933 36 4 THE UNIVERSITY OF CHICAGO tOVTtVSD BY JOHN D. RoCKSFELLER The Decennial Publications STUDIES CONCERNING ADRIAN IV. BY OLIVER JOSEPH THATCHER ' The Decennial -Publications FIRST SERIES Two volumes of Reports and eight volumes of Investigations, the latter consisting of a collec- tion of articles representing the work of research of Jhe several departments of the Univer- sity. Size, quarto. Volume I. The President's Report. A. Administration. Volume II. The President's Report. B.-. Publications of the Members of the University. Volume III. Part 1. — -Systematic Theology > Church History, Practical Theology. Part 2. —Philosophy, Education. Volume IV. Political Economy, Political Science, History, Sociology. Volume V. Semitic Languages and Literatures, Biblical and Patristic Greels, Comparative Religion. Volume VI. Greek Language and .Literature, Latin Language and Literature, Sanskrit and Indo-European Comparative Philology, Classical Archaeology. Volume VII. Romance Languages and Literatures, -Germanic Languages and Literatures, English, Literature in English. Volume VIII. Astronomy and Astrophysics. Volume IX. Mathematics, Physics, Chemistry, Geology. Volume . X. Zoology, Anatomy, Physiology, Neurology, Botany, Pathology, Bacteriology. SECOND SERIES A series of volumes embodying original research, consisting of systematic treatises, unpublished documents, and the like. Size, Octavo. . THE UNIVERSITY OF CHICAGO FOUNDED BY JOHN D. ROCKEFELLER The Decennial Publications STUDIES CONCERNING ADRIAN IV. BY OLIVER JOSEPH THATCHER ASSOCIATE PROFESSOR OF MEDIEVAL AND ENGLISH HISTORY PRINTED FROM VOLUME IV . . CHICAGO THE UNIVERSITY OF CHICAGO PRESS 1903 S THE ; Twc i !903 CLASS ft- XXc.'No _COPYJ|. ' Copyright 1902 BY THE UNIVERSITY OF CHICAGO PRINTED APRIL 1, 1903 TO THE MEMORY OF MY TEACHER AND FRIEND PKOFESSOK PAUL SCHEFFER-BOICHOKST (Died Janoaey the Seventeenth, 1902) Digitized by the Internet Archive in 2011 with funding from The Library of Congress http://www.archive.org/details/studiesconcerninOOthat STUDIES CONCERNING ADRIAN 1Y. Oliver Joseph Thatcher I. THE OFFER OF IRELAND TO HENRY II. A review of the question. — Among the many celebrated questions which have puzzled historians is to be numbered the one which is the subject of this article. Its discussion has been obscured and embittered by the hostilities engendered by differ- ences in race, in nationality, and in religion. Although it has, almost from the beginning, had absolutely nothing to do with the practical question of the relation between England and Ireland, it has been discussed with all the intensity, not to say bitterness, of feeling that has grown out of the unhappy relations existing between those countries for the last seven hundred years. All things considered, it is not strange that the desire to know the exact historical truth has not always been the single motive of all those who have written on the question. Without in the least charging them with bad faith, it may be said that other considerations have sometimes had some influence on their attitude toward this matter. Irishmen, as Irishmen, in the spirit of high patriotism for which they have always been famed, have endeavored to defend the fair name of their island and people by declaring that the famous bull Laudabiliter, by which Pope Adrian IV. is said to have given Ireland to Henry II., is a forgery, abounding in slanderous falsehoods. As loyal Catholics, they have been unwilling to believe that a pope made himself a party to their misfortunes by delivering them into the hands of their enemy. They have, therefore, quite naturally sought in every way to discredit Laudabiliter. In this their belief that the bull is a forgery, they have found many supporters on the continent, in whom the same mixed motives may some- times be discovered. Nor, on the other hand, can it be said that a single motive has influenced all those who have defended Laudabiliter. It is impossible not to see what we may call a certain Protestant satisfaction in attributing to a pope a share in the humiliation of Catholic Ireland in being subject to a foreign Protestant power. It is therefore not surprising that there is still the widest divergence of opinion on this question. Father Stephen White, an Irishman and a Jesuit, whose approximate dates are 1573-16-18, devoted many years of his life to a learned effort to prove that Adrian IV. did not give Ireland to Henry II., and that therefore Laudabiliter is a forgery and an aspersion on Ireland. Sommervogel, in his Bibliotheque tie la Compagnie de Jisus, Vol. VIII, cols. 1093-8, gives a brief description of this learned man and of his works, most of which are still in manuscript. So far as I know, only one of his numerous writings has appeared in print. His Apologia pro Hibernia was edited and published by Rev. Matthew Kelly, in Dublin, 1819. At his death, his manuscripts, or at least 153 Studies Concerning Adrian IV. a part of them, fell into the hands of Father John Lynch, 1 who made free use of them in preparing his great work Cambrensis Eversus. This also was published with a translation and notes by Rev. Matthew Kelly, Dublin, 1848. As its title indicates, it is an attempt to destroy the credibility of Giraldus Cambrensis, or Gerald Barry, as he is often called. Giraldus was made the object of their common attack because in his work De Expugnatione Hiberniae, the first edition of which was written about 1188, he not only says that Adrian IV. gave Ireland to Henry II., and publishes for the first time the text of Laudabiliter, but he also justifies this gift by painting Ireland and the Irish in the blackest colors. To White and Lynch the best way to disprove the grant and Laudabiliter was to discredit Giraldus. Seen from the point of view of today this was unfortunate, because they thereby started the discussion along a way that could not lead to a sure conclusion, and they also introduced into the question a great many things that are entirely foreign to it. White and Lynch expended a vast amount of energy and learning in refuting Giraldus, a labor that has been made in part unnecessary by the critical judgments of his most recent editors. 2 But they failed to see, as many since their day have failed to see, that the question of the genuineness of Laudabiliter must be settled by other criteria. The attack on Laudabiliter was continued in the eighteenth century by the Abbe MacGeoghegan, whose History of Ireland was translated and published by Patrick O'Kelly, Esq., in Dublin, 1841 (see pp. 238 ff.). Rev. John Lanigan, D.D., in his Ecclesiastical History of Ireland, Vol. IV, pp. 159 ff. (4 vols., Dublin, 1822), under- took to refute the arguments of the above-named writers, and asserted most confidently and positively that the bull is genuine, and that therefore Adrian IV. had actually made the grant to Henry II. Since that day the literature on the subject has rapidly increased. 3 But in spite 1 Lynch wroto under the pen name of Gratianus Lucius. 3 Besides the numerous works in which the question is In the Introduction to Cambrensis Eversus the editor says discussed incidentally, a great many articles and books that on the surrender of Galway, 1652, Lynch fled to France. have been devoted exclusively to an investigation of it. He probably lived for several years at Saint Malo, where Chief among these are the following: Cardinal Horan, he published Cambrensis Eversus in 1662. His death seems " Adrian IV. and Ireland," Irish Ecclesiastical Record, 1872, to have occurred about 1674. pp. 62 ff. ; also in Australasian Catholic Record, April-July, For a special reason I wish to call attention to the two 1897; contra. "Adrien IV. et Tlrlande," two anonymous following passages: Cambrensis Eversus, Vol. II, p. 232: articles in Analecta Juris Pontificii, 1882, fascicules 185, 186 ; "Stephanus Vitus, cuius opera calamo tantum exarata, contra. F. A. Gasquet, " Adrian IV. and Ireland," Dublin nee - dum praelo commissa, penes me habeo, etc." Also ibid., Revietv, 1883; contra. S. Malone, "Adrian IV. and Ireland," p. 394 : " Vitus .... penes se habuit vetustum coenobii Sco- ibid., 1SS4 ; also his " Adrian IV. and Ireland," Dublin, Gill torum Ratisbonensis chronicon et ex eo quae e sua fore & Son, 1899, pp. 106; pro. W. B. Morris, " Adrian IV. and censcbat excerpsit, .... Nunquam ego scriptum vidi ana- Henry Plantagenet," three articles in Irish Ecclesiastical chronismis magis inquinatum, attainen e patris Viti apo- Record, 1SS5; also in his Ireland and St. Patrick, 1891; grapho ea desumam quae, etc." From another passage contra. B. JtrNGMANN, Diss&rtationes Selectae, Vol. V, pp. we learn that this manuscript of the Irish monks at Regens- 213 ff . ; contra. O. PfUlf, " Papst Hadrian IV. und die burg contained the statement that Adrian IV., while a stu- Scheukung Irlands," Stiinmen aits Maria-Laach, 1SS9; pro. dent at Paris, had had for his teacher an Irish monk named A. Bellesheim, Geschichte der Katholischen Kirche in Marianus. As I am engaged in writing a life of Adrian IV., Irhind, Vol. I, pp. 367, ff. ; contra. Pflcgk-Harttung, I wish, if possible, to find either the original manuscript "Zwei Papstbriefo Gregors VII. und Hadrians IV. wegen or White's copy of it. I shall be greatly obliged to anyone Irland," Brieger's Zeitschrift fiir Kirchengeschichte, Vol. who can give me any information about it. XIII (1892), pp. 107 ff. ; also, " Drei Breven papstlicher 2 See Giraldi Cambrensis Opera edited by James F. Hachtfiillo im llten und 12tcn Jahrhundert," Deutsche Dimock, Vol. V, pp. lxi ff. "The treatise [De Expugyiatione Zeitschrift fur Geschichtswisseuschaft, Vol. X (1893), pp. 323 Hiberniae] certainly is, in great measure, rather a poetical s - • contra. Kate None. ate, "The Bull Laudabiliter," fiction than a prosaic truthful history" (p. lxxi). English Historical Review, 1893, pp. ISff. ; pro. L. GiS'nell, 154 Oliver Joseph Thatcher of the great learning and ability of those who have written on the subject, it seems that not much progress has been made toward the solution of the question. No agree- ment has been reached on the chief points at issue. Great ingenuity and cleverness have been expended in the discussion without reaching conclusions that are in the least convincing. Statement has been met by contradiction, and counter-statement by counter-contradiction. The same fact has been made to do service on both sides of the question, and what has been regarded by some as a certain proof of the genuine- ness of the bull has been looked upon by others as a conclusive, evidence of its forgery. An amazing amount of material foreign to the question has been brought into the discussion. Many arguments have been advanced which have little or no bearing on the case, and in rebutting such arguments other material still less germane to the subject has been introduced. Every writer on the subject has felt that he must thresh over this material, and so the real and original question has often been lost sight of. Furthermore, there has been a radical error in one of their assumptions, which has consequently vitiated much of their reasoning. They have all, with the single exception of Mr. Round, assumed that the pope's grant of Ireland and the bull Laudabiliter must stand or fall together. Without any hesitation they have argued from the truth or falsity of the one to the truth or falsity of the other. Those who were persuaded that the bull is a forgery have, almost without further thought or argument and as a matter of course, concluded that the grant was never made. And on the other hand, those who believed in the existence of the grant have regarded as necessary the conclusion that Laudabiliter is genuine. I believe that this false assumption has been an effectual hindrance to the successful solution of the problem. The method of attack, for investigation it cannot be called, pursued by Hergen- rother, whose great learning was indisputable, seems worthy of special condemnation. He attacked the bull by many different lines of argument which were mutually destructive of each other, because one line of argument was based on a set of suppositions and interpretations that are contradictory to those on which another line of argument is based. But by each line he aimed to arrive at a greater or less degree of probability that the bull is a forgery. And then, as if such evidence were cumulative, he adds up all these probabilities and triumphantly concludes that the grant was never made and therefore the bull is a forgery. But surely two lines of argument based on contra- dictory assumptions cannot be held mutually to strengthen each other, nor is the probability arrived at by the one increased by the probability arrived at by the other. The Doubtful Grant of Ireland by Pope Adrian IV. to berger, but it is signed S. ; J. H. Round, "The Pope and Henry II. Investigated, 1899. The substance of this book the Conquest of Ireland," in his historical essays entitled had previously appeared in a series of articles in New The Commune of London and Other Studies, 1899; contra. Ireland Review; contra. Raby, Pope Hadrian IV., 1849; Bagwell, Ireland under the Tudors, Vol. I, p. 37; pro. pro. T arleton, Nicolas Breakspear, Englishman and Pope, I wish to acknowledge with pleasure and gratitude 1896; pro. L. C. Casartelli, "Adrian IV., 11 Dublin Review, my indebtedness to Monsignor Giles, rector of the English January, 1902; pro. Hergenrotiier, Ki rche und Staat, pp. College, and to Monsignor Murphy, rector of the Irish Col- 350 ff., and in his Kirchengeschichte, Vol. I, pp. 870 ff. ; lege, at Rome, for their kindness in granting me the free contra. Damberger, " Hadrian IV. und Irland," Der and frequent use of the college libraries, in one or the Katholik, 1864; contra; the article is attributed to Dam- other of which I found nearly all the works here named. 155 6 Studies Concerning Adrian IV. This is a pernicious method, and all the more to be deplored because it is frequently employed. It remained for Dr. F. Liebermann, in a brief note in the Deutsche Zeitschrift fur Geschichtsvrissenschaft, 1892, Heft I, p. E 58, to point the way to a new and more profitable discussion of the question by declaring that, although Lauddbiliter might be a forgery, he regarded the fact of the grant as indisputable. My lamented teacher and friend, the late Professor Paul Scheffer-Boichorst, had already come to the same conclusion. He published the results of his investigation in Mittheilungen des Instituts fiir oesterreichische GeschichtsforscJiuiig, IV. Erganzungsband, 1893, pp. 101-22. His article bore the title, " Hat Papst Hadrian IV. zu Gunsten des englischen Konigs iiber Irland verfugt?" His article was briefly noticed in the English His- torical Review, Vol. IX (1891), p. 412, but it apparently escaped the notice of all the Englishmen and Irishmen who have since then written on the subject. Even Mr. Round seems to have known nothing of it, although an examination of it might have prevented him from falling into certain errors. Although later writers on the subject have made no reference to his work, his arguments seem to me irrefragable, his conclu- sions final. I have freely used his materials and arguments, as well as those of all who have written on the subject before me. I wish to acknowledge my indebtedness to them all, but esjjecially to Professor Scheffer-Boichorst. By separating the ques- tion of the grant from that of Lauddbiliter, many of the objections and arguments of previous writers fall to the ground of themselves. It has not seemed to me advisable to repeat their arguments in order to show just how they are refuted by the line of proof followed by Scheffer-Boichorst and which I have here amplified. The mere development of the arguments will, I hope, make it unnecessary to refute in detail all that previous writers have said in opposition to the conclusions here arrived at. To have indicated exactly where and by whom each argument, fact, or observation has been used, besides making this study unnecessarily long, would be not only unprofit- able but also practically impossible. I have sometimes grouped the materials and arguments differently and, I hope, more effectively. I have also, I believe, in certain points carried the discussion farther and made some new combinations, especially in the discussion of the reasons why Henry II. rejected Adrian's offer. The discussion of the supposed letter of Henry II. to Adrian IV. is wholly my own. The question investigated. — Since, as Dr. Liebermann pointed out, there are two distinct questions involved, it will be necessary to separate them and discuss each one of them on its own merits. It will be best, first of all, to discover, if we can, the exact character and extent of the negotiations which took place between Henry II. and Adrian IV. concerning Ireland. Such a method of procedure is the logical one and should clear the ground for the investigation of Laudabiliter. It is to be regretted that Mr. Round did not see fit to discuss this part of the problem also, instead of devoting himself exclusively to an examination of Laudabiliter. We may begin with the testimony of Robertus de Torigneio, that chronicler who was most nearly contemporaneous with the event under discussion. We find that 156 Oliver Joseph Thatcher this Robertas de Torigneio has the following entry in his chronicle under the year 1155: Circa festum sancti Miekaelis [September 29] Henricus res Anglorum.habito concilio apud Wineestre, de conquirendo regno Hiberniae et Guillermo fratri suo dando cum obtimatibus suis tractavit. Quod quia matri eius Imperatrici non placuit, intermissa est ad tempus ilia espeditio.* Since this Robert died in 1186, his testimony is practically contemporaneous. Many mediaeval chroniclers seem to have aimed at brevity more than any other quality. A year's campaign, even a whole war, a movement that extended through years, is often spoken of as if it were a simple event and dismissed in a single sentence. It need therefore not be inferred from this statement of Robert that the plan of conquering Ireland was not discussed at any other time, or that it was in this council at Winchester that the Empress Matilda dissuaded the king from the undertaking. In fact, the words seem to imply that the plan was, at least practically, agreed upon at Winchester, but that afterward, owing to the opposition of the empress, the expedition was postponed. At any rate, we know from other sources, soon to be quoted, that the king's mind was occupied with this matter for several mouths. However, there is no further mention of his brother William in connection with this scheme. But, while we have no corrobo- rative evidence of this part of the plan here attributed to the king, there is no good reason for questioning the truth of the statement made by Robert. We know that, instead of giving up the invasion of Ireland in the council at Winchester, the king proceeded immediately to send an embassy to the pope, Adrian IV., to ask the consent of his holiness to the proposed undertaking. In proof of this, Roger de Wendover (died 1236), who used as the basis for his chronicle the work of John of the Cell (abbot of St. Albans, 1195-1211), has the following passage: "Per idem tempus rex Anglorum Henricus mmtios solemnes Romam mittens rogavit papain Adrianum ut sibi liceret Hiberniae insulam hostiliter intrare et terrain subjugare," etc. (Serum Britannicarurn Medii Aevi Scriptores, Roger de Wendover, Vol. I, p. 11.) Matthew of Paris, monk of St. Albans, copied the work of Roger de Wendover, but made many additions to it from the archives of his monastery, to which he had access. In his Chronica Maiora, Vol. II, pp. 210 f., he has merely copied Roger's account, but elsewhere he has given us new and important information about this embassy. In his Hisioria Minor, Vol. I, p. 301, he says that Henry sent to the pope to ask " ut sibi liceret sine scandalo laesionis fidei Christianae Hiberniae insulam intrare," etc. Further, in his Vital XXIII. Abbatum S. Albani (Wats's edition, 1684, pp. 969 ff.), the same author gives a long account of this embassy to the pope, from which I quote the following passage: Audita igitur apud nos promotione domiui papae Adriani, exultans, Robertus abbas, ad reparandas huius ecclesiae antiquas diguitates, ad iter transalpinum accingitur; equos praeparat, impensas perquirit, exenia congregat, quae ad pretium septies vigiuti marcarum (praeter cypkos quinque et mitras tres pretiosissimas et sandalia, et alia desiderabilia) sunt aestiinata. Die igitur 4 See Migne, Patrologia Latina, Vol. CLXTX, col. 480; geschichte, Vol. V 2 , pp. G8'2 f., and Scheffer-Uoichokst also M. G. H., Vol. VI, p. 505. Both Hefele, Concilien- have emphasized the importance of this passage. 157 Studies Concerning Adrian IV. S. Dionysii [October 9] iter arripuit Romam petiturus, illius comitatui adhaerentibus tribus episcopis Caenornanensi, Luxoviensi, et Ebroicensi. Dederat namque in mandatis rex Henrieus secundus, uoviter inunctus, ipsis ejjiscopis et eidem abbati Roberto quatenus quaedam arcliia nego- tia regalia, de quibus non pertinet ut enarremus ad praesens, Rornae expedirent. Constituit etiam rex ipsum abbatem sui negotii suum procuratorein praecipuum et summurn et confecit eis inde litteras regio sigillo signatas. In quibus humiliter et devote dominurn papain deprecatus est ut se favorabilem tarn negotiis ecclesiae S. Albani quam suis propriis exhiberet, utpote patrocinatui ipsius specialiter subiacentis. Recedentes igitur ab Anglia naves conscendunt. Intumescente autem ruari imminet periculum iam dernersionis. Abbas autem specialiter invocans auxiliumb. Margaritae, virginis et martyris, repeutinurn et contra omnium opinionem sensit in naufragio suffragium. Unde vovit quod in ecclesia nomen eius in litania poneretur propensius honorandum. Prospere igitm' applicantes et postea itinerantes et multas latronum insidias evadentes, tandem Beneventum ubi dominurn papam inveniunt, pervenerunt. Qui eos sereno vultu et animo gaudenti suscepit, et insolitum honorem exhibuit. Expediunt regalia pro libitu negotia. Remanente igitur abbate, recedunt episcopi regi favorem papalem et diligentiam abbatis renun- ciantes. Dominus enim papa amicabiliter coegit abbatem remanere, ut propensius cum ipso colloqium continuaret, et eiusdem moram versus regem per episcopos excusavit. The council at Winchester was held about September 29, 1155, and this embassy set out to go to the pope on October 9 of the same year. The nearness in time and the statements of the chroniclers just considered lead one to the inference that one of the " ardua negotia regalia" had to do with the proposed invasion of Ireland. But there was a good reason why Matthew of Paris did not wish to mention this fact: the embassy had failed to get the pope's consent to the invasion. This was probably apparent from the records of the monastery from which Matthew drew the materials for his narrative just quoted. At any rate, he knew from the statement of John of Salisbury that the embassy had not been successful. For nearly one hundred years the world had known that it was John of Salisbury who had secured whatever conces- sion of Ireland Adrian IV. had made to Henry II., because John himself had pub- lished this fact in one of his writings, as we may say, over his own signature. So, if Matthew of Paris had named the exact purpose of the embassy, the failure of his abbot would thereby have become apparent to all. That would have been to publish the humiliation of his abbot who failed in a matter in which John of Salisbury so easily succeeded. I wish to remark that Matthew of Paris shared the erroneous opinion of his time as to the importance of the so-called grant of Adrian IV., and would have been glad to add to the honor of his monastery by making it appear that it was its abbot who had been the successful ambassador of King Henry in this matter. But the well-known statement of John of Salisbury made this impossible. Matthew, therefore, as we have seen, deals only in generalities when speaking of the business on which the embassy was sent. The ambassadors set out on their journey on October 9, 1155. While crossing the channel a storm overtook them. They barely escaped shipwreck. Scheffer- Boichorst says they were shipwrecked, but I question that interpretation of Matthew's words, all the more because the horses and the presents for the pope were apparently got ashore without loss or damage, as is to be inferred from Matthew's further account. 158 Oliver Joseph Thatcher 9 Besides, in the Middle Age, people lived in an atmosphere of miracle, and it is a char- acteristic of mediaeval writers that they exaggerate nearly every event, which seemed to them extraordinary, into a miracle. The pious desire to do honor to some saint was not the least of the motives which led them to make exaggerated statements about such occurrences. The impelling motives here seem to me to be apparent; Matthew wished to do honor to St. Margaret as well as to heighten the dignity of the abbot of St. Alban's, by showing how he had been the object of St. Margaret's solicitous care. The journey by land was not less free from exciting experiences, but the ambassadors safely reached Benevento, where Adrian IV. was then residing. From his bulls and letters we know that Adrian held his court at Benevento from November 21, 1155, to July 10, 1156. We have an independent and unimpeachable witness to the fact that the king sent this embassy. It is no less a person than Adrian IV. himself. On April 25, 1156, he wrote to the chapter of the cathedral at" Angers announcing his decision in a case that had been appealed to him by the king of England. This letter has been edited by Loewenfeld. That part of it which concerns us is as follows: Adrianus Episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis universo capitulo Andegavensi salutem et apostolicam benedictionem. Causa super controversia de electione pontificis per appellationem karissimi in Ckristo filii nostri regis Anglorum ad presentiam nostram delata, et quibusdam de fratribus vestris pro eodem negotio ex vestra parte directis, venerabilibus quoque fratribus nostris E(otrodo) Ebroicensi et G(uilelmo) Cenomanensi episcopis et dilectis filiis nostris R(oberto) abbate S. Albini et G. decano S. Laudi ab eodem rege transniissis, in nostra presentia constitutis, utriusque partis allegationes audivimus, etc. Datum Beneventi VII. Kal. Maii. From this letter it does not necessarily follow that these men, or indeed that any one of them, were in Benevento on the date of the letter, April 25, 1156. We know from official documents that Arnulf of Lisieux was at Rouen 5 in February, 1156. From Gallia Christiana, Vol. XI, p. 577, we learn that Rotrodus 6 celebrated Easter, 1156 (April 15), at Vezelay. Since Vezelay lay on the route from Rome to Evreux, it is probable that Rotrodus, returning from the embassy, reached Vezelay at Easter time. I have not been able to verify this statement of the authors of Gallia Chris- tiana or to trace the movements of William of LeMans. But Matthew of Paris was undoubtedly well informed about the movements of the bishops. We may now reconstruct the course of events as follows: The ambassadors of the king brought the appeal before the pope after the departure of Arnulf of Lisieux. After hearing both sides, the pope reserved his decision for a few days. In the meantime, the other bishops, or at least Rotrodus of Evreux, left Benevento. Even after the pope announced his decision it is not probable that the letter to the chapter at Angers was sent off at once. The papal secretaries were not always prompt, and several days may have elapsed before the letter was drawn up and duly signed. The date was the last thing to be added, and was naturally not the date of the trial, but of &SeeEYTON, Court, Household, and Itinerary of King 6tl Roma rediens pascha apud Vizeliacum celebravit Henry, 16, Nr. 1, 2. anno lljii." 159 10 Studies Concerning Adrian IV. the dispatching of the letter. Even Abbot Robert may not have been in Benevento on that day. If he was still there, he certainly set out for home very soon afterward, for he reached St. Albans May 31, the octave of Ascension Day. Matthew of Paris had, as we have seen, a good reason for not being explicit in his statements about the success of the embassy in the affairs of the king. " Expediunt regalia pro libitu negotiay The bishops 1 return, " regi favorem papalem et diligentiam abbatis renunciantes" announcing the pope's favor, not his consent; the diligence of the abbot, not his success. So weak a statement, coming from a panegyrist, as Matthew of Paris confessedly was, would indicate little less than failure in the most important business of the embassy. In all other matters entrusted to the embassy, and they were, no doubt, many, the abbot may have been very successful. But the embassy certainly failed to secure the desired consent of the pope. We do not know what all the terms of the king's proposition were. The letter which contained his request has been lost and none of the ambassadors has recorded its contents for us. But if we consider the expressions just quoted from Roger de Wendover, " hostiliter intrare et terrain subiugare" and from Matthew of Paris, " ut sibi liceret sine scandalo laesionis fidei Chrisiianae Hiberniae insulam intrare,'' 1 we must, I think, conclude that Henry wished to conquer Ireland and to take absolute possession of it. By the right of conquest he desired to make it his own, we might almost say, his private and per- sonal property. But there were weighty reasons why Adrian IV. could not grant this request. Mediasval rulers regarded it as a part of their duties to make war on any of the neighboring peoples who were still heathen, not only for the purpose of conquering them, but also and especially to Christianize them. But when such a people had once accepted Christianity and received an ecclesiastical organization, it came under the particular protection of the pope and therefore could not be subjugated and absorbed by another Christian power. A heathen nation was the common prey of all its Christian neighbors, but the acceptance of Christianity gave it the right to a separate independent national existence. And Ireland was already Christian, and therefore could not arbitrarily be invaded and subjugated by another Christian nation, sine scandalo laesionis fidei Christianae. Only three years before this Cardinal Paparo had been sent as papal legate to Ireland. He held a synod at Mellifont, 7 1152, in which he erected four archbishoprics in Ireland and gave the pallia to the four ecclesiastics who were elevated to these arehiepiscopal sees. So, just as William the Conqueror had sought and obtained the permission and blessing of Alexander II. for his projected invasion of England, Henry II. applied to Adrian IV. for permission to subjugate Ireland. And not only was Ireland Christian; Adrian regarded it as the property of St. Peter, and therefore he could not permit Henry to invade it and take possession of it. So it is not strange that this embassy failed to win the pope's consent to the pro- posed plan. The pope would not consent to diminish the possessions of St. Peter by ceding 'See Mansi, Vol. XXI, cols. 7130-70, and Hefele, Vol. V, 2d ed., pp. 531 f. 160 Oliver Joseph Thatcher 11 the absolute possession of Ireland to Henry. And yet, in accordance with feudal customs, he might, under circumstances, be willing to grant Henry the use of Ireland, that is, to give him the feudal possession of it. But there was a vast difference between feudal possession and absolute possession. Henry had asked for the absolute, not for the feudal possession, of the island. But the pope, at the suggestion of his most intimate friend, John of Salisbury, determined to offer him Ireland as a feudal possession. This offer may be regarded as in the nature of a compromise. John of Salisbury, in his Polycraticus, Bk. VI, p. 24 (Migne, Vol. CXCI, col. G23), gives a long account of a visit which he made the pope at Benevento. Giraldus Cambrensis, apparently drawing a false inference from John's words, says that he went as the king's ambassador in this matter; •• jier Johannem Salesberiensem .... Romam ad hoc destination." Others have unthinkingly copied this statement, but Abbe MacGeoghehan and Scheffer-Boichorst have called attention to the fact that John does not say that he was the king's ambassador. He went for the purpose of visiting s his friend, the pope. He spent three months in Benevento in the most familiar intercourse with Adrian. He certainly met Abbot Robert there, as is apparent from a consideration of the dates given above. The abbot, having failed to win the pope's consent, confided his failure to John, who, with a good and justifiable motive, as we shall see, proposed a way out of the difficulty. The passage in which John tells how he secured the grant has been much written about. But first a word must be said about the text of it. Giles, in his edition of the works of John of Salisbury, did not always use the best manuscripts and was not sufficiently exact in deciphering and establishing the text. Migne (Vol. CXCI) and Pauli (M. G. SS., Vol. XXVII) have merely reprinted the text of Giles. From the character of the Monumenta we had the right to expect something more than a mere reprint. But we look in vain for any evidence that Pauli tried to improve the work of Giles." Dr. F. Liebermann, at the request of Scheffer-Boichorst, collated the passage in three manuscripts, one of the twelfth and two of the thirteenth century. 10 The text, as established by this collation and edited by Scheffer-Boichorst, is as follows : Sed bee hactenus. Jam enim flere magis vacat, quam scribere, et visibili argumento doceor, quod mundus totus subiacet vanitati. 11 E.rpectarimus enim pacem et ecce turbatio™ et tempestas ingruens 13 Tolosanis Anglos et Gallos undique concitat, et reges, quos amicissimos vidimus, se insaciabiliter persequuntur. Ad bee mors domni Adriani, summi pontificis, cum omnes Christiane religiones populos nationesque " turbaverit, Angliam nostram, unde fuerat s Visitandi causa. Scheffer-Boichorst says that they of the Mss. in the King's Library, p. 226 ; Brit. Mus. Reg. had been friends in youth : "urn seinem Jugendfreunde und 12 D. I.; cf. Casley, p. 205; Corpus Christi Cambridge Landsmanue, dem Papste, einen Besuch abzustatteu." Cod. 46; cf. Nasmith, Catal. Lib. Mss. Coll. Corp. Christi Although I think this extremely probable, I do not recall Cantab., p. 30; cf. Scheffek-Boichokst, loc. cit., pp. 103 f. any authority for the statement. ,,„ , „ ..„ n Secies. 3:19. 9 Scheffer-Boichorst, indeed, makes the statement that .., T Pauli did not collate a single manuscript for what we must therefore call his reprint. 13 Prov. 1 : 27. io Brit. Mus. Reg. 13 D. IV, fol. 208; c/. Casley, Catal. " Cf. Saj)., V, 0. 161 L2 Studies Conceening Adrian IV. oriundus, acerbiori dolore commovit irrigavitque lacrimis profusioribus. Omnibus ille bonis flebilis occidit, sed nulli flebilior, quam mihi. 15 Cum enirn matrem haberet et fratrern uterinum, me, quam illos, artiori diligebat affectu; fatebatur etiam publice et secreto, quia me pre omnibus mortalibus diligebat. Earn de me conceperat opinionem, ut quotiens oportuidtas aderat, conscientiam suam in conspectu meo effundere letaretur. Et cum Romanus pontifex esset, me in propria mensa gaudebat habere convivam et eimdem ciphum et discum sibi et mihi volebat et faciebat, me renitente, esse communem. Ad preces meas illustri regi Anglorurn Henrico secundo concessit et dedit Hiberniam rare hereditario possidendam, sicut littere ipsius testantur in hodiernum diem. Nam omnes insule de hire antiquo ex donacione Constantini, qui earn fundavit et dotavit, dicuntur ad Romanam ecclesiam pertinere. Anulum quoque per me transmisit aureum, smaragdo optimo decoratum, quo fieret investitura iuris in regenda Hibernia. Idemque adhuc anulus in cimiliarchio publico iussus est custodhi. Si virtutes eius percurrere velim, in magni voluminis librum hec una excrescet materia. Omnium vero mentes magis exulcerat scissura ecclesie, que exigentibus culpis nostris contigit, tanto patre sublato. E.vpe- tivit earn Sathanas, ut cribraret sicut tritioum 16 et undique alterius Jude proditoris ministerio amaritudines et scandala spargit. Oriuntiu- bella plus quam civilia," etc. Practically all who have written against the genuineness of Laudabiliter have declared this passage a forgery, however, on insufficient grounds. The following facts and considerations seem to me to refute all the objections that have been raised against it, and to make its authorship a certainty. In the first place, this passage is found in all the manuscripts of Metalogicus. We search in vain for any evidence in the written tradition that it was not a part of the original manuscript. And since Metalo- gicus was completed in 1159 (or at the very latest in 1160), and since there is one manuscript of it now in existence which was certainly written some time before 1200 (possibly as early as 1175), the argument from the written tradition, that is, from the manuscripts of Metalogicus, must therefore have very great weight, and that clearly points to John of Salisbury as the author of the whole work. Furthermore, John's style is characterized by very numerous citations from the Bible and from classical authors. He was one of the few men of the twelfth century who were thoroughly familiar with the classical writers. He really deserves to be regarded as one of the earliest and most important forerunners of the Renaissance, and for literary attainments he can be boldly placed by the side of many of the Humanists. 18 In the brief passage here cited there are not less than four or five quotations from the Bible and two from classical authors. This is unique and so thoroughly in keeping with his style that it alone almost suffices to prove that he is the author of it. Then, too, the reference to the war between Louis VII. and Henry II., who were then facing each other before Toulouse, fits into the facts perfectly. For the English king was engaged in hostilities there from June 25, 1159, to November 1 of the same year. And Adrian IV. died September 1. The news of his death reached John just as he was completing his Metalogicus, certainly toward the end of September or early in October. And John penned this passage before he learned of the establishment of is Horace, Odes, I, 24, line 9. 1« Luke 22:31. JT Lucan, Pharsalia, 1, 1. I s See Schaarsohmidt, Johannes Saresberiensis nach Leben und Siudien, Schri/ten und Philosophic, also Voigt. Die Wiederbelebung des classischen Alterthums, Vol. I, 2d ed., p. G. 162 Oliver Joseph Thatcher 13 peace between the two kings, which took place November 1. Such casual agreement with historical facts seems to me decisive. To have produced such harmony in the details would imply a degree of skill and cleverness that is otherwise lacking in mediaeval forgers. Equally impossible is the supposition that it would have occurred to a forger to invent such unique details about the intimacy between Adrian IV. and John. And such intimacy is not at all incredible. Remember that Adrian was an Englishman in a foreign land, among a people of a different race and nationality, among a people whom he did not admire, among a people who, by their insistent selfishness, their turbulent demands, their violence and rebellion, greatly increased the already awful burden of his sublime office. At the time of John's visit he had been pope but little more than a year. But what a terrible year it had been for him! Driven from Rome by a rebellion accompanied by war and bloodshed; the lands of the church invaded and devastated by William of Sicily, against whom he could find no aid; at that very moment in danger of being taken a prisoner of war by the troops of the Sicilian, who were advancing in victorious progress toward Benevento; disappointed in the hopes which he had placed on Frederick L, who was powerless to protect him; the college of cardinals divided on the most important questions of policy into two parties. As he himself said, the Lord had kept him continually between the hammer and anvil. Is it strange that under these circumstances his heart cried out for sympathy? One has but to read the undisputed accounts which John 1J has given us of his private conver- sations with Adrian to see what a solitude oppressed the pope's soul. The solitariness of his supreme position and unique office was increased and made more dreary by the isolation which he, as an Englishman, felt among Italians. Was it not enough to make his soul cleave to that of his friend who was of his own race and therefore better able to understand him ? These few words of John give us a view of the inmost soul of Adrian which to me is beyond price. 20 As a convincing proof of the forgery of this passage much has been made of the expression in hodiernum diem (for this is the correct text and not usque in nor usque ad hodiernum diem), which, it is said, could not be used by a writer of an event so recent. For the gift was made in 1155 and John finished his Metalogicus toward the end of 1159. But in hodiernum diem is not as emphatic as usque in would be. It should be translated simply "As his letter still testifies," and not " even unto the present day." John says no more than that Adrian's letter is still in existence, a fact that was all the more remarkable in his eyes because, as we shall see, the terms of the letter had never been fulfilled, and the letter itself was therefore without value and not worth being preserved. The fact that John appeals to the forged Donation of Constantine has been regarded as a sufficient ground for rejecting this passage. But we have abundant ' 9 Polycraticus, Bk. VI, p. 24, and Bk. VIII, p. 23; 201 reserve a fuller description of these difficulties Migne, Vol. CXCIII, cols. 623-6, and cols. 813, 814. See also which beset Adrian IV. and a more detailed discussion of John's letter to Walter, cardinal Bishop of Albano, Mate- these passages of John of Salisbury for my work on the life rials for the History of Thomas Becket, Vol. VI, p. 363. of Adrian. 163 14: Studies Concerning Adrian IV. evidence that this famous document was generally known and, relatively speaking, not infrequently used by popes as well as by chroniclers." 1 Of course, the Donation of Constantine does not say that Constantine gave all islands to the pope, but only certain possessions in various countries and islands for the support of the lights in the churches. I regret that, not having the better text of Zeumer at hand, I cannot quote from it. Here is the passage: Quibus pro concignatione lummariorum possessionum praedia contulimus et rebus diversis eas ditavimus, et per nostrum imperialem iussionem sacram tarn in Oriente quam in Occidente vel etiam septentrionali et meridiana plaga, videlicet in Iudea, Gretia, Asia, Tracia, Africa, et Italia, vel diversis insulis nostra largitate eis concessimus, ea prorsus ratione ut per manus beatissimi Silvestri pontificis successorumque omnia disponantur. (Hinschius, Decratales Pseudo- Isidorianae, p. 253, and Mansi, Vol. II, pp. 603 ff.) But the exact meaning of the Donation was soon forgotten, and it came to be believed that, according to the terms of the Donation, Constantine had given all islands to Pope Silvester. And it was this larger interpretation of the Donation which prevailed. That various popes knew, believed in, and made use of this interpretation of the Donation there can be no doubt, as will be clearly evident from an examination of the following quotations from papal writings and official documents. Waiving the question whether Adrian I (772—95) quoted the Donation, we come to Leo IX., who twice made use of it. In his letter (anno 1053) to Michael Caeru- larius there is the following passage: Tan turn apicem coelestis dignitatis in b. Petro et in suis vicariis prudentissimus terrenae monarchiae princeps Constantinus intima consideratione reveritus, cunctos usque in finem saeculi successuros eidem apostolo in Romana sede pontifices, per b. Silvestrum non solum imperiali potestate et dignitate, verum etiam infulis et ministris adornavit imperialibus, valde indignum fore arbitrates terreno imperio subdi quos divina maiestas praefecit coelesti, etc. (Migne, Vol. CXLIII, col. 752.) In his letter to the emperor, Constantine Monomachus, Leo IX. twice refers to the Donation in terms no less explicit (Migne, Vol. CXLIII, cols. 778-80). Gregory VII. did not quote the Donation, although it would seem, at first sight, to support his claims of universal sovereignty. But it evidently did not serve his purpose to quote it because he attributed all the authority of the church to the direct gift of God, and not to the favor of the emperor. The Dictatus Papae, which was once attributed to him, is now known to have been drawn from the collection of canons 21 Tho best discussions of the Donation of Constantine Iu writings other than papal traces of the use of the are the following : Hauck, Luthardt's Zeitschriftfur Mrch- legend are found in the Vita Hadriani I., written early iu liche Wissenscha/t u. Mrchliches Leben, 1888, p. 201 ff. ; Fried- the ninth century, and in the synod of Aachen, 836. It is rich, Die Constantinische Schenkung, 1889; Martens, Die quoted by the following authors: Aeneas, bishop of Paris, falsche General-Concession Constantin des Grossen, 1SS9; died 870 (MlGNE, Vol. CXXI, col. 758) ; Ado, archbishop of Lamprecht, BOmishe Frage v. K. Pippin b. a. Kaiser Lud- Vienna, died 875 (ibid.. Vol. CXXIII, col. 91) ; Liutprand of wig d. Frommen, 1889; Wieland, ZeitscKHft filr Kirchen- of Cremona, died 970 (Of. G. SS., Vol. Ill, pp. 350 f., 35S,3G2) ; recbt, Vol. XXII, pp. 185 ff.; ZeumertjndBeunner, Fesiyafte Benedict of St. Andrea (.ibid., p. 699) ; Ermoldus Nigellus fiirGneist, 1888; Heegenrother, Kircheu. Stoat, pp. 360 ff.; (ibid., Vol. II, p. 506) ; Petrus Damianus (Libelli deZite,\ol. DOllinger, Papstfabeln des MitteJi liters, pp. 6111. ; Schef- I, p. 80); Auctor Gallicus (ibid., p. 12). This list could fer-Boichorst, M. I. O. G., Vol. X pp. 30211., and Vol. XI, easily bo extended if necessary. pp.12811'. 164 Oliver Joseph Thatcher 15 made by Cardinal Deusdedit. The eighth paragraph of the Dictatus, "quod papa solus possit uti imperialibus insigniis," is certainly based on the Donation. With the pontificate of Urban II. (1088—99) the Donation, as Dollinger correctly observes, entered on a new phase of its history. An enlarged interpretation and a new legal basis were given it, as will be apparent from a consideration of the two following documents : Urbanus Episcopus s. s. Dei dilecto fratri Ambrosio abbati Liparitano, eiusque successori- bus regulariter substituendis in perpetuum. Cum universae insular secundum instituta regalia iuris publici sint, constat profecto quia religiosi Imperatoris Coustantini privilegio in ius proprium b. Petro eiusque successoribus occidentales omnes insulae condonatae sunt, maxime quae circa Italiae Oram habentur, quarum multae, peccatis exigentibus accolarum, a Saracenis captae, Christiani nominis gloriam amiserunt, etc. (Pirri, Sicilia Sacra, 3d ed., p. 952.) It bears the date of June 3, 1091. The second document of Urban II. begins as follows : Urbanus E. s. s. D. d. f. Daiberto Pisanorum episcopo eiusque successoribus canonice substituendis in perpetuum. Cum omnes insulae secundum statuta legalia iuris publici habeantur, constat etiam eas religiosi Imperatoris Constantini liberalitate ac privilegio in b. Petri vicar tor unique eius ius proprium esse collocatas, etc. Datum Beneventi IV. Kal. Julii, MXCI. (See Ughelli, Italia Sacra, Vol. Ill, col. 369.) This is not the place to follow out the history of the Donation in later times, but it may be interesting to add the famous lines of Dante, which will show us how great importance the poet attached to it: Ahi, Constantin, di quanto mal fu matre, Non la tua conversion, ma quella dote Che da te prese il priino ricco pafcre. —Inferno, XIX., 115 ff. These bulls of Urban II. , the originals of which are preserved, are shown to be genuine by every test that can be applied to them; hence all the objections that have been made against them fall to the ground. We have only to concern ourselves here with the meaning of them. The following statement, I believe, adequately expresses the sense of the two documents: According to the law of the Roman empire all islands belonged to the public fiscus, or, as we might now say, they were government property. And since it was assumed that the emperor might dispose of such property as he saw fit, it is, therefore, evident that, by the grant of Constantine, all such islands are now the freehold possession, ius proprium, of St. Peter, and are consequently under the absolute control of the reigning pope. By virtue of his sovereignty over the islands Urban II. actually gave Corsica to the bishop of Pisa and the Lipari islands to Abbot Ambrosius. There are here in these documents two things that are new: first, the statement that all western islands belong to St. Peter, and, secondly, the legal basis on which this possession rests, namely, because by Roman law they had been a part of the public domain. With the genesis of these new ideas we have nothing to do at present. 165 16 Studies Concerning Adrian IV. In the light of the above passages, it would be idle to deny that popes made use of the Donation of Constantine during the Middle Age, and no objection can be made to the genuineness of the passage in the Metalogicus or to the recorded action of Adrian IV. because John of Salisbury cites the Donation. John's statement agrees explicitly with the conception expressed in the bulls of Urban II., and it may be asserted with certitude that Adrian IV. believed that Ireland was under his control because, being an island, it was a freehold or allodial possession of St. Peter. To sum up, we may therefore confidently accept the passage in Metalogicus as genuine, because, first, it is not in the least discredited by any of its contents, such as the statements about the remarkable intimacy between Adrian IV. and John of Salis- bury, the expression in hodiernum diem, or the reference to the Donation of Constantine; because, secondly, all the evidence to be obtained from the manuscripts in which it is preserved goes to show that it was contained in the original manuscript; because, thirdly, it is thoroughly in the style of John, being in a unique way characterized by quotations from classical Latin writers; and because, lastly, it is corroborated by agreeing in the most casual and convincing manner with the historical situation and facts otherwise known and vouched for. We may now pass to the interpretation of the passage in Metalogicus in order to determine the character of the grant offered by Adrian to Henry II. : " Regi Henrico .... concessit et dedit Hiberniam iure hereditario possidendam .... anulum transmisit .... quo fieret investitura iuris in regenda Hibernia." In the first place, it is evident that we have before us a feudal grant. Henry II. is to be invested only with the ius in regenda Hibernia,, that is, with the government of Ireland. He is to become the feudal lord of Ireland and Ireland is to become his fief. As a possession, therefore, it still belongs to St. Peter. Secondly, whatever is, by this investiture, given to Henry, is given not simply to him personally and for his lifetime, but also to his heir, iure hereditario. But it has been objected that concessit et dedit could not be used for the granting of a fief, because they denote rather a gift ; there is therefore, it is said, a serious contra- diction in the statement of John of Salisbury. But one needs only to turn to the official documents of that period by which fiefs were granted on similar terms, to find that concessit et dedit are used constantly in the granting of fiefs. Let the following examples suffice as proof of the statement. Damns et concedimus infeudum occurs in a document quoted by Ficker, Studien zur Reichs- und Rechtsgeschichte Italiens, Vol. I, p. 237, § 121. Also in § 137 there are several passages containing the same words. In a document of Conrad III., anno 1112, to be found in Bohmer, Acta Imperii Inedita, p. 79, we find in benefitium dedimus. In the same work, p. 158, we find, " Civitatem Sutrium cum toto episcopatu et comitatu suo damns concedimus et nomine recti feodi in perpetuum tenenda confirmavimus." That this technical formula was not unknown to the papal secretaries is proved by the fact that Anaclete II. used it in the document by which he granted the lands of southern Italy as a fief to King Roger, 1130, September 27. " Concedimus igitur et donamus et auctorizamus tibi et 1G6 Oliver Joseph Thatcher 17' filio tuo .... coronam regni," etc. The terms of the grant are given a little later. " Has nostras concessiones sic concedimus tradimus et auotorizamus tibi et tuis filiis habenda et possidenda mreperpetuo dum nobis nostrisque successoribus homagium et fidelitatcm . . . . fades vel facient, iuraveris vel iuraverint," etc. Watterich, Pon- tificum Romanorum Vitae, Vol. II, p. 194. 22 I may remark in passing that it had long been the fixed policy of all the popes to enlarge the possessions of St. Peter, not to diminish them. Adrian IV., his biog- rapher tells us, vigorously pursued the same policy. To diminish the patrimony of St. Peter by giving away so large a possession as Ireland was would have been without parallel in the history of the period, and could have been justified only by the receipt of the largest and most solid advantages for the Church in return. And even granting that Adrian might have wished to make the gift (for which there is no evidence; indeed he refused Henry's request) it is not at all probable that he could have got the consent of the college of cardinals to do so. We may, therefore, confidently conclude that, according to the words of John of Salisbury, Henry was, by means of the ring, to be invested with the feudal possession of Ireland. He was to become the pope's man and to do homage to him for Ireland. The ceremony of investiture would naturally be performed by the pope's legate, who, at that time, was Theobald, archbishop of Canterbury. Scheffer-Boichorst cites as a similar instance the case of the king of the Isle of Man, who, in 1219, surrendered his little kingdom to the pope, Honorius III., and received it back from him as a fief. By means of a gold ring, sent him by the pope for this purpose, he was invested with his kingdom by the papal legate, the bishop of Norwich. See Raynaldi Annates Eccles., for the year 1219, § 44, Vol. XIII, p. 297. But although Adrian thus offered to invest Henry with the government of Ireland, there is no evidence that the investiture ever took place. During the next years Henry did not add to his titles that of " Lord of Ireland." This fact alone would be sufficient evidence that he was never invested with it. Neither does John of Salisbury say that Henry was invested with Ireland. He brought the ring quo fieret investitura, but there is not the slightest indication in John's words that the purpose was carried into effect. Furthermore, we cannot find any evidence that Adrian's offer had any influence on the course of events during the next few years. Henry did not advance any claim to Ireland in consequence of it. When he went to Ireland to take possession of it (1172) he did not appeal to the fact that he had been invested with it by Adrian. He did not even publish the fact that the pope had offered to invest him with it. Why ? Because, the act of investiture not having been performed, the offer had no binding force, and no permanent value. We must conclude, therefore, that Henry did not do homage to the pope nor swear fealty to him for Ireland. Since the offer was not accepted and acted upon, it remained merely an offer, a dead letter, of no force whatever. It gave the king no rights in -- For further examples see Deutsche Zeitschrift f, Geschichtswissenschaft, 1S00, p. 3-7, where Scheffer-Boichorst has noted several similar examples. 167 18 Studies Concerning Adeian IV. Ireland; for only by the act of investiture could such rights be conveyed to him. Therefore, when he took possession of Ireland, he did so neither by virtue of the papal investiture nor by the papal offer of investiture. Henry II. got possession of Ireland vi et armis, and not as a fief but as an absolute possession. Neither Adrian nor Adrian's offer, as recorded by John of Salisbury, can in any way be made responsible for Henry's seizure of Ireland. And after he had taken forcible possession of it he tried, but without success, to persuade three successive popes to acknowledge the absolute character of his title to it. When we ask why the investiture did not take place, we are left largely "to con- jecture. No one has given us a satisfactory reason for it. In the first place, the words of Robert de Torrigneio must be considered. He says that the opposition of the empress, Matilda, caused the invasion of Ireland to be put off. But did she oppose the offered investiture ? We do not know. It is questionable whether her influence over Henry was sufficiently strong at that time to have been decisive in such a matter. However, Matilda had had personal experience in the great struggle about ecclesiastical investitures between the emperor and the popes, and she would probably have been able to advance good reasons for rejecting the pope's offer. It must also be noted that Henry had not asked for investiture, but for the permission to invade and subjugate Ireland. In other words, he wished to become, not the feudal lord, but the absolute possessor of that land, and that he could become only by con- quest. For some of his French possessions he was already the feudal subject of the king of France, with whom he was involved in constant quarrels. He knew that the feudal relation was burdensome and a most annoying hindrance to free and independent action. He had already begun his ambitious policy of concentrating the power in his own hands and of extending his authority. He may well therefore have shrunk from entering into another feudal relation which might easily become a still greater restriction and hindrance than the one in which he already found himself. Possibly Henry was offended and frightened by the claim of the pope to be the possessor of all islands. For England also was an island. And if Henry should accept Ireland from the pope and thus recognize the claim of the latter to all islands, who was to assure him that the pope would not claim England in the same way and demand that Henry hold its crown also as a papal fief? Henry II. was clever, and it seems hardly possible that he or some of his advisers should not have seen the con- clusion to which the claim of the pope logically led. It is possible, therefore, that he refused the investiture because he would not recognize the principle on which the pope's claims rested. But there is another reason which seems to me even more probable and potent for his rejection of the offer of the pope. It must be noted that John of Salisbury does not speak of the conditions on which Adrian offered to invest Henry with the govern- ment of Ireland. But were there no conditions attached to it? Let us see. The relations existing between Adrian and Henry were not so intimate as to warrant the supposition that Adrian made the offer out of absolutely disinterested friendship. 168 Oliver Joseph Thatcher 19 Shall we listen to the supposition that it was out of the natural pride of an English- man to be able to confer a favor on an English king? I regard the supposition as thoughtless and slanderous. There is nothing in Adrian's conduct or letters that would indicate that he was filled with the patriotic desire to see England's authority extended over her neighbors. There is no evidence that he labored out of patriotic motives to increase the power and prestige of the English king. There is no proof that he was inclined to favor his native land at the cost of St. Peter. He never was influenced in his papal policy by his nationality. As pope he labored for the whole church, not for the aggrandizement of a single power, even though it were his native country. He had a high, sane, and true concej)tion of his office. Few popes have been more thoroughly imbued with what we may call the universal spirit of their office than was he. He was a fine exponent of the universal character of the papacy. From motives of simple friendship or of patriotism to have diminished the possessions of the church would have been to make the papacy subservient to particular and private ends. And that would have been malfeasance in office and treason to St. Peter. The whole pontificate of Adrian TV. shows that it would have been impossible for him to have acted in so treasonable a manner. The church had a tremendous transforming power. Witness Thomas a. Becket. Besides, speaking in the large, it has always been the papal policy to make con- cessions only when substantial concessions are made in return. Do ut des, facio ut facias is the unwritten law, the principle on which all popes act. And properly so, too; for the possessions of St. Peter should be used to advance his interests, and not to gratify the private and personal desires of the popes. If Adrian made a grant to Henry, he expected something in return. In other words, he attached some condition to his offer. In order to discover what this condition probably was, let us examine the following letter: Adrianus E. s. s. D. Theobaldo Cantuariensi archiepiscopo apostolicae sedis legato s. e. a. b. Quanta magis sacrosancta Komana ecclesia te inter alios ecclesiarum praelatos ab ipso promo- tionis suae [sic! Read tuae] tempore honoravit, quanto et personam tuam maiori caritatis affectione dilexit, tanto amplius ei deberes in omni humilitate substerni, nee aliquid, quod ad eius contemptmn vel incommodum pertineret, deceret te ullatenus niachinari. Quod enim in toto Anglico regno praerogativa solus nosceris obtinere quod vice nostra tibi aliorum errata permissum est emendare, quod eadem Eomana ecclesia te non solum in partem vocavit sollici- tudinis, verum etiam quadammodo (read quodammodo) in plenitudinem potestatis, oporteret te quandoque ad mentem reducere, et tantorum memoria praemiorum ab offensione nostra tuurn deberet animum retardare Miramur autem plurimum et gravarnur, quod in oblivionem tot beneficiorum usque adeo devenisti, et collatam tibi a Romaua ecclesia dignitatem ita videris abiecisse post tergum, quod cum ipsa te super alios exaltasset, tu earn, sicut rei effectus indicat, deprimere niteris, et robur virtutis eius, eui tamen nemo est qui posset resistere, praesumis modis omnibus enervare. Ad notitiam siquidem nostram, fama referente, pervenit, qitam ita a/pud te et apud regem Angliae appellatio sit sepulta, quod aliquis non est, qui in tua vel in illvuts pre- sent ia ad scdem apostolicam audeat appellare. Sed nimquam [numquid?] ad al terms institu- tionem principii contra edictum Domiuicae praeceptionis aspiras. [?] Nunquam [numquid?] potestatem Petri et apostolicae fastigia dignitatis cogitas minorare. [ ?] Nimquam [numquid ? | ad scissionem vestimentorum Christi, quae tamen scindi non possint, indebito conatu moliris. [?] Talem utique retributionem Deum non credimus approbare, dum te ingratum nobis invenire pro 169 20 Studies Concerning Adrian IV. impensis beneficiis debeamus, et operibus nostris ita sinistre ita in contrarhrm respondere. Accedit etiam ad hoc, quod in exhibenda iustitia his qui iniustitiam patiuntur, tepidus sis modis omnibus ac reniissus, et in tantum parti regis dicer is procur are favorem, eiusque timori succumbere, quod si quando litteras tibi pro aliquo, ut suam consequatur iustitiam, destinemus, nullatenus poterit per te, sicut iani saepius ex multorum conquestione didicirnus, quod suum est obtinere. Caeterum oporteret te magis Deo quam hominibus obedire, nee pro iustitia deberes aciem fugere gladiorum, nee laicorum saevitiam aut impetum formidare. Noveris autem quia si forte super his ad nos querela pervenerit iterata, quod videlicet ne appellatio fiat ad nos audeas prohibere, vel ut prohibeatur silentio sustinere, seu quod, alicuius timore in iustitia facienda tepidum te exhibeas et, remmissum in requisitum forsitan et inpunctum (So the editor Hardwick; it should apparently be inrequisitum forsitan et inpunitum) non poterimus prae- terire. Ad haec nosse te volurnus, quod abbati s. Augustini, iuxta petitionem muitiorum tuorarn, dedimus in mandatis, ut professionem tibi exhibeat, si canonice et legitime constiterit praede- cessores eius ipsam professionem tuis anteeessoribus praestitissse. Quod si hoc non esse constiterit, occasione litterarum illarum, professionem ab eo non audeas ulla violentia extorquere. Alioquin in fervore animi nostri, tarn pro hoc quam pro caeteris praelibatis, et tuum candelabrum concutiemus, et tantarn praesumptionem cum gravibus usuris, auctore Domino, exigemus. — Data Beneventi X. Kal. Feb. (January 23, 1156). As is apparent, this is a letter of Adrian IV. to Theobald, archbishop of Canter- bury. It has been published, with many errors, for some of which I have offered emendations, by Hardwick in his edition of Thomas Elinhani's Historia Monasterii s. Augustini Cantuariensis, pp. 411 ff. Adrian here recounts the high ecclesiastical honors which have been heaped on the archbishop and then upbraids him for his actions by which he is working injury to the Church. The king has forbidden the clergy of England to appeal to Rome, and the. archbishop supports him in this iniquitous prohibition. It is apparent, there- fore, that Henry had already begun the policy which was to culminate in the constitu- tions of Clarendon (1164) and the murder of Becket. He had begun to assume authority in ecclesiastical matters and had thereby given offense to the pope. Adrian threatens Theobald with deposition if he dares continue to prohibit appeals to Rome or silently permits them to be prohibited. But what would he say to Henry ? Would such conduct in a king be passed over in silence? From the date of this letter it is apparent that it was written at the very time when Henry's ambassadors were in Benevento to ask, among other things, for the pope's consent to the invasion of Ireland. The request was an impossible one, and certainly the pope would not be disposed to grant favors indiscriminately to a king who was usurping ecclesiastical authority, acting against the laws of the church, and oppressing the clergy by depriving them of their rights and liberties. The evil must be stopped. But Adrian IV. was not rash. Throughout his pontificate he resorted to extreme measures only with the greatest reluctance and after all other means had failed. The history of his negotiations with Frederick I. would abundantly prove this. He must have been searching for the means by which he could peaceably persuade Henry to change this policy so hostile to the church. And when he learned that Henry coveted Ireland, what more natural than that he should offer to invest him with 170 Oliver Joseph Thatcher 21 the government of the island, the possession of St. Peter, but on the condition that Henry change his policy and no longer interfere with the liberties of the church in England? It is admitted that civil wars had been raging for some time in Ireland, and that the churches there were suffering from them. It was naturally to be hoped that a strong overlord, who, like Henry, was near at hand, would restore peace to the island. In the blessings of this peace the church would have no small share. Surely the cession of Ireland as a fief to the king of England would have been a small price to pay for the peace of Ireland and the consequent prosperity of the church there, and for the free exercise of the liberties of the church in England, which was so seriously threatened by the royal usurpations. Adrian IV. needs no justification for having made this offer. And in such a feudal relation there was absolutely nothing derogatory or dis- honoring to the Irish people. Europe, at that time, was feudal and thought in terms of feudalism. The feudal relation was the universal and natural one. John of Salisbury, who stood in the favor of the king and was at the same time the secretary of Archbishop Theobald, foresaw the coming storm and hoped to avert it by persuading Adrian to this conciliatory offer, by which the king might be recalled to the path of obedience and justice. But the plan failed. Henry refused to accept the offered terms. His heart was set on acquiring the complete mastery over the church in England and on breaking down the authority of the pope there. And for the conquest of Ireland he could bide his time. Therefore he refused the investiture ; he took no oath of homage and fidelity to the pope ; he continued his policy of sup- pressing the liberties of the church ; the ring, instead of being returned to the pope, went into the royal treasury, and the papal letter, now valueless, into the archives. John of Salisbury received scant reward for his pains. He could not do otherwise than resist the king's policy toward the church, and therefore he soon lost the royal favor. But the further progress of this great drama, as well as the later efforts of Henry II. to get possession of Ireland, and his negotiations with the successive popes on the same subject, lie beyond the scope of this study. But it is significant that in those negotiations the point of contention was the nature of Henry's claim to Ireland ; he endeavored to secure papal recognition of his absolute possession of it, while the popes regarded it as the property of St. Peter, and Henry's tenure of it as feudal. II. LAUDABILITER We come now to an entirely different question. We have seen that Adrian IV. offered to invest Henry II. with Ireland; but is Laudabiliter the document by which he made the offer ? It may or it may not be. The question must be examined and answered on its own merits. Laudabiliter must be subjected to all the tests to which an official mediaeval document can be put. If it stands these tests, it is genuine ; otherwise, it is false. If, on examination, Laudabiliter is found not to conform to the rules according to which all similar papal documents were drawn up; if it does not 171 O') Studies Concerning Adrian IV. accord with the statements of other unquestionably genuine writings which treat of the same subject ; if, finally, it contains contradictions and other characteristic imper- fections, we shall be compelled to say that it is not genuine. The trustworthiness of Griraldus Cambrensis, to whom we owe its preservation, has nothing to do with the question of its genuineness and should be left out of the discussion. It will be necessary, first of all, to study the document itself, and to this end I reproduce the text of it. It will lie observed that certain of its sentences are repeated, either in whole or in part; and since this fact seems to me to be of some aid in determining the character of the document, they are printed in italics, and those which are identical or nearly so, are supplied with a common letter: I. Adrianus servus servorum Dei carissimo in Christo filio illustri Anglorum regi s. e. a. b. Laudabiliter satis et fructuose de (a) glorioso nomine propagando in tern's et (b) aeternae felicitatis praemio cumulando in caelis tua magnificentia cogitat, duin (c) ad dilatandos ecclesiae terminos, ad declarandam mdoctis et rudibus populis Christianae fidei veritatem, et (d) vitiorum plantaria de agro Domenico exstirpanda, sicut catholicus princeps intendis, et ad id convenientius exequendum, consilium apostolicae sedis exigis et favorem. In quo facto quanto altiori consilio et maiori discretione procedis, tanto in eo feliciorem progressum te, praestante Domino, confidimus habiturum; eo quod ad bonum exitum semper et finem soleant attingere, quae de ardore fidei et religionis amore principium acceperunt. II. Sane Hiberniam et omnes insulas, quibus sol iustitiae, Christus, illuxit, et quae docu- menta fidei Christianae ceperunt, ad ius b. Petri et sacrosanctae Eomanae ecclesiae, quod tua etiam nobilitas recognoseit, non est dubium pertinere. Unde tanto in eis libentius plantationeui lidi'lem et gennen gratum Deo inserimus, quanto id a nobis interno examine districtius prospici- mus exigendum. III. Significasti siquidem nobis, fili in Christo carissime, te Hiberniae insulam ad subden- dum ilium populum legibus et (d) vitiorum plantaria inde exstirpanda velle intrare, et de (e) singulis domibus annuam unius denarii b. Petro velle solvere pensionem, (f) et iura eccle- siarum illius terrae illibata et integra conservare. IV. Nos itaque, piuin et laudabile desiderium tuum cum favore congruo prosequentes, et petitioni tuae benignum impendentes assensum, gratum et acceptum habemus, ut (c) pro dila- taudis ecclesiae terminis, pro vitiorum restringendo decursu, pro corrigendis moribus et virtu- tibus inserendis, pro Christianae religionis augmento, insulam illam ingrediaris, et quae ad honorem Dei et salutem illius terrae spectaverint exequaris, et illius terrae populus honorifice te recipiat, et sicut dominum veneretur, (f ) iure nimirum ecclesiarum illibato et integro perina- nente et (e) salva b. Petro et sacrosanctae Romanae ecclesiae de singulis domibus annua unius denarii pensione. V. Si ergo quod concepisti animo effectu duxeris prosequente complendum, stude gentem illam bonis moribus inf( irmare; et agas tarn per te quam per illos, quos ad hoc fide, verbo, et vita. idoneos esse prospexeris, ut decoretur ibi ecclesia, plantetur et crescat fidei Christianae religio, et quae ad honorem Dei et salutem pertinent animarum per te taliter ordinentur ut a Deo (b) sempiternae mercedis cumulum consequi merearis, et (a) in terris gloriosum nomen valeas in seculis obtinere. The gist of this letter is found, I believe, in the following summary: I. The king is taking praiseworthy means of spreading the glorious name (whose name?) in the earth and of laying up reward in heaven by laboring for the extension of the borders of the church, for the proclamation of the true faith to untaught and 172 Oliver Joseph Thatcher 23 uncultured peoples, and for weeding out the vices from the Lord's field, and by seeking the papal advice and favor in such labors. For, the deeper the counsel and the greater the discretion with which he proceeds, the greater will be his success in the undertaking. For whatever has its origin in religious zeal and devotion to religion always comes to a good and successful end. II. Ireland, as well as all other islands which have received Christianity, belong to St. Peter. The pope is the more willing to sow the seed in these islands, because his conscience will demand of him a strict account of them. III. The king has made known to the pope that he wishes to enter Ireland for the purpose of subjecting its people to laws and extirpating their vices; he is willing to pay St. Peter a penny each year for every house, and preserve intact the rights of the church there. IV. The pope gives his consent to the plan and repeats and expands the conditions which have already been named. He is also willing that the Irish shall receive Henry as their lord. V. If the king determines to carry his wish into effect let him strive to teach the Irish good morals, and let him and all those of whom he makes rise in the undertaking so act that the church in Ireland may be adorned, the Christian religion be planted and have increase, and let him so dispose all things that pertain to the honor of God and to the salvation of souls that he may deserve a reward in heaven and forever have a glorious name in the earth. It seems necessary to preface the discussion of this document with a brief state- ment about the rules and customs which prevailed in the papal cancellaria during the Middle Age. To the papal secretaries were given certain instructions which they must carefully and exactly follow in drawing up official documents. In consequence of the great stress laid on some of these rules they were so rigidly followed that they are unerring tests of genuineness and forgery. For it is agreed by all that a document which offends seriously against these rules can not have been written in the papal cancellaria, and if it purports to be a papal writing, it is declared to be a forgery. For a discussion of this subject, I refer to such handbooks as those of Bresslau and Leist. By comparing Laudabiliter with the account of John of Salisbury, we discover the following three significant differences: First, John's statement that all islands belong to the pope was, as we have seen, in full agreement with the ideas of the times. But in Laudabiliter this theory receives a peculiar limitation; only those islands which have received Christianity are the possession of St. Peter. Secondly, it was a rule of the papal cancellaria that the person at whose request a favor was granted should be named in the document by which the favor was conferred or confirmed. John says that the gift was made ad preces meas. But there is no mention of this fact in Lauda- biliter. Thirdly, there is not the slightest reference in Laudabiliter to the promised investiture of which John makes mention. But investiture was the most important thing of all, because without it a man could have no right to the fief in question. The rights to a fief could be conferred only by the act of investiture. And we search in 173 24 Studies Concerning Adrian IV. vain in Laudabiliter for the technical expressions concessit et dedit and in re hereditaria which were used by John. There is here a radical defect in Laudabiliter. In para- graph II the pope is made to say that Ireland belongs to St. Peter, and in paragraph IV he merely gives his consent that Henry may invade Ireland and that the Irish may receive him with marks of honor and venerate him as their lord. Now, it is absolutely impossible that a fief should have been conferred by any one in the twelfth century by a document so vague and untechnical in its language. The conferring of a fief was a legal transaction of the utmost importance and was always done in technical language, and generally made more solemn by the emphatic heaping up of technical terms to indicate the absolute and unquestionable character of the grant. In such grants damns, concedimus, dona nuts, auctorizamus, confirmamus, and investimus are the words most frequently used. One has but to look into the documents of that period by which such grants were made to assure oneself that such technical terms " were an essential part of every letter of grant. I have examined a large number of these grants, and not in one of them have I found such technical terms wanting. In fact, it is the rule to find at least two, and often even three or four, of these words used in every such document. The presence and repetition of these technical terms were quite as neces- sary and universal in official documents of the twelfth century as they are today in our deeds of grant. So essential were they to a transaction of this sort that John of Salisbury used them even though he was only making an untechnical statement of the fact. Not less essential to such a document was the mention of the hereditary character of the grant. The heirs were always mentioned or it was explicitly said that the fief should return to its original owner on the death of the one to whom the grant is made. That the papal secretaries were not ignorant of the necessity of such technical terms is apparent from the document which they drew up only a few weeks later (June, 1156), in which Adrian confirmed William of Sicily in the possession of his lands. (Wattericli, Vitae, Vol. II, pp. 352-6. To avoid needless repetition, I simply refer to the passages from various documents quoted above in connection with the discussion of the technical terms, concessit et dedit.) In view of the rigor with which such technical terms were used in documents of this sort in the Middle Age, there is but one conclusion possible. Laudabiliter cannot have been written by one who knew what was essential to such a document. It cannot have been written in the papal cancellaria, and, therefore, it is not genuine. I should be willing to rest the case against Laudabiliter here in the full confidence that it would be condemned by all who are trained in the res diplomaticae of the Middle Age. But we may apply to it other tests by comparing it with the letters which Alexander III. wrote concerning Ireland. Three of these letters, numbered 12,162, 12,163, and 12.164 in the Regesta of Jaffe-Loewenfeld, are printed in Migne, PatroJogia Latina, Vol. CO, cols. 883 ff. They all bear the same date, September 20, and it is certain that they were written in 1172. In one of them, which is addressed to Henry II., the pope congratulates him on his success in Ireland, and closes with the following passage : 174 Oliver Joseph Thatcher 25 Et quia, sicut tuae magnitudinis excellentia (novit ), Roinana ecclesia aliud ius habet in insula quarn in terra magna et coutinua, nos earn de tuae devotionis fervore spem fidueiarnque tenentes, quod iura ipsius ecelesiae non solum conservare velis sed etiam ampliare, et ubi nullum ius habet, id debes sibi conferre, magnificentiam tuam rogamus et sollicite cornmonernus ut in prescripts teiTa iirra b. Petri nobis studeas sollicite conservare, et si etiam ibi non habet, tua magnitudo eidem ecelesiae eadem iura constituat et assignet ita quod exinde regiae celsitudini gratias debeamus exsolvere copiosas, et tu primitias tuae gloriae et triuniphi Deo videaris offerre. Data Tusculani XII. Kal. Oct. Alexander III. does not here name the Donation, but it is apparent that it was in his mind. The islands do not stand in the same relation to the pope as the mainland. Alexander expresses the confidence that Henry will be willing to acknowledge his duty, and therefore he beseeches him to preserve whatever rights St. Peter already actually exercises in Ireland, and to establish whatever other rights St. Peter ought to have there. In the whole letter there is no mention of Adrian IV., or of any document issued by him, touching Ireland. There is nothing that can possibly be interpreted as a reference to Laudabiliter. Of the two other letters just referred to the one is addressed to the kings and princes of Ireland, urging them to keep their oaths to Henry II. The other is addressed to Christian, bishop of Lismore, who was then papal legate in Ireland, and to the four Irish archbishops and their suffragans. But in neither of these letters do we find any reference to Adrian IV. or to any of his letters. From the letter to the Irish clergy I quote the following paragraph : Ita mandatum nostrum fideliter et efficaciter exsecuturi ut sicut praefatus rex, tanquam catholicus et Christianissimus princeps, nos tarn in decimis quam in aliis ecclesiasticis iustitiis vobis restituendis, et in omnibus quae ad ecclesiasticam pertinent liberatem, pie et benigne dicitur exaudisse, ita etiam vos sibi ea quae ad regiarn respiciunt dignitatem conservetis firmiter et quantum vobis est, faciatis ab aliis conservari. Here there is mention made of tithes, but not a word about the payment of the Peter's pence which is spoken of in Laudabiliter. When we reflect that it was customary to refer to, and even to quote verbatim, the important sections of any papal document which had previously been issued touching the same subject, we must admit that these letters of Alexander III. give strong testimony against the genuineness of Laudabiliter. But there is another letter attributed to Alexander III. in which Adrian IV. and his cession of Ireland to Henry II. are mentioned. This letter, which is brief and without date, I give entire: Alexander e. s. s. D. carissimo in Christo filio, illustri Anglorurn regi, s. e. a. b. Quoniam ea, quae a decessoribus nostris rationabiliter indidta noscuntur, perpetua merentur stabilitate nrmari, venerabilis Adriani papae vestigiis inhaerentes, vestrique desiderii fructum attendentes, concessionem eiusdem super Hibernici regni dominio vobis indidto, salva beato Petro et sacro- sanctae Komanae ecelesiae sicut in Anglia sic et in Hibernia de singulis domibus annua unius denarii pensione, ratum habemus et confirmamus, quatinus, eliminatis terrae illius spureitiis, barbara natio, quae Christiano censetur nomine, vestra diligentia moram induet venustatem, et redacta in formam hactenus informi finium illorum ecclesia, gens ea per vos Christianae profes- sionis nomen cum effectu de cetero consequatur. 175 20 Studies Concerning Adrian IV. All our knowledge of this document is derived from Giraldus Cambrensis, who published it first in his De Expugnatione Hiberniae (Book II, chap. 5, Vol. V, pp. 315 ff.), and again in his De instructione Prin. (Book II, chap. 19, Vol. VIII, p. 197). In the Litter place, however, he prefaced it with the following statement: "Sicut a quibusdam impetratum asseritur aut confingitur, ab aliis autem unquam impetratum fuisse negatur." That these early doubts about the genuineness of this letter were well founded will appear from the following considerations. The points of difference between this and the genuine letters of Alexander III., discussed above, are easily apparent. If all these letters are genuine, it would be difficult to explain these differences. In the time of Alexander III. it was a fixed rule of the papal cancel! aria that all kings and princes should be addressed with tltou and thine (tit and tuns). But the pope demanded that all should address him with you and yours (vos and vester). Frederick I. and Adrian IV. had, indeed, a quarrel over this usage. Because the dignity of the pope and his claim to superiority over all princes and potentates were involved, this rule was of the utmost importance and was never broken in the papal cancellaria. Hence this cannot be a letter of Alexander III. Its author was evidently ignorant of the genuine letters of that pope, and so his writing does not agree with them. This false letter of Alexander III. has been quoted as a proof of the genuineness of Laudabiliter. But, being a forgery and agreeing with the terms of Laudabiliter, it furnishes, not a confirmation of, but good grounds for suspecting, the latter. The arguments thus far advanced force upon us the conclusion that Laudabiliter is not genuine. Those that are yet to be brought forward have a double purpose: first, they are intended to add in a cumulative way to the force of the previous argu- ments; and, secondly, they are meant to reveal the true character of Laudabiliter. For this famous document is neither a genuine letter of Adrian IV. nor a forgery in the true sense of the word. It was not written with the purpose of deceiving or of securing any material advantage. The following arguments will, I hope, make it probable, if not absolutely certain, that it is merely a Latin exercise of some twelfth - century student, who was practicing himself in the art of letter-writing, and for this purpose chose to impersonate Adrian IV. It is well known that the composition of such imaginary correspondence formed a part of the training of students in the Middle Age." J To this conclusion we are led by a study of the style and phraseology of the letter. Its poverty of vocabulary, its numerous and awkward repetitions, its general haziness and iniU'liuii.'uess, all reveal the untrained and uncertain hand of a student who is master neither of his materials nor of the proper literary forms. A reference to the sentences printed in italics will make any further discussion of this point unnecessary. A careful study of the letter will reveal the fact that it contains certain discrepancies of statement and logic. Ad dilatandos ecclesiae terminos certainly implies that Ireland was outside of the limits of the church. Ad declarandam indoctis et rudibus populis 2 : See " Monachi Sangallensis de Gestis Karoli Imperatoiis," I, 3 (M. G. SS., Vol. II, pp. 731 f.) for evidence that it was the practice iu the days of Karl the Great. 176 Oliver Joseph Thatcher 27 Christianae fidei veritatem apparently lias the same meaning. But Ireland, as we have seen, was Christian and possessed a complete ecclesiastical organization, recognized and, in part, created by the pope. And our student was aware of this fact because in paragraph IV he speaks of the church as if it already existed there, ut decoretur ibi ecclesia. And, according to paragraph II, Ireland must have been Christian, because only Christian islands are said to belong to St. Peter. And yet in the next sentence the pope is made to speak of sowing the seed in such islands as if they were still heathen. Not less striking is the contradiction or lack of logical coherence in two sentences in paragraph I: "The deeper the counsel and the greater the discretion with which you ■proceed, the greater will be your success." This is a rational statement and needs no further proof. But it is followed by a statement that, absurdly enough, has exactly the opposite meaning: "Because whatever has its origin in zeal for religion awl the love of the faith always succeeds." The presence of such contradictions and such lack of clearness and precision in statement are easily explained if this letter is only a student's exercise. We know also that this student had before him a genuine letter of Adrian IV. from which he borrowed several sentences, adapting them, badly and in an awkward way, to suit his purpose. Toward the end of the year 1158 or early in the year 1159, Henry II. and Louis VII. of France planned to make a campaign together against the Mohammedans in Spain. They sent a common embassy to Adrian IV. setting forth their desire and asking the pope's consent. But Adrian, for reasons into which we need not enter here, refused to sanction the undertaking. The embassy naturally received two letters in reply, the one addressed to Louis VII., the other to Henry II. The former has been preserved, the latter lost. Knowing the customs of the papal cancellaria, we may say with certainty that in their essential parts touching the matter in hand these two letters were practically identical in everything except the names of the persons addressed. The letter addressed to Henry had no value to him, and was therefore not carefully preserved. In some way it fell into the hands of our student. In order to show how he utilized it in the composition of Laudabiliter, I quote the following extracts from the pope's letter to Louis VII: Adrianus e. s. s. D. carissimo in Christo filio Ludovico, illustri Francorum regi s. e. a. b. Satis laudabiliter et fructuose de Christiano nomine propagando in terris, et aeternae beatitudinis praemio tibi cumulando in caelis, tua videtur magnificentia cogitare, dum ad dilatandos terminos populi Christiani, ad paganorum barbariern debellandam, et ad gentes apostatrices, et quae catholicae iidei refugiunt nee recipiunt veritatem, Christianormn iugo et ditione subdendos etc. .... atque ad id convenientius exsequendum, ruatris tuae sacrosanctae Konianae ecclesiae con- silium exigis et favorem. Quod quidem propositum tanto magis gratum acceptumque tenemus, et amplius sicut commendenclum est commendamus, quanto de smceriori caritatis radice talem intentionem et votum tarn laudabile credimus processisse, ac de maiore ardore fidei et religionis amore propositum et desiderium tuum principium acceperunt. The changes made in transferring and adapting these sentences to Laudabiliter are apparent. The order of the words is somewhat varied; Christiano becomes glorioso; beatitudinis felicitatis, etc. But, while the sentences are logical, sensible, and appropriate 177 28 Studies Concerning Adrian IV. in their original setting in Adrian's letter to Louis, they become absurd and contra- dictory when transferred to Laudabiliter. Ad dilatandos terminos populi Christiani is quite properly used in the letter to Louis, because it refers to those parts of Spain which were held by the Mohammedans. But it could not by any means be applied to Ireland. Nor is it strange if the Irish have always refused to accept as genuine a document which described them in terms borrowed from an account which had originally applied to Mohammedans. Adrian expresses his satisfaction with Louis because his "plan and desire have their origin in his zeal for religion and his love for the faith." Here these words are sane and fit into the reasoning. And yet the pope considers the proposed expedition against the Mohammedans ill-advised and not likely to succeed for reasons named later in the letter. We have already seen how badly this sentiment is fitted into the chain of reasoning and its new setting in Laudabiliter. As it there stands, it is not only contradictory to the reasoning of Adrian in his letter to Louis ; it is also an affront to his intelligence and good sense. For Adrian IV. was neither a dreamer nor an enthusiast. That the style of Laudabiliter gave offense is apparent from the fact that later copyists endeavored to improve upon it. Changes were introduced into its text which can be explained in no other way. The uncertainty as to whose name is meant in paragraph I was removed by inserting fno. In the clause ad subdendum ilium populum legibus it is uncertain what laws are meant. They might be the laws of England or those of the church. The later insertion of Christianis before legibus made the meaning definite. The absurdity of the statement " eo quod ad bonum exitum semper etfinem soleant attingere, quae de ardore fidei et religionis amove principium acceperunt," was evidently felt, because the whole sentence in which it is found was later omitted. The same fate was meted out to the sentence, "Unde tanto in eis libentius plantationem fidelem et germen gratum Deo inserimus," etc., because it was in plain contradiction to the well-known fact that Ireland was already Christian. Paragraph II was trans- ferred to a place further on in the document, and also radically modified, principally because it seemed not to be in its most logical position. It is surely significant that it is these borrowed sentences, all of which have been discussed in former paragraphs, that gave offense to later copyists. I believe, therefore, that Laudabiliter is the Latin exercise of a mediseval student. It can have no official value. It may contain some truth : with that I am not particu- larly concerned here. However, since its author did not have before him the real letter of Adrain IV. to which John of Salisbury alludes, it seems to me unwarrantable to attach any importance to what it says about the payment of the Peter's pence. It is true that it was then a part of the papal policy to extend the custom of the payment of Peter's pence. But Alexander III. did not mention it in connection with Ireland in 1172. Moreover, Adrian would probably have been content with the change which he demanded in the policy of Henry toward the church. Latidabiliter cannot be regarded as a trustworthy source of information on any point. It must be rejected as entirely worthless. 178 Oliver Joseph Thatcher 29 III. THE SUPPOSED LETTER OF HENRY II. TO ADRIAN IV. It seems very strange to me that in connection with this question no one has ever critically examined a certain extant letter which is said to have been written by Henry II. to Adrian IV. at the time of the accession of the latter to the chair of St. Peter. It has been taken for granted that it is the letter which Henry's messengers bore to the pope on their mission which has been discussed in part II of this study. Historians have made use of it without question, although some of them have expressed a mild surprise at its contents, which are not in the least in keeping with the character of its reputed royal author. Critical study of it has convinced me that it also is a student's exercise. In the text, which follows, the rhythmical endings, of which I wish to speak later, are printed in italics, the most important examples of puns and alliteration, and certain other matters worthy of special attention, are in small capitals. I have taken it from Migne, Patrologia Latina, Vol. CCVII, Petri Blesensis Epistolae, in which collection it is numbered CLXVIII. TALI PAPAE TALIS REX I. Auees nostras adba dulcis afflavit, quia, sicut accepimus, creationis vestrae novitas tanquam aurora rutilans desolationis Romanae Ecclesiae tenebras propulsavit. Gaudet sedes Apostolica viduitatis suae solatium consecuta. Gacdent omnes ecclesiae lucem novam oriri videntes, et ipsam usque ad perfeetain diem crescere praestolantes. Sed gaodet praecipue noster Occidens, quod velut Oriens novum lumen m&uerepromeruit orbis terrae, et solem Christianitatis, qui versus Orientem nuper occubuit, divino munere, Occidens restauravit. Nos itaque, Pater Sancte, honori vestro magnifice collaetantes et divinae majestatis magnificentiam devotis inde laudibus persequentes paternitati vestrae, de cuius fervore filiali devotione confidimus, vota nostra familiarius aperimus. Si enim carnalis filius carnales affectus patri fidenter aperit, quanto fidentius spiritualis spiritualia potest desideria reseraref Sane inter caeteras affectiones nostras non mediocriter affectatus, quod curn divina dextera reverendissimam personam vestram, tanquam lignum vivificum in medio Paradisi spiritua liter plantandurn duxerit, et de terra nostra in suum pomoerium transplantandum summopere studeatis fructuosis operibus et doctrinis ecclesias omnes ita reficere, quod beatam dicant omnes generationes vestrae beatitudinis nationem. Ulud quoque sincero corde sitimus, quod spiritus procellarum, qui dignitatum cuhnina vehementius consuevit perflare, nunquam a sanctitatis studio vos avellat ne, quid absit, altius dignitatis fastigium, gravius praecipitium subsequatur. II. Sed et illud intime affectamus, ut cum tjniveesaeum ecclesiarum ordinatio ad vos pertineat, tales ordinare curetis sine dilationis dispendio cardinales qui onus vestrum sciant, et veliut et valeant supportare, non respicientes ad patriae propinquitatem, generis qualitatern aut potentiae quantitatem, sed quod Deum timeant, avaritiam odiant, iustitiam sitiaut, et zelo ferveant animarum. III. Nee modicum nostrum movet affectum ut, cum ecclesiis supra modum official indig- nitas ministrorum, summa sollicitudine vigilare curetis, cum super dignitatum vel praebendarum collatione vestram continget requiri providentiarn, ne quis indignus irruat in patrimonium Crucifixi. IV. Cum autem felix terra, felicis redemptionis origine, conversation, ac sanguine Christi consecrata, quam Christiana devotio praecipue venerari tenetur, tantis, sicdt occulata fide novistis, perturbatur nationum incursibus, abominationibus polluitur, desiderio desideramus quod ad irjsius liberationem vestrae sollieitudiiiis vires accingatis. 179 30 Studies Concerning Adrian IV. V. Ilhid autem olim illustre imperium Constantinopolitanum nunc gravitee desolatdm, quis affectare non debeat, ut,vestra providente prudentia, consolationem recipiat opportunam > VI. Siquidem et honoris vestrae considerationis [so Migne, but the text evidently should be, honoris vestri consideratione] et commoditatis communis aemulatione affectare debemus, ut qui promotione divina universali praesidetis Ecclesiae, circa omnium ecclesiarum infoemationem ac refoemationem "assidue vigiletis." VII. Confidimus autem in Domino, et speramus quod sicut de virtute in virtutem, et de honore in honorem divinitus sublimati secundum ipsorum exigentiam lucere curastis, sic ad Apostolicae sublimitatis apicem evocati subjectas ecclesias illustrare ac inflammare curabitis, ut non sit qui se abscondat a vestro lumine ft calore, relicturi talia post decessum vestram vestigia sanctitatis quod terra nativitatis vestrae, quae de felici iucundatur origine, de felice fine potent felicius in Domino gloriari. VIII. Demum Paternitatem vestram ex speciali confidentia requirimus et rogamus quatenus nos et familiares nostros, et statum regni nostri in sermonibus et orationibus vestris specialiter habere dignemini commendatis. In the first place, the use of the cursus velox, or the rhythmical ending not only of the sentences, but even of the clauses, in a royal document of England, in that period is, I believe, otherwise unknown. The cursus velox consists of a dactyl followed by two trochees. Or, since it is a matter of accent and not of quantity, it would be more correct to say that the first foot consists of an accented, followed by two unaccented, syllables, and the two other feet consist, each, of an accented, followed by an unaccented, syllable. This cursus velox characterizes all the papal documents of that period, but I have not been able to find a single example of its use in any of the documents belonging to the early years of the reign of Henry II. Peter of Blois, in whose writings it is used not infrequently, did not become connected with the English court until about the year 1170."* Not too much importance should be attached to the fact that the names of both the king and of the pope are wanting, because, of course, a lazy scribe may have wished to cut short his labors by omitting them. And yet it is not likely that the names of two so important men as Henry II. and Adrian IV. would have been omitted from such a letter; all the more so because a superscription of the most general character has been added: Tali Papae talis rex; that is, " King So-and-so to Pope So-and-so; '' or translating it in accordance with its formula-like character, "Any king to any pope." Moreover, there is nothing in the letter to indicate that it was written by an English king. It is couched in the vaguest terms. There is no mention of a particular country, nothing in fact that would not apply equally well to any western country. The king and the pope to whom he is writing are fellow countrymen, and it. is vaguely indicated that their country is somewhere in the West; that is all that can be said. Furthermore, Henry II. is said to have recommended his messengers and 2*For a good discussion of the cursus see Noel V Alois, Although there are several varieties of cursus, the schemes "Etude sur le rythme des bulles pontificales," BibliotheQue of the three most important are as follows: cursus i>l" \ *<* | -*■*, e. g. y crescere 386 ff., where a good list of the literature on the subject praestolantcs. is given; Bkesslau, Urhundenlehre, Vol. I, pp. 590 ff. 180 Oliver Joseph Thatcher 31 especially the monastery of St. Albans to the favor of the pope and to have made certain definite requests, among others, for permission to invade Ireland. But of all these things there is not a word in this letter. It could hardly have been made more general, impersonal, and colorless. And now for the contents of the letter. I. After long and cumbersome expressions of the general joy at the election of a new pontiff, the writer expresses his desire that the new pope may strive so to restore all the churches with his good works and doctrines that all generations may call his native land blessed; and may the troubles of his pontificate never separate him from the zeal of sanctity. II. And since the control and management of all the churches belong to the pope, let him, without delay, create cardinals of such a character that they will be able and willing to carry his burden. III. Since an unworthy clergy is a hindrance to the churches, let him watch with great care that no unworthy person may receive from him an ecclesiastical dignity or living. IV. The pope is urged to gird himself up for the reconquest of the Holy Land, that is, to make a crusade. V. There is a general desire that the pope should give aid to the Greek empire, once so illustrious, but now woefully devastated. VI. For the sake of the pope's own good name and renown, and for the advancement of the common welfare, the pope ought to labor for the reformation of all the churches. VII. The hope is expressed that the pope will extend his beneficial influence to the farthest limits of the church, and that he will, when he dies, leave behind him such proofs of his piety that his fellow-countrymen may rejoice over his happy end. VIII. And finally the pope is asked to remember in his conversations and prayers the king, his family, and his kingdom. This is really a complete general program for the new pope, consisting of three great lines of activity: a complete reformation of the clergy and of the church, the making of a crusade, and the restoring of the Greek empire. Surely that would be enough work for any one pontificate. In discussing these contents I pass by, for the present, the first paragraph. In the beginning of the second paragraph it is said that the control and management of all the churches belong to the pope. Universarum ecclesiarum ordinatio ad vos "pevii- neat. The thought of the sixth paragraph is very similar. But Henry II. had, as we have just seen, already begun to deny this principle; he had forbidden appeals to Rome and was interfering with the liberties of the church in England. And he persisted in this course for the next fifteen years. Not even in a congratulatory letter would he have recognized so fully the validity of a principle which he was resisting with all his might and which he was determined at all hazards to destroy in his own land. The writer's solicitude about the character of the cardinals and of those who 181 Studies Concerning Adrian IV should receive the offices and dignities of the church (Paragraphs II and III) would be absurdly hypocritical in Henry II., who preferred a worldly clergy that could be made to serve his own ends. The interest expressed in having a crusade (Paragraph IV) would be not less preposterous in Henry II., who was at that time engaged with all his energies in his own aggrandizement and in increasing the power of the crown. There was no one in Europe at that time more unwilling to go on a crusade than was Henry II. What he is made to say about the condition of the Greek empire is contrary to the state of facts at that time. Not only was the Greek empire not graviter desolatumj it had successfully resisted the invasions of the Normans only a few years before this, and it was at that very moment invading southern Italy with victorious arms. The emperor, Manuel, was then following 'with determination, and with a fair prospect of success, the policy of obtaining possession of certain parts of Italy. Instead of needing the papal aid, the Greek emperor was actually threatening the possessions of the pope. In fact, in that very year, 1155, Adrian IV. and Frederick I. of Germany had renewed the agreement of Constance by the terms of which they had mutually bound themselves not to cede any land in Italy to the Greek emperor, and to resist him with all their might if he should attempt to secure it by invasion. 25 ft must be observed that this Greek danger had been threatening the papacy for some years. To have written such a letter to the pope at this time would indicate a degree of ignorance of the world's doings that certainly did not exist at the English court. If we turn to a consideration of the style and language of the letter, we find many things that betray the hand of a tyro. The puns are weak and the alliteration strained and excessive. Aures-aura, magnifice-maiestatis-magnificentiam, velint- valeant, informationem-reformationem, illustrare-inflammare,felici-felici-fine-felicius. These examples may suffice, but the list could be greatly increased. The poverty of the writer's vocabulary as well as his strange phraseology are not less indicative of his lack of skill and training. Affectare and its derivatives are made to do yeoman service. Gaudere and sitire fare but little better. If the letter was addressed to Adrian IV. when, it may be asked, had he seen with his own eyes the abominations with which the Holy Land was polluted? Sicut occulata fide novistis. Was the pope ever before called the "Sun of Christianity" ? And what is the meaning of that confused sentence, " Sed gaudet praecipue noster Occidens, quod velut Oriens novum lumen influere promeruit orbi terrae, et solem Christianitatis, qui versus Orientem nuper occubuit, divino munere, Occidens restauravit ?" Does it mean that the West is rejoicing 25 Their mutual promises were as follows: " Grecorum I. is to be found in the Li Rouleaux de Cluny," edited by quoque regi nullam terram exista parte maris [Fridericus] Huillard-Breholles, in Notices et extraits des Manu- concedet; quodsi forte ille iuvaserit pro viribus regni, scritsdela Biblioth&que ImpSriale (Paris, 1868), Vol. XXI, quantocius poterit, ipsum eicere curabit .... Regi autem pp. 319 if. For a discussion of the agreement and of its Grecorum ex ista parte maris terram [papa] non concedet ; renewal, see Peutz, Kaiser Friedrich I., Vol. I, pp. 47 f. ; quodsi ille invadere presumserit, domnus papa viribus Giesebrecht, Geschichte der Deutschen Kaiserzeit, Vol. V, beati Petri eum eicere curabit." This agreement of Con- pp. 21 f. ; Kap-Herr, Abendlandtscltc Politik Kaiser Man- stance had first been made between Eugene III. and Fred- uels, pp. 42 f. ; Zeppelein, Der Konstanzer Vert rag ("Schxif- erick I., in March, 1153. The text of it is found in Wibaldi ten des Vereins fur die Geschichte des Bodensees," Vol. Epistolae,7\o. 417, Jaefe, Bibliotheca Rerum Germanica- XVI, pp. 30 f.) ; Juxgfee, Untersuchungen iiber Friedrielis rum, Vol. I, pp. 546 f., and in M. G. Leges, Vol. II, pp. 92 f. I. griech. und norman. Folitil;, pp. 9 f. ; Ribbeck, Fried- The text of the renewal between Adrian IV. and Frederick rich I. und die r&mische Curie, pp. 3 ff. 182 Oliver Joseph Thatcher 33 because it has furnished a pope or because of its success in a crusade? The context demands the former, the words themselves appear to have the latter, meaning. I suspect that the writer, who, I take it, was a student preparing a Latin exercise for his magisicr to correct, had found in some chronicle an account of a crusade in which the Occident and Orient were set over against each other, and he was so pleased with the idea that he tried to incorporate some of its sentences into his exercise, but failed to adapt them to their changed setting and purpose. I have pointed out the most glaring mistakes and absurdities in the letter ; a more extended study of it would bring others to light. But surely enough has been done to prove even to the most skeptical that the letter cannot have been written by Henry II. to Adrian IV. Indeed, there is nothing in the letter itself to indicate this author- ship, and it seems to me that someone has hastily and without really studying it attributed it to Henry II. Who this was I cannot say. In the first edition of the letters of Peter of Blois (Paris, 1516), this letter is quite anonymous. Neither in the edition of Migne is its author or the pope to whom it is addressed named. The descriptive summary by which Migne has prefaced it is as follows: " Bex quidam sibi totique Occidenti gratulatur, quod N ex ipsius terra ad summum jjontincaturn pervenerit, eumque hortatur, ut dignos tantum ad dignitates ecclesiasticas promoveat." The editions by de Grussanville and by Giles I have not been able to consult, and therefore cannot say how they have regarded it. So far as I can see, about the only thing that could be urged in favor of Henry's authorship is the fact that it is found among the letters of Peter of Blois. It is, of course, superfluous to say that this circumstance carries with it no proof of its authorship. As to the time when this exercise was actually written, nothing can be said with certainty. Assuming that the student put into it the background of his own day, there are certain indications of its age. The insistence on a reform of all the churches, the implied censure of the cardinals and of the ecclesiastical dignitaries and of the beneficed clei'gy seem to me to accord a little better with the fourteenth and fifteenth centuries than with the twelfth and thirteenth. But the criticism is general, and a conclusion based on that alone would be very insecure. The reference to the desolate condition of the Greek empire might apply either to the destruction of the so-called Latin kingdom (1261) or, more probably, to the effects of the Turkish invasions in the fourteenth and fifteenth centuries. An examination of the manuscripts in which this letter is found would fix the latest date at which it can. have been written. If it should be found to exist only in the more recent of them, that would tend toward a confirmation of the late date to which I have tentatively assigned it. Manuscripts containing the letters of Peter of Blois are very numerous and widely scattered. Hardy {Catalogue, etc., Vol. II, pp. 553 ff.) has registered nearly one hundred of them, but his list is far from being complete. I regret that I have not been able to make a complete list of them and to examine all of them. I have, however, examined about sixty of them, but without success. I have not been able to find the letter in question in any of them. 183 ■ 34 Studies Concerning Adkian IV. I give here a list of those manuscripts, containing letters of Peter of Blois, which I have examined: In the Vatican Library: Vat. 2931, 2973; Pal. 1160; Ottob. 614, 3008; Eeg. Suec. 53, 136, 263. Biblioteca Barberiniana, XIV. 56. In the k. mid k. Hof-Bibliothek in Vienna: Nos. 559, 941, 3330, 3310, 3368, 3419, 34«, 3706. 4159, 4245, 4790, 4994, 12503, and 13538. In the Kloster-Bibliothek in Admont, one manuscript. My thanks are due Count Carlo Cipolla, Professor in Turin, who kindly examined a manu- script (No. 675) for me in the library at Turin. In the Bibliotheque Nationale at Paris, M. Lebegue kindly examined for me the following list: Foiids Latin, Nos. 2604, 2605, 2607-2610A inclusive, 2836, 2953-2962 inclusive, 3309, 5372, 7717, 16251, 16252, 16714, 16715, 11867, 13420, 14169-14171 inclusive, 14486, 14764, 14879, 18587, 18588; and Nouvelles Acquis. Latines, No. 2243. It may not be out of place to add that the literature about such students' exercises and imaginary correspondence is quite extensive. There are numerous monographs on single collections of formularies in which such letters are found. I content myself by referring only to the following as typically characteristic and in themselves interesting: Wattenbach, "Ueber Briefsteller des Mittelalters," Archiv fiir orxtrn: (jcscliichte, Vol. XIV, pp. 60 ff.; also, "Ueber erfundene Briefe in Hss. d. Mittelalters, bes. Teufelsbriefe," Sitzungsbericht d. k.pr. Akad. iperatio de amisso dignitatis tante titulo, qui ei tanquam (8) primogenito debebatur si non ascendisset eubile patris sui et maculasset stratum eius. Propterea sicut pro benedictione repu- tatur, quod bonis filiis Noe dictum est: Crescite et niultipUcamini et replete terra))/, sit que terror vester super cuncta animantia et bestias terre" sic pro maledictione reputatur, quod ad !Matt. 17: Iff. 2 Geu., chap. 34. ^Libelli, quisquis. 7 Libcili, quevis. 3 A reference to the struggle between Adrian IV. and 8Tsa I -13 ''Mitt 21 "12 the commune of Rome. The papal court, expelled from l; , was at that time at Benevento. 101 Tim. 5:24. " Rom. 13:13. i Gen. 49:11. iJl Tim. 5:4 ff. IS Libelli, transfertur. 5 A tradition, preserved in tho Clementine Homilies and Recognitions, says that Simon Magus, Acts VIII, a ff., "Luke 1:33. 15 Cf. Gen. 35 : 22, 49:3f. followed Peter to Rome and there entered into a contest 16Qen. 35:22. 17 Gen. 9:lf. with him, in which Peter was completely victorious. 188 Oliver Joseph Thatcher 39 Ruben dixit. Iacob: Non crescas; cui simile est quod Moyses dixit: Vivat Ruben sitque parvus in numero} O utinam et nunc in domo Iacob simile iudicium procedat contra istos Rubenitas qui ascenderunt cubile Dei patris et maculaveruut stratum eius ! Ascenderunt, inquam, per ambitionem et maculaveruut per pravam conversationem. Ascenderunt aliunde, non per ostium intrantes in ovile ovium 2 et maculaverunt ipsum ovile turpitur vivendo, perverse docendo, seu quod nequius est, ipsas oves perdendo et mactando; perdendo sibi consentientes, mactando et persequendo contradicentes. Tales fere per totam Germaniam et Galliam sunt kathecb'ales clerici et eorum conduction. Quibus iam frequenter in domo Iacob dictum est, ut non crescerent, ne videlicet quisquam eonim in una ministrans ecclesia se superextendat ad ministrandum (9) in alia, sed sit quisque contentus vel una praebenda vel una plebali ecclesia, cum unaquaeque ecclesia, cui facultas suppetit, suum debeat habere sacerdotem similiterque unaquaeque congregatio debeat esse contenta uno cenobio, ne in pluribus cenobiis vel certe, ut verius dicamus, in pluribus synagogis unus clericus abutatur multis praebendis. Item in con- cilio papae Innocentii, praecipiente ipso cum assensu episcoporum et aliorum patrum assiden- tium, prohibiti sunt crescere, dum sub anathemate interdictum est, ne canonici cle sede epis- copal! ab eleetione episcoporum. excludant religiosos vivos per episcopatum constitutes, sed eorum consilio honesta et yclonea persona in episcopum eligatur. Quod si exclusis eisdem religiosis electio fuerit celebrata, quod absque eorum assensu et coniventia factum fuerit, irritum habeatur et vacuum. 3 Sic in synodo Lateranensi tanquam in domo Iacob dictum est, ut hi tales non crescant. Sed ipsi tamen crescunt et multiplicari non desinunt, nisi aclinic fortius dicatur id 4 ipsum scilicet, ut non crescant. Quomodo, ait quis, hoc fortius dici potest, quam dictum est ? Synodalibus edictis et decretalibus mandatis quid fortius (10) dicendum est ? Hoc profecto, quod ante suggessi 5 beate memorie papae Eugenio quodque in libello "Be Conside- ratione" suggestum est eidem per sancte recordatiouis virum abbatem Clarevallensem, 6 ut videlicet, perquisitis neglectoribus episcopis, malos perdat et v-ineam- suam locet a-liis agricolis qui reddant fructum 1 temporibus suis, mandata 8 sedis apostolice servando et tarn cenobia quam plebales ecclesias rationabiliter ordinando. Amplius adhuc fortius dicendum est, ut Rubenite isti 9 non crescant. Quia enim semel et simul auferri non possunt isti occupatores terre sancte, qui in terra sanctorum inique agunt, 10 ac propterea non videbunt gloriam Domini, firmiter indicendum est episcopis, ne aliquibus eorum decedentibus eorum consimiles in eorum loca subrogentur, sed ab eis liberata stipendia in usus Deo regulariter servientium et aliorum Christi pauperum dispensantur, sicut martyr et papa Urbanus in suis decretis mandat dicens : "Ipse res singularum parrochiarum in ditione episcoporum, qui locum tenent apostolorum, erant et sunt adhuc et futuris semper de-bent esse temporibus, ex quibus episcopi et, fideles eorum dispensatores omnibus communem vitam degere volentibus (11) miuistrare cuncta neces- saria clebent, prout melius potuerint, ut nemo in eis egens inveniatur." n Ecce audivimus conso- lationem dispositam per apostolos et apostolicos viros omnibus communem vitam eligentibus. Videmus autem e contrario magnam desolationem, cum stipendia spiritualis militie ac regularis vite in seculares vanitates translate illis abundant, qui exinde huic seculo militant atque illi egentes angustiati et afflicti sunt, quibus dignus non est inundus. Adhuc autem si adtendis, iDeut. 33:6. a John 10:1. at intervals and sent to Eugene III. For the text of it, see 3 Qf. The Lateran Council, anno 1139 (not 1135), can. 28; Migne, Pat. Lat., Vol. CLXXXII, cols. 727-808. For the Mansi, Vol. XXI, col. 533; Hefele, Conciliengeschichte, frequent use Gerhoh made of the writings of St. Bernard, Vol. V, 2d ed., p. 442. It was held by Innocent II., 1130-43. see HtiFFEB, Der heilige Bernard von Clairvaux, \o\. T, p. iLibelli, ad. 5 Gerhoh's " Commentary on the LXIVth Psalm " is also called De Corrupto Ecclesiae Statu. Gerhoh composed it shortly after the Council of Eheims, 1148, and, when he was ^Libelli, iste. 10 Prov. I at Rome, 1151, probably presented it in person to Eugene III. n Urban I., 222-30; cf. Hinschius, Decretales Pseudo- 6 St. Bernard of Clairvaux, De Considerations libri Isidorianae et Capitula Angilram-ni, p. 144 ; Mansi, Vol. I, quinque ad Eugenium III. Begun in 1149, it was composed col. 749 ; Migne, Pat. Graeca, Vol. X, col. 137. 189 202. An uncritical work, but containing some just observa- tions. 'Luke 20:9-16, and Ps. 1:3. *Ms., mandatis. 40 Studies Concerning Adrian IV. abhominationes maiores videbis. Nam cum sit magna desolatio, qua exposuimus auferri stipendia debita Deo militantibus in communi vita et ad hos transferri qui exinde militant huic seculo, illud procul dubio abhominatio desolationis est, 1 quod monachi et regulares canoniei de agris aut vineis aut nutrimentis animalium suo sumptu elaboratis coguntur solvere decimas aut militibus aut secularibus clericis contra canones antiquos et novos. Nam de antiquis est illud Urbani, quod premisimus, cui multa similia invenire potest lector studiosus. De novis autem ilia sunt que in conciliis Innocentii 2 (12) et Eugenii 3 super hoc habemus atque, ut in ore* non solum duorumf sed et trium testium stet hoc iusticie verbum, tuo quoque, Adriane papa, statuto indigemus, quia, defuncto papa Eugenio, putatur a stultis mandatum eius pariter cum illo defunctum de decimis regularium canonicorum et monachorum non persolvendis, ubi mani- bus et sumptibus propriis elaborant suas terras. Nam de colonis eorum nulla est contradictio, quin illi de suis fructibus atque fetibus illuc persolvere suas decimas debeant, ubi suos infantes baptizant, metentibus illis eorum carnalia qui eis persolvunt spiritualia* Spirituales autem viri, monachi et regulares canoniei, qui a plebanis presbyteris nulla requirunt spiritualia, nimis iniuriose coguntur eis persolvere carnalia. O mira desolatio et detestabilis abhominatio desola- tionis, cum illi, quibus de decimis populi esset impendenda consolatio, angariantur secularibus personis de suis laboribus decimas dare, quas potius, episcopo dispensante, ipsi ab eis ad sui consolationem deberent accipere. Latuit hactenus ista desolationis abhominatio quasi vitlpe- cula foveas habens, 1 dum veluti sub pallio iustieii? pharisaiceque mentam et rutam et omne holus* (13) addecimans, graviora legis, iusticiam, scilicet, ac 9 misericordiam et fidem preterire solet, sic districte ab omnibus exigebantur decime, ut nee spirituales exciperentur persone, cum nee reges gentium exigant tributum a filiis, sed ab alienis. Neque adtenderunt vel 10 adtendere voluerunt episcopi praemissam doctrinam papae ac martyris Urbani, seu etiam pape Gregorii 11 scribentis ad Augustinum Anglorum episcopum, ut communi vita viventibus de faciendis porti- onibus nichil imponatur ubi omne, quod superest, piis et religiosis causis in usus pauperum est erogandum, iuxta illud evangelicum: Quod superest date et omnia munda erunt vobisP Latuit, inquam, hec vulpecula demoliens vineas. 13 At mmc exagitata quasi latratibus canuin dominicorum, videlicet, pontificum Romanorum Innocentii et Eugenii doctrinis ajsostolicis, eisdem iam defunctis, putat sibi liberum non iam dente vulpino, sed aprino, evidenter vastare vineas Domini Sabaoth. Sentiat ergo adhuc in te, pater Adriane, spiritum antecessorum tuomm vivere; sentiat, inquam, se acrius exagitandam bestia hec nequissima, que devoravit Ioseph, 14 nisi cesset a cepta 15 malicia. IV. DE IOSEPO PRIHOGENITO EACHELIS Quia enim, ut supra diximus, dictum est ei sub nomine (11) Ruben ut non crescat in domo Iacob, nimis emulatur Ioseph filium accrescentem, cui dixit pater Iacob: Filius accrescens Joseph, films accrescens, et decorus aspectu : filie discurrerunt super murum. Sed exaspera- verunt eum, et iurgati sunt, iiivideruntque illi habentes iacula. Sedet in forti arcus eius et dissoluta sunt vinculo, brachiorum et manuum illius per manus potentis Iacob. Inde jiastor egressus est lapis Israel. Deus patris tui erit adiutor tuus, et Omnipotens benedicet Ubi bene- dictionibus cell desuper, benedictionibus abyssi iaccntis deorsum, benedictionibus uberum et vulve. Benedictiones patris tui confortate sunt benedictionibus patrum eius, donee reniret iMatt, 24:15; Dan. 9:27;12:2. »Libelli,et. » Libelli, neque. 2 Lateran Council, 1139, cau. 10; Mansi, Vol. XXI, col. 1] Gregory I., 590-604, in his letter to Augustine, whom he 528 ; Hefele, Vol. V, 2d ed., p. 441. had sent as a missionary (59G) to the Anglo-Saxons ; Migne, 3 Council at Rheims, 1148, can. 8; Mansi, Vol. XXI, col. Pat.Lat., Vol. LXXVII, col. 11S4; Bk. XI, no. 04; Responsio 716; Hefele, Vol. V, 2d ed., p. 512 ff. It was held by prima. See also M. G. H., Gregorii I. Papae Eegistrnm Eugene III. Epistolarum, Vol. II, p. 333, where it is numbered Bk. XL * Libelli, in more. 56a. 5 Matt. 18:16. ei Cur. 9:ii. r2 Luke 11:41. « Song of Sol. 2:15. 'Matt. 8:20. SLuke 11:42. >»Gen. 37:33. KLibelli, aocepta. 190 Oliver Joseph Thatcher 41 desiderium collium eternorum : fiant in capite Ioseph et in vertice Nazarei inter fratres suos.' Et quidem altiore sacramento hee benedictioues Ioseph a Sanctis patribus expommtur de ipso Christo patris altissimi primogenito. At tameu quoniam sicut scriptum est, Inde pastor egressus est, cui dixit verus ac summus Ioseph, Si diligis me pasce oves meas, 2 non incon- grue de quovis pastore Christum diligente ac proinde siucero amoris affectu ipsius oves pascente omnia hec potemnt intelligi. Quia non solum senatus apostolorum princeps orbis terrarum principatum Ioserih (15) in tota terra Egypti dominantis representat, sed et omnis cetus virorum sanctorum, qui non ut Ruben de Lya sed sicut Ioseph de Rachele se natum contestatur, primo assimilatus ei per custodiam castitatis, cui multiun cooperativr claustralis inclusio, sicut ille maluit pati carcerem quam ad placitum domine sue contra dominum suum violare fidem, 3 in quo conprobatus est amor domini sui, deinde per curam pastoralem secundum quod ille dixit fratri- bus suis, Ego pascam vos et parvulos vestros* Cui simile est quod primo exarninatus est amor Petri erga Dominum et postea commissa est ei cura ovium, dicente Christo, Ainas me? ac subiimgente, Pasce ores meets sive agnos meos. Sic praeparatus est beatus Petrus velut alter Ioseph ad pascendos rnultos populos et etiam suos fratres, de quibus ei dictum est: Con- firma fratres tuos? Alioquin fame nimia imminente periret Egyptus, id est, totus mundus et infirmitate deficerent ipsi quoque fratres eius, episcopi, videlicet, partim officio et merito, partim solo nomine fratres. Neque vero soli beato Petro sed et cuilibet successori eius dictum illud Christi congruit: Pasce oves meas et confirma fratres tuosf' Unde ad te quoque, Adriane papa, illud pertinere non dubium est, quoniam tu, sine dubio, regularem vitam servando etiam ante papatum 7 praeventus es in benedictionibus dulcedinis a Ruben, filio Lye, (16) omnino alienis et super caput Ioseph sicut auditurn est copiose thesaurizantis dicente patre Iacob: Fiant in capite Ioseph et in vertice Nazarei inter fratres suos. Considera, queso, nunc totum Ioseph, totum, videlicet, chorum spiritalium virorum de Eachele genitorum quos pater altissimus amat plurimum et ideo fratres eius oderunt ilhun nee possunt ei quicquam pacifice loqui. Hoc et in benedictione Ioseph notatum est ubi dictum est: Exasperaverunt emu invideruntque illi habentes iacula. Et tu, quidem, Eomane pontifex, post Christum caput Ioseph et vertex Nazarei tain- quam in alto positus non tangeris illorum sagittis, at ego miser et mei similes in imo positi, grandi experimento edocti, non indigemus nobis exponi quam vere dictum sit de uno filio Rachelis quod eventurum erat plurimis eiusdem filiis. Exaspcrarvrunt, inquit, eum et iurgati sunt, invide- runtque illi habentes iacula. O quoties isti exasperaverunt me habentes iacula, quibus fuissem graviter fossus, nisi quod sedes apostolica facta est mihi refugiurn a venenatis iaculis eorum ! Unde et memor fatigationis mee praeterite represento tibi, patri, textum epistole quam inter huiuscemodi sagittarios misi beate memorie papae Irmocentio, cuius textus ita se habet- 8 Innocentio divina favente dementia sedis ajiostolice (17) antistiti frater Gferhohus] sue sanctitatis qualiscuraque servus devotas orationes cuni obedientia. Domine, refugiurn tu factus es nobis in Domino, qui, priusquam flerent montes aut formarentur terra et orbis, 9 te praedestinavit nobis pium patronum contra violentias impiorum. Puto enim, si non esset nobis apostolice sedis asilum iam redacti essemus ad nichilum per iniquas potentias impiorum. Sed tu, beate vir, qui non soles abire in consilio impiorum, nee sedes in cathedra pestilentie, 10 sed in cathedra potestatis apostolice per tue pietatis eximium affectum, factus es nobis refugiurn, immo eterna Christi pietas, que regnat in corde tuo, facta est nobis turns fortitudinis a facie impiorum," qui nos afflixerunt et affligunt. Petro Leonis tyrannizante v - rnulta passi sumus ab eius fautoribus, 13 quando vidimus impium superexaltatum et 1 Gen. 49:22-26. 2 John 21: 15 ff. «Ps. 89: If. 3 Gen. 39:7 S. 4 Gen. 45:7 and 10. H'Ps. 1:1 5 Luke 22: 32. « John 21 : 17, Luke 22 :32. UPs.60:4. 'Adrian IV., before his elevation to the cardinalate, '2 Petrus Leonis, better known as the anti-pope, Anaelete had been a member of the house of regular canons, known II., 1130-1139, who contested the election of Innocent II. as St. Rvrfus, near Avignon. i3Gerhoh here refers to the opposition he encountered 8 This letter is quoted by Gerhoh also in his letters, No. when he declared that schismatics could not efficaciously 21, Migne, Pat. LcCt., Vol. CXCIII, col. 548. perform the sacraments. 191 42 Studies Concerning Adrian IV. elevatum sicut cedros Lybani. Sed transivi et ecce non erat. 1 Hereses autem sunt, quia eas oportet esse aimsti'l" as-en-nto: - Inter has laburavimus el adhuc laboramtl ? Nam pro eo quod aliquando scriptis ac dictis confutavimus hereticum sensum quorundam assercntium Christi corpus extra eccle- siam etiam ab excornmunicatis confici, nisi tu, pater, mihi tunc fuisses in refugium, heretici me damp- nassent quasi hereticum. Sed quia residuum bruci paratus est commedere locusta, 4 succedunt malis mala. Nam de f umo putei abyssi, ut Iohannes in Apocalypsi 5 previdit, nunc exierunt locuste, videlicet plures discipuli Petri Abaiolardi, affirmantes hominem de virgine sumptum non esse Deum, sed ipsius Dei singulare habitaculum in (18) quo cum habitet omnis plenitudo divinitatis corporaliter; 7 non tamen dicunt ei convenire nomen Deitatis, aut Deus dicatur nisi figurativa locutione, qua continens pro contento, vel pro contento continens, nominamus. Est enim figurativa locutio, si habens pro habito nominatur, quod plerumque solet fieri, uti manu factum templum vocamus ecclesiam propterea quod habet vel continet ecclesiam, id est, iustos in ea convocatos, et in evangelio, ubi dicitur: Credidit ipse et domus eius tota, s familie datur nomen domus, quia familiam habet vel continet domus. Ita, inquiunt, figurativa est locutio, quando vel homini Deum in se habenti assignamus nomen Dei, vel Deum in homine manentem dicimus hominem. Nos autem, quia Deum proprie hominem et hominem Deum predicamus, ne forte in vacuum curramus, 9 tibi pater, perlatorem 10 presentium super questione hac misimus tractatum, quern si tua approbat auctoritas, iterum cantabo qubd et antea cantavi: Domine, refugium tu factus es nobis, non quod confido 11 in te, mortali homine, sed in Petro, imrno in petra, cuius fortitudini porte inferi non prevalebunt. Item postea inter similia pericula a papa Cel- estino suscepi scriptum consolatorium et confortatorium, cuius hoc est' rescriptum; Celestinus 12 episcopus servus servorum Dei dilecto Alio G[erhoho] Richerispergensi praeposito salutem et aposto- licam benedictionem. Super tribulationibus et angustiis quaspro veritatis et iustitie assertione dilecti filii nostri G 13 diaconi cardinalis attestatione te sustinere accepimus, paterna tibi affectione compati- mur etin quibus secundum (19) Deum possumus opem tibi et consilium libenter impendimus. In quibus tanto maiorem pacientiam te oportet habere quanto certius est tuam industriam easdem persecutiones pro defensione iusticie sustinere. Scis enim nee novum esse nee insolitum quod iuxta apostolum qui pie volunt vivere in Christo persecutionem patiuntur 14 ab impiis et dissimilibus, quos Dominus in evangelio consolatur beatitudinem eternam illis repromittens. Beati, inquit, qui persecutionem pati- untur propter iusticiam. 15 Nos tamen pro debito officii nostri emulis tuis obviare et censura eccle- siastica eos cohibere volumus. Unde per presentia tibi scripta mandamus quatenus proxima domenica qua legitur: "Ego sum pastor bonus" 16 nostro te eonspectui representes ut per te ipsum causa plenius cognitaquieti et tranquillitati tue providere et sicut dilecto filio oportune tibi subvenire valeamus. — Datum Lat. VI, Kal. Feb. 17 Novissime quoque imiumeris expositus iaculis ad papain Eugeniuni confugi cuius et verbis et scriptis eonfortatus didici quam vere dictum sit in benedictionibus Ioseph: Sedet in fort i arcus eius et dissoluta sunt vinculo, brachiorum et manuum eiusper manum potentis Iacob. ls Et ut 19 noveris tu, Adriane papa, quam cleuienter ille me respexit, considera ipsius epistolam qua dissoluta sunt vincula brachiorum et manuum mearum per manum potentis Iacob. Textus eius hie est: Eugenius' 2 " episcopus servus servorum Dei dilecto filio G[erhoho\ Bieherispergensi preposito salutem et apostolicam benedictionem. Scripta devotionis tue benigne recepimus et i Ps. 37:35 f. 21 Cor. 11:19. Damian, who had recently returned from an embassy to 3 Cf 1 Cor. 15 : 10 2 Cor. 6:5 and 12: 23 27. Bohemia. Gerhoh had accompanied him as far as Prague, 4 Joel 1:4. 5 Rev. 9: Iff. 6 Petrus Palatums, known as Abelard, 1079-1142. T Col. 2:9. « John 4: 53. He had been absent from Rome on this embassy from Sep- tember 1142 to February 1144. "2 Tim. 3:12. 15 Matt. 5:10. 16 That is, the second Sunday after Easter. John 10:11. ■' Phu. -: lb, Gal. - : 2. Gerhoh's account of his journey to Rome is found in Mign'E, MRuodigerus, a brother of Gerhoh, afterwards prae- Pat. Lat., Vol, CXCIII, col. 1106. positus of Klosterneuburg, 1167-8. Cf. M. G. H., SS., Vol. it That is, at the Lateran Palace, January 27, 1144. IS ' P- 616 - is Gen. 49 : 24. " Libelli, tu. 11 MS. Confida. 20 cf. J. L., No. S922. Given at Sutri, May 16, 1116. Ger- isCelestine II., 1143-4. For this letter, Cf. Jaffe-Lowen- hoh quotes it also in his Commentary on Ps. 38. Migne, feld, No. 8484, Mignb, Pat. int., Vol. CXCIII, col. 578. Gerhoh Vol. CXCIII, col. 137S; Libelli, Vol. Ill, pp. 432 f . ; also in quotes it also, in part, in his commentary on the 46th Psalm. Gerhoh's Letters, Nos. 17 and 21, MlGNE, Pat. Lat, Vol. 13 Probably Guido, card, deacon of SS. Cosmas and CXCIII, cols. 567, 577. 192 Oliver Joseph Thatcher 43 fervorem tue religionis ex eorum inspectione manifeste cognovirnus. Concaluit enim cor tuum intra tret in meditatione tua exardescit ignis. 1 (20) Ignitum quoque eloquium tuwm vehementer. Super hoc itaque, quod contra pessimas novitates, commotiones quoque, que contra eccelesiam Dei et personas ecclesiasticas oriuntur, te zelo karitatis exardescere cognoscimus, paterno affeetu gaudemus et devotionem tuam collaudamus. Verum quoniam bonum est incipere sed multo melius consummare, dilectionem tuam in Domino eommonemus ut in bono proposito perseveres quia nos personam tuam tamquam Utteratum et religiosum virum paterna karitate diligimus et in quibus secundum, Deum possumus honorare et manu tenere volumus. — Datum Sutri XVII. Kal. Iunii. Audis, presul Romane Adriane, quomodo antecessores tui astiterunt mini agonizanti et pugnauti ad bestias, 2 que sepe expugnavenmt me a iuventute mea, iam fere per armos XXX. prokmgata iniquitate illorum fabricantium supra dorsum meum: 3 et necdurn peracta est pugna. Etenim non potuerunt mihi sic prevalere, quin vincula brachionun et manuum mearuni semper essent soluta, ut adhuc gratia Dei sunt per manum potentis Iacob, protegente me pariter et divina gratia et apostolice sedis tutela fortissima contra Symonein 4 in domo Dei nego- ciantem, contra Nycolaum 5 impurum, contra Neronis tyrannidem 6 adhuc in laicis quibusdam sevientem et Symoni mago contra Symonem Petrurn nequiterfaventem. His itaque quasi tribus amicis confutatis, Helyu 7 turbulentus contra me insurgit, 8 irruens ex adverso, quasi turbo ad dispergendum me, sic involvendo sententias sermonibus, prout ipsi videtur, exquisitis, sed prout ego arbitror, (21) imperitis, ut, nisi Dominus de turbine illi 9 pro me respondere dignetur. tota salus mea, immo totius ecclesie periclitetur graviter. quoniam, non ut cumque flumen illiditiu: domui Dei fundate supra petram, sed ipsam, quod auditu horrendum est, nititur subfodere aut findere, petram. Que, licet habeat foramina, in quibus nidificat columba, utpote clavis et lancea per milites cavata, non confringi vel scindi potuit aut poterit, sicut scriptum est: Os non com- minuetis ex eo quia nee tunica eius inconsutilis scissa fuit,sed Integra, permansit. 10 Petra enim est Christus, petra indivisa, petra solida, nullius umquam susceptiljilis divisionis, totus in paterna, totus in materna substantia, totus in ecclesia regnante in celis, totus in ecclesia peri- grinante ac militante super terrain, sursum invitans ad gloriam, deorsum confortans ad patientiam. Sic denique implet proprietatem sui nominis, quod est Emanuel, 11 ut, sicut in divinitate sua unus est cum patre Deus, ita quoque in humanitate sua sit etiam nobiscum Deus. In humanitate, inquam, sua non solum in sue persone unitatem sed in sue divinitatis unionem suscerjta. Et de personali qmdem imitate catholicus doctor Athanasius congruenter assignavit hanc similitudinem ut diceret sicut anima rationalis et caro unus est homo ita Deus et homo unus est Christus. Sed de naturaram ineffabili unione in creatui'is plenam similitudinem non invenit. Que denique creatura sic transit in alteram sibi oppositam ut permaneat quod erat incipiens esse quod non erat? Et quidem conatus est beatus Papa Gregorius (22) in Ezechiele 12 tale quid ostendere, affirmans quod sicut aqua transit in christallum, permanerite, videlicet, natmali essentia cum quantitate sua sed sola qualitate mutata, sic humana Christi natura, in similitudinem aque, primo fragilis, per resurrectionem firmata, veluti christalli soliditatem aecepit. Verum ista similitudo longe minus habet ab assimilato. Transiens enim aqua in christallum non retinet in se totum quod habet essentiale, quia, cum essentialiter et non accidentaliter aqua sit humida, in christallum transiens et sicca effecta, desinit esse quod substantialiter erat. Non sic in Christo, non sic humanitas transiens in divinitatis gloriam desinet esse quod substantialiter erat, sed provecta est ultra quam erat. Ita ut, licet suscipiens divinitas non sit suseepta humanitas, vel e converso, quia indestructibilis est utriusque natirre permansio, tamen quam vere corpus, accepta humanitate, permanens quod erat, sit quod non erat, id est, homo, et vere, IPs. 38:4. =1 Cor. 15:32. 3Ps. 123:3. ?Job32:lff. ILibelli, consurgit. *Cf. Acts 8: 9. 5 Qf. Eev. 2 : 6, 15. •> Job 38:1. io Cf. John 19:23. 6 Probably refers to the attitude of the nobility toward " Isa. 7 : 14 ; Matt. 1 : 23. bishops and abbots who exercised temporal authority. '2 Ezek. 1 : 22 ; cf. Eccles. 43 : 22. 193 44 Studies Concerning Adrian IV. accepta leonitate, sit leo, et similiter in substantiis aliis animalis corpori accedentibus et speciem constituentibus, idem invenis, ita nimirum, mediante anima, data et unita hominis corpori divinitas, in eo nomine quod est super omne nomen ' contulit illi esse quod non erat, scilicet, Deus, manente tain divinitate quam humanitate qiLod erat, et, incipiente Deo esse quod non erat, subaudis homo, sicut et homo accepit esse quod non erat, scilicet, Deus. Et hoc est m irabile in oeulis nostris, primus novissimus et novissimus sit primus 2 sicut ipse ait: Ego sum a et w, primus et uorissimus. 3 Quis rnagis (23) immo quid aliud est primum quam omnium princi- piumf Ego, inquit, principium qui et loquor vdbis;* quod ait ego principium refer ad primum ; quod vero ait qui et loqiior vobis refer ad novissimum. Denique cum omnia visibilia creasset Deus, novissime, in sexta die, creavit hominem, cui soli inter omnia visibilia dedit rationandi et loquendi facultatem. Deus igitur homo factus, a primo usque ad novissi- mum inclinatus, absque sue divinitatis deffectu sed cum inmenso nostre humanitatis profectu. Quo enim altius proficere haberet natura humana quam ut, aquatica fluxe mutabilitatis mfirmitate deposita, in divine inmutabilitatis christallinam soliditatem commutata esset super omnia nomen habens quod super omne nomen est. b Unde et in visione- prophetiea dicitur: Et similitudo super capita animalium firmamenti quasi aspectus christalli horribilis et extenti super capita eorum desuper. Et super jirmamentum quod erat imminens capiti eorum quasi aspectus lapidis saphyri similitudo throni, et super similitudinem fhroni simili- tudo quasi aspectus hominis desuper. Et vidi quasi speciem electri velut aspeetum ignis intrinsecus per circuitum a lumbis eius desuper et a lumbis eius usque deorsum (24) vidi quasi speciem. ignis splendentis in circuitu velut aspeetum circus cum fucrit in nube in die pluvie. Hie erat aspectus splendoris per gyrum. Hec visio similifudinis glorie Domini. Mira visionum dissimilitude). 6 Propheta vidit humanam in Christo naturam quasi aspeetum christalli, videlicet commutatam a sua mutabilitate in soliditatem non angelicam, qualis et Sanctis hominibus permittitur, sed omnino divinam. Nostris temporibus dialectici vel potius heretici vident earn vix ad angelorum dignitatem provectam. Ille vidit super similitudinem throni quasi aspeetum hominis desuper et quasi speciem electri. Isti sub throno Dei cum ceteris electis hominibus eollocant hominem assumptum quern negant in excelso throno sedere in paterae glorie coequalitate, vel potius imitate. Speciem quoque clarissimi electri de argento humanitatis et auro divinitatis confecti non aspiciunt, quia duas naturas in Christo ita coadunatas non credunt, sicut in electro aiu - um et argentum coadunantur, aiu'o aliquatenus pallescente sed argente fulgescente. Nos autern cum propheta vidomus aurum palluisse in Christo, cum pos- teriora dorsi eius in pallore auri quasi exinanita divinitatis plenitudine in passione (25) ipsius disparuerunt. Sed quia Moysi posteriora eiusvidenda et post hec sive per hec etiam gloria eius ostendenda promittebatur, nos cum ipso Moysi in foramine petre' stantes. ipsum, quern scimus humana passum, credimus in eadem natura, qua passus est, ad divina provectum, latenter quidem in virginali utero, sicut et David pater eius clam consecratus est in regem, nesciente Saule, in paterna domo. 8 Sicut autem ille, mortuo Saule, unctus est manifeste 9 super domum Iuda, universum Israelem, sic et homo in Deum assumptus et solus electus ex milibus ad regnandum in domo Iacob in eternum idoneus, devieto mortis principe, manifeste gloria et honore divine claritatis coronatus, regnum tenet omnimn seculorum non minore potentia, sapientia, dementia, disponens et guliernans omnia in humana sua natura quam ea creavit in divina. Hominis quippe filio datum est regnum et honor ab Antiquo dierum, sicut Danieli demonstratum est, 10 cui et iudicium datum est eo et in eo quod Alius hominis est. Nam in eo quod Alius Dei est numquam non habuit quod patris fuit. Unde et dicit: Omnia que habet i Phil. 2:9. «John 8: 25. sphil. 2:9. 2 Ps. 118 : 23 ; Matt. 21 : 42, 19 : 30, 20 : 16 ; Mark 9 : 35, 10 : 31 ; 6 Ezek. 1 : 22, 26-28. ' Exod. 33 : 20 ff. Luke'13 : 30. s 1 Sam. 16. 9 2 Sam. 2. ■■ ( \{. Isa. 41 : 4, 44 : 6 ; Rev. 1 : 8, 17, 22 : 13. 10 Dan. 7. 194 Oliver Joseph Thatcher 45 Pater meet sunt. 1 Propter humanitatem vero elicit: Omnia mihi tradita sunt a Patre meo. 2 Quenarn sunt ilia omnia que (26) unacum patre suo Christus in divinitate sua semper habuit queque idem in humanitate sua sibi tradita dicit? Profecto ilia sunt que pater habuit non solum sub se vel creata vel creauda, sed etiam que habuit et habet in se increata, eterna, et immensa; verbi gratia, potentia, sapientia, iusticia, Veritas, bonitas, et cetera huiusmodi que in Deo non sunt multa sed unum; immo que in Deo non sunt aliud quam Deus unus omnino simples. Esto, inquiunt, ut homini assumpto data sit verbi potentia, sapientia, bonitas et alia hominis eapaci- tati capabilia. Eternitas vero et inmensitas nature humane incapabilis est, nee ilia eius capax est quia quod inicium habet eternum fieri non potest, quodque circumscriptum est inmensitatem capere non potest. Hec dicendo sapientes huius niundi praesumunt carnes agni aqua coctas manducare, dum sapientia humana, quam stultam fecit Deus, nituntur etiam inscrutabilia scrutari. Nos autem, caput cum pedibus vorare cupientes infirma humanitatis unacum altissimis divinitatis, non solum igne assa manducamus verum etiam igne comburendum relinquimus quod residuum fuerit. 3 Verbi gratia, non (27) solum credibile sed etiam intelligibile per gratiam Dei cognoscimus quod homo, in quo sunt omnes thesauri sapientie et scientie Dei, omnia scit sicut ei Petras dicit: Domine, tu omnia sets* ac proinde in sapientia vel scientia non est inferior vel minor patre suo, Deo eterno, a quo data est ei proprii filii naturalis filiatio. Item qui dicit: Data est mihi omnis potestas in celo et in terra 5 non minus est potens patre suo omnipotente. Comedere seu vorare utcumque possumus talia non solum credibilia sed etiam intelligibilia. Que autem superexcedunt intellectum non hominum tantum sed etiam angelorum ut pax Dei que exsuperat omnem sensumf ut etiam illud profimdum iudiciorum Dei, quo Iacob dilexit Esau autem odio habuit 1 antequam quicquam facerent boni vel rnali, seu etiam illud universale profundiun, quo eternaliter omnes consimiles Iacob dilexit omnesque consimiles Esau odio habuit. Hec, inquam, et similia omnem intellectum superexcellentia de agni carnibus igni com- burimus reservando ea Spiritui Sancto qui scrutatur omnia etiam profunda Dei. s De talibus est etiam illud quod, ut Ambrosius ait in Lucam, cui Deus Pater omnia dedit, eternitatem dedit maiestatemque transfudit. De his enim duobus, ut iam prelibavimus. maior est contradictio asserentibus nobis omnia, que habet Pater, data esse homini assumpto in Deum, Dei filium, sic ut ipse sit Deus, Dei filius, non geminata filii persona, sed unius persone manente natura gemina, et altera per alteram deificata, glorificata, et clarificata claritate, quam natura superior habuit priusquam mundus fieret. Gloria enim omnis non verbo sed carni acquirebatur, ut asserit Hylarius, (28) quia verbo nichil decesserat quod ei patris rnunere fuisset reddendum. Unde non verbum sed hominem constat et paulominus ab angelis minoratum" et, consummata obedientia gloria et honore coronatum, in throno maiestatis paterne, in quo ne inferior aut minor estimetur eterno et immenso patre, non ad sinistram sed ad dextram dicitur sedere, 10 iam non minor, glori- ficatus, qui minor fuerat quando vidimus eum non habentem speciem neque decorem." Hinc Hvlarius. Glorificaturus, inquit, filium pater maior est, glorificatus autem, filius minor non est. Aut quomodo minor est qui in gloria patris est? Dicis itaque mihi: Quomodo ergo verum est quod dicit Athanasius minor patre secundum humanitatem, si secundum Hylarium constiterit quod homo in throno glorie sublimatus et magnificatus non sit inferior aut minor patre ? Ad hoc respondeo: Duos istos patres diversa non adversa hoc loco sentire cum alter eorum agat de natura humanitatis, que, sive in gloria, sive in pena, nunquam erit vel maior vel minor se ipsa, in quantum est natura humana que tanta est in minimo infante quanta in grandissimo gygante, tanta in Iuda perdito quanta in Petro salvato; alter vero agat de gloria que nature humane in Christo non solum naturaliter sed supernaturaliter est collata. Naturaliter enim natura humana, cum sit rationalis, per ipsam rationem capax est eterne sapientie, in aliis ad mensuram, in Christo sine mensura. Non enim ad mensuram dedit Deus spiritum 12 homini concepto per spiritum. 1 John 16: 15. 2 Matt, 12:9. 3Exod. 12:9, 10. 'Rom. 9:13. 81 Cor. 2:10. 9Ps. 8:6. 1 John 21 :17. 5 Matt. 28:18. 6 Phil. 4:7. 195 i»Heb. 1:3. "Isa. 53:2. is John 3:34 46 Studies Concerning Adrian IV. Sed quomodo sit capax eternitatis et immensitatis homo in tempore creatus et circumscriptus (29) naturalem sensum excedit, quia supra naturarn est, fide appreheudeudurn non sensu vel intellectu comprehendendum. Fide ergo hoc tenemus et fidelibus id ipsum credendum non discutiendum suademus. Infidelibus autem cum Apostolo dicimus: O homo, tu quis es qui respondeas Deo?' Tn rationis aciimine vis omnia wrrHa fidei penetrare quod esset fidem evacuare; quoniam, si vides non est fides. Ego autem credidi, propterea locutus sunt.'- Credidi Christo non solum dicenti ante mortem: Pater maior me est, 3 sed etiam post resurrectionem: Data est in Hi i omnis potestas in eelo et in terra.* Credidi Apostolo asserenti quod is. qui modicum (/nam angeli minoratus est, excelsior celts /actus est, tanto melior angelis effectus quanto different i us prae illis noiiien hereditavit? Notandum sane quod non elicit "excelsior existens" sed "/actus" et "melior angelis effectus," ut earn naturam intelligas, vel, si non potes intelligere, saltim credas in Christo magnificatam, quam constat factam. Si enim dicis ceteros electos quos predestinavit illos et magnificavitf quomodo is, qui predestinatus est Alius Dei in imitate secundum spiritum sanctificationis, non est credendus magnificatus et nimis exaltatus super omnes eclos usque ad orientem? Quo nomine intelligitur divinitas verbi de Patre oriens ortu eterno, neque tarn proprie dicitur ortus quam oriens, eo quod fine caret eterna eius nativitas, quae ille splendor glorie pateme oritur de patre emplens nubem candidam, susceptam de matre, omni divinitatis plenitudiue atque claritate, quod est earn elevatam esse ad orientem dum clarificata est claritate quam verbum habuit priusquam mundus fieret. 1 Sicut ipsi oranti ut clarificaretur (30) a Patre suo responsum est: Et clariflcavi et iterum clarificabo? Quod est dicere: "Clariflcavi te in conceptione secundum quod predestinatus es Alius mens in virtute secundum spiritum sanctificationis, qui est amor meus, quo in matre operante conceptus es, et iterum clarificabo secundum eundum spiritum sanctificationis et ex resurrectione mortuorum, per quam revelabitur gloria divina tibi, verbo, insita per natirram, sed tibi, homini, data per gratiam." Sic sic magnificatus Rex pacificus super omnesreges universe tcrrc, sic exaltatus est super celos celorumad orientem. Magnificatus, inquam, est non ad mensural n quia magnitudinis eius (31) non est finis, ac proinde inmensitas illi data est non qualem fingit Manicheus, 9 cui videtur undique in infinitum protensus Deus, in quo errore fuit aliquando etiam beatus Augustinus quemadmodum in libro Confessionum suarum ipse de se scribens fatetur, sed qualem credit Christianus et qualem discipulis suis optat cognoscibilem fieri Paulus apostolus dicens: Huius rei gratia flecto genua mea (et cetera usque) possitis comprehendere cum omnibus Sanctis que sit tat Undo, longitudo, sublimitas, et pro/undum. 10 Noli dimensionibus istis tibi Angere grandissimum simulachrum pro Deo colendum, (32) sed agnosce latitudinem Dei, karitatem, qua omnia diligit et nichil odit eorum, que fecit, longitudinem vero eiusdem karitatis, eternitatem, quia longius eternitate nichil cogitari potest; subliinitatem, potentiam, profundum, sapientiam, quibus, quattuor nominibus cum tibi describitur Deus, magnus et immensus, non corporali protensione sed spirituali virtute attingens a Ane usque ad Anem, non habens ipse finem, respice simul et in crucem vel potius in crucifixum, Jesum Christum, et vide an et ibi tibiappareateadein (33) latitudo, longitudo, sublimitas, et profundum, secundum que, magnum vel potius immeu- sum poteris estimare ipsum crucifixum, cuius etiam secundum hominem latissima karitas non habet Anem, cum diligat omnia que diligit et Pater, maxime illos quos Pater in ipso predesti- navit ante constitutionem mundi" utessent sancti et immaculati. Quia vero nichil antiquius hac praedestinatione, utique sicut nichil latins, ita nee longius est aliquid ista praedestinatorum dilectione. Quid autem profundius Christi etiam secundum hominem sapientia, cui datum est 9 Manichaeus, or Maui, bom c. 215, A. D., near Ctesiphon. the founder of one of the most influential and widespread systems of Gnosticism. St. Augustine was for a time an adherent of his system. C/. The ( 'onfessions of St. Augus- tine, Book III, 6, 14, etc. 10 Eph. 3:14-18. "Eph. 1:1. 196 1 Rom 9 : !0. 2Ps. 115 in. 3 John 14 28. •Matt. 2 <:18. 6Ps. 8:6 Heb. 2 : 7, 7 : 26, 1 4. 6 Rom. 8: 30. " John 17 :5. 8 John 12 :28. Oliver Joseph Thatcher 47 nosse omnia ; et quid sublimius eius potentia, cui datum est posse omnia quecumque vult, sicut et Pater eius omnia quecumque voluit fecit? Ex his, que dicta sunt, manifestuni est homines illos errasse de filio hominis, quorum alii dicebant eum esse Iohannem, alii Helyarn, alii Hiere- miam aut unum ex prophetis, 1 in quorum errore aclhuc isti detinentur qui Christi magnitudinem sic metiuntur ad mensuram assumpte humanitatis, ut eidem humanitati negent inesse virtutem illius immense claritatis quam apud Deum Patrem filius Deus habuit priusquam mundus fieret. 2 Ex hac nimirum recte praedicatur homo assumptus (34) maior Iohanne Baptista, quia cum ille sit exinde magnus quod per Gabrielem angelum preco eius prenuntiatus est concipiendus a sterili, iste per eundem archangelum praenuntiatus est filius Dei altissimi nominandus et con- cipiendus a virgine. 3 Ille in spiritu et virtute Helye viam Domino praeparaturus* iste in spiritu et virtute altissimi exultaturus ut gygas ad currendurn viam''' sibi paratam. Ille angelus ante faciem Domini missus, 6 iste angelus magni consilii consilium 7 ipsurn perficere idoneus. De illo dictum est: Erit enim magnus coram Domino ;' de isto scriptum est : Magnus Domiuus et laudabilis nimis et magnitudinis eius non est finis.' 3 Vere utique. Nam licet universa creatura Creatori comparata incomparabiliter inveniatur illo minor, tamen ilia nova creatura que in virgine de satis tribus 10 est in ununi panem fermentata, coadvmatis in unurn tribus essentiis, anima, scilicet, rationali, carne humana, divinitate immensa et eterna, in una sui persona, ilia, inquam, creatura maior est mundo et licet in sui natura minor, tamen in gloria nominis, quod est super omne nomen, 11 sibi dati, Patri id ipsurn nomen danti equalis, quoniam sicut Patris et filii et Spiritus sancti una est divinitas equalis, (35) gloria indivisa, potestas, ita verbi hominem in se deificantis, hominisque deificati, una est divinitas equalis, gloria indivisa, potestas, ac proinde in Dei filio adoranda est ipsius humanitas eque ut eius divinitas, quia, ut verbis utar magni Leonis, 1 - quod in naturis Christi erat et est proprium non est in potestate diversurn. Denique in sermone ad populurn de Epiphania dicit inter cetera de tribus magis, Quod cordibus credited muneribus protestantur, thus Deo, mirram homini, aurum offerunt regi, scientes humanam divinamque naturam in imitate venerandam, quia quoderat in substantiis proprium non erat in potestate diversurn. Quodet sancti patres in Ephesina synodo perpendentes circa finem con- cilii dixerunt: 13 Si quis audet dicere assumptum hominem a verbo coadorari cum Deo verbo oportere et conglorificari et connuncupari Deum,tamquam alteram alteri adiectio enim unius syllcdm, id est, con, hoc cogit intelligi, et non magis una reverentia veneretur Emmanuel. unamque glorificationem dependent, secundum quod verbum caro factum est, anathema sit. Item, Johannes Damascenus in libro De Dispensations et Beneficio nostre Salutis : Unus, ait, est Christus Dominus perfectus et (36) homo perfectus, quern adoramus cum Patre et Spiritu una adoratione, cum aypavrov id est. immaculata carne ipsius, non carnem non adorandam esse dicentes. Adoratur enim in una uerbi persona que ipsi persona fuit vel facta fuit non crea- tionem colentes. Non enim sicut nudam carnem adoramus, sed sicut Deitati unitam et sicut in unam prosopon et unam personam verbi duabus ipsius reductis naturis. Sic itaque devita- mus prunam tangere propter ignem ligno coniunctum. Adoramus Christi utrumque propter Divini- tatem carni imitam. Ecce audimus a Basilio Divinitatem carni unitam ac proinde ipsam carnem simul cum Divinitate adorandam. Legimus quoque in sermonibus Leonis Papae quod caro nostri generis caro est Deitatis et quod vera Divinitas veris se humane carnis sensibus induit. IMatt. 16:13 ff.; Mark 8:27 ff. ; Luke 9:18 ff. 1753: Tom. I, col. 113, sermo 31 (the Brst sermon on 2 John 17 : 5. 3 Cf. Luke 1. Epiphany) ; c/. sermo 3 in Epiphania, Cap. II. 4Matt.3:3; Markl:3: Luke3:l; Johnl:23; Isa.40:3. «The Council of Ephesus, 431. Cf. Mansi, Vol. .IV, col. 1092. A provincial synod, which met m Alexandria under Ps. 18 :b. Mark 1:2. the presidency of Cyrillus, bishop of Alexandria, wrote a ^ Cf. Isa. 9:6; Ezek. 32:19; Eccles. 2-t :39. letter to Nestorius, in which twelve of his heresies were 8 t v 1-1" 9P UJ.-^ anathematized. Of these twelve anathemas the one here quoted is the eighth. The synod demanded that Nestorius den. 18:6. Phil. „ : 9. renounce his heresies and subscribe to these anathemas. 12 Leo I., 440-61. Cf. Sancti Leonis Magni Romani Gerhoh quotes the translation of this synodical letter Pontijicis Opera, curantibus P. et H. Balleriniis, Venetiis, which was made by Diouysius Exiguus. 197 48 Studies Concerning Adrian IV. Legimus et in omelia Gregorii Papae Divinitatem calciatam. Legimus in Johanne verbum carnem factum? Legimus in Hylario naturam inferioreni in naturam superiorern et natam et glorificatam. Quibus omnibus persuasi carnem deificatam et super omnes creaturas in Deo exaltatam adoramus. Quod nequaquam oporteret si, ut novi doctores asserunt, homo in solam personalem proprietatem assumptus Divinitatis in se veritatem non haberet (37). Quod et ipsi fatentur carnem, videlicet Christi, non adorandam. Unde mini a quodam discipulorum magistri Gilbert!- fuit obiectum quasi pro crimine ydolatrie quod carnem Christi adoro et adorandam doceo. Ego autem non ita Christum scindo ut aliud dicam carnem Christi quam carnem Christum, aliud carnem verbi aliud carnem verbum, dicente Hylario in libro XI: Ascendit films hominis ubi erat prius et quis sensus percipietl Descendit de celo filius hominis qui in celis est et que hec ratio praestabitt Verbum caro factum est. 3 Fit euro verbum, id est, homo Deus. Que hec verba loquentur? Item, Ambrosio in ytnno paschali dicente: " Culpat caro, purged caro, Begnat Deus, Dei caro," 4 confidenter praedico Dei carnem, sive mavis dicere, Deum carnem, in verbo, quod caro factum est, adorari oportere; neque in hoc est ullus error ydolatrie. Potes mihi ostendere Christi carnem humanam sine verbo? Quam si adoravero ero ydolater quia talis caro non prodest quicquam. 5 Sed carnem verbi sine verbo monstrari aut a verbo distingui omnino est impossibile, quouiam caro, quam sine verbo intellexeris, non caro verbi aut caro verbum dicenda seu credenda est, ac proinde minime adoranda. Sane quod ait Ieronimus, (38) " verbum verbum est et non caro, et caro caro est et non verbum," non sic est intelligeudum quod carnem verbi a verbo separaverit, sed hoc dicto utriusque permanentiam demoustravit, verbi scilicet et carnis, quia et caro verbo unita permansit caro, et verbum carni unitum permansit verbum, ut erat in principio, facta tamen verbi et carnis, Dei et hominis, assumentis et assumpti, tain ineffabili unione ut, sicut dicit Leo Papa, 6 cum suo creatori creatura esset unita, nichil assumpto divinum, nichil assumenti deesset humanum. Idem, loquens de passione Domini, 7 sic ait: Cuius utique inanis fuisset species et nulli profutura imago tolerantie nisi vera Diviniias veris se humane carnis sensibus induisset et units Dei atque hominis filius, aliunde intemerabilis, aliunde passibilis, mortale nostrum per suum immortale renovaret. His atque aliis apostolice doctrine testimoniis de Divinitate hominis assumpti confirmata, non errat ecclesia hominem adorans quern Petrus apostolus Christum filium Dei vivi confitetur, s quia filius Dei per generationem non per adoptionem factus ei ex semine David secundum carnem' 1 non potest non esse Deus, quomodo nee Pater eius potest non esse Deus. Unde unacum Patre atque in Patre suo est adorandus homo, Dei filius (39) et Deus factus. Factus est enim Deus, Dei filius, ex semine David 10 secundum carnem, qui semper Deus fuit secundum eternam Divinitatem. Factor, ut erat, permansit, sed factus quod non erat, esse cepit. Increatum permansit ac permanet increatum, et quod creatum est permanet creatum. Sed increate nature gloria tota in Christo create nature data est pro nomen, quod est super omne. nomen 11 datum non verbo assumenti sed homini assumpto. Quia verbum numquam non habuit hoc nomen, quod quidem datum est homini primitus in conceptione, deinde in clarificatione. Sed plene inanifestabitur in idtima resurrec- 1 John 1 : 14. the hymn Aeterne Ee.v AUissime, which is appointed to be 2 Gilbertus Porretamis, 1070-1154, was accused of heret- sxm S on Ascension day. Its authorship is uncertain, al- ical teachings in regard to the Trinity and the person of though Gerhoh attributes it to St. Ambrose. Jesus. St. Bernard succeeded in bringing him to trial, & John 6: 64. first in Paris, afterward in the Council at Rheims, 1148-9, G T T c *-tt j t, - ■ t , . ,. ,. .,.',. 6 LeoI. Sermo XII, de passione Domini., cap. I. but was unable to secure his condemnation. For his writings see MiG.VE, Pat. Lat., Vols. LXIV and CLXXXVIII. ' Leo I. Sermo XIV, de passione Domini., cap. II. By 3 John 1U no means correctly quoted. 1 1 have not been able to find these words in any col- 8 Matt - 1G : 16 ' 9 Eom - X : 3 - lection of the hymns of St. Ambrose. They are found in MRorn. 1:3. u Phil. 2:9. 198 Oliver Joskph Thatcher 49 tione curn perficietur quod Ysayas praenuntiavit dicens: Et erit Iii.i: lune sic lux solis, et lux soils erit septempliciter sicut lux septem dierum in die qua alligaverit Dominus vulnus populi sui et pcrcussuram plage eius sanaverit. 1 Quenain est luna que tunc lucebit sicut sol absque varietati! >us creruenti et detrimenti, quibus nunc variatur in isto seculo, nisi ecclesia que tunc erit similis soli suo Deo? Scimus, inquit idem Iohannes, quia cum apparuerit similes ei erimus quoniam videbimus eum sicuti est? Ipsa autem lux solis quanta erit? "Sicut lux septem dierum" inquit. Quod est dicere, quante claritatis erat Deus verbum curn sex dierum fierent opera om-(40)nia et septimo die complerentur omnia per ipsuni, tante in carne sua tunc erit apud Deuni patrem suum. Hoc enim et ipse orans dicebat. Et nunc clarified me, tu, Pater, apud temetipsum, claritate, quam habui priusquam esset mundus apud te? Adoremus igitur Christum, solem iusticie, lumen de lumine, in divinitate sua lumen illuminans, non illuminatum: sed in humanitate sua illuminatum pariter et illuminans omnem hominem ven-ientem in hunc mundum,* utpote iam non sub modio positum, sed super candelabrum? Vide nunc, rogo, quam in alto posita est hec lucerna de testa cristallina humanitatis et igne divinitatis perfecta, que, cum sit lumen de lumine, nichil minus habet eo kvrnine de quo est. Ipsa quoque testa inde ignita totum habet lumen de quo et ipsa est lumen. Sicut enim in divinitate tres personas dicimus unum Deum siniplicissinium, sic in incarnationis mysterio dicimus tres essentias, mimn Christum, unam in trinitate personam, cuius in proprietatem ciun sit homo assumptus, ita ut dicatur et sit Dei films, quod est nomen proprium unius persone, in trinitate absque dubio credendum et confitenduru est cum persone proprietate persone quoque (41 ) divinitatem per- venisse in hominem qui, sicut personaliter, accepta fihatione Dei, vere dicitur et est filius Dei, sic etiam substantialiter, accepta divinitate, filius 6 Dei Deus dicitur et est. Personarum quippe proprietates, ut ante nos dictum est, non aliud quam personas ipsasque, non aliud quam unum Deum, unam divinam substantiam, unam divinam naturam, unam divinam et summam maiesta- tem, catholica fides confitetur. Unde et si dividere quis conetur vel personas a substantia, vel proprietates a personis, nescio quomodo trinitatis se profiteri cultorem possit, qui in tantam rerum numerositatem excesserit. Dicamus itaque tres, sed non ad praeiudicium unitatis. Dica- mus unum sed non ad confusionem trinitatis. Neque enim nomina vacua sunt nee absque significantia casse voces. Querit quis quomodo hoc possit esse, sufBciat ei tenere sic esse. Atque hoc non rationi perspicuum nee tamen opinioni ambiguum, sed fidei persuasum. Sacra- mentum hoc magnum est 1 et quidern venerandum non scrutandum. Quomodo pluralitas in unitate et hac imitate ut ipsa in pluralitate, scrutari 'hoc temeritas est, credere pietas est nosse vita et vita etema est. (42) Nosse autem non est huius vite sed credere unitatem in trinitate, ac trinitatem in unitate, non solum in Deo sed etiam in Christo, in homine scilicet sic uncto ut anima et caro et utriusque unctio, que divinitas est, sit quedam trinitatis representatio et summe trinitatis quodainmodo ab oppositis imitatio. Ibi namque tres persone una est essentia; hie, tres essentie una sunt persona. Ibi due persone habent ab una quiequid possunt, nee tamen ideo minus possunt quia unius cum ea omnipotence sunt. Hie due essentie habent a tercia quie- quid possunt quia unius cum ea omnipotentie sunt, iuxta sensum Leonis Papae dicentis, quod praemisimus, quia quod erat in substantiis proprium non erat in potestate diversum. Ibi una persona duarurn est connexio. Hie duaram essentiarum, divinitatis scilicet atque carnis, anima rationalis est quasi copula, quoniarn, ea mediante, divinitas est carni unita. Ibi a veris adora- toribus adoratur Pater in spiritu et veritate? Hie item a veris adoratoribus adoratur divinitas in anima et carne. Ibi nee Pater filius, nee filius Pater est, aut spiritus sanctus, et tamen in patre totus filius et totus in verbo pater atque in ambobus totus amborum spiritus. Hie neque divinitas caro, neque caro divinitas, (43) neque amborum, quasi copula, rationalis anima vel divinitas vel caro est nominanda, et tamen in singulis horum totus Christus usque adeo indivisus, 1 Isa. 30 : 26. 2 1 John 3:2. 5 Matt. 5 : 15 ; Mark 1 : 21 • Luke 8 : 16, 11 : 33. 3Johnn:5. Uohnl:9. «MS.,nlii. 'Eph.,5:32. s John 4 : 23 f . 199 50 Studies Concerning Adrian IV. ut per solam animam Christus in internum descendisse, per solum corpus Christus mortuus et sepultus, per solam divinitatem verbo quidem innatam, carni vero et anime datam, semper ubique totus praesens credatur Christus, qui ad hoc descendit et ascendit ut adimpleret omnia. Si enim sol iste qui visil lilis est ad hoc descendit et ascendit ut suo splendore coutingat vel impleat omnia sub se posita, quid mirum de sole iusticie cognoscente occasum suum et ascendente ad orientem, hoc est, ad ipsam divinitatem, si affirmatur adimplere omnia 1 sub se posita, non utique corporali sed spirituali magnitudine, attingens a fine usque ad finem, fortiter illuminans omnia ita ut etiam in tenebris luceat quamquam tenebre ilium non com- prehendant, 2 quia ipse videt omnia quamquam non videatur ab omnibus, homo in Deum clarifi- catus et una in trinitate persona f actus? Ibi principalis imitas trium personarum, hie principalis unio trium essentiarum. Inde constat, ut Leo dicit, humanam divinamque naturam in imitate venerandam, quia unio inferioris nature ad summam, quasi aeris ad lucem, representat oculis fidei imam diem. V. DE DIE SANOTIFIOATO Et hec est dies quam, suo (44) splendore nubem carnis implente, fecit Domiuus, quemad- modum sol iste visibilis, nubem sive aerem suo splendore implendo, temporalem diem facit. Hie est dies 3 sanctifieatus, quern pater sanctiftcavit, et misit in mundum, et vos, Iudeorum suppares, dicitis blasphemiam si quis illi assignat claritatem divinam, quam etiam habuit apud patrem* et accepit apud matrem, habuit in divinitate, accepit in humanitate ita ut humanitaset divinitas veneranda sit in unitate unius claritatis, unius glorie, unius potestatis. Potestatem, inquit, habeo ponendi animam meam et iterum sumendi earn:' Vos ista vox carnis est, que animam suam potenter posuit, potenterque resumpsit, nam neque animam semetipsam posuit neque divinitas, etiam intercidente morte, vel ab anima vel a corpore separata fuit. Cuius potentia in anima simul et came permansit per quam et anima internum debellare, et corpus et ipsam animam itemm sumere potuit, potentia ineffabili, potentia mirabili, potentia non acci- dentali et separabili, sed substantial! et inseparabili. Alioquin sine divinitatis potentia caro separatim intellects non prodesset quicquam 1 '' comedentibus earn, neque humanitas in sui na-(45)tura divinitati ullatenus est comparanda, cuius respectu dicitm- Christus minor patre secundum humanitatem. Sed cum adtenditur non simpliciter caro, que non prodest quic- quam sed caro verbi, caro Dei, deificata et glorificata, sedens in destra Dei patris in gloria sum ma, rationabile iudieatur obsequium, quod in excelso throno adorat multitudo angelormn virum, cuius imperium non deest in eternum. VI. DE VIRO ADORANDO O nefas ! Angeli super celos celorum adorant virum et rane in luto coaxantes negant illmn adorandum secundum quod vir dicitm-, soli divinitati sic assignantes adorationem, ut ab ea separent ipsius humanitatem. contra doctrinam sanctorum patmm in synodo Ephesina, ut supra memoratum est, praecipientium ut utriusque nature in Christo una fiat adoratio, sed huiusmodi ranarum strepitu contempto, nos adtendamus veneranda sanctorum patrum testimonia quod affirmamus affirmantia, hoc scilicet, quod Iesus Christus in gloria Dei patris est, non solum secundum naturam altissimam eternaliter, sed etiam secundum naturam temporaliter quidem creatam, sed eterue divinitatis gloria et honore eoronatam 1 ac proinde in gloria quam accepit, simul cum divinitate adorandam adoratione indissimili et prorsus equali, quoniam hominis s nature (46) unita verbi natura contulit illi omnem altitudinem divitiarum '■' paternarum. Quid enim deest huic viro in excelso throno sedenti decunctis divitiis celi? Omnia sibi tradita sunt a patre cum hoc ei tradidit ut ipse non per adoptionem sed per generationem pater eius sit. lEph. 4:10. 2 John 1:5. 1 John 17:5. 5 John 10: IS. 3 Ps. Ill : 21, confused with phrases from the gospel of 6 J,,hn 6 : 64 - ' Heb - 2 : '•'• St. John. «Ms. homini. "Rom. 11 : 33. 200 Oliver Joseph Thatches 51 Habet igitur omnia sibi tradita, 1 non seorsurn a patre, sed in patre, quia, ut ecclesiacanit, in patre totus filius et totus in verbo pater, ac proinde in patre habet quecurnque ipse pater habet. Verbi gratia, pater habet sub se omnia condita, homo in Dei filiuni natus, gloria et honore coronatus 2 et super opera manuum patris constitutus, eadem sub se habet omnia. Pater habet in se verbum potentissimum, per quod omnia, quecurnque voluit, potuit et fecit. Homo, Dei filius, habet in se idem verbum, per quod et ipse omnia, quecurnque voluit, potuit et fecit et adhuc potest ao facit in celo et in terra. Pater habet illud verbum sibi connaturale, homo in Deum assumptus habet idem verbum, non solum unitum sue persone, sed etiarn eoadunatum sue nature. Tantam denique tamque expressam unionis vim in se praefert ea persona, in qua Deus et homo unus est Christus, ut si duo ilia de se invicem praedices, non erraveris, Deum videlicet hominem, et hominem Deum, vere catholiceque (47 J pronuntians. Non autem similitur vel carnem de anima, vel animam de carne, nisi absurdissime praedicas, etsi similiter anima et caro unus sit homo. Nee minim si non eque potens anima sit sua ilia vitali et valida intentione conectere atque suis effectibus astringere carnem ut sibi divinitas ilium hominem qui praedestinatus est filius Dei in virtute. Longa catena et fortis ad stringendum divina praedestinatio. Ab eterno est enim. Quid longius eternitate? Quid divinitate fortius? Inde est quod nee, morte incidente, ullatenus intercidi hec unitas potuit etsi carne et anima ab invicem separatis. Et fortassis hoc sensit ille qui se indignum professus est solvere corrigiam calciamenti eius. 3 Habet igitur, ut dixi, homo assumptus verbum patri connaturale coadunaturu sue nature, quia et Deus in se hominem assumpsit et homo in Deum transivit, non versibilitate nature, sed Dei dignatione hominem in sui divinam dignitatem provehente. Item, pater habet in se spiritum sanctum de se procedentem, homo assumptus habet eundem cum omni plenitudine gratie et veritatis in se requiescentem. Habet pater potestatem iudicandi omnia, sed et omne (48) indicium dedit fllio* in humanitate, quod eternaliter habuit in divinitate. VII. OPPOSITIO Quid contra hec dicere habet sapientia carnis, que inimica est Deo ? 5 Quid hie loci habent eorum versutie, qui contra hec locuntur, dicentes: Si divinitas est inoarnata, que non est aliud quam divinitas patris, ergo pjater est incamatus. Ad quod respondemus quia qui hec dicunt, filium Dei concedunt incarnatum; sed filius Dei patris non est aliud quam ipse pater, licet sit alius quam pater. Consequitur ergo iuxta sensum eonun, filio incarnato, patrem quoque incarnatum esse. Respondent: Filius est nomen proprietatis, que non est eadem vel idem cum proprietate patris, et ideo non consequitur, proprietate hao incarnata, que ad filium Deipertinet, patrem quoque incarnatum esse, qui aliam proprietatem habet secundum quam pater diciiur. Respondemus: Proprietas filii, quam conceditis incarnatam, vel idem est quod filius vel aliud. Si est aliud quam filius, ergo, secundum vos, non est incarnatus filius, sed, ut dicere soletis, proprietas eius forinsecus ei affixia est incarnata, et filii divinitas ab incarnatione penitus est aliena. Quod si verum esse constiterit non est unde salus hominum sperari possit, que (49) in eo maxime constitit, quod, ut dixit Gregorius, divinitas calciata in Idumeam* extendit calcia- mentum suum. Neque enim secundum vos divinitas est calciata hiunanitate si non est incarnata. VIII. SOLUTIO Hie adtendum quod filius non est nomen proprietatis abstractim considerate, sed ipsius divinitatis cum quadam proprietate, ut cum dicimus, " Deus de Deo," " lumen de lumine," significamus filii personam sua proprietate a patre distinctam, quam etiam praedicamus incar- natam, non aliud intelligendo per substantiam filii quam ipsiun filium, sicut nee proprietatem filii concedimus aliud esse quam ipsum filium, ne forte incidamus eirorem illorum, qui Deum 1 Matt. 11:27; Luke 10:22. 2Heb. 2:9. 5 Rom. 8:7. 3 John 1:27. J John 5: 22. 6 Ps. 59 : 10, 107 : 10. 201 52 Studies Concerning Adrian IV. asserant compositum, neque tamem concedimus, Alio incarnate, patrem quoque incarnatum credi oportere, quia hoc alienuin est a catholica fide. Licet enim camera Christi pater et spiritus sanctus repleverit, non tanien susceptione, sed maiestate, id factum credimus quia neque pater neque spiritus sanctus est incarnatus, quamvis tota divinitatis natura in una sui persona sit incarnata, sicut et tota humanitatis natura in una Christi persona est deificata, aliis personis tarn divinitatis quam humanitatis a Sacramento incarnationis omnino sequestratis. Christus enim sicut est persona divina sic est etiain persona humana, id est, ipse sine persone gemina- tione vel duplicatione, consistens ex (50) duabus et in duabus naturis, adorandus in utraque, quoniam, sicut beatus Augustinus dicit, et Deus in homine et homo in Deo est adorandus. Neque tameD adoratio ista, qua creaturam in Christo adoramus, ydolatria est, quia creatura ista creatori unita una est adoratione cum eo veneranda et honoranda. IX. DE DIADEMATE SALEMONIS Si enim regem Salemonem, Deum, Dei filium, fabricatorem celi et terre, iure adoramus in diademate quo coronavit eum mater sua, 1 quomodo non eundem hominem hominis filium, fabri- catorem totius eeclesie non adoremus in diademate quo coronavit eum pater suus? Mater coro- navit Deum corona humanitatis igne sancti spiritus conflate ac fabricate. Pater coronavit hominem gloria et honore divine claritatis increate siinul et immense. Mater Syon dicet homo filio Dei. Pater Deus filium hominis dicit filium suum, contestans hominem esse Deum, cui dicit: Tu es Filius dilectus in quo mihi complaeui. 2 Non dicit: Tu placuisti, quod etiam cuilibet sanctorum dici potest, qui placens Deo dilectus est, sed, In te, ait, mihi complaeui, quia in te manens extra te mihi placere non potui. Ego pater qui extra te filium numquam fui, cetera creata videns extra me laudavi eo quod erant valde bona ; 3 te videns intra me laudo bonum, non accidentali dono, sed essentiali (51) bono, quo et quanto nemo bonus nisi, solus Deus.* Ideo in te mihi complaeui, quia bonitatem meam totam in te aspexi et dilexi etiam ante mundi consti- tutionem, eum ante creationem hominum luderes in orbe terrarum et delicie tue fuissent esse cum filiis hominum:' Egredientes filie Syon vident regem Salemonem'' in diademate quo coronavit eum mater sua. Filie namque sunt et non filii, sola exteriora videntes que de matre sua habet Deus, non interiora, que de patre suo habet homo, cui et dixit ipse pater, ego ero illi in patrem et ipse erit mihi in filium,' 1 quod evidenter claret homini potius assumpto quam verbo assumenti promissum, quia verbiun numquam non fuit patri Deo filius, neque ipse pater fuit imquam ei non pater, quia sicut numquam fuit non Deus, ita numquam fuit non pater. Homini ergo in Deum, Dei filium, assumendo facta est ilia patris promissio, quam commemo [ra] vimus, et hec altera. Ipse invocabit me, paler meus es tu et ego primogenitum ponam ilium excelsum prae regibus terrae.* Et ponam in seculum seculi sedem eius et tlironum eius sicut dies celi? Et sedes eius sicut sol in conspectu meo et sicut luxperfecta in eternum. 10 Propter hec et similia contemplanda ingredimini, filii Syon, et videte regem Salemonem in diademate quo coronavit eum pater suus dignatione inestimabili, hominem dignum iudicans accipere omnia, que verbiun eternaliter habuit. Unde non adulatione falsa sed laude verissima canit ecelesia. Dignus est aguus qui occisus est accipere virtutem et divinitatem et sapientiam et forti- tudinem et honorem et gloriam et benedictionem." Que omnia verbiun eternaliter habuisse non dubitatur, sed homo assumptus eadem plenarie (52) accepisse cum gratiarmn actione memoratur, quia totum, quod verbiun habuit per naturam, datum est homini per gratiam, virtus scilicet qua invictissimus, divinitas qua Deus est, sapientia qua eque ut pater novit omnia praeterita. prae- sentia et futura, fortitudo qua potest omnia quecumque vult eque ut pater omnipotens honor et i That is, the body of Christ. 5Prov.8:31. «Song of Songs 3:11. 2Matt. 3:17; Mark 1:11; Luke 3: 22; 2 Peter 1:17. ' 2 Kings 7:14; 1 Chron. 17:13; Heb 1:5. 3 Gen. 1 : 10, 12, 18, etc. 8 Ms. e. p. r. t. '■> Ms., s. d. celi. 4 Matt. 19:17; Luke 18:19; Mark 10:18. '« Vs. S8 : 27 ff. "Rev. 5:12. 202 Oliver Joseph Thatcher 53 gloria regni omnium seculorum et dominationis in omni generatione et generatione, benedietio qua dedit illi Deus sacerdotium magnum et beatiflcavit ilium in gloria fungi sacerdotio et habere laudem in nomine ipsius. 1 Ipse est enim benedictus qui solus venit in nomine Domini? taliter scilicet ut sit nomen eius Dominus, non solum in ilia natura, qua invisibilis permansit, sed etiam in ilia qua visibilis venit. X. DE ADREA LAMINA Unde hie pontifex non solum in aurea lamina 3 super caput eius posita expressum habet signum sanctitatis, nomen Dei fulgens in fronte, scilicet in superiore ipsius natura, caput enim Christi Deus, verum etiam in vestimento et in femore suo scriptum habet, rex regum et Bom in us dominantium* Vidit hoc Petrus apostolus, qui, de filio hominis interrogatus, ait: Tu es Christus Jilius Dei vivi? Petri quoque successor Leo Papa id ipsum tide Petri eruditus agnovit dicens in sermone ad popuTum: 6 Deus, Dei Jilius, de sempiterno et ingenito pat re unigenitus, sempiternus manens, in forma Dei incoiiimutabiliter atque intemporaliter habens non aliud esse quam pater, formam servi sine detrimento sue maiestatis aecepit, ut in sua nos proveheret, non in nostra deficeret. Unde utrique nature, in suis proprietatibus permanenti tanta est united is facta communio, ut quicquid ibi Dei est, non sit ab homine separatum, et quic- quid est (53) hominis non sit a divinitate divisum. Item idem: 7 Absint a cordibus vestris dilirium diabolicarum inspirationum virulenta mendatia; et seientes ejuod sempiterna filii divinitas nullo apud patrem crevit augmento, prudenter advertite quod cui nature in Ada dictum est: Terra es et in terrain, ibis," eidem in Christo dicitur/ Sede a dextris meis'. Secundum illam naturam, qua Christus equalis est patri, numquam inferior fuif unigenitus sublimitate generatoris. Nee temporalis ei est cum ■ pat re gloria, qui ipsa est dextera Dei patris, de qua in Exodo dicitur: Dextera tu a Domine glorificata est in virtute."' Et in Ysaya : Domine, quis credidit auditui nostro et brachium Domini cui revelatuni est " ? " Idem quoque ut nomen Domini tarn in vestimento et in femore quam in capitis aurea corona etiam populo videndum et legendum proponeret in sermone ad populum de Epiphania ( Leo ) elicit inter cetera : I2 Adorant itaque magi Dominum et offerunt munera ut impleretur quod ait ille praecipuus prophetarum David: Afferte Domino patrie gentium, afferte Domino gloriam et honorem. 13 "Domino et Domino" quod ait, Dominum ilium esse secundum Deum Dominmn et secundum hominem mystico sermone declarat. Quod enim Deus est creator est mundi, quod homo est redemptor est mundi. Quomodo ergo non privilegio utriusque sub-(51)stantic Dominus est omnium Christus, qui sibi universa ant creatione aut redemptione subegit? Afferte Domino gloriam et honorem. Honoris est ergo, karissimi, quod offerunt gentiles munera, glorie quod adorant. Hec apostolice fidei sanissima testimonia non ita suscipimus ut in Christo Deum et hominem, duos dominos praedicari estimemus, quia quod erat in substantiis proprium non erat in potestate diversum, ait idem Leo Papa, ut iam supra memoravimus, atque ideo verbi et homi- nis assumpti imum dominium, una potestas, una virtus, una sapientia, una fortitudo, una pleni- tudo divinitatis, que et in verbo est naturaliter et in homine assumpto inhabitat corporaliter, id est, incorporata et incarnata. Si queris quomodo id fieri potuerit audi beatum Gregorium pru- dentie humane ista rnysteria claudentem et fidei sane aperientem. Quis, inquit, investigare potest quomodo corporatur verbum, quomodo summus et vivificator spiritus intra uterum virginis aniniatur? Cessa igitur investigare quomodo ista ininvestigabilia fieri potuerint et crede quod angelus virgini credendum persuasit, quia scilicet non est inpossibile apud Deum omne verbum. 1 Ms. h. 1. i. n. i ; Ex. 2$ : 1 ; Eccles. 45 : 19. » Ps. 109 : 1 ; Matt. 22 : 21 ; Mark 12 : 32 ; Luke 20 : 12. 2Matt. 21:9, 23:39; Mark 11:10; Luke 13: 35. M> Exod. 15 : 6, " Isa. 53.1; John 12:38. 3Exod. 28:38. * Rev. 19:16. 5 Matt. 16:16. 12 What follows appears to bo a free paraphrase of sev- 6 Leo I., Sermo VIII, In Nativitate Domini, cap. I. eral Passages. It seems also that the copyist has omitted ., T -r ,-, -l-TTTT r *T .. • -.1 J T, ■ • TT T SOlliething. 7 Leo I., Sermo vIII, In Nativitate Domini, cap. VI. 8 Gen. 3:19. UPs ' 93:7 - 203 54 Studies Concerning Adrian IV. Cum ergo audis verbum carnem factum, crede hoc factum sine ipsius verbi permutatione, sed cum ineffabili (55) carnis mutatione, permanente siquidem naturalis essentie proprietate, sed accedente veteri substantie ilia uovitate, de qua dixit Ieremias: Faciet novum Dominus super terram, femina circumdabit virum? XI. DE VETEEI HOMINE AO NOVO Primus et vetus homo de terra terrenus, secundus et novus homo de celo celestis.' An non mirabile ac novum est hoc ut celestis homo de celo terrenam simul et celestem naturam in se habens ipsam terrenam super omnes celos in semetipso exaltaverit atque ornni plenitudine divinitatis corporaliter inhabitantis ditaverit? Alieni sint a nobis, qui personam verbi a natura ipsius alienantes ita personam dicunt incarnatam ut inde separent ipsius verbi naturam. Inde est quod ipsi delirantes putant fideles delirare in canticis spiritalibus ubi canunt : Mirabilis natura Mirifice induta, 3 assumens quod non erat, manens quod erat. Induitur nativra divinitas humana. Quis audivit talia, die, rogo, facta? Talia canentibus ecelesie filiis in incarnatione Dei gloriantibus illi movent risum, nescio quam personam fingentes incarnatam, que, ut illi dicimt, non est substantia divina, cum nee persona . hominis aliquatenus fingi possit, que non sit substantia rationalis. Equidem et hoc ipsi fatentur esse descriptionem persone, substantia rationalis individua. XII DE PEESONIS Que descriptio tarn divinis quam et humanis personis adaptatur, quoniam sicut Petrus, Paulus, et Andreas tres humane persone sunt, quarum quisque substantia rationalis est, ita pater et filius et spiritus sanctus tres divine sunt persone, quarum quisque substantia rationalis est. Et potest quidem aliquoniodo significari substantia (56) sine persona, ut cum dicimus : Deus est ineffabilis maiestas continens omnia creata, vel homo est omnis creatura secundum quod dicitur: Praedicate evangelium, omni creature. 4 In istis enim propositionibus natura sup- posita est non persona vel Dei vel hominis, quamquam extra personas nee Dei nee hominis naturam invenias, licet earn sine respectu personali vel supponere vel praedicare conpetenter valeas. Verum personas extra substantias vel naturas suas velle significare nichil est aliud quam delirare, ut, verbi gratia, si patris personam in trinitate intelligas, vel intelligendam suadeas non esse Deum, aut Petri personam non esse hominem. Propterea tarn in theologia quam in phisica rectius praedicamus substantiam de persona quam personam de substantia, quamquam interdum videatur in divinis praedicatum et substantia subpositum, ut cum dicimus inmensus pater, inmensus filius, inmensus et spiritus sanctus, item eternus pater, eternus filius, eternus et spiritus sanctus, item, omnipotens pater, omnipotens filius, omnipotens et spiritus sanctus, item, increatus pater, increatus filius, increatus et spiritus sanctus. Istis enuntiationibus viden- tur persone praedicari et substantia supponi. Verum non ita est, quoniam convenientius de unoquoque trium praedicatur quod sit omnipotens, eternus, inmensus, increatus, absque omni falsitatis scrupolo, quam si de eterno, inmenso, increato, et omnipotente praedices personas. Unde ubi dicit Iohannes : Deus erat verbum? tractatores huius dicti asserunt verbum supponi, Deum praedicari. Et recte nimirum, quia supposita persona inevitabiliter coherens intelligitur persone substantia, ut Petrus est homo, Paulus est homo, Andreas est homo. Item, pater est Deus, filius est Deus, spiritus sanctus est Deus. Homine autem vel Deo supposito, ut verbi gratia, si dicas, homo est Petrus, Deus est pater, vera quidem est counexio, sed (57) inconsequens. Non iJer. 31:22. 21 Cor. 15:47. *HarklG:15. 5 John 1:1. 3 1 have not. been able to discover from what poem these lines are quoted. 201 Oliver Joseph Thatcher 55 enim quern hominem esse proposueris consequenter Petnim affirmare poteris, quemadmodum quern Petrurn esse propouis consequenter hominein inevitabili veritate intelligis. Ita etiam in theologia, quern patrem proponis, hunc Deurn omnipotentem, eternum, inmensum, increatum consequenter intelligere debes. At non ita quern omnipotentem Deum, eternum, inmensum, pro- ponis consequenter esse patrem est inevitabile, cum possit aut Alius aut spiritus sanctus ibidem intelligi. Et est quidem Veritas in propositione, qua dicitur, Deus est pater, sed est inconse- quentia in locutione. Inconsequentia tamen locutionum non aufert veritatem dictorum. Necesse est autem esse inconsequentia locutionis ubi non fuerit consequentia suppositionis, neque tamen praeiudicat veritati dictorum inconsequens connexio dictionum. Est ergo verum si dixero, inmensus pater, id est, qui inmensus est ipse pater est, ut inmensus habeatur pro subiecto, et pater pro praedicato, sed est inconsequens connexio dictionum, dum substantia, que trium com- munis est, subicitur et persona singularis praedicatur, que ad tale subiectum necessario non connectitur, cum et alia persona de illo possit intelligi. At si, ut ratio conexionis exigit, persona supponatur, quicquid connatirrales persone habent substantial, totum inevitabiliter connectitur uni persone supposite, ut pater est inmensus, omnipotens, eternus, et cetera huiusmodi. Item Petrus est homo, animal, corpus. Que connexio communium praedicatorum ad singularia sul>- iecta ita est inevitabilis, ut quicquid de singulari persona qualibet supposita praedicamus, etiam de qualibet eius regulari praedicato praedicare possis, ut, verbi (58) gratia, si vere proposueris Petrurn esse crucifixum, consequenter inferre poteris hominem et animal et corpus et Christianum et apostolum crucifixum. Non autem e converso, si proposueris hominem vel apostolum vel Christianum esse crucifixum, poteris inferre Petrum crucifixum, licet hoc verum sit, quoniam eadem ratione probaretur et Paulus crucifixus, quod falsum est. Eodem modo si proponas Deum. Dorninurn glorie, crucifixum non inde consequitur filium Dei esse crucifixum, licet hoc verum sit, quoniam, si hoc esset consequens, eadem ratione probaretur et pater crucifixus, quod falsum est. Proposito autem, quod Alius Dei sit crucifixus, inevitabiliter consequitur Deum, Dominum glorie. crucifixum. Hinc est quod, filio Dei incarnato et passo, consequenter et confidenter asserimus Deum omnipotentem incarnatum et passum. Neque tamen, Deo incarnato et passo, consequitur patrem aut spiritum sanctum esse incarnatum, sicut, homine crucifixo, non est consequens Paulum vel Iohannem esse crucifixum. Frustra ergo laborant novi doctores huius temporis idcirco Dei substantial!! sequestrando ab incamatione ne, hac incarnata, videatur pater incarnatus et spiritus sanctus, quorum una est cum filio substantia, ut fides habet catholica, quia sicut in humanis, cum tota huraanitatis natura sit in una sui persona, [tantum] ilia paciente vel moriente, non necesse est ahas eisdem nature personas conpati vel comnori. Sic in divinis, cum tota divinitatis natura sit in una qualibet sui persona, ilia paciente vel moriente, non necesse est alias eiusdem nature personas conpati vel comnori. Passo igitur Deo, Dei filio, (59) non inde consequitur patrem quoque passum esse, ut voluerunt Sabelliani, 1 qui et a nomine sui erroris Patripassiani dicti sunt. In hoc permaxime decepti quod essentie uni atque, ut illi voluerunt, singulari tres proprietates attribuerunt, ita dicentes unus idemque Deus, quando vult, pater est, quando vult, filius, et quando vult, spiritus sanctus est, atque ita filio passo, consequens arbitrabantur etiam patrem passum. XIII. DE NOVIS SE1IISABELLIANIS Novi autem Semisabelliani et ipsi quoque essentiam Dei singularem praedicant et hoc nomen singularitatis magistri Gisilberti scripta super Boetium et apostolum frequenter incul- cant. Ne autem sint omnino ad plenum Sabelliani, tres trium personarum proprietates essentie Dei, ut aiunt, singulari minime attribiumt, sed eas forinsecus affixas dicunt, nee eas Deum esse concedunt. Naturales inquiunt persone his, quibus unaqueque est aliquid, prius a se invicem sunt alie ut de his per hec a se aliis deinde huiusmodi extrinsecus affixa praedicamenta dicantur, i Sabellius, Jlor. in the first half of the third century, was the head of that group of theologians who declared in favor of a modal trinity. 205 56 Studies Conoeening Adrian IV. quorum oppositione, et si non sint alia, recte tamen eorum, quibus sunt, oppositione probantur esse alia. Theologies vero persone, quoniam eius, quo sunt, singxdaritate unum sunt, et sim- plicitate id quod sunt essentiarum oppositione a se inviceni alie esse non possunt, sed hanim que dicte sunt extrinsecus afSxarum rerun: oppositione, a se invicem alie et probantur et sunt. Eec et similia magister Gillibertus in (60) suis glosis in Boetiuni dicens, deitatis unius tres personam vel earuni proprietates asserit forinsecus affixas. Hoc dicendo, a Sabellianis dissentiens et eisdem in eo consentiens quod triuin personarurn essentiam praedicat singularem, quo dicto excludit patris et filii substantialem similitudinem et coequalitatem. Singularitas enim admittit vel similitudinem vel coequalitatem, quam bene admittit unitas. Atque ideo ne similitudinis aut equalitatis inter patrem et filiurn significatio perimeretux, singularitas reprobata et unitas commendata est ab orthodoxis doctoribus. Quod sanctus Hylarius in epistola de synodis affirrnat hec inter cetera dicens.' Secundum, essentiam, et virtutem et gloriam patri fit ins sim His est — Ita similitudo proprietor est, proprietas equalitas est,et equalitas nichil differt. Que autem nichil differunt unum sunt, non unione persone, sed imitate substantia. Idem, unam substantiam proprietatis similitudinem intelliganvus ut quod unum sunt non singularem signifieet, sed equates — Equalitas autem nature non potest esse nisi una sit, una vero non persone unitate, sed generis. XIV. DE SIM1LITUDINE PATEIS ET FILII Non nos latet quosdam hereticos fuisse quorum errorem, ipsius auctoris tacito nomine commemorat Epiphanius," qui sic inter patrem et filium affirmarent similitudinem ut negarent equalitatem, recipientes omeusyon, 3 quod est similis essentia, repudiautes ornousyon, 3 quod c>t interpretatum (61 ) unius essentie. Quibus et consentit concilium Ariminense 4 ab Arrianis habi- tum. Hos iam dictus Hylarius ostendit reprobatos in synodis orientalibus, quibus catholici patres et omeusyon receperunt contra Sabellium et omousyon adversus Arrium ; 5 omousyon, id est, unius essentia, propter id quod dicit Alius : Ego et pater unum sumus;" omeusion, id est. similis essentie, propter id quod dicit : Sicut habet pater vitam in semetipso sic dedit et filio vitam habere in semetipso. 1 Item, quecumque ille facit hec et filius similiter facit? Quod autem similitudo et equalitas in Deo idem sint, praemissa Hylarii dicta coufirmant ubi secun- dum essentiam et virtutem et gloriam patri filius ft similis et equalis ostenditur, quibus omni- bus in essentia divina singularitatis nomen repudiatur, dum secundum essentiam patri filius, ut dictum est, equalis ostenditur, quod nee esset nee esse posset, si essentia duorum singularis existeret. Proinde quod in dictis Ysidori, 9 essentia Dei singularis dicitur, singularitatem pro simplicitate positam intelligamus, ne magnis conciliis et catholicis patribus nomen singularitatis a diviua usya sequestrantibus inuriam faciamus et filiiun patri substantialiter equalem degenare videaniur. Nam quod secundum substantiam patri filius sit equalis, cum praemissa Hylarii dicta evidenter osttmdant, id ipsum quoque beati Augustini dicta comprobant. Qui in libro De Trinitate dicit inter cetera: Non secundum hoc, quod ad patrem dicitur, equalis est patri filius. Rested ergo ut secundum id equalis sit quod ad se dicitur. Quicquid autem ad se dici- tur secundum substantiam dicitur. Rested ergo ut secundum substantiam sit equalis. Item Hylarius in epistola de synodis ait: 10 Non fallit, f retires karissimi, quosdam esse qui simili- tudinem confiteut.es negant equalitatem (62). Si loquantur ut volunt, et blasphemie sue virus ingerant ignorant ibus. Si inter similitudinem et equalitatem differre dicunt, quero, unde comparetur equalitas'? Nam quia secundum essentiam et virtutem et gloriam. patri filius similis est, interrogo, ex quo non videatur equalis? Nam etiam hec in superiori fide consti- i Micne, Pat. Lett., Vol. X, cols. 529 f., par. 74-7G. * The Council of Rimini, anno 359. 2 Epiphanius, died 403. For his writings, cf. Migne, 5 Arius, d., 336. 6 John 10: 30. Pat. Graeca, Vols. XLI-XLIII. ' John 5 : 26. 8 J hu 5 : 19. sTechnical terms, the catchwords of the Arian and 'Isidorus, De Summo Bono. Bk„ I. trinitariau parties. >" Cf. MlGXE, Pat. Lot., Vol. X, Cols. 5'JS f. 206 Oliver Joseph Thatcher 57 tuta dampnat /o est, ut anathema esset,qui patrem et fllium dissimilis sibi essentie diceret. Si ergo naturam neque aliam, neque dissimilem ei, quern, inpassibiliter generabat, dedit, nee potest alia m dedisse nisi propriam. Ita similitude proprietas est, proprietas equalitas est. Et equalitas nichil differt. Que autem nichil differunt, unum sunt, non unione persons, sed equalitate substantie — Ita similitudo res ipsas naturales coequat, per similitudinem non differentis essentie. Omnis itaque fllius, secundum naturalem nativitatem, equalitas patris est, quia est et similitudo nature. Et beatus Johannes docet in naiiira patris et filii, quam Moyses in Seth,filio Adam ad consimilitudinem dicit, hanc equalitatem eandem esse nature. Ait enim : Propter hoc eum magis querebant ludei interficere ' quondam non solum solvebat sabbatum sed et patrem suum dicebat Deum, equalem se faciens Deo. Et post pauca : Per Moysen Seth Ade similitudo accepta per Iohannem filius patris equalitas est per hec pie potest quod unum sint x>raedieari. XV. QUOD FIDES EQOALITATIS ET SIMILITFDINIS ET CNITATIS IN DEO PLURIMFM CONTRA PLURES HERETICOS VALET In his igitur, que dicta sunt, similitudo, equalitas, et unitas naturalis inter patrem et filium, que nichilominus attinet ad spiritum sancta commendata, plurinurn contra plures hereticos operatur. Nam similitudo facit contra Noetum 2 et eius discipulum Sabellium. Itemque, contra Praxeam 3 et Herrnogenem* et Priscillianum, 5 qui unum eundemque (63) putant esse patrem et filium et spiritum sanctum. Quod si verum esset nulla inter eos esset similitudo. Quia ut de duobus tantum loquaruur, patre videlicet ac filio, subintellecto eodem sensu de spiritu sancto, nee pater filio nee filius patri similis recte aut vere dieeretur, si idem pater, qui filius, aut idem filius qui pater esset, cum similitudo non possit esse unius ad semetipsum. 6 Item, duorum equalitas eosdem confutat hereticos, quia, dum alter alteri asseritur equalis, opinio singulari- tatis excluditm-, quam docent praedicti heretic!, simulque inequalitatis, quam docent Arriani, et dissimilitudiuis, quam docent Ethius'et eius discipulus Eimomius. s Porro unitas, qua unum sunt pater et filius, non solum confutat antiquos Arrianos inducentes duos Deos diversos, alterum increatum, alteram creatum, sed et novos Iudeos eidem unitati contradicentes. Cum enim Christus dixisset, Ego et pater unum sumus, intellexermit ludei quod non intellexerunt Arriani, quodque nondum intelligunt Iudeorum suppares, novi heretici. Hoc enim dicendo Christus ostendit se ivnius essentie cum patre, quod Greci omousyon, Latini consubstantialem dicunt. Notandum vero quod cum hie sensus de divinitate verbi offenderit Arrianos non inde offenderat Iudeos, quipjDe (61) de genitura verbi nullam fidem habentes. Arriani quippe negant Christum in divinitate sua unum esse cum patre, unius videlicet substantia, vel essentie, quod utique a ludeis sicut non est creditum ita non invenimus denegatum, ubi Christus se testatus est esse unum cum patre, neque adhuc denegant eorum semipedissequi, equanimiter cum catholica ecclesia hoc recipientes, quod Christus, in divinitate sua similis et equalis patri, unum est cum eo. XVI. DISTINCTIO INTER IDDEOS ET ARRIANOS Quid est ergo quod vel tunc offendit Iudeos vel nunc eorum sequaces? Audi ex eorum verbis. De bono, inquiunt, opere non lapidamus te sed de blasphemia, et quia tu homo cum sis facis te ipsum Deum." Igitur in hoc erat ludeis praecipue offendiculum, quod iutellexerant 1 John 11 : 53. 6 cf. Hil., Epis. de Synod; Migxe, Pat. Lat., Vol. X. 2 Noetus, flor. between 150-240, taught monarchianism. TAetius, a bishop in Coelesyria, a teacher of Arianism He was opposed by Hippolytus. W ent to Alexandria where he labored to spread his doc- 3 Cf. Tertullian, Adversus Praxeam. trines. ^Hermogenes, flor. 200 A. D., a Christian with Gnostic " Eunomins went to Alexandria c. 356-7, where he heard tendencies. Cf. Tertullian, Adversus Herrnogenem. Aetius, whose teachings he adopted. He died probably 5 Priscillianus held heretical views on the trinity. He soon after 392. was executed as a heretic in Trier, 385, perhaps the first 9 John 10: 33. Christian to suffer the death penalty for heresy. 207 58 Studies Concerning Adeian IV. honiini attribui honoreoi divinum. Similiter eorurn sequacibus, novis doctoribus, omniiio vide- tur absonum, quod nos homiui assurnpto in Deum, Dei filium, attribuinms honorem divinum confitentes eum esse ipsum Deum, utpote naturalern non adoptivum Dei filium. Quod cum et ipse confessus esset in concilio malignantium Iudeorum, filium, scilicet, hominis venturum in nubibus 1 celi cum pote state magna et se, ut interrogatus fuerat, esse Christum, fiilurn Dei bene- dicti; offensus hac ipsa confessione summus sacerdos: Ecce, ait, audistis blasphemiam. Quid vobis videturf (65) Et illi acclamantes: Blasphemavit, inquiunt, quid adhuc desideramus testimonium? 3 Item, ad Pilatum: Nos, inquiunt, Legem habemus et secundum legem nostrum debet mori, quia filium Dei se fecit.* Hec et similia dicentes Iudei ostenderunt se praecipue offensos in eo quod Christus, cum homo esset, fecit se ipsum Deum, probans hoc ipsum testi- moniis operum divinorurn. Si, inquit, mihi non creditis, operibus credited Item, cum se filium hominis ostendens dominum etiam sabbati, et potenter solveret sabbatum dixissetque: Pater metis usquemodo operatur et ego operor? subnectit evangelista: Propter ea ergo magis querebant eum Iudei interficere quia non solum solvebat sabbatum sed et patrem suum dicebat Deum, equalem se faciens Deo. 1 Patrern suum dicebat Deum, quod nulli angelorum vel honii- num praeter ipsum est concessum, ut videlicet patrem suum dicat Deum. Et nos quidem prae- ceptis salutaribus moniti et divina institutione formati audemus dicere Deo; Pater noster qui es in celis, s pro nomine plurali dicendo "noster," quia multi sumus per adoptionem filii vocati, licet, pauci electi. 3 Solus, vero filius hominis per operationem divini amoris, qui spiritus sanctus est, conceptus in virgine, veraciter potest Deum, patrem verbi sibi uniti, suum quoque patrem appellare, dicens "pater mens" vel (66) "mi pater" singulariter, non quod sit geinina filiatio verbi assumentis et hominis assumpti, sed quod in filiolitatem verbi eternaliter geniti sit homo assumptus, qui praedestinatus est filius Dei in virtute secundum spiritum sanctificationis, quo, ut diximus, operante, conceptus et natus est, angelo praetestante. Quod enim, ait, in ea natum est de spiritu sancto est. 1 " Cum igitur iste homo dicit: Ego et pater unum sumus, equalem se faciens Deo, non rapinam arbitrates esse se equalem Deo patri, qui dedit ei esse in forma Dei, n sed confitetur gratiam sibi prae consortibus datam, sapientibus et prudentibus absconditam, 12 ut videlicet cum sit homo secundum humanitatis conditionem minor patre, ut catholica fides habet, tamen secundum virtutem et gloriam eidem sue humanitati collatam sit non inferior aut minor Deo patre, quod Iudei et Iudeorum suppares nolunt recipere, arbitrantes blaspherniarn esse creaturarn creatori aliquomodo coequare. Quod et re vera magna est blasphemia nisi cum agitur de ilia creatura, cuius magnitudo est ipsa divinitas inmensa non ad mensuram illi data, in quo habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter. vi Cum enim ut Leo Papa dicit incor- porea sit divinitas quomodo corporaliter (67) inhabitat nisi quia caro nostri generis facto est caro deitatis? Igitur incarnata in una persona ipsa divinitas contulit homini esse Deum, Deo patri equalem, quod ei conferre non potuisset persona, que Deus non esset, vel proprietas per- sone que, item Deus non esset, si forinsecus affixa esset deitati vel personis eius. Pereat igitur hec nova doctrina negans divinitatem incarnatam et nature humane sensibus vestitam nostreque mortalitatis pelle calciatam. Pereant etiam proprietates ille vel persone que divina substantia non sunt et in cordibus impiorum non Deum simplicem, sed symulacrum talibus proprietatibus compositum representant mentesque ipsorum a Deo vero ac simplici alienant. Audiamus nos potius antiqua patrum testimonia non proprietatem filiationem inanem sed ipsam filii Dei per- sonam substantivam incarnatam atque in ea carnem nostre nature deificatam, glorificatam, clar- ificatam et super omnes creatm-as (68) in inmensum exaltatam contestantia. Testimonium itaque Christi dicentis, Ego et pater unum sumus, 1 * diverso sensu et Arrianos et Iudeos offendit. i Luke 21: 27. i John 5: 18. «Matt. 6:9. 2Matt. 27:65; MarV 14:64. a Matt. 20 :16, 22 : 1 1. i"Matt.l:18. 3 Matt. 26:65. * John 19: 7. " Phil. 2:6. "Matt. 11:25. 5 John 10: 38. 6 John 5: 17. 13 Col. 2:9. "John 10:30. 208 Oliver Joseph Thatches 59 Arriani quippe in.de sunt offensi quia verbo quod erat in principio denegabant esse umim cum patre. Iudei vero inde quia honiini apud se contemptibili graviter indignabantur, quod, homo cum esset, patrem suum dicebat Deum, equalem se faciens Deo, 1 quod in eo intellexerant ubi dixerat, Ego et pater unum sumus. Et Arriani quidem iam confutati conticuerunt. Iudei vero et Iudaizantes heretici adhuc indignantur hominem assumptum in Deum, Dei filium, credi cum patre sic esse unum ut assumpto nichil divinum, et assumenti nichil desit humaum, sicut afHrmat Leo Papa. Interponamus adhuc plura patrum testimonia id ipsurn contestantia non (69) accidentalibus connexionibus ut illi, qui dicunt sicut coloratus intelligens dicitur propter persone unitatem, que corpore colorata mente intelligit. Sic in Christo divina homini et humana Deo attribuuntur propter persone unitatem, ut homo est Deus omnipotens et Deus ac Dominus glorie crucifixus est. Non, inquam, sic intendimus assignare vel homini divina, vel Deo humana sola personali unitate, quomodo coloratus dicitiu - intelligens, verurn longe altius, natura inferiore in Christo, salva sui essentia, in superioris nature omnimodam virtutem et gloriam provecta, quod est earn ad dexteram patris exaltatam esse. Non enim divinitas humanitati sic est incapa- bilis, ut color menti, vel intelligentia (70) corpori, sed omnino pura in Christo humanitas, tani- quam nubes Candida? capax divini luminis et illud ei capabile fuit. Propter quod pluvia totius divinitatis in vellus purissime 3 humanitatis descendens denuo prelo crucis expressa in concham totius mundi sparsit et spargit gracias divisivas, non inminuta vel inminuenda umquam pleni- tudine semel infusa homini assumpto, cuius, ut ait lohannes, vidimus gloriam, non quasi adoptivi sed quasi unigeniti a patre pleni gracia et veritate. i Paulus quoque asserit omnem plenitudinem divinitatis corporaliter inhabitare in, Christo 5 et ipsum Christum esse Dei virtutem et Dei sapientiam, 6 Christi nomine significans humanam et unctam naturarn prae suis consortibus unctam, 1 et non solum filium Dei persone unitam, (71) sed etiarn ipsius filii Dei divini tati coadunatam. Unde Augustinus de verbis Domini: Adveniens divinitas in uterum virginis Marie auctoritate ilia, qua, in Paradyso Adam de limo formavit, carnem sibi ex sub- stantia ipsius Marie fabricavit, quam pro salute nostra suscipiens et sibi coadimans natus est Deus et homo. Ecce in his dictis habemus de duarum naturarum coadunatione qualis non potest esse coloris ad mentem vel intelligence ad corpus, quamquam in una persona sit et corpus coloratum et mens intelligens. Audiamus in Christo, natura inferior, licet permanente sue conditionis essentia, quousque in superioris nature gloria sit magnificata, glorificata et exaltata. Iam dictus Augustinus item de verbis Domini exponens illud Si diUgeretis me gau- deretis s utique dicit inter cetera: Nature humane gratulandum est, eo quod sit assumpta a verbo unigenito ut inmortalis const itueretur in celo atque ita fleret terra sublimis ut incor- ruptibilis p>ulvis sederet ad dexteram patris. Hoc enim modo se iturum ad patrem dixit. Item Leo Papa in sermone ad populum: Et re vera magna et ineffabilis erat causa gau- dendi cum in conspectu sancte multitudinis super omnium creaturarum (72) celestium digni- tatem humani generis naturarn conscenderit, supergressura angelicos ordines, et ultra archangelorwm altitudines elevanda, nee ullis sublimitatibus modum sue provectionis habitura, nisi eterni patris recepta consessu illius glorie sociaretur in throno, cuius, nature copulabatur in fllio. Item Augustinus in Libro Retractionum 10 dicit: Exposui epistolam apostoli ad Galathas non carptim, id est, aliqua praeter mitt ens, sed continuanter et, totam. Hanc expositionem uno volumine comprehendi. In quo illud quod dictum est priores ergo apostoli veraces, qui non ab hominibus, sed a Deo per hominem missi sunt per Iesum Christum, scilicet adhuc mortalem. Verax etiam novissimus apostolus, qui per Iesum Christum, totum iam Deum, post resurrectionem eius missus est, propter immortalitatem, dictum est totum iam Deum, quam post resurrectionem habere cepit, non propter divinitatem semper immortalem, a 1 John 19: 1. «Rev. 14:14. ?Ps.44:8. «John 14:28. 3 Ps. 71 : 6. 4 John 1 : 14. 9 Leo I., Sermo i", de Ascensione Domini, cap. IV. 5 Col. 2:9. c 1 Cor. 1 : 24. 10 S. Augustini, Betractationum , Liber I, cap. 24. 209 00 Studies Concerning Adrian IV. qua numqnam recessit, in qua totus Deus erat, et emu moriturus adhuc erat. Hunc autem sensum sequentia manifestant. Adiunxi enim dicens priores sunt certi apostoli per < 'hristum adhuc ex parte hominem, id est, mortalem. Novissimus est autem apostolus Paulus per Christum iam totum Deum, id est, omni ex parte immortalem. Hoc enim dixi exponents quod ait, non ab hominibus neque per hominem sed per lesum Christum et Deum patrem, 1 quasi Christus iam non sit homo. Sequitur enim, qui suscitavit ilium a mortuis, 2 ut hinc apparen t cur dixerit, neque per hominem, proinde propter immortalitatem iam nunc non, homo Christus Deus propter substantia»!, vero nature humane cum (73) qua ascendit in celum,et n unc mediator Dei ethominum,homo Christus Iesus, 3 quoniam sic veniet quomodo viderunt emu, qui viderunt euntem in celum.* Idem, in epistolaacl Philippenses: Homini donatum est nomen quod est super oinne nomen? no\i Deo, ut cum forma servi, 6 nominetur unigenilus filius Dei. Quisquis hec dicta beati Augustini fideliter legendo perspexerit sane intelligere poterit quia tantus doctor numquam sensit quod isti sentiunt, qui volunt vocari ab hominibus Rabbi 1 et magistrali, ut dicitur, auctoritate astruunt hominis in Deum assumpti solam personam, non etiam naturam divinitatis habere virtitutem et gloriam quasi non magis divinitatis possit esse humani spiritus et corporis quam color mentis vel intelligentia corporis. Quod si sensisset ille beatus non affirmasset pulverem sedere ad dexteram patris, 8 cum pulvis nomen sit inferioris portionis in humana substantia. Item, cum dicit propter inmortalitatem Christum iam totum Deum, claret humanam in Christo naturam talem accepisse inmortalitatem per quam deificata sit plene in Deum, sicut verbum ab eterno Deus fuit, verificata sententia, que Iudeos offendit, quando ipse Christus, cum homo esset, adhuc (71) mortalis, tamen sibi conscius inmortalitatis divine, quam ipsius divinitas ab eterno habuit, queque humanitati eius iam tunc in proximo cum hec loqueretur conferenda fuit, equalem se hominem faciens Deo, dixit, Ego et pater unnm sumus? Absit ut inmortalitatem solummodo, qualem habent angeli sancti vel habituri sunt homines beati, arbi- tremur homini assumpto, qui filius Dei est, collatam, sed potius que soli Deo assignatur asser- tione apostolica, ubi dicitur, qui solus habet inmortalitatem, 10 quam intelligendam asserit beatus Gregorius divine substantie inmutabilitatem, quoniam omne quod mutatur ab eo statu, in quo prius erat, moritur. Deus autem, quia nullatenus mutatur, nullatenus moritur. Qua inmuta- bilitate sive inmortalitate homo assumptus recte intelligitur, vel si non potest intelligi, sane creditur in throno paterne glorie honorificatus, ubi sedet homo quiescens, regnans, iudicans, eque ut Deus pater eius. Unde non sub patre sed iuxta eum et ad dexteram eius habet sessionem, non localiter, ut uniformii putant. sed divinitus requiem et iudicandi ac dominandi habens potes- tatem, que recte sedes eius intelligitur. XVII. QDALITER FILIUS PATRIS SDBICIENDDS INTELLIGATUR Neque vero te moveat quod, (75) cum omnia subicerit ill i Deus, ipse quoque ab apostolo affirmatur Deo subiciendus." Lege Ambrosium in Libro ad Gracianum 12 de hac subiectione futura pie disputantem et opiniones tuas de subiectione iniuriosa fortiter exsufilantem. Dicit enim inter cetera: Apostolicura recenseamus capitulum. "Novissime, inquit, inimica destruetur mors omnia sub pedibus eius. Cum autem dicat, omnia subiecta sunt, ei sine dubio praetur eum, qui sibi subiecit omnia." "Videinus igitur quia nondum subiectum sed subiciendum esse scriptura eommemorat." "Sicut enim si in me concupiscat caro adversus spiritum et spiritus adversus carnem, non videor esse subiectus. 13 Ita quia omnis ecelesia ununi corpus est Christi, quamdiu dissentit humanum genus Christum dividimus. Non ergo subiectus est Christus, cuius adhuc membra non sunt subiecta. Cum autem tuerimus non rnulta membra, sed unus spiritus, tunc et ipse subiectus erit ut per ipsius subiec- 1 Gal. 1:1. 2 Rom. 4:21. 3 1 Tim. 2:5. i Acts 1 : 11. 9J o hnl0:30. I» 1 Tim. 6 : 10. " 1 Cor. 15 : 27 ff. 5 Phil. 2:9. oPhil. 2:7. 'Matt. 23:7. i2Gerhoh here quotes detached sentences from St. s Col. 3:1; Heb. 10 :12 ; 1 Peter 3: 22; Matt, 20 : 04 ; Mark Ambrose, De Fide, Book V, par. 160, 101, 104, and 109. 16:19. 13 Gal. 5:17. 210 Oliver Joseph Thatcher 61 tionem sit Deus omnia in omnibus." Item post pauca : ' " Sicut in illo per carnem illam, que est pignus nostre salutis, sedere nos in eelestibus 3 apostolus dixit, utique non sedentes, sic et ille per nostre assumptionem nature dieitur subiectus in nobis." (76) Item, Seriptum est quia, cum mortui essemus peccatis, convivificavit nos in Christo, cuius gratia estis salvifacti, et simul suscitavit simulque fecit sedere in eelestibus in Christo Iesu. 3 Agnosco seriptum, sed non ut homines sedere ad dexteram sibi patiatur Deus, sed ut in Christo sedere, quia ipse est omnium fundamentum, et ipse est caput ecclesie, 4 in quo communis secundum carnem natura praerogativam sedis celestis emeruit. In Christo enim Deo caro in carne autem humani generis natura omnium hominum particeps honoratur. Sicut ergo nos in illo sodemus per corporee communionem nature, ita et ille, qui per susceptioneni nostre carnis maledictum pro nobis factus est, 5 cum rnaledictum utique in benedictum filium Dei non cadat, ita, inquam, et ille per obedientiam omnium erit subiectus in nobis ; cum gentilis crediderit, cum Iudeus agnoverit quern crucifixit, cum Manicheus adoraverit quern in carne venisse non credidit, cum Arrianus omnipotentem confessus fuerit quern negavit, cum postremo in omnibus fuerit sapientia Dei, iusticia, pax, caritas, resurrectio. 6 Per sua igitur opera Christus et genera diversa (77) virtutum erit in nobis patri subditus, cum, viciis abdicatis et feriante delicto, unus in omnibus Deo ceperit uno sensu populorum omnium spiritus adherere, tunc erit Deus omnia in omnibus. Conclusionem igitur totius absolutionis breviter colligamus. Unitas potestatis opinionem iniuriose subiectionis excludit. Evacuatio potestatum et victoria de morte quesita triumphatoris utique non minuit potestatem. Subiectionem operatur obedientia, obedientiam Christus assunrpsit, obedientia usque ad crucem, 7 crux ad salutem. Ergo ubi opus, ibi et auctor operis. Cum igitur omnia Christo subiecta fuerint per obedientiam Christi, ut in nomine eius omne genu flectatur. 3 Nunc enim quia non omnes credunt non videntur omnes esse subiecti. Cum ergo crediderint omnes et Dei fecerint voluntatem, erit omnia et in omnibus Christus. Cum Christus fuerit omnia et in omnibus erit omnia et in omnibus Deus ; quia pater manet in filio." Hec est pie subiectionis interpretatio. Item alibi: "Quod si queris quemad- modum sit subiectus in nobis, ipse ostendit dicens : In carcere eram et venistis ad me. Infirmus eram et visitastis me. Quod uni ex minimis meis fecistis, mihi fecistis." 9 In eo infirmus, (78) in quo subi- ectus. Item, lege Hilarium de hac subiectiono mirifice 10 disserentem et gloriosam potius quam inuriosam illam esse demonstrantem. Dicit enim inter cetera, libro XI: 11 "Subiectis omnibus ei, praeter eum qui subiecit ei omnia. Tunc subicietur ipse subicienti sibi omnia. Subiectionis vero causa non alia quam ut sit Deus omnia in omnibus. Finis itaque est, esse Deum omnia in omnibus. Et querendum nunc ante omnia est, an finis defectio sit, an traditio, qua dat rcgnum patri, amissio sit an subiectio infirmitas sit." Et post pauca: 12 "Que autem subiectionis illius proprietas sit idem apostolus testatus est, cum ait : Qui transfigurabit corpus humilitatis nostre conforme corpori glorie sue, secundum efBcatie sue opera, qua possit sibi subicere omnia. 13 Subiectio itaque etiam ea est, que est ex natura in naturam concessio, dum a se secundum quod est desinens, ei subicitur, cuius concedit in formam. Desinit autem, non ut non sit, sed ut proficiat. Fiat ex diminutione subitus, in speciem subcepti alteris generis transeundo. Denique ut sacramenti huius esset, ratio absoluta, post novissime devictam morten, dum ait : Cum autem dixerit omnia (79) subiecta absque eo, qui subiecit ei omnia, tunc et ipse filius subiectus erit illi qui ei subiecit omnia ut sit Deus omnia in omnibus. Primus igitur sacramenti gradus est, subiecta esse ei omnia, et tunc ipsum subiectum fieri subicienti sibi omnia, ut quemadmodum nos glorie regnantis corporis sui subdimur eodem rursum Sacramento ipse regnans in gloria corporis subicienti sibi universa subdatur." Et post pauca: 14 "Regnat autem in hoc eodem glorioso iam suo corpore donee evacuatis magistratibus et morte devicta subiciat sibi inimicos. Et quidem ab apostolo servatus hie modus est ut magistratibus et potestatibus evacuatio, 10 inimicis vero, subiectio deputaretur. Quibus subiectis subicietur subicienti sibi omnia in omnibus Deo scilicet ut sit Deus omnia in omnibus nature assumpti corporis nostri natura paterne divinitatis invecta. Per i Ambrosius, De Fide, Book V, par. 179. " Hilarius, Book XI, par. 26-7. Migne, Pat. Lat., Vol. = Eph. 2:6. X. col. «7. 3 St. Ajibkose, De Fide, Book V, par. 181-3. 12 Hilarius, Book XI, par. 35. Migne, Pat. Lat., Vol. X, col 422 iEph.2:5. 5Eph. 5:23. " 6 Gal. 3: 13. I Phil. 2:8. "Phil. 3:21. "Hilarius, Book XI, par. 40: Migne, Pat. Lat, Vol. X, col. 425. 9 Matt. 25:36 ff. ; St. Ambrose, De Fide, Book V, par. 178. ,„,„,„ 15 MS. Evacutio. !» MS. mififice. 211 62 Studies Concerning Adrian IV. hoc e.nim erit omnia in omnibus Deus quia secundum dispensationem exDeoet homine, hominum Deique mediator, habens in se ex dispensatione quod carnis est adepturus in omnibus ex subiectione < 1 1" " 1 Dei est ne ex parte Deus sit sed Deus totus. Non alia itaque subiectionis causa est quam ut omnia in omnibus Deus sit, nulla ex parte terreni (80) in eo corporis residente natura, ut ante in se duo continens nunc Deus tantum sit, non abiecto corpore sed ex subiectione translato neque per defec- tionem abolito, sed ex clariflcatione mutato acquirens sibi Deo potius hominem quam Deum per hominem amittens, ut sit Deus omnia in omnibus per quod non divinitatis infirmitas est sed assump- tionis provectus dum homo et Deus iam Deus totum est. XVII. HYLARIUS CONTRA SENSVJM IDDAICDM Contra sensum quoque Iudaice inpietatis idem libro VIII loquitur. 1 Tulerunt igitur lapides Iudei ut lapidarent eum. Respondens multa bona opera ostendi vobis apatre. Propter quod eorum opus lapidatis me? Responderunt ei Iudei, pro bono opera non lapidamus te sed pro blasphemia et quia tu cum sis homo facis te Deum? "Attu vero heretice quid agas ac profitearis agnosce. Et eorum te intellige esse consortem, quorum mente refers perfidie exem- plum. Ad id enim quod dictum est [Ego] 3 et pater unum sum us, Iudei lapides elevavenmt et eorum impius dolor jad sacramentum fidei a salutaris inpatiens usque ad impetum iufereude mortis erupit. Quid tu? Non liabendo quem lapides uegandc minus efficis? Non differt (81) voluntas sed voluntatem tuam inefficacern celestis tronus effecit. Quantum irreligiosior Iudeo! Lapides ille in corpus elevat, tu in spiritum. Ille in hominem, ut putabat, tu in Deum. Ille in diversantem in terris, tu in sedentem in trono virtutis. Ille in ignoratum, tu in confes- sum. Ille in moritmiim, tu in iudicem seculonim. Ille dicit : Tu cum sis homo, tu dicis, cum sis creatura. Uterque dicitis: Facis te Deum. Hoc commune in eum impii vestri oris obpro- prium est. Negas enim Deum ex generatione Dei. Negas filium ex nativitatis veritate. Negas, Ego et pater unum minus, confessionem imius in utroque atque consimilis esse nature. Subicia substantie nove et externe et aliene Deum ut aut alterius generis Deus sit, aut omnino nee Deus sit, quia non ex Dei nativitate subsistat, sed quia ad sacramentum dicti huius commotus es, Ego et pater unum sumus, et Iudeo dicente: Tu, cum sis homo, facis te Deum, tu pari inpietate dicis: Cum sis creatura facis te Deum. Dicis enim: Non es filius ex nativitate, non es Deus ex veritate. Creatura es praestantior cunctis, sed non es in Deum natus, ex incorporali Deo nativitatem non admitto (82) nature. Non modo tu et pater non unum est is, sed nee filius es, nee similis es, nee Deus es. Iudeis quidem Dominus respondit, sed magis ad impietatem tuam omnis hec apta responsio est : Nonne scriptum est in lege quoniam ego dixi Dii estisP Si ergo dixit illos Deos, ad quos verb/urn factum est Dei, et non potest solvi scriptura, quem pater sanctificavit et misit in hunc mundum vos dicitis quia blasphemavi quoniam dixi filius Dei sum. Si non facio opera patris mei, nolite mihi credere. Si autem facio et si mihi non vultis credere, operibus eredite ut sciatis et cognoseatis quoniam pater in me est et ego in eo. 5 Cau- sam responsionis causa obiecte ei blasphemie intulit. Id enim ad crimen deputabatur quod se, cum homo esset, Deum faceret. Deum autem se facere per id axguebatur quod dixisset: Ego et pater unum sumus. Demonstraturus itaque hoc, quod ipse et pater unum essent, ex nativi- tatis usurpatimi esse natura, in eo primum ineptiam ridiculi obprobrii computat, cm - in reatum vocaretur quod se, cum homo esset, Deum faceret. Cum enim lex huius nominis appellationern (83) Sanctis hominibus decerneret et sermo Dei indissolubilis confirmaret banc inpertiri in homi- nes professionem, quomodo hie quem pater sanctificasset et in hunc mundum misisset blasphe- mus esset se Dei filium confitendo, cum cognominatos Deos per legem Deos indissolubilis Dei sermo statuisset? Iam ergo non est criminis quod se Deum, cum homo sit, facial, cum eos, qui homines sint, lex Deos dixerit. Et a certis hominibus non irreligiosa huius nominis est usurpa- tio. Est ab eo homine quem sanctificavit pater? Omnis enim hie cle homine responsio est, quia Dei filius etiam hominis filius est. Idem, in undecimo: Id enim homini acquirebatur ut Deus 1C/. Exlaktos, Book VIII, par. 43. 2 John 10: 32. 3 MS. omits. * Ps. 81:6. 5,j,,im 10.38. 212 Oliver Joseph Thatcher 63 esset, sed manere in Dei imitate assumptus nullomodo poterat nisi perunitatem Dei in unitatem Dei naturalis evaderet ut per hoc, quod in natura erat Deus verbum, verbum quoque caro factum rursum in natura Dei esset, atque ita homo Iesus Christus maneret in gloria Dei patris, si in gloria verbi caro esset unita, rediretque tunc in nature paterne etiam secundum hominem unita- tem, verbum caro factum cum gloriam verbi caro assumptatenuisset. Reddenda igitirr apud se ipsum patri erat unitas sua ut nativitas nature sue in se rursurn glorifieanda (8-1) resideret, quia dispensati novitas offensionem unitatis intulerat et unitas, ut perfecta fuerat, nulla esse nunc poterat nisi glorificata apud se fuisset carnis assumptio. Item, donatur Iesu ut ei, celestia, ter- restria, et inferna genu flectant et omnis lingua confiteatur 1 quoniam Dominus Iesus Christus in gloria Dei patris sit confitendus. Audis itaque, Pater maior me est. Scito eum de quo ob meritum obedientie, dictum est, Et donavit ei nomen quod est super omne nomen. Audis rur- sum: Eijn et ■pater unum sumus et qui me videt videt et pat rem, et ego in patre et pater in me est? Honorem donate confessionis intellige, qrua Dominus Iesus in gloria est Dei patris. Quando igitur illud est pater maior me est ? Nempe cum donavit ei nomen quod est super omne nomen. At contra, quando est Ego et pater unit in sum us ? Nempe cum omnis lingua confitetur quia Dominus Iesus est in gloria Dei patris. Si igitur donantis auctoritate. pater maior me est numquid per doni confessionem minor filius est ? Maior utique donans est, sed minor iam non est cui unum esse donatur. Si non hoc donatur Iesu ut confitendus sit in gloria Dei patris minor patre. Si autem in ea gloria donatur ei esse, (85) qua pater est, habes et in donantis auctoritate, quia maior est, et in donati confessione quia imum sit. Maior itaque pater est filio et plane maior, cui tantum donat esse quantus ipse est in nascibilitatis imaginem, sacramento nativitatis impertit ei, quern ex se in forma sua generat, quern rursum de forma servi in formam Dei renovat, quern in gloria sua secundum spiritum Christum Deum natum donat rursum esse in gloria sua secundum camera Iesum Christum Deum natum. Idem, in epistola de synodis : Conservatur dignitas divinitatis tit in eo quod verbum caro factum est, duin verbum caro sit, non amiserit per carnem quod erat verbum neque translatum in carnem sit,ut verbum esse desineret, sed verbum caro factum est, ut potius caro hoc inciperet esse quod verbum. Alio- quin uncle carni in operibus virtutes, in monte gloriam, in cognitionibus humanorum cordium scientiam, in passione secirritatem, in morte vitam? XIX. DE SCALA IACOB Hec et similia patrum catholicorum sensa congerendo videor mihi videre angelos descen- dentes et ascendentes super filiurn hominis in scala que demonstrata est Iacob dormienti. 3 Annon ascendunt cum (86) sublimia de gloria Christi praedicant ut est illud, ego et pater unum sumus, quod tarn de humane quam divine substantie in Christo gloria verbis Hylarii supra exposuimus? Item, cum adtenditur Chistus ante passionem dixisse: Si diligeretis me gaudere- tis utique quia ad patrem vado* quia pater maior me est, angeli hec praedicantes descendunt, post passionem vero cum dicit Christus, Data est mihi omnis potestas in celo et in terra, 5 que vox est hominis assumpti, cui data est omnis potestas verbi sibi uniti, ascensiones in corde ista meditantes disponunt. Deseendit Athanasiuscum dixit " minor patre secundum humanitatem," ascendit cum dixit " sedet ad dexteram Dei patris omnipotentis." Que utraque sunt de natura humana, cuius in priore sententia per nomen humanitatis exprimitur nuda conditio, que non est maior in Christo quam in Petro, nee maior in Petro salvato quam in Iuda perdito, in secunda vero eiusdem humanitatis exaltatio et glorificatio, descendente videlicet atque ascendente hoc angelo super filium hominis, qui et minor est patre secundum pure humanitatis conditionem et equalis, (87) immo unum cum ipso secundum eiusdem sue humanitatis in divine potestatis altera evectionem. Sic enim premissa patrum verba testantur homini assumpto datum est esse in gloria I Bom. 14:11. 2 John 10:30. 3 Gen. 2S: 12. * John 11:28. 5 Matt. 28:18. 213 64 Studies Concerning Adrian IV. patris ita, ut hoc oiimis lingua confiteatur, quamquam Iudei et iudaizantes heretici valenter literati hoc negare audeant, quorum quidam dictis et scriptis hoc docent, quod Christus in natura huinana Dei filius non sit nisi per adoptionern, cum longe ante nos hie error sit condempnatas in Bonoso 1 heretico et meo quoque tempore, cum essem Rome, 2 ab Honorio 3 papa Euerit exsuf- flata hec perversa doctrina porrecto ei libello a quodam canonieo Lateranensi hoc rationabiliter asserente, quod etiam secundum hominem Chritus est filius Dei naturalis, non adoptivus. Hinc ei illud privilegium quod patrem suum dicit Deum, verbi gratia, Pater meus usquemodo operator et ego operor, et alibi, ascendo ad patrem. meum et patrem •oestrum se videlicet naturalem filium secernens ab adoptivis quorum nulli congruit dicere pater meus pro nomine singular! sed patei noster commimiter habent onnes dicere quos et filius naturalis in fratres et pater in filios digna- tur adoperare. Profecto istum sensum non quidem dilexerunt (88) sed tamen intellexerunt Iudei cum, Christo nominante Deum patrem suum, iudicaverunt eum blasphemum, quod de communi paternitate minime sensissent, quoniam et ipsi habebant hoc usitatum ut dicerent, Unum patrem habemus, Deum.* Si quidem ista paternitas gratie non coequat filios patri omni- potenti, ut ilia singularis et naturalis, in qua dicit filius unigenitus: Omnia, mihi tradita sunt a patre meo ; item: Pater mens quod dedit mihi mains est omnibus. Alias autem ubi se fratribus consociat sub paternitate gratie humilia filiisque adoptivis convenientia de se loquitur ut illuc: Sed id cognoscat mundus quia cliligo patrem et sicut mandatum dedit mihi pater sic facio? Non hie dicit patrem meum vel pater meus, neque commimiter dicit pater noster, sed absolute pater; ut intelligas hoc nomine paternitate[rn] totius divinitatis homini assumpto mandata dictantis cjuid faciat, quid iudicet. Unde ait: Non posstun ego a me ipso facere quiequam sed sicut audio, iudico? Apostolus quoque hancpaternitatem notatubiait: Unus Deus et pater omnium qui super omnes et per omnia et in om n ibus nobis. 1 Et nos cum dicimus pater noster qui es in cells? totam invocamus trinitatem nomine (89) patris, cuius gratia datur nobis ut filii Dei voce- mur 9 et simus qui natura eramus filii ire, 10 sed is qui numquarn erat filius ire, solus dignus fuit audire a patre: Tu es filius meus dilectus in te mihi complacui." Item in Psalmo: Filius meus es tu, ego hodie genui fa. 11 Ac si dicat: Alios mihi alienos regenerabo in filios adoptivos, te ab eterno praedestinatum filiiun meiun in virtute genui mihi filiiun naturalern, qui solus invocabis me dicendo Pater meus es tu, et ego primogenitum ponam te. n Magna dignitas huius priino- geniti, qui et in divinitate sua primogenitus est omnis creature atque in hunianitate sua primo- genitus mortuorum ut, sicut apostolus ait, Sit in omnibus ipse primatum, tenens tarn in humanitate sua cui data est omnis potestas in celo et in terra, quam in divinitate sua cuius potestas est eterna. XIX. DE EO QUOD DIGIT FILIUS : NON POSSUM A ME IPSO FACERE QUICQUAM. Neque vero movere debet quod dicit: Non possum a me ipso facere quiequam, sed sicut audio iudico; u quasi per hec dicta notetur assunipti hominis in potentia, cum nee verbum Dei Deus possit a se ipso facere quiequam, quia nee a se ipso est, sed a patre suo et est et potest, atque sine illo nichil potest; quod tamen non est inpotentia (90) sed magna potentia, vel potius omnipotentia, sicut ex opposite angelum vel hominem posse aliquid a semetipso magna est infirmitas et inpotentia. Quid est enim facere hominem aliquid a semetipso nisi peccare? Sicut enim cum quis loquitur mendatium, ex propriis loquitur; maxime si ita est mendax ut pater 1 Bonosus, bishop of Sardica. Cf. St. Ambrose's Letters * John 8: 41. 5 John 14: 38. to the Synod of Capua, Anno 391 ; Mansi, Vol. Ill, pp. 683-86; 6J o hn5'30 7 Eoh 4-6 Migne, Pat. Lat., Vol. XVI, cols. 1222 ft. ; Hefele, Vol. II, 2d ed., pp. 53, 300. 2 Probably 1126. 8 Matt. 6:9. 9 John 3:1. 3 Honorius II., 1124-30. Gerhoh went to Rome as the i»Eph. 2:3. messenger of Conrad, archbishop of Salzburg, to beg the n Matt 3:17 . 2 Peter 1:17; Mark 1:11; Luke 3: 22. aid of the pope in his struggle against the secular clergy. P/. Migne.VoI. CXCIV, col. 1377, also Vol. CXCIII, col. 1377; i=Ps. 2: 7; Acts 13: 33; Heb. 1 : 5, 5:5. Libelli, Vol. Ill, p. 204. 13 Ps. 88 : 27. » John 5 : 30. 214 Olivbe Joseph Thatcher 65 quoque et inventor sit eius mendatii quod loquitur, sicut diabolus, ita etiam cum quis peccat, ex propriis et a semetipso facit quod facit. Cum ergo dicitur: Non potest filius a semetipso facere quiequam nisi quod viderit patrem facientem, vel non possum ego a me ipso facere quicquam, verba hec sonant non inpotentiam sed omnipotentiam, quod ex adiunctis intelligi potest cum dicitur: Quecumque enim ille facit hec et filius similiter facit. Quis inihi tribuat spoliari hac potentia qua possum a me ipso facere aliquid, sicut primus homo de terra terrenus a semetipso fecit quod ei serpens per mulierem suggessit ? Contingat mihi hac potentia privari et perf ecte incorporari homini de celo celesti, qui non potest a semetipso facere quicquam, licet habens cum patre sua eternam potentiam et virtutem invictissimam et gloriam magnam, quia quod dedit illi pater maius est omnibus. Dicta hec exponens venerabilis (91) Beda presbyter ait: Maius autem omnibus, quod mediatori Dei et hominum lesu Christo pater dedit, hoc est, tit sit uni- genitus filius eius in ullo gignenti vel natura clissimilis vel virtute inferior, vel tempore poste- rior. Quam videlicet equalitatem ipse Dominus in divimtate habuit priusquam mimdus esset apud patrem, ipse in humanitate ex tempore incarnationis accepit. Maximus episcopus de natale Domini tractans, ipsam nativitatem, qua Deus natus est ex femina, divinam potius quam humanam nominandam censuit, dicens inter cetera: Secreto quodam incomprehensoque con- ceptu procedit de mortali femina divina progenies. Nee mirum sane si extitit divina nativitas ubi non erat humana conceptio. Idem: 1 Duas in Christo generationes legimus sed intitraque incomprehense divinitatis est virtus, ibi enim ilium ex semetipso genuit Deus, hie eum virgo, Deo operante, conceptt, ilia nativitate hominem fecit, hac generatione hominem liberavit. Cum autem duas Christi legimus nativitates non bis asseritur Dei filius natus sed gemina in uno Dei filio confirmatur esse substantia. Idem: Igitur Deus qui apud Deum erat prodivit a Deo et caro Dei que in Deo non erat processit ex femina. Item, Verbum caro factum est non ut Deus evacuaretur (92) in hominem sed tit homo glorificaretur in Deum. Ita nobis notus est Deus sed ex duabus nativitatibus, id est, Dei et hominis, se ipsum tinigenitus patris atque in sese hominem unum esse voluit Deum. Generationem eius quis enarrabit'? 2 Idem in eodem: Quomodo comprehendere potest homo Deum f actus ingenitum, mortalis eternum? Si investigare niteris qualiter Deus in hominem vel homo transmit in Deum, investiga prius, si potes, quomodo ex nichilo f actus est mundus. Quid contra hec dicere habent qui humanam in Christo naturam a divina virtute sic alienam fingunt ut assumpta in personam vel proprietatem persons, que Deus non sit, nomen quod est super omne nomen, habere non possit, nisi, ut dicunt, in persona ? Et utinam sic ista dicerent ut personam ipsam filii Dei, cuius in unitatem asswinptus est homo, concederent esse Deum et divinam substantiam. XX. QUOD FILII PERSONA DIVINA SUBSTANTIA SIT Non, inquiunt, possumus concedere quod proprietates in Deo quibus Deus non aliquid est, sicut divinitate Deus, bonitate bonus, magnitudine magnus, vel ut ait Boetius, ipsum bonus, ipsum magnus est, sed potius ad aliquid dicitur, ut pater non ad se, sed ad filium, et filius ad patrem. Non, inquiunt, concedimus huiuscemodi proprietates forin-(93)seeus afExas inter sub- stantialia vel inherentia computari neque in divina certe neque in humana substantia. Tibi enim existenti in Arabia si filius nascatur in Hibernia que circa te queso ob hoc accidit per- mutacio! Ad hec respondemus quod qui hec de dictis, ut aiunt, Boetii ac magistri Gilliberti Boetiuni glosantis conceperunt, hoc pariter ibidem notasse debuerunt quod auctor dicit: In naturalibus rationabiliter, in mathematicis disciplinaliter, in divinis intellectualiter, versari oportebit, nee deduct ad imagines sed ipsam inspicere formam, que vere forma et imago est, et que ipsum esse est et ex qua esse est. Cum ergo prohibeat auctoritas in divinis mathematice versandum, quare tu mathematica consideratione abstractim consideras vel proprietates persona- rum quasi extrinsecus affixas, que ipse persone non sint, ut in humanis personis promptum est 1 St. Augostine, Sermo XIII, in Natali Domini,!. 2Isa. 53:8; Acts 8: 33. 215 66 Studies Concerning Adrian IV. aniinadverti vel personas ipsas quasi extra substantiam, quod neque in humanis iieque in divinis personis reperire poteris? Ornnis eniin persona humana est humana substantia et omnis persona divina divina utique substantia est. Nam et pater, quod est nomen persone, tarn in divinis quam in humanis, nominat et nominando significat (94) substantiam cum proprietate relationis homini quidem forinsecus, ut dicitur, affixe, ut, verbi gratia, patriarche Abrahe paternitatis relatio ad Ysaac filium suum extra se positum pluribus accidentibus a se discretum. Que si omnia matbe- matica distintione secernas locum tamen quo alter ab altero distat unum fingere non poteris. Aliter vero est in Deo. Nam et ibi pater substantiam cum proprietate nominat et nominando significat, sed eandem proprietatem sensu mathematico a Deo distingue sicut in homine, alienurn est a fide catholica, qua credimus unum Deum in trinitate veneranduin, ita utque in trinitate persona sit plenus Deus et divina substantia. Unde in trinitate una persona incarnata, credi- mus eiusdem persone substantiam incarnatam, sicut magnus Basilius totam divinitatem in sui persona incarnatam testatur in libra De Dispensatione, dicens: Sicut confttemur deitatis natu- rani omnem perfecte esse in unaquaque ipsius personarum, omnem quidem in pdtre, omnem in filio, omnem in spiritu sancto, unde et perfectus Deus pater, perfectus Deus et filius, per- fectus Deus et spiritus sanctus. Sic etiam et inhumanationem unius persone sancte trinitatis, Dei verbi, dicimus omnem et perfect-am naturam (95) deitatis in una ipsius persona unitam esse omni humane nature et non partem, parti. Dicit autem divinus apostolus, quoniam in ipso habitat 'omnis plenitudo deitatis in corpore Domini, id est, in came ipsius; et huius dis- cipulus muttum divina intuitus (vel indutus), 1 Dionisus, quibus omnino nobis in una ipsius communicavit personarum. Non autem dicere cogimur omnes deitatis piersonas videlicet nobis secundum ptersonam uniri. Secundum nuttam enim communicavit rationem pater et spiritus sanctus incarnationi verbi Dei nisi secundum beneplacitum et volwntatem. Omni enim humane nature dicimus unitam esse omnem deitatis substantiam. Nichil enim eorum que in. nostra a principio plantavit natura nos componens reliquit. Sed, omnia accepit corpus, animam inteUectivam et rationalem, el horum propria. Animal enim sine unius horum parte non homo est. Totus enim totum assumpsit, et, totus toti unitus est ut toti salu- tem largiatur. Idem post aliqua: Eadem natura in unaquaque personarum consideratur et cum dicamus naturam verbi incarnatam esse secundum beatos Athanasius et Cirillum deitatem dicimus unitam esse carni. Quare naturam verbi dicentes ipsum verbum significa- mus. Verbum autem et communitatem substantia et pro-(9Q)prietatem persone possidet. Item, post pauca: Sciendum, autem quod quamvis ingredi invicem Domini naturas dicamus, Sed enim scimus quod ex divina ingressus f actus est, hec enim omnia penetrat, sicut cult et circumscribit, per ipsam autem nichil. Et hec autem propria carni assigned permanens ipsa passibilis. Hec propter eos inducta sint qui sic putant personam filii Dei incarnatam, ut natu- ram persone autument ab incarnatione alienam. Quorum sensum vel potius insaniam non satis mirari possumus cum nomina hec, pater, filius, et spiritus sanctus, personarum praesentativa denegare non possint etiam substantiam significare. Neque enim vacua sunt nomina, sed unum- quodque illorum significat substantiam cum proprietate sua, quod significatum Greci ypostasin (vwoa-TacTiv) id est, subsistentiam, Latini, personam vocant. Ideoque cum ex tribus personis vel subsistentiis una incarnata conditur nullomodo substantia eius debet credi ab incarnatione alienata. Nam cum verbum, ut Basilius ait, et communitatem substantie et proprietatem persone possideat, verbo incarnate, substantia verbi non potest non esse incarnata. Et hoc est quod Leo Papa dicit veram divinitatem veris nature humane (97) sensibus indutam, et quod Gregorius dicit divinitatem caleiatam, et Boetius dicit humanitatem naturali imitate divinitati coniunctam. Bene utique naturali, quoniam natura hominis ita est condita ut esset capax divine sapientie, que verbum Dei est. Que cum se multis hominum personis participandam indulserit, quos et sui participacione prophetas et sapientes fecit, solum sibi unitum hominen sic implevit ut non 1 Added in the margin. 216 Oliver Joseph Thatcher 67 tarn recte sapiens quam ipsa Dei sapientia dici possit, praedicante apostolo, Christum Dei virtu- tern et Dei sapientiam} Dicis itaque inihi: Si verbi divinitas incarnata est, patris autem atque verbi ac spiritus sancti una est divinitas, quomodo, verbi divinitate inearnata, pater non est incarnatus ac spiritus sanctus? Respondeo tibi quia quomodo illud sit non est huius teinporis scire, credere autein necessarium. Credenti autem non erit inpossibile omne verburn, quia omnia possibilia credenti? Et plures quidern plura inducunt ad unius essentiae in tribus personis dernonstrationern, verbi gratia, unius anime rnentem, noticiam, aniorem, vel unius mentis memo- nam, iutelligentiam, voluntatem, vel unius radii calorem, et splendorem, vel (98) unius arboris radicem, trimcum, et rarnurn, vel imius aque fontem, rivum, et stagnum. Sed nos de ornnibus huiusmodi similitudinibus id magis eligimus quod intellectum dat parvulis. Quis enim vel parvulorurn non intelligat quod unius aque fons, rivus, et lacus tria hec omnino substantie sunt unius ac nature? Denique si talem fontem cogites, qui de sese rivum emittat, ita ut rivus in lacum se colligat, lacusque ipse venas fontis contingat, iuxta quod omnia flumina redeunt ad fontem suum ut itenun fluant. Nonne aqua ista in fonte, rivo, ac lacu, est una et eadem quarn- quam ilia tria de se invicern praedicari non possint, ita ut dicatur fons esse rivus, aut rivus lacus? Adde quod, rivo infistulato, in solo rivo tota substantia illius aque infistulata cernitur, et tamen neque fons neque lacus vere dici potest infistulatus, cum tota eorarn substantia in solo rivo sit infistulata. Item, Ex uno radio splendor et calor procedit nee ab illo recedit. Suntque tria hec, radius, splendor, et calor, licet suis proprietatibus distincta, tamen localiter indivisa, et splendor solus inter hec tria suscipit illumi-(99)nationem, sicut calor solus desiccationem. Verum quia in similitudinibus huiusmodi a creaturis ad creatorem accomodans, non licet usque ad imaginationes mutabilium descendere contemplantem vel disputantem, illuc per ista mutabilia mens est elevanda ubi non in unius singularitate persone sed in unius trinitate substantie sic tres unum sunt, ut unitas qua unum simt ipsi sint quemadmodum ipsa divinitas, qua Deus sunt, et ipsa Veritas et bonitas, qua verum bonum sunt, ipsi sunt. SSI. CONFUTATIO PRAVE DOCTRINE c Miror autem cum auctoritas habeat patrem esse veritatem, filium esse veritatem, spiritum sanctum esse veritatem, patrem, filium, et spiritum sanctum non tres veritates sed unam esse veritatem, quare magister Gillibertus talem glosam posuerit ut diceret in Boetium: Pater Veritas, id est, verus est. Item, Alius Veritas, id est, verus est. Item, spiritus sanctus Veritas, id est, verus est. Et collectim, pater, filius, spiritus sanctus non sunt tres veritates sed sunt una singu- lariter et simpliciter et simpliciter Veritas, id est, unus verus. Qualem putamus espositio hec sensum iniportat nisi ut nee pater intelligatur esse ipsa Veritas, sed veritate verus? Item, filius non Veritas, sed veritate verus, et item de spiritu sancto et de tota trinitate idipsum astrait, quod Deus trinus non sit una Veritas, sed, sicut ipse ait, unus verus veritate, quern secundum eius doctrinam nee pater nee filius nee spiritus sanctus nee trinitas (100) sit nee Deus sit, quomodo in alio loco divinitatem introducit, qua Deus sit non que Deus sit, ita enim dicit : Qui est homo, ut Plato, vel Cicero, vel Tripho, vel qui est Deus, ut pater, vel filius, vel spiritus sanctus, quod dieitur illorum quilibet esse homo, et istorum quilibet esse Deus, refertur ad substantiam non que est, sed qua est. Auctoris autem verba sic se habent. Qui homo est vel Deus, refertur ad substantiam, qua est aliquid, id est, homo vel Deus. Planiora fateor verba sunt auctoris quam espositoris, quoniam auctor eum, qui homo est, verbi gratia, Petrum vel Paulum, per homims vocabulum substantivum substantiam significat humanam esse, et item ilium qui Deus est, verbi gratia, pater, aut filius, aut spiritus sanctus, per Dei nomen substantivum substantiam divinam significat esse. Ac proinde quia substantia, tarn divina per nomen Dei, quam hmnana per nomen hominis, de pluribus vera et naturali connesione praedicatur, sicut nee humanam ita nee divinam substantiam dicit auctor alicubi singularem, cum iste novus espositor seu transpositor divinam H Cor. 1:24. 2Mark9:22. 217 6S Studies Concerning Adrian IV. substantiam creberrime dicat singularem contra synodalem diffinitionem, qua, ut Hylarius com- memorat in synodis orientalibus et singularitas est reprobata contra Sabellium et Fotinum, et substantia vel equalitas ac similitudo naturalis inter patrem et filium est recepta contra Eunomium et Arrium, (101) ita ut essentia deitatis nee singularis diceretur necdiversa, quoniam singularis non est, que trium est, nee diversa que unitas ipsorum trium est, necdifferens in se, quainquam de tribus alteritate relationis differentibus, ipse praedicetur magis et rectius per nomina essentialia quam per nomina surnpta. Magis enim proprie dicitirr pater ac Alius ac spiritus sanctus atque totus trinus Deus esse bonitas, Veritas, iusticia quam bonus, verus, iustus, et sirnilia, que omnia sunt in Deo una simplex, non tamen singularis, essentia. Si enim singu- laris esset ipsorum trium Veritas, cum Veritas de terra orta sit, quam intelligimus ipsum Dei filium de Maria natum, consequeretur id quod Sabellius voluit, patrem videlicet esse incarnatum et passum, filio eius, qui Veritas est, incarnato et passo. Sed hoc secernit patrem veritatem ab incarnatione veritatis geniie, quod ipse pater est Veritas a nullo, films autem est Veritas de veri- tate, sicut est lumen de lumine, Deus de Deo, sapientia de sapientia, iusticia de iusticia. Unde recte patris imago dicitur et figura substantie eius in ipsius patris, scilicet, expressa substantia, tamquam si regis imago in auro expressa dicatur aurea substantia. Figura, inquit, substantie eius ne personam filii non substantiam intelligas, aut etiam proprietatem ipsius person? putes extra substantiam separatim intelligendam, aut forinsecus affixam, cum (102) sit in patre totus filius et totus in verbo pater. Non sic se babet relatio similis ad similem, equalis ad equalem, patris ad filium, atque ut auctor ait, eiusdem ad idem, licet non eiusdem ad eundem in creatrice trinitate sicut in rebus creatis, quia cognata rebus caducis alteritas bene admittit quorundarn praedicamentorum inherentias et forinsecas afhxiones, ut auctor assignat, que omnia vera theo- logia procul a Deo removet, docens euin, ut ait Augustinus, sine qualitate bonum, sine quantitate magnum, sine indigentia creatorem, sine situ praesentem, sine habitu omnia continentem, sine loco ubique, totum sine tempore sempiternum, sine ulla sui mutatione mutabilia facientem, nichil patientem. Quisquis Deum ita cogitat et non dum potest omnino invenire quid sit, pie tamen cavet, quantum potest, aliquid de illo sentire quod non sit. Et tamen sine dubio sub- stantia, vel si melius hoc appellator essentia, quam Greci usj'am vocant, hec usya sive substantia divinitatis minime susceptibilis est contrariorum sive ullorum accidentium quoniam relationes que insunt ei non sunt accidentales, proprietates, quia pater Deus, sicut numquam fuit non Deus, ita numquam fuit non pater, et filius Deus, sicut numquam non Deus, ita numquam fuit non filius, et amborum connexio, sicut numquam fuit non connexio, praecedens ab utroque nee recedens. Unde ( 103) patri Deo non accidentale, aut sicut aiunt, forinsecus est affixuin esse patrem, vel fiho Deo esse filium, sed omnino patri eterno naturale est naturalem filium habere, similiterque filio eterno est naturale naturalein patrem habere, et illis ambobus naturale est invicem diligere se non extrinseca vel, ut aiunt, extrinsecus affixa dilectione, sed ea que Deus est, que divina substantia est, que tercia in trinitate persona est, et unius cum reliquis duabus usye, vel potius cum eis una usya est, quoniam sicut auctoritas habet, relatio multiplicat trini- tatem, substantia conservat unitatem. Hec substantia divina de singulis personis divinis praedi- catur, quomodo humana substantia de singulis, personis humanis. Et enim sicut Petrus vel Paulus est homo et humana substantia, ita pater Dei, seu filius Dei, Deus est et divina sub- stantia, atque ideo, filio Dei incarnato, recte credimus divinam substantiam incarnatam, non tamen incarnato patre, qui nichilominus est divina substantia. Quomodo, inquis, potuerunt hec fieri? Et ego dico tibi : Tu es magister in Frantia et hec ignoras f 1 Si terrena exempla de unius aque fonte, rivo, et laco propositi vobis et non intelligitis, quomodo si dixero vobis celestia credetis? Annon intelligitis, rivo iniistulato, in ipso substantiam fontis et laci esse infistulatam, nee tamen fontem esse infistulatum seu lacum ; amplius autem si naturam ( 104) verbi verbum dicit Basilius, doctor catholicus, ut supra ostendimus, quomodo non similiter naturam patris patrem nominabimus? Atque ita secundum hunc sensum catholicum nichil est aliud dicere 1 John 3 : 10. 218 Oliver Joseph Thatchek 69 substantiam seu divinitatem filii esse incarnatam, quam ipsum filium, qui substantia divina et ipsa divinitas est, esse incarnatum, neque tamen inde consequitur patrem, qui similiter sub- stantia divina et ipsa divinitas est, esse incamatum in sua persona, cuius tamen substantia in filio suo est incarnata. Si enim Dei filius iam totus inpassibilis est licet in sue nature humane consortibus fratribus esuriem, aut famem, sitim, nuditatem, exilium, carcerem, et infirniitatem se pati contestetur, quia natura videlicet in ipsum assumpta in suis hec patitur, ipso tamen in sue inpassibilitatis gloria permanente, quid minim quod Deus pater semper inpassibilis creditur permansisse ac permanere, cuius tamen filius naturalis natm'e videlicet paterne consors exinan- ivit se ipsum, formam servi accipiens, 1 et in ea mortem crucis perferens, patris tamen et sua divinitate in sue inpassibilitatis gloria permanente ac implente carnem, que in ipso Dei filio passaest? Sic dicit Augustinus: "Implevit carnem Christi pater (105) et spiritus sanctus, sed maiestate, non susceptione." CARNEM CHRISTI SIT CREDENDUS Quidam in his dictis Augustini non aliud intelligunt nomine maiestatis carnem Christi implentis quam tunc intel[l]igitur cum omnis creatura maiestate Dei plena praedicatur, ipso Deo dicente, Celum et terrain ego impleo? Item, canit ecclesia: Pleni sunt celt et terra gloria tua. Sed hie sensus ex i[l]lis est ad magnificandum illud singulare sacramentum dominice incarna- tionis, in quo Maria exultans dicit: Magnificat anima meet Dominum* Ergo, ut estimo, altius est intelligendmn quod pater et spiritus sanctus dicuntur maiestate sua implevisse vel implere hominem ilium qui dicit, Pater in me manens ipsefacit opera? qui in digito Dei, quern spiritum sanctum intelligimus, eicit demonia? Si enim non aliter implevit patris ac spiritus sancti maiestas carnem Christi quam implet lapidem vel nos omnes, qui dicere possum us: In ipso vivimus, movemur, et sumus, 1 quid attinuit super tali plenitudine ammirari evangelistam dicen- tem: Vidimus gloriam eius gloria quasi unigeniti a patre, plenum gratia et veritate. 8 Item, alius evangelista plenum spiritu sancto ilium commemorat, quando regressus est ab Iordane in Galileam' 1 post baptismuni, ubi et coliunba super ipsum conspecta hoc indicavit (106) quod tota plenitudo sancti spiritus perpetuo in ipso esset mansura, sicut Iohanni praedictum fuerat: Super quern videris spiritum descendentem et manentem super eum, hie, est qui baptizat in spiritu saricto 10 Homo igitur bona opera faciens, quo operante, operatur simul et pater et quern videns quis, videt et patrem, quique baptizat iu spiritu sancto," longe aliter impletus est maies- tate patris et spiritus sancti quam vel sancti angeli et homines beati vel etiam tota creatura. XXIII. DE VOCE PATRIS AD FILIUM ET DE SPECIE COLUMBE c Quid dicemus de voce patris audita cum videretur sanctus spiritus in specie columbe super hominem verbo ipsius patris unituin? Nonue tibi hec adtendenti omnis plenitudo divinitatis in homine assumpto inhabitantis manifestat semetipsam in patris voce, in filii corpore, in sancti spiritus columbina specie? Tu es, inquit, filius meus dilectus iu quo mihi complacui}' 2 Hoc ut iam supra commemoravimus, ab initio non dixit cum imiversa conderet, cum celi fabrieam extenderet, vel mari terminum poneret, et omnia visibilia sive invisibilia mirabilis artifex com- ponens, suo singula loco vel ordine distingueret. Et quidem placebant crmcta que fecerat quia erant valde (107) bona. 13 Sed nusquam in omnibus illis se ipsum sibi complacuisse insinuat. In hoc autemuno sibi complacet et dicit mihi complacui, quod longe aliud est quam si dixisset tu mihi complacuisti. Adtendamus ergo quid in Christo factum sit et videbimus quod vere pro maguitudine vel qualitate operis recte pater in illo sibi complacuerit, videlicet cum iPhil.2:7. 2 MS. implessesse. 9Luke4:14. i»Johnl:33. 3Jer. 23:24. «Luke 1:46. " Cf. John 5:17, 14:9,1:13. 'John 14:10. 6 Luke 11: 20. '2 Matt. 3: 17, etc. ' Acts 17 : 28. 8 John 1 : 14. 13 Gen. 1 : 10, 12, etc. 219 70 Studies Concerning Adrian IV. omnia fecisset Deus nichil omnino simile sibi vel equals fecerat, quamquam ad imaginem et similitudinem sui hominem fecerit. 1 Nee enim benivolentie creatoris sufficiebat quod ea que fecerat erarit cuncta valde bona, quia nichil inter omnia simile sibi vel equale videbat, sed ut iam dictum est tale quid omnino qualis ipse est creari non poterat. Quapropter multitudo creature infirma utpote de nichilo facta partim corruerat, neque suis viribus ullomodo restaurari valebat. Suggessit igitur tunc ipsa, que post apparuit in specie col- unibe, mitis et benevola patris caritas, quatinus ipsain virtutem, ipsum verbum per quod omnia fecerat, quoniam nichil equale sibi condiderat facture sue uniret et sic unum quid, cui nichil deesset, in ordine creature produceret, essetque creatura licet dispar conditione, tamen compar creator! suimet in Deum assurnptione et (108) glorificatione. Quo facto, gratulatus omuipotens bonitas et applaudit sibimet dilectio columbina omnis invidentie nescia quod ope sua compar sibi facta sit humana creatura, dignum laude iudicans quod inopi nature sue eius- dem sue nature divitiis a Deo subvenerit ut totum regnum patris regere umversam omnino celi ac terre rempublicam disponens, et in throno eius dominari eque ut ipse deinceps idonea sit. Hoc ojaus suum a Deo collaudat et in hoc sibi complacet in tantum ut cuicumque non compla- cuerit, quicumque cum laude et gratiarum actione non aspexerit, eurn velut ingi'atum et vere superbum et invidum, a salute sua et ab eiusdem Ckristi, filii sui, regno repellat. Cuiusque utique regni, quia non est finis, cum sit inmensum, recte quoque ipse res inmensus praedicatur, sicut ex opposito regulus dicitur, cuius regnum coangustatum est etiam si contingat ipsurn gygantea statura extensum. Christus autem, id est, homo prae consortibus suis unctus in regem regni omnium seculorum, licet parvulus in cunis apparuerit, idem in throno maiestatis paterne magnitudine sue claritatis etiam angelorum pascit et toti curie celesti gaudium facit. XXIV. DE GAUDIO DISCIPDLOBDM Ad quod gaudium discipulos suos adhuc mortalis invitabat (109) dicens: Si diligeretis me gauderetis utique quia ad patrem vado, quia pater maior me est. 2 Cum enim ipse in divinitate sua numquam patre minor extiterit, luce clarius constat, quod hec dicens filius Dei de natura hominis egit tanquam diceret: Quamdiu mortalis homo sum pater maior me est, at postquam transibo ex hoc mundo ad patrem, exaltata videlicet humanitate mea usque ad paterne glorie ineffa- bilem celsitudinem a qua numquam discessi per divinitatem, ex tunc videbitis me Dominum et salvatorem vestrum propter passionem mortis gloria et honore coronatum. Igitur si diligeretis me gauderetis utique transire me ab exilio miuidi et ex ternaliter sessurum ad dexteram patris intrare in gloriam regni mei quia videlicet hactenus ex quo carnem indui pater maior me est, et ego secun- dum mortalitatem eiusdem carnis non solum patre sed etiam inmortalibus paulo minor sum angelis. Postquam vero usque ad patris consessum exaltatus fuero ex tunc inplebitur quod scriptum est: Dixit Dominus Domino (110) meo, Sede a dexteris meis 3 (et cetera). Item, Gloria et honore coronasti eum, Domine, et constituisti eum super opera manuum tuarnm.* Quanta in hoc Christum diligentibus gaudendi causa est ! Magna plane et ineffabilis. Unde nee illi plene inveniuntiu- Christum diligere, qui de iam facta hominis usque ad patrem exaltatione gaudentibus fidelibus nolunt congaudere, contendentes filium hominis eundemque Dei filium adhuc minorem patre in sua quantumlibet glorificata humanitate. Quam sane minoritatem, si referunt ad humanitatis naturalem conditionem, non ad eiusdem supernaturalem exaltationem recte tolerantur, quoniam in hoc sensu neque nobis neque fidei catholice adversantur, verimi si hominis iam in Deum glorificati arbitrantur non eandem gloriam, omnipotentiam, omnisapien- tiam, omnivirtutem, onmimaiestatem, que est patris altissimi, timendum sine dubio est ne a regno ipsius repellantur tamquam detractores invidi cum illo 'consortium habitiui qui primus invidit altitudini huius Altissimi dicens in corde suo: Ero similis AltissimoJ' Nos vero congau- 1 Gen. 1:27. 2 John 14:28. 4 Ps. 8 : 6 f . j MS. c. e. d. et c. e. s. o. m. t. 3 Ps. 109 : 1 ; Matt. 22 : 44 ; Mark 12 : 36 ; Luke 20 : 42. & Isa. 1 1 : 14. 220 Oliver Joseph Thatcher 71 denies nature(lll) nostrein Dei verbo deificate et glorificate, deificate in conceptione, glorificate in resurrectione simul et ascensione, accedamus cum fidutia ad iron urn gratie, sicutait apostolus, ut misericordiam consequamur et gratiam inveniamus in auxilio oportuno} Magnam quippe dat fidutiam nobis hominibus Deus homo in se naturaliter benedictus, qui venit in nomine Domini, pro nobis maledictum factus, ut nos natura filii ire filii benedictionis efficiamur in ipso. Licet enini contristrare nos debeat quod nostra peccata causa mortis et contumelie illi fuerant, tamen quia ob eandem mortis contumeliam consecutus est homo assumptus magnam gloriam de qua dicit, nonne sic oportuit pati Christum et ita intrare in gloriam swam, 2 fiducia datur nobis peccatoribus ad tronum gracie ipsius puro corde accedentibus. Si enim Ioseph suis fratribus gratiam et misericordiam exinde promptius inpendit, quod, occasione malici»? illonun Deo mala ipsorum vertente in bonum, fuit exaltatus, quomodo verus Ioseph cui peccavinius, Deo vertente in bonum (112) quod inique gessimus, propter nos passus malaque illi venerunt in bonum credendus est non parcere nol>is maxime si ad ipsum confugerimus, et corde contrito planxeri- mus quod peccavimus in ipsum fratrem nostrum eundemque Dominum et iudicem nostrum. Ac(e)cedamus igitur ut dixi cum fiducia ad tronum gracie, dominante ac residente super ilium tronum fratre nostra, qui etiam non confunditur fratres nos vocare dicens: Nuntiabo nomen tuum fratribus meis. 3 Postulemus ab eo alimenta nobis et parvulis nostris, nee a precibus quiescamus donee ipse manifestet se ipsum nobis, dicens: Ego sum Joseph,* vos cogitastis de me malum et Deus vertit illud in bonum, et exaltavit me sicut inpresentiarum cernitis. Ostendat se nobis dominatorem non solum in celo sed etiam in tota terra Egypti, ordinando regniun totius rnundi ad sui honorem, ad suorum consolationem. Deinde quoque accedamus cum fiducia ad tronum dignitatis apostolic? praesidente nimirum tali fratre qui, ut speramus, etiam pauperes nostri similes recognoscet ut fratres. XXV. DE BENIAMIN Unde illo principante (113) speramus fratres eius couterinos habundantius benedici quam non couterinos ; quomodo et ipse Ioseph cum reliquis fratribus penitentia condigna purgatis daret singulis binas stolas, Beniamin fratri suo uterino dedit trecentos siclos cum quinque stolis optimis, qui et in convivio recumbens cum fratribus quinque partibus habundasse super illos inventus est, 5 ammirantibus ipsis fratribus et fortasse indignantibus quia non erat eis ipse Beniamin couterinus, qui omnes de Lia vel de ancillis nati filios Rachelis eo quod a patre cunctis fratribus plus ainarentur, non sincere primitus amaverunt donee postmodum correpti et correcti huiuscemodi emulationem deposuerunt. Nonne Ioseph qui legitur oves patris pavisse fratresque suos de crimine pessimo apud patrem accusasse, qui et postmodum pavit universam Egyptum, nomine simul et officio designat ordinem clericorum religiosorum crimina detestantium et regulari disciplina se ostendentium esse filios Rachelis (111) ecclesie videlicet primitive que quasi duos filios nobiles genuit 6 Ioseph pastorem ovium, in ordine clericorum sub apostolica regula tarn paterne nobilitatis, quam et materne puleritudinis insigne praeferentium, sicut de Ioseph legitur quod erat decorus aspectu 1 et Beniamin filium dextere in ordine monachorum item sub apostolica regula delectationes in dextera Dei querentium. XXVI. DE CYPHO IOSEPH Neque vero illud est otiosum quod ciphus Ioseph argenteus, disponente ipso Ioseph, in sacco Beniamin fuit repositus s cuius figure veritatem nunc impleri videmus, quotiens de ordine monachorum secundum nomen Benonim, 9 quod intei-pretatur filius doloris se et mundum lugen- tium et secundum nomen Beniamin 9 quod est filius dextere delectaciones in dextera Dei quer- entium quis assumitur ad regimen sacerdotale vel pontificale, sicut beatus papa Gregorius vere cipho Ioseph argenteo ditatus et in pontificem Komanum electus egregia (115) moralitatis pocula iHeb. 4:16. 2 Luke 24: 26. '- Gen. 43 : 34, 45 : 22. «Gen. 41:50. 3 Ps. 21:23; Heb. 2:12. *Gen.45:3ff. 'Gen.39:6. 8Gen.44:2ff. 9Gen.35:18. 221 72 Studies Concerning Adrian IV. de ipso cipho ministravit. Notandum tamen quod ipse ciphus non dicitur esse Beniaruin sed Ioseph, quia non ad monachi silentium,sed ad clerici rninisteriurn pertinet, quod isqui sic assumptus est in ecclesia docet, ut f ratrem suuui Ioseph adiuvet. Sic Petrus apostolus in sacerdotio princeps doctorum curn in sua nave Dorninus resedisset atque inde turbas docuisset postea in altum ducta navicula cum laboraret ipse et frater suus Andreas intrahendo reti piscibus usque adeo repleto ut etiam rete rumperetur ascivit socios qui erant in alia navi, scilicet Iohannem et Iaco- bum, ut adiuvarent euni. 1 XXVII. DE DDABDS NAVIBDS APOSTOLORDM Navis Petri apostoli, ordo cleri apostolicis disciplines informati non incongrue intelligitur. Navis autem Iohannis qui super pectus Domini recubuit apte notat monachorum religiosorum quietem sanctam, de qua nonnumquam sic excitantur et in adiutorium cleri vocantur, ut pulch- rum exhibeant spectaculum Petri et Iohannis (116) Ioseph et Beniamin sese invicem fraterne amantium et adiuvantium in domo Iacob filios Rachelis plurimum diligentis. Fratres enim ceteri sive Lie sive ancillarum filii, licet incliti et benedicti, minus inveniuntur a patre dilecti, 2 maxime Rubenite, licet numero multi, tamen merito inminuti. Emulantur enim filios Ioseph crescere cum sui ut estimant aliquanta diminutione. Nam cum pene occupaverint una cum prebendis omnes plebales ecclesias conducticiis committendo eas in tota Germania et Gallia, dolent saltern sibi eas esse subreptas, quas vident et invident cenobiis religiosis episcopali con- cessione subtitulatas vel' commissas. Nonne, inquiunt, sicut monachi et regulares canonici habent plebales ecclesias, ita et nos item canonici, licet seculares, habere possumus eas, quod si nobis non licet, uti que nee illis, ut unaqueque ecclesia, cui facultas suppetit, proprium habeat sacerdotem? XXVIII. DE EACHELE Hoc dicentes et spiritalibus viris avariciam (117) quasi scelus ydolatrie inpingentes, non adtendunt pulcritudinem sen latitudinem vestimentorum pulcherrime Kachelis quibus teguntur ista ecclesiastica beneficia cenobiis collata, sicut ilia texit idola de domo Laban 3 surrepta. Denique habemus privilegia sedis apostolice, ut quicquid ex concessione pontificum vel dona- tione principum seu pia oblatione fidelium iuste possidenius, auctoritate apostolica teneamus, inter que nominatim aliquotiens exprimuntur ecclesie capelle ac decirne. Nonne sic scribens ecclesia Romana quasi Rachel formosa expandit se super p>ossessiones cenobiorarn, ut non quasi avaricia, sed quasi benedictio iudicentur que illius auctoritate ac benignitate a spiritalibus pos- sidentis? Verumtamen nee ipsis viris religiosis hoc licere concedimus, ut in ecclesiis eoram sit conducticius vel minister absolute ordinatus, qualibet vage discurrentibus et se nunc hie nunc illic prostituentibus heu! plena est Germania et Gallia. Ipsi vero religiosi viri suas ecclesias aut per semetipsos regant, sobrie, iuste, pie vivendo * et populum sibi commissum in idipsum fideliter erudiendo, aut secundum canones obedientie stabilitatem exigant ab his, quos in adiutorium sui ad regendum populum volunt assumere, ne, si ovibus neglectis lanam et lac (118) accipiunt, non sub veste Racheline pulcritudinis tecti ab avaricia, que est idolorum servitus, 5 excusentur, sed tamquam idolatre ipsi eque ut seculares canonici darnpnentur, immo etiam tanto illis deterius pereant, quanto speciem pietatis habentes et virtutem eius abnegantes dampnabilius peccant. Ubi enim salute animarum neglecta sola queruntur lucra terrena, ibi, quoniam 6 habundat iniquitatis avaricia querentis que sua sunt, refrigescet caritas 7 non querens que sua sunt. Que cum ex eo dinoscatur, quod comnumia propriis, non propria communibus anteponit, non habet locum in illis congregationibus, ubi omnes querunt que sua sunt* propria communibus, non communia propriis anteponendo, immo et si qua illic videntur incommunia in privatas abusiones distrahendo. Sicsic inordinate viventibus neque clericis neque monachis i Luke 5: off. '-' Gen. 37:3 ff. 5 Eph. 5:5. SLibelli, quando. 3Qen. 31:34. * Titus 2: 12. ■ Matt. 21: 12. 81 Cor. 13:5. 222 Oliver Joseph Thatcher 73 ecclesias vel ecclesiastica bona defendirnus, quia talibus congruit quod Iudaeis Christus 1 dicit: Ideo auferetur a vobis regnum et dabitur genti facienti fructus eius. 2 Item questus iniquos et turpes non aliquo velainine religionis defendendos, sed tamquam idolatriam cavendos iudicarnus et velut inmundieiam repudiamus, quia ubi talia pacienter sustinentur, non tain sub Rachele desuper sedente quam sub strauiento cameli absconduntur idola. Sicut se habet istoria, ubi legitur ipsa Rachel subter strarnento 3 canieli, anirnalis scilicet inmimdi, primitus idola posuisse ac deiude ipsa desuper sedisse, ut ostenderetur (119) differentia inter mundos, quibus omnia mimda sunt, 4 et inmundos et infideles, quibus nicliil mimdum, quorum etiam si qua religio praetenditur, stramentis cameli assimilatur ac proinde repudiatur. Quia ergo in domo Iacob regnante Christo, ut supra memoravimus, Petrum Petrique successorem quemlibet nomine Iacob vel potius Israel recognoscimus honoratum, cum fiducia bona petamus ab eo iudicium super turpitudine Ruben, super furore Symeon et Levi, 5 quatenus et non sinatur ultra crescere in domo Iacob, et illi bellatores importuni conipellantur se vasa iniquitatis agnoscere, qui cum sint clerici et clericonim magistri, longe indisciplinatius movent guen'as in domo Iacob quam laici principes. XXIX. DE BELLIS INORDINATIS Nam sine ordine iudiciario castra obsidentes, incendia facientes et inter hec homicidia multa perpetrantes atque insuper divina sacramenta dispensantes cogunt nos gemere non quidem super militia ecclesiis a regibus et imperatoribus data, sed super malitia ex occasione militie subintro- ducta. Unde non hoc desideramus, ut ecclesia perdat militiam, sed malitiam, 6 prescripta vide- licet salubeirima regula, secundum quam pontifices uti et non abuti debeant ipsa militia. Et quidem regulas antiquas super hoc habernus in scriptis Nycolai ' pape specialiter ad Carolum Pranconun regem scribentis et universaliter in conciliis Toletanis depromptas, 3 ( 120) quas non putamus canonum peritis Romanis ingerendas, maxime quia temporis novitas exigere videtur novas regulas, cum illis antiquis omnino sit iudicium ac negotium sanguinis interdictum sacerdo- tibus et reliquis personis Deo servientibus, nostri autem temporis qualitas fortasse aliud requi- rit, sicut ad beate memorie pontifices Romanos Innocentium et Eugenimn' 1 scripsisse nos meinini- mus. Erat autem summa tunc nostre suggestionis, ut ecclesia sibi collatos honores tenendo uteretur et non abuteretur illis, gladium verbi per spiritales, gladium ferri per seculares minis- tros ordinate ac iudicialiter vibrando ; ne levitis inordinate pugnantibus eveniat ilia maledictio, qua maledicti sunt Symeon et Levi a patre Iacob, 1 " sed potius ipsis levitis ex obedientia iusta et iuste bellantibus proveniat ilia benedictio, qua benedixit Moyses levitas, qui precipiente ipso pugnantes consecraverant manus suas in sanguine fratrum suorum. Videns enim Moyses popu- lum, quod esset nudatus, spoliaverat enim eum Aaron propter ignominiam sordis et inter hostes nudum constituerat, et stems in porta castrorum ait: Si quis est Domini, iungatur mihi. Congregatique sunt ad eum omnes filii Levi. Quibus ait: 'Hec elicit Dominus Deus Israel. Ponat vir gladium super femur suum. lie et reelite de porta usque ad portam per (121) medium castrorum et occidat unusquisque fratrem suum et amicum et proximum suum.' Fecerunt filii Levi iuxta sermonem Moysi. Cecideruntque in illo die quasi XXIII milia hominum. Et ait Moyses: Consecrastis manus vestras hodie Domino unusquisque in filio et fratre suo, ut detur vobis benedictio. 1 ' Ecce hie filiis Levi propter bellum inordinatum a l Libelli, Dominus. 2 Matt. 21 : 43. 590. Gerhoh quotes it also in his Com. to Ps. LXIV, chap. ZLibelli, stramentum. *Titus 1 : 15. 61, and in De Ordine Donorum. 5 Gen., chap. 3i, and 49:5-7. «Synod of Toledo, IV, chaps. 31 and45; Mansi, Vol. 0C/. Geehoh's De EdificioDei, chaps. 23, 24, in which he S ' cols - 628 - 30 ; Hinschtos, p. 369 f. : Synod of Toledo, XI, criticises Adalbert II., archbishop of Mainz, for surround- cha P- 6 ; Mansi, Vol. XI, col. 141 ; Hinschius, p. 409. ing himself with a large body of knights, armed retainers, 9 To Innocent II. Gerhoh sent his Dialogus Inter Regu- etc. Libelli, Vol. Ill, p. 153 f. larem et Secularem Clericum. To Eugene III. he sent his 7 Nicholas I., 858-867, to Charles the Bald. Cf. Mansi, Commentary on Ps. LX1V. Vol. XV, col. 291; Deusdedit. Coll. Can., Vol. IV, chap. 99, p. i» Gen. 49 : 6 f . ; Ex. 32 : 25-29 ; Deut. 33 : 8-11. 416; Grat., chap. XXIII, qu. 8; J. L., 2788; N. Archiv, Vol. V, " Ex. 32: 25 ff. 223 74 Studies Concerning Adrian IV. Iacob rnaledictis, item propter belluni ordinate peractum a Moyse promittitur benedictio in Exodo, que deprompta est in Deuteronornio, 1 quia nimirum sic erat futurum, ut benedictio in lege promissa filiis Levi daretur evangelio coruscante illis potissimurn, qui ordinate procedunt ad bella, sive gladium spiritalem per semetipsos sive materialem per legitinios ministros movendo, ita ut quisque 2 miles prelietur suo modo et ordine, alter que sunt iusta docendo, alter docenti obediendo 3 alter gladio spiritus, quod est verbum Dei, armatus dicat cum apostolo : Anna nostra non sunt carnalia, sed potentia Deo ad destructionem munitionum extollentium se adversus scientiam Christi : * alter, ad preceptum sacerdotis ingrediens et egrediens, imitetur Iosue ducem Israhel, cui mandatum fuit a Domino, ut ad preceptum Eleazari sacerdotis 5 egre- deretur et ingrederetur. (122) egrederetur scilicet ad pugnandum, ingrederetur ad vacandum. XXX. DE BENEDICTIONIBUS IACOB ET MOYSI Puto autem consideratione dignum quod collatis et consideratis benedictionibus Iacob et Moysi 6 super XII tribus cum satis concordent amborum sententie in re[li] quis tribubus de sola tribu Levi quasi opposita et pene contraria videntur proposuisse. Nam ille Iacob scilicet de Symeon et Levi ait : Vasa iniquitatis bellantia, in consilio eorum ne veniat anima mea, et in cetu illorum non sit gloria mea quia in furore suo occiderunt virum et in voluntate sua suffoderunt murum. Maledictus furor eorum quia pertinax et indignatio eorum quia dura. Dividam eos in Iacob et disperdam eos in Israel. 1 Moyses autem dicit in benedictione Levi : Perfectio tuaet doctrina tua viro sancto tuo quern probasti in temptatione' et iudicasti ad aquas contradictionis. Qui dixit patri suo et matri sue nescio vos et fratribus suis ignoro illos et nescierunt ftlios suos. Hi custodierunt eloquium tuum et pactum tuum serraverunt indicia tua, Iacob et legem tuam O Israel. Ponent thumiama in furore tuo et holocaustum super altare. Benedic, Domini, fortitudine eius et opera manuum illius suscipe. Percute dorsum, inimicorum eius et qui oderunt eum non consurgantp (123) Unde, queso, ista diver- sitas in patriarcha et legislatore, ut alter maledicendo, et alter benedicendo loqueretur de uiiius tribus hominibus? Profecto non sine causa diversa diversitas ista. Nam de tribu ilia erant futuri sacerdotes mali qui essent vasa iniquitatis bellantia et quorum furor pertinax et indignatio dura. Horum principui fuerunt poutifices et Pharisei qui collegemnt concilium et iniermit consilium adversus Christum. De quo videlicet consilio et concilio intelligitur illud patriarcne dictum in consilio eorum ne veniat anima mea et in cetu illorum non sit gloria mea quia in furore suo occiderunt virarn. Secuntur eos adhuc nonnulli Christum in suis membris occidentes et furore pertinaci pauperes eius persequentes maxime indisciplinati cathedrales clerici clericis disciplinatis et regularibus adversantes furore pertinaci. Dico igitur in consilium eoruni ne veniat anima mea et in cetu illorum non sit gloria mea. Et quia iniqui sunt cetus eorum fiat secundum quod scriptum est dividam eos in Iacob et disperdam eos in Israel. Divisio et dis- persio sive disperditio hec Levitarum perversorum per principes Romauos, Titum et Vespasia- num 10 ceptum per poutifices Romanos tandem consumetm' ut veris et bonis Levitis in eorum locum introduces ac per ecclesiam totam multiplicatis ilia detm- benedictio que per Moysen deprompta sed (121) per verum legis latorem data est. Et enim benedictionem dedit nove legis lator quam veteris legis lator et si potuit praemmtiare non potuit dare. Perfectio, inquit, tua et doctrina tua viro quern probasti in temptatione. XXXI. DE AQDA CONTRADICTIONIS Virum probatum in temptatione cognoscimus Petrum apostolum et cum illo cetum apostoli- cum precipue ad aquas contradictionis," apostolis videlicet Christum iilium Dei credentibus hominibus autem huic fidei contradicentibus et aliis eum Iohannem, aliis.Helyam, aliis Ieremiam iGen. 34; Ex. 32 : 25 fE. ; Deut. S3:Sff. 'Gen.49:5ff. «MS. tcptatiouo. 9 Dcut. 33:8 ff. -Libelli, quisquis. 3 Libelli. inserts a. 10 Refers to the destruction of Jerusalem by Titus, in « 2 Cor. 10: 4f. 5 Num. 27:21. <• Gen. 49, and Deut. 33. TO A. D. n Ps. 80:8, 105:32. 221 Oliver Joseph Thatcher 75 aut uiiuin ex prophetis esse dicentibus. Apud aquam contradictionis huius probata est fides apostolorum cum Petrus respondit pro omnibus Tu es Christus filius Dei vivi. 1 Perfeetio quoque ac doctrina Christi dicentis si vis perfectus esse vacle vende que habes et dapauperibus et sequere me,- item, qui non renuntiat omnibus que possidet non potest mens esse discipulus, 3 in illis et eorum sequaeibus est inventa qui etiam parentes relinquendo ac Alios suos nesciendo cum nudi nudum Christum sequerentur custodierunt eloquium Domini et pactum eius servav- erunt. Dnde prae ceteris hanc benedictionem promeruerunt : Ponent thimiama in furore tuo et holocaustum super altare tuo, quibus dictis commendatur eorum sacerdocium. Conclusio vero totius benedictionis hec est : Benedic, Domine, fortitudini eius et opera manuum eius suscipe. Percute (125) dorsa inimicorum eius et qui oderunt eum non consurgant. 4 Pulchre cum de sacerdotio 5 loquens pluraliter praemississet de istis filiis Levi "ponent thimiama in furore tuo" de principatu locuturus ad singularem numerum transiens ait " Benedic Domine fortitudini eius,'' etc. Inter ceteros enim Christi apostolos unus constitutus est princeps apostolorum cui et dictum est : Confirma fratres tuos* Nonne magna et benedicta est fortitudo principatus illius, cxiiporte inferi non poterunt prevalereV' Item quod dicitur : Percute dorsa inimicorum eius et qui oderunt eum non consurgant, s nostris in diebus etiam ad literam factum cernimus, cum populus Romanus principatui apostolico inimicus nuper cesus est non in facie tamquam strenue pugnans, sed in dorso tamquam ignaviter fugiens ante faciem principatus apostolici et imperatoris ab illo coronati. 9 XXXII. DE PRINCIPATU LEGITIME 0RDINAT0 Sic in principatu legitime ordinato nostris in diebus exurgat Dens et dissipentur inimici eius et fugiant qui oderunt eum a facie eius. 1 " Gaudemus plane gaudendumque censemus populo Christiano sic humiliato populo Romano, quia populus urbis magis inde superbiens quod dicatur populus Romanus, quam inde gaudere volens ut dicatur populus Christianus, contra leges divinas erigit potestates inordinatas, 11 quibus qui resistunt Dei ordinationi utique non resistunt, quoniain que a Deo sunt ordinate/, sunt. 1 '- Memini me (126) cum fuissem in urbe, 13 contra quendam Amoldinum " valenter literatum in palatio disputasse, et ipsa disputatio, monente papa Eugenio, reducta in scriptum pluribus auctoritatibus aggregatis, posita est in scrinio ipsius, ubi cum adhuc possit inveniri, non opus est iam scripta iterum scribi. XXXIII. DE REGALIBUS COLLATIS Attamen adhuc eadem scribere mihi quidem non pigrum, lb sicubi videretur necessarium, sicut illud quod ibidem copiose traetatuin est et nunc succincte perstringendum videtur de regalibus ecclesie collatis. De his enim cum alii contendant ecclesiis eadem occasione talium periclitantibus auferenda, alii vero ea semel ecclesiis collata in usus earum tenenda, 16 posterior magis placet senteutia quia, sic ipsa regalia bona ecclesiasticis interserta sunt, ut vix ab invicem discerni valeant. Hue accedit, quod que Deus coniunxit homo separare non debet. 17 Coniunxit 1 Matt. 16 : 13 £f. ; Mark 8 : 27 ft. ; Luke 9 : 18 ff . wrote this letter, in Bene veil to, because he was not allowed 2 Matt. 19 : 21 ; Mark 10 : 21 ; Luke 18 : 22. to enter Rome. 3 Luke 14: 33. «Deut. 33:8fl. 1 2 Rom. 13:2. 5 MS. sacerdotium. 6 Libelli. suos. Luke 22 : 32. I3 c f- Com - to Ps - 5 *< Mi ene, Pat. Lot., Vol. CXCIU, col. 1672. Com. Ps. 64 Migne, Vol. CXCIV, col. 19. Com. Ps. 65 Migne, CSCTV, col. 139. "A follower of Arnold of Brescia. Probably the same Frederick I. on the day fit his coronation by Adrian IV., ,. ,. , . , „ , , ,. . , . ^, . x> ^. , _ * _ _ . „ ., . . „ ,' disputation which Gerhoh mentions in his Com. to Ps. 64. June 18, lloo; cf. Otto of b keisixg, Gesta Fridertci, Book H, par. 33. 15 Phil. 3:1. io Ps. 67:2. 16 Gerhoh had, in his earliest writings, urged that the 7Matt. 16:18. SDeut. 33:11. 9 A reference to the battle between the Romans and n in 1143 the lower nobility in Rome rebelled against the churches be deprived of the regalia, in order to end the Pope, expelled him from the city and established a govern- struggle about investiture. ment of their own. Adrian IV. was, at the time Gerhoh IT Matt. 19:6. 225 76 Studies Conceening Adrian IV. ve.ro ea Deus Christus in sua propria persona indutus apud Herodem primo veste alba,' que sacerdotalis est, deinde apud Pilatum - veste purpurea, que regalis est, ut ostenderet, se non solum ex pontificali, sed etiam ex imperiali dignitate super omnes principatus totius orbis dominaturum. Dicis itaque mini: Si non debent ecclesiis auferri ipsa regalia, ex quibus episcopi habentes ea debent Cesari que Cesaris sunt, sicut ex ecclesiasticis facultatibus (127) Deo que Dei sunt, 1 quomodo puniri poterunt episcopi vet abbates nolentes reddere Cesari que Cesaris sunt, cum eadem auferri eis non poterunt, ne, sicut oblatio tedium in sanetuario fuit clevota, sic oblatio eorum. a sanetuario flat sacrilega'i Respondeo plane mini placere, ut red- dantur que simt Cesaris Cesari, et que Dei Deo, sed sub ea cautela, ut non vastetur ecclesia vel nudetur saltern veste alba, si nimis ineaute abstrahitur ei purpura. Feeerunt hoc milites ill i pagani, qui Christum spoliaverunt veste i utraque nudum crucifigendum, sed absit ut idipsum faciant milites Christiani. Verumtarnen ut insolentia non creseat ultra modum contra imperium, ex necessitate iusiivrandum, licet hoc ipsum sit a nialo, intei-ponitur, ut sibi fidem servent mutuo pontifices et reges, 5 quemadmodum patriarcha fidelis Abraham contentione orta pro eadem sopienda et in posterum cavenda iuravit regi Abimelec 6 et ille sibi seeus puteum iuramenti. Ergo sicut illi sibi mutuo mraverunt, sic adhuc reges iurant iusticiam ecclesie, cum consecrantur et coronantur, et episcopi quoque regalia tenentes regibus iurant fidelitatem salvo sui ordinis officio. Si ergo fuerit violatum iurisiurandi sacramentum, violator, sit abbas aut episcopus, iure utroque spoliatur honore coram suo iudice sacerdotali (128) scilicet et illo quern de regalibus habet. Si enim periurus episcopus tenens eisiscopatum, spoliandus regalibus exponatur militi- bus inde consequetur eonfusio magna, qua invalescente minuentur et vastabuntur ecclesiastica bona, dum nimis ineaute abstrahentur ipsa regalia et ita scindetur pallium Samuelis, 7 quo scisso scindetur et regnum et periclitatur 8 sacerdotium. Quod ita denium precaveri poterit, si epis- copus nonnisi prius alba veste indutus purpuram suseipiat, 9 quam nee amittat, nisi et alba propter infidelitatem carere debeat, ut videlicet peccatum persone in detrimentum non vertatur ecclesie ; sicut iam alicubi factum scimus personis quibusdam inordinate purpuratis, antequam veste alba prout oportuit induerentur, dum necdum spiritaliter post electionem examinati aut consecrati, sunt regalibus amplificati et ita nimis confortati, ut postmodum non potuerunt examinari, sed oporteret eos ad placitum regis et militum consecrari. Similiter personis quibus- dam ante iudicium spiritale depurpuratis contigit ecclesiastica bona vastari, minui et scindi, scisso consequenter et regno, sicut Samuelis pallio (129) scisso scissum est regnum a Saule pallium sacerdo tale scindente. Enimvero arbitrantur quidam iuxta illud apostoli: Non prius quod spirituale, sed quod animate est 10 animalia et temporalia, que a regibus habentur, primitus electe persone conferenda et inde spiritualia spirituali" consecratione pcrcipienda, quod esset primitus purpurea, deinde alba veste indui contra ordinationem ipsius Christi qui primitus alba, deinde purpurea veste voluit in passione sua indui. Quibus humiliter suggerimus, ut apostoli verba premissa dicta sciant non de novo, sed de veteri Adam, in quo non prius quod spirituale, sed quod animale hoc prius erat. XXXIV. OOLLATIO VETEEIS ADB AD NOVUM Pormavit enim Dominus hominem de limo terre secundum id quod in homine animale seu etiam corporale est, ac inde inspiravit in faciem eius spiraeulum viie, Yi quod spiraculum spir- ituale est. Atque ideo episcopi secundum ipsum formati creduntur, qui prius in corporalibus, 1 Luke 23: 11. 2 John 19: 2. 3 Matt. 22:21. « Gen. 21 : 23 ff. ' Sam. 15:27 S. •1 Cf. Matt. 27 : 35 ; Mark 15 : 24 ; John 19 : 23 f. 8 Libelli, pcriclitabitur. 5Gerhoh here refers to the oath which the emperor 9 Which would be contrary to the terms of the Concordat took to the pope at the time of his coronation by the latter, D f Worms. and to the oath which the pope took to the emperor, and . ,, T ., „. i i.i. .. _,. i. ji i_. i. i . iU 10 Cor. 1d:46. n Libellt omits. also to the oaths which the bishops took to the emperor when invested by him with the regalia. 1- Gen. 2 : 7. 226 Oliver Joseph Thatcher 77 deinde in spiritalibus perficiuntur. Secundus vero Adam prius erat in spiritu ac deinde oepit esse in corpore, quod cum ipse in spiritu et spiritus esset, propter nos accepit mortale sive animale; ac proinde secundum ipsum fiunt episcopi, qui primo regulariter electi et spiritaliter examinati atque consecrati postremo propter imminentem necessitatem super albam vestem suscipiunt et purpuream, (130) ne hac repudiata periclitetur ecclesia ipsis commissa. Qua si obrepente perfidia in regnum commissa iudicabuntur spoliandi, veste simul alba stmt privandi, ne item periclitetur ecclesia cum sui honoris integritate illi auferenda et alteri committenda, ut sola puniatur persona perfida, ecclesia permauente in integritate sua, quoniam, ut dictum est, que Deus coniunxit non est bonum, ut homo separet. 1 XXXV. DE PURPURA REGIS VINCTA CANALIBUS Sint ergo pariter in una persona vestis alba et purpurea, sed ita, ut sit purpura regis iuncta canalibus, frequenter scilicet in illis canalibus tinguenda, quibus et purpura Christi regis intincta dum regni sui omnia consilia et negotia secundum beneplacitum Dei patris ordmavit promo- venda. Unde Pilato aliam sibi tincturam offerenti et ingerenti respondit: Regnum. meum non est de hoc mundo." Ac si diceret: Non me regem nego, sed regnum meum non est de hoc mundo, quia nee ego secundum beneplacitum huius mundi regnare dispono, neque per favorem huius mundi regnum mihi collatum recognosco. Item, aliam tinturam offerebant ei fratres eius dicentes: Transi hino et vade in ludeam ut et discipuli tui, videant opera tua que facts. Nemo quippe in occulto quid facit et querit ipse in palam (132) 3 esse. Si hec facts, manifesto, te ipsum mundo. Neque enim fratres eius credebant in eum. i Eece canale plenum sordibus mundane glorie in quod iste rex glorie purpurarn suam nolebat intingere. Bespondens enim dixit istis consiliariis indisciplinatis : Tempus meum nondum advenit, tempus autem vestrum semper est paratum. Non potest mundus odisse vos,] me autem odit quia ego testimonium perhibeo de Mo quia opera eius mala sunt. Vos ascendite ad diem hunc, ego autem non ascendam quia tempus meum nondum advenit? Maluit autem iste rex glorie, mutuando consilio de canalibus divine scripture ita regnare, ut haberet odium mundi quam laudes mundi captando suam regalem purpuram sordidare, sicut nunc purpurain suam sordidant qui pro ampliando numero militmn beneficia.nt vel potius inmaleficiant non solum que habent regalia, sed insuper ecclesiastica bona, etiam decimas, usui solius pietatis divinitus mancipatas. Et revera isti digni essent nudari non solum purpurarn sed etiam veste alba, illi precipue, qui ad augendum non solum numerum militie, sed etiam cumulum malitie, portionem sacerdotum in decimis eatenus in usu ecclesiastico qualitercumque habitis diminuimt atque in laicas abusiones transferunt, sacrum de sacro auferentes atque in hoc sacrilegium grande committentes. XXXVI. DE DECIMIS Cum enim secundum canones exceptis ecclesiis vite communis, ubi asserente (133) sancto Gregorio nulla deeirnarcim sive oblationum facienda est portio, sicut idem beatus instruit Augus- timun Anglonun archiepiscopum, quatuor fieri debeant portiones de decimis et oblationil>us ex omnibus his partibus, vix ilia sola remansit ecclesie que ad clericos pertinere videbatur ceteris decimarum partibus in laicorum beneficia immo maleficia profligatis. Verum qiua cleric! per divites ecclesias constituti videbantur episcopis alicubi superhahundare, cathedrales canonici clericos ipsos plebales vel ecclesias eorum susceperunt ab episcopis in beneficium, et ipsi a Deo comminuenint portionem sacerdotum, trahentes pene omnia in suas abusiones, ut non possunt inveniri clerici, qui talibus portiunculis vellent esse contenti nisi vilissimi concubinarii conduc- ticii, usurarii, aleatores, venatores, negotiatores, girovagi absolute ordinati, sacerdotum filii 7 'Matt. 19:6. 2 John 18:36. 8 Libelli, beneficium. 3 Through carelessness the number 131 was omitted. 7 No ,j oa t,t very unpalatable to Adrian IV. since he was * John 7 : 3 ff . 5 John 7 : 6 ff. the son of a priest. 227 78 Studies Concerning Adrian IV. ceterique in hunc modiun sacris officiis indigni. Cui malo volens remediari beate memorie Papa Eugenius in Remensi concilio statuit ut unaqueque ecclesia, cui facultas suppetit, pro- prium habeat sacerdotem, cui de bonis ecclesie tantum prebeatur beneflcii uncle convenienter valeat sustentari. 1 Occasione huius capituli subtrahuntur multa sacerdoti plebeni regenti et exindo inbeneficiantur laici, quasi non sufficiat magnitude) illius antiqui sacrilegii, quo prefer clericorum partes peue (131) omnia laici oeeupaverunt, nisi accedat illis et portio clericorum de novo noviter invento sacrilegio. Interduin quoque suis capellanis talia beneficia decimarum prestant, et hoc esset utcumque tolerabile, nisi quod decime semel ab ecclesiis abalienate ac sub nomine beneficiorum prestite, licet cathedralibus clericis vel capellanis, illis decedentibus facile succedunt laici in locum talis beneficii, quod et iam factum scimus. XXXVII. DE PARASCEVE Dnde malum simile futurum timentes, hoc ipsum nunc sollicitudini apostolice suggerimus ut in ista parasceve 2 qua altaria sic penitus nudantur ut nee panniculus hucusque illis relictus relinquatur, saltern una hora evigilet Petrus, lamentationibus Ieremiae plorantis exeitatus et mulierum sedentium ad munumentum Iesu planctu attonitus, dum quasi extinctis iii ecclesia Dei luminaribus expectatur a fidelibus divina contra tantas desolationes consolatio in qua post lamentationes Ieremie sonet illud canticum in auribus ecclesie realiter quod in pascali vigilia profertur vocaliter archidiacono dicente: XXXVIII. DE VIGILIA PASOE Exultet iam angelica turba celorum et pro tanti regis victoria tuba insonet salutaris. Gaudeat tellus tantis irradiata fulgoribus eterni regis splendore illustrata totius orbis se sentiat amisisse caliginem. Letetur et mater ecclesia tanti luminis (135) adornata fulgoribus. 3 Nudatis in parasceve altaribus et extinctis noctu luminaribus non canticum leticie sed planctus tristicie auditur in ecclesia sed in candeia quain Zosimus 4 Papa sacrari statuit quasi columpna ignis pariterque accensis aliis luminaribus pascali lesto congruentibus atque ornatu sollempni vestitis altaribus quasi pro summi regis victoria tuba intonat salutaris amicos ipsius victoris letificans et hostes altarium eius nudatores et luminum suorum extinctores conturbans. Quis sett si convertatur et ignoscat Deus peccatis* nostris quibus irain meruimus et relinquat post se. benedictionem qua super ecclesiam Dei thesaurizarita et manifestata vel in pascali vigilia universali resurrectione proxima exultet iam angelica turba celorum exultent divina misteria dum pro Christi regis eterni victoria tuba intonet salutaris. Quenam hec tuba est nisi tuba novissima cuius in Apocalipsi clangor praeauditus est in hunc modum : factum est regnum huius mundi Domini nostri et Christi eius et regnabit in secula seculorum.* In principio nove gratie secrete unus angelus non quasi tuba grandisona sed tamquam sibilus aure lenis auribus virginis insonuit, dicens : Ecce concipies et paries filium et dabit illi Dominus Deus seclem David patris eius et regnabit in domo, Iacob, in eternum (136) et regni eius non erit finis. 1 At in novissima tuba facte sunt voces magne in celo dicentes : Factum est regnum huius mundi Domini nostri et Christi eius et regnabit in secula seculorum. Et XXIIII seniores qui in conspectu Dei sedent in sedibus suis ceciderunt in fades suas et adoraverunt Deum dicentes: Gh'atias agimus tibi Domine Deus omnipotens qui es et qui eras qui accepisti cirtutem tuam magnam et regnasti et irate sunt gentes et advenit tua ira et tempus mortuorum iudicari et ] The council at Rheims, 1148, can. 10; Mansi XXI, col. 3 This is sung in the service of blessing the candles on 716. the Saturday of Holy Week. The full text is to be found - On Good Friday, after the mass, it is the'eustom to in the missal. It is popularly attributed to St. Augustine, strip all the altars in all the churches of their vestments but on what ground I do not know, and decorations. This is done as a symbol of sorrow, and i Zosimus 417-18. the altars remain thus completely denuded tmtil the next day when they are again decorated and put in order for 5 Joel 2:14; Jonah 3:9. service. «Rev. 11:15. 'Luke 1:31 a. 228 Oliver Joseph Thatcher 79 reddere mercedem tuis servis prophetis et timentibus nomen tuumpusillis et magnis, et exter- minandi eos qui eorruperunt terrain.' Quod regnurn huius mundi ad gloriam Christi regnantis in donio Iacob sit omnino translatum vero Ioseph super currum Pharaonis exaltato quodque inde irate sint gentes iuaniter super hoc frementes, 2 non indiget expositionem, ipsa rerum evidentia demonstrante verurn Ioseph iu tota terra Egypti dominanteru et regnantem in doino Iacob. Dominus quippe generaliter omnium, specialiter est rex bonorum et fidelium quibus et reddet mercedem, sibi digne ministrantes honorificando, et exterininando eos qui eorruperunt terrain, corrupti videlicet et abhominales facti in studiis suis. Inter omnes autem et super ornnes qui eorruperunt terrain notabilis et culpabilis ille magis invenitur de quo in Esaia legitur : In terra sanctorum inique gessit (137) et non videbit gloriam Domini. 3 Cum enini dicat sanctus lob : Terra data est in manus inpiorum,* quod exponente Gregorio, de corpore Christi ac deinde quoque de sanctorum corporibus intelligi potest, qui corpus Christi de quo scriptum est : Non dabis sanctum, tuum m'dere corruptionem^ quantum in ipsis est corrumpuiit rursum cracifigentes et ostentui habentes rei facti corporis et sanguinis'' eius indigne sacramentis eius participando et sanguinem Testamenti Novi conculcando, ipsi merito exterminaudi sunt, id est, excommunicandi, vel nunc, si eorum praevaricatio manifesta est, vel in divino iudicio, quando, in finem canente hac septima et novissima tuba, 7 non erit qvu se abseondat a elangore eius. Cum autem nunc a pluribus gratie Dei contumelia fiat et ipsa in luxuriam seu maliciam trans- feratur quia hoc sacrilegium publice commissum latere non potest, cum facta eoruni sint mani- festa praecedentia ad indicium, iure a iudicibus ecclesie forent exterminaudi, si non iudices ipsi essent actores vel auctores tanti sacrilegii. Actores enim sunt cum ipsi hoc faciant, auctores cum suos clerieos ad idem iuvant, praestando illis ecclesiastica beneficia que rursum ipsi clerici praestant militibus aut expendunt in luxuriis et inpudiciis, episcopis eorum hoc scientibus, neque enim in occulto fiunt ista, et minime prohibentibus, immo eos qui (138) talia inprobant odientibus et persequentibus. Hue accedit quod pro scuto sue defensionis usurpant sibi praenotatum capitiUum Kemensis concilii arbitrantes hoc sibi permissum, dummodo sacerdos ecclesie ad placitum eorum, non secundum diffinitiones canonum, accipiat, unde, sicut illic dictum est, convenienter sustentari valeat, ut quod illi superest prout volunt expendant vel militibus infeodando vel clericis cathedralibus prestando, qui ipsis non prohibentibus eadem prestant militibus vel expendant in suis mulieribus. XXXIX. DE ABHOMINATIONE DESOLATIONIS Atque ita sive per episcopos sive per clerieos inbeneficiantes, dum semel in manus laicorum venerint res ecclesie, ille quoque de quibus actenus ministri altaris qualescumque sustentaban- tur et altaria vestiebantur, ecclesie ornabantur, post antiquam desolationem nostris in diebus augmentata desolatione potest cognosci abhominatio desolationis in quolibet loco sanclo s suis pertinentiis omnino spoliato et denudato atque in laicas abusiones alienatis rebus, que si minis- tris altaris alicubi habundare viderentur, non militibus aut inpudicis mulieriljus, sed Christi pauperibus aut cum Petro et Augustino militantibus aut cum Iohanne ac sancto Benedicto' sic manentibus, ut de ipso Iohaune dictuin: Sic eum volo manere, 10 aut certe cum Lazaro 11 men- dicantibus erat dandum quod superesset iuxta illud evangelicurn : Quod superest date et omnia munda 12 erunt (139) vobis. n Certe ut multum condescendatur in ista causa, si episcopi vellent suos cathedrales clerieos iuvari de superabundantia plebanorum sacerdotum, rectius et tolera bilius ilia superabundantia plebanis detracta firmari poterat in commune stipendium fratribus in congregatione viventibus a preposito distribuenda, prout cuique opus esset, quam quod aliquo fratrum de multarum ecclesiarum beneficiis ditato et altero in sua paupertate neglecto 1 Eev. 11 : 15 : cf. Rev. 5. 2 Ps. 2 : 1. 9 St. Benedict, the founder of the Benedictine order of 3 Is. 26:10. 4 Job 9: 24. monks. 5 Ps. 15:10; Acts 2: 27, 13:35. 8 1 Cor. 11:27. 10 John 21:22. " Lake 16: 19 ff. 'Rev.ll:15. » Matt. 21:15. " Libelli, mundi. " Lute 11 : 41. 229 80 Studies Concerning Adrian IV. alius quidem esurit, alius autem ebrius est, quod apostolus in Corinthiis inprobat. 1 dum habentes confundunt eos qui non habent, ac proinde apostolo iudice sic illis convenientibus in unum iain non est dominicam cenam manducare. Multo autem convenientius esset, ut ipsi plebani reten- tantes omnia, que secundum eanones ad se pertinent, cogerentur de sibi conditis rebus recte agere, sufBcientes ministros canoniee sibi aggregates una secum fraterne sustentando. Et hoc fortasse intendit papa Eugenius decernens, tantum sacerdoti relinquendum, unde convenienter sustentari valeat. J Hie dixit ' convenienter,' sed nunc agitur valde inconvenienter, dum et sacer- dos ultra modum pariterque sibi commissa ecclesia depauperatur, et id quod ei detrahitur eccle- sii? alienatur et mundo inmundo, qui in maligno positus est, 3 confertur, ut fiat (MO) supra modum nuda ecclesia, non habens vel panniculos hucusque sibi relictos ad vereennda saltern sua tegenda. Neque vera nos hec dicendo favemus ipsorum plebanorum irreligiositati, sed vollemus peccata personarum non verti in detrimentum ecclesiaram immo vellemus ipsas personas emendari vel mutari, manente omnimodis ecclesiarum substantia in usum ecclesiastico vel ipsorimi plebanorurn vel aliorum pauperum vel certe saltern ipsius episcopi procurantis eeclesias, monasteria, xeno- dochia, 4 pauperesque alios, ut ipsis distribuerentur per eum, prout cuique opus esset.* XL. DE VESTIJ1ENTO MIXTO SANGUINE Nam de militia, quam exinde augent episcopi vel eorum clerici ultra modum ditati, quid dicam? Num quidnam regalis eorum pompa censenda est esse purpura regis iuncta canalibus ? 6 Hoc fortasse ipsi ptitant, sed verbis estimatur esse vestimentum mixtum sanguine quod iudi- cante propheta erit in combustionem quia omnis violenta praedatio cum tumutto et vestimentum mixtum sanguine erit in combustionem 1 et cibus ignis, 6 eo quod non facile potest emundari a mixtura sanguinis. Huiusmodi vestis maxime ubi sit quod dictum est in Apocalipsi ut qui in sordibus est sordescat adhuc et qui nocet noceat adhuc? Etenim si is qui in sordibus est vere penitens nollet ultra sordescere et qui nocet amplius nocere caveret, vestimentum licet mixtum sanguine cibus ignis (111) minime fieret, sed iuxta doctrinam prophete querentibus iudicium, subvenientibus oppresso, defendentibus viduam, quiescentibus agere perverse, diseentibus bene- facere, auferentibus malum cogitationum suarum ab oculis Domini, si essent peccata eorum id coccinum qui color est rubeus sanguineus (/nasi nix dealbarentur} Hoc autem sacrilegiis antiquis in decimarum alienatione commissis adicientes nova sacrilegia, sicut longe sunt quidam eorum a vera penitentia, sic longe sunt a vera indulgentia. Quidam tamen per gratiam Dei, vexatione auditui eorum dante intellectum, discunt et sentiunt, verum esse quod propheta dicit: 11 Multiplicasti gentes et non ■magnifieasti leticiam, 12 quia, multiplicata illis militum copia nume- rosa, incipit ipsa militia simul cum malitia sua esse onerosa. Et tamen tantus est ardor insanie qua res ecclesie student, alienare ut quidam licet formidantes infeodare decimas, tamen non formident aliis modis illaqueare illas scilicet vel impignoraudo, vel sic, nescio quibus artificiis, tolerando, ut laici eas possideant, quoadusque ab ecclesiis alienate in laicas abusiones transeant. Audivi nuper de quodam episcopo, 13 cuius nomen ad presens taceo, quod predia ecclesie sibi commisse laicis infeodavit, super quibis non infeodandis anathema promulgatum fuit (142) me presente a legato sedis apostolice cardinali Octaviano," tribus episcopis, et multis viris reli- giosis illi cooperantibus et sermonem huius anathematis eonfirniantibus extinctis candelis in 1 1 Cor. 11 : 20 B. « From Geehoh's Com. to Ps. CXXXIII it is apparent 2 The Council at Rheims, 1148, can. 10; Mansi, Vol. that he hero refers to Conrad, bishop of Augsburg. XXI, col. 716. "Octavianfirstappcarsinapapaldocumentascai'dinal 3 1 John 5:19. *MS., Xenocliia. deacon of St. Nicolaus in Carcere Tulliano, 1138, April 9. r ..., r »o peine In 1153, March 3! I, he appears as cardinal presbyter of St. ■>Acts4:35. f ' Song of Sol. 7 : 5. ... ' .. * ' Cecilia. In papal politics he was the leader or the laction ■< Libelli omits " quia omnis .... in combustionem." iu tho co i leg0 of car di na ls which favored the German em- s Isa. 9:5. 8 Rev. 22:11. peror. On the death of Adrian IV., 1159, he contested the 10 Isa. 1 : 16-18. n Libelli, dixit. electionof Alexander III., receiving the votes of his party. nisa. 9:3. He is reckoned as au auti-pope and known as Victor IV. 230 Oliver Joseph Thatcher 81 signum videlicet, quod esset extinguendus episcopus, qui contra illud anathema faciens laicis prestaret predia ecclesiastieis usibus a suo predecessore collata, etiam ea que tunc episcopus habuit ad mensaru suam. Et ecce, ut vulgo dicitur et rei evidentia cornprobatur, ilia predia ecclesiastica usui ecclesie subtracta et laicis infeodata sunt. Mundi Roma caput si non ulciscitur illud, Que caput orbis erat causa fit ut 1 pereat, 2 ait quidam, versiflcando propter improbandum quoddam similiter nefandmn nefas. Nos vero, his malis crebrescentibus, non versiflcando, sed orando, pulsamus ad ostium gracie divine, ut Petrus inter hec dormiens a Domine excitetur, quatinus per ilium bene vigilantem sacrilegiis episeoporum simulque clericorum cathedraliuin de rebus ecclesie milites sibi multiplicantium racionabiliter obvietur, ita ut contenti sint episcopi de solis regalibus antiquitus infeodatos milites et principes conservare in defensionem ecclesie qualeincumque desinantque novos de novis beneficiis multiplicare, maxiinede decimis ac ceteris oblationibus ecclesiastico usui collatis, ut fiat secundum verbum Christ! dicentis : Reddite que sunt (143) Cesaris Cesari, et que sunt Dei Deo, 3 dum et Christo servitur de decimis et liberis oblationibus fidelium, et regi sive imper- atori de regalibus et injaerialibus obsequium persolvitur in consiliis bonis et eompetentibus auxiliis ecclesie simul et regno utilibus atque ante omnia honori et timori divino eompetentibus. Petrus enim apostolus dicturus : Regem honor i fie ate, premisit : Deum timete:* ut iu omnibus, quibus regem honorificamus vel honorificandum predicamus, t imorem Dei pre oculis habeamus? Quanto magis in ceteris principibus et laicis honorificandis et ditandis episcopi ceterique spirit - ales viri, quibus commissa sunt victualia paupenim, pre oculis habere debent illud iudicium tremendum, quo impios arguet Dominus pro mansuetis terre!' Notandum saue quod pro mansuetis celi qui sunt sancti angeli non arguentur inpii sed pro mansuetis terre dicente iudice : Esurivi et non dedistis mihi manducare, sitivi et non dedistis mihi bibere (etc., usque), quandiu non fecistis uni de m inimis meis nee mihi fecistis. 1 Isti minimi Christi sunt mansueti terre quibus cum subtrahuntur debita stipendia ira divina irritatur super inpios maxime inde inexcusabiles quod episeoporum seu clericorum legem Dei scientium nomine simul et offlciis honorificantux et tamen contraria suo nomine suoque honori scienter et sine respectu (144) divini timoris operantur. Verum de his plura loqui ad presens omittimus et tibi, pater Adriane, qui regimen tenes in domo Iacob, talia multa his similia per te consideranda relinquimus atque, ut id competentius possis, libellum "De Consideratione" ab abbate Claravallense predecessori tuo sancte recordationis Eugenio papae dictatum sic legens considerare curato, quasi optima congruentem sancto apostolatui tuo. Nam cum tu sicut ille homo es sub potestate divina con- stitutus et regularibus disciplinis exercitatus habens sub te pontfices. Et hoc est miserabile, quod dicis huic : "Vade"et non vadit, et alteri : "Veni" 8 et non venit. Si tamen tu illud dicis, quod antecessores tui dixerunt Innocentius et Eugenius, quibus emittentibus precepta saluberrima in suis conciliis nondum est obedientia exhibita, Deo fortasse ordinante ut quod illi seminaverimt tu meteres et in labores eorum tu introires. . In hoc enim verbum verum 9 est, quia alius est qui seminat, alius qui metet.' XLI. DE INADKIBDS THEHEBINTO SUFFODIENDIS Insuper tibi regimen tenenti, sicut dictum est, in domo Iacob, complaceat exemplum patriarche Iacob qui portatas ad se inaures filiorum et filiarum ad se pertinentiuin, infodit eas subter therebintmn " profecto significans hoc facto eos qui a veritate auditum avertentes ad fabu- ■MS., et. 3 Matt. 22:21. «1 Pet. 2:17. 2 The poem from which this couplet is quoted was 5 Rom. 3:18- Ps. 13:3. 6 Ps. 75:10; Job 24: 4. edited by Wattenbach, Anzdger fiir Kunde der deutscken ... u „. , off Rlu - ,, Q tt i xt i x-\. ,. nm .