* * * -* -****? –4 ×4-******
* ॐ *. >४ * 4 ॐ ? * * .४६
* १ # ४ ५थ * , * * * A *
ॐ ९ ♚ ,* " .६ ।।
4 }
* व्ॐ ॐ *

~~*~*~*~*~*~*~*~*~* * ******
छू,"छृट्-स्थत्रच्छ
- • <,-~*~~*~~*~*~*~~~*~..~~~~*****~~* *** *** : * ^ = **
y
| ¢att t trp gotue t
¥L t 0 t a t]] •







T HE
M A H A W I R A CH A R I TA,
O I६
THE HISTORY OF RAMA,
A SANSCRIT PLAY,
BY
BHATTA BHAWABHUT I.
>
EDITTED BY
FRANCIS HENRY TR, ITHEN,
MEMBER OR THE; ASLATIC SOCIETY OF PARIS ; OF THE GERMAN OrtTENTAL SOCIETY;
AND OR THE PHILOLOGICAI, soCIETY OF LONDON० &c. &c. &c.
LONDON:
PRINTED FOR THE SOCIETY FOR THE PUBLICATION
OF ORIENTAL TEXTS.
SOLD BY
JAMES MADDEN & C°. 8, LEADENHALL STREET.
*_________
M DCCC XLWIII.

PK
९79|
"$987
Mé८ -
| ?467
}LONDON 3
=*=~~~=*
WILLIAM WATTS, CROWN COURT, TEMPLE BAR.
८>.Az z- % z Z
T O
H O RACE HAY MAN WIL SO N,
WITH PR0FOUND BESPECT,
AND IN GRATEGE'UL A0KNOWLEDGEMENT
OF THE LEARNING, WISD0M, AND UNWEARIED KINDNESS
WITH WHICH FOR, MANY YEARS HE HAS
DTRECTED MY STUDIES,
ADVERTISEMENT.
THrs, the first edition of the Wfra Charita—a Play com-
monly ascribed to Bhavabhüti—is grounded upon two De-
vanágarf Manuscripts in the Library of the East-India House.
One of them, dated Samvat 1665, is written with more than
usual care and accuracy ; but it is unfortunately imperfect,
and does not extend beyond the fifth act. The other, bearing
the year of Wikramáditya 1857, though complete, is the hasty
work of an indifferent scribe, teeming with errors of all
kinds ; and it was found necessary in more than one instance,
in the course of the last two acts, to receive in the Text the
reading of Professor Wilson's copy, now deposited in the
Bodleian Library at Oxford. I have carefully compared
these Manuscripts with each other, and Collated many paS-
sages of this Play with their re-productions, both in other
Dramas (as in the Uttara Ráma Charita, or in the Mahá-
nátaka), and in rhetorical works where they are fre-
quently quoted and commented upon. But unless the sense
Seemed absolutely to require the adoption of any one of the
various readings thus collected, I have generally abstained
from admitting them in the Text now offered to the Public,
as it was my plan to adhere to the London copies, which
differ but little from each other, and from either of which
the Oxford Manuscript varies but in a slight degree.
ii AD W T}RTISEMENT.
In the Prákrit the orthography of many words will be
found at variance with the rules laid down by Wararüchi ; but
as the Manuscripts are generally umanimous in their spelling,
I did not consider myself justified in altering it ; for this would
be to correct the language of one period by the rules of a
grammarian belonging to a different age—a proceeding, the
abSurdity of which is apparent when applied to any modern
language. Nor will the reader find the letterब, which has
been introduced into all the Continental editions of Sanskrit
Plays, as the Prákrit letter corresponding with the Sanskrit प.
The Manuscripts make no difference whatever between the व
corresponding to the Sanskrit व, and the व corresponding to
the Sanskrit प ; and to judge from the languages of India of
the present day, or from the Spanish, it would be rather the
Prákrit व=to the Sanskrit व that would be pronounced like
b (ब), and not uice persd. There are, moreover, rules in
Wararüchi which prove that there was no distinction what-
ever between these two letters. With regard to the छ, ख,
and other aspirated letters, they should, when in the middle
of a WOrd, always appear conjointly with the unaspirated
letter of the same class preceding them. In the Manu-
Scripts this rule is often disregarded ; and whenever they
all agree in doing SO—and moreover, as it is in Some mea-
Sure Only a matter of representing an additional letter, which
it is impOSSible not to pronounce in giving utterance to
the SOund which followS — I have allowed some of these
Single medial aspirates to stand in the Text. I have sub-
sequently, however, pointed them out in the Errata.
For the Sanskrit I have followed the usual system adopted
by the European scholars, With this only exception, that
AD W]}]RTISEMENT. iii
wherever, in this book, the Sandhi is broken, either by means
of a Wiráma, or by not combining two vowels which other-
wise would melt into one, the usual practice has been to put
a stop ॥, a rule which I have followed only in the first two
sheets; when I was induced to adopt the punctuation of
the Manuscripts, because they invariably follow it, and it is
in perfect accordance with the rest of the singularly logical
grammar of the Hindüs.
Other points in this edition, which might raise a doubt in
the minds of the reader, shall be discussed at greater length
in the Second Part, which is to contain a list of Warious
Readings, Critical and Explanatory Notes, and an English
Translation.
The Student who wishes to possess himself with a general
idea of this Drama, before he undertakes the task of going
through it with more particular attention to the language,
will derive this advantage from the lucid Analysis which
Professor Wilson has given of the Wfra Charita in the
Appendix to his Hindü Theatre.
The principal object the author had in view in com-
posing this Play, was, as he expresses it himself in the first
stanza of the Prologue, to delineate the passion or senti-
ment of Heroism as it manifests itself in different personages
capable of great actions ; to shew it forth with all the varieties
and shades of intensity and quality it derives, both from the
diversity of the characters in whom it is exhibited, and from
the alterations in the circumstances which take place in the
course of the Drama ; and in this Bhavabhüti has Succeeded
most admirably. NOr is the fame he has acquired as a Poet
whose verses are remarkable for the beauty of their construc-
iw ADW BR,'TISI}M RGN'I',
tion, their rhythm, and their melody, at all impaired by a
few rough and unreadable passages : it will be observed that
they are always required by the subject, and that in this
likewise the Poet has shewn the most consummate skill.
I now leave this book in the hands of the Public, in the
hope that the more advanced Sanskrit Scholar, to relieve his
mind from the severer studies of the ancient literature and
institutions of India, will, in taking up this poetical effort of
more recent times, derive some pleasure from its perusal.
However, one of the principal inducements for publishing
this book was the scarcity of the Sanskrit Plays which have
been hitherto printed in Europe or in India ; and it was
thought advisable to print the only unpublished work of a
celebrated Poet, in preference to making a new edition of
any of the Dramas which have been circulated in Europe.
R. H. TRITHEN.
S6})/embey' 1848.
॥ श्रीगणेशाय नम: ॥
*~*~~~~*~*~~~=~~~~=====*=*~*~____
*=ञ्ज=======ञ्छ======ञ्ऋ***=======***=**

अथ स्वस्याय देवाय नित्याय हतपाप्मने । ।
त्यक्तक्रमविभागाय चैतन्यज्योतिषे नमः ॥ १ ॥
॥ नान्द्यन्ते सूत्रधारः ॥
अद्य खलु भगवतः कालप्रियनाथस्य याचायामाय्यैमिश्राः
समादिशन्ति
महापुरुषसंरम्भो यच गम्भीरभीषणः
प्रसन्नककैशा यच विपुलार्थाच भारती ।
अप्राकृतेषु पाचेषु यच वीरस्थितो रसः
भेदैः सूक्षैरभिव्यक्तेः प्रत्याधारं विभज्यते ॥ २ ॥
स संदर्भो-भिनेतव्य इति । सहर्ष। महावीरचरितं तहैि प्रयो-
क्तव्यमित्यादिष्टमथैती भवति । ।
वश्यवाच: कवेः काव्यं साच रामाश्रया कया ।
लब्धञ्च वाक्यनिष्पन्दनिष्पेषनिकषो जनः ॥ ३ ॥
सो-हमेतडिज्ञापयामि । अस्ति दक्षिणापथे पद्मपुरं नाम
नगरं । तच केचिचैन्निरीयिणः काश्यपाश्चरणगुरवः पङ्गि-

पावनाः पञ्चाग्नयो धृतव्रताः सोमपीथिन उदुखरा ब्रह्म-
२ ॥ महावीरचरितं ॥

वादिनः प्रतिवसन्ति । तदामुयायणस्य तचभवतो वाजपे-
ययाजिनो महाकवेः पञ्चमः सुगृहीतनास्रो भट्टगोपालस्य
पोचः पविचकीर्तनीलकण्ठस्यात्मसंभवः श्रीकण्ठपदलाञ्छनी
भवभूतिनाम जातूकर्णींपुचः कविर्मिचधेयमस्माकमित्यचभ-
वन्तो विदांकुवैन्तु ।
श्रेष्ठः परमहंसानां महर्षीणामिवाङ्गिराः ।
यथार्थनामा भगवान्यस्य ज्ञाननिधिर्गुरुः ॥ ४ ॥
तेनेदमुडतजगत्त्रयमन्युमूल
मस्त ७) iच ॥
वीराङ्गुतप्रियतया रघुनन्दनस्य
धम्मैदुहो दमयितुश्चरितं निबडं ॥ ५ ॥ J
तदिदं भवन्तः परिपुनन्तु । उत्कंच तेन श्रोचियपुचेण ।
प्राचेतसो मुनिवृषा प्रथमः कवीनां
यत्पावनं रघुपतेः प्रणिनाय वृतं ।
भक्तस्य तच समरन्त ममापि वाच
स्ताः सुप्रसन्बमनसः कृतिनो भजन्तां ॥ ६ ॥
॥ प्रविश्य नट: ॥
नटः ॥ कृतप्रसादाः पारिषदाः । किंतु । अपूर्वत्वात्प्रब-
न्धस्य कथाप्रदेशं समारम्भे ज्ञातुमिच्छन्ति ॥
सूच० ॥ स तु भगवान्दीक्षिष्यमाणः कौशिको विश्वामिच
ऐक्ष्वाकस्य राजर्षवैसिष्ठपुरोधसो दशरथस्य गृहानुपेत्य स्वमेव
तपोवनं प्रत्यागत: । स च

॥ कौमारो नाम प्रथमो-ङ्कः ॥ ३

विजयि सहजमखैवींय्यैमुच्छ्रापयिष्यन्
जगदुपकृतिवीजं मैथिली प्रापयिष्यन् ।
दशमुखकुलघातच्चाध्यकल्याणपाचं
धनुरनुजसहायं रामदेवं निनाय ॥ ७ ॥
निमन्त्रितस्तेन विदहनाथः
स प्राहिणोड्रातरमान्नदीक्षः ।
कुशध्वजो नाम स एष राजा
सीतोम्मैिलाभ्यां सहितो-भ्युपैति ॥ ६ ॥
:- ॥ इति निष्क्रानौ ॥
॥ प्रस्तावना ॥
* ~~~~
*_______====ञ_________________________
-__________________-________________________
॥ ततः प्रविशति रथस्थो राजा सूतः कन्येच ॥
राजा ॥ आयुष्मन्यौ सीतोम्मैिले । अद्य भगवान्विश्वा-
मिचः श्रडधानेन चेतसा वासाभ्यां प्रणन्तव्यः ।
कन्ये ॥ जधा कणिट्रतादो आणबेदि॥
राजा ॥ तुरीयो ह्येष मेध्यो-ग्निरास्वायः पञ्चमी-थवा ॥
अथवा जङ्गमं तीर्थ धम्मों वा मूर्तिसंचरः ॥ १ ॥
सूतः ॥ साङ्काश्यनाथ एवमेतत् । न खलु विश्वामि-
चाहषेमैहचेन कश्चिदपरः प्रकृष्यते । यस्य भगवतखैशङ्कवं
शौनःशेपं रम्भास्तम्भनं चेत्यपरिमेयमाश्रय्यैजातमाख्यान-

विट् आचक्षते । *
8 ॥ महावीरचरितं ॥

तदस्मिन्ब्रह्माद्यैस्त्रिदशमुनिभिनीथितशमे
तपस्तेजोधाखि स्वयमुपनतब्रह्मणि गुरौ ।
निवासे विद्यानामुपहितकुटुखव्यवहृति
"*****
साधुभोः सापुसूनुतं हिसूतभाषसे। प्रकृष्टक
ल्याणोदकैसंगमा ह्येते भगवन्तः साक्षात्कृतब्रह्माणो महर्षयः ।
सकृत्संवाद-पि प्रथत इहचामुचच शुभं ।
श्रय प्रत्यासंग: कमपि महिमानं वितरति
'प्रसन्न्नानां वाचः फलमपरिमेयं
सूतः ॥ दृश्यते प्रमुक्ते॥ ३ ॥
क्षिप्तमायतनमृषेस्तस्य सिद्धाश्रमपदं नाम । किं बहुना । स
एवायमात्मना तृतीयः कुशिकनन्दनो भवन्तमेवाभ्युद्यतः ॥
सूत्र **************
उच्यन्तर्ग : न कैश्चिदाश्रमाभ्यर्षभमयः क्रम्यन्त
मिति ॥ द भूमयः क्रम्यन्ता-
सूतः ॥ यथाज्ञापयसि ॥ इति निष्क्रान्तः ॥
॥ नन: प्रविशति विश्वामित्रः रामलष्मणीच ॥
विश्वा० ॥ खगतं ॥ -
रब्बीमानि च मङ्गलानि मुदिने कल्यानि दारक्रिया
वैदेह्याश्र रघूत्वहस्य कुशलैर्दीक्षाप्रवेशश्च नः ।

॥ कीमारी
नाम प्रथमी-ङ्कः ॥ u

श्रास्याप्यानि रामात्मनी
संदिष्टंच #ITĀ
लु व्ययाः
::यज्ञे राजर्ष प्रमोदामहे ॥ ४ ॥
सहितः -सि कुशध्वजस्तु #####
कुमारी ॥ *** ि *ंनी ●
गपूर : पुनरयं {{
०॥ श्रूयन्त एव * =प्येव-
● निमिकुलसंभवा राजर्षयो विदेहे
कुमा ब्लैर्भ रध्वजो नृपः । देहेषु ।
० ॥ हेषु माहेश्वरं :C)
विश्वा० ॥ ब्द ●N ""
© N ; ६९ ?
निर्भ ॥ सकौतुकं ॥ ----
दूक ●
****** । यदयो-
अय तु तदप्यस्ति ॥
यजमानेन यक्ष्यमाणस्य मे गृहं ।
: तैस्तै: कुशध्वजः ॥ ६ ॥
॥ एवें ॥ प्रश्रयेण वर्त्तितव्यं
राजा ॥ तौ निवैर्णयै ॥ b

प्रकृत्या पुण्यलक्ष्मीको
* - `. कावेतो ज्ञायते
ग्लैं:
६ ॥ महावीरचरितं ॥

डितीयस्य च वर्णस्य प्रथमस्याश्रमस्य च ।
अहो रम्यानयोर्मूर्तिवैयसो नूतनस्य च ॥ ६ ॥
तथा हि ॥
भस्मस्तोकपविचलाञ्छनमुरो धन्ने त्वचं रौरवंी ।
पाणै काम्मुँकमक्षसूचवलयं दण्डः परः पैप्पलः ॥ ९ ॥
कन्ये ॥ सोम्मदंसणा खु एदे ॥
राजा ॥ उपसृत्य ॥ भगवन्ब्रभिवादये ॥
विश्वा० ॥ दिष्ट्या गभैरूपकं त्वां कुशलिनमागतं राजर्षि-
गृहान्पश्यामि । तत्परिष्वजस्व ॥ जालिङ्गय ॥
अपि प्रवृत्तयज्ञो-सौ विदेहाधिपतिः सुखी ।
गौतमश्च शतानन्दो जनकानां पुरोहितः ॥ १० ॥
राजा ॥ नन्वाय्यैः स एकः सुखी सह पुरोधसादैर्घतपसेन ।

यस्यैवं भवन्तः कुटुखवृतिमनुपतिताः ॥
कन्ये ॥ पणमामी ॥
राजा ॥ लाङ्गलील्लिख्यमानाया यज्ञभूमेः सुनिर्गता ।
सीतेयमूम्मैिला चेयं द्वितीया जनकात्मजा ॥ ११ ॥
विश्वा० ॥ भद्रमस्तु ॥
लक्ष्म० ॥ जनान्तिकं ॥ आश्रय्यैमियमङ्गुतसूतिराय्य ॥
रामः॥ उत्पत्निर्देवयजनाड्रह्मवादी नृपः पिता ।
सुप्रसबोज्ज्वला मूर्तिरस्याः खेहं करोति मे ॥ १२ ॥
॥ कौमारो नाम प्रथमो-ङ्कः ॥ ७
राजा ॥ भगवन् ।
कौ त्वामनुगतावेतौ क्षचियब्रह्मचारिणी ।
प्रतापविक्रमी धम्मै पुरस्कृत्योद्गताविव ॥ १३ ॥
विश्वा० ॥ रामलक्ष्मणो दाशरथी ॥
कमा० ॥ सविनयमुपसृत्य ॥ गुरो । अभिवाद्यावहे ॥
ऎजा ॥ दिष्ट्या महाराजदशरथप्रसूतिद्देश्यते ॥ परिष्वज्य ॥
"तिरकिल्दर्शक *
दुग्धार्णवाहते जन्म चन्द्रकौस्तुभयोः कुतः ॥ १४ ॥
●६R : कर्णामतं ॥
श्रुतपूर्व क्षेतदस्मानिकषमतं.
प्राप्ताः कृच्छादृश्यशृङ्गोपचारैः
पुण्यश्रीकाः कोशलेन्द्रेण पुचाः ।
ये दीप्नस्य श्रेयसः पारकामा
श्रत्वारो-पि ब्रह्मचर्यं चरन्ति ॥ १५ ॥
तदचभवता निष्पन्ञाशिषा काममरिष्टतातिमाशास्महे । सिड
प्रसूतेरुत्कर्षः । =N
"*******भगवानामायक्लोविी
शष्येषु विशामनन्यविषयोरुह्याधिकारः स्थितः।
साविचस्य मनोमैहीयसि कुले तेषामवाप्नात्मनां
राज्ञां वो महिमा न जातु वचनप्रज्ञानयोगाँचरः ॥ १६॥
विश्वा० ॥ }
अश्रान्तपुण्यकम्मीणः पावनप्रायकीर्त्तयः ।


माहाभाग्यविदस्तेषां यूयमेव स्तवक्ष्माः॥ १७॥
॥ महावीरचरित ॥

सखे विश्रम्य लौकिकाः संस्यायाननुप्रविशन्ति तदस्मिन्वि-
कङ्कतप्रच्छाये मुहूर्तमास्महे ॥ इति शबॅ परिक्रम्योपविशति ॥
॥ नेपथ्ये ॥
जय जय जगत्पते रामचन्ट्र जय ॥
f ॥ सल्ले साडुतमवलोकयन्ति ॥
राजा ॥ भगवन्का पुनरियं देवता ॥
विश्वा० ॥ अस्त्यहरूया नाम गोतमस्य महर्षेरीतथ्यस्य
धम्मैपानी यस्याः शतानन्द आङ्गिरसो-जायत । तामिन्ट्रश्च-
कमे । तस्मात्तं गीतमदारावस्कन्दिनमहरूयाजार इति नि-
र्दिशन्ति । अथ भगवान्मन्युमाप तस्यां पत्न्यामन्धतामिस्र-
मभ्यध्यायत । सेयमद्य रामभद्रतेजसा तस्मादनसो निरमु
च्यत ॥
राजा ॥ कथमप्रमेयसहजानुपमसामथ्र्यै एष वासो वैक-
चैनकुमारः॥
सीता ॥ सस्नेहानुरार्ग निवैर्णयै अपवार्यच ॥ सरीरणिम्माणसरिसी
णं से अणुभावो ॥
राजा ॥ नि:श्रस्य ॥
रामाय पुण्यमहसे सदृशाय सीता
दन्नैव दाशरथिचन्द्रमसे भविष्यत् ।
आरोपणेन पणमप्रतिकाय्यैमाय्यै
खैयखकस्य धनुषो यदि नाकरिष्यत् ॥ १६ ॥



॥ कीमारो नाम प्रथमो-ङ्कः ॥ Q
॥ प्रविश्य तापसः ॥
तापसः॥ रावणपुरोहितः सर्वमायो नाम वृडराक्षसः
प्राप्न: । स किल राजकाय्यैाड: पश्यति ॥
कन्ये॥ हुं रक्खसी ॥
कुमा० ॥ महत्कौतुकस्थानं ॥
राजविश्वामिचौ॥ विमृश्य ॥ आः । आगच्छतु ॥
॥ तापसो निष्क्रान्त: । प्रविश्य राक्षसः ॥
राछ० ॥ मातामहेन प्रतिषिध्यमान:
स्वयंग्रहान्माल्यवता दशास्यः ।
अयोनिजां राजसुतां वरीतुं
मां प्राहिणोन्मेथिलराजधानी ॥ १९ ॥
दृष्टश्च तच यजमानः स राजा । तडचनात्कौशिककुशध्व-
जावनुसृतो-स्मि ॥
॥ इति परिक्रामति ॥




रामलक्ष्मणो ॥ सीतोस्मैिले प्रति यथासंख्यं । स्वात्मगर्न ॥ तत्किमि-
यममृतवर्तिरिव चक्षुराप्याययति ॥
सीतोम्मैिले ॥ तथैव नैो प्रति ॥ किति सज्जइ इमस्मिं लो-
अणाणन्दे मे दिट्टी ॥
राक्ष° ॥ उपसृत्य डङ्गा च ॥ इयं साजुताकृतिः सीता । स्थाने
देवस्य पत्नी ॥ चाग्र्षे नमस्ते ॥ अप्यनामयं राज्ञः ॥
C
ती ॥ स्वागतं । इहास्यतां ॥
१० ॥ महावीरचरितं ॥

अपि प्रभोवैः कुशलं तस्य यस्याच्चयत्यसौ ।
मूड़ी स्खलत्किरीटेन शासनं पाकशासनः ॥ २० ॥
राक्ष० ॥उपमृत्य॥ कुशलं स्वामिनः। संदिष्टंच वो महाराजेन ।
कन्यारत्नमयोनिजन्म भवतामास्ते वयं चार्थिनी
रत्नं चेत्क्वचिदस्ति तत्परिणमत्यस्मासु शक्रादपि ।
कन्यायाश्च परार्थेतेव हि मता तस्याः प्रदानादहं
बन्धुर्वो भविता पुलस्त्यपुलहप्रष्टाश्च संबन्धिनः ॥ २१ ॥
सीता ॥ हडी हडी रक्खसी मं पत्थेदि ॥
उम्र्मिला ॥ कहं एवृं ॥
॥ राजविश्वामिचैो चिन्तयतः ॥
लष्ट्म० ॥ जनानिकं ॥ आय्यै आय्यै । किं न पश्यसि निशा-
चरपतिर्दवीमिमां प्रार्थयते ॥ - -
राम: ॥ वास ॥ { w _
साधारण्यान्त्रिरातङ्कः कन्यामन्यो-पि याचते ।
किं पुनर्जगतां जेता प्रपौचः परमेष्टिनः ॥ २२॥
लक्ष्म०॥ अतिसौजन्यादाय्यैस्य तस्मिन्नपि निसग्गैवैरिणि
निशाचर बहुमानः ।
यो नस्त्रयीपरिध्वंसात्क्षाचं तेजो-पकर्षति ।
ऐक्ष्वाकं यश्च राजर्षिमनरण्यं किलावधीत् ॥ २३॥
रामः॥ कामं शचुरिति वध्यः स्यान्न पुनरप्रमेयतपसम-


तिवीरमप्राकृतं प्राकृतवदर्हसि व्यपदेष्टुं॥
॥ कौमारो नाम प्रथमो-ङ्की: ॥ ११

लक्ष्म०॥ निरस्तवीरपुरुषाचारस्य का तच वीरता ॥
रामः॥ वत्स मा मैवं ।
यडिडानपि तादृशे-प्यभिजने धम्र्यात्पथो विच्युतः
किं बूमो-च तदन्यदेव न वसन्येकच सर्वे गुणाः ।
लीलानिर्जितषण्मुखाङ्गगवतः श्रीजामदग्न्याहते
निर्विघ्नप्रतिपबविश्वविजयो वीरस्तु कस्तादृशः ॥ २४॥
राक्ष० ॥ ननु भोः किमच चिनयते ॥
द्राङ्किष्पेषविशीर्णवजशकलप्रत्युन्नरूढव्रण
यन्थ्युङ्गासिनि भङ्गमोघमघवन्मातङ्गदन्तेाद्यमे ।
भर्तुनैन्दनदेवताविरचितस्रग्दाखि भूमेः सुता
वीरश्रीरिव तस्य वक्षसि जगडीरस्य विश्राम्यतु ॥ २५ ॥
॥ नेपथ्ये कलकलः ॥
राजा॥ भगवन् । य एते यज्ञोपनिमन्त्रिताः पुचदरैिः सह।
दिग्भ्यो महर्षयः संपतन्ति । तत एवाक्रान्दकलिल:कलकल: ॥



द्यालोलस्तनभारमैरववपुबैन्धोडतं धावति ॥ २६॥
विश्वा° ॥ सेयं सुकेतोदैहिता भाय्यै सुन्दासुरस्यच ।
मरीचजननी घोरा ताटका नाम राक्षसी ॥ २७ ॥
१२ ॥ महावीरचरितं ॥

कन्ये ॥ ताद ताद भीसणा हदासा ॥
राजा ॥ मा भैष्टमायुष्मन्त्यौ॥
विश्वा० ॥ रार्म चिवुके स्पृशन् ॥ वास हन्यतामियं ॥
सीता ॥ हडी हडी एसी एब्ब एाय णिउन्नी ॥
राम: ॥ भगवन्स्त्नी खल्वियं ॥
ऊम्मैि०॥ सुदं अज्जाए एदं ॥
सीता ॥ सविस्मयानुरार्ग ॥ अणदो मुहो एख से चित्तभेदो ॥
राजा ॥ साधु सत्यमेक्ष्वाको रामभद्रः ॥
राष्ट्० ॥ अयं स रामो दाशरथिः । य एष
उन्नालताटकोत्पातदर्शने-एयप्रकम्पितः ।
नियुक्तस्तत्प्रमाथाय खैणेन विचिकित्सते ॥ २६ ॥
विश्वा० ॥ त्वरतां वत्सः । किं न पश्यसि ब्राह्मणजनस्य
महतः संघातमृत्युमयतः॥
रामः ॥ एवं भवन्ती जानन्ति ।
सद्वैदोषानभिष्वङ्गादास्वायसमतां गताः ।
युष्माकमभ्युपगमाः प्रमाणं पुण्यपापयोः ॥ २९॥
॥ इति परिक्रम्य निष्क्रान्तः ॥
सीता ॥ अम्मी परागदो एञ्च । हडी हडी । उप्पाट्वा-
दाली विअ हदासा महाणुभावं अभिद्दवइ ॥
राजा ॥ धनुरास्फाल्य ॥ श्रा: पापे तिष्ठ तिष्ठ ॥
ऊम्र्मि० ॥ अए । दाणिं सश्र एक्व तादो पत्यिदो ॥
लक्ष्म० । विहस्य ॥ पश्यन्तु भवन्तस्ताटकां ।



॥ कौमारो नाम प्रथमी-ङ्कः ॥ १३

हृन्मम्मैभेदिपतदुत्कटकङ्कपच
संवेगतत्क्षणकृतस्फुरदङ्गभङ्गा ।
नासाकुटीरकुहरडयतुल्यनियै
दुबुबुदध्वनदसृकप्रसरा मृतैव ॥ ३०॥
कन्ये ॥ अच्छरिच्प्रं अच्छरिच्प्रं । पिच्छां णी ॥
राजा ॥ अहो दृढप्रहारिता राजपुचस्य ॥
राक्ष० ॥ हा आयेर्य ताटके किं हि नामेतत् । ऋ
मज्जनयलावूनि यावाणः स्रवन्त इति ॥ न् । अबुनि
नन्वद्य राक्षसपतेः स्खलित: प्रतापः
प्राप्नो नव:परिभवो-द्य मनुष्यपोतात् ।
*********
न्यं जराच निरूणडि कथं करोमि
विश्वा० ॥ एष तावदांकार: ॥ ॥ ३१ ॥
राछ० ॥ अपि भो: ® ●
विश्वा० ॥ किमस्मासु वः प्रतिवचनं ॥
अच सीरध्वजो वेत्ता कनिष्ठो हि कुशध्वजः।
अस्या: ●
क्तूिबाकुछ मूच ॥३॥
राक्ष० ॥ सो-प्याह कुशध्वजो जानाति विश्वामिचश्रेति
विश्वा० ॥ खगर्न ॥ अस्यायमवसरी दियोलमङ्गलान॥
बाहतू, T
१॥ कुशध्वज । मया हि भगवतः यानुरूच
१8 ॥ महावीरचरितं ॥

मन्त्रपारायणस्य विद्यातत्ववीजानि तत्प्रसादादर्थतश्च शब्ट्-
तश्र रामभट्रस्य संप्रति प्रकाशनतां ॥
ब्रह्मादयो ब्रह्महिताय तप्त्वा
परः सहस्राः शरदस्तपांसि ।
एतान्यदर्शन्मुनयः पुराणाः
स्वान्येव तेजांसि तपोमयानि ॥ ३३ ॥
राजा ॥ अनुगृहीतं रघुकुलं ॥
लक्ष्म०॥ दिष्ट्या देवदुन्दुभिध्वनिः पुष्पवृष्टिश्व ॥
राक्ष० ॥ आः । दिवौकसो-पि राजविरूडमनुमोदन्ते ॥
लष्ट्म० ॥ कथं ॥
झटित्येवोन्नप्रदूतकनकसिक्ता इव दिशः
पिशङ्गत्वात्संध्यान्तरित इव निर्भाति दिवसः ।
ज्चलकेतुत्रातस्थगितमिव दिव्यास्त्रनिचयै
नेभो नेरनय्येप्रचलिततडिपिञ्जरमिव ॥ ३४॥
तेजोभिदैिशिदिशि विश्वतः प्रदीन्ने
रादित्यद्युतिमवधीय्यै विस्फुरङ्गिः ।
पय्यैयित्वरितगृहीतविप्रयुतं
सामथ्यै रहयति नायनो मयूखः ॥ ३५ ॥
कन्ये॥ समन्तदो पज्जलिदविज्जुप्पुञ्जपिञ्जरेण उक्कमन्ति
विच्प्र लीच्प्रणाई पहावणिप्फंदण ॥
राक्ष०॥ अहो दुरासदं दिव्यास्त्रतेजः । स्त्यायता येन रावण-
पुरन्दरडन्डसंरम्भं स्मारितोस्मि ॥ १


॥ कोमारो नाम प्रथमी-ङ्कः ॥ १५

सर्वप्राणप्रवणमघवन्मुक्तमाहत्य वक्ष
स्तत्संघट्टाद्विघटितवृहत्खण्डमुच्चण्डरोचिः ।
एवं वेगाचुलिशमकरोद्योम विद्युत्सहसै ।
भैर्बुवैक्रूज्वलनकपिशास्ते च रोषाट्टहासाः ॥ ३६॥
विश्वा०॥ अभिवन्दस्व विसज्जैयच रामभट्र दिव्यास्त्राणि ॥
त्कालाग्निव्यतिरकिणां भगवतामास्वायमन्त्रान्मनां ।
एतेषां तपसामिवाप्रतिरथैस्तेजोभिरून्कर्षिणा
मेकैकस्य जगन्त्रयप्रमयनचाणावधियाँग्यता ॥ ३७ ॥
॥ नेपये ॥ --
एष प्रही-स्मि भगवचेषा विज्ञापना च नः ।
दिव्यास्त्रसंप्रदायो-यं लक्ष्मणेन सहास्तु मे ॥ ३६ ॥
विश्वा० ॥ रामभद्र एवमस्तु॥ १ -
लछम० ॥ अहो प्रसादः ॥ -
झटित्युन्मीलितप्रज्ञमप्रतक्यै शक्तिभिः।
ज्योतिर्मयमिवात्मानं मन्ये विद्याप्रकाशनात् ॥ ३९॥
* ॥ नेपथ्ये ॥
राम राम महाबाहो वयं त्वय्यायतामहे । ^
विश्वामिचाभ्यनुज्ञानात्सह भ्राचा प्रशाधि नः ॥ ४० ॥
कन्ये ॥ देवदाश्रो मन्तेनिन । अहो अच्छरिअं अच्छरिअं ॥
॥ नेपथ्ये ॥ *


भगवन्तो दिव्यास्त्ननिकायाः॥
१६ ॥ महावीरचरितं ॥

विश्वामिचात्प्राप्य विश्वस्य मिचा
त्पुण्यैर्युष्मानद्य रामः कृताथैः ।
ध्यातेध्येाते: संनिधेयं भवङ्गिः
स्वं स्वं स्थानं यात यूयं नमो वः ॥४१॥
लछम० ॥ आय्र्यवचनादन्तरिताण्यस्त्राणि ॥
राजा ॥ भगवन्महाबुतनिधे कुशिकनन्दन नमस्ते ॥
ज्वलिततपसस्तेजोराशेर्जगत्यमितौजस
स्तव निरवधैौ माहाभाग्ये कृतस्तुतिसाहसः ।
प्रमितविषयां शक्तिं विन्दन्त्र वाचि न चेतसि
प्रतिहतपरिस्पन्दस्तीता विषद्य घृणीयते ॥ ४२ ॥
यतः स्पृहयामि युष्मदनुगृहीतरामभद्रालंकृताय राज्ञे दश-
रथाय ॥ वयं पुनरार्येण वञ्चिताः । यदीदृशेन जामाचा न
संयुज्यामहे ॥
विश्वा० ॥ किमद्याप्यसंभावनेयमस्मासु ॥
राजा ॥ शान्त ॥
विश्वा० ॥ तेनहि ।
शम्भोवैरादनुध्यानमाचोपस्थानदायि वः।
रामभद्रस्य पुरतः प्रादुर्भवतु तडनुः ॥ ४३॥
राजा ॥ एवमस्तु ॥ ध्यात्वा प्रणमति ॥
राष्ट्र० ॥ खगतं ॥ एभिरन्यदेव किमपि प्रस्तुतं ॥ प्रकाशं ॥ भोः
कुशध्वज ॥ कियच्चिरं विचाय्यैते ॥
राजा ॥ उक्तमेतत् । आय्य जानातीति ॥


॥ कोमारी नाम प्रथमां-ङ्कः ॥ १७

राक्ष० ॥ प्रत्युक्तमेतत् । सी-प्याह कुशध्वजी जानातीति ॥
राजा ॥ एवमेतत् । कुशध्वजी जानातीति ॥
राक्ष० ॥ नेपये कलकलानन्तरं ॥
स्फूज्जैडजसहस्रनिर्मितमिव प्रादुर्भवत्ययती ।
रामस्य चिपुरान्तकृद्दिविषदां तेजोभिरिडं धनुः ॥४४॥
सीता ॥ अपवायै ॥ संपदं संसइदम्हि ॥
विश्वा० ॥ राजानं प्रति ॥ शुण्डारः कलभेन यडदचले वत्सेन

दोदैण्डकस्तस्मिन्ञाहित एव ॥
--
उम्मेि० ॥ अपि णाम एवृं भवे॥
राजा ॥ गज्जैितगुणं कृष्टंच ॥
ऊम्मैि० ॥ दष्ट लचितां सीतामालिङ्गय ॥ दिटुिआ वट्टामी ॥
राजा ॥ साडुतं ॥ भग्नंच तत् ॥
राक्ष० ॥ खगतं ॥ अहो दुरात्मनो रामहतकस्य सर्वकषः
प्रभाव: ॥
लछम० ॥

कैलास्त
|ांकारध्वनिराय्येबालचरितप्रस्तावनाडिण्डि
९ ● म: ॥
द्राक्पयेाप्तकपालसंपुटमितब्रह्माण्डभाराडोदर .^
भ्राम्यत्पिरिोडतचरिोडमा कथमहो नाद्यापि विश्राम्यति ॥ ४५ ॥
राजा ॥ सहषोंन्मादमिव ॥
एह्येहि वत्स रघुनन्दन रामचन्द्र

चुखामि मूडैनि चिराय परिष्वजे त्वां ।
१b; ॥ महावीरचरितं ॥

आरोप्य वा हृदि दिवानिशमुडहामि
वन्दे-थवा चरणपुष्करकडयं ते ॥ ४६॥
॥ प्रविश्य राम: ॥
कथमतिवत्सल्यादतिक्रमी-पि ॥
विश्वा०॥ गुरुभैवानाभैरूपश्च ते वत्सो रामभद्रः॥
राजा ॥ तं प्रणम्य ॥ भगवन् ॥
रामेण पत्या सीतायाः पूर्णास्ता युष्मदाशिषः
अस्मिनेत्रवीत्सवे दत्ता लष्ट्मणाय मयोम्मेिला ॥ ४७ ॥
कन्ये ॥ सासं ॥ अम्महे दिणम्ह ॥
राष्ट्र० ॥ खगनं ॥ दृष्टं ट्रष्टव्यं ॥
विश्वा°॥ सुषु शिरसा बहुमन्यामहे । वक्तव्यशेषस्वसि॥
राजा ॥ नन्वाज्ञापय ॥
विश्वा० ॥ दुहितरी ते माण्डवी श्रुतकीर्तिश्च _
भ्यामथैये ॥ भरतशचुम्ना
राष्ट्र० ॥ खगतं ॥ पश्यत वनेचरस्य सत: __
वैयात्यं ब्राह्मणस्य ॥ क्षचिये कुटुख
राजा ॥ भगवन् । किमच किंचिडिचाय्र्यमस्ति । किंत्वच
वस्तुनि परवानस्मि ॥
विश्वा० ॥ केन ॥
राजा ॥ एतेन तावङ्गगवतेव ॥
विश्वा० ॥ अथान्येन केन ॥
राजा ॥ श्राय्यैसीरध्वजेन गौतमेन शतानन्देनच ॥





॥ कोमारो नाम प्रथमी-ङ्कः ॥ १Q

विश्वा० ॥ अपहसन् ॥ सीरध्वजशतानन्दयोरहं विवेक्ता ॥
राजा ॥ भगवानिदानी जानाति ।
जानकानां रघूणांच संबन्धः कस्य न प्रियः ।
यच दाता गृहीताच कल्याणप्रकृतिर्भवान् ॥ ४६ ॥
विश्वा० ॥ वत्स शुनःशेप । अयोध्यां गत्वा बूहि भगवन्त-
मस्मत्वचनाडसिष्ठं ॥
निमेर्गुहे राजसुताश्चतस्रः ।
दन्नप्रतिष्ठाश्र समं मयैव ॥ ४९॥
तदुपनिमन्त्र्य सर्वान्महर्षीन्महाराजदशरथस्यानुपातो वैट्-
हनगरमागच्छ । तदा मम मैथिलस्य च राज्ञो यज्ञसमाप्ती
विततगोदानमङ्गलाः कुमाराः परिणेष्यन्तीति ॥
कुमा° ॥ खगतं ॥ प्रियाप्रियतरं नः ॥
कन्ये ॥ दिद्विआ । अविप्पवासो दाणिं भइोणआणं
भविस्सदि॥
राक्ष०॥ अद्यापि भोः शृणुत धम्मैाक्षरं । अनथै एव वी
यत्कन्येयमन्यस्मै दीयत इति ॥ ~**
पौलस्त्यो-पि नयेन याचत इति छ्षाध्ये-पि वो नादरः
संबन्धे सति यन्त्रिलोकपतिना सौख्यं न तच स्पृहा ।
गन्तव्या पुनरन्यथैव नियतं लङ्कापि नः सीतया
तन्माभूदिह वः पुरन्दरपुरीवन्दिप्रसक्तो विधिः ॥ ५० ॥
२० ॥ महावीरचरितं ॥
॥ नेपथ्ये कलकल: ॥
राजा ॥ तत्कावेतावकालपज्जैन्यभीमी वृन्देन धावतः॥
विश्वा० ॥ एतौ सुबाहुमारीची पुची सुन्दोपसुन्दयोः ।
रावणानुचरौ घोरौ यज्ञप्रत्यूहकारिणी ॥ ५१ ॥
तडासौ रामलक्ष्मणौ हन्यतामेष यज्ञप्रत्यूहः ।
ती ॥ यथाज्ञापयसि ॥ इति विकटं परिक्रामतः ॥
कन्ये ॥ एत्य दार्णि कहं ॥
राक्ष० ॥ हन्त साध्विव संपन्नं विपर्यस्तो विधिर्भवेत् ।
तडीष्य काय्यैपर्यन्तं माल्यवत्युपवेदये ॥ प२॥
राजा ॥ धनुरास्फालयन् ॥ वास रामभट्र वत्स लष्ट्मण । अप्र-
मन्न: प्रमत्तं विजयस्व । अयमहं परागत एव ॥
विश्वा० ॥ विहस्य सहस्तग्राहं ॥
राजन्त्रितो ह्येहि सहानुजस्य
रामस्य पश्याप्रतिमानमोजः ।
ब्रह्मडिषो ह्येष हिनस्ति सब्बा
नायवैणस्तीव्र इवाभिचार: ॥ ५३ ॥


॥ इति निष्क्रान्ताः सचें ॥
॥ कोमारो नाम प्रथमी-ङ्कः ॥
*_________________________

॥ परशुरामसंवादो द्वितीयो-ङ्कः ॥ २१
॥ ततः प्रविशशुपविष्टः सचिनो माल्यवान् ॥
माल्य० ॥ भो यतःप्रभृति सद्वैमायात्सिडाश्रमवृत्तान्तम
श्रोषं ततश्रारभ्य प्रभृति I_ }
ीये ीधराभं
यस्ताटकेयं तृणवद्यधूनोत्।
हन्ता सुबाहोरपि ताटकारिः
स राजपुची दृदि वापते मृ ॥ १॥
तदनुन्नवानांच भूयसां क्षणेनैकेन वध इति किमेतदाश्रय्यै
स्थै }
स्तस्य बैधं व्यधित धनुषः शाम्भवीयस्य रामः ।
दिव्यामखोपनिषदमृषेयैः ●
: कृशाश्वस्य शिष्या
साकिस्तान©N “
.…पाइथा सामना कrs
सीतावन्दिग्रहपरिभवस्तस्य राज्ञी निरस्ती



कथं वत्सा शू ग्निमानेभाषेrs
२२ ॥ महावीरचरितं ॥
॥ प्रविश्य शूर्पणखा ॥
शूर्प० ॥ जेदु जेदु मादामहो ॥
माल्य० ॥ वत्से । आस्यतां ॥ का राजसंनिधौ वार्ता ॥
शूप्पै०॥ णिवुत्वाइं किल तहिं पाणिग्गहणाइं। अखंच ।
ॐ१● ६ ॥ P रामस्स मंगलीवहारिअं माहिंदं धणुवरं
अगुप्पेसिदं॥ {
माल्य° ॥ यानि भुवनेष्वतक्यैसामथ्यैान्यायुधानि तानि
रामे ब्रह्मर्षेिभ्यो परिणमनित ॥ सचिनं ॥
अमोघमखं क्षचस्य ब्राह्मणानामनुयहः ।
दुरासदंच ततेजः क्षाचं च ब्रह्मसंयुतं ॥ ५॥
भूप्पै० ॥ माणुसमेन्नए वि एन्निए का चिन्ता ॥
माल्य० ॥ वत्से मा मेवं ।
उत्पत्यैव हि राघवः किमपि तदूपो जगत्यजुतं
मत्त्यैचेन किमच यस्य चरितं देवासुरगैीयते ।
वस्तुष्वादधते च शक्तिमृषयो देवाश्च तक्केोन्नरा
मत्त्यैा देववरप्रदानसमये ब्रह्माभयं नो जगौ ॥ ६॥
अपिच ।
निसर्गेण स धम्र्मस्य गोप्ता धम्र्मदुहो वयं ।
अर्थयो विरोध: शक्तेन जाती न: प्रतियोगिना ॥ ७ ॥
शूप्पै०॥ को संदेहो । जह दसमुहोडेसिमउलिएहिं विंस-
दिट्रीहिं ओहीरमाणलीललोअणो णमन्तवदणी वटुदि ।




॥ परशुरामसंवादो द्वितीयो-ङ्कः ॥ २३

तह जाणामि दारूणो से हिअअवेअणावेश्रो ण एवं
स्सदिति ॥ श्री रण एवृं विरमि-
माल्य० ॥ अहो न खलु भोः ।
वन्द्या विश्वमृजो युगादिगुवः स्वायंभुवाः सप्त ये
वैदेहस्य वयंच तेच किमही संबन्धिनी न प्रियाः ।
तबामास्तु दुरासदेन तपसा दीप्तस्य दीप्रश्रियः
साधास्तविधातादिकता“
अर्थिचे प्रकटीकृते-पि न फलप्राप्तिः प्रभोः प्रत्युत
दुह्यन्दाशरथिर्विरूडचरितो युक्तस्तया कन्यया ७)
######"
स्त्रीरत्नं च जगत्पतिदैशमुखो दृन्नः कथं मृष्यते ॥ ९॥
॥ नेपथ्याडैप्रविष्टः प्रतीहार: ॥

माल्य ॥ उपछिाप्य निष्क्रान्तः ॥
° ॥ गृहीत्वा वाचयति ॥ स्वस्ति महेन्द्रडीपात्परशुरामो
"शू":"";
• ॥ कहं पहुव्र दुस्सिलिट्टक्कर्म लिहदि॥
माल्य° ॥ अचैव परममाहेश्वरं लङ्केश्वरमभिनन्द्य ब्रवीति ।
विदितमेतडी यदस्माभिदैण्डकारण्यतीर्थेोपासकेभ्यस्तपोधने

भ्यः प्रतिज्ञातमभयं । तच विराधदनुकबन्धप्रभृतयः केशः
२8 ॥ महावीरचरितं ॥

चरन्तीति श्रुतं । तन्नान्प्रतिषिध्य सवृत्रिमस्मडितां च माहे-
श्वरप्रीतिमनुरूद्यन्तां भवन्तः ।
ब्राह्मणातिक्रमत्यागो भवतामेव भूतये ।
जामदग्न्यश्च वो मिचमन्यथा दुर्मनायते ॥ १०॥
इति ॥
भूप्पै०॥ ईसिमसिणावट्टम्भगम्भीरगमओ उबणासी॥
माल्य° ॥ अहो किमुच्यते । जामदग्न्यः खल्वसौ ।
अभिजनतपोविद्यावीय्यैक्रियातिशयेनिजे
रूपचितशमः सद्वैत्यागान्त्रिरीहतया स्यित: ।
व्यपदिशति नः शेवप्रीत्या कथंचिदनास्यया
प्रभुरिव पुनः कायें कार्ये भवत्यतिककैशः ॥११॥

॥ इति चिन्तयति ॥

शूर्प०॥ किं किं चिन्तीअदि॥
माख्य० ॥ वत्से ।
यदि प्रपद्येत धनुःप्रमाथः
शिष्याय शम्भोर्ने तितिष्ठते सः ।
आयोधने चेदुभयोर्निघातः
संरम्भयोगादति हि प्रियं नः ॥ १२ ॥
अन्यतरविजये-पि तु क्षचियान्तकरथेद्राजपुचं विजयते
नैनमनभिहत्य रोषणो विरमेत् । एवं च सिडं नः समीहितं
रामनिधनं। ऐक्ष्वाकस्तु विजयमानो ब्राह्मण्यो न ब्रह्मचाषिम-


॥ परशुरामसंवादा द्वितीयो-ङ्कः ॥ २५

भिहन्यात । निःश्रेयसापचे अपसृतमपि शस्त्रं प्रणिदध्यात ।
एवं च दुष्टतरं स्यात्॥
शूर्प०॥ को विसेसी ॥
माल्य० ॥ यदि जामदग्न्यस्तावदरण्यव्रती हन्याद्राघवं
हत्वापि पुनस्तादृश एव । संधाय्यैस्तु राजपुचः पुनरुत्थातुका-
मस्तं चेत्प्रहृष्टतममुत्साहशक्तिसंपदा धम्र्मविजयिनं विजयेत
सर्वे तं विजयिनं निर्जानीयुः । तदैव हठाक्रामत्यनिभृतकुडा
देवाः प्रसह्येनमधिकुर्युः । नित्यानुषक्तो ह्यसुरविजयिनामव-
सादमवानतः प्रकृतिकोपः॥
पौलस्त्यापचयप्रचण्डचरिते यः कार्तवीर्ये मुनिः
सद्वैछश्चकथासमापनविधेः प्राङ्कवण्डलं प्राकरोत् ।
तस्मिन्बयुपनीतयुक्तदमनः स्यादुज्जिता-सत्क्रिये
सामथ्र्ये सति धम्यैसौम्यचरितो विश्वस्य रामः पतिः ॥ १३॥
शूर्प० ॥ तदी एन्थ किं दाणिं चिन्तिदं ॥
माल्य० ॥ परशुरामोत्तेजनं कर्तव्यमिति ॥
शूप्पै० ॥ पक्खन्तर महादेोसो॥
माल्य० ॥ तचापि शक्तितः प्रतिविधास्यते । किंतु ।
तान्येव यदि भूतानि ता एव यदि शक्तयः ।
ततः परशुरामस्य न प्रतीमः पराभवं ॥ १४॥
तदुन्निष्ठ मिथिलाप्रस्थानाय जामदग्न्यमुखेजयितुं महेन्द्रडी-
E
पमेव गच्छावः ॥ ट्रष्टव्यञ्च तच भगवान्भाग्गवः ।
२६ ॥ महावीरचरितं ॥

गभीरो माहात्म्यात्प्रथमशुचिरत्यन्तसुजनः
प्रसबः पुण्यानां प्रचय इव सर्वस्य सुखदः ।
प्रभुवस्योत्कर्षात्परिणतिविशुडेश्व तपसा
मसौ दृष्टः सत्त्वं प्रबलयति पापं च नुदति ॥ १५ ॥
॥ उत्थाय परिक्रम्य निष्क्रान्तौ ॥
॥ विष्कम्भकः ॥
॥ नेपथ्ये ॥
भो भो विदेहनगरीगताः कुलचारिणः कथयन्तु भवन्तः
कन्यान्तःपुरगताय रामभद्राय ।
कैलासोडारसारचिभुवनविजयौज्जैित्यनिष्णातदोष्णः
पौलस्त्यस्यापि हेलोपहतरणमदो दुर्दमः कान्नैवीय्यैः ।
यस्य क्रोधात्कुठारप्रविघटितमहास्कन्धबन्धः स्थवीयो
दो:शाखादण्डमुण्डस्तरुरिवं विहितः कुल्यकन्दैः पराभूत्॥१६॥
सो-यं चि:सप्नवारानविकलविहितश्चतन्त्रप्रमारो
वीरः क्रौञ्चस्य भेदात्कृतधरणितलापूर्वेहंसावतारः ।
जेता हेरखभृङ्गिप्रमुखगणचमूचक्रिणस्तारकारे
स्वां पृच्छञ्जामदग्न्यः स्वगुरुहरधनुभैङ्गरोषादुपैति ॥ १७॥
॥ ततः प्रविशति सधैर्ययैसंभ्रमो रामः सीता सख्यश्र ॥
राम: ॥ दिष्ट्या ॥
माहाभाग्यमहानिधिर्भगवती देवस्य दग्धुः पुरा।
मास्वायेन विशुडसवैचारतः शिष्यो भृगूणां पतिः।



# ॥ परशुरामसंवादो द्वितीयो-ङ्क ॥ २७

द्रष्टव्यः स च मां दिदृक्षुरपिच त्यक्ला हूियं मुग्धया
संचासात्विजयाभिजात्यनिभृतखेही मयि द्योत्यते ॥ १६ ॥
सीता ॥ हला सहीओी कहं दाणिं एदं ॥
सख्यः॥ कुमार अलं दाव तुवराए ॥
रामः॥ नोत्साहः परिधारणावरस्यमर्हति ॥
सख्यः॥ वारं वारं णिक्खर्त्तीकट्समत्यजीअलीच्छी णि
> ● ● |-
ब्लडिदविसमववसाअसाहसी अ परसुरामो सुणीअदि॥
रामः ॥ किमेकदेशेन महाज्ञाननिधेमेाहात्म्यमुपसंहि-
यते ॥ य एष: ॥ ७)
कृत्वा विश्रुतकार्तिकेयविजयद्याध्यस्य बाहोवैलात् ।
सडीपामथ कश्यपाय गुरवे दत्वाश्वमेधे मही

मखव्यस्तसमुद्रमुक्तविषयावस्थस्तपस्तप्यते ॥ १९॥
॥ नेपथ्ये ॥
रि दिभिः ि <>९ वेचिSि
दृष्टिविघातजिह्मितमुखैरव्याहतप्रक्रमः ।
रामान्वेषणतत्परः परिजनैरुन्मुक्तहाहारवं
कन्यान्तःपुरमेव हा प्रविशति कुडे मुनिर्भाग्गैवः ॥ २० ॥
रामः॥ नन्वेत एव शिष्टाचारपडते: प्रणेतारः । तत्कथ-
मयं विडान्प्रमाद्यति । भवतूपसप्र्पामि ॥ सधैँ विकटं परिक्रामति ॥
सख्यः ॥ अम्मो समन्तदो हा हा देव चंदमूह रामचन्द

हा जामाउअ ति परिदेवणामुहरकादरुबिग्गसमथपरिश्रणः
२b; ॥ महावीरचरितं ॥

पलविदं अनेउरं वट्टइ । ता भट्टिदारिए सअं एख विणवेहि
भट्टिदारअं ॥
सीता ॥ तेण तुवरन्तीओ संभावेम्ह वेअपसरिअं अज्ज-
उत्त ॥
॥ इति परिक्रामति ॥
सख्यः ॥ कुमार कुमार । अवेक्ख दाव तुवराविसंखल-
माणविहलिदुब्भन्तगमणं भट्टिदारिअं ॥

रामः ॥ समेमानुकम्यं । प्रतिनिवृत्य ॥ ननु कातरेयमचभवतीभि-
रेव पयैवस्यापनीया ॥
सख्यः ॥ सहि सहि सुरासुरमहणसमन्थं चेल्लोक्कमङ्गलं
रन्तमुहपुंडरीअवित्थारिदसिणेहसंभमा सञ्चदा अम्ह पुरदी
वणेसि ता किं ति विजश्राभिमुहे कुमार उब्भन्नासि ॥
सीता ॥ सञ्चक्खतिअसन्तापआरी परसुरामो ति ॥
राम: ॥ प्रिये स्वस्या सती निवर्तेस्व ॥
आतङ्कश्रमसाहसव्यतिकरोत्कम्पः क्षणं सह्यता
मङ्गैर्मुग्धमधूकपुष्परुचिभिलैावण्यसरेिरयं ।
उन्नडस्तनकुम्भकुद्मलगुरुश्वासावभग्नस्य ते
मध्यस्य चिवलीतरङ्गकजुषो भङ्गः प्रिये मा च भूत्॥ २१॥
॥ नेपथ्ये ॥
भो भोः परिस्कन्न्नाः क्व रामो दाशरथिः ॥
स्त्रियः ॥ हडी हडी । एणं एच्च एसी वाहरदि ॥
} प्रा
k



॥ परशुरामसंवादी ●
राम: ॥ डितीयो-ङ्कः ॥ २Q

V© तस्यूयमनरालसाहस्रमजराइकर्मणप्रेण: प्रतिभि-
ययति ॥ इति परिक्रामति ॥ घषि: ___
## का गदी। धनुधि धारयन्ती । अज्जउत्त
सरदय: ,"" ण दाव तुम्हे-
लुइतर्ण ॥ उच्चतिदं दाणिं पिअसहीए रसनतरेण लज्जा-
राम: ॥ खगतं ॥ जितं जितं
b खेहेन ॥ प्रकाशं ॥ तहैि मुक्ला
॥ नेपथ्ये ॥

भी भी: परिस्कन्न्नाः
यूए;"
राम: ॥ हनत ॥

वैदेहीपरिरम्भ एष च मुहुचैतन्यमामीलय
"b स्थितिटx रूणडग्रन्यत: ॥ २२ ॥
सुरं जलन्तं uअ५०७ सेतदु
* सुशिसिर्द परसुं धारअन्तो विसं
अडो हसिहासहस्ससंहिट्जडाभरो ै:
सी सश्रलक्खतिअमहारक्खसी ॥ सुंधरो जैत्र
३० ॥ महावीरचरितं ॥

रामः ॥ अयं स भृगुनन्दनस्त्रिभुवनैकवीरो मुनि
ये एष निचयो महानिव दुरासदतेजसां ।
न्प्रचण्ड इव पिण्डतामुपगतश्च वीरो रसः॥ २३॥
॥ सविस्मर्य ॥
पुण्यो-पि भीमकम्मै निधित्रैतानां चकास्त्यमितशक्तिः ।
मूर्तिमभिरामघोरां बिभ्रदिवाथर्वणी निगमः ॥२४॥ अयं हि।
कल्पापायप्रणयि दधत: कालरूट्रानलत्वं
संरब्धस्य चिपुरजयिनी देवदेवस्य तिग्मः ।
ब्रह्मच्छद्मा निखिलभुवनस्तोमनिमैन्ययोग्यो
राशीभूतः पृथगिव समुत्थाय सामथ्यैसारः ॥ २५॥
अहो स्वाच्छन्द्यवचिच्यमचभवतः ॥
ज्योतिर्जालाप्रचयजटिलः संनिधते कुठार
स्तूणीरोभ्से वपुषि च जटाचापचीराजिनानि ।
पाणौ बाणः स्फुरति वलयीभूतलोलाक्षसूचे
वेषः शोभां व्यतिकरवतीमुयशान्तस्तनोति ॥ २६॥
प्रिये गुरुरयं तदपसृत्य कृतावगुण्ठना भव ॥
सीता ॥ हडी हडी । परागदी एञ्च । अञ्चलिं बड़ा । अज्जउत्त
परिज्ञाअसु मं पिअसाहसिअ पसीद ॥
राम: ॥ अपि प्रिये ।
मुनिरयमथ वीरस्तादृशस्तत्प्रियं मे
विरमतु परिकम्पः कातर क्षचियासि ।


॥ परशुरामसंवादो द्वितीयो-ङ्कः ॥ ३१

जगति विततकीर्तेर्दैप्पैकराडूलदोष्णः
परिसरणसमर्थो राघव: छाचियी-हं ॥ २७ ॥
॥ ततः प्रविशनि कुडः परशुरामः ॥

जाम० ॥ अहो दुरात्मनः छाचियवटीरनात्मज्ञता ।
न चस्तं यदि नाम भूतकरूणासन्तानशान्तात्मन
स्तेन व्यारूजता धनुर्भगवतो देवाङ्गवानीपतेः ।
तत्पुचस्तु मदान्धतारकवधाद्विश्वस्य दतोत्सवः
स्कन्दःस्कन्द इव प्रियो-हमथवा शिष्यः कथं न श्रुतः ॥ २६ ॥
एष मे प्रशमस्य कक्वेशपरिणामः ।
यत्क्षचियेष्वपि पुनःस्थितमाधिपत्यं
तैरेव संप्रति धृतानि पुनर्धनूंषि ।
उन्माद्यतां भुजवलेन मयापि कष्ट
मुच्छृह्वलानि चरितानि पुनः श्रुतानि ॥ २९॥
रामः॥ अकलिततपस्तेजोवीय्येप्रयिनि यशीनिधा
ववितथमदाध्माते रोषान्मुनावभिधावति ।
अभिनवधनुर्विद्यादप्पैक्षमाय च कम्मैणे
स्फुरति रभसात्पाणिः पादोपसंयहणाय च ॥ ३० ॥
किंत्वविषयस्तावदाचारस्य ॥
जाम° ॥ भो भोः परिस्कन्त्राः क्व रामो दाशरथिः ॥
रामः ॥ अयमहं भोः । इत इतो भवान् ॥

जाम° ॥ साधु राजपुच साधु । सत्यमैश्वाकः खल्वसि । ।
३२ ॥ महावीरचरितं ॥

अन्विष्यत: प्रमथनाय ममापि दप्पेा
दात्मानमप्पैयसि जातिविशुद्धसत्त्वः ।
गन्धद्विपेन्द्रकलभः करिकुम्भकूट
कुट्टाकपाणिकुलिशस्य यथा मृगरिः ॥ ३१॥
स्त्रियः ॥ सन्तं पावं पडिहदममङ्गलं ॥
जाम०॥ निवेदये। खगतं ॥ रमणीयः क्षचियकुमार आसीत् ॥
चञ्चपञ्चशिखण्डमण्डलमसी मुग्धप्रगल्भं शिशु
गैम्भीरं च मनोहरं च सहजश्रीलक्ष्मरूपं दधत् ।
ट्राग्दृष्टी-पि हरत्ययं मम मनः सौन्दर्य्यसारश्रिया
हन्तव्यस्तु तथापि नाम धिगही वीरव्रतकुरतां ॥ ३२॥
॥ प्रकाशं ॥
प्रागप्राप्ननिशुम्भशाम्भवधनुर्द्वधाक्रियाविर्भव
त्क्रोधप्रेरितभीमभाग्गैवभुजस्तंम्भापविडः क्षणं ।
स ज्वालः परशुभैवत्वशिथिलस्त्वत्कण्ठपीठातिथि
येनानेन जगत्सु खराडपरशुर्दवो हरः ख्याप्यते ॥ ३३॥
स्त्रियः ॥ हडी हडी । पज्जलिदो खु सो ॥
रामः ॥ सधैर्यबहुमानकौतुकं निवेदये ॥ अयं सः । यः किल पुरा
सपरिवारकार्तिकेयविजयावज्जैितेन भगवता नीललोहितेन
सहस्रपरिवत्सरान्तेवासिने तुभ्यं प्रसादीकृतः परशुः ॥
सख्यः ॥ भट्टिदारिए पेक्ख हिअअभरिअउच्चमन्नवह-
*ख
माणो णिक्वम्पर्धीरगरूश्रतणेण श्रोहसइ भअवश्रो भग्गवस्स
श्राउहलम्भं भट्टिदारओ ॥


॥ परशुरामसंवादो द्वितीयो-ङ्कः ॥ ३3
॥ सीना सविस्मयास्रं पश्यति ॥
जाम० ॥ खगर्न ॥ श्राश्वय्येमाश्वर्यये । अन्य एवायं प्रकारः ।
म्भगम्भीरधीरश्च पौरूषावष्टम्भः ॥ प्रकाशं ॥ राम दाशरथे स
एवायमाचाय्यैपादानां प्रियः परशुः ॥
सख्य: ॥ खर्ण ऊसन्तस्स विश्र आलावी ॥

जाम०॥ अस्त्रप्रयोगखुरलीकलहे गणानां
सैन्यैर्वृतो-पि जित एव मया कुमारः ।
एतावतापि परिरभ्य धृतप्रसादः
प्रादादिमं प्रियगुणो भगवान्गुरूमें ॥ ३४॥
राम: ॥ खगर्न ॥ कथमेतावतापीत्याह । अहो गईगौरवस्या-
भोगः ॥ प्रकाशं ॥ अतश्च भगवन्दिवःपृथिव्योर्विततस्ते वीर-
वादः ।
येनैव खण्डपरशुर्भगवान्प्रचण्ड
श्रण्डीपतिस्त्रिभुवनेषु गुरुः प्ररूढः ।
तेनेव तारकरिपोर्विजयाज्जैितेन

दीप्रिं गता परशुराम इति श्रुतिस्ते ॥ ३५॥
किंच ॥
उत्पतिर्जमदग्नितः स भगवान्देवः पिनाकी गुरु
वींय्यै यन्नु न तद्गिरां पथि न तद्यज्ञं हि तत्कम्मैभिः ।
त्यागः सप्तसमुद्रमुद्रितमहीनिव्यैाजदांनावधिः
सत्यब्रह्मतपोनिधभैगवत: किं वा न लोकोत्तरं ॥ ३६ ॥
३8 ॥ महावीरचरितं ॥

सख्यः॥ जाणादि महाभाओ गरूअरमणिज्जं मन्निर्दु॥
जाम० ॥ राम राम नयनाभिराम ता
माशयस्य सदृशी समुत्वहन् ।
अप्रतक्यैगुणरामणीयकः
सर्वेथेव हृदयंगमो-सि मे ॥ ३७ ॥
अपिच ॥
हेरखदन्नमुसलोल्लिखितैकभिन्नि
वशी विशाखविशिखवणलाञ्छितं मे ।
रोमाञ्चकञ्चुकितमङ्गुतवीरलाभा
त्सत्यं ब्रवीमि परिरब्धुमिवेच्छति त्वां ॥ ३६ ॥
सख्यः॥ भट्टिदारिए पेक्ख भट्टिणी सोहग्गं । तुमं खु
णिञ्चपरम्मुही अन्नाणअं वंचसि ॥
॥ सीता सासं नि:श्वसिति ॥
रामः॥ भगवन्परिरम्भणमिति प्रस्तुतप्रतीपमेतत् ॥
सख्यः॥ धीरमसिणी अतणो माहप्पसोहिदो से विणश्री॥
जाम० ॥ खगनं ॥ अहो गुणपरगुणोत्कर्षचे परिणामयाहि


को-येष वीरशिशुकाकृतिरप्रमेय
माहात्म्यसारसमुदायमयः पदाथैः ॥ ३९॥

॥ परशुरामसंवादो द्वितीयो-ङ्कः ॥ ३५
आश्वर्यये ।

संभाव्यमिष्टभुवनाभयदानपुण्य
संभारमस्य वपुरच हि विस्फुरन्ति ।
लक्ष्मीश्च सात्विकगुणज्वलितं च तेजो
● धम्मैश्व मानविजयीच पराक्रमश्च ॥ ४० ॥
अयं हि ।
चातुं लोकानिव परिणतः कायवानखवेदः
क्षाची धम्मैः श्रित इव तनुं ब्रह्मकोशस्य गुपै।
सामूर्ध्यानामिव समुदयः संचय वा गुणाना
.*******
॥ हे भवत्यः प्रविशवियं वधूरभ्यन्तरमेव ॥
रामः ॥ खगर्न ॥ एवमेव ॥
॥ नेपथ्ये ॥
सीरध्वजो धनुष्पाणिरित एवाभिवर्तते ।
गीतमयु शतानन्दो जनकानां पुरोहितः ॥ ४२॥
सख्यः॥ भट्टिदारिए परागदो एच्च तादी एहि अब्भन्तरं
पविसम्ह ॥


सीता *~~ भअवदि संग्गामसिरि एसी दे अञ्जली॥
॥ इति निष्क्रान्ताः स्त्रियः ॥
जाम० ॥ स एष राजा जनकी मनीषी
पुरोहितेनाङ्गिरसेन गुप्तः ।

आदित्यशियः किल याज्ञवल्की
यस्मै मुनिबैह्म परं विवत्रे ॥ ४३ ॥
३६ ॥ महावीरचरितं ॥
सवृत्त एषस्तथापि तु क्षचिय इति शिरः शूलमुत्कोपयति ॥
॥ ततः प्रविशत: संभ्रान्तो जनकशतानन्दौ ॥
शता०॥ राजन्किमच युतं ॥
जन० ॥ भगवन् ।
चामृषिरयमतिथिश्रेडिष्टरः पाद्यमध्ये
तदनु च मधुपकैः कल्पतां श्रोचियाय ।
अथ नु रिपुरकस्माङ्गेष्टि नः पुचभारांडे
तदिह नयविहीने काम्मुकस्याधिकारः ॥ ४४॥
राम: ॥ इति परिक्रामतः ॥
रामः॥ तत्किमित्यतिवाष्पायितं भवता ॥
जाम०॥ न किंचित् ।
संभूयैव सुखानि चेतसि परं भूमानमातन्वते
.^ -ऽ f
यचालोकपथावतारिणि रतिं प्रस्तीति नेचोत्सव: ।
स त्वं नूतन एव कङ्कणधरः श्रीमान्प्रियश्रेतसो
हन्तव्य: ●*
राम: ॥ परिभूतवान्गुरुमिति प्रागेव डूयामहे ॥ ४५ ॥
भाग्गैव ज्ञायते मामनुकम्पस इति ॥
जाम० ॥ अर किमुत चाती-सि ।
मूह",
रामः॥ ब्द "*"
जोमः आः । मय्येव भृकुटिधर *सि ॥
● ~~~ यू : संवृत्तः ॥ ओरे ___
******************


*स्माभिः ॥

॥ परशुरामसंवादो द्वितीयोङ्कः {} ३७

मुमतिसमवायमिति हतिचगीते
-फ़ू"""">""
उत्कृत्योत्कृयूगभानपि शकलयतः अचसन्तानरीचा
क्रोधाग्निं कर्वे विदितः सर्वभूते:स्वभाव
राम: ॥ कुवेतोमेनखलुन : सर्वभूतैः : ॥8b ॥
जन नृशंसता हि नाम तच पुरूषदोषःतच का विकत्थना॥
॥ श्रा: छाचियवटी । अति नाम प्रगल्भसे ।
तू
तु कृतनिघाने किं * --
त विदध्या:परण ।
प्रविघटितकठोरस्कन्धबन्धः ७)
जनकशतानन्दो ॥ वास : वाबन्ध: ॥ 8Q ॥
● रामभट्र विस्रब्धं तावदास्व
रामः॥ कष्टमनुज्ञानापेक्षः संवृत्ती-स्मि ॥ b
जाम०॥ अपि सुखमाङ्गिरसः॥
शता० ॥ विशेषतस्त्वद्दर्शनात् । अपिच
* S । श्र । त्वं नः ___
":"तू":":: नः पूज्य
० ॥ पुराधः : श्रीचियो गहमेधी याज्ञ
____A * ●t* * गृहमेधी ●___
जाम० ॥ अरण्यवासी ब्राह्मणो-हमनभिज्ञः ""
हाचारस्य ॥ ● __
३b ॥ महावीरचरितं ॥

रामः ॥ खग ॥ शोभत एव दत्तभुवनैकदक्षिणस्य सामने-
ष्वहंकारोत्प्रासः ॥
जन० ॥ पापं वाञ्छसि कम्म राघवशिशावस्मासनाथे कथं ॥
॥ प्रविश्य कञ्चुकी ॥
देव्यः कङ्कणमोचनाय मिलिता राजन्वरः प्रेष्यतां ॥
जनकशतानन्दो ॥ वत्स रामभद्र श्वश्रूजनस्त्वामाहयति
तद्गम्यतां ॥
रामः॥ भगवञ्जामदग्न्य एवमादिशन्ति गुरवः ॥
जाम० ॥ को दोषः क्रियतां लोकधम्मैः । पश्यन्तु च त्वां
ज्ञातयः किंतु न चिरं जनपदेष्वारण्यकास्तिष्ठन्ति । गन्तुका-
मी-स्मि । अतो न काल: परिक्षेप्तव्य: ॥
राम: ॥ एवं ॥



॥ प्रविश्य सुमन्त्रः ॥
भगवन्तो वसिष्ठविश्वामिचौ भवतः सभाग्गैवाना हयतः ॥
॥ परशुरामसंवादो नाम द्वितीयो-ङ्कः ॥ २॥
॥ संसृष्टो नाम तृतीयो-ङ्कः ॥ ३९
॥ ततः प्रविशतो वसिष्ठविश्वामित्रौ जामदग्न्यशनानन्दोच ॥
वसिष्ठविश्वामिची ॥ जामदग्न्य ।
इष्टापूर्तविधेः सपत्नशमनात्प्रेयान्मघोनः सखा
येन द्यौरिव वजिणा वसुमती वीरेण राजन्वती ।
यस्यैते वयमयतः किमपरं विश्वस्य वैवस्वत:
सी-यं त्वां तनयप्रियः परिणती राजाभयं याचते ॥ १ ॥
तडीर विरम शुष्ककलहान् । इदं त्वस्तु ॥
संज्ञप्यते वत्सतरी सप्पैिष्यन्नं च पच्यते ।
श्रोचियः श्रोचियगृहानागतो-सि जुषस्व नः ॥ २ ॥
जाम०॥ अच वो विज्ञापयामि ॥ किंनु क्षमे यदि रामः
प्रकृष्टवीय्र्यो न स्यात् । पश्यन्तु भवन्तः ।
रामः कम्मैभिरङ्गुतैः शिशुरपि ख्यातस्ततो भाग्गैवः
कस्मात्प्राप्य तिरस्क्रियामसहनो-प्यस्यादिति प्रस्तुते ।
केो विद्याहुरूगौरवादिति भवेज्जातो-पि वक्ता पुन
नै चेवास्ति यथा स्थितस्य सुलभडेषं हि वीरव्रतं ॥ ३॥
अपिच ॥
यशसि निरवकाशे विश्वत: श्वेतमाने
कथमपि वचनीयं प्राप्य यत्किंचिदेव ।
कृतविततिरकस्मात्प्राकृतैरून्नमानां


विरमति न कथंचित्कश्मला किंवदन्ती ॥ ४ ॥
8० ॥ महावीरचरितं ॥

वसि० ॥ अयि वत्स किमनया यावज्जीवमायुधपिशाचि-
कया । श्रोचियो-सि जामदग्न्य पूतं भजस्व पन्थानमारण्य-
कश्रासि तत्प्रचिनुप्रसादनीश्वतस्रो मैत्र्यादिभावनाः प्रसीदतु
हि ते विशेोका ज्योतिष्मती नाम चिन्तवृत्रिः । समापयतु
परशुश्च । तत्प्रसादजमृतंभराभिधानमवहिःसाधनोपाधेयसर्वा-
थैसामथ्यैमपविडविप्लवोपरागमूर्जस्वलमन्तज्र्योतिषो दर्शनं
प्रज्ञानमभिसंभवति । तडाचरितव्यं ब्रह्मणेन तरति येन मृत्युं
पाप्मानं । अन्यच चाभिनिविष्टी-सि । पश्य ॥
परिषदियमृषीणामेष वृडो युधाजि
त्सह नृपतिरमात्यैर्लोमपादश्च वृडः ।
अयमविरतयज्ञो ब्रह्मवादी पुराणः
प्रभुरपि जनकानामदुही याचकस्ते ॥ ५ ॥
जाम० ॥ एवमेतत् । किंतु । है।
शचुमूलमनुखाय न पुनर्द्रष्टुमुत्सहे । __
च्यस्वकं देवमाचाय्यैमाचाय्यैानंीच पाद्वैतंी ॥ ६॥
विश्वा०॥ यदि गुरुष्वनुरुध्यसे चेतयस्व मामपि ततं। किंच॥
हिरण्यगर्भादृषयो बभूवु -♚
वैसिष्ठभृग्वङ्गिरसस्त्रयो ये ।
सो-यं वसिष्ठो भृगुनन्दनस्त्व
मयं हि तस्याङ्गिरसः प्रपोचः ॥ ७ ॥
जाम० ॥ प्रायश्चित्तं चरिष्यामि पूज्यानां वो व्यतिक्रमात्।
न त्वेवं दूषयिष्यामि शस्त्रयहमहाव्रतं ॥ ६ ॥
॥ संसृष्टो नाम तृतीयो-ङ्कः ॥ 8१
तथा हि ।
यतो विमुक्तेरपि मानरक्षणं
प्रियं निसग्गेण तयाच पश्य मे ।
सनाभयो यूयमयं च कक्वेशः
शरासनज्याकिणलाञ्छनी भुजः ॥ ९॥
विश्वा० ॥ खगर्न ॥
संपूजितं हि माहात्म्यमुद्गिरनयः पदेपदे ।
अपि मम्माविधी वाचः सत्यं विस्मापयनिन मां ॥ १० ॥
जाम० ॥ अपिच भगवन्कुशिकनन्दन ।
ब्रह्मैकतानमनसो हि वसिष्ठमिश्रा
♚ स्त्वं ब्रूहि वीरचरितेषु गुरुः पुराणः ।
वंशे विशुडिमति येन भृगोर्जनित्वा
शस्त्रं गृहीतमथ तस्य यदच युतं ॥ ११ ॥
वसि० ॥ खगर्न ॥
कामं गुणैर्महानेष प्रकृत्या पुनरासुरः ।
उत्कर्षात्सद्वैतो वृतेः सर्वाकारं हि दृप्यति ॥१२॥
विश्वा० ॥ वत्स एतङ्घवीमि ।
एकव्यत्वयपराधकोपविकृतस्त्वं क्षचजातेरपि
प्रागाधाननिरन्वयप्रमथनादुच्छेदमेवाकरोः ।
चिःसन्नावधि विप्रशुक्रजमपि क्षचं तदेवोडर
न्वृडैः खैयवनादिभिर्नियमितः क्रोधाद्यरंसीरिति ॥ १३॥
जाम०॥ व्यरंसिषमेव पितृवधप्रयुक्तात्क्षचवधमहाधिका-



G
रात् । किमच निहूवः ।
8२ ॥ महावीरचरितं ॥

परशुरशनिखराडः क्षचघातं विहाय
प्रियमपि समिदिध्मत्रश्वनः किं न जातः ।
निभृतविशिखदंष्ट्रश्वापदराडो-पि धन्ने
विगलितविषवहूँः साम्यमाशीविषस्य ॥ १४॥
एवं मया नियमितच्यवनादिवाक्यै:
केोपानलश्च परशुश्च पुनर्यथा तैः ।
कालेन पार्थिवकुलैः ककुभो महङ्गि
दैग्धोयितैरिव वनेगैहनाः क्रियने ॥ १५ ॥
निमित्नान्तरान्नु शीर्षच्छेद्यो राम इति । अथेदानी।
एतस्य राघवशिशोः कृतचापलस्य
लूत्वा शिरो मयि वनाय पुनः प्रयाते ।
स्वस्थाश्विराय रघवो जनकाश्च सन्तु
मा भूत्पुनर्वत कथंचिदतिप्रसंगः ॥ १६॥
शता० ॥ शक्तिरस्ति कस्यचिडिदेहराजस्य राजर्षयैाज्यस्य
मे प्रेयसथ्छायामप्यवस्कन्दितुं । किमङ्ग जामातरं ॥
वयमिह यथा गृह्यो वहूिस्तथैव चिरं स्थिताः
सुचरितगुरुस्तम्भाधारे गृहे गृहमेधिनः । ।
यदि परिभवस्तचान्यस्मादुपैति धिगस्तु नः *~
प्रियमपि ततो धिग्ब्राह्मण्यं धिगङ्गिरसः कुलं ॥ १७॥
विश्वा० ॥ साधु वत्स गौतम साधु । कृतकृत्य एष राजा
सीरध्वजस्त्वया पुरोहितेन ।
न तस्य राज्यं व्यथते न भ्रश्यति न जीय्येति ।
त्वं विद्वान्ब्राह्मणो यस्य राष्ट्रगोपः पुरोहितः ॥ १६ ॥
॥ सं
जाम० ॥ "":" b 8३

सा ~• * : क्षचियपुरोहितैर्बह्मतेज
स्फुरितमासीत् नुिप्रोक्तेन तेजलप्रकृतेजोति।
प्रशाम्यनित ॥
शता° ॥ सक्रोधं ॥ अरे अनडून् ।
ट्» अनड़न् । निरपराधराजकुलकदन
तैस्तैस्तैः
"" । कथमस्यामपि दिशि प्रगेडर्स _
त्वमसि किंब्राह्मण """
तिरका # ॥ ४ ॥
शतो छ्प्रा: : पुच अहं तव काण्डपृष्ठः ७) ॥
श> दुइ दुर्मुख ॐ> ●
॥ इति : श्रमिष्यते ॥ २० ॥
वसि० ॥ ● कमण्डलूदकेनोपस्पृशति ॥
९ कः कीचभोः प्रसाद्यतां प्रसाद्यतां
चनिड्रेत इवाग्निः ***********
शता० ॥ ससंरम्भं ॥ ● रस: ॥ ©N हैं।___
भवनत: ॥ शापोदकं गृहीत्वा ॥ भी भी सभासदः पश्यन्तु
सक्रोधः प्रसभमहं पराभिघाता



दुडूय दुततरमाततायिनं वः ।
88 ॥ महावीरचरितं ॥

उत्पातक्षुभितमरुद्विघटघमानो
वजाग्निर्दुममिव भस्मसात्करोमि ॥ २१॥
॥ नेपथ्ये ॥
प्रसीद भगवन् गृहानुपगते प्रशाम्यतु दुरासदं तपस्तेजः ।
छाध्यो गुणैर्डिजवरश्च निजश्व बन्धु
स्तस्मिन्गृहानुपगते सदृशं किमेतत् ।
विडानपि प्रचलितस्तु यदेष माग्गैा
त्क्षाचं हि तच विजयाय शमं भज त्वं ॥ २२ ॥
वसि० ॥ शापोदकमपहरन् ॥ वास शतानन्द यथाह संबन्धी
महाराजदशरथः । अन्यच्च ॥
यत्कल्याणं किमपि मनसा तड्यं वर्तेयाम
स्त्वं जावालिप्रभृतिसहितः शान्तिमध्यग्नि कुय्यैाः ।
जेतुं जैचानथ खलु जपन्सूक्तसामानुवाका
नस्मच्छियैः सह स भगवान्वामदेवो वृणोतु ॥ २३ ॥
॥ परिष्वज्य निष्क्रामयति ॥
जाम० ॥ पश्यत वटी: छाचियावष्टब्धस्य गज्जैितानि ।
तत्किमनेन । भो भोः कोसलेश्वरविदेहप्रसादोपजीविनी
ब्राह्मणाः सन्नकुलपद्वैतडीपगोचराश्व सबैक्षचियाः वदामः ।
तपो वा शस्त्रं वा व्यपदिशति यः कश्रिदिह वः
स दप्र्पादुद्दामद्विषमसहमानः स्खलयतु ।
अरामां निःसीरध्वजदशरथीकृत्य जगती
मतृप्तस्तत्कुल्यानपि परशुरामः शमयति ॥ २४॥



॥ संसृष्टो नाम तृतीयो-ङ्कः॥ ४५
॥ नेपथ्ये ॥
भाग्गव भाग्र्गव । अति हि नामावलिप्यसे ।
जाम०॥ असूयति नामायमस्मदवलेपाय जनकः संरब्धश्च॥
॥ प्रविश्य जनकः ॥
जन ०॥ शचुध्वंसात्परिणतिवशातृह्यतन्त्रप्रधाने
नेरन्नय्यैाट्य च परमब्रह्मतत्त्वोपलम्भात् ।
छाचं तेजी विजयि सहजं यद्यरंसीदिदं त
प्रत्युडूय त्वरयति पुनः कम्मैणे काम्मुकं नः॥ २५ ॥
जाम० ॥ भी जनक ॥
त्वं ब्रह्मण्यः किल परिणतश्चासि धम्र्मेण युक्त
स्त्वां वेदान्तेष्वचरम चपृषिः सूर्यशिष्यः शशास ।
इत्याचारादसि यदि मया प्रश्रयेणोपजुष्ट
स्तत्किं रोषादविदितभयः कक्वशानि ब्रवीषि ॥ २६ ॥
जन° ॥ अण्डभेदनं क्रियते प्रश्रयश्रेति शृणुतभोः सभासदः॥
भृगोवैशे जातस्तपसि च किलायं स्थित इति
द्विषत्यप्यस्माभिश्विरमिह तितिक्षैव हि कृता ।
यदा भूयो भूयस्तृणवदवधूनोत्यनिभृत
स्तदा विप्रे-प्यस्मिन्बमतु धनुरन्यास्ति न गतिः ॥ २७॥
जाम° ॥ सरोपहासाबेपं ॥ किमात्थ भोः किमात्य धनुरिति ॥
आश्वर्यये ॥
छ्चालोकक्षुभितहुतभुक्प्रस्फुलिङ्गाट्टहासं




हास्यः पश्यन्नपि रिपुशिरःस्थानशातं कुठारं ।
8६ ॥ महावीरचरितं ॥

न्मिथ्याध्मातः किमपि रजसा जज्र्जरः क्षचबन्धुः ॥ २६ ॥
जन० ॥ सवेगं ॥ किमच बहुना ॥ #
ज्याजिह्वया वलयितोत्कटकोटिदंष्ट्र
मुद्गारिघोरघनघर्घरघोषमेतत् ।
यासप्रसक्तहसदन्तकवब्रूयन्त्र
जुम्भाविडखि विकटोदरमस्तु चापं ॥ २९॥

॥ इति धनुरारोपयति ॥
॥ नेपथ्ये ॥

विरम नरपते कथं द्विजे-स्मि ।
न्त्रविरतयज्ञवितीरपैंगोसहस्रः ।
तव पलितनिरन्तरः पृषत्कं
स्पृशति पुराणधनुर्धरस्य पाणिः ॥ ३० ॥
जन० ॥ सखे महाराज दशरथ ।

अस्मानधिक्षिपतु नाम न किंचिदेत
त्कस्य डिजे परूषवादिनि चिन्नभेदः ।
वत्सस्य मङ्गलविरूडमयं तु पापः
कर्षे रटन्कटु कथं नु वटुर्विषह्यः ॥ ३१॥
स्रायुयन्थ्यस्थिशुक्रव्यतिकरितजरत्कन्धरादन्नकण्ठः ।
}} संसृष्टी नाम तृतीयो-ङ्कः b 89

प्रायः प्राग्भारघोरं पशुमिव परशुः पवैशस्त्वां शृणातु॥ ३२॥
॥ प्रविश्यान्तरे दशरथः ॥

दश० ॥ भी भाग्गैव भो भाग्गैव । ।
एष नी नरपतिर्यथा स्थितः ।
स्वं शरीरमपि न स्थितं तथा ।
तच वाक्परिभवैः कृतैर्वयं
सर्वेथैव ननु दुःखमास्महे ॥ ३३ ॥
जाम० ॥ ततः किं ॥
दश० ॥ ततश्च न क्षम्यते ॥
जाम० ॥ त्वमप्यपरः प्रभविष्णुरिव मामवस्कन्दयसि ।
चेतयस्व नित्यनिरवयहः प्रकृत्यैव रामो-स्मि जामदग्न्यः ।
क्षचियश्च भवान् ॥
दश० ॥ अतः खलु नोपेक्ष्यसे ।
दुर्दान्तानां दमनविधयः क्षचियेष्वायतन्ते
दुर्दान्तस्त्वं वयमपि च ते क्षचियाः शासितारः ।
सद्यः शान्तो भव किमपरं दम्यसे सो-धुनैव **
क्व ब्रह्माणः प्रशमनपराः क्षचधाय्यै क्व चास्त्रं ॥ ३४॥
जाम° ॥ विहस्य ॥ चिरस्य खलु कालस्य जामदग्न्यः सना-
थो वर्तते । यस्य यूयं क्षचिया राजानो विनेतारः॥

दश०॥ अरे किमच काचिड्रान्तिः ।
8b ॥ महावीरचरितं ॥

अज्ञो वा यदि वा विपय्यैयगतो ज्ञाने-थ संदेहभृ
हृष्टादृष्टविरोधि कम्मै कुरुते यस्तस्य गोन्ना गुरुः ।
निःसंदेहविपर्यये सति पुनर्झाने विरूडक्रियं
राजा चेत्पुरुषं न शास्ति तदयं प्राप्तः प्रजाविस्रवः ॥ ३५ ॥
विश्वा० ॥ युक्तमाह भी महाराजः ।
अनुत्पन्नं ज्ञानं यदि यदि च संदेहविधुरं
विपय्यैस्तं वा स्यात्परिचर वसिष्ठस्य चरणी ।
धुवं ज्ञाने दोषः कथमपरथा दुर्यवहृति
र्विशुडी चेत्पापं चरसि न सहन्ते नृपतयः ॥ ३६॥
जाम० ॥
धम्में ब्रह्मणि काम्मुंकेच भगवानीशो हि मे शासिता


सबैक्षचनिबर्हणस्य विनयं कुर्युः कथं छाचियाः।
संबन्धस्तु वसिष्ठमिश्रविषये मान्यो जरायां न तु
स्पर्डायामधिकः समश्र तपसा ज्ञानेन चान्यो-स्ति मे ॥ ३७ ॥
वसि० ॥ भृगुप्रसवान्पराजय इति प्रियं नः । किंनु
खलु ।

अस्माभिरव पाख्यस्य प्रशस्तत्वाप्रियस्य नः ।
अस्मतृहे पुराणस्य पश्याचारस्य विस्रवं ॥ ३६ ॥
जनकदशरथविश्वामिचाः ॥ अनाय्यै निमेय्यैाट् ।
जगत्सनातनगुरौ वसिछे-पि निरङ्कुशः ।
व्यालडिप इवास्माभिरपक्रम्यैव दम्यसे ॥ ३९ ॥
जाम० ॥ एवमवधूतोऽस्मि ।

*NP ॥ संसृष्टो नाम तृतीयो-ङ्कः॥ 8Q
स्फूज्जैत्येव स्तदा ।
९ ● =ऽN ९ :
दापासासासा* : सिन्धीरिवीद्वैानल: ॥ ४० ॥
निकार प्राप्नोयं चलति परशुर्मयुरिव मे
७D ७) © *
ैंकिति'
यूक्लिन्नधार परमा"*"
कामं हि नः स्वजन एष तथापि दप्पा
************
संदूषितेन च मया मुहुरीक्षितथे
डासस्य ९ /*^ 6
विश्वा० ॥ ######## ४९॥
","धाभासा जाम-
ब्रह्मक्षचसमाजमाक्षिपसि
●N यडासे च घोराशय
लेनातिक्रमणेन दुःखयसि नः पाल्यो-सि संबन्धतः ।
आज्ञस्वां प्रति कोपनस्य तरलः प्रापोदकं दक्षिण --

H
किए न चाप्रमितर पाणिमेमान्विष्यते ॥ ४३ ॥
॥ ननु भोः कौशिक ।
५० ॥ महावीरचरितं ॥

त्वं ब्रह्मवर्चसधरो यदि वर्त्तमानो
यडा स्वजातिसमयेन धनुर्धरः स्याः।
उपॆण भीलवतपस्तपसदहमे
पक्षान्तरे तु सहशं परशुः करोतु ॥ ४४॥
ॐ ई भी: ŠN ॥ नेपथ्ये ॥
फ़ैति यामि ।
जेतारं कार्त्तिकेयस्य ● षं ।
दश० ॥ प्राप्नो विसावे नमोस्त व: ॥ 8u ॥
रामभद्रः ॥ कथं हि नामैतत् ।
जन०॥ हन भोः प्रशस्तमभ्यनजानीत ॥ विजयतां
मभट्र: । ७b b रा-
#### वीरो ४ ॥
दश० ॥ : सर्वे प्रतिभुवो-च वः ॥४६॥
नन्वद्येव प्रथितयशसाम्ढरह्माव्रतानां©
याज्ञानां वो गुणवति गृहे रामभद्रलु
###ै ब्दात
जाम० ॥ *******
न हि विजेष्यसे । ●^ ॥ सस्मिने ।
हि । संप्रति ॥ दुर्दमो हि रेणुकापुचस्त्वदन्तकः । तथा



॥ चारिचं नाम चतुर्थो-ङ्कः॥ u१

॥ नेपथ्ये ॥
भो भो वैमानिका: प्रवन्त्यैनां प्रवत्यैननां मङ्गलानि ।
कृशाश्वान्तेवासी जयति भगवान्कौशिकमुनिः
सहस्रांशोवैशे जगति जयति क्षचमधुना
विनेता छाचारर्जगदभयदानव्रतधरः
शरण्यो लोकानां दिनकरकुलेन्दुर्विजयते ॥ १॥

॥ ततः प्रविशतः संभ्रानी विमानेन प्रपूपैणखामाल्यवन्तौ ॥
माल्य०॥ वत्से दृष्टस्त्वया दिवौकसामेकायनीभावः यदि-
न्द्रादयः स्वतो वन्दित्वमुपागताः ॥
भूप्र्प०॥ ण हि तुम्हेहिं णिरूविदं वि संवदइ । संपदं च
उक्वम्पिदम्हि । ता किं एत्य करणिज्जं ॥
माल्य० ॥ यासौ राज्ञा दशरथेन प्राक्प्रतिश्रुतवरडया

राज्ञी भरतमाता कैकेयी तस्या मन्थरा नाम परिचारिका
u२ ॥ महावीरचरितं ॥

दशरथस्य वार्ताहारिणी मिथिलामायोध्यायाः संप्रेषिता मि-
थिलोपकण्ठे वर्तेत इति संप्रत्येव मे निवेदितं चारकैः ।
तस्यास्त्वया शरीरमाविश्य एवमेवं च कर्तेव्यं ॥ इति कर्णे कथयति ॥
शूप्र्प०॥ किमणध करिस्सदि एवं णामेति ॥
माल्य०॥ भिद्येत नो सवृत्तमिक्ष्वाकुगृहेषु विशेषतस्ता-
हशस्य विजिगीषो: ॥
शूप्र्प० ॥ तदी किं॥
माल्य० ॥ ततो-नेन योगाचारन्यायेन सुदूरमाकृष्य रक्षसा-
मङ्कमुपनीतस्य विन्ध्यकान्तारेष्वदेशज्ञस्य विचरतः सुकरा-
ण्यवस्कन्दनानि स्युः ॥ विराधदनुकबन्धप्रभृतयो हि दण्डका-
शक्तिश्छद्मनाभिसंधातुं ॥ अनिवर्तनीयश्च रावणस्य सीता-
स्वीकारयहः । स चेवमीषत्करः सप्रयोजनश्रेति ॥
शूप्र्प० ॥ अह लखणसहाअन्नणे पि किंपि पश्रोअणं ॥
माल्य० ॥ वीरो-स्त्रपारगश्विनयो यथा रामस्तथैव सः ।
छद्मदण्डप्रयोगस्तु यथैकस्मिंस्तथा त्वयोः॥ २॥
शूप्र्प० ॥ मम दुदिअं एख एदं ण जुतं पडिभादि । जं च
दूरट्टिदग्स दासरहिणी सणिधाणकरणं । जं च अणावडवेर
स्स अप्पडिसमाधेच्प्रं इयिन्ना वेरं ति॥
माल्य०॥' स तावडूम्यानन्नय्यैतः प्रत्यासन्न एव सानुच-
रसुन्दोपसुन्दपुचोपप्लवान्नाटकारिः कथमनाबडवैरः । अग्र-
तिविधेयं च रामरावणयोरितरथापि वैरं । पश्य॥
॥ चारिचं नाम चतुर्थो-ङ्कः ॥ ५३

पाल्यं तस्य जगद्वयं तु जगतो नित्यं हठादेशिनः
सामैवं सति कीहगप्रियकृता शश्वद्विरूडात्मना ।
कानर्थान्रघुनन्दनो मृगयते देवैः पतिर्यो वृत
स्तस्माद्दानमपीह नास्ति न भिदा तस्येषवः साधनं ॥ ३ ॥
न दण्डो-प्यधिके शची न प्रकाशः प्रकाशते ।
तूष्णीदण्डस्तु कर्तव्यस्तस्य चायमुपक्रमः ॥ ४॥
तथा सति सीतापहारतः किमपरं कुर्यात् । किंच ।
हृतजातिररातिभि: सलज्जी
यदि मृत्युः शरणं ततो-न्यथापि ।
मृदितो मृत एव निष्प्रतापः
परितप्याप्यथवा घटेत संधी ॥ ५ ॥
उत्विहेत वधाय नः परिभवप्रौढेन चेन्मन्युना
नेटे तत्प्रसरं निरोडुमुदधिस्तिग्मांशुवीय्र्यो हि सः।
किंतु प्राक्प्रतिपबरावणसुहृङ्गावेन भीमोजसा।
शचुर्वजधरान्मजेन हरिणा घोरेण घानिष्यते ॥ ६॥
अनेन च प्रसङ्गेन बहनुसंधातव्यं ॥
शूप्पै० ॥ किं विअ॥
माल्य ०॥ रावणप्रियासि वत्से काय्यैज्ञा च यतो निःशङ्क-
मावेद्यते हृदयखेदः ।

द्विधा रामः शचुः प्रकृतिनियतः क्षचिय इति ।
u8 ॥ महावीरचरितं ॥

तृतीयो मे नन्ना रजनिचरनाथस्य सहजो
रिपुप्रत्यासन्नेरहिरिव भयं नो जनयति ॥ ७॥
कुम्भकर्णस्तु सबप्यसत्समः स्वापव्यसनादविनयाच्च । विभीष-
णस्वागामिकात्मगुणसंपन्न इति अनुरक्ताः प्रकृतयः । खरटू-
षणचिशिरसस्तु कुलसदृशवृत्तयो राजानमुपतिष्ठन्ते यतस्ते
वसेनेव धेनुं राजानमर्थान्दुहन्ति । उपजापिताश्व प्रतिज-
पन्ति प्रकृतयः । तदिदमन्तर्भदजज्जैरं राजकुलमभियुक्तमा-
चं रामेण भेद्यते । यथोकं लघूपि व्यसनपदमभियुक्तस्य न
कृच्छुसाध्यं भवतीति तच च विभीषणावयहतः प्रतिवि
धानं । स तु प्रकाशदण्डस्तूष्णीदण्डः संरोधनमपसारणं वा
स्यात् । तच प्रकाशदण्डमभिन्नसंबन्धाः कथं राक्षसास्तिति-
क्षेरन्। तूष्णीदण्डो-पि प्राज्ञैरनुमीयमानः प्रकृतिकोपके रामे
-भियोक्तरि दुरन्तः स्यात् ।
संरोधने त्वभिभवाडिहिते तदक
मैत्र्या खरप्रभृतयश्च तदा विकुय्युः ।
निर्वास्यमानमपि तं परिवारयेयु
स्तस्मात्खरप्रभृतयश्च पुरतो विचिनयाः ॥ ६ ॥
तच रामस्योपयोग इति ॥
शूर्प० ॥ अहो अणुजीवितणस्स अगरूअदा । जं राव-
णम्स खरप्पमुहाणं च तुल्ले वि कुलसंबन्धे एवं मादामहो
. चिन्नेदि ॥
॥ चारिचं नाम चतुर्थो-ङ्कः॥ uu

माख्य० ॥ ईदृशः कुलपुचकाचारः ।
भूप्पै० ॥ विणा खरप्पमुहेहिं विभीसणम्स का पडिवत्नी॥
माल्य-॥ मूब खल्वसावुप्रेक्षितविकारः स्वयमेवाप-
सप्पॅत । उपेक्षणीयस्वस्माभिर्ने चैतन्मन्तव्यमीरसं भयमिति ।
यत: ॥
बाल्यात्प्रभृत्येव विरूढसख्यः
सुग्रीवमेष धुवमाश्रयेत ।
वालिप्रसादीकृतभूमिभागे
ततश्च प्ला:
वालिना न रामोपश्रयेण । रामीपछेष-
***
शूप्पै०॥ अध रामो परसुरामविजई जणिदविरोधं
लिन वावादेदि तदो विभौसणरामसंजीओ वा-
संभावमि ॥ श्री अणत्यो ति
माख्य० ॥ ननु वत्से ।
यी वालिनं हन्ति हता वयं स्म
स्तेन धुवं तच तु सबैनाशे ।
एकः स जीव्याकुलतन्तुरस्मै
९ रामः श्रियं धम्र्ममयो ददाति ॥ १० ॥
भूप्पै० ॥ सार्स ॥ एवं वि दाव होदु॥


माल्य° ॥ गम्यतामिदानी वत्से यच प्रेषितासि । सुकरं
५६ ॥ महावीरचरितं ॥

चैतत्प्रयोजनं । यदा जनकदशरथान्तिके वसिष्ठविश्वामिर्ची न
स्यतां । अहमपि लङ्कामेव गच्छामि ॥
शूप्पे ०॥ हा अख तुए वि दुःखं पेखिदवं ॥
मारूयo ॥
हा वत्साः खरदूषणप्रभृतयो वध्या स्थ पापस्य मे
हा हा वास विभीषण त्वमपि मे कार्येण हेयः स्थितः ।
हा मडासल वत्स रावण महत्पश्यामि ते संकटं
वत्से कैकसि हा हतासि न चिरान्त्रीन्पुचकान्द्रक्ष्यसि ॥ ११ ॥

॥ इति निष्क्रान्तौ ॥
॥ विष्कम्भकः ॥
॥ ततः प्रविशतो वसिष्ठविश्वामिचाभ्यां सह जनकदशरथी ॥
॥ राजानावन्योन्यं परिष्वज्य ॥

जन० ॥ राजन्दिष्ट्या वडैसे यदीदृशस्ते वत्सो रामभट्रः ।
अप्राकृतानि च गुणैश्च निरन्तराणि
लोकोत्तराणि च फलेश्व महोदयानि ।
वीरस्य यस्य महतश्वरिताङ्गुतानि
नास्माकमेव जगतामपि मङ्गलानि ॥ १२ ॥
वसि० ॥ विश्वामित्रं परिष्वज्य ॥ सखे कुशिकनन्दन।
अस्माभिरप्यनाशास्यो रामस्य महिमान्वयः ।
यत्कृतास्तेन कृतिनो वयं च भुवनानि च ॥ १३॥

स्तासामप्ययमेव मङ्गलविधिर्यन्त्रः प्रसन्बी
वसि० ॥ * विंश्वाॉमच: ॥ भवान्॥१४॥
पर्ययात्थरमतिशायनस्य वा यत्। *
तेजोभिज्वेलति महत्तपी-प्रमेयं ॥ १५ ॥
विश्वा० ॥ भगवन्मैचावरूण ॥
","" ॥ १६ ॥
, नाञ्चचय्य • महाराजदशरय
" यो हि तस्य प्रस-
साक्षात्पुण्यसमूड्या इव मनोवैवस्वतस्यान्वये
राजानस्त्वदपेक्षितेन विधिना गोपायितारः प्रजाः।
########

I
ॐ पित्रचाययानपि चास्योपरिमाथातro
ub; ॥ महावीरचरितं ॥

अरिष्टस्त्वाष्ट्रस्य प्रशमनविधी जम्भदमनः
स विश्रेषामीश: पतिरपि निकायस्य मरूतां ।
विजेतारं सेनाः सततमपहन्तारमसुरा
नमुं वीरं वत्रे बहुषु समनीकेषु मघवा ॥ १६ ॥
सी-यमीदृशः कथमनीहशं प्रसूते । कथमचाश्वय्यै नाम ।
मरूत्वन्तं देवं य इह भगवन्तं विजयते
विजिग्ये तं राजा युधि दशमुखं हैहयपतिः ।
निहन्तारं तस्य प्रथितमहिमानं चिभुवने
महावीरं जित्वा किमिव हि न वासेन विजितं ॥ १९॥
दश० ॥ तत्किमित्ययं डिधा भिद्यते लोकः॥
विश्वा० ॥ एष वासी रामभद्रः स जामदग्न्य इत एवा-
भिवर्तेते । य एष: ।
मान्ये मुनाववनतश्च गुणोबतश्च ।
लज्जां वहन्भृगुपतौ हृतवीय्यैदप्पें
शिष्यो गुराविव कृतप्रथमापचारः ॥ २०॥
॥ ततः प्रविशतो रामजामदग्न्यौ ॥


रामः॥ यड्रह्मवादिभिरूपासितवन्द्यपादे
विद्यातपोव्रतनिधी तपतां वरिष्ठ ।
दैवात्कृतस्त्वयि मया विनयापराध
स्तत्त्वं प्रसीद भगवन्त्रयमञ्जलिस्ते ॥ २१ ॥
॥ चारिचं नाम चतुर्थो-ङ्कः ॥ uQ

जाम° ॥ अपराडं वत्स त्वया जामदग्न्यस्य नोपकृतं॥
पुण्या ब्राह्मणजातिरन्वयगुणः शाखं चरिचं च मे
येनैकेन हृतान्यमूनि हरता चैतन्यमाचामपि ।
एकः सन्त्रपि भूरिदोषगहनः सो-यं त्वया प्रेयसा
वास ब्राह्मणवासलेन शमितः क्षेमाय दप्पामय: ॥ २२ ॥
रामः ॥ कथं नापराडं मया । यदायुधपरियहं यावदा-
रूढो दुर्योगः ॥
जाम० ॥ एष वी न्याय: ॥
असाध्यमन्यथा दोषं परिच्छिद्य शरीरिणां ।
यथा वैद्यस्तथा राजा शस्त्रपाणिर्विषह्यति ॥ २३ ॥
रामः॥ को-हमुक्तिप्रत्युक्तिकायां भगवतः । तस्मादित
इतो भगवन् ॥
जाम० ॥ क्व पुनर्मया वास गन्तव्यं ॥
राम: ॥ यच तातश्च तातजनकश्च । अयवा । शान्तं ॥ उत
यच भगवन्तो मैचावरूणकोशिकी॥
जाम० ॥ इदमिदानीमशक्यं । अनतिक्रमणीयश्च राज-
निर्दशः ॥ परिक्रम्य ॥ हे भगवन्तौ ॥
स एष रामः सौम्यत्वादचण्डश्वण्डविक्रमः । ~~~
यस्य प्रतिष्ठितं जैचं जामदग्न्यो-पि शासनं ॥ २४॥
राजानी ॥ अतिगम्भीरः सौजन्योद्गारः॥
रामः ॥ एष वी रामशिरसा प्रणमपर्याय: ॥

सङ्घ ॥ एह्येहि वास । इति परिष्वजने ॥
६० ॥ महावीरचरितं ॥

जाम*॥ भगवन्मेचावरूण एष जमदग्निपूचः
कोशिकेन साडेमचभगवती विज्ञापयामि । पुचः प्रणम्य
वृडातिक्रमसंभृतस्य महतो निर्णिक्तये पाप्मनः
प्रायथेतनमादिशन्तु गुरवो रामेण दान्तस्य मे ।
प्लास्त भवन्त एव परमद्रष्टार आसन्गुरो
यूए>xर्ट तम* प्रवचनैर्मन्वादयः प्राणयन् ॥ २५ ॥
श्रोत्रियाणां गृहूँजातो.सि।
दूविंनीते ह्येष वय दुःखिताः सुखिनो-न्यथा ।
ै."T
वश्वा० ॥ अपहतं ते विद्मः पाप्मानं रामभट्रेण
स्ति ॥ पुनरचभगवान्वसिष्ठः प्रजापालनसंनिधौ प्रशा-
रामः॥ एतानि तानि साक्षात्कृतधम्र्माणामृषीणां
नगम्भीरपावनानि वचनानि ॥ पृषाणा प्रस-
दश० ॥ भगवञ्जामदग्न्य ॥
एकिस्था &-
." वहूिश्च नान्यतः शुडिमर्हतः ॥ २७॥
जन० ॥ भगवति वसुन्धर प्रसीद रन्धदानेन ॥
भगवन् यदि प्रसन्बी-सि तडिस्रब्धोपवेशनात्य
रिपुनीहि गृहान् एतत्पूतमासनं भगवतः॥ é__

॥ चारिचं नाम चतुर्थो-ङ्कः ॥ ६१

जाम०॥ यदभिरुचितं सूर्यशिष्यान्तेवासिने राजन्यश्री-
चियाय ॥ , , , ४
॥ सन्नै उपविशन्ति ॥
दश०॥ जनपदबहिर्निष्ठा यूयं गृहस्य परियहा
डयमपि निजैव्यैयाः कायैस्ततो न बभूव यः ।
स इह भवतामद्यास्माभिर्मनीरयवाञ्छित:
सुचरितपरीपाकान्प्राप्तश्विरस्य समागमः ॥ २६ ॥
छ्प्रचच ॥
का ते स्तुतिः स्तुतिपथादतिवृन्नधास्वः
किं दीयतामविकलक्षितिदायिने च ।
शान्तस्य किं परिजनेन मुने तथापि


पुचैः समं दशरथो-द्य वशंवदस्ते ॥ २९॥
जाम० ॥ यूयमीदृशा इति किमचाश्रय्यै ।
प्रेडं धाम यदामनन्ति सुधियः सो-यं निधिज्योंतिषां
देवी वः सविता कुलस्य किमतो भूयै प्रशंसापदं ।
यज्बानः परमार्थराजच्मृषयस्ते यूयमिक्ष्वाकवी
येषां वेद इवाप्रमेयमहिमा धम्में वसिष्ठो गुरुः ॥ ३०॥
अपिच । ॐ
संयामेष्टसमान्निदं दिविषदां भर्बुधैनुः साधनं -_
सन्नडीपनिविष्टयूपनिलयश्रेण्यङ्किता भूहाः ।
शश्वत्कीर्तिनिबन्धनं भगवती भागीरथी सागर:
प्रख्यातानि च तानि तानि भवतां भूमानमाचक्षते ॥ ३१ ॥
६२ ॥ महावीरचरितं ॥

॥ वसिष्ठविश्वामिर्ची ॥ अपवायै ●
जाम० ॥ ॥ एतदपि शिक्षितं वत्सेन ॥
विश्वा० ॥ मामप्यय भवन्ती-नजानन्त। ॥
७> नुभूताः ।
॥ इत्यडॉके विरम्य ॥

भृगुपतिविदितोन्नतिं च वत्सं प्रियमभि
हानुपेयी ॥ ३२ ॥ नन्द्य सुखी गृ
दश० ॥ वत्स रामभटू प्रस्थितस्ते भगवान्कौशिकः ॥
विश्वा० ॥ सासं । राममालिङ्गय ॥ अहमेव सौम्य न ',
मुत्सहे । त्वां मोक्रु
क्विनुष्ठानूनिया खातव्यमपकर्षति।
नास्तिस्य
विश्वा० गृहात्स्वगृहं गन्तुमागन्तुं च कामचारः॥
##R########
गच्छावः। त्वां पुरस्कृत्य गच्छन्मधुच्छन्दसो मातुः सत्कार्यो
ष्यामि ॥ मी मातुः भवि-
वसि°॥ किमेतावत्यपि भवानस्मासु न प्रभवति ॥
राजानी ॥ रमणीय: पावनी ब्रह्मर्षिसंगमः ।
""
विराजते *पि नाम खेहे तु का कथा ॥ ३४॥
॥ चारिचं नाम चतुर्थों-ङ्कः ॥ ६३
4 ॥ नेपथ्ये ॥
एषा रामवधूर्गुरून्वन्दते ॥
चमृषयः॥ वत्से जानकि ।
, वीरेण ते विनयमाङ्गलिकेन पत्या
वृचदुहः प्रशमितेषु महाभयेषु ।
क्षचप्रकाण्डगृहिणीबहुमानपूजा
मूर्जस्वलामपि शची मनसा करोतु ॥ ३५ ॥
रामः ॥ खगतं ॥ अचिरात्समूलकाषंकषितेषु राक्षसेष्वेवं
स्यात् ॥
चप्लषयः ॥ स्वस्त्येवमेवासतां भवन्त: । उन्निष्ठनि ॥
इतरे ॥ उत्थाय ॥ नमो नमो वः ॥
जाम० ॥ भगवन्तो जामदग्न्यो-भिवादयते ।
॥ वसिष्ठविश्वामिची ॥
स्थिरस्ते प्रशमी भूयात्प्रत्यग्ज्योतिः प्रकाशतां ।
अच्छिबशिवसंकल्पमन्तःकरणमस्तु ते ॥ ३६॥


॥ इति निष्क्रान्तौ ॥
जाम० ॥ किंचित्परिक्रम्य स्थित्वाच ॥ वत्स रामभद्र इतस्तावत् ॥
राम: ॥ उपश्रित्य ॥ आज्ञापय ॥ *
जाम०॥ यन्मया छाचियोच्छेदविश्रान्तेनावधारितं ।

तदेतदधुना धन्ने धनुः कारणशून्यतां ॥ ३७॥
इध्मादिप्रयोजनमस्तु परशुः ।
६8 ॥ महावीरचरितं ॥

पुण्यानामृषयस्तटेषु सरितां ये दण्डकायां वने
भूयांसो निवसन्ति तेषु सततं लङ्कासदी राक्षसाः ।
विध्वंसाय चरन्ति ताप्रमयने स्वस्योपयोगी भवे
संप्रत्येव सतामुनैव धनुषा वत्से-धिकार स्थितः ॥ ३६ ॥
॥ अप्पेयति ॥
रामः ॥ प्रणम्य ॥ प्रतिगृहीतेयमाज्ञा ॥
जाम ॥ सासं परिक्रम्य ॥ आयुष्मन्प्रतिनिवर्तस्व ॥ इति निष्क्रान्तः॥
रामः ॥ सवार्थ ॥ गती भगवान्भाग्गैव: ॥ विचिन्य ॥ तदपि
नामान्येन केनचिदुपायेन दण्डकारण्यानां प्रतिषेयं । कथंच
रामप्रियानुरूजनादेवं स्यात् ॥
न्यस्तशखे भृगुपतौ परतन्त्रे तथा मयि ।
कष्टमुसारिताः क्रूरेर्यातुधानैस्तपोधनाः ॥ ३९॥
॥ नेपथ्ये ॥
श्राय्यै। अाय्यै । माध्यमायाः प्रियसखी मातुर्वो मन्थेरति या।
सा प्राप्लेयमयोध्यायास्तव राम दिदृक्षया ॥४०॥
रामः॥ साधु यदिदमस्यां शिशुजनप्रवासवैमनस्यं वि-
च्छिद्येत । तडास लक्ष्मण उपसप्पैय॥
॥ ततः प्रविशति लष्क्षणः मन्थरावेषा भूमैणखाच ॥
भूप्पै॥ आवेसिअमन्थरासरीरा सुप्पणहा अहं वसिटू
विस्सामिन्नगमणेण सुसमाहितं । अम्ही एसी परसुरामवि-
जई खन्निअकुमारओ रामो । निवेदयै । अही समग्गसोहग्गल-
उछीपरिग्गहेण लोच्अणरसाअणसोम्मं से सरीरणिम्माणं ।



* ॥ चारिचं नाम चतुर्थो-ङ्कः ॥ ६५

भो दाणिं चिरश्रालवेहञ्चदुक्खपम्हसिदसंसारसोक्खस्स वि
जणस्स चारित्नधीरसुपूरिदं पुणो वि हिअअं परिप्फुरावेदि॥
रामः ॥ प्रणिपाय ॥ अपि मन्थरे कुशलमखायाः॥
भूप्र्प° ॥ सुहं कुसलं च । वछ सदा एसा पण्हुदत्थणी
मज्झमा दे मादा परिस्सजिअ आणवेदि। पुचअ पुरा पडि-
रुषादे दुवे वर महाराअं जाणावेमि । एत्थ मे विणन्निहारश्री
हीहि । एस तादस्स कज्जलेही ॥
लष्ट्स० ॥ गृहीत्वा वाचयति ॥ अस्वेकेन वरेण वत्सभरती भी-
क्ताधिराज्यश्रियः ॥ खगर्न ॥ कथमेतदायेयं तिष्ठति कनिष्ठस्या-
य्यैभरतस्य राज्यप्राथैनं । प्रकाशं ॥ यात्वन्येन विहाय कालहरणं
रामो वनं दण्डकं ॥ खगतं ॥ हा अख किं कृतं त्वया आय्र्यग-
मनवरणेन ॥ प्रकाशं ॥
तस्यां चीरधरश्चतुर्दश समास्तिष्ठत्वसौ तं पुनः ।
सीतालक्ष्मणमाचकात्परिजनादन्यो न चानुव्रजेत् ॥ ४१ ॥
खगर्न ॥ हा पापरणेडे मातृबन्धु॥
सदा भरतशचुम्नलक्ष्मणाय्यैमुखैः कृतां ।
अखेति व्याहृतिं हित्वा किं कृतं पापया त्वया ॥ ४२॥
रामः ॥ अही प्रसादप्रकर्षेः । **
तचैव गमनादेशो यच पर्युत्सुकं मनः ।
न चैष विरहो जातः स च वत्सो नृपो-नुजः ॥४३॥
लक्ष्म० ॥ दिष्ट्यानुमोदितो-हमार्येण ॥
K
राम: ॥ आयेर्यं मन्यर एष प्रस्यिती-स्मि ॥
६६ ॥ महावीरचरितं ॥

शूर्प०॥ णमो दाणिं भअवदो संसारस्स । जत्य ईरिसा
वि कप्पदुमा परोहन्ति ॥ *
॥ इति निष्क्रान्ता ॥
लक्ष्म० ॥ अये मातुलो युधाजिदाय्यैभरतसहचरस्तातमु
पसप्र्पति ॥
राम: ॥ दिष्ट्या । कष्टंच ॥



अपरिष्वज्य भरतं नास्ति मे गच्छतो धृतिः ।
अस्मत्प्रवासदुःखार्त न त्वेनं द्रष्टुमुत्सहे ॥४४॥
॥ प्रविश्य युधाजिद्भरतौ । दशरथमुपश्रित्य ॥

देव श्रूयतां । यदेकायनीभूय प्रकृतयस्त्वां विज्ञापयन्ति ।
स्तेनाद्यैव स्वामिनस्ते प्रसादात् ।
राजन्वत्यो रामभट्रेण राज्ञा
लब्धक्षेमाः पूर्णकामाश्ररामः॥४५॥
दश० ॥ सखे जनक ।
#########"
तु रामप्रियौ नेह मैचावरुणकौशिकौ ॥४६॥
जन०॥ परोक्षे सुकृतं कम्मै तयोः प्रीतिं करिष्यति ।
दश० ॥ ####एव हि ॥ ४७ ॥
ज्यतामभिषेकमहोत्सवेन ॥ : प्रस-
रामः ॥ इदमिदार्नी कथं ॥


॥ चारिचं नाम चतुर्थों-ङ्कः ॥ ६७

दश°॥ सुमन्त्र संनिधाप्यन्तामाभिषेचनिकाः संभाराः ।
यश्च येनार्थीं स तेन पर्याप्तकामः कर्तेव्यः ॥
राम: ॥ उपश्रित्य प्रणम्यच ॥ अहं तावदयीं ॥
दश० ॥ वत्स केन ॥
रामः॥ यी-सी वरडयन्यासस्तं त्वां माताद्य मध्यमा ।
यथेष्टं नायते तात तत्प्रसादार्थिनो वयं ॥ ४६ ॥
दश० ॥ सन्यसंधा हि रघवः किं वत्स विचिकित्ससे ।
त्वयि दूते-पि कस्तस्याः प्राणानपि धनायते ॥ ४९॥
राम: ॥ वत्स वाच्यतां ॥
लष्ट्स० ॥ अस्चेकेन वरण० ॥ इत्यादिकं घाचयति ॥
इतरे॥ कायमन्यदेव किमपि ॥ हा हताः स्म: ॥


॥ राजा मूर्च्छति ॥

रामलछमणी ॥ तात समाश्वसिहि । समाश्वसिहि ॥
जन०॥ इक्ष्वाकुवंशतिलकस्य नृपस्य तस्मि
न्पत्नी विशुडिमति राजकुले प्रसूता ।
अत्याहितं किमपि राक्षसकम्मै कुय्यै
दाय्यै सती कथमहो महदब्रुतं नः ॥ ५०॥
राम: ॥ तात तात ॥
सत्यसंधा स्य यदि वा रामो यदि च वः प्रियः ।


तत्प्रसीदतु तातो नः पूर्णकामास्तु मध्यमा ॥ ५१॥
दश०॥ एवमस्तु । का गतिः॥
६b ॥ महावीरचरितं ॥
जन० ॥ हा वास रामभट्र हा वत्स लष्मण ।

पुचसंक्रान्तलक्ष्मीकैर्यवृडैक्ष्वाकुभिधृतं ।
बया तत्छ्रीरकण्ठेन प्राप्नमारण्यकं व्रतं ॥ ५२ ॥
वत्से जानकि धन्यासि यस्यास्ते गुरुनियोगादेव भर्तुरनुगमनं॥
दश°॥ हा वत्से जानकि कङ्कणधरेव रक्षसामुपनीतास्यु
पहारतां ॥
॥ इत्युभौ मूर्च्छतः ॥
रामः ॥ अन्यापन्नो गुरूजनः कथं नामैतत्॥
लछम० ॥ आय्यै । ईदृशी-यमायातकरूणखेहसंवेगः । कि-
मच क्रियते । प्रतिषिडं च नः कालहरणं भरतजनन्या । तद-

लमतिखेहकातर्येण ॥
रामः॥ साध्वाचारनिछुर साधु । अमनुष्यसदृशस्ते चित्त-
सार: । तडास वैदेहीमानय ॥
॥ लष्मण: निष्क्रान्तः ॥
भरतः॥ मातुल मातुल युक्तमेतडी गृहस्य॥
युधाजित् ॥ वत्स उड्रान्तः संवृतो-स्मि.॥
पतिर्मृत्योर्वक्ने व्रजति वनमेतत्सुतयुगं ●A
वधूटी रक्षोभ्यो बलिरिव वराकी प्रणिहिता ।
निरालखो लोकः कुलमयशसा तच्च निहतं
स्वसुर्मे दौरात्म्यं जगदविकलं विक्लवयति ॥ प३॥
॥ ततः प्रविशति लष्मण: सीता च ॥

लछम० ॥ आय्यै इयमाय्या ॥
॥ चारिचं नाम चतुर्थो-ङ्कः ॥ ६९
रामः॥ इत इतः॥ सीतालक्षणाभ्यां सह गुरुननं प्रदधिणीकृत्य ॥ मातुल॥
एष तातश्च तातश्व प्रियापत्याश्च मातरः ।
आश्वासनीयाः शोके-स्मिन्भवतैव गता वयं ॥ ५४ ॥
॥ इति परिक्रामनि ॥
युधा० ॥ साकेग॥ कथं वारण्ये त्यजामि । उत्थायानुधावति ॥
भर० ॥ जनुगच्छन् ॥ मातुल ब्रूहि किमिदानी करोमि ॥
युधा०॥ रामभद्र रामभद्र अपेक्षस्व पादपरिचारकमर-
ण्यानुचरं भरतं ॥
रामः॥ नन्वस्यापि वर्णाश्रमरक्षणे गुरुनियोगः ॥
भर० ॥ लक्ष्मणस्य शचुम्नस्य वा तदस्तु ॥
राम: ॥ किमच कस्यचित्स्वरूचिः ॥
भर० ॥ एतावती मम स्वरूचिः ॥
रामः ॥ श्राः शक्यं नाम मयि तिष्ठति त्वयान्येन वा
युक्तमुल्लङ्घयितुं ॥
भर० ॥ हा हा कथं परित्यक्ती-स्मि मन्दभाग्यः ॥ इति मूर्च्छति ॥
युधा०॥ वत्स समाश्वसिहि समाश्वसिहि ॥
भर० ॥ जाश्वस्य ॥ मातुल मातुल धारयस्व मां ॥
युधा° ॥ वत्स एवं तावत् । भरतस्य करों कथयित्वा । रामभद्र
एवमयं विज्ञापयति । यदतङ्गगवता शरभङ्गेन प्रेषितं तप-
नीयोपानझुगलं तदाय्यैः प्रसादीकरोचिति॥
रामः ॥ तदुन्मुच्य गृहाणेदं वत्स ॥






भर० ॥ शिरस्यारोप्य २॥ आय्यै ॥
७० ॥ महावीरचरितं ॥

रामः ॥ परिष्वज्य ॥ मत्पादस्पृष्टिकया प्रतिनिर्वर्तस्व । सं-
प्रति संभावय चिरप्रमूढौ तातौ॥
भर० ॥ अयमिदानीमहं ।
नन्दियामे जटां बिभ्रदभिषिच्याय्यैपादुके ।
पालयिष्यामि पृथिवी यावदाय्र्यो निवर्तते ॥ ५५ ॥
॥ सीतारामौ प्रदछिाणीकरोति ॥
लछम० ॥ आय्यैभरत लष्मणः प्रणमति ॥
॥ भरत: परिष्वज्य वाष्पस्तम्भं नाटयति ॥
रामः ॥ वत्स तातो संभावय ॥
भर०॥ कष्टमद्यापि नोच्छूसितः । इति चीनयति ॥
जन० । समुङ्गस्य । सबैतो विलोक्य ॥ हा हा मुषिती-स्मि ॥
दश० । उजूस्य ॥ वत्सरामभट्र न गन्तव्यं २॥
प्राणाः पतन्ति परितस्तमसा वृतो-स्मि
मम्मैच्छिदो मम रूजः प्रसरनयपूर्वाः ।
अक्ष्णोर्मुखेन्दुमुपधेहि गिरं च देहि
हा पुच मय्यकरुणः सहसैव मा भूः ॥ ५६॥
॥ सोन्मादमिव ॥
निर्भरं भोः क्व प्रविशामीदार्नी मन्दभाग्य: ॥
॥ इति विक्लघो भरतजनकाभ्यां नीयमानो निष्क्रान्तः ॥
युधा ०॥ वत्स रामभद्र २॥


॥ चारिचं नाम चतुर्थो-ङ्कः ॥ ७१

एकीभूय शनैरनेकसमयव्युत्पत्वमेकक्रियं
मुक्ताक्रन्दमितस्ततः किमिदमित्युड्रान्तनारीनरं ।
एतत्त्वत्पुरमन्यथैव सहसा संजातमावेद्यते
यस्मिन्कदैमितेषु वत्र्मसु घनैर्वाष्पाखुभिदैदैिनं ॥ ५७॥
रामः ॥ मातुल मातुल । प्रतिनिवर्तस्व । अयं च वो
हस्ते भरत: ॥
युधा° ॥ अनुरूध्यस्व मामनुगच्छन्तं ॥
रामः॥ शान्तं ॥ गुरवो यूयं नानुगन्तारः ॥ आत्मना
तृतीयेन गन्तव्यमित्यखाया आदेश: ॥
युधा° ॥ किमहमेको-नुगच्छामि अपितु सबालवृद्धाः
प्रकृतयः किं न पश्यसि ॥ f
स्कन्धारोपितयज्ञपाचनिचया: स्वेर्वाजपेयाज्जैिते
ग्छचैवैारयितुं तवाङ्गैकिरणानेते महाब्राह्मणाः ।
साकेताः सह सैनिकैरनुपतत्पत्नीगृहीताग्नयः
प्राकप्रस्थापितहोमे धेनव इमे धावन्ति वृडा अपि ॥५६॥
रामः॥ मातुल मातुल । गुरुभिरेव शिशवो धम्मैली-
पान्पालयितव्याः तत्प्रसीदत नः प्रतिनिवृत्य निवत्त्यैतामयं
महाजनः ॥ इति प्रणमति ॥ ~*
युधा०॥ वत्सोन्निष्ठोतिष्ठ । एव वो वञ्चयित्वा प्रजाः क्वापि
मन्दभाग्यो गच्छामि ॥
त्वां लछमण महावाही त्वां च वैदेहनन्दिनि ।


श्रामन्त्रये निवृत्ती-स्मि पापः कल्याणमस्तु वां ॥ ५९॥
७२
॥ महावीरचरितं ॥
॥ रूदन्प्रि b
अहो नु खलु भोः । तनिवृत्य
स्थिति *
● लोकानामियं चारिचपञ्चिका ॥ ६० ॥
लष्ट्स० ॥ ॥ इति निष्क्रान्तः ॥
कथितमाय्यैस्य शृङ्गवेरपुरवास्तव्ये
दुर्विलसितं॥ *
राम: ॥ तेन हि विराधहतकोन्मथनाय सं
© संनिकृष्टप्रयाग-
तगृध्रराजं क्रमेण यामी जनस्थानं ॥ प्राप्य । संनिहि-


॥ इति निष्क्रान्ताः सल्ले ॥
॥ चारिचं नाम चतुर्थो-ङ्कः ॥ ४॥
॥ श्रारण्यकं नाम पञ्चमी-ङ्कः ॥ ७३
॥ ततः प्रविशति संपातिः ॥

संपा°॥ नूनमद्य वत्सजटायुरभिवादनाय मलयकन्दरकु
लायमुपसीदति ॥ तथा हि । *
पय्यायक्षणहष्टनष्टककुभः संवर्तविस्तारयो
नीहारीकृतमेघमोचितधुतव्यक्तस्फुरद्विद्युतः ।
आरात्कीर्णखणत्खणीकृतगुरूयावोच्चयश्रेणयः
शैयैनेयस्य वृहत्पतचधुतयः प्रख्यापयनयागमं ॥१॥
टूरोडेखितवाडवस्य जलधेरूल्लोलभिचाम्भसो
रन्धेरापतितेन वेगमरूता पातालमाध्मायते ।
यडैकुण्ठवराहकण्ठकुहरस्फारोच्चखैरव
ध्वानीच्चण्डमकाण्डकालरजनीपज्जैन्यवङ्गज्जेति ॥ २ ॥
॥ प्रविश्य जटायुः ॥
जटा० ॥ कावेरीवलयितमेखलस्य साना
वेकस्मिन्मलयगिरदैिवः पतामि ।
यचाय्य निवसति काश्यपः शकुन्तः
शैलेन्द्रो पर इव विप्रयुक्तपक्षः ॥ ३॥
विस्रंसयन्ती परिगृह्य पक्षी
जाता ममाप्युत्पतनश्रमार्तिः ।
शक्तिहैि कालस्य विभोजैराख्या

शत्वयन्तराणां प्रतिबन्धहेतुः ॥ ४॥
७8 ॥ महावीरचरितं ॥
तदयमाय्य मन्वन्तरपुराणगृध्रराजः संपातिः । अहो भ्रातृ-
खेह: ।
पुराकल्पे टूरोत्पतनखुरलीकेलिजनिता
दतिप्रत्यासङ्गात्परितपति गाचाणि तपने।
अवष्टभ्यासौ मम्मुपरि ततपक्षः शिशुरिति
स्वपक्षाभ्यां स्रोषादविकलमरछात्करूणया ॥ ५ ॥
॥ उपश्रित्य ॥
श्राय्यै काश्यप त्वां जटायुरभिवादये॥
संपा० ॥ एह्येहि वास ।
त्वया पुचवती श्येनी गृध्राणां चक्रवर्तिना ।
गरुत्मतेव वीरेण विनता नः पितामही ॥ ६॥
॥ परिष्वज्य ॥
वत्स जटायो । अपि कालविप्रकर्षान्मन्दीभूतः पितृमरणशो-
की रामभट्रस्य ॥
जटा० ॥ तस्य विद्या तपो वृडसंयोगः स्वा च धीरता ।
न्याय्यो रक्षाधिकारश्च दोर्मनस्यं व्यपोहति ॥७॥
संपा०॥ तृप्रेर्विराधमांसानां गृधैरावेदितं हि मे।
चिचकूटाद्यथा रामः शरभङ्गाश्रमं गतः ॥ ६ ॥
तदा च शरभङ्गेन हव्यवाहे हुता तनुः ।
अथोपसेदिवाबाम सुतीक्ष्णादीन्मुनीनपि ॥९॥
जटा० ॥ वाढमधुनागस्त्यवचनाद्रामः पञ्चवट्यां प्रति-
वसति ॥




॥ श्रारण्यकं नाम पञ्चमी-ङ्कः ॥ ७५

संपा° ॥ थरालता ॥ आः । अस्ति जनस्थाने पञ्चवटी
नाम गोदावरीतटोद्देशः । वत्स जटायो विषयबाहुल्यं काल-
विप्रकर्षश्च नः स्मृतिं मुष्णाति ।
कल्पस्यादौ मम परिचयस्तावदासीदुदस्था
द्यावडिष्णोरूपरिचरणश्रारूगङ्गापताकः
पय्येन्तेष्वप्यवधिवलयस्तेजसां ४ ॥
यावदटूि
.b ####### ॥ १० ॥'
संपा० ॥ अहो निर्मर्यादता। प्राप्ता ॥
अनेकयुगजीविन्याखेता यस्यास्त्रयोदशी
सा क्षीरकण्ठं तं ®X {
तं वत्सं लज्जयनती न लज्जिता ॥ ११ ॥
जटा० ॥ तस्याश्व करमैनासोष्ठकर्तेनेन न्यवीविश
द्दशाननतिरस्कारप्रशस्तिमिव लष्मणः
संपा० ॥ तिदिति
जटा० ॥ वाढं । एकेनैव च रामभद्रेण। ©
चतुर्दशसहस्राणि चतुर्दश च राक्षसाः ।
चयश्च दूषणखरचिमूडेनो मुमेहताः ॥ १३ ॥
समाः॥ आश्वय्यैमथवा नाश्वय्र्यमेतद्दाशरथी । महत्पूनर-
":":":":"
नास्मिन्न्नवसर सीतारामलछमणास्त्वया।
● छ्णमपि मोक्तव्या: ।
स्वसुः सोदय्यायाः कथमिव निकारं दशमुख
स्तथा भूयोभूयः स्वजनविनिपातं च सहते ।
७६ , ॥ महावीरचरितं ॥

पूैतन्त्र
कीर्तिर्ममनोज्ञ :
अहमपि समुद्रे :शिवताि हि शिशवः ॥ १४ ॥
अहमपिसमुद्रे कृताहूिकः शिवतातिपरिणतिमनुध्यास्यामि।
॥ इति निष्क्रान्तः ॥
जटा० ॥ उत्पत्य गगनगमनमभिनीय ॥

संक्षिप्नप्रथिम पिवचिव ©X
Tन्तरिक्षं ।
©N©
ऋषयस्तRा < संतलबतिस्थलीC→ : ॥ १u ॥
*~* =¥= g_} D []
परिणडगोदावरीमुखकन्दरः सततमभिनिष्यन्दमानमेघमेदुरि|=च
तनीलिमा जनस्यानमध्यदेशगीगिरिः प्रस्रवणी
च पञ्चवटी । भाच॥ अबे॥ : नाम । इयं
दूरं हृतश्विचमृगेण रामः
तया दिशा गच्छति लछमणी-पि ।
ततः परित्राडुटजं प्रविष्टो
प्रमादः ॥ धिग्व्यक्तरूपो दशकन्धरो-यं ॥ १६ ॥
पर:सहस्प्लोरायत्तं
एकिस्था खरेः ।
पोलस्त्य एतस्य : क्वाप्येष गच्छति ॥ १७ ॥

॥ आरण्यकं नाम पञ्चमी-ङ्कः ॥ ७७

धर्तारः प्रलयेषु ये भगवतो वेदस्य विद्येश्वरा
स्तेषामन्वयसंभवस्य भवतः स्वातस्य वेदवतैः ।
जेतुनतलसद्मनी-पि तपसा दृप्तस्य राज्ञः सतो
निन्द्या दुश्चरिता च नाभिजननी जाता कथं दुर्मतिः॥१६॥
कथमवज्ञया न शृणोतीव । श्राः दुरात्मबैचंतापसद तिष्ठ
तिर्छ । । ~*
तुण्डप्रोतशिरःकरोटिशिखराकृष्टिस्फुरत्प्रस्फुट
क्लोमस्रीहयकृवृतोष्णरुधिरस्वाय्वन्त्रजालस्य ते ।
अन्युयक्रकचप्रचण्डनखरोत्कृत्वक्कणत्कीकसै
रङ्गैः खण्डितकन्धराधमनिभिः श्येनीसुतस्तृप्यतु ॥ १९॥
॥ निष्क्रान्तः ॥
॥ विष्कम्भकः ॥
॥ प्रविश्य लक्ष्मणः ॥ --
हा आर्ये कासि कष्टं दशाविपाकमनुभवन्याय्य मारीचात् ।
एष मूतै इव क्रोधः शोकाग्निरिव जङ्गमः ।
कृच्छाबिभर्ति हृल्लेखलज्जासंवेगिनी तनुं ॥ २०॥
तथा हि । *-५
आभुग्नधुकुटीविटङ्कघटनासंसूचितान्तःस्फुर
डेयैस्तम्भितदुर्यवस्यविततप्रेोच्चण्डकोपानलः ।
उडूमावलिरम्भसामिव निधिमैध्यज्वलत्वाडवो

विद्युद्यञ्जितवजगर्भजलदच्छायां समालखते ॥ २१॥
७b; ॥ महावीरचरितं ॥
॥ ततः प्रविशति राम: ॥
राम: ॥
न्यक्कारो हृदि वजकील इव मे तीव्र
●^ ●-९ : परिस्पन्दते
ै#ैदा
एतिस्त #
लष्ट्स० ७> करूणा सीतां वरार्की प्रति ॥ २२॥
॥ श्राय्यै अाय्यै न खलु लोकोत्तरकम्मैाणस्वादृशाः
प्रमुह्यन्ति कृच्छेषु॥ T:
रामः॥ वत्स लीकोत्तराण्येव कम्मेाणि रामस्य ।
""
सूर्यान्वयकेतवो नृपतयः पूर्व तिरस्कारिताः ।
प्लास्त यः स्थितः स गुमितः साधुनेटायुर्दिवं
ग:म****:#FF
काश्यप शकुन्तराज क्व पुनस्त्वादृशस्य महतस्तीर्थ
भूतस्य साधोः संभवः॥ {=}
लछम० ॥ पश्यामीव तां पश्विमामवस्यां तातस्य ।
यामोषधिमिवायुष्मन्विचिनोषि वने
वनेवने ।
●>९ सा सीता मम च प्राणा रावणेनोभयं हृतं ॥ २४ ॥
इत्येतदवाभिधाय वीरलोकमधिष्ठितस्तातः ॥
राम: ॥ वत्स वास हृदयमम्मेाविधः खल्वमी
© कयोङ्खाता: ॥
लक्ष्म० ॥ अतश्र तस्मिन्दुरात्मनि सर्वप्रकारेण वै
मुपगच्छावः ॥ १ वेरानृण्य-


॥ आरण्यकं नाम पञ्चसो=ङ्क :॥ ७Q

रामः॥ अथ किं । किं हि नामैतत्करिष्यते । यदतावत:
परिभवातिप्रसङ्गस्य तुल्यं स्यात् । *
प्रागेव राक्षसवधाय मतिः स्यिता मे
वध्या हि ते बहुभिरेव यतो निमितैः ।
तन्माचके त्विह कृते-पि कुतः शमो मे
कृत्यं कुलस्य कदनात्परतश्च नान्यत् ॥ २५ ॥
तथापि वास ।
प्रचराडपरिपिण्डितः स्तिमितवृन्निरन्तर्मुखः
पिवचिव मुहुर्मुहुर्भटिति मन्युरूचैज्दैलन् ।
शिखाभिरिव निश्वरबनुपलब्धदाह्यान्तरः
पयोधिमिव वाडवी दहति मामतस्त्रायतां ॥ २६ ॥
लक्ष्म° ॥ एतान्यतिसंभ्रान्तविविधमृगयूथान्युन्मन्नचराइ-
श्वापदकुलाक्रान्तविकटगिरिगहराण्यरण्यानि दक्षिणां दि-
शमभिवर्त्तन्ते । तदेभिरेव पथिभिर्भवाव: ॥
रामः॥ अदृष्टपूर्वाः खल्वमी जनस्थानविभागाः॥
लक्ष्म° ॥ ननु तदैव तातमारुणिं गृध्रराजमग्निसात्कृत्य
निर्गतयोः पञ्चवट्याश्रमादावयोः को-पि कालो वर्तते ।
यदा दूरविच्छिन्नाः संप्रति जनस्थानसीमानः । यथा चैतान्य-
यतः प्रतिभयजननान्यरण्यानि तथा नूनमसौ जनस्या-
नपश्चिमः कुञ्जवाबाम दनुकबन्धाधिष्ठितो दण्डकारण्यवि-
भागा: ॥
रामः॥ द्रष्टव्य एव स दुरात्मा कान्तारमराडूकः॥
b;० ॥ महावीरचरितं ॥
की मो ॥ नेपथ्ये ॥ .
कः की-च भो: परिचायतां परिचायतामनेन * {
●९ */ दुरात्मना रा-
असकवचेनाकृष्यमाणामरखे खियं ।
अहं हि श्रमणा नाम सिडा शवरतापसी । ।
एएएसाता"
: ॥ वास लष्ट्मण गच्छ गच्छ ॥
लष्ट्म० ॥ एष गती-स्मि ॥ इति निष्क्रान्तः ॥
रामः॥ प्रिये हा हा क्वासि प्रकिर मधुरां वाचमथवा
#### फैलोर्ट : ॥
#***##. मयि पुन
त वहुगुणमनेन प्रविकृतं ॥ २६ ॥


॥ ततः प्रविशति लष्मण: श्रमणा च ॥

आयेर्य श्रमणे अयमाय्यैः॥
श्रम० ॥ जयति जयति देवः॥
राम: ॥ अथास्मापयेन्वेषणे किं प्रयोजनं ॥
श्रम०॥ शृणोषि रावणानुजं विभीषणं॥
रामः॥ कस्तं न शृणोति ॥
श्रम०॥ स च दैवाद्यदैव खरदुषणप्रभृतयो निहतास्तदैव
॥ आरण्यक
बन्धभ्य:, कस्यापि हे नाम पञ्चमी-ङ्कः ॥
धुभ्यः कस्यापि हेतोः परिक्रम्य सुग्रीवसख्यादृष्यमूके b,१
4. लेखः * NC) वर्तेते

तमूर्शित : ॥ इति लेखमप्पैयति
षणी ॥ गृहीत्वा वाचयति ॥ स्वस्ति
विघ्निष्टभाग ॥ रामदेवं प्रणम्य विभी-
"":":"गू"
राम: ॥ सं★♚♛तिलि
किहलङ्गे ©
, व राम: संदेशस्य ॥ : प्रियसुहृदित्युक्तमार्येण तत्किम-
* . ययाह सोमिचिः b *
लष्ट्म० ॥ सांसा
चिदाय्यायाः श्रायेर्य श्रमणे कथय विभीषणसंपक्वादस्ति
वुड्स वा-
नाति । यदा पुनरामना राक्षा
:" स्वस्तमनसूयानामाङ्कमुत्तरीयं तच्च
दिन हा प्रिये महारण्यवासप्रियसखि विदेहराजन
****** __
बुक आर्ये केन कस्य वा हेतोस्ततृहीतं
० ॥ ै##थापना


M
नूमत्प्रभृतिभिः ॥ च__A
b;२
महावीरचरितं ॥

राम: ॥ दृष्टया हि निष्कारणमियकारितो भुवनमहनी
यमहिमानस्ते महात्मानः तच झीतोकतनेशन
तस्याःसंधाय तावद्गजठराव: ॥
* इत इतस्तहैि देवः ॥ परिक्रामति ॥
हनूमान्हनूमानिति महानेष वीरवादस्तचभ
वती जातमाचस्य तस्य #*******
न्यनुश्रूयन्ते । अपिच । किल । ७) ___
यडजकर्षेणे वीर्ययै यूबायी वा समुचतिः।
प्रक हिएन महाबाहो तच्च वीरे हनूमति ॥ ३१ ॥
यो वानाक वृड्यू ॥ तेि: केसरिण: क्षेचसंभव: ब्द
हनूमान्नाम । यस्य `रेतोधा: पितवन्मर्तक
तत्किं हनूमतैकेन । {
अम्भोधेनैालिकेलीरसमिव चलव
: चुलुकेरूचुलुम्पनयपो ये
येषामुखेप्रहेतु शिखरिषुलिकुचोदुबरमाय एषः
तेषां कोट्योन्यसंख्या : सुतममरपतेर्वानराणांहै। न_
रामः ॥ आयेर्य हस्तदक्षिणेन सुमहानग्निसंचय ॥ ३२ ॥
मेतत् ॥ ॐ) : । तत्कि-
श्रम° ॥ लक्ष्मणकुमारेण योजनबाहोश्रितेयम
भिसृष्टा ॥ तस्य *______
रामः ॥ साधु साधु कृतं ।
॥ आरण्यकं नाम पञ्चमी-ङ्कः॥ b३

लछम० ॥ आय्यै पश्य पश्य ।
सौहित्यात्पृथवः क्वथन्ति रुधिरोत्सेकाश्रमत्कारिण
ष्टांकारोत्कटमुत्कटन्ति नलकासवडूवांसविस्रंसनात् ।
उत्सपैन्यथ मेदसां विकलनादुबुडुदा वीचय
श्विचं चिचमुदेति की-प्ययमितो दिव्यः श्मशानालयात्॥३३॥
॥ प्रविश्य दिव्यपुरूषः ॥
दिव्य० ॥ जयति जयति रामदवः ।
दनुर्नाम श्रियः पुचः शापाद्राक्षसतां गतः ।
इन्द्रास्त्रकृतकाबन्ध्यः पूती-स्मि भवतां श्रयात् ॥ ३४॥
राम: ॥ प्रियं प्रियं नः ॥
दनुः॥ माल्यवत्प्रयुक्तेन च मया युष्मदासादनाय दूषि-
तमरण्यमासीत् ॥ अलं वा तत्कालकाश्मल्यस्मरणेन॥ संप्रति
तु युष्मन्प्रभावात्प्रबुडसहजज्योतिषः परोक्षमेव वस्तु किंचिन्त्र
प्रतिभाति॥तच्च वः प्रतिबोधनाय कृतमहोपकारेभ्यः कथ्यते॥
प्राथ्यै माल्यवता वाली युष्मङ्घाते नियुज्यते ।
तेनापि रावणे मैचीमनुरूडा व्यपेक्ष्यते ॥ ३५॥
रामः ॥ एष एव पन्याश्रारिचख्यानं ।
न तादृशः सुहृत्कार्ये माडास्थ्यमवलखते ।
ममाप्यस्मिन्महावीर सोत्कण्ठमिव मानसं ॥ ३६ ॥
इतरे॥ क्वान्यच रामदेवादमून्यक्षराणि नाम ॥
रामः॥ भद्रं कृतं सौजन्यं । अधुना नन्द महाभाग स्वेषु


लोकेषु॥
b8 ॥ महावीरचरितं ॥
॥ इति दनुनैिष्क्रान्तः ॥
लष्ट्म० ॥ श्राय्यं वालिरावणयोः किंनिबन्धना मेची ॥
श्रम० ॥ ●
कैलासे तुलिने जिते चिभुवने दृष्यन्तमभ्युद्यतं
दोर्युडाय दशास्यमिन्द्रतनयः प्रक्षिप्य कक्षालये ।
सांप्यं कर्म समाय मूलसुन्दीनचेष्वयो मुकवा
नुन्मुक्ताय नताय याचितवते सख्यं च तस्मै ददौ ॥ ३७ ॥
लक्ष्म०॥ दुरात्मन्पौलस्यकुलपांसन एष ते क्षचियपस्ि
तापिनो वीर्य्यस्योत्कर्षः ॥
रामः ॥ एवमुत्तरोत्तरभावश्विचीयते जीवलोकः॥
लक्ष्म० ॥ आय्र्य पुरत एष ते शुभ्रगिरिः किं नामधेयः॥
श्रम० ॥ नायं गिरियैशोराशिरिव वीरस्य ि
एष दुन्दुभिदैत्येन्द्रमाहिष्यस्यास्थिसंचयः ॥ ३६ ॥
लक्ष्म० ॥ उपरूडान्यनेन वत्र्मानि तत्परिहृत्य गच्छामः ॥
राम: ॥ नन्वेहि ॥ पदेन क्षिपति ॥
श्रम० ॥ आश्वय्यै ॥


॥ *
आरण्यकं नाम पञ्चमी-ङ्कः ॥ b;u

श्रम° ॥ चपृष्यमूकपम्पापर्यन्तभूमय
यती K) । यच शून्ये-पि बल्लेता ॥ तथा चा-
*ष्ट्र भगवा-
* दूसामूसासासाचा
पश्य पश्य ।
इह समदशकुन्ताक्रान्तवानीरमुक्त
प्रसवमुर्मिशीतखङतोयाँ
वहन्ति ।
फलभरपरिणामश्यामजबूनिकुञ्ज
स्खलनम्खरभरिस्र ७)
मुखरभूरिस्रोतसो निज्भैरिण्यः ॥ ४०॥
क्षिप्य धनुरवष्ट स्यीयते
श्रम० भ्य धीरधारितशरीरेणाय्र्येण सपदि स्यीयते ____
॥ वत्स किं न पश्यसि । ॥
स्थितमुपनतजृम्भागर्भबिबै ~*
रै ऎते © *
उपरिविघटमानप्रोढताि यू ॥
श्रयति ९ पञ्छनाल:
शिखरमद्रेर्नूतनस्तोयवाहः ॥ ४२॥
b६ • • • ॥ महावीरचरितं ॥
लछम० ॥ खगतं ॥, अपि नामायमाय्यैः केनचिट्रसान्तरण
विक्षिप्यते ॥ -*
॥ नेपथ्ये ॥
मातामह निवर्तस्व निवर्तेस्व ।
ैट्स साधोः करिष्यते ।
-पि ननु मिचस्य यो गुरुर्गुरूंरेव सः ॥४
लक्ष्म० ॥ आय्र्य को-यं ॥ ॥ ४३ ॥
दर्शन देव पश्य पश्य ।
Tणश्रारू चामीकरकमलमयं दाम दत्तं मघोना
पिङ्गेनाङ्गेन संध्याच्छुरित इव महानखुवाहस्तडित्वान् ।
मन:सीमन्तरखामिव वियति रेकाङ्गस्य लष्ट्सी
© ९ जवादिन्द्रसूनुस्तनोति ॥४४॥
लछम० ॥ आय्यैायै दिष्ट्या प्राप्नः स वीरगोष्ठीदानप्रिय-
सुहृन्माघवतः॥
रामः ॥ खगतं ॥ महावीरः सः ॥
वाली ॥ ॥ तन: प्रविशति वाली ॥
लोकालोकालवालस्खलनपरिलसत्सप्नमाम्भ
मोधिपरं
विधियूपंकल्पविभुवनमखिलोखातपातालमूले।
पर्यलादित्यचूद्रलूवकमवपतदूरितारामसूनं ©४
लुनीयामिह हि मम विधावस्ति तीव्री विषादः॥४५॥
* चचचच#
नामायुक्तमनुरूद्यमानाः पुमांसो महत्ययुक्तगहरे पा-


॥ आरण्यकं नाम पञ्चमी-ङ्कः ॥ b;७

त्यन्ते ॥ यदनेन माल्यवता पौलस्त्यमैचीदिवसमनुस्माय्यै
तचभवतो रघुध्वजस्य निधने नियुक्ती-स्मि ॥ अहो यहः ॥
प्रातरारभ्य मामनुबध्नन् किष्किन्धायाः प्रस्थाप्य संप्रति
निवृत्तः ॥ कष्टं भोः कष्टं ।
दौरात्म्यादरिभिर्निजाज्जैवशुची मायाविभिवैच्चिते
धम्मैात्मन्यतिथैौ निजानपि जगत्पूज्ये गृहानागते ।
एतस्मिबुचितं न नाम विहितं वाचापि नोकं प्रियं
धिक्पापेन मया रिपाविव कथं बडो वधायोद्यम: ॥ ४६ ॥
कथितं च संप्रत्येवमेव चारकैः ॥ विभीषणेन सुग्रीवस्याप्य-
नाख्याय रामानिकं श्रमणा प्रेषिता । प्रतिपन्त्रलङ्काधिप-
त्यश्व तस्य दाशरथिरस्मिन्मतङ्गाश्रमोपकण्ठे वर्तेत इति ॥
भवत्ववतरामि ॥ तथा नाटयति ॥ कः की-च भोः ।
गुणनिधिमभिरामं द्रष्टुमभ्यागती-स्मि ।
भवति च फलवत्ता चक्षुषस्तच हटे
भवति च रमणीयों दप्र्पकण्डूनिकाषः ॥ ४७॥
रामः॥ वत्स सौमिचे मामिहस्यमावेदय महाभागाय ॥
लक्ष्म० ॥ उपश्रिय ॥ अयमाय्यैस्तिष्ठति ॥ तदुपसप्र्पतु महा-
भाग: ॥
वाली ॥ अपि त्वं पुनरसौ लक्ष्मणः॥

लक्ष्म० ॥ अथकिं ॥
b;b; ॥ महावीरचरितं ॥
॥ उपसप्पेतः ॥
वाली ॥ खगनं ॥ स एष रामश्वरिताभिरामी
धर्मर्मकवीरः पुरुषप्रकाराडः ।
स्वान्येव पूर्वाणि पैरेश्वरिचे
येों-त्यजुतैरप्रतिमी-तिशेते ॥ ४६ ॥
॥ प्रकाशं ॥ राम ॥
आनन्दाय च विस्मयाय च मया दृष्टी-सि दुःखाय वा
वैतृष्ण्यं तु ममापि संप्रति कुतस्त्वद्दर्शने चक्षुषः ।
त्वत्संागत्यसुखस्य नास्मि विषयस्तत्किं वृथा व्याहृतै
रस्मिन्विश्रुतजामदग्न्यदमने पाणी धनुर्जुम्भतां ॥ ४९॥
रामः॥ दिष्ट्या यदद्य दृष्टस्त्वं सत्यमेतच्च युज्यते
किंत्वशखेषु युष्मासु कथं रामो-स्तु सायुधः ॥५०॥
वाली ॥ विहस्य॥ भो महाक्षचिय किमित्यननुकम्पनीया-
नप्येवमस्माननुकम्पसे ।
ज्ञाता एव वयं जगत्सु चरितैवैाग्भिः किमाख्यायते
संयन्नो भव सत्यमस्ति भवतः सत्यं मनुष्यो भवान् ।
शखैरव्यवधीयमानविजयाः प्रायो वयं तेषु चे
ड्राहस्ते सुखमाश्वसन्ति गिरयो यैवैानराः शस्त्रिणः ॥ ५१॥
तदितः स्यलीमधितिष्ठाव: ॥
लक्ष्म० ॥ आय्यै यथाह महाभागः स्वजातिसमयव्यव-


$ स्थिता युद्धधम्मै इति ॥
॥ श्रारण्यकं नाम पञ्चमी-ङ्कः ॥ b;Q

वालीरामी ॥ चन्योन्यमुद्दिश्य ॥
कामं त्वया सह छ्षाध्यो वीरगोष्ठीमहोत्सवः ।
किंचिदानीमतिक्रान्ते त्वय्यवीरा वसुंधरा ॥ ५२ ॥
॥ परिक्रम्य निष्क्रान्तौ ॥
लक्ष्म० ॥ कथमास्फालिते धनुषि कुपितः सांक्रन्दनिः ।
तथाहि ।
गज्जैत्पज्जैन्यघोरस्तनितमविरतरिम्भगम्भीरमन्त
गुञ्जन्गुस्राभजूम्भाविवृतमुखविशडिश्वदिक्वक्रवालः ।
व्यैस्तं विस्ताय्यै दप्र्पादपिहितगगनोत्सङ्गमङ्गं धुनोति ॥ ५३॥
॥ नेपथ्ये ॥


विभीषण विभीषण ॥
आय्यैस्य वालिन इव ध्वनिरेष नूनं
तस्यैव नूतनघनस्तनितप्रचण्डः ।
मौवीरवश्व कुत एष भयानकः स्या
द्वापारितं किमु हरेण धनुः पिनाकं ॥ प8॥
लक्ष्म० ॥ आय्यै अयं नु कः ॥ ~~
श्रम०॥ स एष खलु विभीषणसखः सुग्रीवः सविमर्षसं-
रम्भं संप्रहारमनुसरति । सर्वे च यूथपतयो गिरिगहरेभ्यः
संपतन्ति ॥ *
लछ्म० ॥ तेन हि संप्रति मयाप्यारोपितव्यं धनुः ॥
Q ० ॥ महावरीचरितं ॥

श्रम० ॥ एष वालिकायदुन्दुभिकरङ्कसन्नतालगिरिमही-
तलान्यवदाय्यै रामतूणीरमधिशयितः शरः॥
॥ नेपथ्ये ॥
मड्रोहाच्छपथात्प्रसीदतु मतिः पौलस्त्यसुग्रीवयो
हैं वीराः कपयः शमो-स्तु भवतामीशः स एवास्मि चेत् ।
रामाप्राप्नमहार्घवीरमरणस्याशास्तिरेषाद्य मे
यो-हं सूर्यसुतः स एष भवतां यो-यं स वत्सो-ङ्गदः ॥ ५५॥
लक्ष्म० ॥ तदयमनुचराज्ञानियन्त्रणोन्मुक्तवीरसमयसंग-
लदसह्यदुःखनिभृतैयूँथपतिभिरार्येण च सपक्षपातवाष्पेण
वीष्यमाण: स्वद्रोहशपथयन्त्रितसशीकविभीषणेन याच्य-
मानशरीरसौष्ठवः प्रयत्ननिरूडनिषुरप्रहारमम्मैच्छेदवेदना-
वेगः परिष्वङ्गव्याजविधृतसुग्रीवकण्ठपरिधीकृतस्वकण्ठकन-
ककमलमालागुणः शक्रसूनुरस्यामपि दशायां वीरश्रिया
प्रदीप्यते ॥

॥ ततः प्रविशतः सुग्रीवविभीषणौ वाली रामश्र ॥

रामः॥ अप्राकृताभिजनवीय्र्ययशश्वरिचा
न्पुण्यश्रियः कुलमहीधरभूरिसारान् ।
iविधानपि निपात्य कटुर्विपाकः
सर्वकषः कषति हा विषमः कृतान्तः ॥५६॥
वाली ॥ वत्स विभीषण पश्य पश्य सुछु शोभते वत्ससुः
यीवस्य वक्षसि सहस्रपृष्करमालागुणः ।
॥ श्रारण्यकं नाम पञ्चमी-ङ्कः ॥ Q१

सुग्रीवविभीषणी ॥ अपवायै ॥
अकाण्डशुष्काशनिपातरौद्रः
क एष धातुर्विषमो विवतैः॥
अस्माभिराय्यैः शपथेर्निरूडे:
कथं विलङ्घयः कथमासितव्यं ॥ ५७ ॥
वाली ॥ रामभट्र रामभट् ॥
राम: ॥ श्राय्ये अयमस्मि ॥
वाली ॥
यदासतं दैवादनभिमतसख्ये-पि हि जने
मया सख्यं प्राणैरनृण इव तस्याहमधुना ।
यदन्यत्साधूनां तव च गुणराशेः समुचितं
प्रहाणे प्राणानां तदपि हि यथाशक्ति विदधे ॥ ub ॥
॥ रामः सविनयलज्जाशोकस्तिष्ठति ॥
सुग्रीवविभीषणी ॥ जनानिकं ॥ आये श्रमणे कथममृत-
हूदादिवास्माकं रामदवादेष विपाकः॥
श्रम० ॥ माल्यवता किलेवमिति ॥ उभयोः करों कथयति ॥
वाली॥ वत्स सुग्रीव ॥


॥ सुग्रीवो वाष्पस्तम्भं नाटयति ॥

वाली ॥ ननु सुयीव ॥ श्राः प्रतिकूलिकः संवृत्तः॥
सुग्री० ॥ सकरुणं ॥ आय्यैार्य प्रसीदाज्ञापय ॥
वाली ॥ वत्स कथय कस्तवास्मि ॥
Q२ ॥ महावीरचरितं ॥
सुयी० ॥ गुरुः स्वामी च ॥
वाली ॥ त्वं तु मम कः॥
सुग्री० ॥ शिशुः प्रेष्यश्च ॥

वाली ॥ वत्स कथय क श्रावयोरन्योन्यधम्
श्रावयो ●
#;" किश्रताः म: ॥
वालों ॥ तं हस्ते गृहीत्वा
नन्वेष गृह्यतां ॥ ॥ तर्हि दत्तो-सि रामाय । रामभट्र
रामसुग्रीवी ॥ को
न्यते ॥ हि पूज्यस्य गुरोर्वचनं न बहुम-
विभी० ॥ अहो विस्तरस्याने-पि धम्मॉपपतिपरिप्रसूड्
संक्षेप: ॥
वाली ॥ वत्स सुग्रीव अभ्य ब्रह्मपूचादाचाय्यैाज्जास्ववत
अधीतधम्मेपारायणवचने ७०) *
नन ŠN
मित: ॥ कीदृशस्त्वया मेचीधम्मै श्राग-
सुग्री०॥ प्राणैरपि हिते वृन्निरद्रोहो व्याजवज्जैनं।
श्रान्मनीव प्रियाधानमेतन्मे
न्मेची ©
वाली ॥ रामभट्र तवापि भगवत: दिक*
रोहिताडसिष्ठादष एव हि संप्रदाय: ॥
राम: ॥ आय्यै अयकिं ॥
वाली ॥ तदनेन मैचीधम्मेंण भवङ्गामन्योन्यस्य वर्तितव्यं
मदनुरोपाकियतुमुपनिबन्धाः अग्निसाक्षिकाच्च समयी ॥
तिवन्नेते ॥ संनिहित एवायं मतङ्गयज्ञाग्नि: ॥ ना-
॥ आरण्यकं नाम पञ्चमी-ङ्कः ॥ Q3

रामसुयीवौ ॥ चन्योन्यहरूयह ॥
पुण्ये मतङ्गयज्ञाग्नौ सख्यं निर्वृत्तमावयोः ।
ममेव हृदयं ते-स्तु तवेव हृदयं च मे ॥ ६० ॥
वाली॥ रामभद्र अयं तु वत्सो विभीषणस्त्वया प्रतिश्रुत-
लङ्काधिराज्य एव पुरतः श्रमणायाः॥ ७>
विभी० ॥ सलज्जाशङ्गं ॥ कथं ज्ञाती-स्मि ॥
श्रमणालक्ष्मणौ॥ अहो चारचक्षुष्मत्ता ॥
राम: ॥ अयकिं ॥
तहैि प्रसन्नं देवेन ॥ इति प्रणमति ॥
सुया° ॥ मयाप्यविदित: श्रमणावृत्तान्तः फॉलतस्त्विति
तक्वितार्थोऽस्मि ॥ {
रामः॥ हे प्रियसुहृदो महाराजसुग्रीवविभीषणी
वामिदार्नी सोमिचिः॥ भीषणी । एष
लछ्म० ॥ आयैर्यी लक्ष्मणो-भिवादयते ॥
उभो ॥ एह्येहि वत्स ॥ इत्यालिङ्गतः ॥
श्रम० ॥ अतिगम्भीरः स्वरसः स्वीकार: ॥
वाली ॥ वत्स विभीषण तवाप्यलमिदार्नी स्वार्थेशाली-
नतया । एवंपरिणाममेवैतडस्तु । रावणो हि नास्त्येवेति
मवृत्तान्तेनैव व्याख्यातं । अपत्यस्नेहसाम्ये-पि पिण्डीपजी-
विनो विशेषतो रावणहितोपस्थानं धम्मैः । स्वयं कथयितुं
महान्त एव हि तादृशामगाधसत्वानामविनयपरिस्पन्दतं
Q8 ॥ महावीरचरितं ॥
जानन्ति । प्रचलन्ति हि मे प्राणाः ॥ तदवसानप्रपातस्यल-

मुपनयन्तु मां भवन्तः ॥
नीलप्रभृतयः॥ हा वीर हा मघवनन्दन मन्दराद्रि
नि:कम्पसार जगदप्रतिमल्लवीर ।
उद्दप्पैदुन्दुभिनिशुम्भपटुप्रचण्ड
दोदैण्डमण्डल गती-सि हहा हता: स्म ॥६१॥
॥ इति रूदद्भिस्तैधायैमाणः परिक्रम्य ॥

वाली ॥ भो महात्मानः स्रवंगमपुंगवाः॥
सुग्रीवाङ्गदयोः प्रभुत्वमिह यत्सौजन्यमेतडि वो
माग्रीत्यैव तु नावधीय्यैमनयोयैडो महिस्रः क्षमं ।
प्राप्नः संप्रति रामरावणरण: खेहस्य निव्येञ्जक
स्तस्मिन्बञ्जलिरष शान्तमथवा वीय्र्येषु वः के वयं ॥६२॥
किंच ॥
कर्णावज्जैितदिडूवतङ्गजयुगडन्डोपमहैाश्च ते
पुच्छास्फोटदलत्समुद्रविवैरः पातालभम्पाश्च ताः ।
कापेयस्य च पौरूषस्य च तथा प्रेम्णी गरिम्णश्व य
होष्णामुन्मथितहिषां सुसदृशं तन्मा स्म वो विस्मरत्॥६३॥
॥ इति निष्क्रान्ताः सल्ले ॥
●=~~~=~=~=*==*==~=*===
क=ञ्च_=================*
॥ महावीरचरित आरण्यकं नाम पञ्चमी-ङ्कः ॥ ५ ॥
*~~~*~*~~~===========>
*_______~~~~*~~~~*>
॥ षष्ठी-ङ्कः ॥ Qu
॥ ततः प्रविशति विषणो माल्यवान् ॥

माल्य० ॥ सचिनं ॥ अहह । रक्ष:पते दुर्विनयविटपिको-
रकाः परितः प्रकीर्णा इव ।
वीजं यस्य विदेहराजतनयायाञ्चाङ्करो-पि स्वसु
याचा ती परिवञ्चितुं किसलयं मारीचमायाविधिः ।
शाखाजालमयोनिजापहरणं तस्य स्फुटं कोरकाः
कोशाधीशवधो-नुजस्य गमनं सख्यं तयोस्तेन च ॥ १॥
अयमचिरादेव फलोन्मुखो-पि भवितेति मन्ये । यतो वृडबु
ड्रिनागतं पश्यति ॥ निःश्वस्य ॥ अही वामता भागधेयानां ॥
व्यसनेस्मिन्मन्त्रशत्वया यद्यत्प्रतिकृतं मया ।
अलसस्य यथा काय्यै तत्वत्प्रच्युतमात्मना ॥ २॥
सानुतापं ॥ साचिव्यं नाम महते संतापाय ।
यत्किंचिहुर्मदाः खैरमाद्रियन्ते निरग्गैलं ।
तच तच प्रतीकारश्विनयो वके विधावपि ॥ ३॥
अहो दुरात्मनः क्षचियवटीः सर्वातिशायि चरितं । यत्वथावि-
धशोय्याँषमाणं कपिचक्रवर्तिनं शरैः संयमयता किं नाम न
विहितं ॥ स्मरणं नाटयित्वा ॥ उतं च किष्किन्धातः प्रतिनिवृतेन

शून यत्सीतामन्वेष्टुमनुदिशमभिदुद्रुवुः कपिपुङ्गवा
त ॥
९६ ॥ महावीरचरितं ॥
॥ नेपथ्ये ॥
भ्रान्तीः सन्नाधिकानां प्रविदधट्रूणैरचैिषां चक्रवाले:
प्राचीराणामलक्ष्यप्रसृतिरतिसमुन्नन्नरीकालयेषु ।

लङ्का प्रौढो हुताशः सहपरिदलितो-ब्धेखिकूटेन लीढे ॥ ४॥
॥ प्रविश्य पटाक्षेपेण संभ्रान्ता चिजटा ॥
चिज० ॥ परित्वाअदुपरिज्ञाअदु कणिट्रमादामहो॥ इति सोर-
स्ताडर्न पतति ॥


माल्य० ॥ वत्से अलं कातरया किमिदमुचैरन्याहितं॥
चिज०॥ उत्थाय ॥ कणिट्रमादामह किं कहेमि मन्दभाइणी
एसी खु को वि दुट्टवाणरो सअलं विढज्झिअ णअरं खणमे-
तएण तीरकक्खणहरिणीखेवविक्खिन्नविविहरक्खसलीच्प्नो
अक्खेण खु कुमालएण अणुवन्धिज्जमाणो तस्सिं कदन्त-
लीलं कदुअ भति णिक्कन्तो ॥
माल्य० ॥ सखेदं ॥ किं नाम दग्धं नगरं । हतो-छ्: कूमारः।
अपि को नामायं कपि: स्यात् ॥ सारख॥ उतं च चारकेण
हनूमानवाची दिशमिति । अहह ।
तूलदाहं पुरं लङ्कां दहतैव हनूमता ।
अपि लङ्कापतेस्तीव्रः प्रतापो निरवाप्यत ॥ ५ ॥
वसे अपि तेन सीताप्रवृन्निरूपलब्धा॥
चिज° ॥ कणिट्रमादामह पुग्दो जेव्र को वि मक्कण्डपर-
_ ॥ षष्ठी-ङ्कः ॥ Q७

माणू तीए समं मन्तअन्तो दिट्टी तीए वि उम्मीचिअ केसा-
हरणं अहिणाणं ति तस्स हत्ये समप्पिदं एतिअं जाणामि ॥
माल्य०॥ किं न पर्याप्त ॥ झाशई ॥ एतेनैव कपिपरमा-
णुना तावदेवमनुष्ठितं। एवं परशताः कोठ्घः श्रूयन्ते संप्रति
सुग्रीवभुजबलपरिपालिते कपिसग्र्गे॥
चेजo ॥ सवितर्कै ॥ कहं तारिसी सुउमारदंसणा वि सुसि-
णिडवाहारा वि माणुसी वि सीदा अम्हाणं रक्खसाणं वि
रक्खसी जादा ॥
* मारूय० ॥ वासे युज्यते-पि ।
पतिव्रतामयं ज्योतिः शान्तं दीघ्रं च घुष्यते ।
विमृश्य ॥ अथवा । किं नाम सा वराकी ।
दुष्कम्मणां परीपाकः स्वयमेवैष दीप्यते ॥६॥
चिज०॥ कणिट्रमादामह पठमं खु इह दण्डकारणपेरन्त-
वि अक्खमी णिवासी का गइ की पडिआरो ॥
माल्य० ॥ वत्से । किमेवमतिकतरासि । पश्य ।
दुर्गो-यं चिचकूटस्तदुपरि नगरं सप्तधातुप्रकार
प्राकारं दुस्तरेषा निरवधिपरिखाप्यब्धिरभंकषोम्मैिः॥
विमृश्य ॥ अथवा किमनेन । _
दोदैराडा एव दृप्यद्रिपुदलनमहासचदीक्षाप्रतीक्षाः ।

रशीनाथस्य ॥
6?
O
Qb; ॥ महावीरचरितं ॥
● ॥ वामान्निस्यन्दनं सूचयन् । सव्यर्थ ॥
वत्से किं नो विधिरिह वचने-प्यक्षमो दुर्विपाकः ॥७॥
"कॢ",
ज######## ___
माल्य० ॥ कथमद्यापि विप्रकृष्टतमः किल प्रबोधकालः ।
सलर । विमृश्यमाने तु दिष्ट्या कनिष्ठवत्स एव दूरदशीं यस्या
ॐ> शुभोदर्का सुबहुशो-प्यभिसंधीयमाने ___
मभूतपू. कुल
०॥ सर्वधर्म॥ कणिट्रमादामह हडी ● ● ____ ©
पडिहदममङ्गलं ॥ हडी संतं पावं

माख्य० ॥ किमिति ॥
चिज० ॥ कणिट्रमादामहस्स अअं णअवअणोव
● ● अश्रां णअवअणीवरुप्लासी
अणस्मिं जेञ्च कस्मिं अमङ्गले जेञ्च विस्संती ॥

साचा ॥ वत्से नैतदनुसंधायोतं । एवं किलावलीयते ।
न कुचाप्यन्यचप्रबलभवितव्यादयमहो
विशुडैवोत्पत्त्या पतति न च तत्पापधिषणा ।
यथा सेवेरं भ्राम्यनिरवधिवियत्यस्तशिखरं
व्युदस्याय भूखालटूनुगतघस्राच्चिरपि सा ॥ b ॥
तूकरेषु केवलं मतिसंधानजूम्भितमवशिष्यते । कृत-
अवैषि किमुपक्रमस्तावद्देवदशकन्धरः॥

॥ षष्ठी-ङ्कः ॥ QQ

टिर्दू असोअवणिअं जेच पुलोअन्तो चिदृदि । अर्ण अ इहि
किं वि दुग्मणाअन्ती सार्मिणी पडिवीहेउं तैहिं जेब पैथिदे
ति ॥
माख्य० ॥ वत्से स्त्रीत्व-पि वरं सा खलु देवी मदोदरी
यन्मति: प्रतिबोधनायोज्ञास्यति । न पुनर्दबी यू प्रतिबी-
धितो-द्यापि न बुध्यते तदेहि तावदभ्यन्तरं प्रविश्य प्रणि-
धिकृत्यं विचारयामः ॥ इति निष्क्रानौ ॥

॥ विष्कम्भकः ॥
॥ तलः प्रविशति सोत्कण्ठो रावण: ॥

सीतां विभाव्य ।
किमुत्पलकदखकैर्यदि तरङ्गभङ्गी भुवो ।
किमात्मभवधन्वना यदि सुसंयताः कुन्तलाः
किमखुरूह उखैरेयैदि तनूरियं किं श्रिया ॥ ९॥ »*
सस्मरणोज्ञासं ॥ अही इलमुखविनिर्मिचविश्वभराविर्भूतयोषिट्
त्नमनुभवतो मम मनोरथेन चिराय फलितं ॥ विमृश्य ॥ अनु-
कूलस्य विधेः किलायं विश्वासः । सगर्भे । अथवा क एष वि-
धिरपि।
१०० ॥ महावीरचरितं ॥

पिष्ट्रा ब्रह्माण्डमस्मादथ भुवनविभागाद्युदस्यापि किंचि
ड्रह्माणं रं स्वं प्रतापं यशश्च ।
सूर्येन्दू संविधाय स्वयमधिकतरं निर्वृतः स्यामहं चे
ब स्यादालस्यदोषः सकरुणमथवा को-नुकम्येषु कोपः॥१०॥
॥ ततः प्रविशति मन्दोदररी चेटी च ॥

चेटी ॥ इदो भट्टिणी एदं अ राअअसोवाणमग्गदु
आरअं ता आरोहदु भट्टिणी ॥
मन्दी० ॥ सोपानारोहणं नाटयित्वा । रावणं निरूप्य ॥ कहं एसी महा-
राअट्सकन्धरो उवविटो वट्टदि ॥ निदेखी ॥ कहं असोअव-
णिश्रासंमुहं पुलोएदि ॥ सखेदं ॥ कहं ईरिसे वि रिउवक्खा-
हिश्रोए संवते राअकज्जांणक्खेवी लक्खीआदि महाराश्रट्-
सकन्धरी ति ॥ उपश्रिय ॥ जेदु जेदु महाराअट्सकन्धरो ॥
राव० ॥ आकारसंवरणं नाटयित्वा ॥ कथं मन्दोदरी ॥ इति पार्श्वे समु-
पवेशयति ॥
मन्दो० ॥ तथा कृत्वा ॥ महाराअ किं एत्य चिनिनदं॥
राव० ॥ कुच ॥
मन्दी० ॥ रिउवक्खाहिश्रोए ॥
राव० ॥ सोह्मासं ॥ कथं रिपुस्तत्पक्षस्तदभियोगश्वेत्यश्रुतं श्रा-
व्यते दव्या ॥
यो-हं त्वाभ्यां भुजाभ्यां मृधभुवि युगपन्मत्तदिग्दनितदन्तान्
रूड्रा दोर्भिश्चतुर्भिः सरभसमजितान्दिक्पतीनयरौत्सं ।

॥ षष्ठी-ङ्कः ॥ * १०१

दीप्यत्वजादिचराडप्रहरणपतनक्षुणवक्षस्वचो मे
तस्यापिप्रातिभट्घाट्रिपुरिति कलितः को-प्यपूर्वैः प्रमादः॥११॥
भवतु तथापि श्रोतव्यं । देवि स कः॥
मन्दो०॥ णिखिलवलीमुहचक्काणुगदसुग्गीवग्गेसरो सह-
कणिट्रो दासरही रामो चि सुणीअदि॥
राव० ॥ किं सहानुजस्तापसः । देवि किंगतेन ते तै-
वैा स: ॥
मन्दो० ॥ महाराअ समुदाओ क्खु सकीअदि । अवरं अ
साअरवेलासु सेणां विणिवेसिअ आहूदी ऐण साअरो ण
णिग्गदो भवणादो ति । तदा तु ॥ संकृतमाश्रित्य ॥
प्रायुङ्कास्त्रं स किंचिज्जलनिधिकुहर यन्महिस्रा क्षणार्डा
दावृत्त्यावृत्त्य चक्रधममखिलमभूकूथतः शोणमम्भः ।
न्मच्छै भटिति परि औघं प्रमुह्य
डूयः पाथो मनुष्यं स्फुटदतुलरवं प्रस्फुटच्छङ्खशुक्ति ॥१२॥
राव० ॥ सावई ॥ किं ततः ॥ __
मन्दो० ॥ महाराअ तदी अ पुंखमेतपेक्खिज्जमाणतिक्ख-
डर्ण अब्भयिअ मग्गी उवदिटी । साहसिएण उण तेण सा
हिज्जवित्नी सुणीअदि॥
राव० ॥ सहासं ॥ अस्तु श्रूयते । देवि कीदृशः॥
मन्दो० ॥ महाराअ वलीमुहसहस्साणीदेहिं महीहरहिं

सेटूणिम्मोअदि॥
१०२ ॥ महावीरचरितं ॥

राव० ॥ देवि विप्रलब्धासि केनचित् । अकलितगाम्भी-
य्र्यमहिमा किलायं पायोनाय: ।
जबूडीपे-थवान्येषु डीपेष्वपि महीधराः ।
यावन्तस्तैः कुक्षिकोणो-प्यस्य न धियते किल ॥ १३॥
अपिच । साहसिकेनेति वदनया देव्या विस्मृतप्रायं । मासा-
हसे तु।
उत्पुष्यद्गलधमनिस्फुटप्रसप्पै
प्रत्ययक्षतजभरीनिवृत्तपाद्यः ।
हर्षाश्रुप्रचुरमधुस्मितस्फुटश्री
वैक्लाब्जार्चितचरणः शिवः प्रमाणं ॥ १४॥
मन्दो० ॥ महाराअ श्रोधारहि किं वि अणारिसी रअ-
णा कस्स वि वलीमुहस्स हाथपुणदो उवरि जेव्र चिटुंदि ते
महीहरा जलम्मि ति॥
राव० ॥ सशिरःकम्पं ॥ इदं तदप्रतीकाय्यै मोग्ध्यमबलानां ।
यद्रावाणी-पि स्रवन्त इति । देवि किं वहुनोक्तेन ।
श्रुतं मे जानाति श्रुतिकविरथाज्ञां सहचरः
स शच्या धैर्य चाशनिरथ यशो-दस्त्रिभुवनं ।
बलं केलासाट्रिः किमपरमही साहसमपि
क्षरत्कीलालाम्भःस्रपितचरणः खराइपरशुः ॥१५॥
॥ नेपथ्ये महान्कलकल: ॥
मन्दो० ॥ महाराअ परिताहि २ ॥ इति सचासमुदीक्षते ॥
राव० ॥ देवि अलं शङ्कया ।
॥ षष्ठी=ङ्क: ॥ १०3
॥ पुनर्नेपथ्ये ॥

भी भी लङ्काडाररक्षिणी राक्षसगणाः ॥
दत्त द्वाराणि तूर्ण सरलतरगुरूरश्मसाराग्गैलाश्व
क्षिप्यन्तांच्छस्त्रजातं तदुपरि नयत स्वान्ययींश्रावधत्त ।
रून्धध्वं निर्विषासूञ्शिशुयुवतिजनान्वीवधांश्चाद्रियध्वं
प्राप्तः सुग्रीवमुख्यञ्जवगपरिहृतः सानुजो रामभद्रः ॥ १६ ॥
॥ नेपथ्ये-डॅ प्रविष्टा प्रतीहाररी ॥
प्रती°॥ भट्ट । एसी पडिहारभूमिए चिटूदि सेणावडे
पहत्थो विणविदुकामो ॥
राव० ॥ कथं । सेनापतिः प्रहस्तः । प्रवेशय ॥
प्रती० ॥ तहा ॥ इति निष्क्रान्ता ॥
॥ ततः प्रविशति प्रहस्तः ॥
प्रह° ॥ अहो मनुष्यपीतस्य तावदन्यूर्जस्वलं चरितं ।
तथाहि ।
भीष्मं गोष्पदवडिलङ्घय परितः कल्लोलमालाकुलं
पाथीनाथमुपेत्य मन्थरतरं लङ्कानिबडेक्षणः
स्कन्धावारमसौ निवेश्य विषमे सौवेलमूईि स्वयं
कैश्वित्वानरपुङ्गवैः परिवृतो-ध्यास्ते पुरः प्राङ्गणं ॥ १७॥
पुरो निरूप्य ॥ कथमयं लङ्केश्वरः ॥
राव०॥ भट्र सेनापते किंहेतुरयं कलकलः॥
प्रह°॥ खगनं ॥ कथमद्याप्यनभिज्ञ एव देवः । भवतु का-


य्यैमाचं विज्ञापयामि ॥ प्रकाशं ॥
१०8 ॥ महावीरचरितं ॥

पुरं निःशेषघटितं कपाटडारमावृतं ।
रक्षा चान्नैर्भक्तिमङ्गिः कौणपैः परितः कृता ॥ १६ ॥
राव० ॥ किमिति ॥
प्रह° ॥ खगनं ॥ कथं सैवावस्था भवतु ॥ प्रकाशं ॥ देव
लङ्केश्वर ।
मनुष्यपोतमाचेण सानुजेन पुरी तव ।
रूध्यते स्म यथासारं वीवधाद्यपि दुर्लभं ॥ १९॥
॥ प्रविश्य प्रतीहारी ॥
प्रती° ॥ भट्ट । एसो को वि वलीमुहो रामस्स टूदो ति
भणिअ पडीहारदेसे चिट्टदि॥
राव० ॥ सावई ॥ वलीमुखं प्रवेशय॥
प्रती० ॥ तहा ॥ इति निष्क्रम्याङ्गदेन सह प्रविश्य तं प्रति ॥ एसी भट्टो ।
उवसप्प ॥
अङ्ग० ॥ उपश्रित्य ॥ जयति जयति परममाहेश्वरो लङ्केश्वरः॥
राव० ॥ सुग्रीवानुचरो भवान् ॥
अङ्ग० ॥ न हि न हि ॥
राव० ॥ तहैि कस्य ॥
अङ्ग° ॥ लङ्केश्वर श्रूयतां यो-हं यदर्थमागतश्च ।
हप्यद्राक्षसचक्रकाननमहादावानलस्याज्ञया
दूतो दाशरथेस्तदीयवचसा त्वामागतः शासितुं ।
सीतां मुञ्च भजावरोधनसुहृद्दायादपुचान्वितः
सौमिचेश्वरणौ न चेन्नदिषुभिः शासिष्यसे दुर्मदः॥२०॥





॥ षष्ठी-ङ्कः ॥ १०u
राव० ॥ सहासं ॥ वलीमुखो-पि वाचाटः किं वक्तव्यं ॥
अङ्ग° ॥ अहं यत्किंचित्स्यां । त्वं तु सिडान्तमेवावधारय ॥
तत्पादाब्जनखं किंवा ततीक्ष्णेषुमुखं नताः ।
स्प्रष्टारस्ते-द्य मूर्डानस्तयोरभिमतं वद ॥ २१ ॥
राव०॥ सक्रोधं ॥ कः को-च भोः यत्किंचित्वादिना-स्य मुखं
संस्कुर्य्यात् ॥
प्रह°॥ देव दूतः किलायं किमच क्रोधेन ॥
राव० ॥ एतन्मुखसंस्कार एव तपस्विनः प्रत्युत्तरीकरणं ॥
अङ्ग० ॥ उद्रोमकूपस्फुरणमभिनीय ॥ -
निवर्त्तं यास्यां चेन्न रघुपतिदूयेन परवान्॥ २२॥
* - ॥ इत्यामुत्य निष्क्रान्तः ॥ -
राव०॥ निरूण ॥ अहो जातिसुलभं चापलमप्रतीकार्य ॥
प्रह०॥ देव निदशाक्षरमालिकापरियहायोत्कण्ठते हृदयं ॥
राव० ॥ किमचापि प्रष्टव्यी निदेशः ॥ ~~
चोठ्यन्तामभितो-ग्गैलानि भुवनप्रख्यातसारोडतैः
पाद्यन्तां परितो रणानि च परब्याक्षेपिभी राक्षसैः ।




= =**ट 7€> . मङ्गैटाः ॥ २३॥
१०६ ॥ महावीरचरितं ॥
प्रह० ॥ यदाज्ञापयति महाराजः ॥ इति निष्क्रान्तः ॥
॥ नेपथ्ये महान्कलकल: । सल्ले ससंभ्रममाकणैयन्ति ॥
॥ पुनर्नेपथ्ये ॥
वध्यन्ते-स्वपपुङ्गवाः प्रतिभयाभोगैः प्लवङ्गाधिपै
वैध्यन्ते च वितहैिकाः प्रतिदिशं कृतैरदोमूडैभिः ।
छिद्यन्ते च बहिः प्रपित्सव इमे मध्ये कुधान्धाः क्षणा
ङ्गिद्यन्ते पुरगोपुराः प्रतिदिशं क्षिप्लेश्व गराडोपलैः ॥ २४॥
राव० ॥ ऊद्वैमवलोक्य सक्रोधमुग्नेष्यच ॥ कथमेते तपस्विपक्षपा-
तादनात्मज्ञा वासवपुरःसरा दिवौकसो-पि मत्सरिणो विक्षो-
भ्यन्ते । तद्देवि त्वमभ्यन्तर प्रविश । अहमपि तावत्।
कैश्विद्देोर्भिः प्रमत्वान्नवगपरिवृढान्दिक्षु विक्षिप्य दक्षै
रन्यैः पिष्ट्रापि युडाभिनयविधिनटौ तौ तपस्विप्ररोही ।
शिष्टः कृष्ट्वा स्वचेतःप्रतिफलितवृथारन्धमाचप्रविष्टा
न्दुष्टान्त्रविष्टपानप्यपगतकरूणस्तैर्बिभम्मैि स्वकारां ॥ २५॥
॥ इति विकटं परिक्रम्य निष्क्रान्तः ॥
॥ ततः प्रविशति राथेन सपरिवारो वासवः सूतश्र मातलिः ॥
मात०॥ देव दिवस्पते यथा तावदधिलङ्कमेषः
संवर्तेप्रकटविवर्तेसप्नपायी
नायोम्मेिव्यतिकरविभ्रमप्रचण्डः ॥
निर्घोषः स्फुरति भृशं परसहस्र
व्यावल्गाप्रबलगतागतास्त्रपाणां ॥ २६ ॥
तथा तकैये युयुत्सया निर्यियासति नक्कंचरचक्रवत्नींति ॥



॥ षष्ठी-ङ्कः ॥ १०७

वास° ॥ सूत पश्य पश्य ।
दृढतरमभियोगं वीक्ष्य रक्षोविनेता
सह तनुजसगर्भप्रेष्यरक्षःसहसैः ।
सरभसमरराणि द्रागपावृत्त्य विद्रा
वितनिखिलवनीका निर्गतो-यं नगय्याः ॥ २७ ॥
शब्दश्रवणं नाटयित्वा ॥ आः क एषः कोवेय्याः ककुभः क्वणत्कनक-
किङ्किणीजालमालिना विमानेन सरभसमित एवाभ्येति ॥
सूतः॥ निवैर्खी ॥ देव भवतैव गन्धर्वैराज्याधिपत्याभिषेक
कृतमहाप्रसादश्विचरथः॥ }
॥ ततः प्रविशति विमानाधिरूढश्रिचरयः ॥

चिच० ॥ जयति जयति देवराजः ॥
वास० ॥ गन्धद्वैराज समरदिदृक्षानिर्भरं किं चेतः॥
चिच० ॥ तदप्यन्यदपि ॥
वास० ॥ किमन्यत् ॥
चिच० ॥ अलकेश्वरनिदेश: ॥
वास० ॥ कीहश: ॥
चिच० ॥ दुबैाधो जनिदिवसान्मम प्रवृडः
की-एयाधिः प्रबलतमी-थवा चिलीक्या: ।
तस्येदं निधनदिनं विधेर्विलासा
त्कल्याणी परिणतिरस्तु वान्यथा वा ॥ २६ ॥

तदवगन्तुमहं प्रहितः ॥
१०b; ॥ महावीरचरितं ॥

वास०॥ सकुल्यानामप्येष मनोरथः ॥
चिच० ॥ किं चिचं सहजाः किल ते मिथः शचवः ।
कृचिमतापि निधिपुष्पकादिहरणवृतेदैर्वृत्तस्य सुप्रथिता ।
अथवा ॥
यावन्त्रिलोक्यं किल जन्तुजातं
तत्सद्वैमस्योडतदुश्वरिचैः ।
कदर्थितं श्रीरघुनन्दनस्य


प्रीत्या विधत्ते विजयप्रतीक्षां ॥ २९॥
वास० ॥ निरूप्य ॥ गन्धद्यैराज यदिदमधित्यकात: सुवेला-
ट्रेरकाराड एवं प्रबलकिलिकिलाकोलाहलमुखरितहरिन्मुखं
चिच० ॥ देवराज पश्य पश्य ।
अयं रक्षेोनाथः क्षितिधरशिरोबन्धुरतरे
रथे तिष्ठन्प्रष्ठ: प्रधनरसनिष्णातमनसां ।
मुहृजीवाघोषैर्बधिरयति दिकप्रान्तशिखरि
प्रतिध्वानाध्मातैर्गगनविवराभोगमभितः ॥ ३० ॥
वास° ॥ . गन्धवैराज न तुलाधृतस्तावदनयोवीरसमयो-
चितः परिकरः ॥ सावेगं ॥ सूत सूत सांयामिकं मे रथमुपहर
रामभद्राय । अहमपि गन्धर्वराजाधिष्ठितं विमानमेवाधितिः
छामि ॥ तथा करोति ॥
सूतः॥ यदाज्ञापयति देवः ॥ इति निष्क्रान्तः ॥
॥ षष्ठी-ङ्कः ॥ १०Q

चिच०॥ देवराज कथमतिसंधेयं तुमुलं । तथा हि।
रक्षोभिर्विपिनौकसां परिवृढेश्चारादपास्तक्रमं
मुष्टामुष्टिकचाकचिग्रहरणप्रक्षेपमूढात्मभिः ।
प्रारब्धं रणकम्मै दुर्धरमिथो निष्पेषशीय्यैडपु
र्निष्ठयूतास्वभरीभिरेव सरणिर्दुःसंचराभूद्यथा ॥ ३१ ॥
अपिच ।
वीराणां रूण्डतुण्डप्रविघटनपटुस्फारदोदैण्डखण्ड
व्यापारक्षिप्यमाणप्रतिभटविकटाटोपवषर्मप्ररूढ: ।
कूटः को-प्येष युडाजिरभुवि जरठश्विचकूटानुकारी
लीयन्ते यच शचुप्रपतनविवशाः कोटिशः शूरकीटाः ॥ ३२॥
वास० ॥ गन्धवैराज इत इतः ॥
प्राप्तप्रोतप्रवीरोल्वणरुधिरपरामृष्टबुक्काजिघत्सा
धावतृध्राधिराजाप्रतिमतनुरूहच्छायया वारितोत्थाः ।
विश्राम्यन्ति क्षणार्ड प्रधनपरिसरष्वेव मुक्ताभियोगा
धीराः शस्त्रप्रहारत्रणभररूधिरोद्गारदिग्धाखिलाङ्गाः ॥ ३३ ॥
इती-पि ।
प्रतीक्षन्ते धीराः प्रतिमुखमुरोभिः सरभसं
विपक्षाणां हेतोः प्रतिनियतधैय्यैानुभवतः ।
विदीरशैत्वग्भारादलितपिशितान्छिन्नधमनि
प्रकाराडास्थिस्रायुस्फुटतरविलक्ष्यान्त्रनिवहाः ॥ ३४॥

चिच० ॥ देवराज अपूर्डो-यं रक्ष:पतेः संयामावतरण-
सग्गैः ॥ तयाहि ।
११० ॥ महावीरचरितं ॥

प्रेष्याः संयामसीमन्यनुजशतवृतो मेघनादो-पि पार्श्वे
वामे-न्यच प्रवीरेष्वतिविषममदोडोधितः कुम्भकर्णः ।
कैकस्या बन्धुवर्गो-प्ययमतिविकटः पृष्ठतस्तिष्ठमानो
ध्यास्ते मध्ये निषणे रथशिरसि भृशं विन्ध्यवहुर्विगाहः॥३५॥
वास० ॥ गन्धवैराज एवमभियोगोडुरं द्विषं तमभिवी-
श्यापि निष्प्रकम्प एव रामभद्रः अथवोचितमेवैतत् । यतः ।
न कम्पन्ते भंभामरूति किल वाति प्रतिदिर्श
समुन्मूर्च्छत्साराः कुलशिखरिणः किंचिदपि ते ।
न मय्यादां ते-पि प्रति जहति गाम्भीय्यैगरिम
स्फुरडार्बह्माणो-कलितमहिमानो-बुनिधयः ॥ ३६॥
चिच० ॥ देवराज पश्य ।
भक्तिप्रज्ञं कथमपि यवीयांसमुत्सृज्य चापा
रोपव्ययाङ्गुलिकिसलयं मेघनादक्षयाय ।
लक्षीकृत्य प्रधनकुशलं सानुजं राक्षसेन्द्रं
जीवां भूयो रघुपतिवृषा स्पर्शतः संस्करोति ॥३७॥
कथमेतदतिदुष्करमिव मन्ये । तथाहि ।
श्राक्रम्येकैकमेते रजनिचरभटाः कोटिशः शस्त्रवर्षे
भास्वर्डशप्ररोहं पिदधति परितः सत्क्रियायोगपद्याः ।
अथवा किं नाम दुष्करं ।
एतावप्युप्रभावावकलितमहिमाप्राभवौ युद्धभूमा
- विन्धाते शचुशस्त्रप्रविदलनफलस्पष्टबाणाभियोगी ॥ ३६ ॥
समन्ततो.वलोक्य॥ अहो कथमेते वनौकसी महति सपत्नसङ्गरे
॥ षष्ठी-ङ्कः ॥ १११

स्वाभिधानयोगमेव ख्यापयन: पञ्चषा: केवलं रामभट्रपा-
दमूलमासेवन्ते । तथाहि ।
सुयीवः स्यन्दनस्याये सो-ङ्गदः पृष्ठतः पुनः ।
पञ्चषा जीववान्भावी लङ्काधीशी-पि पार्श्वयोः ॥ ३९॥
विचिन्य ॥ हनूमान्पुनः कनीयांसं ॥ सविमर्श ॥ वरमेत
तितितिक्लिन्त
स्वामिभक्तिश्च धेय्यै च व्याख्याते गाचमक्षतं ।
रक्षो-भियोगस्त्वन्येषां दृश्यते दैन्यमप्यलं ॥ ४० ॥
वास०॥ गन्धवैराज मानुषे लोके वात्सल्यं नाम केवल-
मखिलेन्द्रियवशीकरणचूर्णमुष्टिः यतः ।
सारेणापि पुनः प्रसिडमहिमा शौय्यायणी रावणिः
इत्थं तुख्यतर किल व्यतिकरे रामस्य रक्षःप्रभो।
श्रान्योन्यं शरवृष्टिरेव वलते दृष्टिस्तयोर्वत्सला ॥ ४१॥
चिच०॥ देवराज युक्तमेवैतदेवं वात्सल्यमनुरुध्यन्ते किल
महात्मानः साजुतौत्सुक्यं । पश्यतु देवराजः ।
सोमिचेर्वाणवजेरधिकतरममी मम्मेवेधं प्रविडाः
धावन्तः क्ष्माधरन्द्रा इव रजनिचराः शेरते युडसीचि
रक्षोनाथेो-पि पुचान्कतिचनपतितान्वीक्ष्य रामाभियोगं
संत्यज्यानिष्टशङ्की निपतति तरसा मेघनादोपकण्ठं ॥ ४२ ॥
तदेतदत्याहितमाशङ्के ॥
११२ ॥ महावीरचरितं ॥

वास० ॥ गन्धर्वैराज किमच नामात्याहितं । अपरिजेठेद्य-
महिमानः किलैते ककुत्स्थकुलप्ररोहाः । तथाहि ।
परःसहस्रं रजनीचरन्ट्रा ययास्य वीरस्य किलेकलष्यं
तथा रणेष्वङ्गुतवीरगोष्ठीभूषायमाणो दशकन्धरो-पि ॥ ४३॥
चिच० ॥ देवराज बहुभिरकस्याभियोगे-पि शुभोदकैतेत्ये-
तदबहुव्यक्ति निर्छ ॥ सचमत्कारे ॥ इतो-वधत्तां देवराजः।
रक्षेोनाथे सरभसमितो निगैते वियहेच्छुः
क्षुभ्यन्युचै रघुपतिर्शरैः कीलितः कुम्भकर्णः।
कुम्भो-येतां पितुरुपनतां वीक्ष्यवस्थां वपुष्मा
न्गद्वै: किंवा निपतति जवाज्जङ्गमः छमाधरन्टूः ॥४४॥
साडुनं ॥ अहो छिट्रसांचारिता मक्केटजातेः । यत: ।
सत्यं कुम्भं मृधभुवि कपिः को-पि मध्ये रूरोध ।
सविशेषं निवैखै ॥ कथं सुयीव एव ॥ सविचिकित्सं ॥
दोस्तम्भाभ्यां सरभसमथापीडा विक्षिप्य भूमी
कान्त्वाप्येनं प्रतिघविवशी माषपेषं पिपेष ॥ ४u ॥
साशङ्कं ॥ एतन्निरीक्ष्य निपपात च कुम्भकर्णः
सुयीवमुयतरविदुतिरयंहीच्च ।
उन्मोच्य सो-पि निपुणः स्वममुष्य नासां
लज्जां स्वसुश्वयुगपत्किल निश्चकर्त ॥ ४६ ॥
वास० ॥ गन्धवैराज इत इतः ।
॥ षष्ठी-ङ्कः ॥ ११३

लघुरघुपतिरेष राक्षसाना
मधिभुवि किं च कुमारमेघनादे
किमपि चरितमङ्गुतं व्यतानी
सपदि यथा प्रतिघान्धतामधातंा ॥ ४७ ॥
अहह । इदमतिदुष्करं प्रतिसंविधानमापतितमस्य रघुशि-
शी: । तथा हि ।
यावन्मन्त्रप्रभावादनधिगमगतीन्मेघनादप्रणुत्वा
न्दुर्भद्यान्बागपाशान्विहगपरिवृढो-स्त्रप्रयोगाद्यधूनोत् ।
तावद्रक्षेोविनेचा पुनरतिरभसं मम्र्मणि क्रोधभूस्वा
गाढं विडः शतम्या हनुमति सहसा मोहनिघ्नो न्यपन्नत् ॥४६ ॥
चिच०॥ देवराज अयमचाङ्गुततरो विमदैः । यदा तु
भ्रातुर्मोहमधिगम्य भाविलङ्केश्वरादक्रममेव करुणवीरानुभा-
वभावितचित्तवृतिस्तथाविधस्यापि दर्शनोत्सुकः समरूध्यत
परितः कुम्भकर्णप्रमुखया रक्ष:पृतनया । तदा पुनरिदमेव
प्रत्यकार्षीत्। तथाहि ।

●९
स्थितिं तामेवाद्य रघुपतिवृषाश्रित्य वपुषा ।
क्षणाद्रक्षेोनाथानुजमिषुभिराच्छिद्य कणश
श्रमूं भस्मीकृत्याप्यनुजमभियान्युत्सुकतमः ॥ 8९ ॥
निवैखे ॥ अहो वात्सल्यमहिमा रघुपुङ्गवस्य । येन पुनर्विष-
यीकृतमाचामेवानुजस्यावस्थामभिजानाति स्म ॥ परितो नि-
Q
रूण । सहर्ष ॥ दिष्ट्या स्वस्ति रघुकुलकुमाराभ्यामेताभ्यामुत्प-
११8 महावीरचरितं ॥

श्यामि । यतस्तावदेतयोरन्यस्मिन्व्यसनमहार्णवे यातुधाना-
धीशेनापि सपरिवारण कुम्भकर्णवधात्संभ्रान्तं ॥ पुनरेतौ निवैखै॥
कथमद्यापि प्रमुग्धावेव विषमो ध्यानव्यतिकरस्तावदापति-
त: । यत: ॥
बहुच्छलानि रक्षांसि रिपवस्ववशी स्वयं ।
एषावस्यापि कपयः सहायास्तेऽपि विक्लवाः ॥ ५० ॥
तत्किमुपक्रमं दैवमचेति न जाने॥
वास० ॥ गन्धद्वैराज किमेवमाशङ्कसे । पश्य । जीवन्प्रति-
बोधितः किलायमचिनयमहिम्ना प्रथम: प्राभंजनिः । संप्रति
उत्स्फूर्जट्रोमकूपः प्रलयपरिमिलत्पांशुवर्षानुकारी

भूत्रौत्सुक्यानुरूपव्यवसितिरधिकं पर्यवन्नुत्य गत्वा
क्वापि प्राज्ञ: छणार्डात्कमपि गिरिमसावाहरन्बाजगाम ॥ u१॥
चिच० ॥विभाव्य सोज्ञासं ॥ देवराज पश्य ।
यथा चन्द्रालोकं कुमुदनिवहश्रुखकमर्णि
हषासारस्तत्त्वामृतमपि भवाम्भोनिधिगतः ।
तथा संभाव्ये तौ हनुमदुपनीताद्रिमरुतं
भटित्युज्जृम्भेते किमपि गहनो वस्तुमहिमा ॥५२॥
दक्षिणतो विभाय ॥ कथमेष लङ्केश्वरः । कल्पनावसाननिमैय्यादं
पाथ इव पाथोनाथस्य राक्षसबलमाकर्षन्पुनरभ्यमिचमेति ॥
विमृश्य ॥ संप्रति तु धम्मैयुद्धसंभावनाप्रतिहतबहुतरप्रधानव्य-
क्ति रावणमेघनादशषमेतद्राक्षसबलमेताभ्यामवगणितमि-
॥ षष्ठी-ङ्कः ॥ ११u
त्येतावप्युभौ न गणयन्ते परःसहस्रमप्यस्वपकीटाः । पुनलेझर्ण
निवैखै । एवं तु
शाणोत्कीर्णो मणिरिव घनाम्भोदमुक्तो विवस्वा
बिःकोशो-सिभैटिति विगलन्कचुकः पन्नगेन्द्रः ।
दीव्यत्युचैलैघुरघुपतिः किंनु वा स्यात्किमन्य
द्दिव्यौषध्या जयति महिमा को-प्यचिनयानुभावः ॥ प३॥
निरूय॥ कथं प्रक्रान्तमेव कपिराक्षसनासीरचरयोर्भटयोः पुन-
रायोधनं । तथाहि ।
शितैर्वाणैरेके मृधभुवि पर तीक्ष्णनखरैः
क्रियासातत्येनाप्यहमहमिकाक्रान्तमनसः ।
मिथो विध्यन्ति स्म प्रबलतमसंमद्देविदल
क्षितिक्षेोदः पिष्टातकसुरभिवक्षस्तटभृतः ॥ प४॥
सविशेषं निश्रित्य ॥ तावदन्तरमनयोवैलयोरधिगम्यमानं प्रात:-
संध्ययोर्यावदन्धतमसारूणालीकयो: । तथाहि ।
प्रतिक्षणमियं रक्ष:पृतना क्षीयतेतरां ।
यथा तथा स्रवङ्गानामनन्तगुणतैधते ॥ पप ॥
वास० ॥ गन्धवैराज पुनरितो महत्कदनमुपक्रान्तं ।
रक्षोनाथो रघूणां त्वरितमधिभुवा रावणिलेष्मणेन
डन्डीभूय प्रहृष्यङ्गुजबलमहिमाविष्कृतेष्वासशिक्षौ ।
दिव्यास्त्राणां प्रयोगप्रतिकृतिमुचितां चान्नुवानो मिथो-मू
मूर्च्छत्कल्पावसानज्वलनपरिभवं सैन्ययोः पर्यदातां ॥ प६॥
चिच० ॥ देवराज दुरवबोधो-यमनयोमैहावीरयोर्मियो-

विमहैः ।
११६ ॥ महावीरचरितं ॥

तयाहि ।
छ्वेडाभिः ककुभः पृषत्कनिकैरव्यॉम द्विधाखण्डितै
देहर्विडिषतां धरातलमपि प्रच्छादयन्तो चिरं ।
कुवैाते-श्रुजलाविलेक्षणपथान्यतावकाराडोच्चर
द्रोमाञ्चाणि सवेपथून्यपि मुहुवैष्माणि नः पश्यतां॥५७॥
सविशेषं विभाय ॥ कथं प्रत्यक्षानुमानाभ्यामुपलभ्यमानमेकमेव
वस्तु विप्रकृष्टान्तरं संपद्यते । तथाहि ।
अस्माद्रावणवृत्ताद्राघववृतं तु दशगुणं वीक्षे ।
अनुमन्ये-नन्तगुणं पार्श्वपतत्कौणपेन्द्रविनिपातैः ॥ ५६ ॥
परितो निरूप्य । सकुतुकाश्रयै ॥
यावन्तो रजनीचराः प्रहरणोडूर्णजुजाः केतवो
युध्यन्ती-भिमुखाः स्फुरङ्गुजमदाध्माताः पुरो निर्गताः ।
प्रक्षिप्ताशुगजालपक्षपवनाधूते प्रतापानले
चिचं दाशरथेः छणाच्छलभतां यान्ति स्म सर्द्व-पि ते ॥ uQ ॥
सचिनशे ॥ एवं किलेयं पाञ्चभौतिकी सृष्टिः ।
चैलोक्यमप्यपर्याघ्रं रक्षसां स्थातुमप्यदः ।
येषां ते केवलं भूमौ विलिख्युः पञ्चतां गताः ॥ ६०॥
वास० ॥ गन्धर्वैराज पश्य विस्मयनीयविप्रलम्भो कि-
लामू रामरावणो । यतः ।
एताभ्यां राघवाभ्यां सकुतुकमिषुभिश्छिद्यमानेषु मूर्ड
स्वेकस्यैको-प्यनन्तः किमु सरसगुणो वर्णनीयो परस्य।
एतत्संपश्यतीरप्यतिचिरमनयो: को-प्यचिनयः प्रभावी
यचोत्साहो न धेय्यै विरमति न शिरश्छेदतः पचिणो-पि ॥६१॥

॥ षष्ठी-ङ्कः ॥ ११७
** ॥ नेपथ्ये ॥ _ -
भो भोः रामभद्र किमद्याप्युपेक्षसे दुर्वृत्तमेनं कथं वै क्रि-
यासाध्यमेतावन्तमथै । अवधत्स्व तावत्
भवान् सीतालोकखिभुवनगतः प्रीतिमुचितां
कनीयान्पौलस्त्यः पुरममरतां स्वां पुनरयं ।
किमचान्यत्साक्षात्कृतपरमतत्त्वो मुनिगणः
प्रसादप्रोन्मीलन्मुदितमनसि शान्तिं च लभतां ॥ ६२॥
चिच० ॥ निशम्य ॥ कथमेष दिव्यर्षिगणो-येतयोवैधाय
राघवौ त्वरयति । अथवा दुर्वृत्तप्रशान्तिः कस्य न मन:-
प्रीत्यै ॥ ससंभ्रमाब्रतौत्सुक्यं ॥ देवराज पश्य ।
पश्चाद्रक्षःकबन्धी मृधभुवि विवशः सो-पि रक्षो-वरोधः
क्षेोण्यां श्रीदाशरथ्योः शिरसि च वियतः पुष्पवर्ष पपात॥६३॥
वास० ॥ नेपथ्याभिमुखमवलोक्य । सोब्लासं ॥ गन्धद्वैराज पश्य ता-
वदेते किल चिभुवनशचोदैशकन्धरस्य निधनवृत्तान्तश्रवणेन
प्रमोदनिर्भराः सहमहर्षयः सुमनसः कमपि महोत्सवमनुबुभू
त्वमप्येतवृत्तान्तनिवेदनेन प्रियसखमलकेश्वरं प्राणय॥


॥ इति परिक्रम्य निष्क्रान्ताः समें ॥
॥ षष्ठी-ङ्कः ॥ ६ ॥
॥ सप्तमी-ङ्क: ॥
॥ ततः प्रविशति शोकाकुला
कुला लङ्का ॥

लङ्का ॥ साक्रोशं ॥ हा महा
* हा एतस्य तेल्लोक्कवीरल
मत्थदुम्मदभुअदण्ड । हा ति:
● फ्रैं ॐ __
क़ुः केकसीपुन्नतिलअ हा केप्लवङलै
####### अलक्त्र
ण मन्तेदि ॥ ऊई अर्ण ॥ परितो हा वच्छ मेह-
######### विलोक्य ॥ कहं की
एदं व शब्दस्तै:
दुच्चरिदं इ:"* एञ्च
॥ लत: प्रविशायलका
b

अल० अहो कथमस्य
२> :पतेरपन्नै
शेष: संवत्त: ॥ : : को-एययं दशाप-
चशष सवृत्त करूपबार्बा परम्॥ कार्य कनीयसी #
भगिनि समाश्वसिहि समाश्वसिहि -हरु •
लङ्का ॥ विभाव्य ॥ कर्ह ## मे अलच्छा शा ॥ t॥
ॐ ॐ
ऋठा ॥
॥ सप्तमी-ङ्क: ॥ ११Q
अल० ॥ भगिनि
याचा ॥ समाश्वसिहि २ । एवं किलेयं लोक-
बृंह" अब वहखिए कुदो मे आसातो वृकूजणु
********* कुलतलू कुमारवैहास
दाएँ रिउँ हि मुणीञ्चदि सो वि मह मंदभाइणीए
पुपक्षः ॥ गनि मा मैवं न खल्वस्माकं स रि-
चुः कहं विअ ॥
ग्म b यस्य रिफु स गतस्तच्च गतं । संप्रति तु निस
लङ्का ॥ आश्वस्य ॥ कहं ईरिसी ४ ॥ _____
क्ष ईदृश एव ॥ वि ॥
शा ॥ कई छ
अल० ॥ स्थतूिििस्थी"
७७ ,"":"पृष
किमि
पे पितृनिदेशाद्दण्डकां संप्रविछे ।
यदुचितममुना ते राक्षसानां विनेचा
_ -"कर् पावा: ॥ १ ॥
ट्टिदा सि॥ पत्यावे कहं एत्य उव-


अल० ॥ अवधत्स्व अहं किल वेमाचकण
पोलस्त्येन
१२० ॥ महावीरचरितं ॥

गन्धर्वैराजाञ्चिचरथादमुं वृत्तान्तमुपलभ्य शिष्टबन्धुप्रतिबोध-
नाय विभीषणस्य च लङ्काभिषेकसाक्षात्करणाय रावणाप-
हृतविमानराजस्य पुष्पकस्य च रामभद्रोपस्थानोपदेशदानाय
संदिष्टा ॥ -
लङ्का ॥ अम्मी कहं भअवदो पसुवइणो वि मितं णि-
धाणाहिवई साच्प्रं एवृं उवचरदि रामभद्रं । * *
अल० ॥ अयि किमचाश्वय्यै । ।
इदं हि तत्त्वं परमाथैभाजा
मयं हि साक्षात्पुरुषः पुराणः । ।
चिधाविभिन्बप्रकृतिः किलैषा
चातुं भुवि स्वेन सतो-वतीर्णौ ॥ २॥
लङ्का ॥ कहं अम्ह सामिणा रक्खसणाहेण एदं ण श्रो-
धारिदं ॥ - _
अल० ॥ अयि सरले शापमहिस्वा किल मूर्च्छन्मोहः
सी-पि नापराध्यति ॥ • , ~
b नेपये कलकलः ॥ उभे ससंभ्रममाकर्णयत: ॥
t पुनर्नेपये ॥
समवधन्न भोखिजगच्चराणि भूतानि । ई४
वस्वङ्गैरूट्रसहितः स्वयमेष साक्षा
वृद्धश्रवाः समभिनन्दति साधु साध्वीं।
ट्> परिनिर्गमशुडभावां
सीतां रघूत्रम भवत्स्थितिमाद्रियस्व ॥ ३ ॥


॥ सप्तमी-ङ्क: ॥ १२१
अल°॥ कथमेते दिवौकसो-पि दशकन्धरगृहनिवास-
व्यसनकौलीनशङ्कापनुये कृतपावकप्रवेशनिर्गमनां सीतादे
वीमभिनन्दन्ति । अहह ।
पतिव्रतामयं ज्योतिज्र्योतिषान्येन शोध्यते ।
इदमाश्रय्यैमथवा लोकस्थित्यनुवर्तनं ॥ ४॥

- ॥ शब्दश्रवणं नाटयित्वा ॥
लङ्का ॥ कहं मङ्गलतूररवमिस्साओ गीदीओ णिसामी-
* अनित ॥
अल० ॥ नेपथ्याभिमुखमवलोक्य ॥ कथं सीताविशुद्यनुमोदना-
थैमवतीर्णाभिरप्सरोभिदैिव्यर्षिगणेश्र रामभट्रनिदेशेन नि-
ष्पादिताभिषेककल्याणो विभीषणः पुष्पकं पुरस्कृत्य रामभ-
ट्रमभ्येति । तदेहि तथाविधसहजमहिममहनीयचरितमहान्-
भावावलोकनेन चक्षुःकृताथैया च ॥ इति परिक्रम्य निष्क्राने ॥ ७)


॥ मिश्रविष्कम्भकः ॥
॥ ततः प्रविशति पुष्यकं पुरस्कृत्य विभीषणः ॥
विभी०॥ अनुष्ठितः किल मया रामभद्रादेशः। तथाहि ।
सत्कृतं मातलिमनु । - »r
अजस्वगलदस्वसंस्रवकिणाङ्कगण्डस्थलाः
स्खलत्कनककङ्कणं नियमितैकवेणीभृतः।
छामातलविवन्नेनातिमलिनास्वरा मोचिताः

प्रयान्ति किल संमिता स्म सुरलोकवन्दिस्त्रियः ॥ ५ ॥
१२२ N महावीरचरितं b

उपश्रित्य ॥ जयति जयति रामभट्रः । देव एव तदवसानः किल
निदेश: संपादितः ।
कार्तेस्वराभिदैश्याभिः पताकाभिश्र सांप्रतं ।
● वन्दीभिरधिताः काराः शृङ्खलाभिरलंकृताः ॥६॥
अयं च पुष्पकनामा स विमानराजः । •
असंरूड्गतेरिष्टप्रवचेर्वशवर्तिनः । ५.
मनोरथस्यानुगुणं सर्वदा यस्य चेष्टितं ॥७॥
राम्॥ साधु लङ्केश्वर साधु संपादितं ॥ सुग्रीवं प्रति ॥ सख
वकर्तेने किमचावशिष्यते ॥ *
सुयी० ॥ उत्खातस्त्रिभुवनकण्टको-तिहप्य
होदैण्डाञ्चितमहिमाप्ययं निकारः ।
देव्याश्र प्रतिशमितस्तयाच संधा
● निष्यूँढा प्रगुणविभीषणाभिषेकात् ॥ ६ ॥
संप्रति तु द्रोणाद्रिं प्रयाहरतो हनूमतः सविशेषं गृहीतमवृ
तिदैमैनायते किल कुमारभरतः तं प्रति वार्ताहरः प्रविसृज्य-
तां प्राभञ्जनिः । स्वयमप्यलंक्रियतां विमानराजः ॥
राम: ॥ यदभिरूचितं प्रियवयस्याय ॥ इति तथा कृत्वा समें वि-
मानारोहणं नाटयन्ति ॥ - -
सीता ॥ अपवायै लक्ष्मणं प्रति ॥ अम्हेहिं संपदं कहिं पायी-
अदि॥
लक्ष्म०॥ देवि रघुकुलराजधानीमयोध्यां प्रति॥
सीता ॥ अवि समतो सो वणवासस्स अवही ॥


॥ सप्तमी-ङ्कः ॥ १२३
व अद्यतनमेव दिनं तत्॥ समें विमानगतिं निरूपयति ॥
सीता ॥ साहृतं ॥ अज्जउत्त एदे उण कदमा टूरादी
दीसनि ॥ -
रामः॥ देवि नैते भुवां परिसराः किंतु।
७)
साक्षात्किलाष्टमूर्तेस्तस्यैषा मूर्तिरम्मयी प्रथमा ।
सीता ॥ जो अम्हाणं जेट्रससुरहिं किदणिम्माणे ति
वुडूपरंपराए सुणीअदि। एदग्स मज्झे वि किं एदं दूरप्पसा-
धवलं सुअं विअ अहिणवतिणछणासु भूमिसु दीसइ॥
लछम० ॥ दवि ।
दैिक्पर्यन्तधराधरेन्द्रशिखराण्यानाय्य निम्मैापितः।
कीर्तिस्तम्भ इवायमाय्यैचरितस्याम्भोनिधौ लक्ष्यते ॥ १०॥
राम: ॥ अङ्गुल्या निदैिशन् ॥ वत्स ॥
एता भुवाः परिचिनोषि मिलत्वमाल
च्छायान्धकारिततुषारनिकुञ्जपुञ्जाः ।
"ड् । चर् ह्य् च ह == हर् । पूरभाजः ॥ ११॥
लक्ष्म० ॥ आय्यै ता एवैताः । नातिदूर एव तावदासां

स जीरशैकन्दरः ।
१२8 ॥ महावीरचरितं ॥

गज्जैजर्जरितासु दिक्षु वधिरे तत्स्फूर्जथुस्फूर्जितै
व्योंखि भ्राम्यति दुष्प्रभञ्जनजवादधे-प्यदधे मुहुः ।
आक्षिप्यान्धयति दुमान्धतमसे चक्षुः प्रविश्य क्षपा
यचासीत्क्षपिता क्षरज्जलधरे त्वक्सारलक्षीकृते ॥१२॥
सीता ॥ खगतं ॥ अही पमादी कहं मह मन्दभाइणीए दुट्ट-
देखेहिं एदे वि महाणुहावा ईरिसं अवत्थन्तरं अणुह-
विदा ॥ _
विभी० ॥ देव रामभद्र दृश्यन्ते किलेताः कावेरीतीरभू
मय: ॥
यत्पर्यन्तमहीध्रसीस्रि कुहलीमाध्वीकधारोद्गिर
बृयत्पूगवनीघनीकृतजलैस्तुङ्गैर्जरच्छाखिभिः ।
लक्ष्यन्ते विविधाश्रमाः स्थिरतपःस्वाध्यायसाक्षात्कृत
ब्रह्माणो निवसन्ति यच मुनयः कल्पस्थितेः साक्षिणः॥ १३॥
यतो नातिदूर एव किलावाच्यां लोपामूट्रपरिष्कृतपरिसर
दीप्यति कोम्भसंभवं ज्योतिः॥ ©
रामः॥ कथमतिक्रान्तमागस्त्यमाश्रमपदं ।
अयं वारां राशिः किल मरूरभूद्यद्विलसितै
रयं विन्ध्यो येनाहृतविहृतिराध्मानमजहात् ।
विलिल्ये यत्कुक्षिस्थितशिखिनि वातापिवपुषा
स कासां वाणीनां मुनिरकलितात्मास्तु विषयः ॥१४॥
तदप्रमेयविभवा विश्वान्तरात्मसाक्षिणस्ते महात्मानः कूतश्व
नाभिवन्द्या: ॥ सवें तथा कुछैन्ति ॥ ७

॥ सप्तमी-ङ्कः ॥ १२u
॥ आकाशे ॥
सानुजस्त्वं प्रजाः शाधि कल्पान्तस्थायि ते यशः ।
नामापि राम गृणताममृतत्वाय कल्पतां ॥ १५ ॥
रामः ॥ आकर्खी ॥ कथमशरीरिण्या गिरा परमनुगृहीतो
महामुनिवन्दारुः ॥ _
॥ इतरे अभिनन्दनि ॥
विभी० ॥ देव रामभट्र एतास्ताः पम्पापर्यन्तभूमयः या-
सु बहोः कालादनुभूयमानान्यप्यभिज्ञानानि बलाच्चक्षुराकर्ष-
नि । तथा हि ।
बाणेनैकेन विडं विलसति पुरतस्तज्जरत्नालखण्डं
सी-पि क्रीडाकपित्वं क्षणमिषुनिवहैरन्वभूदच वाली ।
सौमिचिः पादघातादिह हि सकुतुकं कूटमस्यूां
काबन्धं दृष्टमस्मिन्हनुमति भवतैवोन्नरीयं च देव्याः ॥ १६॥
सीता ॥ खगतं ॥ किं णाम मह उत्तरीअं अज्जउतेण हण-
मंतस्स हत्थे दिटुं॥ _ ७>
रामः ॥ सस्मरणं ॥ हे देवि तदा किल वैक्लव्यादपहियमा-
नाया भवत्याः प्रभ्रष्टमनसूयानामाङ्कमुत्तरीयमस्माभिः प्रथ-
ममभिज्ञानमासादितं । /*
-- इशो: शरच्छीतकणप्रकाश:
काये-पि कप्पूंरपरागपूरः ।
स्वान्ते-पि सान्द्रामृतकुम्भसेक


स्तदा यदासीत्किल हष्टमाचं ॥ १७ ॥
१२६ ॥ महावीरचरितं ॥
लष्ट्स ॥ सीता शृङ्गारलज्जां नाटयति ॥
० ॥ अयं
तातस्य मिचं किल गृध्रराज
स्तं पापमस्मिन्सहसानुबभन्
© ७) ॥
दि
सीता ॥ ***लकैसाच
● त © #
शू","शोधाः वि महा-
यच ते-पि अतिक्रम्यनेन किलेता दराडकासी
* S इंग्ला"


सानुप्रवाः क्वापि यातास्त्रिमूडैखरदूषणा
सीता ॥ वेपमाना ॥ अम्मी कह पुणे वि : ॥ १Q ॥
© ज्जेञ्च रक्खसा
सुणीअंति ।
रामः॥ देवि अलं शङ्कयाभिधानमाचमवशिष्यते
● ® =ऽN <>९ ॥
स्थाकू" केवलं किल ।
निरूप्य ॥ सिंहगज्जैनाद्दन्तिनां यथा ॥ २० ॥
यू॥ देव गतिख्य विमानराजस्य ॥
तिक्रम्य #** : किलायं सह्यः सानुमान् । एनम
● किल्लायीवं : । तदतिक्रमणायेदमपि म
लछस० ॥ ट्रष्टव्य ति ॥ * - _=}
लीकः ॥ : किलोत्तमपुरुषपदलाञ्छितो मध्यम-
॥ सप्तमी-ङ्कः ॥ १२७
॥ सन्नै उचैगैतिवेर्ग निरूपयनि ॥
राम: ॥ निरूप्य । सविस्मयं ॥ - -
यः पूर्वषां नः कुलस्य प्रतिष्ठा
देवः साक्षादेष धास्वां निधानं ।
चय्याः सारः को-पि मूर्तो विवस्वा
न्प्रत्यासन्त्रः पुष्पकारोपणेन ॥ २१ ॥
__ . * - ॥ सल्ले कपोतकेन प्रणमनि ॥ -
सीता ॥ उचैनैिरूप्य ॥ अम्मी कहं दिणम्मि वि तारआचक्व
विअ एदं दीसदि॥ - -
रामः॥ देवि तारकाचक्रमेवैतत्। अतिविप्रकर्षाद्रविकि-


दपास्त ॥ -
सीता ॥ सकुतुकं ॥ कहं गअणवाडिआए फुल्लाई कुसुमाई
ञ्च दीसंदि॥ -
रामः ॥ समन्तादवलोक्य ॥ कथमपरिच्छेद्यदिग्विभागमिव संप्र-
ति जगत् यतः ।
संस्तूयन्ते विप्रकर्षाङ्गौमा नोपाधयः स्फुटं ।
आन्तरिक्षाः पुनरमी सबैतः सदृशा इव ॥ २२॥
सुयी०॥ देव भ्रातुः सौहार्हन विधेयीकृतो यहच्छया दि-
गन्तेषु विचरत्वभ्युपपन्बवानस्मि । तथा हि।
उदयास्ताचलावेतो यत्क्रोड बाल्यवाडैके।
- विस्रम्भाच्चन्द्रसूर्याभ्यामतीयते विनिर्भयं ॥ २३ ॥

अवधतामिती देवः ।
१२b; ॥ महावीरचरितं ॥

=*N शे वेती य ति हो । ***
चन्दनमृगमदलेपं गमिती क्षेोण्या न वक्षेोजी ॥२४॥
इतश्वायं काञ्चनाचल: । परतश्रायमभ्रङ्कशशिर:शिखरी
गन्धमादनः ततः परस्मादगम्या मादृशां भूमयः ॥
रामः॥ परितो विलोक्य । ससंभमाडुतं ॥ कथमेकपद एव सद्वैमही
चक्षुर्गोचरः । परिच्छेद्या च सगैस्थितिः॥
सीता॥ अम्मी एदं किं वि अदिट्रपुवं अणारिसं जेब

दीसइ ण माणुसो णवि पसू॥
रामः॥ देवि अश्वमुखं किबरमिथुनमेतत् । प्रायेणैतासु
भूमिष्वेवंविधानामेव भूयसां प्रचारः॥
विभी० ॥ कथं समुन्मुखमेवाभ्येति । प्रायेणालकेश्वरादे-
शधारिणानेन भवितव्यं ॥
॥ नेपथ्ये ॥
देव दिनकरकुलमणे रामभद्र भवन्तमेकपिङ्गाचलेश्वरनिदे-
शादुपश्लोकयितुं साकेतं प्रस्थितयोरावयोर्ने सुकृतपरिणा-
मादन्तराल एव चक्षुर्विषयो-सि । तबिदेशपारतनयमपि
भूयसे गुणाय । यत्पुराणस्यैव पुंसो-भिव्यक्तिपर्यायनिष्टं महः
साक्षात्क्रियते ॥ इति प्रदक्षिणीकृत्याभिवन्देते ॥
॥ सवें निरूपयन्ति ॥ पुनर्नेपथ्ये किन्नरः ॥
अपन्बवत्सलजगज्जननेकबन्धी
विडन्मराल कमलाकर रामचन्द् ।।
जन्मादिकम्मैविधुरैः सुमनश्वकोरै




राचम्यतां तव यश: शरदं सहस्रं ॥ २५ ॥
॥ सप्तमी-ङ्कः ॥ १२Q
ऍ} ॥ तचैव किन्नररी ॥ *

यावत्फणीन्द्रशिरसि क्षितिचकमेत
बाबूपुनर्यहगो शबलं विहाय।
वैदेहि तावदमली भुवनेषु पुण्यः
छ्वोकः प्रशस्तचरितैरूपगीयतां ते ॥ २६ ॥
॥ दम्पती मन्दाक्षं नाटयत: ॥

इतर ॥ प्रियं प्रियं नः ॥
रामः॥ लङ्केश्वर चिरसंचरणादच न अनुरोधं तकैये
तच्चरमिती मध्यमलोकसांनिध्येन गन्नं ॥ {
विभी० ॥ देव । ७)
एते ते सुरसिन्धुधौतहषदः कर्पूरखण्डोज्ज्वलाः
पादाजज्र्जरभूज्जैवल्कलवती ●
©× : पावना: ॥
तन्नवालोकनिरस्तमोहतमसामध्यात्मविद्याजूषां
लक्षैः है} ## पुरं ####॥ २७ ॥
ॐ भुवा : सं {__
षययाहित्वं न क्षमन्ते चक्षुषोः॥ ©N
रामः ॥ निरूप्य । सस्मरणावेगं ॥ वत्स ता एवता को-
तू संचरणेन वितर्कस्तै ॥
तु तचभवता याज्ञवल्क्यान्तेवासिना द्वितीयेन विदहा-
Š
धिपतिना सह स्थतिमिपों
१३० ॥ महावरीचरितं ॥ -
सीता ॥ खगतं ॥ कहं कणिट्रतादी त्वि सुणीअदि ॥ इति
परितः सम्पृहमालोकयते ॥
रामः॥ लङ्केश्वर नोचितमिदानीं गुरुचरणपङ्कजपवि-
चितेषु परिसरषु विमानाधिरोहणं ॥

॥ नेपथ्ये ॥
भो भोः रामलक्ष्मणौ । स भगवान्कृशाश्वान्तेवासी वां
समाज्ञापयति ॥
उभी ॥ विमानाधिदेवतामिङ्गितेन स्तम्भाय नियुज्य ॥ अवहिती स्व: ॥
॥ पुनर्नेपथ्ये ॥
पुरीं यथा स्थिती यातं विलखेथां च मान्तरा ।
अरून्धती सहचरं ज्योतिर्मासं प्रतीक्षते ॥ २६ ॥
अहमपि तृतीयकालक्रियानुसंधानपरवान्मुहूर्त्तत्वयेनागत
एव ।



उभौ ॥ यथाज्ञापयन्ति गुरवः ॥ पुनर्विमानं प्रतिष्ठते ॥
रामः ॥ अही महात्मानी-पि वात्सल्यपरतन्त्रा: । यन्महि-
स्वा तपःस्वाध्याययोलैवशो विभक्ते समये तचाप्यागमनमनु
रूध्यन्ते । अथवा युक्तमेवैतत् । यतः करूणापारतन्त्र्येण मृदु-
स्वभावास्ते तपोवनगुरुषु तरुषु च किं मनुष्येषु विशेषतस्तु
राज्ञां मार्तण्डवंश्यानां गृहे नौ जन्म केवलं ।
शास्त्रास्त्रज्ञानमुख्यस्तु संस्कारो-स्मान्महात्मनः ॥
विभी० ॥ विलोक्य ॥ किमिदमकाण्ड एव नीहारजालेरिव
क्षमारजोभिराच्छाद्यन्ते ककुभः ॥ समें खविस्मयं पश्यति ॥
॥ सप्तमी-ङ्कः ॥ १३१

रामः ॥ सवितä॥ मन्ये प्राभञ्जनेरस्माग्रवृतिमुपलभ्य मां
प्रत्युपयातीव ससैन्यो भरतः॥
॥ प्रविश्य हनूमान् ॥
हनू० ॥ सपादपङ्कजस्यशं प्रणम्य ॥ देव ।
स्यिती ध्यायन्त्वन्त: किमपि चरितं स्वेन भवत
श्विरं वार्तामेनामथ मदुपलभ्य प्रचलितः ।
जटी चीरी रामेन्यमृतविभवन्त्राम रसय
न्मुहुहैर्षोंड्रान्तप्रकृतिसहिती-भ्येति भरतः ॥ २९॥
रामः ॥ सोबासं ॥ अहो चिरायायुष्मत्सौहार्हमुपलभामह
इति सर्वानान्दानामुपरि वर्त्तामहे ॥
लक्ष्म० ॥ सैौत्सुक् ॥ सखे मारूते कुचाय्यैः॥
हनू ॥ य एते सैन्यस्य पुरतः पञ्चषास्तन्मध्ये पुरःसरः
सानुजः स महात्मा भरतः॥
॥ लछमण: निवैणैयति ॥
सीता ॥ निरूप्य ॥ कहं अणारिसो जेञ्च दीसइ ॥
विभी०॥ हंही विमानराज चिराय बन्धुजनदर्शनालिङ्ग-
नसंभावनादिना मिथो-ङ्गप्रमोदमनुभवन्चेते महानुभावा-
स्ताक्षणं विरम ॥ सल्ले विमानावतरणं नाटयन्ति ॥ ~~*
॥ ततः प्रविशतः कतिचनप्रधानपुरूषपरिवृत्रौ भरतशत्रुघ्नौ ॥
राम: ॥ सरभसं पादपतितं भरतमुत्थापयति ॥ एह्येहि वत्स ॥
अनुभावयति ब्रह्मानन्दसाक्षात्क्रियामिव ।



स्पर्शन्ते-द्य वराम्भोजप्रस्फुरन्बालककैश: ॥ ३०॥
१३२ ॥ महावीरचरितं ॥
b इति निभेरमालिङ्गय विस्जति । लष्मण: सपादपतर्न भरतमालिङ्गति शचुम्नः रामल-
é ॐ ● *T ॥ ●
छसणावभिवादयति N
उभौ ॥ कुलस्थितिमनुवर्णस्व ॥
सीता ॥ भरतशचुझौ दण्डवत्सीतां प्रणमतः ॥
॥ कुमारा जेट्राणं भादुआर्ण अभिमदा होह॥
रामः॥ वासो भरतशचघ्नी ।
अस्माकं व्यसनाम्भोधावयं पीतत्वमागतः ।
कपीढ़ी-बं च लुकेट्री मिर्च धर्महिते रतः ॥ ३१ ॥
तत्परिष्वजतं ॥ इति सुग्रीवविभीषणौ दर्शयति ॥
॥ भरतशचुझौ तौ परिष्वज्य यथोचितमुपचरन्ति ॥
भए॥ आय्यै कुलगुरून भगवान्मैचावरूणिः सिंहासन-
यहे संपादितसकलाभिषेकसंभारो भवनतं प्रतीक्षते । यथा-
ज्ञापयत्याय्यैः ॥
रामः ॥ खगतं ॥ कोशिकपादाः प्रतीक्षणीया: स च भग-
वान्मैचावरूणिरेवमाज्ञापयति । भवतु समयोचितं प्रतिक-


रिष्यते ॥ प्रकाशं ॥ यथाज्ञापयति कुलगुरुः ॥ सबें परिक्रामनि ॥
॥ ततः प्रविशति वसिष्ठो दशरथकलचैरूपचय्यैमाणारून्धती च ॥
वसि० ॥ खगतं ॥
क्षमायाः सद्येवं गुणमणिगणानामपि स्वनिः
प्रपन्बानां मूतैः सुकृतपरिपाको जनिमतां ।
कृपारामो रामो वहिरिह दृशी यास्यत इति
प्रमोदडैतस्याप्युपरि परिवर्तामह इमे ॥ ३२॥

॥ सप्तमो*ङ्कः ॥ १३३

श" लोकयाचानुवन्नैनीया ॥ प्रकाशं ॥ वध्वी कौश-
* तितिरक्त रत: ॥
उभे ॥ तुम्हाणं श्रासिसाणं पहावी ॥
नैः ॥ कैकेयीं विलोक्य ॥ वत्से कैकेयि किमेवमतिदुमै-
० ॥ छ् मन्दभाइणीए अधणदाए
ै:
मजणणी बाह आसि । ता कहं वच्छाणं मए मुहं

अरू०॥ वत्से अलं वृथाकोलीनशङ्कया । आय्यैमिश्रे
र-
यमर्थस्तदैवान्तरण चक्षुषा साक्षात्कृतः॥
सर्वाः॥ कहं विअ ॥
अरू० ॥ मन्थरारूपधारिण्या शूप्पैणख्या
डया मारूयवडच-
नादतडिहितमिति ॥
सङ्घाः ॥ अही रक्खसार्ण
दुठ्ठताभिओओ ●
अवलाजणं विवाधेदि॥ ओ जो इह ट्टिदं
वसि० ॥ हं मङ्गलसमये-लमलं यत्किंचि ~
७> ९ दु:खकः का
पुनरद्यापि राक्षसाभियोगवार्ता ॥
रामः ॥ घसिई विलोक्य । सोज्ञासं ॥ स एष भगवान्मेचावरूणिः ।
१ १
३8 ॥ महावीरचरितं ॥

#### मनः ॥ -
उचाइ ॥ वास इत इतः॥ _ यया ॥ ३३ ॥
उभौ० ॥ उपसृत्य ॥ भगवन्कुलगुरो रामलक्ष्मणावभिवाद
॥ दिक्तूहरू
धम्मेंण ज्ञाने ॥
\} ज्ञानेन च पुरस्कृतं ॥ ३४ ॥
अरू० ९ उभावरून्धतीमभिवन्देने b #
॥ इंटैर्युज्येथां ॥ _
-- ॥ उभी क्रमेण सधैा
सञ्चा: ● मातृरभिवन्देते ॥
© ॥ तो निभैरं परिष्वज्य मूर्भुपाघ्राय ॥ जं अम्हे ●
होदु॥ छामहे चिंतेमी तं

॥ सीना । उपश्रिाय । वसिधैं प्रणमति ॥
वसि० ॥ वत्से वीरप्रसविनी भव ॥
॥ सीतारून्धर्ती प्रणमति ॥
अरू० ॥ सीतां निभैरमालिङ्गय ॥

- लोपमुद्रानुसूयाहमिति तिस्र ई
पतिव्रताश्वतस्री- ॥
च सन्तु जानकि सांप्रतं ॥ ३५ ॥
॥ सीता श्वश्रूरभिवन्दते ॥

सर्वाः॥ जादे कुलपडिट्टावअदारअप्पसविणी
>{९लः ॥ ५३> हीहि ॥
* , ॥ सप्तमी=ङ्कः ॥ * १३५
, ॥ नेपथे ॥
चिरं स्वे स्वे कम्मैण्यथ समवधज्ञाप्यधिकृताः । ।
यथोक्त संभारं पुनरिह विधत्व द्विजवराः _
कृशाश्वान्तेवासी कुशिकपतिराज्ञापयति वः _
वह्नि ॥ आकर्णये ॥ अहो-यं भाग्यमहिमा ******
गवान्कोशिक: स्वयं सिंहासने समभिषेत्तं संप्राप्न: ॥
इतरे॥ प्रियं नः॥ V©
॥ तन: प्रविशनि सशिष्यो विश्वामिच: ॥


विश्वा० ॥ --
सचमत्यूहशान्ये दशरथकरतः कर्षतैनं मया य -
द्यत्स्वान्ते संविमृष्टं तदनुगुणविधो यच्च वैयग्यमासीत्।
तद्देवस्यावगुण्याह्मपतनविभवैधाद्य राज्ञे-भिषिच्यू *९
श्रीरामं निर्वृतानां फलितमिति मुहुः संप्रमोदामहे॥३७॥
॥ इति परिक्रमनि ॥
वसि० ॥ स एष कोशिकः ।
कोत्तरचमत्कारनिधेस्तस्याङ्गुतं न किं ॥ ३६॥
॥ वसिष्ठविश्वामित्रानुपमृत्यान्योन्यमुपचरतः ॥ -


विश्वा० ॥ भगवन्मैचावरूणे किमद्यापि प्रतीष्यते
वसि०॥ यथोचितमाट्रियतां ॥ - न ॥
१३६ ॥ महावीरचरितं ॥

विश्वा० ॥ दिव्यमैिगणमुद्दिश्य ॥ निवैच्यैतां रामभट्रस्याभिषेकः॥
॥ मुनयः ययोचितमाचरन्ति । नेपथ्ये दुन्दुभिध्वनिः । सडें सविस्मयं पुष्पवृष्टि रूपयति ॥

वसि० ॥ कथं । सलोकपाली भगवान्पाकशासनी राम-
भट्रस्याभिषेकमनुमोदते ॥ -
कृताभिषेकमङ्गली राम: ॥ वसिष्ठविश्वामित्रावुपसृत्य -
वादये ॥ वृत्प ॥ गुरू अभि-
उभी० ॥ रामभद्र गुणासमभ्रातृभिस्त्वं पुरस्कृतः ।
इतर इक्ष्वाकुमुख्यैर्भूपालैश्विरमूढां धुरं वह ॥ ३९॥
॥ तथास्तु ॥ इयनुमोदने ॥
विश्वा० ॥ वत्स रामभटू ॥
हैं। ॥ श्राज्ञापयन्तु गुरवः॥
श्वा° ॥ विसृज्येतामेतावनुभूतोत्सवप्रमोदी
विभीषणी । पुष्पर्क च संकल्पसमयसलर्भ ##
श्रयतां ॥ N● ____


॥ राम: नया करोति ॥

विश्वा० ॥ वत्स रामभट् ॥
लैब्धं किं करणीयमेतदधिकं श्रेयस्तदप्युच्यतां ॥ ४०॥
राम: ॥ इती-धिकमपि श्रेयी-स्ति । तयापीदमस्तु भग
वत्पादप्रसादाङ्गरतवाक्यं ॥ षु ---
॥ सप्तमी-ङ्कः ॥ १३७

छमापालाः क्षीणतन्द्राः क्षितिवलयमिदं पान्तु ते कामवर्षा
वार्वाहाः सन्तु राष्ट्रं पुनरखिलमपास्ते-तिसंपन्बसस्यं ।
लोके नित्यं प्रमोदं निदधतु कवयः श्लोकमान्नप्रसादं
संख्यावन्तो-पि भूत्वा परकृतिषु मुदं संप्रधार्य प्रयान्तु ॥ ४१ ॥
विश्वा० ॥ एवमस्तु ॥
॥ इति निष्क्रान्ताः सल्ले ॥
•__°__° _ -**____~*~*__~~~
*~~~=न्-- ~---_~~~=ञ्य_~=*
॥ सप्तमी-ङ्कः ॥ ७ ॥
॥ समाप्नमिदं वीरचरितं नाम नाटकं ॥
ER,R,ATA.
Page. Line.
*======____===============
3. 14.for श्राणबेदि read चाणवेदि.
4. 6. • • हिसून • • • हि सूत.
7. 16. . . चाङमाय . . चाम्लाय.
10. 15. . . परमेष्टिनः . परमेष्ठिनः.
14. 1• • • तक • • तहव•
15. 3. dele ॥
18. 5.f07 आभेरूप . . . गभेरूप.
23. 1. . . विरमिस्सदिन्नि . . . विरमिस्सदि न्नि
24. 6. . . उबखासो . . उवयासो.
28. 10. . . खेल्लेाक्क . नेल्लोक्क.
— 12. . . लछील्ठन्नर्ण • . लच्छीलच्द्रणं.
29. I7. . . पेद्भिज्जन . पेच्छिज्जन्न.
38. 6. . . उसन्तस्स उी सनातस्स.
52. 14. . . लखण • . लक्खण.
57. 16. • • खातात • एतत्
65. 4. . . वज्ञ . वरञ् . #ाँ
69. 20. . . उपानझगलं • उपानद्युगलं.
5. 12. . . नासोड . नासौष्ठ.
88. 13. . . ज्यातिष: . . ज्योतिष:.
93. I0. . . फ्रालन . फलिन.
97. 15. . . जबूद्वीपे • जखुद्दीपे.
99. 3. . . अधिटिदं · · अधिटूिदं.
100. 11. . . कज्जाणक्खेवो . . . कज्जणिक्खेवो.
101. 18. . . उवदिटो · · उवदिट्ठो.
104. 5. . . वादिना . . वादिनो.
131. 22. . . स्पशैने . स्पर्श ने .
185. 17. . . ब्राह्मै . ब्राह्यं.
186. 7. dele o
WILLIAM WATTS, CROWN COURT, TEMPLE BAR.
CH
DO NOT REMOVE
OR
MUTILATE CARDS




= **~*~*~*~*~. • • • • -2 ---... … .. ---- •. ८५० ई. ५- ...< ..- ... . . . ._... :- - " ... ...- ... . - ..- ..- .--------------... :------इ*~~~~ • : -
*--*~*~~~ ~~~= ~=* * *=~~~*~~~*~****४ > <= ~~*~***चञ्थ्-*~~*~*~*~**~~*~*~*~~~ --- ~~~-, -->ं★__ॐ*~***********************~**~~~==~~~****~*~*~*~*~~~ ~*~******~~~*****~~~====***********~***~***~ ~****“
* * ,--• • • * * * द्र * * *x८,~~ ~*~* -- ~~~~*c----_- श्रृं श्व3-५ *~*~*~*~ ऋ***= *~*~*५ ॐ४ *** --स्क्र~~****~*~=*०४ - *~* *
४ ५४. .. ९ -* * *________t * • *~* * W-४-- *- .४ • *५: * --* • •__--* .* *.४---~ञ्क्-४० : * ~ ~* : *** ~~*****४ *** ***४: *** -*~* * *~ *
A ४ ४. ****.०s 4*~* * -* ४ ॐ : *** *__-• .*, • * ०~* * ~४*********=*४♚r*****= * * **~***** * ******
ॐ ५.**५:.,०८ ४ * =* छ : * > व्~=** -- * * --४--४ • * - - ॐ ॐ ** • • **:* : ' ***** *~--** * -ॐ ॐ.. :
*******<॰॰॰॰॰, s<--**~*~*~~ ~~*~*~*~*~~~*~*~*~~~*~*~*ऋ*z=~~*~*~*~*~~न्छ
• **** w* ५-. ४, ५. *** **~~ s** =::
* ४, , * * ० ४ ॐ
# # ; * ** * * * • *
* * * * * - * * * छ ॐ • • • á À : *
* • * * * छ f a छ * - ४ ४ =* *** * * *
** * * * * * * * ०~ * * * ४ * * *** ** ० :
है ** * *** -
***********? ४८, ७ १
* * * * * * * # * * * *
* * *** * ॐ र्स * * * *** * * {_
* ॐ * * * * * * * * * * *- _^-
* * * **_- _______________-- K__-
*~*~*~*~*~*~*~~४. *-_*~~.J--}-**६******.****
--•_____________.~**7.• **:__*६ ई* *४, फ्रँ
* *** ०७ • • **********-**, • *********?-१,५*४५
- *******४ f:० •*****************
क्लेद्ट्वैर्दै_ 'लcwwr _car>_~~~र-9
E* * * * * * *;
* * ॐ * * * *
* : * * **
-४ # 8 ?
* * इ.छ * *** * ४ ***
* * &' ' * 4 g t *