( -) & aeg §§ ſ. ſ. 3 *§¤¤TEUE*% - ZI, frt* VS.\%\y & EÇ*• • • • • • sæ*®. • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 5ïiiïiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiî • … | [] Π Π Π É] [] […] () () Ü (} Π [] [] {) {] Ω Π [?– ■ ] £! () [] T. C] [] () t] [] L [I] (} Ú §E f; āTE | a ; i i ! H ! { %*] ? C 5- O qn CATULLUS : WITH THE PERVIGILIUM VENERIS. I,ooo Copies primted for England and America. Ñe - az.za. aa.…*.*. .x.wv, & Valo- «•). CATULLUS: WITH THE PERVIGILIUM VENERIS. EDITED BY S. G. OWEN. ILLUSTRATED BY J. R. WEGUELIN. . -.-4/^ *-* Q 22 22. LONDON L A W R E N C E A N D B U L L E N, I6 HENRIETTA STREET, COVENT GARDEN, MIDCCCXCIII. RICHARD CLAY AND SoNs, LIMITED, LoNDοN AND BUNGAv, D , M • S. IOANNI • HENRICO • ONIONS NONI • MODO • SVPERFVISSET • RESTITVTORl PRIMARIO JMorte iaces aegra, quo non praudentior alter Affectet Latiae pangere vocis opes ; Sive quis aggreditur caecos evolvere nodos, Dulce Camemarum seu reparare decus. Digna merebaris verae praeconza laudis, Cognáte non dubia, vir såne Zabe, mota. Feliae ángem22 numeros tibi perficis omnes, Aoc solum infe/iae quod cadás ante diemz. At meminere tuâ : non ulla ob/ivia certe Fidus amicorum, scis, patietur amor. PREFACE. LITTLE is known of the life of Catullus ; his very praenomen is uncertain. It is now usually believed to have been Gaius, and not as has been supposed Quintus. At any rate, if this is so we get an excellent point, in I o. 29, meus sodalis Cinna est Gaius. * It's not Gaius Catullus I meant : it's Gaius Cinna ' (Palmer, Classica Review, 5. 7). Probably the poet's full name was Gaius Valerius Catullus. We need not grieve over our ignorance about this and other matters ; the great central fact for us is the existence of the poetry of Catullus; of the man himself we must be content to know little beyond what he has told us. He was born at Verona in 87 B.c. or 84 B.c. ; and in position was prob- ably an eques, like so many of the great Roman viii men of letters, though from references in his poems it seems that he was not rich (cp. I o. 9-14; I 3. 9). He had villas at Tibur and on Sirmio, a peninsula in the lake Benacus (Lago di Garda); but seems to have spent most of his time at Rome. He travelled in the , suite of the propraetor Memmius to the province of Bithynia, together with his friend the poet C. Helvius Cinna (Io. 3o): but failed to reap the profits that he expected from his official position, to which circumstance he more than once bitterly alludes. In politics he belonged, like Cicero, to the party of order, the optimates, and attacks the great democratic leader Caesar with unworthy abuse; for which we are assured by Suetonius that Caesar forgave him with his usual clemency (Suet. Iul. 73, Valerium Catullum a quo sibi versiculis de Mamurra (Catull. 29. 57) perpetua stigmata imposita non dissimulaverat, satis facientem eadem die adhibuit cemae hospitioque patris eius, sicut com- sueverat, uti perseveravit). He had many literary friends : Cornelius Nepos, to whom he dedicates his poems; the orators Hortensius and Cicero, of the ix latter of whom he speaks with admiring respect; the poets Calvus, Cinna, and Cornificius. He seems to have died early, Ov. Am. 3. 9. 62 Obvius huic venias edera iuvenilia cinctus Tempora cum Calvo, docte Catulle, tuo: probably in B.c. 54 (Ellis, Commentary, p. liv.). The two great facts in his life permanently im- portant are his love for his brother, and his passion for Lesbia, in whom we can hardly fail to recognise the fascinating but abandoned Clodia, the sister of Cicero's enemy P. Clodius Pulcher, who has been held up to eternal infamy in the Pro Caelio. These were the sources that inspired much of his best work. Of his brother's early death he writes with a genuine sorrow that still touches the deepest chords of human feeling. In the poems to Lesbia he sings at first of the complete happiness of requited love, in verse that is unsurpassed in the lover's Golden Treasury for simplicity and v passion. But Lesbia was faithless; and another period came, the period of disillusion and despair; and of this again he has spoken from his heart with a directness X that reveals the supreme misery of the despairing lover. As a poet of the affections Catullus rises to a higher pinnacle than was ever reached by the light-hearted and frigid Horace. The text of Catullus depends mainly upon two manuscripts : - (1) O, the Oxford MS. Canonici 3o, written about the year 14oo, which is the best. This MS. has been collated by Ellis, Baehrens, and Schwabe : I have examined it myself in some passages. (2) G, the Sangermanensis, a MS. of St. Germain- des-Prés, preserved in the National Library at Paris (No. 14, I 37). The MS. was finished on October I 9, I 375, according to a note of the scribe. It has been collated by sillig, Rossbach, Baehrens, Dübner, Max Bonnet, and Ellis ; and a photographic facsimile of the whole MS. has been published by M. Émile Chatelain (Paris, Leroux, 189o), which I have found most useful in preparing this edition. There existed at Verona in the tenth century a manuscript of Catullus, now lost, which was referred to in A. D. 975 by Ratherius, Bishop of Verona xi (Schmidt, p. xcviii). This is supposed to have been the source of our existing MSS., and is called the Verona archetype (V) : the MSS. GO form its best representatives. The consensus of GO preserves the reading of this archetype, and is indicated in the notes by V. $ In Carm. 62 we have the help of the Codex Thuaneus (T), a manuscript anthology in the National Library at Paris (No. 8o71), of the ninth century, which has been collated by Ellis and Max Bornet (for Schwabe). There are numerous other MSS. of little value. The editors who have done most service to Catullus by the collection of materials and careful sifting of evidence are Schwabe and Ellis, to whose works I am under the greatest obligations. To Ellis especially belongs the credit of having discovered and first published the valuable Oxford MS. Of the older editors I have learned most from Guarinus, Statius, Scaliger and Voss; and of modern writers be- sides Ellis and Schwabe from Munro's Criticisms and Elucidatioms (Cambridge 1878). I have used through- xii. out in writing my notes Doering's edition (Lipsiae 1788), Lachmann's (Berlin 1861), Schwabe's two editions (Gissae 1866, Berolini 1886), and his Quaes- tiones Catullianae (Gissae 1862); Ellis's text (2nd edition 1878) and Commentary (2nd edition 1889), Schmidt's edition (Lipsiae 1887), whose Prolegomena are valuable, and that of Postgate (London 1889). Besides these I have used Rossbach (Lipsiae I863), L. Müller (Lipsiae 1874), Baehrens's critical edi- tion and Commentary (Lips. 1876-1885), and the excellent special edition of the Coma Berenices by Constantino Nigra (Milan 1891), whose commentary, written in Italian, is exhaustive. There is an in- teresting essay on Catullus in Nettleship's Essays, p. 84. Mr. Grant Allen has recently published a spirited translation of the Attis into English verse : London, Nutt, 1892. He has added an essay on the Galliambic metre, of which it is difficult to speak. By treating this simple metre as * an iambic-anapaestic rhythm,' he has, to my ear, rendered it impossible to scan the poem. Mr. Allen has dealt with the metre as if it were modern and not ancient verse. xiii The Pervigilium Veneris is a charmin g poem in trochaic rhythm of unknown authorship and date. It probably belongs to the third century of the Empire (see Teuffel, 398. 6) : Baehrens has attributed it to Tiberianus (Poetae Latini Minores, 4. 48). It is pre- served in two MSS : (1) S = Salmasianus, a seventh century MS. in the National Library at Paris, No. I o,3 18. - (2) T=Thuaneus, in the National Library at Paris, No. 8o7 I. This is the same ninth century MS. as that which contains Catullus 62. The collations of these two MSS. I have taken from Baehrens. In editing the Pervigilium I have used the Variorum notes in Valpy's Delphin Catullus, and the editions of Wernsdorf (Poetae Latini Minores, 3. 425 foll.), Buecheler (Lips. I 859), and Baehrens (Poetae Latini Minores, 4. 292). There is a paper by Mr. Mackail in the journal of Philology, 17. I 79 foll. from which I have not been able to gain any- thing. Mr. Mackail's theory that the poem is written in quatrains seems to me untenable, as introducing worse confusion into an already difficult text. The xiv theory is based on a statement at the beginning of S, Sunt vero versus xxii. But versus must mean not stanzas, as he supposes, but lines, and the numeral is a slip for xcii (Buecheler, p. 52, Nettleship in jourma/ of Philology, 18. I42). Riese (Anthol. Lat. i. p. xxii) thinks that xxii is a mistake for xvii, and that it is meant that the Pervigilium is the poem (so he under- stands versus) which stands seventeenth in the collec- tion of the Anthologia. This explanation is scholarly, but I prefer the one which I have adopted. I have to thank Mr. F. Haverfield, Student and Tutor of Christ Church, for his kindness in reading through the proof-sheets of my book. CH. CH., OxfoRD, December 1892. CONTENTS. FAGIE · PREFACE . ζ * ę ę ę ę ç ę ę . vii CATULLUS � ę tù e ■ · · ę * I CATULLI FRAGMENTA ę £ » © «• s . I4O PERVIGILIUM VENERIS . ę ^» « ò è e . I42 INoTEs TO CATULLUs e ę ę ę e-» 3_. . I49 NOTES TO PERVIGILIUM VENERIS . . . . . 2o5 ADDENDUM If my emendation of Catull. 54. 2, hara es, rustice, is right, it receives some confirmation from Cic. im Pis. § 37, confer te nunc, Epicure noster, eae λara producte, mom eae schola, confer, sz audes, absentiam tuam, cum mea. The words of Catullus 55, I6, committe crede luci, may be illustrated from the same speech, in Pis. § 65, da te populo, committe ludis. LIST OF ILLUSTRATIONS. £RONTISPIECE PASSER, DELICIAE MEAE PUELLAE … ę ę » ILLE MII PAR ESSE DEO VIDETUR vBI CYMBALUM SONAT VOX, VBI TYMPANA REBOANT 7`o face page 2 5o 73 AEQUOREAE MONSTRUM NEREIDES ADMIRANTES . ę QUEM PROCUL EX ALGA MAESTIS MINOIS OCELLIS, SAXEA VT EFFIGIES BACCHANTIS, PROSPICIT, EHEU EST IN ARMIS TOTUS IDEM QUANDO NUDUS EST AMOR . . 79 I44. CATVLLI VERONENSIS LIBER. I. CUI dono lepidum novum libellum Arida modo pumice expolitum ? Corneli, tibi : namque tu solebas Meas esse aliquid putare nugas. Iam tandem ausus es unus Italorum 5 Omne aevum tribus explicare chartis Doctis, Iuppiter, et laboriosis. Quare habe tibi quidquid hoc libelli, Qualecumque ; quod, o patrona virgo, Plus uno maneat perenne saeclo. IO 'A y 3 IO II. Passer, deliciae meae puellae, Quicum ludere, quem in sinu tenere, Cui primum digitum dare adpetenti Et acris solet incitare morsus, Cum desiderio meo nitenti Carum nescio quid libet iocari, Et solaciolum sui doloris, Credo, et quo gravis acquiescat ardor : Tecum ludere sicut ipsa posse Et tristis animi levare curas Tam gratum est mihi quam ferunt puellae Pernici aureolum fuisse malum, Quod zonam soluit diu ligatam. - - - - I. _ - - -"^*. . - … III. Lugete, o Veneres Cupidinesque, Et quantum. est hominum venustiorum. Passer mortuus est meae puellae, Passer, deliciae meae puellae, Quem plus illa oculis suis amabat : 5 Nam mellitus erat suamque norat Ipsam tam bene quam puella matrem, Nec sese a gremio illius movebat, Sed circumsiliens modo huc modo illuc Ad solam dominam usque pipiabat. IO Qui nunc it per iter tenebricosum Illuc, unde negant redire quemquam. At vobis male sit, malae tenebrae Orci, quae omnia bella devoratis : Tam bellum mihi passerem abstulistis. I5 Vae factum male ! vae miselle passer ! Tua nunc opera meae puellae Flendo turgiduli rubent ocelli. IO I5 IV. Phaselus ille, quem videtis, hospites, Ait fuisse navium celerrimus, Neque ullius natantis impetum trabis Nequisse praeterire, sive palmulis Opus foret volare sive linteo. Et hoc negat minacis Hadriatici Negare litus insulasve Cycladas Rhodumque nobilem horridamque Thraciam Propontida trucemve Ponticum sinum, Vbi iste post phaselus antea fuit Comata silva : nam Cytorio in iugo Loquente saepe sibilum edidit coma. Amastri Pontica et Cytore buxifer, Tibi haec fuisse et esse cognitissima Ait phaselus : ultima ex origine Tuo stetisse dicit in cacumine, Tuo imbuisse palmulas in aequore, Et inde tot per impotentia freta 5 Erum tulisse, laeva sive dextera Vocaret aura, sive utrumque Iuppiter 2O Simul secundus incidisset in pedem; Neque ulla vota litoralibus deis Sibi esse facta, cum veniret a mari Novissimo hunc ad usque limpidum lacum. Sed haec prius fuere : nunc recondita 25 Senet quieta seque dedicat tibi, Gemelle Castor et gemelle Castoris. IO V. Vivamus, mea Lesbia, atque amemus, Rumoresque senum severiorum Omnes unius aestimemus assis. Soles occidere et redire possunt: Nobis cum semel occidit brevis lux, Nox est perpetua una dormienda. Da mi basia mille, deinde centum, Dein mille altera, dein secunda centum, Deinde usque altera mille, deinde centum. Dein, cum milia multa fecerimus, Conturbabimus illa, ne sciamus, Aut nequis malus invidere possit, Cum tantum sciat esse basiorum. *, VI. Flavi, delicias tuas Catullo, Ni sint inlepidae atque inelegantes, Velles dicere, nec tacere posses. Verum nescio quid febriculosi Scorti diligis : hoc pudet fateri. 5 Nam te non viduas iacere noctes, Nequiquam tacitum, cubile clamat Sertis ac Syrio fragrans olivo, Pulvinusque peraeque et hic et illic Attritus, tremulique quassa lecti IO Argutatio inambulatioque. Iam tu ista ipse vales nihil tacere. Cur? non tam latera ecfututa pandas, Ni tu quid facias ineptiarum. Quare quidquid habes boni malique, I5 Dic nobis. Volo te ac tuos amores Ad caelum lepido vocare versu. IO VII. Quaeris, quot mihi basiationes Tuae, Lesbia, sint satis superque. Quam magnus numerus Libyssae harenae Lasarpiciferis iacet Cyrenis, Oraclum Iovis inter aestuosi Et Batti veteris sacrum sepulcrum, Aut quam sidera multa, cum tacet nox, Furtivos hominum vident amores, Tam te basia multa basiare Vesano satis et super Catullo est, Quae nec pernumerare curiosi Possint nec mala fascinare lingua. VIII. Miser Catulle, desinas ineptire, a- Et quod vides perisse perditum ducas. Fulsere quondam candidi tibi soles, Cum ventitabas quo puella ducebat Amata nobis quantum amabitur nulla. 5 Ibi illa multa tum iocosa fiebant, Quae tu volebas nec puella nolebat. Fulsere vere candidi tibi soles. Nunc iam illa non vult: tu quoque, impotens, noli Nec quae fugit sectare, nec miser vive, IO Sed obstinata mente perfer, obdura, Vale, puella: iam Catullus obdurat, Nec te requiret nec rogabit invitam: At tu dolebis, cum rogaberis nulla. Scelesta, vae te ! quae tibi manet vita ! I5 Quis nunc te adibit? cui videberis bella ? Quem nunc amabis ? cuius esse diceris ? Quem basiabis? cui labella mordebis ? At tu, Catulle, destinatus obdura. I O IO IX. Verani, omnibus e meis amicis Antistans mihi milibus trecentis, Venistine domum ad tuos Penates Fratresque unanimos anumque matrem ? Venisti. O mihi nuntii beati ! Visam te incolumem audiamque Hiberum Narrantem loca facta nationes, Vt mos est tuus, applicansque collum Iucundum os oculosque saviabor. O quantum est hominum beatiorum, Quid me laetius est beatiusve ? I I X. Varus me meus ad suos amores Visum duxerat e foro otiosum. Scortillum, ut mihi tunc repente visüm est, Non sane inlepidum neque invenustum. Huc ut venimus, incidere nobis Sermones varii, in quibus, quid esset Iam Bithynia, quo modo se haberet, Ecquonam mihi profuisset aere. Respondi id quod erat, nihil neque ipsis Nec praetoribus esse nec cohorti, IO Cur quisquam caput unctius referret, Praesertim quibus esset irrumator Praetor, nec faceret pili cohortem. * At certe tamen,' inquiunt, * quod illic Natum dicitur esse, conparasti I 5 Ad lecticam homines.' Ego, ut puellae Vnum me facerem beatiorem, * Non ' inquam * mihi tam fuit maligne, I 2 2O 25 3O Vt, provincia quod mala incidisset, Non possem octo homines parare rectos.' At mi nullus erat nec hic neque illic, Fractum qui veteris pedem grabati In collo sibi collocare posset. Hic illa, ut decuit cinaediorem, * Quaeso ' inquit * mihi, mi Catulle, paulum Istos commoda: nam volo ad Sarapim Deferri.' * Mane * inquii puellae, * Istud quod modo dixeram me habere, Fugit me ratio: meus sodalis Cinna est Gaius, is sibi paravit. Verum, utrum illius an mei, quid ad me ? Vtor tam bene quam mihi pararim. Sed tu insulsa male ac molesta vivis, Per quam non licet esse neglegentem.' I 3 XI. Furi et Aureli, comites Catulli, Sive in extremos penetrabit Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda, Sive in Hyrcanos Arabesve molles, ę 5 Seu Sacas sagittiferosve Parthos, Sive qua septemgeminus colorat Aequora Nilus, Sive trans altas gradietur Alpes, Caesaris visens monimenta magni, IO Gallicum Rhenum, horribilem insulam ulti- mosque Britannos, Omnia haec, quaecumque feret voluntas Caelitum, temptare simul parati, Pauca nuntiate meae puellae I5 Non bona dicta. I4. 2O Cum suis vivat valeatque moechis, Quos simul conplexa tenet trecentos, Nullum amans vere, sed identidem omnium Ilia rumpens: Nec meum respectet, ut ante, amorem, Qui illius culpa cecidit velut prati Vltimi flos, praetereunte postquam Tactus aratro est. I 5 XII. Marrucine Asini, manu sinistra Non belle uteris in ioco atque vino: Tollis lintea neglegentiorum. Hoc salsum esse putas ? fugit te, inepte : Quamvis sordida res et invenusta est. 5 Non credis mihi ? crede Polioni Fratri, qui tua furta vel talento Mutari velit: est enim leporum Disertus puer ac facetiarum. Quare aut hendecasyllabos trecentos I O Expecta aut mihi linteum remitte, Quod me non movet aestimatione, Verum est mnemosynum mei sodalis. Nam sudaria Saetaba ex Hiberis Miserunt mihi muneri Fabullus I 5 Et Veranius : haec amem necesse est Vt Veraniolum meum et Fabullum. I 6 IO XIII Cenabis bene, mi Fabulle, apud me Paucis, si tibi di favent, diebus, Si tecum attuleris bonam atque magnam Cenam, non sine candida puella Et vino et sale et omnibus cachinnis. Haec si, inquam, attuleris, venuste noster, Cenabis bene: nam tui Catulli Plenus sacculus est aranearum. Sed contra accipies meros amores Seu quid suavius elegantiusve est: Nam unguentum dabo, quod meae puellae Donarunt Veneres Cupidinesque, Quod tu cum olfacies, deos rogabis, Totum ut te faciant, Fabulle, nasum. 17 XIV. Ni te plus oculis meis amarem, Iucundissime Calve, munere isto Odissem te odio Vatiniano: Nam quid feci ego quidve sum locutus, Cur me tot male perderes poetis? 5 Isti di mala multa dent clienti, Qui tantum tibi misit inpiorum. Quod si, ut suspicor, hoc novum ac repertum Munus dat tibi Sulla litterator, Non est mi male, sed bene ac beate, IO Quod non dispereunt tui labores. Di magni, horribilem et sacrum libellum Quem tu scilicet ad tuum Catullum Misti, continuo ut die periret Saturnalibus optimo dierum ! I5 -Non non hoc tibi, salse, sic abibit: Nam, si luxerit, ad librariorum Curram scrinia Caesios Aquinos I8 2O 25 Suffenum omnia colligam venena, Ac te his suppliciis remunerabor. Vos hinc interea valete abite Illuc, unde malum pedem attulistis, Saecli incommoda, pessimi poetae. XIVb. / Siqui forte mearum ineptiarum Lectores eritis manusque vestras Non horrebitis admovere nobis, $ $ I 9 XV. Commendo tibi me ac meos amores, Aureli : veniam peto pudenter, Vt, si quicquam animo tuo cupisti, Quod castum expeteres et integellum, Conserves puerum mihi pudice, 5 Non dico a populo : nihil veremur Istos, qui in platea modo huc modo illuc In re praetereunt sua occupati: Verum a te metuo tuoque pene Infesto pueris bonis malisque. IO Quem tu qua lubet, ut iubet, moveto, Quantum vis, ubi erit foris, paratum : Hunc unum excipio, ut puto, pudenter. Quod si te mala mens furorque vecors In tantam inpulerit, sceleste, culpam, I5 Vt nostrum insidiis caput lacessas, A tum te miserum malique fati, Quem attractis pedibus patente porta Percurrent raphanique mugilesque. w C 2 2O IO XVI. Pedicabo ego vos et irrumabo, Aureli pathice et cinaede Furi, Qui me ex versiculis meis putastis, Quod sunt molliculi, parum pudicum. Nam castum esse decet pium poetam Ipsum, versiculos nihil necesse est, Qui tum denique habent salem ac leporem, Si sunt molliculi ac parum pudici Et quod pruriat incitare possunt, Non dico pueris, sed his pilosis, Qui duros nequeunt movere lumbos. Vos, quod milia multa basiorum Legistis, male me marem putatis ? Pedicabo ego vos et irrumabo. 2 I XVII. O Colonia, quae cupis ponte ludere longo, Et salire paratum habes, sed vereris inepta Crura ponticuli axulis stantis in redivivis, Ne supinus eat cavaque in palude recumbat ; Sic tibi bonus ex tua pons libidine fiat, 5 In quo vel Salisubsilis sacra suscipiantur : Munus hoc mihi maximi da, Colonia, risus. Quendam municipem meum de tuo volo ponte Ire praecipitem in lutum per caputque pedesque, Verum totius ut lacus putidaeque paludis IO Lividissima maximeque est profunda vorago. Insulsissimus est homo, nec sapit pueri instar Bimuli tremula patris dormientis in ulna. Cui cum sit viridissimo nupta flore puella, Et puella tenellulo delicatior haedo, I5 Adservanda nigerrimis diligentius uvis, Ludere hanc sinit ut lubet, nec pili facit uni, Nec se sublevat ex sua parte, sed velut alnus In fossa Liguri iacet suppernata securi, 22 2o Tantundem omnia sentiens quam si nulla sit us- quam, Talis iste meus stupor nil videt, nihil audit, ' Ipse qui sit, utrum sit an non sit, id quoque nescit. Nunc eum volo de tuo ponte mittere pronum, Si pote stolidum repente excitare veternum 25 Et supinum animum in gravi derelinquere caeno, Ferream ut soleam tenaci in voragine mula. 23 XXI. Aureli, pater esuritionum, Non harum modo, sed quot aut fuerunt Aut sunt aut aliis erunt in annis, Pedicare cupis meos amores: Nec clam, nam simul es, iocaris una, 5 Haerens ad latus omnia experiris. Frustra : nam insidias mihi instruentem Tangam te prior irrumatione. Atque id si faceres satur, tacerem : Nunc ipsum id doleo, quod esurire, rò Mellitus puer et sitire discet. Quare desine, dum licet pudico, Ne finem facias, sed irrumatus. 24. XXII. Suffenus iste, Vare, quem probe nosti, Homo est venustus et dicax et urbanus, Idemque longe plurimos facit versus. Puto esse ego illi milia aut decem aut plura 5 Perscripta, nec sic ut fit in palimpsestos Relata: chartae regiae, novi libri, Novi umbilici, lora rubra, membranae, Derecta plumbo et pumice omnia aequata. Haec cum legas tu, bellus ille et urbanus Io Suffenus unus caprimulgus aut fossor Rursus videtur : tantum abhorret ac mutat. Hoc quid putemus esse ? qui' modo scurra Aut siquid hac re tersius videbatur, Idem infaceto est infacetior rure, 15 Simul poemata attigit, neque idem umquam Aeque est beatus ac poema cum scribit : Tam gaudet in se tamque se ipse miratur. Nimirum idem omnes fallimur, neque est quisquam, Quem non in aliqua re videre Suffenum 2o Possis. Suus cuique attributus est error : Sed non videmus, manticae quod in tergo est. 25 XXIII. Furi, cui neque servus est neque arca Nec cimex neque araneus neque ignis, Verum est et pater et noverca, quorum Dentes vel silicem comesse possunt, Est pulchre tibi cum tuo parente 5 Et cum coniuge lignea parentis. Nec mirum : bene nam valetis omnes, Pulchre concoquitis, nihil timetis, Non incendia, non graves ruinas, Non furta inpia, non dolos veneni, IO Non casus alios periculorum. Atqui corpora sicciora cornu Aut siquid magis aridum est habetis Sole et frigore et esuritione. Quare non tibi sit bene ac beate ? I5 A te sudor abest, abest saliva, Mucusque et mala pituita nasi. Hanc ad munditiem adde mundiorem, Quod culus tibi purior salillo est, 26 2O 25 IO Nec toto decies cacas in anno, Atque id durius est faba et lapillis ; , Quod tu si manibus teras fricesque, Non umquam digitum inquinare possis. Haec tu commoda tam beata, Furi, Noli spernere nec putare parvi, Et sestertia quae soles precari Centum desine : nam sat es beatus. XXIV. O qui flosculus es Iuventiorum, Non horum modo, sed quot aut fuerunt Aut posthac aliis erunt in annis, Mallem divitias Midae dedisses Isti, cui neque servus est neque arca, Quam sic te sineres ab illo amari. * Qui ? non est homo bellus ? * inquies. Est : Sed bello huic neque servus est neque arca. Hoc tu quam lubet abice elevaque : Nec servum tamen ille habet neque arcam. 27 XXV. Cinaede Thalle, mollior cuniculi capillo Vel anseris medullula vel imula oricilla Vel pene languido senis situque araneoso, Idemque Thalle turbida rapacior procella, Cum dira naufragos hiemps ostendit oscitantes, 5 Remitte pallium mihi meum, quod involasti, Sudariumque Saetabum catagraphosque Thynos, Inepte, quae palam soles habere tamquam avita. Quae nunc tuis ab unguibus reglutina et remitte, Ne. laneum latusculum manusque mollicellas IO Inusta turpiter tibi flagella conscribillent, Et insolenter aestues velut minuta magno Deprensa navis in mari vesaniente vento. 28 XXVI. Furi, villula nostra non ad Austri Flatüs opposita est neque ad Favoni Nec saevi Boreae aut Apeliotae, Verum ad milia quindecim et ducentos. O ventum horribilem atque pestilentem ! XXVII. Minister vetuli puer Falerni Inger mi calices amariores, Vt lex Postumiae iubet magistrae, Ebrioso acino ebriosioris. At vos quo lubet hinc abite, lymphae, Vini pernicies, et ad severos Migrate : hic merus est Thyonianus. 29 XXVIII. Pisonis comites, cohors inanis Aptis sarcinulis et expeditis, Verani optime tuque mi Fabulle, Quid rerum geritis ? satisne cum isto Vappa frigoraque et famem tulistis ? 5 Ecquidnam in tabulis patet lucelli Expensum, ut mihi, qui meum secutus Praetorem refero datum lucello ? O Memmi, bene me ac diu supinum Tota ista trabe lentus irrumasti. IO Sed, quantum video, pari fuistis Casu : nam nihilo minore verpa Farti estis. Pete nobiles amicos. At vobis mala multa di deaeque Dent, opprobria Romuli Remique. I 5 3o IO I 5 XXIX. Quis hoc potest videre, quis potest pati, Nisi inpudicus et vorax et aleo, Mamurram habere quod Comata Gallia Habebat ante et ultima Britannia ? Cinaede Romule, haec videbis et feres ? Et ille nunc superbus et superfluens Perambulabit omnium cubilia Vt albulus columbus aut Adoneus ? Cinaede Romule, haec videbis et feres ? Es inpudicus et vorax et aleo. Eone nomine, imperator unice, Fuisti in ultima occidentis insula, Vt ista vostra diffututa mentula Ducenties comesset aut trecenties ? : Quid est alid sinistra liberalitas ? Parum expatravit an parum helluatus est ? Paterna prima lancinata sunt bona : Secunda praeda Pontica : inde tertia Hibera, quam scit amnis aurifer Tagus. 3 I Eumne Gallia et timet Britannia ? 2O Quid hunc malum fovetis ? aut quid hic potest, Nisi uncta devorare patrimonia ? Eone nomine urbis o potissimae Socer generque perdidistis omnia ? XXX. Alfene inmemor atque unanimis false sodalibus, Iam te nil miseret, dure, tui dulcis amiculi ? Iam me prodere, iam non dubitas fallere, perfide ? Nec facta inpia fallacum hominum caelicolis placent : Quod tu neglegis, ac me miserum deseris in malis. 5 Eheu quid faciant dic homines, cuive habeant fidem ? Certe tute iubebas animam tradere, inique, me Inducens in amorem, quasi tuta omnia mi forent. Idem nunc retrahis te ac tua dicta omnia factaque Ventos inrita ferre ac nebulas aerias sinis. IO Si tu oblitus es, at di meminerunt, meminit Fides, Quae te ut paeniteat postmodo facti faciet tui. 32 XXXI. Paene insularum, Sirmio, insularumque Ocelle, quascumque in liquentibus stagnis Marique vasto fert uterque Neptunus, Quam te libenter quamque laetus inviso, 5 Vix mi ipse credens Thyniam atque Bithynos Liquisse campos et videre te in tuto. O quid solutis est beatius curis, Cum mens onus reponit, ac peregrino Labore fessi venimus larem ad nostrum 1o Desideratoque acquiescimus lecto. Hoc est, quod unum est pro laboribus tantis. Salve, o venusta Sirmio, atque ero gaude : Gaudete vos quoque Italae lacus undae, Ridete, quidquid est domi cachinnorum. 33 XXXII. Amabo, mea dulcis Ipsitilla, Meae deliciae, mei lepores, Iube ad te veniam meridiatum. Et si iusseris, illud adiuvato, Nequis liminis obseret tabellam, Neu tibi lubeat foras abire, Sed domi maneas paresque nobis Novem continuas fututiones. Verum, siquid ages, statim iubeto : Nam pransus iaceo et satur supinus IO Pertundo tunicamque palliumque. 34. XXXIII. O furum optime balneariorum Vibenni pater, et cinaede fili, (Nam dextra pater inquinatiore, Culo filius est voraciore) Cur non exilium malasque in oras Itis, quandoquidem patris rapinae Notae sunt populo, et natis pilosas, Fili, non potes asse venditare. XXXIV. Dianae sumus in fide Puellae et pueri integri: Dianam pueri integri Puellaeque CanafmllS. 35 O Latonia, maximi Magna progenies Iovis, Quam mater prope Deliam Deposivit olivam, Montium domina ut fores Silvarumque virentium Saltuumque reconditorum Amniumque SOnantum. Tu Lucina dolentibus Iuno dicta puerperis, Tu potens Trivia et notho es Dicta lumine Luna. Tu cursu, dea, menstruo Metiens iter annuum Rustica agricolae bonis Tecta frugibus exples. Sis quocumque tibi placet Sancta nomine, Romulique, Antique ut solita es, bona Sospites ope gentem. IO I5 2O IO I 5 XXXV. Poetae tenero, meo sodali Velim Caecilio, papyre, dicas, Verona veniat, Novi relinquens Comi moenia Lariumque litus: Nam quasdam volo cogitationes Amici accipiat sui meique. Quare, si sapiet, viam vorabit, Quamvis candida miliens puella Euntem revocet manusque collo Ambas iniciens roget morari, Quae nunc, si mihi vera nuntiantur, Illum deperit inpotente amore : Nam quo tempore legit incohatam Dindymi dominam, ex eo misellae Ignes interiorem edunt medullam. Ignosco tibi, Sapphica puella Musa doctior : est enim venuste 'Magna Caecilio incohata mater. 37 XXXVI. Annales Volusi, cacata charta, Votum solvite pro mea puella : Nam sanctae Veneri Cupidinique Vovit, si sibi restitutus essem J Desissemque truces vibrare iambos, 5 Electissima pessimi poetae Scripta tardipedi deo daturam Infelicibus ustulanda lignis. Et hoc pessima se puella vidit Iocose lepide vovere divis. IO Nunc, o caeruleo creata ponto, Quae sanctum Idalium Vriosque apertos Quaeque Ancona Cnidumque harundinosam Colis quaeque Amathunta quaeque Golgos Quaeque Durrachium Hadriae tabernam, I 5 Acceptum face redditumque votum, Si non illepidum neque invenustum est. At vos interea venite in ignem, Pleni ruris et inficetiarum Annales Volusi, cacata charta. 2O 38 IO I 5 2O XXXVII. Salax taberna vosque contubernales, A pileatis nona fratribus pila, Solis putatis esse mentulas vobis, Solis licere, quidquid est puellarum, Confutuere et putare ceteros hircos ? An, continenter quod sedetis insulsi Centum an ducenti, non putatis ausurum Me una ducentos irrumare sessores ? Atqui pütate: namque totius vobis Frontem tabernae ropionibus scribam. Puella nam mi, quae meo sinu fugit, Amata tantum quantum amabitur nulla, Pro qua mihi sunt magna bella pugnata, Consedit istic. Hanc boni beatique Omnes amatis, et quidem, quod indignum est, Omnes pusilli et semitarii moechi; Tu praeter omnes une de capillatis, Cuniculosae Celtiberiae fili Egnati, opaca quem bonum facit barba Et dens Hibera defricatus urina. 39 XXXVIII. Male est, Cornifici, tuo Catullo, Male est, me hercule, et est laboriose, Et magis magis in dies et horas. Quem tu, quod minimum facillimumque est, Qua solatus es adlocutione ? Irascor tibi. Sic meos amores ? Paulum quid lubet adlocutionis, Maestius lacrimis Simonideis. XXXIX. Egnatius, quod candidos habet dentes, Renidet usque quaque. Si ad rei ventum est Subsellium, cum orator excitat fletum, Renidet ille. Si ad pii rogum fili Lugetur, orba cum flet unicum mater, Renidet ille. Quidquid est, ubicumque est, Quodcumque agit, renidet. Hunc habet morbum, 4o Neque elegantem, ut arbitror, neque urbanum. Quare monendum est te mihi, bone Egnati. 1o Si urbanus esses aut Sabinus aut Tiburs Aut pinguis Vmber aut obesus Etruscus Aut Lanuvinus ater atque dentatus Aut Transpadanus, ut meos quoque attingam, Aut quilubet, qui puriter lavit dentes, 15 Tamen renidere usque quaque te nollem : Nam risu inepto res ineptior nulla est. Nunc Celtiber es : Celtiberia in terra, Quod quisque minxit, hoc sibi solet mane Dentem atque russam defricare gingivam, 2o Vt quo iste vester expolitior dens est, Hoc te amplius bibisse praedicet loti. 41 XL. Quaenam te mala mens, miselle Ravide, Agit praecipitem in meos iambos ? Quis deus tibi non bene advocatus Vecordem parat excitare rixam ? An ut pervenias in ora vulgi? Quid vis ? qua lubet esse notus optas ? Eris, quandoquidem meos amores Cum longa voluisti amare poena. XLI. Ameana puella defututa Tota milia me decem poposcit, Ista turpiculo puella naso, Decoctoris amica Formiani. Propinqui, quibus est puella curae, Amicos medicosque convocate : Non est sana puella, nec rogare Qualis sit solet aes imaginosum. 42 IO * I5 XLII. Adeste, hendecasyllabi, quot estis Omnes undique, quotquot estis omnes. Iocum me putat esse moecha turpis Et negat mihi nostra reddituram Pugillaria, si pati potestis. Persequamur eam, et reflagitemus. Quae sit, quaeritis. Illa, quam videtis Turpe incedere, mimice ac moleste Ridentem catuli ore Gallicani. Circumsistite eam, et reflagitate, * Moecha putida, redde codicillos, Redde, putida moecha, codicillos.' Non assis facis ? o lutum, lupanar, Aut si perditius potes quid esse. Sed non est tamen hoc satis putandum. Quod si non aliud pote, ut ruborem Ferreo canis exprimamus ore, Conclamate iterum altiore voce * Moecha putida, redde codicillos, 43 Redde, putida moecha, codicillos.' 2O Sed nil proficimus, nihil movetur. Mutanda est ratio modusque vobis, Siquid proficere amplius potestis, * Pudica et proba, redde codicillos.' XLIII. Salve, nec minimo puella naso Nec bello pede nec nigris ocellis Nec longis digitis nec ore sicco Nec sane nimis elegante lingua, Decoctoris amica Formiani. 5 Ten provincia narrat esse bellam ? Tecum Lesbia nostra comparatur ? * O saeclum insapiens et infacetum ! 44- XLIV. O funde noster seu Sabine seu Tiburs, (Nam te esse Tiburtem autumant, quibus non est Cordi Catullum laedere, at quibus cordi est, Quovis Sabinum pignore esse contendunt) 5 Sed seu Sabine sive verius Tiburs, . Fui libenter in tua suburbana Villa malamque pectore expuli tussim, Non inmerenti quam mihi meus venter, Dum sumptuosas adpeto, dedit, cenas. Io Nam, Sestianus dum volo esse conviva, Orationem in Antium petitorem Plenam veneni et pestilentiae legi. Hic me gravido frigida et frequens tussis Quassavit usque dum in tuum sinum fugi 15 Et me recuravi otioque et urtica. Quare refectus maximas tibi grates Ago, meum quod non es ulta peccatum. • Nec deprecor iam, si nefaria scripta 45 Sesti recepso, quin gravidinem et tussim Non mi, sed ipsi Sestio ferat frigus, 2O Qui tum vocat me, cum malum librum legi. XLV. Acmen Septumius suos amores Tenens in gremio * mea * inquit * Acme, Ni te perdite amo atque amare porro Omnes sum adsidue paratus annos Quantum qui pote plurimum perire, 5 Solus in Libya Indiave tosta Caesio veniam obvius leoni.' Hoc ut dixit, Amor, sinistra ut ante, Dextra sternuit adprobationem. At Acme leviter caput reflectens IO Et dulcis pueri ebrios ocellos Illo purpureo ore saviata “Sic” inquit * mea vita Septumille, Huic uni domino usque serviamus, 46 I 5 2O 25 Vt multo mihi maior acriorque Ignis mollibus ardet in medullis.' Hoc ut dixit, Amor, sinistra ut ante, Dextra sternuit adprobationem. Nunc ab auspicio bono profecti Mutuis animis amant amantur. Vnam Septumius misellus Acmen Mavolt quam Syrias Britanniasque : Vno in Septumio fidelis Acme Facit delicias libidinesque. Quis ullos homines beatiores Vidit, quis Venerem auspicatiorem ? 47 XLVI. lam ver egelidos refert tepores, Iam caeli furor aequinoctialis Iucundis Zephyri silescit auris. Linquantur Phrygii, Catulle, campi Nicaeaeque ager uber aestuosae : 5 Ad claras Asiae volemus urbes. Iam mens praetrepidans avet vagari, Iam laeti studio pedes vigescunt. O dulces comitum valete coetus, Longe quos simul a domo profectos IO Diversae variae viae reportant. XLVII. Porci et Socration, duae sinistrae Pisonis, scabies famesque mundi, Vos Veraniolo meo et Fabullo Verpus praeposuit Priapus ille ? Vos convivia lauta sumptuose t 5 De die facitis ? mei sodales Quaerunt in trivio vocationes ? XLVIII. Mellitos oculos tuos, Iuventi, Siquis me sinat usque basiare, Vsque ad milia basiem trecenta, Nec umquam videar satur futurus, Non si densior aridis aristis Sit nostrae seges osculationis. XLIX. Disertissime Romuli nepotum, Quot sunt quotque fuere, Marce Tulli, Quotque post aliis erunt in annis, Gratias tibi maximas Catullus Agit pessimus omnium poeta, Tanto pessimus omnium poeta Quanto tu optimus omnium patronus. 4-9 L. Hesterno, Licini, die otiosi Multum lusimus in meis tabellis, Vt convenerat esse delicatos. Scribens versiculos uterque nostrum Ludebat numero modo hoc modo illoc, 5 Reddens mutua per iocum atque vinum. Atque illinc abii tuo lepore - Incensus, Licini, facetiisque, Vt nec me miserum cibus iuvaret, Nec somnus tegeret quiete ocellos, IO Sed toto indomitus furore lecto Versarer cupiens videre lucem, Vt tecum loquerer, simulque ut essem. At defessa labore membra postquam Semimortua lectulo iacebant, I 5 Hoc, iucunde, tibi poema feci, Ex quo perspiceres meum dolorem. Nunc audax cave sis, precesque nostras, Oramus, cave despuas, ocelle, Ne poenas Nemesis reposcat a te. - 2O Est vemens dea : laedere hanc caveto. E 5o IO I 5 LI. Ille mi par esse deo videtur, Ille, si fas est, superare divos, Qui sedens adversus identidem te Spectat et audit Dulce ridentem, misero quod omnis Eripit sensus mihi: nam simul te, Lesbia, aspexi, nihil est super mi Vocis in ore. Lingua sed torpet, tenuis sub artus Flamma demanat, sonitu suopte Tintinant aures geminae, teguntur Lumina nocte. Otium, Catulle, tibi molestum est : Otio exultas nimiumque gestis. Otium et reges prius et beatas Perdidit urbes. … a Laz.y. 5 I LII. Quid est, Catulle ? quid moraris emori ? Sella in curuli struma Nonius sedet, Per consulatum perierat Vatinius : Quid est, Catulle ? quid moraris emori ? LIII. Risi nescio quem modo e corona, Qui, cum mirifice Vatiniana Meus crimina Calvus explicasset, Admirans ait haec manusque tollens, * Di magni, salaputium disertum !' 52 IO LIV. Othonis caput oppido pusillum (Hara es, rustice) semilauta crura, Subtile et leve peditum Libonis, Si non omnia, displicere vellem Tibi et Fuficio seni recocto. Irascere iterum meis iambis Inmerentibus, unice imperator. LV. Oramus, si forte non molestum est, Demonstres ubi sint tuae tenebrae. Te campo quaesivimus minore, Te in circo, te in omnibus libellis, Te in templo summi Iovis sacrato. In Magni simul ambulatione Femellas omnes, amice, prendi, Quas vultu vidi tamen sereno, * Avelli ' sic ipse flagitabam * Camerium mihi, pessimae puellae !' 53 Quaedam inquit, nudum reducta pectus, * En hic in roseis latet papillis.' Sed te iam ferre Herculi labos est. Non custos si fingar ille Cretum, , Non Ladas ego pinnipesve Perseus, Non si Pegaseo ferar volatu, Non Rhesi niveae citaeque bigae ; Adde huc plumipedes volatilesque, Ventorumque simul require cursum : Quos iunctos, Cameri, mihi dicares, Defessus tamen omnibus medullis Et multis langoribus peresus Essem te mihi, amice, quaeritando. Tanto ten fastu negas, amice ? Dic nobis ubi sis futurus, ede Audacter, conmitte crede luci. Nunc te lacteolae tenent puellae ? Si linguam clauso tenes in ore, Fructus proicies amoris omnes : Vefbosa gaudet Venus loquella. Vel si vis, licet obseres palatum, Dum nostri sis particeps amoris. I 5 2O 25 3O 54. IO LVI. O rem ridiculam, Cato, et iocosam Dignamque auribus et tuo cachinno. Ride, quidquid amas, Cato, Catullum : Res est ridicula et nimis iocosa. Deprendi modo pupulum puellae Crusantem : hunc ego, si placet Dionae, Pro telo rigida mea cecidi. LVII. Pulchre convenit inprobis cinaedis, Mamurrae pathicoque Caesarique. . Nec mirum : maculae pares utrisque, Vrbana altera et illa Formiana, Inpressae resident nec eluentur : Morbosi pariter, gemelli utrique Vno in lectulo, erudituli ambo, Non hic quam ille magis vorax adulter, Rivales socii puellularum. Pulchre convenit inprobis cinaedis. 55 LVIII. Caeli, Lesbia nostra, Lesbia illa, Illa Lesbia, quam Catullus unam Plus quam se atque suos amavit omnes, Nunc in quadriviis et angiportis Glubit magnanimi Remi nepotes. LIX. Bononiensis Rufa rufuli fellat Vxor Meneni, saepe quam in sepulcretis Vidistis ipso rapere de rogo cenam, Cum devolutum ex igne prosequens panem Ab semiraso tunderetur ustore. LX. Num te leaena montibus Libystinis Aut Scylla latrans infima inguinum parte Tam mente dura procreavit ac taetra, Vt supplicis vocem in novissimo casu Contemptam haberes a nimis fero corde? 56 IO I5 2O LXI. Collis o Heliconii Cultor, Vraniae genus, Qui rapis teneram ad virum Virginem, o Hymenaee Hymen, O Hymen Hymenaee, Cinge tempora floribus Suave olentis amaraci, , Plammeum cape, laetus huc Huc veni niveo gerens Luteum pede soccum, Excitusque hilari die Nuptialia concinens Voce carmina tinnula Pelle humum pedibus, manu v; Pineam quate taedam. Namque Vinia Manlio Qualis Idalium colens Venit ad Phrygium Venus Iudicem, bona cum bona Nubet alite virgo, - 57 Floridis velut enitens Myrtus Asia ramulis, Quos Hamadryades deae Ludicrum sibi rosido Nutriunt umore. Quare age huc aditum ferens Perge linquere Thespiae Rupis Aonios specus, Nympha quos super inrigat Frigerans Aganippe, Ac domum dominam voca Coniugis cupidam novi, Mentem amore revinciens, Vt tenax edera huc et huc Arborem inplicat errans. Vosque item simul, integrae Virgines, quibus advenit Par dies, agite in modum Dicite * o Hymenaee Hymen, O Hymen Hymenaee,' 25. 3O 35 4O 58 45 5O 55 Vt lubentius, audiens Se citarier ad- suum Munus, huc aditum ferat Dux bonae Veneris, boni Coniugator amoris. Quis deus magis est ama- tis petendus amantibus ? Quem colent homines magis Caelitum ? o Hymenaee Hymen, O Hymen Hymenaee. Te suis tremulus, parens Invocat, tibi virgines Zonula soluunt sinus, Te timens cupida novus Captat aure maritus. Tu fero iuveni in manus Floridam ipse puellulam Dedis a gremio suae Matris, o Hymenaee Hymen, O Hymen Hymenaee. 59 Nil potest sine te Venus, Fama quod bona conprobet, Commodi capere : at potest Te volente. Quis huic deo Conpararier ausit ? Nulla quit sine te domus Liberos dare, nec parens Stirpe nitier : at potest Te volente. Quis huic deo Conpararier ausit ? Quae tuis careat sacris, Non queat dare praesides Terra finibus : at queat Te volente. Quis huic deo Conpararier ausit ? Claustra pandite ianuae, Virgo ades. Viden ut faces Splendidas quatiunt comas ? At moraris in intimis -Aedibus, nova nupta. 65 7o 75 8o 6o 85 9O 95 IOO Iam maritus adest pia Prosequens prece me diu Tardet ingenuus pudor; Quem tamen magis audiens Flet, quod ire necesse est. Flere desine. Non tibi, Au- runculeia, periculum est Nequa femina pulchrior Clarum ab Oceano diem Viderit venientem. Talis in vario solet Divitis domini hortulo Stare flos hyacinthinus. Sed moraris, abit dies : Prodeas, nova nupta. Prodeas, nova nupta, si Iam videtur, et audias Nostra verba. Viden ? faces Aureas quatiunt comas : Prodeas, nova nupta. 6 I Non tuus levis in mala Deditus vir adultera Probra turpia persequens A tuis teneris volet Secubare papillis, IO5 Lenta quin velut adsitas Vitis inplicat arbores, Inplicabitur in tuum Conplexum. Sed abit dies : Prodeas, nova nupta. I IO O cubile, quod omnibus * * * * * * * :* * 3€ * <& Candido pede lecti, I I 5 Quae tuo veniunt ero, Quanta gaudia, quae vaga Nocte, quae medio die Gaudeat ! Sed abit dies : Prodeas, nova nupta. I2O 62 I25 I3O I35 I4o Tollite, o pueri, faces : Flammeum video venire. Ite, concinite in modum * Io Hymen Hymenaee io, Io Hymen Hymenaee.' Ne diu taceat procax Fescennina iocatio, Nec nuces pueris neget Desertum domini audiens Concubinus amorem. Da nuces pueris, iners Concubine : satis diu Lusisti nucibus : lubet Iam servire Talasio. Concubine, nuces da. Sordebant tibi vilicae, Concubine, hodie atque heri Nunc tuum cinerarius Tondet os. Miser a miser Concubine, nuces da. 63 Diceris male te a tuis Vnguentate glabris marite Abstinere : sed abstine. Io Hymen Hymenaee io, Io Hymen Hymenaee. I45 Scimus haec tibi quae licent Sola cognita : sed marito Ista non eadem licent. Io Hymen Hymenaee io, Io Hymen Hymenaee. I5O Nupta, tu quoque quae tuus Vir petet cave ne neges, Ne petitum aliunde eat. Io Hymen Hymenaee io, Io Hymen Hymenaee. I 55 En tibi domus ut potens Et beata viri tui, Quae tibi sine serviat (Io Hymen Hymenaee io, Io Hymen Hymenaee), I6o 64. I7o I75 I8O Vsque dum tremulum movens Cana tempus anilitas Omnia omnibus adnuit. Io Hymen Hymenaee io, Io Hymen Hymenaee. Transfer omine cum bono Limen aureolos pedes, Rasilemque subi forem. Io Hymen Hymenaee io, Io Hymen Hymenaee. Aspice, intus ut accubans Vir tuus Tyrio in toro Totus immineat tibi. Io Hymen Hymenaee io, Io Hymen Hymenaee. Illi non minus ac tibi Pectore uritur intimo Flamma, sed penite magis. Io Hymen Hymenaee io, Io Hymen Hymenaee. 65 Mitte brachiolum teres, Praetextate, puellulae : Iam cubile adeat viri. Io Hymen Hymenaee io, Io Hymen Hymenaee. I85 Vos bonae senibus viris Cognitae bene feminae Collocate puellulam. Io Hymen Hymenaee io, Io Hymen Hymenaee. I9O Iam licet venias, marite : Vxor in thalamo tibi est Ore floridulo nitens, Alba parthenice velut Luteumve papaver. I95 At, marite, ita me iuvent Caelites, nihilo minus Pulcher es, neque te Venus Neglegit. Sed abit dies : Perge, ne remorare. 2OO 66 2O5 2IO 2 I 5 22O Non diu remoratus es : Iam venis. Bona te Venus Iuverit, quoniam palam Quod cupis cupis et bonum Non abscondis amorem. Ille pulveris Africi Siderumque micantium Subducat numerum prius, Qui vostri numerare volt Multa milia ludi. Ludite ut lubet, et brevi Liberos date. Non decet Tam vetus sine liberis Nomen esse, sed indidem Semper ingenerari. Torquatus volo parvulus Matris e gremio suae Porrigens teneras manus Dulce rideat ad patrem Semhiante labello. 67 Sit suo similis patri Manlio et facile insciis Noscitetur ab omnibus, Sic pudicitiam suae Matris indicet ore. 225 Talis illius a bona Matre laus genus adprobet, Qualis unica ab optima Matre Telemacho manet Fama Penelopeo. 23O Claudite ostia, virgines : Lusimus satis. At, boni Coniuges, bene vivite et Munere adsiduo valentem Exercete iuventam. 235 68 LXII. Vesper adest, iuvenes, consurgite : Vesper Olympo Expectata diu vix tandem lumina tollit. Surgere iam tempus, iam pinguis linquere mensas; Iam veniet virgo, iam dicetur Hymenaeus. 5 Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! Cernitis, innuptae, iuvenes ? consurgite contra : Nimirum Oetaeos ostendit noctifer ignes. Sic certe est; viden ut perniciter exiluere ? Non , temere exiluere ; canent quod visere par est. io Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee ! Non facilis nobis, aequales, palma parata est, Adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt. Non frustra meditantur, habent memorabile quod sit. Nec mirum, penitus quae tota mente laborant. 15 Nos alio mentes, alio divisimus aures : Iure igitur vincemur ; amat victoria curam. Quare nunc animos saltem convertite vestros, Dicere iam incipient, iam respondere decebit. Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee ! 69 Hespere, quis caelo fertur crudelior ignis ? 2O Qui natam possis conplexu avellere matris, Conplexu matris retinentem avellere natam, Et iuveni ardenti castam donare puellam. Quid faciunt hostes capta crudelius urbe ? Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! 25 Hespere, quis caelo lucet iucundior ignis ? Qui desponsa tua firmes conubia flamma, Quae pepigere viri, pepigerunt ante parentes Nec iunxere prius quam se tuus extulit ardor. Quid datur a divis felici optatius hora ? 3O Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee ! £é * £$ Hesperus e nobis, aequales, abstulit unam Namque tuo adventu vigilat custodia semper. Nocte latent fures, quos idem saepe revertens, Hespere, mutato conprendis nomine eosdem. 35 Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee ! 7o * * *: At lubet innuptis ficto te carpere questu. Quid tum, si carpunt, tacita quem mente requir- unt ? • Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee ! 4o Vt flos in saeptis secretus nascitur hortis, Ignotus pecori, nullo convolsus aratro, Quem mulcent aurae, firmat sol, educat imber Multi illum pueri, multae optavere puellae : Idem cum tenui carptus defloruit ungui, 45 Nulli illum pueri, nullae optavere puellae : Sic virgo, dum intacta manet, dum cara suis est; Cum castum amisit polluto corpore florem, Nec pueris iucunda manet, nec cara puellis. Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee ! 5o Vt vidua in nudo vitis quae nascitur arvo Numquam se extollit, numquam mitem educat uVam, Sed tenerum prono deflectens pondere corpus 71 Iam iam contingit summum radice flagellum ; Hanc nulli agricolae, nulli accoluere bubulci: At si forte eadem est ulmo coniuncta marito, 55 Multi illam agricolae, multi accoluere bubulci : Sic virgo dum intacta manet, dum inculta senescit; Cum par conubium maturo tempore adepta est, • Cara viro magis et minus est invisa parenti. Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee ! 6o Et tu ne pugna cum tali coniuge virgo. Non aequum est pugnare, pater cui tradidit ipse, Ipse pater cum matre, quibus parere necesse est. Virginitas non tota tua est, ex parte parentum est, Tertia pars patris est, pars est data tertia matri, 65 Tertia sola tua est : noli pugnare duobus, Qui genero sua iura simul cum dote dederunt. Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee ! 72 LXIII. Super alta vectus Attis celeri rate maria Phrygium ut nemus citato cupide pede tetigit Adiitque opaca silvis redimita loca deae, Stimulatus ibi furenti rabie, vagus animi, 5 Devolvit ili acuto sibi pondera silice. Itaque ut relicta sensit sibi membra sine viro, Etiam recente terrae sola sanguine maculans, Niveis citata cepit manibus leve typanum, Typanum, tubam Cybebes, tua, mater, initia, 1o Quatiensque terga tauri teneris cava digitis Canere haec suis adorta est tremebunda comitibus : * Agite ite ad alta, Gallae, Cybeles nemora simul, Simul ite, Dindymenae dominae vaga pecora, Aliena quae petentes velut exules loca 15 Sectam meam executae duce me mihi comites Rabidum salum tulistis truculentaque pelagi Et corpus evirastis Veneris nimio odio, Hilarate erae citatis erroribus animum. Mora tarda mente cedat : simul ite, sequimini ….…..….……%.$. 73 Phrygiam ad domum Cybebes, Phrygia ad nemora 2o deae, Vbi cymbalum sonat vox, ubi tympana reboant, Tibicen ubi canit Phryx curvo grave calamo, Vbi capita Maenades vi iaciunt ederigerae, Vbi sacra sancta acutis ululatibus agitant, Vbi suevit illa divae volitare vaga cohors : 25 Quo nos decet citatis celerare tripudiis.' Simul haec comitibus Attis cecinit notha mulier, Thiasus repente linguis trepidantibus ululat, Leve tympanum remugit, cava cymbala recrepant, Viridem citus adit Idam properante pede chorus. 3o Furibunda simul anhelans vaga vadit, animam agens, Comitata tympano Attis per opaca nemora dux, Veluti iuvenca vitans onus indomita iugi : Rapidae ducem secuntur Gallae properipedem. • Itaque ut domum Cybebes tetigere lassulae, 35 Nimio e labore somnum capiunt sine Cerere. Piger his labante langore oculos sopor operit : Abit in quiete molli rabidus furor animi. Sed ubi oris aurei Sol• radiantibus oculis 74. 4O 45 5O 55 Lustravit aethera album, sola dura, mare ferum, Pepulitque noctis umbras vegetis sonipedibus, Ibi Somnus excitum Attin fugiens citus abiit: Trepidante eum recepit dea Pasithea sinu. Ita de quiete molli rapida sine rabie Simul ipse pectore Attis sua facta recoluit, Liquidaque mente vidit sine quis ubique foret, Animo aestuante rusum reditum ad vada tetulit. Ibi maria vasta visens lacrimantibus oculis, Patriam allocuta maesta est ita voce miseriter. * Patria o mei creatrix, patria o mea genetrix, Ego quam miser relinquens, dominos ut erifugae Famuli solent, ad Idae tetuli nemora pedem, Vt aput nivem et ferarum gelida stabula forem Et earum omnia adirem furibunda latibula ? Vbinam aut quibus locis te positam, patria, reor ? Cupit ipsa pupula ad te sibi derigere aciem, Rabie fera carens dum breve tempus animus est. Egone a mea remota haec ferar in nemora domo ? Patria, bonis, amicis, genitoribus abero ? Abero foro, palaestra, stadio et guminasiis ? Miser a miser, querendum est etiam atque etiam, anime. 75 Quod enim genus figurae est, ego non quod obierim ? Ego mulier, ego adulescens, ego ephebus, ego puer, Ego gymnasi fui flos, ego eram decus olei: Mihi ianuae frequentes, mihi limina tepida, 65 Mihi floridis corollis redimita domus erat, Linquendum ubi esset orto mihi sole cubiculum. Ego nunc deum ministra et Cybeles famula ferar * Ego Maenas, ego mei pars, ego vir sterilis ero ? Ego viridis algida Idae nive amicta loca colam ? 7o Ego vitam agam sub altis Phrygiae columinibus, Vbi cerva silvicultrix, ubi aper nemorivagus ? Iam iam dolet quod egi, iam iamque paenitet.' Roseis ut huic labellis sonitus citus abiit, Geminas matris ad aures nova nuntia referens, 75 Ibi iuncta iuga resolvens Cybele leonibus Laevumque pecoris hostem stimulans ita loquitur : * Agedum ' inquit * age ferox i, fac ut hunc furor agitet, Fac uti furoris ictu reditum in nemora ferat, Mea libere nimis qui fugere imperia cupit. 8O Age caede terga cauda, tua verbera patere, . Face cuncta mugienti fremitu loca retonent, Rutilam ferox torosa cervice quate iubam.' 76 Ait haec minax Cybebe religatque iuga manu. 85 Ferus ipse sese adhortans rapidum incitat animo, Vadit, fremit, refringit virgulta pede vago. At ubi umida albicantis loca litoris adiit, Tenerumque vidit Attin prope marmora pelagi, Facit impetum : ille demens fugit in nemora fera: 9o Ibi semper omne vitae spatium famula fuit. Dea magna, dea Cybebe, dea domina Dindymi, Procul a mea tuus sit furor omnis, era, domo: Alios age incitatos, alios age rabidos. 77 LXIV. Peliaco quondam prognatae vertice pinus Dicuntur liquidas Neptuni nasse per undas Dhasidos ad fluctus et fines Aeetaeos, Cum lecti iuvenes, Argivae robora pubis, Auratam optantes Colchis avertere pellem 5 Ausi sunt vada salsa cita decurrere puppi, Caerula verrentes abiegnis aequora palmis. Diva quibus retinens in summis urbibus arces Ipsa levi fecit volifantem flamine currum, Pinea coniungens inflexae texta carinae. IO Illa rudem cursu prima imbuit Amphitriten, Quae simulac rostro ventosum proscidit aequor, Tortaque remigio spumis incanduit unda, Emersere feri candenti e gurgite voltus, Aequoreae monstrum Nereides admirantes. I 5 Illa alia videre nec ulla luce marinas Mortales oculi nudato corpore Nymphas Nutricum tenus extantes e gurgite cano. Tum Thetidis Peleus incensus fertur amore, Tum Thetis humanos non despexit hymenaeos, 2O 78 Tum Thetidi pater ipse iugandum Pelea sensit. O nimis optato saeclorum tempore nati Heroes, salvete, deum gens, o bona matrum Progenies, salvete iterumque iterumque bonarum : 25 Vos ego saepe meo, vos carmine conpellabo; Teque adeo eximie taedis felicibus aucte Thessaliae columen Peleu, cui Iuppiter ipse, Ipse suos divom genitor concessit amores. Tene Thetis tenuit pulcherrima, te Nerine ? 3o Tene suam Tethys concessit ducere neptem, Oceanusque mari totum qui amplectitur orbem ? Cui simul optatae finito tempore luces Advenere, domum conventu tota frequentat Thessalia, oppletur laetanti regia coetu : 35 Dona ferunt prae se, declarant gaudia voltu. Deseritur Cieros, linquunt Phthiotica tempe, Crannonisque domos ac moenia Larisaea, Pharsaliam coeunt, Pharsalia tecta frequentant. Rura colit nemo, mollescunt coiia iuvencis, 4o Non humilis curvis purgatur vinea rastris, Non glaebam prono convellit vomere taurus, Non falx attenuat frondatorum arboris umbram, ç- zzelaz, Ay. 79 Squalida desertis rubigo infertur aratris. Ipsius at sedes, quacumque opulenta recessit Regia, fulgenti splendent auro atque argento. Candet ebur soliis, collucent pocula mensae, Tota domus gaudet regali splendida gaza. Pulvinar vero divae geniale locatur Sedibus in mediis, Indo quod dente politum Tincta tegit roseo conchyli purpura fuco. Haec vestis priscis hominum variata figuris Heroum mira virtutes indicat arte. Namque fluentisono prospectans litore Diae Thesea cedentem celeri cum classe tuetur Indomitos in corde gerens Ariadna furores, Necdum etiam sese quae visit visere credit, Vt pote fallaci quae tum primum excita somno Desertam in sola miseram se cernat harena. Immemor at iuvenis fugiens pellit vada remis, Inrita ventosae linquens promissa procellae. Quem procul ex alga maestis Minois ocellis, Saxea ut effigies bacchantis, prospicit, eheu, Prospicit et magnis curarum fluctuat undis, ę o > (\ «• ¢ * Non flavo retinens subtilem vertice mitram, 45 5O 55 6O 8o 6; Non contecta levi laniatum pectus amictu, Non tereti strophio lactentis vincta papillas, Omnia quae toto delapsa e corpore passim Ipsius ante pedes fluctus salis adludebant. Sed neque tum mitrae neque tum fluitantis amictus „., Illa vicem curans toto ex te pectore, Theseu, Toto animo, tota pendebat perdita mente. A misera, adsiduis quam luctibus externavit Spinosas Erycina serens in pectore curas Illa tempestate, ferox quo ex tempore Theseus 75 Egressus curvis e litoribus Piraei Attigit iniusti regis Gortynia tecta. Nam perhibent olim crudeli peste coactam Androgeoneae poenas exsolvere caedis Electos iuvenes simul et decus innuptarum 8o Cecropiam solitam esse dapem dare Minotauro. Quis angusta malis cum moenia vexarentur, Ipse suum Theseus pro caris corpus Athenis Proicere optavit potius quam talia Cretam Funera Cecropiae nec funera portarentur, 85 Atque ita nave levi nitens ac lenibus auris Magnanimum ad Minoa venit sedesque superbas. 8 I Hunc simul ac cupido conspexit lumine virgo Regia, quam suavis expirans castus odores Lectulus in molli conplexu matris alebat, Quales Eurotae progignunt flumina myrtus 9O Aurave distinctos educit verna colores, Non prius ex illo flagrantia declinavit Lumina, quam cuncto concepit corpore flammam Funditus atque imis exarsit tota medullis. Heu misere exagitans inmiti corde furores 95 Sancte puer, curis hominum qui gaudia misces, Quaeque regis Golgos quaeque Idalium frondosum, Qualibus incensam iactastis mente puellam Fluctibus in flavo saepe hospite suspirantem! Quantos illa tulit languenti corde timores ! IOO Quanto saepe magis fulgore expalluit auri! Cum saevum cupiens contra contendere monstrum Aut mortem appeteret Theseus aut praemia laudis. Non ingrata tamen frustra munuscula divis Promittens tacito succendit vota labello. IO5 Nam velut in summo quatientem brachia Tauro Quercum aut conigeram sudanti cortice pinum Indomitus turbo contorquens flamine robur G 82 Eruit (illa procul radicitus exturbata 1 Io Prona cadit, lateque comis cadit obvia frangens), Sic domito saevum prostravit corpore Theseus Nequiquam vanis iactantem cornua ventis. Inde pedem sospes multa cum laude reflexit Errabunda regens tenui vestigia filo, 1 15 Ne labyrintheis e flexibus egredientem Tecti frustraretur inobservabilis error. Sed quid ego a primo digressus carmine plura Conmemorem, ut linquens genitoris filia voltum, Vt consanguinearum amplexum, ut denique matris, 12o Quae misera in gnata deperdita laetabatur, Omnibus his Thesei dulcem praeoptarit amorem, Aut ut vecta rati spumosa ad litora Diae Venerit, aut ut eam devinctam lumina somno Liquerit inmemori discedens pectore coniunx ? 125 Saepe illam perhibent ardenti corde furentem Clarisonas imo fudisse e pectore voces, Ac tum praeruptos tristem conscendere montes, Vnde aciem in pelagi vastos protenderet aestus, Tum tremuli salis adversas procurrere in undas 13o Mollia nudatae tollentem tegmina surae, 83 Atque haec extremis maestam dixisse querelis, Frigidulos udo singultus ore cientem. * Sicine me patriis avectam, perfide, ab aris, Perfide, deserto liquisti in litore, Theseu ? Sicine discedens neglecto numine divom Inmemor a devota domum periuria portas ? Nullane res potuit crudelis flectere mentis Consilium ? tibi nulla fuit clementia praesto, Inmite ut nostri vellet miserescere pectus ? At non haec quondam blanda promissa dedisti Voce mihi, non haec misera sperare iubebas, Sed conubia laeta, sed optatos hymenaeos : Quae cuncta aerii discerpunt irrita venti. Tum iam nulla viro iuranti femina credat, Nulla viri speret sermones esse fideles; Quis dum aliquid cupiens animus praegestit apisci, Nil metuunt iurare, nihil promittere parcunt: Sed simul ac cupidae mentis satiata libido est, Dicta nihil metuere, nihil periuria curant. Certe ego te in medio versantem turbine leti Eripui, et potius germanum amittere crevi, Quam tibi fallaci supremo in tempore deessem. G 2 I35 I4O I45 I 5O 84 I 55 I6O I65 17o Pro quo dilaceranda feris dabor alitibusque Praeda, neque iniecta tumulabor mortua terra. Quaenam te genuit sola sub rupe leaena ? Quod mare conceptum spumantibus expuit undis ? Quae Syrtis, quae Scylla rapax, quae vasta Cha- rybdis, Talia qui reddis pro dulci praemia vita ? Si tibi non cordi fuerant conubia nostra, Saeva quod horrebas prisci praecepta parentis, At tamen in vestras potuisti ducere sedes, Quae tibi iucundo famularer serva labore, Candida permulcens liquidis vestigia lymphis Purpureave tuum consternens veste cubile. Sed quid ego ignaris nequiquam conquerar auris, Externata malo, quae nullis sensibus auctae Nec missas audire queunt nec reddere voces ? Ille autem prope iam mediis versatur in undis, Nec quisquam apparet vacua mortalis in alga. Sic nimis insultans extremo tempore saeva Fors etiam nostris invidit questibus aures. Iuppiter omnipotens, utinam ne tempore primo Gnosia Cecropiae tetigissent litora puppes, 85 Indomito nec dira ferens stipendia tauro Perfidus in Creta religasset navita funem, I 75 Nec malus hic celans dulci crudelia forma Consilia in nostris requiesset sedibus hospes ! Nam quo me referam ? quali spe perdita nitor ? Idaeosne petam montes ? a gurgite lato Discernens ponti truculentum ubi dividit aequor ? 180 An patris auxilium sperem ? quemne ipsa reliqui, Respersum iuvenem fraterna caede secuta ? Coniugis an fido consoler memet amore, Quine fugit lentos incurvans gurgite remos ? Praeterea nullo litus, sola insula, tecto, I85 Nec patet egressus pelagi cingentibus undis : Nulla fugae ratio, nulla spes : omnia muta, Omnia sunt deserta, ostentant omnia letum. Non tamen ante mihi languescent lumina morte, Nec prius a fesso secedent corpore sensus, I9O Quam iustam a divis exposcam prodita multam, Caelestumque fidem postrema conprecer hora. Quare facta virum multantes vindice poena, Eumenides, quibus anguino redimita capillo Frons expirantis praeportat pectoris iras, I95 86 2OO 2 IO 2 I 5 Huc huc adventate, meas audite querelas, Quas ego vae ! misera extremis proferre medullis Cogor inops, ardens, amenti caeca furore. Quae quoniam verae nascuntur pectore ab imo, Vos nolite pati nostrum vanescere luctum, Sed quali solam Theseus me mente reliquit, Tali mente, deae, funestet seque suosque.' Has postquam maesto profudit pectore voces, Supplicium saevis exposcens anxia factis, Annuit invicto caelestum numine rector, Quo nutu tellus atque horrida contremuerunt Aequora concussitque micantia sidera mundus. Ipse autem caeca mentem caligine Theseus Consitus oblito dimisit pectore cuncta, Quae mandata prius constanti mente tenebat, Dulcia nec maesto sustollens signa parenti Sospitem Erechtheum se ostendit visere portum. Namque ferunt olim, classi cum moenia divae Linquentem gnatum ventis concrederet Aegeus, Talia conplexum iuveni mandata dedisse. * Gnate mihi longe iucundior unice vita, Gnate, ego quem in dubios cogor dimittere casus, 87 Reddite in extrema nuper mihi fine senectae, - Quandoquidem fortuna mea ac tua fervida virtus Eripit invito mihi te, cui languida nondum Lumina sunt gnati cara saturata figura : Non ego te gaudens laetanti pectore mittam, Nec te ferre sinam fortunae signa secundae, Sed primum multas expromam mente querelas, Canitiem terra atque infuso pulvere foedans, Inde infecta vago suspendam lintea malo, Nostros ut luctus nostraeque incendia mentis Carbasus obscurata dicet ferrugine Hibera. Quod tibi si sancti concesserit incola Itoni, Quae nostrum genus ac sedes defendere Erechthei Annuit, ut tauri respergas sanguine dextram, Tum vero facito ut memori tibi condita corde Haec vigeant mandata, nec ulla oblitteret aetas, Vt simul ac nostros invisent lumina colles, Funestam antennae deponant undique vestem, Candidaque intorti sustollant vela rudentes, Quam primum cernens ut laeta gaudia mente Agnoscam, cum te reducem aetas prospera sistet.' Haec mandata prius constanti mente tenentem 22O 225 23O 235 88 24O 245 25O 255 Thesea ceu pulsae ventorum flamine nubes . Aerium nivei montis liquere cacumen. At pater, ut summa prospectum ex arce petebat, Anxia in assiduos absumens lumina fletus, Cum primum inflati conspexit lintea veli, Praecipitem sese scopulorum e vertice iecit, Amissum credens inmiti Thesea fato. Sic funesta domus ingressus tecta paterna Morte ferox Theseus qualem Minoidi luctum Obtulerat mente inmemori talem ipse recepit. Quae tum prospectans cedentem maesta carinam Multiplices animo volvebat saucia curas. At parte ex alia florens volitabat Iacchus Cum thiaso Satyrorum et Nysigenis Silenis, Te quaerens, Ariadna, tuoque incensus amore. Qui tum alacres passim lymphata mente fure- bant Euhoe bacchantes, euhoe capita inflectentes. Horum pars tecta quatiebant cuspide thyrsos, Pars e divolso iactabant membra iuvenco, Pars sese tortis serpentibus incingebant, 26o Pars obscura cavis celebrabant orgia cistis, 89 Orgia, quae frustra cupiunt audire profani, Plangebant aliae proceris tympana palmis Aut tereti tenues tinnitus aere ciebant, Multis raucisonos efflabant cornua bombos Barbaraque horribili stridebat tibia cantu. Talibus amplifice vestis decorata figuris Pulvinar conplexa suo velabat amictu. Quae postquam cupide spectando Thessala pubes Expleta est, sanctis coepit decedere divis. Hic, qualis flatu placidum mare matutino Horrificans Zephyrus proclivis incitat undas Aurora exoriente vagi sub limina solis, Quae tarde primum clementi flamine pulsae Procedunt leviterque sonant plangore cachinni, Post vento crescente magis magis increbescunt Purpureaque procul nantes ab luce refulgent, Sic ibi vestibulo linquentes regia tecta Ad se quisque vago passim pede discedebant. Quorum post abitum princeps e vertice Peli Advenit Chiron portans silvestria dona : Nam quoscumque ferunt campi, quos Thessala magnis 265 27o 275 28o 9o 285 29O 295 3OO Montibus ora creat, quos propter fluminis undas Aura parit flores tepidi fecunda Favoni, Hos indistinctis plexos tulit ipse corollis, Quo permulsa domus iucundo risit odore. Confestim Penios adest, viridantia Tempe, Tempe quae silvae cingunt super inpendentes, Haemonisin linquens Doris celebranda choreis, Non vacuus : namque ille tulit radicitus altas Fagos ac recto proceras stipite laurus, Non sine nutanti platano lentaque sorore Flammati Phaethontis et aeria cupressu. Haec circum sedes late contexta locavit, Vestibulum ut molli velatum fronde vireret. Post hunc consequitur sollerti corde Prometheus, Extenuata gerens veteris vestigia poenae, Quam quondam silici restrictus membra catena Persolvit pendens e verticibus praeruptis. Inde pater divom sancta cum coniuge natisque Advenit, caelo te solum, Phoebe, relinquens Vnigenamque simul cultricem montibus Idri: Pelea nam tecum pariter soror aspernata est Nec Thetidis taedas voluit celebrare iugalis. 91 Qui postquam niveis flexerunt sedibus artus, Large multiplici constructae sunt dape mensae, 3O5 Cum interea infirmo quatientes corpora motu Veridicos Parcae coeperunt edere cantus. His corpus tremulum conplectens undique vestis Candida purpurea talos incinxerat ora, At roseae niveo residebant vertice vittae, 3 IO Aeternumque manus carpebant rite laborem. Laeva colum molli lana retinebat amictum, Dextera tum leviter deducens fila supinis Formabat digitis, tum prono in pollice torquens Libratum tereti versabat turbine fusum, 3 I 5 Atque ita decerpens aequabat semper opus dens, Laneaque aridulis haerebant morsa labellis, Quae prius in levi fuerant extantia filo: Ante pedes autem candentis mollia lanae Vellera virgati custodibant calathisci. 32O Haec tum clarisona pavientes vellera voce Talia divino fuderunt carmine fata, Carmine, perfidiae quod post nulla arguet aetas. O decus eximium magnis virtutibus augens, 92 325 33O 335 34O Emathiae tutamen opis, clarissime nato, Accipe, quod laeta tibi pandunt luce sorores, Veridicum oraclum. Sed vos, quae fata secuntur, Currite ducentes subtegmina, currite, fusi. Adveniet tibi iam portans optata maritis Hesperus, adveniet fausto cum sidere coniunx, Quae tibi flexanimo mentem perfundat amore Languidulosque paret tecum coniungere somnos, Levia substernens robusto brachia collo. Currite ducentes subtegmina, currite, fusi. Nulla domus tales umquam contexit amores, Nullus amor tali coniunxit foedere amantes, Qualis adest Thetidi, qualis concordia Peleo. Currite ducentes subtegmina, currite, fusi. Nascetur vobis expers terroris Achilles, Hostibus haud tergo, sed forti pectore notus, Qui persaepe vago victor certamine cursus Flammea praevertet celeris vestigia cervae. Currite ducentes subtegmina, currite, fusi. Non illi quisquam bello se conferet heros, 93 Cum Phrygii Teucro manabunt sanguine campi, 345 Troicaque obsidens longinquo moenia bello Periuri Pelopis vastabit tertius heres. Currite ducentes subtegmina, currite, fusi. Illius egregias virtutes claraque facta Saepe fatebuntur gnatorum in funere matres, 35O Cum incurvo canos solvent a vertice crines Putridaque infirmis variabunt pectora palmis. Currite ducentes subtegmina, currite, fusi. Namque velut densas praecerpens messor aristas Sole sub ardenti flaventia demetit arva, 355 Troiugenum infesto prosternet corpora ferro. Currite ducentes subtegmina, currite, fusi. Testis erit magnis virtutibus unda Scamandri, Quae passim rapido diffunditur Hellesponto, Cuius iter caesis angustans corporum acervis 36o Alta tepefáciet permixta flumina caede. Currite ducentes subtegmina, currite, fusi. Denique testis erit morti quoque reddita praeda, Cum terrae excelso coacervatum aggere bustum 94- 365 37O 375 38o Excipiet niveos percussae virginis artus. Currite ducentes subtegmina, currite, fusi. Nam simul ac fessis dederit fors copiam Achivis Vrbis Dardaniae Neptunia solvere vincla, Alta Polyxenia madefient caede sepulcra, Quae, velut ancipiti succumbens victima ferro, Proiciet truncum submisso poplite corpus. Currite ducentes subtegmina, currite, fusi. Quare agite optatos animi coniungite amores. Accipiat coniunx felici foedere divam, Dedatur cupido iamdudum nupta marito. Currite ducentes subtegmina, currite, fusi. Non illam nutrix orienti luce revisens Hesterno collum poterit circumdare filo, Currite ducentes subtegmina, currite, fusi, Anxia nec mater discordis maesta puellae Secubitu caros mittet sperare nepotes. Currite ducentes subtegmina, currite, fusi. 95 Talia praefantes quondam felicia Peli Carmina divino cecinere e pectore Parcae. Praesentes namque ante domos invisere castas 385 Heroum et sese mortali ostendere coetu Caelicolae nondum spreta pietate solebant. Saepe pater divom templo in fulgente, revertens Annua cum festis venissent sacra diebus, Conspexit terra centum procumbere tauros. 39O Saepe vagus Liber Parnasi vertice summo Thyadas effusis euhantes crinibus egit, Cum Delphi tota certatim ex urbe ruentes Acciperent laeti divom fumantibus aris. Saepe in letifero belli certamine Mavors 395 Aut rapidi Tritonis era aut Rhamnusia virgo Armatas hominum est praesens hortata catervas. Sed postquam tellus scelere est imbuta nefando, Iustitiamque omnes cupida de mente fugarunt, Perfudere manus fraterno sanguine fratres, . 4OO Destitit extinctos natus lugere parentes, Optavit genitor primaevi funera nati, Liber ut innuptae poteretur flore novercae, Ignaro mater substernens se inpia nato 96 405 Inpia non verita est divos scelerare parentes : Omnia fanda nefanda malo permixta furore Iustificam nobis mentem avertere deorum. Quare nec talis dignantur visere coetus, Nec se contingi patiuntur lumine claro. LXV Etsi me assiduo defectum cura dolore Sevocat a doctis, Hortale, virginibus, Nec potis est dulcis Musarum expromere fetus Mens animi, tantis fluctuat ipsa malis : 5 (Namque mei nuper Lethaeo gurgite fratris Pallidulum manans alluit unda pedem, Troia Rhoeteo quem subter litore tellus Ereptum nostris obterit ex oculis : 97 Alloquar, audiero numquam te voce loquentem, Numquam ego te, vita frater amabilior, IO Aspiciam posthac : at certe semper amabo, Semper maesta tua carmina morte canam, Qualia sub densis ramorum concinit umbris Daulias absumpti fata gemens Ityli)— Sed tamen in tantis maeroribus, Hortale, mitto I5 Haec expressa tibi carmina Battiadae, Ne tua dicta vagis nequiquam credita ventis Effluxisse meo forte putes animo, Vt missum sponsi furtivo munere malum Procurrit casto virginis e gremio, 2O Quod miserae oblitae molli sub veste locatum, Dum adventu matris prosilit, excutitur: Atque illud prono praeceps agitur decursu, Huic manat tristi conscius ore rubor. Io I 5 LXVI. Omnia qui magni dispexit lumina mundi, Qui stellarum ortus comperit atque obitus, Flammeus ut rapidi solis nitor obscuretur, Vt cedant certis sidera temporibus, Vt Triviam furtim sub Latmia saxa relegans Dulcis amor gyro devocet aerio, Idem me ille Conon caelesti in lumine vidit E Bereniceo vertice caesariem W Pulgentem clare, quam cunctis illa deorum Levia protendens brachia pollicita est, Qua rex tempestate novo' auctus hymenaeo Vastatum finis iverat Assyrios, Dulcia nocturnae portans vestigia rixae, Quam de virgineis gesserat exuviis. Estne novis nuptis odio Venus ? an quod amantum Frustrantur falsis gaudia lacrimulis, Vbertim thalami quas intra limina fundunt ? Non, ita me divi, vera gemunt, iuerint. 99 Id mea me multis docuit regina querelis Invisente novo proelia torva viro. At tu non orbum luxti deserta cubile, Sed fratris cari flebile discidium, Cum penitus maestas exedit cura medullas. Vt tibi tum toto pectore sollicitae Sensibus ereptis mens excidit ! at te ego certe Cognoram a parva virgine magnanimam. Anne bonum oblita es facinus, quo regium adepta es Coniugium, quod non fortior ausit alis ? Sed tum maesta virum mittens quae verba locuta es! Iuppiter, ut tristi lumina saepe manu ! Quis te mutavit tantus deus ? an quod amantes Non longe a caro corpore abesse volunt ? Atque ibi me cunctis pro dulci coniuge divis Non sine taurino sanguine pollicita es, Si reditum tetulisset. Is haut in tempore longo Captam Asiam Aegypti finibus addiderat. Quis ego pro factis caelesti reddita coetu Pristina vota novo munere dissoluo. Invita, o regina, tuo de vertice cessi, Invita : adiuro teque tuumque caput, 2O 25 3O 35 4O I OO 45 55 6o Digna ferat quod siquis inaniter adiurarit: Sed qui se ferro postulet esse parem ? Ille quoque eversus mons est, quem maximum in oris Progenies Thiae clara supervehitur, Cum Medi peperere novum mare, cumque iuven- tuS Per medium classi barbara navit Athon. Quid facient crines, cum ferro talia cedant ? Iuppiter, ut Chalybon omne genus pereat, Et qui principio sub terra quaerere venas Institit ac ferri stringere duritiem ! Abiunctae paulo ante comae mea fata sorores Lugebant, cum se Memnonis Aethiopis Vnigena inpellens nutantibus aera pennis Obtulit Arsinoes Locridos ales ecus, Isque per aetherias me tollens avolat umbras Et Veneris casto collocat in gremio. Ipsa suum Zephyritis eo famulum legarat, Graia Canopiis incola litoribus. Hic Veneri vario ne solum in lumine caeli Ex Ariadneis aurea temporibus I O I Fixa corona foret, sed nos quoque fulgeremus Devotae flavi verticis exuviae, Vvidulam a fletu cedentem ad templa deum me Sidus in antiquis diva novum posuit: Virginis et saevi contingens namque Leonis 65 Lumina, Callisto iuncta Lycaoniae, Vertor in occasum, tardum dux ante Booten, Qui vix sero alto mergitur Oceano. Sed quamquam me nocte premunt vestigia divom, Lux autem canae Tethyi restituit, 7o (Pace tua fari hoc liceat, Rhamnusia virgo, Namque ego non ullo vera timore tegam, Nec si me infestis discerpent sidera dictis, Condita quin veri pectoris evoluam) Non his tam laetor rebus, quam me afore semper, 75 Afore me a dominae vertice discrucior, Quicum ego, dum virgo quondam fuit omnibus expers, Vnguentorum una milia multa bibi. Nunc vos, optato cum iunxit lumine taeda, Non prius unanimis corpora coniugibus 8o Tradite nudantes reiecta veste papillas, Quam iucunda mihi munera libet onyx, I O2 85 9O Vester onyx, casto colitis quae iura cubili. Sed quae se inpuro dedit adulterio, Illius a mala dona levis bibat irrita pulvis: Namque ego ab indignis praemia nulla peto : Sed magis, o nuptae, semper concordia vestras Semper amor sedes incolat assiduus. Tu vero, regina, tuens cum sidera divam Placabis festis luminibus Venerem, Vnguinis expertem non siris esse tuam me, Sed potius largis effice muneribus Sidera cur iterent * utinam coma regia fiam, Proximus Hydrochoi fulgeret Oarion.* I o3 LXVII. O dulci iucunda viro, iucunda parenti, Salve, teque bona Iuppiter auctet ope, Ianua, quam Balbo dicunt servisse benigne, Olim, cum sedes ipse senex tenuit, Quamque ferunt rursus voto servisse maligne, 5 Postquam es porrecto facta marita sene. Dic agedum nobis, quare mutata feraris In dominum veterem deseruisse fidem. * Non (ita Caecilio placeam, cui tradita nunc sum) Culpa mea est, quamquam dicitur esse mea, IO Nec peccatum a me quisquam pote dicere quic- quam : Verum, is mos populi, ianua quippe facit. Qui, quacumque aliquid reperitur non bene factum, Ad me omnes clamant “ianua, culpa tua est.”' Non istuc satis est uno te dicere verbo, I5 Sed facere ut quivis sentiat et videat. I o4. 2O 25 3O 35 * Qui possum? nemo quaerit nec scire laborat.' Nos volumus : nobis dicere ne dubita. * Primum igitur, virgo quod fertur tradita nobis, Falsum est. Non illam vir prior attigerit, Languidior tenera cui pendens sicula beta Numquam se mediam sustulit ad tunicam : Sed pater illius gnati violasse cubile Dicitur et miseram conscelerasse domum, Sive quod inpia mens caeco flagrabat amore, Seu quod iners sterili semine natus erat, Et quaerendus is unde foret nervosius illud, Quod posset zonam solvere virgineam.' Egregium narras mira pietate parentem, Qui ipse sui gnati minxerit in gremium. * Atqui non solum hoc se dicit cognitum habere Brixia Chineae supposita speculae, Flavus quam molli percurrit flumine Mella, Brixia Veronae mater amata meae, Sed de Postumio et Corneli narrat amore, Cum quibus illa malum fecit adulterium. Dixerit hic aliquis: quid ? tu istaec, ianua, nosti ? Cui numquam domini limine abesse licet, Io5 Nec populum auscultare, sed hic suffixa tigillo Tantum operire soles aut aperire domum ? 4O * Saepe illam audivi furtiva voce loquentem Solam cum ancillis haec sua flagitia, Nomine dicentem quos diximus, ut pote quae mi Speraret nec linguam esse nec auriculam. Praeterea addebat quendam, quem dicere nolo 45 Nomine, ne tollat rubra supercilia. Longus homo est, magnas cui lites intulit olim Falsum mendaci ventre puerperium.' Io6 IO I5 LXVIII. Quod mihi fortuna casuque oppressus acerbo ` Conscriptum hoc lacrimis mittis epistolium, Naufragum ut eiectum spumantibus aequoris undis Sublevem et a mortis limine restituam, Quem neque sancta Venus molli requiescere somno Desertum in lecto caelibe perpetitur, Nec veterum dulci scriptorum carmine Musae Oblectant, cum mens anxia pervigilat, Id gratum est mihi, me quoniam tibi dicis ami- Cum, {j Muneraque et Musarum hinc petis et Veneris: Sed tibi ne mea sint ignota incommoda, Mani, Neu me odisse putes hospitis officium, Accipe, quis merser fortunae fluctibus ipse, Ne amplius a misero dona beata petas. Tempore quo primum vestis mihi tradita pura est, Iucundum cum aetas florida ver ageret, I o7 Multa satis lusi : non est dea nescia nostri, Quae dulcem curis miscet amaritiem : Sed totum hoc studium luctu fraterna mihi '• ImOjTS Abstulit. O misero frater adempte mihi, 2O Tu mea tu moriens fregisti commoda, frater, Tecum una tota est nostra sepulta domus, Omnia tecum una perierunt gaudia nostra, Quae tuus in vita dulcis alebat amor. Cuius ego interitu tota de mente fugavi 25 Haec studia atque omnis delicias animi. Quare, quod scribis * Veronae turpe, Catulle, Esse, quod hic, quisquis de meliore nota est, Frigida deserto tepefecit membra cubili,' Id, Mani, non est turpe, magis miserum est. 3O Ignosces igitur, si, quae mihi luctus ademit, Haec tibi non tribuo munera, cum nequeo. Nam, quod scriptorum non magna est copia apud m€, Hoc fit, quod Romae vivimus : illa domus, Illa mihi sedes, illic mea carpitur aetas : 35 Huc una ex multis capsula me sequitur. Io8 4O 45 5O 55 Quod cum ita sit, nolim statuas nos mente maligna Id facere aut animo non satis ingenuo, Quod tibi non utriusque petenti copia posta : est : Vltro ego deferrem, copia siqua foret. Non possum reticere, deae, qua me Allius in re Iuverit aut quantis iuverit officiis, Ne fugiens saeclis obliviscentibus aetas Illius hoc caeca nocte tegat studium ; Sed dicam vobis, vos porro dicite multis Milibus et facite haec charta loquatur anus, Vt fama ille bona Cumaeos vivat in ammos, Notescatque magis mortuus atque magis, Nec tenuem texens sublimis aranea telam In deserto Alli nomine opus faciat. Nam, mihi quam dederit duplex Amathusia curam, Scitis, et in quo me corruerit genere, Cum tantum arderem quantum Trinacria rupes Lymphaque in Oetaeis Malia Thermopylis, Maesta neque assiduo tabescere lumina fletu Cessarent tristique imbre madere genae. Qualis in aerii perlucens vertice montis Rivus muscoso prosilit e lapide, I o9 Qui cum de prona praeceps est valle volutus, Per medium densi transit iter populi, Dulce viatori lasso in sudore levamen, Cum gravis exustos aestus hiulcat agros : Hic, velut in nigro iactatis turbine nautis Lenius aspirans aura secunda venit Iam prece Pollucis, iam Castoris implorata, Tale fuit nobis Manius auxilium. Is clausum lato patefecit limite campum, Isque domum nobis isque dedit dominam, Ad quam communes exerceremus amores. Quo mea se molli candida diva pede Intulit et trito fulgentem in limine plantam Innixa arguta constituit solea, Coniugis ut quondam flagrans advenit amore Protesilaeam Laudamia domum Inceptam frustra, nondum cum sanguine sacro Hostia caelestis pacificasset eros. Nil mihi tam valde placeat, Rhamnusia virgo, Quod temere invitis suscipiatur eris. Quam ieiuna pium desideret ara cruorem, Docta est amisso Laudamia viro, 65 7o 75 8O I IO 85 9O 95 IOO Coniugis ante coacta novi dimittere collum, Quam veniens una atque altera rursus hiemps Noctibus in longis avidum saturasset amórem, Posset ut abrupto vivere coniugio, • Quod scibant Parcae non longo tempore abesse, Si miles muros isset ad Iliacos : Nam tum Helenae raptu primores Argivorum Coeperat ad sese Troia ciere viros, Troia, nefas, commune sepulcrum Asiae Europae- que, Troia virum et virtutum omnium acerba cinis, Quaeque itidem nostro letum miserabile fratri Attulit. Ei misero frater adempte mihi, Ei misero fratri iucundum lumen ademptum, Tecum una tota est nostra sepulta domus, Q. Omnia tecum una perierunt gaudia nostra, Quae tuus in vita dulcis alebat amor. Quem nunc tam longe non inter nota sepul- C1T2l Nec prope cognatos conpositum cineres, Sed Troia obscena, Troia infelice sepultum Detinet extremo terra aliena solo. I I I Ad quam tum properans fertur simul undique pubes Graeca penetrales deseruisse focos, • Ne Paris abducta gavisus libera moecha Otia pacato degeret in thalamo. Quo tibi tum casu, pulcherrima Laudamia, Ereptum est vita dulcius atque anima Coniugium : tanto te absorbens vertice amoris Aestus in abruptum detulerat barathrum, Quale ferunt Grai Pheneum prope Cylleneum Siccare emulsa pingue palude solum, Quod quondam caesis montis fodisse medullis Audit falsiparens Amphitryoniades, Tempore quo certa Stymphalia monstra sagitta Perculit imperio deterioris eri, Pluribus ut caeli tereretur ianua divis, Hebe nec longa virginitate foret. Sed tuus altus amor barathro fuit altior illo, Qui tandem indomitum ferre iugum docuit: Nam nec tam carum confecto aetate parenti Vna caput seri nata nepotis alit, Qui, cum divitiis vix tandem inventus avitis Nomen testatas intulit in tabulas, IO5 I IO II 5 I2O I I 2 I25 I3O I 35 I4O Inpia darisi gentilis gaudia tollens Suscitat a cano volturium capiti : Nec tantum niveo gavisa est ulla columbo Conpar, quae multo dicitur inprobius , Oscula mordenti semper decerpere rostro, Quam quae praecipue multivola est mulier. Sed tu horum magnos vicisti sola furores, Vt semel es flavo conciliata viro. Aut nihil aut paulo cui tum concedere digna Lux mea se nostrum contulit in gremium, Quam circumcursans hinc illinc saepe Cupido Fulgebat crocina candidus in tunica. Quae tamen etsi uno non est contenta Catullo Rara verecundae furta feremus erae, Ne nimium simus stultorum more molesti: Saepe etiam Iuno, maxima caelicolum, Coniugis in culpa flagrantem contudit iram, Noscens omnivoli plurima furta Iovis. Atqui nec divis homines conponier aequum est, (Ingratum tremuli tolle parentis opus), Nec tamen illa mihi dextra deducta paterna Fragrantem Assyrio venit odore domum, I I 3 Sed furtiva dedit mira munuscula nocte, . ' I45 Ipsius ex ipso dempta viri gremio. Quare illud satis est, si nobis is datur unis, Quem lapide illa diem candidiore notat. Hoc tibi quod potui confectum carmine munus Pro multis, Alli, redditur officiis, I5O Ne vestrum scabra tangat rubigine nomen Haec atque illa dies atque alia atque alia. Huc addent divi quam plurima, quae Themis olim Antiquis solita est munera ferre piis : ? Sitis felices et tu simul et tua vita I 55 Et domus ipsa in qua lusimus et domina, Et qui principio nobis quae tradidit aufert, A quo sunt primo mi omnia nata bona, Et longe ante omnes mihi quae me carior ipso est, Lux mea, qua viva vivere dulce mihi est. I6o I 14 IO LXIX. Noli admirari, quare tibi femina nulla, Rufe, velit tenerum supposuisse femur, Non si illam rarae labefactes munere vestis Aut perluciduli deliciis lapidis. Laedit te quaedam mala fabula, qua tibi fertur Valle sub alarum trux habitare caper. Hunc metuunt omnes. Neque mirum : nam mala valde est Bestia, nec quicum bella puella cubet. Quare aut crudelem nasorum interfice pestem, Aut admirari desine cur fugiant. LXX. Nulli se dicit mulier mea nubere malle Quam mihi, non si se Iuppiter ipse petat.' Dicit, sed mulier cupido quod dicit amanti, In vento et rapida scribere oportet aqua. I I 5 LXXI. Si cui iure bono sacer alarum obstitit hircus, Aut si quem merito tarda podagra secat, Aemulus iste tuus, qui vestrum exercet amorem, Mirifico est fato nactus utrumque malum. Nam quotiens futuit, ' totiens ulciscitur ambos: Illam affligit odore, ipse perit podagra. LXXII. Dicebas quondam solum te nosse Catullum, Lesbia, nec prae me velle tenere Iovem. Dilexi tum te non tantum ut vulgus amicam, Sed pater ut gnatos diligit et generos. Nunc te cognovi : quare etsi impensius uror, Multo mi tamen es vilior et levior. Qui potis est ? inquis. Quod amantem iniuria talis Cogit amare magis, sed bene velle minus. I I 6 LXXIII. Desine de quoquam quicquam bene velle mereri Aut aliqaem fieri posse putare pium. Omnia sunt ingrata, nihil fecisse benigne ; Immo taedet obestque et magis atque magis : Vt mihi, quem nemo gravius nec acerbius urget, Quam modo qui me unum atque unicum ami- cum habuit. LXXIV. Gellius audierat patruum obiurgare solere, Siquis delicias diceret aut faceret. Hoc ne ipsi accideret, patrui perdepsuit ipsam Vxorem et patruum reddidit Harpocratem. Quod voluit fecit : nam, quamvis irrumet ipsum Nunc patruum, verbum non faciet patruus. I 17 LXXV. Huc est mens deducta tua, mea Lesbia, culpa, Atque ita se officio perdidit ipsa suo, Vt iam nec bene velle queat tibi, si optima fias, Nec desistere amare, omnia si facias. LXXVI. Si qua recordanti benefacta priora voluptas Est homini, cum se cogitat esse pium, Nec sanctam violasse fidem, nec foedere in ullo Divom ad fallendos numine abusum homines, Multa parata manent iam in longa aetate, Catulle, Ex hoc ingrato gaudia amore tibi. Nam quaecumque homines bene cuiquam aut di- cere possunt Aut facere, haec a te dictaque factaque sunt; I I 8 IO I 5 2O 25 Omniaque ingratae perierunt credita menti. Quare cur te, cur iam amplius excrucies ? Quin tu animo offirmas atque istinc teque reducis Et dis invitis desinis esse miser ? Difficile est longum subito deponere amorem. Difficile est, verum hoc qua lubet efficias. Vna salus haec est, hoc est tibi pervincendum: Hoc facias, sive id non pote sive pote. O di, si vestrum est misereri, aut si quibus um- quam Extremo iam ipsa morte tulistis opem, Me miserum aspicite et, si vitam puriter egi, Eripite hanc pestem perniciemque mihi. Heu, mihi surrepens imos ut torpor in artus Expulit ex omni pectore laetitias. Non iam illud quaero, contra me ut diligat illa, Aut, quod non potis est, esse pudica velit : Ipse valere opto et taetrum hunc deponere mor- bum. O di, reddite mi hoc pro pietate mea. I I 9 LXXVII. Rufe mihi frustra ac nequiquam credite amice (Frustra ? immo magno cum pretio atque malo) Sicine subrepsti mi, atque intestina perurens Ei misero eripuisti omnia nostra bona ? Eripuisti, eheu nostrae crudele venenum Vitae, eheu nostrae pestis amicitiae. * LXXVIII. Gallus habet fratres, quorum est lepidissima con- iunx Alterius, lepidus filius alterius. Gallus homo est bellus : nam dulces iungit amores, Cum puero ut bello bella puella cubet. Gallus homo est stultus nec se videt esse maritum, Qui patruus patrui monstret adulterium. 5 I2O ^ LXXVIIIb. Sed nunc id doleo quod purae pura puellae < Savia conminxit spurca saliva tua. Verum id non inpune feres : nam te omnia saecla Noscent et qui sis fama loquetur anus. LXXIX. Lesbius est pulcher : quid ni ? quem Lesbia malit Quam te cum tota gente, Catulle, tua. Sed tamen hic pulcher vendat cum gente Catul- lum, Si tria notorum savia reppererit. I 2 I ^ LXXX. Quid dicam, Gelli, quare rosea ista labella Hiberna fiant candidiora nive, Mane domo cum exis et cum te octava quiete E molli longo suscitat hora die ? Nescio quid certe est : an vere fama susurrat 5 Grandia te medii tenta vorare viri ? Sic certe est: clamant Victoris rupta miselli Ilia, et emulso labra notato sero. LXXXI. Nemone in tanto potuit populo esse, Iuventi, Bellus homo, quem tu diligere inciperes, Praeterquam iste tuus moribunda ab sede Pisauri Hospes inaurata pallidior statua, Qui tibi nunc cordi est, quem tu praeponere nobis 5 Audes, et nescis quod facinus facias ? I 22 LXXXII. Quinti, si tibi vis oculos debere Catullum Aut aliud siquid carius est oculis, Eripere ei noli multo quod carius illi Est oculis seu quid carius est oculis. LXXXIII. Lesbia mi praesente viro mala plurima dicit: Haec illi fatu6 maxima laetitia est. ~_. Mule, nihil sentis. ' Si nostri oblita taceret, *s*-, Sana esset : nunc quód gannit et obloquitur, Non solum meminit, sed quae multo acrior est res Irata est. Hoc est, uritur et loquitur. I 23 LXXXIV. Chommoda dicebat, si quando commoda vellet Dicere, et insidias Arrius hinsidias, Et tum mirifice sperabat se esse locutum, Cum quantum poterat dixerat hinsidias. Credo, sic mater, sic Liber avunculus eius, 5 Sic maternus avus dixerat atque avia. Hoc misso in Syriam requierant omnibus aures: Audibant eadem haec leniter et leviter, Nec sibi postilla metuebant talia verba, Cum subito affertur nuntius horribilis, IO Ionios fluctus, postquam illuc Arrius isset, Iam non Ionios esse, sed Hionios. LXXXV Odi et amo. Quare id faciam fortasse requiris. Nescio, sed fieri sentio et excrucior. � I 24. LXXXVI. Quintia formosa est multis, mihi candida longa Recta est. Haec ego sic singula confiteor, Totum illud formosa nego: nam nulla venustas, Nulla in tam magno est corpore mica salis. 5 Lesbia formosa est, quae cum pulcherrima tota est, Tum omnibus una omnis surripuit Veneres. LXXXVII. Nulla potest mulier tantum se dicere amatam Vere, quantum a me Lesbia amata mea es : Nulla fides ullo fuit umquam foedere tanta, Quanta in amore tuo ex parte reperta mea est. 1 25 -r LXXXVIII. Quid facit is, Gelli, qui cum matre atque sorore Prurit et abiectis pervigilat tunicis ? Quid facit is, patruum qui non sinit esse maritum ? Ecquid scis quantum suscipiat sceleris ? Suscipit, o Gelli, quantum non ultima Tethys Nec genitor nympharum abluit Oceanus : Nam nihil est quicquam sceleris quo prodeat ultra, Non si demisso se ipse voret capite. LXXXIX. Gellius est tenuis : quid ni ? cui tam bona mater Tamque valens vivat tamque venusta soror Tamque bonus patruus tamque omnia plena puellis Cognatis, quare is desinat esse macer ? Qui ut nihil attingat, nisi quod fas tangere non eSt, Quantumvis quare sit macer invenies. I 26 IO XC. Nascatur magus ex Gelli matrisque nefando Coniugio et discat Persicum aruspicium : Nam magus ex matre et gnato gignatur oportet, Si vera est Persarum inpia relligio, Gratus ut accepto veneretur carmine divos Omentum in flamma pingue liquefaciens. XCI. Non ideo, Gelli, sperabam te mihi fidum In misero hoc nostro, hoc perdito amore fore Quod te cognossem bene constantemve putarem Aut posse a turpi mentem inhibere probro, Sed neque quod matrem nec germanam esse vide- bam Hanc tibi, cuius me magnus edebat amor. Et quamvis tecum multo coniungerer usu, Non satis id causae credideram esse tibi. Tu satis id duxti: tantum tibi gaudium in omni Culpa est, in quacumque est aliquid sceleris. I 27 XCII. Lesbia mi dicit semper male nec tacet umquam De me : Lesbia me dispeream nisi amat. Quo signo ? quia sunt totidem mea : deprecor illam Assidue, verum dispeream nisi amo. XCIII. Nil nimium studeo Caesar tibi velle placere, Nec scire utrum sis albus an ater homo. XCIV. Mentula moechatur. Moechatur mentula certe. Hoc est quod dicunt, ipsa olera olla legit. I 28 IO XCV. Zmyrna mei Cinnae nonam post denique mes- S€ÌY) Quam coepta est nonamque edita post hiemem eSt, Milia cum interea quingenta Hortensius uno Versiculorum anno pertulerit Volusi. Zmyrna cavas Satrachi penitus mittetur ad undas, Zmyrnam cana diu saecula pervoluent : At Volusi annales Paduam morientur ad ipsam Et laxas scombris saepe dabunt tunicas. Parva mei mihi sint cordi monumenta sodalis, At populus tumido gaudeat Antimacho. I 29 XCVI. Si quicquam mutis gratum acceptumve sepulcris Accidere a nostro, Calve, dolore potest, Quo desiderio veteres renovamus amores Atque Orco missas flemus amicitias, Certe non tanto mors inmatura dolori est 5 Quintiliae, quantum gaudet amore tuo. * xcvII. Non, ita me di ament, quicquam referre putavi, Vtrumne os an culum olfacerem Aemilio. Nilo mundius hoc, niloque immundius illud, Verum etiam culus mundior et melior: Nam sine dentibus est : dentes os sesquipedalis, 5 Gingivas vero ploxeni habet veteris, Praeterea rictum qualem diffissus in aestu Meientis mulae cunnus habere solet. Hic futuit multas et se facit esse venustum, Et non pistrino traditur atque asino ? IO Quem siqua attingit, non illam posse putemus Aegroti culum lingere carnificis ? I 3o 5 IO XCVIII. In te, si in quemquam, dici pote, putide Vetti, Id quod verbosis dicitur et fatuis: Ista cum lingua, si usus veniat tibi, possis Culos et crepidas lingere carpatinas. Si nos omnino vis omnes perdere, Vetti, Hiscas: omnino quod cupis efficies. XCIX. Surripui tibi, dum ludis, mellite Iuventi, Saviolum dulci dulcius ambrosia. Verum id non inpune tuli : namque amplius horam Suffixum in summa me memini esse cruce, Dum tibi me purgo nec possum fletibus ullis Tantillum vestrae demere saevitiae. Nam simul id factum est, multis diluta labella Guttis abstersisti omnibus articulis, Ne quicquam nostro contractum ex ore maneret, Tamquam eonmictae spurca saliva lupae. I 3 I Praeterea infesto miserum me tradere Amori Non cessasti omnique excruciare modo, Vt mi ex ambrosia mutatum iam foret illud Saviolum tristi tristius elleboro. Quam quoniam poenam misero proponis amori, I 5 Numquam iam posthac basia surripiam. 7- C. Caelius Aufilenum et Quintius Aufilenam Flos Veronensum depereunt iuvenum, Hic fratrem, ille sororem. Hoc est, quod dicitur, illud Fraternum vere dulce sodalicium. Cui faveam potius ? Caeli, tibi: nam tua nobis 5 Perspecta egregie est unica amicitia, Cum vesana meas torreret flamma medullas. Sis felix, Caeli, sis in amore potens. 1 32 CI. Multas per gentes et multa per aequora vectus Advenio has miseras, frater, ad inferias, Vt te postremo donarem munere mortis Et mutam nequiquam alloquerer cinerem, 5 Quandoquidem fortuna mihi tete abstulit ipsum, Heu miser indigne frater adempte mihi. Nunc tamen interea haec, prisco quae more paren- tum Tradita sunt tristi munere ad inferias, Accipe fraterno multum manantia fletu, 1o Atque in perpetuum, frater, ave atque vale. I 33 CII. Si quicquam tacito conmissum est fido ab amico, Cuius sit penitus nota fides animi, Meque esse invenies illorum iure sacratum, Corneli, et factum me esse puta Harpocratem. CIII. Aut, sodes, mihi redde decem sestertia, Silo, Deinde esto quamvis saevus et indomitus: Aut, si te nummi delectant, desine quaeso Leno esse atque idem saevus et indomitus. I 34- CIV. Credis me potuisse meae maledicere vitae, Ambobus mihi quae carior est oculis ? Non potui, nec si possem tam perdite amarem: Sed tu cum Tappone omnia monstra facis. CV. Mentula conatur Pipleum scandere montem : Musae furcillis praecipitem eiciunt. CVI. Cum puero bello praeconem qui videt esse, Quid credat, nisi se vendere discupere ? I 35 CVII. Si cui quid cupidoque optantique optigit umquam Insperanti, hoc est gratum animo proprie. Quare hoc est gratum, nobis quoque carius auro, Quod te restituis, Lesbia, mi cupido, Restituis cupido atque insperanti ipsa refers te Nobis. O lucem candidiore nota ! Quis me uno vivit felicior, aut magis hac rem Optandam in vita dicere quis poterit ? CVIII. Si, Comini, populi arbitrio tua cana senectus Spurcata inpuris moribus intereat, Non equidem dubito quin primum inimica bono- 1TUl1m � •, Lingua execta avido sit data volturio, Effossos oculos voret atro gutture corvus, Intestina canes, cetera membra lupi. I 36 CIX. Iucundum, mea vita, mihi proponis amorem Hunc nostrum inter nos perpetuumque fore. Di magni, facite ut vere promittere possit, Atque id sincere dicat et ex animo, Vt liceat nobis tota perducere vita Aeternum hoc sanctae foedus amicitiae. CX. Aufilena, bonae semper laudantur amicae : Accipiunt pretium, quae facere instituunt. Tu, quod promisti mihi quod mentire, inimica es : Quod nec das et fers, turpe facis facinus. Aut facere ingenuae est, aut non promisse pudicae, Aufilena, fuit : sed data corripere Fraudando est falsum plus quam meretricis avarae, Quae sese toto corpore prostituit. • I 37 CXI. Aufilena, viro contentam vivere solo, Nuptarum laus e laudibus eximiis : Sed cuivis quamvis potius succumbere par est, Quam matrem fratres ex patruo parere. ^ CXII. Multus homo es Naso, neque tecum multus homo est qui Descendit : Naso, multus es et pathicus. * CXIII. Consule Pompeio primum duo, Cinna, solebant Maeciliam : facto consule nunc iterum Manserunt duo, sed creverunt milia in unum Singula. Fecundum semen adulterio. I 38 CXIV. Firmano saltu non falso Mentula dives Fertur, qui tot res in se habet egregias, Aucupium, omne genus piscis, prata, arva ferasque. Nequiquam : fructus sumptibus exuperat. Quare concedo sit dives, dum omnia desint. Saltus laudemus commoda, dum ipse egeat. CXV. Mentula habet iuxta triginta iugera prati, Quadraginta arvi : cetera sunt maria. Cur non divitiis Croesum superare potis sit Vno qui in saltu tot bona possideat, Prata, arva, ingentis silvas saltusque paludesque Vsque ad Hyperboreos et mare ad Oceanum ? Omnia magna haec sunt, tamen ipse est maximus ultro, Non homo, sed vero mentula magna minax. 1 39 CXVI. Saepe tibi studioso animo venante requirens Carmina uti possem mittere Battiadae, Qui te lenirem nobis, neu conarere Tela infesta meum mittere in usque caput, Hunc video mihi nunc frustra sumptum esse labor- em, Gelli, nec nostras hic valuisse preces. Contra nos tela ista tua evitabimus uncta : At fixus nostris tu dabi' supplicium. 5 I4O CATVLLI FRAGMENTA. I. At non effugies meos iambos. Porph. ad Hor. Carm. I. I6, 24. Iambici autem versus aptissimi habentur ad maledicendum. * * * Denique et Catullus, cum maledicta minaretur, sic ait. At non cett. 2 Hunc lucum tibi dedico consecroque Priape, Qua domus tua Lampsaci est quaque si/va Priape, Nam te praecipue in suis urbibus colit ora Hellespontia ceteris ostreosior oris. Terentianus Maurus 2755. 3. _J_J de meo ligurrire libidost. Nonius Marcellus p. I 34 M. 4. [J_J_ et Lario inminens Comum.] Vibii Sequestris (p. 12, 9 Bursian) codex unus, (Mus. Brit. Add. MSS. 16986.). I4-I 5. Servius ad Verg. Georg. II. 95. Hanc uvam Cato praecipue laudat in libris quos scripsit ad filium ; contra- Catullus eam vituperat et dicit nulli rei esse aptam miraturque cur eam laud- averit Cato. 6. Plin. Nat. Hist. XXVIII. 2. 19. Hinc Theocriti apud Graecos, Catulli apud nos proxumeque Vergili incantamentorum amatoria imitatio. 7. Sic sua lascivo cantata est saepe Catullo Femina, cui falsum Lesbia nomen erat, Nec contentus ea, multos vulgavit amores, In quibus ipse suum fassus adulterium est. Ovid. Trist. II. 427. 8. Serv. ad Verg. Aen. III. 4o9. Hinc etiam Catullus cavêre dixit. Cf. Catull. 5o. I8, I9: 6I, I52. 9. [Nonius Marcellus p. 546 Carchesia . . . Catullus Veron- ensis : Lucida qua splendet (sic) carchesia mali.] uo Servius ad Verg. Aen. VII. 378 Catullus hoc turben dicit ut hoc carmen. I 42 i PERVIGILIVM VENERIS. Cras amet qui numquam amavit quique amavit cras amet. Ver novum, ver iam canorum, vere natus orbis est, Vere concordant amores, vere nubunt alites, Et nemus comam resolvit de maritis imbribus : 5 Cras amorum copulatrix inter umbras arborum ,, Implicat casas virentis de flagello myrteo, Cras Dione iura dicit fulta sublimi throno. Cras amet qui numquam amavit quique amavit cras amet. Tunc cruore de superno spumeo pontus globo Io Caerulas inter catervas, inter et bipedes equos, Fecit undantem Dionen de marinis imbribus. I43 Cras amet qui numquam amavit quique amavit cras amet. Ipsa gemmis purpurantem pingit annum floridis Ipsa surgentes papillas de Favoni spiritu Vrget in nodos feraces, ipsa roris lucidi, I5 Noctis aura quem relinquit, spargit umentis aquas. En micant lacrimae trementes de caduco pondere : Gutta praeceps orbe parvo sustinet casus suos. En pudorem florulentae prodiderunt purpurae : Vmor ille, quem serenis astra rorant noctibus, 2O Mane virgineas papillas solvit umenti peplo. Ipsa iussit mane ut udae virgines nubant rosae : Facta Veneris de cruore deque Amoris osculis Deque gemmis deque flammis deque solis purpuris Cras ruborem, qui latebat veste tectus ignea, 25 Vnico marita voto non pudebit solvere. Cras amet qui numquam amavit quique amavit cras amet. Ipsa Nymphas diva luco iussit ire myrteo : It puer comes puellis ; nec tamen credi potest Esse Amorem feriatum, si sagittas vexerit. ' 3O I44- Ite, Nymphae, posuit arma, feriatus est Amor : Iussus est inermis ire, nudus ire iussus est, Neu quid arcu neu sagitta neu quid igne laederet. Sed tamen Nymphae cavete, quod Cupido pulcher est: 35 Est in armis totus idem quando nudus est Amor. Cras amet qui numquam amavit quique amavit cras amet. Conpari Venus pudore mittit ad te virgines. Vna res est quam rogamus : cede, virgo Delia, Vt nemus sit incruentum de ferinis stragibus, 40 Et recentibus virentes ducat umbras floribus. Ipsa vellet te rogare, si pudicam flecteret, Ipsa vellet ut venires, si deceret virginem. Iam tribus choros videres feriantis noctibus Congreges inter catervas ire per saltus tuos, 45 Floreas inter coronas, myrteas inter casas. Nec Ceres nec Bacchus absunt nec poetarum deus. Detinenda nocte tota est pervigilia canticis : Regnet in silvis Dione : tu recede, Delia. Cras amet qui numquam amavit quique amavit cras amet. E- | - 7 A ;.….. I4-5 Iussit Hyblaeis tribunal stare diva floribus : 5O Praeses ipsa iura dicet, adsidebunt Gratiae. Hybla, totos funde flores, quidquid annus adtulit; Hybla, florum subde vestem, quantus Hennae campus eSt. Ruris hic erunt puellae vel puellae montium Quaeque silvas quaeque lucos quaeque fontes inco- 55 lunt. Iussit omnes adsidere pueri mater alitis, Iussit et nudo puellas nil Amori credere. Cras amet qui numquam amavit quique amavit cras amet. Cras erit cum primus aether copulavit nuptias Vel pater totum creavit vernus annum nubibus : 65 In sinum maritus imber fluxit almae coniugis, Vnde fetus mixtus omnis aleret magno corpore. Ipsa venas atque mentem permeanti spiritu Intus occultis gubernat procreatrix viribus, Perque caelum perque terras perque pontum subdi- 6; tum Pervium sui tenorem seminali tramite I 46 Inbuit iussitque mundum nosse nascendi vias. Cras amet qui numquam amavit quique amavit cras amet. Ipsa Troianos nepotes in Latinos transtulit, 7o Ipsa Laurentem puellam coniugem nato dedit, Vnde Ramnes et Quirites proque prole posterum Romuli matrem crearet et nepotem Caesarem; Moxque Marti de sacello dat pudicam virginem, Romuleas ipsa fecit cum Sabinis nuptias. 75 Cras amet qui numquam amavit quique amavit cras amet. Rura fecundat voluptas, rura Venerem sentiunt; Ipse Amor puer Dionae rure natus dicitur. Hunc ager cum parturiret, ipsa suscepit sinu, Ipsa florum delicatis educavit osculis. 8o Cras amet qui numquam amavit quique amavit cras amet. Ecce iam subter genistas explicant tauri latus, Quisque tutus quo tenetur coniugali foedere. I47 Subter umbras cum maritis ecce balantum greges Et canoras non tacere diva iussit alites. Iam loquaces ore rauco stagna cycni perstrepunt. 85 Adsonat Terei puella subter umbram populi, Ut putes motus amoris ore dici musico Et neges queri sororem de marito barbaro. Illa cantat, nos tacemus. Quando ver venit ' meum ? Quando fiam uti chelidon ut tacere desinam ? 9O Perdidi Musam tacendo nec me Apollo respicit : Sic Amyclas cum tacerent perdidit silentium. Cras amet qui numquam amavit quique amavit cras amet. NOTES. I. 2. arida. The MSS. have arido, but Servius on Verg. Aem. 12. 587 says * in pumice' autem iste mascu/imo gemere posuit, et hunc sequámur. nam et Plautus ita dixit: licet Catul/us dixerit feminino. The authority of Servius is greater than that of our indifferent MSS., in which the masculine was substituted as the usual gender. 5. This line appears in the MSS. as jam tamen cum ausus est aumus /ta/orum which was corrected by the early Italian scholars into iam tum cum ausus es, &c., the accepted reading, * you used to think my trifles not worthless even at that time now long past when you essayed to write a universal history.' Jam tum seems to me awkward, and the elision of the monosyllable is not euphonious. Therefore I have ventured to put a full stop at mugas, and sticking close to the MSS. to read iam tamdem ausus es. We thus get a double reason why Catullus should dedicate his poems to Nepos: (I) because he used to think some- thing of them ; (2) because now at last Nepos, having appeared as writer of a universal history, deserves a writer's tribute of a dedication. Tandem will mean * after much study ' like denique 95. I, Zmyrna mez Cinnae monam post demzque messem. Jam2 M. 1 5o tandem are oftenjoinedas Verg. Aem. 6. 61 ; Io. 89o; I 2. 497, iam tandem invadit medios (where P has tamen for tandem); Liv. 22. 12 § IO ; Cic. de Leg. Agr. 2 § Io3. 9. patrona virgo, is the Muse, the guardian of poets. The description of the Muse has been considered too vague, and several improbable conjectures have been offered : but cp. 68. 41, ^on possum reticemre, deae, qua me A//ius im mre iuverit : where deae is the Muses. So Statius, Theb. I. 5, unde iubetis ire deae ? II. 8. I have printed Postgate's reading of this line ; which stands corruptly in V credo ut cum grauis acquiescet ardor. (See Journa/ of Phi/o/ogy, I 7. 228.) 9—13. It is usual to print marks of a lacuna after line Io: but in the absence of MSS. testimony, I cannot believe in a lacuna, that refuge of distracted critics, neither in the vast one vouched for by Guarinus, nor in the long one of Perreius. By accepting the simple alteration of posse for possem, made by Is.Voss, all is made intelligible : * to be able to play with you as she does is as pleasing to me as was her golden apple to Atalanta.' Possâ may easily have been written by mistake for posse. III. Io.pjpiabat is the correction of Voss for piplabat V. I6. So Ellis: his emendation seems best to account for the corrupt reading of the MSS. bonum factum male bonus i//e passer. The early Italian scholars read o factum male / o miselle passer ! From this Lachmann, who is followed by Schwabe and Schmidt elicited o factum male ! io miselle passer ? I 5 I IV. 24. movisszmo is an Italian correction for novissime MSS. V. 6. Possibly dormiumda should be read, which would add to the effective alliteration. VI. Io. quassa is not corrupt, as has bean suspected, but is an in- stance of the transference of an adjective from its proper substan- tive (lecti) to another: so 7. 5, oraclum Iovis inter aestuosâ (where aestuosi * sultry ' belongs properly to oraclum). See Forbiger's note on Aen. I. 4 ; and tn/. 3 I. I3. Verg. Aen. 2. 7 I 3, temp/um- que vetustum desertae Cereris. I 2. I have in this line mainly followed Schmidt, who how- . ever reads mihi! va/es. The MSS. have mam in (or mă) ista preualet michil tacere, whence Haupt extracted nam mi/ stupra valet, mi/ii!, tacere. Schmidt has given good reasons for his change ; amongst other things he urges that stupra is too abusive a word for Catullus to have applied to his friend's case. I may also add that if the lady in question was a scortum (1. 5), the word stuprum would be inappropriate ; see Justinian, Imstitt. 4. 18 § 4, sed eadem lege Iulia etiam stuprá flagitium pumitur, cum quis sime vi vel virginem ve/ viduam honeste viventem stupra- verit. Dig. 48. 5 § 6, leae stuprum et adulterium promiscue et caraypnotucótepov appellat, sed proprie adulterium in nupta committitur, propter partum eae altero conceptum composito nomine : stuprum vero in virginem viduamve committitur, quod Graeci φθορὰν appellant. I had suggested mam mi te valet ista mil HM 2 I 52 tacere (Classica/ Review, 4. 312); but I feel doubtful whether the dative mi * as regards me' is possible Latin. VIII. 9. impotens moli. The MSS. have impote simply ; the correction and addition of molâ are due to Avantius. I 5. vae te Balthazar Venator ; me te MSS. IX. 4. umamimos amumque Faernus; auno animo V ; sanamque O ; suamque G. Palmer (Classical Review, 5. 7) proposes unanimos όonamque : but O clearly indicates anumque. X. I 3. mec faceret O and a few other MSS.; here the Oxford MS. shows its striking superiority. G and most of the rest have non faceret, whence Gronovius, followed by Haupt and Müller, read non faciens. • 26. I believe that no change is required in the MSS. reading zstos commoda (comodâ O). Commoda means * as loans,' cp. Cic. II. im Verr. 4. 3 § 6, vidimus quâ forum et basi/icas mom spo/izs provinciarum, sed ornamentis amicorum, commodis hospitum . . ornarent. For the neuter plural in apposition compare imy. 25. 8. The ellipsis of the verb is quite idiomatic: cp. Hor. Saz. 2. 5. Io2, ergo nunc Dama sodalis musquam est ? unde mihi tam fortem tamque fidelem ? Iuv. I. 88, alea quamdo hos amimos ? See Kühner, Ausführliche GrammatâÄ, 2. p. IO4I. Commodare means to lend a thing when the thing itself must be restored ; as opposed to mutatum dare when the equivalent only had to be returned. The poet naturally avoids the inconvenient and prosaic word commodatum. That things so lent might be slaves I 53 is clear from the Digesz I 3. 6. 18 § 2 (a discussion of commo- datum), possunt iustae causae intervenêre, eae quibus cum eo quâ commodasset agi deberet: ve/uti de impensis in valetudinem servâ factis . . . mam cibariorum impensae maturalz sci/icez ratione ad eum pertimemt, quz autemdum accepisset. It is agreed that commodâ cannot be imperative. Schmidt follows Hand in reading istos; commodum enim volo ad Sarapim. Postgate (see Journa? o/ Philology, 17. 229) prints istos: commodum enim : volo ad Sarapám, which to my ear is too abrupt. 27. For mane the MSS. have mane me, on which Munro remarks, * mamé me is surely not admissible in Catullus, nor do the words appear tO have any satisfactory meaning.' Guarinus and other Italian scholars corrected the line by omitting me ; and this is surely right ; me is an error due to dittography. For mam& imquii cp. 57. 7, lectulö erudituli. It is not however fair to produce Ov. 7Trist. I. 8. 3J, valè dicere, as a parallel, for (I) dicere does not begin with a vowel and (2) the reading is no doubt wrong, and ve/ dicere must have been what Ovid wrote, as I have shown in my note. Of emendations of mane me Pontanus* minime is most attractive. 32. pararìm MSS. is rightly retained by Ellis and Schwabe. It is strange how inveterate is the schoolboy's favourite delusion that a conditional clause in Latin requires to be intro- duced by sz. It is unnecessary here to say that quam = quam sì ; still more unnecessary to add that of this there seems to be no other example. * If I have bought them for myself* can be expressed equally well in Latin by móhi pararim or så mihi pararimz : as can be seen by referring to Roby's Latin Grammar, § I 552. Thus paratzs, the conjecture of Statius, accepted by Postgate, is superfluous. I 54. XI. I I. For horribilem insulam MSS. have horribi/esque. I have accepted Ellis' emendation : most editors follow Haupt in reading horrábile aequor ; which with aequora so near in line 8 seems to be impossible. XII. 9. disertus MSS. is rightly retained by Ellis and Schmidt, against the emendation of Passerat differtus, accepted by Schwabe. Munro thinks that disertus must be corrupt as * the genitives cannot without an epithet be genitives of quality.' They are of course not genitives of quality but of respect; if Vergil can say aevâ maturus, and Horace serz studiorum, and Tacitus ârrâtus legationzs, it is reasonable to suppose that Catullus might say leporum disertus ac facetzarum. See Roby, Latin Grammar, § I 32o. 14. eae Hiberis. Here the MSS. have ex/iibere, from which eae Hibereis, i.e. Hiberás, is usually read. Perhaps exhìbere conceals ex Hibero ; the confusion of e and o is frequent in our MSS. Then eae Hibero would mean * from the Ebro country,' which might possibly stand poetically for Spain, as the Rhine might now for Germany, or the Danube for Austria, or the Ganges for India. The Hiberus played a great part in the Roman wars in Spain. Cp. Stat. Theb. I. I9, básque iugo Rhemum, bis adactum legibus Hzstrum. XIVb. This seems to be a fragment of a poem directed against the detractors of Catullus. XV. 2. pudenter is the emendation of Maehly for pudemtem MSS. Cp. line I 3. I 55 XVI. 12. quod is the reading of some inferior MSS.; que V ; quâ (que?) Ellis from a few MSS. With quâ I think a subjunctive would have been required. There is little to be said for quom, L. Müller. - XVII. 3. aaculis (from aaeula, a diminutive of axis) is the emendation of Schwabe for ac sulcis MSS. Perhaps Catullus wrote aaeiclis =aaiculis, from aariculus ; at any rate there is more evidence for the existence of this word. Between this poem and XXI. the early editors inserted without any manuscript authority three poems dealing with Priapus: XVIII., the fragment No. 2 in this edition beginning Humc /ucum ; XIX., Priapea No. iii. of the Appendix Vergiliana beginning Hunc ego, o iuvemes ; XX., Priapea No. ii. in the Appendix Vergiliana beginning Ego /iaec, ego arte. See Baehrens, Poetae Latinz Minores, ii. p. I 58; Ribbeck, Appendix Vergiliana, p. I47. XXI. I I. me me puer MSS. ; Mel/itus Hand, followed by Ellis. Scaliger's a / me me, accepted by Müller, is palaeographically tempting ; but the repetition of me is tame. Faernus, with some probability, conjectured, vae / meus. XXII. 5. palimpsestos Baehrens; palmásepto V. In lines 6—7, with Schmidt, I follow Munro. I 56 I 3. zersius Munro ; tristius V; tritius most editors, an Italian conjecture. Cp. Stat. Silv. praef. ad lib. 2, vir optime, mec minus in iudicio litterarum quam in omni vitae colore terszsszme. XXIII. Io. furta Haupt, rightly ; see Munro, p. 6o ; facta V. XXIV. 4. Midae dedisses Voss ; mz dedidisses O; mz dedisses G. I quote the following note from the Academy, July 2, 1892, p. 17 : * Plautus, Persa I. 3. 4o, nihilâ parasitus est, cuz argentum domideste. So B, save that it has mihz/. C D have a?gentum domi ide (see Schoell). The reading of this much disputed verse seems clearly Wihili parasitus est cui argentum domâ Midaest. * A parasite is a poor creature, if he have the wealth. of Midas.” A similar corruption occurs in Catullus, long since corrected by Voss.' XXV. 5. This line is hopelessly corrupt. O has cum diua m/° ^'aries ostendet osszstantes ; G has cum diua mulier alios ostemdet os- *citantes. Numerous conjectures have been made, most of them highly improbable ; one of the neatest is Mr. J. Mowat's cum diva mater horias ostendit aestuantes * understanding an allusion to the tossing of small craft in a rough sea ' (Jourma/ of A/ai/ology, I4. 252). But it is by no means obvious who is meant by diva mater. I imagine that something very simple, and not with most critics something very obscure, lurks under the corruption, and suggest cum diva naufragos hiemps ostendit oscitantes (/.iemps often appears as áés in late MSS.): see Classica/ Reviezv, 4. 3 I 2 (where I proposed navztas, which I now I 57 retract). The dreadful storm shows the shipwrecked sailors gaping half-drowned in the sea-water : cp. Hom. Od. 4. 5 II, δs ó μέν ἐνθ' άττόλωλev, é7re\ Tiev άλμvpòv ύδωρ : I 2. 35o, 7Tpòs κῦμα yavòv à7rò θνμὸν άλέσαau : Prop. 2. 24. 27, naufragus ebibat zundas : 3. 7. 52, miser invisam traxit Azatus aquam2. In default of a better I have ventured to print my own emendation. XXVII. 4. ebrioso acino for ebriose aczno V is satisfactorily proved to be right by Munro, p. 67, and accepted by Schmidt and Schwabe. Ellis reads ebriosa acina, Postgate ebrza acàna. XXIX. 4. ante Statius ; cum te V. See Munro, p. 96. 8. auz Adoneus Statius, followed by Ellis, Müller, and Postgate ; aut ydoneus V ; haut idoneus Sillig, Schwabe, Schmidt ; and so Munro, whose objections are in my opinion adequately answered by Ellis in his commentary (2nd edition). The Plautine form is quite in keeping with the scathing sarcasm of the poem ; and it is hardly fanciful to suppose that Adoneus like catamzátus (Ganymedes) acquired a contemptuous meaning. On the other hand what more prosaic and pointless than haut zdoneus can be conceived ? 2O. This line is corruptly preserved in V and most of the other MSS. as follows: /tunc Gal/iae zimzez et Britam mzae : and has been emended in very various ways. It seems clear that a pure iambic line is required, hence we may reject all conjectures which admit a spondee, such as Schwabe's nunc Gal/iae timetur et Britanniae. The only difficulty in the way of considering I 58 that the poem is written in pure iambics throughout is the quantity Mämurra beside Horace's Mämurrarum (Sat. I. 5. 37): but Roman poets were lax in dealing with the quantity of proper names, which they lengthened or shortened to suit their own convenience : Plin. Epp. 8. 4 (about a poem on the Dacian war), non nullus et in illo labor, ut barbara et fera momima, in prâmeâs regzs zpszzs, Graeczs zwersibus mom resu/temt. sed m 2/2i/ est quod non arte cumraque, sz non potest vincz, mitigetur. praeterea, s? datur Homero et mollia vocabula et Graeca ad levitatem versus contrahere, extendere, im/7ectere, cur tibì sìmìlis audentia, praesertám, non de/icata sed, necessaria, mon detur ? In 37. IO Catullus has rópáomábus, though, if Bücheler is right, a line in an epigram on Pompey ran quemz non pudet et rubet, est non homo sed röpio. In 64. 38 Catullus has Pharsä/iam coeunt, Pharsälia tecta frequentant: cp. Ellis on ibid. 36o. Vergil has Grádivus four times against Grädivus forty-nine times. Ovid, H. I4. Io3 (and Iόis 624) writes, quid Jo freta longa pererras ? though in Am. I. I. 2 I he has exterrita cormibus Io. Juvenal 7. 13 has faciamt equites Asianâ quamquam et Cappadoces faciant equitesque Bithymâ, rightly restored by Bücheler, though in Io. 162 he writes donec Bithymo /ibeat vigilare tyranmo. So in 7. 2o4 he has 77/arásymac/a? ; in I4. 9 fic?a'u/as. See especially on this subject Lachmann on Lucretius I. 36o and L. Müller, De re metróca, p. 352. Lastly it should be noticed that Vergil's parody of this poem, Cata/ept. 3, is written in pure iambics. Further it is clear that Britanniae, plural, cannot in Catullus stand for Britain ; and even if it could, beside the singular in line 4 it can hardly be defended. Also, though Comata Gal/ia, line 3, means Gaul outside of Narbonensis, it is very doubtful whether Catullus would have said Ga//iae for ' the Gauls ' trans- alpine and cisalpine ; Caesar once uses Gal/iae (plural) B. G. 4. 2o. 3, regiones, quae sunt contra Gallias (if the MSS. are right I 59 there), everywhere else he uses the singular form. Cicero once has the plural form, De prov. cons. § 3, Galliae duae, quas hoc tempore uno imperio videmus esse coniumctas ; but there duae makes the difference. In Livy we find, 2 I. 2 I § Io, dum ipse terrestrâ per Hzspaniam Ga//zasque ztznzere Italiam peteret, and zbzd. 23 § 2, quae Hispanias Gal/iis iungunt, both passages it is true relating to the time of the second Punic war ; but then Livy lived later than Catullus. In writers of the Empire the plural is frequent and official, as in Tacitus, Pliny's Natural History, and Suetonius, e.g. 7 ib. 4 I, Ca/ig. 47, /Ver. 43. Therefore I am inclined to think that the e at the end of Gal/iae came from the e at the beginning of the next word (dittography). The next step in the corruption was that Britammiae was written for Britan nza, in order to assimilate it to this erroneous Gal/iae ; the later use of the plural, as in Plin. IV. H. I 7. 43, illam Ga//ias Britam mzasque locupletantem, may have assisted in producing the mistake. Further tâmet ez was written for et tzmet ; transposition of words is one of the commonest mistakes in MSS.; cp. 61. 46; 63. 49: see my Tristia prolegg. pp. xxxviii. and xlvi., and a good collection from Horace in a paper by Mr. Housman in the /ourma/ of Phi/o/ogy, 18, p. 6. Lastly, that humc is corrupt is obvious; * it is certain that Catullus would not have allowed this word to be repeated in two consecutive lines ' (Ellis, Comm. p. IO4). These are the reasons which have led me to make the emen- dation which I have ventured to print in the text. Munro conjectures et huicme Gal/ia et metet Britammia ? accepted by Schmidt with the alteration of metit for metet. Postgate reads eime Ga//iae ultima et Britammiae ? 23. urbis o potissimae is my own correction (urbis, o potissimez socer generque, L. Müller). Vrbis potissimae omnia means all I6o the wealth of imperial Rome. The MSS. have urbis opulen- tissìme. Schmidt reads urbis o putissimâ, Postgate urbis o piissimi, modifying Lachmann's urbis o piissime. Perhaps we should read urbis editissimae, i.e. domima Roma, which opulen- tissìmae may have been a gloss intended to indicate. Prop. 3. I I. 57, septem urbs alta iugis toto quae praesidet orbi. Hor. Sat. I. 3. IO9, quos vemerem incertam rapìentes more ferarum viríbus editior caedebat. XXX. . 5. quod Müller ; quae V. The confusion of q; and qd is easy. 6. dic Avantius ; dico MSS., whence Ellis with much proba- bility conjectures dice. XXXI. I 3. Here the MSS. have gaudete vos quoque Lydiae (/idiae) Jacus undae ; this was early corrected by the Italian scholars into gaudete vosque Lydzae, on which Lachmann improved by writing gaudete vosque o Lydiae. (Postgate's note is incorrect.) This is accepted by Ellis and Schwabe ; but (I) it fails to explain the quoque of the MSS., and (2) in this simple poem, full of passionate love for the poet's Italian home, the epithet Lydian is strangely unfortunate, and I cannot believe that Catullus wrote what requires a note full of recondite learning to make it intelligible. The /iquidae of Postgate and limpidae of Avantius are better, but both necessitate our reading vosque. Therefore I conjecture gaudete vos quoque Italae lacus zundae. The epithet Italae is transferred from lacus to undae in a manner not unlike Catullus ; see above on 6. Io. Return to his home, to the Italy that he loves, is the keynote of the poem ; thus the epithet Italae is quite appropriate. Cp. Verg. Aen. 3. I 6 I 523, Ita/2ama pręmeus conclamzat Achazes, /ta/iam laeto sociâ clamore sa/utant. Ov. Trzst. I. 4. 2o, nam procul ///yriis /aeva de parte felictis interdicta mzhi cernitur Italia. Rutilius Namatianus, Eook I. imit., illustrates the Roman's love of Italy. Words- worth expresses the same thought: I travell'd among unknown men In lands beyond the sea ; Nor, England ! did I know till then What love I bore to thee. . . . Among thy mountains did I feel The joy of my desire ; And she I cherish'd turn'd her wheel Eeside an English fire. And Shakspeare, Richard VI. Act ii. Scene I : This precious stone set in the silver sea . . . * This blessed plot, this earth, this realm, this England. XXXIV. 3. This line, wanting in all MSS., was supplied by the early Italian scholars. XXXVII. Io. ropzomzbus Peiper in R/iezmz. Maus. 32. 523, accepted by Schmidt, who justifies it in his note; sopiomãbus V ; scorpiomibus, an Italian conjecture, is accepted by Lachmann and Ellis. On the quantity of ropionibus see on 29. 2o. XXXVIII. 2. et est laboriose. The MSS. omit est, which was added by Sillig. XXXIX. 9. te, omitted in the MSS., was added by Maehly. I 62 I I. pìnguìs is from a Vatican glossary where this line is quoted Mai., Class. Auct. 7. 574; cp. Persius 3. 74, pinguibus Vmbris. parcus V, retained by Ellis, is pointless, and Scaliger's porcus, accepted by Postgate, is coarse. Löwe, G/ossae ^Vominum2, p. 24 I, conjectures crassus. XLI. 3. ista I am inclined to think ought to be altered to zszo : cp. 45. I2, illo purpureo ore saviata. 8. aes imaginosum Froehlich, accepted by Ellis and Postgate ; et imaginosum V ; esse imaginosa Schwabe, followed by L. Müller (reading rogate for rogare). See Tyrrell in Hermathema, No. 3, p. I I2. XLII. 16. pote ut Munro ; potest V. XLIV. 17. ulta. The subject is changed from fumdus to vil/a (Ellis). Haehrens ingeniously conjectures zultus erratum. 2 I. legi Lachmann ; legit MSS. XLV. 8. simistra ut amte and again I 7, where however the words are corruptly preserved in V simistravit ante, though correctly in many MSS., seems to me certainly right ; and I cannot accept Mr. Postgate's proposed alterations, /ourmal of Philology, I 7 236. The words are a refrain : the meaning I understand to be * As before the present scene Love had sneezed (incomplete) approval on the left, so now he sneezed (complete) approval on the right.' I 8. dextra an Italian correction ; dextram MSS. 163 XLVIII. The following translation of this poem by Mr. J. S. Phillimore, Scholar of Christ Church, seems worthy of preservation :— Dear love, if it were mine To kiss for evermore With kisses millionfold Those honeyed lips of thine ; I should not have my fill ; Although the harvest store Of kisses were untold As the dry cornstalks, still I should not have my fill. L. 2 I. vemens Statius ; vehemems MSS. LI. Translated from Sappho, fragm. 2 Bergk : ®aövetat μοι κήvos íoros 6eo7o-uv άμμev övmp öatus èvavTlos τοι ίζάvev rcai τλησέον άδυ φωveú- oras ÜTarcoÜet \ 4/ » / / v Acai ^y€λαίσas ipepöev, τό μοι, μάν » / » / rcapötav év ατήθeoruv έττόaorev. e/ \ δs ore yàp ίδω, 8ροχέως μe φόvas oῦδέν έτ' eixev* $ \ v v ga »/ V 2 dλλὰ κάμ, μέν γλάσσa éa^ye* λetròv δ aύτύca χρό πῦρ ύττάδeòpóparcev. • f/ άττdteororv δ' οὐδέν δpmp', éttppóp- Aevov ö' äxovau. I64 & δέ μ' ίδρόs carcyéetas, τρόμοs ôé τaισαν άγpe?, Xλωροτέpa δέ τοἰas άμμι• τέθvarcev δ' άλέγω 'ττιδeύns φaένομαι άλλα. Catullus has not translated the last stanza of Sappho's poem, but has substituted one of his own composition. 8. vocis in ore is a supplement of Doering in his edition of 1834 (see Classical Review, 4. 312). The line is omitted in the MSS. I I. geminae Schrader ; gemina MSS. Cp. Stat. Si/v. 4. 4. 26, inde somus geminas mihi circuit aures. LIV. I agree with Munro and Schwabe in regarding this short poem as a complete whole and not a series of disjointed frag- ments. It is an occasional epigram, offensively personal ; but our ignorance of the occasion which prompted it or the indi- viduals named renders a complete understanding of it impossible. There is much in the writers of Greece and Rome about which we must be content to admit our ignorance. I. Birt, De amorum szmulacrās, p. xli. reads Othonis caput oppido est putellum. 2. et eri (or herî) rustice MSS., for which I have printed my own conjecture /aara es, rustice. The poet begins in the third person, he then turns in his indignation and apostrophises Otho in the second. Hara was used as a term of abuse ; Plaut. Mosz. I. I. 4o (ed. Lorenz.), oboluistâ fu a/2um, germana inluvies, rusticus, λέrcus, /.ara suis, canes capro commáta : a pretty collection of abuse, * you unmitigated filth, you lout, you goat, you pigsty.' I 65 Translate :—* I could have wished that Otho's head—you are a regular pigsty, you lout—and the half-washed legs and offensive habits of Libo, if not everything else about them, should disgust you and the youthful dotard Fuficius: you will be enraged a second time with my innocent iambics, O peerless general.' LV. 4. /ibe//is MSS., i.e. * bookshops, ' is perhaps supported by Mart. 5. 2O. 8, gestatio, fabulae, /ibe//?, campus, porticus, umbra, Virgo, f/ermae. But in both passages it is safer to understand the word as meaning * notices.' Catullus looked to see if his friend was advertised among lost articles that had been found. Eirt understands libel/is to mean * books : ' the child was so tiny that perhaps he had been shut between the leaves of some pook. If any alteration were required, tabernis, the reading of the first Aldine, is simplest. 8. seremo, the reading of three of Ellis' late MSS., is the easiest correction of serema V, as Munro points out. Most editors adopt seremas from the inferior MSS. 9. ave//2 is my emendation of a ue/te MSS. I construe it as an infinitive of exclamation, of which common construction examples are collected in Roby's Latin Grammar, § I 358, Kühner, Ausfü/ar/iche Grammatik, 2. 532. The meaning is * To think that Camerius is being torn from me, you naughty girls ! ' in this way I went on with my own lips prosecuting my quest. Ellis reads avellent. I. reducta pectus Ellis ; reduc MSS. I 2. em is found in a few MSS. em. V, which may be right and is approved by Ribbeck, Lat. Partikeln, pp 29—35. I4—23, which lines evidently form part of this poem, are mis- IN I 66 placed in the MSS., standingas a separate poem between LVIII. and LIX. They were placed here by the editor of the first printed edition, which appeared probably at Paris before the end of the fifteenth century. Line I 5 stands after line 16 in the MSS.; the transposition, which is absolutely necessary, was made by Muretus. In line I7 I retain niveae cztaeque bigae MSS., which was altered into mzvea citaque biga by Hand : bigae must be genitive singular. There is quite sufficient authority for the use of biga in poets, though bigae (plural) is usual in Augustan and ante-Augustan poets ; thus ^22vezs cztásque δέgis (Muretus) is unnecessary. In line 2o dicares is final subjunctive depending on quos, a not unusual construction : a parallel isCic. II. in Verr. I, § 5 I, non putasti me tuzs fami/iarissìmìs in hanc rem testi- momia demumtiaturum, quz zuae domi semper fuissent ; eae quibus quaererem signa scirentne 2bâ fuâsse, quae nunc non essemt. For the sequence cp. inf. IoI. 3. Baehrens and Postgate have created unnecessary difficulties by fancying that the verb is conditional and stumbling over the omission of si. We are now in a posi- tion to translate lines I4—23. * Not if I should be wrought into the fabled giant walker, the guardian of Crete, or the athlete Ladas or Perseus of the winged foot, not if I should be borne along with the speed of Pegasus or of the white fleet chariot of Rhesus ; take too all the feather-footed and fying creatures that be, and with them ask for the swiftness of the winds, that you might have yoked them all together and put them at my service, still I should have grown weary to the very bone and wasted with faintness upon faintness in my quest of thee.' 24. tem Muretus ; te ám V. 27. mumc MSS. is certainly right: mum, an Italian conjecture adopted by most editors, seems out of place ; for Camerius was with the, ladies. 167 32. nostri sis is rightly retained by Ellis and Schmidt. Most editors accept vostrę sim, the conjecture of Parthenius. - Birt in a recently published pamphlet, De Amorum im arte antâqua simulacris ez de puerís mínutís apud amtiquos in de/iciis habitis (Marburg, 1892), has suggested an entirely new interpre- tation of this poem. He thinks that Camerius was a boy favourite of Catullus, a pusio, and that the point is that the child is so securely hidden that his master (so Birt interprets ipse, line 9) cannot discover the place of his concealment ; he is inclined to understand /ibe//zs, line 4, literally ; the poet hunted for the child behind the books. He readsseremas in line 8: and in line 9 foll. * Pue//ae ' sic ipse fagitabam, * Camerium mihi, pessimae puellae.' Quaedam inquit : * mudum preduc [et aufer], Hem—hic zm roseis Zatet papi//is.' In line 26 Ede Audacter, committe crede /ucei : * Me unctae /acteolae tenemz puellae.' In line 32 Dum vestrę sim particeps amoris. The pamphlet is well illustrated from antiques, and full of recondite learning, characteristic of the author of Das amatâÄée Buc/zwesen ; but the conclusions in this instance seem to me fanciful. Birt does not consider that 1ines I4—23 form part of this poem, but would leave them where they stand in the MSS. as a separate effusion addressed to Camerius. * Prius nempe poema cottidiana loquela utitur, posterius rhetoricum est; alterum in argumento simpliciter enarrando decurrit, alterum magno apparatu fabulari ornatum et oneratum est Perseo, Rheso similibus in comparationem vocatis.' Birt, p. vii.: but the mock-heroic trifling adds an additional zest to this charming poem. LVI. 6. crusantem Baehrens (cräsantem. ed. princeps); trusantem MSS., which is kept by Birt, De Amorum simulacris, p. xl. |N 2 I 68 LVII. 7. lectulo G and most MSS.; lecticulo O, which is accepted by Baehrens, Munro, Schmidt, and Postgate ; but Ellis' arguments against it in his commentary are convincing. See on Io. 27. LVIII. 5. m2agnanimâ Remi Voss; magna amáremimz O ; magna admzîremànz G. Ellis reads magnamzmzs (acc. pl.), but this is a purely late form, and Catullus uses magnanimzumz (64. 86), magnam 2mam (66. 26). Many editors adopt magnamimos the reading of Calpurnius. LIX. I. rufulâ Palmer, Classical Reviezw, 5. 7 ; rufum V. Rufulum, an Italian conjecture, is accepted by most editors. Pleitner and Munro read rufa rufulum. LXI. I6. Vinia Datanus and Lachmann ; Junza V and most MSS. (Jumia is clear in Chatelain's facsimile of G, and is clear in O, as I can personally attest.) The bride's name seems to have been Vinia Aurunculeia, the bridegroom's L. Manlius Tor- quatus : see Schwabe, Quaestt. Catull. pp. 334—335, Schmidt, Prolegg. p. lii. For Manlio V and most MSS. have Mal/io. 46—47. quäs deus magis amatzs est petendus amantibus V, two words being transposed from the proper order, as was seen by Bergk, whom I follow. quäs deus magis amarzis esz petendus amzantibus, Haupt, Ellis, and Schmidt. I 69 68. mitier Avantius and a Paris MS. 7989; uicier G and most MSS. ; mities O. 79—82 are omitted in the MSS. The lines in the text are my own supplement, intended to suggest what possibly may have been the contents of the lost lines. 95, omitted in the MSS., was added in the Aldine edition of I5O2. 98. videm ? faces, Aldine of I 5o2; videm (videri O) ut faces MSS., where ut is an obvious adscript. Io6. quàm Avantius ; que G and most MSS.; sed O, which looks like a gloss on quàm. See Munro on Lucretius I. 588. I I I. Three lines in the stanza are missing which appear to have contained an apostrophe to the marriage bed ; the last line relates to its ivory feet. The epithalamium of Ticida contained a similar address : fe/iae lectule ta/ibus sole amoribus, quoted by Priscian, p. 673. See Weichert, Aoetarum Latinorum reliquiae, p. 36I. - 124. Munro, p. I36, has shown that zo throughout the refrain of this poem is scanned as a monosyllable at the beginning and ' dissyllable at the end of each line. I27. 2ocatio, Heinsius, Adversaria, p. 644; locacio O ; /otatio G ; /ovutio most MSS. and Ellis. I3I. I have suggested (Classica? Reviezw, 4. 312) to punctuate satis diu /usâsti : nucibus /ubet iam servāre Talaszo. * You have wantoned long enough ; now you must throw walnuts in service to the god of marriage.' With the ordinary stopping, which I. 17o have kept in the text, there is an awkward transition from the concubâmus to his master. I 52. cave me neges. Possibly we should read cave demeges : cp. 5O. I9. - I 53. mz is read for me in V, but most MSS. have me. It is certain that mi was another form of me, but, if ne is genuine in I 52, I cannot, with most editors, believe that Catullus used two \ different forms of the same word in successive lines. Also me is common in Catullus, while mâ can scarcely be said to be estab'ished. I 58. serviat Bern. Pisanus ; servit MSS. 171. intus Statius; umus MSS., kept by Ellis; then umus accubans means * waiting alone for you.' - 186. vos, omitted in MSS., was added by Statius. I am inclined to connect bene with collocate : poets often separate the adverb from its proper word as Catullus 3. 7; 76. 7 ; Ov. Trzst. 3. 4. 73, quamvis longe regione remotus absim ; in my note on which passage I have quoted ibid. 7. I6; Io. 6; I2. 2 ; Verg. Aem. 2. 384; Caes. B. G. 6. 29. Similarly I explain Persius 3. 4 I, et magis auratis pendens laquearibus ensis purpureas subter cervices terruit, which means * struck dread into the purple-clad neck beneath it.' Mr. Sandford's òbjection (Classica? Review, 4. 32o) that * from its position between adj. and subst. subter ought to mean * necks (sic) with an undershade of purple,''' then fails, and consequently his emendation supra is unnecessary. Thus the meaning will be * lay Out the maiden aright, ye matrons of approved chastity'; bonae being predicate. The usual explana- tion * good matrons known for good ' is tautological. 171 196—2OO stand after 2o5 in the MSS. and were restored to their proper place by Scaliger, who also brilliantly corrected I96 in which the MSS. have ad maritum tamem iuuemem, 204. cupâs cupis V; cupis capis the other MSS. and the second hand of G : this is retained by Ellis. 2o6. Africâ Heinsius ; ericeâ V. 22o. semhtante L. Müller ; sed mihi (mihi) amte MSS. See L. Müller, De re metrica, p. 26o, Brambach, Hülffsbüchleim für Jateinische Rechtschreibum g, p. 6o. 224. sic Hermann ; et MSS. Some change is necessary as synaphea is constant in the poem : see Munro, pp. I 38—139. LXII. 8. certe est Statius ; certe sz V. I4. This line is found only in the Thuanean Anthology (T) at Paris ; it occurs in none of the other MSS. (Ellis). 17. comvertite T; committåte V. 2o. quis T; quâ V. Here quis is certainly right, and T shows its excellence in alone preserving it. Besides the fact that quz in two different senses in consecutive lines is at least remarkable, it should be noticed that quis with the word deus in agreement with it occurs 4o. 3 ; 61. 46; 66. 31 ; add IO7. 7. Cp. Stat. Theb. I2, 443, vicit mempe Creom / nusquam iam regna, quis ardor ? where quâ ardor could not have been written. It is strange that Baehrens alone should have adopted quis. 26. quis T ; qui V and all. editors except Baehrens. 172 32—39. Something has been lost here. I follow the arrange- ment of Postgate. See Jourma/ of Philology, 17. 24O. 36. eosdem MSS.; Eous Schrader, followed by Müller, Schmidt, and Postgate. 4I. convolsus T ; conclusus V ; comtusus most MSS. and Ellis. 46. dum cara, so the MSS. of Quintilian, Institt. Orat. 9. 3. 16; tum cara TV. 54. acco/uere T ; coluere V. Postgate reads a, co/uere, which I cannot accept. 56. acco/uere TV and almost all MSS. Lachmann and Postgate adopt the Italian conjecture coluere. 6o, omitted in the MSS., was added by Muretus. 63. I have followed Muretus. tertia patris pars est data temrtia 2matri T ; tercia pars patrz esz data tercia matrâ O ; tercia pars patrâ data pars data tercia matri G and most MSS. LXIII. 4. amzmz is an Italian correction for ammzs MSS. Ellis with many editors reads animis. 5. devoJvit MSS. is supported by the imitation in Nonnus 25. 31 I, 5?\^ev ävvρφeύτων φιλοτήσιον δyrcov äpötpov (Mowat, Journal of Philology, I4. 254). Most editors accept Haupt's conjecture devolsit. jú acuto sibi pomdera silice Schmidt (ileâ had been already conjectured by Bergk). tletas acuto sibi pondere silices V. Here I 73 ili (= ilii) pomdera is supported by Petron. 92, habebat enim zmguinum pondus tam grande, ut ἐρsum /aominem laciniam fascimz crederes ; Mart. 7. 35. 4, servus Judaeum2 mauda sub cute pondus /iabet ; Augustin, Czv. Dei 22. 8, p. 57 I Dombart, eae mimo quidam Curubitamus...ab informzi pondere genitalium...salvus effectus est. Statius, Theb. I. 62, and 69 has peti and imz for petzz and ânîâ. 9. Cybeles Bentley ; cäöeles V. Cybebe Lachmann. I4. For /oca the MSS. have loca celerà ; Guarinus first omitted celeri. Baehrens conjectured petentes celere exules loca, which Postgate adopts. 18. erae cìtatìs Avantius ; erocitatis O ; crocitatis G. 3 I. amāmam agens Lachmann ; amzmagès O ; anzma gês G. 47. aestuante rusum Victorius. See Georges, Wortformem s.v. estuanter usum MSS. 49. patriam allocuta esz ita voce miseritus maiestas (magestates O) V: the correction was made by Avantius (maiestas is obviously a corruption of maesta esz which was misplaced). Perhaps miseritus as adverb, kept by Schwabe, is right; see Ellis' note : if Catullus used miseriter then Nonius would have been likely to have quoted it from him, which he does not do. 56. derigere Baehrens; dirigere MSS. See Nettleship, Comtribu- tioms to Latin Lexicography, p. 433. 6o. guminasiis Ellis ; gümasiis O; gymnasiis G. 62. obierim Statius ; abierìm, V. I 74 63. mulier MSS., which need not be altered, though Post- gate's ego enim vár (Journal of Philology, 17. 243) is ingenious. Scaliger conjectured puber. 68. mumc Santen ; nec V. 74. huic an Italian correction for hinc MSS.: cp. 65. 24. citus, omitted in the MSS., was added by Bentley. 75. matris Lachmann ; deorum MSS. The correction is certainly right : matris means * the mother of the Gods ': deorum is merely a gloss written over matris to indicate this, and which afterwards supplanted matris. Similarly in line 66 for coro//is there is in V the curious reading circulis * necklets,' which will not scan : this circulis must be a gloss on corol/is. This type of error is common in MSS. of late date ; I have discussed it at length p. lxx. foll. of my Tristia. Almost all editors retain deorum ; in which case geminas becomes absurd. Had all the gods only two ears between them like the eye of the daughters of Phorcys, tpeîs rcvcvöμορφοι, ' rcovvòv όμμ' éktmpévov (Aesch. Arom. 795) ? Ifthat had been so it is curious to speculate as to how they attended to the department of listening to prayers in temples. (For the complete ionic a minori in the first foot see 54) 78. z was added by Scaliger, agitet in the Cambridge edition of I 7o2 : both words are wanting in the MSS. 79. uti Lachmann ; ut V. LXIV. I I. prima codex Datanus and a few other MSS.; primam G posteam O (written by contraction), which seems to indicate I 75 primam in V, the scribe having misread the contractions. . See /ourna? of Philology, 17. 244; Classical Review, 4. 3 I I. I 3. tortaque Avantius ; totaque MSS. I4. ferè MSS.; fretz Schrader and most editors. Here emersere is I think intransitive, and voltus nom., as Ellis takes it against Munro. Silius seems to have understood the line in this way 7. 4I3, cum trepidae fremitu vitreis e sedibus amtrâ aequoreae pelago simul emersere sorores. Then Vereides is in apposition. 16. O has illa alia videre /uce marimas ; G and most MSS. il/a atque alia videre /uce marinas. The reading of the Datanus and a few MSS. of no authority, viderunt, has been accepted by most editors instead'of videre. But why should most MSS., and the best, give the unmetrical videre for viderunt ? How did the alteration come about ? Again, most editors, accepting atque as genuine, which word is omitted in O, give us the following highly prosaic line, illa, atque haud alia, viderunt luce marinas. I believe that atque of most MSS. is a clumsy insertion intended to patch up a line that was deficient through something having slipped out in the Verona archetype. I have already suggested illa haud multa alia (Classical Review, 4. 3 I 2): but I now think that videre must be genuine ; cp. 62. 28; and that the poet wrote illa alia videre nec ul/a /uce marinas, taking O here as the purest source. A/ia is misplaced in the order, to show that the stress is on that word : the event has happened neveragain. /Vec ul/us for mul/us is quite a mannerism with Catullus : in/. 233, haec vigeant mandata, nec ulla oblitteret aetas ; 4. 3, neque ullius natantis zmpetum trabis ; 68. 125, nec tantum niveo gavisa est ulla co/umbo ; 76. 3, nec foedere in ullo ; 99. 5, dum tibi me purgo nec possum fletibus ullis demere &c.: cp. Cic. p. Flacco, § 2o. The sentiment that the nymphs have not reappeared to mortal eyes occurs again in a varied form ânf. 407. 176 23. matrum Schol. Veron. on Verg. Aem. 5. 8o; mater MSS. The same scholiast has preserved the following line in a trun- cated form (progenies sa/vete iter), which is omitted in the MSS. of Catullus. I have adopted Munro's supplement iterumque iterumque bonarum. 29. te Veröne is my conjecture ; nectime V, which is unmetrical ; IVereine Haupt and most editors. The form Verime occurs in Verg. Æc. 7. 37. The repetition of ze points an emphatic contrast to Veróne, the contrast of a mortal with a goddess, a contrast which has been beautifully developed in Tennyson's Tithomus. So in Hom. Od. 6. 76 for the awkward orê qàp rcarcâ ToXXà μο^yrjoras és Tpóτην ίκόμην I propose to transpose the letters of és and read orè Tpótην ikóμην. For the emphatic repetition of te and orê cp. Verg. Aen. 9. 427, me me, adsum, quâ feci, in me convertáte ferrum ; Aen. 8. I44, me me ?pse meumque obieci caput ; I2. 2Io, me, me duce ferrum corrípite ; Cic. p. Sest. § I2I. Milton's Paradise Lost, 3. 236, Behold me t/iem, me for /iim, /jfe for / fe I offer, on me let z/záne anger fal/; account me mam. 32. cui I have printed, L. Müller has already conjectured quoi. The MSS. have que (quae), a mistake for quâ, as cuz was often written, e.g. supra I. I appears in many MSS. quz domo, etc. Quae is toO indefinite to be right as no days have been men- tioned before. optato V ; fìmzte O (finzto the other MSS.), whence Ellis reads. optato finitae tempore luces, *the days determined by the coveted hour,' which may be right, but seems to me rather artificial. On the other hand, terminations in MSS. are often confused. Optatae finito is the reading of most editors and some MSS. 36. Cieros Meineke ; sáros V. 56. seseque suâ tuâ se credit V, which was corrected by Voss. 177 65. /amiatum is my emendation for uelatumz MSS., which is otiose and can only mean * with breast not covered with gauzy robe thus concealed' Cp. Ov. A. A. I. 529, utque erat e somno zunica ve/ata recincta. It is clear that an appropriate adjective for pectus is required ; each substantive has a graphic epithet, subtilem mitram, levâ amictu, teretâ strophio, /actemtes papillas ; Schwabe has conjectured nudatum, accepted by Postgate, but the word is rather tame, and introduces no new picture, besides producing a heavy rhythm. Hence I believe /amiatum to be the word required ; the ductus litterarum is near enough to uelatumz. Cp. Ov. Met. I3. 493, p/ura quidem2, sed et haec Zanzato pectore dixit; Seneca Tro. I2o, tzbz maternzs ubera pa/mzs lamiaza zacent ; P/aoem. 44o, lanzata camas mater ostendit comas ; Stat. Achz//. I. 77, orabat lamzata genas et pectore mudo caeruleās obstabat equis. I had thought of velamine pectus amictu, * with a robe as covering'; cp. Stat. 7heb. I. 593, vacuumque ferens velamine pectus, but the double ablative is awkward. Mr. Haverfield suggests vzo/atum2. 74. ferox quo eæ, * Italus in exemplari Veneto ed. Ald. I 5o2 ' (Lachmann) ; feroxque ez MSS. 76. tecta an Italian conjecture for tempta V. Some late MSS. have templa, apparently an Italian conjecture. 9o. progigmunt a few MSS. ; Zemgignunt V and most MSS. myrtos O ; myrtus G. « IoI. fu/gore MSS. Ritschl conjectured fulvore * on the ground that the ideas of paleness and glitter are incongruous' (Ellis). But cp. 8 I. 4, Verg. Aen. 2. 488, ferit aurea szdera c/amor, where aurea szdera probably means * the pale stars.' Ov. Met. I I. I Io, tollit humo saaeum, saaeum quoque palluit auro. Stat. Silv. 4. 7. I 5, ubi Dite viso pallidus fossor redit erutoque concolor auro. *< 178 Io3. appeteret O ; oppeteret G and most MSS. I Io. lateque comis cadit is my emendation ; see Classical Aeviezw, 4. 3 I I. lateque cum eius V. Schmidt and Schwabe adopt Lachmann's late qua est impetus. I I9. consanguinearum amplexum is my emendation, which seems necessary as Minos and Pasiphaë had four daughters (Apollodorus 3. I. 2). consanguineae complexum MSS. I2o. /aetabatur Lachmann ; leta V. I2I. praeoptarit Statius; portaret V. 123. vemerit, omitted in all MSS., was added by Lachmann ; various editors have devised various supplements. devìnctam is an Italian correction for devincta MSS. I4o. blanda O ; nobis G. I4I. misera Baehrens ; misere MSS. ; miseram most editors, an Italian conjecture. But blanda and misera are forcible, the fair promises are contrasted with the wretched fulfilment. For the prosody cp. 4. I8; I7. 24 ; 44. I8 ; inf. I 87. Lucan 5. I 18, quippe stámulo f?uctuque furoris. 179. For Idaeosme G O have Idomeosme, other MSS. Idomemeosne, which is adopted by Ellis. But it is incredible that Ariadne should be supposed to give utterance to so strange an anachronism as to name the mountains of Crete after her nephew as yet unborn : thus Idaeosme, an Italian conjecture, is, I think, right. The corruption may have been due to some learned copyist who remembered the connexion of Idomeneus with Crete. In 18o Ellis omits ubi with many of the earlier I79 editors, against the MSS. Then all is easy : ' Ah, the raging surface of the sea parts and severs me from them by its wide gulf.' But ubi cannot be disposed of thus easily. It is kept by some editors such as Lachmann, Schwabe, Schulze, but they do not condescend to explain it. Ellis says it is explicable and translates : * Am I to sail for the Cretan mountains ? those mountains where a boisterous sea separates me, alas, with its waste of water and keeps me away.' But this seems to place the sea upon the mountains. I think gurgite lato is ablative of the road. * Ah ! shall I go over the broad deep where the raging surface of the sea parts and severs me (from them) ?' Thus explained the manuscript reading may be kept. For ponti all MSS. except O and a Dresden MS. have pontumz. I97. vae misera. Schmidt conjectures me miseram. 2o6. nutu Schwabe ; tunc V; motu Heyse, followed by Ellis and Schmidt. 212. Erechtheum Voss ; ereptum V. 216. longe Hoeufft (who seems to have been anticipated by an Englishman, see Ellis, app. crit.); /onga V. Cp. Ov. 7rìst. 3. 4. . 73, quamvìs longe regione remotus absim, where all MSS. except the excellent Paris defloratio have /onga. 245, 246 perhaps should be transposed ; then the period would end more emphatically. 25o. tum2 an Italian correction ; tî O ; tamen G ; prospectams V, but in G the pr has been erased and the o changed into a : later MSS. read tamen aspectans, which is adopted by Ellis and Postgate, but see Munro, p. v. I 8o 255. It is usual to suppose that a line or lines have dropped out between 254 and 255 describing the Bacchanals who with Satyrs and Sileni usually formed part of the train of Bacchus ; and with Bergk to read quae for qui, and in 257 to adopt harum2, the reading of V. But I think that quâ is sound in 255, and V wrong in 257, and prefer /aorum, the reading of a few late MSS. and some early printed editions. Harum and horum might be easily interchanged. Bacchants were not necessarily introduced in descriptions of Bacchus: See Ov. A. A. 3. I 57, talem2 te Bacchus, Satyrìs clamantibus * eu/aoe /' sustulit in currus, Gnos? ?relicta, suos : though ibid. I. 54I they are mentioned. 264. multis Bern. Pisanus; multâ V. 27 I. proc/ivis Baehrens ; procliviz (with s written over the z) O ; proc/2vas G and the other MSS., and so most editors. 274. leváterque sonanz O and some MSS. leviter somamz G and other MSS., on which are based the Italian conjecture leviter presonant, adopted by Ellis, and Schmidt's Jemes resonamt : but see Munro, p. I 5o, * That O here toO is right against G and other MSS. we have a strong confirmation in Sen. Agam. 68o, /icet Alcyones Ceyca suum fiuctu leviter plangente sonent.' 277. ibi Haupt ; tam (with tibz written above it) G; tamem O. z/estzôu/o Schrader ; vestzôzz/z V. 283. For parât (so the second hand of G and some MSS.; perit V) Housman ingeniously suggests aperit, which Postgate adopts ; but parit is intelligible and should not be changed : cp. Callim. Hymen. Apol/. 8 I, quoted by Ellis. Mr. Haverfield suggests pa/at. 288. Haemonzsán, Heinsius ; Mimosim V. I8I Doris MSS. seems to be right. It means dances in which the dancers dressed like Spartan girls. * They seem tO have worn a light tunic, cut open at the skirts, so as to leave the limbs both free and exposed to view ' (Grote, History of Greece, Part 2, ch. 6, Vol. 2, p. 3o3). Cp. Iuv. 3. 94, cum uxorem comoedus agit ve/ Dorida mu//o cu/tam pal/io/o. Athenaeus I 3. 589 F, Méλισσav ïòóvTa 7T€λοττοννησιακόs jαθημévmv, àvap- tréyovos yàp xa\ μονοχέτων ήv. It has occurred to me that if any change is required (none of the existing conjectures is satis- factory) we might read mavìs * sprightly,' a word often corrupted in MSS., e.g. Ov. Trist. 5. 3. 37 ; ex P. I. IO. 12. The word is applied to a thing, not a person, in Sil. Ital. I. 549, nava rudi- memta (where there seems to be some variant, though I cannot understand the apparatus criticus of Bauer). 3 Io. roseae niveo Guarinus ; roseo návee V. 32 I. pavientes is my conjecture ; pe//em tes V: though this may be right, it is certainly unusual ; while the word I have introduced seems tO be specially appropriate to spinning: cp. Ov. M. 6. 55, te/a iugo iumcta est, stamem secernit harumdo, zmserátur medium radiis subtemem acutzs, quod digitâ expediunt, atque inter stamina ductum2 percusso pavzunt insectâ pectáne dentes. * The warp is fastened to the cross-beam, a reed separates the thread, the weft is woven in between it with sharp needles, as it is unrolled by the fingers, and passed between the threads is struck by the notched teeth of the rattling comb.' Cp. Seneca, Ep. Mor. I4. 2, § 2o. 345. campâ an Italian conjecture for the unmeaning temen or teuem of MSS. I have suggested P/amygiae Teucro mamabit samguine tellus (Classica/ Rev. 4. 3 I3). O I 82 35 I. imcumrvo camos Ellis ; in ciuium (in O altered from inciuos) camos V. For erâmes O has crimem, whence Baehrens reads cum? zncultum cano solvent a vertice crimem. 354. praecerpems Statius ; praecernens O and the second hand of G (the first hand had praeterriens). messor O ; cultor G and most MSS. 364. terrae Parthenius ; teres MSS.: but this is a feeble epithet for baustum, while terrae is forcible, * the barrow heaped up with a high mound of earth ' : cp. Suet. Calig. I9, aggere terreno. 369. madefent an Italian conjecture for madescemt V. I have conjectured alta Polyxeniane madescent caede sepulchra ? (Classica! Review, 4. 312). 379. This refrain-line is bracketed by many editors, chiefly Germans, for though L. Müller says laconically * recte suspec- tarunt Itali ' (assigning no reason), the so-called Itali seem to consist of Schwabe's MS. Paris 8,236, which is a bad xvth century MS., and Ellis' Brit. Mus. Add. MSS. I2,OO5, also late and bad. . These two MSS. omit the line ; not so the early Italian editors. However a critic with a nose for suspicions is not particular about facts. I notice by the way how superior in a case like this the exhaustive apparatus of Ellis is to that of Schwabe, however lucid that may be. ' Schwabe's note is * del o,' and o stands for readings introduced by xivth or xvth century Itali into MSS. or editions. One is much impressed by the vague plural Itali: it suggests a consensus of opinion among the acute renaissance scholars: but when, as in this case, we examine who they were, they often turn out to be few and unimportant : and I fancy in this case the omission of the line was due to accident not design ; they did not suspect, as Müller says ; but merely I83 blundered. O omits 378—38o, but as G does not, this is also clearly an accident incident to all MSS., and nothing can be built on it. If we look at the refrain-line itself from a poetical point of view, and remember too that it appears in most MSS., we shall scarcely be so hard-hearted as to part with it. What the poet intended to convey was that as the Parcae arrived at the close of their spirited song of destiny, their excitement increased, they spun faster and sung faster, and to enable us to feel the increased rapidity of the whirling spindles he puts the refrain- line often into their mouths. Poets insert refrains without caring whether they interrupt the grammatical structure of the sentence. Cp. 6I. I 58 foll. 384. cecinere e Baehrens (cp. sup. I6) ; cecinere G ; cernere O ; cecinerumt some late MSS. and most editors. 388. revertems my emendation for revisems MSS., which clearly comes from 376: see Classzcal Revzezv, 4. 3 I 2 ; residens Baehrens. 394. Perhaps Heinsius' conjecture Latomzgemamz for /aet? divom is right : see Schmidt. 396. For Rhamnusia Baehrens ingeniously conjectures Ama- ^umsia. LXV. I. defectum, O ; confectum G. 9. Omitted in V: for te voce loquentem the MSS. have tua loquemtem, for the missing word facta is usually supplied. I fancy tua indieates tüe, a contraction of te voce, which I have accord- ingly restored. 2 I. For maserae perhaps we should read misere. I 84 LXVI. This poem is translatéd from Callimachus' Bepevircns ττλόcapuos, the fragments of which are collected in Schneider's Callimachus, 2. I44, and by Ellis in an excursus to his critical , edition of Catullus, p. 334. An attempt to retranslate the poem into Greek by a Florentine Salvini is printed in Ernesti's Callimachus, p. 6IO, and Doering's Catullus (first edition, 2. I 53). I have used the special edition of Nigra of this poem La Chioma dz Berenice, Milan I89 I. 7. àm Jumine Voss ; numzne V. The original of Callimachus is here preserved and makes the change certain : íí pe Kövov äßAeyev év jépu tòv Bepevlicns 8öaTpvyov, öv kelvm ττάσιν ἐθηκe 6eo?s. 9. cunctis Haupt ; multis MSS. : but the original of Callimachus quoted on line 7 makes the change certain : also cp. 33 and Westermann, Mythographâ Graeci, p. 363. 33, Kövov òé τις ήν άστρονόμος έττί τὸv aùtìjs χρόνων, δs Tpòs rcoAa/celav aÙTjs @ησιν δτι oi 6eo\ τὸν πλόκαμον τούτον év άστροις άνάθηrcav. deorum is the reading of a few MSS., for dearum, V. I I. Nigra, considering that the long open o before auctus cannot stand and is an obvious error, follows Peiper in reading movo avectus. But the prosody of the elegiacs of Catullus is modelled on the Greek, and such experiments should therefore not be criticised too nicely. I 5. am, quod amantum is my conjecture for atque parentum MSS., which it is astonishing that any critic should still retain after what Munro has said, Criticisms, p. I 56. It is clear that the parents are out of place. The delights of husbands, not of I 85 parents, are interfered with by the pretended reluctance of brides and the tears which they shed thalami intra /imima. Also even if we adopt the Italian conjecture amne for atque (retaining parentum), falsâs lacrámulis forms an awkward anti- climax, which spoils the conclusion non vera gemzunt. Therefore, adopting Munro's an quod, I emend am quod amantum. The use of the elliptical expression am quod (cp. inf. 31) for am eo fìt quod is illustrated by Munro, who himself proposes am quod aventum. Schmidt and Postgate independently (Journa/ of Philology, I 7. 249) have conjectured amne maritum : but atque indicates am quod rather than amne. 2 I. at some of Ellis' MSS.; et V, retained by Nigra. 25. te, added by Avantius, is omitted in V. 33. me Colotius and Perreius ; pro MSS. 42. quz is genuine. It is often used for quzs in old Latin ; see Plaut. Rudens 98. Kühner, 2. 482. 43. maximum Guarinus ; maxima V. 44. Thiae Voss ; phi(y G)tie V. 45. peperere an Italian correction. propere V. Nigra adopts Rossbach's conjecture propulere : cp. Hom. IZ. 7. 6, Tóvtov éλαὐvovres, and sup. 64. 58. 48. Chalybon Politian ; celerum O ; celitum G and most MSS Here again the original of Callimachus helps us : XaXvßov όs άττόλοιτο yévos, yev66ev άντέλλοντa rcakòv φυτὸν οί μιν άφηvav. 186 5o. ferri stringere Heyse ; ferris fringere (fingere O) V. Nigra after Voss reads ferrà fingere. «* 54. Locridos Bentley ; e/ocridicos V. Nigra, after Statius (Locricos Statius), reads obtu/it Arsimoes Locricus alisequus. He supposes that the original line of Callimachus may have been something of this sort, Aoxpurcòs 'Apavvöns Ttnvertétns éóâvm. 58. Graia Lachmann. Gratia G ; Gracia O. grata Calpur- nius, which Nigra adopts. . - *s 59. /aic Veneri is my emendation for the corrupt /ai diz uem äbä of the MSS., which has given rise to numerous conjectures, none I think convincing (I mention Ellis' hic iuvem? Ismario, Conington's advena ibi varzo, Postgate's zmzde Vemus vario, Pleitner's înde sìbì, vario adopted by Nigra, Mowat's hic, lumem vario, Journal of Philology, I4. 254). It appears that the crown of Ariadne was originally given to her by Aphrodite and the Horae. Eratosth. kataoTepto pot 5 (p. 242 Westermann), Στέφavos. ούτος λέyeTai ö τῆs 'Apudövms. Avövvoros òè aùtòv eis τά άστpa ἐθηrcev, άτe τοῦs yápovs oi 6eo\ év Tfi ca\ovp.€vm Alq έττοιησαν, ἀ τρέτφ η vúμφη έστεφavóorato Tapà 'Opóv Xaßoüora rca) 'Aq^poöìtms. Hygin. Astrom. 2. 5, Corona. haec existimatur Ariadnes fuìsse a Libero patre inter sidera co//ocata dicitur enîm în însula Dza cum Ariadne Libero nuberet, hanc frimum coronam muneri accepisse a Venere et Horis, cum omnes dei in eius nuptiis dona conferrent ; Ov. F. 3. 5 I 3, szntque tuae tecum faciam monámenta coronae, Volcamus Vemerè quam dedit, i//a tibi. As the crown was originally given by Venus, so when placed in heaven it returned to her again (Veneri). Mr. J. B. Bury has recently suggested (Class. Rev. 6. 366) îndumem vario me solum in lumine caeli. This is ingenious, but Mr. Bury's own candid objection that * ándumen does not occur' seems to be fatal to it. 187 /umine an Italian conjecture for mumine V; cp. supr. 7. Ellis adopts /zmzne from three inferior MSS. 63. uvidulam Bapt. Guarinus; uindulum V. Ellis conjectures tzmádulam. ' Jìetu Palladius ; f?uctu V and apparently the other MSS., which is retained by Ellis, but can hardly be explained. 66. iuncta Lycaoniae Parthenius; iuxta /icaomia V. 7O. restituât Lachmann ; restituem V. 7 I. /ioc is my conjecture; /2ic MSS. Hic fari would meam * to talk on this occasion,' an expression which is hardly felicitous. 74. veri an Italian correction : uere V, is retained by Nigra; but the adverb seems out of place. 78. I have reconstructed this passage (Classical Review, 4. 312) by accepting unguentorum from the late Paris MS. 8236 (Rossbach, p. vii): omnibus expers I take to mean * free from lovers,' cp. Plaut. Pseud. I. 5. 83, amoris expers ; Hor. Carm. 3. I I. II, nuptzarum, eapers ; Ov. M. I. 478, il/a aversata petentes, zmpatiens expersque viri, memora avia /ustrat, nec quid Hymen, quòd Amor, quid simt conubia curat ; Stat. 7Theb. Io. 62, expers conubii. The construction of an ablative with ea pers, instead of the ordinary genitive, belongs to the older Latin, and is found in Plautus, Terence, Turpilius, and Sallust : see Kühner, 2. 477 and 485. The MSS. have ommábus expers umguemtis, which is retained by Ellis, Schwabe, and Schmidt. 79. cum Corradino de Allio (quom Haupt) ; quem V. &, I 88 9I. unguinis Bentley ; sanguimis V. săris Lachmann (siveris Scaliger); uris V, this wàs written for auerzs, and the initial s of sìverìs fell out. The contracted form siris is probably right, as the final -is of the second person of the future perfect indicative was originally long (Neue, Formemlehre, 2. 5O9) and is used so generally : instances are Ov. H. Io. I 26, steteris urbis (if Palmer is right, see his note); M. I 5. 94, perdiderìs alium ; 7. 5. I 3. 9, dederís íngentia ; eae P. I. 8. 29, credideris urbamae ; 4. Io. 2 I, contuleris urbem ; F. I. 17, dederìs im. Shortenings such as are found in Verg. Ec. 8. IoI were probably an innovation. 92-93. I have restored the reading of the MSS. The meaning is * rather by your bounteous offerings give cause to the stars for exclaiming again and again ** may I become a lock of a queen's hair, then for aught I care let Orion flash next to Aquarius.” ' It is otherwise impossible to explain the sequence of tenses (Ellis reads sidera corruerent utinam, coma regia fiam, proximus Hydrochoà fulgeret Oariom /). Fulgeret must be pres. subj. of a verb fu/genare : so Georges explains it in his Lexicom der Lateznzschem Wortformem. Baehrens reads fulgoret, com- paring Paconius ap. Diom. p. 5oO K, Eoo oceano Hyperiom fulgoret Euro. German. Arat. 4. 77, fulgora. Nigra, with most editors, adopts the Italian conjecture affice in line 92, and in line 93 reads sidera cur / aerent ? utinam coma regia fiam. * Why do the stars remain fixed in their position ? May I become a queen's lock, &c.' LXVII. See Munro's explanation of the subject of this poem, pp. I6o- 161. As it appears to be now proved that the praenomen of I 89 Catullus was Gaius, it does not seem possible to accept Scaliger's Quânte for qui te in line I2 (Schmidt, Prolegg. p. i.), though see Vou rna/ of Philology, I4. 256. 5. ma/igne O ; maligno G. With Munro I follow O, and explain votum of the dying wishes of the old man, * you carried out but ill the old man's prayer.* What the old man's prayer was will, Ithink, be clear from Quintil. Institt. Or. I I. I. 82, quod omnium sit votumz parentum, ut honesziores, quam sint ?psâ, liberos habeant, nam et filia nata, meretrae eam mater pudicum2 esse vo/uisset. Cp. Ov. eae A. 4. 6. 7, perstat enim? fortuna tenax, votzsque ma/ignum2 opponit nostris znsidiosa pedem. The old man's prayer for good is the converse of the prayer for ill of the heir in Stat. Silv. 4. 7. 33, orbztas ommz fugienda nisu, quam premit z/otzs zmámicus heres, optimo poscens (pudet heu !) propínquum? fumus amico. Servisse is quite Ciceronian, and may be compared with Plaut. Trin. 64o, nec tuis depellar dictis quàm rumorâ serviam. The verb seems to mean * to be at the disposal of.' I2. is mos Postgate, Journa/ of Phi/o/ogy, I 7. 25o ; istius V. qu?ppe Munro ; quâ te MSS. In this desperately corrupt line I follow Postgate, with some hesitation ; the phrase zs mos populi, * that is the way with the public,' strikes me as unusual, but I do not see why it should not pass. At any rate we get an intelli- gible meaning without wide departure from the MSS. Munro conjectured verum astu populz zanua quzppe facit. 27. is, omitted in the MSS., was added by Lachmann. 32. Chimeae speculae Pontanus ; chamea specula V. supposita Scaliger; suppositum V. Probably Cycneae supposita speculae, the conjecture of Voss, is right: but see Ellis, Comm. p. 397 foll. I 9o . v 47—48. The meaning is * he is a tall man, who was once involved in a long law-suit through the pretended pregnancy of a deceptive womb.' The clue to the litigation is I believe to be found in Digest 25. 6. I, sz de possessione ventris momine quaeratur et deferente herede mulier iuraverit praegnantem se esse, servaadum est ius iurandum nec temebitur mulier, quasi calumniae causa fuerit in possessionem missa, nec vis eâ facienda est post ius iuran- dum. si tamen peperit, quaeretur veritas, am ex eo praegnans Juerit...debet enim praetor, quemadmodum facilis est circa όonorum possessionem damdam mulieri ventrìs nomine, ita calum- 7mzam eius impunitam mom re/inquere. per ca/umniam autem in possessione fuìsse videtur, quae sciens prudensque se praegnantem2 ^on esse voluit in possessionem venire. A man died, and the Jongus homo as his next of kin would as heres have entered into possession of the succession, unless the widow gave birth to a son. (The will would of course be invalid by the birth of a posthumous son, Cic. De Or. I § 24I ; p. Caec. § 72.) But she swore falsely that she was pregnant, and so was missa in possessionem2. Subsequently the /ongus homo had to bring an action to dispossess her, a /aereditatis petitio. Mr. E. A. Whittuck has kindly favoured me with the following note:—“The only point requiring explanation is as to the reason of the law-suit being a long one. The following may be the explanation. The woman is put into possession by the Praetor and can claim maintenance from the property of which she is in possession. No child is born, and of course she must give up the property to the heir, having no defence against hereditatûs petitio. If she boma fide believed she was with child, she would not have to pay back what she had taken from the property for her maintenance, but if as in the present case she fraudulently pretended herself to be with child, the heir could claim to be indemnified on account of the loss to the inheritance arising from her fraud. 1 9 I To obtain this he would have to prove that the statement was fraudulent, which might involve a long law-suit. The heir might also have the actio ca/ummiae, at the time when this passage was written, in which he would also have to prove the fraud.' Or possibly the longus homo might have been sued in such an action as is involved in the preceding title of the Digest, 25. 5, si ventrìs nomine muliere in possessionem mzssa eadem possessio do/o malo ad alium translata esse dicatur. For lites of one lawsuit cp. Hor. Sat. I. 7. 5. LXVIII. Considering the great uncertainties with which the interpreta- tion of this poem is surrounded, I have, with L. Müller, Ellis, Riese, and Schmidt, printed it as one whole. But in spite of Ellis' ingenious pleading I feel much doubt about the possibility of a Mallius Allius, and SO have accepted Lachmann's simple emendation Manius for Mallius. Then I suppose the man's name was M'Allius Torquatus. I I. Mamâ Lachmann ; malz V. 28. mota est Perreius and Munro ; nota MSS. 29. tepefecit, the reading of some inferior MSS., is rightly adopted by Munro for tepefacit V. 3o. Manâ Lachmann ; malz V. 41. qua me A/ius Scaliger (in 5o O has A//i); quam fa//ius IMSS. 43. me Calpurnius ; nec MSS. I 92 47. This line is omitted in the MSS. The line printed is a supplement of my own, .• 55. /umima an Italian correction for mumula (nummula) MSS, 6o. densi, For this Haupt ingeniously conjectures sensim. 65. implorata an Italian conjecture for ámplorate V. 66. Mamius Lachmann; a//ius corrected to mamllius O; manlius G. 75. inceptam Turnebus; incepta V; incepto Froehlich. 85. abesse is the reading of a few MSS., which I adopt with Munro in preference to abisse V. As regards abàsse it is true that the rhetorical use of the perfect referring tò the future is not uncommon, as in the examples quoted by Ellis ; but non /ongo tempore is equivalent to mox, and this seems to make all the difference. You could say iam vici = vincam, * I havealready as good as conquered'; but mom /ongo tempore vìcì or moae vácz would be hardly possible. 9I. quaeque itidem, is my emendation of the corrupt que vetet jd of V. Itidem, a word of the older Latin, is found in Plautus and in Lucr. 3. I2. The meaning is, * And it too has brought piteous death in like manner to my brother.' Catullus has item 61. 36. Most editors adopt quaeme etiam, the conjecture of Heinsius, to which Ellis fairly objects that it is improbable that Catullus would have used this conversational formula in an elaborately constructed poem based on a Greek model. I93 IoI. simuę, omitted in the MSS., was added by the Italian scholars. Palmer conjectures fertur vi vindice pubes (Class. Rev. 5. 8). Io2. It is unnecessary with Müller, followed by Postgate, to write Graia for Graeca. Graius is perhaps more usual in poets, but Graecus is the only form known to Lucilius, and to Ovid in the Tristia. Propertius uses Graecus : Horace has it twice in the Odes and often in the Epistles and Ars Poetica. Persius Juvenal and Martial use both Graecus and Graius. Tibullus uses neither. Vergil, Statius, and Silius use Grazius. I Io. siccare Schrader ; szccarâ V. I I 2. audit Palmerius; audet V. I 18. tandem imdomzitum is my emendation of tuum domitum V. Translate : * But deeper than that mere was your deep love, Laodamia, which taught at last your untamed husband to bear the yoke.' Schwabe, following Corradino de Allio, reads tumc indomitam ; Munro, Schmidt, and Postgate adopt Heyse's tamen indomitam. To both these readings I object that there is no point in calling Laodamia indomita ; and that the MSS. indicate a masculine termination. The meaning, I take it, is that so strong was the passion of Laodamia for Protesilaus that she drew him to love her, she was the aggressor in the conflict of affection, she won the hard soldier to love ; cp. 129. I cannot believe with Ellis that the poet wrote domzimum domztum : sound is against it. s. 128. quam quae Avantius ; quamquam V. I94. I 39. contudit āram Hertzberg ; cotidiana O ; quotidiana G. I4I—I46. In the arrangement of this passage I follow Post- gate; see Journa/ of Philology, 17. 252. I42. opus Postgate ; omus MSS. I48. diem ed. Parm. I473 ; dies MSS., retained by Munro. I 5o. A//z Scaliger ; a/izs V. I 56. 2psa, omitted in V and most MSS., is added in the Datanus and a few inferior MSS. Postgate suggests illa. I 57. quae tradidit is my conjecture for terram dedit MSS. (te transdedit Vfens was conjectured by Scaliger). The rhythm terram dedit aufert is objectionable, as Ellis shows Comm. p. 433 ; thus any correction which maintains it, such as Schmidt's et quâ quam primo nobis terram dedit aufert, is probably wrong. Again, terram dedit aufert has a suspiciously mediaeval sound : these words * would occur very naturally to the pen of a monk dreaming that it referred to our Maker' (Munro). Thirdly, the word aufert is so simple, and has such a genuine appearance, that I doubt greatly whether under it is concealed some proper name such as Amser suggested by Heyse (te tramsdedit Amser). It seems highly probable that the house in which Catullus and Allius both met their mistresses was at the time of writing no longer open to them (see Schmidt, Prolegg. p. cxxviii.; Ellis, Comm. p. 432) ; following this idea I explain my conjecture * and he (the husband of the domina of the house), who deprives us of those opportunities which at first he placed at our disposal. I 58. mz, omitted in MSS., was added by Haupt. I 95 LXIX. 3. non sì illam rarae Avantius ; mos illa mare V. Io. fugiant Avantius ; fugiunt MSS. It is impossible to retain the indicative in a dependent question introduced by cur ; it is strange that Lachmann, Schwabe, Schmidt, Ellis, Baehrens, and Postgate should all keep fugiumz ; but Heinsius and Munro decide for fugiant. The evidence produced to support fugiunt is a collection of passages by no means parallel, taken from Holtze 2. 236 and Draeger I. 46I. All these pasages are to be ex- plained on quite a different principle, the principle of parataxis: poetry and colloquial prose love to employ co-Ordinate rather than subordinate clauses. Thus Plaut. Rud. 948, e/oque?re quid id est ? means * speak out ; what is it ?' and should be printed eloquere : quid id est ? Of course quid id est is not equivalent to quia, id sit. Cist. I. I. 55, quid, cedo, te, obsecro, zamz ab/eorret /,z/aritudo ? means * Why, please, I beg you, do you object SO much to cheerfulness ? ' Quid abhorret does not depend on obsecro, which rather, like cedo, is parenthetical. Pers. 2 I 5, ergo //oc mi expedi, quo agis te ? is two clauses, * Come now, explain this to me : where are you off to ? ' Capz. 983, quid erat ez nomem ? sì vera dicis, memorandum mz/2? : is obviously three clauses, * What was his name ? if you speak the truth, you must tel1 me.' On the same principle must be explained Verg. Ec. 4. 52, aspice / vemtumro laetantur ut omnia saeclo, where laetentur would have been written in prose. There are two clauses : * See ! how everything rejoices.' Geor. I. 56, nonne vides ? croceos ut 7mo/us odores, India mittit ebur ! (so the passage should be stopped). Aem. 6. 779, videm ? ut gemimae stamt vertice cristae / 855, aspice, aut imgreditur ! So Plaut. Trin. 6o, faaeo /aud tamti//um dederis verborum mihi, * I warrant you shall not cheat me the least bit I 96 p. in this.' Here, as often in Plautus and Terence, the indicative future is logically but not grammatically dependent on faaeo. The present passage cannot possibly be explained in this way: the meaning is * Stop wondering why they flee from you ' (sub- ordinate), of course not * Stop wondering. Why are they fleeing from you ?' (co-ordinate). Catullus has the subordinate construction again in 8o. 2 ; 88. 4. I have been tempted to dwell at some length on this point, as it involves a most im- portant question in Latin syntax, the misapprehension of which has caused much looseness in scholarship. LXXI. I. iure bono Palladius ; uiro bono MSS. See Postgate, Jourma/ of Philology, 17. 254. I cannot accept Virro (Parthenius) for zzìro with Ellis, on account of the short o. In I I2 Catullus writes JVasó, though Ovid always Wasö : cp. memö 73. 5 ; 8I. I. Thus it is fair to , argue that he would have written Virrò. sacer alarum, an Italian correction for sacratorum O, sacrorum G. 2. quem an Italian correction for quam MSS., which Ellis attempts to explain. The meaning of the poem I understand as follows: * If ever any fashionable man has with justice been afflicted with accursed odour of the armpits, or if ever man is deservedly tortured with laming gout, your rival who plies your mistresswith his love has been wonderfully successful in catching both complaints from you. For whenever they come together he punishes both : her he stifles with his smell, and is himself murdered with gout.' LXXII. 7. quod Datanus and a few MSS.; quam V; quia Statius. I 97 LXXIII. 4. immo ettam taedet obestque magisque magis V. I have adopted Postgate's correction : Journa/ of Philology, 17. 254. LXXV. Many editors follow Scaliger in supposing that this poem forms the close of 87, and printing it after 87. 4. LXXVI. 5. manent iam Munro ; manent tumz O ; manentz G. Io. cur te, cur iam Schmidt; cur te zam, V. I I. zstinc teque Heinsius ; instáncteque O ; instinctoque G. The correction is supported by Ov. Trist. 5. 7. 65, sic meque reduco. 18. extremo V, rightly restored by Schmidt, for extremam found in most MSS. Cp. Nepos, Hamilcar, 2 § 3, sed extremo, cum prope iam ad desperationem pervenissent, Hamzlcarem impera- zorem fecerunt. Though Vergil has extrema iam in morte (Aen. 2. 447), it seems very questionable whether Catullus would have written extrema zam zpsa in morte, a truly processional phrase (so Munro reads). And against extremam opemz Schwabe has successfully argued. 2 I. /eu Meleager, Munro ; seu V; ez Lachmann. LXXVII. 5, 6. eheu Baehrens ; /ae /seu G ; λeu O. LxxVIIIb. These lines seem to be a fragment. They stand here in the MSS. See Ellis, Commentary, p. 45o. Scaliger joined them to the end of 77. P. I 98 LXXIX. 4. motorum O ; matorum G. A. LXXXIII. 4. sana most MSS. ; samma O ; samia G. Palmer in- geniously conjectures sa/va (Classical Review, 5. 8). 9. Palmer äbäd. conjectures irata est : /aoc aestu uritur et coquitur. XC. 5. g7'atus L. Müller and Peiper ; gmatus V. • • • • • • • • ·-· On the punctuatiòiì and meaning of this poem, S Aeview, 4. 3 I I. - XCV. Some obscurity attaches to this poem on account of the loss of line 4, which makes it difficult to answer the question who was the Hortensius of line 3. That the reading Hortemszus is not genuine it is difficult to believe. For what reasons and out of what could it possibly have been corrupted ? Munro's Hatriamus in uno and Housman's Hatriensis in umo have found no adherents, and are both objectionable on account of the short a by the side of 4. 6 and 36. I 5. It is not easy to believe that line 4 contained a contemptuous reference to the love poems of the great orator Q. Hortensius Hortalus, to whom Catullus addressed 65 and to whom he sent his Coma Beremices j' the poet could hardly have written so disparagingly of his friend. (For the poems of Hortensius see Teuffel, I7I. 3.) Still there is no reason why the Hortensius here mentioned should not be the powerful orator. Therefore I am inclined to think that, as suggested by Ellis Comm. p. 469, Hortensius may have been I 99 the unhappy patron of the wretched poet Volusius, here contrasted with Cinna, and that he was condemned to listen each year to 5oO,OOO (surely a round number) verses of that bard. Consequently I have ventured to propose as a supple- ment of the lost line versiculorum2 anno pertulerit Vo/usz. (Had poems of Hortensius been intended, the supplement I proposed, Classica! Review, 4. 312, stans pede verborum carmina composuit would have passed.) In line 2 I have printed edita posz hiemem est for edita post hiemzem, * for Catullus would certainly not use edita for edita est * (Munro). The construction is * Zmyrna mei Cinnae edita est nonam post denique messem nonamque post hiemem quam coepta est.' The Zmyrna has been published after nine summers and winters have passed since its inception, while Hortensius in the mean time has listened patiently each year to five hundred thousand verses of Volusius. 9. sodalis, omitted in V, was supplied in the Aldine of I 5o2. Some think that the name of a Greek poet has fallen out: thus Bergk supplies P/ai/etae, Munro P/ia/aeci. XCVI. 4. Orco missas I have written following a hint of Haupt, who conjectured Orco mersas. o/im missas MSS. O/im has always seemed to me wrong. This is a poem to Calvus on the death of his wife Quintilia, obviously her recent death. In such a connexion the poet might speak of conjuring up again past pa$sions; the mourning Calvus would review in memory the delights of love that had been between him and his wife, whether of wooing or of wedlock. But why should Catullus speak of friendship long (o/im) laid aside ? There is no point in length of time having elapsed since the loss sustained by Calvus. Grief grows less keen before time, the great healer. And the P 2 2 OO amicitiae are clearly those of Calvus and Quintilia, since 11. 5—6 state that the love of her husband for her is a consolation to Quintilia for her early death. Thus I conclude that olimz must be wrong ; possibly it is due to some marginal note suggested by veteres. A further difficulty, if olim be kept, is the meaning of missas, which Munro shows cannot have the force of amissas, and which to harmonise with olimz must be altered, with Statius, Munro, and Postgate, to amissas. Adopting Haupt's Orco I .retain missas, * sent down to death.' This local use of the dative in imitation of Homer's "Avδι ττροῖa^[rev is found in Verg. Aen. 9. 785, iuvemum prìmos tot miserit Orco ? Aem. 2. 398, multos Danaum, demittámus Orco. See my note on Verg. Aen. Io, 319. Mr. J. S. Phillimore has supplied me with the following translation of this poem :— \ Calvus, if aught expressive of our woe Find place or welcome in the voiceless tomb, VWhen we lament the loves of long ago, And weep lost friendships of a bygone day ; Joy for thy love must surely then outweigh Quintilia's Sorrow for her early doom. XCVII. 2. zutrumme Avantius; utrum? V. See Lachmann's Lucretius, p. 99. 3. For miloque immundius G has nobisque immundius (O has niloque immundius written by contraction : I have examined O in this poem afresh). 5. os Froehlich ; /zâc V. 6. p/oaemi Voss; ploxmio O; ploromio G. 7. diffissus Statius ; deffessus O ; defessus G. 2 O I XCVIII. I. and 5. Vetti Statius (see Schmidt, Prolegg. p. xxxvi); zuzctz V. XCIX. 8. abstersisti Avantius (see Ellis, ed. crit., prolegg. p. lxxv). absterstâ O ; astersz G. C. 6. perspecta egregie est Baehrens ; perfecta est igitur est O ; perfecta est eæ gztur est G. CVII. I. cui (quo?) quid Ribbeck ; quid quid O ; quicquid G. cupidoque Aldine of I 5o2 ; cupido V. 3. mobzs quoque MSS., which I have retained. Most editors accept Haupt's nobisque est. 7. /aac rem optamdam ìm Postgate, Journa! of Philology, I7. 256 ; hac est optandus O; me est optandus G. I translate this poem : * If ever aught has fallen unexpectedly to the lot of one who yearned for it and desired it, that thing (/oc) is of all others (proprie) welcome to his heart. So this thing is welcome, dearer too than gold to me, that you, Lesbia, restore yourself to me who yearn for you ; to me who yearn for 2O2 you and unexpectedly you restore yourself and give yourself back to me. Oh day of bright significance ! who lives that is more blest than I the favoured (umo), or who will ever tell of luck more desirable than this ?' CVIII. 4. execta an Italiam correction ; exercta O ; exerta G. CX. 3. memtêre Postgate ; memtáta MSS. Cp. 95. 2 note. 4. turpe Baehrens ; saepe MSS. 7. est falsum is fmy correction ; efficit V. Munro reads est furis—plus quam meretricis avarae ; Postgate officium est p/us quam meretricis avarae. My alteration in this corrupt line (est falsum) gives a good meaning: “your conduct is a fraud practised by a more than usually grasping strumpet.' Falsum seems to have been extended from its strict meaning to * false pretences, as in the case of a contract to sell ' (Dict. A. i. 822δ). CXI. 4. parere, omitted in MSS., is apparently an Italian supplement made in the margin of the Paris MS. 8,236 and independently afterwards by Doering. CXII. 1. est qui, omitted in V, was added by Scaliger. CXIV. I. Firmano saltu Aldine of I 5o2 ; firmamus saluis V. 2o3 6. I adopt Postgate's conjecture ; sée Journa/ of Philology, 17. 261. saltum (saltem G) laudemus dum modo ipse egeat V. CXV. I follow Schmidt generally in this poem ; see his Prolegg. p. cxxxiv. I. iuxta Heyse after Scaliger. The iugera joined one another, were contiguous. znstar G ; istar O. 2. maria, for which Baehrens proposes varia, Munro memoris, has been strangely misunderstood. Munro pronounces it un- tenable ; most commentators explain it as proverbial, * huge beyond parallel,' * regular Oceans,' quoting Sall. Cat. 23, maria et momtes po//icerz ; others * artificial water for rearing fish,' others * mere waste water,' others * lakes,' none Of which meanings can it bear. What it does mean is * sea,' not * only sea ' summing up the unproductiveness of the sa/tus (Postgate), but * the rest of his possessions are sea' ; he has meadow land and plough land and sea, which means, I presume, sea adjoining the shore of his estates, on which he had rights Of fishing, always a coveted privilege : thus we read, I I4. 3, that the same estate contains omne genus pásczs. Cp. Iuv. 5. 94, quando omne peractum est et iam defecit mostrum mare. It is clear from Dig. 47. Io. 13, § 7, si quis me prohibeat in mari páscari vel everricu/um (quod Graece oraryjvm dicitur) ducere, an iniuriarum iudicio possâm eum comvemire ? that such rights of fishing were asserted. Mr. Haverfield informs me that an inscription found in Holland records certain contractors who had hired from the State the fishing, presumably on the Frisian coast ; also one at Ephesus (circ. 14o A.D.). The favourite of the powerful Caesar might 2o4. well have got such a right from him ; though the later law did not recognise such rights: Iustinian, Institt. 2. I. 2, fumána autem omnia et portus publica sunt : ideoque ius páscandz omnibus commune est in portubus fumánibusque. est autem Jitus marìs, quatenus hibermus fluctus maximus excurrit. Dig. 43. 8. 3, § I marìs communem usum omnibus hominibus, ut aerìs. 4. tot bona Avantius ; tot moda V. 7. zpse est, so many MSS.; ipse s? V. au/tro an Italian correction for ultor V. CXVI. 4. So Muretus. Telis (Celis O) infesta mitteremusque caput V. 6. /,2c a few MSS.; himc V. Some new readings are intro- duced into this poem by Palmer, Classical Revzezv, 5. 8. 7. evitabimus uncta is my conjecture, * I shall avoid your poisoned shafts ': cp. Verg. Aen. 9. 773, ungere tela manu ferrumque armare venemo. evitabimus amicta (amitha O) V. Most editors accept evitamus amazctu, the reading of a few inferior MSS. ; Ellis reads evitamus amictei ; both which readings fail to explain the future form evitabimus of V, which surely by the side of dabz' in the next line is more appropriate than the present. The corruption amicta of the MSS. is due to the tendency which appears in them to multiply letters ; see 63. 5 jJetas V for ìli ; 64. 3, Fasidicos O, Fascidicos G for P/as2 dos ; 66. 6, guioclero V for gyro ; 66. 54, e/ocridicos V for Locridos ; 66 86, indigetis G, indignatās O for indignis. NOTES To THE PERVIGILIUM VENERIS. 2. vere matus orbis est Pithoeus ; the poets thought that the birthtime of the world was in spring. uer matus orbis est T ; zuere matus iouis est S, from which Buecheler reads uere matus es; Iovis (nom.). But iouis is probably a mere corruption of orözs ; and there is something out of keeping with the rest of the poem in the mention of Jupiter. Few will approve of either Wernsdorf's ver rematus orözs est, * spring is the new birth of the world,' which is hardly Latin, or of Baehrens' ver remactus orózs est. 9. Unnecessary difficulties have been raised about the meaning of tumc. It is true that we have to go back to ver in line 2, * in spring Venus was born of sea foam,' but I see no awkwardness in this ; the burden of the poem is spring, the poet's mind is full of spring, and he can safely trust the intelligent reader to interpret tumc correctly. It will be seen that I cannot agree either with Buecheler who inserts lines 59—61 between lines 8 and 9 here, or with Riese and Baehrens who transpose line 9 foll. to follow 62, or with Mackail (Journa/ of Philology, 17. 2o6 183) who takes refuge in the usual remedy of the desperate, the assumption of the loss of a line, for which there is no sort of evidence. - supermo Pithoeus ; superbo S; superhuc T. I I. marimis Rivinus ; maritis S T (from line 4). Buecheler omits de marimis imbribus, thinking that the end of the line was lost, and that these words were introduced from line 4 to fill up the gap. - • I 3. fíoridis Rigler ; fìorìbus S T. I 5. modos the conjecture of a friend of Scriverius for motos S, totos T. feraces, Baehrens ; penates S ; pentes T. Cp. Catull. 64. 283. Mackail suggests tumentes. 17. em Schultze ; et S T. micant Lipsius ; micanat S; mecamat T. Salmasius con- jectured emicamt. I 9. em Schultze ; in S T. 2 I. virgineas is genuine ; for the metre cp. 17, and see Euecheler, p. 33. Lipsius conjectured virgines. wmzemtâ Pithoeus and Lipsius; tumentâ S T ; uremtâ Baehrens. 22. mane aut udae Douza ; manet tuze S ; mane tuae T. Mackail says * iubere occurs seven times again in the poem, always with an infinitive ; nor indeed is it Latin to say iubere aut.' Jubeo ut is not very common, but is perfectly good Latin, and means * I order.' Here the meaning is * the fiat of Venus 2 is.' See Plaut. Amph. I. I. 5o, Telebois iubet semtemtiam auz 2o7 dicamt suam ; Cic. II. im Verr. 4. 28, hic tibi in mentem nom venit zubere, zut haec quoque referret HS VI milibus /) se tibz vemdidisse ? Hor. Sat. I. 4. I2o, sic me formabat puerum dictis, ez szve iubebat ut faceremz quzd. ; Liv. 28. 36, Magoni nuntiatum? ab Karthagine est iubere senatum, ut classem in Italiam traiceret. Indeed it is regular in the phrase populus iubet ut. See Kühner, Ausführlic/ier Grammatiè, 2. 53o. Buecheler and Baehrens adopt the prosaic reading of Orelli, ipsa iussit mane totae. 23. facta S; fusta T. Veneris is my conjecture for prius S T. The rose was created from blood of Venus and kisses of Love. Buecheler and Baehrens adopt O. Müller's conjecture Cypridis, which intro- duces a scansion less common in Latin (cp. Anth. Lat. 2 Io. 1 (Baehrens), camdida sidereo fulgebat marmore Cypris ; ibid. I I temerantur Cjpridis artus); though the quantity [can be parall- eled from Anth. Lat. 3I4. 4, dulcia vina Cjpris ; 317. 3, sors fuerat melior, Cjpridos cum momen haberes. Scriverius conjectured Cypris, but there is no authority for such a genitive. Cp. Tibe- rianus (Baehrens, Poet. Lat. Min. 3. 264) I. 8, inter' ista doma veris gem2measque gratias omnium ^regzna odorum, veę colorum, Lucęfer aurea forma Diomes emänebat fìos rosa : so I correct the corrupt reading of the MS. auro fìore praeminebat forma diomás rosa. 25. ruborem S T rightly ; pudorem Eaehrens. 26. unico Pithoeus ; umica S T. voto Bergk and Baehrens. It means * marriage,' as in the code of Justinian. moto S; modo T. Salmasius read umico marita modo . . . solvere, * to unfold from its single bud ' (Mackail). Buecheler reads umico möto marita (p. 37). 2o8 For pudebit, here personal as in Terence Adelph. 754, Lucan 8. 495, Baehrens reads rubebit. •* • 29. it Pithoeus ; et S T. 3o. vererit MSS. Vehere is used by poets in the sense of portare ; this is illustrated at length by Gronovius Observat. 3. 5, and there is no need with Baehrens to read eruit. The Nymphs are afraid of the arms carried by Cupid ; he is therefore bidden to lay them aside. 35. est in armzs totus idem Scriverius; totus est inermis (in armis Pithoeus, Baehrens) idem S T. The transposition of words made by Scriverius is necessary on account of the metre, which does not admit a spondee in the third foot. /m means 'arrayed in,' * equipped with,' as in Verg. Aem. 3. 595, patriis ad Troiam missus im armis ; 4. 537, horridus in iaculis ; Ov. M. 8. 26, zm galea formosus erat ; I 2. 65, in armis hostis adest. 37. comparz S T ; comparis Baehrens, unnecessarily. The mean- ing is : O Diana, Venus sends to you maids as modest as your- self to pray you to refrain from bloodshed in her wood. 4O. This line, which follows 58 in the MSS., is rightly placed here by Buecheler. recentibus Pithoeus ; rigemtìbus S'T. 43. feriamtis Scriverius ; feriatis S T ; feriatos Pithoeus. 47. detinenda nocte tota est pervigilia canticis is my emendation (detämenda Heinsius). detinente zota moae est peruiclamda cantzcis S ; detinent et tota moae est peruigila camticis T. I think the pervigila ofTgives us the clue required. The poet uses the rare singular form pervigi/ia, fem., 2o9 found in Iustin. 24. 8. I4 (see Georges, Lexicon), fames et Zassitudo super /zaec maximum pervzgz/zae malum2. For the meaning of detìnere * to while away ' see Ov. Trist. 5. 7. 39, detineo studiis an2mum falloque dolores ; eae P. 4. IO. 67, detinui, dicam, tempus curasque fefel/z. Buecheler reads detinenda tota noae est, perviglanda canticis, but professes himself not satisfied: Baehrens after Schenkl reads dezimenter zoza moae est pervic/amda canticis: but detinenter does not exist in Latin. The contracted forms pervăglanda, pervîclanda seem to me highly objectionable, unless supported ; though the forms puertza, /amna, sum puerat, ca/a/ior, soldo, are found in Horace. 53.s ubde Scriverius ; vestem Salmasius; superestem S; rumpe- preste T ; sume restemz Crusius, followed by Buecheler ; rumpe vestemz Lipsius. Perhaps we should read subde restem2 (a chain or rope of flowers). Hemmae Lipsius ; et nec S ; et/ame T ; (Aetnae Pithoeus). 55. fontes Scriverius ; montes S T. 56. Buecheler (p. I3) objects to the anapaest (puerz) in the first place in the third dipodia ; but it occurs again 62, which line Euecheler is compelled to eject as an interpolation, while he emends this line, iussit omnes adsidere mater alitäs dez. These are violent remedies. 59. c/47/2 (quom) Buecheler ; quo S ; quâ T. 6o. totum Salmasius ; totzs S T. creavit S ; crearet T. vernus Pithoeus ; vernis S T. 2 I O Combining the conjectures of Salmasius and Pithoeus I have reconstructed this line. Vernus seems necessary on account or the metre, as a spondee is here impossible : pater vernus means * the Father in spring,' like Vergil's Aeneas se matutámus agebat (Aen. 8. 465), or Juvenal's fremeret saeva cum grandine vermus Juppiter (5. 78). Cp. Verg. G. 2. 323, vere tument terrae et gemì- talia semina poscunt, tum pater omnipotens fecundis imbribus Aether conjugis in gremzuma laetae descendit et omnis magnus alit magno commixtus corpore fetus. 66. Baehrens conjectures praevium sui teporem. See Rheim. AMus. 3 I, p. Io2. 69. For mepotes Buecheler and Baehrens follow Rivinus (not Scriverius) in reading penates ; which is an ingenious alteration. 7o—74. In the MSS. 7I, 72 follow 73, 74; I follow Baehrens in transposing them. In 7 I posterum is genitive ; see Buecheler, p. 29. In 72 Buecheler conjectures patrem for matrem, which seems superfluous. In 73 de sacello refers to the fact that Silvia was a Vestal Virgin: cp. Ov. Fast. 3. II. In 74 Buecheler argues against Romuleas ; his main objections are (I) that it does not mean Roman, but belonging to Romulus; (2) that it does not scan (Romuléas). But I do not see any difficulty in understanding Romuleus or Romulius in a poet as equivalent to Romamus ; the Romans were the Komuli mepotes. Cp. Hor. Carm. 4. 5. I optime Romzulae custos gentis. Carm. Saec. 47. As regards the quantity, Roman poets of the best period take such liberties with the scansion of proper names (see on Catullus 29. 2O), that I think we may accept Romuléas from the author of the Pervigilium. The date of the poem is uncertain ; it was written under the Empire, and probably not early. Teuffel (398. 5—7) ascribes it to the third century of the Christian era : and a poet 2 I I of that age may well have allowed himself such a licence. With the decline of Latin the laws of quantity were less rigidly observed, as may be seen from the following instances which I have collected from the Anthologia Latina (ed. Baehrens). (I) lengthenings: 2o6. 23, négavere deum mzseri, quibus ultimus esset ; 323. 2, prodidit atque urbem hzs Brìsèìdà suam2 ; 33o. 2 inseditque bovi mom revisura parem ; 378. 7 I, mentèque fugaci ; 495. I, bella die moctàque ; 494. 2, impleret cumcti viscera négótii ; 415. I I, urbe Perìamder gemitus ; 528. 4, phâ?osophum revocat. (2) shortenings : 2 I I. 81, statuere prìmordia rerum ; 378. 47, depositumque suum2 mâluit committere blandis ; 433. I3, vel negäture veni ; ibid. 2o, laqueos rogätura resolvi. - 81. subter Broukhusius ; super S T : cp. Calpurn. I. 5, vaccae mole sub hirsuta latus explicuere gemista. See Schenkl's Cal- purnius, p. lx. 82. For tutus Baehrens conjectures laetus. 9o. fiam S; faciam T. uti Rivinus ; ut S T. 9I. Apollo Thomasius ; foebus S T. Some change is required to save the metre: perhaps we should read perdidi Musam tacendo, Phoebe, nec me respicis. „HAMÉÉTY9fMcnaan iii 3 9015 0633Á ÉÉÉÉ v. : . . - - ; . - ;. .• - I * - - - p. ** _--^ - || &; DO NOT REMOVE i . OR MUTILATE CARD ķ ✉ - -·-(, , ,ae, º£,،± − × °.-º : · · · · ·:çº, aeſ; ſaei،--№ºae :∞ √° √≠√∞.' '); šų, ſae), (***): 5. §§§، *****§ .* * · * *:) :))).…:…] *、、'' × ( ×-ſaeiae ∞ √ √ſ-à-→< :*:§§№ aeŠ :::::::::::::