem habebat. Apud quos- dam acerbior in conviciis narrabatur, ut bonis comis, ita adversus malos injucundus : ceterum ex iracundia nihil supererat : secretum et silentium ejus non timeres : ho- nestius putabat offendere, quam odisse. XXI II. Quarta aestas (y) obtinendis, quae percurrerat, msumpta : ac, si virtus exercituum et Romani nominis gloria pateretur, inventus in ipsa Britannia terminus. Nam Clota (z) et Bodotria, diversi maris aBstibus per inmensum revectae, angusto terrarum spatio dirimuntur : quod turn prassidiis firmabatur : atque omnis propior sinus tenebatur, summotis velut in aliam insulam hostibus. XXIV. Quinto expeditionum anno, (a) nave prima trans- gressus, (b) ignotas ad id tempus gentes crebris simul ac prosperis proeliis domuit : eamque partem Britanniae, y Agricola's fourth campaign was A. U. C. 834, A. D. 81. z Clota or Clota, and Bodotria, were the names given by Ptolemy to those famous sestuaries, or arms of the sea. The Clota is now call- ed Clyde, which rises in Annandale, and, after a wide circuit, falls into the gulf of Dumbarton, on the western side of Scotland, opposite to the isle of Bute. The Bodotria of Ptolemy is the river Forth, which rises in Montaith, and, after describing a number of beautiful meanders, discharges itself near Edinburgh, into an arm of the Ger- man S^a, called the Frith of Forth. a Agricola's fifth campaign was in the summer A. U. C. 835, A. 0.82. b We are now to see Agricola penetrating further into North Bri- tain ; but the laconic style of the author does not distinctly tell us on which side of the country the attempt was made. The commentators are much divided about the construction of the words, nave prima transgressus ; he sailed in the first ship. Some of them will have it, that he embarked in the first ship of his fleet : but we have no ac- count of a fleet in readiness for this expedition. The most natural and obvious sense is, he crossed the aestuary of the Clyde, in the first Roman vessel that was ever seen in those parts. It appears in the following section, that Agricola had no fleet till he ordered ships to be got in readiness for his sixth campaign. 27 998 C. CORN. TAC1TI. a. j. c. 850 quee Hiberniam adspicit, copiis instruxit, in spem magis. quam ob formidinem : si quidem Hibernia, medio inter Britanniam atque Hispaniam sita, et Gallico quoque mari opportuna, valentissimani Imperii partem magnis invicem usibus miscuerit. Spatium ejus, si Britanniae comparetur, angustius, nostri maris insulas superat. Solum caelumque et ingenia cultusque hominum haud multum a Britannia clifferunt, nee in melius. Aditus portusque per commer- cia et negotiatores cogniti. Agricoia expulsum seditione domestica unura ex Regulis gentis exceperat, ac specie amicitiaB in occasionem retinebat. Saepe ex eo audivi, le- gione una (c) et modicis auxiliis debellari obtinerique Hi- berniam posse, ldque etiam ad versus Britanniam profu- turum, si Romana unique arma, et velut e conspectu li- bertas tolleretur. XXV. Ceterum aestate, qua sextum officii annum (d) in- choabat, amplexus civitates trans Bodotriam sitas, quia mo- tus universarum ultra gentium, et infesta hostili exercitu itinera, timebantur, portus classe exploravit : (e) quae, ab Agricoia primum adsumpta in partem viriam, sequebatur egregia specie, cum simul terra, simul mari bellum inpelle- retur, ac saepe iisdem castris pedes equesque, et nauticus miles, mixti copiis et laetitia, sua quisque facta, suos casus adtollerent : ac modo silvarum et montium profunda, modo tempestatum ac fluctuum adversa, hinc terra et hostis, hinc auctus Oceanus militari jactantia compararentur. Britan- nos quoque, ut ex captivis audiebatur, visa classis obstupe- faciebat, tamquam, aperto maris sui secreto, ultimum vic- tis perfugium clauderetur. Ad manus et arma conversi Caledoniam incolentes populi, paratu msgno, majore fama, c Some of the historians of Ireland seem to be much offended with Tacitus, on account of the opinion here advanced ; namely, that one legion with a body of auxiliaries, would be sufficient for the conquest •f Ireland ; and perhaps they are right. Courage has been, in every age, the distinguishing quality of that country. The Roman general would have found a people no less fierce and independent than the Caledonians; and it is probable, that, among the chieftains, there would have been many a Galgacus to stand forth in the cause of li- berty. d Agricola's sixth campaign was A. U. C. 836, A. D. 83; the se- cond year of Domitian's reign. e Agricoia, in the third year of his expeditions, had penetrated, north of the Forth, as far as the Frith of Tay ; (see section xxii.) but we are told by Tacitus, that the country was overrun, not conquered : nor was it sufficiently explored. j. c. 97. AGRICOLA, 299 uti raos est de ignotis, oppugnasse ultro, castella (/) ador- ti, metum, ut provocantes, addiderant : regrediendumque citra Bodotriam, et excedendum potius, quam pellerentur, specie prudentium ignavi admonebant : cum interim cog- noscit, hostes pluribus agminibus inrupturos. Ac, ne supe- rante numero et peritia locorum circumiretur, diviso et ipse in tres partes exercitu incessit. XXVI. Quod ubi cognitum hosti, mutato repente consi- lio, universi nonam legionem, ut maxime invalidam, nocte adgressi, inter soranum ac trepidationem caesis vigilibus, inrupere. (g) Jamque in ipsis castris pugnabant, cum Agricola, iter hostium ab exploratoribus edoctus, et vesti- giis insecutus, velocissimos equitum peditumque adsultare tergis pugnantium jubet, mox ab umversis adjici clamorem ; €t propinqua luce fulsere signa : ita ancipiti malo territi Bntanni : et Romanis redit animus, ac, securi de salute, pro gloria certabant : ultra quin etiam erupere : et fuit atrox in ipsis portarum (h) angustiis proelium, donee pulsi hostes *, utroque exercitu certante, his, ut tulisse opera, illis, ne eguisse auxilio viderentur : quod nisi paludes (i) et silvae fugientestexissent, debellatum ilia victoria foret. XXVII. Cujus constantia ac fama ferox exercitus, ' ni- * hil virtuti suas invium : penetraodam Caledoniam, inve- 4 niendumque tandem Britanniae terminum continuo proe- ' liorum cursu,' fremebant : atque illi modo cauti ac sapi- entes, prompti post eventum ac magniloqui erant : iniquis- sima haBc bellorum conditio est : prospera omnes sibi vhv dicant, adversa uni inputantur. At Britanni non virtute, sed occasione et arte usos rati, nihil ex adrogantia remit- tere, quo minus juventutem armarent, conjuges ac liberos in loca tuta transferrent, coetibus ac sacrificiis conspiration / Traces of these forts and castles are still extant in Fifeshire, Perth and Strathearn, g This battle, Gordon the antiquarian thinks, was fought in the county of Fife; and he draws his conclusion from the appearance of a Roman camp still to be seen at a place called Loch-Ore, about two miles from Loch-Leven. h There were four gates to a Roman camp; one on each side of the circumference, accessible for the use of the baggage horses, and wide in case of a saUy. The gates had their distinct names ; Prceto- ridi Decumana, D extra and Sinistra. i The marshes and forests that protected the Caledonians Were-, most probably y Loch-L even* and the woods that grew around it. 300 C. CORN. TACIT/. a. v. c. 850. nem civitatum sancirent : (j) atque ita inrita is utrimque animis discessum. XXVIII. Eadem aestate cohors Usipiorum, per Germa- nios conscripta, in Britanniam transmissa, magnum ac me- morable facinus ausa est. Occiso Centurione ac militi- bus, qui, ad tradendam disciplinam inmixti manipulis, (k) exemplum et rectores habebantur, tres liburnicas, adactis per vim gubernatoribus, ads£endere : et uno remigante, suspectis duobus, eoque interfectis, nondum vulgato ru- rnore, ut miraculum praevehebantur : mox hac atque ilia rapti, et cum plerisque Britannorum, sua defensantium, proelio congressi, ac saepe victores, aliquando pulsi, eo ad extremum inopiae venere, ut infirmissimos suorum, mox sorte ductos, vescerentur. Atque ita circumvecti Britan- niam, (/) amissis per inscitiam regendi navibus, pro prae- donibus habiti, primum a Suevis, mox a Frisiis intercept! sunt : ac fuere, quos per commercia venumdatos, et in nostram usque ripam mutatione ementium adductos, indi- cium tanti casus inlustravit. (m) Initio aestatis (n) Agri- cola, domestico vulnere ictus, anno ante natum filium ami- sit. Quern casnm neque, ut plerique fortium virorum. j AH public resolutions were formed, among barbarians, at their carousing festivals in religious groves. It was in this manner that Civilis drew the Batavians and the Germans into a league against the Romans. See Hist. iv. s. 14. k The Mo.nipuli were companies of foot, as the Turmce were of the cavalry. A cohort consisted of sixty companies, ten in each, amount- ing in the whole to six hundred men. Each cohort was commanded by a centurion. I Tacitus has not mentioned the place from which these daring ad- venturers put to sea Dio relates the same enterprise, but he also omits the port from which the voyage began. From both historians it may be fairly collected, that the outset of this desperate voyage was either from some port in Galloway, or from Cantire in Argyle- shire, where Agricola had stationed his garrisons. The deserters, in the course of their voyage, landed at various places, and suifered by famine and other disasters, till they reached the eastern coast, where, and where only, the Romans were stationed in different encampments. m The adventurers, having either sailed northward of the Orcades, or through the Pentland Frith, which divides those islands from the extremity of Scotland, reached the German Ocean ; and thence, through want of skill in navigation, or driven by tempestuous wea- ther, arrived at length in the Baltic, (Mare Suevicum) and landed on the coast of the Suevians. n This was the summer in the year of Rome 837, A.D. 84, wheB Agricola opened Iks seventh campaign. j. c. 97, AGRICOLA. 301 ambitiose, neque per lamenta rursus ac maerorem tnulie- briter tulit : et in luctu bellum inter reraedia erat. XXIX. Igitur praamissa classe, qua? plunbus locis prae- data, magnum et incertum terrorem faceret, expedito ex- ercitu, cui ex Britannis fortissimos et longa pace explora- tos addiderat, ad montem Grampium pervenit, quemjam hostes insederant. Nam Britanni, nihil fracti pugnae prio- ns eventa, et ultionem aut servitium exspectantes, tandem- que docti, commune periculum concordia propulsandura, legationibus et fcederibus omnium civitatum vires excive- rant. Jamque super triginta millia armatorum adspicie bantur, et adhuc adfluebat omnis juventus, et qmbus cruda ac viridis senectus, clari bello, ac sua quisque decora ges- tantes : cum inter plures Duces virtute et genere praestans, nomine Galgacus, (o) apud contractam multitudinem, proe- lium poscentem, in hunc modum locutus fertur : XXX. ' Quotiens caussas belli et necessitatem nostrum * intueor, magnus mihi animus est, hodiernum diem, con- 1 sensumque vestrum, initium libertatis totius Britanniae * fore. Nam et universi servitutis expertes, et nullae ultra * terrae, ac ne mare quidem securum, inminente nobis clas- * se Romana : ita proelium atque arma, quae fortibus * honesta, eadem etiam ignavis tutissima, sunt. Prior se * pugnae, quibus adversus Romanos varia fortuna certatum * est, spem ac subsidium in nostris manibus habebant : quia 4 nobilissimi totius Britanniae, eoque in ipsis penetralibus 1 siti, nee servientium littora adspicientes, oculos quoque o In the chronicle of the kings of Scotland, Galgacus is called Gal* dus ; of which name, and its etymology, Gordon gives the following account ; — Galgacus was latinized by the Romans from two Highland appellations, viz. Gald and Cachach ; the first, Gald, being the pro- per name, and the second an adjection to it, from the battles he had fought ; it signifies the same as prailiosus ; Gald, thejighter of battles ; which kind of nick-name is still in use among the Highlanders. In the speech ascribed to this gallant chieftain, we have a striking pic- ture of Reman oppression. The various arts of those ambitious con- querors, and the vices of their government in the several provinces of the empire, are painted in glaring colours. The art of compres* sin°; in pathetic language, with precision and energy, all the topics that can inspire the heart of man with a generous love of liberty, is here displayed in full perfection, tt may indeed be doubted whether Galgacus spoke what Tacitus has put into his mouth ; but that he harangued his men is highly probable. In those days no battle was fought without a speech from the general, to rouse and animate th£ valour of his army, 27* 302 C. CORN. TACITI. a. v. c. 850. . ■ a contactu dominationibus inviolatos habebamus. Nos, ' terrarum ac libertatis extremos, recessus ipse ac sinus 4 fama? in hunc diem defendit : nunc terminus Britannia? r patet : atque omne ignotum pro magnifico est. Sed nulla ; jam ultra gens, nihil nisi fluctus et saxa : et infestiores * Romani : quorum superbiam frustra per obsequium et * modestiam effugeris : raptores orbis, postquam cuncta * vastantibus defuere terrae, et mare scrutantur : si locu- * pleshostis est, avaris si pauper, ambitiosi : quos non Ori- 4 ens, non Occidens, satiaverit : soli omnium opes atque 4 inopiam pari adfectu concupiscunt. Auferre, trucidare, 4 rapere, falsis nominibus' imperium ; * atque, ubi solitudi- * nem faciunt,' pacem ' adpellant.' XXXI. ' Liberos cuique ac propinquos suos natura ca~ * rissimos esse voluit : hi per delectus, alibi servituri, au- * feruntur : conjuges sororesque, etsi hostilem libidinem 6 effugiant : nomine' amicorum ' atque' hospitum 4 pollu- 1 untur. Bona fortunasque in tributum egerunt ; in anno- * nam frumentum : corpora ipsa ac manus, silvis ac paludi- 1 bus emuniendis, verbera inter ac contumelias, conterunt. 4 Nata servituti mancipia semel veneunt, atque ultro a do- 4 minis aluntur : Britannia servitutem suam quotidie emit, < quotidie pascit. Ac, sicut in familia recentissimus quis- 4 que servorum et conservis ludibrio est : sic, in hoc or- * bis terrarum vetere famulata, novi nos et viles in excidi- 4 urn petimur. Neque enim arva nobis, aut metalla, aut 4 portus sunt, quibus exercendis reservemur. Virtus por- * ro ac ferocia subjectorum ingrata imperantibus : et lon- * ginquitas ac secretum ipsum quo tutius, eo suspectius. * Ita. sublata spe, veniae, tandem sumite animum, tam * quibus salus, quam quibus gloria, carissima est. Trino- * bantes, Q?) femina Duce, exurere coloniam, expugnare * castra, ac, nisi felicitas in socordiam vertisset, exuere 4 jugum potuere : nos integri et indomiti, et libertatem noa 1 in praesentia laturi (6,) renewed their ancient friendship with the Romans. Several inscriptions on altars, having Cohors prima Batavorum engraved on them, have been dug up in the north of England. e Brotier observes, from Vegetius, b. i. s. 12, that the Britons fought with the edge of their sword, and cut and hewed the enemy. The Romans on the contrary, made use of the point, and, in close en- gagement, had greatly the advantage. / The British warrior in his chariot is here called Covinarius^ the driver of a covinus. The name used by Caesar for the Britons' war- like chariot is esseda. Their way of fighting in those vehicles, he tells us, is as follows ; they first drive round all parts of the lines, throwing their darts, and, by the very terror of their horses, and the rattling of their wheels, disordering the ranks of the enemy. When they have forced their way into the body of the cavalry, they leap from their chariots, and fight on foot. Meanwhile the drivers retire a little way from the combat, and place themselves in such a manner as to favour the retreat of their comrades, should they be overpow- ered by the enemy. Bell. Gall. lib. iv. s. 33. Duncan's Cmar % \* vp j. c. 97. AGRICOLA. SOT hostium agminibus et inaequalibus locis hserebant : mini- roeque equestris ea pugnae facies erat, cum aegre diu stan- tes, simul equorum corporibus inpellerentur, ac saepe va« gi currus, exterriti sine rectoribus equi, ut quemque formi- do tulerat, transversos, aut obvios incursabant. XXX VII. Et Britaani, qui adhuc pugnaB expertes sum- ma collium insederant, et paucitatem nostrorum vacui sper- nebant, degredi paullatim, et circumire terga vincentium coeperant : ni id ipsimi veritus Agricola, quatuor equitum alas, ad subita belli retentas, venientibus opposuisset. quantoque ferocius accurerant, tanto acrius pulsos in fu- gam disjecisset. lta consilium Britannorum in ipsos ver- sus : transvectaeque praecepto Ducis a fronte pugnantium alae, aversam hostium aciem invasere. Turn vero patenti- bus locis grande et atrox spectaculum : sequi, vulnerare. capere atque eosdem, oblatis aliis, trucidare. (g) Jam hostium, prout cuique ingenium erat, catervae armatorum paucioribus terga praestare, quidam inermes ultro ruere, ac se morti offerre. Passim arma et corpora et laceri ar- tus et cruenta humus : et aliquando etiam victis ira virtus- que : postquam silvis adpropinquarunt, coiilecti. primos sequentium, incautos et locorum ignaros, circumvenieb«nt. Quod ni frequens ubique Agricola validns et expeditas co^ hortes, indaginis modo, et, sicubi arctiora er 97. AGRICOLA. 309 in captivorum speciem formarentur : at nunc veram mag- namque victoriam, tot millibus hostium caesis, ingenti fama celebrari. Id sibi maxime formidolosum, privati hominifi nomen supra Principis adtolli : frustra studia fori et crvi- lium artium decus in silentium acta, si militarem gloriam alius occuparet : et cetera utcumque facilius dissimulari : Ducis boni Jmperatoriam virtutem esse, Talibus curis ex- ercitus, quodque saevae cogitationis indicium erat, secreto suo satiatus, optimum in praesentia statuit, reponere odium, donee inpetus famae et favor ^xercitus languesceret : (m) nam etiam turn Agricola Britanniam obtinebat. XL. Igitur * triumphalia ornaments (n) et inlustris sta« * tuae honorem et quidquid pro triumpho datur,' multo verborum Jhonore cumulata, decerni in Senatu jubet : ad- ditque insuper opinionem, Syriam provinciam Agricola? destinari, vacuam turn morte Atilii Rufi, Consularis, et ma- joribus reservatam. Creciidere plerique, libertum ex se- cretioribus ministeriis missum ad Agricolam, codicillos, quibus ei Syria dabatur, tulisse, cum praecepto, ut, si in Britannia foret, traderentur : eumque libertum in ipso freto (o) Oceani obvium Agricolae, ne adpellato quidem eo 9 ad Domitianum remeasse : sive verum istud, sive exinge- nio Principis fictum ac compositum est. Tradiderat inte- rim Agricola successori suo provinciam quietam tutam- m Pliny in his Panegyric on Trajan, has given a striking picture of Domitian in his dark retreat. That savage beast was shut up as it were in a den, where he quaffed the blood of his relations; and when he came forth, it was to riot in the destruction of the best and most illustrious citizens. Dismay and terror obstructed his door ; and they, who were excluded, were as much in danger as those that gained admittance. The tyrant was horrible to the sight, and his approach was dreadful : pride in his aspect ; anger in his eye ; a fe- minine whiteness over his whole body ; and in his countenance an air of arrogance, flushed with the deepest red. No man dared to approach him ; none could speak to him ; he remained in darkness brooding mischief, and never came forth from his solitude, but to make a worse solitude by the destruction of eminent men. Punegyr. Traj. sect, xlviii. n A real triumph, after the downfal of the republic, was reserved for the emperor only. The title of Jmperator was assumed by the prince. At first it meant no more than General in Chief; but, as all power was centered in him, the word, in process of time, implied what is now understood by the appellation of Emperor* o The straits of Dover. m 3l»- &. CORN. TACITI. a. u. c. 850. que. (p) Ac, ne notabilis celebritate et frequentia occur- rentimn introitus esset, vitato amicorum officio, noctu in ur- bem, noctu in palatium, ita ut praeceptum erat, venit : ex- ceptusque brevi osculo, et nullo sermone, turbae servien- tium inmixtus est. Ceterum,ut militare nomen, grave inter otiosos, aliis virtutibus temperaret, tranquillitatem atque otium penitus auxit, cultu moclicus, sermone facilis, uno aut altero amicorum comitatus : adeo ut plerique, quibus mag- nos viros per ambitionem aestimare mos est, viso adspecto- que Agricola, quaererent famam, pauci interpretarentur XLI. Crebro per eos dies apud Domitianura absens ad- eusatus, absens absolutus est : caussa periculi non crimen milium, aut quasrela laesi cujusquam, sed infensus virtutibus Princeps, et gloria viri, ac pessimum inimicorum genus, laudantes. (y) Et ea insecuta sunt Reipublicse tempora, quae sileri Agricolam non sinerent : tot exercitus in Mcesia Daciaque, etGermaniaPannoniaque, temeritate aut per ig- naviam Ducum amissi : (r) tot militares viri cum tot co- hortibus expugnati et capti : nee jam de limite Imperii et ripa, (s) sed de hibernis legionum et possessione dubita- ium. Ita, cum damna damnis continuarentur, atque omnis annus funeribus et cladibus insigniretur, poscebatur ore vulgi Dux Agricola : comparantibus cunctis vigorem, con- stantiam et expertum bellis animum, cum inertia et formi- dine ceterorum. Quibus sermonibus satis constat Domitia- ni quoque aures verberatas, dum optimus quisque liberto- rum amore et fide, pessimi malignitate et iivore, pronum p Agricola resigned the command A. U. C. 838, A. D. 85. q Among artful and insidious courtiers, those, who are lavish of praise, are often the most inveterate enemies. Tacitus, in another part of his work, gives the reason : under a bad prince, a great name is as dangerous as a bad one. Praise a man, in the presence of a ty- rant, for his popular virtues, and his ruin is sure to follow. r These various disasters happened in the years of Rome 840 and 841. Oppius Sabinus, a man of consular rank, was defeated by the Dacians in Maesia ; the legions under him were put to the sword; the general's head was cut off, and exhibited on a pole, a public spec- tacle for the barbarians. In another engagement with the same ene- my, Cornelius Fuscus met with a total defeat. In Germany and Pannonia various battles were fought with doubtful success, and great effusion of Roman blood. Suetonius has recorded these events, but in his usual style, content with a dry statement of facts. See the Life of Domitian, sect. vi. s The Rhine and the Danube were, at this time, the boundaries that divided G ermany from the Roman empire. j. c. 97. AGRICOLA. 3H deterioribus Principem exstimulabant. Sic Agricola siinul suis virtutibus, simul vitiis aliorum, in ipsam gloriam prae - ceps agebatur. XLII. Aderat jam annus, quo Proconsulatum {t) Asias et Africae sortiretur, et occiso Civica nuper, nee Agricolae consilium deerat, nee Domitiano exemplum. Accessere quidam cogitationum Principis periti, qui, iturusne esset in provinciam, ultro Agricolam interrogarent : ac primo oc- cultius quietem et otium laudare, mox operam suam in ad^- probanda excusatione offerre : postremo non jam obscuri, suadentes simul terrentesque, pertraxere ad Domitianum : qui paratus simulationi, in adrogantiam compositus, et audiit preces excusantis, et, cum adnuisset, agi sibi gratias passus est : nee erubuit beneficii invidia : (w) salarium tamen, Proconsulari solitum offerri, et quibusdam a seipso con- cessum, Agricolas non dedit ; {y) sive offensus non petitum, sive ex conscientia, ne, quod vetuerat, videretur emisse. Proprium humani ingenii est, odisse, quern laeseris : Do- mitiani vero natura praeceps in iram. et, quo obscurior, eo inrevocabilior, (w) moderatione tamen prudentiaque Agri* t In the several provinces which were left by Augustus under the management of the senate, the governors, according to ancient usage, were changed at the end of the year. The senators, who had five years before discharged the office either of consul or praetor, had a right to be candidates for the employment. The senate named a competent number, and the persons so elected drew lots for their pro- vinces, and, whether consuls or praetors, they were without distinc- tion, called by the general title of proconsular governors. u Under the worst of the emperors, men were obliged, by a refine- ment in tyranny, to receive injuries, and to be grateful for them. Ta- citus mentions several persons, who were injured in their rights, and yet, being inured to slavery, they returned thanks to Vitellius. Hist, lib. ii. s. 71. Seneca relates the answer of an old courtier, when he was asked how he arrived at a thing so uncommon among the attend- ants of princes as a sound old age? It was, replied the veteran, by re- ceiving injuries, and returning thanks. De Ira, lib. ii. sect. 3. v In the time of the old republic, the governors of provinces served their country without any salary annexed to their office. It was seen, however, by Augustus, that, by an unprofitable and gratuitous service, men were exposed to various temptations ; and, accordingly, that emperor, to leave avarice and rapacity without an excuse, esta- blished a regular allowance for each different province. w Hatred is always a dark, a covered, and a lurking passion ; the more concealed, the more implacable : so it was with Domitian, and we have seen the same feature of character in Tiberius. Annals, b. s.43. %KB C. CORN. TACITI, a. u. c. 850. Iae leniebatur : quia non contumacia, neque inani jacta- tione libertatis, famam fatumque provocabat. Sciant, qui- busmoris, inlicita mirari, posse etiara sub malis Principibus magnos viros esse : obsequiumque ac modestiam, si indur- tria ac vigor adeint, eo laudis excedere, quo plerique per abrupta, sed in nullum Reipublicae usum> ambitiosa morte foclaruerunt. XLIII. Finis vitse ejus nobis luctuostts, amicis tristis, extraneis etiam ignotisque non sine cura fuit. Vulgus quoque, et hie aliud agens populus, et ventitavere ad do- mum, et per fora et circulos locuti sunt : nee quisquam, audita morte Agricolae, aut laetatus est, aut statim oblitus. Augebat miserationem constans rumor, ' veneno intercep- i turn.' (x) Nobis nihil comperti adfirmare ausim : cete- rum per omnem valetudinem ejus, crebrius quam ex more Principatus, per nuntios visentis, et libertorum primi, et medicorum intirni venere : sive cura illud, sive inquisitio erat. Supremo quidem die, momenta deficientis per dis- positos cursores nuntiata constabat, nullo credente, sic ac- celerari, quae tristis audiret* Speciem tamen doloris ani- aio vultuque prae se tulit, securus jam odii, et qui facilius dissimularet gaudium, quam metum. Satis constabat, lec- to testamento Agricolae, quo coheredem optima^ uxori et piissimae tiliae Domitianum scripsit, laetatum e*im, velut honore jud.icioque : tarn cseca et eonrupta mens adsiduis adulationibus erat, ut nesciret, a bono patre non acribi he- redem, nisi malum Principem. XLIV. Natus erat Agricola, Caio Caesare tertium Con- sole IdibusJuniis : excessit sexto et quinquagesimo anno, (y) decimo Galendas Septembres Collega Priscoque coss. x From the manner iu which Tacitus states this charge, it may be inferred that he gave no credit to it ; and yet Dio does not hesitate to confirm the story. Suetonius is silent on the subject. But the Greek historian is often bold in assertion, and frequently deficient in point of truth, or historical evidence. If we believe him, Agricola, after his return from the conquest of Britain, passed the remainder of his days in distress and poverty : but Tacitus on the contrary, assures us, that, though he did not possess immoderate wealth, he enjoyed a decent affluence. The Roman historian had the best means of information. y There seems, in this plac2, to be some mistake, not, however, imputable to Tacitus, but, more probably, to the transcribers, who in their manuscript might easily write LV1. instead of LI V. Caligu- la's third consulship was A. U. C. 793, A.D. 40. Agricola was born on the 13th of June in that year ; he died on the 10th of the calends j.c.Off. AGRICOLA. 313 Quod si habitum quoque ejus posteri noscere velint ; de* centior quam sublimior fuit : nihil metus in vultu : gratia ©ris supererat : bonum virum facile crederes, magnum li- benter. Et ipse quidem, quamquam medio in spatio inte*- grae astatk ereptus, quantum ad gloriam, longissimum aBvum peregit. Quippe et vera bona, quae in virtutibus sita sunt, inpleverat, et Consularibus ac triumpbalibus ornamentis prsedito, quid aliud adstruere fortuna poterat ? Opibus ni- miis non gaudebat ; speciosae contigerant : filia atque ux- •re superstitibus, potest videri etiam beatus ; incolumi dig- nitate,florente fama, salvis adfinitatibus et amicitiis. futura effugisse. Nam, sicuti durare in hac beatissimi saeculi luce, ac Principem Trajanum (2) videre, quodam augurio votis- •[ue apud nostras aures ominabatur : ita festmatae mortis grande solatium tulit, eyasisse postremum illud tempus, quo Domitianus, non jam per intervalla ac spiramenta tem- porum, sed continuo et velut uno ictu, Rempublicam ex- hausit. (a) XLV. Non vidit Agricola obsessam curiam, et clausum armis Senatum, (b) et eadem strace tot Consularium csedes, tot nobilissiroarum feminarum exsilia et fugas. Una adhuc Tictoria Carus Metius censebatur, et intra Albanam arcem sententia Messalini strepebat, et Massa Bebius jam turn reus erat Mox nostrae duxere Helvidium in carcerem manuj : nos Maurici Rusticique (c) divisus, nos innocenti of September ; that is the 23d of August* in the consulship of Pom- peius Collega and Cornelius Priscus, A. U. C. 846, A. D. 93. Ac- cording to this account, Agricola^ on the 13th of June, A. U. C. 846, entered on the fifty-fourth year of his age, and died in the month of August following. It is, therefore, probable, that the copyists, as al- ready observed, inserted in their manuscript fifty-six for fifty-four. 2 From the passage before us there is reason to conclude, that this Tract was published, when Trajan was in possession of fche imperial dignity. a Seneca gives the same account of Caligula ; a man who meditat- ed the destruction of the whole senate, who wished that the Roman people had but one neck, that he might glut his love of blood at a single stroke. De Ira^ lib. iii. s. 19. b In a short time after the death of Agricola, towards the end of the year of Rome 846, the rage of Domitian broke out with collected vio- lence, and like a tempest swept away numbers of both sexes, all dis- tinguished by their virtues no less than by their illustrious rank. c Mauricus and Arulenus Rustious were brothers, united not only by the ties of natural affection, but by their manners and congenial virtues. They were cruelly separated in the sight of the senate* when Rusticus was hurried away to execution, aod MauriQUt or^ex- ad into banishment. 314 «. CORN. TACIT1. a. u. c. 850. sanguine Senecio (d) perfudit. Nero tamen subtraxit ocu- los, jussitque scelera, non spectavit : praecipua sub Domi- 4iano miseriarum pars erat, videre et adspici : cum suspiria nostra subscriberentur : cum denotandis tot hominum pal- loribus sufficeret saevus ille vultus et rubor, (e) quo se con- tra pudorem muniebat. Tu vero felix, Agricola, non vitae tantum claritate, sed etiam opportunitate mortis fut perhi- bent, qui interfuerunt novissimis sermonibus tuis) constans et libens fatum excepisti ; tamquam pro virili portione in- nocentiam Principi donares. Sed mihi filiaeque, praeter acerbitatem parentis erepti, auget maestitiam, quod adsidere valetudini, fovere deficientem, satiari vultu, complexu, non eontigit : excepissemus certe mandata vocesque, quas pe- nitus animo figeremus. Noster hie dolor, nostrum vulnus : nobis tarn longae absentiae conditione ante quadriennium amissus es. (/) Omnia sine dubio, optime parentum, ad- sidente amantissima uxore, superfuere honor! tuo : pauci- oribus tamen lacrimis compositus es, et novissima in luce desideravere aliquid oculi tui. XLVL Si quis piorum manibus locus ; si, ut sapientibus placet, non cum corpore exstinguuntur magnae animae : (g) d The senate, amidst all these tragic issues, sat without voice or sentiment ; a timid and speechless assembly, as Pliny has it, Curia timida et e Unguis. They submitted, with passive obedience, to the tyrant's will ; and therefore Tacitus says that their hands were im- brued in the blood of Senecio. See sect. ii. e Domitian's complexion was of so deep a red that nothing could add to his natural colour, and he was therefore said by Pliny to be a man of unblushing arrogance. See sect, xxxix. note (m.) . / Tacitus and his wife, at the time of Agricola's death, had been four years absent from Rome ; on what account we are no where told. Some critics suppose, that he was banished by Domitian ; but this seems to be without foundation. g Tacitus, in this place, speaks hypothetically, but with an appa- rent disposition to embrace the system of the best and wisest men, and, it may be added, the persuasion of mankind in every age and nation. That the soul of man is not extinguished with his animal life, but passes, in that awful moment, into some new region of ex- istence, or transmigrates into some other being, has been, at all times, the opinion, or the conjecture, or the wish, ©f the rudest and most sa- vage tribes ; and this universal consent, Cicero observes in the first Tusculan, is the law of nature speaking in the human heart. If the immortality of the soul was not a settled article of the creed of Ta-^ citus, at a time when the light of revelation was not yet diffused over the Christian world, it is however probable, that he, who possessed a comprehensive and sublime understanding, was not content with the j. c> 97. AGRICOLA. 315 placide quiescas, nosque, domum tuam, ab intirmo desiderio, et muliebsibus lainentis, ad contemplationem virtutum tuarum voces, quas neque lugeri, neque plangi fas est : ad- miratione te potius, temporalibus laudibus, et, si na- tura suppeditet, aemulatu decoremus. (h) Is verus ho- nos, ea conjunctissimi cujnsque pietas. Id filiae quoque, uxorique praeceperim, sic patris, sic mariti memoriam ve- nerari, ut omnia facta dictaque ejus secum revolvant, fa- mamque ac figuram animi magis quam corporis, complec- tantur : non quia intercedendum putem imaginibus, quae marmore aut 33 re iinguntur : sed ut vultus hominum, ita simulacra vultus inbecilla ac mortalia sunt ; forma mentis aeterna : quam tenere et exprimere, non per alienam mate- riam et artem, sed tuis ipse moribus, possis. Quidquid ex Agricola amavimus, quidquid mirati sumus, manet mansu- rumque est in animis hominum, in aeternitate temporum., fama rerum. Nam multos veterum, velut inglorios et ig- nobiles, oblivio obruet : (i) Agricola, posteritati narratus et traditus, superstes erit. grovelling notion of falling into nothing, but aspired, and wished, and hoped, to enjoy a future state of immortality. He was conscious of the dignity of human nature, and thence proceeded the fine address to the departed spirit of his father-in-law. h The text is left by the copyists in a mangled condition. The words, as they stand, cannot be reduced to any kind of sense. Admi- ralicne te p&tius, temporalibus laudibus, et, sinatura suppedidel mili- tum decoremus. Lipsius and Grotius have contributed their assist- ance. The former reads, Admimtione te potius^ te temporalibus lau- dibus; and (instead of milttum, which is totally unintelligible) Gro- tius adds, similitudine decoremus. Out of the word si.mifitv.dme a bad transcriber might make militum. La Bletterie thinks it might be mnufatu. 1 Pliny, the consul, returned thanks to Tacitus for desiring an ac- count of the elder Pliny's death, that he might transmit it with truth to posterity. His uncle, he says, if celebrated by such a writer, will be immortal Pliny, b. vi. epist 16. That part, however, of our author's work* has not come down to us, and the prophecy has so far failed The prediction of Tacitus is completely verified : Agricola is rendered immortal ; he lives in the historian's page, and will continue to do so, as long as men retain a taste for the best and truest model <$? biography. THE END. 4ft. v - Is 771*