કોણ મદ
UNIVERSITY OF MICHIGAN
A COLLECTION OF
EARLY CHRISTIAN LITERATURE
CONTAINING WORKS OF THE CHRISTIAN WRITERS
UNDER THE ROMAN EMPIRE
AND PUBLICATIONS ILLUSTRATING THE
RELATION OF CHRISTIANITY TO PAGANISM
PRESENTED BY
MR. D. M. FERRY, OF DETROIT
BR
65
.7371
A 2
1769
The soonetes, sho
1
ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ
ΘΕΟΔΩΡΗΤΟΥ
ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΡΟΥ
A ПIANT A.
B. THEODORETI
EPISCOPI CYRI
6416 4
OPERA OMNIA
EX RECENSIONE
IACOBI SIRMONDI
DENVO EDIDIT,
GRAECA E CODICIBVS LOCVPLETAVIT,
ANTIQVIORES EDITIONES ADHIBVIT,
VERSIONEM LATINAM RECOGNOVIT,
Et
VARIANTES LECTIONES
ADIECIT
IOANN. LVDOV. SCHVLZE
GR. ET 00. LL. IN ACAD. FRIDER. P. P. O.
TOM VS I.
HALAE, MDCCLXIX.
TYPIS ET IMPENSIS BIBLIOPOLII ORPHANOTROPHEL
SERENISSIMO PRINCIPI
AC DOMINO
DOMINO
FRIDERICO
PRINCIPI REGIO
GLORIOSISSIMI STEMMATIS
BRITANNICI,
CELSISSIMO DVCI
GLOCES TRIAE, LV NEBVRGI CIT.
ET
REVERENDISSIMO EPISCOPO
ECCLESIAE CATHEDRALIS OSNABRVGENSIS
PIO AC FELICI,
CET. CET.
DOMINO MEO
INDVLGENTISSIMO
NEC NON
EIVSDEM CATHEDRALIS ECCLESIAE
MAXIME REVERENDIS,
PERILLVSTRIBVS, ILLVSTRIBVS
AC
GENEROSISSIMIS
DOMINIS
DECANO, SENIORI
CETERISQUE
REVERENDISSIMI CAPITVLI
MEMBRIS
DOMINIS MEIS
GRATIOSISSIMIS
SERENISSIME PRINCEPS,
EPISCOPE REVERENDISSIME,
VIRI
MAXIME REVERENDI,
PERILLVSTRES AC GENEROSISSIMI
Haud e longinquo petendæ funt
rationes, quæ tantum apud
me valuerunt, vt CELSISSI-
MO NOMINE TVO, RE-
VERENDISSIME EPISCOPE ac PRIN-
CEPS SERENISSIME, huic Operi quod Epi-
X4
ſcopi
fcopi grauiffimi Scripta complectitur, peren-
ne decus et adeo fingulare ornamentum
conciliare, fimulque VOBIS, VIRI MAXIME
REVERENDI ac PERILLVSTRES, hunc li-
brum, tanquam deuotiffimæ mentis teſtem ac
pignus offerre auderem. Beati Theodoreti hæc
funt Scripta, Cyri quondam Epiſcopi de Ec-
clefia omnique adeo re facra multis nomini-
bus meriti, purioris doctrine fanctiffimæque
fidei propugnatoris maxime ftrenui, Paganiſmi
autem et hæreticarum fabularum Aduerfarii
acerrimi; Viri denique, in quo omnes illæ
virtutes, quæ Epifcopum decent, amico
erant coniunctæ vinculo. Hinc fpes enata eft
quam certiffima, fore vt Epifcopi de Ecclefia
adeo
>
adeo meriti Opera indulgentiffimo adfpectu
TVO, REVERENDISSIME
EPISCOPE ac
PRINCEPS SERENISSIME, haud careant,
VOBIS que VIRI MAXIME REVERENDI
ac PERILLVSTRES haud omnino difpliceant.
Ita quidem vt augurari liceat, façit TVA in
pietatis ftudio affidua exercitatio, fuadet et
iam illa qua Ecclefiæ VESTRAE commodo in-
uigilatis, cura indefeſſa, et in Scripta, quæ ad
fanctiſſima doctrinæ capita pertinent, prona
voluntas.
Dignam epifcopali munere imaginem, RE-
VERENDISSIME EPISCOPE aC PRINCEPS
SERENISSIME, in his Beati Theodoreti Scri-
ptis delineatam vides, quam in TE aliquando
X 5
expref-
expreffam et illuftriorem effe futuram, quis eft qui
dubitet? De fplendidisfimis dotibus a ſummo
Numine TIBI conceffis, omnes qui INVICTIS-
SIMI POTENTISSIMIque MAGNAE BRITANNIAE
REGIS Sceptro fubiecti funt, TEque in fpem fe-
culi adolefcere vident, merito lætantur: TE quo-
que exteri admirantur, oculosque in TE tan-
quam in virtutis exemplum fublimi in loco po-
fitum, coniiciunt. Faxit Deus T. O. M. vt fa-
cratiffimam Epifcopi perfonam tuearis quam
diutiffime; vt cum annorum TVORVM in-
cremento TVAE quoque Ecclefiæ falus ftabi-
liatur, TE que Præfide maneat inconcuffa; vt-
que cum TOTIUS CELSISSIMAE REGIAE DOMVS
BRITANNICAE falute ac incolumitate, TV A
quoque fit omni aere perennior.
VOS-
VOS que VIRI MAXIME REVEREN-
DI aC PERILLVSTRES, in quibus viuit, no-
uasque in dies vires acquirit Ecclefia VESTRO
moderamine nixa, date quæfo pictati in
VOS meæ, quæ effe debet maxima, vt hæc in
Theodoreto refingendo pofita ftudia VOBIS
probari cupiam quam maxime. Hoc, fi, non
dicam fperare, fed omnino perfuafum habere
liceat, erit de quo læter mihique magnope-
re gratuler. Deum autem T.O.M. fupplex ro-
go, vt VOS, VIRI MAXIME REVEREN-
PERILLVSTRES, in Ecclefiæ VE-
DI ac
STRAE falutem, omnisque rei facræ præſi-
dium ac infigne ornamentum, quam diutifſi-
me fuperftites effe iubeat, VESTRIS que
cona-
conatibus Ecclefiæ faluberrimis in pofterum
quoque annuat quam clementiffime.
Ita precatur, Deumque rogat,
SERENISSIME PRINCEPS
AC
REVERENDISSIME EPISCOPE,
VIRI
MAXIME REVERENDI, PERILLVSTRES,
ILLVSTRES AC GENEROSISSIMI,
SVMMORVM NOMINVM
VESTRORVM
Dab, HALAE
in Acad. Frideric. v1. Cal. Octobris
A. R. S. M D CCLXVIII.
humillimus et deuo-
tiffimus Cultor
IO. LVDOV. SCHVLZE.
PRAEFATIO
AD LECTOREM.
Iter iam agitur annus, ex quo noftrum de pa-
randa noua THEODORETI Operum editione
confilium cum Eruditis communicauimus; quod
cum probaretur bonis omnibus, alacri animo
hunc laborem fufcepimus, eius nec diuturnita-
tem nec magnitudinem magnopere metuentes. Quod Deus
itaque fauftum et felix effe iubeat! primus nunc in lucem
emittitur Editionis noftræ Tomus, quem haud adeo longas
traxiffe moras putabunt, quotquot intelligunt, quantum ope-
ræ et temporis comparationi quatuor Manufcriptorum Codd.
aliisque fubfidiis ad hunc Tomum locupletandum adhibitis,
impendi debuerit. Quid præftitum fit a nobis, paucis nunc
recenfebimus, ita tamen vt æquis ac peritis Lectoribus re-
linquamus iudicium, quos magnopere rogamus, vt in rei li-
terariæ publicamque adeo vtilitatem fua conferant confilia, fi
quid vel emendandum vel rectius difponendum effe vi-
deatur.
Ordi-
XIV
PRAEFATIO.
Ordinem librorum eundem tenuimus, quem olim fe-
quutus eft IAC. SIRMONDVs, cuius editioni noftram effe
cupimus quam
quam fimillimam. Complectitur itaque hic To-
mus Commentarios THEODORETI in hiftoricos V. T. libros,
fcilicet in Octateuchum, in quatuor libros Regum et Parali-
pomena, nec non Interpretationem Pfalmorum vberrimam.
Vlterius progredi iam non licuit, ne mole fua labo-
raret liber, fi iuftos excederet limites. Hinc factum eft, vt
Commentarii in Canticum Canticorum ad proximum To-
mum remitti debuerint, vtque a priori noftro confilio, GAR-
NERII aliquot Differtationes cum neceffaria Epicrifi huic
Tomo præmittere, abftinendum effe putauerimus. Magno-
pere quidem placuit illud oVDINI de Script. ecclef. T. I. p.
1134. monitum, primam, fecundam ac tertiam. Differtationem
ex GARNERII Auctario præmittendam effe nouæ, fi vnquam
pararetur, Operum THEODORETI editioni; immo e re no-
ftra effe videbatur, Scriptorem Noftrum contra GARNERII
cauillationes in ipfo quafi Operis introitu defendere: tamen,
cum plura non caperet hic primus Editionis noftræ Tomus,
et Eruditis quibusdam, quorum magna debet effe autoritas,
aptum videretur, Differtationes iftas vltimo nouæ Editionis
Tomo comprehendere, mutauimus confilium. Ne vero bo-
THEODORETI cauffæ, quam poft SIRMONDI tempora
male egit GARNERIVS, quicquam inhaereret maculae, Differ-
tatio praemittenda fuit, quæ de Vita et
quæ de Vita et Scriptis Viri de
ecclefia meritiffimi ita exponeret, vt Lectoribus patere pof
fit, quanta fit Scriptoris Noftri dignitas, et quam iniquum
iudicem egerit GARNERIVS. Et hoc quidem labore eo ma-
gis opus effe videbatur, quia vita THEODORETI, quam olim
SIRMONDVS Editioni fuæ præmifit, adeo breuitatc labora-
bat, vt fitim excitare quidem fed non reftinguere pu-
næ
taretur.
In adornanda autem Editione noua operam inprimis de-
dimus, vt Textum græcum emendatiorem, et quantum fieri
poffet locupletiorem, exhiberemus. Multan quidem SIR MON-
Dvs adhibuit diligentiam, vt græca, quæ plurimis THEODO-
RETI Scriptis antea latine tantum editis, primus e Codici-
bus adiecit, quam caftigatiffima prodirent, nonnulla tamen
fiue fupplenda, fiue emendanda nobis reliquit. Cum enim
PICI, CARAFAE, HERVETI aliorumque interpretationes lati-
nas
PRAEFATIO.
XV
er
nas in Editionem fuam receperit, hisque antiquioribus ver-
fionibus Textum græcum adiecerit, factum eft, vt hic illis
non vbique refponderer. Nunc enim plura, nunc pauciora,
nunc vero longe alia in Textu quam in verfione erant expreffa:
immo lacuna quatuor linearum obuia erat in Commentario
ad Pf. XVIII, 6. 7. Tomo I. p. 467. edit. firmondiane. Quæ
cum ita effent, facile cognouimus, parum vtilem fore nouam
huius Scriptoris editionem, nifi Textus ad MSC. Codicum
fidem iterum reuocaretur, et latina verfio ita emendaretur,
vt Textui græco refponderer quam exactiflime.
Hæc cum
meditaremur, et auxilia circumfpiceremus, quæ obtinendo
huic fini effent fatis apta, prouidam fummi Numinis curam,
quam pio gratoque animo celebrare iuuat, experti fumus.
Breui enim tempore fa&tum eft, vt fummorum Virorum, qui
ftudiis noftris fauerunt, auxilio adiuti, plura quam fperari
potuerant, obtineremus præfidia. Nec fumptibus in librum
rei facræ inter nos promouendæ apprime vtilem, erogandis,
parcendum effe putarunt Venerandi Illi Viri, quorum infigni de
bono publico bene merendi ftudio factum eft, vt Bibliopo-
lium Orphanotrophei ne hoc quidem tempore, quo confi-
lium de Scriptore quodam ecclefiaftico prelis iterum fubiicien-
do multis minus opportunum videri potuiffet, hæc ftudia no-
ftra a fe aliena putaret.
'
Quæ e Codicibus ad ornandum hunc Tomum acceffe-
runt, multa fane et non fpernenda, ea fere omnia debentur am-
pliffimæ in commodum literarium voluntati ILLVSTRIVM inclytæ
vrbis Auguftæ Vindelicorum PROCERVM, qui auitam iftam
cum fumma laude tuentes gloriam, noftris, vt olim multo-
rum, eximie fauerunt ftudiis. Hanc literis promouendis
valde vtilem bonisque omnibus caram mentem, vt filentio
præterire nefas effet, ita committere non poffumus, vt pu
blicum hoc pietatis noftræ animique tanta beneficiorum mas
gnitudine magnopere affecti defideretur monumentum, Dea
bemus illud ILLVSTRIVM Bibliothecæ auguftana CVRATORVM mu-
nificentiæ, qua vfum Manufcriptorum quæ locupletando Scri-
ptori Noftro inferuire poterant, liberaliffime nobis concedere
haud dubitarunt. E numero illorum fatis magno, hoc loco
quatuor illi Codices commemorandi erunt, quibus ad exor
nandum hunc Tomum vfi fumus. In horum aurem de-
fcriptione, vt breuiores fimus, a laudibus nobis temperabi-
XXX
mus
XVI
PRAEFATIO.
1
mus, quia EHINGERI, HOESCHELII et REISERI Indices
MSCtorum Bibliothecæ auguftana, Codices iftos iam fatis
inter Eruditos commendarunt. Is quem primum adhibuimus,
cum THEODORETI Commentarius in Octateuchum prelo
parandus effet, eft chartaceus, Seculo XI. vt videtur, fcriptus
in Fol. Complectitur Quæftiones in quinque libros Mofis,
in librum lofuæ, et maximam omnino partem libri Iudicum,
vsque ad initium Quæftionis vigefimæ. In eodem Codice
exftant carmina fibyllina, quæ ex illo olim edita funt a XYSTO
BETVLEIO, cuius effe putantur notulæ ad marginem paffim
adfcriptæ. Tres alii Codices fpectant ad Commentarium in
Pfalmos. Primas inter illos tenet is quem in Editione noftra
primum diximus, quia præftantior eft reliquis duobus, quos
etiam antiquitate fuperat. Quantum enim duce MONTFAV-
CONIO, cuius in hunc finem confuluimus Palæographiam græ
cam, in re plerumque fatis incerta affequi potuimus, eum ad
Seculum X. referendum effe putamus. Eft membranaceus in 4.
et ob minutum characterem ac fingularia fcribendi compendia
lectu omnino difficilis. Comprehendit vero vnius THEODO-
RETI integrum in Pfalmos Commentarium, et partem Præ-
fationis, cuius initium incidit in verba illa ολοφύρεται συμφοράς,
quæ exſtant pag. 604. Edit. noftræ. Præmiffa funt octo folia,
quorum quatuor priora, quæ recentiorem manum aliumque
Scriptorem produnt, infcripta funt, Προοίμιον εἰς τὸν ψαλτῆρα
καὶ ἐγκώμιον εἰς τὸν Δαβίδ, quatuor autem poftrema adeo funr
vetuftate detrita, vt literarum characteres admodum exiles vix
poffint dignofci. Hæc fequitur Commentarius in Pfalmos,
quem, vt iam diximus, integrum, deinde excipit Expofitio
variorum Autorum in Canticum Mofis, fatis male quidem,
paululo tamen melius fcripta, quam qui proximum tenet lo.
cum, Index Sermonum CHRYSOSTOMI. Finem Codicis fa-
ciunt folia quædam admodum vetuftate corrupta, quæ àd
GREGORII nylfeni librum de Anima pertinere videntur.
Codex, quem fecundum in Editione noftra diximus, eft char-
taceus in 4. recentiori manu ab antiquiori quodam, vt pura-
mus, defcriptus, qui definit in medio Commentarii ad Pfal
mum nonagefimum quartum. In fine fubiuncta eft eadem,
etfi in verbis paululum diuerfa, variorum Autorum Expofitio
Cantici Mofis, de qua iam diximus. Is denique Codex quem
tertium in Scholiis noftris dicere confueuimus, eft membra-
naceus, in Folio vt aiunt, Seculo X. vel XI. fatis nitide fcri-
1
prus
PRAEFATIO.
XVII
ptus, et bene feruatus. Complectitur Catenam in Pfalmos
ex ASTERIO, BASILIO M. CYRILLO, DIDYMO, EVSEBIO,
er Noftro collectam, quæ incipit a Pf. IX, 16. et progredi-
tur vsque ad finem Pfalmi quinquagefimi.
ร
Præter hos quatuor Codices auguftanos, quorum exactif-
fimam cum Textu firmondiano inftituimus comparationem
aliis quoque ad hunc Tomum vti licuit fubfidis.
Ad pri-
mam eius partem, feu ad Commentarios in Octateuchum
vtiliter adhiberi potuit ac debuit Editio mere græca, quæ
ftudio IOANNIS PICI Parifiis A. 1558. in 4. prodiit. Cum ve-
ro in hac Editione PICI, æque ac in Codice auguftano antea
commemorato, nonnullæ Quæftiones in librum ludicum et
Commentarii in librum Ruth deeffent, hunc defectum aliquo
modo fuppleri poffe putauimus ex illis, quæ DA V. HOESCHE-
LIVS fuis ad PHOTIVM Notis pag 53 feq. e Codice quodam
bauarico inferenda curauit. Ad libros Paralipomenov poft
pag. 600, accefferunt variæ lectiones e præftantiffimo Codice
coislin. VIII. collectæ. His vt frui nobis liceret, debemus
Illuftri SCHLAEGERO, qui vt eruditionis fama multorum in
Gallia et Italia Eruditorum meruit amicitiam, ita quoque ho-
rum auxilio egregie conatibus noftris profuit, immo vel
folo hoc nomine de nobis fummopere meritus eft, quod
Codicis iftius coisliniani a MONTFAVCONIO Bilioth. cotsl.
p. 50. dignis laudibus ornati, Excerptorum copiam nobis
fecerit per Eruditum, quem Argentorati habet amicum. Præter-
ea quoque ex ampliffimo Bibliothecæ medicee laurentiana the-
lauro quædam ad hunc Tomum condecorandum accefferunt,
operam nobis præftante Cl. BANDINIO Bibliothecæ Præfecto.
Hæc maxima ex parte defumta funt ex præftantiffimo illo
Sec. X. vel XI. Codice, quem Ampl. BANDINIVS Catalogi Co-
dicum MSC. iam dicta Bibliothecæ pag. 87. feq. defcripfit.
Ad illum enim pertinent omnia ifta quæ ad Pfalm. V-XXXV.
in Editione noftra relata funt. Quæ vero ad Pfalmum
LXXVII. pag. 1148. Schol. 6 inferenda curauimus, defcripta
funt e Cod. XIV, cuius defcriptio exftat 1. c. pag. 34. fq. ad
quem etiam pertinent, quæ pag. 1409. Editionis noftræ ailata
funt ad Pf. CXII, 9.
Hactenus de Codicibus auguftanis, coislinianis ac florentinis
dictum eft. Poflent ctiam hoc loco alia commemorari, quæ
XXX 2
ad
XVIII
PRAEFATIO.
1
+
ad locupletandos proximos Tomos, fiue ex iisdem fiue ex aliis
celeberrimis Bibliothecis colle&ta et fidei noftræ liberaliffime
conceffa funt. Ne autem iufto prolixiores fimus, aut am-
bitiofius de nobis prædicare videamur, non, nifi illis quæ ad
hunc Tomum pertinent, inhærebimus; alio enim tempore de
iis quæ ad reliquos fpectant, dicendi erit opportunior locus.
Paucis itaque adhuc commemoramus, fuo loco fiue Scholiis in-
ferta, fiue, vbi textus firmondianus eadem habebat, breuiffime
indicata effe ea, quæ GARNERIVs Auctarii pag. 7-20. e Codice
vatic. 247. ad locupletandum Commentarium in Pfalmos attulit.
E Catena feu Expofitione Patrum græcorum in Pfalmos, quam
BALTH. CORDERIVS S. I. Antv. 1643-1646. edidit, multa po-
tuiffent in Textum inferri, quæ tamen confulto omifimus, tum
quia dubia plerumque eft Catenarum fides, tum quia librum
iftum facilius quam Codices, quisquis adire poteft. Satis ita-
que effe putauimus, fi locorum quæ ad alium Autorem a CoR-
DERIO relata funt, vel tribus verbis mentio fieret.
Hæc fuerunt præfidia, quibus muniti acceffimus ad Tex-
tum græcum, vbi opus effet, reftituendum ac locupletandum.
In hoc negotio peragendo egregiam vtilitatem nobis præftite-
runt Codices auguftani, quorum ope fuppleuimus quæ in Tex-
tu firmondiano defiderabantur. Multis iam non opus erit reſti-
moniis, quæ ex Scholiis noftris facile colligi poffent: tamen,
vt dictis fidem faciamus, vnum alterumue adducere operæ
erit pretium. Ita PC. LVI, 1. pag. 977. Edit. noftræ e Cod.
aug. I. inferenda fuerunt verba ifta, o péyas Aaßid, vt Textus
græcus refponderet verfioni latinæ CARAFAE, qui eadem le-
git, vt obferuatum eft 1. c. Schol. 2. Sic quoque Pfalm.
CXVIII, 139. pag. 1473. Edit. nouæ ante nomen Stephani ex
eodem Codice fuppleuimus i xaivios, quod CARAFA qui-
dem, non autem SIRMONDVS in Codice fuo legerat.
Sæ
pius quoque in Verfione latina fuppleri debebant, quæ non
modo in Textu firmondiano fed noftris quoque Codicibus ex-
ftabant. Huius emendationis vel vnicum e multis exemplum
attuliffe fufficiat, quod exftat P. CXVIII, 152. pag. 1476, vbi
in CARAFAE interpretatione defiderabantur verba ifta:,, De-
fcendens, inquit, conteftare eos per cælum ac terram.,,
Sed de his fatis. Magis lætati fumus de auxilio quod egregii
ifti Codices nobis attulerunt, vt lacuna illa, de qua iam di-
ximus, feliciter expleri poffet, PL. XVIII, 6. 7. Multa etiam,
eaque nonnunquam fatis prolixa loca in Commentario ad Pfal-
"
mos
PRAEFATIO.
XIX
mos ex his Codicibus accefferunt, quæ Signo illo a Textu
firmondiano diftinguere vifum eft. Sed non omnes iftæ accef-
fiones in Textum recipi vel potuerunt vel debuerunt: magnam
potius earum partem ad marginem remifimus, fi vel
nexus cum illis quæ præcedebant, erat minus aptus, vel apud
MONTFAVCONIVM in Collectione noua Patrum, apud coR-
DERIVM, immo quoque in CHRYSOSTOMI aliorumque
Scriptis, eadem fub aliorum Autorum nomine expreffa vidi-
mus, vel denique aliæ dubitandi rationes adfuerunt. Speramus
etiam, æquos harum rerum iudices hoc noftrum confilium effe
probaturos. Maluimus enim in re fatis graui timidiores quam
audaciores videri, et a culpa iíta immunes effe, quam illi fibi
contraxerunt, qui vt Scriptorem quendam egregie locupletaffe
putarentur, obuia quæque minus caute arripuerunt.
Nunc paucis reddendæ erunt rationes, cur in Scholiis
Textui, parca licet manu, adiectis, tum receptam LXX. In-
terpretum lectionem, tum Fragmenta reliquorum Interpretum
græcorum, tum denique ipfius græcæ verfionis ab hebraica ve-
ritate diffenfum, paffim attingere vifum fit. Ad primum quod
attinet, lectionibus Verfionis græcæ reftituendis admodum
proficuum effe putamus, fi in Scriptis Patrum græcorum le-
tiones illæ non negliguntur, quæ a recepta LXX. Interpre-
tum lectione recedunt. Ita enim haud raro genuinam et pri-
mitiuam horum Interpretum lectionem deprehendimus, in
qua vel omnes vel plurimi Commentatores græci confentiunt.
Sic 2 Reg. XX, 18. recepta lectio Verfionis græcæ eft davrO,
THEODORETVs autem, vt ad locum iftum obferuauimus, legit
diéDevTO. Iam cum hæc pofterior lectio in Commentariis græ-
cis tantum non omnibus obuia fit, fpecie haud carer coniectu-
rà, eam effe genuinam et primitiuam, ex qua emendari poffit
recepta lectio. Alia huius generis exempla in eodem libro ex-
ftant c. XXI, 2. et c. XXIV, 1. Obferuauimus autem, THEO-
DORETI lectiones plerumque confentire cum Codice alexan-
drino et oxonienfi, ficque cum editione aldina, et, fi fides de-
betur BOSII Excerptis, etiam cum complutenfi. Ad alterum
quod attinet, antiquiorum Interpretum Fragmenta adhibenda
effe putauimus, vbi THEODORETVs minus rectam LXX. In-
terpretum verfionem fequutus erat, quod tamen rarius acci-
dit, vt Quæft. VI. in librum ludicum. De reliquo laudan-
dum eft criticum Noftri ftudium, vtpote qui haud raro fal-
XXX 3
fas
XX
PRAEFATIO.
fas LXX. Interpretum explicationes melioribus SYM MACHI
aliorumque poftpofuit, et vbi opus erat, reliquorum inter-
pretationes recenfuit. Multum itaque adiuuit MONTFAVCONIL
et DRVSII operam in colligendis antiquorum Interpretum
græcorum Fragmentis pofitam; etfi in Scholiis paffim
a nobis indicata fint, quæ in MONTFAVCONII Hexaplis
defiderantur. Quod denique reliquum eft, diuerfitas, quæ
inter Textum hebraicum et Verfionem græcam haud
raro intercedit, et in Pfalmis præcipue frequens eft,
vel ideo paucis indicanda fuit, vt cauere fibi difcant alii, ne
fenfu alieno in S. Scripturam illato, ad alia quæuis delaban-
tur. Hoc enim Patribus græcis fæpius accidiffe, docet ver-
fionis græcæ, quam fequi folent, cum hebraica veritate
comparatio.
Reliquum eft, vt moneamus, ad initium paginarum
editionis firmondiane fe referre afterifcos ad marginen edi
tionis noftræ adpofitos, ipfi autem Operi indicem harmoni-
cum, vt dicunt, paginarum vtriusque editionis præmiffum
effe, quo in rem fuam commode vri poterunt, qui locum
ex editione firmondiana allegatum, in noftra quærunt. Nec
inutile vifum eft, ad finem Commentarii in Plalmos græ-
cum fubiungere Indicem, fecundum prima cuiusuis Pfalmi
verba, alphabetico vt aiunt ordine compofitum. Lo-
ca etiam biblica in hoc Opere citata, non folo capitis nu-
mero, vt in priori Editione, fed addito verficulorum nume-
ro exprimenda effe duximus. Laudandum quoque eft ftu-
dium cl. BERTRAMI A. M. qui omnem dedit operam, vt
hæc noua Editio, quantum fieri poffet, ab erroribus Typo-
thetarum effet immunis..
Deum rogamus, vt hos et reliquos conatus noftros in
nominis fui gloriam et aliorum vtilitatem cedere iubeat cle-
men-iffime. Dab. Hale in Acad. Frideric. vi. Cal. Octobr.
A. R. S. MD C C L X VII L
SIRMONDI
SIRMONDI
PRAEFATIO.
&
tfi non abs re fortaffe poteram præfatione ifta
Superfedere, atque in bac THEODORETI
editione noftra quid præftitum fit, oculis tuis
,
porius, LECTOR, et obferuationi relinquere:
de paucis tamen quibusdam, in quibus hævere te poffe fentie-
bam, non ingratum fore vifum eft fi breuiter indicarem.
Primum omnium de Quæftionibus in Octateuchum, quæ funt
in principio Tomi primi, cum harum exemplar in Bibliotheca
regia IOANNES PICVS interpres nullum ætate fua fuiffe
narret, optimum vetuftiffimumque in ea nunc effe, quod no-
bis non folum THEODORETI præfationem hactenus non
editam, cum iis quæ in PICI codice fub finem defiderabantur,
exhibuit, fed et alia paffim multa vel pleniora vulgatis vel
emendatiora fubminiftrauit, perturbationemque illam difcuffit,
quæ fufpenfos legentium animos in Quæftione XX, morabatur.
X004
Vbi
1
}
VETERVM
ALIQVOT SCRIPTORVM
DE THEODORETO
TESTIMONIA,
S. Leonis Papæ in Epiftola ad Theodoretum ipfum, quæ integra
exftat in Appendice fub finem Tomi IV. Editionis firmond.
DILECTISSIMO FRATRI THEODORITO EPISCOPO
EPISCOPVS.
LEO
victricem.
quos
Remeantibus ad nos fratribus et confacerdotibus noftris,
að fanctum Concilium Sedes B. Petri direxit, agno-
vimus dilectionem tuam fuperno adiutorio nobiscum tam
Neftorianæ impietatis quam Eutychianæ vefaniæ exftitiffe
ET POST ALIA, Sed benedictus Deus nofter, cuius in-
vincibilis veritas ab omni hærefeos macula mundum te fecundum Sedis
apoſtolicæ iudicia demonftrauit. Cui dignam retribues pro tot laboribus
gratiam, fi talem te, qualem probauimus ac probamus, pro vniuerfalis
Ecclefiæ defenfione feruaueris. Nam quod Deus omnium calumniofo-
rum fallacias foluit, maximam beatiſſimi Petri çuram pro nobis cunétis
agnofcimus, qui poftquam fuæ Sedis iudicium in fidei defenfione firma-
vit, nec circa cuiusquam veftrum, qui nobiscum pro catholica fide labo-
raftis, perfonam quicquam reprobum videri permifit; quia nec poterat
Spiritu fancto iudicante quisquam ex eis non victor exfiftere, quorum
iam vicerit fides,
Gennadii Presbyteri, in libro de vivis illuftribus, cap. LXXXIX.
T
HEODORETVS Epifcopus Cyri ciuitatis, (a Cyro enim
rege Perfarum condita feruat hodieque apud Syriam no-
men auctoris,) fcripfiffe dicitur multa: ad meam tamen
notitiam ifta funt quæ venerunt. De incarnatione Domini aduerfus Eu-
tychem presbyterum, et Diofcorum Alexandriæ Epifcopum, qui humanam
in Chriſto carnem fuiffe negant, fcripta fortia, per quæ confirmat et ra-
tione et teftimoniis fcripturarum, ita illum veram maternæ fubftantiæ car-
nem habuiffe, quam ex matre virgine fumferat, ficut et veram Deitatem,
quam æterna naſcibilitate a Deo patre gignente ipfe nafcendo fufcepit.
Et decem Hiftoriæ ecclefiafticæ libri, quos imitatus Eufebium Cæfarien-
fem fcripfit, incipiens a fine librorum Eufebii, vsque ad fuum tempus, id
eft, a Vicennalibus Conftantini vsque ad imperium Leonis fenioris, fub
quo et mortuus eſt.
Theo
Theodori Abbatis et Philofophi in Argumento Synodi Ephefine.
Ευρέθη δὲ μετὰ Ἰωάνν8 Θεοδώρητος τις, ελλογιμώτατος Κύῤῥε
επίσκοπος πόλεως ἀνατολικῆς. ἔτος κατὰ Κυρίλλο λέγων,
Ο
ἐπελαμβάνετο καὶ τῶν δώδεκα κεφαλαίων, ὧν ἔγραψεν ἐν
τῇ τρίτῃ ἐπιστολὴ τῇ πρὸς Νεςόριον, καὶ ἀνέτρεπεν αὐτὰ, λέγων ὅτι Αρεια
νός ἐςιν ὁ ἅγιος Κύριλλος, καὶ τὰ Εὐνομία και Απολιναρίς φρονεῖ. ὁ γὰρ
Κύριλλος Νεςορίῳ ἀπομαχόμενος τῷ διακρἔντι τὴν οἰκονομίαν, τῆς ἑνώσεως
μᾶλλον φροντίδας πεποίηται ὅθεν καὶ ἐδόκει πως τῷ Θεοδωρήτῳ ὡς μίαν
φύσιν δοξάζων, ὡς οἱ Αρειανοὶ καὶ οἱ περὶ τὸν ᾿Απολινάριον. πλὴν ἔτε
Θεοδώρητος φαίνεται πώποτε τὸν Νεσόριον ὑπερμαχόμενος, ἀλλὰ μόνον
τὸν Κύριλλον ἀπομεμφόμενος διὰ τὴν συμβᾶσαν εἰς Ἰωάννην ἀτιμίαν, εἰ
δὲ βέλεται τις γνῶναι, ὅτι Θεοδώρητος καὶ λίαν ἐμίσει Νετόριον, ἀναγνῶ
τὸ περὶ τῶν αἱρέσεων αὐτῷ Θεοδωρήτω γεγραμμένον βιβλίον.
ον
um Ioanne adfuit Theodoretus eloquentiffimus Epifcopus Cyri ciui-
Cum Joanne alis. Hic contra
tatis orientalis. Hic contra Cyrillum agens, duodecim eius capitula
reprehendebat, quæ in tertia ad Neftorium epiftola confcripfit, refel-
lebatque illa, dicens Arianum cffe fanctum Cyrillum, et cum Eunomio et
Apollinari fentire. Cyrillus quippe Neftorio refiftens Incarnationem di-
videnti, maiorem vnionis curam præ fe tulit: vnde et Theodoreto vni-
cam naturam docere videbatur, ficut Ariani et Apollinaris. Sed neque
Theodoretus Neftorium defendere vnquam vifus eft, fed Cyrillum dun-
taxat accufare ob illatam Ioanni contumeliam. Quod fi quis noffe velit
exofum vehementer Theodoreto fuiffe Neftorium, librum legat quem
Theodoretus ipfe aduerfus hærefes compofuit.
joannis Euchaïtæ in Elogiis Scriptorum ecclefiafticorum.
Ενισορήσας τοὺς σοφοὺς διδασκάλους
Καὶ τὸν Θεοδώρητον αὐτοῖς ἐγγράφω,
Ὡς ἄνδρα θεῖον, ὡς διδάσκαλον μέγαν,
Ὡς ακράδαντον ὀρθοδοξίας ξύλον.
Αν δ᾽ ἐκλονήθη μικρὸν ἐκ τινος τύχης,
Ἄνθρωπος ἦν ἄνθρωπε, μὴ κατακρίνης
Οὐ γὰρ τοσοῦτον δυσσεβὴς ἦν ὁ κλόνος,
Ὅσον μετεῖχε τῆς ἐριτικῆς βίας.
Τί γάς; Κύριλλον πανταχοῦ νικᾶν ἔδει
Καὶ δογματικὴν ὄντα, καὶ λογογράφον,
Ὅμως δὲ τούτῳ καὶ διώρθωται πάλιν.
Τὰ δ᾽ ἄλλα πάντα τῶν μεγίςων ποιμένων
Βλέπων τὸν ἄνδρα μηδενὸς λελειμμένον,
Ἐνταῦθα τούτοις εἰκότως συνεγγράφω.
Doctor
}
octos magiftros, literis dum profequor,
Doctos
Iure Theodoretus inter hos cenfendus eft,
Diuinus vt vir, vt magifter optimus,
Fidei orthodoxæ ceu columna immobilis.
Quodfi parumper forte quadam motus eft,
Homo erat, qui homo es, ne crimen inferas, caue.
Non tam finiftræ motus hic fententiæ,
Quam pertinacis impetus pugnæ fuit.
2
Quid enim?,Cyrillum vbique vincere par erat,
Summæ virum doctrinae et eloquentiæ,
Sed poftea hoc ipfum ipfe correxit tamen,
Hunc ergo cernens ceteris in omnibus
Non imparem effe maximis paftoribus,
Merito inter illos hoc loco recenfui.
اد
Τι ῆς εὐεπείας καὶ λόγων εὐγλωττίας
T
Καὶ ῥητορικῆς δεινότητος καὶ τέχνης
Ὡς ἄγαμαί σε και τέθηπά σε πλέον
Ὦ συγγραφεῦ ἄριζε καλλίςων λόγων.
Ὄντως διαυγές και φαεινοὶ λυχνίται,
Καὶ μάργαροι ςίλβοντες οἱ σοὶ δὴ λόγοι
Καὶ πρόξενοι μὲν ἀρετῆς τῆς ἐνθέου,
τῆς αθέου δὲ ςηλιτευτα κακίας.
A
rtis bene ac concinne dicendi
Et rhetoricæ vis ac peritiæ exemplum,
Quantopere amo te, immo cum ftupore admiror
Te qui præftantiffimorum Autor es Operum!
Vere funt limpida er inftar lucerne emittunt lucem,
Et gemmæ fplendorem imitantur verba tua.
Ad diuinam quoque nos adducunt virtutem,
Impietatis autem et improbitatis nefanda produnt crimina.
Claudii de Sainctes, Epifcopi poftea Ebroicenfis, de Theodoreto
Hexaftichon.
S
acrorum interpres nemo fine numine diuûm:
Si apte, fi breuiter, munera dupla putant.
Nemo inter Græcos breuius: nemo aptius ifto
Scripturas aperit, hæreticosque premit.
Certe illi faciunt diuina charifmata nomen,
Ad facra perque Deum eft farta tuenda datus.
TESTI-
*) In hac noua Editione defiderari noluimus elegantiffimum hoc Epigramma, quod ex
veteri Codice olim defcripfit HENRICVS SAVILIVS.
1
!
TESTIMONIA QUAEDAM DE THEODORETI COMMENTARIIS
IN OCTATE VCHVM, IN LIBROS REGVM'
A C
PARALIΡΟΜΕΝΩΝ.
Theodoretus ipfe in Prafatione ad libros Regum fingula commemorat.
πειδὴ τῆς θείας χάριτος ἀπολαύσαντες Μωϋσέως το νομοθέτε τὰς
βίβλες, καὶ Ἰησε το προφήτε, καὶ τῶν Κριτῶν, καὶ τῆς Ῥεθήςμη.
νεύσαμεν φέρε πάλιν τ δε τε φωτὸς τὴν αἴγλην λαβῶν ἱκετεύσαντες,
τὰς τῶν Βασιλειῶν ἀναπτύξωμεν ἱτορίας.
Επειτα και τα αφήνονταν των Ματαίως αν την θέση
Quoniam diuina freti gratia interpretati fumus libros Mofis legisla-
toris, et lofuæ prophetæ, et Iudicum, et Ruth, age fplendorem huius lu-
cis vt accipiamus iterum implorantes, explicemus Regnorum hiſtorias.
1
Idem in 1. Paralipomenon, pag. 561.
ὴν δὲ τῶν μεσικῶν ὀργάνων διαφορὰν ἐν ταῖς Βασιλείας ειρή
TAY
καμεν.
Muficorum autem inftrumentorum differentiam diximus in libris
Regum.
Photius in Bibliotheca Codice CCIV.
Ανεγνώθητε αυτε θεσπεσία ανδρός, το μακαρία Θεοδωρίτε, ἐξήγησις
ὀκτάτευχον· ἐπιγραφὴν δ᾽ ἔλαχε συμβαίνεσαν τῷ ἔργῳ.
Εἰς τὰ άπορα γὰρ χρηματίζει τῆς γραφῆς. ἐν οἷς ἐπὶ καὶ εἰς τὰ τῶν
Βασιλειῶν, καὶ εἰς τὰ Παραλειπόμενα. χρήσιμον δὲ εἰς τὰ μάλιςα τὸ
βιβλίον.
- Legi eiusdem diuini viri B. Theodoreti explanationem in Octateu-
chum, quæ infcriptionem nacta eft Operi congruentem, in obfcura et abs-
trufa Scripturæ loca, in quibus funt et ad libros Regum, et in Paralipo-
mena. Vtiliffimum autem in primis hoc Opus.
TESTIMONIA DE PSALMORVM INTERPRETATIONE,
Theodoretus ipfe in epiftola LXXXII. ad Eufebium Epifcopum Ancyranum.
Δ ιὰ γὰρ τὴν τὸ Θε8 χάριν; καὶ τὰς Προφήτας ἅπαντας ἡρμηνεύσα
μεν, καὶ τὸ Ψαλτήριον, καὶ τὸν ᾿Απόςολον.
+
Quæ diuina eft gratia, et Prophetas omnes commentariis expofui, et
Pfalterium, et Apoftolum.
Idem
1
Idem in librum II, Regum, quaft. XLIII. de hymno loquens, feu cantico
Dauidis ob victoriam.
Ἔτι
1
5. δὲ σύμφωνος τῷ ιζ'. Ψαλμῷ, μᾶλλον δὲ αὐτός ἐςιν, ὀλίγας ἔχων
ὀνομάτων ἐναλλαγάς. ἐγὼ δὲ μετὰ τῶν ἄλλων Ψαλμῶν καὶ τέτον
ἑρμηνεύσας, περιτῖὸν ὑπέλαβον δευτέραν ἑρμηνείαν ποιήσαθαι.
Confonat autem Pfalmo XVII, vel potius idem eft, paucas habens
nominum mutationes. Ego autem cum aliis Pfalmis hunc
quoque in-
terpretatus, fuperuacaneum exiftimaui fecundam componere interpreta-
tionem.
Nicephorus lib. XIV. cap. LIV. Theodoreti opera enumerans.
Ωσαύτως καὶ εἰς τὸν Ψαλτῆρα ἕτερον σύγγραμμα κατέλιπεν,
Similiter et in Pfaltem aliud opus reliquit.
DE VITA
}
DE
VITA ET SCRIPTIS
B. THEODORETI
DISSERTATIO.
Digniffima eft quae enarretur vita THEODORETI,
fiue multiplicem Viri doctrinam, fiue variam
eius fortunam fpectemus. Illa, vt admiratio-
nem omni iure meretur, ita quoque mul-
t
tam nos ad imitationem excitandi vim habet; haec vero, etfi
tanto Viro minus digna videri poffit, tamen magnam nobis
praeftat vtilitatem. Illuftri enim exemplo fuo nos docuit
THEODORETVS, tum quae nobis ingredienda fit via, fi de
coetu Chriftiano bene mereri volumus, tum quanta opus fit circum-
ſpectione, ne vitae cum laude actae et nominis gloriae vel leuis
adfpergatur macula. Norunt, quotquot feculi V. et VI. ac Syno-
dorum, quarum memoria in haec tempora incidit, Hiftoriam con-
fuluerunt, quam variam fortunam expertus fit THEODORE TVS, cuius
eadem, quae olim EVSEBII caefarienfis, fors fuit. Quem enim
plurimi fummis exornarunt laudibus, eundem alii de fide fufpectum
habuerunt, fua communione vix dignum putarunt, et quae eorum
temporum fuit iniquitas, anathemate ferierunt.
૧ ૧
}
Haud multo
acquio-
เพ
4
DE VITA ET SCRIPTIS
1
aequiores noftro etiam tempore quosdam inuenit iudices, contra
quos difficile eft Apologiam non fcribere. His omnino
accenfendum effe putamus GARNERIVM, qui paffim in Differ-
tationibus quas Auctario fuo complexus eft, acerbum aduerfus Scri-
ptorem noftrum egit iudicem, cui tamen potius quam THEODO,
RETO accidiffe exiftimamus, quod 1. c. p. 113. de Noftro dicit
„id paffus eft, quod folent oculi vehementer affecti: vifus eft nem-
„pe fibi videre rotam re ipfa haerefin, vbicunque vel minima ſpe-
,,cies vmbraque occurreret.,,
Fuerunt autem omni tempore, qui
cauffam THEODORETI defendentes ipfi veritati patrocinati funt,
etfi covSINvs, qui in Praefatione ad interpretationem gallicam
Hiſtoriae ecclef. THEODORETI magno cum ardore pro illo pugna-
uit, et forfitan nonnulli alii haud immerito nimiae in illum volun-
tatis rei habeantur. Quae cum ita fint, auream mediocritatem
feruare ftudebimus, ne vel iniquis accufationibus Viro optimo par
tem laudis detrahere, vel nimio laudandi, aut fi quid humani paffus
eſt Nofter, diffimulandi ftudio, a veritate aliena tradere videamur.
Ne ordine careat haec omnis Difputatio, tres conftituemus
partes vitae THEODORETI. Prima narrabit eius primordia, fuc-
ceffus ac ftudia vsque ad annum iftum quo ad epifcopalem dignita-
tem euectus eft. Secunda exponet de rebus geftis eius vsque ad
Concilium chalcedonenfe, feu oecumenicum quartum. Tertia deni-
que recenfebit vltima eius fata et motus poft obitum illius ortos,
quibus finem fi non fecit, facere faltem debuit Concilium conftanti-
nopolitanum feu oecumenicum quintum.
1
Quam nafcendi fortem habuerit THEODORETVS, ignorare-
mus, nifi ipſe (Hift. relig. c. 13.) pauca attigiffet, e quibus colligi-
tur, eum Antiochiae circa A. C. 386, in lucem editum effe, etfi
}
FABRI
B. THEODORETI DISSERTATIO.
5
FABRICIVS (Biblioth. gr. Vol. VII. p. 430.) natales eius ad A. C.-
393. referre maluerit. Non immorabimur miraculis recenfen-
C
dis quae ipfe loco iam citato de Macedonio Afceta refert, cuius
precibus fuam, natiuitatem tribuit.
Haec ideo tantum attigi-
mus, vt appareat, eum dictum fuiffe eodentov, quia parentibus
a Deo quafi donatus erat. Non, falluntur" itaque qui nomen eius
graece per fcribere iubent, quod in, Codicibus etiam fieri obfer-
uauimus, poftquam primus hoc nos docuit 10A. PICVS in Praef.
ad THEODORETI Quaeftiones, in, Octateuchum, quas graece edi-
dit Parif. a. 1558. Idem quoque defendere videtur SVIDAS, qui
Qeodweitos quidem nomen proprium effe obferuat, alteram vero
Θεοδώριτος
fcribendi rationem, meliorem effe haud, obfcure indicat, verbis iftis
quae proxima funt, Θεοδώρητος δὲ διὰ τοῦ ἡ ἡ δωρεὰ τοῦ Θεοῦ.
de ń ǹ
Nolumus; tamen illis, magnopere aduerfari, qui nomen illud per
fcribere malunt, quia fic quoque in Codicibus frequenter fcribitur,
înprimis in Acroftichide, Canonis. catany&tici ad Seruatorem, apud
LAMBEC. lib. V. p. 268.. Sed mittimus haec, et ad Hiſtoriam, a
qua paululum digreffi eramus, reuertimur: Liberali, vt tempora
ferebant, inftitutione frui licuit THEODORETO. A prima enim
iuuentute vitam egit in monafterio Euprepii prope Antiochiam, vbi
prima eruditionis pofuit fundamenta, adiutus, fauore PORPHYRII,
qui eo tempore ecclefiae, antiochenae: praeerat. Monaſticae vitae
a parentibus inde a natiuitate confecratus, per triginta ad minimum
annos in monafterio illo verfatus eft, nec inde difcedere voluit,
cum iam Lectoris, et Diaconi honores in eum collati effent. Haud
male vero ab illo collocatum fuiffe tempus quod ibi transegit, te-
1
ftantur egregia illa ingenii fere diuini et fubacti iudicii fpecimina,
quae deinde, cum ad munus epifcopale euectus effet, edidit. Libris
a 3
iftis,
6
DE VITA ET SCRIPTIS
iftis, qui magno numero fuperfunt, elaborandis, grauiffimisque
illis negotiis quae poftea fubiit, fe, cum in hoc lateret monafterio,
idoneum reddidit. Nec miramur, tantos illum in facrarum litera-
rum ftudio feciffe progreffus, cum licuerit illi exoptatiffima 10 A N
NIS CHRYSOSTOMI difciplina et inftitutione vti. . Quam fint feli-
ces, quibus contingit, probis innotefcere viris, ab eorum ore pen-
dere, fuamque ad illorum exemplum componere vitam, nifi omnium
temporum doceret Hiftoria, hoc vnico exemplo abunde poffet com-
probari. Concedimus quidem, ad fummum illud in arte bene di-
cendi faftigium, quod inter Rhetores facros vnus fere tenuit C HRY-
SOSTOMVS, non affurrexiffe THEODORE TVм, id tamen afferere
non dubitamus, in fcientia ifta Theologo apprime digna, quae fpe-
Aat ad interpretationem facrarum literarum, non myfticam illam,
fed planam, perfpicuam et vniuscuiusque captui accommodatam,
vix effe quemquam qui CHRYSOSTOMO fit fimilior. In hoc imi-
tando adeo felix fuit THEODORE,TVs, vt fi Commentarios eius in
facros libros Noui potiffimum Teftamenti confulimus, haud raro
ipfum CHRYSOSTOмVм legere putemus.
Sed non vnicum hunc
habuit artis fuae magiftrum. Habuit etiam THEODORVM, quem
mopsuefterum dicunt, de quo nefcimus an fatis recte iudicent,
qui cum Patribus Synodi quintae omnem eius damnant memoriam.
Pauciffima illius ad nos venerunt Scripta, graeco idiomate confignata,
plura vero,
vt bene contra DVPINIVM monuit RICH, SIMON
Crit. Tom. I. p. 107. inter Syros quaerenda funt, Ex paucis illis,
quae fiue temporis fiue aduerfariorum eius iniquitate nobis relicta-
funt, vix fatis iudicare licet, quae fuerit Viri illius fic dicta impro-
bitas. Summam tamen eius in toto Oriente fuiffe autoritatem no-
uimus, et fi ex Fragmentis, quae in Catenis paffim obuia funt, de
hoc
B. THEODORETI DISSERTATIO.
77
hoe Scriptore iudicium ferre licuerit, laude potius quam vitupera
tione dignus videbitur. Ipfe GARNERIVS Auctarii
p. 184. fateri
cogitur, talia fubinde in Catenis legi ex THEODORO iſto in Pfal-
mos, quae oftendant, ab ipfo literalem fenfum feliciter expofitum
fuiffe. Haec licet haud adeo multum ad tuendam THEODORI cauf
fam facere videantur, tamen, quia ab aduerfario eoque aliàs fatis
iniquo proficifcuntur, maiorem ad eum commendandum vim ha-
bebunt, quam quae FA CVNDVs multis complexus eft libris.
Quicquid vero fit, parum proficua fuit THEODORETO familiaritas,
quam cum illo contraxerat. Vterque enim, poftquam fatis diu fu-
nefta de tribus Capitulis agitata erat lis, in Synodo V. conftantino-
politana A. C. 553. damnatus eft. De NESTORIO autem quid dica-
mus? Optandum fane effet, nullam Noftro cum illo interceffiffe
confuetudinem. Magna autem pictatis fpecies, quam eo tempore,
quO THEODORETVS in inonafterio verfabatur, prae fe ferebat NESTO-
RIVS, effecit, vt arêtiffima inter vtrumque contraheretur amicitia,
quae maximis aduerfitatibus aegre diffolui potuit. THEODO…
RETVS enim amicorum fuorum erat ftudiofiffimus et in defenden-
dis illis conftantiffimus. Multorum hacc ipfi fuit cauffa malorum,
de quibus in proxima huius Differtationis parte aptior erit dicendi lò-
Hoc vnicum nunc adiiciendum erit, errores Viri, cuius perfo-
nam colebat, magnopere deteftatum effe THEODORET VM, vt Scri-
pta eius et Acta concilii chalcedonenfis teftantur.
Ctls.
Quae fuerint Scriptoris Noftri primordia, quo delectatus fit
ftudiorum genere, quos habuerit Praeceptores, quosque coluerit
amicos, hactenus vidimus. Verendum autem eft, ne, vt iufto diu-
tius illum in coenobio S. Euprepii delituiffe nonnulli putant, ita
quoque nos iam fatis diu his vitae. eius initiis immoratos effe exifti-
2 4
ment.
8
DE VITA ET SCRIPTIS
ment.
Comitemur itaque nunc THEODORETVM ex anguftis, Mo.
nafterii illius cancellis in ampliorem et tanto Viro digniorem fcenam
prodeuntem. Videamus, quam deinde perfonam egerit, et quae
fuerit eius in adminiftrando munere epifcopali rara affiduitas. Pu-
blicum ecclefiae doctorem iam agere coeperat, cum ab ALEXAN-
DRO Antiochiae hoc tempore Epifcopo Diaconus conftitutus effet.
Hoc munere, etfi e Monafterio fuo nondum egreffus, fumma cum
laude fun&tus eft, cum in fermonibus, quos coram coetu facro reci-
tabat, Apollinariftarum, Arianorum aliorumque errores acriter per-
ftringeret. Sacris hisce, fi ita dicere fas fit, praeliis, grauioribus
quae poftea fubiit, certaminibus quafi praeludere vifus eft, tan-
tamque de fe fpem fecit, vt cum Cyri, Syriae Euphratefiae vrbis,
quam alii Chyrrum dicunt, Epifcopus vita defunctus effet, THEO-
DOTVs eo tempore Antiochiae Praeful, Noftrum digniffimum pu-
taret, qui fedi huic epifcopali admoueretur. Factum hoc effe
putant BARONIVS et TILLEMONT A. C. 423. Sententiae fuae
fundamentum petunt ex THEODORETI ad LEONEM Epifcopum
Romanum epiftola, quae eft centefima decima tertia. In illa enim
dicit, fe fex et viginti annis a Deo fibi commiffae ecclefiae praefuiffe.
Eundem epifcopalis muneris annum ponit in Epift. CXVI. quae
RENATO Prefbytero infcripta eft. Iam vero vtraque haec epiſtola
non potuit ſcribi ante A. C. 449. in quam incidit Synodus λysgınù,
qua in his literis iure queritur. Recte itaque fe habet calculus,
fi fummae annorum 449. detrahuntur 26. anni. Aliam tamen
computandi rationem fequuntur, qui annum ponunt 420. Huic
fententiae nos etiam fubfcribimus, tum quia cónfirmari videtur per
Epiftolam LXXXIII. quae fcripta eft ad DIOSCORVM Epifcopum
Alexandriae, tum quia alio duplici Scriptoris noftri teftimonio fatis
de
(
mu-
B. THEODORETI DISSERTATIO-
9
munitur.
1
Ad EVTRECHIVм enim fcribens (Epiftola eft octoge.
fima numero) Pontificem fe nominat qui Epifcopatum per 25. an-
nos gefferit. Eundem numerum ponit in literis quas ad NO MV M
Confulem dédit (Epiſtola eft LXXXI.). Iam vero NO MVS conful fuit
A. 445.
Si itaque demas annos 25, incidit initium dignitatis epi-
fcopalis THEODORETI in A, C. 420. In eadem ad NO мVм epi-
ftola teftatur, fe inuitum ordinatum effe, quod ne miretur quis
quam, duo commemoranda erunt, quae in cauffa fuiffe videntur,
cur inuitus hanc prouinciam in fe fufceperit. Regio cyreftica, li-
eet octingentos vicos comprehenderet, vt ex epiftola ad LEONEM
data (quae eft CXIII.) patet, foli tamen fterilitate magnopere pre-
mebatur, montibusque, vt Nofter ad CONSTANTIVM Praefe-
Etum fcribit, (Epift. XLII.) inclufa erat multis et magnis, partim
plane nudis, partim infructuofis arboribus confitis. Miferam quo-
que eam vocat regionem in literis ad PVLCHERIAM Auguſtam da-
tis (Epift. XLIII.). Magis autem deterrere eum poterat Marcioni-
tarum Arianorumque nefanda haerefis, quae tam altas ibi egerat
radices, vt non fine fummis difficultatibus exftirpari potuerit. Sed
quae per extrema pericula et fummas calamitates illuftrior apparet,
diuina gratia, praefto fuit B. THEODORETO, animumque illi ad-
didit, vt abiecto omni timore adiret prouinciam, quae, fi vlla
alia, fido et perito opus habebat Antiftite. Nec fucceffu caruerunt
conatus eius, quibus eo maior debetur laus, quo maiores fuperan
dae fuerunt difficultates. Has ipfius praeftantiffimi Viri verbis ex
Epift. LXXXI. defumtis latino fermone recenfere iuuabit. „Octo,
,,inquit, vicos Marciani haerefi infectos, aeque ac locos vicinos, ad
„veritatem volentes perduxi. Vicum alium Eunomianis, alium
,,Arianis refertum, ad diuinae cognitionis lucem adduxi, nullum-
a $
→
"
» que
10
DE VITA ET SCRIPTIS
}
/
„que apud nos, Dei beneficio, haereticorum reliquum eft lolium.
„Non fine periculis autem haec praeftiti, fed effufo faepius fanguine
,, meo, haud raro lapidibus ab ipfis petitus, et quafi ad ipfas in.
ferni portas delatus. His refpondent, quae Idem LEONE
Epifcopo romano fcribit, (Epift. CXIII.). Diuina mihi fuccur
"}
G
,д
"
rente gratia fupra mille animas a Marcionis morbo liberaui, mul-
» tasque alias quae Arii et Eunomii partibus adhaeferant ad Chri-
"
ftum Dominum perduxi. Et actingentarum ecclefiarum paftor
conftitutus fum (tot enim Cyrus habet parochias) in quibus loli
,, um nullum relictum eft, fed omnibus Haereticorum erroribus
25
97
nofter
grex
ereptus eft.
27,
22
res.
ور
Nouit qui omnia videt, quot lapides
a nefandis Haereticis in me coniectos exceperim, quam multis
in vrbibus Orientis certamina mihi fubeunda fuerint aduerfus
Gentiles, aduerfus Iudaeos et aduerfus omnes Haereticorum erro-
Haec autem ne quis iufto ambitiofius, a Noftro dicta
effe putet, monendum erit, acerba Viri multis calamitatibus eo
tempore oppreffi fata hanc vitae quafi. imaginem et defenfionem
efflagitaffe. Alias enim in laudibus fuis praedicandis, quod mode-
ftis proprium effe folet, eft admodum parcus. Ecquis itaque eſt,
qui non perfpiciat, fummo ftudio Noftrum in eo laboraffe, vt pu-
riorem fuis traderet doctrinam, eamque contra quosuis errores ma
fcule defenderet? Et quis non mirabitur affiduitatem et inde
feffum ftudium Viri, qui cum octingentas curae fuae commiffas
haberet ecclefias, aliorum, quoque multorum faluti profpexit?
Hoc fibi datum effe negotium putauit THEODORE TVS, vt non cy-
refticae modo prouinciae, fed Antiochenis quoque, Berroeenfibus
aliisque pluribus caeleftis doctrinae veritates occafione enata propo-
neret.
ret. Nec laude caret liberalitas, qua egentibus diſtribuit bona,
quae a Parentibus acceperat, omnia, et reditus fuos publicae vtili-,
1
tati
B. THEODORETI DISSERTATIO.
II
tati confecrauit. Quibus vt fidem faciamus, verba Ipfius ex epifto-
la ad LEONEM' Romanorum Epifcopum adponimus. „Epifcopatu
""
inquit, tot annis gefto non domum acquifiui, non agrum, non
obolum, non fepulcrum, fed fponte paupertatem amplexus fum,
,, et ea quae a parentibus acceperam, poft illorum mortem ftatim
„ diſtribui, vt fciunt omnes qui habitant in Oriente.„ Eadem
92
fere funt quae ad NOмVM Confulem fcribit, quae ne longiores
fimus iam omittimus, et ifta tantum ex hac Epiftola (quae eft
octogefima prima) in rei fidem adducimus, quae prouidam eius
de falute vrbis fuae curam teftantur. Publicas, inquit, porticus e
""
>>
reditibus ecclefiafticis erexi, pontes duos maximos exftruxi, bal-
„ neorum communium curam geffi, cumque ex alluente Auuio
,, aquam in vrbem noftram deferri inuenirem, aquaeductum pa-
rari curaui, et vrbem aqua carentem aquis repleui.,, Haec in-
fignia in ciues vrbis Cyri collata beneficia commemorat quoque in
Epiftola ad ANATOLIVM Patricium (quae eft feptuagefima nona
numero) data. Mirentur, qui haec legunt, raram noftri in opi-
bus difponendis collocandisque moderationem, quantum abfuerit
a lucri cupidine imunoderatoque bonorum fecularium vfu, et quam
dignum perfona Epifcopi putauerit, non modo curam animarum ge-
rere, fed faluti quoque externae fuorum, eorumque neceffitatibus
inuigilare. Studii huius quod laudem fane meretur, et in quo vix
fibi parem habuit THEODORETVS, vnum alterumue adhuc com-
memorare liceat teftimonium. Euphratefiam eiusque primam vr-
bem Cyrum, ingreffus, cum opus effe videret Medicis, omnem
dedit operam, vt artis falutaris exercendae peritos ad hanc prouin-
ciam incolendam precibus adduceret, quorum vnum magnopere
commendauit APELLAE in Epiftola quae eft CXV. numero.
\
}
Nec
minus
12
DE VITA ET SCRIPTIS
1
!
minus paternum, quo fuos fouebat, amorem teftatus eft, cum cy-
reftica terra oneribus publicis magnopere premeretur.
Adeo
ipfum angebat eorum quos curae fuae commiffos habebat miferia,
vt pro leuandis oneribus iftis apud PVLCHERIAM Auguftam et
CONSTANTIVM Praefectum intercederet: quae vtraque epiftola
(XLII. et XLIII.) vt argumento fic quoque numero eft cognata.
Nec filentio praetereunda eft eximia illa munificentia, qua poſt ex-
pugnatam a Vandalis et direptam Carthaginem haud paucos, qui
cum extrema paupertate colluctabantur, liberaliter hofpitio exce-
pit, et prouida fua cura dignatus eft, inprimis CELESTIA CVM,
quem poftea amicis fuis (Epift. XXIX-XXXVI.) de meliori commen-
dauit. Hactenus in recenfendis THEODORETI virtutibus, vt par
erat, occupati fuimus, quae omnes, fi coniunctae fpectantur, ama
bilem veri dignique Antiftitis exhibent imaginem. Huic quid ad-
iungi poffit vel debeat, non videmus. Num quaefo, qui haec omnia
legerit, fidem noftram dubiam reddet, fi dixerimus, eum qui de
omnibus bene mereri, et non fuis modo, fed exteris etiam benignum,
liberalem ac munificum fe exhibere ftuduit, pacem quoque coluiffe,
ita vt nec de vi aperta vlli illata, nec de dolo aliis ftructo vnquam
accufari fiue in ius vocari potuerit? Ita omni iure de Noftro fta-
1
tuendum, nec vllo amplius opus effe putamus teftimonio.
Ta-
'men, ne vel leuis fufpicioni relinquatur locus, teftem excitabimus
epiſtolam, quam dedit ad NOмVM Confulem. In hac (quae or-
dine eft LXXXI.) fcribit:,,Annos viginti quinque ita vixi, vt ne-
», que in ius vocatus fim a quoquam, neque ipfe quenquam accu-
fauerim. Totidem annis nullus religiofiffimorum Clericorum,
quibus praeeram, tribunalia frequentauit, Non obolum, non
veftem a quoquam fumfi: ne vnicum quidem panem, aut ouum
92
33
vllus
B. THEODORETI DISSERTATIO.
13
>>
">
"
>>
"
>>
vllus domefticorum meorum accepit vnquam. Praeter pannicu-
los quibus amictus fum, nihil poffidere volui.,, Ita quoque ad
EVTRECHIVM Praefectum, eodem vt iam alibi notauimus tempo-
re, fcribens (Epift. LXXX.) teftatur, fe nec forum iudiciale inter-
pellaffe vnquam, nec ab vllo criminis reum effe actum. Quis ita-
que de Viri lenitate, aequitate et erga alios iuftitia iure dubitaue-
rit? Magnopere itaque miramur, OVDINO verba ifta potuiffe ex-
cidere, quae exftant Tomo I. de Script. ecclef.
p. 1056. Cum
exercuerit tam grandes inimicitias aduerfus CYRILLVM alex. et
ante Synodum ephefinam, quae anno 431. facta eſt, et poſt Syn-
odum, amarulentis in eam confcriptis libris: miror, qua ra-
tione THEODORETVS glorietur, fibique potiffimum de mititate
abblandiatur in Epiftola 81. ad NO MVM.,
Haec fatis aperte
produnt interpretationem a fenfu Scriptoris alieniffimam. Quum
enim Nofter ad NOM VM et EVTRECHIVм fcribit, nec fe nec
fuorum quenquam frequentaffe dashgcv, de criminibus intelligi
voluit, quibus in foro ciuili poenae ftatuuntur, non autem de con-
trouerfiis, quae de capitibus fidei agitantur, quales ipfi cum cv-
RILLO intercefferunt. Longiori contra OVDINVм non opus erit
difputatione, quam, ne Scriptoris noftri cauffam deferere videre-
mur, omittere quidem non potuimus, protrahere tamen nolumus,
quia de controuerfia, quae inter Noftrum átque CYRILLVM agitata
eſt, in proxima huius Differtationis parte, ad quam progredimur,
fermo nunc inftituetur.
"
Viginti et quod excurrit annorum Hiftoria texenda eft nobis,
cum in altera Vitae huius parte de rebus geftis THEODORETI
vfque ad Concilium chalcedonenfe exponere conftitutum fit. Rerum
dicendarum ordo iubet, vt initium faciamus ab illis quae Concilium
ephe-
14
DE VITA ET SCRIPTIS
}
ephefimum prius, quod in A. C. 431. incidit, praecefferunt. Lites
nunc enarrandae funt funeftiffimae, quae in cauffa NESTORII, im-
pii hominis, non fine maxima animorum contentione, in orientali
et occidentali ecclefia eo temporè agitari coeperunt. His enim
litibus adeo inuoluta eft THEODORETI vita, vt, qui hanc deſcri-
bere aggreditur, illas attingat neceffe fit. Ne autem quibusdam Le-
&orum óbfcurum fit, vnde orta fuerit acrior illa inter CYRILLVM
et THEODORETVM difputatio, paullo altius repetendae erunt
eius origines. Notiffimum omnibus effe debet, minus recte de
diuina Chrifti natura et de Incarnatione fenfiffe NESTORIVM, qui
eo tempore conftantinopolitanae ecclefiae erat praefectus. Per difcipu-
los, vt fieri folet, impia fpargebat dogmata fua, inprimis per a N A-
STASIVM, quem habebat Prefbyterum, qui pro concione aliquando
dixerat, Deiparam virginem SeoTónov dici non poffe. Accufatus
a Clero conftantinopolitano, defenfus autem eft a NESTORIO.
Hinc illae lacrimae. Ignis, qui primum in vrbe regia glifcere vide-
batur, mox in flammas erumpebat, et non modo totum Orientem
peruadebat, fed Romam quoque deferebatur.
A
CAELESTINVS,
ecclefiae Romanae hoc tempore Antiftes, a CYRILLO in fubfidium
vocatus, primis mali huius initiis, ne mora diuturnitatem attrahe-
ret, obuiam eundem effe putauit, igni vero oleum affundere vifus
eft. Seueriorem enim iftam tulit fententiam, qua NESTORIO in-
iungebatur, intra decimum a publicata fententia diem, erroribus
fuis vale dicere, et duodecim capitulis fiue Anathematiſmis a cv-
RILLO compofitis fubfcribere, addita, vt fi fecus faceret, epifco-
pali fede eiiceretur, comminatione. Alia autem medendi ratione,
et maiori inprimis lenitate opus fuiffet. NESTORIVS enim, fiue
ingenii quo pollebat, acumine, et eloquentia, qua multos fuo
tem-
B. THEODORETI DISSERTATIO.
15
↓
tempore fuperabat, fretus, fiue Aulicorum quos in vrbe regia ha-
bebat Fautores, amicitia, eaque qua in Oriente confpicuus erat
autoritate, fiue denique aliorum quorundam epifcoporum affenfu,
audacior factus, fpreuit CAELESTINI minas. Sic res delata eft ad
Concilium ephefinum prius, feu oecumenicum tertium, cui praefe-
dit CYRILLVS, qui, priusquam haberetur Concilium illud, literas,
CAELESTINI mifit ad Epifcopos Antiochiae et Hierofolymae, vr
hos a focietate cum NESTORIO ineunda deterreret. His literis
commotus IOANNES Anticchiae Epifcopus fcripfit ad NESTORI
vм, quem admonuit, vt ad faniorem fidem rediret, motusque in
ecclefia excitatos fedaret. Hanc epiftolam bonae mentis teftem ca-
ritatisque plenam nonnulli THEODORETÓ noftro tribuunt; quam
fententiam non fine multa fiducia proponit GARNERIVS Aut.
P. 59, et p. 119. in dubio autem pofitam effe dicit ibid. p. 469. et
p. 474. Quicquid fit, fciente et fuadente Noftro compofita effe
videtur Epiſtola illa, quae obtinendo fini fuo omnino erat aptiffima,
fi mens non laeua fuiffet NESTORIO. Hic vero, vt folent qui
pertinacius adhaerent confiliis fuis, locum non dedit amicorum ad-
hortationi, fed horum abufus iudicio rogauit 10 AN NEM, vt refu-
tandorum duodecim CYRILLI Anathematifmorum operam, peri-
culi tunc temporis plenam, deferret Viris peritis. Sors ifta A N-
DREAE Samofateno, et quod dolemus, THEODORETO obtigit.
Ita factum eft, vt qui ad ea vsque tempora bene apud omnes audiue-
rat, male apud multos audiret, et litibus fefe ingereret, quas decli-
naffe melius omnino fuiffet. At vero multa funt, quae tuendae
THEODORETI cauffae inferuiunt. Haec GARNERII potius quam
noftro nomine recenfere iuuabit, vt appareat, vel ipfis adeo aduer
fariis patuiffe, Virum praeftantiffimum, etfi humani aliquid paffus
1
fit,
16
DE VITA ET SCRIPTIS
1
">
"
>>
"
99
"1
fit, tamen non fine laude pugnam cum CYRILLO iniuiffe. Ita
autem GARNERIVS Auct.
P. 120:
,, Ingerebat fefe occafio opta.
tiffima conferendae pugnae cum CYRILLO multarum palmarum
duce, eoque totius fere orbis doctiffimo, et tamen opportuno
vulneribus, vt ipfi quidem videbatur. Audendi cauffa non tan-
tum honefta, amico laboranti opem ferre; fed etiam religiofa, ob-
fiftere homini partes Apollinarii in Speciem tuenti. Pulchrum erat
auxiliari Neftorio vrbis regiae Antiftiti, aulae gratiofo, et fimul
,, oppugnare Cyrillum, cuius potentia, quo maior ab Occidentis
fauore, eo inuidiofior Orienti atque ipfis Imperatoribus formi-
dabilior: vrgebat Praefulis mandatum, cui parere pium, obfiftere
intutum. Anathematifmos arguere, quid aliud videretur,
,, quam laceffere pugnam, quae orbe toto fpectante peragenda
» effet.
Quid multa? illecebrofum erat, dici vbique terrarum,
quod folebat Antiochiae, eloquentiae miraculum et doctrinae
prodigium.,, Multa his infunt, quae recte et praeclare dixit
GARNERIVS, funt vero etiam, quae infenfam erga THEODO-
RETVм mentem teftantur.
دو
39
رو
رو
22
s
Signis vtrinque datis quafi concurrebant acies. Ne vero
difpar effet pugnae ratio, quisquis dimicantium operam dabat,
vt quam plurimos ad partes fuas alliceret. Hac mente CYRILLVS
epiftolam ad Monachos Aegypti fcripfit, eosque hortatus eft, ne
NESTORII fallaciis infidias fibi ftrui paterentur. Literis hisce, ne
fucceffu carerent, adiunxit duodecim Capitula, fuisque effecit arti-
bus, vt in ipfa adeo vrbe regia multis metum incuteret. Ex altera
autem parte THEODORETVs literas contra CYRILLVM dedit
ad Monachos Euphratefiae, Syriae, Phoenices et Ciliciae,
quas integras graece et latine fuo tempore, fi Deus vitam
et
vi.
B. THEODORETI DISSERTATIO.
17
viresque concefferit, exhibebimus.
Inter ανέκδοτα huc vsque lo-
cum tenuit Epiftola illa, cuius exiguam tantum partem ex Actis Sy-
nodi V. dedit GARNERIVS Auct. p. 62. fed tantum latine, quia
Apógrapho Epiftolae quae in Cod. quodam Auguftae Bibliothecae
vindob. exftat, caruit, quo nobis iam frui licuit.
-
Rebus ita difpofitis indictum eft imperante THEODOS 10 Con-
cilium Ephefi congregandum. Conuenerunt magno numero Patres,
primas tenuit CYRILLVS, qui abfente, feu vt nonnullis vifum eft,
confulto moras trahente IOANNE Antiochiae Epifcopo, feralem contra
NESTORIVM dixit fententiam. Sed animis iam concitatis multae obor-
tae funt turbae. 'IOANNES enim antiochenus cum adueniffet, CYRILLO,
MEMNONI Ephefi Epifcopo, et toti Concilio magnopere fuccenfuit, aliis-
que in focietatem fuam adfcitis CYRILLVM exauctorauit, grauiterque in
omnes animaduertit qui ab illius partibus fteterant. Maiora rei fa-
crae metuenda fuiffent mala, nifi Imperator THEODOSIVS, de per-
turbato Ecclefiae ftatu certior factus, prouidiffet, ne quid ab vtraque
parte ageretur, donec cauffa effet cognita. Variis tamen artibus,
Comitumque, quibus rei cognofcendae cura ab Imperatore commiffa
erat, confiliis effectum eft, vt tandem dimiffis Patribus fere cuncta
in priftino ſtatu remanerent, confirmata tamen fententia contra
NESTORIVM pronunciata. Proximo poft hoc Concilium tempore
odium, quod nondum fopitum erat, nouas quafi recepit vires, et
occafionem dedit celebratiffimis illis quinque libris, quos THEODO-
RETVS Contra CYRILLVM et Concilium ephefinum compofuiffe di-
citur. Hi magnopere difplicuerunt CYRILLI fectatoribus, et
MARIO MERCATORI adeo execrabiles vifi funt, vt fcribere non
erubuerit, (Operum T. II. ed. GARN. p. 265.) Noftrum infti.
gante diabolo illos exaraffe. Nec minus GARNERIVS ob libros
1
b
iftos
18
DE VITA ET SCRIPTIS
ง
iftos fuccenfuit THEODORETO: errauit autem, quum Auct. p. 125.
fcribit, illos iuffu THEODOSII Imperatoris combuftos effe, quod
tamen p. 239. Dialogis iftis qui Eraniftes feu Polymorphus infcripti
funt, accidiffe perhibet, notatus ideo ab ovDINO I, c. p. пoi.
Nec 10ANNES Antiochiae
CYRILLVS, qui in Synodo ephefima ex arbitrio fuo omnia dif
ponere coeperat, aduerfam autem fortunam deinde expertus erat,
mutata rerum facic pacis agitabat confilia. Parum enim proficua
ipfi fuerat controuerfia iſta cum Orientalibus, et grauiffime preme-
batur Scriptis a Noftro compofitis.
Epifcopus e re fua effe ducebat, litibus hisce diutius inhaerere,
cum nulla fpes illi reliqua effet, fore vt quae contra NESTORIVM
Ephefi decreta erant, refcinderentur. Ita praeparatis animis ex voto
acceffit Imperatoris mandatum, vt CYRILLVS omnes inimicitias
deponeret et eorum quae Ephefi expertus, fuerat memoriam abii-
ceret, 10 ANNES autem fententiae contra NESTORIVM latae fub-
fcriberet. Pace his conditionibus reftituta, otium quoque THEO
DORETO redditum effe videbatur. Ab eo enim tempore amicitiam
cum CYRILLO coluit, vt literae adhuc fuperftites teftantur, quas
vel accepit vel ad illum dedit. Fuerunt quidem, qui ex Epifto-
lis quas hoc tempore ad HIMERIVM et ANDREAM famofatenum
mifit, colligere voluerunt, fimulatam fuiffe THEODORETI amici-
tiam: fed hi non cogitarunt, hanc fuiffe Scriptoris Noftri fortem,
vt ab omnibus qui eo tempore male cupiebant CYRILLO, fides eius
tentaretur. Fieri itaque non potuit, quin ad caftra e quibus egref
fus erat, nonnullis rediiffe videretur. Ea autem fuit Viri mode-
ratio, vt poft pacem ecclefiae redditam nihil noui moliretur, etfi a
multis follicitatus amicis fuis libere animi fenfus expromeret. Vni-
cum tamen eft, quod contra finceritatem initae inter vtrumque
ami-
B. THEOPORETI DISSERTATIO.
/ 19
amicitiae non fine fpecie moneri poffet.
tur.
Scilicet, cum impia
NESTORII fcripta vindicibus flammis iuffu Imperatoris tradita ef-
fent, in locum eorum fubftituta funt Excerpta e libris THEODO-
RI mopfuefteni et DIODORI tar fenfis, quae cum multis difplicerent,
refutata funt a CYRILLO, defenfa a THEODORE TO.
Ita in va-
rias partes iterum abire vifi funt, qui vix in gratiam rediiffe putaban-
Incertum autem eft, num CYRILLO contradicendi ftudium,
an potius veneratio quam vtrique illi Scriptori deberi exiftimauit,
apud Noftrum, quem fcimus in amicis defendendis conftantiffimum
fuiffe, plus valuerit. Quicquid fit, querelas fuas ad 10 ANNEM
antiochenum detulit CYRILLVS, cuius hac de re Epiftolam e Cod.
vatic. editam, Vindiciis Synòdi ephef. etc. p. 141. inferuit LEO AL-
LATIVS, nec non GARNER. Auct. p. 97. Valde iniquum autem
erga THEODORETVM fe exhibuit LIBERATVS, qui in Breuia-
rio fuo c. 9. ftatuit, nouam factionem THEODORETO autore
ortam Acephalorum nomen accepiffe, quia nec CYRILLO
nec IOANNI adhaeferit, Cum LIBERATO, vt folet, facit GAR-
NERIVS, qui in Auctario fuo paffim huius fic dictae factionis me-
minit. At vero iam dudum a COTELERIO, DVPINIO aliisque
explofa eft fabula de hac Acephalorum claffe et origine, cum notum
fit, poft haec demum tempora Eutychianis nonnullis nomen illud
fuiffe impofitum. Nec fides vlla debetur epiftolis illis, quae fub
THEODORETI ac NESTORII nomine circumferuntur. Has
enim omnes a Neftorianis fuppofitas effe, vt Synodo ephefinae ma-
culam adfpergerent, iam obferuatum eft a LEONT10 in Libro de
Sectis, (Biblioth. PP. T. I. p. 509.) ALLATIO (1. c. p. 131.) et
aliis. Eadem eft ratio epiftolae illius, quae a Noftro ftatim poſt
obitum CYRILLI fcripta dicitur ad IOANNEM antiochenum, cuius
b 2
boc
20
DE VITA ET SCRIPTIS
1
hoc eft initium:
כל
دو
>>
Sero tandem et vix malus homo defunctus
eft. Miramur, GARNERIVM his fpurciffimis literis ex Actis
Synodi V. defumtis non modo locum conceffiffe Auct. p. 98. fed
etiam defenfionem eorum qui Noftro illas praepoftero ftudio vin-
dicant, in fe fufcepiffe, cum iam BARONIVS Annal. T. VI. p. 23.
feqq. docuerit, quam aperta habeant voeias indicia. Idem quo-
que viderunt POSSEVINVS, LVPVS, ALLATIVS, AVBERTVS
MIRAEVS, et quotquot acutioribus oculis praediti erant. Quis
enim crederet quaefo, genuinas effe literas iftas, cum notiffimum
et extra omne dubium pofitum fit, aliquot annis ante CYRILLVM
fatis iam defunctum effe 10 ANNEM antiochenum? Sed ea fuit GAR-
NERII, immo quoque OVDINI, (de Script. eccl. T. I.
p. 1056.)
qui illum coeco impetu in plerisque fequitur, iniquitas, vt in fauo-
rem malae cauffae, errorem in Epiftolae huius infcriptione latere
ftatuerint, quafi pro 10 ANNIS nomine ponendum fit nomen
DOMNI, quem fuccefforem habuit. Opportune autem huic leui
defenfioni poffet opponi, quod apud ipfum GARNERIVM loco
quodam vbi contra coVSINVM acerbius, vt folet, difputat, me le-
gere memini, Aut fic aut non debebat pugnari.,, Quafi vero
nondum fatis iniurius in boni Viri memoriam fuerit GARNERIVS,
protulit quoque Aut. p. 38. Fragmentum ex Sermone quem
THEODORE TVS Antiochiae poft CYRILLI mortem coram
DOMNO habuiffe dicitur. Hoc, vt alia eiusdem generis, defumfit ex
Actis Synodi V. et fola MARII MERCATORIS minus firma auto-
ritate nixus, pro genuino venditauit. Quo minus autem credulum
Viri, alioquin, fi a THEODORETI Hiftoria difcefferis, acu
tiffimi, animum multis accufemus, impedit diligentia et integritas
COVSINI, contra quem pugnauit quidem GARNERIVS in Notis
29
1
}
fuis
B. THEODORETI DISSERTATIO,
21
fuis 1. c. fed leuiffimis armis, quae nouum fane fuftinere non pof-
fent impetum. Cum in eo iam elaborauerimus, vt varias maculas,
quae praeftantiffimi Viri memoriae ac nomini iniectae erant, abfter-
geremus, haud a re noftra alienum effe videtur, hanc Differtatio-
nis noftrae partem loco ifto notatu digniffimo finire, quem LEO
ALLATIVS 1. c. p. 131. ex CYRILLI ad VALERIA NVM epiftola
exhibet. Verba ita fe habent: ἐὰν τοίνυν καταψευδόμενοί τινες λέ
γωσιν ἕτερά τινα παρὰ ταῦτα φρονεῖν αὐτοὺς, μὴ πιςευέθωσαν,
ἀλλ' ὡς ἀπατεῶνες καὶ ψεῦσαι κατὰ τὸν αὐτῶν πατέρα τὸν διάβολον
ἀποπεμπέδωσαν, ἵνα μὴ ταράττωσι τοὺς ἐθέλοντας ὀρθοποδεῖν. ἐὰν
δὲ καὶ ἐπιτολὰς ἑαυτοῖς συντιθέντες τινὲς περιφέρωσιν, ὡς ἐκ προσώς
που γραφείσας ἀνδρῶν ἐπιφανεσέρων, οὐκ ὀφείλουσι θαρσείσθαι. οἱ
γὰρ ἅπαξ ἐγγράφως ὁμολογήσαντες τὴν πίσιν, πῶς ἕτερα γράφειν
δύνανται, καθάπερ ἐκ μετανοίας ἐἰς τὸ μηκέτι βούλεθαι φρονεῖν όρ-
θῶς παρενηνεγμένοι.
3)
29
29
Si qui igitur fint, qui illos (Orientales fcili-
cet) ab his diuerfa fentire falfo affirmauerint, nulla eorum dictis
fides adhibeatur, fed vt impoftores et mendaces inftar patris fui
diaboli, amandentur, ne illos qui rede incedere cupiunt, con-
turbent. Quodfi autem fuerint, qui epiftolas a fe concinnatas
circumferunt, tanquam quae a viris fpectatis editae fint, eorum
audacia nullo modo eft admittenda. Qui enim femel fidem
fuam per Scriptum aliquod profeffi funt, qui fieri poteft, vt
iam contraria fcribant, quafi poenitentia dueti eo iam prolapfi
fint, et recta fapere diutius nolint. „ Si licuiffet CYRILLO
ea videre quae poft fata eius ab impudentiffimis hominibus fub
THEODORETI nomine ficta funt, quales quaefo illos reputaturus
fuiffet, quibus fraus non primo intuitu pater?
3)
29
2)
b 3
1
Acer.
22
DE VITA ET SCRIPTIS
Acerbiora erant fata, quae THEODORE TVS deinde ex-
pertus eft.
CYRILLO in fede alexandrina fucceffit DIOSCORVS,
vix dignus in quem tanti honores conferrentur. Ambitio eius, ne de
propenfa illius in Eutychianos voluntate nunc quicquam dicamus,
nullis continebatur limitibus, adeo vt in aliena quoque dioecefi ius
exercere auderet, vt e fequentibus apparebit.
THEODORE TO
Noftro inprimis multarum calamitatum auctor fuit, non quafi de
fidei capitibus cum eo decertaffet, id enim honorificum videri po-
terat, fed quia Noftrum aduerfarium habuerat, cum de Primatu in-
ter PROCLVM et CYRILLVM, feu potius hunc ipfum DIOSCO-
RVM, ecclefiae alexandrinae eo tempore Apocrifarium, lis orta effet.
Epifcopatui admotus arripiebat occafionem quam fibi datam effe pu-
tabat, vt calamitates quibus THEODORET VS hoc tempore pre-
mebatur, acerbiores redderet. Accufatus enim erat ille apud Im-
peratorem THEODOSIVM, ac fi frequentes Synodos prope An-
tiochiam congregaffet, et in concionibus coram populo recitatis
nefanda dogmata propofuiffet. Tantnm apud Imperatorem va
luerant hae iniquae accufationes, vt Commonitorio ipfius THEODO
SII manu fcripto Nofter prohiberetur, vrbe Cyro egredi. Rem
exponit in fuis ad EVTRECHIVM Praefectum,
VM Praefectum, ANATOLIVM Pa
tricium et EVSE BIVM Ancyrae Epifcopum literis (Epift. LXXIIX.
LXXX. LXXXII.) et iure de tumultuario hoc iudicio ac iniuria fibi
facta queritur. Notatu inprimis digna et illuftrandae Hiſtoriae apta
funt verba ifta ex Epiftola ad EVTRECHIV M. » Iniuria, inquit,
99
دو
29
"2
procul dubio me affecerunt, qui ambas aures calumniatoribus
dederunt, nec alteram nobis feruarunt. Nam et homicidis ac
adulteris defenfionis locus conceditur: nec prius fententia contra
illos dicitur, quam praefentes conuicti fuerint, vel confeffi, ve."
'
29
ram
B. THEODORETI DISSERTATIO.
23
وو
99
ram effe accufationem.
At Pontifex
calumniae factus eft lu-
2
dibrium, ne id quidem quod fepulcrorum effractores folent, con-
fecutus, vt interrogaretur, an vera fint, de quibus infimulatur.
Hanc parum aequam agendi rationem tenuit quoque DIOS CORVS.
Cum enim THEODORETVM hoc tempore honefto carceri quafi in-
clufum fciret, ftatim poft accufationem a Clericis Osroënis inftitutam
anathemate Noftrum aggreffus eft, etfi nullum in alienae regionis
Antiftitem ius illi competeret, et THEODORETVS contra iniuftas
criminationes fe in Epiftola, quae numero eft octogefima tercia,
egregie defendiffet. Ita magnum impedimentum remotum effe pu-
tabat DIOSCORVS, quod promouendo EVTYCHIS errori, cui ipfe
magnopere fauebat, obfiftere potuiffet. Damnatus quidem et ab offi-
cio facerdotali depulfus eft EV TYCHES in Concilio conftantinopoli-
tano, quod breui poft haec tempore A. C. 448. autoritate FLAVIA-
NI vrbis regiae Epifcopi frequentatum eft, fed EVDOXIA E Auguftae
et CHRYSAPHI1 Eunuchi artibus effecit DIOSCORVs, vt proxi-
mo anno noua conuocaretur Synodus, in qua egit Praefidem, £v-
TYCHISque cauffam armata manu adeo defendit, vt ifte pro infon-
te declaratus in priftinam dignitatem reftitueretur. Ab hac Synodo
ephefina pofteriori, quam ob nefanda in FLAVIANVM aliosque pu-
rioris doctrinae defenfores commiffa facinora, λysgv dicunt, man-
dato Imperatoris THEODOSII abeffe iuffus eft THEODORETVS,
Mala fibi imminentia praeuidebat, vt ex Epiftola (CXII.) quam ad
DOM NVM Antiochiae Epifcopum dedit, colligimus. Nec vanus
erat metus: nam cum multis aliis, quos laudis potius quam malo-
rum focios fuiffe dixeris, fede epifcopali deiectus eft. Sed glorio-
fum omnino tunc erat, iis adnumerari qui non federunt in confilio
impiorum. Adeo enim illi proterua audacia macularunt famam
fuam, qui a DIOSCORI partibus in hac Synodo fteterunt, vt tur-
b 4
}
pius
24
DE VITA ET SCRIPTIS
1
pius fuerit immitti quam eiici. Acta autem huius Synodi refciffa
funt omnia, autoritate concilii chalcedonenfis feu oecumenici quarti,
quod precibus fuis ab Imperatore MARCIANO impetrauit LEO M,
Romanorum Epifcopus. Celebratum fuit Concilium illud A. C.
451, Praefidem agente per quinque Legatos LEONE M. Praeclara
multa peregerunt Patres Chalcedone congregati, quorum frequentia
infignem Concilio illi dedit fplendorem. Nos autem miffis reliquis,
illis tantum quae ad Scriptorem noftrum fpectant, immorabimur.
Sunt, qui putant, THEODORET Vм non nifi octaua Seffione, in
qua praeter cauffam eius fere nihil agitabatur, fuiffe admiffum, FA-
CVNDVS autem, quem alii fequuntur, ex A&tis Concilii euictum de-
dit, eum a primo inde initio interfuiffe Synodo, fruftra renitentibus
Aegyptiis aliisque multis. Quid actum fit Seffione octaua in cauffa
THEODORETI, et quibus conditionibus fedi fuae reftitutus fit, haud melius
quam ex ipfis Actis huius Concilii recenferi poterit. Haec autem ital
fe habent apud HARDUINVM in Collect. Concil. T. II. p. 498. feq.
Refidentibus omnibus ante cancellos fanétiffimi altaris re-
uerendiffimi Epifcopi clamauerunt: Theodoretus modo anathe-
matizet Neftorium.
39
23
>>
""
i
Theodoretus reuerendiffimus Epifcopus tranfiens in medi-
„um dixit: Et preces obtuli diuiniffimo ac piiffimo Imperatori
& libellos obtuli reuerendiffimis Epifcopis agentibus locum re-
uerendiffimi Archiepifcopi Leonis: et fi vobis videtur, legantur
coram vobis, vt ficut fapio, cognofcatis.
رو
"
در
Reuerendiffimi Epifcopi clamauerunt: Nihil. relegi volu-
,, mus: modo anathematiza Neftorium.
دو
>>
>>
""
Theodoretus reuerendiffimus Epifcopus dixit: Ego per
Dei gratiam ab Orthodoxis fum nutritus, & orthodoxe fum e-
doctus et orthodoxe praedicaui; et non folum Neftorium et
'">
Eu-
B. THEODORETI DISSERTATIO,
25
,, Eutychem, fed et omnem hominem, qui recte non fapit, auer-
,,for, et alienum exiftimo.
""
"
>>
/
""
Et dum diceret haec, reuerendiffimi Epifcopi clamauerunt:
clare dic, anathema Neftorio & dogmatibus eius; anathema
Neftorio et amantibus eum.
"
Theodoretus reuerendiffimus Epifcopus dixit: Vere non di-
,, co, nifi quomodo noui Deo placere. Prius fatisfacio vobis,
quia neque de ciuitate cogito, neque honore opus habeo, ne-
,, que ob hoc adueni; fed quia calumniam paffus fum, veni fatis-
facere, me effe orthodoxum; & omnem haereticum qui conuer-
ti noluerit, anathematizo, & Neftorium & Eutychem, & omnem
homtnem dicentem vel opinantem duos filios, anathematizo.
39
""
دو
""
Et cum diceret, reuerendiffimi Epifcopi clamauetunt: Dic
,, aperte anathema Neftorio et iis, qui ea quae eius funt, fapiunt,
Theodoretus reuerendiffimus Epifcopus dixit: Ego nifi ex-
pofuero quomodo credo, non dico. Credo autem
""
""
-
Et cum diceret, reuerendiffimi Epifcopi clamauerunt: ifte
haereticus eft, ifte Neftorianus eft, haereticum foras mitte.
">
Theodoretus reuerendiffimus Epifcopus dixit: Anathema
Neftorio et ei qui non dicit Dei genitricem virginem Mariam,
„, et qui in duos filios partitur vnum Filium vnigenitum. Ego
"
"
"
autem et fidei definitioni fubfcripfi, et epiftolae fanctiffimi et
Deo amantiffimi Archiepifcopi Domini Leonis, & fic fapio. Et
" poft omnia haec dixit, Saluete.
رو
">
>>
>>
Gloriofiffimi Iudices dixerunt: Omnis iam dubitatio de
Theodoreto reuerendiffime Epifcopo eft foluta; quippe et Ne-
ftorium coram vobis anathematizauit, et a fanctiffimo et Dei
amantiffimo fenioris vrbis Romae Leone fufceptus eft, et defi-
nitionem fidei a religiofitate veftra prolatam libenter fufcepit,
b5
"
et
26
DE VITA ET SCRIPTIS
,, et infuper epiftolae memorati fanctiffimi Archiepifcopi Leonis
,,fubfcripfit. Deeft igitur, vt fententia proferatur a reuerentia
veftra, vt ecclefiam fuam recipiat, ficut et fanctiffimus Leo E-
pifcopus iudicauit.
>>
در
">
>
""
ور
22
">
Omnes reuerendiffimi Epifcopi clamauerunt: Theodoretus
dignus eft fede, Ecclefia paftorem recipiat: orthodoxum Docto-
rem ecclefia recipiat, Theodoretus dignus eft fede: Archiepi-
ſcopo Leoni multos annos. Poft Deum Leo iudicauit: popu-
lus orthodoxum recipiat dignum fua fede. Theodoreto catholico
Doctori reddatur ecclefia.,;
Ad tertiam vitae huius partem accedimus, quae vltima No-
ftri fata, et motus poft mortem eius ortos exponet, ficque progre
dietur vsque ad temporą Synodi quintae.
tempora Synodi quintae. Poft concilium chalce.
donenfe plurimum quidem temporis fpatium in Monafterio prope
Cyrum pofito confumfit THEODORETVS, ita tamen vt ecclefiae
fuae faluti fumma cura inuigilaret. Exoptatiffimam fuiffe hanc
poftremam vitae eius partem, colligimus ex Epiftola ad 10AN-
NEM Oeconomum data, (Epift. CXLVI.) in qua teſtatur, ſe dele-
Atari quiete et vita a curis libera. Ex eadem autem Epiſtola per-
fpicitur, nouos eo tempore motus ortos effe culpa Aëtii Archidia-
coni, qui confuetam orationum et precum claufulam, quia te decet glo-
ria & Chriftum tuum et fanctum tuum Spiritum (feu, vt alii dicere fo-
lebant, gratia et benignitate Chrifti tui, cum quo te decet gloria cum
fanito tuo Spiritu) admittere nolebat, fed mandauerat, non oportere
Chriftum dicere fed Vnigenitum glorificare. Vt his temporibus
magnae de verbis agitari folebant lites, ita quoque fub hac verbo-
rum nimia diſtinctione haeretici aliquid latere putabant aliqui, nec
absque ratione verebatur THEODORETVS, ne idem quod ipfe
olim expertus erat, accideret Aëtio, vt fcilicet duos in filios diui-
dere
B. THEODORETI DISSERTATIO.
27
dere putaretur vnum Dominum noftrum Jefum Chriftum, & Vni-
genitum quidem legitimum credere filium ac naturalem, Chriftum
vero adoptiuum ac nothum, ficque glorificatione indignum. Ita
rei ftatum depingit Nofter in Epiſtola quam modo allegauimus, ipfe
vero quod prudentis erat moderatoris, multo cum ftudio peregit,
cum non modo in hac Epiftola Locum iftum de Incarnatione, de quo
tunc temporis cum magna animorum contentione difputabatur, accu-
rate exponeret, fed peculiarem quoque de hoc argumento librum
componeret, cuius autem non nifi Fragmenta quaedam aetatem tule-
runt.
Į
Plures fine dubio fcripfit libros, cum iucundo hoc otio abun-
daret. Sunt enim inter multos illos quos reliquit, nonnulli, de qui-
bus fatis certo conftat, eos non ante concilii chalcedonenfis tempora,
feu quod idem eft, ante pacem & quietem Noftro tandem reftitu-
tam, effe compofitos. Falluntur itaque BARONIVS et SIRMO N-
Dvs, qui putarunt, THEODORETVм breui poft Concilium illud
tempore A. C. 453. fatis funétum effe. Contra hos pugnat inprimis
GENNADIVS, qui teftatur, Noftrum in vita adhuc fuperftitem fuif-
fe cum regnum capefferet LEO Imperator, ficque A. C. 457. Argu-
mentum quod ex Chronico MARCELLINI duxit LABBEVS, minus
tutum effe videtur, quia in Chronico ifto temporis nota haud fatis
determinata eft. Multo minus infiftendum effe videtur illis quae e
THEODORI Lectoris Collectaneis GARNERIVS Auct. p. 148. attu-
lit, vt probaret, Noftrum A. C. 458. ex hac vita difceffiffe: quae
enim de IACOBO Thaumaturgo A. C. 458. adhuc fuperſtite narran-
tur, vago EVAGRII teftimonio nituntur. Tutiffimum itaque effe
putamus, obitum THEODORETI ad A. C. 457. referre cum TIL-
LEMONTIO et aliis.
1
}
Hoc, vt putamus, anno, in pace ecclefiae obdormiuit, et caram
fui memoriam reliquit omnibus, qui libero a praeiudiciis animo di-
gnum
28
DE VITA ET SCRIPTIS
>
gnum meritis ſtatuebant pretium. Eandem tamen poft fata etiam
expertus eſt ſortem, quam dum viueret, habuit valde iniquam. Vl-
tima quidem rerum linea mors dicitur, et de mortuis non nifi bene
dicendum effe fapienter praeceperunt maiores, fed Noftro non li-
cuit effe adeo felici, vt illaefa poft mortem frueretur fama. Red-
eundum itaque nobis eft ad Hiftoriam cuius finem iam attigiffe.
videbamur. Quam fieri poteft, pauciffimis adhuc enarrandi funt
motus, qui per integrum et quod excurrit feculum turbarunt 0-
rientem. Quae folet effe magnorum Virorum conditio, vt fi vita
excefferunt, piis eorum manibus haud raro infultent illi, quibus
ora et linguas foluiffe videtur Defuncti obitus, eadem quoque.
fuit fors THEODORETI. Vix enim e vita difcefferat, cum- Eu-
tychiani, qui`aegre ferebant non. EVTYCHIS tantum fed D10-
SCORI quoque iacturam, acerbiffimis calumniis Viri optimi immo
totius Synodi chalcedonenfis memoriam male ad pofteros com-
mendare anniterentur. Si
Si VICTORI· Tunonenfi et
- EVAGRIO,
quem vtrumque tamen parum fidum effe nouimus, credendum
fit, ANASTASIO imperante duae congregatae funt Synodi,. Con-
ſtantinopoli vna, Sidone in Palaeftina altera, in quibus damnata eſt
Noftri memoria. Sed cum fatis obfcura fit vtriusque Synodi
iſtius hiſtoria, vtilius operam noftrain collocabimus, fi illis po
tiffimum inhaeremus, quae ad inuidiofam de tribus Capitulis con-
trouerfiam pertinent. Turbarum quas Eutychiani excitauerant
pertaefus IVSTINIANVS Imperator, qui fidei fuo tempore acer-
rimus erat propugnator, pacem ecclefiae reddere voluit Scripto
contra Acephalos fiue Eutychianos directo. Hoc cum meditare-
fur, a THEODORO Caefareae hoc tempore Epifcopo, fibi perfua-
deri paffus eft, vt calamum potius contra fic dicta tria capitula,
hoc eſt, 'contra THEODORI mopfueſteni, THEODORETI Noſtri,
1
et
B. THEODORETI DISSERTATIO.
29
et IBAE edeſſeni Scripta, verteret. Ita enim fe effecturum effe
Aperabat, vt Eutychiani ad ecclefiam catholicam redirent, et Sy-
nodum chalcedonenfem amplecterentur. Imperator, etfi magnope-
re huic Concilio faueret, tamen, quia non alio modo pacem ec-
clefiae reddi poffe exiftimabat, promulgauit Decretum, quo tria
iſta Capitula vt impia et blasphema damnabantur. Votorum fe
compotes factos effe laetati funt Eutychiani, et THEODORA AU-
gufta quae illis nimium fauebat. Quo minus tamen ex votis ce-
deret confilium, obftitit Occidentalium et praecipue VIGILII,
Romanorum tunc Epifcopi, diffenfus. Et dolendum fane eft, v1-
GILIVM iuftam tandem deferuiffe cauffam, quam tueri omnino
potuiffet. Inconftantiam eius, de qua legenda eft Differtatio theo-
logica, quae haud ita pridem Praef. S. V. SCHVBERTO A,
MDCCLXVI. Gryphiswaldiae prodiit, fatis teftatur Hiftoria fic
dictae Synodi quintae, feu Concilii oecumenici quinti, quod in
hac praecipue cauffa Conftantinopoli conuocatum eft. Etfi VIGI-
LIVS de bona cauffa quam defendendam habebat, ipfemet con-
uictus, et ab Afris, Sardis, Illyricisque magnopere rogatus effet,
ne in trium Capitulorum damnationem confentiret, tamen famo-
fo illo, vt dicitur, Judicato affenfum profeffus eft. Nec Orien
talibus nec Occidentalibus hoc indignum fe adprobare potuit fa-
cinus, quod inprimis Illyricorum, Afrorumque contra VIGILIVM
excitauit odia, ne de FACVNDI iuftiffima ira quicquam dicamus.
Vtinam omnem rei memoriam delere potuiffet Conftituto, quod
deinde edidit, ex quo haec pauca tantum hoc loco inferenda funt
verba, quae ad Noftrum fe referunt, et ita fe habent:,, Statuimus
» atque decernimus, nihil in iniuriam atque obtrectationem pro-
batiffimi in Chalcedonenfi Synodi viri, h. e. Theodoreti Epiſco-
,, pi Cyri, fub taxatione nominis eius a quoquam fieri vel pro-
>>
}
"
fer-
30
DE VITA ET SCRIPTIS
}
}
دو
ferri.,, Sed quis non miretur fummam Viri inconſtantiam,
quae tanta fuit, vt breui poft editum Conftitutum tempore hoc
iterum reuocaret, non erga illos tantum quorum cauffa agebatur,
fed erga feipfum quoque et famam fuam maxime iniurius. Te-
ſtem huius rei habemus epiftolam quam ipfe dedit ad EVTY-
CHIVм vrbis regiae Epifcopum, quae exftat in Actis Synodi Con-
ftantinopol. apud HARDVIN VM, Tom. III. p. 213. fqq. GARNE-
RIO autem adeo difplicuit illa, vt in fuis ad quintam Synodum
obferuationibus LIBERATI Breuiario fubiunctis, magno quidem
fed irrito conatu, eius vodeíav nobis perfuadere tentauerit. Vita
A. C. 555. defunctus VIGILIVS litem iftam fuccefforibus profe-
quendam reliquit, de horum autem fucceffibus iam dicere nihil
attinet.
}
Reliquum eft, vt de Scriptis, quae THEODORETVs magno
numero reliquit, generatim dicamus: in quibus recenfendis eundem
tenebimus ordinem, quo tum in firmondiana, tum in noftra editione
fe excipiunt. Primam eamque maximam horum librorum partem
conftituunt Commentarii, quos in Sacram Scripturam tum veteris
tum noui Teſtamenti exarauit. In hoc literarum genere magnope-
re excelluit Nofter, quippe qui iudice PHOT10, at quanto Viro!
(Cod. 203.) palmam praeripuit HIPPOLYTO aliisque plurimis, fiue
ad dictionem eius refpexeris, quae puris et fignificantibus vocibus
abdita quaeque reuelat et iucunditate delectat, fiue methodum
eius fpectaueris, cuius haec eft praecipua laus, vt fine omnibus
ambagibus ea quae fcire attinet, perfpicue et ornate proponat, iis
tamen non praetermiffis quae ad Lectorem informandum facere
poffint. Ita fere iudicat PHOTIVS, 1. c. vbi Noftri Commenta-
rios in Danielem iis exornat laudibus, quae ad omnes eiusdem
generis libros ab hoc Autore confcriptos merito applicari debeant,
Primum
B. THEODORETI DISSERTATIO.
31
}
εν
Primum inter illos locum occupant Quaeftiones in Oftateuchum fue
in V. libros Mofis, in librum Jofuae, Judicum et Ruth. His ftatim ad-
iungimus Quaeftiones quae proximum tenent locum, in libros Regum
(notum, in Bibliis graecis libros Samuelis accenferi libris Regum) ac
Paralipomenon: hae enim cum illis coniunctae olim fuiffe videntur, a
PHOTIO faltem in vno Codice (205.) lectae funt. Quaeftiones priori
loco commemoratas infcripfit εἰς τὰ άπορα τῆς θείας γραφῆς,
quem
Titulum vt operi egregie congruentem laudat PHOTIVS. Eun-
dem quoque cum modo loquendi huius Scriptoris conuenire, often-
di poteſt e Quaeft. XXVIII. in librum Judicum, vbi nógov évgísnav
Ev dégous Noftro idem eft quod in re dubia exitum inuenire. Do-
cet itaque primo intuitu infcriptio, has Quaeftiones non ad vni-
uerfos hosce libros, fed ad obfcuriora duntaxat loca pertinere. Et
in hoc quidem pofitum eft difcrimen, quod inter hos et reliquos
THEODORETI Commentarios facros intercedit. Illi enim qui
fequuntur, continuum in vniuerfos libros fiue Vet. fiue N. T. ex-
hibent Commentarium, hi priores autem non nifi obfcuriorum lo-
corum interpretationem complectuntur. Singularis vero et
quae non omnibus fe approbauit, eft methodus, quam in hifce li-
bris adhibuit Autor, per Quaeftiones earumque folutiones Lecto-
rem inftruens, Sed rationem eius in Prologis aperuiffe vi-
detur, vbi HYPATIVM, cui vterque liber infcriptus eft, nunc
παίδων φίλτατον, nunc vero ἐρασμιώτατον vocat, vtpote quo fami-
liariter vtebatur, quemque`vltimis. vitae fuae annis, in quos aera
horum librorum incidit, lateri fuo adhaerentem, et in munere
epiſcopali laborum focium habebat. Senem quoque, et affiduo in
fcrutandis `facris literis pofito ftudio exercitatiffimum doctorem de-
cebat ifta methodus. Vltimos autem hos effe librorum a Noftro
1
ela-
32
DE VITA ET SCRIPTIS
1
elaboratorum, haud vana, vt putamus coniectura ftatuitur, quia nec
in vllo alio, nec in epiftolis fuis, illorum mentionem fecit, quod
tamen in Epiftola, quam ad LEONEM Romanorum Epifcopum
A. C. 449. vt fupra eui&tum dedimus, fcripfit, immo etiam in ea
quae ad EVSEBIVм ancyranum directa eſt, ad fui defenfionem
facere potuiffet. Quod reliquum eft, in his vt in aliis THEODO-
RETI libris, quaedam occurrunt, quae THEODORVM mopfuefte-
num autorem habent, alia
alia quae ad ORIGENEM alia quae ad
DIODORVM tarſenfèm iure referri debent. Haud raro enim cul-
pa eorum qui Catenas e Scriptis horum Patrum congefferunt, ac-
cidit, vt quae vnius funt, alteri tribuantur, quod inprimis de illo
quem priori loco nominauimus, nec non de THEODORO HERA-
CLEOTA valet, vt iam obferuatum eft a MONTFAVGONIO Pa-
laeogr. gr. p. 347.
Commentarii in Pfalmos nulla quidem apud PHOTIVм fit
mentio: tamen, quia plura funt THEODORETI Scripta, quorum
ille non meminit, huiusque praeftantiffimi Operis in aliis libris quos
ipfe PHOTIVS commemorat, diferte iniicitur mentio, non dubi-
tandum eft, quin ad Noftrum iure pertineat, cui etiam a NICE-
PHORO Hift. ecclef. lib. 14. tribuitur. Ipfe Autor pro fuo agno-
ſcit hunc librum in Epift. LXXXII. quae ad EVSEBIVм ancyramım
fcripta eft, nec non Quaeftione XLIII. in librum fecundum Re-
gum. In Prooemio docet, qua interpretandi ratione vfus fit,
vt cenfuram effugeret, quam alii meruerant.
Tria inprimis
1
ab eo notantur vitia, fuppreffis tamen, ne modeftiam laederet,
Scriptorum nominibus. Primo reprehendit nimium Allegoriae
ftudium; quod in APOLLINARIVM dictum effe putant DVPI
Deinde impugnat eos qui omnia vaticinia-
ad
NIVS AC GARNERIVS.
B. THEODORETI DISSERTATIO.
33
}
ad Judaeos referunt, quam quidem accufationem ad THEODORVM
mopfueftenum ſpectare fatis aperte loquuntur ea quae in Actis Syno-
di V. Collat. V. ex HESYCHIO hierofol. leguntur apud HARD.
1. c. Tom. III. p. 104. Denique nimiam aliorum prolixitatem arguit,
ad CHRYSOSTOM Vм fine dubio refpiciens, quem in hoc, vt in
plerisque aliis libris prae reliquis fequutus eft, ita tamen vt breui-
tati quam maxime ftuderet.
Hac via ingreffus felici fucceffu labo-
re hoc defunctus eft, fimulque hanc laudem meruit, vt critica dili-
gentia alios fui temporis Interpretes fuperauerit. Adhibuit enim
Aquilae, Symmachi et Theodotionis verfiones, quarum multa frag-
menta ex hoc inprimis Commentario petiit MONTFAVCONIVS,
qui etiam pag. 10. Praelim, ad Collectionem nouam Patrum obferuat,
Noftrum, etfi ab eufebiana Pfalmorum interpretatione plerumque
deflectat, tamen fubinde illam fere ad verbum exprimere, etfi bre-
uiori, vt plurimum, ftilo. Idem Noftro quoad CHRYSOSTO-
MVM obiecit GARNERIVS Auct. p. 184. Sed vtrumque non adeo
miramur, cum fatis conftet, quanta in Catenis facta fit nominum
permutatio, quae eo facilius locum inuenire potuit, quo magis
teſte NICEPHORO 1. C. THEODORETVS ftilum fuum ad CHRY.
SOSTOMI exemplum formare ftuduit; quo factum eft, vt fi in Co-
dicibus paffim nomén Autoris loco quodam neglectum effet, ne pe-
ritiffimi quidem Librarii fatis certi fuerint, fitne ad hunc an ad il-
lum referendus? Et quod inprimis ad locum Pf. 50, 7. a GARNE-
R10 prolatum attinet, verum quidem eft, pene eadem legi apud
CHRYSOSTOMVM (edit. SAVILII T. I. p. 709. fq.): noluimus ta-
men in Variantibus Textui fubiectis quicquam de hoc loco monere,
quia in Codice auguftano quem tertium dicere confueuimus, et qui
Catenam in Pfalmos, vt in Praefatione pluribus indicatum eft, con-
с
tiner
34
DE VITA ET SCRIPTIS
1
tinet, non CHRYSOSTOMI fed Noftri nomen adfcriptum vidimus.
His tantum adiicimus, ex Epiftola LXXXII. ad´E VSEBIVм fcripta
reate colligi poffe, hunc librum inchoatum eſſe A. C. 433.
Ordine proximus eft Commentarius in Canticum Canticorum.
Talem a fe fcriptum effe, ipfe quidem THEODORE TVs in Prolo-
go quem Pfalmis praemifit, teftatur, num vero is quo nunc vti-
mur, iure ad illum pertineat, multis difputatum eft. Recenfebi-
mus itaque paucis argumenta, quae ab vtraque parte in fcenam
producta funt. Qui genuinum hunc foetum effe negant, obiicere
folent, autorem in Prooemio de CHRYSOSTOMO vt viuo loqui,
in THEODORVM mopfueftenum grauius inuehi, de fe vt de homi-
ne ciuilibus ac militaribus negotiis admodum diftra&to loqui, et de
Manaffe quaedam tradere, de quibus ne ye quidem apud No-
ftrum exftet. His addunt tum prolixitatem in dicendo, tum No-
ftri de hoc opere filentium, vbi de Scriptis loquitur, in quibus
fuam de Incarnatione fidem teftatus eft, tum denique Catenarum
autoritatem. Ita paucis complectimur, quicquid contra hunc li-
brum dictum effe nouimus. Haec argumenta, etfi minus firma
fint, tamen apud CAVEVM ac GARNERIVM tantum valuerunt, vt
fuum illis adiecerint calculum. Immo parum abfuit, quin GAR-
NERIVS in locum huius libri alium fubftitueret foetum, quem Au-
Atario fuo inferere promifit pag. 258 verum his promiffis non fte.
tit, vel ftare noluit, qui Operis perficiendi curam poft GARNERII
obitum in ſe ſuſcepit. Videamus autem, qua ratione omnis iſta
argumentatio refutari, et genuina libri indoles defendi poffit. De
CHRYSOSTOMO, etfi vita iam defunctus effet, iure dici poterat,
ὁ τοῖς ῥεύμασι τῆς διδασκαλίας μέχρι να τήμερον πᾶσαν τὴν οἰκεμές
vnv άędeúwv: viuebat enim in Scriptis fuis quorum fama tunc vni-
fe
αρδεύων:
uerfum
B. THEODORETI DISSERTATIO.
35
رو
وو
ucrfum orbem impleuerat. Si verum eft alterum, quod in THEO-
DORVM mopfueftenum, quem alioquin magni faciebat, inuehatur,
hoc fane veritatis amorem et a partium ftudio liberum teftatur ani-
mum: idem enim, vt iam vidimus, fecit in fuo ad Pfalmos Prooe-
mio. Sed nondum fatis liquet rei veritas. Nititur fcilicet tota ac-
cufatio autoritate PELAGII II. aut potius GREGORII M. qui in
Epiftola tertia ad ELIAM aquileienfem et Epifcopos Iftriae fcribit.
Cum THEODORVS (mopfueftenus) Canticum Canticorum vellet
», exponere, Salomonem per hunc librum Aethiopiffae Reginae
blanditum effe profeffus eft: quod THEODORE TVs reprehen-
dens nomen quidem THEODORI fuppreffit, fed tamen vefa-
niam patefecit.,, Tale autem apud THEODORE TVM l. c. non le-
gimus. In eos tantum inuehitur, qui vel putarunt, Salomonem
de fe ipfo et Pharaonis filia in hoc libro loqui, vel pro Pharaonis
filia Abifai Sunamitidem fubftituerunt. Nihil itaque de Aethio-
piffa regina hoc loco dictum deprehendimus; quae tamen opinio,
fi illa THEODORI fit, fub generali fabularum anilium nomine, quo
Nofter h. 1. vtitur, comprehendi potuit, Sunt enim omnino anilia
et chriftiano Doctore indigna, quae ex THEODORI illius in hune
librum Commentariis exftant Fragmenta, apud HARDUINVM
1. c. p. 88. fq, Sed ad ea progrediamur, quae tertio loco obii-
"
ciuntur.
Si Autor horum Commentariorum multis non modo
ecclefiafticis fed ciuilibus quoque ac militaribus curis fe diſtrahi
queſtus eft, non mirabuntur, qui e literis THEODORETI iam fupra
allegatis nouerint, quantos labores quantaque pericula fuftinuerit,
vt perditos mores eorum emendaret, quorum curam fibi deman-
datam habuit. Grauius itaque fibi, quam militum ducibus, im-
pofitum onus aegre ferebat: omni enim adhibita diligentia vix pe.
C 3
tulan-
36
DE VITA ET SCRIPTIS
}
-
1
tulantiam hominum iftorum coërcere poterat. Ita rem expedire,
et fi opus effet, tropicam quandam dicendi rationem in his Autoris
noftri verbis admittere mallemus, quam absque Hiftoriae fide cum
nonnullis afferere, cyrefticam regionem eo tempore praefidiario-
rum militum effufa licentia mifere turbatam fuiffe. Porro, quod
Manaffes, rex impius, magnam facrorum librorum partem combuf
ferit, vt in Prooemio ad hunc Commentarium dicitur, nullo quidem
in loco a Noftro alibi afferitur, fed num omnia vno eodemque loco.
dicere neceffe erat? Multa in fuis ad libros Paralipomenon Com-
mentariis fuppleuit, quae in illis ad libros Regum eodem iure dice-
re potuiffet, fi neceffitas hanc legem illi impofuiffet. Quod pro-
lixius in hoc quam forfitan in aliis libris meditationes fuas expofue-
rit, dandum eft non argumenti tantum, quod multum difficultatis
habebat, conditioni, fed tempori etiam quo fcripfit. Haud male
enim ex ipfo hoc paullulum diffufo dicendi genere colligitur, hunc
librum effe vnum ex primis quos Nofter compofuit. Vfu enim,
vt fieri folet, acquiritur peritia, multa paucis dicendi. Quod ve-
ro huius libri nullam fecerit mentionem, vbi opus effe videbatur
ad defendendam fuam de Incarnatione doctrinam, parum efficiet.
Siue enim eo tempore THEODORO parcendum, fiue hoc fidei
fuae documento haud opus effe exiftimauerit, libera illi omnino
fuit optio locorum quibus fides defendenda effet. Catenarum de-
nique adeo nos non mouet autoritas, vt parum ab hoc argumento
metuendum fit cauffae noftrae. Parúus eft Catenarum in Canti-
cum Canticorum numerus, nec inter illas eft quaedam, cuius me
moria ſit adeo obſcura, quam eius, quae à GARNERIO adducitur,
et NEOPHYTO cuidam tribuitur. Dantur tamen quaedam, in
}
quibus frequenter funt ORIGENIS aliorumque cum quibus No-
ftrum
1
B. THEODORETI DISSERTATIO.
37
Facillime itaque potuit fie-
ftrum faepius permutatum effe nouimus, citationes, vt in illa quam
MEVRSIVS edidit Lugd. Bat. a. 1617.
ri, vt in hiſce Catenis, quarúm paruus eft numerus, Noſtri defi-
deretur memoria, fiue temporis hoc factum fit iniuria fiue Libra-
riorum negligentia. Haec omnia itaque nos non impedient, quo
minus hunc Commentarium Noftro vindicemus. Ita enim iubet
autoritas Codicum, quibus olim iam vfi funt zINVs ac SIRMON-
DVs, et magna quae inter hunc aliosque THEODORETI libros in-
tercedit affinitas. Illuftre eius exemplum dat locus ille Ezechielis,
qui`in Prooemio ad hunc librum eodem modo, vt in Noſtri ad
hunc Prophetam Commentario explicatur.
1
Proximum locum tenent Interpretationes fedecim Propheta-
rum, Iefaiae ſcilicet, Ieremiae (cui fubiuncti funt Threni et liber
Baruch) Ezechielis, Danielis et duodecim Prophetarum quos mi-
mores dicunt. Non eodem ordine fcripti funt Commentarii iſti
quo fe excipiunt. Danielem primum fuiffe quem THEODORE-
TVS interpretatus eft, ipfe in Praefatione ad librum illum monuit,
cauffamque optionis fuae a Iudaeorum erga hunc Prophetam odio
petiit. Proximus fuiffe videtur Ezechiel, de quo faltem ex Praefa-
tione ad Ieremiam conftat, in eum prius commentatum effe No-
ftrum quam ad Ieremiam illuftrandum fe accingeret. Quo ordine
ad reliquos progreffus fit, haud fatis liquet: hoc tamen ex ipfo
Autoris teftimonio perfpectum habemus, vltimum horum laborum
fuiffe Commentarium in Threnos, cui his verbis finem fecit Au-
tor: Hanc etiam aliis propheticis libris adiecimus interpretatio-
„nem, adeo vt per Dei gratiam nullam prophetiam interpretatio-
"
nis expertem reliquerimus.,, Magnopere dolendum eft, haud
integrum ad nos perueniffe Commentarium in Efaiam, cuius non
c 3
nifi
C
38
DE VITA ET SCRIPTIS
1
A
nifi lacinias habemus. Quae SIRMONDVS e Catenis congeffit,
non omnia ad Noftrum pertinent, fed magna ex parte ad
THEODORVM Mopsueftenum, et quae noftra adhuc eft coniectura,
ad EVSEBIVM caefarienfem referenda effe videntur. Antequam
ad reliquos libros progrediamur, paucis monendum erit, erraſſe
GARNERIVM, 'fi Auct. p. 188. exeunte capite quarto refert, No-
ftrum in Commentario ad extrema verba Ieremiae prolixe ad-
uerfus APOLLINARII errores chiliafticos difputaffe. Sed difpu-
tatio ifta non hoc loco fed in fine Commentarii ad Ezechielem ex-
ſtat, cui adiungenda funt illa quae ad finem Commentarii in
Haggaeum leguntur.
I
Vtiles inprimis funt Commentarii in XIV. Epiftolas S. Pauli
a Noftro tanta cum laude compofiti, vt magnopere dolendum fit,
reliquos Noui Foederis libros non eundem natos effe Interpre
tem. Exſtant autem non nifi pauca Commentariorum in quatuor
Euangelia Fragmenta, quae recenfuit MONTFAVCONIVS in Bibliothe
ca Coislin. Horum duo commemorat in Matthaeum, p. 75. et 247.
e Cod, Coisl. 24. et 195. nonnulla in Lucam p. 251. e Cod. Coisl, 201.
et p. 376. fq. non nifi vnicum vero in Ioannem, p. 68. e Cod. 23.
In Matthaeum quaedam e Noftro congeffit PETR. POSSINVS in
Catena Patrum graecorum in S. Matthaeum edita Tolofae a 1646. Ex-
ſtant etiam nonnulla THEODORETI fed latine tantum, in CORDERII Ca-
tena in S Lucam Antverpiae a. 1628, edita. Plura autem in Bibliothe-
cis Regis Galliae fupereffe haud incertis indiciis nouimus. Qui vero in-
ter nos fuperftites funt in Epiftolas S. Pauli Commentarii, integram et
continuam exhibent interpretationem, quae vnica in fe complectitur,
quicquid eleganter et appofite ad literalem horum librorum fenfum
explicandum dici debuit. Nec alia a Noftro exfpectari potuerunt,
}
cum
B. THEODORETI DISSERTATIO.
39
cum praeceptore vfus fit CHRYSOSTOMO, et THEODORO MO-
pfvefteno, qui pofterior in explicandis N. T. libris felicior fuiffe di
Ad vtrumque per-
Ad
citur quam in ſcrutando ſenſu librorum V. T.
tinere videntur, quae Nofter in limine Prooemii haud minus mo-
defte quam honorifice monuit, verendum effe, ne fint, a quibus
temeritatis accuſetur, quod poft hunc et illum qui totius orbis fint lu-
mina, audeat ad apoftolicorum Scriptorum interpretationem accedere.
E veteribus folus eft NICEPHORVs, qui 1. c. egregii huius fcripti
mentionem iniecit: ipfe vero Autor tum in Epiftolis fuis paffim, tum
Quaeftione prima in Leuiticum eius meminit. Dubitari itaque non
poteft, librum iftum iure ad Noftrum referri: quo autem anno
fcriptus fit, minus certum videtur.
Dolendum eft, vtramque
illam epiftolam, quae inter reliquas Scriptoris noftri literas agmen
ducit, non fatis diftin&tam habere temporis notam, quae fi nobis-
fuppeteret, nullus controuerfiae relinqueretur locus. Mifit enim
Amico illi, ad quem directa eft Epiftola prima, hos fuos in
apoftolicas epiftolas Commentarios, rogans, vt mentem de iftis li-
bere aperiret. Praeterea in fuis ad EVSEBIVM ancyranum et LEO-
NEM Romanorum Epifcopum literis (Epift. LXXXII. et CXIII.)
huius aeque ac aliorum, qui eo tempore iam exftabant, librorum
meminit quidem, fed nimis vage: recenfet enim fcripta omnia quae
tum ante fynodum ephefinam, tum primis poft illam duodecim annis
compofuerat. Inprimis in pofteriori loco obfcura eft temporis nota,
quia generaliori librorum indici verba ifta praemittit: „,funt quae
»partim ante annos viginti, partim ante octodecim, partim ante
„quindecim, partim ante duodecim fcripfi.,, Incertum itaque effe
debet, fintne libri qui deinde commemorantur, duodecimo vel vi.
refimo anno ante datas hafce literas, vel intra hofce annos fcripti?
1
C 4
Hoc
40
DE VITA ET SCRIPTIS
Hoc tamen ex iſtà ad LEONEM romanum Epiftola, quae vt iam di-
&tum eft, ad A. C. 449. pertinet, certo colligitur, iam ante fyno-
dum Aysem fcriptos fuiffe hos Commentarios. GARNERIVS exiſti-
mat, aeram illorum referendam effe ad eam annorum feriem, quae
inter Concilium ephefinum (prius) et A. C. 433. interceſſit. Argu-
menta eius attentione quidem digna funt, alio autem loco aptior de
illis difputandi erit occafio. Hoc tamen iam filentio praeterire non
poffumus, male erga Noftrum affecti animi infigne fpecimen
effe, quod Idem prodit 1. c. p.190. vbi Lectoribus fuis perfuadere
conatur, THEODORETVM in toto hoc libro quamcunque occafio-
nem CYRILLVM carpendi auide arripuiffe, quia poft Synodum
ephefinam pacemque reftitutam ipfi non licuerit publice contra ad-
uerfarium fuum pugnare. Meminerint autem Lectores eorum quae
iam ineunte hac Differtatione diximus, fcilicet retorquendum effe in
GARNERIVM, quod is Noftro perperam obiecit ; nam haerefin totam
videre fibi vifus eft, vbi vel minima fpecies vmbraque occurreret.
Meminerint, rogamus, et vel iudicent, vel fuſpendant iudicium,
donec nouo iniquitatis indicio magis motam effe bilem fentiant. Sed
cum ad alia nunc properandum fit, hoc vnicum addimus, graecum
huius libri Textum SIRMONDO deberi, qui primus illum e Codi-
cibus orbi literato dedit, addita quidem latina HERVETI verfione,
fed minus caute adhibita, quod bene monuit RICH. SIMON 1. c.
P. 186.
Hiftoriae ecclefiafticae libri funt quinque, quos THEODORE TVS
non minori cum laude quam elegantia eo confilio compofuit, vt
EVSEBII caefarienfis fuppleret Hiftoriam. Initium itaque fecit ab
llis temporibus, quae vltimam conftituunt Hiftoriae eufebianae pe-
riodum, et progreffus eft vfque ad finem imperii THEODOSII iu-
nioris.
B. THEODORETI DISSERTATIO.
4T
nioris.
Aemulos habuit SOCRATEM atque soZOMEN VM, qui
eodem confilio tunc temporis ad Hiftoriam ecclefiafticam compo-
nendam animum adiecerunt, multa tamen Noftro, quae fiue fup-
pleret fiue corrigeret, reliqua fecerunt. Ita quidem ſtatuit PH 0-
TIVS (Cod. XXXI.) qui non modo dicendi genus Hiftoriae aptiffi-
mum, fed etiam vbertatem rerum a Noftro enarratarum dignis ex-
tollit laudibus, eumque SOCRATI, SOZOMENO ac EVAGRIO
longe anteponendum effe iudicat. Non potuit tamen peritiſſimi in
his rebus arbitri oculos effugere nimia illa in Metaphoris audacia,
quae etfi non omnino defendi, tamen genio populi et regionis in
qua vixit, excufari quodammodo poterit. Alii vero, ne quid dif
fimulare videamur, funt naeui huius libri, quos vel recenfuerunt
vel emendauerunt BARONIVS, DVPINIVS, VALESIVS, et
qui primo loco nominandi fuiffent, Centuriatores magdebur-
gici, ne quid de GARNERII nimia in Scriptore noftro cafti
gando diligentia nunc dicamus. De numero horum Hiftoriae ec-
clefiafticae librorum dubitationem nonnullis iniecit GENNADIVS,
qui c. 89. libri de Viris illuftribus refert, Noftrum decem huius ar-
gumenti libros' compofuiffe. Vnicus qui huic narrationi fauere vi-
detur, eft GERH, VOSSIVS, qui, cum de Hiftoricis graecis diffe-
reret, Lectoribus perfuadere voluit, duplicem olim exftitiffe Hiſto-
riae ecclefiafticae THEODORETI editionem, vnam quae non nifi
fex priores, alteram vero quae quinque pofteriores complexa fit li-
bros, quibus Hiftoriam vfque ad LEONIS Imperatoris tempora
fuppleuerit. Sed nulla omnino fides debetur huic fabulae, cui non
modo PHOTII, NICEPHORI, CASSIO DORI et EVAGRII obſtat
autoritas, fed ipfius quoque THEODORETI noftri teftimonium,
quod exftat in fine libri vltimi feu quinti. Ego vero, inquit, hi-
ftoriae
c 5
42
DE VITA ET SCRIPTIS
,,noftrum compenfent.
1
„ſtoriae finem hic faciens, Lectores rogo, vt precibus fuis laborem
Quinque autem et centum annorum tem-
,,pus haec Hiftoria complectitur, ab Arii vefania incipiens, et cum
„obitu laude dignorum virorum THEODORI (fc. mopfuefteni) et
,,THEODOTI (antiocheni) definens.,, Et fi vel maxime filum Hi-
ftoriae voluiffet profequi, tamen fumma Viri prudentia ac modeftia,
quam vt par eft admirati funt VALESIVS et BEAVSOBRE Hift.
Manich. T. I. p. 226. non permififfet, vt tempora ifta attingeret,
in quae
incidit inuidiofa neftorianae controuerfiae hiftoria. Magno-
pere enim erraret, qui e filentio, quo THEODORETVS lites iftas
premere voluit, inferret, eum ante Synodi ephefimae tempora ad
Hiftoriam hanc fcribendam acceffiffe. Quo minus enim haec con-
iectura fe tueri poffit, impediunt quae a Noftro de reliquiis S.
CHRYSOSTOMI Conftantinopolim delatis, et de pietate THEODOSII
ac fororum eius narrantur lib. V. c. 36. Iam, cum e SOCRATIS
Hiftoria appareat, CHRYSOSTOMI Corpus decimo fexto THEODO-
ȘII
$11 Confulatu, ficque A. C. 438. in vrbem regiam delatum effe, du-
bium non eft, Noftrum Hiftoriam fuam longo poft Concilium ephe-
finum interuallo compofuiffe. Sola itaque Viri moderatio effecit, vt
de litibus fileret, quibus enarrandis maxime idoneus fuiffet, fi
fine aliorum offenfione fieri potuiffet. Quae cum ita fint, quis
non videt, iniquum Noftri iudicem effe GARNERIVM, cuius haec
funt verba p. 192. fq. Auctarii. „Opinor, primum, hoc opus
,, THEODORETI aliud nihil effe praeter hiftoriam arianae haere-
feos, (eadem fere Ibid. p. 194. exftant) fiue in ſe ipfa
fiue in propagine, Deinde, ipfam eo confilio fcriptam
„, fuiffe, vt oftenderentur fontes, ex quibus THEODORETO vide-
rentur orti errores, quos affingebat Catholicis. Tertio, in Aria-
"2
">
>>
وو
nis,
B. THEODORETI DISSERTATIO.
43
,, nis, vnionis hypoftaticae defenfores; in EVSE BIO nicomedienfi,
CYRILLVM; in ATHANASIO atque etiam in CHRYSOSTOMO,
دو
"
2)
ور
" », NESTORIVM; alios NESTORII amicos in aliis adumbratos effe.
Quarto denique CYRILLVM et PROCLVM in iis, qui DIODORVM
tarſenfem et THEODORVM mopsueftenum velut haereticos fcriptis
factisque traduxiffent, tacite nunc refelli, cum vterque velut fi-
,, dei defenfor inducitur. Itane ingenio abutendum erat, vt,
quacunque fieri poffet ratione, fufpecta redderetur Viri boni inte-
gritas? Sed quid multa? Ex fuperioribus iam fatis conftare
arbitramur, quam iniurius in THEODORETVM fit GARNE-
">
RIVS. Plura qui cupit, legat ITTIGIVM de Bibliothecis
et Catenis Patrum, p. 729. et Eiusdem Praefationem ad
Hiftoriae ecclef. Scculi II, Capita, p. 8. feq. Parum aequiorem
fe praebuit GARNERIVS erudito covSINO qui Hiftoriam ecclef.
THEODORETI in gallicam linguam transtulit, nec minus eximiae
laudis Viro, HENR. VALESIO, qui multis nominibus de Noftro.
aeque ac de aliis Hiftoriae ecclef. Scriptoribus coniunctim editis,
meruit, cuius nouiffima Editio Auguftae Taurinorum A. 1748. pro-
diit, multis Eruditorum obferuationibus et variantibus Lectioni-
bus editioni cantabrigienfi GVIL. READING adfperfis, locupletata.
1
Breuiores erimus in recenfenda Hiftoria religiofa, quae inferi-
bitur φιλόθεος ἱστρία ἢ ἀσκητικὴ πολιτεία. Minor eft vtilitas, quae e
lectione huius libri percipitur, vtpote qui praeter Afcetarum vitas ni-
hil continet, ficque curiofos magis quam difcendi cupidos lectores
pofcit. Singularia quidem funt, quae in hoc libro narrantur, nol-
lemus tamen dicere, cenfura adeo dignum effe THEODORE TVM.
vt FRID. SPANHEMIO aliisque vifum eft.
Etfi enim inter nos
fidem vix inuenirent huius gencris homines, temporum tamen ha-
benda
44
DE VITA ET SCRIPTIS
benda eft ratio.
Huius Operis partem quandam conftituit Oratio
fiue Differtatio de Charitate, quam SIRMONDVs Appendici infe-
ruit, HERVETVS autem in verfione fua latina rectius huic libro
fubiunxit.
Multo maiorem vtilitatem nobis praeftant Epiftolae THEO-
DORETI, quae proximum inter Opera illius locum tenent, eoque
cariores nobis effe debent, quo maiorem hiftoriae Scriptoris noftri
lucem accendunt. Numero funt centum et quadraginta feptem,
vna autem quae fcripta eft ad 10 ANNEM Epifcopum Germaniciae,
apud SIRMONDVM Tomo III, defideratur, cum locum nacta fit in
Appendice, T. IV. p. 702. Supra quingentas Noftri epiftolas le-
git olim NICEPHORVS, cuius fide fi niti liceat, dolendum omni-
no eſt, tantam earum partem periiffe. Hanc iacturam aliquo mo-
do refarcire voluit GARNERIVS tum Epiftolis illis quas ad locu-
pletandum Tomum tertium Editionis firmondianae ab initio Aucta-
rii fui exhibuit, tum Differtatione V. ibidem inferta, quae infcri-
bitur de THEODORE TI et Orientalium cauffa. Haec tota Differta-
tio, quae exfpectationem multorum fefellit, nihil praeter va-
riorum Patrum epiftolas continet, primum a CHRIST. LVPO,
poftea a STEPH. BALVZIO in noua Collectione, Conciliorum fub
nomine Synodici aduerfus Tragoediam IRENA E1, editas. Iure
autem dubitatur, num genuinae fint iftae epiftolae, quas GARNE-
RIVS Noftro vindicare voluit. Adeo enim feruore fuo abreptus
eſt, vt etiam illis fidem dederit, quae apertiffima vodeias habent
indicia, qualis eft illa quam de obitu CYRILLI ad IOANNEM an
tiochenum fcripfiffe dicitur, de qua iam alio loco difputauimus. Nee
multis vrgendum erit, quod iam ex LEONTIO et ALLATIO in fu
perioribus euictum dedimus, multas fub Noftri nomine ab illis qui
NESTO.
B. THEODORETI DISSERTATIO.
45
NESTORII partibus addicti erant, fictas effe literas. Quanta autem
fuit GARNERII facilitas in admittendis illis epiftolis, quas ad rem
fuam facere putauit, tanta eius fuit morofitas, fi de illis agitanda
erat quaeftio, quae mentem THEODORETI ab impiis NESTORII
doctrinis alienam teftantur. Hinc pro genuina non habuit Epifto-
lam ad SPORACIVM, quae a SIRMONDO in Appendicem eft relata,
non quia fpuriam putauit illam, vt GARNERIVS afferit, fed quia
argumentum illius fere idem eft cum capite XII. libri quarti haere-
ticarum fabularum, ficque inter epiſtolas vix locum obtinere poffe
videtur. Quod reliquum eft, varias harum epiftolarum claffes con-
ftituerunt DVPINIVS et GARNERIVS, fed parum certis funda-
mentis totum illud artificium nititur, quia de multis harum litera-
rum non fatis conftat, quo fcriptae fint tempore.
Dogmatici, vel polemici, vt videri poffet, argumenti eſt
Eranifles feu Polymorphus, liber apprime vtilis ad redarguendos
Eutychianos, quorum erroribus oppofitus, ab Imperatore THE O-
DOSIO autem, vel potius ab illis quorum artibus regebatur, adeo
male exceptus eft, vt iuffu Imperatoris flammis dignus haberetur.
Hoc iniquo fato non imminuta quidem eft libri dignitas; tamen, ne
quid malae notae haereret, cautum eft a MARCIANO, qui iſtam
THEODOSII fanctionem refcindendam effe fapienter ftatuit. Tres
Dialogos liber ifte complectitur, quorum vnusquisque nomen ab
argumento nactus eft. Primus infcribitur argentos, fecundus
doúyxuros, tertius dans. In primo docet, immutabilem effe
ασύγχυτος, ἀπαθής.
vnigeniti Filii diuinitatem; in fecundo, non permixtam fiue inconfu-
fam fuiffe in Chrifto Domino diuinitatis et humanitatis vnionem;
in
46
DE VITA ET SCRIPTIS
{
in tertio denique, a paffionibus liberam fuiffe Saluatoris noftri di-
vinitatem. His fubiunguntur αποδείξεις διὰ συλλογισμῶν, vbi validis
ratiociniis impugnat errores, contra quos in hoc libro difputat.
Genuinum hoc effe THEODORETI Scriptum vix dubitari poterit,
cum non modo P HOTIVS Cod. XLVI. eius mentionem fecerit, fed
etiam NICEPHORVS, qui loco iam aliquoties citato hunc librum
nomine ifto λόγοι τρεις περὶ θείων δογμάτων διαλογισικῶς συντα-
χθέντες
Xévtes indigitauit. Ipfe quoque Autor illius meminit, tum in Epi-
ftola (XVI.) ad IRENAEVM Epifcopum, tum in illa (LXXXIII. )
quain
ad DIOSCORVM Alexandriae Epifcopum dedit, quae po-
fterior haud obfcurum fuppeditat temporis indicium, ex quo colli-
gere poffumus, hunc librum iam ante fynodum sem fuiffe com-
pofitum. His denique adiungimus aliud teſtimonium, quod ex
Epiftola (CXXX.) ad TIMOTHEVм Epifcopum fcripta, petimus.
Miramur itaque, BARATERIO praecocis ingenii iuueni et tem-
poris fui ornamento, in mentem venire potuiffe, hos Dialogos non
THEODORETO noftro, fed forfitan iuniori huius nominis Scriptori
tribuendos effe, ei fcilicet, cui nonnulli cum GARNERIO libros
illos Hiftoriae ecclefiafticae adfcribunt, quos GEN NA DIVS,
vt fu-
pra diximus, Noftro absque vllo fatis graui cauffae fuae fundamen
to tribuit.
Tamen hanc fententiam non vt probabilem tantum
propofuit in Appendice ad Anti-Artemonium Norimb. a 1735. editum,
fed pertinacius quoque contra Scriptores Memoriarum, vt dicuntur,
triumltinarum defendere voluit fingulari libello, qui infertus eſt Bi-
bliothecae germanicae (gallico idiomate, vt notum fcriptae) Vol.
XLVIII. p. 50. feq. Sed ea fuit iuuenilis audacia, quae non
1
omni
t
B. THEODORETI DISSERTATIO.
47
omni laude caret. Et ipfa iuuenis, qui vltra aetatem ſapere vifus eft,
difputatio habet nonnulla quae vlteriori difcuffione non indigna
effent, ea vero alii loco et tempori iam erunt relinquenda.
liquos Scriptoris noftri libros progredimur, fi paucis antea Lectores
de nouo GARNERII lapfu monuerimus.
Ad re-
Vix amplius quicquam
addere opus erit.
Latentem in herba anguem videbit, quisquis
attente legerit ea quae praecefferunt. Idem quod antea iam aliquo-
ties dictum eft contigit GARNERIO, cum hunc librum legeret; in
CYRILLVM enim omnia dicta effe quis nifi ille fomniaffet? Vt fi-
dem faciamus verbis noftris, vel pauca haec adponemus, quae
Auct. p. 132. exftant, et parum mutatis, verbis recurrunt p. 240.
In hoc, inquit, opere, mira quadam arte confilium diffimulat:
nam cum per Dialogifmum in Apollinariftas difputare fe fingit,
CYRILLVM revera et Catholicos impugnat, immo doctrinam
» NESTORII demonſtratione, vt ipfe quidem loquitur, confirmare
nititur. Laudat quidem CYRILLVM in Dialogo fecundo, fed
›› maligna laude caet. Quidni haec poftrema fic imitari liceat, in-
uehitur GARNERIVS in THEODORETVM, fed odio maligno?
פר
>>
"2
>>
Multiplicem Scriptoris noftri doctrinam teftantur etiam Hae-
reticarum fabularum libri quatuor, in quibus haerefes tantum non
omnes recenfet, quae inde a Simonis Magi diebus vfque ad tem-
pora NESTORII et EVTYCHIS innotuerant: quibus omnibus
expofitis libro quinto fubiunxit diuinorum dogmatum Epitomen, vt
oftenderet, quomodo inter fe differant lux et tenebrae, quae Ipfius
funt verba ineunte libro vltimo. Hic fine dubio eft liber ille cuius
NICEPHORYS fub nomine ψεύδους καὶ αληθειας διάγνωσις meni-
mit,
48
DE VITA ET SCRIPTIS ·
Poft
OV DI-
nit, quo titulo etiam infignitur apud POSSEVINVM Appar. facri
Tom. II. p. 457. vbi inter libros a Noftro compofitos commemora
tur Volumen quod Mendacii et veritatis difcrimen inſeribitur.
Concilium chalcedonenfe hunc librum a Noftro compofitum effe haud
obfcuris indiciis prodit epiftola, quae praemittitur ad SPORA CIVM,
cuius confilio et inftituto laborem iftum fufcepit. Hac temporis
nota magnopere premuntur, qui cum GARNERIO, CAVEO,
No aliisque caput duodecimum libri quarti fuppofitum effe putant,
quia in illo NESTORIVS atris, vt par erat, coloribus depingitur.
Specie quidem non carere videntur argumenta, quibus vfus eft
GARNERIVS, vt fententiam fuam tuerctur, fatis autem ad ea
omnia refpondit DVPINIVS Biblioth. Scriptorum ecclef. T. III.
Vnius THEODORI Abbatis, ne de PHOTIO iam dicamus, teſti-
monium, omnibus exceptionibus diluendis fufficiet, Haec enim
funt verba eius in argumento Synodi ephefinae. ei de BoÚNETÚI TIS
γνῶναι, ὅτι Θεοδώρητος καὶ λίαν ἐμίσει Νεσόριον, ἀναγνῶ τὸ περὶ τῶν
αἱρέσεων αὐτῷ Θεοδωρήτῳ γεγραμμένον βιβλίον. Si quis noffe ve-
lit, valde exofum THEODORETO fuiffe NESTORIVM, legat li-
brum de haerefibus ab ipfo THEODORETO fcriptum,, Num ad
alium quam hunc, librum, eiusque aliam partem, quam quae ex-
ſtat l. IV. c. 12. haec trahi poffunt, nifi vis inferenda fit verbis?
Adeo autem in ipfa veritatis luce caecutire vifus eft GARNERIVS,
vt non hanc modo libri quarti particulam Noftro denegandam effe,
fed totum quoque de haerefibus librum NESTORIO fauere, CY-
RILLO autem aduerfari putauerit. Quod ne quis acerbius quam
verius a nobis dictum effe putet, ipfa eius verba adfcribere haud pi-
99
""
ور
get.
B. THEODORETI DISSERTATIO.
49
get. Ita vero ille, Auct. p. 145.,,Laboriofum, inquit, atque artifi-
ciofum dixi opus. Quantus enim labor ponendus fuit in cuoluen-
دو
»
dis Scriptoribus, qui in illum usque diem catholicae fidei cauffam
contra haerefes defenderant? fed quantae artis erat, quamque cal-
,,lidae, ita de fingulis fcribere, vt qui legeret, fenfim fine fenfu
„ per fe ipfe inuidia confenfionis cum haereticis oneraret vnius na-
„turae Verbi incarnatae defenfores, liberaret duarum propugna-
» tores; id eft, vt erant tempora, aut certe opinio vulgi, accufa-
ret CYRILLVM, abfolueret NESTORIVM.
Haud diffimilia
99
>>
funt, quae p. 245. l. c. leguntur, quae tamen recitaſſe eſt refutafſe.
Adeat, cui placuerit, ITTIGII Differtationem de Haerefiarchis
apoftolicae aetatis, p. 13.
Sequuntur Orationes fiue Homiliae decem de Prouidentia, in
quibus exhaufiffe videtur, quicquid de nobili hoc argumento
dici poteft. Priores quinque complectuntur ea quae ad probandam
Prouidentiam diuinam faciunt; fiue mundi huius admirabilem ftru-
cturam, fiue corporis noftri fabricam, fiue res creatas omnes
earumque fapientiffimam gubernationem fpectaueris: fexta et duae
proximae verfantur in diluendis obiectionibus, quae ab iniqua mul-
torum hominum forte peti poffent. Duae poftremae magnam ad
virtutis ſtudium incitandi vim habent. Docent enini, Prouidentiae
diuinae illuftria non inter Iudaeos modo fed inter omnes homines
exftare monumenta, pietatisque certiffime exfpectandos effe fru-
ctus, etfi in hac vita nonnullis parum vtilis videri poffet. Homi-
as iftas Antiochiae olim a Noftro effe recitatas, multorum eft con-
d
ie&tura,
50
DE VITA ET SCRIPTIS
iectura, fpecie haud carens,
Aeram illarum ad A. C. 433. refert
DVPINIVS, GARNERIVS autem ad A. C. 430. vel 431.
1
Idem argumentum illuftrandum fibi fumfit in elegantiffimo
illo opere, cui titulum fecit, Curatio graecarum affectionum, cuius
liber fextus agit de Prouidentia diuina. Plura autem in ifto fi
mul praeftitit: totam enim Gentilium religionem, feu potius fu-
perftitionem, libris duodecim ita euertit, vt fanctioris fidei puri-
tatem ac honorem egregie defenderit. Ingeniofior forfitan quam
verior eft GARNERII coniectura, hunc librum a THEODORETO
fcriptum effe contra Imperatorem IVLIAN VM. Quicquid autem
fit, non huius tantum, fed omnium qui eo tempore ingenii et
nominis fama inclaruerant, Gentilium fcripta, indefeffo excuffit
ftudio, vt inprimis obferuatum eft a SYLBVRGIO, cui graeco-la-
tinam eximii huius Operis editionem Heidelbergae a. 1592. in
lucem emiffam, eamque praeftantiffimam, debemus.
Silent qui-
dem de hoc Opere PHOTIVS et NICEPHOR VS, meminit au-
tem eius TZETZES Chil. IX. et ipfe THEODORETVS in Epiſt.
(CXIII.) ad LEONEM romanum, et in ea (CXVI.) ad RENATVM:
nec non Quaeftione prima in Leuiticum. Magnopere itaque fal-
luntur RIVETVS et cocvs, qui hunc librum alius Scriptoris ef-
fe putarunt.
Ad iftum inprimis librum fpectant duo Epigram-
mata, quae vt minus nota hoc loco inferere ab inftituto noftro
)
haud alienum effe putamus. Primum ex Codice quodam augu-
Stano defcriptum exftat apud POSSEVIN VM Appar. facri Tom.
II. p. 457. et ita fe habet:
1
B. THEODORETI DISSERTATIO.
55
Ὡς Νάλο άλλος πλημμυρῶν τοῖς σοῖς λόγοις
Θεοδώρητε τῶν ᾿Αχαιῶν τὴν πλάνην
Πνίγων, τῆς καλὸν πίσεως αυξεις σπόρου.
Alterum legitur in Codice quodam Bibliothecae auguſtae vindob.
(apud LA ME EC. lib. IV. p. 179.) qui a PETRO PATRICIO ex
alio quodam peruetufta Codice defcriptus, et Imperatori LEONI
hoc Epigrammate dicatus eft, Quia autem prolixior eft locus,
primos tantum hos adponimus sixes, qui ad Noſtrum ſpectant:
2
Καὶ τᾶτο τῆς σῆς ἄξιον μετουργίας
Αὐτοκράτος μέγισε βιβλίον ΛΕΟΝ
Φέρει γὰρ ἔνδον τῶν πρὶν Ἑλλήνων, Αναξ
Τας *) σεμνακομψαψευδομυθοπλασίας
᾿Ανατραπείσας ἐκ σεφ διδασκάλε
Και μήν γε χρησμούς δεικνύει το Λοξία
Νόθους, βεβήλους, αγκύλους, λαοπλάνος
Ἐξ ὧνπερ οι πρὶν ἐζοφῶντο τῇ πλάνη
Αποσφαλέντες πάντες εὐθείας τρίβε.
Απλῆς τε κοινῶς τῶν ἐκείνων δογμάτων
Τρανῶς ἐλέγχει τἔτο τὴν γλωσσαλγίαν.
Genuinis THEODORETI libris, quibus recenfendis hactenus
operam dedimus, adiungendae etiam funt Reprehenfiones duode-
cim Capitum feu Anathematifmorum CYRILLI, quae partem
Appendicis ad Tomum IV. editionis firmondianae confti-
tuunt. Quale fit argumentum huius libelli, et quo tempore exa-
ratus fit, ipfa docet infcriptio, ita vt de vtroque prolixam difpu-
tationem inftituere fuperfluum effet. Orationis de Charitate,
Epiftolae ad SPOKAČIVм, nec non alterius quae ad IOANNEM
d 2
Epi-
*) LAMBEC. in margine hanc notulam adiecit: Norabile vocabu-
>>
>>
lum vndecim fillabarum.
52 DE VITA ET SCRIPTIS B. THEODORETI DISSERTATIO,
Epifcopum Germaniciae data eft, iam mentionem fecimus. Re-
liquum itaque eft, vt de Argumentis librorum XXVII, aduerfus va-
rias propofitiones (eutychianas) paucis agatur, quorum incertus eſt
Autor. SIRMOND VS non ipfos libros, fed folam eorum
recenfionem e PHOTII Cod. XLVI. petitam exhibuit.
Ipfi ita-
que libri, de quibus, ne verbulum quidem a SIR MONDO dictum
eft, alibi funt quaerendi. Sed vbi? De hoc diuerfae funt Erudi-
torum fententiae. Priores fex vel feptem e quorundam fententia
perierunt; alii vero Fragmenta eorum fupereffe credunt in iis
quae reliqua nobis funt de Pentalogio THEODORETI, feu quinque
libris de Incarnatione. Reliqui horum viginti et feptem librorum
a multis ATHANASIO olim adfcripti funt, fed 10. DALLAEVS
ex autoritate PHOTII COS THEODORETO noftro vindicauit,
COMBEFISIVS autem MAXIMO, MARIVS MERCATOR deni-
que et GARNERIVS, EVTHERIO tyanenfi. Haec quaeftio, cum
altioris fit indaginis, prelis nunc feruentibus, alio tempore pluri-
bus, fi Deus voluerit, exponetur, quum de Scriptis THEODORE-
TI fiue ineditis fiue fictis, ad GARNERII Au&tarium dubia
quaedam modefte proponendi occafio exorta fuerit,
1
*
*❤❤XLQXLM KLM XCMXLMKLMXLMC
Paginae Editionis prioris et pofterioris iuxta hunc
Indicem fibi refpondent.
Not. Vbi fic adponitur, latet error in Paginis
editionis firmondianae.
Editio
Editio Editio
Editio Editio
Editio
Sirmondi.
noua. Sirmondi.
noua. Sirmondi.
noua.
Pag.
2
3
-1- Pag.
1 Pag.
34 Pag.
51 Pag. 67 Pag. 103
35
53
68
104
m 4
3
A
36
54
69
106
4
37
56
70
107
5
6
6
38
57
73
1.09
1
7
39
59
72
110
7
9
40
60
73
112
8
9
I I
4I
་
62
74
13
42
63
75
I I
114
115
IO
14
43
65
76
117
II
16
44
66
77
119
12
17
45
68
78
120
13
19
46
69
79
125
14
20
47
7I
80
123
IS
22
·
48
73
∞
81
124
16
23
49
74
82
126
17
25
50
76
83
128
18
20
51
78
84
129
19
28
52
7.9
85
131
20
29
53
81
86
133
2 I
31
54
82
87
134
22
32
55
84
88
13.6
23
34
"
56
85
89
137
24
37
57
87
90
139
25
38
58
88
91
140
26
40
59
90
92
142
27
41
60
91
93
143
28
43
61
93
94
145
29
44
62
94
•.95
146
1
30
46
63
96
96
31
47/
148
64
98/
97
149
32
48
65
99
98
151
33
50
66
IQI
99
152
B, Theod. Tom. I.
Editio
*
Editio
Sirmondį.
Editio Editio
Editio
Editio
Editio
noua. Sirmondi.
Pag. 100 Pag.
154 Pag. 142 Pag.
nou a. Sirmondi.
218 Pag. 184 Pag.
noua.
283
101
155
143
219
185
284
102
157
144
221
186
286
103
158
145
223
187
288
104
160
146
-224
188
289
105
161
147
226
189
29 F
106
163
148
227
190
292
107
164
149
229
191
294
108
165
150
230
192
295
109
167
151
232
193
297
ITO
169
152
234
194
299 €
III
170
153
235
195
300
IT2
172
154
237
196
301
113
173
155
238
197
303
114
175
156
240
198
305
115
176
157
241
199
306
116
177
158
243
200
308
117
179
159
244
201
309
118
181
160
246
202
310
119
182
161
247
203
312
120
184
162
249
204
314
121.
185
163
250
205
315
122
187
164
252
206
317
123
188
165
254
207
318
124
190
166
255
208
320
125
191
167
257
209
321
126
193
168
258
210
323
127
194
169
260
211
325
128
196
170
261
212
326
129
1.97
171
263
213
328
130
199
172
264
214
330
131
200
173
266
215
331
132
202
174
268
216
333
133
204
175
269
217
335
134
205
176
271
218
336
135
207
177
273
219
337
136
1
209
178
274
220
339
137
210
179
275
221
34
138
212
180
277
222
342
139
213
181
278
223
344
140
215
182
280
224
345
141
217
183
281
225
346
淡
​Editio
Editio Editio
Editio Editio
Editio
Sirmondi.
noua. Sirmondi.
noua. Sirmondi.
noua.
Pag. 226. Pag. 348 Pag. 268 Pag.
411 Pag. 310 Pag.
475
227
350
269
412
311
477
1
228
35 I
270
413
312
478
229
353
271
415
313
480
230
353
272
416
314
481
231
355
273
418
315
483
232
356
274
419
316
484
}
233
357
275
421
317
486
234
359
276
423
318
487
235
360
277
424
319
489
236
362
278
426
320
490
1
237
363
279
427
321
492
!
238
365
- 280
429
322
493
239
367
281
431
323
495
240
368
282
432
324
496
241
I
370
283
434
325
498
་
242
371
284
436
I
326
499
243
373
285
437
327
I
50E
244
374
286
438
328
502
245
376
287
440
"
329
504
246
377
288
441
330
505
247
379
289
443
331
507
248
380
290
444
•
332
509
249
382
291
446
333
510
250
383
292
447
334
511
BLO
251
385
293
449
1
335
513
252
386
294
450
336
514
253
388
295
452
337
515
254
3891
- 296
453
338
517
255
391
- 297
455
339
518
256
392
1
298
456
340
520
257
394
299
458
341
521
258
396
259
397
260
399
261
400
262
402
1
1
1
300
459
342
5231
301
461
343
524
302
462
344
526
303
464
345
527
304
465
346
529
263
404
305
467
347
531
264
405
- 306
469
348
532
265
406
307
470
349
534
266
408
(
308
472
350
536
267
409
309
4731
351
537
Editio
Sirmondi.
Editio Editio
*
Editio
Editio
Editio
noua. Sirmondi.
nou a. Sirmondi.
noua.
Pag. 352 Pag.
539 Pag. 394 Pag.
602 Pag. 436 Pag. 669
.353
540
395
603
437
670
}
354
542
396
605
- 438
672
355
544
1
397
607
439
673
8
356
545
398
609
440
675
357
547
399
610
441
677
358
548
400
611
442
678
359
549
401
613
443
681
360
581
402
615
444
684
36L
553
403
617
445
686
362.
554
404
618
446
687
363
555
405
620
447
689
仔
​B
8
364
556
406
621
་
448
691
365
558
407
623
449
692
366
569
408
625
450
694
367
561
409
626
451
696
368
563
410
628
452
697
369.
564
4II
629
453
699
370
566
412
631
454
701
371
567
413
633
455
702
37.2
569
414
634
456
704
373
570
415
635
457
706
374
57I
416
637
458
707
L
375-
573
417
639
459
709
I
A
,
376
574
418
640
460
710
377
576
419
641
46 I
712
378
577
420
643
462
714
379
579
421
645
463
715
380
580
422
646
변
​466 (fic)
717
381
582
423
648
467
719
382
583
424
649
468
721
383
585
425
651
469
722
384
587
426
652
470
724
385
588
427
654
471
726
386
590
428
ཨ 655
472
727
387
591
429
657
473
739
388
593
430
658
474
731
0
389
595
431
660
475
732
390
596
432
662
476
734
0
391
598
433
6.63
477
736
392
599
434
665
476 (fic)-
738
393
601
435
6661
4
477
739
****
いり
​1
Editio
Sirmondi.
Editio Editio
Editio Editio
Editio
noua. Sirmondi.
no ua. Sirmondi.
noua.
Pag. 478 Pag.
741 Pag. 520 Pag.
811 Pag. 562 Pag.
878
479
743
521
812
563
879
480
745
522
814
564
881
8 B
48 £
746
523
815
565
883
482
748
524
817
56.6
885
483
750
525
818
56.7
886
484
751
526
820
568
888
485
753
527
821
569
889
486
755
528
823
570
891
487
756
529
825
571
892
488
758
539
827
1
572
894
489
760
531
828
573*
896
490
762
532
830
574
897
491
763
533
832
575
899
492
765
534
833
576
901
493
766
535
835
577
903
L
494
768
536
836
578
904
495
769
537
838
579
906
496
771
538
839
580
907
" १
497
772
539
841
581
909
498
774
540
842
582
911
499
776
54I
844
583
913
500
777
542
845
584
914
501
779
543
847
585
917
502
781
544
849
586
919
503
783
545
850
587
921
504
784
546
852
588
923
505
786
547
854
589
934
506
788
548
I
855
590
925
507
789
549
857
591
927
508
791
550
858
592
929
509
792
551
860
593
931
510
794
552
863
594
933
5II
796
553
863
595
934
512
798
554
865
596
936
513
799
555
866
597
938
514
801
556
868
598
940
515
802
557
870
599
941
516
804
558
871
600
943
517
806
559
873
601
945
518
808
560
875
602
947
519
809
ย
561
876
603
930
{
Editio
Sirmondi.
淡
​Editio Editio
}
Editio Editio
能
​noua. Sirmondi.
noua.Sirmondi.
Pag. 604 Pag.
Editio
Inoua.
952 Pag. 646 Pag, 1044 Pag. 688 Pag. 1121
Lo 605
954
647
[047
689
1123
606
956
648
1049
690
II24
607
958
649
1051
691
1126
1
608
960
650
1052
692
1128
609
962
651
1054
693
1130
610
965
652
1056
694
1132
- 611
968
653
1058
695
1134
612
970
654
1060
696
1136
613
973
655
1062
697
1138
614
975
656
1063
698
1139
615
977
657
1065
699
[141
616
979
658
1067
700
- 1142
617
981
659
1969
701
1144
618
983
660
1071
702
1145
619
986
661
1073
703
I 147
620
988
662
1075
704
1149
621
}
990
663
1077
705
1150
622
992
664
·1078
706
1152
623
994
665
1080
707
1153
624
996
666
1081
1708
1154
625
998
667
1083
709
1156
626
999
668
1084
710
1158
627
ΙΟΟΙ
669
1086
711
1159
628
1003
670
1087
712
TI6I
629
1005
671
1090
713
1162
630
1007
672
1092
714
1164
631
ΙΟΙΟ
673
1094
715
1165
632
1012
674
1096
716
1167
633
1013
675
1097
717
1168
634
1016
676
---
1099
718
1170
635
1017
677
ΙΙΟΙ
719
1171
636
1020
678
1103
720
1173
637
1022
679
1105
721
1175
638
1023
680
1107
. 722
1177
639
640
641
642
1025
681
1108
723
- 1179
في
1027
682
IIIO
724
1181
1030
683
II12
725
1183
I
1034
684
II 14
726
1184
643
644
645
1037
685
1116
727
1186
1
1040
686
1117
728
1188
{
1042
687
1119
729
1189
Editio
Sirmondi,
Editio Editio
noua. Sirmondi,
*
Editio Editio
noua. Sirmondi,
Editio
noua.
Pag. 730 Pag. 1191 Pag. 771 Pag.
1269 Pag. 812 Pag. г337
731
1193
772
1271
813
1338
732
1195
773
1273
814
1339
733
1196
774
1275
815
1341
-.734
1198
775
1277
816
1342
735
1200
776
1278
817
1344
736
1202
777
1280
818
1345
737
1204
-778
1282
819
1346
738
1206
779
1284
820
- 1348
739
1209
780
1286
821
1349
740
1210
781
1288
822
1351
741
1212
782
1289
823
1352
742
1214
783
1291
824
-1354
743
1216
784
1293
825
1355
744
1218
785
1295
826
1357
745
1220
786
1296
827
1358
746
1222
787
1298
828
1360
-747
1224
788
1300
829
1361
748
1226
789
1301|
830
1363
749.
1228
790
1303
831
1364
750
1230
791
1305
832
1366
751
1232
792
1306
833
1367
752
1233
793
1308
834
1369
753
1235
794
1309
835
1370
754.
→ 1237
795
1311
830
- 1372
• 755
1239
796
1312
837
1373
756
1242
797
1314
838
1374
757
1243
798
1316
839
1376
758
J245
799
1318
840
1377
759
1247
800
13.19
841
1379
760
1248
801
1320
842
1380
· 761
1250
802
1322
843
1382
762
1252
803
1323
844
1383
763
1254
804
1325
845
1285
1764
1255
805
1327
846
1386
-'765
1258
806
1328
847
1388
766
1260
807
1329
848
1389
767
1261
808
1331
849
1391
768
1263
809 -
1332
850
1392
• 769
1265
810
1334
851
→ 1394
770
1267
811
1335
8521
1395
Editio
Sirmondi.
Editio Editio
noua. Sirmondi.
Editio Editio
noua. Sirmondi.
Editio
no ua.
Pag. 853 Pag. 1397 Pag. 897 Pag. 1462 Pag. 941 Pag. 1524
1
I
I I
8.54
855
I
I
I
I
I I
I
1
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
1
I I
1399
1400
898
1464
899
1465
1
I
I
1401
1403
1404
/
900
1467
901
1468
902
1470
1
I I
1406
1407
1 1
903
1471
I I
942
943
944
945
946
947
I
I I I
1526
1527
1529
1530
1532
904
1473
I
I
I
866
I I
I
I
I
867
868
69
870
871
872
I
III
I
I I
I I
873
874
1
I I
875
876
877
878
879
880
1
I 1
I
881
88.2
883
I
I
884
885
886
1447
887
1448
·890 (fic) —
1449
891
1451
892
1452
893
1454
894
1455
895
1457
~894 (fic)
I
895
896
I
I
1458
1460
14
1
•
1409
1411
1413
1415
1416
1417
1419
1420
1422
1423
1425
1426
1428
1429
1431
1432
1433
1435
1437
1438
1440
1441
1442
1444
1445,
I
I
1
I
I
I I
I
1
I
I
I I
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
91
91-8
919
920
1
1474
948
949
I
I
1475
I
950
I
1533
1534
1536
1538
1477
951
1478
1-1
1539
952
1541
I I
I
1480
953
F542
1481
954
1544
1483
955
1545
1484
956
1547
1
I I
1485
957
1548
1487
1488
1490
1491
1492
*
I
I
I I
}
I
F
I I
L
I
I
1461
I
960
961
I
I
1554
962
I
1555
1494
963
1557
.
921
922
923
I 1
I
1495
1497
1498
1
964
1558
965
1159
966
1561
1499
I
967
1562
924
1501
968
1564
925
1502
I
969
1565
926
927
I
1504
1505
928
1507
1 1
1
970
1567
971
1568
972
1570
929
930
I
1508
973
1571
1510
974
1573
931
932
933
I
I
1511
975
1574
1512
976
1575
1514
977
1577
934
is is
-978
1578
935
1517
936
1518
937
1519
I
1
979
1580
980
1
1581
981
1-583
938
1520
I
982
1585
939
1522
949
1523
[ 1
958
1549
95.9
1551
1552
ΤΟΥ
ΤΟΥ
ΜΑΚΑΡΙΟΥ
ΘΕΟΔΩΡΗΤΟΥ
ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΡΟΥ
ΕΙΣ ΤΑ ΑΠΟΡΑ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ
κατ' ἐκλογήν.
BEATI
THEODORETL
EPISCOPI CYRENSIS,
QVÆSTIONÉS SELECTÆ IN LOCA DIFFICILIA SCRIPTVRÆ ŜACRÆ.
Joanne Pico Præfide claffium inquifitoriarum Senatus Parifienfis interprete.
Κ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ 1).
αἱ ἄλλοι μὲν φιλομαθεῖς ἄν
δρες ἐπηγγείλαντο διαλύ
σαι τῆς θείας γραφῆς τὰ
δοκοῦντα εἶναι ζητήματα καὶ τῶν
μὲν ἀναπτύξαι τὸν νοῦν τῶν δὲ τὰς
αἰτίας δηλῶσαι καὶ ἀπαξαπλῶς
ἀποφῆναι σαφῆ τὰ τοῖς πολλοῖς &
τοιαῦτα φαινόμενα. σὺ δὲ διαφε
βόντως, φίλτατε παίδων Ὑπάτιε,
τοτό με πρᾶξαι παρώτρυνας πολύ
A
PREFATIO.
mbiguas diuinæ fcriptu-
ræ quæftiones & alii qui-
dem ftudiofi viri eno
dandas fufceperunt, vt in his
vel fenfum aperirent, vel caufas
oftenderent, omnia demum per
fpicua redderent, quæ vulgo
abftrufiora viderentur. Tu ve-
vo me præ ceteris, filiorum carif-
fime Hypati, vt hoc praftarem
magnopere hortatus es, vtile
mul-
1) Abeft a Codice augufano, qui infcribitur, Τοῦ μακαρίου Θεοδωρήτου εἰς τὰ ἄπορο
τῆς θείας γραφῆς κατ' ἐκλογήν. Incipit hic Codex, cuius variantes lettiones no
tatu digniores margini fubüciendas effe duximus, a Quæftione fecunda in
Genefin.
B. Theod, Tom. I.
A
PRÆFATIO.
εύ μοι
multis hoc etiam opus futurum λοῖς ὠφέλιμον ἔσεσθαι καὶ τόδε τὸ
omnino afirmans. Quamobrem σύγγραμμα λίαν ἰσχυρισάμενος,
licet infirma efem valetudine,la. οὗ δὴ ἕνεκα, καίτοι τὸ σώματος ἐκ
*borem * bunc non recufaui: haud
mibi fane confidens, fed illi qui
hac ita confcribi iuft. Ipfius
enim eft, latentem in litera fen-
tentiam demonftrare. Nam &
in facris euangeliis per parabo-
las docebat, & eorum quæ ob.
ſcurius dicta fuerant interpre-
Ab eo
tationem proferebat.
igitur intelligentia vadium im-
plorans, Spiritus fanti adyta
Sciendum
penetrare conabor.
autem eft ante omnia, non eun-
dem omnibus inquirendi fcopum
ac finem effe. Sunt enim qui
impie fcifcitantur, diuinam fcri-
pturam nunc tanquam non vetta
pracipientem, nunc veluti con-
travia docentem redarguere ftu.
dentes: alii vero difcendi ftudio
quarunt, & inuenire cupiunt
quod quæritur. Nos
Nos ergo &
blafphema illorum ora Deo fa-
vente obtruemus, diuina feri-
ptura oftendentes tum confo.
nantem, tum optimam effe do.
Elvinam; & iftis, quoad confe.
qui licebit, dubiarum quaftio.
num explanationem promemus.
Principium autem ducemus ab
ipfo creationis principio. Hæc
enim diuinitus infpirata fcri-
pture principium eft, & exor.
dium.
μοι διακειμένε, τόνδε προειλόμην
τὸν πόνον ἐκ ἐμαυτῷ γε θαῤῥῶν,
ἀλλὰ τῷ ταῦθ᾽ οὕτω συγγραφῆναι
προστεταχότι. αὐτοῦ γάρ ἐςιν ἐπι
δεῖξαι τὴν ἐν τῷ γράμματι κεκρυμα
μένην διάνοιαν. αὐτὸς γὰρ καν τοῖς
ἱεροῖς ἐυαγγελίοις, κ παραβολικῶς
τὴν διδασκαλίαν προσέφερε κ τῶν
αἰνιγματωδῶς εἰρημένων ἐποιᾶτο
τὴν ἑρμηνείαν. παρ' αὐτοῦ τοίνυν
τῆς νοερᾶς ἀκτῖνος ἀντιβολήσας
τυχεῖν τῶν τῷ παναγίου πνεύματος
ἀδύτων κατατολμῆσαι πειράσομαι.
Ἰςέον δὲ πρὸ τῶν ἄλλων ἁπάντων,
ὡς οὐχ ἅπαντες σύμφωνον ἔχουσι
τῆς ἐρωτήσεως τὸν σκοπόν. ἀλλ᾽ οἱ
μὲν δυσσεβῶς ἐρωτῶσι, διελέγχειν
οιόμενοι τὴν θείαν γραφήν νῦν μὲν, ὡς
ἐκ ὀρθὰ παιδεύουσαν˙ νῦν δὲ, ὡς ἐναν
τία διδάσκουσαν. οἱ δὲ φιλομαθῶς ζη-
τεσι,κ ποθοῦσιν ἑυρεῖν τὸ ζητούμε-
νον. κακείνων τοίνυν ἐμφράξομεν, σὺν
Θεῷ φάναι, τὰ βλάσφημα σόματα,
τῆς θείας ἐπιδεικνύντες γραφῆς καὶ
τὴν συμφωνίαν, ἢ τὴν ἀρίσην διδα-
σκαλίαν ἡ τέτοις ὡς οἷόν τε τῶν
ἐπαπορεμένων τὴν λύσιν προσοί-
σομεν.ἀρχὴν δὲ τέτων ποιήσομαι τῆς
κλίσεως τὴν ἀρχήν. αὕτη γὰρ ἀρχὴ
κ προοίμιον τῆς θεοπνεύς γραφής.
ΕΙΣ
Alifi
ΕΙΣ ΤΗΝ ΓΕΝΕΣΙΝ.
1
}
IN GENESIN.
ΕΡΩΤΗΣΙΣ α.
Τί δή ποτε μὴ προτέταχε τῆς τῶν
ὅλων δημιουργίας θεολογίαν
ὁ συγγραφεύς ;
ΑΠΟΚΡΙΣΙΣ.
M
Ο
τὰ
ετρεῖν εἴωθε τοῖς 1) παι
δευομένοις ἡ θεία γραφή
τα μαθήματα κ τοῖς μὲν
τελείοις προσφέρειν τὰ τέ
λεια τοῖς ἀτελέσι δὲ τὰ τοι·
χειώδη, καὶ τῇ σφῶν δυνάμει συμβαί
νοντα. ἐπειδὴ τοίνυν Αἰγύπτιοι τὴν ὁρως
μένην κτίσιν ἐθεοποιοῦντο, τέτοις δὲ
συνδιάγων ἐπὶ πλεῖζον ὁ Ἰσραὴλ ταύ-
της τῆς δυσσεβείας μετέλαχεν, αναγ.
καίως τὰ περὶ τῆς κτίσεως αὐτοῖς προσ-
1
Ο
φέρει μαθήματα, και διδάσκει διαρρή-
δην, ὅτι καὶ ἀρχὴν ἔχει τὸ εἶναι, καὶ ὅτι
ποιητὴν ἔχει τὸν τῶν ὅλων θεόν. & μὴν
ἐδὲ τὸν τῆς θεολογίας παραλέλοιπε
λόγον. τὸ γὰρ φάναι, τὸν ἐξανὸν, καὶ τὴν
γῆν, ἢ τὰ ἄλλα τῆς κτίσεως μόρια γε-
γονέναι, καὶ δείξαι τέτων δημιεργὸν τὸν
τῶν ὅλων θεὸν, ἀρκεσαν τοῖς τότε θέση
1
INTERROGATIO I.
rerum
Quam ob caufam ante
omnium opificium fcriptor narra
tionem de Deo non mfti-
tuit?
RESPONSIO.
criptura facra res docent-
das metiri confueuit ex
difcipulis: ac perfeitis per-
festa proponere, rudibus
autem elementà, eorum-
que facultati conuenien-
Cum ergo Aegyptii crea-
confituerent, Ifrail autem cum
turam, quæ confpicitur, Deum
tia.
iilis diutifime conuerfatus im-
pietatem hanc inbibitur, neceffa
rio qua de creatura fcire expediat
illis proponit, ac diferte docet, il-
lam habuiffe initium, & ab vni-
ventorum Deo creatam effe. Nec
tamen theologicum fermonem
prætermifit. Dum enim dixit,
czlum, terram, & alias natur
partes creatas effe, horumque opi-
ficem effe Deum vniuerforum die.
monftrauit, theologiam iis, qu
tunc erant, fufficientem propo.
Α
qui
filis.
r) In Codice quodam Bibliothecae caefareae vindobonents legitur πεπαιδευμένοις
monente LAMBEcio Commentar. de Biblioth. caefat, vindobonenf. lib. IV.
p. 161. n. CLXIV.
B. THEODORETI
fuit. Nam illorum declarauit ori-
ginem: at huius reperire nequiuit
initium. Ideoque cum Deum norit
æternum, quem vniuerfi creatorem
appellauit, & creatorem bonum,
fapientiffimna concordia quod theo-
logicum eft cum phyfiologico co-
pulauit. Iam autem qui hæc doce-
bantur, alias didicerant Deum effe
Diuinus enim Mofes
æternum.
a Deo omnium miffus in Ægy-
ptum, iuffus eft dicere tribulibus
fuis, a) Qui eft, mifit me ad vos,
Iftud autem,
Qui eft, aternitas
tem fignificat. Conftat porro fu-
diofis, illa prius quam hæc effe
difta. Illam enim difciplinam eis
Ægyptum adhuc incolentibus ex-
hibuit, hæc autem componebat in
deferto.
INTERR. II.
"1
λογίαν ἐπήνεγκε. τῶν μὲν γὰρ ἐδή
λωσε τὴν ἀρχήν τὸ δὲ ἑυρῶν ἐκ ἴσχυ
σε τὴν ἀρχήν. καὶ αίδιον τοίνυν ἐγνω-
τως τὸν θεὸν, καὶ ποιητὴν τὸ παντὸς
ὀνομάσας, καὶ ἀγαθὸν ποιητὴν, τῷ
φυσιολογικῷ τὸ θεολογικὸν μάλα σα
φως συνήρμοσεν. ἄλλως δὲ προμεμα
δήκεσαν οἱ ταῦτα διδασκόμενοι τὸ θεῖ
τὸ αἴδιον. ἀποκαλεὶς γὰρ εἰς Αἴγυπτον
παρὰ τὸ θεῖ τῶν ὅλων ὁ θεσπέσιος
Μωυσῆς, προσετάχθη τοῖς ὁμοφυ
λοις εἶπαν
λοις εἰπεῖν, ὁ ὢν ἀπέςαλκέ με προς
ὑμᾶς, τὸ δὲ ὁ ὤν, το αιδία δηλωτικόν ἐςι.
δῆλον δὲ τοῖς φιλομαθέσιν, ὡς ἐκεῖνα
πρὸ τούτων ἐῤῥέθη. ἐκείνην γὰρ αὐ
τοῖς τὴν διδασκαλίαν ἔτι τὴν Αἴγυ
πτον οἰκοῦσι προσήνεγκε. ταῦτα δὲ ἐν
τῇ ἐρήμῳ συνέγραφε.
اد
ΕΡΩΤ. β'.
Quamobrem non meminit creationis Τί δή ποτε τῆς τῶν ἀγγέλων ἐκ ἐμνήθη
Angelorum?
ui lege regebantur, folidæ
vel conftantis virtutis mini
habebant. Mox enim poft plura &
ineffabilia miracula, imaginem
vituli Deum falutauerunt. Quod.
* fi tam facile fibi Deos * finxerunt
e iumentorum fimulacris, quid
non perpetraturi fuiffent, invifi.
bilis natura notitiam affecuti? Hu-
iusce rei gratia Deus vniuerfitatis
conditor, neminem veterumn allo-
cutus eft per Angelum, vsque ad
tempora integerrimi Abraha. Pri-
mum enim tempore Agar diuinus
Mofes meminit Angeli, idque iu.
ftiffima de caufa. Nain Agar ty.
pum gerebat veteris Teftamenti,
fecundum diuinum Apoftolum:
b) Agar enim, inquit, Sina mons eft
1
σε
δημιεργίας;
اد
Οὐδὲν 1) σεξὸν εἶχον ἐδὲ βέβαιον οἱ
νομοθετούμενοι αυτίκα γἓν μετὰ
τὰ πολλὰ καὶ ἄφρατα θαύματα, τὴν
εικόνα το μόσχο θεὸν ἀνηγόρευσαν οἱ
δὲ τὰ τῶν κτηνῶν ἐνδάλματα ξαδίως
ὅτως θεοποιήσαντες, τί ἐκ ἂν ἕδρα
σαν, εἰ τῶν ἀοράτων φύσεων τὴν γνῶ
σιν ἐδέξαντο; τούτου χάριν μέχρι τῆς
το ᾿Αβρααμτελειότη]ος οὐδενὶ τῶν πά
λαι ἀνθρώπων δι' ἀγγέλου ὁ τῶν ὅλων
διελέχθη θεός ἐπὶ δὲ τῆς ᾿Αγαρ
πρῶτον ἀγγέλου μνήμην ὁ θεσπέσιος
ἐποιήσατο Μωϋσῆς καὶ μάλα εικό
τως τύπος γὰρ ἡ Αγαρ τῆς πα
λαιᾶς διαθήκης κατὰ τὸν θεῖον ἀπόςο
λον. τὸ γὰρ "Αγας, φησί, 2) Σινά
ὄρος
1) Στεβρόν. Ita quoque Codex auguftanus. In Cod. CLXV. Bibliothecae caef. vindob.
legitur repov, (tefte LAMBECIO lib. IV. p. 165.)'ex ofcitantia, vt videtur, Li-
brarii, vocem CTEPPON legentis ἕτερον, cui errori fimilitudo, quae eft
inter Sigma veterum & Εψιλον, anfam dare potuit. 2) Σ abeft a Cod. anguft.
n) Exod. 3, 14. ´ b) Gal. 4, 25.
1
5
QVAST. IN GENES. CAP. I.
Ο
ὄρος ἐςὶν ἐν τῇ ᾿Αραβία, συςοιχεῖ δὲ
τῇ νῦν Ιερεσαλήμ. ἐπειδὴ τοίνυν δι'
ἀγγέλων ὁ νόμος ἐδόθη διαταγες
γάρ φησι δι' ἀγγέλων ἐν χειρὶ μεσί-
του καὶ πάλιν, εἰ ὁ δι᾽ ἀγγέλων
ò
λαληθεὶς λόγος ἐγένετο βέβαιος και
μάλα προσφόρως ὁ τῶν ὅλων θεός
δι' ἀγγέλου καὶ τῆς δουλείας ἀνέμνησε,
κ τὰ περὶ τοῦ τεχθησομένου παιδός
προηγόρευσεν. ὅτι δὲ κτιςὴν ἔχουσι φύ
σινὴ ἄγγελοι καὶ ἀρχάγγελοι, καὶ εἴτι
ἕτερον ἐςιν ἀσώματον, πλὴν τῆς ἁγίας
τριάδος, ἡ θεία σαφῶς ἡμᾶς διδάσκει
γραφή. 1) ὑμνεῖν γὰρ καὶ τούτοις Δαβὶδ
παρακελεύεται ὁ προφήτης αἰνεῖτε
γὰρ αὐτὸν, φησὶ, πάντες οἱ ἄγγελοι
αὐτοῦ· αἰνεῖτε αὐτὸν πᾶσαι αἱ δυνάμεις
αὐτοῦ. 2) καὶ τὴν αἰτίαν διδάσκων
ἐπήγαγεν ὅτι αὐτὸς εἶπε 3) καὶ ἔχει
νήθησαν, αὐτὸς ἐνετείλατο καὶ ἐκτίθη.
σαν. καὶ πάλιν ἐν ἑτέρῳ ψαλμῷ, ὁ
ποιῶν τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ πνεύματα,
καὶ τοὺς λειτουργοὺς αὐτοῦ πυρὸς φλό.
γα. καὶ οἱ τρεῖς μακάριοι παῖδες ἐν τῇ
καμίνῳ τὸν θεῖον ὕμνον ὑφαίνοντες, κ τὸ
ὕμνον ὑφαίνοντες, κ τα
πανάρισον ἐκεῖνο και λίαν αρμόδιον εἰρηκός
τις προοίμιον, εὐλογεῖτε πάντα τα
ἔργα κυρίου τὸν κύριον, εὐθὺς ἐπήγα,
γον, εὐλογεῖτε ἄγγελοι κυρίε τὸν κύριον,
πᾶσαι αἱ δυνάμεις κυρίου τὸν κύριον. αλ-
λὰ γὰρ παρέλκον οἶμαι περὶ τέτων μα
κρηγορεῖν. πᾶσα γὰρ ἡ θεόπνευτος γρα-
φὴ τῆς δὲ τῆς διδασκαλίας ανάπλεως,
λά
اد
ΕΡΩΤ. γ.
εν
་
Προϋπάρχεσιν ἐρανος καὶ γῆς ἄγγελοι,
ท σὺν 4) αὐτοῖς ἐγένοντο;
Περιττὰς μὲν ἐγὼ τὰς τοιαύτας
ζητήσεις υπείληφα. τίς γάς
1) ὑμνεῖν — προφήτης. Defunt. 2) καὶ τὴν
in Arabia, coniun&tus ei qua nunc
eft Hierufalem. Cum igitur per
Angelos data fit lex, Difpofi
mediatoris : & iterum b), Si qui per
ta enim, ait a), per Angelos manu
Angelos diftus eft fermo, factus
eft firmus, aptiffime profecto
Deus omnium per Angelum &
feruitutis meminit, & quæ ad
puerum procreandum pertinebant
eratus eft. Quod autem
turam
na-
creatam habeant Angeli
atque Archangeli, & fi quid aliud
eft incorporeum, excepta fanta
Trinitate, fcriptura diuina nos do-
ad laudandum hortatur David
cet aperte. Siquidem hos etiain
Propheta: c) Laudare, inquit, eum
omnes Angeli eius, laudate eum
omnes virtutes eius: & caufam do.
cens adiecit, d) Quia ipfe dixit,
& faëta funt; ipfe mandauit, &
creata funt. & rurfus in alio pfal-
mo, e) Qui facit Angelos fuos fpi-
virus, & miniftros fuos fammars
ignis. Et beati tres pueri diui
num hymnum texentes in forma-
ce, poft praeclarum & congruen-
tiffimum illud exordium, Benedi-
cite omnia opera domini domino,
mox addunt, Benedicite Angeli do-
mi, domino benedicite. Sed de his
plura loqui fuperuacaneum exifti
mo, cum huius doctrinæ plena fit
divinitus infpirata fcriptura vni-
verfa.
mini domina, omnes poteftates domi-
INTERR. III.
Præceduntne Angeli creationem ca
li & terræ, an vna cum eis creati
funt?
Superfluas equidem huiusmo-
di quæftiones exiftimaui.
Nam
A 3
ἐπήγαγεν, Def. 3) Καὶ ἐγενήθησαν.
Hæc finem huius refponfionis conftituunt in Codice noftro, & in editione græ-
ca, qua cura IOANNIS FIC: Parif. a. 1558. 4. prodiit. 4) Cod. τούτοις,
α) Gal. 3, 19. b) Hebr. 2, 2, c) Pf. 148, 2. d) PC, 148, 5.
e) Pf. 193,4.
6
THEODORETI
B.
*
Nam quid iuuabitnoffe, quando
conditi fint Angeli Noui etiam,
quod diuinus Apoftolus præcipi-
At admirando Timotheo, a dem
π.)
ciare quibusdam, ne aliter doceant,
meque iuendant fabulis & genealo-
giis interminatis. Dicam tamen,
quod diuinæ fcripturæ inftituto
confentaneum arbitror. Incircum-
fcriptam folam effe diuinam na-
turam didicimus, quippe quæ in-
creata fit, & principii expers,
& æterna. Quæ enim effe coepe-
runt, habent illa prorfus * circum.
fcriptam fubftantiam. Quare li-
cer expertein corporum fateamur
Angelorum effe naturam cir-
cunfcriptam tamen illorum fub.
ftantiam dicimus. Quomodo enim
millia millium & decies centena
>
millia, iuxta diuium Danielem,
intelligere quisquam poffit, nifi
nuinquemque in propria circum-
fcriptione concipiat ? Quod au-
tem Angeli fubftantiam habeant
circumfcriptam, nemo, vt arbi·
tros, repugnabit: cum Chriftus
Dominus dixerit, fingulos homi-
nes fubeffe fingulorum Angelorum
procurationi. b) Videte enim, in-
quit, ne contemnatis unum ex his
ominimis, qui in me credunt: quia
Angeli eorum vident femper faciem
patris mei, qui in caelis eft. Quin-
etiam cuique genti propriam An-
gelum praeffe, afirmat Scriptu-
ra. Qui enim cum Daniele pro
pheta colloquitur Angelus,& prin-
cipem Perfarum nominat, & prin-
cipem Græcorum, & Michaëlem
principem Iudzorum. Et magnus
Moyfes in cantico: c) Quando
diuidebat, inquit, altiſſimus gentes:
quando feparabat filios Adam, ftatuit
1) Cod. παράγγελλε. 2) ἐρῶ δὲ
3) Χρισός. Deeft. 4) ὁρᾶτε
2
καλ
ὄνησις προσγενήσεται τοῖς ἐγνωκόσι
τὸν τῆς τῶν ἀγγέλων δημιουργίας και
ρόν; οἶδα δὲ καὶ τὸν θεῖον ἀπόςολον
τῷ θαυμασίῳ Τιμοθέω παρεγγυῶντα,
1) παραγγείλαί τισι, μὴ ἑτεροδια
δασκαλεῖν, μηδὲ προσέχειν μύθοις και
γενεαλογίαις ἀπεράντοις.
&ę w dó
ὅμως ὅπες συμβαίνειν ὑπείληφα τῷ
σκοπῷ τῆς θείας γραφῆς, ἀπερίγρα
Φον μόνην ἐδιδάχθημεν εἶναι τὴν θεί
αν φύσιν ἅτε δὴ ἄντισον οὖσαν,
ἄναρχον, κ αίδιον τὰ δὲ γε ἀρξάμενα
το είναι περιγεγραμμένον έχει δηλο
νότι τὸ εἶναι. οὐκἓν κ ασώματον λέ
γοντες εἶναι τῶν ἀγγέλων τὴν φύσιν,
περιγεγράφθαι φαμὲν αὐτῶν τὴν ὑπό-
ςασιν. πῶς γὰρ ἄν τις νοήσαι χιλίας
χιλιάδας και μυρίας μυριάδας, κατὰ τὸν
ή
θεῖον Δανιήλ, μὴ ἕκαστον λογιζόμενος
ἐν ἰδία εἶναι περιγραφῆ, ἀλλ᾿ ὅτι μὲν
περιγεγραμμένην ἔχουσιν οἱ ἄγγελο
τὴν οὐσίαν, ἐδένα ἀντερεῖν οἶμαι. και
γὰρ τῶν ἀνθρώπων ἕκαςον ὑφ᾽ ἑνὸς
ἔφη τετάχθαι κηδεμονίαν ὁ δεσπό
της 3) Χριτός. 4) ὁρᾶτε γάρ φησι μὴ
καταφρονήσητε ἑνὸς τῶν ἐλαχίσων
τῶν πιςευόντων εἰς ἐμέ ὅτι οἱ ἄγγελοι
αυτῶν διαπαντὸς τὸ πρόσωπον ὁρῶσι
το πατρός με τὸ ἐν ἐρανοῖς. καὶ ἑκάτῳ
δὲ ἔθνει ἄγγελον ἐφετάναι φησὶν ἡ
θεία γραφή. 5) ὁ γὰρ τῷ προφήτη Δα
νιήλ συνδιαλεγόμενος ἄγγελος, καὶ ἄρτ
χοντα Περσῶν εἴρηκε, καὶ ἄρχοντα
Ἑλλήνων, καὶ Μιχαὴλ ἄρχοντα τῶν
Ἰουδαίων. καὶ Μωσῆς δὲ ὁ μέγας ἐν τῇ
ώδη φησιν ὅτε διεμέριζεν ὁ ὕψισος
ἔθνη, ὡς διέσπειρεν υἱοὺς Ἀδάμ, ἔζησεν
ενός
Το
τω
Ο
Ο
ознак
περιγραφή. Defunt in Cod. & in edit. Pici.
οὐρανοῖς. Hac nonnihil a recepta leftione rece
dunt, maximaque ex parte lectionem Codicis cantabrigienfis, quo BEZA vfus
eft, exprimunt. 5) ὁ γὰρ
υιούς Αδάμ. Defid. in Cod. & apud ricvm.
a) 1 Timoth. 1, 3. 4. 6) Matth, 18, 10, c) Deut. 32, 8.
1
QVAST. IN GENES.
7
CAP. I,
Ο
ενός
ο
ὅρια ἐθνῶν 1) κατὰ ἀριθμὸν ἀγγέλων
θεοῦ. εἰ τοίνυν ὁ μὲν τούτων, ὁ δὲ
ἐκείνων ἄρχειν ἐτάχθη, ἕκαςος δὲ τῶν
ἀνθρώπων ὑπὸ τὴν ἑνὸς 3) φροντίδα.
τελε, εὔδηλον ὡς περιγεγραμμένην
ἔχουσι τὴν οὐσίαν. Εἰ δὲ τοῦτο γοῦν
ἀληθὲς, ὥσπερ καὶ ἀληθὲς,
ἄρα προσδέονται. μόνον γὰρ τὸ
ὡς ἀπερίγραφον, οὐκ ἐν τόπῳ. Εἰ δὲ
τὸ περιγεγραμμένον ἐν τόπῳ, πῶς
οἷόν τε προϋπάρχειν οὐρανοῦ καὶ γῆς
τοὺς ἀγγέλους; οὐ γὰρ ὄντος τοῦ φέ-
ροντος, πῶς ἔνεςι τὸ φερόμενον εἶναι;
ΕΡΩΤ. Κ.
τόπου
θεῖον,
Ei
᾿Αλλὰ φασί τινες χρῆναι λέγειν προς
υπάρχειν οὐρανοῦ καὶ γῆς τοὺς ἀγγέ-
λους. ἀγγέλων γάρ φασιν οὐκ ὄντων,
πῶς ὁ τῶν ὅλων ὑμνεῖτο θεός;
terminos gentium pro numero Ange
lorum Dei. Si igitur hic iftis, ille
vero illis præfeatus eft, finguli ve-
ro hoinines fub vnius cura degunt,
certum eft, Angelos circumfuri-
præ effe fubftantiz. Quod fi ve-
rum eft illud, ficuti profecto eft,
loco vtique opus habebunt. Nam
fola diuinitas, veluti minime.cir-
cumfcripta, non eft in loco. Atf,
quod circumfcriptum eft,in loco eft,
quomodo potuiffent angeli ante ca-
lum & terram exfiftere? Nam fi non
fit in rerum natura quod ferat, quo-
modo effe poffit quod feratur?
INTERR. IV.
dum, priusAngelos exftitiffe quam cd-
Sed aiunt quidam, neceffario dicen-
lum & terram. Si enim Angeli, in-
quiunt, non exfiftebant, quomode
Deus omnium laudabatur ?
non
animaduertunt, quod hoc fer-
mone Angelos carere principio &
æternos effe adftruunt. Nam fi
Deus omnium laudatoribus indige-
bar, & hos femper habebat laudato-
res, corterni igitur erant Angeli
femper erant, fed Deus eos condi
cum Deo omnium. Quod fi non
Ἀλλ᾽ οἱ ταῦτα λέγοντες, άγνουσιν Verum qui hac dicunt,
ὡς καὶ ἀνάρχους 3) αυτοὺς καὶ αἰδίους
οὗτος ὁ λόγος ποιεῖ. εἰ γὰρ ἐδεῖτο τῶν
ὑμνέντων ὁ τῶν ὅλων θεὸς, ἀεὶ δὲ τούτες
εἶχεν ὑμνοῦντας,συναΐδιοι ἄρα οἱ ἄγγελοι
τῷ τῶν ὅλων θεῷ. Εἰ δὲ οὐκ ἀεὶ, ἀλλ᾽
ὅτε πες ἠβουλήθη τούτους ἐδημιούρ-
γησεν, ἦν ἄρα τις αἰῶν, ἐν ᾧπερ τοὺς
ὑμνοῦντας οὐκ εἶχεν ὁ τῶν ὅλων θεός.
οὐκοῦν οὐ δεῖται τῶν ὑμνούντων ὁ δεσπό-
της θεός ἀνενδεῖ γὰρ ἔχει τὴν φύσιν.
δι᾿ ἀγαθότητα δὲ μόνην καὶ ἀγγέλοις,
καὶ ἀρχαγέλοις, καὶ πάση τη κτίσει τὸ
εἶναι δεδώρηται ποίαν δὲ καὶ λειτους.
γίαν εἶχον πρὸ τῆς κτίσεως ὄντες, οὐδε
νὸς ὄντος τοῦ τῆς τούτων ὠφελείας
προσδεομένου; ὅτι γὰρ εἰς τὴν τῶν
ἀνθρώπων κηδεμονίαν ὑπουργοῦσι τῷ
ου
Ο
dit, quando id voluit, erat igitur fæ-
cuium quoddam, quo Deus vniuer-
forum illos prædicatores non habe-
bar. Non indiger ergo Dominus
Deus laudatoribus, quippe quina
tura nullius indiget: fed fola boni-
tate ductus, *Angelis, Archangelis,
& vniuerfe creaturæ largitus eft,
vt effent.
vt effent. At vero quo minifterio
fungebantur Angeli,qui creationen
precedebant, cum nullas efet, qui
indigeret eorum opera? Quod enim
adminifterium hominum Deo vni-
Α 4
verfo-
1) Theodoretus fequutus eft verfionem LXX. Interpretum, hoc loco, vt fapius,
a veritate hebraica aberrantem, ad quam propius accedunt verfiones Symma-
chi, Theodotionis & Samarit, quas exhibet MONTF. Hexapl. Orig. Tom. I.
P. 192. 2) In Cod. vocem ἑνὸς hæc paucula excipiunt, ήγουν ἀγγέλου, quæ
Gloffemati, vt videtur, originem debent. 3) αυτού, και αιδίους, Defiant.
申
​1
8
THEODORETI
B.
1
verforum inferuiant, idoneus rei
teftis eft diuinus Apoftolus, cla.
mans, a) Nonne ames funt admini-
fratori fpiritus, in minifterium mis-
f propter eos qui hereditatem capient
falutis ? Conftat igitur, quod nos
quidem illorum opera indigenus,
Deus vero nullius indiger; cum au-
tem fit bonitatis abyfus, voluit is
qui omnino non erant, elargiri fa-
cultatem vt effent. Ceterum qui
Angelos precedere calum & ter
ram adftruunt, pro firmo & inui
to fundamento nobis proponunt
illud, quod ipfi Iob Deus omnium
conditor dixit, b) Quando creabam
aftra, laudabant me omnes Angeli mei.
Et non aduertunt, die quarta vna
cum fole & luna Deum omnium
eftra produxiffe, Verifimile autem
eft, Angelos vna cum cala & terra
creatos effe, vt lucem de nihilo fa-
ftam contuentes, & firmamentum
in medio aquæ compactum, & hu-
midam fubftantiam a terra difcre-
tam, ac terram falo Dei verba gene-
rum omnium germinibus exorna.
tam, aliaque omnia Dei nutu perfe-
fta, fe ipfos pariter ex iis quæ cer-
nebant intelligerent creatam habe-
re naturam, & a Deo exfiftentiam
accepiffe. Nam & diuinus Apoftor
lus mundo illos adiungit dicens,
e) Speftaculum fafti fumus mundo &
Angelis to hominibur, Caterum hæc
ego non affeueranter dico: reme
varium enim puto de iis pronuntia-
re, de quibus facra fcriptura aperte
nihil pradits fed quod pis fenfibus
13/
τὸ
τῶν ὅλων θεῷ, μάρτυς ὁ θεῖος ἀπό
ςολος βοῶν, οὐχὶ πάντες εἰσὶ λει
τουργικά πνεύματα εἰς διακονίαν ἀπο-
ςελλόμενα διὰ τὰς μέλλοντας κληρο
νομεῖν σωτηρίαν ; οὐκοῦν εὔδηλον, ως
ἡμεῖς μὲν τῆς ἐκείνων ἐπικουρίας δεόμε
θα ὁ δὲ θεὸς ἥκιστα μέν τινος ἐνδεής.
ἄβυσσος δὲ ἂν ἀγαθότητος, ἠβουλήθη
καὶ τοῖς 1) μηδαμή μηδαμῶς οὖσε με
ταδοῦναι τοῦ εἶναι, ἀλλὰ γὰρ οἱ προ-
υπάρχειν οὐρανοῦ καὶ γῆς τοὺς ἀγγέ
λους ἰσχυριζόμενοι, ὡς ἰσχυρὸν ἡμῖν
2) άμαχον 3) προβάλλονται ἐκεῖνο τὸ
παρά τοῦ θεοῦ τῶν ὅλων πρὸς τὸν Ἰὼβ
εἰρημένον ὅτε 4) ἐποίουν ἄκρα, ἤνε
σαν με 5) πάντες άγγελοί μου. και
οὐ συνορῶσιν, ὡς τῇ τετάρτη ἡμέρα σὺν
τῷ ἡλίῳ ν τῇ σελήνη τα τρα παρήγα
πατρα
γεν ὁ τῶν ὅλων θεός. 6) εἰκὸς δὲ τοὺς
αγγέλους σὺν οὐρανῷ δημιουργηθῆναι
γῆ ἵνα καὶ τὸ φῶς ὁρῶντες ἐξ οὐδενὸς
υποκειμένου δημιεργέμενον, καὶ τὸ ςερέως
μα ἐν μέσῳ τοῦ ὕδατος συμπηγνύ
καὶ τὴν ὑγρὰν οὐσίαν χωριζομένην τῆς
γῆς, καὶ τὴν γῆν ἅμα τῷ θείῳ λόγῳ παν
τοδαπῶς διακοσμημένην βλαςήμασι, και
τὰ ἄλλα πάντα πρὸς τὸ θεῖον γινόμε
να βούλημα, γνῶσι δι᾽ ὧν ὁρῶσιν, ὅτι καὶ
αὐτοὶ κτισὴν ἔχουσι τὴν φύσιν παρ' αυ
τοῦ τὸ εἶναι δεξάμενοι. καὶ γὰρ ὁ θεῖος
απόςολος τῷ κόσμῳ αὐτοὺς συζεύγνυσι,
λέγων ὅτι θέατρον ἐγενήθημεν τῷ
κόσμῳ καὶ ἀγγέλοις ἡ ἀνθρώποις. ἐγὼ
δὲ ταῦτα ἐν ἀποφαινόμενος λέγω τολ-
μηρὸν γὰς ἀποφαντικῶς οἶμαι λέγειν,
περὶ ὧν ἡ θεία διαρρήδην οὐ λέγει γραφή,
αλλ' ὅπερ τοῖς εὐσεβέσι λογισμοῖς ἀρε
μόττει
ων
T
ων
Ο
μενον,
τω
ὡρο
1) Μηδαμή, Deeft, 2) Cod. αμήχανον, 3) Cod. προβαλοῦνται. 4) Pro ἐποίουν in Ver
fione greca alias legitur vel ἐγενήθη vel ἐγενήθησαν. Vtrumque ab hebraico Tex-
tu alienum. Ρro πάντες ἄγγελοί μου, apud Aquilam & Theodorionem rectius
legitur ἅμα υιοι Θεοῦ. ) Πάντες, Deeft. 6) Εικός ὑπέλαβον, εἴρηκα. De
úo) 5)
funt in Cod. noftro & apud PICVM,
n) Hebr. 1, 14: b) Iob. 38, 7,
ε) 1 Cor. 4191
QVEST. IN GENES.
9
CAP. I.
1
μόττειν ὑπέλαβον, εἴρηκα. ἐκεῖνο μέντοι
ἀναγκαῖον εἰδέναι, ὡς πάντα τὰ ὄντα,
πλὴν τῆς ἁγίας τριάδος, κτιςὴν ἔχει
τὴν φύσιν. συνομολογουμένου δὲ τούτου,
τῷ τῆς ευσεβείας οὐ λυμαίνεται λόγῳ,
τὸ πρὸ οὐρανοῦ καὶ γῆς γεγενῆσθαι λέ-
γειν τῶν ἀγγέλων τους δήμους, τὸ δὲ
λογομαχεῖν εἰς οὐδὲν χρήσιμον ἐπὶ
κατατροφῆς τῶν ἀκουόντων, ἀπαγο-
ρεύει διαρρήδην ὁ θεῖος ἀπόςολος.
E
ην
ΕΡΩΤ. έ.
Εἰ ἦν ἡ γῆ, πῶς ἐγένετο; λέγει γὰς
ὁ συγγραφεύς· ἡ δὲ γῆ ἦν.
Ο
Ἠλίθιον
λίθιον ἄγαν καὶ ἀνόητον») τὸ ἐρώ
τημα. ὁ γὰρ
yog einrova ev cexy
εἰπὼν, ἀρχῇ
ἐποίησεν ὁ θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν
γῆν, οὐκ αἴδιον ἔφη τὴν γῆν, ἀλλὰ
μετὰ τὸν οὐρανὸν, ἢ σὺν τῷ οὐρανῷ
δεξαμένην τὸ εἶναι ἄλλως τε οὐδὲ ἀπο-
λύτως εἶπεν ὁ συγγραφεύς, ἡ δὲ γῆ
η
ἀλλὰ τὸ ἑξῆς συναρμόσας, ἡ δὲ
γῆ ἦν αόρατος καὶ ἀκατασκεύασος,
τοῦτ᾽ ἔςιν, ἐγένετο μὲν ὑπὸ τοῦ τῶν ὅλων
Θεοῦ· ἔτι δὲ ἀόρατος ἦν ἐπικειμένου τοῦ
ὕδατος, καὶ ἀκατασκεύαςος, μηδέπω
κοσμηθεῖσα τῇ βλάση, μηδὲ ἀνθήσασα
λειμῶνας, καὶ ἄλση, καὶ λήμα.
ΕΡΩΤ. .
Οὐκ ἐδίδαξεν ἡμᾶς ὁΜωϋσῆς, ὅτι καὶ τὰ
ὕδατα ἐδημιούργησεν ὁ Θεός.
Καὶ μὴν εἰρηκώς, ἡ δὲ γῆ ἦν ἀόρατος
καὶ ἀκατασκεύαςος, καὶ σκότος
ἐπάνω τῆς ἀβύσσου, ἔδειξε μετὰ τῆς
γῆς δημιουργηθεῖσαν τῶν ὑδάτων τὴν
φύσιν. καὶ περὶ τοῦ σαββάτου δὲ νο-
μοθετῶν ὁ τῶν ὅλων θεός οὕτως ἔφη,
ἓξ ἡμέραις ἐργᾶ, τῇ δὲ ἑβδόμη σάβ
βατον, ἀνάπαυσις κυρίῳ τῷ θεῷ σε,
1) Cod. et pr c. καὶ ἄγαν ἀνοήτων.
PIC.
α) 2 Tim, 2, 14, b) Gen. 1, 1,
1
congruere vifum eft, expofui. Illud
porro fcire neceffe eft, omnia quæ-
cunque extant, excepta fanita Tri
nirate, naturam habere creatam.
Hoc autem conceffo, fi quis Ange-
lorum turbas ante calum & terram
conditas efle dixerit, non offendet
verbum pietatis. At verbofis con-
nihil aliud profunt, quam ad fub-
τεπtionibus infiftere, a) que ad
verfionem audientium, expreffe pro-
hibet diuinus Apoftolus.
INTERR. V.
Si terra erat, quomodo creata eft?
Ait enim Scriptor, Terra
autem erat.
I euis nimium & folida qua
Liftio. Nam qui dixit, In
b)
principio creauit Deus calum & ter-
ram, non æternam dixit effe ter-
ram, fed poft calum aut cum * calo
cum*cælo *
creatam effe. Alioqui nec abfolu-
te dixit fcriptor, Terra autem erat:
fed quod fequitur fubiunxit, terra
autem erat inuifibilis & incompofita.
hoc eft, creata quidem eft a Deo vni-
verforum: fed adhuc inuifibilis
erat, aquis nempe circumdata : &
incompofita, eo quod nondum or-
nata erat germinibus, neque con-
fita pratis, nemoribus & fegeri
bus,
INTERR. VI.
Non docuit nos Mofes, Deums cre-
affe aquas.
Atqui cum dixerit, c) Terra au
ram.
tem erat inuifibilis & incom-
pofita, tenebræ erant fuper
@bysfum, demonftrauit cum terra
creatam fimul effe aquæ natu
Et Deus omnium, cum dẹ
fabbato legem ferret, fic ait: d) Sex
diebus operaberis, feptima vero fabe
batum & requies Domino Deo tuo,
ΑΣ
Sex
€) Gen. 1, 2.
d) Exod. 20, 9-ILL
}
10
B. THEODORETI
Sex enim diebus creauit Domi-
rus Deus celum & terram, &
>
smare & omnia quæ in eis funt.
Ira vt fit in aperto, quod quicquid
in eis eft, viâbile fit aut inuitbi-
le, fenfu aut intellectu compre-
hendatur, excepta diuina fubftan-
tia, naturam habet creatam. Item
perdiuinus ille Dauid, cum dixiffet,
a) Beatus, cuius Deus Iacob adius
tor, cuius fpes in Domino Deo
ipfius, qui fecit calum & terram,
fubiunxit, Mare, & omnia qua in
eis funt.
INTERROGATIO.
Cuiusnam igitur luminis ftatim ex-
pers inuentus eft locus ille, qui erat
in mundo,vt tenebræ eſſent ſuper
aquam?
xiftimamus, fi quid ante hunc,
Exif
اد
اد
εν
اد
ἐν γὰς ἓξ ἡμέραις ἐποίησε κύριος ὁ θεὸς
τὸν οὐρανὸν, καὶ τὴν γῆν, καὶ τὴν θά
λασσαν, κ πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς, ὡς εἶναι
δῆλον, ὅτι πᾶν ὁτιοῦν ἐν τούτοις ὂν, ἢ ὅρα-
τον, ἢ ἀόρατον, ἢ αἰθητὸν ἢνοητὸν, πλὴν
ή
τῆς θείας ἐσίας, κτιτὴν ἔχει τὴν φύσ
σιν. καὶ ὁ θειότατος δὲ Δαβὶδ εἰρηκώς
μακάριος οὗ ὁ θεὸς Ιακώς βοηθός αυ
τοῦ, ἡ ἐλπὶς αὐτοῦ ἐπὶ κύριον τὸν
θεὸν αὐτοῦ, τὸν ποιήσαντα τὸν οὐρα
νὸν καὶ τὴν γῆν ἐπήγαγε, τὴν θάλασ
σαν, και πάντα τα ι) ἐν αὐτοῖς.
επι
εν
ΕΡΩΤΗΣΙΣ.
από
Ποίου τοίνυν φωτὸς ἄμοιρος αἰφνιδίως
ὁ ἐν τῷ κόσμῳ τόπος ευρέθη, ὥςε τὸ
σκότος ἐπάνω εἶναι τὸ ὕδατος; 2)
اد
quem fenfu noftro percipimus, Λογιζόμεθα, ὅτι ἀπές τι ἦν πρὸ
mundum, exftiterit, illud omnino
in lumine fuiffe: neque enim an-
gelorum ordines nec omnes cæle-
ftes exercitus in tenebris degebant,
fed in lumine & in omni fpiri-
tuali gaudio. Hisque nemo re-
pugnabit, qui lumen fupercarlette
inter bona promiffa recipit, de
quo lumine Salomo dicit: Lumen
perpetuum eft iuftis. Et Apo-
folus : b) Gratias agentes Patri,
qui nos idoneos fecit parte fortis
Sanctorum in lumine. Cum ita.
que cælum iuffu Dei creatum,
fuper omnia, quæ intra eius am-
birum continentur, expanfum
fit, corpus autem habeat conti-
nuum, quod poffit ea, qua intra
fe comprehendit, ab exterioribus
feparare, necefle eft, vt locuin,
quem complectitur, tenebrofum
reddat, externum lumen exclu-
dens. Tria enim concurrant ad
اد
τούτου τοῦ αἰσθητοῦ κόσμου, ἐν
φωτὶ ἂν ἦν δηλονότι. οὔτε γὰρ αἱ
τῶν ἀγγέλων ἀξίαι οὔτε πᾶσαι αἱ ἐπε-
ράνιοι τρατιαὶ ἐν σκότει διῆγον. ἀλλ᾽
ἐν φωτὶ καὶ πάση εὐφροσύνη πνευμα
τικῇ. Καὶ τούτοις οὐδεὶς ἀντερε, ὅς τις
τὸ ὑπερουράνιον φῶς ἐν ταῖς τῶν ἀγα
θῶν ἐπαγγελίαις ἐκδέχεται, περὶ οὗ
Σολομών φησι φῶς δικαίοις διαπαντός
καὶ ὁ ἀπόςολος εὐχαριςοῦντες τῷ παρ
τρὶ τῷ ἱκανώσαντι ἡμᾶς 3) ἐν τῇ μερίδι
το κλήρε τῶν ἁγίων ἐν τῷ φωτί. ἐπεὶ οὖν
ἐγένετο ὁ οὐρανὸς προστάγματι θεοῦ
αθρόως περιταθεὶς τοῖς ἐντὸς ὑπὸ τῆς
οἰκείας αὐτοῦ περιφερείας ἀπειλημ
μένοις, σῶμα ἔχων δὲ συνεχές, ἱκανὸν
τῶν ἔνδον διαςῆσαι τὰ ἔξω ἀναγκαί
ως τὸν ἐναπολειφθέντα τόπον αὐτῶ
αφεγγῆ κατέςησε τὴν ἔξωθεν αὐγὴν
διακόψας. Τρία γὰρ δεῖ συνδραμεν
ἐπὶ
1) Cod. ἐν αὐτῇ. 2) Hanc Sectionem a Sirmondo omiffam fide Codicis augu-
ftani inferendam curauimus, imitati exemplum Ioannis Pici, in cuius edi-
fione graeca hac p. 4. leguntur. 3) ἐν τῇ μερίδι. Hac a communi leftione,
εἰς τὴν μερίδα, recedunt.
a) Pl. 145, 5.6.
b) Col. 1, 12.
QVÆST. IN GENES.
II
CAP. I.
}
ἐπὶ τῆς σκιᾶς, τὸ φῶς, τὸ σῶμα, τον
ἀλαμπἢ τόπον. τὸ τοίνυν ἐγκόσμιον
σκότος τῇ σκιᾷ τοῦ οὐρανίου σώματος
παρυπέτη,
ΕΡΩΤ. ζ.
Εἰ τὸ φῶς ὁ θεὸς ἐδημιούργησε, πῶς
1) αὐτὸς τὸ σκότος ἐποίησεν; ἐναντία
γὰρ ταῦτα ἀλλήλοις.
τα
Ο
Ἐναντία μὲν ἀλλήλοις, ἀλλ᾿ ἀναγ.
καῖα τοῖς ἀνθρώποις ἀμφότερα.
τὸ μὲν γὰρ πρὸς ἐργασίαν τε καὶ φι-
λοπονίαν συνεργεῖ τοῖς ἀνθρώποις, και
ὑποδείκνυσι τὰ ὁρώμενα, καὶ τὸν τού
των ποιητὴν ὑμνεῖσθαι παρασκευάζει
τὸ δὲ 2) διαπαύει καὶ νεεργεῖ τοὺς ἀν.
θρώπους, καὶ τὸν ἐκ τῆς ἐργασίας ἐγγι
νόμενον διαλύει πόνον. καὶ τοὺς ἀνθρώ-
πους μὲν οἴκαδε συναγείρει, τοῖς δέ γε
θηρίοις ἄδειαν παρέχει νομῆς, καὶ τὸ το
σαφῶς ἡμᾶς ὁ θεῖος διδάσκει Δαβίδ.
ἔθου γάρ φησι σκότος κι ἐγένετο νύξ,
ἐν αὐτῇ διελεύσονται πάντα τὰ θηρία
τοῦ ἀγροῦ, σκύμνοι ωρυόμενοι τοῦ άρ
πάσαι, καὶ ζητῆσαι παρὰ τῷ θεῷ βρῶ.
σιν αὐτοῖς. ανέτειλεν ὁ ἥλιος, και συν
ήχθησαν, καὶ εἰς τὰς μάνδρας αὐτῶν
κοιταθήσονται. ἐξελεύσεται ἄνθρω
πος ἐπὶ τὸ ἔργον αὐτοῦ, καὶ ἐπὶ τὴν
ἐργασίαν αυτοῦ ἕως ἑσπέρας. οὕτως
Ταῦτα εἰπὼν τὴν τοῦ ποιητοῦ θαυμά-
ζει μεγαλουργίαν, καί φησιν, ὡς ἐμε
γαλύνθη τὰ ἔργα σου κύριε, πάντα ἐν
σοφία ἐποίησας. ὅτι μὲν οὖν ἀναγκαῖον
τὸ σκότος, ἀκριβῶς μεμαθήκαμεν.
ὅτι δὲ οὐκ οὐσία τίς ἐτιν, ἀλλὰ πρᾶγμα
συμβεβηκός,καταμαθεῖν εὐπετές ερα-
νοῦ γὰρ ἡ γῆς ἐςιν ἀποσκίασμα διάτοι
τοῦτο φροῦδον γίνεται τὸ φωτὸς ἀνίχον
ΤΟ
Αν
1) Cod. αὐτῷ.
Ο
2) Cod. διαναπαύει.
a) Pl. 103, 20- 23.
vmbram neceffe eft: lumen, cor
pus, & locus luce carens. Tene-
bræ itaque, quæ funt in mundo,
vna cum vmbra corporis cæleftis
exftiterunt.
INTERR. VII.
Si Deus lumen creauit, quomodo re-
nebras idem fecit, cum hæc inui-
cem aduerfentur?
Sut quidem inter fe contraria,
Lux enim hominum operibus &
laboribus confert, & apparere fa-
cit ea, quæ confpiciuntur, & quafi
præparat nos, vt collaudemnus ho-
Tenebræ vero
run autorem.
fed hominibus ambo neceffaria.
quiefcere faciunt & renouant ho-
minem, foluta laffitudine, quam
ex labore contraxit. Similiter ho-
mines domum cogunt, beftiis ve-
ro præbent fecuritatem pabuli. Et
hoc aperte nos docet diminus Da-
vid : a) Pofuifti, inquit, tenebras,
In ipfa per-
& faita eft nox.
tranfibunt omnes beftia agri: ca.
tuli leonum rugientes vt rapiant
&
querant a Deo efcam fibi. Ex
ortus eft fol, congregati funt,
in cubilibus fuis collocabuntur.
Exibit homo ad opus fuum, & ad
operationem fuam vfque ad vefpe-
ram.
Et his ita dictis admiratur
magnificentiam creatoris, inquiens,
b) Quam magnificata funt opera
tua Domine? Omnia in fapientia
fecifti. Didicimus igitur aperte,
* tenebras effe neceffarias. Quod
autem non fint fubftantia, fed
res quædam accidentalis, facile eft
intelligere : funt enim caeli & terr
adumbratio. Quamobrem orien
te lumine euanefcunt tenebra
¿) Ibid. v. 24.
Lumen
12
Β. ΤΗΕΟDORETΙ
Lumen autem fubftantia eft &
fubfiftit: & cum occiderit, 11-
fum oritur: & cum abierit, reuer-
titur. Quemadmodum enim cor-
pus noftrum eft fubftantia, vmbra
vero, quam facit, accidens eft, non
fubftantia : ita calum & terra,
quæ maxima funt corpora, fub.
ftantiæ funt diuerfæ: quæ vero ab
his manat vmbra, lumnine non ap.
parente, vocantur tenebra. Lumen
autem emergens tenebras delet,
Hoc & aliter cognofcere licet. Do
mus enim feneftris carens tenebris
plena eft: eadem, fi illata lampas
fuerit, illuftratur, non tenebris
alio migrantibus, (neque enim
fubfiftunt, cum fubftantiæ funt
expertes, fed luminis aduentu
pereuntibus. Quippe vmbra funt,
quam tectum folumque & parietes
confant, luminis deinde fplendor
diffoluit. Quod ipfum fieri quo.
tidie cernimus. Nam receden-
te lumine, caeli & terra vmbra
tenebras producit: quæ oriente
lumine rurfum diffoluuntur. Non
funt igitur tenebræ fubftantia quæ-
dam increata, neque etiam fubftan-
tia creata : fed vfus quidam neceffa-
rius, ab his quæ facta funt proue-
niens, & fapientiam Dei predi-
cans. Ecce enim propheta Deum
vniuerforun etiam ab his laudat
n)
α) Oui facio, ait, lumen, & pra.
paro tenebras. Aptiffime autem
vtrumque pofuit, faciendi verbum
adaptans lumini, & dictione præ-
parandi vtens circa tenebras Sunt
enim accidens quoddam, quod &
confiftit & diffoluitur. Proinde
tres beati illi pueri creaturam
omnem prouocantes ad laudes
diuinas, diei noctem coniunxe-
runt, & lumini tenebras addide-
gunt, Nam horum fucceflioni-
1) τοῦτο δὲ γνοίη
κάριοι δέ.
:
τα
η εκ
τος. τὸ δὲ φῶς ἐσίᾳ ἐςὶκὶ ὑφέςηκε και δυσ
μενον ανίχει, καὶ ἀπῖν ἐπανέρχεται.
ὥσπερ γὰρ τὸ σῶμα τὸ ἡμέτερον οὐσία
τίς ἐςιν, ἡ δὲ διὰ τούτου αποτελουμένη
σκιά συμβεβηκός ἐςιν, οὐκ οὐσία· οὕτως
ὁ ἐρανὸς καὶ ἡ γῆ, τὰ μέγιςα σώματα,
ουσίαι εἰσὶ διάφοροι ἡ δὲ ἐκ τούτων ἀπο-
τελουμένη σκια, το φωτὸς οὐ παρόντος,
ονομάζεται σκότος εἰσελθὸν δὲ τὸ φῶς
αφανίζει τὸ σκότος, 1) τοῦτο δὲ γνοίη τις
ἂν ετέρωθεν. οἶκος γὰρ οὐκ ἔχων φωτα-
ἡ
γωγές σκότες ἐςὶν ἀνάπλεως. εἰσκομι
θείσης δὲ λαμπάδος φωτίζεται στο
8 +8
σκότους ἄλλοτε μεταβαίνοντος· οὐ γὰρ
υφέςηκεν, ἀνυπόςατον δὲ χρῆμά ἐςιν
ἀλλὰ πάμπαν διολλυμένου τῇ τὸ φωτὸς
παρουσία, σκιὰ γάρ ἐςι διὰ τῆς ὀροφῆς,
και τοῦ ἐδάφους, καὶ τῶν τοίχων συνίςα-
μένη, εἶτα ταῖς τοῦ φωτὸς διαλυομένη
μαρμαρυγαῖς. τοῦτο καθ᾿ ἑκάςην ἡμέ
ραν ὁρῶμεν ἐπιτελούμενον. ὑποχωροῦν
τος γὰρ τοῦ φωτὸς, οὐρανοῦ καὶ γῆς ἡ
σκιὰ τὸ σκότος ἀποτελεῖ ἀνίχοντος δὲ
πάλιν, διαλύεται τοῦτο, οὐ τοίνυν ἀγέ
νητος οὐσία τὸ σκότος, οὔτε μὴν γενητή
τις υπόςασις ἀλλ᾽ ἐκ τῶν γενητῶν
συνισταμένη χρῆσις ἀναγκαία, καὶ τοῦ
Θεοῦ τὴν σοφίαν κηρύτλουσα. αὐτίκα
γοῦν ὁ προφήτης τὸν τῶν ὅλων θεὸν καὶ
ἐντεῦθεν ὑμνεῖ ὁ ποιήσας γάς φησι
φῶς, καὶ κατασκευάσας σκότος. άρ
μοδίως δὲ ἄγαν ἑκάτερα τέθεικεν τὸ μὲν
ποιήσας ἐπὶ τοῦ φωτὸς, τὸ δὲ κατα-
σκευάσας ἐπὶ τοῦ σκότους συμβεβηκός
γάρ ἐςι, συνισάμενον, καὶ διαλυόμενον.
καὶ 2) οἱ τρεῖς δὲ μακάριοι παιδες πᾶ
σαν τὴν κτίσιν εἰς ὑμνῳδίαν καλέσαντες,
τῇ ἡμέρα τὴν νύκτα συνέζευξαν, καὶ τῷ
φωτὶ τὸ σκότος συνήρμοσαν.3) ἐπὶ δὲ ταῖς
ર
Ο
ὑποχωροῦντος γὰρ τοῦ φωτός. Defunt,
3) Cod. ἐπειδὴ γὰρ ταῖς τούτων.
a) El, 45, 7.
C
πι
τούτων
2) Cod. οἱ τρισμακη
QVEST. IN GENES.
13
CAP. I.
τούτων διαδοχαῖς, ἢ ὁ χρόνος μετρεῖται, bus tempus menfuratur, & ho
ο
καὶ ὁ τῶν ἀνθρώπων συνίςαται βίος.
ΕΡΩΤ. Κ.
Ποιον πνεῦμα ἐπεφέρετο ἐπάνω τοῦ
ὕδατος;
Τισὶ δοκεῖ τὸ 1) πανάγιον πνεῦμα
ζωογονοῦν τῶν ὑδάτων τὴν φύσιν,
διαγράφον τὴν τοῦ βαπτίσματος χά-
ριν. αληθέτερον μέν τοι ἐκεῖνον οἶμαι τὸν
λόγον, ὅτι τὸ πνεῦμα ἐνταῦθα τὸν
τό
αέρα καλεῖ. εἰπὼν γὰρ, ὅτι τὸν οὐρανὸν
καὶ τὴν γῆν ἐποίησε, καὶ τῶν ὑδάτων
διὰ τῆς ἀβύσσου μνηθεὶς, ἀναγκαίως
καὶ τοῦ ἀέρος ἐμνήθη, ἐκ τῆς τοῦ ὕδα.
τος ἐπιφανείας μέχρι τοῦ οὐρανοῦ διή-
κοντος. αέρος γὰρ φύσις, τὸ τοῖς κάτω
κειμένοις ἐπιφέρεθαι σώμασι. μάλα
δὲ ἁρμοδίως τὸ ἐπεφέρετο, 2) καὶ οὐκ
ἐπέκειτο εἴρηκε. τὸ γὰρ ἐπεφέρετο τὴν
κινητικὴν τοῦ αέρος οὐσίαν παρεδήλου.
εἰ δέ τις τοῦτον οὐ προσίεται τὸν λόγον,
ἐπειδὴ γέγραπται, πνεῦμα θεοῦ ἐπε-
φέρετο ἐπάνω τοῦ ὕδατος, ἀκουέτω τοῦ
μακαρίου Δαβὶδ λέγοντος περὶ τοῦ θεοῦ
τῶν ὅλων πνεύσει τὸ πνεῦμα αὐτοῦ, καὶ
ξυήσεται ὕδατα. ὅτι δὲ τὸν ἄνεμον οὕτως
ἐκάλεσε, δῆλον ἐςι κἂν μὴ λέγω εὔρου
γὰς ἢνότου πνέοντος, τὸ πεπηγὸς ὕδωρ
διαλύεθαι πέφυκεν.
اد
ΕΡΩΤ. θ'.
minum vita fubfiftit.
INTERR. VIII.
Qualifnam fpiritus ferebatur fuper
aquam?
Ouibusdam videtur fuiffe Spiri
tus fanctus, qui viuificabat
& fccundabat aquarum naturam,
derignans quodam modo gratiam
baptifmi. Verius autem putaue-
run, quod hic aurem vocet fpiri
tuin.
Nam cum dixiffet Deum
creaffe calum & terram, & aqua-
rum meminiffet fub nomine abyf
Ε, necefario & atris mentionem
fecit, *a fuperficie aquæ ad cælum ✶
vsque permeantis. Aëris enim
corpo-
natura eft, vt circa inferiora
ra feratur & agitetur. Aptiffime
autem non dixit incumbebat, fed fe-
rebatur, quia verbum iftud fereba-
dicat. Quod fi quis huic orati
ni non afentitur, propterea quod
fcriptum eft, a) Spiritus Dei fereba-
tur fuper aquam,audiat beatum Da-
vid dicentem de Deo omnium con-
ditore, b) Flabit fpiritus eius,
fuent aque. Quod vero ventum
ta vocauerit, etiam me tacente ma»
nifeftum eft. Siquidem Euro aur
Noto fante, aqua congelata diffol
vi folet & liquefieri.
tur fubftantiam aëris mobilem in-
INTERR. ΙΧ.
Τίνι λέγει ὁ θεὸς, γενηθήτω φῶς, καὶ Cuinamdixit Deus, Fiat lux, & far
γενηθήτω τερέωμα,
Οὐκ ἄλλῳ τινὶ κελεύει δημιουργείν,
τα
ἀλλὰ τὰ μὴ ὄντα καλεῖ. ἐνταῦ
θα δὲ πρόσταγμα τὸ βούλημα, πάντα
γάρ φησιν ὅσα ἠθέλησεν, ὁ θεὸς ἐποίη-
σεν. εἰ δὲ καὶ φωνῇ τινι ἐχρήσατο, δῆς
λον ὡς οὐ τῶν αψύχων ἕνεκα ςοιχείων,
1) Cod. ἅγιον.
a) Gen. I, 2.
2) καὶ οὐκ
b) Pf. 147, 7.
firmamentum?
Non præcepit Deus alteri cuidam
ita
creare : fed quæ non funt vocat,
vt hic præceptum fit ipla volun
tas. c) Omnia enim, ait, quæcunque
volunt, Deus fecit. Quod fi crean
do voce quadam vfus eft, certum eft,
hoc non eleinentorum inanimata-
ἐπεφέρετο. Defunt,
c) Ρ. 113, 11.
rum
14
B. THEODORETI
rum caufa, fed inuifibilium virtu-
tum gratia factum efle: vt fciant,
quod ipfo iubente,ea quæ non funt,
fubfiftunt.
INTERR. Χ.
Quamobrem au&tor hoc addidit, Er vi-
dit Deus quod bonum erat?
Vt perfuadeat ingratis, non da-
mnare quæ fententia diuina vo-
cat bona.
INTERR. XI.
Eftne vnum calunt, an duo ?
um fcriptura diuina doceat,
Cum
in
principio Deum creaffe cælum
& terram, deinde poft lucis crea-
tionem fecunda die dicat firmament-
tum faftum effe, infcitiæ plena vide.
tur effe huiusmodi quatio. Opor-
rebat enim ex temporis ratione, &
ipfo creationis modo, cælorum di-
verfitatem noffe, & vnum luce
prius, alterum vero poft lucem, &
illud quidem non ex aliqua alia
materia, hoc autem ex aquis crea.
tum effe. Nam inquit, n) Fintfer.
mamentum in medio aqua, & fit dif.
cernens inter aquam aquam. Des
inde cum dixiffet quod verbum
res fecura eft, hoc enim illa figni-
ficant, Et factum eft ita, tum
poftea docet quomodo facta fit.
b) Et fecit, inquit, Deus firma-
mentum, diuifitque aquas quæ erant
fub firmamento, ab his qua erant fu-
per firmamentum.
Vocauitque
Deus firmamentum cælum. At prius
* cælum non eft * appellatum firma-
mentum, fed calum ab initio voca·
tum eft. Hoc enim ab ipfa re
fortitum eft appellationem. Si-
quidem cum ex aquarum guida
fubftantia compofitum fit, & na-
tura fuida condenfata & confolis
data fuerit, firmamentum nomi-
natum eft. Deinde quia furfum
1) εἶτα εἰπὼν
a) Gen. 1, 6.
ἀλλὰ τῶν ἀοράτων χάριν δυνάμεων
ἵνα γνῶσιν, ὡς αὐτοῦ κελεύοντος τὰ μὴ
اد
όντα συνίςαται.
ΕΡΩΤ.
Διατί τέθεικεν ὁ συγγραφεὺς τὸ εἶδεν
ὁ θεὸς ὅτι καλόν;
λά
Ο
να πείση τοὺς ἀχαρίσους μὴ ψέγειν
ἅπερ ἡ θεία ψῆφος ονομάζει και
Ο
ΕΡΩΤ. ια'.
εν
τη
اد
Εἷς οὐρανὸς, ἢ δύο εἰσίν;
Τῆς θείας διδασκούσης γραφῆς, ὡς
ἐν ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ θεὸς τὸν οὐρα
νὸν, καὶ τὴν γῆν, εἶτα μετὰ τὴν τοῦ φω
τὸς δημιουργίαν ἐν τῇ δευτέρα λεγούσης
ἡμέρα τὸ ςερέωμα γεγενῆσθαι, πολλὴν ἡ
ερώτησις τῶν πυνθανομένων ἐμφαίνει τὴν
ἄνοιαν. ἔδει γὰρ ἡ ἐκ τοῦ καιροῦ ἡ μέν.
τοικ ἐκ τοῦ τρόπου τῆς δημιουργίας, τὸ
διάφορον γνῶναι. ὁ μὲν γὰρ πρὸ τοῦ φω
τὸς, ὁ δὲ μετὰ τὸ φῶς. κι ὁ μὲν οὐκ ἔκ τι
νος ὁ δὲ ἐξ υδάτων. γενηθήτω γάρ φησι
τερέωμα ἐν μέσῳ τοῦ ὕδατος, καὶ ἔσω δια
χωρίζον ανα μέσον ὕδατος
και ὕδατος.
r) εἶτα εἰπὼν ὡς ὁ λόγος ἔργον ἐγένετο
τοῦτο γὰρ δηλοῖ τὸ ἢ ἐγένετο οὕτως δια
δάσκει καὶ πῶς ἐγένετο. ἐποίησε γάρ φη
σιν ὁ θεὸς τὸ τερέωμα και διεχώρισεν ὁ
θεὸς ἀνὰ μέσον τοῦ ὕδατος ὃ ἦν ὑποκάτω
του ςερεώματος, κ ἀνὰ μέσον τοῦ ὕδατος
τὸ ἐπάνω το ςερεώματος, καὶ ἐκάλεσεν ὁ
Θεὸς τὸ ςερέωμα οὐρανόν. ὁ δὲ πρότερος
οὐρανὸς οὐκ ἐκλήθηςερέωμα, ἀλλ᾿ οὐρα
νὸς ἐξ ἀρχῆς ὠνομάσθη. οὗτος γὰρ ἐξ
αὐτοῦ τοῦ πράγματος τὴν προσηγο
ρίαν ἐδέξατο. ἐπειδὴ γὰρ ἐκ τῆς ῥοώδες
τῶν ὑδάτων οὐσίας συνέση, κι ἡ φυτὴ φύσ
σις ςεγανωτάτη γέγονε και εςέμνιος,
προσηγορεύθη τερέωμα. εἶτα ὡς ἄνω
ὠνομάθη, Defuit.
#) Gen. 1, 7.83
Ο
θεν
QVEST. IN GENES.
15
CAP. I.
Ο
Ο
θεν ἐπικείμενος, καὶ τοῦ προτέρου οὐρα-
νοῦ τὴν χρείαν ἡμῖν πληρῶν, οὐρανὸς
προσωνομάθη. διχῇ δὲ διεῖλε τῶν ὑδάτων
τὴν φύσιν ὁ τῶν ὅλων θεός καὶ τὰ μὲν
ἄνωθεν ἐπιτέθεικε τῷ ςερεώματι τὰ
δὲ κάτω καταλέλοιπεν. ἵνα τὰ μὲν
ἄνωθεν ἐπικείμενα τῇ τε ὑγρότητι και
ψυχρότητι μὴ συγχωρῇ τῷ πυρὶ τῶν
φωςήρων λωβάθαι τὸ σερέωμα τὰ δὲ
κάτω μεμενηκότα διατρέφη τοῖς ἀτμοῖς
τὸν αέρα διαυαινόμενον, και ξηραινόμε-
νον ὑπὸ τοῦ ἄνωθεν ἐπικειμένου πυρός.
τοιγαροῦν καὶ ὁ τῷ δευτέρῳ διαπισῶν
οὐρανῷ ἔξω βαίνει τῆς ἐυθείας ὁδοῦ κ
ὁ πλείους πειρώμενος ἀριθμεῖν μύθοις
ἕπεται, τῆς τοῦ θείου πνεύματος δι-
δασκαλίας καταφρονῶν. πληθυντικώς
δὲ ἡ θεία γραφὴ τοὺς οὐρανοὺς ὀνομά-
ζει, λέγουσα, οἱ οὐρανοὶ τῶν οὐρανῶν
ἐπειδὴ τῶν Εβραίων ἡ γλῶττα οὔτε τὸν
ἐρανὸν, ἔτε τὸ ὕδωρ οἶδεν ἑνικῶς ὀνομάσαι.
Ευροι δ᾽ ἄν τις τοιαῦτα πολλὰν, παρὰ τῆ
Ελλάδι φωνῇ. Αθήναν γὰρ τὴν πόλιν οὐ.
δεὶς ἑνικῶς ὀνομάζει, ἀλλ᾽ Αθήνας πλη-
θυντικῶς. και Δελφῶν πάλιν τὴν πόλιν
ἐδεὶς Δελφόν, ἀλλὰ Δελφὸς πληθυντι
κῶς. οὐ τοίνυν ὡς πολλῶν ὄντων οὐρανῶν
ἡ θεία ι) πληθυντικῶς εἶπε γραφή ἀλ.
λὰ τὸ ἰδίωμα φυλάξασα τῆς Εβραίδος
φωνῆς. ἐπεὶ ἐν ἑτέρῳ Ψαλμῷ σαφέτερον
ἡμᾶς τοῦτο διδάσκουσα, η παραλιπέσα
τὸ τῆς γλώττης ἐκείνης ἰδίωμα, οὕτως
ἔφη ὁ οὐρανὸς τοῦ οὐρανοῦ τῷ κυρίῳ.
ὡς εἶναι δῆλον, ὅτι καθάπερ οὗτος ὁ οὐ
ρανὸς ἡμῖν ἐςιν ὄροφος, ἡ δὲ γῆ ἔδαφος,
οὕτως ὁ ὁρώμενος οὐρανὸς ὄροφον ἔχει
τὸν ὑπερκείμενον οὐρανόν.
ως
ου
Ο
Ο
1) πληθυντικώς εἶπε, Defid
n) Pf. 113, 24.
ου
αλ
ار
collocatum eft, prioris cali vfum
commodo noftro perficiens, cali
nomen fortitum eft. Bifariam au-
tem Deus omnium diuifit aquarum
naturam: & quasdam furfum fu-
pra firmamentum collocauit, quas-
dam deorfum reliquit. vt fuperio-
res illæ fua humiditate atque fri-
giditate non finerent corrumpi fir-
mamentum ab igne luminarium.
reliquæ vero quæ deorfum reman-
ferunt, fuis vaporibus aërem fo-
veant exuftum & exficcatum ab
igne fuperiore. Qui igitur non
credit fecundum effe cælum, ex-
tra femitam rectam incedit: qui
vero plures numerare conatur, ad
hæret fabulis, poftpofita diuini
fpiritus doctrina. Pluraliter auten
diuina fcriptura calos nuncupat,
dicens, Cali calorum: quoniam
Hebraica lingua neque cælum,
neque aquam fingulari numero
nouit appellare. Reperire autem
eft fimilia multa inter dictiones
Grzcas. Nullus enim ciuitatem
Athenam fingulari numero vocita-
Similiter & Delphum ciuitatem ne-
re folet, fed pluraliter Athenas.
mo vocat, fed numero plurali Del-
phos. Non ergo tanquam plures
fint cali, plurali numero locuta eft
fcriptura : fed Hebraica lingua
feruato idiomate. Quod quidem
cer, illius linguæ prætermifo
idiomate, dum inquit a) Calum cd-
li Domino. Ita vt fatis conftet,
quod quemnadmodum celum iftud
nobis eft pro tecto, terra vero pro
pauimento: ita calum quod vide.
mus, pro tecto fuperpofitum ca-
lum habet.
in alio Pfalmo manifeftius nos do-
•
.
INTERR
16
B. THEODORETI
INTERR. XII.
Cur vnam cum dixerit congregatio-
nem aquarum multas poftmodum de-
fgnar? a) Congregetur enim, in
quit, aqua qua fub calo eft, in
congregationes fuas.
na quidem eft àquarum con-
>
Vn
gregatio, quoniam inter fe
maria conueniunt quædam de-
orfum per meatus fubterraneos de-
currentia, alia fecundum ipfam fu-
perficiem terra. Sed plurali nume-
To congregationes dixit, quoniam
aliud eft mare Indicum, aliud
Ponticum, & aliud Tyrrhenum.
Item aliud eft Propontis, aliud
* Hellefpontus. * Similiter alius eft
* Similiter alius eft
Egæus finus,alius Ionius. Extra ve-
To rurfus adiacet maximum mare,
quod nonnulli vocant mare Atlan-
ticum, quidam vero Oceanium ap-
pellant. Hac de caufa fcriptura fa-
era congregationem unam aquarum,
veluti coadunatam appellauit: con-
gregationes vero, tanquam diftin-
Etas.
INTERR. XIII.
Qua de caufa Deus herbas non efeulen-
tas iuffit germinare?
ulta funt animalium irratio-
Multa
nalium genera, lquadamarie.
ræ, alia iumenta appellata : &
nonnulla reptilia, alia volatilia.
His igitur omnibus animalibus
efcan præparauit Deus, quæ etiam
in hominum vfum condidit. vn-
de & eis propter nos pabulum
dari dicit: b) Qui producit, in-
quit, fanum iumentis, & herbam
commodo hominum. Quod igitur
huic inutile eft, alteri maxime con-
gruit, & quæ non funt homini.
bus neceffaria, iis quæ propter ho-
minem creata funt conueniunt.
ΕΡΩΤ. β'.
Τί δήποτε μίαν εἰπὼν τὴν τῶν ὑδάτων
συναγωγὴν, πολλὰς μετὰ ταῦτα δη
λοῖ; 1) συναχθήτω γάρ φησι τὸ ὕδωρ
τὸ ὑποκάτω τοῦ οὐρανοῦ εἰς τὰς
συναγωγὰς αὐτῶν.
ύπου
Μία μέν ἐςι τῶν ὑδάτων συναγωγή
τὰ πελάγη γὰρ ἀλλήλοις συνής
μοςαι τὰ μὲν κάτωθεν διά τινων ὑπο-
γείων πόρων τὰ δὲ καὶ κατ' αὐτὴν τὴν
ἐπιφάνειαν. πληθυντικῶς δὲ πάλιν τὰς
συναγωγὰς ὠνόμασεν ἐπειδὴ ἄλλο μὲν τὸ
ινδικὸν πέλαγος, ἄλλο δὲ τὸ Ποντικὸν,
καὶ τὸ Τυρρηνικὸν ἕτερον. καὶ ἄλλη μὲν
ή Προποντίς, ἄλλος δὲ ὁ Ελλήσποντος.
καὶ ὁ Αἰγαῖος ἕτερος, καὶ ἄλλος πά
λιν ὁ ἰώνιος κόλπος. ἔξωθεν δὲ πά
λιν ἐπίκειται τὸ μέγισον πέλαγος,
τινες μὲν Ατλαντικὸν, τινὲς δὲ ἐκεα
νὸν ὀνομάζουσι. τούτου χάριν, ὡς μὲν
συνημμένην, συναγωγὴν μίαν ὠνόμασεν
ὡς δὲ διηρημένας, συναγωγάς.
Ο
ΕΡΩΤ. Α.
00
Τί δή ποτε τὰς οὐκ ἐδωδίμους βοτάνας
βλαςῆσαι προσέταξεν ὁ θεός;
δὲ
σε
τα
Πολλὰ τῶν ἀλόγων ζώων τὰ γένη
τὰ μὲν θηρία, τὰ δὲ κτήνη προστ
αγορευόμενα καὶ τὰ μὲν ἑρπετὰ, τὰ
πτηνά. τούτοις ἅπασι τροφὴν προ-
ηυτρέπισεν ὁ θεός. καὶ ταῦτα δὲ τῆς
τῶν ἀνθρώπων ἕνεκα πεποίηκε χρείας.
αὐτίκα γοῦν καὶ δι' ἡμᾶς αὐτά 2) φησι
διατρέφεθαι. τῷ ἐξανατέλλοντι γάρ
φησι χόρτον τοῖς κτήνεσι, και χλόην
τη δελεία τῶν ἀνθρώπων. τὸ τοίνυν
τούτῳ ἄχρησον, ἐκείνῳ χρήσιμον, καὶ
τὰ τοῖς ἀνθρώποις 3) οὐκ ἀναγκαία,
τοῖς δὲ ἄνθρωπον γεγενημένοις αρμόδια.
πρὸς
1) Cod. συνήχθη. 2) φησί. Deeft. 3) οὐκ ἀναγκαῖα κοινή γεγενημένοις. Defunt.
α) Gen. 1, 9. b) PL. 103, 14.
QVÆST. IN GENES.
17
CAP. 1.
ού
πρὸς δὲ τούτοις, προορῶν ὁ κύριος, ὅτι
καὶ πάθη προσγενήσεται τοῖς ἀνθρώ
ποις, ἅ τε δὴ διὰ τὴν ἁμαρτίαν δεξαμέ-
νοις τοῦ θανάτου τὸν ὅρον, οὐ μόνον ἐδω-
δίμους, ἀλλὰ καὶ ἀλεξικάκους τῶν παθη-
μάτων βοτάνας βλαςῆσαι τῇ γῇ προσ-
έταξε. καὶ τοῦτο μάθοι τις ἂν ἀκριβέ
τις ἂν ἀκριβές
τερον παρὰ τῶν τὴν ἰατρικὴν ἠσκημένων
τέχνην· ὅτι καὶ τὰ δοκοῦντα εἶναι δηλη-
τήρια, παθῶν ἐςιν ἰατήρια κεραννύμενα
γὰς ἑτέραις βοτάναις αλεξίκακα γίνε-
ται, καὶ ὑγείας παρεκτικά
ΕΡΩΤ. 18'.
اد
اد
Τῶν φωςήρων δημιουργηθέντων, τί
γέγονε τὸ πρότερον φῶς;
Ὁ δεσπότης Θεός, και
δεσπότης Θεὸς καὶ ἐκ μὴ ὄντων
ποιεῖ, καὶ ἐξ ὄντων δημιουργεί
τὸν μὲν γὰρ πρότερον οὐρανὸν ἐκ μὴ ὄν.
των ἐδημιούργησε τὸν δὲ δεύτερον ἐξ
ὑδάτων ἐποίησεν. οὕτω τὴν γῆν μὴ οὖ-
σαν παρήγαγεν τὰ γένη δὲ τῶν δένα
δρων καὶ τῶν σπερμάτων αὐτῇ βλα.
ζῆσαι προσέταξεν. καὶ τὸ φῶς τοίνυν
ἐδημιούργησεν ὡς ἠθέλησεν, ὥσπερ δὲ τῷ
τερεώματι διεῖλε τῶν ὑδάτων τὴν φύσιν,
καὶ τὰ μὲν ἐπιτέθεικεν ἄνωθεν, τὰ δὲ
τα
κάτωθεν καταλέλοιπεν· οὕτως ἐκεῖνο
τὸ φῶς διελών ὡς ἠθέλησεν, τοὺς φως
ςῆρας τοὺς μεγάλους καὶ τοὺς μικρούς
κατεσκεύασεν.
}
με
ΕΡΩΤ. .
· Τί ἐς τὸ εἰς σημεία, καὶ εἰς καιρούς, και
εἰς ἐνιαυτούς, καὶ εἰς ἡμέρας;
Ὁ ἥλιος ανίχων μὲν καὶ δυόμενος τας
ἡμέρας ποιεῖ. εἰς δὲ τὰ νότια καὶ
τα βόρεια μέρη διατρέχων, τὸν ἐνιαυ.
σιον κύκλον ἀποτελεῖ. οὗτος και τας
τροπὰς ἐργάζεται, ἃς καιροὺς ὠνόμα-
σεν ἡ θεία γραφή. ἀπὸ γὰρ τοῦ ἰση
1) Αὐτῇ. Deeft.
a) Gen. 1, 14.
B. Theod. Tom. I.
T
Ad hæc præuidens Dominus, futu-
rum vt homines in morbos prola-
berentur, vtpote qui fententiam
mortis propter peccatum recepe-
rant, iufit terram herbas producere,
non tantum efui, fed etiam morbis
depellendis aptas. Et hoc diligen-
tius quis noffe poterit ab his qui me-
dicinæ artein exercuerunt, quod ha
quæ videntur effe venenofa, mor
borum remedia continent.
mixta eniun aliis herbis morbis
propellendis inferuiunt, et fanita-
tem procurant.
Per-
INTERR. XIV.
Luminaribus creatis, quid factum
eft priori luci?
Dominus Deus tum ex nihilo,
tuin ex his quæ funt, creare
folet. Nam prius crium ex nihilo
creauit, pofterius autem ex aqua fe-
cit. Sic et terram, quæ prius non
erat, produxit: genera vero arbo
tum et feminum germinare illam
quemadmodum ei libuit.
iuffit. Igitur et lucem creauit
Sicuti
vero firmamento diftinxit aquarum
naturam, et quasdam furfum col
locauit, reliquas deorfum reliquit :
fic lucen illam diftinguens pro ar-
bitrio fuo, luminaria magua et
parua condidit.
INTERR. XV.
Quid hoc eft : Infigna, et in tempora,
et in annos, et in dies? a)
Sol
ortu fuo atque occafia dies facit:
cum autem percurrerit auftrales
atque aquilonares partes, annalerm
εirculum perficit. Idemque folftitia *
nominat. Tranfiens enim ab æqui-
noctio
18
B. THEODORETI
noftio ad aquilonem, ver facit: et μερινοῦ τόπου πρὸς τὰ βόρεια μετα
inde rediens ad eosdem terininos, βαίνων, τὸ ἔας ποιεῖ· εἶτα ἐκεῖθεν ἐπα
@fiuale folftitium producit: ριονιών μέχρι τούτων τῶν ὅρων, τὴν θερμα
cedente autem eo inde ad meri-
οι
اد
πι τα
αν
δε
diem, autumnus nafcitur: et inde νὴν κατασκευάζει τροπήν, προϊόντος δὲ
reuertens, hyemem producit. Ex αυτοῦ ἐντεῦθεν ἐπὶ τὰ νότια, τὸ μελό
curfu autem lung menfium nume- πωρον γίνεται. ἐπανιὼν δὲ αὖθις, τὸν
rum difcimus. Nam curf migin
ta dierum, demptis fex horis, fuum χειμώνα ποιεῖ. ἐκ δὲ τοῦ δρόμου της σε
curfum abfoluit. quam nempe ob λήνης τὸν τῶν μηνῶν μανθάνομεν ἀριθ.
caufam tot dierum numerum men- μόν. διὰ τριάκοντα γὰρ ἡμερῶν, κ) εξ
1)
fem appellamus: fiquidem et lunam ὡρῶν δεουσῶν, τὸν οἰκεῖον δρόμον πληροί.
vocant μήνην, menen. Quod autem οὗ δὴ χάριν τὸν τῶν τοσούτων ἡμερῶν
δή
dicitur, in figna, non intelligimus ἀριθμὸν μῆνα προσαγορεύομεν· ἐπειδὴ
fecundum opinionem quorundam
ftultorum. Siquidem vanam illam καὶ τὴν σελήνην ὀνομάζουσι μήνην. τὸ δὲ
de cuiusque natiuitate difceptatio- εἰς σημεῖα, οὐ κατὰ τοὺς ἀνοήτους νοοῦ.
nem, nec Pythagoras, nec Socra- μεν ἡμεῖς. τῆς γὰρ γενεθλιαλογίας τὴν
tes, nec Plato, nec Stoici recepe- ματαιολογίαν, οὐδὲ Πυθαγόρας, οὐδὲ
runt. Quod fi qui in fabulis edu- Σωκράτης, οὐδὲ Πλάτων, οὐδὲ οἱ Στωϊκοὶ
cati funt, huius fabulæ impietarem προσεδέξαν]ο. εἰ δὲ οἱ τοῖς μύθοις ἐντε-
execrantur, quis diuinis fermoni
bus credens hæc non modo impia, θραμμένοι τοῦδε τοῦ μύθου τὸ ἀσεβὲς
fed valde etiam fatua recipiat? Si᾽ ἐβδελύξανε τις ἂν τοῖς θείοις πιςεύων
gna igitur vocat fcriptura diuina, λογίοις, τῶν οὐδυσσεβῶν μόνον, ἀλλὰ καὶ
quibus cognofcamus tempus op- λίαν ἀνοήτων ἀνάχοιο λόγων; σημεία
portunum feminandi, plantandi, τοίνυν ή θεία καλεῖ γραφή, τὸ εἰδέναι
purgandi, et ligna cædendi ad
nauium et domuum conftructio. σπόρου καιρὸν, τοῦ φιλεῦσαι, τοῦ καθά
nem idonea. Inde etiamn nauta ζαι, τοῦ ξύλα τεμεῖν εἰς ναυπηγίαν καὶ
didicerunt, quando opportune na- οικοδομίαν ἐπιτήδεια. 2) ἐντεῦθεν καὶ οἱ
ven fubducere vel impellere con- ναυτιλία χρώμενοι μεμαθήκασι, πότε
veniat, et quando vela pandere aut μὲν ἀπάραι, πότε δὲ καθορμίσαι τὸ σκά-
contrahere oporteat. Experientia
enim ipfos docuit afrorum ortus φος προσήκει και πότε μὲν πελάσαι δεν
et occafus. Sape etiam nos quo. τὸ ἱςίον, πότε δὲ καθελεῖν. ἡ πεῖρα γὰρ
que hac ratione cometam, aut bar. αὐτὸς ἐξεπαίδευσε τὰς τῶν ἀτέρων ανα
batam fellam, aut trabem viden- τολάς τε καὶ δύσεις πολλάκις δὲ καὶ
tes, incurfus hoftium nouimus, ἡμεῖς κομήτην, ἢ πωγωνίτην, 3) ἢ δο-
aut locuta irruptionem, aut iu- κίδην ἰδόντες, η πολεμίων ἔγνωμεν προσ
mentorum vel hominum cladem
ή
futuram. Hæc igitur ligna voca- βολὴν, ἢ ἀκρίδος ἐμβολὴν, ἢ κληνῶν ἢ
vit fcriptura, non illa plane de- ανθρώπων φθοράν. ταῦτα τοίνυν ση
mentiæ atque impietatis plena. μεῖα ἐκάλεσεν, οὐκ ἐκεῖνα τὰ πάσης
ἀνοίας καὶ δυσσεβείας μετά.
αριθμόν. Defunt.
اد
1) ἓξ ὡρῶν
2) Cod. et PIC. ἐνταῦθος.
et Fic. pro ή δοκίδην ἰδόντες, habent, εἰ δοκεῖ δὲ καὶ ἡμεῖς.
اد
η
ΕΡΩΤ.
3) Cod.
Sed minus
bene.
QVÆST. IN GENES. CAP. I.
19
τα
ΕΡΩΤ. 4.
τα
Τί δήποε τὰ μὲν φυτὰ πρὸ τῶν φωςή.
ρων ἐποίησε, τὰ δὲ ζῶα μετὰ τούτους;
Οφθαλμοὺς ἔχει τὰ ζῶα, καὶ τοῦ
φωτὸς τὴν ὑπερβολὴν οὐκ ἂν ἤνε
γκε. τοῦτο δὲ διανεμηθὲν εἰς τοὺς μια
κρούς και μεγάλους φωτῆρας σύμμε
τρὸν τῇ ὄψει τῶν ζώων ἀφίησιν αίγλην.
τῶν δὲ φυλῶν ἡ φύσις αισθήσεως άμοιρος.
ΕΡΩΤ. ζ'
INTERR. XVI.
Ouare Deus creauit plantas ante lu-
minaria, poft illa vero condidit
animalia?
oculos habent animalia, nec lu-
cis exceffum ferre potuiffent.
lux vero diftributa in parua et ina-
gna luminaria conuenientem ocu-
s animalium fplendorem reddit.
plantarum autem natura fenfus
prorfus eft expers.
INTERR. XVII.
Cur Deus non benedixit plantis,
animalibus autem dixit: Crefcite,
et multiplicamini, et quæ
fequuntur? a)
Τίνος χάριν τὰ μὲν φυτὰ οὐκ ἠυλόγησε,
τοῖς δὲ ζώοις ἔφη αυξάνεσθε, καὶ
τὰ ἑξῆς;
T η τῶν λειμώνων, καὶ τῶν ληίων, καὶ
παντοδαπῶν βοτάνων καὶ δένδρων
εὐθὺς ἐθελήσας τὴν γῆν ἐπλήρωσεν geribus *
ἐπλήρωσεν
ἅπασαν τὰ δέ γε 1) ἄλογα ζῶα ἀνὰ
δύο παρήγαγεν. εἰκότως τοίνυν αὐτοῖς
τὴν εὐλογίαν προσήνεγκεν ἵνα διὰ τῆς
πολυγονίας τὰ μὲν πελάγη, καὶ λίμνας,
καὶ ποταμοὺς, τὰ δὲ τὸν αέρα, τὰ δὲ
πληρώσει τὴν γῆν.
τα
τα
τα
ΕΡΩΤ. ιή.
τα
наи тава
Deus pro nutu fuo ftatim vniuer-
fam terram repleuit pratis, fe-
getibus *, et aliis omnnis generis *
herbis et arboribus: bruta vero
animalia bina creauit. Vnde me-
rito benediftionem eis largitus eft,
replerent maria, lacus et iuuios,
vc per multiplicationem quædam
quædam aerem, nonnulla vero
terram.
}
INTERR. XVIII.
Ad quid Deus creauit beſtias
et reptilia?
Puer
εis
Διὰ τί τὰ θηρία, καὶ τὰ ἑρπετὰ
πεποίηκεν ὁ Θεός ;
Δεῖται τὰ παιδία καὶ μορμολυκείων, P
καὶ ἱμάνων, καὶ ῥάβδων καὶ τοῖς
μὲν αὐτὰ δεδιττόμεθα, τοῖς δὲ
δεύομεν: 2) ἑκάτερα δὲ δρῶμεν, πᾶσαν
αὐτοῖς εὐταξίαν πραγματευόμενοι. ἐπει-
δὴ τοίνυν προήδει ἡμᾶς ὁ δεσπότης Θεὸς
εἰς ῥαθυμίαν ἐκκλινοῦντας, οἷον ἱμάντας
τινάς και μορμολύκεια προκαλεσκεύασε
τὰ θηρία ἵνα τούτοις ἡμᾶς δεδιττόμενος,
πρὸς ἑαυτὸν ἕλκη, καὶ καλεῖν εἰς συμμα-
χαν παρασκευάζη. ἀλλ᾿ ὥσπερ οἱ τέλειοι
τῶν μορμολυκείων, καὶ τῶν ἱμάν
των καταφρονοῦσιν, οὕτως οἱ τῆς ἀρε‐
τῆς τρόφιμοι τὰς τῶν θηρίων οὐ δει
μαίνουσι προσβολάς. καὶ γὰρ τῷ Ἀδὰμ
και
Αδάμ
tum terriculamentis tum
etiam loris et virgis indigent.
Et per illa quidem ipfos terremnus,
per hæc autem erudimus, vtraque
vero facimus, honeftatem omnnem
eis procurantes. Cum igitur Do-
minus Deus animaduertifer nos
feptilia prius condidit, veluti lo-
ad ignauiam procliues, beftias et
reptilia prius condidit, veluti lo-
ra quædam et terriculamenta : vt
per ea nos terrens ad fe traheret,
nosque, vt eius auxilium implora-
remus, adduceret. At quemad
modum qui perfectam ztatem atti
Priora contemniunt: fic qui in virtu-
re educati liunt, beftiarum incurfus
haud formidant. Siquidem Adamo,
gerunt, terriculamenta huiusmodi
te
Β 2
1) άλογα. Cod. et ric, ἄλλα. 2) ἑκάτερα δὲ δρώμεν. Defunt,
π) Gen. I, 22ο
prius
20
ΤΗΕΟDORETΙ
Β.
rurfum, ipfum Noë ingredientem
arcam, leo, pardus, et reptilium
atrociffima quæque ouium more
fequebantur. Et Danieli aderant
leones, qui alioqui famelici acce-
dere tamen ad eum non audebant,
eo quod in illo fpecimen quoddamn
diuinam imaginem præ fe ferens
confpicerent. Iuidem vipera, quæ
dentes iniecerat in manum Apofto-
li,a) cum peccati nihil infirmum
aut molle in eo reperiffet, mox
refiliit, et in ignem fe coniecit,
fupplicium quodammodo de
fe
ipfa fumens, quod corpus fibi
nullatenus conueniens adorta effet,
Nos autem ideo beftias formida-
mus, quia virtute præditis mori-
bus non fumus. Et ob id Deus
focordium etiam hominum curam
agens, eas in remotiora loca rele-
Ο
TO
prius quam peccaffet, amittebant πρὸ τῆς ἁμαρτίας παρεςήκει τὰ θηρία
beftiæ obfequium deferentes. Et τὴν δουλείαν ὁμολογοῦντα, καὶ τῷ Νῶε
πάλιν εἰς τὴν κιβωτὸν εἰσιόνι, δίκην προ-
ζάτων καὶ λέων ἠκολούθει, καὶ πάρδα
λις, καὶ τῶν ἑρπελῶν τὰ πικρότατα καὶ
τῷ Δανιὴλ παρεςήκεισαν οἱ λέοντες,
ὀρεγόμενοι μὲν τροφῆς, πελάσαι δὲ μὴ
τολμῶνες. τοὺς γὰρ θεοειδεῖς τῆς θείας
εικόνος ἑώρων ἐν αὐτῷ χαρακλῆρας οὕτως
ἔχις τῇ τοῦ ἀποςόλου χειρὶ τοὺς ὀδόν
Vie
τας ἐμβαλοῦσα, καὶ τῆς ἁμαρτίας τὸ
χαῦνον καὶ χαλαρὸν οὐχ εὑροῦσα, απε
πήδησε παραυτίκα, καὶ κατὰ τῆς πυ
ρᾶς ἔλαιο, ὥσπερ δίκας ἑαυτὴν εἰσπεατ-
τομένη, ὅτι τῷ μηδαμόθεν προσήκοντε
προσεβάλετο σώματι. ἡμεῖς δὲ τὰ θηρία
δεδοίκαμεν, ἐπειδὴ τῆς ἀρετῆς τὴν που
λιτείαν οὐκ ἔχομεν. καὶ οὕτω δὲ ξαπυ-
μούντων κηδόμενος ὁ Θεὸς, τοὺς ἔρημο
τέρους ἐκείνοις ἀπεκλήρωσε τόπους, καὶ
τον τῆς νυκτὸς αὐτοῖς καιρὸν ἀπένειμεν
εἰς διατροφήν ἐν αὐτῇ γὰς, φησὶ, διε
λεύσονται πάντα τὰ θηρία τοῦ δρυμοῦ.
τοῖς ἑρπετοῖς δὲ, 1)τοὺς ἐν τῇ γῇ δέδωκε
χηραμούς, ὅπως ἐν ἐκείνοις ἐγκρυπτό.
μενα μὴ λυμαίνωσι τῶν ἀνθρώπων τὸ
γένος. ἵνα δὲ μὴ παντάπασιν ἀλώβητοι
διαμένοντες καταφρονῶμεν αὐτῶν, ὡς
βλάπτειν ἥκισα δυναμένων· ἔςιν ὅτε
συχγωρεῖ δύο τινὰς ἢ τρεῖς ἐκ πολλῶν μυ
ριάδων, 2) ὁ σοφῶς τὰ καθ᾿ ἡμᾶς που
τανεύων, ἢ ὑπὸ σκορπίων κεντᾶσαι, ή
ὑπὸ ὄψεων δάκνεθαι ν ἡμεῖς, ὡς δε
διότες μή τι παραπλήσιον πάθοιμεν,
εἰς ἐπικουρίαν καλῶμεν τὸν πεποιηκότα
Θεόν, καὶ ὑπὸ τῆς παναλκοῦς ἐκείνης
προμηθείας φρουρεῖσθαι παρακαλῶμεν.
ἄλλως τε οὐδὲ ἐν τοῖς ἄλλοις ἡμῖν ἄχρηςα
τὰ θηρία. πολλὰ γὰρ καὶ ἐκ τούτων αλε-
ξίκακα ἰατρῶν παῖδες κατασκευάζουσι
1
gauit, et is nofturnum tempus
ad efcnm quærendam largitus eft.
In ipfa enim (nocte) ait b), trans-
ibunt omnes beftia fylua. Reptili-
bus vero antra terra præbuit, ντ
in eis latentia humano generi non
noceant. At ne beftias, velut ab
his prorfus illæfi, contemnnamus,
quafi nobis minime nocere poffint,
nonnunquam duos aut tres e mul-
tis millibus vel a fcorpionibus
pungi, aut a ferpentibus morderi
pungi, aut a ferpentibus morderi
permittit is qui fapienter res no-
ftras gubernat; vt nos veriti, ne
quid fiinile patiamur, Deum crea-
* torem * in auxilium inuocemus,
obfecrantes vt ille omnium malo-
rum depultrice prouidentia nos
tueatur. Præterea et ad alia be.
ftiæ non funt nobis inutiles.
Nam ex eis medici pharmaca
non pauca componunt ad morbos
s) Cod. τοῖς.
a) Act. 28, 3.
2) %. Cod. et PIC, ws.
b) Pfal. 103, 20.
η
Ο
εν
τα
ώς
φάρμακα.
اد
QVAST. IN GENES. CAP. I.
21
α
ματος,
اد
اد
ω
ει
ftiis per fe confideratis de creatore
conqueratur, fed vtilitatem inue-
figet.
Siquidem ipfum etiam
corpus humanum, quamuis for-
molumn, temperatur, et varia
partium vtilitate præditum, muc
co tamen, et fputo, ac fœtido
ftercore, quod excernit, non caret.
Nullus tamen fanæ mentis ex his
animal vituperat. Neque enim
absque his agere vitam poteft, fed
per hæc firmum eft et vegetum.
Siquidem eget pituita, fanguine,
et vtraque bile. At quemadmo-
dum per hæc confiftit, fic per ea-
dem dilabitur. Vnius enim ho-
rum excefi aut defe&tu enecatur
animal. Sic rurfus digitorum ar-
lum prorfus inutilem effe depre
ticulum vnum fi quis abfcindat,
hendet at coniundus maximam
corpori vtilitatem præbet,
igitur et nos agere conuenit, vt
non fingulas per fe natura partes
vero vtilitatem fpectemus. Nam
confideremus, fed earum in vni-
et ignis adurendi vim habet, nec
tantum corpora confumit, fed
domos etiam incendit, et naues,
et fegetes. Et tamen vnum eft ex
quatuor elementis, ex quibus
omnia conftant, et fine hoc viue-
re mortalium natura non poteft.
Et aqua fimiliter terram inundat,
domos deftruit, nauigantium plu-
rimas exhaurit, nocet etiam iis
qui intempeftiue vel immodice bi-
Sic
φάρμακα. μηδεὶς τοίνυν αὐτὸ καθ᾿ ἑαυ‐ propulfandos. Nemo igitur be.
τὸ τὸ θηρίον ἐξετάζων ἐπιμεμφέθω τῷ
ποιητῆ, ἀλλὰ τὴν χρείαν ἐπιζητείτω.
ἐπεὶ καὶ τὸ σῶμα τὸ ἀνθρώπινον πολ-
λὴν ἔχει καὶ ὥραν, καὶ ἁρμονίαν, καὶ
τῶν μορίων τὴν χρείαν· ἀλλ᾽ ἔχει καὶ
α) κόρυζαν, καὶ πύελον, καὶ δυσώδη
κόπρον ἐκκρινομένην. ἀλλ' οὐδεὶς εὖ φρο-
νῶν ἀπὸ τούτων διαβάλλει τὸ ζῶαν δί-
χα γὰρ τούτων βιῶναι τῶν ἀδυνάτων.
διὰ γὰρ τούτων ἀρδευόμενον τέθηλεν.
χρήζει γὰρ καὶ φλέγματος, καὶ αν.
και χολῆς ἑκατέρας. αλλ'
ὥσπερ διὰ τούτων συνέςηκεν, οὕτως και
διὰ τούτων διόλλυται. ἑνὸς γὰρ τῶν εἶ-
ρημένων ἢ πλεονασμὸς, ἢ ἔνδεια, διόλ-
λυσι τὸ ζῶον. 2) οὕτω πάλιν εἴ τις μίαν
τῶν δακτύλων ἐκτέμῃ σκυταλίδα, ὄψε
ται παντελῶς αὐτὴν ἄχρηςον· ἀλλὰ
συνημμένη πλείςην παρέχει τῷ σώματι
τὴν χρείαν. οὕτω τοίνυν καὶ ἡμᾶς προσ-
ἥκει ποιεῖν· μὴ αὐτὸ καθ᾽ ἑαυτὸ ἕκαςον
μέρος ἐξετάζειν τῆς κτίσεως· ἀλλὰ ζη-
τεῖν εἰ τῷ παντὶ χρήσιμον. ἐπεὶ καὶ τὸ
πῦρ καυτικόν ἐςὶ καὶ οὐ μόνον σώματα
διαφθείρει, ἀλλὰ καὶ οἴκους ἐμπίπρησι,
καὶ πλοῖα, καὶ λήία, ἀλλ᾿ ὅμως ἓν ἐς,
τῶν τεσσάρων ςοιχείων, δι᾽ ὧν τὰ πάνω
τα συνήρμοσαι καὶ δίχα τούτου τὴν θνη.
τὴν φύσιν διαβιῶναι τῶν ἀδυνάτων. καὶ
ὕδωρ ὡσαύτως ἐπικλύζει τὴν γῆν, οἰκίας
καταλύει, παμπόλλους τῶν ναυτιλλο.
μένων διόλλυσι, λυμαίνεται δὲ καὶ τοὺς
ακαίρως καὶ ἀμέτρως πίνειν ἀνεχομέ-
νους. ἀλλ' οὐδεὶς μὴ κομιδῆ παραπαίων
ὀλέθριον τὸ ὕδωρ ὠνόμασε. τοῦτο γὰρ
καὶ τὴν γῆν ἀρδει, καὶ τὰ φυτὰ τρέ-
φει, καὶ τὰ ἄλογα ζῶα, καὶ τῶν ἄν
θρώπων τὴν φύσιν. οὕτω τοίνυν καὶ τῶν
ἄλλων ἕκασον ἐξετάζομεν, μὴ αὐτὸ καθ'
ἑαυτὸ βασανίζοντες, εἴτε λυμαντικόν έςιν,
τα
ων
τα
αν
bere non verentur. nemo tamen
nifi demens, perniciofam aquam
appellarit. Hæc enim et terram
irrigat, et plantas alit, et bruta
animalia, ipfamque hominum
naturam. Ad hunc ergo mo-
dum et aliorum vnumquodque
examinamus, non ipfum per fe
confiderantes, noxiumne fit,
B 3
1) Cod. κόνυζαν. 2) οὕτω έτερ. Def in Cod. et apud pic.
an
22
THEODORETI
B.
an commodum: fed an aliquam εἴ τε ὠφέλιμον ἀλλ' εἰ τῷ κοινῷ συν
vniuerfo vtilitatem conferat. Nam τελεῖ τινὰ χρείαν. καὶ θηρία γὰρ α
et ferz hominem reuerentur pro- δεῖται μὲν τὸν ἄνθρωπον διὰ τὴν ἐξ
ἀρχῆς δοθεῖσαν αὐτῷ κατ᾿ αὐτῶν
ουσίαν ὡς παραβεβηκότος δὲ τὸν θεῖον
ώς
νόμον, ἔςιν ὅτε καταφρονεῖ. καὶ γὰρ
καὶ οἱ πονηροὶ δοῦλοι διαπτύειν εἰώθα
σι τους ιθύνειν αὐτοὺς παρὰ τῶν δε
pter attributam illi ab initio in
ipfas poteftatem. Interdum ta-
men illum velut diuinæ legis præ-
varicatorem contemnunt: quem-
admodum improbi ferui defpicere
illos folent, qui eos regere a do-
minis iufi funt, fi eos viderint
admiffis criminibus auctoritatem σποτῶν κεκελευσμένους, ὅταν ἴδωσι διὰ
amififfe.
* INTERR. ΧΙΧ.
πλημμελήματα παρξησίας ἐςερημένους.
ΕΡΩΤ. θ'.
Gainam dixit Deus: Faciamus ho- Τίνι ὁ Θεὸς εἴρηκε, ποιήσωμεν ἄνθρωπον
minem ad imaginem et fimilitu-
dinem noftram?
Execrandi quidam hæretici dixe-
runt, Deum hæc locutum
effe angelis et improbis dæmoni-
bus : non intelligentes fupidi hoc
mines huiusmodi, quid âbi velit
illud: Ad imaginem noftram. Sub-
ftantia enim Dei et angelorum
non eft vna, neque imago eft ea-
dem. le enim æternam habet
naturam, hi vero opificem et crea-
torem habent ipfum, a quo acce-
perunt vt effent. Damones au-
tem etiam fponte conuerfi funt ad
malitiam. Extremæ igitur demen-
tir eft, fateri vnam imaginem effe
damonum improborum et immer
fr bonitatis. Iudzi vero ad aliam
fe conuerterunt infaniam. Aiunt
enim, Deum vniuerforum fibi
ipfi dixiffe, Faciamus hominem, eo-
rum more, quibus imperia fum-
ma credita funt.
Nam et præ-
feci, et magiftri militum, plurali
numero confueuerunt dicere: Iu-
bemus, fcribinus et mandamnus,
et quæ funt huiusmodi. At in-
fani non animaduerterunt, quod
pluriina Deus omnium effari fo-
leat fingulari numero. Tempus
enim, inquit, a) omnis hominis venit
corium me, et: by Paniter me fecife
1) και
μία. Def
a) Gen. 6, 13.
Τ
κατ' εἰκόνα καὶ καθ' ὁμοίωσιν
IVES
ου
ἡμετέραν ;
τό
τινὲς μὲν τῶν δυσωνύμων αἱρετικῶν
πρὸς τοὺς ἀγγέλους αὐτὸν εἰρη
κέναι, και τους πονηροὺς δαίμονας
ἔφασαν· οὐ συνιέντες οἱ ἐμβρόντητοι τὸ
κατ' εἰκόνα ἡμετέραν. Θεοῦ γὰρ οὐσία
r) καὶ ἀγγέλων οὐ μία, οὔτε εἰκὼν ἡ
αυτή· ὁ μὲν γὰρ αίδιον ἔχει τὴν φύσιν
οἱ δὲ αὐτὸν ἔχουσι ποιητὴν καὶ δημιουρ
γὸν, παρ᾽ αὐτοῦ δεδεγμένοι τὸ εἶναι
οἱ δὲ δαίμονες καὶ εἰς πονηρίαν έκόντες
ἐτράπησαν. ἀνοίας τοίνυν ἐχάτης, τὸ
μίαν υπολαβεῖν εἰκόνα τῶν πονηρῶν δαι
μόνων, καὶ τοῦ πελάγους τῆς ἀγαθό
τητος. Ἰουδαῖοι δὲ εἰς ἑτέραν ἐξώκει
λαν παραφροσύνην. φασὶ γὰρ πρὸς
ἑαυτὸν εἰρηκέναι τὸν τῶν ὅλων Θεὸν τὸ
ποιήσωμεν ἄνθρωπον, κατά τινα μια
μησιν
<
ES
T
τῶν τὰς μεγάλας πεπιςευμένων
αρχάς, καὶ γὰς 2) ὕπαρχοι καὶ spa
τηγοὶ πληθυντικῶς εἰώθασι λέγειν τὸ
κελεύομεν, καὶ γράφομεν, και προσα
τάτλομεν, καὶ ὅσα τοιαῦτα. καὶ οὐ
συνεῖδον οἱ παραπλῆγες, ὡς ἑνικῶς τὰ
πλεῖνα ὁ τῶν ὅλων λέγει Θεός. καιρὸς
γαρ, φησί, παντὸς ἀνθρώπου ἥκει έναν
τίον μου· καὶ, ἐνεθυμήθην ὅτι ἐποίησα
2) PIC. ἵππαρχοιο
b) Ib. comm. 6. 7.
Ο
τὸν
QVAST. IN GENES. CAP. I.
23
δέ
<
اد
τὸν ἄνθρωπον. καὶ, απαλείψω τὸν ἄν.
θρωπον. καὶ, οὐκ ἔσονται σοι θεοὶ ἕτε.
ςοι πλὴν ἐμοῦ. καὶ, ἰδοὺ ἐγὼ ποιῶ και
νὰ, ἃ νῦν ἀνατέλλει. και, ἀνοίξω ἐπὶ
τῶν ὀρέων πηγὰς, καὶ ἐπὶ τῶν βουνῶν
ποταμούς. καὶ ἐν πάσῃ δὲ ὡς ἐπίπαν
τῇ θεία γραφῇ ἑνικῶς ἐξὶν ἀκοῦσαι του
τῶν ὅλων διαλεγομένου Θεοῦ. ὀλιγάκις
δὲ πληθυντικῶς τὴν διάλεξιν χηματί
ζει, τῶν τῆς τριάδος προσώπων ἐμφαίνων
τὸν ἀριθμόν. καὶ γὰρ ἡνίκα τὰς γλώσ‐
σας συνέχεεν, οὐχ ενικῶς εἶπε, κατα-
ζήσομαι, 1) καὶ συγχεῶ τὰς γλώσσας*
ἀλλὰ, δεῦτε καταβάντες συγχέωμεν
αὐτῶν τὰς γλώσσας, καὶ ἐνταῦθα τοί.
νυν; ἐπειδὴ τὸ λογικὸν διέπλαττε ζῶον,
τό
ὃ μετὰ πολλὰς ἀνακαινίζειν ήμελλε γε-
νεάς ταῖς τῆς ἁγίας τριάδος ἐπικλής,
σεσι τελεσιουργῶν τὸ πανάγιον βάπι.
σμα μέλλων δημιουργεῖν τὴν ἐκεῖναι
παραληψομένην τὰ μυςήρια φύσιν
αἰνιγματωδῶς καὶ τὸ ταυτὸν τῆς οὐ-
τό
σίας, καὶ τὸν τῶν προσώπων παρεδή
λωσεν ἀριθμόν. τῷ φάναι μὲν γὰρ εἶ
πεν ὁ Θεὸς, τὸ κοινὸν τῆς θείας ἐδήλωσε
φύσεως· ἐπαγαγὼν δὲ τὸ ποιήσωμεν,
ἐνέφηνε τῶν προσώπων τὸν ἀριθμόν.
οὕτω πάλιν ἑνικῶς μὲν εἰπὼν τὴν εἰκό-
<l
τα
a)
quæ
hominem, et, Delebo hominem. item:
α) Non crunt tibi Dii alii praser
me; et: b) Ecce ego facio noua,
qua nunc orientur; et: c) Aperiam
in montibus fontes, et in collibus
flumina. Et in vniuerfa plane
fcriptura diuina licet audire Deum
omnium fingulari numero loquen-
tem. Raro autem pluraliter fer-
monem format, nifi cum innuit
numerum perfonarum Trinitatis.
Etenim cum linguas confunderet,
non dixit fingulariter, defcendam,
fed: a) Venite, defcendentes con-
d)
fundamus ipforum linguas. Et hoc
igitur loco, quoniam Deus anie
mal rationale formabat, quod
poftea renouaturus erat poft mul-
tas generationes, fandæ Trinita.
tis inuocationibus facrofanatum
baptifina inftituens, cum fabrica-
turus effet naturam cui hæc my-
fùbobfcure
feria crederentur
τά
τὸ ταυτὸν τῆς φύσεως ἔδειξεν οὐ
γὰρ εἶπε κατ᾿ εἰκόνας, ἀλλὰ κατ' εξ
κόνα. ἡμετέραν δὲ εἰρηκῶς, τὸν τῶν
ὑποςάσεων δεδήλωκεν αριθμόν. ἅπαν
τα γὰρ προορῶν ὁ τῶν ὅλων Θεὸς
2) ἤδη γεγενημένα τὰ μήπω γενόμενα,
καὶ προθεωρῶν τὴν τοῦ μονογενοῦς
σάρκωσίν τε καὶ ἐνανθρώπησιν, και
ὡς ταύτην τὴν φύσιν ἐκ παρθένου λή.
ψεται, καὶ οὕτως ἑαυτῷ συνάψει τε
भव्य ενώσει, 3) ὡς ἓν πρόσωπον Θεοῦ τε
καὶ ἀνθρώπου νοεῖσθαι, καὶ μίαν αὐτῷ
>
identitatem fubftantia et perfona-
rum numerum aperuit. Dum enim
inquit, dixit Deus, communio-
nem diuuæ naturæ indicauit: fub-
iungens autem illud, faciamus,
expreffit numerum perfonarum.
Similiter cum iterum fingulari nu-
mero dixit Imaginem, eandem effe
naturam oftendit. Non enim di
xit ad, imagines, fed, ad imagi-
nem. Cum autem dixit * nofiram, *
numerum hypoftafeon manifefta-
vit. Deus enim, qui prænofcit
omnia, quæ nondum facta funt,
tanquam iam falta, et qui pre-
videbat fore vt vnigenitus car-
nem et humanam naturam affu-
α
meret, vtque ex virgine hanc
naturam fumturus effet, quam
fibi coaptaret et vniret fic, vt
vna perfona Dei et hominis in-
telligatur, et vna eademque illi
1) και γλώσσας. Def.
γλώσσας. Def. 2) ηδη. Cod. ώς ήδη.
a) Ex. 20, 3.
b) Eſa. 43,19. c) Efa, 41, 18.
Β 4
adora-
3) ὡς ἕν, Cod. et Fic, εἰς 3%.
d) Gen. 1, 7.
34
B: THEODORETI
adoratio ab vniuerfa creatura de- προσκύνησιν παρὰ τῆς κτίσεως ἁπάσης
feratur: iufta de caufa et ipfam, προσφέρεθαι μάλα εἰκότως
velut generis fundamentum, fum-
mo honore dignatus eft. atque in.
prinis creationi confilium ante-
pofuit, vt quod in creatura ratio-
hale erat præmnonftraret; deinde
pertonarum numerum infinuauit,
vt qui laudes et hymnos oblatu-
rus erat fuper terram, theologie
enigmata comprehenderet. et tan-
quam autor huiusmodi creationis,
maiorem erga creaturam humani.
tatem patefecit. Hoc ipfum et
ftrenuus ille Iob, ipfum alloquens,
elamat: a) Manus tuæ fecerunt me,
et formauerunt me. His quoque
verbis vfus eft Dauid. b) hoc
ipfum etiam fane nouit, qui fan-
Στο baptifmare dignus habitus eft:
nempe, quod is qui formauit fal-
vauit, et qui faluauit formauit.
Ad hac et ipfe creator per Hiere-
miam ct Eliam ait : c) Quoniam nos
iurum, ipfe vero eft qui formauit nos.
Atqui diuinam naturam neque
manus habere, neque confilio aut
præmeditatione egere profitemur,
vt ex Platonicis fabulis fecundum
eam quam conceperit ideam opus
conftruat: fed vnumquodque ho-
rum maiorem Dei folicitudinem
erga animal huiusmodi demon-
ftrata
1
INTERR. XX.
Quid illud eft, ad imaginem?
ως και αυ
τὴν τοῦ γένους τὴν κρηπίδα τιμῆς με
γίσης ἠξίωσε. καὶ πρῶτον βουλὴν τῆς
δημιουργίας ι) προτάξας, ἵνα τοῦ 2) δημ
μιουργουμένου τὸ λογικὸν προσημάνη
εἶτα τῶν προσώπων παραδηλώσας τὸν
ἀριθμὸν, ἵνα τοὺς ὕμνους ὁ μέλλων
προσφέρειν ἐπὶ τῆς γῆς, λάξῃ θεολο
γίας αινίγματα· καὶ οἱονεὶ αὐτουργὸς
τῆς διαπλάσεως γενόμενος, ἔδειξε την
πλείονα περὶ τὸ πλάσμα φιλοςοργίαν
τοῦτο καὶ Ἰὼβ ὁ γενναῖος πρὸς αὐτὸν
βοᾶ λέγων, αἱ χειρές σου ἐποίησάν με
καὶ ἔπλατάν με. τούτοις ἐχρήσατο
τοῖς λόγοις καὶ ὁ θεῖος Δαβίδ. καὶ τοῦ
το καὶ ὁ τοῦ ἁγίου βαπλίσματος ἀξιού-
μενος γινώσκει σαφῶς, ὡς ὁ πλάσας
διέσωσε, καὶ δισώσας διέπλασε. πρὸς
δὲ τούτοις, καὶ αὐτὸς ὁ δημιουργός,
καὶ διὰ Ἱερεμίου, καὶ διὰ Ἡσαίου φη-
σιν, ὅτι ἡμεῖς πηλὸς, αὐτὸς δὲ πλά
θεῖον, οὔτε δεῖσθαι βουλῆς τινος
της ἡμῶν. ἀλλ᾽ οὔτε χεῖρας ἔχειν τὸ
προθεωρίας φαμὲν, ἵνα κατὰ τοὺς
Πλάτωνος μύθους, πρὸς τὴν τῆς ἐν
θυμήσεως ἰδέαν κατασκευάσῃ τὸ ποίη-
μα, ἀλλὰ τούτων ἕκασον τὴν πλείονα
τοῦ Θεοῦ περὶ τόδε τὸ ζῶον κηδεμονία
δηλοῖ.
¿
ΕΡΩΤ. Κ.
και
Τί ἐςὶ τὸ κατ' εἰκόνα ;
Τινὲς τὸ ἀόρατον τῆς ψυχῆς εἰκόνα
Θεοῦ κεκλήκασιν ἀλλ' οὐκ ἀλη
θῶς εἰρήκασιν. εἰ γὰρ εἰκὼν τοῦ Θεοῦ
τῆς ψυχῆς τὸ ἀόρατον, μᾶλλον εἰκό
ες τοῦ Θεοῦ κληθεῖεν ἄγγελοι καὶ ἀρχ.
τό
άγγελοι, καὶ πᾶσαι αἱ ἀσώματοι καὶ
αγίαι φύσεις ἅτε δὴ παντάπασι σω
μάτων
uidam vocauerunt imaginem
Qu
Dei id quod eft in anima
inuifibile. fed non recte dixerunt.
Si enim inuifibile animæ imago
Dei efet, multo magis angeli, νες
archangeli, et vniuerfe natura
fandæ et incorporea, vtpote a cor-
4) Cod. et Fic. προστάξας.
1) Iob. 10, 8. b) Pf. 118, 73.
2)
Cod. et Fic. τοῦ δημιουργοῦ τὸν λογικόν.
c) Efa. 64, 8.
QVÆST. IN GENES.
25
CAP. I.
τὸ
اد
Ο
χυ
απ
κι
τα
ου
μάτων ἀπηλλαγμέναι, καὶ ἀμιγὲς τὸ ἀό.
βατον ἔχουσαι. τινὲς δὲ ὑπὸ πολλῆς εὐη-
θείας τὸ σῶμα τὸ ἀνθρώπινον κατ' εἰκό-
να Θεοῦ γεγενῆθαι φασίν ἐπειδὴ τῆς θεί-
ας λεγούσης ἐπακούουσι φωνῆς ἄνοιξαν
τοὺς ὀφθαλμούς σου, καὶ ἴδε, καὶ κλίνον
ούς σε, και άκουσον καὶ ὠσφράνθη κύ-
βιος ὀσμὴν εὐωδίας καὶ τὸ τόμα κυρίου ἐ.
λάλησε ταῦτα καὶ, ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ τὰ
πέρατα τῆς γῆς καὶ ὅσα τοιαῦτα. καὶ οὐ
συνεῖδον οἱ ἄγαν ἠλίθιοι, ὡς ἀνθρώποις
δι᾿ ἀνθρώπων διαλεγόμενος ὁ δεσπότης
Θεὸς, τῇ τῶν ἀκουόντων αθενεία τοὺς λό-
γους μετρεῖ. καὶ ἐπειδὴ δι᾿ ὀφθαλμῶν ὁ-
ρῶμεν ἡμεῖς, τὴν ὀπτικὴν αὐτοῦ δύναμιν
ὀφθαλμοὺς ὀνομάζει· καὶ αὖ πάλιν
τὴν ἀκουςικὴν, ὦτα, ἐπειδὴ διὰ τούτων
τῶν μορίων ἀκούομεν· καὶ τὸ πρόστα
γμα, ζόμα. ἔδει δὲ αὐτοὺς μὴ τούτων
μόνον ἀκούειν τῶν λόγων, ἀλλὰ καὶ τῶν
τὸ ἀπερίγραφον τοῦ Θεοῦ διδασκόντων.
που γὰρ, φησί, πορευθῶ ἀπὸ τοῦ
πνεύματός σου, καὶ ἀπὸ τοῦ προσώ.
που σου ποῦ φύγω; ἐὰν ἀναζῶ εἰς τὸν
οὐρανὸν, σὺ ἐκεῖ εἶ ἐὰν καταβῶ εἰς
τὸν ἅδην, πάρει καὶ τὰ ἑξῆς. καὶ τῇ
Σαμαρείτιδι ὁ κύριος ἔφη, πνεῦμα ὁ
Θεὸς, καὶ τοὺς προσκυνοῦντας αὐτὸν ἐν
πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν.
εἰ δὲ πνεῦμα ὁ Θεὸς, ἁπλοῦς ἄρα, και
ἀσύνθετος, καὶ ἀχημάτισος. ἀλλὰ γὰρ
περιτ]ὸν τοῦτον μηκύνειν τὸν λόγον δήλη
γὰρ τούτων ἡ ἄνοια. τὸ τοίνυν ποιήσωμεν
ἄνθρωπον κατ' εἰκόνα ημετέραν και
καθ᾽ ὁμοίωσιν, τινὲς τῶν διδασκάλων
οὕτως ἐνόησαν· ὅτι τὴν κτίσιν τὴν αἰ-
θητήν τε καὶ νοητήν πεποιηκὼς ὁ τῶν
ὅλων Θεὸς, τὸν ἄνθρωπον διέπλασεν
ἔχατον, οἷόν τινα εἰκόνα ἑαυτοῦ ἐν μέ-
σω τεθεικώς τῶν ἀψύχων τε καὶ ἐμ
ψύχων, καὶ αἰσθητῶν καὶ νοητῶν ἵνα
απι
απ
Ο
εν
poribus prorfus libera, et imper-
mixtam inuifibilem naturam poffi.
dentes, vocarentur imagines Dei.
Quidam nimium fimplices corpus
humanum aiunt factum effe ad
imaginem Dei: quoniam audiunt
vocem diuinam dicentem: a) Ape-
ri oculos tuos, et vide, et inclina
aurem tuam, et audi; et:b) OL
fecit Dominus odorem fuauitaris;
et illud: c) Os Domini locutum ef
ifa; et: d) In manu eius funt fines
terra, et fimilia. In quo ftolidi
non animaduerterunt, Dominum
Deum per * homines hominibus
loquentem, audientium infirmitati
ferinones accommodare. Et quon-
iam oculis nos videmus, virtutem
eius per quam videt fcriptura vocat
oculos : et rurfum audiendi faculta-
tibus audimus: et mandatum Dei,
tem vocat aures, quoniam hisce par-
os. Verum oportebat eos non folum
fupra difta verba audiuiffe, fed et-
iam ea quæ docent Deum effe incir-
cunfcriptum. Quo enim, inquit, e)
ibo a fpiritu ruo? et quo a facie
lum, tu ibi es: f defcendero ad
tua fugiam? Si afcendero in cœ-
fi
infirmum, ades, et quæ fequun
της Et Samaritanæ Dominus di-
xit, f) Deus fpiritus eft, et opor
ter cos qui adorant ipfum, in pi-
Deus fpiritus eft, fimplex igitur, in-
compofitus, et figuram non reci-
picus. Atqui fuperuacuum eft
iftum in longum producere fer-
monem. Satis enim patet horum
ciamus hominem ad imaginem et με
infania. Hunc igitur locum, F
F-
militudinem noftram, aliqui docto
fin
res ita intellexerunt: nempe Deum
omnium, cum creaturam fenfitiuan
et intellefiuam creatier, hominem
poftremo formafle, veluti fui quan
dam imaginem, medium illum
ponendo inter animata et inani-
Inata, fenfitiua et intelleftiua: vt
ritu et veritate adorare. Si autem
B 5
\
vtraque
a) 4 Reg. 19, 16. b) Gen. 8, 21. c) Efa. 1,20. d) Pfal.94, 4. e) Pfal. 138, 7.8. f) Ioan.4, 24.
26
B. THEODORETI
rent.
Ο
πε
vtraque quidem, tam animata, τὰ μὲν ἄψυχά τε καὶ ἔμψυχα τούτῳ
quam inanimata, vfum illi veluti προσφέρη, ὥσπερ τινὰ φόρον, τὴν
tributum quoddam praeberent: χρείαν αἱ δὲ νοηταὶ φύσεις, ἐν τῇ πε-
naturæ vero intellefium, dum ho- οὶ τοῦτον κηδεμονία τὴν περὶ τὸν
minis curam gerunt, beneuolen- ποιηκότα δεικνύωσιν εὔνοιαν τοῦτο γὰρ
tiam erga creatorem demonftra-
Hoc enim etiam diuinus καὶ ὁ θεῖος ἀπόςολος ἔφη· οὐχὶ πάν
Apoftolus dixit: a) Nonne omnes τες εἰσὶ λειτουργικὰ πνεύματα εἰς δια
funt adminiftratorii fpiritus, in mi- κονίαν ἀποτελλόμενα διὰ τοὺς μέλλον
ό
nifterium milli propter eos, qui be- τας κληρονομεῖν σωτηρίαν; καὶ ὁ κύ
reditatem capient falutis? Et Do- ριος ἐν τοῖς εὐαγγελίοις, 1) ὁρᾶτε μὴ
minus in Euangeliis: b) Videre, καταφρονήσητε ἑνὸς τῶν μικρῶν τού
ne contemnatis vnum ex pufillis iftis των τῶν ἐλαχίσων, ἀμὴν γὰρ λέγω
minimis. Amen dico vobis, quod ὑμῖν, ὅτι οἱ ἄγγελοι αὐτῶν καθ' ἡμέ
angeli eorum quotidie videant faciem ραν ὁρῶσι τὸ πρόσωπον τοῦ πατρός
patris mei, qui in calis eft. Non- μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς. τινὲς δὲ κατ᾽ εἰς
nulli dixerunt, ad imaginem Dei κόνα Θεοῦ κατὰ τὸ ἀρχικὸν γεγενήθαι
creatum efie hominem, fecundum τὸν ἄνθρωπον ἔφασαν, σαφεςάτῳ κα
facultatem dominandi, argumen- χρημένοι τεκμηρίῳ, τῷ τὸν ποιητὴν
to clariffimo vfi, ex eo quod crea-
ἐπαγαγεῖν, καὶ ἀρχέτωσαν τῶν ἰχε
tor fubiunxit: c) Et dominentur
θύων τῆς θαλάσσης, καὶ τῶν πετει
pifcibus maris, et volatilibus cali,
νῶν τοῦ οὐρανοῦ, καὶ τῶν κτηνῶν,
et beftiis, et vniuerfa terra, et
καὶ πάσης τῆς γῆς, καὶ πάντων τῶν
ἑρπετῶν τῶν ἑρπόντων ἐπὶ τῆς γῆς.
ὥσπερ γὰρ αὐτὸς τῶν ὅλων ἔχει τὴν
δεσποτείαν· οὕτω δέδωκε τῷ ἀνθρώπῳ
δε
τῶν ἀλόγων ζώων τὴν ἐξουσίαν. ἔτι δὲ
και άλλα εὑρεῖν ὡς ἀρχετύπου μιμή
ματα, δημιουργεῖ γὰρ καὶ ὁ ἄνθρω
πος, κατὰ μίμησιν τοῦ πεποιηκότος
Θεοῦ, καὶ οἰκίας, καὶ τείχη, καὶ πό
λεις, καὶ λιμένας, καὶ ναῦς, καὶ νεώ
ρια, καὶ ἅρματα, καὶ ἕτερα μυρία
οἷον οὐρανοῦ ἐκτυπώματα, καὶ ἡλίου.
και σελήνης, καὶ ατέρων, και ανθρώ
πων ινδάλματα, καὶ ζώων αλόγων εἰ
κόνας' ἀλλ᾽ ἄπειρον τὸ τῆς δημιουργίας
διάφορον. ὁ μὲν γὰρ τῶν ὅλων Θεὸς καὶ
ἐξ ὄντων, καὶ ἐκ μὴ ὄντων δημιουργεῖ,
και δίχα πόνου και χρόνου ἅμα γὰρ
τῷ βουληθῆναι παράγει τὸ δόξαν. ἄν
omnibus reptilibus repentibus fuper
terram. Quemadmodum enim
ipfe omnium tenet imperium: ita
dedit homini dominium anima-
lium irrationalium. Facillime au-
tem reperiuntur et alia, in quibus
exemplar imitatur. Siquidem ad
imitationem Dei creatoris homo
condit et fabricatur domos, parie-
tes, ciuitates, portus, naues,
naualia, currus, et alia infinita:
* veluti imagines et figuras * culi,
folis, luna, et ftellarum, item
hominum et animalium irrationa-
lium formas. Infinita tamen eft
in ratione condendi diuerfitas.
Nam Deus omnium ex iis quæ funt
et non funt creat, idque finelabore
et tempore : quia fimul atque volue-
rit, producit quod ei placuerit. ho-
•
1) ὁρᾶτε ἐν οὐρανοῖς. Aliter fe habent hæc verba, quam fupra p. 6.
a) Hebi. 1, 14. b) Matthi. 18, 10. c) Gen. 1, 26.
اد
θρωπος
}
27
QVEST. IN GENES. CAP. I.
και
Ο
θρωπος δὲ δεῖται μὲν ὕλης, δεῖται δὲ καὶ
ὀργάνων, καὶ βουλῆς, καὶ ἐνθυμήσεων,
και χρόνου, καὶ πόνου, καὶ τεχνῶν
1) ἑτέρων, εἰς τὴν τοῦ γενομένου κατα-
σκευήν, ὁ γὰρ οἰκοδόμος δεῖται χαλκέως,
καὶ ὁ χαλκεύς 2) μεταλλέως καὶ άνθρα-
κέως πάντες ὁμοῦ 3) τῶν ὑλοτόμων,
καὶ οἱ υλοτόμοι τῶν φυτουργών τε και
γεωργῶν καὶ οὕτως ἑκάςη τέχνη παρὰ
τῶν ἄλλων τεχνῶν τὴν οἰκείαν 4) ἐρανί.
ζεται χρείαν, ἀλλὰ καὶ οὕτω δημιουργῶν
ὁ ἄνθρωπος μιμεῖται ἀμηγέπη τὸν ποιη-
τὴν, ὡς εἰκὼν τὸ ἀρχέτυπον καὶ γὰρ ἡ
εἰκὼν ἔχει τὰ τοῦ ἀρχετύπου ἰνδάλμα-
τα. ἀλλὰ τὸ μὲν τῶν μορίων εἶδος ἔχει,
τὰς δὲ ἐνεργείας οὐκ ἔχει ἐφέρηται γὰρ
ψυχῆς, δι' ἧς κινεῖται τὸ σῶμα. οὕτω
πάλιν καὶ βασιλεύει ὁ ἄνθρωπος, καὶ
κρίνει κατά μίμησιν τοῦ τῶν ὅλων Θεοῦ,
ἀλλ' ὁ μὲν Θεὸς οὐ κατηγόρων, οὐ μας.
τύρων δεῖται δικάζων· οὕτω γὰρ καὶ τὸν
Κάϊν κατέκρινεν, ὡς αὐτόπτης του μύ.
σους γεγενημένος. ὁ δὲ ἄνθρωπος κρίνων
καὶ μαρτύρων δεῖται, και κατηγόρων.
ἀγνοεῖ γὰρ τὰ γεγενημένα. οὕτω καὶ
Θεὸς ὁ ἄνθρωπος ὠνομάθη ἐπειδὴ εἰκὼν
προσηγορεύθη Θεοῦ. ἀνὴς γὰρ, φησὶν,
οὐκ ὀφείλει κατακαλύπλεθαι την κεφα-
λὴν, εἰκὼν καὶ δόξα Θεοῦ ὑπάρχων, ἀλλὰ
πάλιν ὁ μὲν τῶν ὅλων Θεὸς φύσιν ἔχει
θείαν, οὐ προσηγορίαν ψιλήν ὁ δὲ ἄν-
θρωπος, ὡς εἰκὼν, τοὔνομα ἔχει μόνον,
ἐςερημένος τοῦ πράγματος. οὕτω καὶ το
ἀπερίγραφον ἀληθῶς μὲν καὶ κυρίως ἐςὶ
τοῦ τῶν ὅλων Θεοῦ. μιμεῖται δὲ οὕτω πως
αὐτὸ καὶ ὁ νοῦς ὁ ἀνθρώπινος ἐν ἀκαρει
γὰρ περινοσεῖ καὶ τὰ ἑἶα, καὶ τὰ ἑσπέ.
τα
βια, καὶ τὰ βόρεια, καὶ τὰ νότια, καὶ τὰ
ἐπουράνια, καὶ τὰ ὑποχθόνια ἀλλ' οὐτῇ
C
Ο
C
Ο
τα
Ο
Ο
τα
ἑτέρων. Cod. et vIC. σειρῶν.
3) τῶν ὑλ. καὶ οἱ. Defunt.
α) 1 Cor. II, 7.
Ο
mo vero materia opus habet, in
diget inftrumentis, confilio et cou
ceteris artibus ad opus conftruen
dum. Siquidem architettus indi
get fabro ærario, faber autem
rarius metallico et carbonario:
et omnes fimul iis qui ligna
qui plantas aut terram excolunt.
cadunt, et qui ligna cadunt, iis
atque hoc pafto ars vnaquaque
ab aliis artibus quod opus habet
mutuatur, Verumtamen homo,
gitatione, tempore et labore, ac
dum ita quippiam confruit, imi
tatur quodammodo creatorem,
enim archetypi figuram habet.
velut imago archetypum. Imago
Verum cum membrorum fpeciem
habeat, aftiones tamen non ha-
bet: caret enim anima, per quam
mouetur corpus. Rurfum ad in-
ftar Dei omnium conditoris re-
gnat homo et iudicat. Verum
Homo vero iudicando teftibus opus
Et fic
Vir
Deus accufatoribus aut tefibus
minime indiget, quando iudicat.
fic enim Cain condemnauit, tan-
quam fceleris eius reftis oculatus.
habet et accufatoribus, cum igno-
ret quæ perpetrata funt.
homo vocatus eft Deus, quia
imago Dei appellatus eft.
enim, ait, a) non debet velare cas
Pur, cum fit imago et gloria Dei.
turam habet diuinam, non ap-
pellationem nudam : homo au-
tem, velut imago, tantum no-
men habet, cum ipfa re careat.
Sic et incircunfcriptum efle, ve-
omnium: imitatur autem id quo-
re et proprie pertinet ad Deuin
dammodo mens humana, in mo-
mento perluftrans orientem et oc
cidentem,aquilonem et meridiem,
caleftia et fubterranea, non re
At Deus omnium conditor na-
vera,
2) Cod. et PIC, μετάλλων καὶ ἀνθράκων.
4) Cod. et Fic, ἐνάρξεται.
}
28
B. THEODORETI
vera, fed fola rationis imaginatione,
Deus aurem fecundum fubftantiam
fuam et fapientiam et virtutem mini
fuam et fapientiam et virtutem mini.
me circumfcribitur. Inuenire etiam
poterit quispiam imitationem aliam
aptiorem et conuenientiorem inani-
ma humana. Habet enim ipfa fa-
cultatem ratio.alem et vitalem in
fe. Et mens quidem producit fermo-
nem, procedit autem cum fermone
fpiritus, non generatus quidem,
quemadmodum fermo, fed per-
petuo confequens fermonem, et
cum eo, dum editur, procedens.
* Sed huiusmodi * adfunt homini tan-
quam imagini: quamobrem nec
fermno, nec fpiritus per fe fubfiftit.
At in fanita Trinitate tres intelli-
gimus hypoftafes, easque fine con-
fufione vnitas, et per fe fubfiften.
Nam ante facula genitus eft
a patre Deus Verbum: infepara-
bilis autem eft a genitore, et pro-
cedit a Deo et Patre Spiritus fan-
atus, qui et intelligitur in propria
hypoftafi. Omnia enim operatur,
inquit, a) vnus et idem fpiritus, di-
videns figillatim vnicuique prout vult.
Verumn de his non debet prolixius
dici, quod huius rei infinitas de-
monftrationes reperire licet in fan-
Ata fcriptura.
tes.
DIODORI. Quidam ad ima-
ginem Dei hominem creatum effe
arbitrati funt, fecundum potentiam
animæ inuifibilem : non intelligen.
tes, quod et angelus inuifibilis eft,
fimiliter et demon. Quibus refpon-
dendum eft id modo, quod inter
homines mafculus et femina fecu-
dum corpus et animam eandem
fortiti fint naturam.
Ο
το
اد
αει
ου
لم
Ο
ως
οὐσία, μόνῃ δὲ τῇ τοῦ λογισμοῦ φαντα
on to
σία. ὁ δέ γε Θεὸς καὶ τῇ οὐσία καὶ τῇ σο
φία, καὶ τῇ δυνάμει τὸ ἀπερίγραφον
ἔχει, εὕροι δ᾽ ἄν τις καὶ ἑτέραν μίμησιν
ακριβεςέραν ἐν τῇ τοῦ ἀνθρώπου πάλιν
ψυχή, έχει γὰρ αὐτὴ καὶ τὸ λογικὸν,
τό
καὶ τὸ ζωτικὸν ἐν ἑαυτῇ καὶ γεννᾷ μὲν
ὁ νοῦς τὸν λόγον, συμπρόεισι δὲ τῷ λόγῳ
πνεῦμα, οὐ γεννώμενον καθάπες ὁ λόγος.
συμπαρομαρτοῦν δὲ ἀεὶ τῷ λόγῳ, καὶ
συμπροιον γεννωμένῳ, ἀλλὰ ταῦτα ὡς ἐν
εἰκόνι πρόσεςι τῷ ἀνθρώπῳ οὗ δὴ χάριν
καὶ ἀνυπόςατος ὁ λόγος ἐςὶ, καὶ τὸ
πνεῦμα ἐπὶ δὲ τῆς ἁγίας τριάδος τρεῖς
νοοῦμεν τὰς ὑποτάσεις, καὶ ι) ἀσυγχύ
τως ἡνωμένας, καὶ καθ' ἑαυτὰς ὑφεςώ
σας. γεγέννηται μὲν γὰρ πρὸ τῶν αἰώνων
ἐκ τοῦ πατρὸς ὁ Θεὸς λόγος αχώρισος δὲ
ἐςι τοῦ γεννήσαντος. καὶ ἐκπορεύεται ἐκ
τοῦ Θεοῦ καὶ πατρὸς τὸ πανάγιον πνεῦ
μα νοεῖται δὲ καὶ ἐν ἰδία ὑποςάσει, πάν-
τα γὰρ ἐνεργεῖ, φησὶ, τὸ ἓν καὶ τὸ αὐτὸ
πνεῦμα, διαιροῦν ἰδίᾳ ἑκάτῳ καθώς βού
λεται. ἀλλὰ περὶ τούτων μηκύνειν τὸν
λόγον οὐ δεῖ μυρίας γάρ ἐσιν εὑρεῖν ἀπο-
δείξεις τούτου παρὰ τῇ θείᾳ γραφῇ.
ου
Ο
δέ
ΔΙΟΔΩΡΟΥ. 2) Τινὲς κατ' εἰκός
να Θεοῦ τὸν ἄνθρωπον ἐνόμισαν κατὰ τὸ
τῆς ψυχῆς ἀόρατον. καὶ οὐ συνῆκαν ὅτι
καὶ ἄγγελος αόρατος, καὶ δαίμων αόρα-
τος. πρὸς οὓς ἀναγκαῖον εἰπεῖν τοσοῦτον,
ὅτι καὶ τὸ ἄῤῥεν ἐν ἀνθρώποις, καὶ τὸ
θῆλυ, κατάτε τὸ σῶμα καὶ τὴν ψυχὴν,
τῆς αὐτῆς εἴληχε φύσεως. τί δήποτε οὖν
Cur igitur
ὁ Παῦ
T
α) ασυγχύτως. Cod. et ric. repetunt νοοῦμεν, poft ἀσυγχ. 2) Nomen Dio-
DORI in Cod. non adfcriptum eft. Aliorum etiam, quorum interpretatio
nes in fequentibus exhibentur, nomina, in Codice et apud PICVM defide-
Sunt qui putant, ea quæ hoc loco et paffim in fequentibus e DIO-
DORO aliisque Scriptoribus inferuntur, non a TEODORETO, fed ab alio
quodam effe addita. Vid. OUDIN de Scriptor. ecclef. T. 1. p. 1068.
rantur.
α) 1 Cor. 12, 11.
QVAST. IN GENES. CAP. I.
29
Ο
ὁ Παῦλος τὸν μὲν ἄνδρα εἰκόνα Θεοῦ λέ-
γει, οὐκέτι δὲ καὶ τὴν γυναῖκα, εἶπες
κατὰ τὸν τῆς ψυχῆς λόγον εἰκὼν Θεοῦ
ὁ ἄνθρωπος; λέγει γὰς, ἀνὴς μὲν γὰρ,
εἰκὼν καὶ δόξα Θεοῦ ὑπάρχων, οὐκ ὀφεί-
λει κατακαλύπτεθαι τὴν κεφαλήν.
γυνὴ δὲ δόξα ἀνδρός ἐςιν. εἰ τοίνυν εἰκὼν
Θεοῦ ὁ μὴ ὀφείλων καλύπτεθαι τὴν κε-
φαλὴν, δῆλον, ὅτι ἡ καλυπτομένη οὐκ
εἰκὼν Θεοῦ, τῆς αὐτῆς ψυχῆς μετέχεσα.
πῶς οὖν Θεοῦ εἰκὼν ὁ ἄνθρωπος; κατὰ
τὸ ἀρχικὸν, κατὰ τὸ ἐξουσιαςικόν. και
μάρτυς αὐτὴ τοῦ Θεοῦ φωνὴ ἡ λέγουσα,
ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ' εἰκόνα ἡμε
τέραν, καὶ καθ᾽ ὁμοίωσιν καὶ τὸν τρό-
στον ἐπάγουσα, καὶ ἀρχέτωσαν τῶν ἰ-
χθύων τῆς θαλάσσης, καὶ τῶν πετεινῶν
τοῦ οὐρανοῦ, καὶ τῶν θηρίων τῆς γῆς,
καὶ τὰ ἑξῆς. ὥσπερ οὖν ὁ Θεὸς τῶν ὅλων,
οὕτω καὶ ὁ ἄνθρωπος τῶν ἐπὶ τῆς γῆς
βασιλεύει. τί οὖν, οὐκ ἄρχει καὶ ἡ γυνὴ
τῶν προειρημένων; ἀλλὰ κεφαλὴν ἔχει
τὸν ἄνδρα, κρατοῦσα τῶν ἄλλων, ἀνὴρ
δὲ οὐχ ὑποτέτακται τῇ γυναικί. διὸ δὴ
καλῶς ὁ μακάριος Παῦλος τὸν ἄνδρα
μόνον εἰκόνα Θεοῦ φησὶ εἶναι καὶ δόξαν,
τὴν δὲ γυναῖκα τοῦ ἀνδρὸς δόξαν.
Ο
ο
η
'
Paulus virum quidem imaginem
Der dixit, non etiam mulierem,
fi
– fecundum partem animæ ratio-
nalem homo eft imago Dei? In-
quit enim:a) Vir quidem, cum fir
imago et gloria Dei, non deber ve
lare caput: mulier autem gloria vi-
τί eft. Si ergo qui non debet ve-
tento quæ velatur, non eft imago
lare caput, imago Dei eft, pro-
Dei, quamuis eiusdem anima fit
particeps. Quomodo ergo homo
eft imago Dei? Secundum inpe-
rium et poteftatem. Quod perhi-
bere videtur etiam vox diuina,
quæ dicit: b) Faciamus hominem ad
imaginem ct fimilitudinem noftram.
Et modum fubiungens ait: Er do-
minentur pifcibus maris, et volati-
libus cali, et beftiis terre, et reli-
qua. Quemadmodum igitur Deus
omnibus imperat, fic homo is
quæ funt fuper terram. Quid er-
go, mulier non dominatur præ-
diatis? At virum habet pro capi
te, quæ tamen reliqua fub pore-
Gate tenet: vir autem non fubie-
είus eft mulieri. Vnde recte hea
tus Paulus ait, folum virum ima-
ginem et gloriam Der ejJe, mulierem
vero gloriam viri.
THEODORI. Quemadmodum
ΘΕΟΔΩΡΟΥ. 1) Ὥσπερ εἴ τις
βασιλεὺς πόλιν τινα μεγίςην κατα- f rex quispiam, exfruta ciui-
σκευάσας, πολλοῖς τε αὐτὴν καὶ ποικίλοις
διακοσμίσας ἔργοις, μετὰ τὴν ἁπάντων
ἐκπλήρωσιν, κελεύσειεν εἰκόνα αὐτοῦ γε
νομένην μεγίςην τινα καὶ εὐπρεπεςάτην,
ἐν μέσῳ πάσης ἐςάναι τῆς πόλεως, εἰς
ἔλεγχον τοῦ τῆς πόλεως αἰτίου. ἣν
ἀνάγκη καὶ ὡς εἰκόνα τοῦ πεποιηκότος
τὴν πόλιν βασιλέως παρὰ τῶν κατὰ τὴν
πόλιν θεραπεύεθαι πάντων, χάριν ὁμος
λογούντων διὰ τοῦτο τῶ κτίσῃ τῆς πό-
λεως, ότι περ αὐτοῖς ἐνδιαίτημα δέδωκε
1)) Ὥσπερ
ως
α) 1 Cor. 11, 7
τω
*
tate amplifima, multisque et va-
riis operibus exornata, omnibus
abfolutis, fuam ipfius imaginem
maximam et pulcherrimam in me-
dia ciuitate collocari iubeat, indicio
futuram quod ab eo ciuitas fit con-
dita, quam proinde necefle fit, tan
incolis omnibus obferuari, gratiamn
quamlegis conditoris imaginem,ab
hoc modo vrbis auctori habentibus,
quod tale ipfis domicilium largitus
εἰσφέροντα χρείαν. Def in Cod. et in edit. Pics,
b) Gen. 1, 26.
fit
30
B. THEODORETI
fit. Sic rerum opifex mundum
quidem vniuerfum condidit, di-
verfisqne et variis operibus deco-
rauit: vltimo vero loco, fua ima
ginis vice hominem creauit, vt
creaturam omnen ad vtilitatem
hominis confpirare appareat. quon-
iam ex aëre et terra, et aqua,
calique luminaribus, exiftere fru-
tus ac perfici conftat: horum au-
tem vfum plane hominibus effe
neceffarium, brutis vero ad ho-
minum famulatum natis exiguam
illorum partem attributam. Quæ
autem fub oculos non cadunt vir-
tutes, quod ad vtilitatem quoque
noftram diuing voluntari obtem-
perent, beatus Paulus docet di-
cens: a) Numquid omnes admini-
fratori funt fpiritus in minifte-
rium milli propter eos qui heredi
tatem capient falutis ? Patet igitur,
Deum, cum ex hoc vniuerfo mun-
dum vnum eficere vellet, omnem
que creaturam diuerfis ex naturis
conftantem, mortalium et immor-
talium, rationis participum et ex
pertium, vifibilium et inuifibi-
lium, in vnum quidpiam con-
cludere ftatueret, vinculum
omnium hominem conftituife:
in quem omnia vtilitate ita con-
gefit, vt in ipfo cohæreant crea-
turæ vniuerfa, et certumn amici-
tiæ pignus ipfe fit vniuerfis. Hae
igitur de caufa et animam illi tui.
buit et corpus; hoc quidem ad-
fpectabile, propriumque eorum
quæ fub adfpectum cadunt, quod
que ex terra, aere, aqua et igne
concretum eft, et fructibus ali-
tur, qui ex illis nafcuntur, ilain
vero intelligentia prædicam, in-
mortalem, et rationis conpotem,
inuifibilibus et rationabilibus fini-
lem fubftantiis, vt non vtilitate
fola cohæreant in ipfo creature,
fed ipfa etiam cognatione na-
immo vero vt propter
turæ:
a) Hebr. 1, 14.
1
απ
اد
αν
τοιοῦτον. οὕτω καὶ ὁ τῆς κτίσεως δημιουρ-
γὸς πεποίηκε μὲν πάντα τὸν κόσμον,
διαφόροις τε καὶ ποικίλοις καλλωπίσας
τοῖς ἔργοις τελευταῖον δὲ τὸν ἄνθρωπον
ἐν τάξει παρήγαγεν εἰκόνος οἰκείας ὡς ἂν
ἅπασα ἡ κτίσις τῇ τοῦ ἀνθρώπου χρεία
φαίνεται συνδεμένη εἴ γε ἐξ αέρος, και
γῆς, καὶ ὕδατος, καὶ φωςήρων, οὓς δου
ρανὸς φέρει ἐφ᾽ ἑαυτοῦ, ἡ τῶν καρπῶν
σύςασις ἀποτελεῖται ἡ δὲ τούτων ἀπό-
λαυσις πᾶσι μὲν ἐςιν ἀθρώποις ἀναγε
καία βραχεῖα δὲ τις αὐτῶν τοῖς ἀλό-
γοις νενέμηται μοῖρα πρὸς ὑπηρεσίαν τε
ταγμένοις ἀνθρώπων. αἵ τε αόρατοι δυ-
νάμεις, ὅτι πᾶσαι τοῖς θείοις βουλήμασιν
ὑπηρετοῦνται πρὸς τὸ ἡμῖν λυσιτελοῦν,
Παῦλος ὁ μακάριος διδάσκει λέγων οὐχὶ
πάντες εἰσὶ λειτουργικὰ πνεύματα εἰς
διακονίαν αποςελλόμενα διὰ τοὺς μέλλον
τας κληρονομεῖν σωτηρίαν; πρόδηλον
τοίνυν, ὅτι ἕνα κόσμον ἀποτελέσαι τὸ
σύμπαν βουληθεὶς ὁ Θεὸς καὶ πᾶσαν τὴν
κτίσιν ἐκδιαφόρων φύσεων συςάσαν, θνη
τῶντε καὶ ἀθανάτων, λογικῶν τε καὶ
ἀλόγων, ὁρατῶν τε καὶ ἀοράτων, εἰς ἕν
τι συναγαγεῖν ἐθελήσας, σύνδεσμον α
πάντων τὸν ἄνθρωπον κατεσκεύασεν
οὕτω πάντα πρὸς αὐτὸν συναγαγὼν τῇ
χρεία, ώτε συνήφθαι τε τὴν σύμπασαν
κτίσιν ἐν αὐτῷ, καὶ φιλίας αὐτὸν ἐνέχυ
ρον ἐναργὲς εἶναι τῇ πάση. δέδωκε
γουν
αὐτῷ ταύτης ἕνεκα τῆς αἰτίας καὶ ψυ
χαν καὶ σῶμα τὸ μὲν ὁρατὸν, τοῖς ὁραλοῖς
τό
οἰκεῖον ἐκ γῆς τε καὶ αέρος, καὶ ὕδατος,
καὶ πυρὸς συνεχώς καὶ τοῖς ἐκ τούτων
αποτελουμένοις καρποῖς τρεφόμενον.
τὴν δὲ νοεράν τε καὶ ἀθάνατον, και λογι
κήν, ταῖς ἀοράτοις καὶ λογικαῖς ἐοικυῖαν
ουσίαις. ἵνα μὴ τῇ χρεία μόνον ἐπ᾿ αὐτὸν
ἡ κτίσις συνάπτηται, ἀλλὰ γὰρ καὶ τῇ
τῆς φύσεως οἰκειότητι. μᾶλλον δὲ, ἵνα ἐκ
της
QVEST. IN GENES. CAP. I.
31
δέ
!
Ο
εν
τῆς κατὰ τὴν φύσιν οικειότητος καὶ πρὸς
τὴν χρείαν τὴν αὐτοῦ πάντα συνάπλη-
ται ἡδέως ὑπὲρ τοῦ συγγενοῦς καὶ οἰκείου
πονοῦντά τε καὶ τὴν ἐκείνην εἰσφέροντα
χρείαν. ΚΑΙ ΜΕΘ' ΕΤΕΡΑ. Σφόδρα
μοι θαυμάζειν ἐπελήλυθε τῶν ταύτῃ
μὲν συνιδεῖν οὐχ οἵων τε γεγονότων, 1) κατ'
εἰκόνα δὲ τὸν ἄνθρωπον τοῦ Θεοῦ γεγε-
νῆθαι, πῆ μὲν κατὰ τὸ ἀρχικὸν εἰπόν.
των, πῆ δὲ κατὰ τὸ λογικόν πῆ δὲ κατὰ
νοερὸν, γέλωτος μετὰ σαφῶς ἀπο-
φθεγγομένων. δέον αὐτοὺς συνιδεῖν, ὅτι
εἰκὼν Θεοῦ μόνος ὁ ἄνθρωπος λέγεται γε-
γενῆθαι. ἐν μὲν γὰρ τῇ ποιήσει φησί,
ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ' εικόνα ἡμετέ-
ραν ἐπὶ δὲ τοῦ Νῶς, ὅτι ἐν εἰκόνι Θεοῦ
ἐποίησε τὸν ἄνθρωπον. ὁ δὲ μακάριος
Παῦλος, ἀνὴρ οὐκ ὀφείλει κατακαλύπλε.
5
θαι, εἰκὼν καὶ δόξα Θεοῦ ὑπάρχων. εἰ δὲ
μόνος ὁ ἄνθρωπος ἐν τοῖς γεγονόσιν εἰ-
κων, πρόδηλον, ὡς τούτου μόνου τοῦτο
προσειρημένου, ἰδίαν τινὰ τῆς προσηγο
ρίας προσῆκεν εἶναι τὴν αἰτίαν ἀλλ᾽ οὔ.
τε τὸ νερὸν μόνον, οὔτε λογικόν τοιαύ-
τας γὰρ εἶναι καὶ τὰς ἀοράτους φαμὲν
δυνάμεις. οὐ μὴν οὐδὲ τὸ ἀρχικόν. και
γὰρ καὶ τοῦτο ταῖς ἀοράτοις προσὸν ὁρῶ.
μεν δυνάμεσιν, ὡς ὁ μακάριος Παῦλος
ποτε μὲν λέγει, ὅτι ἐν αὐτῷ ἐκτίθη τὰ
πάντα, τὰ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, καὶ τὰ ἐπὶ
τῆς γῆς, τὰ ὁρατὰ, καὶ τὰ ἀόρατα, εἰ
τε θρόνοι, εί τε κυριότητες, ε τε ἀρχαι,
ε τε ἐξουσίας ποτὲ δέ, ἵνα 2) γνωθῇ
νῦν ταῖς ἀρχαῖς καὶ ταῖς ἐξουσίαις ἐν
τοῖς ἐπουρανίοις. ὅθεν καὶ τὰς ἐναντίας
οὕτω καλὰ δυνάμεις, ὡς ἂν ἐξ ἐκείνων
ἐκπεπτωκυίας τῶν ταγμάτων. οὐκ ἔτι
γὰρ, φησὶν, ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ
σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχὰς, πρὸς τὰς
1) κατ᾿ εἶνα
εν
اد
اد
ου
natura cognationem ad illius vtili-
tatem omnia concurrant, pro eo qui
genere coniunctus cognatusque fit
laborem fuum libenter vtilitatem-
que conferentia. ET POST ALIA,
Mihi vero vehementer adınirari
fubit eos, qui affequi ifta non potue-
runt: fed hominem ad imaginem
Dei creatum effe dixerunt, partim
quidem propter imperium et pote-
ftatem, partim vero fecundum ratio-
cinandi vim, partim autem fecun-
dum intellettiuam, rifu plena mani-
fefte proferentes.* cum eos animad. *
vertiffe oporteret, quod folus ho-
mo dicatur imago Dei elle. Si
quidem in eius creatione fic ait: a)
Faciamus hominem ad imaginem no-
firam. Et rurfum in hiftoria Noë
dicitur, b) quod ad imaginem Dei
fecit hominem. Et beatus Paulus
ait: c) Vir non debet velari, cum
fit imago et gloria Dei. Quod fi
folus homo ex omnibus creaturis
imago Dei eft, plane cum is folus
fic appelletur, peculiarem quan-
damn rationem iuiusce denomina-
tionis effe oportuit, non folum
ου facultatem intelleétiuam aur
ob
rationalem, quarum participes effe
virtutes inuifibiles dicimus : immo
neque ob facultatem dominandi,
quam etiam competere virtutibus
inuifibilibus cernimus, ficut beatus
Paulus ait : d) Quoniam in ipfo crea-
ia funt omnia, quæ in cælis funt et
fuper terram, vifibilia et inuifibilia,
(ue Throni, fiue Dominationes, fiue
Principatus feu Poreftares. Et alio
loco, e) Vs innotefcat nunc Principa-
τσυ et Porefatibus in celeftibus.
Vide et contrarias Poteftates ita vo-
cat, tanquam quæ ceciderint ex illis
ordinibus. Non enim, inquit, f) eft
nobis cellultatio aduerfus carnem er
fanguinem.fed aduerfus Principatus et
Potes
γεγεν. Cod. et P I C. κατ᾿ εἰκόνα δὲ τοῦ Θεοῦ γεγενῆναι τὸν ἄνθρωπον.
2) γνωθῇ. Cod. et Fic. γνωριθή, quæ eft leftio recepta in hoc Epiftola ad
Ephef. loco.
α)
a) Gen. 1, 26. b) Gen. 9, 6.
s) r
) 1 Cor. 11, 7. d) Col. 1, 16. e) Eph. 3, 10. f)Eph. 6, 12.
32
B. THEODORETI
Poteftates, et aduerfus mundi redto-
ves tenebrarum huius faculi. Sic
et angeli vocantur: a) Et Michaël,
ait, princeps vefter, et princeps
Perfidis. Dictum eft autem et de
luminaribus: b) Luminare maius
in dominium diei, et luminare mi-
nus in dominium noftis. Quod
Dauid poteftatein appellauit, di-
cens: c) Solem in poteftatem diei,
Lunam et hellas in poteftatem notis.
Quomodo igitur fieri poterat, vt
homo diceretur inago Dei fecun.
dum quippiam eorum quæ funt
communia multis creaturis, cum
tamen ipfe folus ad imaginem fa-
hus dicatur? Itaque perfpicuum
nobis eft, certam quandam cau-
fam effe oportere, cur ita folus.
appelletur, cuius nulla reliqua-
ruin creaturarum fit particeps, vt
quibus talis appellatio minime con-
veniat. Eft autem illa, quam ante
dixi.
ORIGENIS. Prius discu-
tiendum eft, vbi confiftat illud,
Ad imaginem, in corpore, an in
anima? Et in primis vidcamus,
quibus vtantur, qui prius affe
runt: e quorum numero eft Me
lito, qui fcripta reliquit, quibus
afferit Deum corporeum effe.
Membra enim Dei appellata cum
reperiunt, oculos Dei refpiciens
* res * terram, et aures eius inten.
tas effe ad preces iuftorum. et,
Olfecit Dominus odorem fuamiraris.
et, Os Domini locutum eft ifta,
et brachium Dei, et manus,
pedes, et digitos ;. ftatim infe.
hæc nihil aliud docere,
quam formam Dei. Quomodo
vero, aiunt, vifus eft Deus Abra-
hr, Mofi, et fanatis, formam non
habens ? Si autcm formam habet,
runt,
et
ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ
σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου οὕτω καὶ
αγγελοι καλοῦνται καὶ Μιχαήλ, φησίν,
ὁ ἄρχων ὑμῶν, 1) καὶ ἄρχων Περσίδος.
είρηται δὲ καὶ περὶ τῶν φωςήρων, τὸν
δε
φωςῆρα τὸν μέγαν εἰς ἀρχὰς τῆς ἡμέ
eας, καὶ τὸν φωςῆρα τὸν ἐλάσσω εἰς ἀρ
χας τῆς νυκτός· ὅπες Δαβὶδ ἐξουσίαν
ἐκάλεσεν εἰπὼν, τὸν ἥλιον εἰς ἐξουσίαν
τῆς ἡμέρας, καὶ τὴν σελήνην καὶ τοὺς
αςέρας εἰς ἐξουσίαν τῆς νυκτός πῶς οὖν
οἷόν τε ἦν κατά τι τούτων λέγεθαι εἰ
κόνα τὸν ἄνθρωπον, ὧν δὴ μέτεςι πολλοῖς
τῶν γεγονότων, μόνου γε αὐτοῦ 2) κατ᾿
εικόνα γεγενήθαι λεγομένου Θεοῦ, ἀφ'
οὗ δῆλον ἡμῖν, ὅτι μίαν τινὰ προσῆκε
τὴν αἰτίαν εἶναι, καθ᾽ ἣν οὗτος οὕτω προσ
ηγόρευται μόνος, ἧς οὐδὲν μετέχει τῶν
γεγονότων, ἅτε μηδὲ τῆς προσηγορίας
μετέχον ταύτης, ἔςι δὲ, ἣν ἔφθην εἰπών.
του
εν
ης
ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ. Προδιαληπτέον
πρότερον, που συνίςαται τὸ κατ' εικόνα,
ἐν σώματι, ἢ ἐν ψυχῇ; ἴδωμεν δὲ πρότε
goν οἷς χρῶνται οἱ τὸ πρῶτον λέγοντες
ὧν ἐςι καὶ Μελίτων, συγγράμματα και
ταλελοιπῶς περὶ τοῦ ἐνσώματον εἶναι
τὸν Θεόν. μέλη γὰρ Θεοῦ ὀνομαζόμενα
ευρίσκοντες, ὀφθαλμοὺς Θεοῦ ἐπιβλέπον
τας τὴν οἰκουμένην, καὶ ὦτα αὐτοῦ εἶναι
εἰς δέησιν δικαίων ἐπινενευκότα, και, ώσε
φράνθη κύριος ὀσμὴν εὐωδίας, καὶ τὸ τό
μα κυρίου ἐλάλησε ταῦτα, καὶ βραχίο
να Θεοῦ, καὶ χεῖρας, καὶ πόδας, καὶ θα
κτύλους, άντικρυς φάσκουσι ταῦτα οὐχ
ἕτερόν τι διδάσκειν, ἢ τὴν μορφὴν τοῦ
Θεοῦ· πῶς δὲ φασι καὶ ὤφθη ὁ Θεὸς
Αβραάμ, καὶ Μωσῆ, καὶ τοῖς 3) ἁγίοις,
με μεμορφωμένος; μεμορφωμένος δὲ
β) καὶ ἀρχ. Περσ. Abfunt a Cod. et edit. PICA
nent, fed e Dan. X. 2o. vt videtur, funt defunta.
γίοις. Cod. et PIC. ὁμοίοις.
6) Dan. 10, 21. i) Gen. 1, 16. c) Pf. 155,8.9.
اد
τω
κατα
Nec ad hunc locum perti-
2) κατ' εἰκ. Defid. 3) από
1
QVEST 33
δ
IN GENES.
CAP. I.
υπο
<
1
اد
Ef
κατὰ ποῖον χαρακτῆρα, ἢ τὸν ἀνθρώ-
πινον, καὶ συνάγουσι μυρία ῥητα, μέλη
ὀνομάζοντα Θεοῦ. πρὸς οὓς αγωνισέεν
πρῶτον ἀπὸ τῆς λέξεως αντιπαρακα-
λοῦμεν δὲ ῥητα, τοῖς πλέον τοῦ γράμ-
ματος μηδὲν ἐπισαμένοις, ἐναντιούμενα
αὐτῶν τῇ ὑπολήψει ἐκ μὲν τοῦ Ζαχα.
ρίου, ὅτι ἑπτὰ ὀφθαλμοὶ κυρίου οἱ ἐπι.
βλέποντες ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν. εἰ δὲ
ἑπτὰ ἔχει ὀφθαλμοὺς ὁ θεὸς, ἡμεῖς δὲ
δύο, οὐ κατ' εικόνα αὐτοῦ γεγόναμεν.
ἀλλὰ καὶ ἡμεῖς μὲν οὐκ ἐπλεςυγώμεθα,
περὶ δὲ θεοῦ λέγει ἐν ἐννενηκος ψαλμῷ,
ὅτι ὑπὸ τὰς πτέρυγας αὐτοῦ ἐλπιᾶς, εἰ
δὲ ἐκεῖνος μὲν πτέρυγας ἔχει, ἡμᾶς δὲ
ἐσμὲν ζῶον ἄπλερον, οὐ κατ' εικόνα θεοῦ
γέγονεν ὁ ἄνθρωπος. πῶς δὲ ὁσφαιροι.
δὴς οὐρανὸς, καὶ οἰεὶ κινούμενος, θρόνος
ναι δύναται ὡς ὑπολαμβάνουσι τοῦ θεοῦ;
ἀλλὰ καὶ ἡ γῆ πῶς ὑποπόδιον τῶν ποδῶν
αὐτοῦ; ἀπαγγελλέτωσαν ἡμῖν ἆραγὰρ
τὰ ἀπὸ γονάτων μέχρι τῶν βάσεων σε
μα τοῦ μεταξὺ οὐρανοῦ καὶ γῆς περιέ-
χοντος, ἐν μέσῳ δὲ οὔσης τῆς γῆς τοῦ
παντὸς κόσμου, καὶ περιεχομένης ὑπ᾽
αὐτοῦ, ὡς γραμμικοις ἀποδείξεσι παρ-
καται, παρ' ἡμῖν εἰσὶν αἱ βάσεις του
Θεοῦ, ἢ παρὰ τοῖς ἀντίχθωσι, καὶ ὅλην
τὴν οἰκουμένην ἡμῶν πεπληρώκασιν, ἢ
καὶ πλέον τι ἐπιλαμβάνουσιν, ἢ ἐλαττόν
τις διετήκασιν οἱ πόδες αὐτοῦ διὰ τὰς
θαλάσσας καὶ τοὺς ποταμούς, ἢ καὶ τοῖς
ὕδασιν ἐπιβαίνουσι; πῶς δὲ οὗ ὁ τηλε-
κουτος οὐρανὸς θρόνος, καὶ ἡ γῆ ὑποπό.
διον τῶν ποδῶν, ἐν 1) μόνῳ τῷ παραδείσῳ
εὑρίσκεται περιπατῶν, ἢ ἐν τῆ κορυφῆ
τοῦ Σινᾶ φαίνεται τῷ Μωση; καὶ πῶς
ταῦτά τις περὶ θεοῦ δοξάζων οὐ μωρὸς
λεχθήσεται; ΕΙΤΑ ΠΟΛΛΑ προς ανα
τροπὴν εἰπὼν τῆς τοιαύτης δόξης ἐπ.
P
пр
1) μόνῳ. Abeft.
α) Zach. 4, 10.
B. Theod. Tom. I.
b) verf.q.
او
اد
اد
ἡ
tamen de Deo dicatur in nonage-
qualem formam, fi non humanam ?
fit coaceruant mille loca, quibus
τεmbra Dei appellantur. Aduerfus
quos certandum eft primum ex di- ·
&ione fcriptura. Et ex aduerfo ope
ponimus his, qui præter literam ni
hil norunt, fcriptura verba eorum
opinioni contraria : ex Zacharia di
cente:a) Septem oculi Domini refpi-
Deus feptem oculos habet, nos av-
ciunt fuper vniuerfam terram. Quod
tem duos tantum, non ad fimilitudi
nem eius creati fumus. Sed ne
que nos praditi fumus alis, cum
limo Plalmo, b) fub alis eius fpe
rabis. Quod fi Deus alas hg
bet, nes autem fumus animalia
minine pennata, non factus ef
homo ad imaginem Dei. Arquo-
modo cælum, cum fit fphæricum
et femper voluatur, thronus Dei
elle poteft, vt ipfi exiftimant?
Immo etiam terra quomodo fcas
bellum pedum eius? Refpondeant
nobis, Numquid enim, cum cor,
pus illud quod a genibus vsque ad
plantas protenditur, comprehen
dat hoc fpatium, quod interce-
dit inter crium et terram, cum
terra fit in medio totius mundi, et
contineatur ab iplo, vt demonfira
tionibus linearibus conftat, apud
tichthonas? et an vniuerfam ter
nos funt plantæ Dei, an apud an-
ram noftram replent, aut etiam plus
comprehendunt, minusue ? diftant-
ne pedes eius propter maria et fumi
na, aut etiam in aquis infiftunt ? Sed
quomodo is, cuius tantum celun
lum, inuenitur deambulare in fola
thronus eft, ac terra pedum fcabel-
paradifo, aut apparet Mofi in verti-
ce montis Sina? Et quomodo ille,
qui talia de Deo exiftimauerit, non
Atultus dicetur? DEINDE POST
multa, quæ differit ad euerfio-
mem eiusmodi opinionis, fubii.
cit. 7
1
1
·
B. THEODORETI
1
34
cit.] Qui vero aferet illud: Ad
fiftere, fed in anima rationali, do-
gma ftatuer non contemnendum,
comprehendens quæ facultates fint
ipfius. Nam quæ in homine eft
facultas cognofcendi, iudicandi,
bene merendi, agendi quæ iufta
* fum, fortitudinis *, et vt femel di-
cam, omnis boni effectrix, a Deo
ipfi creata eft ad imaginem.
Quod autem non forma corporis,
fed actiones repræfentent nobis
imaginem Dei, aperte Apoftolus
in epiftola ad Corinthios dicit: a)
Quemadmodum portauimus imagi-
imaginem, non in corpore con-
nem terreni hominis, ita portemus
et imaginem caleftis. Et imagi-
nem quidem terrenam portat, qui
fecundum carnem viuit, et perf.
cit opera carnis: imaginem vero
cæleftis, qui fpiritu actus carnis
mortificat. Et in alia epiftola vi-
tæ præcepta tradens inter alia præ-
cipit,b) vt fitis fecundum imaginem
eius qui creauit. Deus longani-
mis eft: ita homo longanimis ha-
bet fe ad imaginem Dei. Iuftus
er fanftus eft Dominus, mitera.
tor et mifericors: qui igitur amat
iuftitiam et fanétitatem, et pera-
git atque obferuat præceptum iftud
Saluatoris,c) Efore mifericordes,
quemadmodum pater vefter mife-
ricors eft: et,d) Efore perfetti,
ficut pater vefter caleftis perfe.
afus eft, fit imago Dei per omnia.
1) αὐτῷ. Deeft. 2) οὕτ. φορεσ.
tem lectio φορέσωμεν, quam
fubfidium vocati, tuentur.
τ. σαρκ. Cod. et Pic. τὰς
ή
་
άγει.] Ὁ δὲ φάσκων τὸ κατ᾽ εἰκόνα μὴ ἐν
σώματι εἶναι, ἐν δὲ τῇ λογικῇ ψυχῇ,
παρατήσει οὐκ εὐκαταφρόνητον δόγμα,
καταλαβών, τίνες δυνάμεις εἰσὶν αὐτῆς·
ἡ γὰς γνωςικὴ δύναμις ἡ ἐν τῷ ἀνθρώ
πω, κριτική τε καὶ εὐποιητική, δικαιο-
πρακτική τε καὶ ἐξξωμένη, καὶ ἅπαξα
πλῶς παντὸς καλοῦ ἐπιτελεςική, κατ'
εικόνα ὑπὸ τοῦ θεοῦ γεγόνασιν 1) αὐτῷ.
ὅτι δὲ τὸ κατ᾿ εἰκόνα αἱ πράξεις χαρά.
κτηρίζουσι, καὶ οὐχὶ ἡ τοῦ σώματος μορ-
φή, σαφῶς ὁ ἀπόςολος ἐν τῇ πρὸς Κο-
ρινθίους φησί καθὼς ἐφορέσαμεν τὴν
εἰκόνα τοῦ χοϊκοῦ, 2) οὕτως φορέσωμεν
καὶ τὴν εἰκόνα τοῦ ἐπουρανίου. εἰκόνα μὲν
ό
γὰρ φορᾶ χοϊκὴν ὁ κατὰ σάρκα ζῶν,
καὶ ποιῶν τὰ ἔργα τῆς σαρκός εἰκόνα
δὲ τοῦ ἐπουρανίου ὁ τῷ πνεύματι 3) τὰς
πράξεις τῆς σαρκὸς θανατῶν. 4) καὶ ἐν
ἑτέρα δὲ ἐπιτολῇ διδάσκων ὡς δεῖ βιοῦν,
ἐπιφέρει ταῖς ἐντολαῖς τὸ, ἵνα γένηθε
κατ' εἰκόνα τοῦ κτίσαντος. κύριος μα
κρόθυμος, καὶ ὁ μακρόθυμος ἄνθρωπος
ἔχει τὸ κατ' εἰκόνα θεοῦ. δίκαιος και όσιος
ὁ κύριος, καὶ οἰκτίρμων καὶ ἐλεήμων ὁ
κύριος. οὐκοῦν ὁ ἀγαπῶν δικαιοσύνην και
ὁσιότητα, καὶ πράτλων καὶ τηρῶν τὴν
ἐντολὴν τοῦ σωτῆρος, τὴν γίνεσθε οἰ-
κτίρμονες, ὡς καὶ ὁ πατὴρ ὑμῶν οἰ-
κτίρμων ἐςί· και, 5) γίνεθε τέλειοι, ὡς
ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος τέλειος ἐςιν,
εἰκὼν γίνεται κατὰ πάντα τοῦ θεοῦ.
Ο
ω
*
και
Recepta lettio eft φορέσομεν. Praeftat au-
multi quoque Codices a MILLIO aliisque in
Particula οὕτως h. 1. bene additur.
3) τάς προ
προστάξεις του σώματος. Alludit THEODORE-
Tvs ad locum paulinum Rom. VIII, 13. vbi recepta le&tio eft τας πράξεις του
κτίσαντος. Def. in Cod. et PIci edit.
σώματος. 4) καὶ ἐν ἑτ.
εν
eft lectio recepta huius loci.
5) Alia
C
a) 1 Cor. 15, 49. b) Col. 3, 10. c) Luc. 6, 36. d) Matth. 5, 48.
QVEST. IN GENES.
35
CAP. I.
اد
τα
*) Καὶ ἀρχέτωσαν, φησὶ, τῶν ἰχθύων τῆς
θαλάσσης καὶ τῶν πετεινῶν τοῦ οὐρανοῦ,
καὶ τῶν κτηνῶν, καὶ πάσης τῆς γῆς, καὶ
πάντων τῶν ἑρπετῶν τῶν ἑρπόντων ἐπὶ
τῆς γῆς. τηρητέον, ὅ, τισεσιώπηται, μὴ
τὰ ζῶα πάντα διὰ τὸν ἄνθρωπον γεγο
νέναι ἀλλὰ ταῦτα ὧν ἄρχειν λέγεται,
ἰχθύας θαλάσσης, καὶ πετεινὰ οὐρανοῦ,
καὶ κτήνη τῆς γῆς. τάχα δὲ καὶ ἑρπετὰ
τῆς γῆς, διὰ τὰς ἀναγκαιοτάτας τῶν
φαρμάκων χρείας ἀπ᾿ αὐτῶν τελουμέ-
νας. οὐ μέντοι γε διὰ τὸν ἄνθρωπον τὰ
κήτη τὰ μεγάλα καὶ τὰ θηρία τῆς γῆς.
ᾖ γὰρ ἂν προσετέθη τῇ δεδομένῃ ἐξουσίᾳ
τῶν ἀνθρώπων καὶ ἡ τούτων ὀνομασία,
οὐχ εὑρίσκομεν δὲ ἐν τῇ γραφῆ τὸ τῶν
ὄφεων γένος ἐν ἑρπετοῖς τεταγμένον,
ἀλλ' ἐν θηρίοις ὁ γὰρ ὄφις, φησὶ, ην φρο-
νιμώτατος πάντων τῶν θηρίων καὶ ἐν
ταῖς πράξεσι, ἔχιδνα δακοῦσα τὸν Παῦ-
λον ἐκρέματο κατὰ τῆς χειρὸς αὐτοῦ.
καὶ ἐπιφέρει ἰδόντες δὲ οἱ βάρβαροι κρε-
μάμενον τὸ θηρίον· ἐν δὲ τῷ Λευϊτικῷ,
ἐπὶ τίνων τάσσει τὸ ἑρπετόν, ὡς οὐ-
δαμῶς ἐπὶ τῶν νῦν ἐν τῇ συνηθεία και
λουμένων. ταῦτα φάγεσθε, φησὶ, από
τῶν ἑρπετῶν τῶν πετεινῶν. ἀπορεύεται
ἐπὶ τῶν τεσσάρων, ἃ ἔχει σκέλη ανώτερον
τῶν ποδῶν αὐτοῦ, πηδῶν ἐν αὐτοῖς ἐπὶ τῆς
γῆς. καὶ ταῦτα φάγεσθε ἀπ᾿ αὐτῶν, τὸν
βροῦχον καὶ τὰ ὅμοια αὐτῷ· καὶ τὴν
τα
ἀκρίδα, καὶ τὰ ὅμοια αὐτῇ καὶ τὸν ἀττά.
την καὶ τὰ ὅμοια αὐτῷ καὶ τὸν ὀφιομά
χην καὶ τὰ ὅμοια αὐτῷ πανἑρπετὸν ἀπὸ
τῶν πετεινῶν, οἷς εἰσι τέσσαρες πόδες,**)
βδέλυγμα ὑμῖν ἐςὶ καὶ ἐν τούτοις μιαν
C/
ορα
·
Σt dominentur, inquit, n) pifcibus
maris et volucribus cali, et pecori-
της,
bus, atque vniuerfa terre, et
omnibus reptilibus repentibus in tere
Obferuandum eft, quod fi-
lentio prætermittitur, nọn omnia
animalia propter hominem creat■
ra.
efe, fed ea tantum, quibus doc
minari dicitur, fcilicet pifces ma-
ris, volucres czli, et pecudes ter
ræ; fortaffe etiam reptilia terræ,
ob fumme neceffarios vfus medi-
camentorum, quæ ex illis conf.
ciuntur. Non tamen propter ho-
minem funt ceri illi magni ferze
que terreftres. Alioquin fi in hæc
etiain animalia data effet homini
addita fuifient: non inuenimus
poteftas, eorum quoque nomina
autem in Scriptura ferpentis ge
nus inter reptilia pofitum, fed in-
ter beftias. Serpens enim, inquit,
b) calidior erat omnibus beftiis,
Pera, qua momorderat Paulum
Et in altis Apoftolorum, c) Vi-
pendebat ab eius manu. Et additi
Videntes autem barbari pendentem
beftiam. In Leuitico autem vide
inter quæ ponat reptilia, quomo-
do illa non annumeret iis quæ
nunc ita vocari folent. Hoc, in-
quit, a) cdire ex omni reptili vo-
lucri, quod ambulat quatuor pedi-
bus, quod habet crura fupra pedes
fuos, quibus faliar fuper terram.
Ex ilis comedire hac: brucbum
ei fimilia, locuftam et ei fimilia,
attacum et ei fimilia, ophiomachum
et ei finilia. Omme reptile e vola
tilibus quatuor pedes habens, abo
minabile eft vobis, et illis pollue-
C 2
mini,
*) καὶ ἀρχέτωσαν και τα θηρία σεσιώπηται. Haec e Codice noftro fupplende
fuerunt, eum in edit. firmond. defiderarentur Eadem fere funt, quæ pr
cvs p. 17. fq. exhibuit. **) Cod. οὐ βδέλυγμα, et paucis interiectis, οὐ
Mavosde, fed perperam, vtroque enim loco particula où eft a verbis facri
Scriptoris aliena.
®) Gen. 1, 26, (b) Gen. 3, 1. 6) Ast. 28, 3. 4. d) Leuit. 11, 21 -- 24.
36
THEODORETI
B.
mini. Non dominatur itaque ho-
mo beftiis illis magnis neque feris,
quae fortafe ab initio non propter
illum creatæ funt. Et fimile quid
his, qua hic defcribuntur, vt homi-
nis dominio fubie&ta, in orano
Pfalmo dicitur: d) Omnia fubie-
difti pedibus eius, oues et armenta
cuncta, infuper quoque pecora cam-
pi, volucres cali et pifces maris,
qui ambulant in femitis maris. Hoc
etiam in loco ceti et feræ filentio
prætermittuntur.
INTERR. XXI.
Quamobrem fupra ceteros feptimo
diei benedixit Deus?
Vnusquisque dierum reliquorum
peculiarem quandam creatio-
nem fortitus eft. Cum igitur vs.
que ad diem feptimum Deus crea-
turam omnem confummafiet, diei
feptino in creationis locum largi-
tus eft benediationem, ne folus
ille dies præ ceteris honore care.
ret. Pofuit autem iftud: Santi-
ficauit eum, pro, fegregauit. Sa-
pe enim hoc ita intelle&tum repe-
fitur in fcriptura diuina. Nam
et de Medis ait, Sanctificari funt,
et ego duco ens, hoc eft, ad hoc
fegregati. Maxime autern Iudais
ifta fcribens, neceffario pofuit hoc,
Sandtificauit eam: vt maiore cultu
profequantur fabbatum. Hoc enim
in legibus quoque fanciendis ait, b)
Sex dicbus creauit Dominus Deus
tuus calum et terram, feprimo autem
die requicuit ab omnibus operibus
qua patrauit, et fanitificauit ipfum.
C
θήσεθε. οὐκ ἄρχει τοίνυν ὁ ἄνθρωπος
οὔτε τῶν κτηνῶν τῶν μεγάλων, οὔτε τῶν
θηρίων. τάχα τὴν ἀρχὴν οὔτε δι' αὐτὸν
γεγεννημένων. τὸ δὲ
ομοιον τοῖς ἐνθάδε
αναγεγραμμένοις ὑπὸ τὴν ἐξουσίαν τοῦ
ἀνθρώπου ἐν τῷ ὀγδόω ψαλμῷ λέγεται
πάντα ὑπέταξας ὑποκάτω τῶν ποδῶν
αὐτοῦ, πρόβατα καὶ βόας ἁπάσας, ἔτι
δὲ καὶ τὰ κτήνη τοῦ πεδίου, τὰ πετεινὰ
τοῦ οὐρανοῦ, καὶ τοὺς ἰχθύας τῆς θα
λάσσης, τὰ διαπορευόμενα τρίβους θα
θα
λασσῶν. *) κανταῦθα γὰρ τὰ κήτη καὶ
τὰ θηρία σεσιώπηται.
ni
ΕΡΩΤ. κα'.
Τί δή ποτε διαφερόντως τὴν ἑβδόμην
ἡμέραν εὐλόγησεν ὁ θεός;
Εκάτη τῶν ἄλλων ἡμερῶν ἰδίαν τινὰ
1
δημιουργίαν ἐδέξατο. ἐπειδὴ τοίνυν
μέχρι ταύτης σύμπασαν τὴν κτίσιν ἔδη-
μιούργησε δέδωκεν ἀντὶ δημιουργίας τῆ
ἑβδόμη ἡμέρα τὴν εὐλογίαν ἵνα μὴ μό
νη παρὰ τὰς ἄλλας ἀγέραςος διαμείνη.
τὸ μέν τοι ἡγίασεν αὐτὴν, ἀντὶ τοῦ ἀφώ.
ρισεν τέθεικε. πολλαχοῦ γὰρ οὕτω τοῦς
το νοούμενον ἐςὶν εὑρεῖν παρὰ τὴ θεία
γραφῆ καὶ γὰς περὶ τῶν Μήδων φησὶν,
ἡγιασμένοι εἰσὶ, καὶ ἐγὼ ἄγω αὐτούς·
τουτέςιν, εἰς τοῦτο ἀφωρισμένοι, ἄλλως τε
και Ιεδαίοις ταῦτα γράφων, ἀναγκαίως
τὸ ἡγίασεν αὐτὴν τέθεικεν, ἵνα πλεῖον
σέβας ἀπονείμωσι τῷ σαββάτῳ. τοῦτο
γὰρ καὶ νομοθετῶν ἔφη, ὅτι ι) ἐν ἓξ ἡμέ
aus ἐποίησε κύριος ὁ θεός σου τὸν οὐρα
vὸν, καὶ τὴν γῆν, τῇ δὲ ἑβδόμη ἡμέρα
κατέπαυσεν ἀπὸ πάντων τῶν ἔργων αὑ-
τοῦ ὧν ἐποίησεν, καὶ ἡγίασεν αὐτήν.
ΘΕΟ-
*) Cod. καὶ ταῦτα. In textum autem recipienda fuit lectio Pici. 1) ἐν ἐξ
Hæc partim e loco Ex. 20, II. partim e Gen. 2, 2. defumta
ἡγιάσεν αὐτ.
ļ
funt.
a) Pf. 8, 7--9.
b) Ex. 20, 11.
QVEST. IN GENES. CAP. II.
37
1
ΘΕΟΔΩΡΟΥ. Καὶ συνετέλεσεν ὁ Θεὸς THEODORI Et confummauit
d
ώς
او
ἐν τῇ ἡμέρα τῆ ι)ἕκτητὰ ἔργα αὐτοῦ ἃ
ἐποίησε, και κατέπαυσεν ἐν τῇ ἡμέρα τῆ
ἑβδόμη, καὶ τὰ ἑξῆς. Δεικνὺς ὅτι ἐπὶ μὲν
τῆς ἕκτης συμπεπλήρωκε πάντα ἅτε
μηδὲν αὐτοῖς προστιθέναι μέλλων καινὸν,
ἐπειδὴ μηδὲ λείπειν τι αὐτοῖς ἡγεῖτο,
ἐπαύσατο δὲ τῇ ἑβδόμῃ ἡμέρα τοῦ ποιεῖν
τούτου γε ἕνεκεν τὴν ἡμέραν ταύτην
2) προστέθεικεν ἄπρακτον οὖσαν, καὶ ἐν ᾗ
καθάπαξ πεποίηκεν οὐδὲν ὡς ἂν τῇ κατὰ
τὴν ἡμέραν ἀργία δηλώσειεν, ὅτι πάντα
ἔχει πέρας αὐτῷ. ὁ γὰρ καὶ τῇ πρώτη,
καὶ τῇ δευτέρα, καὶ τῇ τρίτῃ, καὶ τῇ τε-
τάρτη, καὶ τῇ πέμπλη, καὶ τῇ ἕκλη, ἀείτι
καινὸν πεποιηκώς, 4) ὃ λείπειν ἡγᾶτο
4)τῇ κτίσει εὔδηλον ὅτι διὰ τοῦτο ἐπὶ τῇ
ἑβδόμῃ τοῦ ποιῶν ἀπεπαύσατο, ὡς ἂν τῇ
ἀργία τῇ ἐν αὐτῇ δείξειε τὸ πέρας είλη-
φέναι τὴν κτίσιν. ὅθεν καὶ ἐν ἁπλὰ ἡμέ-
Lous τὸν πάντα κύκλον τῶν ἡμερῶν πε-
ριέγραψε, δυνάμενος καὶ ἐν ταῖς ἐξ τοῦ
το ποιῆσαι, ἐν αἷς συνεπλήρωσε τὴν κτί.
σιν ἵνα αἱ μὲν ἐξ δήλωσις ὦσι τῶν γεγο-
νότων, ἡ δὲ ἑβδόμη τοῦ πάντα ειληφέναι
πέρας, καὶ μηδὲν αὐτοῖς λείπειν ἔτι. -
τα ὡς μὴ ἄχρηςος είναι τις καὶ περιττή
νομίζοιτο ἡ ἑβδόμη οὐδὲν ἔργον δεξαμένη
भ
Θεοῦ, 5) καὶ ὡς μὴ βδελυκτή τις ύπολαμ-
ξάνοιτο τοῖς πᾶσιν εἶναι, καὶ οὐκ ἠξιωμένη
θείας τινὸς ἐργασίας εὐκόλως ἄν τινος
ὑποπτεύσαντος, ὅτι ὡς ἀνεπιτηδεία τά
χα ἡμέρα οὐδὲ ποιῆσαι τι λετο ἐν αὐτῇ,
καθὼς ἔθος ἐνίοις τας φαυλοτέρας -
πράκτους νομίζειν ὡς ἂν μή τι τοιοῦτο
καὶ περὶ τῆς ἑβδόμης ὑπολαμβάνοιτο,
ἐπήγαγε καὶ εὐλόγησεν ὁ Θεὸς τὴν ἡμές
σαν τὴν ἑβδόμην, καὶ ἡγίασεν αὐτήν. ἔδειξε
ώς
ως
اد
εν
Deus die fexto opera fua, qua fe
cerat, et requieuit die feptimo. a)
et quæ fequuntur. Demonftrans
quod fexto quidem die peregerat
omnia, nempe nihil eius noui
adiecturus, fi quidem in eis mi
hil defiderari putabat, cefauit ab
opere, die feptimo. Hac autem
didit, in quo nihil plane creauit, *
vt otio illo diurno certum effet
ab eo omnia effe perfecta. Qui
enim primo, fecundo
temper noui quippiam creaue-
rat, quod in creaturis defidera-
ri putabat, manifeftum eft idci
co die feptimo ab agendo ceffafe,
vt otio feptimi diei creationem
perfectam efle declararet.
de caufa diem hunc feriatum ad-
*
>
>
tertio,
quinto, et fexto die
Vnde
et feptem diebus circulum omnem
dierum conclufit, cum hoc tamera
ipfum fex diebus facere potuiffet,
quibus creationem confummaue
rat: vt fex quidem dies fignifica-
to fint eorum quæ creata funt,
et in eis nihil defiderari. Dein-
feptimus vero, omnia perfecta effe,
de ne quis exiftimaret feptimumn
diem inutilem et fuperfuum efie,
quod in eo Deus nullum opus fe
cerit, et ne deteftandus omnibus
putaretur, aut qui diuinam ope
Fationem nullam promeruifer
facile nimirum fufpicante aliquo,
Deum velut die minus fortaffe
idoneo, nihil in eo faciendu
cenfuiffe, quemadmodum non-
fere folent: ne quid tale de fepti-
mo die exiftimaretur, fubiecit, b)
et benedixit Deus diei feptimo, εκ
fanctificauit eum. In quo demon-
C′ 3.
ftrauit,
nulli feriatos dies deteriores cen-
1) ἕκτῃ. Cod. ἑβδόμη. 2) προστέθεικεν. Cod. et Fic. προστεθεικώς.
ry. Cod. et Fic. οὐ λείπειν ἡγεῖτο.
4) τῇ κτίσει
5) καὶ ὡς καὶ ἐν αὐτῇ. Def.
3) ἃ λείπ.
αργία. Def. in Cod.
a) Gen. 2, 2.
b) Gen. 2, 3.
1
38
B. THEODORETI
το
ftrauit, quod illum diem non in- γὰρ, ὅτι ἐκ ἄχρησον τὴν ἡμέραν πρὸς
wtilem putabat ad creandum, fed τὸ ποιῶν ἡγήσατο ἀλλ᾽ ἁρμόδιον ἔθετο
ad quietem accommodatum fta-
ruit. Itaque benedixit etiam ei: εἰς ἀνάπαυσιν. εὐλόγησεν ἐν καὶ αὐτήν
vtpote qui reliquos quidem dies, ἅτε τὰς μὲν λοιπὰς τῷ τὶ ποιῆσαι ἐν
aliquid in eis creando, fummo αὐτοῖς τιμήσας ταύτην δὲ τῷ ἔλεγχον
honore profecutus eft: feptimum είναι το πεπληρῶθαι τὴν κτίσιν. διὰ
autem, quod index fit opus crea- τέτο καὶ ἡγίασεν αὐτὴν, εἶπεν, ἀντὶ τὸ
fantificauit eum dixit, pro eo quod αφώρισε προς τῖτο, ὡς τῇ ἐπ᾿ αὐτῆς
tionis abfolutum effe. Ob id et
eft, fegregauit ad hoc, vt illius diei αργία ι) δεικνύηται τὸ τῆς κτίσεως
ceffatione creationem adeptam effe πέρας.
finem demonftraret.
INTERR. XXII.
Quid eft, a) Fons autem adfcendebar
a terra, et irrigabar vniuerfam
faciem terra ?
Summatim iterumn Mofes quæ
pertinebant ad creationem re-
cenfuit, et docuit, Deum elemen-
ta quæ non erant, produxiffe,
eaque ab inuicem feparaffe, et
vnumquodque horum exornaffe
pro arbitrio, et quod terra, nul-
To eam colente, neque nubibus
vllis pluuiam effundentibus, ger-
minauit quemadmodum creatori
libuit, irrigata videlicet ab humo-
re et vapore, qui fupererat a fe-
Sicar enim
paratione aquarum.
Aquila interpretatus eft, et ebul.
fitio adfcendebat e terra, et ir-
rigabat vniuerfam faciem terra.
** DIODORI Hoc dicere vo-
tuit, quod terra incompofita crea-
ta ef. Neque enim quicquam
produxerat ex iis, quæ Deus poft-
ea produci iuffit. Vtpote cum
mec extaret homo, qui terram co-
Heret: nec etiam plueret, cum
hoc Deus iubere nondum cepis-
fet. Vnde et rationem fubiungens
ait, Fons autem adfcendebat e terra,
ΕΡΩΤ. κβ'.
Τiis, 3) πηγὴ δὲ ἀνέβαινεν ἐκ τῆς γῆς, κ
ἐπότιζε πᾶν τὸ πρόσωπον τῆς γῆς;
Ἐν κεφαλαίῳ πάλιν ὁ συγγραφεὺς τὰ
Ο
ώς
περὶ τῆς κτίσεως διηγήσατο και
ἐδίδαξεν, ὅτι μὴ ὄντα τὰ ςοιχεία παρή
γαγεν ὁ Θεὸς, καὶ ὅτι ταῦτα ἀπ' ἀλλή
λων διεχώρισε, καὶ ὅτι ἕκαςον τούτων
διεκόσμησεν ὡς ἠθέλησε. καὶ ὅτι μήτε τε
ανθρώπου γεωργέντος τὴν γῆν, μήτε
τῶν νεφῶν τὸν ὑετὸν ὠδινόντων, βεβλά
ςηκεν ὡς ὁ δημιεργήσας ἠθέλησεν, ἀρ
δείαν ἔχεσα τὴν μετὰ τὸν χωρισμὸν τῶν
ὑδάτων ἐναπομείνασαν αὐτῆνίδα τε καὶ
ικμάδα ὕτω γὰρ καὶ Ακύλας ἡρμήνευσε,
και 3) ἐπιβλυσμὸς ἀνέβη ἐκ τῆς γῆς, και
ἐπότισε πᾶν τὸ πρόσωπον τῆς χθονός.
ΔΙΟΔΩΡΟΥ. Τέτο εἶπεν ἠβελήθη, ότι
αδιακόσμητος γέγονεν ἡ γῆ ἔτε γὰρ ἐκ
δέδοτο τι ἐξ αὐτῆς, ὧν ὕτερον διέταξε
γίνεται ὁ Θεός. ἐπεὶ μήτε ἐργαζόμενος
ἄνθρωπος ἦν, μήτε ὑετὸς κατενήνεκτο
ἅτε μήπω τῆς διατάξεως ταύτης λα
ζέσης αρχήν. ὅθεν καὶ τὴν αἰτίαν ἐπά-
γων λέγει, πηγὴ δὲ ἀνέβαινεν ἐκ τῆς γῆς,
και
a) Cod. et Fic. δεικνύς. 2) πηγή. Ita quidem vox hebr. a LXX. Interpre-
Ta
tibus exprimitur, præftat autem verfio Aquile, cuius deinde mentio in-
iicitur. 3) Cod. et Fic. ἐπιφλυγμός. Veramque leftionem notarunt
MONTF. Hexapl. Orig. Tom. 1. p. 15. fq. et DRVSIVS Fragm. Interpr.
vet. p. 5.
4) Gen. 2, 6.
1
QVÆST. IN GENES. CAP. II
39
τα
ώς
اد
καὶ τὰ ἑξῆς. λέγει 1) μὲν γὰρ ὅτι ἐκα-
λύπλετο πᾶσα ὑπὸ τῶν ὑδάτων. ἔἴρηκε
δὲ αὐτὸ ἔτω πῶς, ὡς ἂν ἐξ αὐτῆς τῆς
γῆς βλύζοντα 2) τε καὶ πηγάζοντα τα
ὕδατα, καὶ ἐξ ἁπάσης αὐτῆς φερόμενα,
ὅτω πᾶσαν αὐτὴν συνεκάλυπον.
ΕΡΩΤ. κγ'.
اد
Εἰ ἐκ τε θείς ἐμφυσήματος γέγονεν ἡ
ψυχή, ἐκ τῆς ἐσίας ἄρα τὸ θεῖ
ἐςιν ἡ ψυχή;
η
· Ασεβείας ἐχάτης καὶ βλασφημίας ή
τοιαύτη ἔννοια. τῆς γὰρ δημιεργίας
τὴν εὐκολίαν ἔδειξε διατέτε ἡ θεία γρα-
φή. πρὸς δὲ τέτω, καὶ τῆς ψυχῆς τὴν
φύσιν αἰνίτεται, ὅτι πνεῦμα ἐςὶ κτισὸν,
αόρατόν
τε καὶ νοερὸν, τῆς τῶν σωμά.
των ἀπηλλαγμένον παχύτητος. κακεινο
δὲ χρὴ συνιδείν, ὅτι δὲν πρότερον νοῆσαι
πνεύμονα, καὶ τὸς ἀποθλίβοντας το τον
μᾶς, καὶ συςέλλοντας, καὶ τὴν συμπεφυ-
κυραν ἀρτηρίαν τῷ πνεύμονι, καὶ ὑπες
ῴαν, καὶ τόμοι, εἶν᾿ ὅτως δέξασθαι τὸ
ἐμφύσημα. εἰ δὲ τὸ θεῖον ἀσώματον, Θεο-
πρεπῶς ἄρα καὶ τὸ ἐμφύσημα 3) νοητέον.
پره
ΕΡΩΤ. κδ'.
Ο
Τί δήποτε τὸν παράδεισον ἐφύτευσεν ὁ
θεὸς μέλλων ἐκεῖθεν τὸν Ἀδὰμ διὰ
τὴν ἁμαρτίαν εὐθὺς ἐξορίζειν ;
Πρῶτον ἐκ ἀνέχεται ἐκ προγνώσεως
κατακρῖναι ὁ δεσπότης Θεός. διὸ καὶ
τὴν παράβασιν προορῶν, τῶν ἀγαθῶν
αὐτῷ μεταδέδωκεν. ἔπειτα καὶ γνῶναι
αὐτὸν τὰς θείας δωρεάς βελήθη ἵνα
τέτων ςερηθεὶς μισήσῃ τὴν ἁμαρτίαν,
ὡς τοσέτων αὐτὸν γυμνώσασαν ἀγα.
θῶν πρὸς δὲ τύτοις, ἔδει τὸν δίκαιον αγω-
νοθέτην τοῖς τῆς ἀρετῆς ἀθληταίς προ-
θεῖναι τῆς νίκης τὰ ἆθλα. ᾗ δὴ χάριν
καὶ περὶ τῆς βασιλείας ἔφη δεῦτε οἱ
1) μὲν γὰρ
4) Gen. 2, 7.
τα
et reliqua. Ait enim totam illaum
ab aquis fuiffe contecitain: ac fi di
exundabant aquæ, quæ per eam
ceret, ex ipfa terra fcaturiebant et
fuebant, et ita vniuerfam terram
tegebant.
E
INTERR. XXIII.
Si ex infuflatione Dei creata eft ani
- ma, erit vtique anima ex
fubftantia Dei ? α)
Ε*
xtremæ impietatis eft et bla
Nam per hoc fcriptura diuina fa-
fphemiæ fententia huiusmodi.
cilitatem creandi demonftrauit.
Præterea etiam ipfius animæ natu-
ram obfcure indicat: nempe ipfam
efle fpiritum creabilem, inuifibi-
gratitudinis corporez.
lem, et intellestiuum, expertem
rem animaduertendum eft, intel-
ligere prius oportere pulmonem, et
mufculos eum comprimentes et
conftringentes, et palatum, et os, et
hoc modo infufationem accipere.
innatam pulmoni arteriam, deinde
Quod fi Deus incorporeus eft, pro-
νt Deo conuenit, intelligenda eft
infufatio.
vt
J
Hoc au-
INTERR. XXIV.
Oua de caufa Deus plantauit para-
difum ftatim expulfurus inde
Adamum propter
11
peccatum. b)
}
4
In primis dominus Deus non fo-
let condemnare ex præfcientia.
przuidens, bona illi conceflit. Dein-
Quapropter tranfgreffionem Adami
de voluit illum cognofcere beneficia
diuina, vt iis priuatus odio profe
queretur peccatum, per quod tantis
bonis careret. Praterea conuenie-
bat iuftum agonothetam athletis
virtutis proponere præmnia victo
ri. Quare et de regno, ait Venire
C 4
πῶς, ὡς. Defid. 2) τε καὶ πηγάζοντα. Def. 3) νοητέον. Def
4) Matth. 25, 34.
bene.
40
B. THEODORETI
Benediti patris mei, pofidere re-
grum vobis paratum a conftitutione
miundi.
INTERR. XXV.
Quidam in cælo paradifum effe
dicunt.
um diuina fcriptura dicat, a)
Carp
:
Produxit etiam Deus e terra
omne lignum vifu pulchrum, et bo-
* num ad vefcendum, * ninis eft in-
probum, relicta fpiritus dottrina,
propriis opinionibus adherere.
DIODOR 1. b) Et plantauit Deus
paradifum in Edem ad orientem.
Quidam paradifum ipfum dici pu-
rant Edem ; alii vero locum vi.
verfum, in quo etiam paradifus
erat : vnde et Adam formatus eft:
et denominatus eft. Adam, ex eo
quod ortus fit a terra illa quæ eft
fignificat : quemadmodum et Eau,
qui pro lenticula rufa vendidit iu-
ta primogenitura fuæ, appellatio.
nem fortitus eft; quod verius eft.
in Edem. Edom enim rufum
INTERR. XXVI.
An lignum vita, et lignum fcientia
boni et mali, fecundum intellectum
accipienda funt, an fecundum
fenfum corporeum?
E terra orta effe huiusmodi li.
igitur alterius funt natura quam
gna, perhibet fcriptura: non
reliquæ plantæ. Quemadmodum
enim lignum crucis lignum eft, et
falutare appellatur, propter falutem
nafcentem ex fide quæ de eo eft:
fic et ifta ligna funt quidem plan.
ta e terra nata, fed propter di-
vinam fententiam, alterum ex iis
lignum vire nominatum eft, al
terum vero, quia per ipfum fen-
εὐλογημένοι τε πατρός με, κληρονομή
σατε τὴν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν
ἀπὸ καταβολῆς κόσμο.
ΕΡΩΤ. κέ.
Τινὲς ἐν ἐρανῷ φασὶ τὸν παράδεισον
Είναι.
τῆς θείας λεγέσης γραφῆς, ἐξανέτει
λεν ἔτι ὁ Θεὸς ἐκ τῆς γῆς πᾶν ξύ
λον ὡραῖον εἰς ὅρασιν, καὶ καλὸν εἰς βρῶ-
σιν τολμηρὸν ἄγαν τὸ τοῖς οἰκείοις οἶκο-
λεθεῖν λογισμοῖς, καταλιπόντας τὴν
διδασκαλίαν τα πνεύματος. ΔΙΟΔΩ
ΡΟΥ. 1) Καὶ ἐφύτευσεν ὁ Θεὸς παράδει
σον ἐν Ἐδὲμ κατὰ ἀνατολάς. Ἐδὲμ οἱ μὲν
τὸν παράδεισον αὐτὸν λέγεθαι φασίν
ό
οἱ δὲ τὸν τόπον πάντα, ἐν ᾧ καὶ ὁ παρά
δεισος ἦν, ὅθεν καὶ ὁ Ἀδὰμ ἐπλάση, και
Αδὰμ ἐκ τὸ ἀπὸ τῆς γῆς ἐν Ἐδὲμ γεγε-
νῆσθαι προσηγορεύθη. Εδωμ γὰρ τὸ
πυρξόν, ὥς πε καὶ ὁ Ἠσαν πυρξᾶς φα
τῆς πεπρακὼς αὐτὸ τὰ πρωτοτόκια τὴν
προσηγορίαν ἔληφε καὶ τᾶτο μᾶλλον
ἀληθές.
กง
εν
Ο
ΕΡΩΤ. κς'.
τα
τι
Το ξύλον τῆς ζωῆς, καὶ τὸ ξύλον τῇ εἰς
δέναι γνωτὸν 2) καλό και πονηρέ,
νοητὰ χρὴ λέγειν, ἢ αἰθητά;
Ἐκ τῆς γῆς καὶ ταῦτα βεβλαςηκέναι
επεν ἡ θεία γραφή· ἐ τοίνυν ἑτέ
ραν τινὰ φύσιν ἔχει παρὰ τὰ ἄλλα φυ
τά. ὥσπερ γὰρ τὸ τε ταυρο 3) ξύλον ξύ
λον ἐςι, καὶ σωτήριον ὀνομάζεται, διὰ τὴν
ἐκ τῆς περὶ αὐτὸ πίςεως σωτηρίαν προσ-
γινομένην ὕτω καὶ ταῦτα φυτὰ μὲν ἐςιν
ἐκ τῆς γῆς βεβλαςηκότα διὰ δὲ τὸν θεῖον
όρον,
osoy. 4) θάτερον αὐτῶν ξύλον ζωῆς ὠνο
μάθη τὸ δὲ ἕτερον, διὰ τὸ περὶ αὐτὸ
διά. Defid.
γενέθαι
1) καὶ ἐφύτευσεν α ανατολάς. Hæc in Cod. nouam interrogationen confti
tuunt. Refponfio incipit ab illis, Ἐδὲμ οἱ μὲν κ. τ. λ. 2) καλοῦ καὶ πονηροῦ,
Cod. et PIC, καλὸν καὶ πονηρόν. 3) ξύλον ξύλον
in Cod. quodam vindob. leg. saugos, tefte LAMBECIO lib. IV. p. 165. 4) Jún
τερον. Defid. in Cod. et pro αὐτῶν leg. αὐτό,
e) Gen.2, 9. b) Gen. 2, 8.
Πιο σωτήριον
J
QVAST. IN GENES. CAP. II.
41
Το
τι
W-
γενέθαι τῆς ἁμαρτίας τὴν αἴσθησιν, ξύ.
λον ἐκλήθη γνωσὸν καλὸ καὶ πονηρᾶ.
καὶ περὶ τέτε μὲν προετέθη ὁ ἀγὼν τῷ
Αδάμ τὸ δὲ τῆς ζωῆς, 1) οἷόν τι ἔπαθε
λον προύκειτο τετηρηκότι τὴν ἐντολήν,
ὕτω καὶ οἱ πατριάρχαι, και χωρίας και
φρέασι τὰς ἐπωνυμίας ἐπέθηκαν. και
τὸ μὲν ἐκάλεσαν φρέας δράσεως· ἐκ ἐ.
πειδὴ ὁρατικὴν δύναμιν ἐχαρίζετε, αλλ'
ἐπειδὴ ὤφθη παρ' αὐτῷ τῶν ὅλων ὁ κύ-
ριος. καὶ φρέας ευρυχωρίας ἐπειδὴ περὶ
τῶν ἄλλων φρεάτων πολλάκις οἱ ἀπὸ Γε.
ξάρων διαμαχεσάμενοι, εκ ἠνώχλησαν
τοῖς τ8το κατασκευακόσι τὸ φρέας. ὅτω
Φρέαρ ὅρκο, διὰ τὸ παρ' αὐτῷ γεγενῆ-
και τες όρκες. ὅπως ἡ 2) Λεζα Βαιθήλ
ὠνομάθη, τετέςιν οἶκος Θεῖ· ἐπειδὴ &
φθη τῷ Ἰακὼβ ἐν ἐκείνῳ γε τῷ χωρίῳ ὁ
τῶν ὅλων ποιητής. καὶ βενὸς μάρτυς
ἐκ ἐπειδὴ ἔμψυχος ἦν ὁ βενὸς, ἀλλ' ὅτι
ἐν ἐκείνῳ τῷ χωρίῳ πρὸς ἀλλήλες ἐπ-
εποίηντο τὰς συνθήκας· ὅτως ὕδωρ ζῶν
καλεῖται τὸ βάπλισμα ἐκ ἐπειδὴ φύσιν
ἑτέραν ἔχει τὸ βαπλίσματος ὕδωρ, αλλ
· ὅτι δι' ἐκείνο το ὕδατος ἡ θεία χάρις
τὴν αἰώνιον δωρείται ζωήν. ὅτω και ξύ.
λον ζωῆς διὰ τὸν θεῖον ὅρον ἐκλήθη καὶ
ξύλον 3) γνώσεως, διὰ τὴν περὶ τοτο
γενημένην αίθησιν τῆς ἁμαρτίας. 4) &
δέπω γὰρ πειραν εἰληφότες τῆς ἁμαρ-
τίας, στα τὸ ἀπειρημένα μεταληχό-
τες καρπες, ὡς παραβεβηκότες τὴν ἐν-
τολὴν, τὰς τε συνειδότος 5) ἀκίδας ἐδέ
ξαντο.
γει
•
1
eft
tiri capit peccatum, appellatum
en lignum fcientia boni et mali.
certamen indierum eft. Lignum
Et circa hoc quidem ipfi Adamo
autem vitæ veluti quoddam præ-
mium propofitum erat obferuanti
mandatum. Ita etiam Patriarcha
et locis et pureis cognomina de-
derunt, et illum quidem vocaue-
runt puteum vifionis, non quod
videndi facultatem conferret, fed
quod apud eum apparuerit Domi
nus omnium, Item pureum lati-
tudinis, quoniam fepenumero,
qui erant ex Geraris, dimicaue.
hunc non interpellauerunt eos
rant pro aliis puteis, at propter
qui imum conftruxerunt, Sic et
pureum iuramenti, quod apud
illum iuramenta præitita funt.
hoc eft domus Dei, quia apparuit
Sic et Luza appellata eft Bethel,
Iacobo in illo loco
omnium. Et collis difius eft te-
ftis, non quod ille animatus eflet,
fed quod apud illum locum inter
fe fœdera inierunt. Similiter aqua
viua vocatur baptifina, non quod
aqua baptifinatis aliam habeat na-
turam, fed quia per illam aquam
diuina gratia, donat vitam æter
nam. Ita lignum vitæ diuina fen-
tentia vocatum eft, et lignum fci-
entia, eo quod inde * cepit effe *
ti
creator
fenfus peccati. Cum enim pecca-
periculum necdum feciffent, ac
deinde vetitum fruitum guftaffent,
tanquam præcepti transgretiores,
confcientiae fimulos fenferunt.
{
CS
INTERR.
амада
1) τὸ δὲ τῆς ζωῆς. His verbis in Cod. et apud ric. bene additur, ξύλον, τῆς ζωῆς.
2) Cod. Λιουζ Βεθήλ. 3) γνώσεως. Cod. et e Ic. ζωής. 4) οὐδέπω
σίας. Def. 5) ακίδας. Cod. et PIC, κακίας.
•
α) Gen. 26, 22.
+
42
B. THEODORETI
INTERR. XXVII.
Ergo notitiam non babebant boni et
mali, antequam probibitum
fructum attigiffent?
Ο
uomodo fieri poterat, vt ii qui
ornan
ratione ornati, et ad ima-
ginem diuinam creati erant, dis-
Cretionem boni et mali non ha-
berent? Quomodo vero dediffet
legem abyllius ille iuftitia, iis qui
notitiam huiusmodi a natura non
haberent, neque intelligerent bo-
num effe feruare præceptum, per-
niciofum vero transgredi? Habe-
bant igitur fine dubio notitiam:
fed experimentum poftea ceperunt.
INTERR. XXVIII.
Quomodo igitur poft efum agnoue-
runt quod nudi effent, qui ante
efum nihil tale fenferant?
ueri iuniores vefte nudati eru-
non folent
Pueri iuniores
befcere natura home:
paulatim autem crefcente corpore,
cum mens poftea propriam natu-
ram exferere ceperit, adulti iam
Inon patienter ferunt fe nudari,
fed erubefcunt, et conteguntur.
Quod fi quis veftem eis abftule-
rit, genitalia membra manibus abs-
condunt. Multos autem inuat,
ad abolendum hunc pudorem,
confuetudo viuendi. Siquidem
nautæ nudi nauigantes, et qui la-
vantur, dum fe nudos mutuo
confpiciunt, hoc pudore ibi non
ducuntur. At fi quis nudus fit
extra balneas, vehementer erube-
fcit. Ita de Adamno et eius vxore
fentiendum eft: qui ftatim vbi for-
mati funt, velut infantes et recens
nati, nullaque peccati macula
polluti, non afficiebantur verecun-
dia fine amniou agentes. At pe-
riculo facto, quasdam partes cor-
poris foliis occultauerunt.
ΕΡΩΤ. κζ'.
Οὐκ ἂν εἶχον τὴν γνῶσιν τὸ ἀγαθὸ καὶ
το κακέ, πρὸ τῆς τὸ ἀπειρημένε
καρπό μεταλήψεως;
Καὶ πῶς οἷόν τε ἦν,
اد
τὲς λόγῳ τετιμη-
μένες, καὶ κατ' εικόνα θείαν γε-
γενημένες, ι) ἐκ ἔχειν διάκρισιν ἀγαθὸ
καὶ κακδ; πῶς δ᾽ ἂν αὐτοῖς ἐτεθείκει
νόμον τῆς δικαιοσύνης ἡ ἄβυσσος, ταύτην
ἐκ ἔχεσιν ἐν τῇ φύσει τὴν γνῶσιν μηδὲ
γινώσκεσιν ὡς ἀγαθὸν μὲν τὸ φυλάξαι
ώς
τὴν ἐντολὴν, ὀλέθριον δὲ τὸ παραβῆναι;
εἶχον ἂν ἄρα τὴν γνῶσιν· τὴν δὲ πῆραν
προσέλαβον ςερον.
1
ΕΡΩΤ. κή.
Πῶς ἂν μετὰ τὴν βρῶσιν ἔγνωσαν ὅτι
γυμνοὶ ἦσαν πρὸ γὰς τῆς βρώσεως
ταύτην ἐκ εἶχον τὴν αἴσθησιν;
Οὐδὲ τὰ κομιδή νέα παιδία ἐρυθριᾶν
πέφυκε τῆς ἐσθῆτος γεγυμνωμένα.
κατὰ βραχὺ δὲ τὸ σώματος αὐξανομέ
νε, καὶ τὸ νῦ λοιπὸν ἀρχομένε τὴν οἰκείαν
φύσιν ἐπιδεικνῦναι, ἐκέτι λοιπὸν φορητὴ
τοῖς μειρακίοις ἡ γύμνωσις, ἀλλ᾽ ἐρυθριῶ
σι, και περιβάλλονται καν τὶς ἀφέληται
τὴν ἐσθῆτα, ταῖς χερσὶ τὰ παιδογόνα
καλύπλεσι μόρια. 2) πολλῶν δὲ καὶ τὸ
ἔθος ἀφαιρείται ταύτην τὴν αἰχύνην.
καὶ γὰρ οἱ ναῦται γυμνοὶ πλέοντες, καὶ
οι λουόμενοι γυμνοὶ ὑπ᾽ ἀλλήλων ὁρώμε.
νοι, ταύτην ἐνταῦθα τὴν αἰχύνην ἐκ ἔ
χουσιν. ἐὰν δέ τις ἔξω τῶν βαλανείων γυ-
μνὸς ἦ, λίαν ἐρυθρια ἔτω καὶ οἱ περὶ
τὸν Ἀδάμ, εὐθὺς μὲν διαπλασθέντες, οἷα
δὴ νήπιοι, και 3) εὐθυγενείς, καὶ τῆς α
μαρτίας αμύητοι, ἐκ ἠχύνοντο δίχα πε
ριβολαίων διάγοντες. μετὰ δὲ τὴν πε
ραν, τοῖς φύλλοις ἔνια το σώματος συν-
εκάλυψαν μόρια.
ΘΕΟ-
α) οὐκ ἔχειν διάκρισιν. Cod. οὗ καὶ χρεία, διάκρισιν. PIC, οὗ καὶ χρεία διάκρισις.
2) πολλῶν. Cod. et F I C. πολλήν. 3) Cod. et's Ic. εὐγενεῖς.
QVEST. IN GENES. CAP. II.
43
πο
Ο
ΘΕΟΔΩΡΟΥ. Ἐπειδὴ ῥάποντες ἔτι
τὰ φύλλα, ἤκεσαν τῆς φωνῆς τ8 Θεξ
περιπατῶντος, ὑπὸ τὸ ξύλον ἐκρύβησαν
ἐκ ἄλλο δηλονότι, ἀλλ᾽ ἢ ἔπες εξαπλον
τὰ φύλλα. 1) τῦτο δὲ ἦν ἐφ᾽ ᾧ τὴν ἐντο-
λὴν εἰλήφεισαν. ὡς ὁ προφήτης γάρ
Φησιν, ἐκρύβησαν ἐν μέσω τὸ ξύλε το
παραδείσει. ἀπ' αὐτῷ δὲ καὶ βεβρωκό-
τες, τὰ φύλλα ἔξαπλον, διὰ τὴν γενο-
μένην αὐτοῖς αἰχύνην ἐπὶ τῇ γυμνώσει
2) ταῦτα δὲ ἦν φύλλα συκῆς ἀναντιῤῥή-
τως ἄρα συκῆ τὸ δένδρον ἦν, ἐφ᾽ ᾧ παρ-
ειλήφεισαν τὴν ἐντολήν. ἀλλ᾽ ἐ προσίεν.
ται τέτο τινὲς, διὰ πολλὴν εὐήθειαν,
ἐμοὶ δοκεῖ, οἰόμενοι χρῆναι καινόν τι εἶναι
τὸ ξύλον καὶ ἐ λογιζόμενοι, ὅτι μὴ τῇ
ποιότητι το ξύλο, μηδὲ τῇ καινότητι
τῆς βρώσεως, τὰ ἁμαρτήματα κρίνεται
ἀλλὰ τῇ δόσει τῆς ἐντολῆς, ἣν ἐφ' ὅτε
δήποτε παραθῆναι ἴσην ἔχει τὴν μέμψιν.
ΕΡΩΤ. κθ'.
اد
τη
Ο
Πῶς ἐκ τὸ παραδείσε φησὶν ὁ Μωϋσῆς
τὸν Τίγρην ἐξιέναι, καὶ τὸν Εὐφράτην,
ὃς φασί τινες ἐκ τῶν ὀρῶν ἀναβλύ
ζειν τῆς ᾿Αρμενίας;
E
τιν ἰδεῖν καὶ ἄλλες ποταμὸς ἑτέρω
θεν μὲν ἐξιόντας, ἔπειτα δὲ εἰς τὴν
γῆν διά τινων καταδύσεων χωρέντας, καὶ
πάλιν ἄνωθεν ἀναβλύζοντας. τὸτο καὶ
ἐπὶ τέτων γεγένηται τῶν ποταμῶν.
ἐξίασι μὲν γὰρ ἐκεῖθεν, ὥς φησιν ἡ θεία
γραφή· ἄτα διά τινων ὑπογείων διϊόντες
πόρων, ἑτέρας ἀρχὰς ἐνταῦθα λαμβά-
νεσι. τοτο δὲ ἐ μάτην ὅτως ᾠκονόμησεν
ὁ τῶν ὅλων Θεός. ἀλλὰ τὴν περιτὴν τῶν
ἀνθρώπων πολυπραγμοσύνην 3) ἐκκό-
πλων. εἰ γὰρ δῆλος ἦν αὐτῶν ἅπας ὁ πό-
ρος, ἐπειράθησαν μὲν ἄν τινες, παρὰ τὰς
τέτων ὄχθας ὁδεύοντες,τὸ τὸ παραδεί
Ο
Ο
THEODORI. Quoniam dum
adhuc confuerent folia, audierunt
bore latirarunt, non alia videli-
vocem Dei deambulantis, fub ar-
cet, quam vnde folia decerpferant.
Hæc autem erat, de qua præce.
ptum acceperant.
Nam vt Pro-
pheta inquit, abfconditi funt in
medio ligni paradif. De eo au-
lia texebant, propterea quod fuæ
tem cum manducaffent, etiam fo-
nuditatis eos puderet. Hæc au-
tem erant folia ficus. Ergo fine
*controuerfia arbor illa erat ficus,
Sed non afentiuntur quidam, præ
de qua præceptum acceperant.
nimia, vt mihi videtur, fimplici-
tare: qui putant oportere nouum
quoddam effe lignum, non atten-
dentes, quod non ligni qualitate,
neque nouitate cibi, peccata cen-
fentur, fed ex præcepto dato : cuius
transgreffio quantulacunque pari
reprehenfione digna eft.
INTERR. ΧΧΙΧ.
Qui fit, vt Mofes aferat, Tigrim et
Euphratem e paradio fuere,n) quos
aiunt nonnulli e montibus
Armenia fcaturire?
videre licet et alia fumina aliun-
de quidem egredi, deinde in
terram quibusdam ductibus fuen-
tia, iterum furfum featurire; quod
et his fuminibus accidit. Exeunt
enim ilinc, vt ait fcriptura diui-
fubterraneos transeuntia, hic ori-
na poftea per quosdam meatus
ginem aliam fumunt. Quod qui-
dem non fruftra omnium Deus ira
difpenfauit, fed vt amputaret fi-
perfuam hominum curiofitatem.
Nam fi paterent eorum omnes mea-
tus, quidam vtique conarentur,
eorum ripas profecuti, locum para-
difi
1) τοῦτο δὲ ἦν. Cod. et Fic. ἀλλὰ τοῦτο γε ἦν. 2) ταῦτα. Cod. et Fic. πάντα.
3) ἐκκόπτων. Cod. ἐγκόπτων.
α) Gen. 2, 14.
44
B. THEODORETI
}
difi perluftrare; fed fruftrarentur σε κατοπλεῦσαι χωρίον. διημάρτανον δὲ
optatis, et longitudine itineris τι ποθεμένε, καὶ τῷ μήκει τῆς ὁδοιπο
feffi, atque neceffariorum penuria
laborantes, modo in afpera loca ρίας κοπιόμενοι, καὶ τὴ σπάνει τῶν ἀναγ
incidentes, modo in-deferta, in- καίων διαφθειρόμενοι καὶ νῦν μὲν εἰς δυ
terdum in manus crudelium et χωρίας, νῦν δὲ εἰς ἐρημίας ἐμπίπλοντες
barbarorum hominum deuenirent. ἔτι δὲ ὅτε καὶ ἀπηνέσι καὶ βαρβάροις
Hæc igitur præuidens mifericors 2) ανθρώποις περιπίπλοντες. καὶ τέτων
Deus, ignotos illorum meatus red-
τοίνυν προμηθέμενος ὁ φιλοικτίρμων Θεός,
didit.
ἀδήλες αὐτῶν τὰς πόρες απέφηνεν.
ΕΡΩΤ. Χ.
INTERR. ΧΧΧ.
Cur ex latere Adami ˜mulierem
formauit? a)
Volebat creator naturæ ad con-
cordiam adducere vnumquod.
que genus.
Hac de caufa Ada-
mum quidem e terra formauit, ex
Adamo vero mulierem: vt et ean-
dem in illis effe naturam demon-
fraret, et naturalem quandam
beneuolentiam muruam in illis in
fereret. Si enim rebus fic fe ha.
bentibus, viri cum mulieribus
contendunt, et mulieres cum vi-
ris, quid non admififfent, fi aliun-
de mulierem formaffet ? Sapienter
igitur eos diftinxit, et rurfum com
pulauit. Nuptiæ enim in vnum
conciliant fexus diuerfos. Erum
enim, inquit, duo in carnem vnam. b)
Atque hoc verum effe teftatur id
quod inde nafcitur. Siquidem
per conuerfationem nuptialem fru-
* etus vnus ex ambobus oritur, και
*ab
hoc quidem feminatus, ab illa ve-
ro enutritus, confummatus autem
ab opifice naturæ.
INTERR. XXXI.
Si prudens eras ferpens, ob id lau-
dandus erat: cum prudentia
fit pars virtutis.
Multa
ulta nomina dicuntur qui
voce, nam et idola gen-
tium deos vocauerunt. Hoc ve-
Τo magis proprie diftum eft de
damone, qui per illum opera:
batur. Stolidi autem imperite eos
1) ποθουμένου. Cod. πειθομένου.
Τί δή ποτε ἀπὸ τῆς πλευρᾶς το Αδάμα
τὴν γυναῖκα διέπλασεν ;
εἰς ὁμόνοιαν ἠβελήθη τὰ γένη συνα-
اد
γαγῶν ὁ τῆς φύσεως ποιητής, τέ
τε χάριν τὸν μὲν ᾿Αδὰμ ἀπὸ τῆς γῆς
διέπλασεν, ἐκ δὲ τῇ Ἀδὰμ τὴν γυναίκα
ἵνα καὶ τὸ ταυτὸν ἐπιδείξη τῆς φύσεως
και φυσικήν τινα φιλοςοργίαν αὐτοῖς
περὶ ἀλλήλες ἐμφύση. εἰ γὰρ καὶ τέτων
τω γεγενημένων, καὶ ἄνδρες γυναιξε
διαμάχονται, καὶ γυναικες ἀνδράσιν, τί
ἐκ ἂν ἔδρασαν, εἰ ἑτέρωθεν ποθεν τὴν
γυναικά διέπλασε; σοφῶς ἂν ἄρα και
διάλε, καὶ πάλιν συνήρμοσεν. ὁ γὰρ γά
μος εἰς ἓν συνάγει τὰ γένη ἔσονται γὰς,
φησίν, οἱ δύο εἰς σάρκα μίαν. καὶ ὅτι τε
το αληθές, μαρτυρὰ τὸ γενόμενον. δια
γὰρ τῆς γαμικῆς ὁμιλίας ὡς ἐξαμφοῖν
βλαςάνει καρπὸς, ἐκ μὲν τέτε σπειρό
μενος, ἐκ δὲ ταύτης τρεφόμενος, τελε
σιεργέμενος δὲ ὑπὸ τὸ τῆς φύσεως δη
μιεργέ.
ΕΡΩΤ. λα'.
Ο
Q
Εἰ φρόνιμος ὁ ὄφις, καὶ ἐπαινέμενος
μόριον γὰρ ἡ φρόνησις ἀρετῆς.
Πολλὰ τῶν ὀνομάτων ὁμωνύμως προ-
φέρεται καὶ γὰρ τὰ εἴδωλα τῶν
ἐθνῶν θεὲς ὠνομάκασι. τῦτο δέ γε ακρι
δέτερον περὶ τὸ ἐν ἐκείνῳ ἐνεργήσαντος
έζηται δαίμονος. ἀμαθῶς δὲ οἱ ἀνόητοι
2) ἀνθρώποις. Deeft.
τα
a) Gen. 2, 21. b) Gen. 2, 24. Matth. 19, 5. Marc. 10, 8. 1 Cor. 6, 16. Ephef. 5, 31.
нака
QVÆST. IN GENES.
45
CAP. III.
καὶ τὰς περὶ τὰς μύθος ἐχολακότας,
σοφὲς προσηγόρευσαν. ὅτω καὶ ἡ θεία
γραφὴ λέγει, ἐξελέξατο ὁ Θεὸς τὰ μῷ.
τὰ τὸ κόσμε, ἵνα καταιχύνη της σοφές
καὶ πάλιν, πε σοφός; καὶ διὰ τὸ προ-
φήτε, σοφοί εἰσι τὸ κακοποιῆσαι. το
γάρτοι κανταῦθα φρόνιμον τὸν ἔφιν
ὠνόμασεν, ὡς πανέργον. έτω γὰρ καὶ ό
Ακύλας ἡρμήνευσεν καὶ ὁ ὄφις ἦν παν.
ἒργος ἀπὸ παντὸς ζώς τῆς χώρας, 8
ἐποίησεν κύριος ὁ Θεός.
ώς
اد
Ο
ΕΡΩΤ. λβ'.
Αλογος ὢν ὁ ὄφις πῶς διελέχθη
τῇ Εὔα;
την
>
Ὄργανον ἦν αὐτὸς τὸ τῆς ἀληθείας
ἐχθρε, καὶ τὸ το δεδήλωκεν ὁ κύ-
ἐν
εν τοις θείοις εὐαγγελίοις, ειρηκώς
γὰρ τοῖς Ἰεδαίοις ὑμεῖς ἐκ τε πατρὸς
ὑμῶν το διαβόλε ἐςὲ, ἐπήγαγεν ἐκεῖνος
ἀνθρωποκτόνος ἦν ἀπ' ἀρχῆς. ἔτος τοί-
νυν διὰ τὸ ὄψεως διελέχθη τῇ Εὔα. έπει
δὴ γὰρ τῶν ἀλόγων ἁπάντων παρὰ τὸ
Θεῖ τῶν ὅλων τὴν ἡγεμονίαν ειλήφει
σαν, δι᾿ ἑνὸς αὐτῇ τῶν ὑπηκόων τὴν πα-
γίδα προσήνεγκε, πιθανωτέραν ἔτωτὴν
απάτην κατασκευάζων. ὅτι δὲ καὶ αὐτὸν
τὸν διὰ τὸ ὄφεως ἐνεργήσαντα, ὄφιν ἡ
θεία προσαγορεύει γραφή, κ) μάρτυς
Ἡσαΐας :) ὁ προφήτης βοῶν, 3) τῇ ἡμέ-
ρα 4) ἐκείνη ἐπάξει ὁ Θεὸς τὴν μάχαι.
ραν αὐτῇ τὴν ἁγίαν, τὴν μεγάλην, και
τὴν ἰχυραν, ἐπὶ τὸν δράκοντα τὸν ὄφιν,
5) τὸν σκολιὸν καὶ ἰχυρόν ἐπὶ τὸν δρά.
κοντὰ τὸν ὄφιν, τὸν φεύγοντα, τὸν ἐν
τῇ θαλάσση. καὶ ὁ κύριος δὲ τοῖς ἱεροῖς
εἴρηκε μαθηταῖς ἰδὲ δέδωκα ὑμῖν 6) τὴν
ἐξεσίαν τε πατῶν ἐπάνω ἔφεων, και
σκορπίων, καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν δύναμην
τὸ ἐχθρε
Ο
Ο
Ο
τη
etiam qui fabulis ftuduerunt, fa-
pientes appellarunt. Sic et fcri
mundi elegit Deus, ut confundas
ptura diuina dicit, a) Stulta buius
fapientes. Et rurfum, b) Vbi fa-
piens ? et per prophetam, c) Sa
pientes funt ad male agendus. Et
hic fane ferpentem prudentem no-
minauit, vt callidum et verfutum.
Sic enim et Aquila interpretatus eft:
Et ferpens erat verfutus præ omni-
bus animalibus agri, quæ a Do-
mino Deo creata funt.
INTERR. XXXII.
Cum ferpens facultate loquendi ca-
reat, quomodo allocutus
eft Euam?
Serpens erat organum inimici ve
minus in euangeliis diuinis. Cumm
dixiffet enim Iudais, d) Vor ex
patre diabolo eftis, fubiunxit, Ille
homicida erat ab initio. Diabolus
igitur per ferpentem allocutus eft
Euam. Cum enim a Deo omnium
accepiffent imperium in vniuerfa
vnius animalium fubditorum la-
queun illi tetendit, hoc palto fua-
fu faciliores componens infidias.
Quod autem diabolum, minifte
rio ferpentis operantem, fcriptu-
ra diuina ferpentem appellet, te-
ritatis. Et hoc declarauit Do-
irrationalia, diabolus minifterio
fatur Efaias propheta, clamans, e)
In die illo vibrabit Deus gladium
fuum fandtum, magnum et fortem,
aduerfus draconem ferpentem, tor
tuofum et validum, aduerfus dra-
conem ferpentem fugientem, qui eft
in mari. Dominus quoque facris
difcipulis dixit, f) Ecce dedi vobis
poteftatem calcandi fuper ferpentes
et fcorpiones, et fuper omnem virtu
rem inimici.
INTERR.
1) μάρτυς. Cod. μαρτυρεῖ. 2) ο προφήτης. Abeft. 3) τῇ ἡμέρας - θαλάσσῃ. Hæc e
memnoria, vti videtur, ita exprefia funt. 4) ἐκείνῃ. Deeft. 5) τὸν σκολιόν
ὄφιν. Defunt.
6) τὴν ἐξεσίαν. Cod. et Fic. adduit κατὰ πνευμάτων.
I Cor. 1, 27. b) 1 Cor. 1, 20. c) Ier. 4, 22. d) Ioan. 8, 42. e) Efa. 27, 1. f) Luc. 10, 19.
46
B. THEODORETI
*
C
INTERR. XXXIII.
Quidnam eft hoc, Aperti funt
oculi amborum ?
uod etiam ante efum non ha- "
ΕΡΩΤ. λγ.
Τί ἐςι διηνοίχθησαν οἱ ὀφθαλμοὶ
bebant oculos claufos, fa- Ο
tis conftat iis qui volunt attende-
re.
τῶν δύο;
τι καὶ πρὸ τῆς βρώσεως & μεμυκό
τας εἶχον τὲς ὀφθαλμες, δῆλον
Quomodo enim mulier li. τοῖς προσέχειν ἐθέλεσι. πῶς γὰρ εἶδεν
gnum vidiffet, et bonum *adefcam, ἡ γυνὴ τὸ ξύλον, ὅτι καλὸν εἰς βρῶσιν,
er oculis gratum ad videndum, et καὶ ἀρεςὸν τοῖς ὀφθαλμοῖς ἰδεῖν, καὶ π
fpeciofum ad intelligendum, fροϊόν ἐς τὸ κατανοῆσαι, εἰ μὴ ἀνεωγότας
non habuiffent oculos apertos?
Vocauit igitur diuina fcriptura hic είχον τὲς ὀφθαλμές; ἐκεῖν τὴν μετὰ
fenfum illum, qui peccatum fecu- αμαρτίαν αίθησιν ὅτω κέκληκεν ή θεία
tus ef. Mox enim poft admillum γραφή, εὐθὺς γὰρ μετὰ τὴν ἁμαρτίαν
κεντᾶται τὸ συνειδός.
peccatum ftimulatur confcientia,
INTERR. XXXIV.
fr
τό
ΕΡΩΤ. λγ'.
Quamobrem punitur ferpens, cum - Τί δή ποτε τὲ διαβόλε τὴν ἀπάτην
fit diabolus qui decepit?
Male
aledictionem Deus proprie in-
προσενεγκόντος ὁ ὄφις
κολάζεται
tulit ei, qui malum perpe- Κυρίως μὲν τὴν ἀρὰν τῷ ἐνεργήσαντι
trauit. Nam et ille ferpens quo-
que appellatus eft: non qui talem
à Deo omnium conditore natu-
rain acceperit, bonus enim crea.
tus eft, et vna cum incorporeis
virtutibus conditus; at vbi fpon-
te in nequitiamn declinauit, tum
honore priuatus eft, quem ab ini-
tio fortitus erat, et in terram pro-
Ο
προσενήνοχεν ὁ Θεός. ὄφις γὰρ
κακάνος ὠνόμαςαι ἐ ταύτην παρὰ τὸ
Θεῖ τῶν ὅλων τὴν φύσιν δεξάμενος α
γαθὸς γὰρ ἐκτίθη, καὶ τοῖς ἀσωμάτοις
συνεδημιεργήθη δυνάμεσιν ἐπειδὴ δὲ ἐ
κὼν εἰς πονηρίαν ἀπέκλινε, καὶ τῆς τιμῆς
ἧς ἐξ ἀρχῆς ἔλαχεν ἐςερήθη, καὶ εἰς τὴν
γῆν ἀπεῤῥίφη.1) καὶ αὐτὸ δὲ τὸ ζῶον εἰς
ὄνησιν τῶν ἀνθρώπων ἐδέξατο τὴν ἀράν.
ὁρῶντες γὰρ τὸν ὄφιν ἐπὶ τῆς γῆς συρό
μενόν τε καὶ ἰλυσσώμενον, τῆς ἀρχαίας
αρᾶς ἀναμιμνησκόμεθα καὶ μανθάνο
μεν ὡς ἡλίκων πρόξενος ἡ ἁμαρτία και
κῶν, & μόνον τοῖς ταύτην ἐνεργῶσιν, ἀλλὰ
καὶ τοῖς ὑπεργεσι. καὶ αὐτὸς μὲν ὁ ὅ
Φις ἐδεμίαν ἐντεῦθεν δέχεται βλάβην,
iectus eft. Sed et ipfum animal
quoque ad hominum vtilitatem
maledictionem recepit. Itaque vi-
dentes ferpentem repere, et volu-
tari fuper terram, maledictionis
quanta mala peccatum accerfat,
non folum his qui illud admit-
runt, fed et illis qui fubferuiunt.
At ipfe quidem ferpens nullum in-
de damnum accepit, cum ita gra-2)
antiquæ recordamur: et difcimus,
di natus fit: hanc enim habet a
natura motus fpeciem; nihil au-
tem naturale moleftum videtur es-
fe.
Homo vero multum inde
commodi confequitur.
ε) καὶ αὐτὸ
ἀνθρώπων. Def.
α) Gen. 3, 7.
ώς
اد
τω βαδίζειν πεφυκώς. ἐν τῇ φύσει
γὰρ ἔχει τὸ τοιόνδε τῆς κινήσεως εἶδος
ἐδὲν δὲ τῶν φυσικῶν φορτικὸν εἶναι δο
κεῖ. ὁ δὲ ἄνθρωπος πολλὴν ἐντεῦθεν ώς
φέλειαν καρπεται.
σε
<
ΕΡΩΤ.
2) τω βαδίζειν Cod. et Fic, ὡς τὰ βαδίζειν.
QVAST. IN GENES. CAP. III.
47
ΕΡΩΤ. λέ.
Διὰ τί δὲ τὸν ὄφιν ἐδημιέργησεν ὁ Θεὸς,
ὄργανον αὐτὸν προειδὼς τῆς πονη-
T Τέτο
ρίας ἐσόμενον ;
στο ἄν τις εἴποι καὶ περὶ τῇ ἀνθρώ-
πε προήδει γὰρ ὡς καὶ ἔτος τὴν
ἐντολὴν παραβήσεται. ἄλλως τε ράδιον
ἦν τῷ διαβόλῳ, καὶ δι᾽ ἑτέρε θηρίε την
ἀπάτην προσενεγκεν.
επι
ΕΡΩΤ. λέ.
Διὰ τί δὲ τὸν διάβολον ἐποίησεν, ειδώς
τοῦτον ἐσόμενον;
Ὁ Θεὸς πᾶσαν τῶν ἀσωμάτων τὴν
Ό
φύσιν ἐδημιέργησε, λογικὴν αὐτὴν
καὶ ἀθάνατον ἀποφήνας το λογικὲ δὲ
τὸ αὐτεξέσιον ἴδιον. τέτων δὲ οἱ μὲν τὴν
περὶ τὸν ποιητὴν ἐφύλαξαν εὔνοιαν, οἱ
δὲ εἰς πονηρίαν απέκλιναν, τ8το δὲ καὶ
ἐπὶ τῶν ἀνθρώπων ἐςὶν εὑρεῖν. οἱ μὲν γάρ
εἰσι τῆς ἀρετῆς ἐραςαὶ, οἱ δὲ τῆς κακίας
ἐργάται. εἰ τοίνυν μέμφεται τις τῇ τῶν
πονηρῶν δημιεργία, αποςερεί ἄρα τῶν
τῆς νίκης βραβείων τὲς τῆς ἀρετῆς ἀθ.
λητάς. εἰ γὰρ μὴ ἐν τῆ αἱρέσει τῆς γνώς
μης εἶχον τὸν πόθον τῆς ἀρετῆς, ἀλλὰ
ἐμπεφυκὸς τὸ ἄτρεπον, ἔλαθον ἂν οἱ
ἀξιόνικοι τῆς εὐσεβείας ἀγωνισαι ἐπειδὴ
δὲ τὴν αἵρεσιν τῶν ἀγαθῶν, καὶ τῶν ἐναν-
τίων, ἔχει ἡ γνώμη, δικαίως καὶ ἔτοι τυγ
χάνεσι τῶν νικηφόρων τεφάνων, κακα
νοι δίκας τιννύεσιν ὑπὲς ὧν κατὰ γνώ-
μην ἐξήμαρτον.
σε
ή
اد
ΕΡΩΤ. Α'.
᾿Αγαθὸν τὸν Θεὸν ὀνομάζοντες, πῶς αὐ.
τῷ περιάπλετε τοσαύτην ἀποτομίαν, ώς
μότητος γὰρ καὶ ἀπηνίας, τὸ διὰ βρῶσιν
ὀλίγην τοσαύτην ἐπενεγκαν τιμωρίαν, &
τοῖς ἡμαρτηκόσι μόνον, ἀλλὰ καὶ τοῖς
ἐξ ἐκείνων βεβλαςηκόσι.
Πρῶτον
ρῶτον πεπεῖσθαι προσήκει τὸς εὐσε.
δεῖν προαιρεμένες, ὡς πᾶν ὁτιἂν ὑπὸ
INTERR. XXXV.
Quare Deus ferpentem creauit, cum
pranofer, illum futurum orga-
num nequitia?
Hoc ipfum et de homine quis
derat enim Deus, quod ille præce-
piam dicere poffit. Præui-
ptum transgreffurus effet. Cæte-
rum diabolo perfacile erat, alte-
rius beftiæ minifterio fallere.
INTERR. XXXVI.
Cur Deus creauit diabolum, cum
feiret illum talem futurum?
Deus vniuerfam naturam incor-
lemn eam et immortalem eficiens.
Rationalis autem proprium eft,
libero arbitrio potiri. Horum au-
tem alii beneuolentiam erga crea-
torem conferuauerunt, reliqui ve-
Quod et inter homines reperire
licet.
poreorum creauit, rationa-
ΤΟ declinauerunt in malitiam.
Nam alii funt virtutis ama-
tores, * alii vero nequitiam exer. *
cent. Si quis igitur de improbo-
rum creatione conqueratur, pri-
vat vtique virtutis athletas præ-
miis victoria. Si enim in electio
ne voluntatis non haberent defi-
derium virtutis, fed natura im-
mutabiles effent, ignoti effent e-
gregii pietatis athleta.
At cum
voluntas habeat optionem bono-
rum et malorum, hi merito victo-
riæ coronam confequuntur, illi
vero penas luunt pro iis quæ vo-
lentes admiferunt.
INTERR. XXXVII.
Cum Deum voceris bonum, cur tan.
feueritatem illi tribuitis? Cru-
tam
delitatis enim eft et fatiria, modi
cum ob cibum tantum fupplicium in-
ferre, non folum his qui deliquerunt,
fed etiam his qui ex illis
orti funt.
Imprimis hoc fibi perfuafum ha-
bere debent, qui pie viuere fta-
tuerunt, omne id quod ab omnium
Deo
L
48
THEODORETI
B.
اد
Deo fit aut præcipitur, fandum τὸ Θεὸ τῶν ὅλων γινόμενον ἢ κελευόμε
et iuftum effe, et bonum, et ad
hominum vtilitatem inftitutum.
Si enim confitemur ipfum hæc
omnia habere, procul dubio quæ
ab ipfo difpenfantur aut iubentur,
talia effe exiftimanda funt. De-
inde fciendum eft, omnem legem,
licet de minimis quibusdam fta-
quat quid agendum fit, parem ha-
bere vim cum ea que maxima
precipit aut prohibet: fed præci-
pue legen omnem diuinam. Ver.
bi gratia, qui transgreditur legemn
quæ circumcifionem iubet, pro-
hilominus legislator ait, a) Omnis
mafculus incircumifus, et qui non
fuerit circumcifus oltauo die, in-
rerimetur. Et qualem homicidis
et adulteris panam ftatuit, talem
huic indicit. At quoniam vali.
ximo nullum damnum infert. Ni-
verifi-
mile eft, infames hæreticos, pa-
iamn fcripturæ veteris aduerfarios,
hanc legem fugillaturos, ex cuan-
gelica legislatione eam demonftra.
bo. Reperimus enim in illis le-
gibus, b) eum qui lafciue mulic-
rem adfpexerit, fornicationis reum
effe: et qui temere irafcitur, reum
effe iudicio : qui vero fratrem ap-
pellauerit raca, accufatione tencri:
qui vero ftultum, gehenna di-
gnum effe: et qui iurauerit, li-
cet verum dicat, diaboli focium
fieri. Cur igitur hunc legis euan-
gelica latorem bonum appellant,
Emmitem vero antiquæ legis auto-
rem? Nam hac, illorum fenten-
tia, funt illis crudeliora præceptis.
* Verum quod * ifta audeant, il-
lorum blafphemiæ eft. Nos au-
tem et has et illas leges ab vno
Deo latas effe didicimus : fed di-
verfitatem effecit eorum quæ le
ge iubentur qualitas. Velut enim
præceptor fapiens, imperfectis in-
perfecta, et perfectis perfecta pro-
1) Cocl. et Fic. διαφερόντων.
νον, καὶ ὅσιον, καὶ δίκαιον, καὶ ἀγαθὸν,
και φιλάνθρωπον. εἰ γὰρ ταῦτα πάντα
ἔχειν αὐτὸν ὁμολογῶμεν καὶ τὰ ὑπ᾽ αὐ
τὸ οἰκονομέμενά τε καὶ προστατζόμενα
χρὴ τοιαῦτα εἶναι νομίζειν. ἔπειτα εἰδέ
και δεν, ὡς πᾶς νόμος, καν περὶ σμικρῶν
τινῶν διαγορεύη, τὴν ἴσην ἔχει δύναμιν
τῷ τὰ μέγιςα κελεύοντι ποιεῖν, ἢ ἀπα
γορεύοντι δρᾶν καὶ 1) διαφερόντως πᾶς
θεῖος νόμος. αὐτίκα γὲν ὁ περιτέμνεθαι
ό
κελεύων, ἐδεμίαν παραβαινόμενος τῷ πέ
λας ἐργάζεται βλάβην, ἀλλ' ὅμως ὁ νο
μοθέτης φησὶν, ὅτι πᾶς ἀπερίτμητος
ἄρσην, ὃς ἐπεριτμηθήσεται τῇ ἡμέρα τῆ
ὀγδόη, εξολοθρευθήσεται. καὶ ἣν ὥρισε
τοῖς ανδροφόνοις καὶ τοῖς μοιχοῖς τιμω
ρίαν, ταύτην καὶ τέτῳ ἐκλήρωσεν.
ἐπει
δὴ δὲ εἰκὸς τὰς δυσωνύμες αἱρετικές, ἄνε
τικρυς τῇ παλαιὰ πολεμέντας γραφή,
καὶ τὸ δὲ κατηγορῆσαι τὸ νόμε ἐκ τῆς
εὐαγγελικῆς νομοθεσίας τὰς ἀποδείξεις
ποιήσομαι εὑρίσκομεν γὰς ἐν ἐκείνοις τοῖς
νόμοις, τὸν λάγνως ὁρῶντα γύναιον μοι
χείας κρινόμενον καὶ τὸν εἰκῇ ὀργιζόμε
vov, ἔνοχον ὄντα τῇ κρίσει τὸν δὲ ῥακα
τὸν ἀδελφὸν ὀνομάζοντα, γραφῆς πάλιν
υπεύθυνον τὸν δὲ μωρὸν ἀποκαλῶντα,
τῆς γεέννης ἄξιον καὶ τὸν ὀμνῦντα, καν
ἀληθεύων ομνύη, τῆς διαβολικῆς ὄντα
συμμορίας, τί δή ποτε τοίνυν τὸτον μὲν
ἀγαθὸν ὀνομάζεσιν, ἀπηνῇ δὲ τὸν τῆς
παλαιας νομοθέτην ; ταῦτα γὰρ ἐκείνων
κατὰ τὸν τέτων ὅρον ὠμότερα. ἀλλὰ τῆς
ἐκείνων ταῦτα βλασφημίας τολμαν. ή
μεῖς δὲ κακείνες καὶ τέτες τες νόμες
ἑνὸς ἴσμεν Θεῖ τὸ δὲ διάφορον ἡ τῶν νο
μοθελεμένων ποιότης εἰργάσατο, οἷα γὰρ
σοφός διδάσκαλος, τοῖς μὲν ατελέσι τα
ἀτελῆ, τοῖς δὲ τελείοις τὰ τέλεια προσ
α) Gen. 17, 146, b) Matth. 5, 22 fqq.
εν
ενήνο
QVEST. IN GENES.
419
CAP. III.
Ο
ενήνοχε, πρὸς δὲ τέτοις σκοπητέον καὶ
τέτο, ὡς 1) τοῖς πρώτοις παραβαίνετε
τὲς νόμες ἐπιφέρονται δίχα συγγνώμης
τιμωρία ὥςε τὲς ἄλλες ὁρῶντας τὴν κό-
λασιν, μὴ τολμῶν τὴν παράβασιν. τα
το καὶ ἐπὶ τῆς τε σαββάτε νομοθεσίας
ἐγένετο τὸν γὰρ ἐν σαββάτῳ τα ξύλα
συλλέξαι τετολμηκότα, καὶ πρῶτον τον
περὶ τότε παραβεβηκότα νόμον, ἅπας
κατέλευσεν ὁ λαός τ8 Θε8 τἔτο προσ-
τεταχέτος, ἵνα αὐτεργο τῆς τιμωρίας
γενόμενοι, Φρίτωσι τὴν παρανομίαν, ὡς
τὴν τιμωρίαν ἐπάγεσαν. χρόνῳ δὲ ὕτερον,
πολλῶν τὸν περὶ τὸ σαββάτε παραβεβη-
κότων νόμον, μακροθύμως ὁ νομοθέτης
ἤνεγκε την παράβασιν. ὅτω τὸν Κάιν
πρῶτον πεφονευκόταταῖς ἀνηκέσοις ὑπ.
έβαλε τιμωρίαις ἵνα τὸς ἐπ᾿ ἐκείνε, και
μετ᾽ ἐκεῖνον γεγενημένες, δεδίξηται τὰ
παραπλήσια μὴ τολμῶν. πολλῶν δὲΰςε.
ρον ανδροφόνων γεγενημένων, ἐ παραυ-
τίκα τας τιμωρίας ἐπήγαγεν. ἔδει τοίνυν
καὶ τὸν Ἀδάμ, πρῶτον δεξάμενον νόμον,
καὶ νόμον κεφότατον τῶν παντοδαπῶν
γὰρ αὐτῷ καρπῶν ἐδεδώκει τὴν ἀφθονίαν,
ἑνὸς δὲ μόνε τὴν ἐδωδὴν 2) απηγορεύκει
δέναι δίκην το πλημμελήματος εἰς ὠφέ.
λειαν τε γένες. εἰ δὲ δυσόργητος ὢν, ὡς
ὁ δυσώνυμος ἔφη Μαρκίων, διὰ βρῶσιν
ὀλίγην τὴν τὸ θανάτε τιμωρίαν ἐπήνεγ·
κε, πῶς ἀνθρώπων ἁπάντων εἰς ἀσέβειαν
καὶ παρανομίαν ἐξωκειλάντων, ἐχάτην ἐ
πανωλεθρίαν ἐπήνεγκεν ἀλλὰ τὸν υἱὸν
αὐτὸ δέδωκε, καὶ τὴν διὰ ςαυρέ και τα
θες εδωρήσατο σωτηρίαν, καὶ ταῦτα
λέγω πρὸς τὰς οἰομένες ὀργῆτινὶ ταῦτα
δεδρακέναι τὸν τῶν ὅλων Θεὸν, καὶ ἀγνο-
ἕντας τὸ τῆς οἰκονομίας μυσήριον. 3) δῆ.
λον γὰρ οἶμαι τοῖς τὰ θεῖα πεπαιδευμέ
اد
præ-
pofuit. Praeterea vero confideran
dum eft, quod primis legum trans»
figuntur, vt ali punitione confpe
grefforibus fine venia fupplicia in-
&ta transgredi non audeant. Quod
et fa&tum eft circa legem de fabbato
latam. Eum enim, qui die fabbati
ligna colligere aufus erat, et ita pri
mus legem transgredi, populus vni-
uerfus lapidauit. id enim Deus
ceperat: vt qui fuis manibus de now
cente fupplicium fumpferant, dein-
cepe legen transgredi reformida-
rent, tanquam fupplicii caufam.
multi legem de fabbato latam Vias
Longo vero poft tempore, cum per
laffent, transgreffionem legislator
patienter tulit. Sic et Cain, qui fuit
primus homicida, inexpiabili affecit
fupplicio : vt tam hi qui tune tem-
funt, talia perpetrare non auderent
poris erant, quam qui poftea nati
Pofterioribus tamen temporibus, lie
cet homicidæ multi fuerint, nome
protinus penas infixit. Conuenie-
bat igitur Adamum, qui primus les
gem acceperat, et eam quidem leuis
auumn' Deus illi dederat copiam,
fimam, (omnis enim generis frua
vnius tantum efu interdixerat,
luere penas deliti ad vtilitateng
generis humani. Quod fi praes
multa iracundia Deus, vt ait ex
ecrandus ille Marcion, pauculand.
οὐ elcam fupplicio mortis affecit
quomodo omnibus hominibus ad
impietatem et transgrefionem ex-
tremam delapfis extrema fupplicia
non infixit, fed filium fuum dedit,
Concentr? Haec autem dico aduerfus
et per crucem et paffionem fatuten
eos, qui arbitrantur Deum vniuerfor
rumira quadam permnorum ifta per-
petrade, ignorantes myfterium dis-
penfationis. Certum enim effe puto
iis qui doctrinam diuinam didice-
runt,
α) τοῖς πρώτοις. In Cod. et apud pic. fequitur άλλοι. 2) Cod. et sic, απη
γόρευσεν. 3) Cod. et Fic. δῆλον γὰρ εἶναι οἶμαι.
B. Theod. Tom. I.
D
•
50
THEODORETI
B.
funt, Deum vniuerforum per per
nitentiam nihil agere folere: quon·
iam affegus hic proprius eft eo
rum, qui mutabilem habent na-
turam, et nunc quidem his, nunc
vero illis dele&tantur, et quæ fu-
tura funt penitus ignorant. Αἱ
vniuerforum Deus immutabilis eft
funt, perinde nouit, ac fi iam fa
Eta effent. Quapropter præuidens
et * præfciens futurum vt Adam
mortalis feret ob violatumn man-
datum, talem eius naturam iam
ante compofuit: et in mafculum
naturæ. quæ vero nondum facta
et femineum corpus formauit.
Hæc fiquidem eft corporum mor-
talium, et procreatione liberorum
indigentium ad conferuationem
generis, conftructio. Nam im-
mortalis natura non opus habet
ο
Π
ท
ο σε
ως
vous, ὡς ἐδὲν ἐκ μεταμελείας εἴωθε ποιεῖν
ὁ τῶν ὅλων Θεός· τῦτο γὰρ δὴ τὸ πάθος
ἴδιον τῶν τρεπλὴν ἐχόντων τὴν φύσιν,
1) καὶ νῦν μὲν τέτοις, νῦν δὲ ἐκείνοις ἀρε
σκομένων, καὶ τὸ μέλλον ἔσεσθαι παντά-
πασιν ἀγνοέντων. ὁ δὲ τῶν ὅλων Θεός
ἄτρεπτον μὲν ἔχει τὴν φύσιν οἶδε δὲ, ὡς
ἤδη γεγενημένα, τὰ μήπω γεγενημένα.
αὐτίκα γέν καὶ τὰ κατὰ τὸν Ἀδὰμπρο-
ὁρῶν, καὶ προγινώσκων ὡς θνητὸς γενή-
σεται τὴν ἐντολὴν παραβὰς, τοιαύτην
αὐτὸ καὶ τὴν φύσιν προκατεσκεύασεν
εἰς ἄρξεν γὰρ καὶ θῆλυ το σώματος έχη-
μάτισε την διάπλασιν τῶν δὲ θνητῶν
και παιδοποιίας δεομένων εἰς τὴν τὸ γέ
vos διαμονὴν, ἡ τοιαύτη τῶν σωμάτων
κατασκευή. ἡ γὰρ ἀθάνατος φύσις ἐ
δεῖται τὸ θήλεος τότε χάριν ὁ ποιητὴς
ὁμὲ τὸν τῶν ἀσωμάτων παρήγαγεν ἀρι
θμόν τῶν δὲ θνητῶν ζώων ἀνὰ δύο καθ'
ἕκασον ἐδημιέργησε γένος, ἄρσεν καὶ θῆ-
λυ° καὶ τῆς αὐξήσεως αὐτοῖς τὴν εὐλο
γίαν ἐπήνεγκεν. αὐξάνεσε γὰρ, ἔφη, και
πληθύνεσθε. έτωκαὶ τὸν ἄνθρωπον διέ
πλασεν ἄρσεν καὶ θῆλυ, καὶ τὴν αὐτὴν
αὐτοῖς ἔδωκεν εὐλογίαν, αὐξάνεσθε, καὶ
πληθύνεσθε, καὶ πληρώσατε τὴν γῆν,
και κατακυριεύσατε αὐτῆς. ταῦτα τοί
νῦν προορῶν ὁ τῶν ὅλων Θεὸς, ε μόνον
αὐτὲς ἔτω διέπλασεν, ἀλλὰ καὶ τὸν ἐπὶ
της βρώσεως αὐτοῖς δέδωκε νόμον. ἰδὲ
γάρ, φησὶ, δέδωκα ὑμῖν πάντα χόρτον
σπόριμον σπειρον σπέρμα, ὅ ἐςιν ἐπάνω
τῆς γῆς καὶ πᾶν ξύλον, ὃ ἔχει ἐν ἑαυτῷ
καρπὸν σπέρματος σπόριμον, ὑμῖν ἔται
εἰς βρῶσιν, καὶ πᾶσι τοῖς θηρίοις τῆς
γῆς, καὶ πᾶσι τοῖς πετεινοῖς τὸ ἐρανό,
καὶ παντὶ ἑρπετῷ ἕρποντι ἐπὶ τῆς γῆς,
ὃ ἔχει ἐν αὐτῷ ψυχὴν ζωῆς καὶ πάντα
herbam viridem dedi vobis in efcam. χόρτον χλωρὸν ὑμῖν δέδωκα εἰς βρῶσιν.
femineo fexu. Hac de caufa crea-
tor incorporearum creaturarum
numerum fimul produxit: morta-
lia vero animalia bina cuiusque
fpeciei creauit, mafculum et fe-
mellam, quibus poftea incremen-
ti benedictionem donauit: Crefci-
te enim, inquit, a) et multiplica:
mini. Sic et hominem formauit
mafculum et feminam, eandem.
que benedictionem illis dedit, b)
Crefcite, et multiplicamini, et re
plete terram, et in eam imperium
babete. Hoc igitur præuidens
Deus omnium, non folum eos ita
formauit, fed etiam de edendo
legem eis dedit. Ecce enim, in
quit, c) dedi vobis omnem herbam
feminalem, feminans femen, quod eft
fuper vniuerfam terram : et omne
lignum, quod habet fruitum femi.
nis feminalem, vobis erit in cibum,
et omnibus beftiis terra, et omni-
bus volatilibus cali, et omni reptili
repenti fuper terram, quod habet in
feipfo animam vitæ. Et omnem
Ο
α) καὶ νῦν μὲν τὴν φύσιν. Defunt.
Ο
πι
ταῦτα
α) Gen. 1, 28. b) Ib.
c) Gen. I, 29. 30.
QVÆST. IN GENES. CAP. III.
51
Ο
ως
Hæc enim dixit Deus Adamo aute
præceptum. Mortali autem crea-
immortalis natura cibo non indi-
turz neceffarius eft cibus: nam
get.
Id quod Dominus docens
sit, o) Poft refurrettionem nuptiis
non tradunt, neque traduntur, fed
funt fiiur angeli in calis. Igitur mini-
fed difpenfatio eft fuum fapien-
me procedit ab ira tale fupplicium,
tiz. Nempe Deus fapientiflimus
poft mandati transgremionem fert
mortis fententiam, vt humanum
genus profequatur odio peccatum,
hoc pafto procurans illi odium ad-
quippe quod fuerit mortis caufa:
verfus peccatum, et preparans ei
falutis remedium, quod per hu
mana nature affumtionem ab vni-
genito factam, per refurreationem
mortuis, et per immortalitatem
habet hac fententia,b) Terra es,
ei peperit. Quid igitur feueritatis
et in terram veuerteris ? Ε terra,
inquit, formaui te, et ad multo
meliorem naturam te prouexi: at
poftquam feruare præceptum
meum noluifti, in priorem reuer-
tere naturam. Num leue tibi vi-
ταῦτα γὰρ πρὸ τῆς ἐντολῆς πρὸς τὸν
Αδὰμ ὁ τῶν ὅλων ἔφη Θεός. 1) θνητῶν
δὲ ἡ βρῶσις ἀθάνατος γὰρ φύσις ἐδεῖ
भे
τα τροφῆς, καὶ τὸ το διδάσκων ὁ κύριος
ἔφη, ὅτι 2) μετὰ τὴν ἀνάςασιν 3) ἔτε
γαμέσιν, ἔτε γαμίσκονται, ἀλλ᾽ εἰσὶν ὡς
ἄγγελοι ἐν τοῖς ἐρανοῖς. ἐ τοίνυν ὀργῆς
ἡ τιμωρία, ἀλλ᾿ οἰκονομία σοφίας μεγίσης.
ἵνα γὰρ μισῆ τὴν ἁμαρτίαν τῶν ἀνθρώ-
πων τὸ γένος, ὡς αἰτίαν θανάτου γεγε-
νημένην, μετὰ τὴν παράβασιν τῆς ἐντο-
λῆς ἐπιφέρει το θανάτε τὴν ψῆφον ὁ
πάνσοφος. τέτῳ μὲν τὸ περὶ τὴν αμαρ-
τίαν μηχανώμενος μῖσος, προευτρεπίζων
δε τῷ γένει τῆς σωτηρίας τὸ φάρμακον,
4) τὸ διὰ τῆς τε μονογενῆς ἐνανθρωπή.
σεως, τὴν ἐκ νεκρῶν ἀνάςασιν, καὶ τὴν
αθανασίαν πραγματευσάμενον. τί δὲ a
ἀπηνὲς ἡ ἀπόφασις ἔχει, γῆ εἶ καὶ εἰς
γῆν ἀπελεύση; ἀπὸ γῆς σέ φησιν ἔπλα-
σα, καὶ εἰς ἀμείνω πολλῷ 5) μετεσκεύα-
σα φύσιν. ἐπειδὴ δὲ φυλάξαι με την
ἐντολὴν ἐκ ἠθέλησας, πρὸς τὴν προτέραν
ἐπανελθε φύσιν. ἀνθ᾽ ὅτε δὲ σμικρὸν εἶ
δε
ναι δοκεῖ τὸ ἁμάρτημα; πάντων αὐτῷ
τῶν φυτῶν ἐδεδώκει τὴν ἐξεσίαν ἑνὸς δὲ
μόνε τὴν ἐδωδὴν ἀπηγορεύκει. ὁ δὲ τὰ
άλα πάντα καταλιπών, τέτον καὶ
πρῶτον καὶ μόνον ἐτρύγησε τὸν καρ
πόν. τῦτο γὰρ αὐτῷ καὶ ὁ δεσπότης
Θεὸς ἐμέμψατο τίς γὰρ, φησίν,
ανήγγειλέ σοι ὅτι γυμνὸς εἶ, εἰ μὴ
ἀπὸ τὸ ξύλε, ὁ ἐνετειλάμην σοι τέτε
ο
μόνε μὴ φαγεῖν, ἀπ' αὐτὸ ἔφαγες;
δεδήλωκε δὲ τῦτο καὶ ὁ διάβολος δι' ὧν
ἔφη τῆ Εὔα τί ὅτι εἶπεν ὁ Θεὸς, &
μὴ φάγητε ἀπὸ παντὸς ξύλε τὸ ἐν τῷ
παραδείσῳ ; εἰ δὲ εἶδεν ἐδηδοκότας, ἐκ
απι
ων
*
detur effe peccatum? Dederat ei
plantarum omnium poteftatem,
vnius folius manducationem pro
hibuerat: ille vero reliquis omni
bus prætermiflis, ex hac prina *
et fola arbore fructum decerpfit.
Hoc enim et Dominus Deus illi
obiicit. c) Ouis enim, inquit, ri-
bi indicauit, quod mudus efes: nif
quia de ligno comedifi, de quo fela
vit etiam hoc diabolus, per hae
quæ dixit Euæ,d) Quare Deus di-
sit, ne comedereris detomni ligno,
quod eft in paradifo ? Quod fi fci-
viffet illos comediffe, nunquam
præceperam ne comederes? Declaia-
D 2
exi-
οὐρανοῖς. Hæc a communi le&tione
4) τὸ διὰ τῆς κ. λ. Cod. et PIC. TÓ
PICVS, σε κατεσκεύασα.
1) θνητῶν. Cod et Fic. θνητῷ. 2) μετά
recedunt. 3) οὔτε γαμοῦσιν. Defunt.
δὲ τῆς κ. λ. 5) μετεσκεύασα. Cod. μὲ κατεσκεύασα.
a) Matth. 22, 30- b) Gen, 3, 19. c) Gen. 3. II.
α) Gen. 3, 13
C
52
B. THEODORETI
exiftimaffet eos præceptum accepis- ἂν ὠήθη περὶ πάντων αὐτὲς τῶν δένδρων
de de omnibus arboribus. Nonigi ειληφέναι τὴν ἐντολήν. ἐσμικρὰ τοιγας.
tur modica eft hæc transgreffio.
Primum enim de eo fumpferunt, de ἂν ἡ παράβασις. πρώτο γὰρ μετέλα
τον, ε μόνο μὴ μεταχῶν ἐκελεύθησαν.
ΕΡΩΤ. λή.
quo folo fumere prohibiti erant.
INTERR. XXXVIII.
Quamobrem, cum Deus dixiffet,
quacunque die comederis ex hoc li-
gno, morte movieris, non confeftim
mortuus eft, vbi transgreffus
eft mandatum?
ontraria eft hæc accufatio.
Contra
Nam paulo ante Deum cru-
delem vocabatis, nunc autem ipfum
clementia et humanitatis accufa-
tis. Atqui conuenieber, eum lau-
dare potius ob eius bonitatem,
quam accufare. Solet enim durio-
ra minari, fed penas minis leuio-
res infigere. Quod quidem fe.
pius reperire licet in fcriptura
diuina. Caterum hic fenten-
tiam mortalitatis appellauit mor-
fic enim interpretatus eft
Symmachus, Quacunque die com-
ederis de ligno hoc, mortalis eris.
Siquidem poft fententiam diuinam,
per fingulos propemodum dies
mortem expe&tabat. Sic qui cre-
tem.
diderunt Chrifto Domino, etiam
occifi viuunt, expe&tantes refur-
reftionem, et regnum calorum.
Spe enim falui facti fumus. a)
INTERR. XXXIX.
Quid per veftes pelliceas intel·
ligendum eft?
ui allegorias perfequuntur,
Q
pelles aiunt effe
aiunt effe carnem mor-
talem. Quidam vero alii e cortici
bus arborum eas comparatas fuiffe
dixerunt. Ego vero neutrum ho-
run approbo: hoc enim ninis cu-
riofum, illud vero valde fabulofum.
Cum enim fcriptura diuina dixerit,
corpus formatum effe ante animam,
quomodo fabulofum non eft, di
cere, accepiffe illos carnem morta-
lem poft transgreflionem mandati ?
a) Rom. 8, 24-
αν
Τίνος ἕνεκα, τὸ Θεὸ εἰρηκότος, ᾗ δ᾿ ἂν
ἡμέρα φάγη ἀπὸ τὸ ξύλο, θανάτῳ
ἀποθανῇ, ἐκ εὐθὺς ἀπέθανε τὴν
ἐντολὴν παρατάς;
Ἐναντία αὕτη κατηγορία. πρὸ βρα
χέος γὰρ ἀπηνῆ τὸν Θεὸν ἀποκα-
λόντες, νῦν αὐτῇ φιλανθρωπίαν κατη
γορείτε, ὑμνεῖν δὲ μᾶλλον ἔχρην, ἀλλ᾽ ἐ
κατηγορείν τῆς ἀγαθότητος το Θε8.
ἔωθε γὰρ μείζονα μὲν ἀπειλῶν, ἐλάτ
τους δὲ τῶν ἀπειλῶν τὰς τιμωρίας ἐπᾶ
γειν. καὶ τὸ το πολλαχῆ ἐςιν εὑρῶν παρὰ
τη θεία γραφῆ. ἐνταῦθα μέν τοι τὸν τῆς
θνητότητος ὅρον ὠνόμασε θάνατον ἔτω
γαρ και ο Σύμμαχος ἑρμήνευσεν ᾗ δ᾿ ἂν
ἡμέρα φάγῃ ἀπὸ τὸ ξύλο, θνητὸς ἔσῃ.
μετὰ γὰρ δὴ τὴν θείαν ἀπόφασιν, καθ'
εκάςην, ὡς ἔπος εἰπᾶν, ἡμέραν τὸν θάνα
τον προσεδέχετο ὅπως οἱ πεπιςευκότες
τῷ δεσπότη Χριστῷ, καὶ σφατλόμενοι ζῶ
σι, προσμένοντες τὴν ἀνάςασιν, καὶ τὴν
τῶν ἐρανῶν βασιλείαν. τῇ γὰρ ἐλπίδι
ἐσώθημεν.
་
ΕΡΩΤ. λθ'.
اد
αν
Τὲς χιτῶνας τες δερματίνες
τί νοητέον ;
Οἱ μὲν ἀλληγορηταὶ τὴν θνητὴν σάρκα
φασὶ τὰ δέρματα· ἄλλοι δέ τινες
ἀπὸ φλοιῶν δένδρων τέτες κατεσκευά
θα ειρήκασιν· ἐγὼ δέ γε ἐδέτερον τέ
των προσίεμαι. τὸ μὲν γὰρ περίεργον, τὸ
δὲ ἄγαν μυθῶδες, τῆς γὰρ θείας γρα
φῆς καὶ πρὸ τῆς ψυχῆς τὸ σῶμα δια
πεπλᾶθαι φησάσης, πῶς ἐ μυθῶδες τὸ
λέγειν μετὰ τὴν παράβασιν τῆς ἐντο-
λῆς σάρκα αὐτὲς εἰληφέναι θνητήν;
Το
QVAST. IN GENES. CAP. III.
53
Τ
τὸ δέ γε πολυπραγμονεν, πόθεν τῷ
Θεῷ δέρματα, καὶ διὰ τὸτο καινὸν εἶδος
περιβολαίων ἐπινοῦν, περιττόν είναι μοι
δοκεῖ. χρὴ τοίνυν τέργειν τὰ γεγραμμέ.
να, καὶ εἰδέναι ὡς ἐδὲν ἄπορον τῷ τῶν
ὅλων δημιεργῷ, καὶ θαυμάζειν αὐτῇ
τὴν 1) ἄπειρον ἀγαθότητα ὅτι καὶ
παραβεβηκότων ἐπιμελεῖται καὶ δεη.
θέντων 2) περιβολαίς, 8 περιεδε γυμνές.
ΘΕΟΔΩΡΟΥ. Εζήτηται, τί ἐςι χιτώ.
νας δερματίνους αλ' εἰ μὲν ζώων σφα-
γέντων ἐξ αὐτῶν ἐγένοντο τὰ ἐνδύματα,
εὔδηλον, ὅτι ἐπέλιπε τὸ γένος τῶν σφα-
γέντων· ἄρτι μὲν τὸ Θεὸ ἄρρεν τε και
θῆλυ πεποιηκότος, ἔπω δὲ ἐδενὸς 3) τε-
τογμένο, πρὸς τῷ κακενὸ μὴ ἐνδέχεθα
νομίζειν, ὅτι ζῶα σφάτλεθαι ἐκέλευσεν
ὁ Θεὸς, ὅτε μήπω κρεοφαγία ἦν ἐπιτε-
τραμμένη τοῖς ἀνθρώποις τὲς μὴ ὄντας
δὲ χιτῶνας ἔτι πλέον απρεπὲς νομίζειν
ὅτι παρήγαγεν ὁ Θεὸς, ὃς ἐν τῇ τὸ ἀν-
θρώπε ποιήσει το ποιῶν 4) τὶ μὴ ὂν ἀπ.
επαύσατο, ὡς ἐν τέτῳ τὸ κόσμε παντὸς
συμπεράνας τὴν ποίησιν. εὔδηλον εν ὡς
ἐδ᾽ ἂν χιτῶνας δερματίνους ἐκ τὸ μὴ
ὄντος παρήγαγεν. ἀλλὰ γὰρ ἠγνόησαν,
ὡς ἔοικεν, οἱ περὶ τέτων ζητέντες, ὅτι
3
δέρματα & μόνον τὰ ἐκ τῶν ζώων αφαι.
ρόμενα λέγεται, ἀλλὰ καὶ τὰ ἐκ τῶν
δένδρων, ἃ καὶ φλοιὲς ὀνομάζειν ἔθος
τοῖς πολλοῖς. ἐκ δένδρων τοίνυν, ἐπιτη-
δείους πως φλοιὲς ἐχόντων εἰς ἐνδυμά
των κατασκευὴν, ἐποίησαν οἱ περὶ τὸν
Αδὰμ τὰ ἐνδύματα, τὸ Θεξ κατ᾽ ἔν-
νοιαν αὐτοῖς ὑποθεμένο, πῶς χρὴ τἔτο
ποιησαι.
اد
Ο
Τ
ἦν,
ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ. Τί δε νοῦν τὰς δερματίνες
χιτῶνας; Σφόδρα μὲν ἐν ἠλίθιον, καὶ
γραῶδες, καὶ ἀνάξιον τὸ Θες, τὸ οἴεθα,
ζώων τινῶν περιελόνια δέρματα τὸν Θεὸν,
Verum curiofe inquirere, vnde
pelles Deus habuerit, et ob id no-
vam amictus fpeciem excogitare,
fuperfluum effe mihi videtur. Sunt
igitur * amplettenda, quæ fcripta
funt, et fciendum, quod omnium
creatori nihil dificile aut impedi-
tum eft.
Sed admirari oportet
ex animalibus occifis facta funt
Deum animalia iugulari præcepis-
Mul-
perennem eius bonitatem, quip-
pe qui etiam delinquentium cu-
ram gerat, nec veftimentis ne-
ceffariis carere nudos permittat.
THEODORI Quæfitum eft,
quæ fint veftes pellicez? Nam f
indumenta, perfpicuum eft, quod
occiforum animalium genus de-
fecerit, cum Deus paulo ante
mafculum et feminamn creaffet,
nec adhuc vlli partus extitiffent,
Praeterea nemo exiftimare poteft,
fe, quando nondum efus carnium
erat permiffus hominibus.
to minus decet nos arbitrari,
Deum veftes quæ non erant, pro
duxiffe: qui homine creato defit
quicquam creare, quod non effet,
quafi in ipfo creationem vniuerfi
mundi concludens. Conftat igi-
tur, Dcum pelliceas veftes no
creaffe ex nihilo.
talis quarunt, quod pelles non fo
ignorabant, vt verifimile ef, qui
lum ile dicuntur, quæ ab animali
bus auferuntur, fed etiam quæ ab
arboribus, quas cortices appellare
vulgus confueuit. Igitur Adan
indumenta confecit ex arboribus
habentibus cortices aptas ad vefti-
menta componenda, Deo menti
illius fuggerente, quomodo id
fieri deberet.
Sed fortaffe
ORIGENIS. Quid exiftimare debe
mus efle veftes illas pelliceas ? Valde
quidem ftolidum eft, et anile, Deo-
que minime dignum, arbitrari De-
um pelles animalium iugulatorum,
D 3
aut
1) άπειρον. Cod. et ric. απόῤῥητον. 2) Cod. et Fic. περιβολαίων. 3) Cod. et
PIC, τεταγμένου. 4) τὶ μὴ ὄν. Cod. et Fic. τίμιον.
1
54
B. THEODORETI
اد
aut aliter mortuorum accepiffe, αναιρεθέντων, ἢ ἄλλως πως ἀποθανόν
et inde pelles illas confuendo,
το
اد
ως
<
Ο
coriarii more, in veftimenti for: των, πεποιηκέναι χήματα χιτώνων,
mam redegiffe. Rurfum, vt vi- καταρξάψαντα δέρματα δίκην σκυτο
tetur haec abfurditas, dicere, ve- τόμου. πάλιν τε φυγόντα τὸ ἕτως ἄτο-
ftes illas pelliceas nihil aliud effe πον, λέγειν τες δερματίνες χιτῶνας 1) ἐκ
quam corpora, probabile qui- ἄλλους εἶναι, ἢ τὰ σώματα, πιθανὸν μὲν,
dem est, et ad afenfionem eli
ciendam eficax: at non euidens καὶ εἰς συγκατάθεσιν ἐπισπάσαθαι δυ
quod fit verum. Si enim pelli. νάμενον ἐμὴν σαφὲς ὡς ἀληθές, εἰ γὰρ
cer veftes funt carnes et ofa, οἱ δερμάτινοι χιτῶνες σάρκες καὶ ὀξέα
quomodo antea dixit Adam, a) εἰσὶ, πῶς πρὸ τέτων φησὶν ὁ Ἀδὰμ, το
Hoc nunc os ex ofibus meis, et τὸ νῦν ἐςὲν ἐκ τῶν ὀςῶν με, καὶ σὰρξ ἐκ
ero de carne mea? His igitur am τῆς σαρκός με; ταύτας ἐν τὰς ἀπορίας
biguitatibus obruti nonnulli, as-
feruerunt, veftes pelliceas effe inor. περιςάμενοί τινες, δερματίνες χιτῶνας,
talitatem illam, qua circundati την νέκρωσιν, ἣν ἀμφιέννυται ὁ Ἀδάμ,
funt Adam et Eua, morti propter καὶ ἡ Εὔα, διὰ τὴν ἁμαρτίαν θανατω
peccatum addidi. Sed iii non θέντες, απεφήναντο τυγχάνειν. ἐ πάνω
facile probare poffunt, quomodo τι ἐδὲ αὐτοὶ εὐχερῶς 2) δυνάμενοι παρα
Deus, et non multo magis pec- ςῆσαι, πῶς ὁ Θεὸς, καὶ ἐχὶ ἁμαρτία, νέα
carum, mortalitatem pariat trans-
gredori, Præterea neceffe eft eos κρωσιν ἐμποιὰ τῷ παραβεβηκότι, πρὸς
dicere, carnem et offa propria ra- τέτοις, ανάγκην ἔχουσι λέγειν σάρκα και
* tione non effe corruptibilia, * cum ὀτέα τῷ ἰδίῳ λόγῳ μὴ εἶναι φθαρτά,
poftea patres noftri propter pec- γε ύτερον τὴν νέκρωσιν οἱ πατέρες
εἴ
catuin mortalitatis conditionem
ἡμῶν διὰ τὴν ἁμαρτίαν εἰλήφασιν, 3) ελλ
fus eft locus quidam diuinus, εἰ καὶ ὁ παράδεισος θεῖόν τι χωρίον ἐςὶ,
exprimant, quomodo illic vnum- λεγέτωσαν πῶς ἕκαςον ἐκεῖ τῶν μελῶν
quodque membrum, non fruftra μὴ μάτην δεδημιουργημένον τὴν οἰκείαν
creatum, propriam vim exerce. ἐνέργειαν 4) ἐνήργει, περὶ μὲν ἦν τὸ
bat. Ac de eo quidem quod na- κτῆρα λέγεθαι παρὰ τῷ ᾿Ακύλα και
fus dicitur apud Aquilam et Symo
machum, apud Septuaginta vero Συμμάχω, ἢ πρόσωπον παρὰ τοῖς ἑβδο
facies, ea pars forinati hominis, μήκοντα τὸ πεπλασμένε, εἰς ὃ ἐνεφύ
in quam Deus infufauit fpiritum σησεν ὁ Θεὸς πνοὴν ζωῆς) λεκτέον, ὅτι
vitæ; dicendum eft, non opor· ἐ δεν περιέχεθαι το γράμματος τῆς
tere adharere nudz litera fcriptu- γραφῆς ὡς ἀληθὲς τὸν δὲ κεκρυμμένον
ra, tanquam verz : fed thefaurum θησαυρὸν ἐν τῷ γράμματι ζητῶν.
acceperint. Ceterum, fi paradi.
in litera latentem quærere.
Ε
اد
Ο
μυα
ΕΡΩΤ.
α) ούχ
σώματα, Cod. et Fic. οὐκ ἄλλο (in Cod. ἄλλος, perperam ) εἶναι τοῦ
σώματος. 2) Cod. et pic. δυναμούμενοι. 3) Cod, et erc. ἀλλὰ καὶ εἰ δα
4) Cod. et Frc. ἐνεργεῖ. 5) λεκτέον ὅτι, Def. 6) In Cod. auguft. hæc adii
ciuntur: ὅτι ψευδὲς λέγει τὸ γράμμα τῆς θείας γραφῆς.
*) Gen. 2, 23.
QVEST. IN GENES. CA P. III.
55
ΕΡΩΤ. μ.
Τί ἐςι τὸν ἰδοὺ γέγονεν Αδαμ ὡς
Ο
εἷς ἐξ ἡμῶν;
اد
Ἐπειδὴ ὁ διάβολος εἶπεν, ἔσεσθε 1) ὡς
θεοί, γινώσκοντες καλὸν καὶ πονη-
ρὸν, ἐδέξατο δὲ τοῦ θανάτου τὸν ὅρον τὴν
ἐντολὴν παραβὰς, εἰρωνικῶς τοῦτο ἄρη-
κεν ὁ τῶν ὅλων Θεὸς, δεικνὺς τῆς διατο,
λικῆς ἐπαγγελίας τὸ ψεῦδος, μεταλα-
δεν δὲ αὐτὸν 2) τοῦ καρποῦ τοῦ ξύλου
τῆς ζωῆς διεκώλυσεν· οὐ φθονῶν αὐτῷ
τῆς ἀθανάτου ζωῆς, ἀλλὰ τῆς ἁμαρτίας
ἐπέχων τὸν δρόμον. ἰατρεία τοίνυν 3) ὁ
θάνατος, οὐ τιμωρία ἐςίν. ἐπέχει γὰρ
τῆς ἁμαρτίας τὴν ὁρμήν. ὁ γὰρ ἀποθα.
τῶν, φησί, δεδικαίωται ἀπὸ τῆς ἁμας-
τίας καταντικρὺ δὲ τοῦ παραδείσου
διάγειν αὐτὸν προσέταξεν ἵνα τῆς ἀλύ.
που βιοτῆς εἰς μνήμην ἐρχόμενος, μισῇ
τὴν ἁμαρτίαν, ὡς πρόξενον τῆς ἐπιπέ
νου ζωής,
e
ΘΕΟΔΩΡΟΥ. Οὐκ ἀοράτους τινὰς δυ-
νάμεις λέγει τὰ χερουβὶμ, ὥς τινες οἴον.
τα ἐπεὶ μηδὲ συνετέλει τὶ ἀόρατος φύ-
σις ἐκεῖ, αἰσθητῆς ὄψεως ὀφειλούσης -
ναι τῆς τὸν Ἀδὰμ παιδευούσης, οὔτε οὖν
ἡ φλογίνη ῥομφαία φύσις ἦν πυρὸς, ἀλλ᾽
ὄψις τοιαύτη· οὔτε τὰ χερουβὶμ ζῶα,
ἀλ' ὄψις τοιαύτη. ἐπεὶ καὶ Ἰεζεκιήλ
τετραπρόσωπα τὰ χερουβὶμ ὁρᾷ, τε.
τραπρόσωπος δὲ ἀοράτου φύσις οὐκ ἔσιν
ἀλλὰ χερουβὶμ καλὰ πᾶν τὸ δυνατόν.
οὕτως λέγει, ὁ καθήμενος ἐπὶ τῶν χε-
ρουβὶμ, ἀντὶ τοῦ ὁ δυνατῶς βασιλεύων
καὶ, ἐπέβη ἐπὶ χερουβὶμ καὶ ἐπετάθη,
ἀντὶ τοῦ, μετὰ πολλῆς παρεγένετο τῆς
δυνάμεως. τὸ οὖν, ἔταξε τὰ χερουβὶμ, ἵνα
ἐπη δυνατὴν τινὰ καὶ φοβεραν ὄψιν και
Ο
1) ὡς. Deeft. 2) τοῦ καρποῦ. Cod. et PIC,
Cod. et PIC. οὐ θάνατος ἡ τιμωρία.
4) Gen. 3, 22. b) Gen. 3, 5. €) Rom. 6, 7.
INTERR. XL.
Quid illud eft: Ecce, Adam factus
cæ
eft vt vnus ex nobis ? a)
Cum diabolus dixiffet, b) Eritis
ficut Dii, cognofcentes bonum
et malum, Adamus vero fuscepis
fet fententiam mortis, quia trans-
grefius erat mandatum, Deus
omnium hoc per ironiam dixit,
demonftrans promiffionis diaboli-
ce mendacium. Prohibuerat au
rem ipfi Deus, ne acciperet de li-
gno vitæ, non quod inuideret hom
mini vitam æternam: fed vt pec-
cari curfum cohiberet.
primit enim peccati impetum.
Nam mortuus iuftificatus eft, ait, c)
α peccato.
Medicina
igitur mors eft, non pœna. Re-
Iuffit autem Deus,
Adamnum e regione Paradifi age-
re, vt priftinam vitam dolore ca
odio profequeretur peccatum, tan-
rentem reuocans in memoriam,
quam autorem laboriofe et ru
mnofæ vitæ.
THEODORI. Cherubim dicit non
virtutes quasdam inuifibiles, vt qui-
isnatura nihil illic contuliffet: cum
dam exiftimant: quoniam inuifibi-
vifio fenfibilis effe deberet,quz Ada-
mum inftitueret. Neque igitur gla-
dius ille fammeus natura ignis erat,
fed vifu talis: neque Cherubim erant
animalia, fed talia videbantur. Si-
quidem et Ezechiel Cherubim videt
habentes quatuor facies: cum tamen
inuifibilis natura quadruplicem fa-
εἰειι non habeat. Sed Cherubim vo-
ciem
cat illud omnne, quod potentia prz-
ditum eft. Sic dicit, d) Qui feder
fuper Cherubium, hoc eft, qui po-
tenter regnat: et, e) Afcendit fu-
per Cherubim, et volauit, hoc eft,
aduenit cum multa virture. Illud
dixit, vt indicet potentem quan
igitur, f) Et ftatuit Cherubim,
dam et terribilem vifionem et
D 4
formam,
τοῦ ξύλου. 3) ὁ θάνατος οὐ τιμωρία.
d) Pf. 98, 1.) P. 17, 11. f) Gen. 3, 24
56
B. THEODORETI
formam, quafi quorumdam anima-
fium collocatum effe in ingreffu
Paradifi, quibus inde Adamus ar-
Ceretur
*INTERR. XLI.
Si riflatus eft Cain non fufceptis
aius oblationibus, ergo panitentiam
egit. Nam pœnitentium
eft triftitia.
Angebat illum non peccatum
tas,
ipfius, fed fratris profperi-
Ad hoc enim Aquila alludit,
dicens hunc in modum, Et ira-
concidit vultus eius. Et dixit bo
minus ad Cain, Ad quid iracun
cundia fuit Caino vehementer, et
Do-
dha tibi?
1
INTERR. XLII.
Quod fignum Deus appofuit Caine.
Ipfa Dei fententia, que prohibe-
bat illum occidi, fignum erat:
et ipfa membrorum concuffio, no-
tum manifeftumque eum redde-
bat,
INTERR, XLIII.
Quam vxorem habuit Cain?
μορφήν, ώσανεὶ τινῶν ζώων, ἐπέζησε
τὴ εἰσόδῳ τοῦ παραδείσου, ὥςε απείργειν
τον Αδάμ.
ΕΡΩΤ. μα.
Εἰ ἐλυπήθη Κάϊν μὴ δεχθέντων τῶν παρ'
αὐτοῦ προσενεχθέντων, δῆλον ὅτι με
τεμελήθη τῶν γὰρ μεταμελου
μένων ἡ λύπη.
υτ
Ἢ Νίασεν αὐτὸν οὐχ ἡ αὐτοῦ πλημ
μέλεια, ἀλλ᾿ ἡ τοῦ ἀδελφοῦ εὐ
πραξία. τοῦτο γὰρ καὶ ὁ ᾿Ακύλας ἠνί
ξατο· ἔφη δὲ οὕτως, καὶ ὀργίλον͵ 1) τῷ
Καιν σφόδρα, καὶ ἔπεσε τὸ πρόσωπον
αὐτοῦ, καὶ εἶπε κύριος πρὸς Κάϊν, εἰς
τί τὸ ὀργίλον σοι;
Ο
I
ΕΡΩΤ. μβ'.
Ποῖον σημεῖον ἔθετο τῷ Κάϊν ὁ Θεός;
Αὐτὸς ὁ τοῦ Θεοῦ ὅρος σημείον ἦν, κα
λύων αὐτὸν ἀναιρεθῆναι καὶ αὐτὸς
δὲ τῶν μελῶν ὁ κλόνος ἐπίσημον αὐτὸν
καὶ δῆλον εἰργάζετο.
ΕΡΩΤ. μγ.
Τίνα ὁ Κάιν ἔχε γυναίκα;
ertum eft, fororem duxife in Δῆλον ὅτι τὴν ἀδελφήν οὐκ ἦν, δὲ
Cer
vxorem : hoc enim tunc tem-
poris non damnnabatur, cum nul-
la lex effet, quæ iftud prohiberet.
Erat alioqui impoffibile, aliter au-
peri genus humanum. Voluit au-
rem Deus ex vno viro et vna mu-
liere fubfiftere vniuerfas hominum
gentes. Primum quidem, vt ean-
dem effe naturam cognofcerent,
ex vno pari prognati: deinde vt
in concordiam coirent, tanquam ex
vna radice efloruiffent, Namf,cun
τοῦτο τηνικαῦτα κατηγορία, οὐδε
νὸς ἀπαγορεύοντος νόμου. ἄλλως τε οὐδὲ
οἷόν τε ἦν ἄλλως αυξηθῆναι τὸ γένος.
ἠβουλήθη δὲ ὁ Θεὸς, ἐξ ἑνὸς ἀνδρὸς καὶ
ἐκ μιας γυναικὸς ἅπαντα συζῆσαι τῶν
ανθρώπων τὰ ἔθνη πρῶτον ἵνα τὸ ταυ
τὸν τῆς φύσεως γινώσκωσιν, ὡς ἐξ ἑνὸς
2) ζεύγους βεβλαςηκότες ἔπειτα και εις
બે લંડ
ὁμόνοιαν 3) συνάπλωνται, ὡς ἐκ μιᾶς δια
ζης ἠχθηκότες, εἰ γὰρ καὶ τούτων παρὰ
του
1) τῷ Κάϊν. Cod. et Fic. τὸν Κάϊν. Ita quoque Aquila leftionem exprimit
DRVSIVS Fragm. vet. Interpr. gr. p. 12. recte tamen monet, legi debere rãi
Kém, quam lectionem etiam Schedæ combefifiana confirmant, obferuante
MONTFAUC. Hexapl. Orig, Tom. I. p. 20. 2) ζεύγους. Cod. γένους. Ita
enim (vti etiam ricvs habet legendum uft pro γένος. 3) Cod. et PIC,
συνάπτων,
QVEST. IN GENES. CAP. IV. V.
57
αν
Hanc
τοῦ Θεοῦ τῶν ὅλων πρυτανευθέντων Deus vniuerforum hæc omnia ita
μυρία, τολμῶνται σφαγα, τί οὐκ ἂν
ἐτόλμησαν, εἰ ἐκ διαφόρων βεβλαςηκέναι
πατέρων ᾠήθησαν; τούτου χάριν ἕνα
fièv ἐκ τῆς γῆς διέπλασεν ἄνδρα· ἐκ δὲ
τούτου μίαν ἐδημιούργησε γυναίκα. ἐκ δὲ
τούτων πᾶσαν τὴν οἰκουμένην τοῦ γένους
ἐπλήρωσε. διὰ τήνδε τοίνυν τὴν αἰτίαν,
συνεχώρησεν ἐν ἀρχῇ τῶν ἀδελφῶν τὴν
ἐπιμιξίαν ἐπειδὴ δὲ αὐξήθη τὸ γένος, ὡς
παράνομον τοῦτον ἀπαγορεύει τὸν γά-
μον. διά τοι τοῦτο σὺν τῷ Νῶς καὶ τοῖς
υἱέσι, καὶ τὰς ἐκείνων γυναίκας διέσωσεν
ἐν τῇ κιβωτῷ, ἵνα ταῖς ἀνεψιας 1) οἱ
ἐκείνων συναφθῶσι παίδες.
ΕΡΩΤ. κδ'.
Τίνας ανειλεν ὁ Λάμεχ ;
Οὐ δύο, καθά τινες ὑπειλήφασιν οὐδὲ
τὸν Κάϊν, ὡς ἕτεροι με μυθολογή
κασιν' ἀλλ᾽ ἕνα, καὶ τοῦτον νέον. ἄνδρα
γὰρ, φησὶν, ἀπέκτεινα εἰς τραῦμα ἐμοὶ,
και νεανίσκον εἰς μώλωπα ἐμοὶ τουτέςιν
ἄνδρα νέαν ἄγοντα τὴν ἡλικίαν. διέφυγε
μέντοι τὴν τιμωρίαν, διὰ τὴν τῆς αμαρ-
σίας ὁμολογίαν. και 2) καθ' ἑαυτοῦ τὴν
ψῆφον ἐξενεγκών, τὴν θείαν διεκώλυσε
ψῆφον.
ΕΡΩΤ. με
Που 3) μετέθηκεν ὁ τῶν ὅλων Θεὸς
τὸν Ενώχ ;
Οὐ δὲ ζητεῖν τὰ σεσιγημένα τέργειν
δὲ προσήκει τὰ γεγραμμένα. ἐγὼ
δὲ οἶμαι τοῦτο πεποιηκέναι τὸν τῶν ὅλων
Θεὸν, εἰς ψυχαγωγίαν τῶν τῆς ἀρετῆς
ἀθλητῶν. ἐπειδὴ γὰρ ὁ ᾿Αβελ, πρῶτος
γεγονὼς τῆς δικαιοσύνης καρπὸς, προ-
ωρός τε και πρόβοιζος ἐξεκόπη ἐλπὶς
δὲ τῆς ἀνατάσεως οὐδέπω τοὺς ἀνθρώ.
1) οἱ ἐκείνων. Abeft a Cod. et edit. P IC I
et PIC. μετατέθεικε.
n) Gen. 4, 23.
1
ordinauerit, multæ tamen cades
admittuntur, quid non perpetras-
fent, fi e diuerfis patribus ortos fe
effe exiftimnaffent Huius rei gra-
tia vnum quidem virum e terra
formauit, et ex eo vnam creauit
mulierem, et ex eorum genere re-
igitur ob caufam Deus ab initio
pleuit vniuerfam terram.
permift fratrum commixtionem:
at poftquam creuit humanum ge-
nus, huiusmodi nuptias, tan-
quam iniquas, prohibuit. Et ob
id vna cum Noë et fiis eius,
Deus conferuauit eorum vxores in
arca, vt eorum liberi confobrinis
copularentur.
INTERR. XLIIII.
Quesnam interfecit Lamech?
Non duos, vt quidam puraue-
3
runt, neque ipfum Cain,
vt alii fabulati funt: fed vnum,
et hunc iuuenem. Virum enim
inquit, a) occidi in vulnus meum,
et adolefcentulum in liuorem meum:
hoc eft, virum agentem iuueni-
τι propter peccati * confeflionem: *
et contra fe ferens fententiam, eui
tauit fententiam diuinam.
lem ætatem. Pœnam tamen eua-
ro
INTERR. XLV.
Quem in locum Deus omnium
transtulit Enochum?
on inquirenda funt, quæ filen-
No
tio funt tradita, fed vene-
randa quæ fcripta funt. Ego ve-
τo puto, Deum omnium hoc fen
ciffe, ad confolandos virtutis ath-
letas. Cum enim Abel primus
iuftitia fruaus, imnaturus ad.
huc radicitus abfciffus effet, et
nondum refurrectionis fpes homi
D 5
nes
2) Cod. et F I C. κατ' αὐτοῦ. 3) Cod.
58
B. THEODORETI
nes confolaretur, transtulit omnni- πους ἐψυχαγώγει, μετέθηκεν εὐαρετής
um Deus ipfum Enoch fibi gra- σαντα τὸν Ἐνὼχ ὁ τῶν ὅλων Θεὸς, καὶ
tiffimum, eumque feiunxit a mor-
talium vita : vt quicumque pie vi- τῆς τῶν θνητῶν ἐχώρισε βιοτῆς· ἵνα
vere ftatuerit, ita ratiocinetur, vt- έκαςος τῶν εὐσεβῶν προαιρουμένων λο-
pote ratione præditus, cum Deus γίζηται, οἷα δὴ λόγω τετιμημένος, ὡς ὁ
omnium, qui iuftus eft, et iufte τοῦτον τετιμηκώς, ἀγέραςον οὐκ ἐάσει
gubernat vniuerfa, Enochum hono- τον Αβελ, ὅ τε δὴ δίκαιος ὢν, καὶ δικαίως
fe profecutus fit, eum Abelem quo-θύνων τα σύμπαντα. τούτου δὴ χάριν,
que ornamento carere non permis-
furum. Hac de cauffa illum quidem
occidi permifit, Enochum autem
transtulit: vt huius prædicatione
futuram indicaret refurreaionem.
Qui enim in hac vita virtutis remu-
nerationem non fuerit adeptus, i.
lam in altera vita certo confequetur.
INTERR. XLVI.
Ouare, cum Adam peccafer, iuftus
Abel primus mortuus eft?
Debile voluit Deus efe mortis
fundamentum. Si enim Adam
prior obiifet, firmiore fundamen-
to mors niteretur, primum mor-
tuum excipiens peccatorem. Quia
vero primum recepit eum, qui in-
iufte occifus erat, dubium funda-
mentum habet.
INTERR. XLVII.
Quosnam Mofes vocauit filios
Dei?
Ο
exiftimarunt, eos Angelos
effe, putantes fuæ forfan intemn-
perantiæ patrocinium fe habituros,
fi Angelos eiusdem criminis reos
tenerent. Oportebat autem eos
audiffe Deum omnium ita dicen-
tem, a) Non permanebit fpiritus
meus in hominibus illis in aternum,
quia carnes funt. Erunt autem
dies illorum centum viginti anni: et
inde perfpicere, naturam incorpo.
ream carnes non habere, neque
angelos vitam habere tempore de-
finitam : immortales enim creati
funt. Et quæ fequuntur, fub ean-
uidam nimis ftupidi et folidi
(3) Gen, 6, 3.
اد
τὸν μὲν παρεῖδεν αναιρούμενον, τὸν δὲ
μετέθηκεν ἵνα τῇ ἀναρξήσει τῇ τούτου
μηνύση τὴν ἐσομένην ανάςασιν. ὁ γὰρ
κατὰ τόνδε τὸν βίον τῶν τῆς ἀρετῆς μὴ
τετυχηκὼς ἀντιδόσεων, δῆλον ὡς ἐν ἑτέ
ζῷ τούτων ἀπολαύσεται βίῳ.
ΕΡΩΤ. με.
Τί δὴ τοῦ Ἀδὰμ ἡμαρτηκότος Αβελ ὁ
δίκαιος ἐτελεύτησε πρῶτος ;
Ο
- αθρὸν ἠβουλήθη ὁ Θεὸς γενέσθαι τὸν
τοῦ θανάτου θεμέλιον. εἰ γὰρ
Ἀδὰμ πρότερος ἐτελεύτησεν, ἔχεν ἂν
ἐκεῖνος ἰχυρὰν τὴν κρηπίδα, πρῶτον νε
κρὸν τὸν ἡμαρτηκότα δεξάμενος. ἐπειδὴ
δὲ τὸν ἀδίκως ανηρημένον ἐδέξατο πρῶτ
τον, σφαλερὸν τὸ θεμέλιον ἔχει
ΕΡΩΤ. μζ'.
Τίνας υἱοὺς τοῦ Θεοῦ κέκληκεν
ὁ Μωσης
Ἐμβρόντητοί τινες καὶ ἄγαν ἠλίθιοι,
ἀγγέλους τούτους ὑπέλαβον, τῆς
οἰκείας ἴσως ἀκολασίας ἀπολογίαν χής
σεν ἡγούμενοι, εἰ τῶν ἀγγέλων τοιαῦτα
κατηγοροίεν. ἔδει δὲ αὐτοὺς ἀκοῦσαι τοῦ
Θεοῦ τῶν ὅλων λέγοντος οὐ μὴ κατα-
μείνη τὸ πνεῦμά μου ἐν τοῖς ἀνθρώποις
τούτοις εἰς τὸν αἰῶνα, διὰ τὸ εἶναι αὐ
τοὺς σάρκας ἔσονται δὲ αἱ ἡμέραι αὐ
τῶν ἔτη ἑκατὸν εἴκοσι· καὶ συνοδεῖν ἐνα
τεύθεν, ὡς οὔτε σάρκας ἔχει τῶν ἀσω
μάτων ἡ φύσις, οὔτε χρόνῳ ῥητῷ περι-
ωρισμένην ἔχουσι τὴν ζωήν· ἀθάνατος
γὰρ ἐκτίθησαν. καὶ τὰ ἑξῆς δὲ τὴν αὐ
C
την
QUÆST. IN GENES. CAP. VI.
59
C
τὴν ἔχει διάνοιαν. ἰδὼν γὰρ, φησι, κύ.
ριος ὁ Θεός, ὅτι ἐπληθύνθησαν αἱ και
αι
κίαι τῶν ἀνθρώπων ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ πᾶς
τις διανοεῖται ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ ἐπι-
μελῶς ἐπὶ τὰ πονηρὰ πάσας τὰς 1) -
μέρας καὶ ἐνεθυμήθη ὁ Θεὸς, ὅτι ἐποί
ησε τὸν ἄνθρωπον ἐπὶ τῆς γῆς. και ένα
*
πεν ὁ Θεὸς, ἀπαλείψω τὸν ἄνθρωπον
ὃν ἐποίησα ἀπὸ προσώπου τῆς γῆς, ἀπὸ
ἀνθρώπου ἕως κτήνους, καὶ ἀπὸ ἑρπε‐
τῶν ἕως πετεινῶν τοῦ οὐρανοῦ, ὅτι 2) ενε-
θυμήθην ὅτι ἐποίησα αὐτούς. καὶ τῷ
Νε πάλιν ἔφη, καιρὸς παντὸς ἀνθρώ-
που ἥκει ἐναντίον μου ὅτι ἐπλήθη ἡ γῆ
ἀδικίας ἀπ' αὐτῶν καὶ ἰδοὺ καταφθείρω
αὐτοὺς, καὶ τὴν γῆν. ταῦτα δὲ πάντα
ἀνθρώπους εἶναι δηλοῖ, τοὺς τὸν παρά
νομον βίον ἠγαπηκότας. εἰ δὲ ἄγγελοι
ταῖς τῶν ἀνθρώπων ἐπεμίγησαν θυγα-
τράσιν
ἠδίκηνται οἱ ἄνθρωποι παρά
τῶν ἀγγέλων βία γὰρ δηλονότι τους
τούτων θυγατέρας διέφθειραν ἠδίκην.
ται δὲ καὶ παρὰ τοῦ πεποιηκότος Θεοῦ,
ὑπὲρ ἀγγέλων 3) λελαγνευκότων αὐτοὶ
κολαζόμενοι, ἀλλὰ ταῦτα 4) οὐδὲ αὐτὸν
εἶμαι φάναι τολμῆσαι τὸν τοῦ ψεύδους
πατέρα. διὰ πολλῶν γὰρ ἐδίδαξεν ἡ θεία
γραφή, καὶ ἀνθρώπους ἡμαρτηκέναι,
καὶ κατ' ἀνθρώπων τὴν θείαν ἐξενηνές
χθαι ψῆφον. ποιεῖ δὲ τοῖς πολλοῖς τὴν
ἄγνοιαν τὸ παρέργως ἀναγινώσκειν τὴν
θείαν γραφήν. εἰρηκῶς γὰρ ο συγγρας
φεύς, ὅπως ἐκ μὲν τοῦ Ἀδὰμ ὁ Σὴν
Αδαμ
ἐγεννήθη, ἐκ δὲ τοῦ Σὴν ὁ Ἐνως, προσ-
έθηκεν, 5) οὗτος ἤλπισεν ἐπικαλεῖθαι τὸ
Π
Ο
dem fententiam cadunt. Videns
enim, inquit, a) Dominus Deus,
quod completa effent nequitia * bo. *
minum fuper terram, et quod vnus-
quisque omni tempore in corde fuo
intentus efer ad mala, paniruit
Deum, quod feciffet hominem Su-
per terram. Et dixit Deus, de-
lebo bominem quem feci, o facie
terræ, ab homine vsque ad pecus,
et a reptilibus usque ad volatilia
cali, quia paniter me, quod fe
cerim ipfos. Et ipfi Now dixit
iterum,b) Finis vniuerfa carnis
venit coram me. Quia repleta eft
terra iniquitate ipforum, ecce dis-
Hæc vti-
perdo eos, et terram.
με qui vitam iniquam amplexi
que omnia indicant, homines es-
funt. Quod fi angeli filiabus
hominum permixti effent, homi-
nes ab angelis effent iniuria affe.
αi, quia vi horum filias corru-
effent a Deo creatore, eo quod
piffent. Iniuriam quoque paffi
pro angelis, qui libidinofi fue-
rant, ipfi puniti effent. Verum
hac, vt arbitror, ne pater qui-
dem mendacii dicere auderet.
Multis enim docuit facra fcri-
tum aduerfus eos diuinam fenten-
ptura, tumn homines deliquiffe,
tiam effe latam. Ceterum plerique
idcirco in ignorantiam incidunt,
quod fcripturam diuinam ofcitan-
ter legant. Nam cum narraſſet
Mores, quomodo Seth ex Adamo
natus effet, ex Seth autem Enos,
fubiunxit, c) Ille fperauit inuocare
nomen
1) ἡμέρας, Cod: ἁμαρτίας. Minus bene. 2) ἐνεθυμήθην. Secundum lectionem
Codicis varicani; alexandrinus autem habet, ἐθυμώθην. 3) λελαν. αὐτοίς
Cod. λελατρευκότων αὐτοί. PIC. λελατρευκότων αὐτῷ. 4) οὐδὲ αὐτόν Cod. et
PIC. οὐδέν. 5) οὗτος τοῦ Θεοῦ. Multos fefellit falfa LXX. Interpretum ver
fio, cui omnino h. l. præferenda eft Aquila interpretatio. 7 enim non
defcendit a ↳ Sperauit, fed a foluit, incepit. Vid. DRVSIVS L. c.
p. 91.
a) Gen. 6, 5 -- 7.
b) Gen. 6, 13.
6) Gen. 4, 26.
60
B. THEODORETI
Homem Domini Dei. Quod qui-
dem Aquila interpretatus eft fic,
Tunc cœptum eft vocari nomine
Domini. Subindicat autem fer.
ano ille, quod propter pietatem
prinus hic diuinam appellatio-
nem fortitus eft, et a cognatis
vocatus eft Deus: vnde et qui
ex eo nati funt, vocati funt filii
Dei: quemadmodum et nos quo-
que ex nomine Chrifti Domini
nuncupamur Chrifiani. Quod fi
quis hunc intelledum non re-
cipit, propterea quod hæc inter-
pretatio ab Aquila profe&ta eft;
Deum audiat dicentem per pro-
phetam Dauid, a) Ego dixi, dii
eftis, et filii Excelfs omnes. et, b)
Deus ferit in Synagoga deorum,
in medio autem Deos diiudicer.
Sic enim appellat principes et
magiftratus, vt fequentia decla-
rant, c) Ouousque iudicatis ini.
quitatem, et facies peccatorum fu-
miris ? Iudicate orphano et egeno,
et pauperem iuftificare,
et quæ fequuntur. Et iterum, d)
Deus deorum Dominus locutus eft,
et vocauit terram. Illorum nem-
pe, qui digni habiti funt hac ap.
pellationis gratia. Sic et legisla-
for ait, e) diis non detrabes, et
principibus populi tui non maledi-
Illi igitur etiam, tanquam
pii et boni, cognominati funt
filii Dei. Separatum enim erat
genus Seth, et non permifceba-
cum cognatione Cain, pro-
pter illatam ab omnium Deo ma-
ledictionem. Multo autem poft
tempore, (nam poft annos plus
bis mille diluuium induxit Deus)
videntes filias cognationis Cain
fpeciofas, et illecti, vt verifimi-
bumilem
ces.
tur
*
TQ
ως
<
πο
εν
ὄνομα κυρίου τοῦ Θεοῦ· ὁ δὲ Ακύλας
οὕτως τοῦτο ἡρμήνευσεν, τότε ήρχθη
1) του καλεῖσθαι τῷ ὀνόματι κυρίου αι.
νίττεται δὲ ὁ λόγος, ὡς διὰ τὴν εὐσέβει
αν οὗτος πρῶτος τῆς θείας προσηγορίας
τετύχηκε, καὶ ὑπὸ τῶν συγγενῶν ὠνο-
μάθη Θεός· ὅθεν οἱ ἐκ τούτου φύντες
υἱοὶ Θεοῦ ἐχρημάτιζον· ὥσπερ δὴ καὶ
μεῖς ἐκ τῆς τοῦ δεσπότου Χριςοῦ προσ-
ηγορίας χρισιανοὶ καλούμεθα. εἰ δέ τις
ταύτην οὐ δέχεται τὴν διάνοιαν, διὰ τὸ
τὸν ᾿Ακύλαν οὕτως ἡρμηνευκέναι, άκου-
σάτω τοῦ Θεοῦ διὰ Δαβὶδ τοῦ προφή
του λέγοντος· ἐγὼ εἶπα, θεοί ἐτε, καὶ
υἱοὶ ὑψίσου πάντες καὶ, ὁ Θεὸς ἔτη ἐν
συναγωγή θεῶν, ἐν μέσῳ δὲ θεούς δια
κρινεῖ οὕτω δὲ ὀνομάζει τοὺς ἄρχοντας,
ὡς δηλοῖ τὰ ἑξῆς, ἕως πότε κρίνετε αδι
κίαν, καὶ πρόσωπα ἁμαρτωλῶν λαμβά
νετε; κρίνετε ὀρφανῷ καὶ πλωχῷ, τα
πεινὸν καὶ πένητα δικαιώσατε, καὶ τὰ
ἑξῆς καὶ αὖθις, Θεὸς θεῶν κύριος ἐλά
λησε, καὶ ἐκάλεσε τὴν γῆν τούτων αὐ
τῶν δηλονότι τῶν χάριτι τῆς προσηγο
ρίας ταύτης ἠξιωμένων· οὕτω καὶ ὁ να
μοθέτης φησί, θεοὺς οὐ κακολογήσεις,
και 2) ἄρχοντας τοῦ λαοῦ σου οὐκ ἐρεῖς
κακῶς. κἀκεῖνοι τοίνυν ὡς εὐσεβεῖς ὠνο
μάθησαν υἱοὶ τοῦ Θεοῦ. ἐκεχώριτο γὰρ
τοῦ Σὴν τὸ γένος, καὶ οὐκ ἐπεμίγνυτα
τοῖς ἐκ τοῦ Κάϊν, διὰ τὴν ἐπενεχθεῖσαν
αὐτῷ παρὰ τοῦ Θεοῦ τῶν ὅλων ἀράν.
ἀλλὰ χρόνου συχνοῦ διελθόντος μετὰ
πλείονα γὰρ ἢ διχίλια ἔτη τὸν κατακλυ
σμὸν ἐπήγαγεν ὁ Θεὸς εὐειδεῖς θεασά
μενοι τῆς τοῦ Κάϊν συγγενείας τὰς θυ
γατέρας, καὶ καταθελχθέντες, ὡς εἰς
1) τοῦ καλεῖθαι τῷ ὀνόματι. Cod. et PIC, τοῦ καλεῖν ἐν ὀνόματι. Ita quoque
DRVSIVS l. c. p. 14. legit. Cum firmondiana lectione conuenit ea quam
MONTFAUC, I. C. p. 2o. exhibet, vbi tamen legitur ἐν ὀνόματι. 2) Recepta
leftio Cod. vaticani æque ac alex. eft ἄρχοντα.
#) Pf. 81, 6. b) Pf. 81, 1. ) Pf. 81, 2. 3. d) Pf. 49, L. e) Exod. 22, 28.
QVEST. IN GENES. CAP. VI.
6T
κος, τοῖς παρ' αὐτῶν ἐπινοηθεῖσι μουσι- le eft, inftrumentis muficis ab
T
τα
τα
κοῖς ὀργάνοις· ὁ γὰς Ἰουδὰλ ἐξ αὐτῶν
ἀνθήσας, ψαλτήριον καὶ κιθάραν κατ'
έδειξεν ἐπεμίγησαν αὐταῖς, καὶ δι-
ἐφθειραν τὴν οἰκείαν εὐγένειαν ἢ τὰ αὐ-
τὰ τοῖς Ἰσραηλίταις ὑπέμειναν, οἱ ταῖς
τῶν Μαδιανιτῶν θυγατράσι μιγέντες,
καὶ τῆς ἐκείνων δυσσεβείας μετέχον, και
θεήλατον τιμωρίαν ἐδέξαντο. περὶ τού-
των καὶ ὁ θεῖος ἔφη Δαβίδ, καὶ ἐμίγη-
σαν ἐν τοῖς ἔθνεσι, καὶ ἔμαθον τὰ ἔργα
αὐτῶν, καὶ ἐδούλευσαν τοῖς γλυπτοῖς
αὐτῶν. οὕτως οἱ ἐκ τοῦ Σὴν τὸ γένος
κατάγοντες, πάλαι μὲν ὡς ἀρετῆς ἐπι
μελούμενοι υἱοὶ Θεοῦ ἐχρημάτιζον ὑπὸ
δὲ τῆς ὥρας τῶν ἀνοσίων γυναικῶν δελε-
ασθέντες, συνέχεαν μὲν διακεκριμένα τὰ
γένη. 1) καρπὸν δὲ κληρονομίας τὴν πα
δε
νωλεθρίαν ἐδέξαντο. ἐκεῖνο μέντοι επιση-
μήναθαι χρή, ὡς οὐχ ἁπλῶς αὐτῶν
ἁμαρτίαν ὁ θεῖος λόγος κατηγορεῖ ἀλ-
λὰ τὴν μετ᾿ ἐπιμελείας καὶ σπουδῆς πα-
ρανομίαν. τοῦτο γαρ δηλοῖ τὸς πᾶς τις
διανοεῖται ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ ἐπιμελῶς
ἐπὶ τὰ πονηρὰ πάσας τὰς ἡμέρας. οι
μὲν γὰρ δυχεραίνοντες τῆς ἁμαρτίας τὴν
προσβολὴν, ἡτώμενοι δὲ διὰ τὴν τοῦ νοῦ
ῥαθυμίαν τῇ πονηρία, εἶν᾿ ἕτερον αλ-
γοῦντες καὶ δένοντες, ἔχουσί τινα μετρί.
αν ἀμηγέπη παραίτησιν· οἱ δὲ εἰς ἀκο-
λασίαν καὶ πονηρίαν παντάπασιν ἀπο-
κλίνοντες, καὶ δοῦλον τῶν παθῶν τὸν
λογισμὸν ἀποφαίνοντες, ὥτε καὶ προσ-
επινοεῖν ἑτέρας κακίας ἰδέας, καὶ τοῦτο
οὐχ ἅπαξ ἢ δὶς, ἀλλὰ παρὰ πάντα τὸν
βίον, ποίας άξιοι συγγνώμης; ποία δὲ
κόλασις οὐ σμικρὰ τοῖς οὕτω σφᾶς αὐ-
τοὺς ἐκδεδωκόσιν εἰς ὄλεθρον ;
Ο
ات
1) Cod. et Pic. παρὰ καρπόν.
a) Pf. 105, 35.36. b) Gen. 6, §.
et
eis excogitatis (Iubal enim ex
εtharam inuenerat) permixti funt
ipfis prognatus pfalterium et ci-
illis, et contaminarunt fuam no-
bilitatem: et eadem perpeffi funt,
quæ Ifraëlitæ, qui Madianitarum
filiabus permixti, et impietatis
diuinam vitionem pertulerunt. De
eorum participes facti funt,
his diuinus Dauid inquit, a) Per-
mixti funt inter gentes, et didices
runt opera eorum, et feruerunt
fculprilibus eorum. Sic et hi qui
quidem, vt virtutum fudiof
ex Setho genus duxerunt, olim
vocabantur filii Dei. Verum im-
purarum mulierum pulchritudine
capti confuderunt familias alioqui
diftinitas, et pro fru&u hæredi-
tario commune exitium recepe-
runt. Hoc tamen animaduerten-
dun eft, quod diuinus fermo non
fimpliciter peccatum eorum da-
mnat, fed cura et ftudio quefi
tam iniquitatem reprehendit. Hoc
enim fignificat, quod ait,b) Vnus-
quisque meditatur in corde fuo fiu
diofe ad mala peragenda omus
diebus. Qui enim agre ferunt
oblatam fibi peccandi occafionem,
a nequitia tamen vifti per mentis
ignauiam, poftea dolent et lu-
gent, mediocrem quandam ali-
quatenus habent excufationem.
Qui vero declinant prorfus ad ine
temperantiam et malitiam, fub-
feruire facientes affe&tionibus ra-
tionem, vt etiam excogitent alias
nequitiæ fpecies, et hoc non fe-
nequitia fpecies
mel aut bis, fed per totam vitam,
qua venia digni funt? quod fup
plicium illis non leue, qui ita fe
ipfos exitio deuouerint?
INTERR
62
B. THEODORETI
INTERR. XLVIII.
Quos vocat fcriptura diuina
A
gigantes?
iunt quidam, eos effe qui mul-
tos annos vixerunt. Non.
nulli vero dicunt efle Dei ofores,
et Dei aduerfarios homines. Qui
hæc fic intellexerunt, non dicunt
illos grandiora cateris hominibus
habuiffe corpora. Ego vero, cum
audio fcripturam diuinam dicen-
tem de Enac, a) quod a giganti-
bus oriundus erat: et de Og, b)
quod cubile ipfius ferreum erat,
babens longitudinem nouem cubito.
rum, et latitudinem quatuor cubi.
zorum, et quod ifte reliquus featus
eft de Raphuim. item cum audio
* exploratores * narrantes, c) quod
eramus in confpetu corum tanquam
locufa, et Deum confirmnantem
hos fermones, et dicentem, a)
Tradidi tibi Amorrhaum, cuius
altitudo erat tanquam cedri, et ro-
bufius erat vt quercus: et de Go-
liad, e) quod longitudinem habe-
bat quatuor cubitorum et palmi :
arbitror fuiffe quosdam prægran-
des homines. Deo hoc etiam
fapienter difpenfante, vt cogno-
fcant creatorem non infirmum
tantam hominibus attribuiffe
menfuram perfacile enim erat
ei etiam maiores homines crea:
re, fed vt fuperbiæ tumorem
reprimeret, et arrogantiam cohi-
beret, non dedit hominibus ma-
xima corpora. Nam fi exiguis
corporibus præditi non contra fe
modo, fed contra Deumn creato-
rem attolluntur, quid non com-
mififfent, fi maxima corpora for-
titi effent ?
ΕΡΩΤ. μή.
Τίνας καλεί γίγαντας
ἡ θεία γραφή;
το
ήν
Τινὲς φασὶ τοὺς ἔτη πολλὰ βεβιωκό
τας τινὲς δὲ τοὺς θεομισεῖς καὶ
ἀντιθέους ανθρώπους. οἱ ταῦτα οὕτω
νενοηκότες, οὐ φασὶ τούτους μείζονα
τῶν ἄλλων ἀνθρώπων σώματα ἐχηκέναι.
ἐγὼ δὲ ὅταν ἀκούσω τῆς θείας γραφῆς
λεγούσης περὶ τοῦ Ἐνακ, 1) ὅτι ἀπόγο
νος ἦν τῶν γιγάντων καὶ περὶ τοῦ Ὢγο
η
ὅτι ἡ κλίνη αὐτοῦ σιδηρὰ ἦν, ἐννέα πη
χῶν τὸ μῆκος, καὶ τεσσάρων πήχεων
τὸ εὖρος· καὶ ὅτι οὗτος ἐκ τῶν Ῥαφαίν
υπελείφθη καὶ τῶν κατασκόπων δικ
γουμένων, ὅτι ἦμεν ἐνώπιον αὐτῶν ὡσεὶ
ακρίδες καὶ τοῦ Θεοῦ βεβαιοῦντος τοὺς
λόγους, καὶ λέγοντος, ὅτι παραδέδωκά
σοι τὸν ᾿Αμοῤῥαῖον, οὗ τὸ ὕψος ἦν ὡς κέ-
δρου, και χυρὸς ἦν ὡς δοῦς καὶ περὶ τοῦ
Γολιάδ, ὅτι 2) τεσσάρων πήχεων και
σπιθαμῆς τὸ μῆκος εἶχεν ἡγοῦμαι γε
γενήθαι τινὰς παμμεγέθεις ανθρώπους.
τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦτο 3) σοφῶς πρυτα
νεύσαντος, ἵνα γνῶσιν ὡς οὐκ ἀσθενῶν ὁ
δημιουργός τοσοῦτον τοῖς ἀνθρώποις
απένειμε μέτρον βάδιον γὰρ ἦν αὐτῷ
καὶ μείζους δημιεργῆσαι ἀλλὰ τὸν τύ
φον ἐκκόπλων, καὶ τὴν ἀλαζονείαν και
λύων, μέγισα τοῖς ἀνθρώποις οὐκ ἔδωκε
σώματα. εἰ γὰρ ἐν σμικροῖς σώμασιν
οὐ κατ' ἀλλήλων, ἀλλὰ κατ᾿ αὐτοῦ με
γαλαυχοῦσι τοῦ ποιητοῦ, τί οὐκ ἂν
ἔδρασαν εἰ μεγίςων σωμάτων μετέλα-
χον;
ως
ΕΡΩΤ.
1) ὅτι γιγάντων. Hæc referunt fefe ad verba illa Numer. XIII. 34. υἱοὺς
Ἐνὰκ ἐκ τῶν γιγάντων, quæ in verfione LXX. Interpretum defunt, a GRA-
BIO autem et BREITINGERO afterifco addito inferta funt. 2) τεσσάρων.
Secundum leftionem Cod. vatic. fed codex alex habet ἓξ πήχεων. 3) Cod. et
PIC. σαφῶς.
a) Num. 13, 34. ¿) Deut. 3, 11. c) Num, 13, 34. d) Amos 2, 9. e) 1 Reg. 17, 4.
r
}
QVÆST. IN GENES. CAP. VII.
63
ΕΡΩΤ. μθ'.
Διατί πολὺν χρόνον ἔζων
οἱ παλαιοί;
σε αὐξηθῆναι τῷ πλείονι χρόνω
διὰ τοῦτο καὶ 1) πολλαῖς συν-
ήπλοντο γυναιξίν. αὐτίκα γοῦν καὶ με-
τὰ τὸν κατακλυσμὸν μέχρι τῶν πατρι-
αρχῶν μακρόβιοι ἦσαν ἐπειδὴ δὲ τὴν ο
κουμένην ἐπλήρωσαν, ἠλατλώθη λοιπὸν
ὁ τῶν ἐτῶν ἀριθμός.
Ο
ου
ΕΡΩΤ. .
ν
ευ
Τί δήποτε τῷ κατακλυσμῷ τὰ τῶν ἀν-
θρώπων πλήθη διέφθειρεν,
Ἐξαλείψαι τοῦ Κάϊν τὸ γένος ἠθέλη.
σεν ἀνεμίγη δὲ αὐτῷ καὶ τῶν εὐ-
σεβῶν ἡ φυλή· διὸ καὶ τῆς τιμωρίας με
τέχηκεν. ἀρχὴν δὲ τινα καινοῦ βίου ποι-
ήσαθαι βουληθείς, τὸν Νῶς καὶ τοὺς
ἐκείνου παῖδας σὺν ταῖς γυναιξὶ διετή.
ρησεν, εὐσεβῆ τε ὄντα καὶ δίκαιον, ἐκ τῆς
τῶν εὐσεβῶν συγγενείας βλαςήσαντα,
καὶ τὴν τῆς παρανομίας ἐπιμιξίαν μια
σήσαντα. οὐ μὴν, ὥς τινές φασιν, ὀργῇ
τινὶ καὶ μεταμελεία ταῦτα πεποίηκε.
ταῦτα γάρ τοι ἀνθρώπινα πάθη ἡ δὲ
θεία φύσις ἐλευθέρα παθῶν. ἄλλως τε ἡ
μεταμέλεια τοῖς μετὰ τὴν πεῖραν μανθά
νουσι τῶν πραγμάτων τὴν φύσιν κατάλ-
ληλος ἀγνοοῦντες γὰρ τὸ ἐσόμενον, προ-
βουλεύονται στα τῇ πείρα μανθάνοντες,
ὡς οὐκ ὀρθῶς ἐβουλεύσαντο, μεταμέλον
ται. ὁ δὲ Θεὸς οὕτως ὁρᾶ τὰ μετὰ πολ.
λὰς ἐσόμενα γενεὰς, ὡς ήδη γεγενημένα!
ὡς προορῶν τοίνυν καὶ προγινώσκων, οὗ
τως ἅπαντα πρυτανεύει. τί δήποτε τοί.
νυν μεταμελεῖται, ἅπαντα πρὸς τὴν
πρόγνωσιν τὴν οἰκείαν οἰκονομῶν; οὐκ
οὖν 2) ἐπὶ Θεοῦ μεταμέλεια οικονομίας
ἐςὶ μεταβολή. 3) μεταμεμέλημαι γὰρ,
Ο
INTERR. XLIX.
Quare longo tempore viuebant
antiqui?
Vt longiore temporis fpatio au-
geri numero poffent. Nam
propter hoc etiam plures vxores
ducebant. Itaque etiam poft di-
luuium, vsque ad tempora pa-
triarcharum, longaui erant. Poft-
eaquam autem terram repleue-
runt, diminutus eft deinceps an-
norum numerus.
INTERR. L.
Cur diluuio multitudinem
hominum deleuit?
Delere fobolem Cain voluit: et
mixta erat, ob id fupplicii particeps
quia piorum tribus illi per-
fuit. Volens enim Deus principium
quoddam noua vitæ facere, confer-
vauit ipfum Novetliberos eius cum
vxoribus: Now inquam, virum
pium et iuftum, et e piorum famnilia
tatis fummo odio habebat. Non au-
ortum, et qui permixtionem iniqui-
rem, vt ferunt quidam, ira quadam
erpenitentia duftus Deus hæc egit.
Ha funt enim humanæ paffiones,
a quibus natura diuina prorfus eft
libera. maxime cum pœnitentia
conueniat eis, qui periculo fatto
rerum conditionem didicerunt.
Ignorantes enim quod futurum
eft, antea confultant: tum pericu
lo falto difcentes quod non refe
deliberauerint, penitentia ducun
tur. Deus autem perinde videt ea
quæ multas poft generationes fu
tua funt, ac fi iam eueniffent.
Hinc fit, vt tanquam praui
dens et prafciens omnia difpenfet.
Quomodo ergo * penitentia ca- *
dat in eum, qui fua præfcientia
regit vniuerfa: Quare penitentia
Dei nihil aliud eft, quam mutatio
difpenfationis eius. Pænitet me
inquit,
1) πολλαῖς συνήσθοντο. Cod. et FIC, πλείοσι συνάπλοντο. 2) ἐπὶ Θεοῦ. Cod. et Fic.
μετά Θεοῦ. 3) μεταμεμέλη και. Ita legitur etian, vt L AMB. Bos teftatur,
in edit. complur. Codex alex. et varic. habent παρακέκλημα.
1
64
B. THEODORETI
fe.
اد
TO
να πα
inquit, a) quod conftituerim Saul φησὶν, ὅτι 1) κέχρικα τον Σαούλ εἰς
vegem, pro eo quod eft, ftatui βασιλέα, ἀντὶ τοῦ, ἐδοκίμασα μὲν
illum deponere, et alterum crea-
Sic et in hoc loco, Paniret παῦσαι τοῦτον, ἕτερον δὲ χειροτονῆσαι.
me, fecife hominem, hoc eft, de- οὕτω κάνταῦθα, ἐνεθυμήθην ὅτι ἐποί-
creui perdere hominum genus. ησα τὸν ἄνθρωπον, ἐδοκίμασα διολέσαι
Verum, cum benignus et cle- τῶν ἀνθρώπων τὸ γένος· ἀλλὰ φιλάν
mens effet, femen totius generis, θρωπος ὢν σπέρμα τὸν Νῶε 2) τῇ φύ
ipfum Noë naturæ humanæ con-
feruauit. Et quoniam animalium σε τετήρηκεν. ἐπειδὴ δὲ καὶ τῶν ἀλό
irrationalium genera in vfum ho- χων τὰ γένη τῆς τῶν ἀνθρώπων ἕνεκαι
minum creata erant, etiam hæc δεδημιούργηται χρείας, καὶ ταῦτα τοῖς
cum hominibus deleta funt, ex- ανθρώποις συνδιεφθάρη, πλὴν τῶν ἐν
ceptis his, quæ in arca cum Noë τη κιβωτῷ σὺν τῷ Νῶε διασωθέντων.
feruata funt. Mandauit enim Do- ἐκέλευσε γὰρ ὁ δεσπότης Θεὸς ἀνὰ δύο
minus Deus, bina ex vnaquaque
fpecie animalium quæ habebantur μὲν ἐξ ἑκάςου γένους τῶν δοκούντων α-
immunda, feruari, et mundorum καθάρτων διασωθῆναι, ἀνὰ ἑπ]ὰ δὲ τῶν
animalium feptena. Nam cum καθαρῶν. ἐπειδὴ γὰρ ἤμελλε συγχωρεῖν
hominibus effet permiffurus man· τοῖς ἀνθρώποις μεταλαμβάνειν κρεῶν,
ducare carnes, et homines pii fa- ἤμελλον δὲ καὶ θυσίας αὐτῷ προσφέρειν
δε
τῆς εὐσεβείας οἱ τρόφιμοι, πλείονα τὰ
καθαρὰ φυλαχθῆναι προσέταξε τὰς
μὲν τρεῖς συζυγίας εἰς τὴν αὔξησιν τοῦ
γένους· τὸ δὲ ἓν τὸ περιτῖὸν εἰς θυσίαν.
εὐθὺς γὰρ ὁ Νῶε, μετὰ τὴν παῦλον τῆς
τιμωρίας, θυσίαν τῷ Θεῷ χαριςήριον
προσενήνοχεν· ἀπὸ πάντων, φησὶ, τῶν
κτηνῶν τῶν καθαρῶν, καὶ ἀπὸ πάντων
τῶν πετεινῶν τῶν καθαρῶν. ὡς εἶναι δη
λον, ὅτι τούτουγε χάριν ἀνὰ ἑπ]ὰ προσε
ἔταξεν ἐξ ἑκάτου γένους τῶν καθαρῶν
εἰς τὴν κιβωτὸν εἰσαχθῆναι, ἵνα τὸ ἓν
ζῶον ἐξ ἑκάτου γένους ὁ Νε προσφέ
ρων μὴ διαφθείρῃ τὰς συζυγίας.
crificaturi effent illi, maiorem nu-
merum mundorum animalium cu-
Modiri iuffit: nempe fex connu.
bio iuncta, ad augmentationem
generis, vinum vero animal reli-
quum, ad facrificandum. Statim
enim vbi ceffauit vltio, Noë facrifi-
cium obtulit Deo, gratiarumadio
ni conueniens : Ex omnibus, in-
quit, b) pecoribus mundis, et ex omni-
bus volatilibus mundis. Ita vt certumn
fit, hac de cauffa Deum iuffiffe, ex
vnaquaque fpecie mundorum ani-
malium feptena in arcam introduci:
vt Noë vnum animal; offerens ex
vnaquaque fpecie, non tolleret quæ
connubio iun&ta erant.
INTERR. LI.
Quid manducabant in
arca beftia?
Conftat, fœnum et femina
mal-
ducaffe. Dixit enim Deus ad
Noë, c) Tu vero fumes tibi ex omnibus
cibis quos comeditis, et coaceruavis
apud teipfum : et erunt tibi et illis efui.
Το εν το
ΕΡΩΤ. να.
Ο
τα
εν
Τί ἔθιεν ἐν τῇ κιβωτῷ τὰ θηρία;
ῆλον ὅτι χιλόν τε καὶ σπέρματα.
ἔφη γὰρ πρὸς αὐτὸν ὁ Θεός· σὺ
λήψη σεαυτῷ ἀπὸ πάντων τῶν βρω-
μάτων ὧν ἔδεσθε, καὶ συνάξεις πρὸς
ἑαυτὸν, καὶ ἔται σοι καὶ ἐκείνοις φαγεῖν.
δὲ
ταυτο
1) κέχρικα. Recepta lectio eft, ἐβασίλευσα. Alii legunt έχρισα. 2) τῇ φύσειο
Cod. et Pic, ἔτι φύσει.
α) 1 Reg. 13, 11. b) Gen. 8, 40. c) Gen. 6, 21.
QVAST.
65
IN GENES.
CAP. VIII.
}
त
εν
ταυτὸ δὲ καὶ τοῖς ἀνθρώποις ἐπίειν ἐνο-
μοθέτησεν. ἰδοὺ γὰρ, φησὶ, δέδωκα ὑμῖν
πάντα χόρτον σπόριμον σπεῖρον σπές-
μα ὅ ἐξιν ἐπάνω πάσης τῆς γῆς και
πᾶν ξύλον, ὃ ἔχει ἐν ἑαυτῷ καρπὸν σπέρ-
ματος σπόριμον, ὑμῖν ἔται εἰς βρῶσιν,
καὶ πᾶσι τοῖς θηρίοις τῆς γῆς, καὶ πᾶσι
τοῖς πετεινοῖς τοῦ οὐρανοῦ, καὶ παντὶ
ἑρπετῷ ἕρποντι ἐπὶ τῆς γῆς, ὃ ἔχει ἐν
ἑαυτῷ ψυχὴν ζωῆς, καὶ πάντα χόρτον
χλωρὸν εἰς βρῶσιν. ὡς εἶναι δῆλον, ὅτι κα)
οἱ ἄνθρωποι καὶ τὰ ζῶα κρεωφαγίας
απείχοντο, τροφὴν δὲ εἶχον τοὺς ἀπό
γῆς φυομένους καρπούς. τὸ δὲ σπεῖρον
σπέρμα, 1) σπερμαῖνον σπέρμα ὁ ᾿Ακύ-
λας ηρμήνευσεν.
ΕΡΩΤ. νβ'.
ΟΙ
Ο
Πῶς νοητέον τὸ, ἐμνήθη κύριος
του Νώε;
ως
Προσφόρως τοῖς ἀνθρώποις ἡ θεία
γραφὴ διαλέγεται καὶ ὡς ἀκούειν
δύνανται μεταχηματίζει τους λόγους.
ὥσπερ
τοίνυν ἐπὶ Θεοῦ ἡ μεταμέλεια οἶ-
κονομίας ἐςὶ διαφορά μεταμεμέλημα,
γὰρ ὅτι κέχρικα τὸν Σαούλ είς βασιλέα,
ἀντὶ τοῦ, ἐδοκίμασα ἄλλον ἀντ᾽ αὐτοῦ
καταςῆσαι· οὕτω καὶ ἐνταῦθα νοητέον,
ἐνεθυμήθην ὅτι ἐποίησα τὸν ἄνθρωπον,
ἀντὶ τοῦ, ἐδοκίμασα εἰς αὐτοὺς πανωλε
θρίαν ἐπαγαγεῖν. καὶ τοῦτο τοίνυν τὸ
ἐμνήθη ὁ Θεὸς τοῦ Νῶε, οὐ προτέραν
λήθην αἰνίζεται, ἀλλὰ τὴν ἄῤῥητον αυ-
τοῦ φιλανθρωπίαν δηλοῖ ὅτι διὰ τὴν
περὶ ἐκεῖνον φιλοςοργίαν προσέταξεν ὡς
τάχιςα καταποθῆναι τὸ ἄπειρον ἐκεῖνο
ου
Hoc autem ipfum etiam homini-
bus edere lege præcepit: a) Ecce
minahm, feminans femen, quod ef
enim dedi vobis omnem herbam fe-
fuper vniuerfam terram, et omne
lignum babens in fe fructum femi-
nis feminalem erit vobis in cibum
et vniuerfis beftiis terre, et omis
bus volatilibus cali, et vniuerfo re-
ptili repenti fuper terram, quod in
fe habet animam vita : er omnem her-
tam viridem dedi vobis in efcam. Ita
vt manifeftuin fit, quod et homines
et animalia ab efui carnium abfti
nebant: pro alimento vero, fruati-
Illud * autem, feminans femnen,
Aquila interpretatus eft, producens
bus e terra nafcentibus vtebantur.
femnen.
INTERR. LII.
Quomodo intelligendum eft illud,
Et recordatus eft Dominus
Noë?
Scriptura diuina loquitur, prout
hominibus expedit, et pro ca-
pru auditorum varias habet loquen-
di formas, Quemadmodum ergo
penitentia in Deo, eft adminiftra-
tionis diuerfitas, b) Pœnitet enimă
me, quod vnxerim Saul in regem,
pro eo quod elt, decreui alium in
eius locum conftituere : fic et hic, c)
Paniter me, quod feci hominem, pro
eo quod eft, ftatui hominibus infer-
darus eft Dominus Nor, non priorem
re exitium. Hoc igitur, d) Recor-
fuiffe obliuionem defignat, fed ma-
ximam ipfius humanitatem deno-
tat: quod fummo erga eum amore
iufferftinfinitam illain et inmnenfam
copiam aquarum quam chiffime
exhau-
1) σπερμαΐνον σπέρμα. Cod. σπαρμένον σπέρμα. PICVS, ἐσπαρμένον σπέρμα, et
fic quoque DRVSIV's I. c. p. 4. hanc Aquila verfionem e THEODORETO
noftro protulit, qui tamen in Addendis p. 83. perperam fubftituit lectio-
Η nem corruptam σπειρόμεν. Haud fatis conftat, quae hoc loco fit vera Aqui
le interpretatio. ici leftionem habet MONTF. 1. c. p. 15. fed p, za. in ipfo
textu græco longe alia ett verfio, quain Aquila tribuit.
a) Gen. 1, 29. 30. b) IReg. 15,
B. Theod, Tom. I.
.
) Gen. 6, 7. d) Gen. B, I-
E
66
B. THEODORETI
exhauriri. Atque vt immenfa fux καὶ ἀμέτρητον ὕδως. δήλην δὲ αὐτοῦ
bonitatis fignificationem præberet,
addidit, a) Quod etiam recordatus
fit omnium pecorum et vniuerforum
volatilium et reptilium, qua erant
cum illo in arca. Noftra autem
caufa etiam his confulere dignatus
eft: quod et magnus ille Dauid cla-
mar,b) Qui producit fanum iumen-
tis, et herbam feruituri hominum.
Et iterum,c) Homines et iumenta
faluabis Domine. Propter nos enim
etiam noftra curat.
INTERR. LIII.
Quid eft, olfecit Deus odorem
Frauitatis ?
ποιῶν τὴν ἄφραςον ἀγαθότητα, προσ-
έθηκεν, ὅτι καὶ πάντων τῶν κτηνῶν, καὶ
πάντων τῶν πετεινῶν, καὶ πάντων τῶν
ἑρπετῶν, ὅσα ἦν μετ᾿ αὐτοῦ ἐν τῇ κιβω-
τῷ ἡμῶν δὲ χάριν καὶ ταῦτα προμη
θείας ηξίωσεν. τοῦτο γὰρ καὶ ὁ μέγας
Δαβὶδ βοᾶ· ὁ ἐξανατέλλων χόρτον τοῖς
κτήνεσι, καὶ χλόην τῇ δουλεία τῶν ἀν
θρώπων. καὶ πάλιν ἀνθρώπους καὶ
κτήνη σώσεις κύριε. δι' ἡμᾶς γάς και
τῶν ἡμετέρων ἐπιμελεῖται.
ο
ΕΡΩΤ. νγ.
Τί ἐςιν, ὠσφράνθη κύριος ὀσμὴν
εὐωδίας;
Suscepit ipfius Not promptieu. Υ πεδέξατο τοῦ Νῶς τὸ εὔγνωμον, οὐ
dinem animi, non quidem hoc
nidore delectatus, nihil enim pe-
ius olet, quam offa exufta, fed
oferentis animum laudans. Non
mus.
enim partès corporeas habet Deus,
vt illi nares etiam tribuere poffi-
Nam per nares fit olfactus.
Remunerat igitur illum benedi.
ftione: et cum effet femen gene-
ris, et radix natura, atque fe-
cundus Adam, largitur ipfi bene-
dictionem, quam confecutus erat
ille fatim, vbi formatus eft. d)
Crefcite, et multiplicamini, et re-
plete terram, et domini fitis eius.
e) Et timor ne tremor veftri erit fu-
per omnes beftias terra, et fuper
omnia volatilia cæli, et fuper omnia,
qua mouentur fuper terram, et fui.
per omnes pifces maris: quæ fub
mans vobis dedi. Et euenit, vt di-
atum eft. Reformidant enim vni-
verfa animalia vel ipfam hominis
vmbram, fiue natarilia, fiue ter
*
reftria, fiue volatilia. Poftmo-
dum dedit illi legem edendæ car-
nis, precipiens carnibus vefci,
quemadmodum et oleribus.
ην
τῇ κνίσση τερφθείς ὀςῶν γὰρ
καιομένων οὐδὲν δυσωδέςερον· ἀλλὰ τὴν
του προσενηνοχότος ἐπαινέσας γνώμην.
οὐ γὰρ σωματικὰ ἔχει μόρια, ἵνα και
εἶνας αὐτῷ περιθῶμεν· διὰ ξινῶν γὰρ ἡ
ἔσφρησις. ἀμείβεται οὖν αὐτὸν τῇ εὐλο
γία. καὶ ἐπειδὴ σπέρμα τοῦ γένους ἦν,
και ρίζα τῆς φύσεως, και δεύτερος
Αδάμ, δίδωσιν αὐτῷ τὴν εὐλογίαν, ἧς
ἐκεῖνος εὐθὺς διαπλάθεὶς ἀπολελαύκει
αὐξάνεσθε, και πληθύνεσθε, καὶ πληρώ
σατε τὴν γῆν, καὶ κατακυριεύσατε αυ
τῆς καὶ ὁ φόβος ὑμῶν καὶ ὁ τρόμος ὑ-
μῶν ἔται ἐπὶ πᾶσι τοῖς θηρίοις τῆς γῆς,
καὶ ἐπὶ πάντα τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ,
καὶ ἐπὶπάντα τὰ κινούμενα ἐπὶ τῆς γῆς,
καὶ ἐπὶ πάντας τοὺς ἰχθύας τῆς θα
λάσσης, ἃ ὑπὸ χεῖρα ὑμῖν δέδωκα. καὶ
ὁ λόγος ἔργον γέγονε δέδιε γὰρ ἅπαντα
καὶ αὐτὴν τὴν τοῦ ἀνθρώπου σκιάν, και
τα νηκτα, καὶ τὰ χερσαία, καὶ τὰ πλη
νά. εἶτα τὸν περὶ τῆς κρεωφαγίας αυ
τῷ δέδωκε νόμον, ὡς λαχάνων τῶν κρε-
ῶν ἀπολαύειν κελεύσας.
Ο
•
a) Gen. 8, 1. b) Pf. 103, 14. c) Pf. 35, 7. d) Gen. 8, 17. e) Gen. 9, 2,
ΕΡΩΤ.
QVÆST. IN GENES. CAP. IX.
67
ιδ'.
ΕΡΩΤ.
Τίνος χάριν ἀπαγορεύει του αίματος
τὴν 1) μετάληψιν ;
Σ' αφέσερον ἐδίδαξεν ἐν τῷ νόμῳ ὅπες
γὰρ ἐτὶ, φησὶν, ἀνθρώπῳ ψυχή,
τοῦτο τοῖς ἀλόγοις τὸ αἷμα, δίχα τοί-
νυν τοῦ αἵματος τῶν κρεῶν μεταλαμ-
βάνων, ὡς λαχάνων δήπουθεν μεταλή-
ψη· ἄψυχον γὰρ τὸ λάχανον. εἰ δὲ
μετὰ τοῦ αἵματος μεταλάβοις, ψυχὴν
ἐπίεις. διὸ δὴ καὶ ἐνταῦθα ἔφη, πλὴν
κρέας ἐν αἵματι ψυχῆς οὐκ ἔδεσθε. καὶ
γὰρ τὸ ὑμέτερον αἷμα τῶν ψυχῶν ὑμῶν
2) ἐκζητήσω ἐκ χειρὸς πάντων τῶν θη-
ρίων ἐκζητήσω αὐτό ἐκ χειρὸς ἀνθρώπου
ἀδελφοῦ αὐτοῦ ἐκζητήσω τὴν ψυχὴν
αὐτοῦ. ἐνταῦθα αινίτεται την ανάςα-
σιν' οὐχ ὡς τὰ θηρία παράξων εἰς τὸ
κριτήριον, καὶ δίκας τῆς ἀνθρωποφαγίας
είσπραξάμενος ἀλλ᾿ ὡς τὰ ὑπὸ τούτων
καταναλωθέντα σώματα συνάξων τε
καὶ συναναςήσων. ἐν γὰρ τῇ χειρὶ αὐ-
τοῦ τὰ πέρατα τῆς γῆς καὶ ῥᾴδιον αὐ-
τῷ πάντοθεν συναγαγεῖν τὸ ἡμέτερον
σῶμα ἐνταῦθα μὲν αἰνιγματωδῶς τοῦ.
το δεδήλωκε. διὰ δὲ Ἰεζεκιήλ σαφέτερον
ἐκήρυξε την ανάςασιν.
b
ΕΡΩΤ. νέ.
Διατί δὲ ὅλως τὴν κρεωφαγίαν
ἐνομοθέτησεν ;
Ἐυθὺς δημιουργήσας τὸν ἄνθρωπον, τῆς
γῆς αὐτῷ τοὺς καρποὺς ἐδωρήσατο,
ἀπὸ σπερμάτων καὶ δένδρων βιοτεύειν
κελεύσας μετὰ δὲ τὸν κατακλυσμὸν,
3) πλείονι τοῦτον φιλοτιμεῖται τρυφῆ,
καὶ πετεινὰ 4) καὶ νηκτὰ καὶ χερσαία
33
INTERR. LIV.
Duamobrem ne fanguinem degufta-
rent prohibuit?
Pro-
Apertius docuit in lege: Quod
cum homini eft anima, inquit, a)
hoc ammalibus irrationalibus eft fan-
guis. Itaque fi fumas fine fangui.
ne carnes, vtique tanquam olus
manducabis: olus enim anima ca-
pleris, animnam manducas.
ret. Quod fi cum fanguine fum-
prerea et hoc loco dixit, b) Verum-
tamen carnem in fanguine anima
non comedetis.
Etenim fanguinem
animarum veftrarum requiram : de
m, et de manu hominis fratris
manu omnium beftiarum requiram
ut requirum animam eius
illum,
infinuat refurreftionem : non quod
beftias vocaturus fit in iudicium,
et de his fupplicium fumpturus
eo quod homines deuorarint: fed
confumpta, et illa fuicitaturus. c)
vt congregaturus corpora ab ipfis
In manui enim eius funt omnes fines
terre, et eft illi facile vndecum-
que corpus noftrum congregare.
Et hic quidem iftud indicat fub-
obfcure per Ezechielem autem
:
Hie
clarius refurrectionem prædicauit.
INTERR. LV.
Cur plane de carnibus edendis
legem tulit?
Mos vbi creaffer hominem, de
dic illi terra fruaus, iu-
bens illum vefci fruau feminum
maiores illi delicias munifice largi-
et arborum: poft diluuium autem
tur, iubens occidere et comedere
volatilia, et natarilia, et terrefria
Ε 2
animalia,
1) Cod. μεταβολήν. Ita quoque legit picvs, qui tamen in margine hanc ade
pofuit notulam : Legendum videtur τὸ μεταλαβεῖν, vt fenfus conftet.
2) ἐκζητήσω. In Codl. additur, τὴν ψυχὴν αὐτοῦ. 3) πλείονι
τρυφή. Cod.
πλείονα φιλοτιμεῖται τροφήν. Apud Picv M deeft πλείονα, reliqua cum Codi
ce confentiunt. 4) καὶ νηκτά. Defid. in Cod.
a) Leuit. 7, 26. et 17, 14. b) Gen. 9, 4.5. $) Pf. 94,4.
68
THEODORETI
B.
τω
Ο
animalia, affectum affettu repel- ζωα θύειν τε καὶ ἐπίειν κελεύσας πά
lens, et leuiori curans grauiorem. θε πάθος ἐξελαύνων, καὶ τῷ ἐλάτιον.
Præuidens enim Deus, homines
θεραπεύων τὸ μεῖζον. προορῶν γὰρ ὁ
Θεὸς, ὅτι ταῦτα πάντα θεοποιήσουσιν
of εἰς ἐχάτην ἀλογίαν ἐκπεπιωκότες,
συγχωρεῖ τὴν βρῶσιν, ἵνα τὴν ἀσέβειαν
παύση. αβελτηρίας γὰς ἐχάτης, τὸ
ἐπιόμενον προσκυνεῖν. διὰ τοι τοῦτο, τὰ
μὲν ἀκάθαρτα τῶν ζώων λέγει, τὰ δὲ
καθαρά· ἵνα τὰ μὲν ὡς ἀκάθαρτα βδε-
λυτλόμενοι μὴ θεοποιῶσι, τὰ δὲ μὴ προσ-
κυνῶσιν ἐπιόμενα.
in extremam dementiam laplos,
hæc omnia pro diis habituros,
perinifit illorum efum, vt impie-
tatem illam cohiberet. Summa
enim eft infania, adorare quod
comeditur. Propterea vero ani-
malia quædam immunda dixit,
alia vero munda : vt illa quidem
tanquam immunda exhorrentes,
non deificent ; hæc vero, quæ
comeduntur, non adorent.
INTERR. LVI,
Qui fit, vt Noë non fit redargutus,
quod fe inebriarit?
Abimperitia proficifcebatur hæc
patio, non ab intemperantia.
Nam ille primus ex hominibus
compreffo vitis fru&tu, ignorans
non folum quantum * efiet biben
dum, fed etiam quomodo fumen.
dum, nempe quod prius temperaui
debeat, et fic potari, incidit in ebrie-
tatem. Quod vero nudatus eft, ni-
hil non pertulit. Etenim etiam
nunc quidam dormientes nudantur,
fomno fenfum eripiente. Cum vero
fomno etiam accedit ebrietas, mul-
to probabiliorem nuditatis excufa-
tionem reddit.
INTERR. LVII.
Cum nondum vlla effet lata lex, que
iuberet honorare patrem et matrem,
quomodo Cham vt reus parri-
cidii damnatur?
L
condemnauit, quoniam ipfum na-
tura docebat, cadem effe contra
legem. Vnde ille, vfus dolo, fratrem
a parentibus procul abductum in-
terfecit. Deo autem interrogan-
eges neceffarias per naturam
fanciuit creator: et ita Cainum
ΕΡΩΤ. 15.
Τί δήποτε οὐκ ἐμέμφθη Νώε μέθη
περιπεσών;
Απειρίας ἦν οὐκ ἀκρασίας τὸ πάθος.
πρῶτος γὰρ ἀνθρώπων ἀποθλί-
ψας τὸν τῆς ἀμπέλου καρπὸν, καὶ ἀ
γνοῶν οὐ μόνον τὸ πόσον τῆς πόσεως
ἀλλὰ καὶ τὸν τρόπον τῆς μεταλήψεως,
ὅτι δεῖ κεράσαι πρότερον, εἶν᾿ οὕτω πιο
εἶν, τὸν κάρον ὑπέμεινε καινὸν δὲ οὐδὲν
πέπονθε γυμνωθείς καὶ γὰρ καὶ νῦν
τινὲς γυμνοῦνται καθεύδοντες, αφαιρου
μένου τοῦ ὕπνου τὴν αἴσθησιν· τῷ ὕπνῳ
δὲ ἡ μέθη προσγινομένη, πιθανωτέραν
τῆς 1) γυμνώσεως τὴν ἀπολογίαν ποιεῖ.
ΕΡΩΤ. κζ'.
Του νόμου μηδέπω τεθέντος, ὃς διαγρα
ρεύει τιμᾶν τὸν πατέρα, καὶ τὴν μη
τέρα, διὰ τί ὁ Χαμὡς πατραλοίας
κρίνεται ;
Τῇ φύσει τοὺς ἀναγκαίους τέθεικε νό
ως
μους 2) ὁ ποιητής. οὕτω τὸν Κάϊν
κατέκρινεν, ἐπειδήπερ αὐτὸν ἡ φύσις
ἐδίδασκεν, ὡς ὁ φόνος παράνομος. αὐτίκα
γοῦν δόλω χρησάμενος συνεργῷ, πόλεω
τῶν γεγεννηκότων ἀπαγαγὼν, ἀνεῖλε
τὸν ἀδελφὸν, καὶ τοῦ Θεοῦ πυνθανομέ
μου,
1) γυμνώσεως. Cod. γνώσεως. Picvs autem legit πιθανωτέραν τῆς γνώσεως τὴν απ
τίαν φθείρει 2) Cod, et Pic. ws,
ร
QVEST. IN GENES. CAP. IX.
69
Ο
του, ποῦ ᾿Αβελ ὁ ἀδελφός σου; ἠρνήθη˙
δῆλον δὲ ὡς ἐπιςάμενος ὅτι κακὸν τὸ γε-
γενημένον, 1) ἠρνήσατο τὸ τολμηθέν.
ἐλεγχθεὶς δὲ ὑπὸ τοῦ δικαίου κοινοῦ,
ὡμολόγησεν ὑπὲς συγγνώμην ἡμαρτηκέ-
ναι, μείζων γάς φησιν ἡ ἁμαρτία μου
τοῦ ἀφεθῆναι με. καὶ μέντοι καὶ ὁ Ἀδὰμ
τῆς θείας ἐπιφανείας αἰθόμενος ἐπει.
βάθη λαθεῖν, ὡς εἰδὼς ὅτι δὴ τὸ κλέπλειν
κακόν· οὕτω καὶ ὁ Χαμτὴν τοῦ πατρα-
λοίου κατηγορίαν ἐδέξατο, ὡς παραβὰς
τὸν τῆς φύσεως νόμον. ὅτι γὰρ καὶ τὸ
γεραίρειν τοὺς γεγεννηκότας ἡ φύσις ἐδι
δασκε, μαρτυροῦσιν οἱ τοῦ Χὰμ ἀδελφοὶ,
παρ ἐκείνου τὸ πάθος μεμαθηκότες
τοῦ πατρὸς, μετὰ πολλῆς αἰδοὺς εἰς του
πίσω βαδίζοντες συνεκάλυψαν τὸν πα-
τέρα, ὡς ἂν ἥκισα ἴδοιεν ὅθεν σπαρέντες
ἐβλάτησαν τοιγάρ τοι καὶ μάλα εἰκό-
τως καὶ τοῦ πατρὸς τὴν εὐλογίαν 2) ἐδρέ-
ψαντο.
of
اد
ώς
ΩΡΙΓΕΝΟΥΣ. Τί δή ποτε είποῦσα ἡ
γραφὴ, καὶ ἦσαν οἱ υἱοὶ Νῶς ἐξερχόμε-
νοι ἀπὸ τῆς κιβωτού, Σήμ, Χαμ, Τάφεθ,
προσέθηκε, καὶ Χαμ οὗτος πατὴς Χα-
ναάν; εἰ γὰρ ἐχρῆν μνημονεῦσαι τῶν
υἱῶν, ἔδει πάντων, καὶ μὴ μόνου Χαναάν.
Ὁ Χαναάν καὶ αὐτὸς ἀσεβὴς ἐγένετο,
ὡς ἡ ἱτορία δηλοῖ. βουλόμενον οὖν τὸ
πνεῦμα δεῖξαι τὴν 3) οἰκειότητα τοῦ πα-
τρὸς πρὸς τὸν υἱὸν, τρόπον τινὰ ἀπαλ-
λοτριον τῆς τῶν ἀδελφῶν εὐσεβείας,
προθήκη του, Χαμ 4) ἦν πατὴρ Χαναάν.
υἱοὶ μὲν γὰρ πάντες τοῦ Νῶε τῷ γένει
μόνος δὲ οὗτος οὐχ υἱὸς τῷ τρόπῳ αλ.
λὰ τοῦ ὁμοίου παιδὸς πατής. διόπερ ἐμ-
φαντικῶς κεῖται, αὐτὸς πατὴς Χαναάν.
ἔφερε δὲ ὁ Ἑβραῖος ὁ ταῦτα εἰπὼν καὶ
παράδοσιν τοιαύτην, ἐπενεγκὼν ἀπόδει.
te, a) Vbi eft Abel frater tuus ?
malum id effe, quod fecerat
negauit. Sciens procul dubio
pernegauit, illud fe facinus ad
miffe conuiftus autem a iufto
iudice, confefus eft, fe grauius
peccaffe, quam vt veniam merere-
της
tur. Maior eft enim, inquit, b)
iniquitas mea, quam vt mihi con
donetur. Verum Adam quoque
cum diuinam præfentiam fenfiffet,
latere conatus eft, quafi cogno-
fcens furari malum effe. Ita et
Cham parricidii reus habitus eft,
tanquam transgreffus legem natu-
ræ.
Nam quod natura ipfa do-
ceret venerari et colere parentes`
oportere, teftificantur fratres ipf
us Cham: a quo cum intellexiss
fent, quod patri acciderat, multo
cum pudore retro gradientes pa-
rent vnde erant prognati, Itaque
trem operuerunt, vt minime vide-
merito benedictionem a patre ac-
ceperunt.
ORIGENIS. Cur fcriptura, cum di.
xiffet, c) Et erant fili Nor, qui ab are
addidit, Er Cham ipfe eft pater Cha
ca egreffi funt, Sem, Cham, et Iaphet,
naan? Nam fi opus erat mentionem
facere filiorum, omnium vtique
oportebat, et non folius Chanaan
hihoria declarat. Volens igitur fpici-
Chanaan ipfe etiam erat impius, vt
tus diuinus oftendere fimilitudinem
patris et flii, eum quodammodo a
fuorum fratrum pietate diftinguit,
adiiciens, Ipfe Cham parer eft Cha-
naan. Genere fiquidem erant omnes
li Nor: folus autem ifte moribus
non erat filius, fed fui fimilis fili
pater. Quamobrem ad maiorem de-
monftrationem pofitum eft iftud,
Ipfe pater ef Chanaan. Qui vero
hæc dixit Hebræus, hanc etiam *
waditionem afferebat, et traditio-
*
E 3
nem
1) ἠρνήσατο. Cod. ηρνήθη. Apud etc, defid, τὸ γεγενημένον ηρνήσατο. 2) Cod.
et PIC, ἐδέξαντο. 3) οικειότητα. Cod. et PIC. ὁμοιότητα. 4) ἦν. Cod. et r I G
αυτός.
α) Gen. 4, 9.
b) Gen.4, 13.
c) Gen. 9, 18.
70
B. THEODORETI
neum ratione confrmabat. Pri- ξιν τῇ παραδόσει ὡς ἄρα ὁ Χαναάν
mum Chanaan verenda aui fui
hæc
vidiffe fuoque folum patri naurale
tanquam fenem irridentem. Cham
vero, cum fimiliter ac fratres non
deberet impie ad patrem accedere,
fed obiurgare eum qui prinus vi-
derat, et illudebat, ipfe quoque
perfuafus, et acceffit, et vidit,
fratribusque renunciauit. Sed hac
viderentur elle fabulofa, nifi hoc
quod fequitur demonftrationis vim
haberet: Es fuscitatus eft a fomno
fuo, inquit, a) et cognouit quacum
que fecerat ei filius fuus iunior.
Cham autem non erat eius alius
iunior, fed fecundus, Sem enim,
inquit, b) et Cham, et Iapheth.
Quod fi filium minimum demon.
ftrare volebat, Iapheth nominas
fet. Quoniam vero aui nepotes,
uc eos etiam qui ab his longa fe
xie nafcuntur, folent filios appel.
lare, Chanaan nepotum minimum
dicit fcriptura cognitum fuiffe a
Now, fceleris huius autorem ex-
titife. Et quod hoc ita fe habeat,
fubiungit fatim diuinus fermo,
et ait, c) Maledictus Chanaan, Ser-
vus feruorum erit fratribus fuis,
Quod fi quis miretur, quamnob
rem Cham, cum ipfe quoque es
fer impius, eandem cum filio ma-
ledictionem non fit fortitus, co-
gnofcat, quod fi hanc fortitus es-
fet, videlicet Seruus feruorum erit,
feruitutis etiam participes fuiffent
fratres eius. Nam ex maledictio-
ne fratres quoque Chanaan ferui
fuerunt eorum, quorum feruus
declaratus eft Chanaan,
.
اد
εί
Ο
πρότερος εἶδε τὴν ἀχημοσύνην τοῦ πάπ
που, και ανήγγειλεν αὐτοῦ τῷ πατρὶ
μόνῳ, καταμωκώμενος ὥσπερ τοῦ γέ
ζοντος, ὁ δὲ Χαμ 1) δέων ὁμοίως τοῖς
ἀδελφοῖς μὴ προσελθεῖν τῷ πατρὶ ἀσε
βῶς, ἀλλὰ καὶ ἐπιπλῆξαι τῷ πρώτῳ
θεασαμένῳ καὶ διαβάλλοντι, αὐτὸς δὲ
καὶ πέπεισαι, καὶ εἰσῆλθε, καὶ εἶδε, και
ανήνεγκε τοῖς ἀδελφοῖς, και ταῦτα δὲ
δοκεῖ μύθος εἶναι, εἰ μὴ τὸ τῆς ἀποδεί
ξεως ήν ιχυρόν καὶ ἐξυπνίθη γὰς,
φησὶ, Νῶς ἐκ τοῦ ὕπνου αὐτοῦ, καὶ
ἔγνω ὅσα ἐποίησεν αὐτῷ ὁ υἱὸς αὐτοῦ
νεώτερος. 2) μικρότερος μὲν γὰρ υἱὸς
αὐτοῦ ὁ Χαμ οὐκ ἦν, ἀλλὰ δεύτερος.
Σήμ γαρ, φησὶ, καὶ Χαμ, και Ιάφεθ
και εἰ τὸν μικρὸν ἤθελε δεῖξαι, τὸν Ἰά
φεθ ἂν ἔλεγεν. ἐπειδὴ δὲ τοὺς 3) ἐκγό-
τους υἱοὺς ἀεὶ λέγουσιν οἱ πάπποι, καὶ
τους μακρόθεν ἀπογόνους, τὸν βραχύ.
τατον τῶν 4) ἐκγόνων τὸν Χανααν, ε
ρηκεν ἡ γραφὴ ἐγνῶθαι παρὰ τοῦ Νῶς,
ὅτι αὐτὸς ἐποίησε ταῦτα. καὶ ὅτι τοῦ
το οὕτως ἔχει, εὐθὺς ἐπάγει τὸ θεῖον
λόγιον, καὶ εἶπεν ἐπικατάρατος Χα
νααν, 5) δοῦλος δούλων ἔται τοῖς ἀδελα
φοῖς αὐτοῦ, εἰ δέ τις θαυμάζοι, τί δή
ποτε ὁ Χάμ, καὶ αὐτὸς ἀσεβὴς ὤν, τὴν
αὐτὴν κατάραν οὐκ ἔχε τῷ υἱῷ, ἐπιγνώ-
τω ὡς εἰ ἦν λελεγμένον τῷ Χαμ, δοῦ
λος δούλων ἔται, τῆς δουλείας μετέχον
ἂν καὶ οἱ ἀδελφοὶ αὐτοῦ, ὡς οἱ τοῦ
Χανααν ἀδελφοὶ δοῦλοι ἐγένοντο κατὰ
τὴν κατάραν, ὧν δοῦλος ἀπεφάνθη
Χαναάν,
اد
اد
اد
ΕΡΩΤ
1) δέων ὁμοίως, Cod. et vic, εἰ ὅμοιος ήνα Ad marginem itaque notauit PICVS:
,, Deeft δει ait fimile.,, 2) Cod. et FIG. μικρός. 3) Cod. et Fic. ἐγγόνους.
4) Cod. et PIC, ἐγγόνων. 5) δοῦλος δούλων, His verbis vtitur Aquila. οἱ ὁ
habent παῖς οἰκέτης, quos alio loco fequitur THEODORETVs. Vid. infra In-
terrog, XII. in Iofuam.
a) Gen. 9, 24.
b). Gen, 9, 18.
.
c) Gen, 9, 25.
QVÆST. IN GENES. CAP. IX.
71
ΕΡΩΤ. νή.
Τί δήποτε τοῦ Χὰμ ἐπ]αικότος, ὁ ἐκείνου
ων
ώς
اد
αν
παῖς ἐδέξατο τὴν ἀράν ;
Κ οινῇ πάντες μετὰ τὴν τοῦ κατα·
K
κλυσμοῦ παῦλαν τῆς θείας μετα
έλαχον εὐλογίας, τολμηρὸν τοίνυν ὑπ.
ἔλαβεν ὁ Νῶς, ἐπαγαγεῖν ἀρὰν τῷ τῆς
θείας εὐλογίας μεταληχότι. τούτου
χάριν τῷ ἐκείνου παιδὶ περιτέθεικε τὴν
ἀφάν. ἔχει δὲ καὶ ἡ τιμωρία τὸ δίκαιον.
ἐπειδὴ γὰρ υἱὸς ὢν ἐξήμαρτεν εἰς πατέ-
ρα, διὰ τῆς τοῦ παιδὸς αὐτοῦ ἀρᾶς δὲ,
δέα
χεται τὴν τιμωρίαν. πρὸς δὲ τούτοις
σκοπητέον κακεῖνο, ὡς εἰ αὐτὸς ὁ Χαμ
ἐδέξατο τὴν ἀρὰν, εἰς ὅλον ἂν διέξη τὸ
γένος ἡ τιμωρίᾳ εἰς δὲ τὸν νεώτατον υἱὸν
τὴν παιδείαν παρέπεμψε. καὶ τοῦτο δὲ
δεῖ εἰδέναι, ὡς πρόβῥησίς εςιν, οὐκ ἀρὰ,
τοῦ δικαίου τὰ ῥήματα. ἐπειδὴ γὰρ
ἤμελλεν ὁ Ἰσραὴλ ἐκ τοῦ Σὴμ κατάγων
τὸ γένος, τῆς Παλαισίνης παραλαμβά.
ναν τὴν δεσποτείαν ταύτην δὲ πάλαι,
ᾤκουν οἱ ἐκ τοῦ Χανααν βεβλαςηκότες
εἰς ἀρὰν χηματίζει την πρόρρησιν, προ-
αγορεύων μὲν τὰ ἐσόμενα, δεδιπλόμενος
δὲ τοὺς ὕτερον ἐσομένους, μὴ πλημμε-
λεῖν εἰς γονέας, καὶ τοῦτο σαφῶς ἡμᾶς
ἡ τοῦ Σὴμ εὐλογία διδάσκει εὐλογητὸς
γάρ φησι Κύριος ὁ Θεὸς του Σήμ και
ἔται Χανααν παῖς αὐτοῦ. οὐ γὰρ τοῖς
δύο τοῦτον 1) ὑπέταξεν, ἀλλὰ μόνῳ τῷ
Σήμ. καὶ τοῦ μὲν Ἰάφεθ τὴν πολυγο-
νίαν προείρηκε, τοῦ δὲ Σὴμ τὴν εὐσέβει.
αν. τὸν γὰρ Θεὸν ἐν τοῖς σκηνώμασι τοῦ
Σὴμ κατοικήσειν προείρηκε. κατώκησε
δὲ ἐν τοῖς ἐκ τοῦ Σὴμ πατριάρχαις, και
ἐν τοῖς ἐκ τούτων βεβλαςηκόσι προφή-
ταις. καὶ ἐν τῇ σκηνῆ πρότερον· καὶ ἐν
Ιεροσολύμοις ὕτερον. ἀκριβὲς δὲ τέλος
ἔχει ἡ προφητεία τὸ τῆς οἰκονομίας μυ
εν
1) Cod. et Fic. υπέδειξεν,
α) Gen. 9, 26.
INTERR. LVIII.
Quare, cum Cham deliquiffet, filius
eius maledictionem fuscepit?
Ceffante diluuio omnes pariter
benedictionis diuinæ partici-
pes facti funt.
Temerarium igi-
των exiftimauit Noe, malediaio
nein illi inferre, qui benedictio-
nem diuinam confecutus erat :
quamobrem eius filio maledictio
nem intulit. Eft autem fuppli
cium iuftum. Quia enim, cum
fiius effet, in patrem deliquit,
ob id per filii maledictionem pœ-
nas luit. Ad hæc confiderandum
*
eft illud, quod fi ipfe Cham ma-
lediftionem fuscepiffet, in totum
genus maleditio ea peruagata
fuiffet. Verum, minimum fium
Hoc autem fciendum, quod vera
eiusmodi caftigatione increpauit.
ba iufti, non malediatio, fed pro-
phetia funt. Nam cum Ifraël ex
Sem genus ducens, Palafinam
occupaturus effet, quam olim in-
coluerant, qui ex Chanaan de
fcenderant, in maledictionis for-
mam prophetiam effert; pradi-
cens quidem futura, deterrens au-
tem pofteros, ne peccent in pa
rentes. Id quod nos aperte do-
cet benediatio Sem, Beneditus,
inquit, a) Dominus Deus Sem, et
erit Canaan ferus eius
enim duobus hunc fubiecit, fed
foli Semn. Et Iapheth quidem
multiplicem progeniem prædixit,
Sem vero pietatem. Nam Deun
prophetauit habitaturum in ten-
toriis Sem: habitauit autem apud
patriarchas, qui ex Sem orti funt:
et apud prophetas, qui ex illis
defcenderunt: et prius in taber-
naculo, pofterius Hierofolymis.
Et hæc prophetia certiffimum finem
habuit, myfterium difpenfatio-
E 4
Non
nis:
72
B. THEODORETI
adfumfit et hono factus eft, et
Ο
Ο
Ο
nis: quando Deus verbum, Dei ςήριον ὅτε αὐτὸς ὁ Θεὸς λόγος, ὁ τοῦ
et patris filius vnigenitus, carnem Θεοῦ καὶ πατρὸς υἱὸς μονογενῆς, ἐσας.
carnem, quam accepit ex femi- κώθη καὶ ἐνανθρώπησε, καὶ ναὸν ἑαυτοῦ
ne Dauid et Abraham, templum προσηγόρευσεν, ἣν ἐκ σπέρματος Δαβὶδ
fuum nominauit. Nam ex Sem και Αβρααμ ἔλαβε σάρκα. ἐκ τοῦ Σὴμ
hi quoque originem duxerunt: at γὰρ καὶ οὗτοι κατῆγον τὸ γένος. ἡ δὲ
feruitus Chanaan in Gabaonitis τοῦ Χανααν δουλεία ἐν τοῖς Γαβαωνίταις
finem cepit.
τὸ τέλος ἐδέξατο.
INTERR. LIX.
Dixerunt quidam ex magiftris, bi-
tumen effe calcem viuam.
I
ΕΡΩΤ. νθ.
Τὴν ἄσφαλτον 1) τινὲς τῶν διδασκάλων
ἔφασαν ἄσβεσον είναι
gnorantes, vt verifimile eft, fon- Οἱ ἀγνοοῦντες, ὡς εἰκὸς, τὰς ἐν τῇ
tes in Affyria exiftentes, pu-
Ασσυρία πηγὰς, ᾠήθησαν ἀστές
Bauerunt ex calce viua turrim adi- τον πύργον ᾠκοδομείσθαι. ἀκριβῶς δὲ
ficatam effe. Ego vero diligenter παρὰ τῶν ἐκεῖθεν αφικομένων μεμάθη
didici ab is qui illinc veniunt,
effe fontes, qui hanc materiam και, ὡς εἰσὶ πηγαὶ ταύτην ἀναβλύζουσαι
cum aqua effundunt: et quod z· τὴν ὕλην μεθ᾽ ὕδατος καὶ ὅτι ταύτην
difciis conftruendis illam adaptan- 2) ταῖς οἰκοδομίαις συνυφαίνοντες, ἐπὶ
des, coftilem cum laterem
componunt, atque hoc palto tur-
aim ædificatam effe aiunt.
Et
pculati teftes afirmant, fe efire.
gife particulam aliquam, et pro-
be nouiffe bitumen effe coftilibus
alioqui penuriam efie lapidum in
Affyria, et ob eam rem lateribus
vti μια lapidibus. Atqui fine la.
pidibus quomodo calx viua confci
poffit ?
lateribus fubftratum : afferentes
INTERR. LX.
Quænam lingua eft antiquior?
Nomina ipfa indicant.
Adam
enim, et Cain, et Abel, et Noë,
propria funt lingua Syriacr. Syro-
appellare adamtha. Exponitur ergo
Adamn, aut terrenus, aut puluero
fus : et Cain, poffeffio. Hoc enim
rum enim mos eft, terram rubram
θου.
επι
ταύτης τὴν ὠπλημένην συνετίθεσαν πλίν
9ον. οὕτω καὶ τὸν πύργον ᾠκοδομή θα
φασί. καὶ οἱ αὐτόπται τούτου διαρρηξα
τι μέρος ἰχυρίσαντο, καὶ ἀκριβῶς δια
γνώναι, ὡς ἄσφαλτος ταῖς πλημέναις
υπέρωτα, πλίνθοις. ἄλλως τε καὶ λί
θων είναι σπάνιν ἐν τῇ Ασσυρία φασὶ,
καὶ διὰ τοῦτο ταῖς πλίνθοις ἀντὶ λίθων
κεχρήθαι λίθων δὲ δίχα πῶς ἂν γέ
νοιτο άσβετος;
ΕΡΩΤ. Κ
αντι
اد
Ποία γλῶσσα ἀρχαιοτέρα;
ηλοῖ τὰ ὀνόματα Αδάμ γάς, και
Κάϊν, καὶ Αβελ, καὶ Νῶς, τῆς Σύ
ρων ἴδια γλώττης. ἀδαμθὰ γὰρ τὴν
ερυθρών γῆν ἔθος τοῖς Σύροις καλεῖν.
Αδάμ τοίνυν, ἢ ὁ γήινος, ἢ ὁ χοϊκὸς ἕρα
μηνεύεται. και Κάιν κτῆσις, τοῦτο δὲ
او
اد
Αδαμ
1) τινὲς τῶν διδασκάλων. Hebræus fcilicet, et Syrus interpres, vt e DIODORO
- liquet. Vide MONTF. Hexapla Orig. p. 27. In editione græca 10. PICI
hæc Interrogatio eft pars præcedentis, in margine autem hanc notulam ad-
pofuit Picvs: Hic videtur ponenda alia quaftio, τί ἐςι ἄσφαλτος. „ 3) ταῖς
οἰκοδ. Cod. ταῖς ἐν ὕδασιν οἰκοδομίαις. PLC, τὰς ἐν ὕδασιν οἰκοδομίας.
""
QVÆST. IN GENES. CAP. X.
73
1
Αδάμ ὑμνῶν Θεὸν εἴρηκεν ἐκτησάμην
ἄνθρωπον διὰ τοῦ Θεοῦ. και Αβελ πέν.
θος πρῶτος γὰρ οὗτος ὤφθη νεκρός.
καὶ πρῶτος τοῖς γεγεννηκόσι προὐξένησε
πένθος. καὶ Νῶς, ἀνάπαυσις.
Ο
εν
ΕΡΩΤ. ξα.
εν
اد
اد
αν
ου
Ἡ οὖν Ἑβραία πόθεν ἤρξατο;
Οἶμαι αὐτὴν ἱερὰν εἶναι φωνήν, ώσπες
γὰρ ἐν τοῖς Ἑλληνικούς ναούς ίδιο
τινες ἦσαν χαρακτῆρες γραμμάτων, οὓς
ἱερατικούς 1) προσηγόρευον οὕτω διὰ τοῦ
Μωσέως ὁ τῶν ὅλων Θεὸς ταύτην ἔδωκε
τὴν γλῶτταν, διδακτὴν οὖσαν, οὐ φυσι
κήν. τοιγάρτοι τῶν ἄλλων απάντων
κατὰ τὴν τῶν ἐθνῶν ἐν οἷς ἂν γεννηθῶσι
φθεγγομένων φωνήν· καὶ τῶν μὲν ἐν
Ιταλία τικτομένων, τη Ιταλών κεχρη-
μένων τῶν δὲ ἐν τῇ Ἑλλάδι τῇ Ἑλλήνων
καὶ τῶν ἐν Περσίδι τῆ Περσῶν, καὶ τῶν
ἐν Αἰγύπτῳ τῇ Αἰγυπλίων τὰ Ἑβραίων
παιδία οὐ τῇ Ἑβραίων ἐςὶν εὑρεῖν εὐθὺς
κεχρημένα φωνῆ, ἀλλὰ τῇ ἐκείνων παρ'
οἷς ἐγεννήθησαν εἶτα μεράκια γενόμενα,
διδάσκεται τῶν γραμμάτων τοὺς χαρα-
κτῆρας· μανθάνει δὲ διὰ τῶν γραμμά-
των τὴν θείαν γραφήν, τῇ Ἑβραίδι γε-
γραμμένην φωνῆ. οἶμαι δὲ τοῦτο αινίτ.
πεθαι καὶ τὸν μακάριον Δαβὶδ ἐν τῷ
ὀγδοηκος ψαλμῷ, γλῶσσαν ἣν οὐκ ἔγνω
ἤκουσεν. 2) αλλά τινές φασιν ἀπὸ τοῦ
Εδες Ἑβραίαν κεκλῆθαι τὴν γλῶσσαν.
ἐκεῖνον γὰς μόνον ἐν τῇ προτέρα μεῖναι
φωνῆ, καὶ ἐκεῖθεν Ἑβραίους ονομασθῆναι.
ἐγὼ δὲ οἶμαι Εβραίους ὀνομασθῆναι ἐκ
τοῦ τὸν πατριάρχην ᾿Αβραὰμ ἀπὸ τῆς
Χαλδαίων χώρας εἰς τὴν Παλαισίνην ἐλ-
θεῖν τὸν Εὐφράτην ποταμὸν διαβάντα.
J
Adam laudans Deum dixit, a) Pos-
fedi hominem per Deum. Et Abel
ille * confpeaus eft mortuus, et pi
idem eft, quod luaus. Primus enimn
mus parentibus ludum attulit.
Noë vero idem, quod requies.
Fam
E
INTERR. LXI.
Vnde cœpit igitur Hebraica
lingua?
arbitror vocem efle facram.
Quemadmodum enim in tem-
plis Græcorum quidam erant lite-
raruum characteres peculiares, quos
facros appellabant: fic Deus omni
um per Mofen donauit hanc lin-
Purina et arte comparatam. Si
guam, non naturalem, fed do-
quidem cum reliqui omnes lo-
quantur lingua gentis, in qua
nati fuerint, et nati in Italia Ita-
lorum vtantur voce, qui in Gre
cia, voce Græcorum, qui in Per-
fide, Perfarum, et qui in Aegy
pro, lingua Aegyptiorum loquan-
tur: pueros Hebræorum nullos
reperire eft, qui ftatim Hebraica
lingua vtantur, fed eorum apud
rum adoleuerint, docentur litera-
quos nati funt. Deinde cum pa-
rum charaferes, et difcunt ex li-
teris fcripturam diuinam Hebrai-
ca voce fcriptam. Quod puto bea
tum Dauidem iudicate odtogeni.
mo Pfalmo, b) Linguam, quam
non nouerat, audiuit. Sed quidam
dicunt ab Heber Hebraicam lin-
guam appellatam efle. illum enim
folum in priftina lingua pernan
fiffe, indeque Hebræos elle diftos.
Ego vero puto, appellatos efie
Hebræos, ex eo quod Abraham
patriarcha, cum e regione Chal
dzorum veniret in Paleftinam,
Auuium Euphratem pertranfiit.
E S
Hebra
1) Cod. et Fic. προσηγόρευσεν. 2) αλλά και ὀνομασθῆναι. Haec in Cod. auguft.
nouam Queftionem faciunt, adfcripta, vt folet, vocula, Ερώτησις. Re
fponfio ad hanc Queftionem incipit a verbis Ἐγὼ δὲ οἶμαι κ. τ. λ. IPICI
Codice hac etiam ad Quaeft. LXI. relata funt.
α) Gen. 4, 10 b) Pl. 80, 6.
74
B. THEODORETI
1
1
Hebra enim Syrorum lingua di-
citur traiiciens fretum. Quod fi
ber, non folum illos oportebat
fic appellatos effe. Permulta enim
nationes ab Heber originem du-
cunt. Et vt reliquas omnes præ-
termittam, ex eo orti funt Ifma·
litæ, et qui ex Chettura, Idumæi,
Hebræi denominarentur ab He-
Amalecita, Moabita, atque Am
monitæ, er qui Carras habitant,
ex Nachor et Laban genus tra-
hentes. Nullus tamen illorum
Hebraica lingua vfus eft, Sic ve-
ro et iple Abraham vocabatur,
~g.
οι
Ἑζρὰ γὰρ τῇ Σύρων φωνῆ ι) ὁ περάτης
ὀνομάζεται. εἰ δὲ ἐκ τοῦ Εξες Εβραιοι
καλοῦνται, οὐ μόνους ἐχρῆν τούτους ού
τω προσαγορεύεθαι. πολλὰ γὰρ εθνη
ἐκ τοῦ Ἔξες κατάγει τὸ γένος καὶ ἵνα
τοὺς ἄλλους πάντας παρῶ, ἐκ τούτου
εἰσὶν Ισμαηλῖται, καὶ οἱ ἀπὸ τῆς Χετ
Πούρας, και Ιδουμαῖοι, καὶ Αμαληκῖται,
και Μωαβίται, καὶ ᾿Αμμανῖται, καὶ οἱ
τας Κάβδας οικοῦντες· ἐκ τοῦ γὰρ Να
χὼς καὶ τοῦ Λάβαν τὸ γένος κατάγου
σιν, ἀλλ' οὐδεὶς τούτων τῇ Ἑβραίδι κέ
vt teftis eft diuina fcriptura. χρηται φωνή. οὕτω δὲ καὶ αὐτὸς ὁ
Nam poft captiuitatem Lot, ad Αβραὰμ ἐκαλεῖτο. καὶ μάρτυς ἡ θεία
veniens, ait, a) quispiamn denun- γραφή. μετὰ γὰρ τὴν τοῦ Λωτ αίχμα.
ciauit Abrahamno, qui traiecerat λωσίαν, ἐλθών τις, φησὶν, ανήγγειλε τῷ
fretum. Ego autem iftud reperi ᾿Αβρααμ τῷ περάτη, τοῦτο δὲ παρὰ
in Hebræo fermone pofitum He- τῷ Εβραίῳ κείμενον εὗρον Εβρει. τὸ δὲ
bri. Hebri autem Græca lingua Ἑβρα ἐξελληνιζόμενον Ἑβραῖος γίνεται
in illo loco, vbi Aegyptia de Io- ' καὶ γὰρ ἐν ἐκείνῳ τῷ χωρίῳ, ἔνθα ἡ Αἰ
feph dixit, b) Introduxifi nobis γυπλία περὶ τοῦ Ἰωσὴφ ἔφη εισήγαγες
puerum Hebræum, vt illuderer no- ἡμῖν παῖδα Ἑβραῖον ἐμπαίζειν ἡμῖν
* Hebri. Sed de hoc contendere * περὶ τούτου ζυγομαχείν, περιτόν, οὐδὲν
bis, in Hebræo fermone ponitur παρὰ τῷ Ἑβραίῳ Ἑβρει κεῖται, ἀλλὰ
formatum fit Hebræus, Nam et
perfluum eft. Nullum enim ex eo
pietatis rationibus detrimentum ac-
cedit, fiue hoc, fiue illud recipiamus,
INTERR. LXII.
Quidam ferunt, Pharaonem
rem habuiſſe cum
C
Sara,
Ο
γὰρ τῷ λόγῳ τῆς εὐσεβείας λυμαίνεται,
καν τε τοῦτο, κἄν τε ἐκεῖνό δεξώμεθα.
ΕΡΩΤ. ξβ.
Τινὲς φασὶ τῇ Σάββα μιγῆναι
τὸν Φαραώ,
uanta igitur cura fuit Abra Ποίας οὖν κηδεμονίας 2) απήλαυσεν
ham oinnium Deo, fi eius
vxorem adulterio ftupratam ne-
glexit? Cur vero afictionibus
magnis et feuis Pharaonem et to
tam domum eius aflixit, fi noluit
cohibere congreffum illum ini-
quum? Sed et ipfe Pharao ignora-
tionem pro defenfione proponit, et
᾿Αβραὰμ παρὰ τοῦ τῶν ὅλων Θεοῦ,
3) εἰ περιεῖδεν αὐτοῦ μοιχευομένην τὴν
γαμετήν; τίδήποτε δὲ καὶ ἤτασεν ἔτασ
μοῖς μεγάλοις καὶ φοβεροῖς τὸν Φα-
ραώ, καὶ ἅπαντα τὸν οἶκον αὐτοῦ, εἰ μὴ
κωλύσαι τὴν παράνομον ἠβούλετο συν-
αφήν; καὶ αὐτὸς δὲ ὁ Φαραὼ τὴν ἄ
γνοιαν εἰς ἀπολογίαν προβάλλεται και
μέρα
vs
Ο
1) ὁ περάτης, PIC, ὅπερ Ευφράτης. Perperam, vt iam monuit DRVS:Vs l. c.
2) απήλαυσεν. Cod. et PIC, απέλαβεν. 3) εἰ περιεῖδεν. Cod. et PIC.
ei
P. 25.
είπε ε.δ.ν.
α) Gen. 14, 13.
b) Gen. 39, 14.
QVEST. IN GENES. CAP. XII.
75
μέμφεται τῷ ᾽Αβραὰμ ἀδελφὴν κεκλη-
κότι τὴν γαμετήν· καὶ διδάσκει ὡς οὐχ
υβρίσαι αὐτὴν, ἀλλὰ γῆμαι βουλόμενος
ἔλαβε, τί τοῦτο γὰρ, φησὶν, ἐποίησάς
μοι, ὅτι γυνή σου ἐςίν; ἵνα τί ἅπας, ἀ-
δελφή μου ἐςὶ, 1) καὶ ἔλαβαν αὐτὴν ἐμ-
αυτῷ εἰς γυναῖκα, καὶ νῦν ἰδοὺ ἡ γυνή
σου ἐναντίον σου, λαβὼν ἀπότρεχε και
οὐ μόνον εἶπεν, ἀλλὰ καὶ ἔπραξε, και
2) πανλοδαπῆς κηδεμονίας ἠξίωσεν. ἐνετεί-
λατο γὰρ, φησί, Φαραὼ ἀνδράσι περὶ
τοῦ ᾿Αβρααμ συμπροπέμψαι αὐτὸν, καὶ
τὴν γυναῖκα αὐτοῦ, καὶ πάντα όσα ήν
αὐτῷ. δῆλον τοίνυν, ὡς εὐθὺς ἁρπαθεί
σης τῆς Σάββας, ἐπέδησε τη νόσῳ τον
Φαραὼ τῶν ὅλων ὁ πρύτανις· ἡ δὲ νό-
σος τὴν ὄρεξιν ἤμβλυνεν, καὶ τῶν δικτύων
εἴσω τὴν θήραν ἔχων ὁ θηρευτής, οὐκ
3) απήλαυσε τῆς ἀγρας. ἡ γὰς νόσος
ἐκώλυσε,
Ἔμε
ό
୯
{
expoftulat cum Abrahamo, quod
vxorem fuam vocauiffet fororem :
ceperit, vt ea contumeliofe vre-
et oftendit, quod non eam ac-
retur, fed vt in vxorem haberet,
Ouid hoc enim fecifti mihi, in-
quit, a) quia vxor tua eft ? Cur
dixifti, foror mea eft, et fumpfi
vxor tua coram te, accipe eam
et abi. Et non folum dixit, fed
etiam opere compleuit, et omni
moda folicitudine dignum fima-
Pharao viris de Abrahamo, vt de
vit. Pracepit enim, inquit, b)
ducerent illum, et vxorem eius, et
omnia quacunque poffidebat. Con-
ftat ergo, quod rapta Sara fa-
tim rector vniuerforum Pharao
nem obftrinxit morbo, qui libi-
dinem eius fregit: et venator ha
bens intra retia prædam, capta
frui non potuit, quia morbus non
permifit.
eam mihi in vxorem? Et ecce nunc
INTERR. LXIII.
Et qua de caufa hoc loco fcriptura
filentio pratermifit, Saram illa fam
effe feruatam: in hiftoria vero
Abimelech bec aperte
declarauit?
Sara tune erat paritura Ifaac.
ΕΡΩΤ. ξγ.
ξύ
Καὶ τίνος ἕνεκεν ἐνταῦθα μὲν ἐσίγησεν ἡ
γραφὴ τὸ φυλαχθῆναι τὴν Σάβξαν
ἀλώβητον, ἐν δὲ τῷ κατὰ τὸν ΑΕ
μέλεχ διηγήματι, σαφῶς
τοῦτο δεδήλωκε;
μελλεν ἡ Σάββα τηνικαῦτα τίκειν
τὸν Ἰσαάκ, ἵνα τοίνυν μὴ ὑποπλον
μή
γένηται τὸ σπέρμα τοῦ ᾿Αβρααμ, σα Ne igitur femen Abrahæ fu-
φῶς ἐκεῖ δεδήλωκεν ἡ θεία γραφή, ὅτι fpe&tum effet, illic manifefte de-
οὐχ ἥψατο αὐτῆς ᾿Αβιμέλεχ, καὶ ἐν. clarauit fcriptura diuina, quod
Abimelech illam non attigiffet.
τεῦθεν μέντοι κἀκεῖθεν ἰςέον, ὡς και Hinc tamen et illinc fciendum eft,
τοὺς βαρβάρους 4) ἡ φύσις ἐδίδαξεν, ὅτι naturam etiam barbaros docuis
πονηρὸν ἡ μοιχεία, καὶ τιμωρίας άξιον. fe, adulterium effe prauum et vl-
καὶ γὰρ ὁ Φαραὼ τοῦτο δεδήλωκεν ἐπι- tione dignum. Quod Pharao quo-
μεμψάμενος τῷ ᾿Αβραάμ καὶ ὁ ᾿Αβιμέr Abimelech Deum omnium
qui obiurgauit Abra
λεχ πρὸς τὸν τῶν ὅλων ἔφη Θεὸν, κύριε fic allocutus eft: c) Domine, gen-
ἔθνος ἀγνοοῦν καὶ δίκαιον ἀποκτενεῖς ; tem infciam et iuftam interficies ?
οὐκ αὐτός μοι εἶπεν ὅτι ἀδελφή μου ἐςὶ, Nonne mihi ipfe dixit, foror mea eft?
Ο
2) Cod. παντοδαπῶς, 3) Cod.
Cod. et edit. PI CI
π) και γυναίκα, Del. in Cod. et apud erc.
et PIC. απέλαυσε. 4) ἡ φύσις. Abeft a
b) lb. c. 12, 20.
4) Gen. 12, 18. 19.
c) Gen. 20, 4. 5.
76
B. THEODORETI
Di-
il-
Hac de
:
Ο
Ο
εν
et ipfa dixit mihi, frater meus καὶ αὐτή μοι εἶπεν ὅτι ἀδελφός μου ἐςιν ;
ef? Cum corde puro et iuftitia ma- ἐν καθαρά καρδία, καὶ ἐν δικαιοσύνη χει
muum hoc feci. Addidit etiam τῶν ἐποίησα τοῦτο. τέθεικε δὲ ὁ συγ
feriptor refponfionem Dei.
γραφεὺς καὶ τοῦ Θεοῦ τὴν ἀπόκρισιν.
xit enim, inquit, a) Deus ad Abi- είπε γὰρ, φησὶν, ὁ Θεὸς τῷ ᾿Αβιμέλεχ
melech per fomnium, Et ego fcio, καθ' ύπνον. κἀγὼ ἔγνων ὅτι ἐν καθαρὰ
quod corde puro hoc fecifti : et
peperci tibi, ut non attingeres u καρδίᾳ ἐποίησας τοῦτο, καὶ ἐφεισάμην
σου 1) τοῦ μὴ ἅψασθαι αὐτῆς, τοῦ μὴ
lam, ne peccares in me.
* caufa non permifi te illam *
permifi re illam * tangere. ἁμαρτεῖν εἰς ἐμὲ· ἕνεκεν τούτου οὐκ οφ.
ἧκα σε ἅψαθαι αὐτῆς. νῦν οὖν ἀπέδος
Nunc igitur redde viro vxorem
quia propheta eft, et orabit pro τὴν γυναῖκα τῷ ἀνθρώπῳ, ὅτι προφή
ze, et faluaberis tu, et vniuerfa της ἐςὶ, καὶ προσεύξεται περὶ σοῦ, καὶ
domus tua. Quod fi non reddide-2) σωθήση συ, καὶ πᾶς ὁ οἶκός σου. εἰ δὲ μὴ
ris, fcito, quod morieris tu. Do- ἀποδιδῶς, γνῶθι ὅτι ἀποθανῆ σύ. διδά
cet quoque nos diuinus fermo,
quod amatores iuftitia, qui per
σκει δὲ ἡμᾶς ὁ θεῖος λόγος, ὅτι τῆς δυο
ignorantiam peccaturi erant, Deus καιοσύνης τοὺς ἐραςὰς πλημμελεῖν ἐξ
peccare non permittit. Liquet. αγνοίας μέλλοντας οὐκ ἐᾶ. δῆλον τοίνυν,
igitur, eum etiam Pharaonem pec- ὡς καὶ τὸν Φαραὼ 3) κεκώλυκεν άμας
care prohibuiffe, qui tanquam τεῖν, ὡς ἀδελφὴν τοῦ ᾿Αβραὰμ νόμῳ γά
ώς
fororem Abrahæ legitimam vxo-
μου εἰληφότα. ἐπειδὴ δὲ κρείττων ἦν, ὡς
rem fibi iunxerat. Quia vero
εἰκὸς, ὁ ᾿Αβιμέλεχ τοῦ Φαραώ, ἐκεῖνον
μὲν διὰ παιδείας 4) τῆς παρανομίας ἀπὸ
εἷς ξεν˙ τούτῳ δὲ καὶ τῆς αἰκίας καὶ τοῦ
πλημμελήματος οὐκ ἔδωκεν αὐτὸς τὴν
συγχώρησιν ἀλλὰ τὸν ἠδικημένον αὐτῆ
σαι ταύτην ἀνέμεινεν ἐπιφανείας τε
5) ἡμέρως ἠξίωσε, καὶ λόγοις ἠπίοις ἐπέ-
δειξε την τετολμημένην παρανομίαν.
6) εἶπε δὲ Αβιμέλεχ τῷ Αβραμ, 7) το
ἐνιδὼν ἐποίησας τὸ ῥῆμα τοῦτο; εἶπε δὲ
"Αβραμ, εἶπον γὰς, δ) μήποτε οὐκ ἔςιν
θεοσέβεια ἐν τῷ τόπῳ τούτῳ, ἐμέ το
ibi non erit pietas, ficque me
interficient ob vxorem meam. ἀποκτενοῦσιν ἕνεκεν τῆς γυναικός μου.
Etenim vere foror mea eft ex καὶ γὰρ ἀληθῶς ἀδελφή μου ἐςὶν ἐκ
πατρός,
probior erat Abimelech, vt veri.
fimile eft, Pharaone, illum cafti-
gatione cohibuit ne peccaret: huic
vero contumelia et deliti non de-
dit ipfe veniam; fed expeftauit,
vt ab eo qui iniuria affectus erat,
illam peteret. Apparitione etiam
benigna illum profecutus eft, et
blandis fermonibus admiffam ini-
quitatem indicauit. Dixit autem
Abimelech, b) quid vidifti, ντ
hoc faceres? Dixit autem Abra-
ham, c) cogitaui enim, forfitan
ώς
Ο
3/
κει
1) TOU - αὐτῆς. Heca THEODORETO addita funt, e verfu 4. vt videtur,
defumta. 2) σωθήση οἶκός σου. Pro ζήση, vt habet verfio græca 3) κρα
κώλυκεν — εἰληφότα Defid. in Cod. et apud pic. 4) τῆς — ἀπεῖρξεν. Cod.
τὴν παρανομίαν ἐδίδαξαν. PIC. τὴν παρανομίαν ἐδίδαξεν, quod melius. 5) Cod.
et PIC. ἡμέρας. 6) Reliqua e Codice auguftano fuppleuimus, quæ etiam in
PI ci editione græca iisdem fere verbis leguntur. 7) Ita hebr. F. 19
PICI
exprimunt of ó.
a) Gen. 20, 6. 7.
Theodotio vertit, τί ἑώρακας. 8) PIC, μή ποτε ἔσι.
b) Gen. 20, 10. c) Ib. c. 29, 11. 12.
QVÆST. IN GENES.
77
CAP. XIV. XV.
πατρὸς, ἀλλ' οὐκ ἐκ μητρός. καὶ ι) γὰρ
ἀληθῶς ἀδελφή μου, θυγάτης πατρός
μου ἐςὶν, πλὴν οὐ θυγάτης μητρός μου.
ου
ΕΡΩΤ.
ξδ'.
Ὁ Μελχισεδὲν πόθεν κατῆγε
ار
τὸ γένος;
اد
Τοῦ θεσπεσίου λέγοντος Παύλου, ο
πάτως, ἀμήτως, ἀγενεαλόγητος,
τις ἂν γνοίη τὸ ἀληθὲς; εἰκὸς δὲ αὐτὸν
ἐκ τῶν ἐθνῶν ἐκείνων εἶναι τῶν τὴν Πα
λαιςίνην οἰκούντων. 2) ἐκείνων γὰς καὶ
βασιλεὺς καὶ ἱερεὺς ἐτύγχανεν ὤν, ἱε.
ρεὺς δὲ τοῦ τῶν ὅλων Θεοῦ. ἦν γάρ φη-
ἱερεὺς τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίσου. ὅθεν
αὐτῷ καὶ Ἀβραὰμ ὁ πατριάρχης προσ-
AUT@
ενήνοχε τὰς τῶν λαφύρων δεκάτας,
καὶ δίκαιος ὤν, καὶ τοῦ Θεοῦ φίλος, πας'
ἐκείνου τὴν εὐλογίαν καρποῦται. τῆς
γὰρ δεσποτικῆς εἶχεν ἱερωσύνης τον τύ-
πον. διὸ δὴ καὶ ἄρτους τῷ Αβραάμ, καὶ
οἶνον 3) αντέδωκεν· ὡς τοιαῦτα τυχον
4) προσφέρειν εἰωθὼς τῷ τῶν ὅλων Θεῷ.
5) ἔδει γὰρ κἂν τούτῳ δειχθῆναι τὸν
τύπον.
اد
ων
اد
ΕΡΩΤ. ξέ
Πῶς Αβραὰμ πιςὸς ὀνομάζεται εἰρηκὼς
τῷ Θεῷ, κατὰ τί γνώσομαι τοῦτο,
ὅτι κληρονομήσω αυτήν;
T
ὁ κατὰ τί γνώσομαι τοῦτο, οὐκ ἀπι
ζοῦντος ἐςὶν, ἀλλὰ μαθεῖν ποθοῦν.
τος τῆς κληρονομίας τὸν τρόπον. ἐπειδὴ
γὰς ἑώρα πλήθη μυρία τὴν Παλαισίνην
οἰκοῦντα, μαθεῖν ἠβούλετο τίνι τρόπῳ
παραλήψεται τῆς γῆς ἐκείνης τὴν δε
σποτείαν· πολέμου νόμῳ, ἢ δίχα πολέ-
μου ζώντων ἐκείνων, ἢ 6) ἀναιρουμένων,
ἢ ἐξελαυνομένων. τούτου χάριν μετά
ત્ર
Vere
patre, non autem ex matre.
enim foror mea eft, quippe filia
patris mei eft, at vero non eft filia
Inatris meae.
INTERR. LXIV.
Vnde Melchifedec genus
traxit?
Cum diuinus ille Paulus dicat, a)
fine patre, fine matre,
et
fine genealogia, quis veritatem hu-
ius rei noffe poteft? Verifimile eſt
autem, illum effe ex illis genti-
bus, quæ Palatinam incolebant.
Nam illarum tum rex, tum fa
cerdos erat: facerdos autem Dei
omnium.
Erat enim, inquit, b)
Abraham patriarcha obtulit ei
facerdos Dei altiffimi. Vnde etiam
fpoliorum decimas. et cum iufus
effet, et amicus Dei, ab illo be-
neditionem percepit. Typum
enim gerebat facerdotii dominici,
Ideoque et Abrahæ panes et vi
mum viciffim dedit, vt qui fore
taffe folitus erat Deo omnium talia
oferre. Οportebat enim etin hoc
typum pateferi.
INTERR. LXV.
Quomodo fidelis appellatur Abra
ham, cum dixerit Deo, ex quo cogno-
fcam hoc, quod poſſeſſurus fim
ftud,
cam?
Fudo E quo cognofcam hoc,
non diffidentis eft, fed modum
polidendi fcire defiderantis. Cum
enim videret multa hominum inil-
lia Palaftinam incolentium, difce-
re volebat, quo pacto dominium
illius terræ accepturus effet: num
iure belli, an fine armis : et an
viuentibus illis, on fublatis, aut
prorfus eiectis. Hac de caufa
1) γάρ. Declt apud Fic. 2) Cod. et FIC. ἐκεῖνος.
facri-
3) καὶ οἶνον. Cod. et Fic,
addunt, καὶ σέαρ. 4) τυχόν. In Cod. et apud pic. fequitur τινά. 5) έδωσ
Cod. et Fic. εἶδεν. 6) αναιρουμένων. Cod. et PIC, ελαυνομένων
α) Febr. 7, 3.
1) Gell. 14, 18. 6) Gen. 15, 8.
78
B. THEODORETI
facrificio finito Deus omnium di-
xit, a) Cognofcens cognofces, quod
Semen tuum incola erit in terra
non fuas et feruituri fubicient
eos, et
er affligent illos, atque humi-
liabunt quadringentos annos. Gen-
rem vero, cui feruierint, * iudica-
bo ego. Poftea vero egredientur
huc cum apparatu multo. Tu ve-
ro decedes ad patres tuos in pace
nutritus in fenečiute bona. Ouar᾿
τα autem generatione reuertentur
huc. Nondum enim completa funtini,
quitates Amorrhaorum usque nunc.
Ex refponfione diuina formam in-
terrogationis cognofcere licet.
Nam poftquam dixit, b) Ex quo
cognofcam, quod poffeffurus fim
cam didicit, quantur temporis
incolæ futuri effent, et quam mi-
fere tractandi, et quanta tandem
prouidentia Dei excipiendi, tum
fupplicio fumendo de his, qui il-
lis bellum inferre vellent, tum
eorum bonis fruendo : et quod
Abraham nulla horum experien-
tia accepta, in pace e vita disces
furus eflet. Docuit pariter ratio-
nem dilationis, ne quis fufpica-
retur, ob numerofum incolarum
multitudinem Dominum Deum
non potuiffe illis tradere 'domi-
nium illius terræ. Dixit autem
fic, c) Nondum completa funt ini-
quitates Amorrhæorum vsque nunc.
Nondum, inquit, communi ex.
itio digna perpetrarunt. Non
decet autem ante peccatum ex
* præfcientia pœnam infigere.
Quod autem illis temporibus es
co er Abimelecho, et his, qui inco.
lebant terram Chebron. illi enin
patriarcham magnopere venerati
funt. Audiuntur iraque claman.
tes, d) Rex es tu a Deo apud nos. In
•
fent viri pii, conftat ex Melchifede-
ω
Ο
εν
σε
την θυσίαν ὁ τῶν ὅλων Θεὸς ἔφη γινώ-
σκων γνώση, ὅτι πάροικον ἔναι τὸ σπέρ
μα σου ἐν τῇ γῇ ι) οὐκ ἰδία· καὶ δουλώ
σουσιν αὐτοὺς, καὶ κακώσουσιν αὐτοὺς
καὶ ταπεινώσουσιν ἔτη τετρακόσια. τὸ
δὲ ἔθνος, ᾧ ἐὰν δουλεύσωσι, κρινῶ ἐγώ.
μετὰ δὲ ταῦτα ἐξελεύσονται ὧδε μετα
αποσκευῆς πολλῆς· σὺ δὲ ἀπελεύσει πρὸς
τοὺς πατέρας του ἐν εἰρήνη, τραφεὶς ἐν
γήρει καλῷ. τετάρτη δὲ γενεα τραφή
σονται ὧδε οὔπω γὰρ ἀναπεπλήρωνται,
αἱ ἁμαρτίαι τῶν ᾿Αμορραίων ἕως τοῦ νῦν.
ἐκ τῆς θείας αποκρίσεως 2) ἐςὶ γνῶναι
τὸν τρόπον τῆς ἐρωτήσεως. ἐπειδὴ εἶπε,
κατὰ τί γνώσομαι ὅτι κληρονομήσω αυ
τὴν ἐδιδάχθη ὅσον μὲν παροικήσουσι
χρόνον, και όπως ταλαιπωρήσουσιν, ὅσης
τε ἀξιωθήσονται προμηθείας, τῶν μὲν
πολεμήσειν ἐθελόντων αὐτοῖς κολασθη
σομένων, τούτων δὲ τὰ ἐκείνων καρπωσα-
μένων· καὶ ὅτι τούτων αὐτὸς οὐδεμίαν
πεῖραν λαβῶν, ἐν εἰρήνῃ καταλύσει τὸν
βίον. ἐδίδαξε δὲ καὶ τῆς ἀναβολῆς τὴν
αἰτίαν, ἵνα μή τις τοπάση διὰ τὸ πλῆ
θος τῶν ἐνοικούντων μὴ δυνηθῆναι τὸν δε-
σπότην Θεὸν τῆς γῆς ἐκείνης αὐτοῖς
παραδοῦναι τὴν δεσποτείαν. ἔφη δὲ οὕ
τως, ούπω γὰρ ἀναπεπλήρωνται αἱ ο
από
μαρτίαι τῶν ᾿Αμορραίων ἕως τοῦ νῦν.
οὐδέπω, φησὶν, ἄξια πανωλεθρίας πε-
πράχασιν οὐ χρὴ δὲ πρὸ τῆς ἁμαρτίας
ἐκ προγνώσεως ἐπενεχθῆναι τὴν τιμω
ρίαν. ὅτι δὲ 3) ὑπῆρχον κατ᾽ ἐκεῖνον τὸν
καιρὸν εὐσεβεῖς, δῆλον ἐκ τοῦ Μελχισε
δὲν, καὶ τοῦ ᾿Αβιμέλεχ, καὶ τῶν τὴν Χε
τρων οἰκούντων. καὶ γὰρ ἐκεῖνοι πολλῆς
τὸν πατριάρχην θεραπείας ἠξίωσαν
καὶ ἔτιν ἀκοῦσαι αὐτῶν βοώντων βασι
λεύς & σὺ παρὰ Θεοῦ ἐν ἡμῖν ἐν τοῖς
εν
τα
ουτ
ἐκλεκτοῖς
1) ἐν τῇ γῇ. Cod. et Fic. addunt, αλοτρία. 2) Cod. et Fic. ἐπιγνῶναι. Μi
nus bene. Ficvs fupplere voluit έξες, aut fimile. 3) Cod. et Fic, εἶχον.
α) Gen. 15, 13 -- 16, b) Gen. 15, 8. c) Gen. 15, 16. d) Gen. 23, 6.
n)
QVÆST. IN GENES.
79
CAP. XV.
ἐκλεκτοῖς μνημείοις ἡμῶν θάψον τὸν νε- eleftis monumentis noftris fepeli mor-
κρόν σου.
ΕΡΩΤ. ξ.
Διατί δὲ τυθῆναι προσέταξε δάμαλιν
τριετίζουσαν, καὶ κριὸν τριετίζον-
τα; καὶ τὰ ἑξῆς.
η δε
εί
εν
τα
Αἰνίγματα ταῦτα ἦν τῶν τῷ γένει
συμβησομένων. τοιγάρτοι μετὰ τὰς
θυσίας ἐπήγαγε, γινώσκων γνώση ὅτι
πάροικον ἔξαι τὸ σπέρμα σου ἐν γῆ οὐκ
ἰδία. καὶ προσέθηκε τετάρτη δὲ γενεᾷ
αποτραφήσονται ὧδε. διὰ τοῦτο τρία
τῶν καθαρῶν τετραπόδων, καὶ ἕκασον
1) τριετὲς τυθῆναι προσέταξε, τῶν τριῶν
γενεῶν εἰς δήλωσιν, αἳ παροικοῦσαι δια-
Τελέσουσιν· ἡ δὲ τρυγὼν τὴν γενεὰν ἐκεῖ-
νην ἐνέφηνε, τὴν οἱονεὶ ἀποπλᾶσαν μὲν
καὶ ἐξελθοῦσαν ἐξ Αἰγύπτου, ἐν δὲ τῇ
ἐρήμῳ κατασκηνώσασαν φιλέρημον γὰρ
τόδε τὸ ὄρνεον. ἡ δὲ περιτερὰ τὴν ἄλλην
γενεὰν παρεδήλου, ἢ τὴν ἐπηγγελμένην
ἀπελάμβανε γῆν· ἡμερον γὰρ τὸ ζῶον,
καὶ ταῖς οἰκίαις ἐμφιλοχωρούν. διά τοι
τοῦτο, τὰ μὲν οὐ διεῖλεν, ὡς τὴν τῆς δου.
λείας ἀπαλλαγὴν αἰνιτόμενα. τὰ δὲ
τετράποδα διεῖλεν, ἐπεὶ τὴν ἐν Αἰγύπτῳ
κακουχίαν ἐσήμαινε. τὰ δέ γε ἐφικά.
μενα τοῖς διχοτομήμασιν ὄρνεα, ἅπερ ὁ
πατριάρχης ἐκ τῶν ἱερείων ἐξήλαυνε,
τὴν φονικὴν τῶν Αἰγυπτίων προηνίτετο
γνώμην ἣν ἄπρακτον ἀπέφηνεν ὁ δεσπό-
της Θεὸς, τὰς πρὸς τὸν ᾿Αβραὰμ ἐμπε-
δῶν ὑποχέσεις· ὥσπερ γὰρ ἐν τῷ τύπῳ
τοὺς σαρκοβόρους ὄρνεις ἐξήλαυνεν
᾿Αβραὰμ, οὕτως ἡ τιμὴ τοῦ ᾿Αβραὰμ
τοὺς Αἰγυπτίους ἐκόλασε. τὸ δὲ περὶ
ἡλίου δυσμὸς ὀφθῆναι τὸν καπνιζόμενον
κλίβανον, καὶ τὰς τοῦ πυρὸς λαμπάδας,
ἐδήλου μὲν καὶ τὸ δεχθῆναι τα θύματα
!
τα
tuum tuum.
INTERR. LXVI.
Quare Deus pracepit, facrificari
fibi vaccam triennem et hædum
triennem? et reliqua.
Hæc
æc erant illorum ænigmata,
quæ pofteris erant obuentura.
Siquidem facrificio peracto, fubiun-
xit, a) Cognofcens cognofces, quod fe-
mon fua. Eraddidit, b) Ouarta vero
men tuum peregrinum erit in terra
generatione reuerrentur huc. Propter-
ea ex quadrupedibus mundis tria, et
vnumquodque eorum trimum facri-
fcaripræcepit, ad fignificandas tres
generationes, quæ in incolatu per-
rationem illam denotabat, quæ ex
Aegypto egrefia velut auolauit, et
habitadit in deferto. Huiusmodi
enim auis eft athans deferri. Column-
ta autem generationem aliam innu-
ebat, quæ terram promiffam accepit.
Manfuetum enim eft hoc animal, et
domefticum. Quam ob caufam,
hac quidem minime diuift, vt
liberationem a feruitute fignif.
cantia. Quadrupedes autem par-
titus eft, eo quod indicarent quam
male malandi erant in Aegypto.
Aules autem illa, qua fupra portio
nes diuifas volitabant, quas quidem
patriarcha a facrificiis abigebat,
fententiam Aegyptiorum fignifica-
baut, qua omnes czdere decreue-
manfuræ erant. Turtur autem gene-
rant: quam tamen irritam Domi-
nus Deus reddidit, volens ea firma
rataque effe, quæ Abrahamo promi
ferat. Sicut enim in figura aues illas
prædatrices expellebat Abraham :
[ic Abrahamni honor reprefit Aegy
ptios. Quod autem dicitur, vifum
effe circa folis occafum clibanum
fumantem, et lampades ignis, figni-
ficabat, fufcepta efle facrificia:
et
1) τριετές. Cod. τραπές. Ex errore, vt videtur, Librarii. Apud picrm nullum
huius vocis eft veftigium.
1
*
α) Gen. 15, 13.
b) lb. c.15, 16.
80
B. THEODORETI
diati temporis. Nam in igne vi-
et præterea, Deum omnium fo- προεσήμαινε δὲ καὶ τὴν παρὰ τὸ τέλος
re confpicuum circa finem præ του προβῥηθέντος χρόνου ἐσομένην ἐπι
fus eft Mofi legislatori, deinde φάνειαν τοῦ τῶν ὅλων Θεοῦ. διὰ πυρὸς
vniuerfo populo. Docebat etiam, γὰρ ἐφάνη καὶ Μωσῇ τῷ νομοθέτη, και
quod pofthac animalia huiusmo- μετὰ ταῦτα παντὶ τῷ λαῷ. ἐδίδασκε δὲ
di per legem erant offerenda. πρὸς τούτοις, καὶ ὅτιταῦτα ὕτερον νομο
At quidam ferunt, quod Deus θετήσει τὰ ζῶα προσφέρεθαι. τινὲς δὲ
volens demonftrare, promiffionem
fuam firinam efe, de more, qui φασιν, ὅτι βεβαίαν δεῖξαι βουλόμενος ὁ
tum obtinebat, paftiones iniuerit. Θεὸς τὴν ὑπόχεσιν, κατὰ τὸ κρατοῦν
Solebant enim, vt aiunt, viati- ἔθος ἐποιήσατο τὰς συνθήκας. ειώθασι
mas bipartito diuidentes fic pa- γὰρ, ὡς φασὶ, διχἢ τὰ ἱερεῖα διαιροῦν
τες, ούτω
οὕτω ποιεῖσθαι τοὺς ὅρκους. ἐγὼ δὲ
και ταῦτα κακεῖνα τέθεικα, ἵνα τὸ δο
κοῦν ἀληθέςερον οἱ ἐντυγχάνοντες δέ-
ξωνται.
&tiones iuramento firmatas con-
trahere. Ego vero vtrumque po-
fui, vt quisque recipiat, quod fibi
verius videbitur.
1
INTERR. LXVII.
Permulti intemperantes inde fua la-
fciuia fumunt occafionem, quod pa
triarcha Abraham pellicem
babuerit.
Vnumquodque opus iudicatur
ex facientium intentione. Sic
igitur et ea, quæ ad Agarem fpe-
Etant, contemplemur. Si enim ar-
rendamus patriarcham concupi-
fcentiæ inferuientem, rem reprehen-
fione dignam vocabimus. Si vero
vxor natura fuæ infirmitaten decla-
rans, et a creatore ferilem fibi fa-
ftum effe vterum dicens, exponens-
que quanto liberorum defiderio te-
neatur, rogauit ea de caufa Abraha-
mum, vt cum Agar congrederetur,
E
ως
اد
τα
ΕΡΩΤ. ξζ.
Το
3/
Πολλοὶ τῶν ἀκολάζων ἀφορμὴν εἰς λα
γνείαν λαμβάνουσι τὸν πατριάρχην
᾿Αβρααμ παλλακὴν ἐχηκότα.
κατον τῶν πρατιομένων ἐκ τοῦ σκου
που κρίνεται τῶν διαπραττομένων.
οὕτω τοίνυν καὶ τὰ κατὰ τὴν Αγαρ σκου
πήσωμεν. κἂν ἐπιθυμία δεδουλευκότα
τὸν πατριάρχην ἴδωμεν, νεμεσητὸν προγ
μα καλέσωμεν. εἰ δὲ τῆς ὁμοζύγου τῆς
Φύσεως ἐπιδειξάσης τὸ πάθος, καὶ τὸν
ποιητὴν ἄγονον δεδημιουργηκέναι τὴν
μήτραν εἰρηκυίας, καὶ τῆς παιδοποιίας
δηλωσάσης τὸν πόθον, καὶ τούτου χά
ριν ἱκετευσάσης ὁμιλῆσαι τῇ Αγαρ, ἵνα
quo ipfa liberos inde fufciperet, quid αὐτῆ ἐκεῖθεν παιδίον 1) ἐπινοήση τί ἐξή
peccauit Abraham ? Maxine, cum μαρτεν ᾿Αβραὰμ, οὔτε τῆς φύσεως, οὔ
neque natura, neque lex vlla tum τε νόμου τινος ἐγγράφου τηνικαῦτα τὴν
fcripta, plures ducere vxores prohi- πολυγαμίαν κωλύοντος, τῆς δὲ ὁμοζύγου
hiberet: ipfa vero coniux ferilis 2) πείρας μὲν οὔσης, λιπαρησάσης δὲ τὸν
obfecraret, virum ancilla permifce, ἄνδρα τῇ παιδίσκη μιγῆναι, οὐχ ἵνα ἡδυ
vt ille quidem natura, ipfa vero παθεία δουλεύση, ἀλλ' ὅπως αὐτὸς μὲν
adoptione vocarentur genitores. Φύσει, αὐτὴ δὲ θέσει, 3) κληθῶσι γεν-
Nam fœda voluptate fuperiorem νήτορες; 4) ὅτι γὰρ κράτλων ἦν αἰχρᾶς
ἡδονῆς
ri: non vt voluptati inferuiret, fed
4) Cod. ἐπινοῆσαι, FIC. ἐπιγεννῆσαι.
2) σείρας. Cod. σεριφης. PIC. περίφης. 3) κλη-
θῶσι. In Codice præcedit παίδων. 4) ὅτι ταῦτα. Defid, in Cod. et apud
·
RICVM.
QVAST. IN GENES. CAP. XVI. XVII.
8 Ι
}
ἡδονῆς ὁ θεῖος ἐκεῖνος ἀνῆς, οὐ μόνον
ταῦτα, ἀλλὰ καὶ τὰ ἑξῆς μαρτυρεῖ.
ἐπειδὴ γὰρ ἐγκύμων ή Αγαρ γενομένη
μεγαλαυχίας πρόφασιν είχε την κύη-
σιν, καὶ κατὰ τῆς δεσποίνης ἐλύτησεν,
ἐδυχέραινε μὲν ἡ Σάββα, καὶ τοῦ πα-
τριάρχου κατεβόησεν οὐκ ὀρθῶς· ὁ δὲ
μάλα ἠπίως τὴν παροινίαν δεξάμενος,
ἐξέδωκεν αὐτῆ τὴν παιδίσκην εἰς τιμω.
ρίαν, οὐδὲ τεχθῆναι προσμένας τὸ
κυοφορούμενον βρέφος· ἰδοὺ γὰς, φη-
σὶν, ἡ παιδίσκη σου ἐν ταῖς χερσί σου,
χρῶ αὐτῇ ὡς ἂν σοι ἀρεσὸν ἦ
η
ΕΡΩΤ. ξή.
Οι
Τί δήποτε περιτμηθῆναι αὐτὸν προσ-
έταξεν ὁ Θεός;
Προειπὼν τὴν παροικίαν, φυλακήν τι
εν
fuiffe virum illum * diuinum, non
hæc tantum, verum etiam quæ fe-
cuta funt, fidem faciunt Cum enim
Agar grauida elset, fuperbiendioc-
cafionem inde accepit, et in douni-
nam fuam magna procacitare vte-
batur: quod agre ferens Sara,
apud patriarchaun non redte con-
quefta eft. Ilie vero valde patienter
petulantiam, neque exfpe
Etans donec ancilla peperiffet pue
rum quem in vtero geftabat, uadi
dit illam vxori puniendam Ecce,
inquit, a ) ancilla tua in manibus tuis :
vtere ea prout tibi placuerit.
INTERR. LXVIII.
Quare Deus iuffit ipfum
circumcidi?
Cum
um Deus prædixiffet incola-
tum, pietatis cuftodiam
να μηχανᾶται τῇ εὐσεβεία, ἵνα
τοῖς δυσσεβέσιν ἀνθρώποις αναμιγέντες, excogitauit: ne hominibus im-
μὴ διαφθείρωσι τὴν εὐγένειαν, ἀλλὰ εἰς piis permixti, macularent nobili
tatem, fed in fignum intuentes,
τὸ σημεῖον ὁρῶντες, ἄσβεσον τοῦ δεδωκός indelebilem memoriam eius, qui
τος τοῦτο τὴν μνήμην φυλάττωσι. και dedit illud, conferuarent. Atque
ὅτι τοῦτο ἐςὶν ἀληθὲς, ἡ ἔρημος 1) μάρ- hoc effe verum, teftatur deferrum.
τυς. 2) τεσσαράκοντα γὰς χρόνους ἐν Nain cum in eo degerent qua-
αὐτῇ διατρίψαντες, περιτὴν ἐνόμιζον Rimabant circuincifonem : nem
draginta annos, fuperfluam exi-
τὴν περιτομὴν, τῶν ἐθνῶν κεχωρισμένοι, pe a ceteris gentibus fegregati,
καὶ καθ᾿ ἑαυτοὺς πολιτευόμενοι. ἡνίκα et quod fecum inter fe verfalen
δὲ λοιπὸν εἰς τὴν ἐπηγγελμένην εἰσήγον. tur. Quando vero poftea ingres
το γῆν, τηνικαῦτα πάλιν ὁ τῶν ὅλων fi funt terram promiffam, tunc
Θεὸς Ἰησοῦ τῷ τοῦ Ναυῆ προσέταξε το fus hlio Nane, circumcidere
iterum Deus omnium præcepit
περιτεμεῖν ἅπαντας καὶ οὕτω τῆς γῆς omnes, et ita dominium terra
παραδοῦναι τὴν δεσποτείαν. 3) ἔμελλον tradere. Erant enim futuri pro-
γὰρ ἔθνεσιν ἀλλοφύλοις προσπελάζειν. ximi populis alienigenis: quam
οὗ δὴ χάριν αναγκαίως τῆς σφραγῖδος obrem indigebant neceffario figno
δή
ἐδέοντο, τῆς ἀπὸ τῶν ἀλλογενῶν αὐτοὺς quodam, quod illos diftingueret
ab alienigenis nationibus Quod-
χωριζούσης ἐθνῶν. εἰ δὲ μέγα φρονοῦσιν ο Iudai gloriantur de circum-
ἐπὶ τῇ περιτομῆ Ἰουδαῖοι, μαθέτωσαν cifione, difcant, quod non fo
4) ὅτι οὐ μόνος ὁ πατριάρχης περιεμήθη, Ius patriarcha circumcifus fuerit,
ου
σε
fed
1) μάρτυς. Cod. μαρτυρεί. 2) τεσσαράκοντα γὰρ χρόνους. Cod τεσσαρακοςοῦ τινος
γὰρ χρόνου. FIC. τεσσαράκοντα ἔτη γὰρ χρόνον. 3) Cad. ήμελλεν. 4) ὅτι.
Cod. et PIC. ws.
α) Gen. 16, 6.
B. Theod. Tom. I.
F
1
82
B. THEODORETI
fed etiam Ifinal femiferuus, et ἀλλὰ καὶ Ἰσμαὴλ ὁ ἡμίδουλος, και οι οι
>
verna, et pretio empti ferui, et
Idumei, et qui ex Chetura orti funt.
Quin et Aegyptii quoque didi-
cerunt ab Ifraulitis circumcidi.
Non igitur circumcifio iuftos
reddit. Ifti enim omnes tan- μὴ δικαίους ἐργάζεται. οὗτοι γὰρ ἅπαν
quam impii, a diuina fcriptura τες, ὡς δυσσεβεῖς, ὑπὸ τῆς θείας και
notantur. Ergo neque Abra-
hamum circumcifo iufifcauit τηγοροῦνται γραφῆς. οὐκοῦν οὐδὲ τὸν
fed fides illum iuftum declarauit, Αβραὰμ ἡ περιτομὴ ἐδικαίωσεν, ἀλλ᾿ ἡ
et illuftriorem reddidit virtus. μὲν πίςις ἀπέφηνε δίκαιον. λαμπρότε
Circumcifio autem data eft veluti ρον δὲ ἡ ἀρετὴ κατεσκεύασεν· ἡ δὲ
fignum fidei.
τομὴ σημείον ἐδόθη τῆς πίςεως.
ΕΡΩΤ. ξθ'.
κογενεῖς οἰκέται, καὶ οἱ ἀργυρώνητοι, και
οἱ Ιδουμαίοι, καὶ οἱ ἀπὸ τῆς Χετζούρας.
ἔμαθον δὲ ἐκ τῶν Ἰσραηλιτῶν καὶ Αἰγύ
ποιος περιτέμνεθαι. οὐ τοίνυν ἡ περιτο
INTERR. LXIX.
Scriptura diuina perhibet, angulos
comediffe in tentorio Abrahami.
"
Eadem quoque fcriptura afferit,
Abrahamum viros vidiffe.
Si ergo literam nudam attendamus,
viri, non angeli comederunt: five-
To mentem explicemus, vifi funt
* comedere. * Quemadmodum enim
illi, nature cum fint incorporee, ta-
men et ipfi et eorum Dominus via
funt habere corpora, ita enim appa-
ruerunt: fic vifi funt edere, non ci-
bum inferentes in os et ventrem,
neque enim corpora habebant; fed
confuentes cibum prout illis pla-
cuit. Extrema enim dementia eft,
rationem ac modum arcanorum
euriore indagare.
INTERR. LXX.
Cur Lor non eft accufatus, quod
filiabus fe mifcuerit?
uia homines quoque folent
Quia
illis ignofcere, qui per igno-
rantiam delinquunt. Nemo ita
que merito Lorum reprehenderit
ob illam mixtionem. Nefciebat
illa quandam habet reprehen
nem venia temperatam. Siquidem
enim quid ageret. Ebrietas vero
περι
Ἡ θεία γραφὴ λέγει, ὅτι ἔφαγον οἱ
ἄγγελοι ἐν τῇ σκηνῇ τοῦ ᾿Αβραάμ.
Καὶ ἡ αὐτὴ λέγει γραφὴ, ὅτι ἄνδρας
εἶδεν ᾿Αβραάμ. εἶτοίνυν γυμνῷ προσ
εκτέον τῷ γράμματι, ἄνδρες, οὐκ ἄγγε
λοι ἔφαγον. εἰ δὲ τὸν νοῦν ἀναπλύσσωμεν,
ὡς ὤφθησαν ἔφαγον. ὥσπερ γὰρ ἀσώμα.
ὁτούς
τον) ἔχοντες φύσιν, καὶ αὐτοὶ, καὶ ὁ
των δεσπότης, σώματα ἔχειν ἔδοξαν, οὕ
τως γὰς ἑωράθησαν οὕτως ἐσθίοντες ὤφ
θησαν, οὐ ςόματι καὶ γαςρὶ τὴν τροφὴν
ού
αναλώσαντες δὲ αὐτὴν ὡς ἠθέλησαν.
προσενεγκόντες οὔτε γὰρ εἶχον σώματα
2) ανοίας γὰρ ἐχάτης τὸ 3) πολυπραγ
μονται τῶν ἀῤῥήτων τὸν τρόπον.
ΕΡΩΤ. ό
τι
Διατί ὁ Λώτ οὐκ ἐνεκλήθη ταῖς
θυγατράσι μιγείς;
Ἐπειδὴ τοῖς ἐξ ἀγνοίας πλημμελου
αν
Το
μένοις καὶ οἱ ἄνθρωποι συγγινώσκειν
ειώθασιν· οὐ τοίνυν οὐδὲ τῷ Λὼτ ἐπε-
μέμψαλο ἄν τις δικαίως τῆς μίξεως ἕνε
και ἠγνόει γὰρ τὸ πρατλόμενον. τὸ δὲ τῆς
μέθης έχει τινὰ μέμψιν κεκραμένην συγ
γνώμη. αδημονῶν γὰρ κομιδῆ καὶ ἀλύων,
ώς
ὡς πάντων ὁμοῦ τῶν ὄντων γεγυμνωμέ
omnibus fimul bonis et vxore etiam vos καὶ πρὸς τοῖς ἄλλοις ἅπασι, και
fua fpoliatus, permifit, vt filia αὐτῆς τῆς ὁμοζύγου, ἠνέχελο τῶν θυγα
anxius valde, ac mærens, vtpote
1) Cod. ἔχουσιν. 2) Cod. αγνοίας. 3) Cod. πολυπραγμονήσει.
τέρων
QVEST. IN GENES CAP. XIX.
83
quod ftruebatur ignorans, ad
tiam id fieri fufpicabatur.
leniendam mitigandamque trifti-
Illæ
τέρων τὸν οἶνον προσφερουσῶν περαιτέρω vinum largius affunderent, et
τῆς χρείας· ἅτε δὴ τὸ μὲν κατασκευαζό.
μενον ἀγνοῶν, ψυχαγωγίαν δὲ και πα-
ραμυθίαν τὸ δρώμενον ὑποπλεύων. ἐκεῖ
ναι δὲ παντάπασιν εἰσὶ κατηγορίας
αθώοι θεασάμενοι γὰρ τὰς μὲν τέσ.
σαρας πόλεις, καὶ τὰς κώμας απάσας
ἐμπρηθείσας τῷ ὑετῷ τοῦ πυρὸς τοὺς
δὲ τὴν Σηγὼρ οἰκοῦντας καταποθέντας
τοῦτο γὰρ σημαίνει καὶ τοὔνομα κατά
ποσις γὰρ ἡ Σηγώς ερμηνεύεται ἐτός
πασαν πᾶσαν ἄρδην απολωλέναι τῶν
ἀνθρώπων τὴν φύσιν καὶ τὴν κατέχουν
σαν ἐρημίαν οιώσαι, καὶ τοῦ γήρως προ-
θεωςἦσασαι τὴν ἀσθένειαν, ἠβουλήθησαν
ἐπιν ῆσαι και σπέρμα τῷ γένει, και αυ-
ταις ψυχαγωγίαν τινά, τούτω χρησά-
μεναι τῷ λογισμῷ, καὶ οὐκ ἐπιθυμία
δουλεύσασαι, τὸν μὲν οἶνον ελαβον συν
εργὸν, ἔκλεψαν δὲ τῇ πλείον πόσει τον
γεγεννηκότος τὴν αἴσθησιν, ἀπέφηναν δὲ
τον πατέρα σποξέα.
N
ΕΡΩΤ. κα.
Τί δήποτε ὁ Θεὸς οὐκ ἐκώλυσε τὴν
Ο
παράνομον μίξιν;
Προεώρα τὴν τοῦ γένους ἀσέβειαν.
Μωαβῖται μὲν γὰρ ἐδούλευον τῷ Χα.
μῶς τῶ δὲ Μελχωλ Αμμανῖται. ἵνα
3) οὖν μὴ ὡς συγγενέσιν οἱ Ἰσραηλῖται
μετάχωσι τῆς ἀσεβείας, οὐκ ἐκώλυσε
τὸν παράνομον γάμον όπως ταύτῃ γ ν
μυσαροὺς αὐτοὺς ἀποφήνη και βδελυ-
κτοὺς Ἰουδαίοις δηλοῖ δὲ τοῦτο και ο
τῶν ὅλων Θεὸς διὰ Μωσέως του νομο-
καὶ
N
vero prorfus a crimine funt im-
munes: quia cum vidiffent qua-
tuor ciuitates et vniuerfos pagos
ignea piuuia exarhife, habitaros
res autem Segor, terra hiatu abo
fignificat, quia Segor vertitur ab
forptos, (nomen enim ipfum id
τοptio,) arbitrabantur vniue fama
prorius naturam hominum inter
iife. Cumque prafentem foli
derent fenefuris imbecillitatem
tudinen attenderent, et præui-
humano finui generi femen exe
cogitare voluerunt, et fibi ipfis
conorationem aliquam. Hac ra
tione ducta, non vt libidini in
fervirent, a.silio vini via funt:
cumque paui fenfum maiore co-
pia
μίa sini ademiflent, illum feminis
autorem reddiderunt.
INTERR. LXXI.
Quare Deus illegitimam commistio
nem non prohibuit?
Preuidebat impietatem generis
humani Moabita enim co-
lebant Chamos, Ammanita Mel
chol Ne igitur Ifraëlitæ cum il-
lis, vt cognatis, impietatis ellent
participes, non prohibuit illegi
timas nuptias: vt hoc pacto exe-
crandos illos er abominabiles Iu-
dzis redderet
omnium declarat, præcipiens per
F 2
Hoc autem Deus
Mofen
1) τοὺς δὲ — ἑρμηνεύεται. His illuftrandis apprime inferuiunt duo loca, quæ
MONTFAUC Hexapl. Οrig. p. 33. e Catenis MSS. Bibliotheca parif. in me.
dium protulit, e quibus apparet, inter primos ecclefiæ doctores fuiffe quos-
dam, qui ftatuerint, incolas vrbis Zoar (quæ a LXX. Interpretibus Ση
yup dicitur) non fubuerfos fed abforptos fuifle, ideoque hanc vibem no
men Bala feu Bla nactam effe. Falluntur itaque, qui Sayap idem effe
putant cum greco κατάποσης, hæc enim interpretatio meliori mure ad no-
men transfertur. In Cod. auguft. pro κατάποσις leg. κατάπτωσις.
2) Cod. Μελχώμ. PIC. Μελχῷ. 3) οὖν. Cod. et Fic. τοίνυν,
84
THEODORETI
B.
Mofen a) legislatorem, Ammonira
* et * Moabita non ingredientur Eccle-
fam Domini, vsque ad decimam se-
nerationem, et vsque in fæculum.
INTERR. LXXII.
Admodum crudele videtur, quod
Ifinal adhuc tenellus e domo paterna
fit eieitus, cum matre fola, et
vtre aquæ.
Hoc
Abrahami demonftrat. Nam
oc ipfum potius virtutem
θέτου διαγορεύων, Αμμανίτης και Μωα
βίτης οὐκ ι) εἰσελεύσονται εἰς ἐκκλησίαν
κυρίου ἕως δεκάτης γενεάς, καὶ ἕως εἰς
τὸν αἰῶνα.
C
το
ΕΡΩΤ. οβ'.
Ὠμὸν ἄγαν εἶναι δοκεῖ τὸ νέον ὄντα τὸν
Ισμαήλ 2) ἐξελαθῆναι τῆς πατρικῆς
οἰκίας, μετὰ μόνης τῆς μητρός,
καὶ τοῦ ἀσκοῦ τοῦ ὕδατος.
Καὶ τοῦτο ἄντικρυς δείκνυσι τὴν τοῦ
cum Sara dixiffet, b) Eiice an- ᾿Αβραὰμ ἀρετήν τῆς μὲν γὰρ Σάβ.
filium eius, morem illi ξας εἰρηκυίας, ἔκβαλε τὴν παιδίσκην, και
non geffit. Vbi vero iufit Deus, τὸν υἱὸν αὐτῆς, οὐχ ὑπήκουσε τοῦ Θεοῦ
ftatim verbis opus adiecit: et qui- δὲ κελεύσαντος, εὐθὺς 3) τῷ λόγῳ τὸ
dem beneuolentia fingulari pro-
fequens Ifinalemn. Cum enim ἔργον ἐπέθηκε καὶ ταῦτα φιλοςόργως
Deus prolem ex Sara promifis. περὶ τὸν Ἰσμαὴλ διακείμενος. καὶ γὰρ
fet, dixit, c) Imail ifte viuat in ἡνίκα τὴν ἐκ τῆς Σάρξας παιδοποιΐαν ὁ
conspectu tuo. Verumtamen etfi Θεὸς ἐπηγγείλατο, αὐτὸς ἔφη Ισμαηλ
valde diligebat puerum, fecit ta-
οὗτος ζήτω ἐναντίον σου. ἀλλ᾽ ὅμως καὶ
men, quod Dominus præcepit :
et fic promiffionibus diuinis cre- sέργων κομιδῆ τὸ παιδίον, πεποίηκεν ὅ
didit, vt non datis illi feruis, πες ὁ δεσπότης προσέταξεν. οὕτω δὲ
ancillis, auro vel argento, edo- τας θείαις ἐπαγγελίαις ἐπίςευσεν ὅτι
mo inferit abire puerum: fed οὐ παῖδας, οὐ παιδίσκας, οὐ χρυσὸν, οὐκ
matre fola cum panibus paucis άργυρον δεδωκώς, ἀπέλυσε τῆς οἰκίας τὸ
et vtre aquæ. Sciebat enim, παιδίον ἀλλ᾽ ἄρτους ὀλίγους, καὶ ἀσκὸν
certam effe promiffionem illius,
qui præceperat. Promniferat au- ὕδατος, καὶ τὴν μητέρα. ᾔδει γὰς ὡς
tem ei Deus, fe facturum effe pue- αψευδὴς ἡ τοῦ προσ]ε]αχότος ὑπόχεσις.
rum gentem magnam, vt quem υπέχεῖο δὲ 4) αὐτῷ ὁ Θεὸς εἰς ἔθνος μέγα
videlicet cura fua dignum ha- ποιήσειν αὐτὸν, ἅτε δὴ τῆς αὐτοῦ γεωρ
buerat. Quod etiam adimple-
Nam fimul atque feuit γίας ἠξιωμένον. ὃ δὲ καὶ πεπλήρωκεν.
puer, potuum defiderans, ange. ἅμα γὰρ ἔκλαυσε τὸ παιδίον πόματος
ius a Domino miffus pureum ἐφιέμενον, καὶ ἄγγελος θεόθεν αποςα·
oftendit plenum aqua potabili. λεις φρέας ὑπέδειξε ποτίμου ὕδατος
Quod autem prolem numerofam
πλήρες. ὅτι δὲ καὶ τῆς παιδοποιίας το
πλῆθος δέδωκεν ὡς ὑπέχετο, μαρτυρεῖ
τα δρώμενα. ἀπὸ γὰς τῶν ὅρων Αἰγύ
που μέχρι Βαβυλῶνος, τοῦδε τοῦ γένους
ἡ ἔρημος πλήρης ὁ μέντοι Αβραὰμ καὶ
vit.
dederit, vt pollicitus erare
cantur ea, quæ funt ante oculos. A
finibus enim Aegypti vsque ad Bar
bylonem huius progenie defertum
abundat. Ceterum Abraham etiam
عمرم
τι
τοῖς
1) Cod. et Fic. εἰσελεύσεται. 2) Cod. et Fic. ἐξελθεῖν. 3) τῷ λόγῳ καὶ ἐπέθηκε.
Cod. τῶν λόγων τὸ ἔργον ἀπέθηκεν. P s/cvs, τῶν λόγων τὸ ἔργον ἐπέθηκε. 4) Cod.
et PIC. αὐτῶν.
ώς
a) Deut. 23, 3.
b) Gen. 21, 10. c) Gen. 17, 18.
QVÆST. IN GENES. CAP. XXII.
85
τοῖς τόποις ἐκ τῆς εὐσεβείας ἐπιτέθεικε
τα ὀνόματα. Φυτεύσας γὰρ ἄρουραν ἐπὶ
τῷ φρέατι τοῦ ὅρκου, ι) ἐπεκαλέσατο το
1)
ὄνομα τοῦ τόπου ἐκείνου, Θεὸς αιώνιος.
ΕΡΩΤ.
اد
<
Ο
γ.
locis ex religione indidit nomina,
et agro plantato iuxta pureum iu-
ramenti, nomen impofuit, Deus
æternus.
INTERR. LXXIII.
Quare Deus rentauit Abrahamum,
cum omnia pranofcat?
Yon vt difceret ipfe quæ fcie-
Νι
bat, fed vt ignorantes doce-
ret, quam iufta de caufa patriar-
cum diligeret. Hac de caufa tres
dies et totidem noltes amoris
diuini periculum in
palmam victoria.
eo fecit.
Deus autem
Nam patriarcha medius inter na-
turam conftitutus et fdem, cum
vtrinque fimularetur, fidei dedit
patefaciens eius pietatem, facri-
fcium cohibuit. Qui enim pro-
hibet facrificari fibi animalia ir
rationalia, quomodo facrificium
tale pertulifier ? Siquidem hanc
ob rem Iudzos fine intermiflio-
ne notat: et clamat per prophe-
tam Dauid, a) Sacrificauerunt * filios »
fuos et filias fuas demoniis: et ef
Fuderunt fanguinem innocentem,
fanguinem filiorum fuorum et filia-
rum fuarum, quos immolauerunt
Sculptilibus Chanaan. Itidem et
per Ezechielem, b) Accepifti filios
tuos et fias tuas, quas genuini
mihi, et obtulifti eos amatoribus
tuis.
Εἰ πάντα ὁ Θεὸς προγινώσκει, τίνος ένε.
κα τὸν ᾿Αβραὰμ ἐπείρασε;
Οὐχ ἵνα αὐτὸς ἅπερ ἠπίσατο μάθη
ἀλλ᾽ ἵνα τοὺς ἀγνοοῦντας διδάξη,
ὡς μάλα δικαίως τὸν πατριάρχην ἠγά.
πησε. τούτου χάριν ἐν τρισὶν ἡμέραις καὶ
τοσαύταις νυξὶ τὸν θεῖον ἐβασάνιζε πό-
θον, μέσος γὰρ ἂν ὁ πατριάρχης φύ-
σεώς τε καὶ πίςεως, και νυτόμενος έκα-
τέρωθεν, ἔδωκε τῆ πίςει τὰ νικητήρια.
ὁ δὲ Θεὸς δείξας αὐτοῦ τὴν εὐσέβειαν,
τὴν θυσίαν ἐκώλυσεν· ὁ γὰρ καὶ τὰς τῶν
ἀλόγων ἀπαγορεύων θυσίας, πῶς ἂν
τοιαύτης ἱερουργίας ἠνέχετο, τοῦτο γὰς
Ἰουδαίων κατηγορῶν διετέλεσε. καὶ διὰ
μὲν Δαβὶδ τοῦ προφήτου βοῦ, ἔθυσαν
τοὺς υἱοὺς αὑτῶν καὶ τὰς θυγατέρας αυ-
τῶν τοῖς δαιμονίοις, καὶ ἐξέχεαν αἷμα
ἀθῶον, αἷμα υἱῶν αὐτῶν καὶ θυγατέρων,
ὧν ἔθυσαν τοῖς γλυπλοῖς Χαναάν. διὰ δὲ
τοῦ Ἰεζεκιήλ, καὶ ἔλαβες τοὺς υἱούς σου,
καὶ τὰς θυγατέρας σου, οὓς ἐγέννησας
μοι, καὶ προσήνεγκας αὐτοὺς τοῖς ἐρα-
ταῖς σου. εἶτα δεικνὺς τὴν τῆς ἀτοπίας
ὑπερβολὴν, ἐπήγαγε τοῦτο, παρὰ πᾶ Deinde demonftrans abfur
σαν τὴν πορνείαν σου. ὁ τοίνυν τῶν ταῦ. ditatis excefum, fubiunxit iftud,
τα τολμώντων κατηγορῶν, πῶς ἂν αὐ- farm. Quomodo ergo is, qui da-
Supra fornicationem tuam vniuer-
τὸς ἀνέχετο δέξαθαι παιδα μονογενῆ mnat eos, qui talia perpetrant,
παρὰ πατρὸς προσφερόμενον; ἀλλὰ filium vnigenitum a patre fibi fa-
γὰρ ταῦτα σκιὰ ἦν τῆς ὑπὲρ ἡμῶν γε- crificio oblatum pertulifer? Ve
γενημένης οικονομίας. ὑπὲρ γὰς τῆς οἰ- rum hac erant vmbra difpenfa-
κουμένης τὸν ἀγαπητὸν υἱὸν ὁ πατὴς dem pater firum dilectum obtulit
tionis pro nobis factr. Siqui-
2) προσενήνοχε. τύπος 3) γὰρ τῆς μὲν pro mundo. Ifaac enim typus
θεότητος ὁ Ἰσαάκ τῆς δὲ ἀνθρωπότη. erat diuinitatis, aries autem hu-
ων
Q
Ο
اد
σε
F 3
manita-
1) ἐπεκαλέσατο ἐκείνου. Cod. et PIC. ἐπεκαλέσατο ἐκεῖ τὸ ὄνομα Κυρίου. Dein-
de fequitur, Θεός αιώνιος.
α) Pfal. 105, 37. 38.
Το
2) Cod. et Fic. προσήνεγκεν. 3) γάρ. Cod. etid.
b) Ezech, 16, 20, 21.
f
86
THEODORETI
B.
manitatis. Tempus autem ipfum
squale, quia tres dies et tres no-
êtes et hic et illic,
INTERR,
LXXIIII.
Quid hoc eft: Pone manum tuam
ſuper femur meum ?
Connubii
mittebat feruorum præfèctum,
fciens, progeniem Chanaan ina-
ledictam effe, fuam vero cogna-
tionem adeptam effe benedictio-
nem. Cum ergo in femine fua
fonem bonorum fuscepiffet, illic
feruum apponere manum iuftit,
vbi fidei fignum recepit. Credens
enim promiffionibus diuinis, ac
cepit fignaculum circumcifionis.
Illic autem manum adhibere ius
fit, vt et promiffionis diuinæ et
circumcifionis memor, matrimo-
nio cum alienigena contrado na-
bilitatem dominicam non infice-
tum benedictionem tum promis-
vet.
Ο
Ο
τος ὁ κριός, καὶ αὐτὲς δὲ ὁ χρόνος ἰσά
ριθμος, τρεῖς γὰρ ἡμέραι καὶ νύκτες
τρεις, ι) καὶ ἐνταῦθα κακεῖ.
1)
ΕΡΩΤ. οδ'
Τί εσι, θὲς τὴν χεῖρά σου ἐπὶ τὸν
μηρόν μου;
onnubii contrahendi caufa Ἐπὶ γάμον απέτειλεν τῶν οἰκετῶν τὸν
E
ἡγούμενον ἐπάρατον μὲν ἐπιςάμε
νος τοῦ Χανααν τὸ γένος, εὐλογίας δὲ
ἠξιωμένην τὴν οἰκείαν συγγένειαν, ἐπειδὴ
τοίνυν ἐν τῷ σπέρματι 2) αὐτοῦ καὶ
εν
τὴν
εὐλογίαν, καὶ τὴν τῶν ἀγαθῶν ἐπαγ
γελίαν ἐδέξατο, ἐκεῖ θεῖναι τὸν παῖδα
την χεῖρα προσέταξεν, ἔνθα καὶ τῆς πί
ξεως τὸ σημεῖον ἐδέξατο, πιςεύσας γὰρ
τοις θείαις ἐπαγγελίαις έλαβε τῆς πε
ριτομῆς τὴν σφραγίδα. ἐκεῖ δὲ θεῖναι
τὴν χεῖρα προσέταξεν, ἵνα καὶ τῆς θείας
ἐπαγγελίας καὶ τῆς περιτομής με μνη
μένος, αλλοφύλῳ γάμῳ τὴν δεσποτικὴν
εὐγένειαν μὴ λωβήσηται. ἰςέον δὲ ὡς ἡ
Aduertendum eft autem, μὲν χεὶς ὑπὸ τὸν μηρὸν ἐτέθη, ὁ δὲ ὅρκος
quod manus ad femur appofi-3) κατὰ τοῦ Θεοῦ τῶν ὅλων ἐγένετο
ta, at iusiurandum per Deum
omnium conditorem praeftitum 4) ὁρκίζω σε γὰρ ἔφη κύριον τὸν Θεὸν τοῦ
eft. Adiuro re, inquit, a) per οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, ἵνα μὴ λάβης γυ
un
Deum cali et terra, vt non acci- ναικα τῷ υἱῷ μου Ἰσαὰκ ἀπὸ τῶν θυγα
pias vxorem filio meo Ifaac de filia- τέρων τῶν Χαναναίων, μεθ' ὧν ἐγὼ οἰκῶ
bus Chanandorum, cum quibus ego ἐν αὐτοῖς, καὶ τὰ ἑξῆς. σοφωτάτη δὲ
habito, et quæ fequuntur. Pru-
denitima vero fuit ferui inter. ἄγαν καὶ τοῦ παιδὸς ἡ ἐρώτησις. δείσας
Togatio: qui reueritus iusiuran- γὰρ τὸν ὅρκον, δήλους αὐτῷ γενέσθαι
dum, fibi clara volebat elle nu- παρεκάλει τοῦ γάμου τοὺς ὅρους) εἰ
ptiarum mandata. Si enim, in- γάρ, φησὶ, μὴ ἕλοιτο ἐνταῦθα ἐλθεῖν ἡ
quit, b) puella defponfata nolit buc μνηςευομένη κόρη, ἀλλὰ πρὸς αὐτὴν ἀπὸ
venire, fed iubeat fponfum ad ilame
venire, fed iubear fponfum ad illam ελθεῖν τὸν μνηςήρα κελεύει, προστάτεις
accedere, iubesne filium tuum ad gen- τὸν υἱὸν εἰς ἐκεῖνο τὸ ἔθνος 6) ανελθεῖν;
αλλ' ὁ πατριάρχης Ἀβραὰμ εἰδώς,
ἐκεῖθεν μὲν αὐτὸν ἡ θεία 7) κλῆσις ἐξε
ήγαγε,
zem illam reuerti? Verum Abraham
patriarcha, qui probe nouerat, fevo-
catione diuina illinc edudum fuis-
ώς
1) Cod. et Fic, κἀκεῖ καὶ ἐνταῦθα. 2) αὐτοῦ. Deeft. 3) κατά. Cod. υπά. FIC,
από, 4) Cod. et Fic ἐξορκίζω. 5) εἰ γὰρ ἀνελθεῖν. Hæc e memoria al
legata effe videntur; recedunt enim a lectionibus exemplarium, quæ nota
funt, omnium. 6) Cod. et PIG. ἐπανελθεῖν. 7) κλήσις. Cod. et Fic. ψῆφος
α) Gen. 24, 3.
b) Ib. c. 24, §.
QVÆST. IN GENES.
87
CAP. XXIV.
τω
ΤΟ
ως
</
ήγαγε, περὶ δὲ τοῦ γάμου νόμον οὐκ ἐδέ-
ξατο θεῖον αὐτὸς δὲ ὡς εὐσεβεία συντε
θραμμένος, ἠθέλησεν ἐκ τῆς συγγενικῆς
οἰκίας τῷ παιδὶ κατεγγυῆσαι γυναίκα
ἐκεῖνο μὲν ἀπαγορεύει γενέθαι, ἅτε δὴ
θείῳ νόμῳ κεκωλυμένον τοῦ τὸ δὲ τῇ θεία
ἐγχειρίζει κηδεμονία. ταύτη θαρρήσας
ὁ παῖς ἐξεδήμησεν. ἐκείνην δὲ τὴν εὐχὴν
οὐ συμβολικῶς προσενήνοχεν, ώς τινες
τῶν ἄγαν ἠλιθίων ὑπέλαβον ἀλλ᾽ ἐπειδὴ
τὸν Θεὸν συνεργὸν ἔλαβε τῆς μνηςείας,
σημεῖα τινα αὐτῷ δειχθῆναι 1) ἱκέτευε,
δι᾽ ὧν ἠβούλετο γνῶναι, εἰ 2) αρέσκει τῷ
Θεῷ ἡ μνητεία. τὸ δὲ σημεῖον ἦν, οὐχ
ὥρα σώματος, οὐδὲ περιφάνεια γένους,
οὐδὲ ἄλλο τι τῶν δοκούντων λαμπρῶν,
ἀλλὰ φιλοξενία, καὶ φιλοφροσύνη, και
ἠπιότης φρονήματος, ἔται γάρ, φησίν,
ἡ παρθένος, ᾗ ἂν ἐγὼ εἴπω, ἐπίκλινόν
μοι τὴν ὑδρίαν σου ἵνα πίω, καὶ εἴπη μοι,
πιε κύριε, καὶ τὰς καμήλους σου ποτιῶ
ἕως ἂν παύσωνται 3) πιεῖν, ταύτην ήτοί.
μασας τῷ παιδί σου Ἰσαάκ καὶ ἐντού.
τω γνώσομαι, ὅτι ἐποίησας ἔλεον μετὰ
τοῦ κυρίου μου ᾿Αβραάμ. ἐπειδὴ γὰρ
τούτοις ἐκοσμεῖτο τοῖς πλεονεκτήμασι
διαφερόντως ὁ πατριάρχης, ἠβουλήθη
•
καὶ τὴν νύμφην συμβαίνειν τῷ τρόπῳ
τοῦ κηδεςοῦ, ἵνα μὴ ἔριν τινὰ καὶ φιλό,
νεικίαν 4) ὁ σκοπὸς ἐργάσηται. ὅτι δὲ οὐ
συμβολικὰ ταῦτα ἦν, ἀλλὰ πίςεως και
εὐσεβείας δηλωτικά, πρῶτον διδάσκει τὸ
σπουδαῖον τῆς προσευχῆς· ἔπειτα τὸ
προσμένειν αὐτὸν τὴν βουλὴν τοῦ Θεοῦ
τοῦτο γὰρ ἡ θεία διδάσκει γραφὴ ὁ δὲ
ἄνθρωπος· κατεμάνθανεν αὐτὴν, καὶ
παρεσιώπα τοῦ γνῶναι εἰ ευώδωκε κύ-
ριος τὴν ὁδὸν αὐτοῦ, ἢ οὔ. ἐκείνης γὰρ
اد
اد
fe, verum de nuptiis legem a Deo
non accepiffe, cum effet in re-
ligione pie educatus, voluit filio
ex propria cognatione vxorem de-
fponfari: illudque prohibet fieri,
quod diuina lege potiffimum erat
*inhibitum: hoc autem diuing *
permittit prouidentia, qua conf-
Fus feruus profe&tus eft. At ve
fus feruus profectus eft. At ve-
ro non dubitando protulit ora-
tionem illam, vt quidam nimium
fimplices exiftimant : fed cum
Deum illius defponfationis adiu
torein accepiffet, figna quædam
i demonftrari poftulabat, per
quæ fcire poffet, an defponfa-
το Deo placeret. Signum autemn
erat, non pulchritudo corporis,
non generis nobilitas, neque quic-
quam aliud ex iis quæ fplen
arabilitas, et animi mnanfuetudo.
dida putantur; fed hofpitalitas,
Erit enim, inquit, a) virgo illa,
cui cum dixero, inclina mihi tuam
hydriam, vt bibam: et dixerit mi-
bi, bibe domine, et camelos tuos
potare faciam, donec bibere deff
nant hanc præparasti puero tuo
Ifaac: et in hoc cognofcam, quod
feceris mifericordiam cum domino
meo Abrahamo. Cum enim tam
infignibus ornamentis cunularus
efet patriarcha, volebat et fpon-
contentionem aliquam aut contro-
fam congruere moribus foceri, ne
uerfiam parerent mores contrarii.
Quod autem hac coniectitia non
eflent, fed fidei et religionis argu-
menta, primum demonftrat accu-
1ata compofitio deprecationis, dein-
de exfpectatio voluntatis diuinæ.
Hoc enim docet diuina fcriptura : b)
Vir autem obferuabat illam, et ra-
cebat, vt fcirer, an Dominus profpes
valer viam fuam, annon. Cumque illa
>
F 4
hau-
1) ἱκέτευε, Cod. et PIC. παρεκάλει, 2) Cod. et Fic. ἀρέσκουσα, 3) Cod. et PIC.
πίνουσαι, qua eft communis leftio huius loci. 4) ο σκοπός. Cod. addit έναν
τίας.
Picvs habet ὁ τρόπος ὁ ἐναντίος.
α) Gen. 24, 14.
Ο
b) Ib. c. 24, 21.
88
B. THEODORETI
Το
hauffer aquam, et camelis præ- τὸ ὕδωρ ἀρυομένης, καὶ ταῖς καμήλοις
buifer fuentum, exfpectabat ille, προσφερούσης τὸ νᾶμα, ἀνέμενεν οὗτος
vt videret, an omnibus præberet, ἰδεῖν εἰ πάσαις 1) παράχῃ τὴν χρείαν
quantum opus erat, quemadmo.
dum poftulauerat. Adaquatis κατὰ τὴν αἴτησιν. πιουσῶν δὲ τῶν καὶ
autem camelis, ftatim protulit de- μήλων, εὐθὺς προσενήνοχε τῆς μνητείας
fponfationis fymbola. Cum au- 2) τὰ σύμβολα. γνοὺς δὲ τὸ γένος, καὶ
τα
rem agnouifer genus et cogna- τὴν δεσποτικὴν συγγένειαν, εὐδοκήσας,
tionem domini fui, gratiffimo
anino vir ille, inquit, adorauit φησίν, ὁ ἄνθρωπος προσεκύνησε τῷ κυ-
Dominum, et dixit, a) Benedittus ρίῳ, καὶ εἶπεν· εὐλογητὸς κύριος ὁ Θεὸς
Dominus Deus domini mei Abraham του κυρίου μου ᾿Αβρααμ, ὃς οὐκ ἐγκατ
mi, qui non dereliquit iuftitiam fuam έλιπε τὴν 3) δικαιοσύνην αὐτοῦ, καὶ
et mifericordiam fuam a domino 4) τὸν ἔλεον αὐτοῦ ἀπὸ τοῦ κυρίου 5) μου.
aneo: er me deduxit in domum fra- 6) καμὲ ἐν ὁδῷ ἤγαγε κύριος εἰς τὸν οἶκον
tris domini mei. Vniuerfa autem
hæc ipfius collocutio pietatem ani- τοῦ ἀδελφοῦ τοῦ κυρίου μου. καὶ πᾶσα
mi declarat. Similiter et quæ σε
δὲ αὐτοῦ ἡ διάλεξις, τὸ εὐσεβὲς κηρύττει
poft illam collocutionem fequun- τῆς γνώμης. καὶ μέντοι καὶ μετὰ τὴν
tur, eandem denotant intentio- διάλεξιν, τὸν αὐτὸν σημαίνει σκοπόν.
Contrafis enim nuptiis συνθεμένων γὰρ τῶν τὴν κόρην γεγεννη
per parentes puella, ipfe mox, κότων τὸν γάμον, εὐθὺς αὐτὸς προσ-
Procidens, inquit, b) in terram,
adorauit Dominum. Et qua fe εκύνησε, η) φησὶν, ἐπὶ τὴν γῆν τῷ κυρίῳ.
quuntur, eiusdem fut fententia: καὶ τὰ ἑξῆς δὲ τῆς αὐτῆς ἔχεται δια
Ne verineacis, inquit, c) me. Domi- volas μὴ κατέχετε γάς με, φησί, καὶ
sus enim profperauit viam meam. κύριος ευώδωσε τὴν ὁδόν μου.
plein,
*INTERR. LXXV.
Quamobrem vxores patriarcharum
erant fteriles? Nam Sara fterilis
erat, et Rebecca, fimiliter et Ra
bel atque Lea. Videns enim, in.
quit, Dominus, quod defpice-
retur Lea, aperuit eius
vterum.
Vol
olens Deus commendare g-
nus Ifraëliticum, oftendit il-
lud non naturali fucceffione, fed
gratia et fauore facunditatem li.
berorum adeptum effe. Hanc
autem prouidentiam obtinuit
πο
το
ΕΡΩΤ. 0.
Θέ.
Διατί τῶν πατριαρχῶν αἱ γυναίκες ζεῖ
ραι. καὶ γὰς Σάρδα σεῖρα, καὶ ἡ Ῥεζές.
και ωσαύτως, καὶ ἡ Ῥαχὴλ μέντοι, καὶ
ἡ Λεία. ἰδὼν γὰρ, φησί, κύριος, ότι μια
σεῖται ἡ Λεία, 8) ανέωξε αὐτῆς
τὴν μήτραν.
Ἰσραηλιτικὸν συζῆσαι γένος βου
Τὸ
Q
ου
ληθεὶς ὁ Θεὸς, δείκνυσιν οὐ κατὰ
Φύσεως ἀκολουθίαν, ἀλλὰ κατὰ τὴν τῆς
χάριτος φιλοτιμίαν τὴν πολυγονίαν δε
ξάμενον. ταύτης δὲ τῆς κηδεμονίας ἐκεῖνο
πό
3) Cod. et Fic. παρέχει. 2) Cod. et Fic. τὸ σύμβολον.
2) Cod. et Fic. τὸ σύμβολον. 3) δικαιοσύνην. Cod.
et FIC. διαθήκην. Leftionem firmond. tuentur Cod. alex. et vaticanusa
4) τὸν ἔλεον. Recepta lectio eft, τὴν ἀλήθειαν. 5) κυρίου μου. Cod. et pic.
addunt, Αβραάμ. 6) καμέ -- ἤγαγε. Codex alex. habet ἐμὲ εὐώδωκε, υπό
sicamus, ἐμέ τ᾽ εὐώδωκε. η) φησὶν ἐπὶ τὴν γῆν. Defid. 8) Cod. ἤνοιξε, FIC, ήνοιγ
b) Ib. c. 24, 36. c) Ib. c. 24, $6.
a) Gen. 24, 27.
QVAST. IN GENES. CAP. XXV. XXVI.
89
Ο
τὸ γένος τετύχηκεν, ἐπειδήπες ὁδεσπό-
της Χριςός, ὁ μονογενὴς τοῦ Θεοῦ υἱὸς,
ἐκεῖθεν ἔμελλε τὸ κατὰ σάρκα βλα
ζήσειν.
ΕΡΩΤ. 05.
genus illud, quia Chriftus Do-
minus vnigenitus Dei filius in-
de fecundum carnem nafci debe-
bat.
INTERR. LXXVI.
Διὰ τίνος μαθεῖν ἠθέλησεν ἡ Ρεβέκκα A quo Rebecca fcire voluit fortes
τὰ περὶ τῶν κυοφορουμένων
τα
παιδίων;
αι
η ινές φασι πρὸς τὸν Μελχισεδέκ αὐ.
τὴν ἀπεληλυθέναι, ἅτε δὴ καὶ ἀρ-
χιερέα ὄντα τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίσου, καὶ
ἐπίσημον ἐν εὐσεβεία, καὶ λίαν περιφανῆ.
ἐπειδὴ δὲ εἰώθεισαν οἱ πατριάρχαι και
θυσιατήρια τῷ Θεῷ κατασκευάζειν ἐν
οἷς ἐσκήνουν χωρίοις, εἰκὸς 1) πας εντού-
των ἀπελθοῦσαν αὐτὴν ἱκετεῦσαι τον
τῶν ὅλων Θεὸν, καὶ 2) γνωρίσαι τὰ συμ
βησόμενα.
ΕΡΩΤ.
ζ'.
Ο
Διατί κωλύει τὸν Ἰσαὰκ ὁ Θεὸς εἰς τὴν
Αἴγυπτον 3) ἀποδημῆσαι, του λιμοῦ
τοῦτο πρᾶξαι καταναγκάζοντος;
· ὴν οἰκείαν σοφίαν τε και κηδεμονίαν
ทุบ
διὰ πάντων δηλοῖ ὁ δεσπότης Θεός
καὶ γὰρ τὸν πατριάρχην Αβραάμ, οὐχ
ὡς ἀπορῶν ἐν τῇ Παλαισίνη διαπρέψαι,
συνεχώρησεν εἰς τὴν Αἴγυπίον 4) ἀπελ-
θεῖν ἀλλ᾽ ἵνα καὶ τοῖς Αἰγυπλίοις 5) ἐπι-
δείξη τοῦ ἀνδρὸς τὴν εὐσέβειαν, καὶ ζη-
λῶσαι προτρέψῃ τοῦ πατριάρχου τὴν
ἀρετήν. 6) τὸν δὲ Ἰσαὰκ αὐτοῦ μεῖναι
προσέταξε, καὶ τῇ τῶν ἀναγκαίων αὖ-
τὸν περιέκλυσεν ἀφθονία, δεικνὺς ὡς καὶ
τῷ πατρὶ ταῦτα παραχεῖν οἷός τε ἦν,
ἃ καὶ αὐτῷ ἔδωκε φιλοτίμως. πάντων
γὰρ ἐν ἐνδείᾳ ὄντων καὶ σπάνει των αναγ-
καίων, καὶ τῆς γῆς ἀγόνου γεγενημέ-
νης, αὐτὸς σπείρας πολύχουν έλαβε τον
καρπόν.
ως
infantum, quos in vtero
gerebat?
Οuidam aiunt, ipfam abile ad
Melchifedec, fummum quip-
pe facerdotem Dei altifimi, et
frem. Sed cum folerent patriar-
pietate infignem, et valde illu-
che altaria Deo, quibus in locis
habitabant, confruere, verifimi-
le eft, illam ad vnum ex his pro-
fectam fupplicade Deo omnium,
et quæ futura erant, cognouiffe.
INTERR. LXXVIIΙ.
Quare Deus prohibet Ifaaco, pre-
ficifci in Aegyptum, fame præfer-
tim ad hoc cogente?
Dominus Deus per omnia de-
monftrat fapientiam fuam
atque prouidentiam. Etenim per-
abire in Aegyptum, non, quod
mifit patriarcham Abrahamum
eum alere non poffet in Palafti-
na: fed vt Aegyptiis pateface-
ret viri pietatem et religionem,
et prouocaret illos ad imitandam
patriarchæ virtutem. Ifaac all-
tem illic manere iufit, eique re-
tem illic manere iuffit, eique re-
rum neceffariarum copiam fup-
peditauit: demonftrans, quod hæc
etiam patri largiri poterat, quæ
filio abunde prabuit. Cum enim
omnes in fumma inopia et ne-
cefariorum penuia conftituti es-
fent, et terra ferilis fa&ta eflet,
ipfe iatto femine multiplicem fru-
Atumn collegit.
FS
INTERR.
1) παρ' εν. Cod. et PIC, εἰς ἕν. 2) Cod. et FIG. γνώναι. 3) Cod. et FIC, έκδ.
μησαι. 4) Cod. et PIC. εἰσελθεῖν. 5) Cod. et Fic. ἐπιδείξηται. 6) τον δ'
Ἰσαάκ αὐτοῦ. Cod. et P Ic. τὸν δὲ τούτου υἱόνα
90,
B. THEODORETI
*
INTERR.
LXXVIII.
Qua de caufa volebat Iſaac dare
benedictionem Efauo?
Hoc
oc volebat fecundum legem
naturæ. Efau enim primo-
genitus erat: primogeniti vero et
primam et duplicem portionem
accipiebant. Auxit etiam amoris
il-
vim obfequium: Venario enim i
lius, a) *inquit, erat illi pro cibo.
Obfequium autem poteft etiam cru-
deliflimnos quosque mitigare: maxt-
me patrem, patrem inquam libero-
ΕΡΩΤ. οή.
Ο
Τίνος ἕνεκεν ὁ Ἰσαὰν τῷ Ἠσαν δοῦναι
τὴν εὐλογίαν ἠβούλετο ;
Κατὰ τὸν νόμον τῆς φύσεως πρωτό
τοκος γὰρ ἦν. οἱ δὲ πρωτότοκοι καὶ
πρώτοι, καὶ διπλῆν ἐλάμβανον μοῖραν.
ηὔξησε δὲ καὶ ἡ θεραπεία τὸ φίλτρον ἡ
γας θήρα αὐτοῦ βρῶσις αὐτῷ 1) ἦν.
ἱκανὴ δὲ ἡ θεραπεία καὶ τοὺς ὠμοτάτους
2) ἐκμειλίξαθαι, 3) μήτι γε δὴ πατέρα,
καὶ πατέρα φιλόςοργον. εὕροι δ᾽ ἄντις,
ium copiofis benedictionibus te. καὶ τὸν θεῖον ἀπόςολον πλείςαις ὅσαις
munerale eos, qui illi obfequium εὐλογίας τοὺς τεθεραπευκότας αὐτὸν
præftitiffent.
ἀμειψάμενον,
rum amantiffimum. Ceterum re-
perimus, etiam diuinum Apono.
Apofto-
INTERR. LXXIX.
re-
Vnde Rebecca certior facta eft, Ia-
colum confecuturum effe benedictio.
nem, eiusque rei tantam habuit fau.
fidu-
ciam, ut dixerit, Super me fit ma-
ledictio tua, fili mi: tantum
audi vocem meam,
Prænouerat ex Deo omnium au-
tore, quod maior eruinus
effet minori. b) Vnde confidens illi
prophetia, oinnem mouit lapidem,
vt lacob benedictionem paternam
confequeretur.
INTERR. LXXX.
Quare Deus non reuelauit Ifaace
voluntatem fuam ?
Vt patefieret prouidentia Dei
erga Iacobum. Quod fa-
tis conftat ex eo, quod Ifaac
modis omnibus conabatur bene.
dicere Efauo : fed gratia Dei con-
tra quam volebat Ifaac, transtu-
lit benediétionem fuper Iacobum.
Quod etiam intellexit ipfe Ifaac.
Nam cum operam omnem dedis-
fet, et mififfet Efauum venatum, et
Jacob illi cibum offerret, frpius
η
ΕΡΩΤ. οθ'.
Πόθεν ἡ Ρεβέκκα τεθάςβηκεν, ὅτι δὴ
τεύξεται τῆς εὐλογίας ὁ Ἰακώβ· καὶ
οὕτω τεθάρρηκεν, ὡς εἰπεῖν, ἐπ᾿ ἐμὲ ἡ
κατάρα σου τέκνον, μόνον ἐπάκου-
σον τῆς φωνῆς μου;
Προεγνώκει καὶ παρὰ τοῦ Θεοῦ τῶν
ὅλων, ὅτι ὁ μείζων δουλεύσει τῷ
ἐλάσσονι. ἐκείνη τῇ προββήσει πιςεύου
σα πάντα ἐκίνησεν πόρον, ὡς τὸν Ἰα
κως τὴν πατρικὴν εὐλογίαν λαβεῖν.
da,
2
ΕΡΩΤ. π.
Τί δήποτε τῷ Ἰσαὰκ τὸ βούλημα τὸ
οἰκεῖον οὐκ ἀπεκάλυψεν ὁ Θεός;
ἵνα ἐναργής γένηται ἡ τοῦ Θεοῦ περὶ
τὸν Ἰακὼς κηδεμονία. δείκνυσι δὲ τοῦ
το, τὸ τὸν μὲν Ἰσαὰκ ἐσπουδακέναι τὸν
Ἠσαῦ εὐλογῆσαι τὴν δὲ θείαν χάριν,
καὶ παρὰ γνώμην τοῦ Ἰσαάκ, ἐπὶ τὸν
Ἰακὼς ἐλκῦσαι τὴν εὐλογίαν. τοῦτο δὲ
καὶ αὐτὸς συνῆκεν ὁ Ἰσαάκ. ὡς γὰρ
πάντα πόρον ἐκίνησε, καὶ ἀπέςειλε τὸν
Ἠσαῦ ἐπὶ τὴν θήραν, καὶ τοῦ Ἰακὼβ
τὴν τροφὴν προσενηνοχότος, πολλάκις
ἤρετο
1) iv. Defid, in Cod. et apud pic 2) Cod. et PIC, μειλίξαθαι. 3) μήτι γε
Cod. et PIC. είπον γε δή.
a) Gen. 25, 28, b) Gen. 25, 23.
QVÆST. IN GENES. CAP. XXVII.
ΟΙ
Ο
ἤρετο εἰ αὐτὸς εἴη Ἠσαῦ ὁ πρωτότοκος"
1) καὶ οὐ μόνον ἤρετο, ἀλλὰ καὶ τὰς χεί.
ρας τῷ σώματι προσενήνοχεν. εἶτα του
Ἦσαν εἰσεληλυθότος, τὸ γεγενημένον
2) καταπλαγείς, οὐκ ἐχαλέπηνεν ὡς
παρὰ παιδὸς ἐξαπατηθεὶς, ἀλλὰ τὸν
θεῖον ἔγνω σκοπὸν, καὶ ἣν ἔδωκεν ἐξεβαί-
ωσεν εὐλογίαν.
Οι
ΕΡΩΤ, πα
Εἶτα οὐ δοκεῖ 3) ἐψεῦσθαι ὁ Ἰακὼς εἰπὼν,
ἐγὼ εἰμὶ Ἠσαῦ ὁ πρωτότοκός σου;
Πριάμενος ἦν τὰ τῶν πρωτοτοκίων
πρεσβεία. ἀληθεύων τοιγαρούν
ἑαυτὸν ἀπεκάλει πρωτότοκον,
τα
ΕΡΩΤ. πβ'.
C
ον
Ο
<
Τίς δὲ τῆς εὐλογίας ἡ ἑρμηνεία;
Ἔμελλεν ἐξ αὐτοῦ κατὰ σάρκα βλα
ςήσειν ὁ δεσπότης Χριτός, ἡ τῶν
ἐθνῶν προσδοκία, ὁ τῆς οἰκουμένης από
της καὶ σωτὴς καὶ δεσπότης. ταῦτα
4) προορῶν ὁ πατριάρχης, φησίν, ἰδοὺ
ὀσμὴ τοῦ υἱοῦ μου, ὡς ὀσμὴ ἀγροῦ
πλήρους, ὃν εὐλόγησε κύριος, ὅτι δὲ
πολλάκις ἀγρὸν τὸν κόσμον ἡ θεία και
λεῖ γραφή, μάρτυς ὁ κύριος ἐν τοῖς ἱε,
τοῖς εὐαγγελίοις τὴν παραβολὴν ἑρμη-
νεύων, ἀγρὸς γὰρ, φησὶν, ἔτιν ὁ κόσμος
ὁ δὲ σπείρων τὸ καλὸν σπέρμα ἔτιν ὁ
υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου, ὅρατοιγαροῦν ἐν τῷ
Ἰακὼς τῆς οἰκουμένης απάσης τὴν σω-
τηρίαν. διὸ ἐπεύχεται αὐτῷ τοῦ οὐρα.
νοῦ τὴν δρόσον, καὶ τῆς γῆς τὴν πιότη-
τα. ἃ κατὰ μὲ τὸ πρόχειρον καὶ ἐπι-
πόλαιον τοῦ γράμματος νόημα, δηλο
τὴν ἄνωθεν χάριν, καὶ τῶν ἀπὸ γῆς
ἀγαθῶν τὴν ἀφθονίαν κατὰ δὲ τὴν τοῦ
ἀγροῦ ἑρμηνείαν, αἰνίζεται τοῦ δεσπός,
του Χριστοῦ, διὰ τῆς δρόσου μὲν τὴν θεός
διὰ δὲ τῆς πιότητος τῆς γῆς τὴν
τητας
1
interrogaffet, a) Esne tu Efau pri-
mogenitus meus? nec folum ro-
gafet, fed etiam manus corpori
admouiffet: poftea Erauo ingres-
fo ftupefa&tus, ob id quod factum
erat, non eft indignatus, quafi a
filio deceptus effet: fed intentio-
nem diuinam agnouit, et quamn de-
derat benedictionem, confirmauit.
INTERR. LXXXI.
Αn non videtur Iacob efle mentitus,
cum dixit, Ego fum Efau, pri-
mogenitus tuus?
Emerat priuilegia primogenitu-
Ε
ræ, vere igitur feipfum ap-
pellabat primogenitum.
INTERR. LXXXII.
Sed quænam eft benedictionis
interpretatio?
X
Εx ipfo fecundum carnem na-
fci debebat Chriftus Domi-
παδ, qui erat exfpectatio gen-
tium, et totius mundi faluator
et dominus. Hoc præuidens pa-
triarcha b) dixit, Ecce odor filii
mei fcut odor agri pleni, cui ber
medixit Dominus. Quod autem *
fæpenumero fcriptura diuina mun-
*
dum appellet agrum, teftis eft
Dominus in facris Euangeliis,
cum parabolam interpretatur : Ager
enim, inquit,c) eft mundus: qui
autem Jeminar bonum femen, eft
filius bommis. Obferua igitur in
Quamobrem precatur illi rorem
cali, et pingueduem terra : quæ
quidem facili et fuperficiario litera
fenfu denotant fupernam gratiam,
et bonorum e terra nafcentium
abundantiam: fed fecundum inter-
pretationem agri, indicant Domini
Chrifti, per rorem quidem, diuinita
tem, per pinguedinem autem terra,
Iacobo falutem vniuerfi orbis.
huma-
3) πρωτότοκος. Cod. et pic. addunt μου.
et Fic. redtius, ψεύδεται. 4) προυρα feet in Cod. et apud pic.
n) Gen. 27, 24. b) Gen. 27, 27. ) Matth. 13, 37-38.-
» Cod. et PIC, ἐκπλαγείς. 3) Cod.
92
B. THEODORETI
Ο
humanitatem a nobis acceptam. ἐξ ἡμῶν ἀνθρωπότητα. καὶ γὰρ ὁ μακά
Etenim beatus Dauid hæc præ- ρίος Δαβὶδ ταῦτα προαγορεύων ἔφη,
dicens, inquit, a) Defcendet vt
pluuia in vellus, et ficut gutte
ftillantes fuper terram. Quem.
admodum enim ros inuifibiliter
quidem defcendit, deorfum au-
tem confiftens manifefto apparet:
fic Deus, cum fit inuifibilis, per
et
carnem wifus eft in terra,
cum hominibus conuerfatus eft,
et apparuit in carne, fecundumn
diuinum Apoftolum. b) Frumen-
tum autem et vinum funt anig-
ma diuinorum myfteriorum. Et
huic interpretationi confentiunt,
quæ fequuntur : c) Er feruient tibi
gentes. Omnes enim gentes fer-
vient illi, vt ait diuinus Dauid, d)
Et adorabunt te principes. Re-
ges enim, inquit, Tharfis et
infulæ munera offerent. Reges
Arabum et Saba dona adducent,
et adorabunt eum omnes reges ter.
Hanc quoque benedictio-
nem confirmauit, quando mifit
eum in Mefopotamiam. Fiας
populorum, et der ribi Dominus
beneditionem Abrahami patris tui.
Quanam autem effet benedictio,
facile eft difcere volenti. Abraha-
mo enim dixit Deus omnium, f) In
femine tuo benedicentur omnes gentes
γα.
'enim, inquit, e) congregationes
terræ.
INTERR. LXXXIII.
Cur Iacob tantas beneditiones ade-
ptus, fratrem fugit, et folus, ve-
bus neceffariis carens, abit
?
peregre?
Prouidentia diuina manifeftius
declaratur in rebus, quæ vi-
Ο
ως
Ο
τω
καταβήσεται ὡς ὑετὸς ἐπὶ πόκον, καὶ
ὡσεὶ ςαγόνες τάζουσαι ἐπὶ ι) τὴν γῆν.
ὥσπερ γὰρ ἡ δρόσος ἀοράτως μὲν κάτει
σι, κάτω δὲ συνισαμένη γίνεται δήλη, ου-
δε
τως αόρατος ὢν ὁ Θεὸς 2) λόγος διὰ τῆς
σαρκὸς ἐπὶ γῆς ὤφθη, καὶ τοῖς ἀνθρώ
ποις συνανετράφη, καὶ ἐφανερώθη ἐν
σαρκί, κατὰ τὸν θεῖον ἀπόςολον. καὶ ὁ
σῖτος δὲ καὶ ὁ οἶνος τῶν θείων ἐςὶ แบรท
ρίων αίνιγμα τούτῳ συμφωνεῖ τῷ λόγῳ
καὶ τὰ ἑξῆς. καὶ δουλευσάτωσάν σοι
ἔθνη, πάντα γὰρ τὰ ἔθνη δουλεύσου
σιν αὐτῷ, 3) φησὶν ὁ θεῖος Δαβὶδ, καὶ
προσκυνήσουσιν οἱ ἄρχοντες. βασιλεῖς
γάρ φησι 4) θαρσεῖς καὶ νῆσοι δῶρα προσ-
οίσουσι βασιλεῖς Αράζων καὶ Σαβὰ δῶ
τα προσάξουσι, καὶ προσκυνήσουσιν αὐ
τῷ πάντες οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς. ταύτην
ἐκράτυνε τὴν εὐλογίαν, καὶ ἡνίκα αὐτὸν
εἰς τὴν Μεσοποταμίαν ἐξέπεμψεν. ἔση
γάρ φησιν, εἰς συναγωγὰς ἐθνῶν, καὶ διη
σοι κύριος τὴν εὐλογίαν ᾿Αβραάμ
πατρός 5) σου. τίς δὲ ἡ εὐλογία, ῥάδιον
τῷ βουλομένῳ καταμαθεῖν. τῷ γὰρ
Αβραὰμ ὁ τῶν ὅλων ἔφη Θεὸς, ἐν τῷ
σπέρματί σου εὐλογηθήσεται πάντα τὰ
e as us.
τω
ο
η
του
ΕΡΩΤ. πγ.
Τί δήποτε τοσαύτας εὐλογίας λαβὼν ὁ
Ἰακὼς ἀποδιδράσκει τὸν ἀδελφὸν, καὶ
μόνος ἀποδημεῖ τῶν ἀναγκαίων
Ἐναργέτερον ἐν ταῖς δοκούσαις κακο
dentur aduerfæ. Nam quibus πραγίαις ἡ τοῦ Θεοῦ κηδεμονία δη
omnia profpere cedunt, non λοῦται. οἱ γὰρ ἐν εὐκληρία ὄντες οὐχ
}
οὕτως
1) Cod. et Fic. τῆς γῆς. 2) λόγος. Def. in Cod. et Fic. 3) φησίν. Picvs,
* Φησιν. Bene. 4) Θαρσείς. Abeft a Cod. et edit. Pick Sed legendum
eft Θαρσίς, autoritate Codicis alex, et vatic. s) σου. Cod. et Fic. μου.
a) Pf. 71, 6. b) 1 Tim. 3, 16. c) Gen. 27, 29. d) PL. 71, 10. e) Gen. 28, 3. 4. f) Gen. 22, 18.
}
QVAST. IN GENES. CAP. XXVIII.
93
1
UTO
Ο
perinde intelligunt quantis bonis
fruantur.
Hac de caufa Iacob
aufugit, et folus peregrinatur,
vt locupletiffimus rediens et ipfe
experiatur quanta fit Dei omni-
um prouidentia, et alios doceat.
tione confeftim * declarauit. Often. *
Hanc folicitudinem fuam appari-
tione confeftim * declarauit. Often. *
dit enim ei fcalam ad cælum
οὕτως ἴσασιν ὅσων ἀγαθῶν ἀπολαύουσι.
τούτου χάριν ἀποδιδράσκει, καὶ μόνος
αποδημεί, ἵνα μετὰ 1) πολλῆς τῆς περι-
ουσίας ἐπανελθὼν, καὶ αὐτὸς γνῶ, ὅση
τοῦ Θεοῦ τῶν ὅλων ἡ προμήθεια, καὶ
τοὺς ἄλλους διδάξη. ταύτην αὐτοῦ τὴν
κηδεμονίαν 2) παραυτίκα διὰ τῆς ἐπιφα:
νείας ἐδήλωσεν. ἐπέδειξε μὲν γὰρ αὐτῷ
κλίμακα μέχρις αὐτοῦ δικνουμένην τοῦ
οὐρανοῦ· τοὺς δὲ ἁγίους αγγέλους dr.
ἀνι-
όντας καὶ κατιόντας. αὐτὸς δὲ ἄνωθεν
ἐφετὼς παρεθάρρυνε τε καὶ τὸ δέος
3) ἐξήλαυνεν. ἐδήλουν δὲ οἱ ἄγγελοι την
θείαν διακονίαν. περὶ τούτων γὰρ καὶ ὁ
μακάριος ἔφη Παῦλος, οὐχὶ πάντες εἰσὶ
λειτουργικά πνεύματα εἰς διακονίαν
ἀποτελλόμενα διὰ τοὺς μέλλοντας κλη-
ρονομεῖν σωτηρίαν; τούτων δὲ ἕκαςον
ἱκανὸν ἦν θάρσος 4) ἐνθεῖναι τῷ πατρι-
άρχη˙ διδάσκεται γὰς, ὡς οὐδὲν ατημέ.
ως
λητον, οὐδὲ ἀκηδεμόνευτον παρὰ τῷ τῶν
ὅλων Θεῶ· ἀλλ' αὐτὸς ἅπαντα πρυτα-
νεύει, διακόνοις χρώμενος τοῖς ἁγίοις αγ-
γέλοις. ἔδωκε δὲ αὐτῷ καὶ τὴν εὐλογίαν,
ἣν καὶ τῷ πατρὶ καὶ τῷ προπάτορι ἐδε-
δώκει, περί τε τῆς του σπέρματος πο
λυγονίας, καὶ περὶ τοῦ τῆς οἰκουμένης
δεσπότου. ἐνευλογηθήσονται γάρ φησιν
ἐν τῷ σπέρματί σου πᾶσαι αἱ φυλαί
τῆς γῆς εἶτα ὑπιχνεῖται αὐτῷ, καὶ τὴν
ἐν τοῖς προκειμένοις κηδεμονίαν. ἰδοὺ tibus quoque rebus curam et au-
γὰρ, φησί, μετά σου εἰμὶ διαφυλάσσων xiliun. Ecce enim, inquit, c) te-
σε ἐν τῇ ὁδῷ ᾗ ἐὰν πορευθῆς, καὶ απο cum fum, cuftodiens re in via,
ἡ
τρέψω σε εἰς τὴν γῆν ταύτην, ότι ου qua ambulaueris.
εἰς τὴν γῆν ταύτην, ὅτι οὐ in terram hanc : quia non re de
μή σε ἐγκαταλείψω ἕως τοῦ ποιῆσαί relinquam, donec compleuero omnia
quæcunque locutus fum.
υτω
με πάντα ὅσα ἐλάλησα.
ipfum vsque pertingentem, et
fanctos angelos afcendentes et de-
fcendentes. Ipfe vero Dominus
furfum confidens confirmabat
eum, et metum expellebat. De-
clarabant autem angeli minife-
rium diuinum, de quibus bea-
tus Paulus inquit: a) Nonne funt
onnes adminiftratorii fpiritus, ad
miniferium mifi propter eos, qui
hereditatem capient falutis ? Ho-
rum autem vnumquodque pote-
vat fecurum reddere patriarcham.
Docetur enim nihil negligenter
adminiftrari: fed ipfum omnnia
difpenfare, fandorum angelorum
vtentem minifterio. Ei quoque
largitus eft benediftionem, quam
et patri et auo præbuerat, tum
de multiplicando femine, tum de
nedicentur enim, inquit, b) in fem
mine tuo omnes tribus terra.
Poftea illi pollicetur in præfen-
et fine cura ab omnium Deo
ortu Domini totius mundi: Be-
Et reducam te
INTERR.
1) πολλής. Cod. et PIC. παμπολής. 2) κηδεμονίαν. In Cod. et apud pic. fe.
quitur ν. 3) Cod. et Fic. ἐξήλασεν.
4) Hebr. 1, 14. b) Gen, 28, 14.
4) Cod. et RIG. ἐπιθεῖναι.
c) lb. c. 28, 19.
1
94
B. THEODORETI
"
INTERR.
LXXXIV.
Quamobrem lacob inungit lapidem?
Qu
uibus potuit donis munificen-
ratus eft. Nam cum erexiffet lapi-
dem, quem capiri fuppofuerat,
perfudit eum oleo. Quod etiam
nunc fieri folere comperimus a
perinultis mulierculis, quæ Do-
mino crediderunt. Nam confue-
verunt in templis diuinis oleo vn-
gere adytorum cancellos, et fan-
forum martyrum thecas. Id ve-
ro demonftrat animi pietatem.
Non refpuit autem etiam minima
- benigniffimus Dominus, gratam
habens operis intentionem.
tiffimum Dominum remune-
INTERR. LXXXV.
Multi fibi pratexunt occafionem
lafciuiæ, quod quatuor vxores
Iacob habuerit?
Vniuscuiusque facti fcopus in-
quirendus eft. Sic enim iu-
dicantes, reperiemus quidem pa-
triarcham lacobum fibi Rahelem
amore impulfum defponfaffe, et
præter anini voluntatem Leam
attigiffe. Mon igitur, vt dolum
fenfit, agre tulit, et cum foces
ro queftus eft. Bale vero per-
mixtus eft, non voluptatis gra-
tia, fed vt coniugem folaretur,
Nam cum Rahel angeretur, * quod
liberis careret, ftolideque dice-
ret, a) Da mihi liberos, alioqui mo.
viar: pie quidem obiurgauit il
lam patriarcha, et docuit, quis,
nam effet natura creator: et quod
nuptiae non darent liberos, fed
qui nuptiis legem dedit, Deus.
Dixit enim ad illam, b) Num
quod ego fum tibi pro Deo, qui te
fru&tu ventris priuauit? Attamen
1)
ΕΡΩΤ. πδ'.
Ο
Διατί τὸν λίθον ἀλείφει ὁ Ἰακώβ;
Οἷς εἶχε τὴν μεγαλόδωρον ἠμείψα
το κύριον. ὀρθώσας γὰρ τὸν λί-
θον, ὃν ὑπέθηκε τῇ κεφαλῇ, κατέχεεν
αὐτοῦ ἔλαιον. τοῦτο δὲ καὶ νῦν ἐςιν εύο
ρεῖν παρὰ πολλῶν τ) γυναίων τῶν τῷ κυ
ρίω πεπιςευκότων γινόμενον ειώθασι
γὰς ἐν τοῖς θείοις σηκοῖς ἐλαίῳ χρίειν
τὰς τῶν ἀνακτόρων κιγκλίδας, καὶ τῶν
ἁγίων μαρτύρων τὰς θήκας. δηλοῖ δὲ
τοῦτο τῆς ψυχῆς τὴν 2) εὐγένειαν. δέ
χεται δὲ καὶ τὰ σμικρὰ ὁ φιλάνθρωπος
κύριος, ἀποδεχόμενος τὸν τοῦ γινομένου
σκοπόν.
Ο
ΕΡΩΤ. πέ.
Πολλοὶ πρόφασιν ἀκολασίας ποιοῦνται
τὸ τέταρας ἐχηκέναι γυναίκας
τὸν Ἰακώβ.
Τον σκοπὸν ἑκάτου τῶν γινομένων ἐξε
τάζειν προσήκει. οὕτω γὰρ κρίνον
τες ευρήσομεν καὶ Ἰακὼς τὸν πατριάρ
χην, τὴν μὲν Ῥαχὴλ μνηςευσάμενον μό
νην, παρὰ γνώμην δὲ συναφθέντα τῇ
Λεία, παραυτίκα γοῦν τῆς ἀπάτης
αισθόμενος καὶ ἐδυχέραινε, καὶ τοῦ κηδε
του κατεβόησε. τῇ δὲ 3) Βαλλα οὐ διὰ φι
ληδονίαν, ἀλλὰ διὰ τὴν τῆς ὁμοζύγου
παραμυθίαν ἐμίγη. τῆς γὰρ Ραχήλ
διὰ τὴν ἀπαιδίαν ανιωμένης, και 4) αλοι
γίςως λεγούσης, δός μοις) τέκνα, εἰ δὲ μὴ
γε ἀποθανοῦμαι· ἐπέπληξε μὲν εὖσε
βῶς ὁ πατριάρχης, καὶ ἔδειξε τὸν τῆς
φύσεως ποιητὴν, καὶ ὅτι οὐχ ὁ γάμος
ἐπὶ παίδων δημιουργὸς, ἀλλὰ ὁ τοῦ γά
μου νομοθέτης Θεός. ἔφη γὰρ πρὸς αὐ
τήν μὴ ἀντὶ Θεοῦ σοι εἰμὶ ἐγώ, ὃς ἐξέ-
'ρησέ σε καρπὸν κοιλίας; ψυχαγωγῶν
Ο
Ο
δε
an-
t) Cod. et P1C, γυναικών. 2) Cod et PIC. εὐσέβειαν. 3) Βαλς, Nomen 91-
cilla Rahelis, quæ Gen. 29 dicitur 173. 4) Αλογίςως. Cod. et Fic. ανοή
20256
5) τέκνα. Cod. et PIC. παιδία.
α) Gen. 30, 1. b) Ib. comnin. 20
QVÆST. IN GENES. CAP. XXIX.
95
Το
δὲ ὅμως αὐτὴν, ἠνέχετο τῆς αἰτήσεως,
ἤτησε δὲ αὐτὸν τῆ παιδίσκη μιγῆναι, ἵνα
τὸ ἐξ αὐτῆς φυόμενον οἰκεῖον ἀποκαλέ
ση παιδίον. τοῦτο καὶ ἐπὶ τῆς Ζέλφας
ἐγένετο. πάλιν γὰρ ἡ Λεία παυσαμένη
τοῦ τίκτειν, ἠντιβόλησεν αὐτὸν εἰς ἐκεί
νην σπᾶραι τὴν ἄρουραν. 2) ταῦτα φι.
ληδονίαν μὲν οὐδεμίαν αἰνίζεται, τὴν δὲ
τοῦ ἀνδρὸς ἐπιείκειαν δείκνυσι, καὶ ὅπως
τὰς γυναῖκας ἐσπούδαζε θεραπεύειν.
πρὸς δὲ τούτῳ κακεῖνο σκοπητέον, ὅτι
νόμος οὐδεὶς τηνικαῦτα ἦν τὴν πολυγα-
μίαν κωλύων, καὶ ὡς τρισολβίους ὑπε.
λάμβανον τότε τοὺς πολλῶν παίδων για
γνομένους πατέρας. καὶ ὅτι τοῦτο ἔσιν
ἀληθὲς, αἱ θεῖαι μαρτυροῦσιν ἐπαγγε‐
λίαι, τῷ γὰρ Ἀβραὰμ ὁ τῶν ὅλων ἔφη
Θεός, ἀνάβλεψον εἰς τὸν οὐρανὸν, καὶ
ἴδε τοὺς ἀτέρας, εἰ δυνήση εξαριθμῆσαι
αὐτοὺς, καὶ ἐπήγαγεν οὕτως ἐξαι τὸ
σπέρμα σου, καὶ πάλιν, ποιήσω τὸ σπές-
μα σου, ὡς 3) ἡ ἄμμος ἡ παρὰ τὸ χῶλος
τῆς θαλάσσης, ἣ τις οὐκ ἐξαριθμηθής
ἀπὸ τοῦ πλήθους. οὐκ ἂν δὲ αὐτ
τῷ ταύτην ἔδωκε τὴν ὑπόχεσιν, εἰ μὴ
τὴν πολυγονίαν μέγισον ἐνόμιζεν 4) είναι
ἀγαθόν.
σεται
.
ΕΡΩΤ. π.
αί
Τίνος χάριν αἱ γυναῖκες ἐζηλοτύπουν
ἀλλήλας ;
Ατελείς ἦσαν, καὶ δυσσεβούς ανδρος
θυγατέρες, τα ξόανα θεοὺς ὄνο-
μάζοντος. τούτου ἕνεκεν νομοθετῶν ὁ
Θεὸς τὸν τοιοῦτον ἀπαγορεύει γάμον ·
οὐ λήψη γάρ φησι γυναίκα ἐπ᾽ ἀδελφῆ
αὐτῆς ἀντίζηλον αὐτῆς.
illam placare volens, poftulatio
ni annuit. Perierat enim ab eo,
vt
vt ancillæ mifceretur, vt pue-
rum, qui ex
qui ex illa naſceretur
fuum vocaret. Idem et in Zelpha
contigit. Rurfum enim Lea, cum
parere defiiffet, rogauit eum,
in agrum illum femen immitte-
ret: quod quidem nullam libidi-
dinem, qui vxoribus inferuire fu-
debat. Ad hæc etiam illud ad-
vertendum eft, tunc temporis
nondum fuiffe vllam legem, quæ
multiplices nuptias prohiberet, et
Bantur, qui multorum libero-
quod feliciffimi tunc exiftima
rum patres erant. Et quod hoc
verum fit, diuing refificantur
digit Deus omnium, a) Refpice
ptdnifiones Nam Abrahamo
in calum, et intuere Relas, num
poteris eas numerare.
nem denotat, fed viri manfuetu-
quæ
Et fubiun
xit, b) Sic erit femen tuum. Et
iterum, Efficiam femen tuum ve
arenam, quæ eft in littore maris,
για non poteft numerari pra mul
promififet, nifi copiofam fobo-
lem maximum bonum effe exifti
maffet.
titudine. Nihil autem tale illi
INTERR. LXXXVI.
Cur vxores mutua zelotypia tene
bantur ?
Imperfecta erant, et hominis
impii filia: nempe qui fimu-
lacra deos nominabat. Hac de
caufa Deus, cum leges conde-
ret, tales nuptias prohibuit: Non
accipies, inquit,c) vxorem fuper fo
rorem eius æmulam eius.
1) Ζέλφας. Cod. ἀδελφῶς. Fic. Δελφᾶς. Minus bene.
mondiana. Ancilla enim Leæ, quæ Gen. 29.
INTERR.
Præftat h. 1. leftio
dicitur, a LXX. Inter-
pretibus vocatur Ζελφά. Legendum videtur Ζελφῶς.
3) Cod. et Fic. τὴν ἄμμον, τήν. 4) εἶναι. Defid.
2) ταῦτα. Deeft.
a) Gen.15, 5.
b) Gen. 32, 12.
c) Lev. 18, 18.
96
B. THEODORETI
*
INTERR. LXXXVIΙ.
Quare fcriptura meminit fortunæ ? a)
Propria funt facræ fcripturæ,
eloquia Spiritus fanati, di-
vina præcepta, piorum hominum
verba: reliqua autem hiftorico
more proferuntur. Non folum
igitur fermo ipfe fpectandus eft,
fed etiam qua loquitur pro
Porro verbum profpera fortuna
non eft verbum Iacobi, fed vxo.
ris eius Leæ: quæ, vt dixi, in
impietate fuerat educata, et pa-
rum in diuinis inftituta. Sic et
pater eius dixit, b) Auguratus
fum. At diuina lex prohibet au-
guriis vti. c) Quare nemo pu-
huiusmodi fermones effe fcri-
* Siquidem au-
etor, vt qui hiftoriam fcribat,
verba inferit, quæ ab impiis pro-
lata funt. Ita diuiniffimus Mo-
>
pturæ diuinæ.
ΕΡΩΤ. π.
ως
τα
τα
Διατί ἡ γραφὴ μέμνηται τύχης;
1) " δια τῆς γραφῆς, τὰ τοῦ πνεύμα
τος λόγια, αἱ θεῖαι διατάξεις, τῶν
εὐσεβῶν ἀνθρώπων τὰ ῥήματα· τὰ δὲ
ἄλλα isορικῶς λέγει. χρὴ τοίνυν μὴ μόσ
νoν προσέχειν τῷ λόγῳ, ἀλλὰ καὶ τῷ
προσώπῳ τοῦ λέγοντος. τὸ τοίνυν 2) εύ
τύχημα, οὐ τοῦ Ἰακὼβ ἐπὶ ῥῆμα, ἀλλὰ
τῆς Λείας γυναικὸς, ὡς ἔφην, ἐν δυσσε
βεία τραφείσης, καὶ κατὰ βραχὺ τὰ
θεα παιδευομένης.
et pa- θεία παιδευομένης. οὕτω καὶ ὁ ταύτης
πατὴς ἔφη τὸ οἰωνισάμην ἀλλ᾽ ὁ θεῖος
τό
απαγορεύει νόμος τοῖς οἰωνοῖς κεχρῆναι.
μηδεὶς 3) οὖν τοὺς τοιούτους λόγους τῆς
θείας 4) νομιζέτω γραφῆς. τὰ γὰρ πας
ρὰ τῶν οὐκ εὐσεβῶν εἰρημένα τίθησιν ὃ
συγγραφεύς, ἅτε δὴ ἱςορίαν συγγράφων
οὕτω τέθεικεν ὁ θειότατος Μωσης και
του Φαραὼ τὸν βλάσφημον λόγον οὐκ
οἶδα τὸν κύριον, καὶ τὸν Ἰσραὴλ οὐκ
5) ἐξαποςέλλω ἀλλ᾿ οὐ τοῦ θείου πνεύ
ματος οὗτος ὁ λόγος, ἀλλὰ τοῦ δυσσε
τους βασιλέως. οὕτω πάλιν ἀκούομεν
του Σεναχηρείμ λέγοντος, μή σε άπα-
τάτω ὁ Θεός σου ἐφ᾽ ᾧ σὺ πέποιθας, ἐπ
αὐτῷ λέγων ὅτι ξύσεται κύριος τὴν Ἱε
ρουσαλὴμ ἐκ χειρός μου. ἀλλ᾽ οὐ βλα
σφημῶν ἐντεῦθεν μανθάνομεν, ἀλλὰ
βλασφημίας κατηγορεν.
fes verba ponit Pharaonis bla.
fphemiæ plena, d) Non noui Do-
minum et Ifrail non dimitto.
At non eft diuini fpiritus hic
fermo, fed regis impii. Eodem
modo rurfum audimus Senna-
,
cherib dicentem, e) Ne te deci.
piat Deus tuus, in quo confdifi
dicens, Liberabit Dominus Ierufa-
lem de manu mea. Ceterum non
difcimus inde blafphemare, fed
potius blafphemiam damnare.
INTERR, LXXXVIII.
Atqui Iacob ipfe dixit ad Labanem,
pe-
benedixit tibi Dominus ob
dem meum. f)
lara eft huius dioti fenten-
Clara
tia. Pedem enim vocauit
aduentum : perinde ac fi dixiffet,
Ο
ω σι
ΕΡΩΤ. πή.
οι
μου.
᾿Αλλὰ καὶ αὐτὸς ὁ Ἰακὼβ ἐφη τῷ Λάβαν,
εὐλόγησε σε κύριος ἐπὶ τῷ ποδι μ
Δήλη τοῦ ῥητοῦ ἡ διάνοια. πόδα γὰς
τὴν παρουσίαν ἐκάλεσεν ἀντὶ τοῦ,
τους
δια
1) ίδια. Cod. et etc. διά, ex errore, vt videtur, Librarii. 2) ευτύχημα. Ita
quoque legit Pic vs p. 55. Codex autem habet εντύχημα, quæ etiam eft le
dio MS. oxonienfis et edit. complur. in loco ifto Gen. 30, II VE LAMB, BOS
in var. lect. ad h. 1. inonuit. In verfione των 6. exftant verba ἐν τύχη, vnde
illuftrantur verba huius Quaftionis, διατί τύχης. 3) οὖν. Cod. et pr c. τοίνυν,
4) νομιζέτω. Cod. et Fic. premittunt είναι. ) Cod. et Fic. ἐξαποςελῶ.
e) 4 Reg. 18, 30. fq. ƒ) Gen. 30, 30.
4) Gen. 30, 11. b) Gen. 30, 27. c) Lev. 19, 31. d) Exod. 5, 2.
QVÆST. IN GENES. CAP. XXX.
97
διὰ τῆς ἐμῆς παρουσίας, καὶ τῆς ἐμῆς
κηδεμονίας, τῶν θεοσδότων απήλαυσας
ἀγαθῶν. εἰς γὰρ τὴν ἐμὴν εὐσέβειαν
ἀφορῶν ὁ Θεὸς, τὰ ἐγχειριθέντα μοι
παρὰ σοῦ πάσης εὐλογίας ἠξίωσεν.
Ο
ΕΡΩΤ. πθ.
Τίνος ἕνεκεν τὰς ῥάβδους λεπίσας πίνου
σιν ἔθηκε τοῖς προβάτοις,
Οσπες 1) ἠγάγετο μὲν γυναίκας παι
δοποιῆσαι ποθῶν, οὐκ ἐν τῷ γάμῳ
δὲ εἶχε τὴν ἐλπίδα τῆς παιδοποιίας,
ἀλλ' ἐν τῷ τοῦ γάμου νομοθέτη Θεῷ,
οὕτω καὶ τὰς ῥάβδους ἐλέπισεν, οὐ ταύ.
ταις θαρρῶν, ἀλλὰ τὴν θείαν ἐπικουρίαν
προσμένων. ὅθεν καὶ τῆς θείας ἐπιφα-
νείας τετύχηκε, καὶ λέγοντος ἤκουσεν
ἀνάβλεψον τοῖς ὀφθαλμοῖς σου, καὶ ἴδε
τοὺς τράγους, καὶ τοὺς κριοὺς ἀναξαι.
νοντας ἐπὶ τὰς ἀγας, διαλεύκους και
ποικίλους, καὶ σποδοειδῆς ῥαντούς. έως
ρακα γὰρ, 2) ὅσα σοι Λάβαν ποιεῖ. 3) ἐγώ
εἰμι ὁ Θεός σου ὁ ὀφθείς σοι ἐν τόπῳ
ό
Θεοῦ, οὗ ἤλειψάς μοι ἐκεῖ σήλην, καὶ
ήξω μοι 4) εὐχήν ἐπειδὴ γὰρ τὰ φαιὰ
τὰ ποικίλα τοῖς υἱέσι τοῦ Λάβαν ἐνε»
χειρίσθη, καὶ τριῶν ἡμερῶν ὁδὸν ἀφετή-
κεσαν ἐκεῖναι τούτων αἱ ποίμναι δείκνυ-
σιν αὐτῷ τῶν ἀδικουμένων ὁ πρόμαχος
ποικίλους κριοὺς καὶ τράγους οχεύοντας,
ἵνα τῇ πείρα μάθῃ ὅσης ἀπολαύουσι
προμηθείας οἱ τεθαρρηκότες τῷ τῶν ὅ.
λων Θεῷ. ἐπισημήνασθαι δὲ προσήκει, ὡς
ἄγγελον εἰρηκὼς τὸν ἄνω ὀφθέντα, ἔδει
ξεν τὸν αὐτὸν καὶ Θεόν ἐγὼ γάρ είμα
Φησὶν ὁ Θεὸς, ὁ ὀφθείς σοι ἐν τῇ ὁδῷ.
εἶδε δὲ ἀγγέλους μὲν ἀνιόντας καὶ κατι
όντας διὰ τῆς κλίμακος, τὸν δὲ κύριον
भव्य
Ο
1) ἠγάγετο μὲν γυν. Cod. et
2) ὅσα. Cod. et PIG. οἷα.
Cod. et ric. addunt me.
α) Gen. 3r, 12. 13.
B. Theod. Tom. I.
Ρropter aduentum meum, et folie
citudinem meam, Deus tibi bona
impertiuit. Ille enim animaduer-
tens pietatem meam, omnimoda
benedictione profecutus eft ea, qua
abs te mihi commiffa funt.
INTERR. LXXXIX.
Oua de caufa virgas decorticatas
bibentibus ouibus appofuit?
uemadmodum vxores quidem
duxit, liberos procreare cu-
piens, fpem autem fobolis nom
pofuit in nuptis, fed in Deo,
qui nuptias fanciuit: fic et virgis
corticemn detraxit, non illis quia
dem confidens, fed opem diui
nam exfpectans. Vnde factum
eft, vt diuinam apparitionem ades
ptus fit, et audierit dicentem,a)
Inucre oculis tuis, et vide bircos
et arietes afcendentes fuper capras,
maricios et
et eos quidem albos et varios, ci-
et fparfos. Vidi enim
quæ facit tibi Laban.
Ego enim
fum Duus tuus, qui apparuit ris
bi in loco Dei, vbi vnxifti mihi
tumulum, er votum illuc mihi vo-
vifti. Cum enim animalia fufca
et varia filiis Laban commiffa
edent, et greges illi ab iftis tri-
um dierum itinere diftarent, Deus,
qui cerrat pro iniuriam pafis
oftendit illi variegalos arietes et hir
gnofceret per experientiam, quanta
prouidentia fruuntur, qui confidunt
gnofceret per experientiam, quanta
in Deo omnium aurore. Notandum
eft autem, quod cum angelum di-
xerit eum, qui ante apparuit, eux-
cos coëuntes cum femellis: vt co-
dem etiam Deum effe demonftrat.
Ego enim, inquit, fum Deus, quά προ
parui tibi in via. Viderat autem an-
gelos quidem afcendentes et de-
fcendentes per fcalam, Dominum
vero
Fic. ἤγαγε τὸ μέν. Sequitur παιδοποιῆσαι ποθῶν.
3) ἐγώ. Cod. et Fic. addunt γάρ. 4) ηὔξω μόνο
Sic quoque in verfione τῶν 6. legitu
~H
98
B. THEODORETI
* vero * cacumini eius infixum: quem
heic et angelum nominauit, et
Deum: Deum inquam, quod na-
tura talis fir; angelumn vero, vt fcia.
mus, non effe Deum patrem, qui
apparuit, fed vnigenitum fium.
Siquidem pater cuiusnam angelus
ene poffit ? Filius autem eum Deus,
tum magni confilii eft angelus.
Nam ipfe nobis annuntiauit myte-
ria patris. Ouæ enim, inquit, a) au-
diui a patre meo, nota feci vobis.
Sed etiam eum, qui Abrahamum
vocauerat, et angelum nominauit,
et Deum.
INTERR. XC.
Quis idolorum fubreptorum
Scopus ?
uidam dixerunt, Rahelem fub.
ripuitte idola, propter ani.
mi ftudium, quo adhuc ample-
debatur illa. Ego vero contra-
rium puto, quod ea furto abs-
tulerit, quia volebat patrem li-
berare ab impio demonum cui
tu. Pietatem enim eius fatis do-
cet fcriptura diuina. Recorda-
tus eft enim, inquit, b) Deus Rar
helis, et exaudiuit eam, et ape-
ruit vterum eius. Cum enim au-
diuiffet a Iacobo, c) Numquid ego
tibi fum pro Deo, qui re priuamir
fruitu ventris ? vehementiores Deo
preces obtulit, et adepta eft quod
pofcebat Atque etiam poft par
tum pietatem fuam demonftrauit.
Dixit,
, inquit enim,d) Rahel,
Abftulit a me Deus opprobrium,
er vocauit nomen illius Iofeph, di.
cens, Addat mihi Deus alterum
filium. Quomodo igitur hoc in
Deum affeau prædita, idolis, quæ
non funt dii, inferuire potuifer?
Ο
ἄνω ἐςηριγμένον. τοῦτον ἐνταῦθα καὶ ἄγο
γελον ὠνόμασε, καὶ Θεόν Θεὸν μὲν,
) τοῦτο τὴν φύσιν ὄντα· ἄγγελον δὲ,
ἵνα γνῶμεν ὡς οὐχ ὁ πατήρ ἐςιν ὁ ὀ
φθες, ἀλλ᾿ ὁ μονογενής υἱός. τίνος γὰρ
ἄγγελος ὁ πατής; ὁ δὲ υἱὸς, καὶ Θεὸς,
ό
και μεγάλης βουλῆς ἄγγελος. αὐτὸς
γὰρ ἡμῖν ἀπήγγειλε τοῦ πατρὸς τὰ
μυςήρια. ἃ γὰρ ἤκουσα, φησί, παρὰ
τοῦ πατρός μου, ἐγνώρισα ὑμῖν. οὕτω
καὶ τὸν κεκληκότα 2) τὸν ᾿Αβραάμ, καὶ
άγγελον ὠνόμασε, καὶ Θεόν.
ΕΡΩΤ. 5.
Τίς σκοπὸς τῆς τῶν εἰδώλων
κλοπῆς;
Τινὲς ἔφασαν, ἔτι διακειμένην περὶ
T
αὐτὰ τὴν Ῥαχὴλ κεκλοφέναι αυ
τά ἐγὼ δὲ τοὐναντίον ὑπολαμβάνω, ὅτι
καὶ τὸν πατέρα τῆς δεισιδαιμονίας ἐλευ
θερῶσαι βουλομένη σεσυληκεν αὐτά. τὸ
γὰρ εὐσεβὲς αὐτῆς ἡ θεία διδάσκει γρα
φή ἐμνήθη γάρ φησιν, ὁ Θεὸς, Ραχήλ,
καὶ ἐπήκουσεν αὐτῆς ὁ Θεὸς, καὶ ανέω
ξεν αὐτῆς τὴν μήτραν. ἀκούσασα γὰρ
παρὰ τοῦ Ἰακώβ, μὴ ἀντὶ Θεοῦ σοι ἐγώ
εἰμί, ὃς ἐξἐρησέν σε καρπὸν κοιλίας;
3) δηλονότι σπουδαιοτέραν τῷ Θεῷ προσ-
ενήνοχε προσευχὴν, καὶ 4) τετύχηκε
τῆς αιτήσεως καὶ μέντοι καὶ τεκοῦσα
δεδήλωκε τὴν εὐσέβειαν εἶπε γὰρ, φησί,
Ραχήλ, ἀφελε μου ὁ Θεὸς τὸ ὄνειδος
καὶ ἐκάλεσε τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰωσήφ, λέ-
γουσα, 5) προθήτω μοι ὁ Θεὸς υἱὸν ἕτε
pov, πῶς τοίνυν ταύτην ἔχουσα περὶ τὸν
Θεὸν τὴν διάθεσιν, τοῖς οὐκ οὖσι θεοῖς
δουλεύειν ἠνέχετο ; ἐγὼ δὲ οἶμαι καὶ ἕτε
Verum arbitror,, et aliud per hæc
fignificari. Typum enim Dei ζον ἐντεῦθεν προδηλοῦσθαι. τύπον γὰρ
omnium gerebat Iacob. Nam είχεν ὁ Ἰακὼβ τοῦ τῶν ὅλων Θεοῦ, δύο
3) τοῦτο ὄντα. Cod. ὡς τοῦτο τῇ φύσει ὄντα. PIC,
2) 'Αβραάμ. Cod. et Fic. Ἰακώβ. 3) Cod. δῆλον ὅτι.
τυχήκει. 5) Cod. et Fic. προσέθετο.
ως
vde
ὡς τοιοῦτον φύσει ὄντα.
4) Cod. et 16. έτει
a) loan. 15, 15. b) Gen. 30, 22. c) Gen. 30, 2. d) Gen. 30, 23. 24.
QVEST. IN GENES. CAP. XXXI. XXXII 99
Ο
γὰρ καὶ ὁ Θεὸς ἔχε λαούς· τὸν μὲν
πρεσβύτερον, κάλυμμα ἔχοντα ἐπὶ τὴν
καρδίαν· τὸν δὲ νεώτερον, τὸ τῆς πίςεως
περικείμενον κάλλος καὶ ὁ Ἰακώβ δύο
γυναίκας τὴν μὲν Λείαν ἀθενῶς ἔχου-
σαν ὀφθαλμοὺς, τὴν δὲ Ῥαχὴλ καλὴν
τῷ εἴδει, καὶ ὡραίαν τῇ ὄψει σφόδρα. καὶ
πολύπαιδα μὲν τὴν πρεσβυτέραν, sel-
φην δὲ τὴν νεωτέραν. καὶ γὰρ ἡ ἐξ ἐθνῶν
ἐκκλησία σειρα ἦν πάλαι ἀλλ᾽ ἐγένετο
μετὰ ταῦτα πολύπαις. εὐφράνθητι
γάρ φησι ςἆρα ἡ οὐ τίκτουσα, ῥῆξον καὶ
βόησον ἡ οὐκ ὠδίνουσα· ὅτι πολλὰ τὰ
τέκνα τῆς ἐρήμου, μᾶλλον ἢ τῆς ἐχούσης
τὸν ἄνδρα. ἐπειδὴ τοίνυν ἡ ἐκκλησία τῷ
σωτῆρι πεπιςευκυῖα Θεῷ, τὴν προγονι-
τὴν πρόβῥιζον ανέσπασε πλάνην, τύπος
δὲ ταύτης ἐτύγχανεν οὖσα ἡ Ραχήλ,
κέκλοφε τὰ εἴδωλα τοῦ πατρὸς, ἵνα την
ἀλήθειαν καν τούτῳ σκιαγραφήση.
ΕΡΩΤ. 5.
اد
τα
Τί ἐςιν, ὤμοσεν Ἰακὼς κατὰ τοῦ φόβου
τοῦ πατρὸς αὐτοῦ Ἰσαὰκ;
Φόβον τοῦ Ἰσαὰκ τὴν εὐσέβειαν ἐκά.
λεσε, τουτέςι τὸν Θεὸν, οὗ τὸν φό-
Τον ἐν τῇ ψυχῇ περιέφερεν. ι)
ΕΡΩΤ. 3.
Τίνος ἕνεκεν παλαίει τῷ Ἰακώβ
ὁ ἄγγελος;
εδειότι τὸν ἀδελφὸν θάρσος ἐντίθη.
σι διά τοι τοῦτο καὶ τῆς νίκης αυ-
τῷ παρεχώρησε, λέγων 2) μονονουχί,
ἐμὲ νενίκηκας, καὶ ἄνθρωπον δέδοικας;
ἵνα δὲ μὴ μέγα φρονὴ δόξας νενικηκέναι
Θεόν, τῇ ἀφῆ τοῦ μηροῦ τὸ ἐθελούσιον
τῆς τῆς ἐδήλωσε, τῇ γὰς ἀφῆ τὴν
νάρκην εἰργάσατο. γνοὺς δὲ τοῦ ἐπιφα.
νέντος τὴν δύναμιν, τὴν εὐλογίαν αὐτῷ
core fidei exornatum. Ita Iacob
et feniorem liberis abundantem
>
duos populos Deus habuit: f
niorem quidem, habentem fuper
cor velamen, iuniorem vero, de
duas vxores habebat. Leam vi-
delicet, quæ oculos habebat ine
firmos : et Rahelem, fpecie pul
chram et vifu valde formofamn:
iuniorem vero fterilem. Nam ex
gentibus congregata Ecclefia ftea
Filis erat quondam, fed poftea
liberis fecunda facta eft. Inquit
enim. a) Larare ferilis, quæ nor
paris. Erumpe, et clama, qua non
filii deferre, quam eius quæ virum
Φαντωνίς, quoniam plures erunt
habet. Quoniam igitur Ecclefia,
qua Deo faluatori credidit, ina-
iorum fuorum errorem radicitus
exftirpauit, huius autem typus
erat Rahel, furata eft idola pa.
tris, vt in eo quaque veritatem
adumbraret.
*INTERR. XCI.
Quid eft hoc: Iurauit Iacob per ti-
morem patris fui Ifaac?
Timorem Ifaaci vocauit pieta
tem ipfius, hoc eft Deum,
cuius ille timorem in animo fuo
geftabat.
INTERR. XCIL.
Quamobrem luctatur angelus
cum Iacobo ?
llum fiducia roborat, qui fra
μα
trem metuebat. Quapropter
etiam illi vittoriam concedit, hoc
propemodum dicens: me vicifti,
et hominem times ? Ne vero fuper
biret, quod fibi Deum fuperaffe vi-
deretur, taftu femoris fe volentem
tοrporem induxit. At cum fenfiffet
Iacob virtutem eius qui apparuerat,
poftulauit ab eo benedictionem:
qui
victum effe indicauit. Tactu enim
G 2
Hift. ecclef. lib. 4. c. 9. expli
1) Ita quoque vox φόβος tum hoc in loco, tum
catur a COTELERIO in notis ad Tom. 1. Monum. Eccl. gr. p. 719.
2) μονονουχί. PIG, οὐχὶ μόνον.
a) Efa, 54, I.
100
B. THEODORET I
men
nomen tuum.
qui et dedit illi quod petierat, et
nomen immutauit. Non enim
amplius, inquit, a) vocabitur no-
tuum Iacob, fed Ifrael erit
Ouia forris fuifti
cum Deo, cum Dominibus potens
eris. Indicauit etiam caufam vi-
doriæ. Ne timueris enim, ait,
hominem, cum ego tibi vidto-
riam concefferim. Cum vero ex-
pergefaftus effet, fernur remanfit
Ianguidum, et claudicabat: ne pu-
taret, id quod viderat, effe ima-
ginationem nudam, fed exactius.
hoffer infomnii veritatem. Obid
etiam cum quæfiuiffet ab angelo
quomodo vocaretur, non folum
poftulato fruftratus eft, fed etiam
obiurgatur, tanquam excedens me-
Ad quid enim quaris,
ait, b) nomen meum? et hoc eft ad
Ο
пр
,
Ο
ὁ δὲ καὶ τὴν αἴτησιν δίδωσι, καὶ τὴν προστ
ηγορίαν ἀμείβει· οὐκέτι γάρ φησι κλη
θήσεται τὸ ὄνομά σου Ἰακώβ, ἀλλ᾽ Ἰσ
ραὴλ ἔται τὸ ὄνομά σου, ὅτι ἐνίχυσας
μετὰ Θεοῦ, καὶ μετὰ ἀνθρώπων δυνα
τος 1) ἔση. ἔδειξε δὲ καὶ τὴν αἰτίαν τῆς
νίκης. μή δείσης γάρ φησιν ἄνθρωπον
σοι τῆς νίκης παραχωρήσαντος.
ἐμοῦ
διέμεινε δὲ καὶ μετὰ τὴν ἐγρήγορσιν ὁ
μηρός ναρκῶν τε καὶ ὑποσκάζων, ἵνα μὴ
φαντασίαν ὑπολάβη τὴν ὄψιν, ἀλλ᾿ ἀκρι
έτερον γνῷ τοῦ 2) ἐνυπνίου τὸ ἀληθές.
διὰ τοῦτο καὶ ἐρωτήσας τίνα προσηγο
ρίαν είχεν, οὐ μόνον διαμαρτάνει τῆς
αιτήσεως, ἀλλὰ καὶ ἐπιπλήιλεται, ὡς
υπερβὰς τὰ μέτρα τῆς φύσεως. ἵνα τι
γὰρ ἐρωτᾷς, φησὶ, τὸ ὄνομά μου; 3) και
τοῦτο ἔςι θαυμαςόν. ἐπισημαντέον δὲ
hic, quod eundem et hominem κανταῦθα, ὡς τὸν αὐτὸν καὶ ἄνθρωπον
Fortis enim ἐκάλεσε, καὶ Θεόν. ἐνίχυσας γὰρ ἔφη
fuifti, ait,c) cum Deo, et cum bo- μετά Θεοῦ, καὶ μετὰ ἀνθρώπων ἔση
minibus potens eris. Et vocauit δυνατός. καὶ ἐκάλεσε τὸ ὄνομα τοῦ
nomen loci illius Species Dei. Vi- τόπου ἐκείνου 4) εἶδος Θεοῦ· εἶδον γὰς
di enim Deum facie ad faciem, et
Θεὸν πρόσωπον πρὸς πρόσωπον, και
falua facta eft anima mea:
mox, d) ortus eft ei fatim fol, ἐσώθη μου ἡ ψυχή, καὶ πάλιν, ἀνέ
ή
Poftquam transgrefus eft Speciem τειλεν δὲ αὐτῷ ὁ ἥλιος, ἡνίκα παρῆλ-
Dei, Per hæc autem omnia doce. θε τὸ εἶδος τοῦ Θεοῦ. διὰ τούτων δὲ
mur, vnigenitum filium Dei et πάντων μανθάνομεν, ὡς ὁ μονογενής
Deum hoc loco apparuiffe ipfi Ia-5) υἱὸς Θεοῦ καὶ Θεὸς ἐπεφάνη κανταῦ
θα τῶ Ἰακώβ.
tas naturæ,
mirabile. Notandum eft etiam
et
cobo.
Deum vocauit.
et
اد
1) Τί
1) ἔσῃ. Hoc additur in Cod. vntic. deeft in alex. 2) ἐνυπνίου. Cod. et pic.
μυσηρίου. 3) και καποιο θαυμαςόν. Hæc gloffematis fpeciem præ fe ferunt,
cum in Textu hebraico Gen. 32, 29. defint., Nec in alex. nec in vatic. Çodi-
ce tale quicquam exftat, fed in aldina editione poft ὄνομά μου fequitur, ὅ
ἐσι θαυμασόν. 4) εἶδος Θεοῦ. Ita a LXX. Interpr. exprimitur hebr.
Gen. 32, 31. quod Aquila vertit, πρόσωπον ὀχυροῦ, Symmachus autem, quem
etiamn Vulg. fequitur, Φανουήλ. 5) υἱὸς Θεοῦ καὶ. Def. in Cod. et apud
PICVM.
a) Gen. 32, 28. b) Ib. c. 32, 29.
c) Ib. c. 32, 28. 30.
d) lb. c. 32, 37.
QVAST. IN GENES
ΙΟΙ
CAP. XXXVI,
1) Τί ἐςιν, οὗτος ἔςιν ὁ 2) αιναὸς (fic)
εὗρεν τὸν 3) Ἰαμὴν (fic) ἐν τῇ ἐρήμῳ,
ὅτε ἔνεμεν τὰ ὑποζύγια Σεβεγών
τοῦ πατρός ;
Ο Σύρος λέγει, 4) πληγὴν (fic) αὐ
τὸν ευρηκέναι ἡ γὰρ πληγή (fic)
5) αϊνα (fic) καλᾶται τη Σύρων φωνῆ.
ΕΡΩΤ. γ.
εν
Ὁ Ἰὼβ πόθεν κατάγει τὸ γένος;
᾿Απὸ τοῦ Ἠσαν τοῦτο γὰς καὶ ἡ
A
κατ' αὐτὸν ἱςορία διδάσκει. άνθρω
πος γὰρ ἦν, φησὶν, ἐν χώρᾳ τῇ Αὐσίτιδι.
δεδήλωκε δὲ τοῦτο καὶ ὁ μακάριος Μω.
σῆς τῶν γὰρ ἐκ τοῦ Ἠσαν βεβασιλευ-
κότων τὰς διαδοχὰς συγγράφων, οὕτως
ἔφη. ἀπέθανε δὲ 6) Βαλακ καὶ ἐβασί-
λευσεν ἀντ᾽ αὐτοῦ Ἰωβαβ, υἱὸς Ζαρὰ ἐκ
Βοσόρας˙ συμφωνεῖ δὲ ταῦτα τὴ τοῦ
Ἰως ἱτορία.
#
b
εκ
Quid eft illud, hic eft Aina, qui in-
venit Iamin (mulos) in deferto, cum
pafceret iumenta Sebegonis
patris ?
Syrus dicit, eum inuenife fon-
tem: fons enim in Syrorum
lingua Aina vocatur.
INTERR. XCIII.
Vnde Iobus originem traxit?
Ab Erau. Hoc enim docet, qua
de eo fcripta eft hiftoria.
Vir enim erat, inquit, a) in re-
gione Aufiride. Hoc itidem de-
monftrauit et beatus Mofes, qui
defcribens fucceffiones eorum qui
regnauerunt ab Efau, fic ait,b)
Mortuus eft Balac, ct regnauit pro
eo Iobab, filius * Zara de Bofora: *
quæ omnia confentiunt cum hifto-
ria Iobi.
G 3
INTERR.
1) Nec PICVS nec SIRMONDVS hanc Quæftionem in lucem protulerunt,
quæ in Codice auguftano medium inter Quæft. 92. et 93. locum occupat, et
ad Gen. 36, 24. fe refert. Maluimus ipfa Codicis verba, etfi hoc loco Li-
brarii culpa admodum corrupta, exhibere, quam lectiones in ipfo Textu
graco immutare, ficque leftores fallere. In verfione tamen, vbi opus erat,
veram lectionem fequi debuimus, vt fanus conftaler fenfus. Dubitatur au-
tem, fintne hæc THEODORETI, an potius DIODORI? 2) diyaós. Perperam.
αϊναός.
Legendum 'Aid us, cum fermo fit de filio Zibeonis, cui nomen fuit moy,
quod a Theodotione et Symmacho grace exprimitur Adv, ab Aquila Aivòs,·
a LXX. Int, autem fecundum Cod. vatic. 'Avd, et in Cod. alex. 'Qváv. 3)’IZ-
De fenfu huius
μήν. Scribendumn Ἰαμεν, au&toritate Cod. alex. et vatic
vocis, qua hebraicum exprimit, multis olim difputatum eft, tefte
HIERONYMO, cuius verba ad hunc locum illuftrandum attulit MONTF.
Hexapl. Orig. Tom. I. p. 44. Nec mirum, in varias fententias abiiſſe hos
Interpretes, cum etiam hodie nonnulli hanc vocem de Gigantibus, alii de
aquis calidis, alii vero rectius de mulis explicent. 4) Legendum omnino
πηγήν, et fic quoque paucis interiectis, πηγή. Ita iubet contextus, idem
etiam vult Scholion illud, quod MONTF. 1. c. e Catenis regiis et Schedis
combefif. in medium protulit. Ὁ Σύρος καὶ ὁ Ἑβραῖος τὸν Ἰαμεν ὕδωρ βούλον
και λέγειν, ἀντὶ τοῦ εὗρε πηγὴν ἐκ τῇ ἐρήμῳ. κ. τ. λ. Hoc Scholion DIODORO
tribuit LAMB. Bos in Notis ad h. 1. Verfionis τῶν ό, fed apud MONTF
1. c. poft verba iam allata fequitur alterum Scholion, quod DIODORI effe
dicitur, et cum verbis fupra a nobis in Textu græco expreffis ideın eft.
5) ἀινά. Αἰναν fcribitur in fcholio tertio apud MONTF. l. c. 6) Βαλάκ καὶ
ἐβασιλ. Cod. Βαλαάκ. PIC. Βαλκώμι. Vterque addit, καὶ βασιλεύει.
a) Iob.11.
b) Gen. 36, 33.
O
ΙΟΣ
B. THEODORETI
INTERR. XIIII,
Quare fratres Iofephi inuide-
runt ei?
Iofeph diligebatur a patre, tum
quod fero natus, tum quod filius,
Rahelis, et virtute præftans effet.
Inuidebant ergo fratres, quia vide-
ΕΡΩΤ. γ'
Διατί ἐφθόνησαν τῷ Ἰωσὴφ οἱ
ἀδελφοὶ αὐτοῦ;
Ἠγαπᾶτο παρὰ τοῦ πατρὸς, καὶ ὡς
ὀψίγονος, καὶ ὡς τῆς Ῥαχὴλ υἱὸς,
καὶ ὡς ἀρετῆ διαπρέπων· ἐξάσκαινον
bant eum anteferri. Et in prinis τοίνυν ὁρῶντες αὐτὸν
αὐτὸν προτιμώμενον.
quidem tentauerunt ei conflare
odium paternum, multis aς καὶ πρῶτον μὲν ἐπειράθησαν κακῶς
aduerfus
eum conuitiis vrentes : fed cumin. 1) αὐτὸν παρὰ τῷ πατρὶ διαθείναι,
tentione fua fruftrati effent, eum πολλαίς κατ' αὐτοῦ λοιδορίαις 2) χρώ
interfcere voluerunt: poftremo μενοι τοῦ σκοποῦ δὲ διαμαρτόντες, ἀνε
confilio inito vendiderunt. Mani- λὲν ἠβουλήθησαν. Στα συμβουλευθέν
pulorum autem fomnium denotat
futuram frumenti caula τες απέδοντο, τὸ δὲ τῶν δραγμάτων
adoratio-
nem. Siquidem frumenti recipien. ένας προσημαίνει τὴν διὰ τῶν πυρῶν γε-
di gratia in Aegyptum profe&ti γενημένην προσκύνησιν 3) σιτοδοχίας
fratres fecundum prophetiam eum γὰς χάριν εἰς τὴν Αἴγυπτον εἰσελθόντες,
κατὰ τὴν πρόβξησιν προσεκύνησαν.
ΕΡΩΤ. έ.
adorauerunt.
INTERR. XCV,
Quare Thamar ornata meretricio
babitu focerum
decepit ?
lluftre nimium euaferat genus
1
Abrahami propter eam quam
colebat piętatem. Quod probe
fciens Thamar, dabat operam,
vt ex ea progenie liberos μια
pro-
crearet. Cum igitur focer eain
non defponfaffet filio fuo poftre-
mo, metuens ne decederet, quem
adinodum et fratres eius; coacta
eft illa furari procreanda fobolis oc-
cafiones, eo quod illas palam fune-
re prohiberetur. Praeterea redarguit
illa focerum fuum, qui cum mini-
me temperans effet, eam tainentem.
perantiam feruare cogeret. Quod
etiam ille iudicans patefecit: nam
cum illam grauidam deprehenfam
morti addixiffet, pofteaquam no-
vit, vnde pregnans effet, illam
innocentem declarauit, feipfum
vero condemnauit. Iuftior enim
Τί δήποτε ἡ Θάμας ἑταιρικὸν χῆμα
περιθεμένη τὸν κηδες ὴν
ε
Περιφανὲς ἄγαν ἐγεγόνει τοῦ Ἀβραὰμ
Ο
τὸ γένος, δι᾿ ἣν 4) είχεν εὐσέβειαν.
τοῦτο ἡ Θάμαρ εἰδυΐα, σπουδήν 5) ἔχεν
ἐξἐκείνου παιδοποιῆσαι τοῦ γένους, ἐπει
δὴ τοίνυν αὐτὴν ὁ κηδεςὴς οὐ κατηγγύ
ησε 6) τῷ νεωτάτω παιδί, δείσας μὴ τοῖς
αδελφοῖς καὶ αὐτὸς παραπλησίως τε
λευτήση, ἠναγκάη κλέψαι τῆς παιδο-
ποιίας τὰς ἀφορμάς, ἐπειδὴ προφανῶς
λαβὼν αὐτὰς ἐκωλύετο. πρὸς δὲ τούτῳ
καὶ ἐλέγχει τὸν κηδεςὴν, ὡς αὐτὸν μὲν
οὐ σωφρονοῦντα, αὐτὴν δὲ σωφρονεῖν
ἀναγκάζοντα. τοῦτο δὲ κακεῖνος κρίνων
ἐδήλωσε, κύουσαν μὲν γὰρ αὐτὴν με μαρ
θηκώς, κατεψηφίσατο θάνατον. γνοὺς
δὲ ὅθεν ἐκύησε, τὴν μὲν ἀθῷον ἀπέφη
γεν,ἑαυτὸν δὲ κατέκρινε δεδικαίωται γάς
έφη
1) Cod. et PIC, αὐτῷ, 2) Cod. et P1 C. χρησάμενοι, 3) Cod. et Fic. σιτοδίας
Pro σιτοδείας. 4) Cod, et Fic. ἔχεν. 5) Cod. et Fic, εἶχεν, 6) Cod. et
PIC. τῶν γεωτάτων.
QVAST. IN GENES. CAP. XXXVIII.
103
اد
ου
ου
τα
ἔφη Θάμας ἢ ἐγώ, οὗ ἕνεκεν οὐ δέδωκα
αὐτὴν 1) Σηλωμ τῷ υἱῷ μου. ὅτι δὲ παι-
δοποιΐας χάριν, καὶ οὐ φιληδονίας, τοῦ.
το ἡ Θάμας ἐμηχανήσατο, τὰ μετὰ
ταῦτα δηλοῖ· οὐκ ἔτι γὰρ, οὔτε τῷ Ἰού-
δα, οὔτε ἄλλῳ συνήφθη τινὶ, ἠρκέθη δὲ
2) μήτηρ κληθῆναι τῶν ἐξ ἐκείνου βεβλα-
σηκότων τοῦ σπέρματος.
ΕΡΩΤ. 55.
Τίνος ἦν μήνυμα 3) τὰ κατὰ τὸν Ζαρὰ
καὶ τὸν Φαρές;
ων
Ο
Q
· Γ ὢν δύο λαῶν, ὁ Φαρὲς τῶν Ἰουδαίων,
καὶ ὁ Ζαρὰ τῶν ἐξ ἐθνῶν πεπιςευ-
κότων. καὶ γὰς πρὸ τοῦ νόμου ἦσαν πολύ
λοὶ τῆς εὐσεβείας οἱ τρόφιμοι, κατὰ πί-
σιν, οὐ κατὰ νόμον πολιτευόμενοι. διὰ
τοῦτο ὁ Ζαρὰ 4) προεξήνεγκε τὴν χαρα,
τὴν πρὸ τοῦ νόμου πολιτείαν. δεικνύς:
εὐσεβεῖς γὰρ καὶ ἐνάρετοι γεγόνασι καὶ
πρὸ νόμου πολλοί. τὸ δὲ κόκκινον σπαρ.
τίον μήνυμα ἦν τῶν παλαιῶν θυσιῶν.
καὶ γὰρ ἐκεῖνοι θυσίαις τὸν Θεὸν 5) ἐξω
λεοῦντο, καὶ Αβελ, καὶ Ἐνωχ, καὶ Νῶς,
καὶ Μελχισεδέκ, καὶ Αβραάμ, και Ισα-
Ἰακώβ. Στα ἐκείνου τὴν χεῖρα
συςείλαντος, ἐξῆλθεν ὁ Φαρὲς μέσος
6) γὰρ ὁ νόμος τῶν πρὸ νόμου, καὶ μετὰ
νόμον. διὸ καὶ ὁ μακάριος λέγει Παῦ.
λος, νόμος δὲ παρεισῆλθε· διδάσκων, ὅτι
άκ, και
και προ
Ο
ων
τοῦ νόμου κατὰ πίςιν ἐδικαιοῦν
το, καὶ μετὰ τὸν νόμον ἡ χάρις διέλαμ-
ψε. καὶ ὁ κύριος δὲ κατὰ σάρκα ἐκ τοῦ
Φαρὲς ἐβλάτησεν ὧν γαρ, φησίν, 7) οἱ
πατέρες, καὶ ἐξ ὧν ὁ Χρισὸς τὸ κατὰ
σάρκα, ὁ ὢν ἐπὶ πάντων Θεός καὶ ἐν τῇ
πρὸς Ἑβραίους πρόδηλον γὰρ ὅτι ἐξ
Ἰούδα ἀνατέθαλκεν ὁ κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς
اد
ων
ων
εν
eft, inquit, a) Thamar, quam ego.
propterea quod non tradidi illam
filio meo Selom. Indicant autem,
que fecuta funt, fobolis caufa, non
voluptatis, hoc commentam effe
Thamnar. Neque enim poftea Iu-
da, aut alicui alteri copulata eft:
fed contenta fuit vocari mater eo-
rum, qui ex illo femine nafcerentur.
INTERR. XCVI.
Quid indicabant, qua circa Zaram
Denotabant duos populos, Pha-
et Phares acciderunt?
*
res videlicet populum Iudai-
cum, Zara' vero eos, qui ex gen-
tibus * crediderunt. Nam etiam *
ante legem erant multi pietaris
alumni, fecundum hdem, non
fecundum legem viuentes. Quo-
circa Zara, tempus, quod legem
præceffit, demonftrans, manum
prius porrexit. Permulti enin
fuerunt ante legem pi ac virtute
præditi. Funiculus autem cocci-
neus antiquorum facrificia deno-
tabat. Etenim etiam illi facrifi
ciis Deum placabant, vt Abel,
Enoch, Noë, et Melchifedec,
Abraham etiain, Ifaac, et Iacob.
Deinde cum ille manum fubtra-
xiffet, egreffus eft Phares.
enim media erat inter eos, qui ante
legem fuerunt, et qui poft legem,
Propterea beatus Paulus air, l) Lex
autem fubintrauit: docens, quod
etiam ante legem fecundum fidem
iuftificabantur : et poft legem gratia
refplenduit. Sed et Dominus fecun
dum carnem ex Phares natus eft.
Ouorum enim, inquit, c) patres, ex
quibus eft Chriftus fecundum car-
hem, qui eft fuper omnia Deus. Erad
Hebreos, a) Manifeftum eft, quod
ex Iuda ortus fit Dominus nofter lefus
Chriftus.
G 4
Lex
1) Cod. et Fic. Σιλώμ. 2) μήτηρ κληθῆναι. Cod. τὸ μερῶν (leg. μήτης) κλη
θῆναι. FIC. τὸ μήτηρ κληθῆναι. 3) τὰ Cod, et Fic. τό. 4) προεξήνεγκε και δια
κνύς. Cod. et PIC. πολιτείαν δεικνὺς καὶ τὴν χεῖρα προήγαγεν. 5) Cod. et Fic.
λεούντο. 6) Cod. καί. 7) οἱ πατέρες, Def.
a) Gen. 38, 26. b) Rom. 5, 20. c) Rom. 9, 5. d) Hebr. 7, 14.
104
THEODORETI
B.
1
Chriftus. Quod etiam beatus
Matthæus, a) genealogiam eius
confcribens, docuit. Hanc autem
enarrationem texuit beatus Mo.
fes, vt doceat Iudzos, famoffi.
mam illam progenien Dauidis ex
mulieribus alienigenis conftare:
ne extollantur aduerfus eos, qui
ex gentibus crediderunt, quafi
nobilitatem integram feruarint.
INTERR. XCVII
Demus, Leam velut in cultu pieta-
zis adbuc imperfettam dixife: pro-
fpera fortuna fa fum; quomodo de-
fcribens biftoriographus ea, qua
pertinent ad Iofephum, dixit,
Vir erat bene fortunatus?
ege verba quæ præcefferunt, et
L
reperies folutionem. Nam
Iofepho, intulit, b) et erat vir bene
fortunatus : poftea fubiunxit, Et
erat in domo apud dominum Aegy·
ptium. Sciebat autem dominus eius,
quod Dominus erat cum eo, et quod
Dominus dirigebat quacunque ille
agcbat. Per omnia igitur bene for-
runatus erat, quia Dominus erat
cum illo. Ipfe enim faciebat, vt
profpere fuccederent. Hoc ipium
etiam, enarrans quæ illi in carcere
acciderant, dixit, omnia, inquit, c)
adminiftrabantur per manum Iofephi,
guis Dominus erat cum eo, et quæcum
que faciebat, Dominus dirigebat in
cum dixiffet, Dominus erat cum
manibus eius.
*INTERR. XCVIII.
Quomodo præfectus coquorum, cum
effet eunuchus, vxorem habcbat?
Vt
t plurimum quidem eunuchos
et excifos fub eodem nomine
vocant: abfurdum tamen non eft,
etiam eunuchum mulierem ha-
bere, quæ domi rem familiarem
curet.
P I
Χριςός. τοῦτο καὶ ὁ μακάριος Ματθαίος
τὴν γενεαλογίαν συγγράφων ἐδίδαξε.
τό
τοῦτο μέντοι τὸ διήγημα τέθεικεν ὁ μα
κάριος 1)Μωσης, διδάσκων Ιουδαίους, ὡς
του Δαβὶδ τὸ πολυθρύλλητον γένος ἐκ
γυναικῶν ἀλλοφύλων συνέςη ἵνα μὴ και
τὰ τῶν ἐξ ἐθνῶν πεπιςευκότων αλαζο
γεύωνται, ὡς ἀκήρατον φυλάξαντες τὴν
εὐγένειαν.
τι
ΕΡΩΤ. 3'.
2) Θῶμεν, τὴν Λείαν, ὡς ἀτελῆ κατὰ τὴν
εὐσέβειαν, ειςηκέναι το 3) ἠυτύχηκα,
πῶς ὁ ἱτοριογράφος τὰ κατὰ τὸν Ἰω
σὴφ συγγράφων εἶπε τὸ, ἦν ἀνὴρ
Ο
ἐπιτυγχάνων ;
Ο
Ανάγνωθι τὸ προτεταγμένον ῥητὸν,
καὶ εὑρήσεις τὴν λύσιν· εἰπὼν γὰς,
ἦν κύριος μετὰ Ἰωσήφ, ἐπήγαγε και
ἦν ἀνὴρ ἐπιτυγχάνων καὶ προστέθεικε,
καὶ ἐγένετο ἐν τῷ οἴκῳ παρὰ τῷ κυρίῳ
τῷ Αἰγυπλίῳ. ἔδει δὲ ὁ κύριος αὐτοῦ, ὅτι
κύριος μετ' αὐτοῦ, καὶ ὅσα ἂν ποιεῖ κύ
ριος εὐοδον. οὐκοῦν εἰς ἅπαντα ἐπετύχ
χανεν, ἐπεὶ κύριος ἦν μετ' αὐτοῦ· αὐτὸς
γὰς εὐώδου τὰ παρ᾽ αὐτοῦ γιγνόμενα.
τοῦτο καὶ τὰ κατὰ δεσμωτήριον διηγού
μενος ἔφη πάντα γὰρ ἦν, φησί, διαχει
ρὸς Ἰωσήφ, διὰ τὸ τὸν κύριον μετ᾿ αὐτοῦ
είναι, καὶ 4) ὅσα αὐτὸς ἐποίει, κύριος εὐώ
δου ἐν ταῖς χερσὶν αὐτοῦ.
εν
ΕΡΩΤ. 5.
اد
Πῶς εὐνοῦχος 5) ὢν ὁ ἀρχιμάγειρος
ων
γυναίκα είχεν ;
Μάλισα μὲν οὖν καὶ τοὺς εὐνούχες καὶ
οὐδὲν δὲ ἦν ἀπεικὸς, καὶ εὐνοῦχον ὄντα
τοὺς ἐκτομίας ὁμωνύμως καλοῦσιν.
γυναίκα ἔχειν ἐν τῇ οἰκίᾳ, τῶν ἔνδον ἐπι-
μελουμένην πραγμάτων.
1) Μωσης. Deeft. 2) θῶμεν. ρις τῷ μέν.
ἐποίει. Cod. et r 1 c. ὅσα ἂν ποιεῖ. 5)
a) Matth. 1, 3. b) Gen. 39, 2.
ΕΡΩΤ.
3) ηὐτύχημα. Conf. Quæft. 37. 4) ὅσα αὐτός
ὤν. Def. in Cod.
c) Ib. c. 39, 23.
QVAST. IN GENES. CAP. ΧΧΧΙΧ.
ΙΩΣ
ΕΡΩΤ. 50.
Τίνος ἕνεκεν, χρόνου τοσούτου ι) παρελη-
λυθότος, οὔτε Ἰωσὴφ τῷ πατρὶ τὴν
δουλείαν ἐγνώρισεν, οὔτε ὁ Θεὸς δι᾽ ἀπο-
καλύψεως ἐδήλωσε τοῦτο
اد
τῷ Ἰακώβ;
INTERR. XCIX.
Qua de caufa, tanto tempore elapfo,
nec Iofeph certiorem fecit patrem de
feruitute, neque Deus illam
reuelatione patefecit
ipfi Iacobo?
Οportebat, vt, quemadmodum
Abrahamo prædictum erat,
Iacob defcenderer in Aegyptum
vna cum filiis et nepotibus. Qui,
fi fciuiffet, quæ filio fuo Iofepho
acciderant, procul dubio illum
mito redemptionis pretio redu-
xiffet. Hac de caufa Deus non
magnopere curauit quod lugeret,
quo difpenfationem adiunpleret, et
eum in gratiore vitæ ratione poſt-
ea conttitueret. Nam ipfe etiam
Iofeph docet fratres difpenfatio-
nem Dei: Vi viuereris, inquit,a)
mifit me Deus ante vos, of nutri-
rem populum multum. Quod etiam
Dauid non tacuit:b) Er aduocauit
Famem fuper terram, et omne firma-
mcntum panis contriuit. Mifit an-
τηs cft Iofeph, et reliqua.
te eos virum, in feruum venunda-
tus Atqui
f patriarcha fili feruitutem nouis-
fet, illum vtique redemiffet, redem.
ptus autem carcerem nunquam in-
waffer: atque ita minime interpre-
2)Ε δει κατὰ τὴν πρόβξησιν, τὴν πρὸς
τὸν Ἀβραὰμ γεγενημένην, τον
Ἰακὼς μετὰ τῶν παίδων, καὶ τῶν 3) ἐκ-
γόνων, εἰς τὴν Αἴγυπτον κατελθείν. εἰ
δὲ τὰ κατὰ τὸν Ἰωσὴφ ἐγνώκει, πάντως
ἂν αὐτὸν λύτρα πεπομφὼς ἐπανήγαγε,
τούτου χάριν αὐτὸν ἀθυμοῦντα παρε-
δεν, ἵνα καὶ τὴν οἰκονομίαν πληρώση, και
θυμηρετέραν αὐτῷ μετὰ ταῦτὰ τὴν
ζωὴν κατατήση. καὶ αὐτὸς δὲ ὁ Ἰωσὴφ
τοῦ Θεοῦ τὴν οἰκονομίαν διδάσκει τους
ἀδελφούς εἰς γὰρ ζωὴν, φησίν, απέ-
ςαλκέ με ὁ Θεὸς ἔμπροθεν ὑμῶν, τοῦ
διαθρέψαι λαὸν πολύν. καὶ ὁ Δαβὶδ
ταῦτα φησὶ, καὶ ἐκάλεσε λιμὸν ἐπὶ τὴν
γῆν, πᾶν ςήριγμα άρτου συνέτριψεν,
ἀπέτειλεν ἔμπροσθεν αὐτῶν ἄνθρωπον,
εἰς δοῦλον ἐπράθη Ἰωσήφ, καὶ τὰ ἑξῆς.
εἰ δὲ ὁ πατριάρχης τοῦ παιδὸς τὴν δου
ό
λείαν ἐγνώκει, πάντως ἂν αὐτὸν ἐλυ-
τρώσατο λυτρωθεὶς δὲ οὐκ ἂν τὸ δεσ
μωτήριον ᾤκει. εἰ δὲ μὴ τοῦτο ἐγεγό.
νει, οὐκ ἂν τοὺς ὀνείρους τοῖς οἰκέταις
ἐκείνοις ἡρμήνευσεν μὴ ἑρμηνεύσας δὲ,
γνώριμος οὐκ ἂν ἐγεγόνει το Φαραώ.
γνώριμος δὲ μὴ γενόμενος, οὐκ ἂν τὴν διὰ
τῶν ὀνείρων 4) ἐσαφήνισε πρόβξησιν του.
το δὲ μὴ δεδρακὼς, οὐκ ἂν ἐπιςεύθη τῆς
Αἰγύπτου τὰς ἡνίας. τῆς Αἰγύπτου δὲ
μὴ παραλαβὼν τὴν ἀρχὴν, οὐκ ἂν τὸν
πατριάρχην μετὰ τοῦ γένους 5) εἰσήγα.
γεν εἰς τὴν Αἴγυπλον. ἐκ τοῦ τέλους 6) δὴ
οὖν γίνεται δῆλος τῆς θείας οἰκονομίας ὁ
Ο
σκοπός.
اد
αν
αν
اد
اد
اد
,
tatus effet feruis illis fomnia: hæc
autem, nifi interpretatus effet,
minime innotuifer Pharaoni: in-
cognitus autem, per fomnia pro-
phetiam non aperuiffet: hoc au-
tem non fatto, regimen Aegypti
quod nifi accepifiet, minine pa-
triarcham vna cum familia intro-
duxiffet in Aegyptum. Igitur a
poftremo euentu difpenfationis di-
vinæ fcopus declaratur.
nunquam illi fuiffet creditum :
G 5
INTERR.
i) Cod. et PI c. διεληλυθότος. 2) ἔδει. Cod. et PIC, ἐπειδή. 3) Cod. et Fic. ἐγγόνων.
4) ὀνείρων. Cod. addit, ἐκείνων. 5) εἰσήγαγεν. Cod. et Fic. ἤγαγεν. 6) δὴ οὖν. Giesl.
et PIC. τοίνυν,
1
«) Gen. 45, 5.
b) Pf. 104, 16. 17.
106
B. THEODORETI
INTERR. C.
Nequaquam igitur peccauerunt fra-
tres, quoniam inferuierunt
difpenfationi diuinæ.
Opus illorum æmulatione et in-
vidia plenum erat: Deus au-
tem, cum fit fapiens, nequitia il-
lorum vfus eft in contrarium finem.
Quibus enim artibus illi conati
funt impedire fomniorum euen-
tum, iisdem Deus fomniis confum.
mationem impofuit.
* INTERR. CI.
Cur ftatim vifis fratribus fe
duriorem prabuit ?
M emor Iofeph corum, qua in
illum commiferant, cum Ben-
iaminem non videret, fufpicatus eft
eos tale quippiam etiam in illum
perpetrafe. At vbi fuperftitem
fratrem vidit, tum venia, tum cu-
ra omnimoda illos excepit.
INTERR. CII,
Quam interpretationem habent hæc,
Pfomithom phamnech? a)
Α rcanorum interpretem ipfum
appellauit, vt qui fomnia
expofuiffet.
INTERR. CIII.
Qua de caufa fecundum e fratribus,
et
er non primogenitum, vinculis
includi mandanır?
Nouerat
Jouerat intentionem Rubenis,
et probe fciebat, quanta defen-
fione pro eo vfus effet apud fratres,
et quantum laboraflet pro eius fa-
ΕΡΩΤ. ρ.
Οὐκοῦν οὐκ ἐξήμαρτον οἱ ἀδελφοὶ 1) οο
κονομία ὑπουργήσαντες θεία.
اد
Τὸ μὲν ἐκείνων ἔργον βασκανίας καὶ
φθόνου. σοφὸς δὲ ὧν ὁ Θεός, 2) τῆ
πονηρία τῇ ἐκείνων εἰς τοὐναντίον ἐχρή
σατο. δι' ὧν γὰρ ἐπειράθησαν κωλύσαι
τῶν ὀνείρων τὴν ἔκβασιν, διὰ τούτων ἐπι-
τέθεικε τοῖς ὀνείροις τὸ τέλος.
ών
ΕΡΩΤ. ρα.
Τίνος χάριν εὐθὺς ὀφθεῖσι τοῖς ἀδελφοῖς
ὠμότερον προσηνέχθη;
Μεμνημένος τῶν εἰς αὐτὸν γεγενημέ
αυ
νων, καὶ τὸν Βενιαμὶν οὐκ ἰδῶν,
υπετόπασε κακεῖνον 3) ταὐτὰ παρ᾽ αὐ
τῶν πεπονθέναι. ἐπειδὴ δὲ ζῶντα τὸν
ἀδελφὸν εἶδε, καὶ συγγνώμης, καὶ παν
τοδαπούς κηδεμονίας ἠξίωσε.
ΕΡΩΤ, εβ'.
Τίνα ἑρμηνείαν ἔχει, το 4) Ψομιθόμ
φαμνέχ;
τῶν ἀποῤῥήτων ἑρμηνευτὴν αὐτὸν κα
κληκεν, ὡς τοὺς ὀνείρους διασαφή
σαντα.
ΕΡΩΤ. γ.
Τίνος ένεκεν τὸν δεύτερον, καὶ οὐ τὸν
πρῶτον, τῶν ἀδελφῶν καθειρχθῆ
και προσέταξεν;
Ἐγνώκει του Ρουβὴν 5) τὸν σκοπὸν, καὶ
ᾔδει σαφῶς ὁπόσους ὑπὲρ αὐτοῦ
πρὸς τοὺς ἀδελφοὺς ἐποιήσατο λόγους,
και 6) ὅσην ὑπὲρ τῆς αὐτοῦ σωτηρίας
είσε
ε) οίκον, υπουργ. Cod. et Fic. οἰκονομία γὰρ ὑπούργησαν. 2) τῇ πονηρία. Cod. et
FIG. τὴν πονηρίαν. 3) ταυτά. Cod. et Pic. ταῦτα. 4) Ψομιθόμ φαμινέχ. Cod.
Πομπομ φανέχ. PIC. Ψομθόμ φανεχί. Eodem fere modo legunt οἱ ὁ. Troy
ομφανήχ. Hoc ægyptium nomen HIERONYMVs ad h. 1. fic exponit :
Saluator mundi, eo quod orbem terræ ab imminente famis excidio libe
rarit.,, Alias interpretationes dant MONTF. in Hexapl. et LAMB. BOS ad
h. 1, verf. τῶν 6. Vid. quoque Celeb. IO. SIMONIS Onomnaft. V. T. p. 601.
5) Cod. et Pac. Ρουσιν. Ita quoque in fequentibus, 6) σην. Cod. et Fic. οπόσημα
«) Gen. 41, 45.
QVÆST. IN GENES. CAP. XLII.
107
T
TOV
α) εἰσενηνόχει σπουδήν. ἐπειδὴ τοίνυν οὐ
συνήργησεν ὁ Συμεὼν τῷ Ῥουδὴν, μά
λα δικαίως αὐτὸν καθαιρχθῆναι προσ-
έταξεν. ἀλλ᾽ ἐκδεδημηκότων τῶν ἀδελ-
φῶν, πάσης αὐτὸν θεραπείας ἠξίωσε.
τούτων μέντοι γινομένων, ἡσυχίαν άγειν
τὸ συνειδὸς οὐκ ἠνείχετο, ἀλλὰ τῆς γε-
γενημένης εἰς τὸν ἀδελφὸν παρανομίας
ανέμνησεν. εἶπε γὰρ, φησὶν, ἕκατος πρὸς
τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ· ναὶ, ἐν ἁμαρτίαις
γάρ ἐσμεν περὶ τοῦ ἀδελφοῦ ἡμῶν, ὅτι
ὑπερείδομεν τὴν θλίψιν τῆς ψυχῆς αὐ.
τοῦ, ὅ τε κατεδέετο ἡμῶν, καὶ οὐκ εἰση-
κούσαμεν αὐτοῦ. ἕνεκεν τούτου ἐπῆλθεν
ἐφ' ἡμᾶς πᾶσα ἡ θλίψις αυτή καὶ ὁ Ρου-
τὴν δὲ εἰς καιρὸν ἐπάγει τον 2) ἔλεγχον.
εἶπε γάρ, φησὶν, αὐτοῖς, οὐκ ἐλάλησα
ὑμῖν, λέγων, μὴ ἀδικήσητε τὸ παιδάριον,
καὶ οὐκ εἰσηκούσατέ μου; καὶ ἰδοὺ τὸ αι.
μα αὐτοῦ ἐκζητεῖται. ἐντεῦθεν ἐςὶ γνῶ
και σαφῶς τὸ ἀκλινὲς τοῦ συνειδότος
κριτήριον. τῆς γὰρ πρὸ δύο καὶ εἴκοσι
ἐτῶν γεγενημένης αναμιμνήσκει παρα
νομίας.
ΕΡΩΤ. εδ'.
Q
το
Διατί τῷ Ῥουδὴν οὐκ ἐθάρρησε 3 δοῦναι
τὸν Βενιαμὶν ὁ πατήρ;
Ὕποπῖος ἦν αὐτῷ διὰ τὴν παράνομον
συνουσίαν, καὶ τῆς εὐνῆς παροινίαν
ἠγνόει δὲ καὶ ὅσην ὑπὲρ τοῦ Ἰωσὴφ εἰσε-
δε
νηνόχει σπουδήν.
εν
ΕΡΩΤ. ρ.
Τί ἔξιν, οἰωνισμῷ οἰωνίζεται ἐν αὐτῷ;
Αὐξῆσαι τῆς δοκούσης κλοπῆς τὸ ἔγ
κλημα βουληθέντες, μαντείας ορο
γανον τὸ ποτήριον ὀνομάζουσι. τοῦτο δὲ
ὀνομάζουσι. τοῦτο δὲ
καὶ αὐτὸς ἔφη ὁ Ἰωσὴφ, οὐκ οἴδατε ὅτι
οἰωνισμῷ οἰωνίζεται ἄνθρωπος οἷος ἐγώ;
lute. Quia vero Simeon ipfum
Ruben non iuuit, iure præcepit
minus profectis fratribus illum
omni ftudio curauit. Interea
vero, dum hæc agerentur, con-
fcientia illorum non finebat il
reuocabat nequitiam in fratremn
los quiefcere: fed in memoriam
adiniffam. Dicebat enim, ait, a)
quisque eorum fratri fuo: cer
te, in peccatis fumus pro fratre
noftro : quia contempfimus effictio-
nem anime eius, quando depreca
eum vinculis includi. Nihilo-
batur nos
et non exaudiuimus
vniuerfa tribulatio.
eum. Propterea venit in nos bec
Opportune
vero Ruben redarguebat eos.
Dicebat enim, ait, illis, nonne
locutus fum vobis dicens, ne no-
ceretis puero; et non audiuiftis
petitur.
me? Ecce nunc fanguis eius re-
Inde conftare poteft
aperte, confcientia iudicium efle
ieuitabile. Refricat enim me-
moriam fceleris ante duos et vi
ginti annos admiffi.
INTERR. CIV.
Quare pater noluit committere
Beniaminem ipfi Rubenı ?
Sufpe&tus illi erat propter illegi
mum congreffum, et petulan-
tiam in cubile patris commiffam.
Ignorabat autem, quantum labo-
raffet pro conferuando Iofepho.
* INTERR. CV.
Quid hoc eft, Augurio auguratur
in co?
Qui
ui volunt augere crimen furti,
vaticinii inftrumentum po-
culum appellant. quod etiam ipfe
Iofeph dixit, b) An nefciebatis, quod
ougurio auguratur homo, qualis ego?
Hæc
α) εἰσενηνόχει. Cod. ενενηνόχει. 2) έλεγχος. Cod. et FIC, ἐλεγμόν. 3 δοῦναι
Abeft a Cod. et ab editione PICI.
a) Gen. 42, 21. 22.
b) Gen. 44, 15.
B.
THEODORETI
Hæc autem dicebat, non quod va
ticinio aut auguriis vteretur, fed
fermonem effingens fecundum ma-
teriam fubieftam. Conuenit au-
tem admirari exquifitam eius lo-
quendi rationem. Neque enim dis-
fimulando apud fratres augurandi
peritiam fibi tribui pafus eft, fed
cuipiam alteri, cui par imperii com-
mifa poteftas effet. Non enim di.
xit, auguror, fed, augurio augura.
tur homo, qualis ego.
INTERR. CVI.
Cur id quod de fcypho narratur,
fieri iuffit?
Jofeph experiri volens animum
fratrum, et liquido none,
an Beniaminem calumniam pas-
fum defenderent, ob id in eius
faccum fcyphum abfcondit. At
vbi non tantum patrocinari, fed
et pro eo certare illos perfpexit,
perfona eius qui imperaret depo-
fita, fraternum vultum exhibuit,
fratresque trepidantes, et tantum
non terram fibi dehifcere exo-
ptantes, ipfe bono animo effe
iufit dicens,a) Nunc igitur noi-
te mafti effe, neque durum vobis
videatur, quod vendidiftis me buc.
Nam vt viueretis, mifit me Deus
huc ante vos. Vrbane autem ad-
modum dimittens illos hortatus
eft,6) Ne irafcimini, inquit, in
treris, qualia in me aut entis
committere.
INTERR. CVII.
perpe-
Cur Aegyptiorum pecora et terram
regi Pharaoni comparauit?
nopia frumenti laborantes neque
nutrire pecora valebant, nec
+
!
ταῦτα δὲ ἔλεγεν, οὐ μαντεία και οίον
τοῖς κεχρημένος, ἀλλὰ πρὸς τὴν προκει
μένην ὑπόθεσιν χηματίζων τους λόγους.
ἄξιον δὲ αὐτοῦ θαυμάσαι τῶν λόγων
τὸ ἀκριβές. οὐδὲ 1) ἀδελφοὺς γὰρ ὑπο-
κρινόμενος ἠνέχετο ἑαυτῷ τὸν οἰωνισμὸν
περιθείναι, ἀλλ᾽ ἄλλῳ τινὶ τὴν αὐτὴν
πεπιςευμένῳ ἀρχήν. οὐ γὰρ εἶπεν οἰων-
νίζομαι, αλλ' οἰωνισμῷ 2) οἰωνίζεται ὁ ἄν
θρωπος οἷος ἐγώ.
اد
ου
TO
ΕΡΩΤ. es'.
Τί δήποτε τὸ κατὰ τὸ κόνδυ κατε
1 σκεύασε δράμα;
Βασανίσαι τῶν ἀδελφῶν ἠβουλήθη τὴν
γνώμην, καὶ γνῶναι σαφῶς, εἰ τῷ
Βενιαμὶν συκοφαντουμένῳ συναγωνίζ
ται διά τοι τοῦτο καὶ εἰς τὸν ἐκείνου
σάκκον τὸ κόνδυ κατέκρυψεν. ἐπειδὴ δὲ
οὐχ ἁπλῶς συνηγοροῦντας, ἀλλὰ καὶ
υπερμαχοῦντας ἐθεάσατο, δίψας τὸ
προσωπεῖον τὸ ἀρχικὸν, τὸ ἀδελφικὸν
ἐπέδειξε πρόσωπον. ἐκείνων δὲ καταπλη
ξάντων, και μονονουχί 3) χάναι αὐτοῖς
βουληθέντων τὴν γῆν, αὐτὸς παραθαρ
ξύνει λέγων νῦν οὖν με 4) λυπεῖθε, μηδὲ
σκληρὸν ὑμῖν φανήτω ὅτι ἀπέδοσθε με
3) ὧδε. εἰς γὰρ ζωὴν ἀπέςαλκέ με
Θεός 6) ἔμπροσθεν ὑμῶν. μάλα δὲ χα
ριέντως και προπέμπων αὐτοὺς παρήνε
σεν. μὴ ὀργίζεθε γάρ φησιν ἐν τῇ ὁδῷ,
ἀντὶ τοῦ, μὴ τοιαῦτα δράσητε, οἷα εἰς
ἐμὲ τετολμήκατε.
τη
ΕΡΩΤ. ζ'.
Τίδήποτε καὶ τὴν γῆν τῶν Αἰγυπτίων, καὶ
τὰ κτήνη προσεπόρισε τῷ βασιλεῖ;
ούτε τε τα κτήνη θρέψαι οἷοί τε ἦσαν
ἐν σιτοδεία καὶ σπανοσιτία, οὔτε
σπεῖραι
PICI.
1) αδελφούς. Abeft a Cod. et edit. pic. 2) Cod. οἰωνιείται, quæ etiam eft lea
dio Cod, alex. et vatic. Gen. 44, 15. 3) χάνει. Cod. χῆναι. Fic. χήναι
4) λυπείθε, Cod. et Fic. φοβεῖε. 5) ὧδε. Deeft. 6) ὁ Θεός. Hoc loco
Codex et PIC, addunt ὧδε.
α) Gen. 45, 5.
b) Gen. 45, 24-
QVAST. IN GENES. CAP. XLVII.
109
1
σπεῖραι τὴν γῆν. ταῦτα τοίνυν λαβών
ἐν τῷ καιρῷ τοῦ λιμοῦ ἕτερον ἀποδέδω
κε, τῆς προσόδου τὸ πέμπλον εἰσφέρειν
νομοθετήσας. ἵνα ἐν ταῖς ἐνδείαις ἀπο-
κειμένας ἔχωσι τὰς τῆς ζωῆς ἀφορμάς
εἰς θεραπείαν δὲ τοῦ βασιλέως τὴν ἱε
ρατικὴν γῆν ἀτελῆ καταλέλοιπε μόνην.
ταύτης δὲ τῆς τιμῆς οἱ τοῦ Θεοῦ τοῦ
1) ὄντος οὐκ ἀπολαύουσιν ἱερεῖς. τοσοῦ
τον οἱ δυσσεβεῖς τοῖς οὐκ οὖσι θεοῖς ἀπέ-
νεμον σέβας.
Ο
ΕΡΩΤ. ρή.
Διατί ὁ Ἰακὼς τὸ σῶμα αὐτοῦ εἰς τὴν
Χεβρών ταφῆναι κελεύει;
Οὐ τάφου φροντίζων, ὥς τινες ὑπει·
λήφασιν, ἀλλὰ τὸ γένος ψυχαγω.
γῶν, καὶ διδάσκων ὡς ἅπαντας αὐτοὺς
ώς
ὁ δεσπότης Θεὸς μεταςήσει τῆς Αἰγύ-
Alyú-
πλου, καὶ τὴν ἐπηγγελμένην αὐτοῖς ἀπο
δώσει γῆν. τοῦτον δὲ σαφέτερον τὸν λό-
γον ὁ Ἰωσὴφ ἀπέφηνε, τελευτῶν γὰρ
οὕτως ἔφη ἐγὼ ἀποθνήσκω, ἐπισκοπῆ
δὲ ἐπισκέψεται ὑμᾶς ὁ Θεὸς, καὶ ἀνάξει
ὑμᾶς ἐκ τῆς γῆς ταύτης εἰς τὴν γῆν, ἣν
ὤμοσεν ὁ Θεὸς τοῖς πατράσιν ἡμῶν, τῷ
Αβραάμ, καὶ Ἰσαάκ, και Ιακώβ και
ὥρκισεν Ἰωσὴφ τοὺς υἱοὺς Ἰσραὴλ λέ-
γων· ἐν τῇ ἐπισκοπῆ, ἡ ἐπισκέψεται
ὑμᾶς ὁ Θεὸς, καὶ συνανοίσετε τὰ ὀς:
μου
ο
C
τα
τω
ώς
ἐντεῦθεν μεθ᾽ ὑμῶν. ὡς εἶναι δῆλον,
ὅτι κακεῖνος, καὶ οὗτος, τὴν ἐπάνοδον
2) προαγορεύοντες τὰ περὶ τῆς ταφῆς
ἐνετείλαντο.
ΕΡΩΤ. θ'.
Τί ἐςι, προσεκύνησεν Ἰσραὴλ 3) ἐπὶ τὸ
ἄκρον τῆς ῥάβδου αὐτοῦ;
Καὶ πρεσβύτης ὤν, καὶ ἀσθενῶς διακεί.
μενος, ἐπὶ τῆς κλίνης κατέκατο.
agros feminare. Hæc igitur acce-
pta tempore famis, poftea reddi-
dit, lege lata, vt annui reditus
quinta pars regi perfolueretur: vt
tempore famis repofita haberent,
vnde viuerent. Solam vero ter-
ram facerdotum ad regis obfequi-
um immunem ab ea præftatione
reliquis. (at vero facerdotes eius
qui vere Deus eft non gaudent hac
immunitate.) Tantopere venerabar-
tur homines impii eos qui non
erant Dii.
*INTERR. CVIII.
Quare Iacob fepeliri mandauit cor-
pus fuum in Chebron?
folicitus effet, vt quidam
putarunt: fed vt familiam fuam
confolaretur, et docerer, Domi-
Non quod de fepultura valde
num Deum tradu&turum illos
omnes ex Aegypto, et daturum
vifitabit
illis terram promifam. Eundem
autem fermonem Iofeph clarius
exprefit, qui moriens fic ait,a)
Ecce ego morior : fed vifitarione
υirabit vos Deus, et reducet vos
e terra ifta in terram, de qua Deus
iurauit patribus nofiris, Abrahamo,
Ifranco et Iacobo. Et iureiurando Io-
feph adftrinxit filios Ifraël, dicens,
Cum vifiratione vifirabit vos Deus,
cffereris etiam binc ofa mea vobis-
CILIN. Ita vt certum fit, et illum
et hunc prænuntiantes reditum
hac præcepiffe de fepultura.
INTERR. CIX.
Quid efl hoc, Et adorauit Ifraël ad
Summitatem baculi eius?
fraël,
Frati, cum eflet fenes et in
firmus, decumbebat in lecto :
fed
1) ὄντος. Cod. et Fic. ζῶντος. 2) Cod. et Fic. προσαγορεύοντες. 3) ἐπὶ αὐτοῦ,
Secundum lectionem rwy ó, quos etiam fequitur PAVLVS ad Hebr. c. II, 21,
Symmachus et Aquila ambiguun illud noinen 7 per «λwŋ interpretari
analuerunt.
מט
}
a) Gen. 50, 24. 25.
1
ΤΙ Θ
B. THEODORETI
Ο
fed vbi filium aduenire audiuit, γνοὺς δὲ τοῦ παιδὸς τὴν παρουσίαν, ἐξα
furgens fedit, et baculo innite- ναςὰς ἐκαθέθη βακτηρία δὲ κεχρημέ
batur, dextra apprehendens fum- νος ἐπεςηρίζετο αὐτῇ, τοῦ μὲν ἄκρου
initatem eius, innixum autem ταύτης ἐπειλημμένος τῇ δεξιᾷ, ἐπικεί
vultum habens. Delectatus igi-
ae de fepultura facta, adorauit,
inclinans caput ad baculum. Α'
primum quidem fomnium Iofer
Vidit enim
phi completum eft.
Solem et lunam et undecim ftellas
adorantes illum. Præterea prædi.
cit et tribus Ephraim regnum,
et decem tribuum fubie&tionem.
quod et diuinus Apoftolus di-
xit, a) Fide Iacob vnicuique
filiorum Iofephi benedixit, et ado-
rauit ad fummitatem baculi cius.
Dedit autem illi duplicem for-
tem. Nam dixit prophetizans, b)
Ephraim et Manales vt Ruben
er Simeon erunt mihi. Propheti
ce autem prapofuit Ephraim Ma
Nam cum Iofeph Ma-
nafe, tanquam primogenito, ius
primigenium feruaffer, et vtrum-
que ftatuiffet fecundum ordinem:
Ο
το
tur eius confpe&tu, et promitio- μενον δὲ τὸ πρόσωπον ἔχων. ἡθεὶς το
νυν ἐπ᾿ αὐτῷ, καὶ τῆ τῆς ταφῆς ἐπαγ
ράβδω
γελία, προσεκύνησεν ἐπικλίνας
τὴν κεφαλήν. καὶ πρῶτον μὲν τὸ τοῦ
Ἰωσὴφ ἐνύπνιον τὸ πέρας ἐδέξατο. εἶδε
γὰρ τὸν ἥλιον, καὶ τὴν σελήνην, καὶ ἕν
δεκα ατέρας προσκυνοῦντας 1) αὐτῷ.
πρὸς δὲ τούτοις, προαγορεύει και 2) τῆς
Ἐφραὶμ φυλῆς τὴν βασιλείαν, καὶ τῶν
δέκα φυλῶν τὴν ὑπλαγήν. 3) ταῦτα γὰρ
καὶ ὁ θεῖος ἀπόςολος ἔφη πίσει Ἰακὼς
ἕκασον τῶν υἱῶν Ἰωσὴφ εὐλόγησε, καὶ
προσεκύνησεν ἐπὶ τὸ ἄκρον τῆς ῥάβδου
αὐτοῦ. δέδωκε δὲ αὐτῷ καὶ κλῆρον δι
πλοῦν. Ἐφραὶμ γάρ φησι, και 4) Μα
νασσῆς, ὡς 5) Ῥουβείμ και Συμεὼν ἔσονται
μοι. προφητικῶς δὲ 6) προέταξε τοῦ
Μανασσῆ τὸν Ἐφραίμ. καὶ γὰρ τοῦ Ἰως
σήφ, ὡς πρωτοτόκῳ, τῷ Μανασσῆ τα
πρεσβεία φυλάξαντος, καὶ κατὰ τάξιν
ἑκάτερον ςήσαντος, ἐναλλάξας ὁ πατρι
ό
άρχης τὰς χεῖρας ἐπιτέθεικε τῷ νεωτέ
ρω τὴν δεξιάν, τὴν εὐώνυμον δὲ τῶ
δέ τω πρε
σβυτέρω, εἶτα νομίσας ὁ Ἰωσὴφ ἐξαγνοί
ας δεδρακέναι τοῦτο τὸν Ἰακῶς, καὶ το
πάσας του πάθους εἶναι τῶν ὀφθαλμῶν
τὴν αἰτίαν, καὶ εἰρηκώς, οὐχ οὕτως πά-
τες, οὗτος γάρ ἐςιν ὁ πρεσβύτερος, ἤκου
σεν οἶδα τέκνον, οἶδα καὶ οὗτος ἔται εἰς
λαόν,καὶ οὗτος ὑψωθήσεται, ἀλλ' ὁ ἀδελ
φὸς αὐτοῦ ὁ νεώτερος μείζων αὐτοῦ ἔται.
επισῃμαντέον δὲ ὅτι πανταχοῦ τῶν πρω-
τοτόκων οἱ μετ᾿ αὐτοὺς προτιμῶνται
naffæ.
permutato ordine patriarcha ma-
nus impofuit, nempe dexteram
fuper iuniorem, et finiftram in-
fu-
Cumque Iofeph
per feniorem.
arbitraretur Iacobum ignoranter
hoc facere propter imbecillitatem
oculorum, et diceret, c) Non ita
pater. Ife enim eft fenior : audiuit,
Scio, fili, feio : et hic erit in pοpις
tum, et exaltabitur : fed frater dius
iunior maior erit illo. Animaduer.
* tendum eft autem, * fere vbique pri-
mogenitis præferri natu pofteriores.
popul
と
​και
4) Cod. et ric. αὐτόν. 2) καὶ τῆς βασιλείαν. Def. in Cod. et Fic. 3) Cod.
et PIC, τοῦτο. 4) Cod. et PIC. Μανασσή. 5) Ῥουβείμ, contra leftionem
in fuperioribus receptam, qua erat Ρουβήν. Cod. et Fic. Ρονδίν, β) προς
έταξε. Cod. et PIC. προτετίμηκε.
α) Hebr. II, al. b) Gen. 48, 5. c) Ib. c. 48, 19.
Է
QVAST. IN
IN GENES.
III
CAP. XLIX.
Ο
ων
•
Ο
Ο
καὶ γὰρ τοῦ Κάϊν προεκρίθη ο Αβελ, και
του Ιάφεθ ὁ Σὴμ δεύτερος ὢν ἀδελφος
γάρ φησιν Ἰάφεθ τοῦ μείζονος καὶ τοῦ
Ἰσμαὴλ ὁ Ἰσαάκ, καὶ τοῦ Ἠσαῦ ὁ Ἰα-
κώς, καὶ τοῦ Ρουβήν ι) καὶ Ἰούδα ὁ Ἰωσήφ,
καὶ τοῦ Μανασσῆ ὁ Ἐφραίμ. τοῦτο καὶ
ἐν τοῖς μετὰ ταῦτα εὕροι τὶς ἄν. καὶ γὰρ
τοῦ Ααρὼν ὁ Μωσῆς προετάχθη, και
Δαβὶδ ὁ νεώτατος ὢν τῶν ἑπτὰ ἀδελ
φῶν. ὁ μέντοι πατριάρχης Ἰακὼβ ἐδι
δαξε διὰ τῆς προβῥήσεως τὸν ταφῆς τὴν
αἰτίαν. ἰδοὺ γὰρ 2) ἔφην ἐγὼ ἀποθνήσκω,
καὶ ἔτσι ὁ Θεὸς μεθ᾽ ὑμῶν, καὶ ἀποτρέ-
ψε ὑμᾶς εἰς τὴν γῆν τῶν πατέρων
ἡμῶν.
Ο
اد
ΕΡΩΤ. ρ.
او
Πῶς εὐλογῆσαι λέγεται τοὺς παῖδας ὁ
Ἰακὼς ἐνίοις ἐπαρασάμενος;
Οὔτε ἀροί εἰσιν, οὔτε εὐλογίας, ἀλλὰ
προββήσεις οἱ τελευταῖοι τοῦ πα
τριάρχου λόγοι. συνάχθητε γάρ φησιν,
ἵνα 3) ἀπαγγάλω ὑμῖν τί ἀπαντήσεται
ὑμῖν ἐπ' 4) ἐχάτων τῶν ἡμερῶν. ἐμνήθη
δὲ καὶ τῶν παρ ἐνίων γεγενημένων οὐκ
ἐπειδὴ δίκας οἱ παῖδες εἰσεπράττοντο
τῶν πατρικῶν ἁμαρτημάτων, ἀλλὰχη.
ματίζων εἰς ἀρὰν καὶ εὐλογίαν τοὺς λό-
γους, εἰς κοινὴν τῶν ἐντευξομένων ὠφέ.
λειαν. καὶ τῷ μὲν Ρουβὴν αὐθάδειαν ἐπι-
μέμφεται και θρασύτητα, καὶ τὴν εἰς
τὴν πατρῴαν εὐνὴν 5) παροινίαν· οὗ δὴ
χάριν ὀλίγους αὐτοῦ γεγενῆσαι τοὺς
απογόνους προλέγει. τοῦτο γὰρ δηλοῖ
τὸ, ὡς ὕδωρ μὴ ἐκζέσης, ἀντὶ τοῦ μὴ
6) πληθυνθείης εἰς 7) πολυγονίαν. 8)ve-
μεσα δὲ
καὶ τῷ Συμεών, καὶ τῷ Λευί,
1) και
$
0
Etenim Caino prapofitus eft Abel,
επει pofterior: Frater enim, in-
et Iapheto antepofitus eft Sem, cum
effet
quit, a) Iapbeth maioris. et Ifmnali
praelatus eft Ifaac, et Efauo præla-
tus eft Iacob : et Iofeph antepofitus
eft Rubeni et Iuda, et Ephraim Ma-
nafe. itidem et de reliquis, qui
poftea fecuti funt. Nam et Aaroni
μικρofitus eft Mofes, et Dauid fe-
præpofitus
ptem fratribus fuis, licet omnium
natu poftremus effet. Ceterum pa-
triarcha Iacob per prophetiam do-
cuit fepultura caufam. Ecce enim,
vobiscum, et reducet vos in terram
inquit, b) ego morior, et Deus erit
parrum noftrorum.
INTERR. CX.
Quomodo Iacob dicitur filiis benedi.
xiffe, cum nonnullis maledixerit?
poftrema verba patriarcha ne
que funt maledictiones, ne-
que benedictiones, fed prophetiz.
Inquit enim, c) Congregamini ut
annuntiem vobis, id quod fer vo-
bis in extremis diebus. Comme-
morat eriam quæ a nonnullis erant
commitia: non vt filii puniantur
ob fcelera paterna, fed fermonem
eftingens in formam maledictionis
et benediftionis ad communem
quorumcunque vtilitatem. Et pri
mum Rubeni exprobrat petulan-
tiam, et audaciam, et in cubile pater-
num infolentiam. Cuius rei caufa,
pofteros eius perpaucos fore prz
dicit. Hoc enim fignificat quod fe.
quitur, d) Tanquam aqua non ferue-
fees: perinde ac fi dixiffet, non ca
lefies ad procreandum multos. Ι11-
crepans autem Symeonem et Leui,
ac
Ιωσήφ, Codl. et PIC. ὁ Ἰούδας καὶ ὁ Ἰωσήφ. 2) ἔφην. Cod. et Fic. @re.
σίν. 3) Cod. et PIC, ἀναγγείλω. Sic quoque of 6. 4) Cod. ἐχάτου. Its
quoque in edit. complur. legitur Gen. 49, 1. 5) Cod. et Fic. παρανομίαν,
6) πληθυνθείης. Cod. et ric. θερμανθείης. Ita quoque a Sirmondo vertitur,
calcfies. 7) Cod. πολιγορίαν. Minus bene. 8) Cod. νομέσας. Ρις. νεμέσας,
cum notula in margine : νεμεσήσας vel νεμεσίσας videtur legendum.
«) Gen. 10, 21. b) Gen. 48, 21. c) Gen. 49, I. d) Gen. 49, 4-
II2
B. THEODORETI
*
OUK
ac agre ferens Sichimitarum in- τῶν Σικιμιτῶν ἄδικον τὸν ὄλεθρον ὀδυρό
iuftum interitum, deprecatur, ne
fit particeps nequitia illius. Ma-
ledicit autem non ipfis, fed eo-
rum prauis affe&ibus, iræ videli-
cet et furori, Iram autein voca-
vit defiderium, quoniam ab hoc
etymologiam habet ira. Nam
qui irafcitur, defiderat vlcifci de
inimico. Et hoc fupplicium,
prophetia erat. Diuidam enim,
inquit, a) eos in Iacob, et diffe-
minabo eos in Ifraël. Atqui tri-
bus Leuitica propter fummum
honorem difperfa eft, ita vt in
vnaquaque tribu effent Leuitæ et
facerdotes, et ab eis fruatum ca-
perent. Qui propriam fortem
non acceperunt: fed in qualibet
ribu quædam ciuitates illis at-
tributa funt, et definitus nume-
fita. Tribus autem Symeon for
tem diftinatam non habuit, fed
fecundum prophetiam patriarcha
inter alias tribus difperfa.
Iugla vero multas laudes perfe-
quitur. b) Iuda, laudent re fra-
rus cubitorum terræ ante vrbes
erat
tres tui. Manus tua fuper dor-
fum inimicorum tuorum. Adora
bunt te filii patris tui. Catulus
leonis eft Iuda. Ex germine fili mi
afcendifti, decumbens dormifti vt
leo, et velut catulus leonis. Quis
Et
excitabit illum ? Sed horum mul-
lum ipfi Iudæ conuenit, verum
tribui ab illo exorta. Regia
enim hæc erat: cum in ea pri-
mus Dauid regnauerit, deinde
qui ex ipfo defcenderunt. Εἰ
aliarum omnium tribuum erat
potentifima. Etenim quando rex
Dauid iuffit numerari populum,
quadringenta millia reperit in
tribu Iuda, in alis vero tribu-
1) ὡς, Cod. et Fic. ὥσε γάρ.
Ο
μενος, καὶ εύχεται μηδεμίαν κοινωνίαν
εἰς τὴν παρανομίαν ἔχειν ἐκείνην. ἐπα-
ρᾶται μέντοι οὐκ αὐτοῖς, ἀλλὰ τοῖς πονη-
ροῖς αὐτῶν πάθεσι, τῇ ὀργῇ, τῇ μήνιδι.
ἐπιθυμίαν δὲ τὴν ὀργὴν ἐκάλεσεν ἐκ
ταύτης γὰρ καὶ ἡ ὀργὴ τὴν ἐτυμολογίαν
ἔχει ὀρέγεται γὰς ὁ ὀργιζόμενος αμύ
ναθαι τὸν ἐχθρόν. καὶ αὕτη δὲ ἡ τιμω
ρία πρόβξησις ἦν. διαμεριῶ γὰρ αὐτοὺς,
φησὶν, ἐν Ἰακώβ· καὶ διασπερῶ αὐτοὺς
ἐν Ἰσραήλ. ἀλλ᾿ ἡ τοῦ Λευῒ φυλὴ διὰ
τὴν ἄκραν διεσπάρη τιμὴν, 1) ὡς ἑκάση
φυλή συνείναι Λευίτας καὶ ἱερέας, και
την παρ' αὐτῶν ὠφέλειαν καρποῦσθαι.
οὐκ ἔλαβον ἴδιον κλῆρον, ἀλλ᾽ ἐν ἑκάστη
φυλῆ τινὲς αὐτοῖς ἀπενεμήθησαν πο
λεις, καὶ τῆς προατείου γῆς ὡρισμένος
πήχεων αριθμός. καὶ ἡ τοῦ Συμεὼν δὲ
φυλή, οὐκ εἶχε κλῆρον κεχωρισμένον,
ἀλλὰ κατὰ τὴν τοῦ πατριάρχου πρόβ
ῥησιν, μεταξὺ τῶν ἄλλων 2) διεσπάρη
φυλῶν. τοῦ δὲ Ἰούδα πολλοὺς ἐπαίνους
διέξεισιν Ἰούδα σὲ 3) αινέσειαν οἱ ἀδελ
φοί σου αἱ χεῖρες σου ἐπὶ νώτου τῶν
ἐχθρῶν σου προσκυνήσουσί σοι οἱ υἱοὶ
τοῦ πατρός σου. σκύμνος λέοντος Ἰούδα.
ἐκ βλαςοῦ υἱέ μου ἀνέβης, ἀναπεσών
ἐκοιμήθης ὡς λέων, καὶ ὡς σκύμνος, τις
ἐγερεῖ αὐτόν; ἀλλὰ τούτων οὐδὲν τῷ
Ἰούδα αςμόται, ἀλλ᾽ ἢ τὴ ἐκ τούτου βλά
τησάση Φυλή. βασιλικὴ γὰρ ἦν αὕτη,
πρώτου μὲν τοῦ Δαβὶδ βασιλεύσαντος,
εἶτα τῶν ἐξ ἐκείνου˙ καὶ πασῶν δὲ τῶν
ἄλλων φυλῶν ἦν δυνατωτάτη. καὶ γὰρ
ηνίκα Δαβὶδ ὁ βασιλεὺς ἀριθμηθῆναι
προσέταξε τὸν λαὸν, τετρακοσίας του
Ἰούδα χιλιάδας εὗρε, τῶν δὲ ἄλλων φυ-
σε
Ο
ท
σε
λων
2) διεσπάρη φυλῶν. Cod. φυλῶν διεσπαρμένον. FIC.
βυλῶν διεσπαρμένων. 3) Cod. αινέσασαν, vt videtur, pro αινέσαισαν, quæ eft les
dio Cod. alex. et vntic. Gen. 49, 8: PI C. ήνεσαν
1
*) Gen. 49, 7
¿) Ibid. c. 49, 8. 9.
QVAST. IN GENES
113
CAP. XLIX.
τω
εκ
Αῶν ἐννακοσίας. καὶ μέντοι καν τῇ ἐρή-
με διαριθμηθέντες πλείους ὤφθησαν
τῶν ἄλλων φυλῶν, ἀλλὰ τὸ ἀκριβὲς τῆς
προβξήσεως τὴν ἔκβασιν ἔλαβεν ἐπὶ τοῦ
δεσπότου Χριστοῦ, ὃς ἐκ βλατοῦ ἀνέτει.
λε, κατὰ τὸν πατριάρχην Ἰακώβ, και
κατὰ τὸν προφήτην Ησαίαν, ἐξῆλθε
ῥάβδος
ἐκ
τῆς ῥίζης Ἰεσσαὶ, καὶ ἄνθος ἐκ
τῆς ῥίζης ανέβη. αὐτῷ δὲ καὶ τὸν ἀναπε-
σῶν ἐκοιμήθη ὡς λέων, αρμότας, και ως
σκύμνος λέοντος, ὥσπερ γὰρ ὁ λέων) και
καθεύδων ἐςι φοβερὸς, οὕτως ὁ δεσποτι-
κός θάνατος φοβερὸς καὶ τῷ θανάτῳ
καὶ τῷ διαβόλῳ γεγένηται. λέοντα 2) δὲ
αὐτὸν καὶ σκύμνον κέκληκε λέοντος, ὡς
Βασιλέα καὶ βασιλέως υἱὸν, καὶ Θεὸν
καὶ Θεοῦ υἱόν· καὶ κατὰ τὸ 3) ἀνθρώ.
πινον γὰρ ἐκ τοῦ Δαβὶδ ἐβλάτησε, και
ὡς Θεὸς πρὸ τῶν αἰώνων ἐκ τοῦ πατρὸς
ἐγεννήθη. καὶ τὸ, τίς ἐγερες αὐτόν, τὴν
ἄφατον αὐτοῦ δείκνυσι δύναμιν, αὐτὸς
4) γὰρ ἑαυτὸν ἀνέςησε, κατὰ τὴν αὐτοῦ
πρόβξησιν, λύσατε τὸν ναὸν τοῦτον, 5) καὶ
ἐν τρισὶν ἡμέραις ἐγερῶ αὐτόν. προαγο-
ρεύει καὶ τῆς ἐπιφανείας αὐτοῦ τὸν και
ρόν· οὐκ ἐκλείψει ἄρχων ἐξ Ιούδα, και
ἡγούμενος ἐκ τῶν μηρῶν αὐτοῦ, ἕως ἂν
ἔλθη 6) ᾧ ἀπόκειται, καὶ αὐτὸς προσδο-
κία ἐθνῶν. τοῦτο τῆς τοῦ Κυρίου παρου:
σίας σημείον σαφέςατον. ἐξέλιπον γὰρ
τῶν Ἰουδαίων οὐχ οἱ βασιλεῖς μόνον, αλ-
λὰ καὶ οἱ ἀρχιερεῖς, καὶ οἱ προφῆται,
ὥτε δειχθῆναι τὸ τῆς προβξήσεως τέλος.
τοῦ γὰρ σωτῆρος ἡμῶν τίκτεσθαι μέλλον.
της, αλλόφυλοι αὐτῶν ἐκράτησαν βασι
iva ó
λες, ἵνα ὁ αἰώνιος δειχθή βασιλεύς, ή
τῶν ἐθνῶν προσδοκία, κατὰ τὴν δοθᾶσαν
παρὰ τοῦ Θεοῦ τῶν ὅλων τοῖς πατριάς-
λά
Ο
bubus tantum nongenta. Atque
etiam in deferto numerati piu-
res inuenti funt, quam in cæte-
ris tribubus, Verumtamen pro-
phetia exafte completa eft in Chris
to Domino: qui e gernine hoc
ortus eft, fecundum patriarcham
Iacobum, et fecundum Efaiam
prophetam, α) Egrefa eft virga de
radice Ieffe, et flos de radice eius
adfcendit. illi etiam quadrat, quod
dicitur, b) Decumbens dormifi ve
leo, et velut catulus leonis. Quemad
modum enim leo etiam dormiens
terribilis eft: fic mors Domini fore
midabilis fuit et morti et dia
-
bolo. Leonem porro et catulum
leonis ipfum vocauit, tanquam
regem et regis filium, et tan
quam Deum et Dei filium. Nany
vide ortus eft, et tanquam Deus
ante facula ex Deo patre geni
tus eft. Hoc autem, Quis ex-
citabit illum ? ineffabilem eius po-
tentiam declarat. Ipfe enim fe
fufcitauit, fecundum pradiatio
nem fuam,c) Soluite templum hoc
et in tribus diebus excitabo illud.
et fecundum humanitatem ex Da-
1
Prenuntiat etiam tempus aduen
της illius: a) Non deficier prin
ceps ex Iuda, et dux de femore
εius, donec veniat cui repofitum
eft : et ipfe eft exfpeftatio gen=
dictum eft clariffimum. Nam v
prophetix fuis oftenderetur, des
fecerunt non tantum Iudzorun
reges, fed principes facerdotum, et
Propheta. Siquidem cum Salua-
toris noftri natiuitas appropinqua-
æternus rex declararetur, qui erat
rer, exteri reges imperabant illis, vt
gentium exfpectatio, fecundum pro-
miffionem ab omnium Deo patriar
tiam. Hoc aduentus Domini ins
chis
3) Cod. et pi ς. ανθρώπειον. 4) γάρ.
F. Cod. et ric. %. Ita quoque pag. fequ.
ε) ΙΘΑΠ. 3, 19.
d) Gen. 49, 103
6
1) καί. Deeft. 1) δέ. Cod. et Fic. γάρ.
Cod. καί. 5) καί. Cod. et Fic. καγώ.
a) Ef. 11, 1.
B. Theod. Tom. I.
b) Gen. 49,90
1
H
114
THEODORETI
B.
$
i
*
chis faftam. Etenim Deus omni-
um promiferat Abrahano, Ifaa.
co, et Iacobo, in femine ipforum
fe benedicturum omnibus genti
bus terra. Quod et hoc loco patri-
archa Iacobus benedicens Iudz
patefecit. Non deficier * enim, in-
quit, a) princeps ex Iuda, et dux
autem Ifraël dicatur. vitis, omnes
ὁ
Ο
εν
τω
τα
τα
χαις ἐπαγγελίαν· 1) καὶ γὰρ καὶ τῶ
᾿Αβραάμ, καὶ τῷ Ἰσαάκ, καὶ τῷ Ἰακώβ
υπέχετο ὁ τῶν ὅλων Θεὸς, ἐν τῷ σπέρ-
ματι αὐτῶν εὐλογήσειν πάντα τὰ ἔθνη
τῆς γῆς, τοῦτο καὶ ἐνταῦθα παρεδήλω
σε τὸν Ἰούδαν εὐλογῶν ὁ Ἰακὼς ὁ πα
τριάρχης 2) οὐκ ἐκλείψει γάρ φησιν ἄς-
χων ἐξ Ιούδα, καὶ ἡγούμενος ἐκ τῶν μη-
de femore eius, donec veniat cui τῶν αὐτοῦ, ἕως ἂν ἔλθη ᾧ ἀπόκειται,
repofitum eft : et ipfe eft exfpecta. καὶ αὐτὸς προσδοκία ἐθνῶν. Εἶτα δεικνὺς
tio gentium. Deinde demonftrans
populum ex gentibus et Iudais τὸν ἐξ ἐθνῶν καὶ Ἰουδαίων συςάνταλα.
compofitumn, Aligans, inquit, ον, δεσμεύων πρὸς ἄμπελον 3) τὸν ὄνον
compofitum, Alligous, inquit, αὐτοῦ, καὶ τὴ ἕλικι τῆς ἀμπέλου τὸν
ad vitem pullunt fuum, et pam, πώλον τῆς ὄνου αὐτοῦ, ὅτι δὲ ἄμπελος
pino viris pullum afine fue. Quod Ἰσραὴλ ὠνομάζετο, ἅπαντες οἱ προ-
propheta docent. Etenim Dauid φῆται διδάσκουσι, καὶ γὰρ Δαβὶδ φησὶν,
dixit,b) Vineam ex Aegypto trans. ἄμπελον ἐξ Αἰγύπτου μετῆρας, καὶ τὰ
tulifi, et cetera. Et Efaias, c) vi. ἑξῆς, καὶ ὁ Ἠσαΐας, ἀμπελῶν ἐγενήθη
nea fita eft dileito in cornu, in τῷ ἠγαπημένῳ ἐν κέρατι, 4)ἐν τόπῳ πία
loco pingui. Et per Ieremiam di- v. καὶ διὰ τοῦ Ἱερεμίου ὁ τῶν ὅλων ἔφη
xit omnium Deus,d) Ego autem Θεός· ἐγὼ δὲ ἐφύτευσά σε ἄμπελον καρ-
plantaui te vineam frugiferam, to- ποφόρον, πᾶσαν ἀληθινήν. καὶ διὰ τοῦ
zam veram. et per Mofen,e) De νομοθέτου· ἐκ γὰρ ἀμπέλου Σοδόμων ἡ
vinca Sodomorum vinea eorum. Et άμπελος αὐτῶν. καὶ ὁ Κύριος ἐν τοῖς ἱε
• Dominus in facris Euangeliis,f) ροῖς εὐαγγελίοις ἄνθρωπός τις ἐφύτευ
Homo quidam plantauit vineam, σεν ἀμπελῶνα, καὶ ἐξέδοτο αὐτὸν γεως-
et locauit illam agricolis, et per- γοῖς, καὶ ἀπεδήμησεν. πῶλον δὲ τὸν ἐξ
egre profectus eft. Pullum au- ἐθνῶν ὀνομάζει λαὸν, ὡς ἀδάμαςον ὄντα,
tem appellat populum gentilem, και πωλοδάμνην οὐκ ἐχηκότα. τοῦτο γὰρ
tanquam indomitum, et τε
Hoc enim etiam Do. καὶ ὁ Κύριος ηνίξατο τῆς ἀποςόλοις προσ-
minus obfcure dixit, præcipiens τεταχὼς, εἰς τὴν κατέναντι κώμην
Apoftolis, g) or abirent in vicum ἀπελθεῖν, καὶ λῦσαι τὴν ὄνον τὴν δεδε-
e regione fitum, et foluerent afi. μένην, καὶ τὸν ταύτης πῶλον, ἐφ᾿ ὃν δη
nam alligatam, et pullum eius, fu- σιν οὐδεὶς ἀνθρώπων ἐκάθισεν. οὔτε γὰς
per quem nullus bominum fedit. πατριάρχης, οὔτε νομοθέτης, οὔτε προ-
Neque enim patriarcha, neque le-
gislator, neque propheta, folicitus φήτης, τῆς τῶν ἐθνῶν ἐφρόντισε σωτη-
fuit de falute gentium. At diuini ρίας. οἱ δὲ θεῖοι ἀπόςολοι προσταχθέν
Apoftoli, iuffi,) docere gentes, et τες μαθητεῦσαι πάντα τὰ ἔθνη, καὶ
βασιλία
carentem.
rectore
>
1) καὶ γὰρ καὶ τῷ. Cod. καὶ γὰρ ἐν τῷ. PIC. καὶ γὰρ τῷ. 2) οὐκ
άρχων. Del:
in Cod. 3) τὴν ὄνον. Cod. τὸν πῶλον. Ita quoque SIRMONDvs infra in hac
ipfa Sedione pag. fequ. legit. 4) ἐν τόπῳ. Cod. ἐν ὄρει. PIC. ἐν ἐλαίῳ.
a) Gen. 49 11.) PL. 79, 8. c) Ef. 5, 1. d) Ier. 2, 24 e) Deut. 32, 32. ƒ) Luc. 29, 9.
g) Mare. II, 2. 13) Matth. 28, 19.
C
1
QVAST. IN GENES.
115
CAP. XLIX.
τω
βαπλίσαι εἰς τὸ ὄνομα τοῦ πατρὸς, καὶ
τοῦ υἱοῦ, καὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος, ἔλυ-
σαν μὲν τὴν ὄνον, τουτέςι τῶν ἀνθρώπων
τὴν φύσιν, τὴν δεδεμένην ταῖς τῆς ἁμαρ-
τίας σειραις· ἔλυσαν δὲ καὶ τὸν πῶλον,
τὸν ἐκ ταύτης βεβλαςηκότα λαόν. και
ἐπιθέντες αὐτῷ τὰ ἱμάτια τὰ ἑαυτῶν,
τουτέςι τὴν χάριν ἧς ἔτυχον ὅσοι γας
εἰς Χριστὸν ἐξαπλίθησαν, Χρισὸν ἐνεδύ.
σαντο καὶ εὐήνιον ἀπέφηναν τὸν ἀδά.
μαςον πῶλον, καὶ ἐπεκάθισαν αὐτῷ τὸν
δεσπότην, καὶ προσέδησαν αὐτὸν τῇ άμ-
πέλω, τουτέςιν ἑαυτοῖς, ἐξ Ἰουδαίων χας
οἱ ἀπόςολοι καὶ οὐ μόνον αὐτοὶ, ἀλλὰ
καὶ οἱ ἑβδομήκοντα μαθηταί, καὶ οἱ τεί-
χίλιοι, οὓς 1) κατὰ ταὐτὸν ἐσαγήνευσε
τῶν ἀποςόλων ὁ πρῶτος, καὶ οἱ πεντα-
κιχίλιοι, καὶ αἱ πολλοὶ μυριάδες, περὶ ὧν
τρισμακάριος Ἰάκωβος τῷ θειοτάτω
διελέχθη Παύλω. οὐ μόνον τοίνυν τοῖς
ἀποςόλοις συνήφθησαν οἱ πεπιςευκότες,
ἀλλὰ καὶ τοῖς τῶν ἀποςόλων μαθηταῖς
καὶ τοῦτο προορῶν ὁ πατριάρχης ἔφη·
δεσμεύων πρὸς ἄμπελον 2) τὸν πῶλον
αὐτοῦ, καὶ τῇ ἕλικι τῆς ἀμπέλου τὸν
πῶλον τῆς ὄνου αὐτοῦ. εἶτα καὶ τὸ πά.
θος προλέγει˙ πλυνεῖ ἐν οἴνῳ τὴν τολὴν
αὐτοῦ, καὶ ἐν αἵματι σαφυλῆς τὴν πε.
ριβολὴν αὐτοῦ, 3) χαροποιοὶ οἱ ὀφθαλμοί
αὐτοῦ ἀπὸ οἴνου, καὶ λευκοὶ οἱ ὀδόντες
αὐτοῦ ἢ γάλα. καὶ τὸ μὲν σῶμα αὐτοῦ
κολὴν ὀνομάζει, τὸ δὲ αἷμα οἶνον ἐπειδὴ
καὶ τὸν μυςικὸν οἶνον αἷμα κέκληκεν ὁ δε-
σπότης. ἀκούομεν δὲ καὶ τοῦ εὐαγγελι-
τοῦ Ἰωάννου διδάσκοντος, ὡς τοῦ ςρατιώ-
του νύξαντος αὐτοῦ τὴν πλευρὰν ἐξῆλ.
θεν αἷμα καὶ ὕδως. οὗτοι δὲ οἱ κρουνοὶ διὰ
τοῦ σώματος κατεβῥύησαν. διὰ τοῦτό φη-
σιν ὁ πατριάρχης, πλυνεῖ ἐν οἴνωτὴν τολὴν
اد
η
Τι
Ο
baptizare in nomine Patris, et
Filii, et Spiritus faneti, foluerunt
afinam, hoc eft, humanam na-
turam, vindam catenis peccati:
foluerunt etiam pullum, nempe
populum ex illa natum: et impo-
nentes illi veftimenta fua, hoc eft,
Quicumque enim in Chrifo bapti-
gratiam quam erant confecuti,
Quicumque enim in Chrifto bapti-
zari funt, Chriftum induerunt, a)
mánfuetum reddiderunt pullum
federe fecerunt Dominum, et al.
antea indomitum, et fuper eum
ligauerunt eum viti, hoc eft fibi
ipfis. Ex Iudzis enim erant Apo-
foli. Nec illi tantum, fed et
feptuaginta difcipuli, et ter mil.
le, quos vno eodemque tempo-
re pitcatus eft primus Apoftolo.
rum, et quinquies mnille, et mul-
tæ myriades, de quibus Iacobus
mo loquitur. Non tantum igi
tur Apoftolis adhaeferunt qui cre
diderunt, fed et Apoftolorum di-
fcipulis. Quod prauidens patri
archa dixit,b) Allgans ad virem
E pampino vitis pulum afine fue
Deinceps quoquè prædicit paffio-
nem, c) Loudbit in vino ftolam
fuam, et in fanguine vue amitum
fum. Grario oculi eius fuper
simum, et candidi dentes eius qua
fola
ter beatus cum Paulo diuiniffi-
et
*
Et corpus quidem eius
ftolam appellat, fanguinem vero
vinum: quandoquidem myfticum
eriam vinum fanguinem vocauit *
Dominus. Sed et Ioannem Eu-
angeliftam audimus docentemn
cum miles latus ipfius faucias-
1
fet, fanguinem et aquam exiis-
fe. Hi vero fontes per corpus
effufi funt. Idcirco dixit Pa-
triarcha, Louabit in cuno filam
H 2
fitam.
1) Cod. et PIC. κατ' αὐτόν. 2) τὸν πῶλον. Hoc loco Cod. et Fic. habent την
ἄνον. 3) χαροποιοὶ τολὴν αὐτοῦ. Defiunt.
4) Gal. 3, 27. b) Gen. 49, 11. €) Ib. c. 49, 11. 12.
116
THEODORETI
B.
dri dixit,b) Poteftis bibere cali.
cem, quem ego bibiturus fum?
Gratia igitur illa oculorum lati-
tiam, quæ fecuta eft paffionem
et refurrectionem, indicat. Nam
poft paffionem et refurrectionem
mith funt in vniuerfum orbem difcet
diſci-
puli, falutem afferentes credentibus,
Dodrinæ vero decorem atque fplen-
dorem candidi finis dentibus com-
parauit: Candidi enim, inquit, den-
tes eius plus quam lac. Hæc vniuerfa
patriarcha prædixit, dum Iudæ
benediceret. Adhre Zabulonina
bitationem prædixit maritimam.
Iliacharo autem agriculturam. De
Dan, quorumdam opinione, præ-
dixit quæ gefta funt a Simfone.
τι
H
τό
اد
γε
fuam, Poftea demonftrat lati- αὐτοῦ. Εται) δείκνυσι τὴν ἀπὸ τοῦ πά
tiam ex pafione procedentem. Τους γενησομένην εὐφροσύνην χαροποι
Oculi eius gratiofi fuper vinum.
Siquidem patio falutaris, latitia οἱ οἱ ὀφθαλμοὶ αὐτοῦ ἀπὸ οἴνου εὐφρο
eft totius orbis. Quod autem σύνη γὰρ τῆς οἰκουμένης, τὸ σωτήριον
paffionem fic appellauerit, teftis πάθος. ὅτι δὲ οὕτω τὸ πάθος ἐκάλεσε,
eft ipfe Dominus dicens, n) Pa- μάρτυς αὐτὸς ὁ Κύριος λέγων πάτες
zer, fi poffibile eft, transeat a me εἰ δυνατὸν, παρελθέτω τὸ ποτήριον τοῦ
calix iffe. Itidem et filiis Zebe-
το απ' ἐμοῦ. οὕτω καὶ τοῖς υἱοῖς ἔφηλε
Εεδαίου δύναθε πιᾶν τὸ ποτήριον ὃ ἐγὼ
μέλλω 2) πιᾶν τὸ τοίνυν χαροποιὸν τῶν
ὀφθαλμῶν τὴν μετὰ τὸ πάθος εὐφρο
τό
σύνην δηλοῖ. μετὰ γὰρ τὸ πάθος καὶ
την ανάςασιν, εἰς πᾶσαν ἀπετάλησαν
τὴν οἰκουμένην οἱ μαθηταὶ, τὴν σωτηρίαν
προσφέροντες τοῖς πιςεύουσι. τῆς δὲ
διδασκαλίας τὸ διειδὲς, καὶ τὸ διαφανές,
λευκοτάτοις ὁδοῦσιν ἀπείκασεν˙ λευκοί
γάς φησιν οἱ ὀδόντες αὐτοῦ ἢ γάλα, του
σαῦτα προείρηκεν ὁ πατριάρχης εὐλο
γῶν τὸν Ἰούδαν τοῦ δὲ Ζαβουλών 3) προ-
επε τὴν παράλιον οἴκησιν τοῦ δὲ Ἰσσά-
χας τὴν γηπονίαν· τοῦ δὲ Δᾶν, κατὰ
μέν τινας, τὰ ὑπὸ τοῦ Σαμψών γεγενη
μένα. ἐκ ταύτης γὰρ ἦν τῆς φυλῆς·
συνηρίθμηται δὲ καὶ τοῖς κριτος· καὶ
διὰ τοῦτό φησιν, Δἂν κρινεῖ τὸν ἑαυτοῦ
λαὸν, ὡσεὶ καὶ μία φυλὴ ἐν Ἰσραὴλ, ἔνιοι
δέ φασι, τὰ κατὰ τὴν Λάϊσαν τὴν νῦν
Πανεάδα καλουμένην προαγορεῦσαι.
ἐξαπίνης γάρ τινες ἀπὸ ταύτης ορμώς
από
μενοι τῆς φυλῆς ταύτη προσβαλόντες
τῇ πόλει, είλον τε κατακράτος, κατώκη
σαν, καὶ τὴν οἰκείαν αὐτὴ προσηγορίαν
4)ἐπέθηκαν˙ Δᾶν γὰρ αὐτὴν ἐκάλεσαν,
ἐγὼ δὲ οἶμαι, τὸ θεῖον πνεῦμα τὰ κατὰ
τὸν σωτῆρα τὸν ἡμέτερον διὰ τοῦ πατρι
άρχου προθεσπίσαν, καὶ τὰ κατὰ τὸν
αντίχριςον διὰ ταύτης εἶπαν τῆς προβ
ξήσεως. σφόδρα δὲ αὐτῷ καὶ τὰ γε
Ex hac enim erat tribu, et con-
numeratus eft inter iudices. Et
propterea dicit, έ) Dan iudicabit po-
pulum fuum, tanquam vna tribus
in Ifracl. Nonnulli vero dicunt
predixife, quæ pertinent ad Lai-
fam, modo Panenda vocatam.
Repente enim quidam erumpen
tes ex hac tribu vrbem hanc ag-
grefi, vi ceperunt, et inhabita.
Funt, et fuam illi denominatio-
nem indiderunt: vocarunt enim
Dan. d) Ego vero arbitror, fpi-
situm diuinum, cum per pa-
triarcham vaticinatus effet, quæ
fpectabant ad Saluatorein no-
Arum, hac prophetia locutum
etiam effe, de. Antichrifto. Nam
illi valde conueniunt quas fcri-
τα
γραμ
1) Cod. et Fic. δεικνύς. 2) πιεῖν. Cod. πίνειν. Sic quoque legitur apud Matth.
1 c. 3) Cod. et PIC. προείρηκε. 4) Cod. et Fic. ἐπέθεσαν.
«) Matth, 26, 39. b) Matth. 20, 22. (c) Gen. 49, 16. d) Iudic. 18, 27, 29.
{
QVÆST. IN GENES. CAP. XLIX.
117
Το
UTO
τα
ου
?
tribu Dan. Hoc enim dicit, α)
*
γραμμένα ἁρμότες. Δἂν γάς φησι κρι- pta funt. Dan enim, inquit, in-
νὰ τὸν ἑαυτοῦ λαὸν, ὡσεὶ καὶ μία φυλή dicabit populum fuum, ficut et
ἐν Ἰσραήλ, ὥσπερ γάρ φησιν ἐκ τῆς τοῦ una tribus in Ifrael. Quemad-
Ἰούδα φυλῆς ὁ σωτὴς καὶ κύριος ἡμῶν modum enim, ait, faluator et
βλαςήσας 1) διασώσει τὴν οἰκουμένην, οὔ. dominus nofter ortus e tribu Iu-
τως ἐκ τῆς τοῦ Δᾶν φυλῆς ὄφις ολέ- da, faluaturus eft orbem: ita fer
ποιος ἐξελεύσεται. τοῦτο γὰρ λέγει, καὶ Pens perniciofus egredietur ex
γενηθήτω Δἂν ὄφις ἐφ᾽ ὁδοῦ, ἐγκαθή- Fiat Dan ferpens in via, fedens
μενος ἐπὶ τρίβου, δάκνων πέρναν ἵππου, in femita, mordins calcaneum equi.
καὶ πεσεῖται ὁ ἱππεὺς 2) εἰς τὰ ὀπίσω Et cadet eques retrorfum, exfpe
τὴν σωτηρίαν περιμένων Κυρίου, ἐπειδὴ Etans falutem Domini. Ob id
γὰρ ἀπάταις παντοδαπαις κεχρημένος, enim quod omnimodis circum-
πειρᾶται τοὺς φενακιζομένους αγρεύειν ventionibus vtens conatur prada-
εἰς όλεθρον, ὄφει τινὶ αὐτὸν ἀπεικάζει ri deceptos in exitium, afimilat
παρά τινα τρίβον φωλεύοντι, καὶ τοῖς ipfum ferpenti cuidam iuxta fe
παριοῦσι λυμαινομένω ἵππον δὲ οἶμαι initam latenti, et transeuntes in-
καλῶν αὐτὸν τὸ σῶμα, ἐπιβάτην δὲ τὴν fcienti.
ψυχήν τὸ δὲ εἰς τοὐπίσω πεσᾶν, του
τέςιν ὑπλιον καθαι, τὸν θάνατον παρα-
δηλοῖ. τοιοῦτο γὰρ τῶν τεθνεώτων τὸ
χῆμα. διὰ δὲ τῆς πλέρνης τὴν ἀπάτην
ἠνίξατο. ἐπειδὴ γὰρ τοὺς μὲν 5) ἐξαπα-
τα, τοῖς δὲ παγχαλέπας ἐπιφέρει και
λάσεις, διὰ τοῦ ἵππου τὸ σῶμα δεδήλω.
κεν, οὗ δακνομένου καὶ διαφθειρομένου ὁ
θάνατος γίνεται, τοὺς τῆς ἐλπίδος τοῖς
ὑπομένουσι κομίζων καρπούς˙ καρπὸς δὲ
τῆς τοιαύτης ἐλπίδος ἡ σωτηρία. προ-
λέγει καὶ τῷ Γαδ' τὰς ἐσομένας αὐτῷ
παρὰ τῶν ληρικῶν ἐφόδων ἐπιβουλάς.
τοῦτο γὰρ λέγει, παρατήριον πειρατεύ-
σει αὐτόν. προαγορεύει δὲ καὶ τὴν ἐσο.
μένην αὐτοῦ νίκην. καὶ αὐτὸς γάρ φησι
πειρατεύσει αὐτὸν 4)κατὰ πόδας. ὡσαύ
τως δὲ καὶ τοῦ ᾿Ασὴς τὴν σιτοφόρον χώ-
ραν, καὶ τοῦ Νεφθαλείμ τὴν εἰς πλῆ.
θος ἐπίδοσιν. τοῦτο γὰρ ἔφη, τέλεχος
1)
1
Puto autem illum vo- *
care corpus equum, fefforem ve-
τo animam. Retrorfum vero ca-
dere, hoc eft, fupinum iacere,
denotat mortem. folet enim effe
eiusmodi morientium figura. Per
Ex eo enim, quod quosdam de-
cipit, alios vehementer afigit,
per equum corpus indicauit, quo
morfu affecto et labefactato fta
tim mors fequitur, quæ fpei fru
ctum adfert exfpectantibus: cu-
calcaneum autem dolum innuit.
ius fpei fruttus eft falus. Prz
nuntiat etiamn Gado futuras ab
incurfionibus latronum infidias.
Hoc enim dicit, b) Pirararum tur
ma pradabitur ipfum. Prædicit
autein et futuram ipfius victo-
riam. Et ipfe enim, inquit, præ-
dabitur cum ad pedes. Similiter et
frugiferam regionem Afer prædicit,
et Nephthalim in multitudinem au-
gendum. Hoc enim dixit, c) Virgul
H 3
214913
3) Cod. et Fic. διασώζει. 2) εἰς τὰ ὀπίσω. Def. in Cod. Prcus legit εἰς τὰ ὀπί
εικ. 3) Cod. et PIC. ἀπατᾷς. 4) κατὰ πόδας. Secundum verfionem τῶν ὁ,
qui verum fenfum non affecuti funt. yeniin h. 1. idem eft quod tan-
dem.
α) Gen. 49, 17.
b) Ib. c. 49, 19.
c) lb. c. 49, 21,
1
II $
THEODORETI
B.
}
tum refolutum augens in procreandi
varione venuftatem. Poftea, cum
oftendiffet inuidiam in Iofephum,
et varias infidias, prouidentiam
diuinam laudat, per quam ad.
verfarios vicit. Contrita funt
enim, inquit,a) cum potentia ipfo-
rum iacula, et diffoluti funt mer-
vi brachiorum et manuum ipfo
rum, per manum potentis Tabi,
Illinc eft, qui corroborauit re r.
rael, a Deo patris tui. Ετ αι-
xiliatus cft tibi Deus meus, et
benedixit tibi benediftione cali de-
fuper, et beneditione terra omnia
Iacobi,
-
Et eu-
ης
Ο
ETTI KO?
ανειμένον ἐπιδιδοὺς ἐν τῷ γεννήματι κάλ
λος, στα τοῦ Ἰωσὴφ τὸν φθόνον καὶ τους
παντοδαπὰς ἐπιδείξας ἐπιβουλάς, τὴν
θείαν ὑμνει κηδεμονίαν, δι' ἧς τὰς πεπο-
λεμηκότας νενίκηκε, συνετρίβη γάς φησι
μετὰ κράτους τὰ τόξα αὐτῶν, και έξε
λύθη νευρα βραχιόνων χειρῶν αὐτῶν
ο
διὰ χαρα 1) δυνατοῦ Ἰακώς. ἐκεῖθεν ὁ
κατιχύσας 2) Ἰσραήλ παρὰ Θεοῦ τοῦ
πατρός σου, καὶ ἐβοήθησε σοι ὁ Θεὸς ὁ
ἐμὸς, καὶ εὐλόγησε σε εὐλογίαν οὐρανοῦ
άνωθεν, καὶ εὐλογίαν γῆς ἐχούσης πάν
producentis. Propter benedictionem τα ἕνεκεν εὐλογίας μαθῶν καὶ μήτρας,
uberium et vteri, et benedictionem ευλογίας πατρός σου, καὶ μητρός σου,
patris tui et matris tus, preuoluifi 3) ὑπερίχυσας ὑπὲρ εὐλογίας ὀξέων μονί
fupra benedictionem montium fabi- μών, και 4) ἐπιθυμίας θινῶν 5) αιωνίων.
hium et fupra defiderium collium ἔσονται ἐπὶ κεφαλῆς Ἰωσήφ, και
eternorum. Erunt in capire Iofephi ρυφῆς ὧν ἡγήσατο ἀδελφῶν, διὰ πάντων
ei in vertice fratrum, quorum dux,
fuit, Pey hæc omnia Deum fuum δὲ τούτων ὕμνησε τὸν οἰκεῖον Θεόν, ὃς καὶ
extulit, qui illum fuperiorem de αὐτὸν κρείττονα τοῦ πεπολεμηκότος ἀπέ
clarauit fratre illi bellumn inferen. φηνεν ἀδελφοῦ, καὶ τὸν υἱὸν ἄμαχον
te: et inexpugnabilem filium de- έδειξεν παρὰ τοσούτων ἀδελφῶν ἐπιζου-
monftrauit, for fratrum infidiis λευθέντα. ταύτης δέ φησι τῆς κηδεμο
oppugnatum. Hanc, ait, pro- νέας τετύχηκας, τῆς εἰς τοὺς γεγεννη
videntiam confecurus es, recipi κότας θεραπείας μισθὸν κομισάμενος,
τοῦτο γὰς λέγει, ἕνεκεν εὐλογίας μα
θῶν καὶ μήτρας, εὐλογίας πατρός σου
καὶ μητρός σου. γηροκόμος γὰς σπουδαι
ος ἐγεγόνει τοῦ πατρός. τὰ δὲ εἰς αὐτὸν
γεγενημένα κοινὰ αὐτοῦ τε καὶ τῆς μητ
τρός είναι φησίν, 6) τῆς γὰρ αὐτῆς ἂν
κακείνη τῆς κηδεμονίας απήλαυσεν, εἰ
μὴ θᾶτον 7) ὑπεξῆλθε τὸν βίον, τα
ἐπεύχεται αὐτῷ περιφάνειαν, ὥςε γε-
ens mercedem obfequii tui erga
parentes. Hoc enim dicit, Pro.
prer benediétionem verum et ve-
ri, benediétionem patris tui et
اد
matris tua. Studiofus enim erat
curator fenectutis paterna. Quæ
autem patri facta funt, illi ma-
trique communia dixit. Eius
den enim et ipfa obfequi fru-
Erum confecuta effet, fi non e
vita deceffiffet. Tandem preca-
tur illi fplendorem et claritatem,
yt ipfe fit apud omnes illuftris, νέθαι αὐτὸν παρὰ πᾶσιν ἐπίσημον,
υπερ-
1) δυνατοῦ. Cod. et Fic, δυνάσου, quæ eft lettio Cod. alex, et vatic, 2) κατι
•χύσας. Cod, et Fic. addunt σε. Ita quoque in Cod. alex. 3) υπερίσχυ
σας. Hæc eft lettio MS. oxon, vt monet LAMB. Bos ad hunc locum ver-
fionis τῶν ὁ. Communis leétio eft, υπερίσχυσεν. 4) ἐπιθυμίας. Recepta le-
ctio Gen. 49, 16. eft, ἐπὶ εὐλογίαις. 5) αιωνίων. Ita quoque leg. in edit, aldina
et complur. Communis leftio eft αεννάων, 6) τῆς - ἄν. Cod. et PIC, ταύ
της γὰρ ἄν. Vtroque loco deeft κακείνη. 7) Cod. et Fic. ἐξῆλθεν,
n) Gen. 49, 24 -- 26.
اد
QVAST. IN GENES. CAP. XLIX.
119
Praualebis enim, inquit, fupra bes
neditionem montium fabilium, et
fupra defiderium collium æternorum.
Erunt in capite Iofephi et in vertice
fratrum, quorum dux fuit. Quod
autem dicimus ένας, id * Aquila
interpretatus eft βουνούς. Εt quia
horum inftar precatur ipfum Iofe
colles et montes procul videntur,
phum innotefcere, et fupra omnes
confpicuum effe. Vocauit autem
Beniaminem lupum rapacem, pro-
pter illumn cafum qui accidit eius
tribui. Quare fubiunxit, a) Mane
comedet, et vefpere diuider cibum.
Nam in primo et fecundo confictu
er
ὑπερίχυσας γάς φησιν ὑπὲρ εὐλογίας
ὀρέων μονίμων, καὶ ἐπιθυμίας θινῶν αἰ.
ωνίων. ἔσονται ἐπὶ κεφαλῆς Ἰωσήφ, καὶ
ἐπὶ κορυφῆς, ὧν ἡγήσατο ἀδελφῶν. τους
δὴ θίνας ὁ Ακύλας βουνοὺς ἡςμήνευσεν.
ἐπειδὴ τοίνυν πόῤῥωθεν ὁρῶνται καὶ οἱ
βουνοὶ, καὶ τὰ ὄρη, τούτοις παράπλη-
σίως εύχεται γνώριμον αὐτὸν γενέθαι,
καὶ πάντων περιφανέςατον. τὸν δὲ Βεν.
καμὶν λύκον ἅρπαγα κέκληκε, διὰ τὸ
συμβεβηκὸς πάθος τῇ τούτου φυλῆ. διὸ
ἐπήγαγε, τὸ πρωινὸν ἔδεται, καὶ εἰς τὸ
ἑσπέρας διαδώσει τροφήν. ἐν γὰρ τῇ πρώ-
τη καὶ τῇ δευτέρα συμπλοκὴ νενικηκός - qui vicerant, poftea prorfus perie
τες, ύτερον ἄρδην απώλοντο, πλὴν ὀλά runt, exceptis quibusdam admo
γων τινῶν ἄγαν εὐαριθμήτων, οὓς οἱ νε- dum paucis, quos victores miferati,
νικηκότες οικτείραντες, δοῦναι μὲν αὐτοῖς dare quidem illis vxores propter
γυναικας διὰ τὸν ὅρκον ὑπείδοντο, ἑτέρως ratione preparauerunt illis nuptias.
iusiurandum verebantur, fed alia
δὲ αὐτοῖς τὸν γάμον ἐμηχανήσαντο. εἰδὲ- Sciendum eft autem, nonnullos
και δε χρή, ὥς τινες εἰς τὸν θεσπέσιον hanc prophetiam diuino Paulo
Παῦλον ζήνδε Τὴν πρόρρησιν άλκυσαν λύ. praffe : qui inftar lupi vaftabat
κου γὰρ δίκην ἐλυμαίνετο τὴν ἐκκλησίαν. Ecclefiam, ingrediens domos ;
κατὰ τοὺς οἴκους εἰσπορευόμενος ύτερον Εdidit. Cum hac Iacobus di
poſtea vero fpiritualem cibum or-
δὲ τὴν πνευματικὴν τροφὴν τῇ οἰκουμένη sifer et propriam mortem indi
διέδωκε, ταῦτα τοῦ Ἰακώβ ειρηκότος, και caffet, fcriptor fubiecit,b) Fr ex
τὴν οἰκείαν τελευτὴν με μηνυκότος, ὁ συγ- tollens pedes fuper cubile, defe
γραφεις ἔφη, καὶ ἐξάρας τους πόδας cit : et appofitus eft ad populum
ἐπὶ τὴν κλίνην ἐξέλιπε, και προσετέθη fum: his nempe verbis infinuans
πρὸς τὸν λαὸν αὐτοῦ. διὰ δὲ τούτων τῶν fpem refurreftionis, Si enim homi
nes prorfus interirent, et non trans-
λόγων ηνίξατο τὴν ἐλπίδα τῆς ἀνατά- rentad aliam virum, minime dixis
σεως. εἰ γὰρ παντάπασι διεφθείροντο, fet, Appofitus eft ad populum fuum.
καὶ μὴ εἰς ἕτερον μετέβαινον βίον, οὐκ ἂν Hoc autem ipfum Deus etiam vni-
είπε, προσετέθη πρὸς τὸν λαὸν αὐτοῦ, verforuin dixit Abrahamno,c) Tu
autem ibis ad patres tuos in pace
τοῦτο δὲ καὶ πρὸς τὸν ᾿Αβραὰμ αὐτὸς ὁ
nutritus in fenectute bona. Hife
των όλων Θεος ἔφη, συ δὲ ἀπελεύση προς porro et Dominus reprehendit
τοὺς πατέρας σου ἐν εἰρήνῃ τραφεὶς ἐν Sadducrorum incredulitatem, di-
γήρες καλῷ, ἐντεῦθεν δὲ καὶ ὁ Κύριος τὴν cens, d) Quod autem refurgant
τῶν Σαδδουκαίων απισίαν διήλεγξεν είρη, mortui, non legiftis, Ego Deus
ναι Deus Taaci, et Deus
κώς· ὅτι δὲ ἐγείρονται οἱ νεκροί, οὐκ ανέ, Abrahami, ct Deus Ianci, et Deus
ἀνέ
γνωτε, ἐγὼ ὁ Θεὸς Αβραάμ, καὶ ὁ Θεὸς
Ἰσαάκ, καὶ ὁ Θεὸς Ἰακώβ; οὐκ ἔτιν ὁ Θεὸς
θεὸς νεκρῶν, ἀλλὰ ζώντων, 2)
>
ο
ग
اد
Iacobi? Deus non eft Deus mortuo-
rum, fed viuentium.
κα
Η 4
1) ὁ Θεός. Hac loco et ante Ἰακώβ, defid. in Cod. et apud picrm.
i)
ζώντων. Cod. et
Fic. addunt,
α) Gen. 49, 27
) Gen. 49, 33.
b) Gen, 49, 33.
αὐτῷ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰνας, αμήν.
αυτή
c) Gen. 15, 15. (d) Matth. 22, 31. 32.
ΕΙΣ
{I 20
B. THEODORETI
TH N ΕΞ Ο Δ Ο Ν.
E
EXOD V M.
ΕΙΣ
IN
INTERR.
I.
Quomodo intelligendum eft iftud,
Effufi facti funt? a)
Ν
on contumeliofe hoc po-
fuit, vt quidam putarunt:
fed numerofam multitu-
dinem declarauit. Sic
enim, inquit, creuerunt, vt per
vniuerfam illam terram fparfi effent.
Sic etiam Aquila interpretatus eft.
* Quod et per * fubfequentia innui-
tur: Multiplicabat enim, inquit, b)
ipfos terra. Et paulo poft, Ομάντο
vero magis eos humiliabant, tanto
plures nafcebamur, et inualefccbant
valde, valde,
INTERR. II,
ΕΡΩΤ. α'.
Πῶς νοητέον το, χυδαίοι ἐγένοντο;
O
ὐχ ὡς τινες νενοήκασιν υβρισικῶς
αὐτὸ τέθεικεν, ἀλλὰ τὸ πλῆ.
θος δεδήλωκεν. οὕτως γάρ φη.
σιν ηυξήθησαν, ὡς κατὰ πά
σης εκείνης ἐκχεθῆναι τῆς γῆς. οὕτω καὶ
οἱ περὶ τὸν ᾿Ακύλαν 1) ἡρμήνευσαν. τοῦτο
δὲ καὶ τὰ ἑξῆς δηλοῖ. ἐπλήθυκε γάρ φη
σιν ἡ γῆ αὐτούς, καὶ μετ᾿ ὀλίγα καθό
Quanto τι δὲ αὐτοὺς ἐταπείνουν, τοσοῦτον πλεί
ους ἐγίνοντο, καὶ ἴχυον σφόδρα, 2) σφέ-
δρα.
Quid eft hoc, Ouoniam obftetrices
metuebant Deum, fecerunt
fibi domos? c)
um Pharao præcepiffet obfte.
Cum
tricibus perdere mafculos, il-
Jæ, quia Deum reuerebantur, le-
gi de interficiendis pueris obfequi
noluerunt. Hac de caufa Deus il-
las remunerans, copiam bonorum
eis largitus eft.
INTERR. III.
Inde fciebat flia Pharaonis, pue
vulum effe Hebræum?
x circumcifione cognouit il-
Ex
lud. Vnde conftat, quod Ae.
gyptii temporibus illis nondum
circumcidebantur: poftea vero
τα
ΕΡΩΤ. β'.
Τί έσιν, ἐπειδὴ ἐφοβοῦντο αἱ μαίαι τὸν
Θεόν, 3) ἐποίησαν ἑαυτοῖς οἰκίας ;
Το Φαραὼ κελεύσαντος διαφθείρειν
τὰ ἄξενα, ἐκεῖναι δι᾽ εὐλάβειαν
υπουργῆσαι τῷ τῆς παιδοκτονίας οὐκ
ἠνέχοντο νόμῳ, οὗ δὴ χάριν ὁ Θεὸς αὐ
τας αμειβόμενος, ἀφθονίαν αὐταῖς ἀγα
τῶν ἐδωρήσατο.
ΕΡΩΤ. γ.
αυ
Πόθεν ἔγνω ή θυγάτηρ τοῦ Φαραώ, ὅτι
Ἑβραῖον ἦν τὸ παιδίον;
Ἡ περιτομὴ τοῦτο δεδήλωκεν. ἐντεῦθεν
δῆλον, ὡς Αἰγύπλιοι 4) κατ' ἐκεῖνον
οὔπω περιετέμνοντο τὸν καιρόν ὕτερον δὲ
τους
3) Aquila et Theodorio vfi funt verbo εξήρπασαν, aut, vt legere mallem, εξήρπυ
cur, proreptarunt, feu, more reptilium multiplicati funt. Sic quoque Sym-
machus vertit near, eadem vfus Metaphora. Aliam autem explicationem
dedit Procopius, cuius Scholion ad h. 1. attulit MONTE. L. C. T. I. p. 58.
3) σφόδρα. Abelt poftremo loco, 3) ἐποίησαν ἑαυταῖς. Secundum communem
τῶν 6. Aqu. et Symm. lectionem. Redius vero a Theodor, exprimitur ἐποίησεν
αὐταῖς. 4) κατ' καιρόν. Cod, et PIC. κατ᾽ ἐκεῖνον τὸν καιρὸν οὐ περιετέμνονται
a) Exod. 1, 7. b) Ib, c, 1, 12. c) Ib, c, 1, 21.
QVÆST. IN EXOD.
121
CAP. II. III.
4
τοὺς Ἑβραίους ζηλώσαντες τὸν τῆς πε.
ριτομῆς ἠσπάσαντο νόμον. ὅθεν καὶ διὰ
Ιερεμίου ὁ τῶν ὅλων ἔφη Θεός· ἐπισκέ-
ψομαι ἐπὶ πάντας περιτετμημένους
ακροβυσίας αὐτῶν, ἐπ᾿ Αἴγυπίον, καὶ ἐπὶ
τοὺς υἱοὺς Εδώμ, καὶ τὰ ἑξῆς.
ΕΡΩΤ. δ'.
Διατί αλλόφυλον γυναίκα ἔγημεν ὁ
1) Μωσης;
Τύπος ἦν τοῦ δεσπότου Χρισού, ὃς ἐξ
Ἰουδαίων κατὰ σάρκα βεβλαςη-
κως, τὴν ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησίαν νύμφην
ἑαυτοῦ προσηγόρευσεν.
ΕΡΩΤ. έ.
omnium
Hebræos initati circumcifionis le-
gem amplexi funt. Vnde et Deus
Giabo fuper omnes circumcifos in
per Ieremiam air: a) Vi-
preputio fuo, fuper Aegyptum, et
fuper filios Edom, et quæ fequun-
tur.
INTERR. IV.
Quamobrem Mofes vxorem alieni-
genam duxit?
Typus erat Chrifti Domini: qui,
cum ex Iudæis fecundum
carnem natus efiet, Ecclefiam
gentium appellauit fponfam fuam.
INTERR. V.
Τινές φασιν άγγελον ὀφθῆναι τῷ Mw- Quidam ferunt, angelum apparuife
σῆ ἐν 2) τῷ βάτω,
Ο
Ἡ ἀνάγνωσις τοῦ χωρίου τὸν ὀφθέντα
δηλοί, ώφθη γάρ φησιν αὐτῷ ἀγ
γελος Κυρίου ἐν φλογὶ πυρὸς 3) ἐκ τοῦ
βάτου, καὶ μετ᾿ ὀλίγα ὡς δὲ εἶδε Κύριος
ὅτι προσάγει ἰδεῖν, ἐκάλεσεν αὐτὸν Κύ-
ριος ἐκ τοῦ βάτου καὶ πάλιν μετὰ βρα-
χέα καὶ εἶπεν αὐτῷ, ἐγώ εἰμι ὁ Θεός
Αβραάμ, καὶ ὁ Θεὸς Ἰσαάκ, καὶ ὁ Θεός
Ιακώς. καὶ εὐθὺς ἐπήγαγεν απέτρεψε
δὲ Μωσῆς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἠυλαβει
το γὰρ 4) καταβλέψαι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ.
καὶ ἐπισυνῆψεν ἰδὼν εἶδον τὴν κάκωσιν
τοῦ λαοῦ μου τοῦ ἐν Αἰγύπτῳ, καὶ τῆς
κραυγῆς αὐτῶν ἤκουσα· καὶ τὰ ἑξῆς:
καὶ αὖθις ἐγώ εἰμι ὁ ὤν τάδε ἐρεῖς τοῖς
υἱοῖς Ἰσραὴλ, ὁ ὢν ἀπέςαλκέ με πρὸς
ὑμᾶς. καὶ ὅλον δὲ τὸ χωρίον δείκνυσι
Θεὸν ὄντα τὸν ὀφθέντα. κέκληκε δὲ αὐ-
τὸν καὶ ἄγγελον, ἵνα γνῶμεν ὡς ὁ ὀφθεὶς
οὐκ ἔτιν ὁ Θεὸς καὶ πατής τίνος γὰρ ἄγ.
γελος ὁ πατήρ; ἀλλ᾽ ὁ μονογενής υἱὸς,
μεγάλης βουλῆς ἄγγελος ὁ τοῖς ἱεροῖς
•
اد
ο ων
Ο
Q
ως ο
ὁ
Mofi in rubo.
Huius loci lettio declarat, quis
Et
fit qui vifus eft. Apparuit
enim, inquit, b) ipfi Angelus Do-
paulo poft: Vr autem vidit Do-
mini in flamma ignis e rubo. Et
minus, quod accederet ad viden
dum, vocauit illum e rubo.
iterum poft pauca: Et dixit illi,
Ego fum Deus Abrahami, Deus
adidit: Auertit autcm Mofes vul
Fame, et Deus Iacobi. Et mox
tum fuum, Metuebat enim intue-
ri coram Deo. Et fubiunxit: Vi
dens vidi efliftionem populi mei,
qui eft in Aegypto, et clamorem
corum audiui, et reliqua. Et ire-
rum: Ego fum, qui fum.
dices filiis Ifraclis, QVI EST, WH
μὲ me ad vos.
Hac
Vniuerfus ille lo-
cus demonftrat, Deum efle eum
qui apparuit. Vocauit autem il-
quas qui vifus eft, non fit Deus
lum Angelum, vt cognofcamus,
guod is qui vifus eft, non fit Deus
Pater, cuius enim Angelus effet
Pater fed vnigenitus Filius, qui
magni confilii eft * Angelus : qui fa- *
HS
cris
1) Μωσής. Cod. et ric. femper, Μωϋσῆς. 2) τῷ. Cod. et Fic, τῇ. 3) ἐκ τῆς
Del. in Cod. et apud erc.
4) Cod. κατεμβλέψαι.
a) Ier. 9, 25. 26.
Exod, 3, 2, fqq.
I 22
B. THEODORETI
•
το
cris difcipulis dixit, a) Omnia μαθητας ειρηκώς, πάντα ὅσα ἤκουσα
quæcumque audiui a patre meo,
nota feci vobis. Quemadmolum
autem Angeli nomen pofuit, non
minifterium quodpiam innuens,
fed perfonam vnigeniti demon-
ftrans: fic iterum ipfius tum na-
turam tum potentiam prædicat,
dum ait ipfum dixiffe,b) Ego fum
qui fum, et, Ego Deus Abrabani,
Deus Ifaaci, et Deus Iacobi, hoc
mihi nomen aternum, et memoriale
per omnes generationes. Hæc au-
tem et fubftantiam diuinam indi-
cant, et eternitatem, atque perpe-
tuitatem demonftrant.
INTERR. VI.
παρὰ τοῦ πατρός μου, δεδήλωκα ὑμῖν.
ὥσπερ δὲ τὸ ἄγγελος ὄνομα τέθεικεν,
οὐχ ὑπουργίαν τινὰ σημαίνων, ἀλλὰ τοῦ
μονογενοὺς ἐμφαίνων τὸ πρόσωπον οὔ
τω πάλιν αὐτοῦ καὶ τὴν φύσιν, καὶ τὴν
ἐξουσίαν κηρύττει, λέγων αὐτὸν εἰρηκέ
ναι, ἐγώ εἰμι ὁ ὤν, καὶ ἐγὼ ὁ Θεὸς
᾿Αβραάμ, καὶ Θεὸς Ἰσαάκ, καὶ Θεὸς Ια
κώς τοῦτο μοι όνομα αιώνιον, καὶ μνημό
συνον γενεῶν. ταῦτα δὲ καὶ τὴν θείαν
οὐσίαν δηλοῖ, καὶ τὸ αἰώνιον καὶ τὸ αίδιον
δείκνυσιν,
τι
ΕΡΩΤ. 5.
το
Quid fibi vult, ardere rubum, et Τί δηλοῖ τὸ, τὸν βάτον καίεσθαι, και μή
non exuri? c)
ei virtutem atque humanita-
Dei
rum.
-
>
·
Τὴν
TO
κατακαίεσθαι;
Ο
tem prædicat, quod ignis Τ ὴν τοῦ Θεοῦ δύναμιν καὶ φιλανθρω
πίαν κηρύττει, ὅτι δὴ φρυγανώδη
1) ούσαν τὸ ἄσθετον οὐκ ἀνήλισκε πῦρ,
οἶμαι δὲ καὶ ἕτερα διὰ τούτου παραδη
λουθαι, καὶ ὅτι ὁ Ἰσραὴλ ὑπὸ τῶν Αἰ-
γυπτίων ἐπιβουλευόμενος οὐκ ἀναλωθή-
σεται, ἀλλὰ κράτλων ἔται τῶν πολεμούν.
των καὶ ὡς ὁ μονογενὴς ἐνανθρωπήσας,
καὶ παρθενικὴν οἰκήσας νηδύν, φυλάξει
τὴν παρθενίαν ἀκήρατον. φασὶ δέ τινες,
ἐν βάτω φανῆναι τὸν Θεὸν, καὶ οὐκ ἐν
ἄλλῳ φυτῷ, διὰ τὸ μὴ δύνασθαί τινα ἐκ
βάτου γλύψαι Θεόν. εἰκὸς γὰρ ἦν Ἰου
δαίους καὶ τοῦτο τολμῆσαι, εἴπερ ἐν ἄλ
λῳ ὤφθη φυτῷ.
inexftinguibilis rubum aridum, non
confumebat. Ego vero arbitror,
etiam alia fignificari: nempe I.
If
rallem Aegyptiorum infidiis appe-
títum non effe fubiugandum,
fed aduerfariis fuperiorem futu-
Item, vnigenitum huma-
nitatem affumentem, et virgina-
Jem vterum inhabitantem, imma-
culatam feruaturum effe virgini.
Ceterum nonnulli dicunt,
Deum in rubo, et non in alia plan-
ta apparuiffe, quod nemo poffet ex
rubo Deum efingere. Erat enim
verifimile, Iudzos hoc aufuros effe,
fi in alia planta apparuiffet.
tatem.
INTERR. VII.
Ouare iufus eft Mofes calceamen.
tum foluere? d)
Dicunt
icunt nonnulli, vt folicitudi-
nes fæculares abiiceret, huic
mortali vitæ adhærentes. Nam
pelles calceamentorum vita carent.
Alii vero dicunt, vt nudis pe-
dibus fanctificaret terram. Sed
1) οὖσαν. Cod. et PIC. ὄντα,
εν
Το
ΕΡΩΤ.
Ο
•
Διατί προσετάχθη ὁ Μωσῆς τὸ ὑπόδη
μα λύσαι;
Τινὲς φασὶν, ἵνα τὰς βιωτικὰς ἀποδεί
ψη μερίμνας, τὰς τῷ θνητῷ βίῳ
συνεζευγμένας. νεκρὰ γὰρ τῶν ὑποδή
μάτων τὰ δέρματα. τινὲς δὲ, ἵνα γυμνοῖς,
φασὶ, τοῖς ποσὶν ἁγιάση τὴν γῆν, ἐγὼ
«) Ioan. 15, 15. b) Exod. 3, 6: 15. e) Exod. 3, 2. d) Exod. 3,
δε
QVAST. IN EXOD. CAP. III.
123
δὲ οὐδέτερον τούτων προσίεμαι. πρῶτον
μὲν γὰς, οὐδέπω οὔτε ἀρχιερεὺς, οὔτε
προφήτης εκεχειροτόνητο. ἔπειτα δὲ
τοῦ Θεοῦ τὸν τόπον καθιερώσαντος, καὶ
τούτου χάριν ἅγιον ὀνομάσαντος, περιτ,
τὸν οἶμαι λέγειν 1) Μωσέα τοῖς ποσὶν &
γιάσαι τὸν τόπον. δύο τοίνυν ἡγοῦμαι διὰ
τούτου δηλοῦσθαι. πρῶτον μὲν γὰρ
λαβέςερον αὐτὸν τῷδε τῷ λόγῳ καθί-
ζησιν, ὥτε μετὰ δέους τῶν προστατ]ο-
μένων ἀκοῦσαι· ἔπειτα 2) προπαιδεύεται,
πῶς χρὴ τοὺς ἱερέας ἐν τῇ σκηνῆ λει-
τους γεν. γυμνοῖς γὰρ κἀκεῖνοι ποσὶ τὰς
λειτουργίας ἐπετέλουν, καὶ τὰς 3) θυσίας.
ΕΡΩΤ. ή.
TO
εύ
τα
Προειδὼς ὁ Θεὸς τοῦ Φαραὼ τὸ δυσπει-
θες, τί δήποτε μὴ 4) ἐξαρχῆς
αὐτὸν ἐκόλασεν;
รา
εί
Το
neutram ego fententiain ample
τor. Primum quidem, quia non-
dum neque pontifex, neque pro-
pheta conftitutus fucrat: deinde
vero, cum Deus locum illum fan-
@ificaffet, et proinde faustum ap-
pellaffer, fuperuacaneum puto di-
cere Mofen pedibus locum fanti-
ficaffe.
Duo igitur arbitror per
hoc fignificari. Primum enim re-
ligiofiorem hac ratione illum red-
dit, vt cum metu audiat quæ im
perantur: deinde prædocetur, qua
ratione oporteat facerdotes in ta-
bernaculo deferuire, Nudis enim
pedibus ili minifteria diuina per
agebant, et facrificia
*INTERR. VIII.
Cum Deus pranoffet contumaciam
Pharaonis, cur ab initio non
puniuit illum?
Satis aperuit, quod pranouerat.
ita
Ότι προήδει δεδήλωκεν. οίδα γάς φη."
σιν, ὅτι οὐ ς) προήσεται ὑμᾶς φα
Scio enim, inquit, a) quod non
ραώ βασιλεὺς Αἰγύπτου, εἰ μὴ μετὰ dimitter vos Pharao rex Aegypti
χειρὸς κραταιᾶς. καὶ ἐκτείνας την χει- extendamque manum meam, et per-
vt catis, nifi per manum validam.
ρα, πατάξω τοὺς Αἰγυπλίους ἀλλ' ὅμως» curiam Aegyptios. Verum cum
ἀγαθὸς ὢν καὶ φιλάνθρωπος κολάζειν Deus bonus fit et humanus, non
ἐκ μόνης προγνώσεως οὐκ ἀνέχεται αλ- vult punire ex fola prefcientia,
λὰ ἀναμένει τῶν πραγμάτων τὸ τέλος, fed exfpeftat operum finem : et
καὶ δείκνυσιν ἅπασι τῆς τιμωρίας τὸ δί. ua omnibus oftendit, quam iu-
fe puniat. Alioqui etiam lon-
καιον. ἄλλως τε καὶ πολλῷ
τε καὶ πολλῷ δικαιότερον, ge rquius eft, Pharaonis mali-
τὸ τὴν ἐκείνου γυμνωθῆκαι 6) κακίαν και tiam et nequitiam pateferi, quam
πονηρίαν, τοῦ τὸν Θεὸν ἀπηνῇ νομιθ- Duun crudelem exiftimari. Nam
ναι, εἰ γὰρ πρὸ τῶν ἐλέγχων ἐκόλασεν, fi puniuifer antequam redargue-
ἔδοξεν ἂν καὶ ὠμὸς εἶναι καὶ ἄδικος. νῦν τεr, crudelis vtique vifas effet et
δὲ καὶ τοῦ Θεοῦ 7) τὸ μακρόθυμον δέ- Dei longanimitas, et Pharaonis
iniquus: nunc autem perfpicitur
δεκται, κακείνου τὸ δυσσεβὲς καὶ θη impietas atque feritas conuinci
ριῶδες ἐλήλεγκται.
اد
fur.
INTERR
α) Cod. Μωϋσής. PIC. Μωυσέα. 2) Cod. et pr C, προπαιδεύσας. 3) θυσίας. Cod
et PIC. θείας. 4) Cod. ἐξαυτής. 5) Cod. et PIC. προΐσεται. 6) κακίαν καί.
Def. in Cod. et apud ric. 7) τὸ μακρόθυμον. In Cod. legitur quidem τὸ
μακάριον, in margine autem eadem manu adfcripta eft lectio τὸ μακρόθυμων.
a) Exod. 3, 19. 20.
1
124
B. THEODORETI
INTERR. IX.
ΕΡΩΤ. θ'.
Quare Deus primum fignum dedit Διατί πρῶτον σημείον δέδωκε τῆς ῥάβδου
virga mutationem in
ferpentem ? a)
Ayia Pharao, com-
τὴν εἰς ὄφιν μεταβολήν ;
اد
Oui aradonationecundat. Ἐπειδὴ λογικῆς ὁ Φαραώ φύσεως ὢν
Quia
pos
vfus eft contra Hebræos, et quod
in ipfo diuinum erat, belluinum
reddidit: ideo præcepit Deus vir-
gam, qua illum flagellauerat, in
ferpentem mutari, ad conuincen·
dam illius feritatem, et maleuolen-
tiam aperiendam. Siquidem ma-
lediationi ferpentis hoc quoque ad-
iundum eft,b) Inimicitias ponam
inter te et mulierem, et cetera.
INTERR. X.
Quid fignificat, quod manus reddita
eft leprofa ? c)
'amilia Iacobi in pietate educa-
ta profefta eft in Aegyptum,
fed illic impietatem Aegyptiorum
didicit: liberata vero ab illorum
feruitute, Deum omnium agno.
vit. Indicat ergo per manus al-
terationem, illorum fpurcitiam et
lepram, et vicifiim emundatio-
nein. Deinde Dominus Deus
ὠμότητι κατὰ τῶν Ἑβραίων ἐχρή
σατο, καὶ τὸ θεοειδὲς θηριῶδες ἀπέφη
νε, τὴν ῥάβδον δι' ἧς αὐτὸν ἐμαςίγωσεν,
εἰς ὄφιν μεταβληθῆναι προσέταξεν εἰς
ἔλεγχον μὲν τῆς ἐκείνου θηριωδίας, ἔμε
φασιν δὲ τῆς δυσμενείας καὶ γὰρ τῇ τοῦ
όφεως αρὰ καὶ ι) τοῦτο προστέθεικεν
ἔχθραν θήσω ἀναμέσον σοῦ καὶ ἀναμέ
σον τῆς γυναικὸς, καὶ τὰ ἑξῆς.
ΕΡΩΤ.
α
Ἡ λέπρωσις τῆς χειρὸς τί δηλοῖ;
ν εὐσεβεία τραφὲν τὸ γένος τοῦ Ἰα
κὡς εἰς τὴν Αἴγυπτον εἰσελήλυθεν
ἀλλ᾽ ἐκεῖ τῶν Αἰγυπτίων μετέμαθε τὴν
ασέβειαν τῆς ἐκείνων δὲ δουλείας ἀπαλ
λαγὲν, τὸν τῶν ὅλων ἐπέγνω Θεόν. δεδή
λωκε τοίνυν διὰ τῆς ἀλλοιώσεως τῆς χει
eὸς τὴν λέπρωσιν αὐτῶν, καὶ τὴν 2) κατὰ
τοῦτο κάθαρσιν, πρὸς δὲ τούτοις καὶ
aliud etiam difpenfabat. Nam ἕτερον ὁ δεσπότης ᾠκονόμει Θεός, ἐπειδή
cum de leprarum generibus le- γὰρ ἤμελλε τὸν περὶ τῶν λεπρῶν τιθέναι
gem laturus effer, et leprofos vo- νόμον, καὶ ἀκαθάρτους τούτους προσα
caturus immundos, nihil autem γορεύειν οὐδὲν δὲ τῶν ἀκουσίων ἀκάθαρ
fr immundum, quod non eft ve τον 3)ἕτερα διὰ τούτων οἰκονομῶν, τού
luntarium: alia per hæc difpen-
fans, his vfus eft legibus. Hac, τοις ἐχρήσατο τοῖς νόμοις· ἅπερ ἐν ἐκεῖ.
Deo volente, cum eo loci perue- vous γενόμενοι τοῖς χωρίοις σὺν Θεῶ φά
nerimus, demonftrabimus. Le- να δηλώσομεν. ἐλέπρωσε τοῦ νομοθέτου
gislatoris manum infecit lepsa, τὴν χεῖρα, τοὺς τὰ τέλεια πεπαιδευμέ
docens eos qui plenius inftrui νους διδάσκων, ὡς οὐδὲν τῶν τοιούτων
funt, horum nihil effe immun-
* dum. * Nam dextera, quæ admiran- ἀκάθαρτο». ἡ γὰρ τὰ θαύματα ἐκεῖνα
da illa perpetrauit, cum prius fuis. ἐργασαμένη δεξιά, λεπρὰ πρότερον γε-
fet leprofa, fignis diuinis inferuiuit, νομένη, ταῖς θεοσημείαις ὑπούργησε, καὶ
et elementa mutauit. Quæ res τὰ ςοιχεία 4) μετέβαλεν. 5) ἐκ τούτου
σε
δε
1) τοῦτο. Cod. ταῦτα. 2) κατὰ τοῦτο. Def. in Cod. et apud Fic. 3) τερα.
Cod. et Fic, addunt δέ. 4) Cod. μετέλαβεν. 5) ἐκ τούτου. Cod. et PIC
τοῦτο.
4) Exod. 4, 3. 1) Gen. 3, 15. c) Exod. 4, 6.
1
QVÆST. IN EXOD.
125
CAP. IV.
}
}
δὲ καὶ τὸν νομοθέτην τ) ἐπαίδευε μὴ μέ.
να φρονεῖν, ἀλλ᾽ εἰδέναι τὴν φύσιν, τῆς
λερωθείσης αναμιμνησκόμενον δεξιᾶς.
ΕΡΩΤ. ια'.
Mofen etiam admonebat non fu-
perbire, fed agnofcere naturam,
ex recordatione dextræ lepra in-
Fear
1
INTERR. XI.
Cum omnium Deus Mofis minifterio
fit vfus, cur exilis vocis et tar-
dioris lingua fecit
illum? a)
Ὑπουργῶ κεχρημένος τῷ Μωσῆ 2) ὁ τῶν
ὅλων Θεὸς, τί δήποτε ἰχνόφωνον αὐτὸν
διέπλασε καὶ βραδύγλωσσον;
Ἐπειδὴ τοῦτο μᾶλλον τὴν δύναμιν
E τοῦτος την Ο
ἐδείκνυ τὴν θείαν. ὥσπερ γὰς ἁλι
έας, καὶ τελώνας, καὶ σκυτοτόμους, κή.
ρυκας ἀληθείας καὶ διδασκάλους ευσε.
τείας ἐχειροτόνησεν, οὕτω διὰ φωνῆς
ἀσθενοῦς, καὶ γλώσσης βραδείας, και
τήχυνε τους Αἰγυπλίους σοφούς.
ΕΡΩΤ. β'.
Τὸ, ἐγὼ σκληρυνῶ τὴν καρδίαν Φαραὼ
Σ
πῶς νοητέον;
Μάλα ξάδιον ἦν τῷ Θεῷ, μετὰ τὴν
πρώτην απείθειαν πανωλεθρίαν
ἐπαγαγῶν· ἀλλὰ ἀφράζω κεχρημένος
μακροθυμία μετρίας αὐτῷ παιδείας
ἐπήγαγε. ταῦτα δὲ ἀντίτυπον ἐποίει
τὴν ἐκείνου καρδίαν. οἰόμενος γὰρ μὴ δύο
ναθαι τὸν Θεὸν μείζοσι χρήσαθαι τι
μωρίαις, τῶν μετρίων κατεφρόνει μαζί-
γων. καὶ ὅτι 3) τοῦθ᾽ οὕτως ἔχει, ἡ ἱςορία
διδάσκει. πρῶτον μὲν γὰρ τῶν θείων
4) ἐκείνων 5) ἐπακούσας ῥημάτων, ἐξαπός
δειλὸν τὸν λαόν ἵνα μοι λατρεύσω
σιν ἐν τῇ ἐρήμῳ, ὑπολαβὼν ἔφη τίς ἐξι
κύριος, 6) οὗ εισακούσομαι τῆς φωνῆς αὐ-
τοῦ; οὐκ οἶδα τὸν κύριον, καὶ τὸν Ἰσραὴλ
οὐκ ἐξαποτελῶ. ἔπειτα δὲ τῆς ῥάβδου
μεταβληθείσης εἰς ὄφιν, φησὶν ἡ θεία
γραφή. και κατίχυσεν ἡ καρδία Φαραώ,
καὶ οὐκ εἰσήκουσεν αὐτῶν,καθάπερ ἐλά-
λησεν αὐτοῖς Κύριος. καὶ εὐθὺς ἐπάγει
ου
μου,
uoniam iftud potentiam di-
vinam magis illuftrabat.
Quemadmodum enim pifcatores,
publicanos, et coriarios, veritatis
prædicatores et doctores pietatis
creauit: fic per vocem infrmam
et linguam tardam confudit fapien-
tes Aegypti.
INTERR. XII.
Quomodo illud intelligendum, Ego
indurabo cor Pharaonis? b)
De
eo
co perfacile erat, poft primam
exitio : fed Deus vtens ineffabi-
li longanimitate, moderatas illi
caftigationes infixits hæ vero rea
nitens cor eius reddiderunt. Exi-
contumaciam illum tradere
ftimans enim Pharao, Deum non
poffe grauioribus illum aficere
fupplicis, mediocria fagella con-
tempfit. Atque id ita fe habe
re, docet hiftoria.
Nam vbi
c)
primum audiffet diuina verba,
Dimitte populum meum, ut mili
feruiant in deferto, fufcipiens di-
xit: Quis ef Dominus, vt au-
diam vocem eius? Non noui Do
minum, et Ifrael non dimittam.
Poftmodum virga in ferpentem
mutata, diuina fic air fcriptura, d)
audiuit eos, quemadmodum locutus
erat eis Dominus. Et mox addit,
Et inualuit cor Pharaonis, et non
Σ
Dixit
Θεός. Cod. et pr. τῶν ὅλων ὁ Κύριος.
) Cod. et PIG, ακούσας, β) ού
1) Cod. et Fic. επαίδευσεν. 2) ὁ
3) τοῦθ'. Cod. ταῦθ'. 4) ἐκείνων. Abeft.
Cod. et Fic. ούκα
'
α) Εxod. 4, 18. b) Exod. 4, 31. c) Exod. S. 4) Exod. 7, 13.
3.
ستم
*
126
B. THEODORETI
M
Dixit autem Domus ad Μefin, εἶπε δὲ Κύριος πρὸς Μωσήν βεβάζηται
Aggranatum eft cor Pharaonis, ἡ καρδία Φαραὼ τοῦ μὴ ἐξαποςείλαι
vt non dimittat populum. Vtra-
Et inua-
liberam animi voluntatem.
υπ
と
​Ο
τό
que vero ifta, nempe, Er έπει τόν λαόν. αμφότερα δὲ σημαίνει τὸ τῆς
luit cor Pharaonis, et, Aggraua- γνώμης αὐθαίρετον, καὶ τὸ κατίχυσεν
rum eft cor Pharaonis, denotant ἡ καρδία Φαραώ, καὶ τὸ βεβάρηται ἡ
Αg. καρδία Φαραώ. βαρύνεται μὲν γὰρ καρ
δια ὑπὸ πονηρίας καθελκομένη. καὶ τοῦ
το σαφῶς ἡμᾶς ὁ μακάριος διδάσκει Δα
Είδ' αἱ ἀνομίαι μου ὑπερῆραν τὴν κεφα
λήν μου, 1) ὡσεὶ φορτίον βαρὺ ἐξαρύνθη
σαν ἐπ' ἐμέ. καὶ ὁ 2) Ζακχαρίας τὴν ἀνα-
μίαν ἐθεάσατο μολίβδου τάλαντον ἐν τῷ
τόματι φέρουσαν. ἡ δέ γε 3) ἀπονοία χρω
μένη 4) καρδία κατιχύειν λέγεται, ὡς ἀν
θιςαμένη τῷ δεσπότη 5) Θεῷ, καὶ νικῶν
αὐτοῦ νεανιευομένη τὴν δύναμιν. ἡ γὰρ
εὐσεβής ὑποτάτλεται κατὰ τὴν προφη
τικὴν παραίνεσιν, τὴν λέγουσαν, ὑποτά
γηθι τῷ Κυρίῳ, καὶ ἱκέτευσον αὐτόν. ἡ
δέ γε αντίτυπος καὶ οἱονεὶ λιθίνη σκλη-
ξύνεται. ὅθεν ὁ τῶν ὅλων Θεὸς διὰ τοῦ
προφήτου Ἰεζεκιήλ περὶ τῶν Ἰουδαίων
ἔφη καὶ ἐκσπάσω τὴν καρδίαν τὴν λι
θίνην ἐξ αὐτῶν. διά τοι τοῦτο καὶ ὁμα
κάριος Μωσῆς, τὴν ἐπινίκιον ἄδων ᾠδὴν
περὶ τοῦ Φαραὼ καὶ τῶν Αἰγυπτίων, εἴ
ρηκε κατέδυσαν εἰς βυθὸν ὡσεὶ λίθος.
καὶ πάλιν· ἔδυσαν ὡσεὶ μόλιβδος ἐν ὕδα
τι σφοδρῷ. ἐπειδὴ γὰρ 6) ἐβάρυναν ἑαυ
τῶν τὴν καρδίαν, ἔδυσαν ὡσεὶ μόλιβδος
ἐπειδὴ δὲ καὶ 7) ἐσκλήρυναν, κατέδυσαν
εἰς βυθὸν ὡσεὶ λίθος. ὅτι δὲ ἡ ἀντιτυπία
τῆς καρδίας, καὶ ἡ σκληρότης, ὑφ᾽ ἡμῶν
αὐτῶν γίγνεται, μάρτυς ὁ θεῖος ἀπόςο
λος λέγων ἀγνοῶν ὅτι τὸ χρησὸν τοῦ
Θεοῦ εἰς μετάνοιάν σε ἄγει κατὰ δὲ
τὴν σκληρότητά σου, καὶ ἀμετανόητον
καρδίαν, θησαυρίζεις σεαυτῷ ὀργὴν ἐν
grauatur enim cor, quando a
nequitia pertrahitur. Quod nos
apeite docet beatus Deuid, α)
a)
Iniquitates meæ fupergrefe fiunt
caput meum, et ficut onus graue
grauate funt fuper me. Et Za-
Charias b) confpexit iniquitatem
plumbi talentum in ore ferentem.
Cor autem contumaciter fe ge.
rens, obfirmari dicitur, quar
reludians Domino Deo, et iuue.
nili petulantia enitens, eius vir-
tutem fuperare. Cor enim piumn
cedit et fubjicitur, quemadmo-
* dum admonet propheta * dicens, c)
Subditus cfto Domino, et ora eum.
Cor autem refiftens et quafi la
pideum, induratur. Vnde Deus
omnium per prophetam Ezechie-
lem de Iudzis dixit,d) Et au-
feram ab illis cor lapideum Pro
pter hoc quoque beatus Mofes,
dum vidtoriæ caneret canticum
de Pharaone et Aegyptiis, ait, e)
Defcenderunt in profundum, qua-
fi lapis. Et iterum, Submerfi funt
quafi plumbum in aquis vehemen-
tibus. Et quoniam aggrauarunt
cor fuum, fubmerf tunt quam
plumbum: quia vero indurarunt,
defcenderunt in profundum quafi
lapis. Quod autem rcluftatio cor-
dis atque durities a nobis ipfis
procedat, teftatur diuinus Apo-
ftolus, dicens,f) Ignorans, quod
benignitas Dei ad punitentiam te
educat : fecundum duritiem au-
tem tuam et umpenitens cor, the-
fauri inftar reponis tibi iram in
C
τό
εν
ἡμές
1) ὡσεί. Cod. ὡς εἰ. Sic quoque paucis interpofitis, οἷον εἰ pro οιονεί. 2) Cod.
et PIC. Ζαχαρίας. 3) Cod. et PIC. απόνοια 4) ragdía. Defid in Cod..et
apud PIC. 5) Θεῷ. Cod. ct Fic. Χρισῷ. 6) Cod. et ric. ἐβάρυνεν.
7) Cod. et PIC ἐσκλήρυνεν.
a) Pl. 37, 4. b) Zach, 5, 7. c) Pl. 36, 7. d) Ezech. u, 19.
e) Exod. 15, 5. 10. f) Rom. 2, 4 - 6-
QVEST. IN EXOD. CAP. IV.
127
ώς
اد
Ο
πο
υπο
ἡμέρα ὀργῆς καὶ ἀποκαλύψεως, καὶ δι-
καιοκρισίας τοῦ Θεοῦ, ὃς ἀποδώσει ἑκά.
5ῳ κατὰ τὰ ἔργα αὐτοῦ. πρὸς δὲ τού-
τοις κακείνο σκοπητέον, ὡς εἰ φύσει που
τηρὸς ἦν ὁ Φαραώ, οὐκ ἂν αὐτοῦ τὴν
γνώμην ἐνήλλαξε. νῦν δὲ ὁρῶμεν ὑπὸ μὲν
τῆς παιδείας αὐτὸν μαλατόμενον, ὑπό
δὲ τῆς μακροθυμίας σκληρυνόμενον. παι.
δευόμενος γὰρ ἠντιβόλει τὸν νομοθέτην,
προσεύξαθε περὶ ἐμοῦ λέγων· καὶ πά.
λιν, ὁ Κύριος δίκαιος, ἐγὼ καὶ ὁ λαός μου
3) ἀσεβής, τῆς δὲ τιμωρίας παυομένης
ἐβαρύνετο, καὶ τοῖς προστάγμασι τοῖς
θείοις αντέλεγε· καὶ τῆς μὲν κυνομίας
ἐπενεχθείσης, ἐν Αἰγύπτῳ θύσαι προσ-
έταξε τῷ Θεῷ τοῦ θεωτάτου δὲ Μω-
σέως εἰρηκότος μὴ δύναθαι τοῦτο δρᾶσαι
διὰ τοὺς Αἰγυπλίους τὰ γὰρ ὑπ᾽ ἐκείνων
Φησὶ θεοποιούμενα θύσομεν, και 2) και
ταλεύοντες ἡμᾶς ἀποκτενοῦσιν ἐπέτρε-
ψεν εἰς τὴν ἔρημον ἀπελθεῖν, καὶ τὰς
θυσίας ἐπιτελέσαι. ἐπὶ τούτοις τοῦ προ-
φήτου προσευξαμένου, καὶ τὴν κυνόμυια
αν ἀποφήναντος φροῦδον, ἐξάρυνε φησι
τὴν καρδίαν αὐτοῦ καὶ ἐπὶ τούτου τοῦ
καιροῦ, καὶ οὐκ ἠθέλησεν ἐξαποςείλαι
τὸν λαόν. τοῦτο καὶ ἐπὶ τοῦ λοιμοῦ γε-
γένηται τῶν κτηνῶν· εἶδε γάς, φησὶ,
Φαραω, ὅτι οὐκ ἐτελεύτησεν ἀπὸ πάν.
των τῶν κτηνῶν τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ 3) ου
δὲν, καὶ ἐβαρύνθη ἡ καρδία Φαραώ, και
οὐκ ἐξαπέςειλε τὸν λαόν. ἐν τούτας
ἅπασι δείξας τὸ τῆς γνώμης αυθαίρετον.
και 4) διδάξας ὅπως αὐτοῖς ἐπηνέχθη
τῶν 5) φλυκταινῶν τὸ πάθος, καὶ ὅτι καὶ
τοῖς φαρμακοῖς ἡ νόσος επέσκηψε, και
οὐκ ἠδύναντο οἱ φαρμακοὶ τῆναι ἐναντίον
Μωσῆ διὰ τὰ ἕλκη ἠχύνοντο γὰρ καθηλ.
TO
1) ασεβής. Cod. δυσσεβής. 2) Cod. et
4) διδάξας. Cod. et pro δείξειν.
græci vi funt voce φλυκτίδες.
die ire et reuelationis, et iufti iu
dicii Dei, qui reddet vnicuique fee
cundum opera eius. Ad hac il-
lud quoque animaduertendum eft,
quod, f Pharao natura malus fuis
fet, nunquam animum mutaffet.
Nunc autem videmus ipfum cafti-
gatione quidem emollitum, longa-
nimitate vero diuina induratum.
Nam caftigatus obfecrabat Mo-
fen, a) Orate, inquiens, pro me.
et rurfum,b) Dominus eft iuftus :
ego et populus meus impii. Ces-
fante vero fupplicio aggrauaba-
tur, et mandatis diuinis contra-
dicebat. Et illata quidem plaga
murcarum caninarum, in Aegy
ριο facrificare Deo iufit: cun
que Mofes diuinus diceret, fe
non poffe hoc facere propter Ae-
gyptios: Sacrificabimus enim, in-
quit, c) ea qua ab illis pro Dis
coluntur, et boc facto lapidibus
otruent nos, atque interficient,
tandem permifit eos in defertum
abire, et facrificare. Poftea cum
oraffet Propheta, et mufcam ca-
ninam euanidam reddidiffet, Ag.
grauauit, inquit,d) cor fuum er
iam in hoc tempore, et noluit hi-
mittere populum. Idemnque acci-
dit pecoribus pefte morientibus.
Sciuit enim, inquit, e) Pharao,
quod ex omnibus pecoribus filio-
rum Ifraclis ne vnum quidem ani-
mal periifer. Et aggrauatum eft
cor Pharaonis, et non dimifit popu
lum: demonftrans per hæc omnia,
fe ex libera voluntare agere,
que etiam cum docuiffet, quo-
morbus, qui eriam incantatores
modo illatus fit ipfis puftularum
inuaferat, ita vt non poffent fa
re in confpetu Motis propter
vlcera, (pudebat enim eos vice
Al-
fum,
FIC. καταλεύσοντες. 3) οὐδέν. Cod. οὐδὲ ἕν,
) Cod. et Fic.
5) Cod. et Fic. φλυκτενῶν. Interpretes
ibi
a) Exod. 8, 8. b) Ib. c. 9, 27, c) lb. c. 8, 26, (d) Ib. c. 8, 3â…… €) lb. c. 9, 7-
128
B. THEODORETI
Β.
Et
rum, et quod fibi ipfis non pos-
fent fuccurrere, fubiunxit,a) Et
* * indurauit Dominus cor Pharao-
nis, et non audiuit eos, quemad-
modum fatuerat eis Dominus. Εt
paulo poft dixit ad Pharaonem, b)
Hunc in finem conferuatus es, vt
eftendam in te virtutem meam et
et annuntietur nomen meum in
vt
3
vniuerfa terra. Et iterum poft
pauca dixit etiam quæ fequun-
tur:c) Videns Phardo, quod ces-
faffet pluuia, grando et toni-
trua, denuo peccauit Pharao, et
aggrauauit cor fuum, et feruortim
fuorum: et indurauit cor Pharao,
et non dimifit filios Ifraelis, ficu-
ti dixerat Dominus Mofi. Hæc
autem verba, ficuti dixerat, pra
fcientiam Dei indicant, quafi di-
ceret, nihil horum Deus omnium
ignorauit, fed ab initio prædi-
xit. Hæc autem vniuerfa recen-
fui, docere volens, neque Pha-
raonem fuiffe naturæ praua, ne-
que Dominum Deum animum
eius durum et reluctanter fecis-
fe. Nam qui modo in hanc,
modo in illam partem inclinat,
demonftrat liberam apimni volun.
tatem. Ceterum, vt aliqua ad-
dula fimilitudine controuerfam
diffoluamus, fol vi caloris fui ce-
ram quidem liquefacit, lutum ve-
ro exficcat: et illam quidem emol.
lit, hoc autem indurat. Quem-
admodum ergo fol ifte vna et eau
dem virtute contraria operatur: fic
ex longanimitate Dei omnium non-
nulli capiunt vtilitatem, alii vero
damnum: et illi emolliuntur, ini
vero indurantur. Quod et Dominus
declarauit in facris Euangeliis: Ad
iudicium enim, inquit, a) ego inbunc
•
Το
Ο
κωμένοι, καὶ σφίσιν αὐτοῖς ἐπαμύναι μὴ
δυνάμενοι, ἐπήγαγε. καὶ ἐσκλήρυνε Κύ
ριος τὴν καρδίαν Φαραώ, καὶ οὐκ εἰσή
κουσεν αὐτῶν, καθὰ συνέταξεν αὐτοῖς
Κύριος. καὶ μετ᾿ ὀλίγα πρὸς αὐτὸν ἔφη
τον Φαραώ. ἕνεκεν τούτου διετηρήθης.
ἵνα ἐνδείξωμαι ἐν σοὶ τὴν ι) ἰχύν μου, και
ὅπως διαγγελῆ τὸ ὄνομά μου ἐν πάσῃ τῆ
γῆ. καὶ αὖθις μετ' ὀλίγα, καὶ ταῦτα
ἔφη ἰδὼν γάρ φησι Φαραὼ ὅτι πέπαυ
ται ὁ ὑετὸς, καὶ ἡ χάλαζα, καὶ αίφω
ναι, καὶ προσέθετο Φαραὼ τοῦ ἁμαρτά.
νειν· καὶ ἐβάρυνε τὴν καρδίαν αὐτοῦ, καὶ
τῶν θεραπόντων αὐτοῦ· καὶ 2) ἐσκλήρυ
νε τὴν καρδίαν Φαραώ, καὶ οὐκ ἐξαπέ
seλε τοὺς υἱοὺς Ἰσραὴλ, καθάπερ ἐλά
λησε Κύριος τῷ Μωσῆ, τὸ δὲ καθάπερ
ἐλάλησε, τὴν πρόγνωσιν τοῦ Θεοῦ δηλοῖ,
ἀντὶ τοῦ, οὐδὲν τούτων ἠγνόησεν ὁ τῶν
ὅλων Θεός, ἀλλ᾽ ἐξαρχῆς προείρηκε.
ταῦτα δὲ πάντα διεξῆλθον, δείξαι βου
λόμενος, ὡς οὔτε φύσεως ἦν ὁ Φαραὼ
πονηρᾶς, οὔτε ὁ δεσπότης Θεὸς σκληρὰν
αὐτοῦ
ἀντίτυπον τὴν γνώμην εἰργά
σάτο, ὁ γὰρ νῦν μὲν εἰς τοῦτο ῥέπων, νῦν
δὲ εἰς ἐκεῖνο, δείκνυσι τὸ τῆς γνώμης αὐ
θαίρετον. ἵνα δὲ καὶ ἔκ τινος 3) εἰκόνος τὸ
δε
αμφιβαλλόμενον διαλύσωμεν ὁ ἥλιος τῇ
τῆς θέρμης ἐνεργεία τὸν μὲν κηρὸν ὑγραί
ve, τὸν δὲ πηλὸν ξηραίνει, καὶ τὸν μὲν
μαλάττει, τὸν δὲ σκληρύνει, ὥσπερ τοίνυν
4) οὗτος τῇ ἐνεργεία τῇ μιὰ τὰ ἐναντία
ποιες, οὕτω τῇ τοῦ Θεοῦ τῶν ὅλων μακρο
θυμία, οἱ μὲν ὠφέλειαν, οἱ δὲ βλάβην
καρποῦνται καὶ οἱ μὲν μαλάτζονται,
δὲ σκληρύνονται. τοῦτο καὶ ὁ Κύριος ἐν
τοῖς ἱεροῖς εὐαγγελίοις δεδήλωκεν εἰς
κρίμα γάρ, φησίν, ἐγὼ εἰς τὸν κόσμον
भव्य
ώς
ой
भे
οἱ
τους
1) σχύν. Cod. et Fic. δύναμη, quæ eft lectio Cod. alex. Exod 9, 16. Ita quo-
que legitur in Epift. b. r Av Li ad Rom. c. 9, 17. 2) Cod. ἐσκλήρυνεν ἡ καρ
δία. 3) εἰκόνος. Def. in Cod. et apud pic. 4) Cod. οὕτως.
a) Éxod. 9, 12. b) Ib. c. 9, 16. Rom. 9, 17. c) Exod. 9, 34. 35. d) Ioann. 9, 39.
QVAST. IN EXOD. CAP. IV.
129
Ο
}
TO
اد
τοῦτον ἦλθον, ἵνα οἱ μὴ βλέποντες βλέ-
πωσι, καὶ οἱ βλέποντες τυφλοί γένων.
ται. τοῦτο δὲ οὐ τοῦ δεσπότου δηλοῖ τὸν
σκοπόν˙ οὐδὲ γὰρ τούτου χάριν ἐλήλυ
θεν, ἵνα τυφλοὺς ἀπεφήνη τους βλέπον-
τας ἀλλὰ τὸ γεγενημένον δεδήλωκεν.
1) αὐτὸς μὲν γὰρ βούλεται πάντας ἀν-
αν
θρώπους σωθῆναι, καὶ εἰς ἐπίγνωσιν
ληθείας ἐλθεῖν. ἐπειδὴ δὲ τὸ αὐθαίρει
τον ἔχει τῶν ἀνθρώπων ἡ φύσις, οἱ μὲν
πεπιτευκότες σωτηρίας απήλαυσαν, οἱ
δὲ ἀπιζήσαντες πρόξενοι 2) ἑαυτοῖς τῆς
γεέννης γεγένηνται. οὕτως ὁ Ἰούδας βλέ.
πων, ἀπόςολος γὰρ ἦν, ὕτερον ἐτυφλώ-
Θη· ὁ δὲ θεσπέσιος Παῦλος τυφλὸς ὢν
πρότερον, ανέβλεψεν ὕπερον. οὕτω διὰ
τῆς τοῦ σωτῆρος ἐπιφανείας, ἐτυφλώθη-
σαν μὲν τῶν Ἰουδαίων οἱ πλεῖςοι, 3) ανέ
βλεψαν δὲ τὰ ἔθνη. οὐ μὴν, ἐπειδή τινες
ἔμελλον ἀπιζήσειν, ἐχρῆν μὴ γενέσθαι
τὴν κατὰ σάρκα τοῦ σωτῆρος ἡμῶν οἰκου
νομίαν τοῦτο γὰρ ἀπεςέρει τὴν οἰκουμέ.
την τῆς σωτηρίας. οὕτω καὶ ὁ θειότατος
ἔφη Συμεών· ἰδοὺ οὗτος κείται εἰς πλῶς
σιν καὶ ἀνάςασιν πολλῶν ἐν τῷ Ἰσραὴλ,
καὶ εἰς σημεῖον ἀντιλεγόμενον, κακείνα
μέντοι εἰδέναι χρὴ, ὡς τὸν παρόντα βίον
ὁ τῶν ὅλων Θεὸς σάδιον τοῖς ἀνθρώποις
ἀπέφηνεν, ἵν᾽ ἐν τούτῳ ἀγωνιζόμενοι, δη-
λώσωσι τὸν οἰκεῖον σκοπόν˙ ἐν δέ γε τῷ
μέλλοντι τὴν δικαίαν ποιούμενος κρίσιν,
τοὺς μὲν ὡς νικηφόρους ἀγωνικὰς κεφα-
ώς
νώση, τοὺς δὲ κολάση ὡς τῆς κακίας ἐς-
έρ
γάτας γεγενημένους. ἐπειδὴ δὲ οὐχ α.
παντες τῷ μέλλοντι πιςεύουσι βίω, μά-
λα 4)σοφῶς ὁ τῶν ὅλων Θεός και καλά.
ζει τινὰς ἐν τῷδε τῷ βίῳ πονηρία συνε-
εν
ώς
τω
mundum veni, or qui non vident,
videant: et qui vident, caci fiante
lem fuiffe Domini fcopum : ne-
Non quod per hoc declaretur ta-
que enim huius rei gratia venit
vt reddat eos qui vident czcos
fed il quod factum eft indica-
vit. a) Ipfe enim vult omnes ho-
mines faluos fieri, et ad cognitiv-
Sed cum
nem veritatis venire.
humana narura arbitrii habeat li-
bertatem, qui crediderunt, falu-
tem funt confecuti : qui vero non
crediderunt, gehenna fibi facti
funt autores.
Sic et Iudas vi
poftea vero exczcatus eft: diui.
dit, fiquidem Apoftolus erat,
nus autem Paulus, cum antea
cacus efet, poftea vifum rece
pit. Sic per aduentum Saluato-
ris Iudeorum plurimi excrcati
funt, gentes autem vifum rece
quidam non
perunt. Non tamen ob id, quod
erant credituri
oportebat difpenfationem Saluato-
ris noftri fecundum carnem non
feri: hoc enim priuaflet orbem
falute. Sic et perdiuinus Simeon
dixit, b) Ecce pofitus eft hic in
* lapfum et refurrectionem mul. *
rorum in Ifrael, et in fignum cui
contradicetur.
Verumtamen hoc
fcire oportet, quod Deus omni-
um præfentem vitam ftadium ho-
certant in eo, proprium fcopunz
minibus effe conftituit, vt qui
declarent: in futuro vero feculo
iufte iudicans, illos vt viétores
athletas coronet, hos vero pu-
derunt. Et quia non omnes vitamm
niat ceu eos qui nequitia fe de-
futuram credunt, Deus omnium
etiam in hac vita quosdam fa
pientiffime punit fagitiofe viuen
tes,
er
1) αὐτός. Cod. οὕτως. Pic. οὗτος. 2) ἑαυτοῖς. Cod. et Fic, σφίσι 3) Cod. et
PIC. ανέβλεψε. 4) σοφῶς. Cod. et Pc, σαφώς.
a) 1 Tim. 2, 4.
B. Theod. Tom. I.
b) Luc. 2,34.
-
130
B. THEODORETI
cura
που
Ο
tes, et viciffim alios predicat re- ζηκότας, 1) καὶ αὖ πάλιν ἄλλους ἀνακη
ligionis ftudiofos non mediocri- ούτε εὐσεβείας πεφροντικότας ὡς μά
ter. Quapropter diuinus Apofto- λικα τούτου χάριν ὁ θεῖος ἀπόςολος,
lus a) quosdam ire vafa, non τινὰς μὲν σκεύη ὀργῆς, τινὰς δὲ σκεύη
nullos vafa mifericordia nomina- ἐλέους ὠνόμασεν. ἐπειδὴ δι᾽ ἐκείνων μὲν
vit: quia per illos declaratur iu-
fte puniens Dominus Deus, per της Θεός· διὰ δὲ τούτων ἐπιμελείας παν
δῆλος γίνεται κολάζων 2) ἐνδίκως ὁ δεσπός
hos autem virtutis ftudiofos omni τοδαπῆς ἀξιῶν καὶ προμηθείας τοὺς τῆς
et prouidentia profequens. ἀρετῆς ἀθλητάς. ἴδοι δ᾽ ἄν τις καὶ τῶν
Medicos autem, qui corpora cu-
want, videre eft cauteriis et inci, σωμάτων τοὺς ἰατροὺς τομαῖς καὶ 3) και
fionibus vti, ac abditos humo. τῆςσι χρωμένους, καὶ τοὺς κεκρυμμένους
xes, qui morbum acerbiorem red- χυμούς, καὶ χαλεπὴν τὴν νόσον ἐργαζο
dunt, educere et amouere, et la- μένους, 4) αναμοχλεύοντας καὶ ἐξάγον
tentes affectiones manifeftare. Sic τας, καὶ τὰ λανθάνοντα πάθη δηλα
et Deus vniuerfi cogitationes im ποιοῦντας. οὕτως καὶ ὁ τῶν ὅλων Θεὸς
probas caftigationibus reuelat. Id. τῶν λογισμῶν τὴν πονηρίαν ταῖς παιδεί
que Ifraeli dixit in Deuterono- as γυμνοῖ. τοῦτο γὰρ καὶ ἐν τῷ Δευτε
mio: b) Et recordaberis totius vid, ρονομίῳ πρὸς τὸν Ἰσραὴλ ἔφη και μνη
per quam adduxit te Dominus θήση πᾶσαν τὴν ὁδὸν, ἣν ἤγαγε σε Κύ
Deus tuus quadraginta annis per ριος ὁ Θεός σου τεσσαρακοςὸν ἔτος ἐν
defertum, vt offligeret te, atque ἐρήμῳ, ὅπως κακώση σε καὶ πειράση σε
tentaret te, et nota furent, qua καὶ διαγνωθῆ τὰ ἐν τῇ καρδίᾳ σου, ε
in tuo animo verfabantur, vtrum
φυλάξη τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ, ἢ οὐ. καὶ
cuftodires mandata illius, an non.
Afflixit itaque te, et fame te ma-
ἐκάκωσε σε, καὶ ἐλιμαγχόνησέ σε, και
serauit, et reliqua. Sicut ergo
τὰ ἑξῆς. καθάπερ δὲ πάλιν οἱ ἰατροὶ
medici rurfum multis prafen. τους ανηκέςως διακειμένους πολλῶν παι
tibus eos qui morbo laborant ρόντων τέμνουσιν, οὐκ ἐκείνοις τοσοῦτον
infanabili, fecant, non tamn yt ἐπικουροῦντες· ἴσασι γὰρ αὐτῶν τὴν νό
iis fuccurrant, fciunt enim il-
morbum efe incurabi σον ανίατον ἀλλὰ τοὺς φοιτητὰς τὸν
lem, quam vt doceant difcipu- τῆς ἰατρείας διδάσκοντες τρόπον οὕτω
los rationem medendi: ita Deus καὶ τὸν Φαραὼ ὠμοτάτη καὶ θηριώδει
Pharaonem crudeliffimo et ferino χρησάμενον γνώμη τους παντοδαπας
animo indulgentem omnigenis τιμωρίαις ὑπέβαλεν ὁ Θεὸς, πάντας ὡς
fuppliciis fubiecit, plane docens ἐπίπαν διδάσκων ἀνθρώπους, ὡς αὐτὸς
omnes homines, quod ipfe crea-
turam regat, qui iufte vlcifca-
,
vt
tur iniuriam pafos, et nocen-
tes iufte puniat. Quod et Pha-
1) καὶ αὖ πάλιν. Cod. ὡς μάλιςα.
Ο
51
τη
ιθύνει την κτίσιν καὶ τοῖς μὲν ἀδικουμέ
νοις ἐπαμύνει δικαίως, κολάζει δὲ τοὺς
ἀδικοῦντας 5) ἐνδίκως. τοῦτο γὰρ καὶ πρὸς
αυτον
ws.
2) ενδίκως. Cod. et PIC. μὲν δικαίως ὡς.
3) καυτηρσι - χυμούς. Cod. et Fic. καυτῆρσιν κατὰ τοὺς κεκρυμμένους χρωμένους
χυμούς. 4) αναμοχλεύοντας. Cod. præmittit τὰ τούτων. PIC, καὶ τὰ τούτων.
5) ἐνδίκως. Cod. et Pic, ἐν δίκῃ,
a) Rom. 9, 22. 23. b) Deut. 8, 2.3.
QVEST. IN EXOD. CAP. IV.
131
!
Ο
αὐτὸν ἔφη τὸν Φαραώ, ἕνεκεν τούτου διε-
τηρήθης, ἵνα ἐνδείξωμαι ἐν σοὶ τὴν ἰσχύν
μου, καὶ ὅπως διαγγελῇ τὸ ὄνομά μου ἐν
πάση τη γῆ. ὅτι δὲ πάντοσε διέδραμε
γη
τῶν πεπραγμένων ἡ μνήμη, μάρτυς ἡ
Ραὰς ἡ πόρνη είποῦσα τοῖς κατασκέ.
ποις, ὅτι ὁ φόβος ὑμῶν 1) καὶ ὁ τρόμος
ὑμῶν ἐπέπεσεν ἐφ' ἡμᾶς ἠκούσαμεν γὰρ
2) ὅτι κατεξήρανε Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν
τὴν ἐρυθρὰν θάλασσαν πρὸ προσώπου
ὑμῶν. μαρτυροῦσι δὲ καὶ οἱ ἀλλόφυλοι
πόρξωθεν τὴν κιβωτὸν θεασάμενοι, καὶ
βοήσαντες, 3) οὐαὶ ἡμῖν, οὗτος ὁ Θεὸς
πατάξας τὴν Αἴγυπτον.
,
υτων
Ο
ΕΡΩΤ. γ.
Διατί δὲ συνεχώρησεν ὁ Θεὸς ταῦτα
παθῶν τὸν λαόν ;
“να μὴ μόνον τοὺς Αἰγυπλίους, 4) ἀλλὰ
καὶ τοὺς ἐκείνων μισήσωσι θεούς, ὡς
τοιαῦτα παρ' αὐτῶν πεπονθότες και
ἵνα συντόμως ὑπακούσωσιν 5) ἐξελθεῖν κε-
λευόμενοι. εἰ γὰρ καὶ τούτων 6) οὕτω γε-
γενημένων ανεμιμνήσκοντο τῆς ἐν Αἰγύ-
πλῳ τρυφῆς, καὶ πολλάκις ἐπειράθησαν
ἀνατρέψαι, τίς ἂν αὐτοὺς ἔπεισε κατα·
λιπῶν τὴν Αἴγυπτον μηδὲν 7) παρ' αυ-
τῶν πεπονθότας δεινόν;
اد
αν
ΕΡΩΤ. ιδ'.
εν
Διατί ἠβουλήθη ὁ ἄγγελος ἀνελεῖν τὸν
Μωσήν;
Ἡ γυνὴ μὲν ἐτόπασε διὰ τὸ θάτερον
τῶν παιδίων μὴ περιτμηθῆναι και
τὰ τὸν τῶν Ἑβραίων νόμον παραυτίκα
γοῦν αὐτῷ τὴν περιτομὴν προσενήνοχε.
τινὲς δὲ φασὶν, ἐπειδὴ πεμφθεὶς ἐπ' ἐλευ-
θερίᾳ τῶν ὁμοφύλων κοινωνὸν εἶχε τῆς
Επ
raoni dixit, a) Ideo conferuatus
es, ut oftendam in te potentiam
meam et vt annuntietur nomen
>
Terror
Audiuimus enim,
meum in vniuerfa terra. Quod
autem palin euulgata fit gefto.
rum memoria, teftatur Raab me-
retrix, quæ exploratoribus dixit, b)
Τεντ or vefter et tremor veftri ce
quod Dominus Deus vefer exfice
cidit fuper nos.
cauerit mare rubrum ante faciem
veftram. Teftantur etiam id alie-
nigena, qui procul arcam intuen
tes, vociferabantur:c) Vanobis,
bic eft Deus, qui percuffit Aegy
ptum.
INTERR. XIII.
Quare Deus Ifraeliticum populumm
hæc pati permifit ?
Vt odio profequerentur non tan
tum Aegyptios, fed et illo-
rum deos, a quibus talia paffi
erant: et vt egredi iufi conte-
ftim parerent. Nam fi his ita
fe habentibus, nihilominus recor-
dabantur deliciarum Aegypti, et
"frpenumero illuc redire conaban-
moleftiam pafi effent, perfuade-
re potuiffet vt Aegyptum relin
querent?
tur, quis illis, fi nullam ab eis
INTERR. XIV.
Cur Angelus voluit interficere
Mofen ? d)
Vxor Moris arbitrabatur ob id
factum effe, quia puerorum
alter non eflet circumcifus fecun
dum legem Hebræorum: vnde
protinus eum circumcidit. Qui-
damn autem aiunt, id in caufa
fuiffe, quod Mofes miffus ad
1) και ὑμῶν. Del. in Cod. et apud pic.
Cod. addit αλλόφυλοι. 4) ἀλλά. Αbeft a
Def. in Cod. et apud pic. 6) οὕτω. Def.
apud pic.
1
I 2
libes
2) ὅτι. Cod. όπως. 3) οὐαὶ ἡμῖνο
Cod. et edit. Pioi. 5) ἐξελθεῖν,
7) παρ' αὐτῶν. Def in Cod. er
) Exod. 9, 16. Rom. 9, 17.) Iof. 2, 9. 10. 6) 1 Reg. 4. 8. d) Exod. 4, 24.
1
132
B. THEODORETI
1
*
liberandos gentiles fuos, coniu-
acceffit ad eum focer cum vxo-
re.
ού
τω
·
ο
ε
ὁδοῦ ι) τὴν ὁμόζυγον, οὓς ἐχρῆν συνιδείν,
gem itineris fociam habere vo- ὅτι 3) πρὸς τὸ πᾶσαι τὸν 3) κηδεςὴν, ὡς
luit. Quos vtique animaduerte-
re oportebat, quod Mofes, νι οὐ καταφρονήσει τῆς γυναικὸς, οὐδὲ ἑτέ
perfuaderet focero fuo, vxorem fe ραν αὐτῆς προτιμήσει, λαβῶν αὐτὴν
non contempturum, neque illi ἠναγκάθη, ἀλλ᾿ οὐ καταφρονητικῶς δια-
alteram prælaturum, illam affume- κονῶν τῷ θείῳ προστάγματι. αὐτίκα
re coactus eft, non quafi perfun- γοῦν λαβὼν τὴν ἀφορμὴν τοῦ ἀγγέλου,
&torie præceptum diuinum exfe-
quens: unos enim occafionem na- την γυναίκα πρὸς τοὺς οἰκείους ανατρέ
etus ab Angelo, iuffit vxorem ψαι προσέταξε. καὶ ὅτι τοῦτό ἐσιν άλη-
ad fuos familiares reuerti. Αι- θὲς, ἡ ἱτορία διδάσκει. μετὰ γὰρ τὴν ἕξο-
que hoc ita effe, docet hiftoria. δον τὴν ἐξ Αἰγύπτου, διαβάντων αὐτῶν
Nan ftatim ab egrefu Aegypti, τὴν ἐρυθραν θάλασσαν, καὶ εἰς τὸ Σίναιον
cuum pertranfident mare rubrum, 4) παραγενομένων ὄρος, ἀφίκετο σὺν τῇ
et perueniffent ad montem Sina, γυναικὶ πρὸς αὐτὸν ὁ κηδετής. λέγει δὲ
οὕτως ἡ ἱτορία έλαβε δὲ Ἰοθὼς ὁ ς) πεν-
θερὸς Μωση 6) Σεπφώραν τὴν γυναῖκα
Μωση, μετὰ τὴν ἄφεσιν αὐτῆς, καὶ τοὺς
δύο υἱοὺς αὐτοῦ, καὶ ἦλθε πρὸς τὸν Μω
στὴν εἰς τὴν ἔρημον. τοιγάρτοι ἄλλο τὶ
κατασκευάζων ὁ ἄγγελος ἔδειξε τὴν ἑομ-
φαίαν γυμνήν. ἐπειδὴ γὰρ ὁ μέγας Μω-
σῆς ἐδεδίει τὸν Φαραώ, καὶ πολλάκις τοῦ
το τὸ δέος ἐδήλωσε νῦν μὲν λέγων, τίς
εἰμι ἐγώ, ὅτι πορεύσομαι πρὸς Φαραὼ
εἶμι ἐγώ, ὅτι πορεύσομαι
βασιλέα Αἰγύπτου; νῦν, προχείρισαι ἄλ
λον δυνάμενον ὃν ἐξαποτελεῖς· καὶ πά
λιν, ἰχνόφωνος και βραδύγλωσσος ἐγώ
εἰμι ἀπειλὲ αὐτῷ τιμωρίαν ὁ ἄγγελος,
φόβῳ φόβον ἐξελαύνων, τῷ μείζονι τὸν
ἐλάττονα μονονουχὶ λέγων διὰ τῆς γε
γυμνωμένης ῥομφαίας, εἰ τὸν Φαραὼ δέ-
δοικας, μᾶλλον δεῖσον ἐμὲ τὸν καὶ φορά
τως σοι τὴν πληγὴν 7) ἐπενεγκεῖν δυνά
Sic itaque narrat hiftoria,a)
Accepit autem Iethro, focer Mo-
fs, Sepphoram vxorem Mofis, poft
dimifionem eius, et duos filios eius :
et venit ad Mofen in defertum.
c
Verumtamen aliud quippiam mo-
liebatur Angelus, dum gladium
euaginatum oftentabat. Quoniam
enim Mofes magnus metuebat
Pharaonem, quem metum fapius
manifeftauit, modo dicens,b) Quis
fum ego, vr eam ad Pharaonem
regem Aegypti? modo autem, e)
Elige alum qui pofit, quem mir.
res, et rurfum,d) Exilis vocis,
et tarde lingua fum ego; mina-
batur illi penas Angelus, me-
tum metu repellens, maiore vi
delicet minorem : perinde ac fi
per hunc enfein nudatum dice-
ret, fi Pharaonem tines, me mul-
to magis time, qui modo inuifibi-
li poffum te vulnerare.
T
μενον.
Ο
Ο
Τι
ΕΡΩΤ.
1) Cod. et Fic. τὸν ὁμόζυγα. 2) προς το. Def. in Cod. et apud erc. 3) και
δεςήν. Codex et ric. addunt βουλόμενος. 4) Cod. παραγενέθαι. FIC. παρα-
γίνεθαι. 5) πενθερός. Cod. et Fic. γαμβρός. Ita quoque of 6. 6) God, et
PIC. Σεπφόρων. 7) ἐπενεγκεῖν. Cod. et Fic. δοῦναι.
a) Exod. 18, 2. fqq. b) Exod. 3, 11. c) Exod. 4, 13. d) Ibid. c. 4, 10.
QVÆST. IN EXOD. CAP. VI.
133
ΕΡΩΤ. σέ.
* INTERR.
XV.
· Τί ἐςι, καὶ τὸ ὄνομά μου Κύριος οὐκ Quidnam hoc eft, Et nomen meum
ἐδήλωσα αὐτοῖς ;
Διδάσκει πόσης αὐτὸν καὶ τιμής και
Ο
εὐμενείας ἠξίωσεν. ὃ γὰρ τοῖς πα
τριάρχαις οὐκ ἐδήλωσεν ὄνομα, τοῦτο
αὐτῷ δῆλον ἐποίησεν. ἔφη γὰρ πρὸς αὐ.
τὸν, ἐγώ εἰμι ὁ ὤν. τοῦτο δὲ παρ᾽ Ἑβραί.
οις ἄφραςον ὀνομάζεται. ἀπείρηται γὰρ
αὐτοῖς τοῦτο διὰ τῆς γλώτης προφέ-
ρειν. γράφεται 1) δὲ διὰ τῶν τεσσάρων
τοιχείων· διὸ καὶ τετάγραμμον αὐτὸ
λέγουσι. τοῦτο δὲ καὶ τῷ πετάλῳ ἐπε-
γέγραπlο τῷ χρυσῷ, ὃ τῷ μετώπῳ τοῦ
ἀρχιερέως ἐπετίθετο τῇ 2) ταινία τῆς
κεφαλῆς προσδεσμούμενον. καλοῦσι δὲ
αὐτὸ Σαμαρεῖται μὲν Ἰαζὲ, Ἰουδαῖοι δὲ
3) 'Aiά.
ΕΡΩΤ. 4.
•
Ο
αυτο
Τί δήποτε τῆς τοῦ Ααρών γυναικὸς, ου
τὸν πατέρα μόνον, ἀλλὰ καὶ 4) τὸν
ἀδελφὸν δῆλον ἡμῖν πεποίηκεν ;
της βασιλικῆς καὶ τῆς ἱερατικής φυ.
λῆς τὴν ἐπιμιξίαν διδάσκει. ὁ γὰρ
Ναασσῶν υἱὸς τοῦ ᾿Αμιναδάβ. 5) ὁ δὲ
Αμιναδαβ του Αράμ ὁ δὲ Ἀρὰμ 6) τοῦ
Εσρών· ὁ δὲ Ἐσρὼν τοῦ Φαρές η) ὁ δὲ
7)
Φαρὲς τοῦ Ἰούδα. αὐτὸς δὲ ὁ Ναασσών
φύλαρχος ἦν τοῦ Ἰούδα. ἐκ τῆς τούτων
συγγενείας 8) ὁ Κύριος κατὰ σάρκα γε-
γέννηται. οὐ μάτην τοίνυν τῆς βασιλικῆς
και της ἱερατικῆς φυλῆς τὴν ἐπιμιξίαν
ἐδίδαξεν· ἀλλὰ δεικνὺς ὡς ὁ δεσπότης
Χρισὸς ἐξ ἀμφοτέρων ἐβλάσησεν, ὁ βασι.
λεὺς καὶ 9) ἱερεὺς κατὰ τὸ ἀνθρώπινον
χρηματίσας.
Ο
Ο
Dominus non indicaui
illis? a)
ο fendit quanto honore equam
taque beneuolentia fit
profecutus. Quod enim Patriar
chas celauerat nomen,
hoc ipfi
aperuit. Dixit enim illi, b) Ego
fum qui fum. Hoc autem apud
Hebizos dicitur inenarrabile :
prohibitum enim eft eis hoc lin-
gua pronuntiare. Scribitur autem
quatuor literis, et ob id appel-
lant illud quadrilirerum. Infcri-
ptum etiam fuit illud lamina
aureæ, quæ vittæ capitis alligata
pendebat ad frontem pontificis.
Samaritani porro vocant illud Ia-
be, Iudzi vero Aia.
INTERR. XVI.
Qua de caufa non tantum parrena
vxoris Aaronis, fed etiam
fratrem nobis indi-
cauit? c)
cum facerdo-
mixtam fuiffe
ribum regiam tuit. docet.
Τ
Naafon enim filius erat Amina-
dab, Aminadab
Aminadab autem filius
Arami, Aram autem filius Εmro-
mi, Efrom autem filius erat Pha-
res, Phares autem filius Iudæ.
Naaffon vero princeps erat tri-
bus Iudz. Ex horum cognatia-
ne natus eft Dominus fecundum
carnem. Non igitur frufira com
mixtionem docuit facerdotalis tri-
bus cumn regia; fed patefaciens,
quod Chriftus Dominus ex vtra-
que tribu natus fit, qui et fecun-
dum humanitatem rex et facerdos
fuit.
13
INTERR.
1) δὲ διὰ τῶν. Cod. γὰρ αὐτοῖς τῶν. 2) Cod. et Fic. τενείᾳ. 3) 'Αϊά. Cod. et
PIC. Ιά, 4) PIC. τὴν ἀδελφήν. Minus bene. 5) ὁ δὲ Αμιναδάβ. Def.
6) τοῦ - Εσρών. Def. 7) ὁ δὲ Φαρές. Del. 8) ὁ Κύριος - γεγέννηται. Def
9) ἱερούς. Cod. et PIC. αρχιερεύς,
a) Exod. 6, 3. b) Exod. 3, 14. c) Exod. 6, 25.
134
B. THEODORETI
INTERR. XVII.
Quomodo Mofes fuit -deus
C
Aaronis? a)
uemadmodum Deus impera:
bat Mofi, ita Mofes ipfi
Aaroni. Quamobrem etiam Aa-
Ton vocatus eft propheta Mofis.
INTERR. XVIII.
Cur permifit Deus incantatori.
bus eadem facere, qua
Mofes ? b)
R
eperiuntur etiam nunc impii
quidam, qui dicere audent,
diuinum Mofen admiranda illa fe-
ΕΡΩΤ.
Πῶς ἐγένετο 1) τοῦ ᾿Ακρὼν θεὸς
ὁ Μωσής;
ο
Ὥσπες ὁ Θεὸς προσέταττε τῷ Μω
σῆ, οὕτως ὁ Μωσῆς τῷ Ααρών.
διὸ δὲ καὶ προφήτης ὁ Ααρὼν προσηγο-
ρεύθη τοῦ Μωσέως.
ΕΡΩΤ. .
Τί δήποτε συνεχώρησεν ὁ Θεὸς τοῖς
φαρμακοῖς ταῦτα δρᾶσαι τῷ
Μωση;
་་
Εισί τινες καὶ νῦν τῶν
ἰσὶ τινες καὶ νῦν τῶν δυσσεβεία συ-
ζώντων, οἵ φασι γοητεία τεθαυμα
ciffe arte magica. Quare Deus τουργηκέναι τον 2) θεσπέσιον Μωσήν,
concefit incantatoribus, vt qua- τούτου χάριν ὁ Θεὸς ἐνδέδωκε τοῖς φας-
dam facerent: vt pateferer dis. μακοῖς ἔνια δρᾶσαι, ἵνα δειχθῆ τὸ διά
crimen. Etenim mutarunt illi et- φορον. μετέβαλον μὲν γὰρ καὶ αὐτοὶ
fam virgas in ferpentes, fed virga τὰς ῥάβδους εἰς ὄφεις ἀλλ' ἡ Μωσέως
Mofis illorum virgas deuorauit. ῥάβδος τὰς ἐκείνων κατέπιεν. καὶ μετέ
+ Mutarunt * etiam aquam in fan-
guinem, fed aquam in priftinam βαλον κακεῖνοι εἰς αἷμα τὸ ὕδωρ, ἀλλ'
naturam reducere non potuerunt. εἰς τὴν προτέραν ἐπαναγαγεῖν τὸ ὕδως
Ranas quoque produxerunt, non οὐκ ἔχυσαν φύσιν, καὶ τοὺς βατράχους
tamen ab illis potuerunt liberare ἐξήγαγον, οὐ μὴν καὶ ἀπαλλάξαι αὐτῶν
domos Aegyptiorum. Concedit τὰς τῶν Αἰγυπλίων ἠδυνήθησαν οἰκίας.
itaque incantatoribus, vt hæc face-
re poffent, vt Aegyptios caftiga, καὶ εἰς μὲν τὸ παιδεύειν τοὺς Αἰγυπτίους,
ret: non tamen vt penam cohi- καὶ τοῖς φαρμακοῖς ἐνεργεῖν ἐνεδίδου˙ εἰς
berent. Nam quoniam Aegyptia· δὲ τὸ παύειν τὴν τιμωρίαν οὐκέτι, ἐπει
rum rex, cum a Deo puniretur, δὴ γὰρ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ κολαζόμενος τῶν
non fuit contentus plagis a Deo Αἰγυπτίων ὁ βασιλεὺς, οὐκ ἠρκεῖτο τοις
illatis, fed præcepit incantatori-
θεηλάτοις πληγαίς, ἀλλὰ καὶ τοῖς φαρ
bus vltionem augere: etiam per
eos Deus illum afigebat. quafi μακοῖς αὔξειν τὴν τιμωρίαν ἐκέλευεν
diceret, quia pleati te delectat, καὶ διὰ τούτων αὐτὸν ἐκόλαζεν ὁ Θεὸς,
et feruorum meorum opera te 3) μονονουχὶ λέγων, ἐπειδὴ τέρπη κολα
caftigabo, et per tuos te ple- ζόμενος, καὶ διὰ τῶν 4) ἐμῶν θεραπόν
mentius indurari videret, havic- των παιδεύω, καὶ διὰ τῶν σῶν σὲ κολά
lorum illorum facultatem cohi. ζω ἰδὼν δὲ πλέον αὐτὸν σκληρυνόμενον,
buit: vt qui maiora animalia, εκώλυσε τὴν ἐνέργειαν ἐκείνων· καὶ 5) οἱ
nempe ranas, antea produxerant, τὸ μεῖζον ζῶον ἐξαγαγόντες τὸν βά
Cram. Cum autem illum vehe-
Το
σε
τραχον,
α) του Ααρών. Ita quoque Ficvs. Codex autem habet του Φαραώ, quæ le-
ctio propius ad textum hebr. accedit, et confenfu omnium Interpretum
græcorum munitur. Vid. MONT F. 1. c. P. 1. p. 64. 2) θεσπέσιον, Cod. et
FIC. θαυμάσιον. 3) Cod. μόνον οὐχι. 4) ἐμῶν. Cod. et Fic. σου. 5) οἱ. Def.
4) Exod. 7, 1. b) Exod. 7, II.
QVAST. IN EXOD. CAP. VII.
135
τραχον, τὸν σκνῖπα τὸν σμικρότατον
fciniphen minutulum producere
ἐξαγαγῶν οὐκ ἴχυσαν, ἀλλὰ δάκτυλον non poffent, fed plagain illam
2
συντή
Θεοῦ τὴν πληγὴν προσηγόρευσαν. τὰς
μέντοι 1) φλυκταίνας καὶ τοῖς ἐκείνων
2) ἐπήνεγκε σώμασιν, ἵνα καὶ αὐτοὶ μά-
θωσι, καὶ ὁ ἀνόητος αὐτῶν βασιλεὺς, ὡς
οὐ μόνον ἐπέχειν οὐ δύνανται τὰς θεη-
λάτους πληγάς, ἀλλὰ καὶ αὐτοὶ
μωροῦνται τοῖς ἄλλοις. ἀναιδείας τοίνυν
τὸ λέγειν μαγγανεία τινὶ τεθαυματους.
γηκέναι τον Μωσῆν, τῶν μάγων βοώντων
ὅτι θείας ἦν δυνάμεως τὰ σημεῖα. εἰ
γὰρ φαντασία ἦν τὸ παρ' αὐτοῦ δρώμε
νον, ἔδει κακείνους φαντάσαι, καὶ τὸν
ὁμότεχνον διελέγξαι· νῦν δὲ διαρξήδην
βοῶσι, δάκτυλος Θεοῦ ἐτι τοῦτο.
ΕΡΩΤ. θ'.
Τί δήποτε πρώτην 3) αὐτοῖς τὴν τοῦ
ὕδατος ἐπήγαγε πληγήν ;
Πρῶτον ἐπειδὴ μέγα ἐφρόνουν ἐπὶ τῷ
ποταμῷ, καὶ Θεὸν τοῦτον ἐνόμιζον,
τὴν τῶν νεφῶν αὐτοῖς παρέχοντα χρεί,
αν ἔπειτα καὶ διὰ τὰ βρέφη τῶν 4) του
δαίων εἰς τοῦτον παραπεμφθέντα με
ταβληθεὶς γὰρ εἰς αἷμα, τῆς γεγενημέ-
της κατηγορεί παιδοκτονίας. τούτου χά-
ριν καὶ τοὺς βατράχους ανέβλυσε τὰ
ὕδατα, ἀντὶ τῶν ἐν ἐκείνοις ἀποπνιγέν.
των αναδοθέντας παιδίων. μιμείται γάρ
πως τὰ βρέφη τοὺς βατράχους βαδί-
ζοντα· μηδέπω γὰρ τοῖς ποσὶ μόνοις και
χρῆσθαι δυνάμενα, ταῖς χερσὶν ἐπαμύνει
τῇ τῶν ποδῶν ἀσθενείᾳ, προσώζεσε δὲ ἐκ
τῶν βατράχων ἡ γῆ ἐπειδὴ προσώζει
σαν καὶ ἐσάπησαν τῶν Αἰγυπλίων οἱ μώ-
λωπες ἐκ τῆς παμπόλλης πονηρίας.
εκ
effe digitum Dei confiterentur.
Verum illorum corpora puftu-
lis etiam aflixit, vt difcerent ipfi,
et fatuus eorum rex, quod non
tantum plagas a Deo immiffas
auferre non poffent, fed etiam
ipfi cum reliquis plecterentur.
Impudentiffimum igitur eft dice-
re, Mofen magice miranda illa
perpetraffe, cum clamarent magi,
figna virtutis effe diuina. Si enim
erat imaginarium, quod per Mofen
emingere oportebat, et artifici fo-
gerebatur, illos quoque fimiliter
cium conuincere. Nunc vero di
ferre confitentur, hoc effe digitum
Dei.
INTERR.
XIX.
Cur primam aque plagam ipfis
intulit Deus? a)
Inprimis, quia gloriabantur Ae
gyptii de fluuio fuo, et hunc
ριο Deo habebant: vt qui pa
rem vium illis præberet, quem
nubes. Deinde, propter pueros
Iudzorum in illum demerfos.
Fluuius enim ille mutatus in fan-
guinem accufabat de czde pue-
rorum per eos commilla Hac
etiam de caufa aquæ ebullierunt
εις
fanas, pro pueris in illas demer-
Nam pueri inceffu ranas
quodammodo imitantur: et quia
nondum folis pedibus niti pos-
funt, manibus fupplent pedum
imbecillitatem. Computruit au-
tem terra ex ranis, fiquidem pu-
truerunt et corruptæ funt Aegy-
ptiorum cicatrices præ multiplici
nequitia.
I 4
ΕΡΩΤ.
1) Cod. et PIC. φλυκτένας. 2) Cod. ὑπήνεγκεν. 3) αὐτοῖς. Cod. et etc. αὐτήν.
a) Exod. 7, 19.
1136
B. THEODORETI
* INTERR. ΧΧ.
Si vniuerfa aqua murata eft in
fanguinem, quomodo Aegyptiorum
incantatores fuis maleficiis ea-
dem fecerunt, quæ
Mofes ? π.)
E
rat illis mare proximum: aqua
vero potui apta conuerfa erat
in fanguinem fola. Poterant ergo
aquam e mari inferre in do.
mum regiam et in colorem fan-
guineum conuertere: Deo nem-
pe id illis concedente, propter
iamn dialas caufas. Sed hoc no-
tandum elt, Mofen produxiffe ex
aquis ranas, et fciniphes e pul.
vere, mufcas autem caninas vnde
voluit, vt difcerent Aegyptii, Deo
effe perfacile, etiam fine terra et
aquis producere quæ libuerit.
Hac de caufa prædicit etiam fup.
plicia, ne cafu fortuito arbitren-
Fur illa contingere: fed intelli.
gant, effe plagas a Deo illatas.
INTERR. XXI.
Quare grandinem illaturus demun-
tiauit illis, vt pecora domum
cogerent?
Dor
ominus cum fit humanif.
mus, mifericordia temperat
fupplicia. Alioqui etiam noue-
rat, quosdam effe venia dignos.
quod nos docet fcriptura diuina:
Qui enim, ait, b) ex feruis Pha-
raonis timuit verbum Domini, per
cosa fua domum cogit. Qui ve-
τo verbum Domini neglexit, pe-
sora reliquit in agris. Grandi-
nem autem et fulgura immifit il-
lis, oftendens quod ipfe fit Domi.
mus omnium elementorum. Etenim
quia tam Aegyptii, quam Græ-
εἰ. τ.
ΕΡΩΤ. Κ.
1) Εἰ ὅλον τὸ ὕδωρ εἰς αἷμα μετεβλήθη,
πῶς ἐποίησαν οἱ ἐπαοιδοὶ τῶν Αἰγυπλίων
τοῖς φαρμακείαις αὐτῶν
ὡσαύτως ;
τα
TO
Ἐπέλαζεν αὐτοῖς καὶ ἡ θάλατα, τὸ
δὲ 2) πότιμον ὕδωρ εἰς αἷμα μετε-
βλήθη 3) μόνον. ἠδύναντο τοίνυν μετακο
μέσα, θαλάτιον ὕδωρ εἰς τὰ βασίλεια,
καὶ μεταβαλεῖν εἰς τὴν τοῦ αἵματος
4) χροιάν. τοῦ Θεοῦ δηλονότι συγχω
ροῦντος αὐτοῖς ἐνεργεῖν δὲ ὡς εἰρήκαμεν
5) αιτίας. ἐπισημήναθαι μέντοι καὶ τοῦ
το δεῖ, ὡς τοὺς μὲν βατράχους ἐκ τῶν
υδάτων ἐξήγαγε, τοὺς δὲ σκνίπας ἐκ τοῦ
χώματος, τὴν δὲ κυνόμυιαν ὅθεν ἠθέλη
δεν, ἵνα μάθωσιν, ὡς ξάδιον ἦν τῷ Θεῷ,
καὶ δίχα γῆς, καὶ δίχα ὑδάτων, 6) πα-
ςαγαγεῖν & βούλεται. τούτου χάριν καὶ
προλέγει τὰς τιμωρίας, ἵνα μὴ ἀπὸ
ταυτομάτου ταῦτα συμβαίνειν τοπάσω-
σιν, ἀλλὰ γνῶσι θεηλάτους εἶναι πληγάς.
ΕΡΩΤ. κα.
Τί δήποτε μέλλων ἐπιφέρειν τὴν χάλα
ζαν παρηγγύησεν αὐτοῖς εἰς τοὺς
οἴκους τα κτήνη συναγαγεῖν;
ώς
L
μη
Φιλάνθρωπος ὢν ὁ Δεσπότης, ἐλεφτὰς
τιμωρίας κεράννυσιν. ἄλλως τε καὶ
ήδε τινὰς ἀξίους φειδοῦς τοῦτο γὰρ καὶ
Η θεία διδάσκει γραφή· ὁ φοβούμενος
γάρ φησι τὸ ῥῆμα Κυρίου τῶν θεραπόν
των Φαραώ, συνήγαγε τὰ κτήνη αὐτοῦ
εἰς τοὺς οἴκους· ὃς δὲ οὐ προσέχε τη δια
νοίᾳ εἰς τὸ ῥῆμα Κυρίου, ἀφῆκε τα κτήνη
ἐν τοῖς πεδίοις. τὴν δὲ χάλαζαν καὶ τοὺς
σκηπλοὺς αὐτοῖς ἐπενήνοχε, δεικνύς, ὡς
αὐτός ἐςι τῶν ςοιχείων απάντων δεσπό
της. ἐπειδὴ γὰρ καὶ Αἰγύπτιοι, καὶ Ἕλ
ληνες,
3) εί. Cod. et Fic. l. 2) Cod. et Fic. ποτάμιον. 3) μόνον. Cod. et Pic. ὅλον,
4) Cod. et Fic. χρόαν.
παράγειν.
◄) Exod. 7, 20. 22.
5) αἰτίας. Cod. et Fic, χωείας. 6) Cod. et PIG
b) Exod. 9, 20. 21.
QVAST. IN EXOD.
CAP. IX. XII.
137
ου
Ο
ci, exiftimabant, quosdam Deos
effe cæleftes, alios terrenos, alios
fubterraneos; et hos quidem im-
perare terræ, illos vero mari; et
alios in montes, alios in agros
imperium habere; quapropter et-
ian Syri dicebant, Deus mon-
tium eft Deus Ifraelis, et non Deus
omnium non folum per fuuium
et terram, fed etiam per aerem
et mare caftigauit illos; et ful-
mina calitus illis immifit, do-
cens quod ipfe fit omnium crea-
tor et Dominus. Quod et bea-
tus Mofes illi dixit, a) Vt cogno-
fcas, quod Domini fit terra, er
conuallium: ob id merito Deus
ληνες, ἐνόμιζον τοὺς μὲν οὐρανίους, τοὺς δὲ
ἐπιγείους, τοὺς δὲ ὑποχθονίους είναι θεούς
καὶ τοὺς μὲν τῆς γῆς, τοὺς δὲ τῆς θα
λάσσης δεσπόζειν καὶ τοὺς μὲν τῶν ὀρέων,
τοὺς δὲ τῶν πεδίων ἔχειν τὴν ἐξουσίαν
διὸ καὶ 1) οἱ Σύροι ἔλεγον, Θεὸς ὀρέων ὁ
Θεὸς Ἰσραήλ, καὶ οὐ Θεὸς κοιλάδων
ἀναγκαίως ἄγαν ὁ τῶν ὅλων Θεὸς οὐ μό-
νον αὐτοὺς διὰ τοῦ ποταμοῦ καὶ τῆς
γῆς, ἀλλὰ καὶ διὰ τοῦ αέρος καὶ τῆς θάς
λάσσης ἐπαίδευσε. καὶ οὐρανόθεν αὐτοῖς·
κεραυνοὺς ἐπαφῆκε, διδάσκων ὡς αὐτός
ἐςι τῶν ὅλων ποιητὴς καὶ δεσπότης. τοῦ
το γὰρ καὶ ὁ μακάριος εἴρηκε Μωσης
3) πρὸς αὐτόν ἵνα γνῶς ὅτι τοῦ Κυρίου "uu, et ferui tui.
ἡ γῆς καὶ σὺ, καὶ οἱ θεράποντες σου.
ΕΡΩΤ. κβ'.
Διατί τὰ τῶν Αἰγυπτίων ἀνεῖλε
πρωτότοκα ;
INTERR. ΧΧΙΙ.
Cur interfecit primogenita
Aegypti?
Ἐπειδὴ πρωτόγονον ὄντα τοῦ Θεοῦ Propterea quod Ifraëlem, pri-
C
τα
ει
τὸν Ἰσραὴλ ἄγαν σκληρῶς ἐκεῖνος
ἐδουλαγώγει˙ τοῦτο γὰρ καὶ αὐτὸς εἴ
βηκεν ὁ Δεσπότης Θεός υἱὸς πρωτότο
κός μου Ἰσραὴλ μάλα δικαίως τὰ τῶν
Αἰγυπτίων πρωτότοκα θανάτω παρέ-
πεμψεν. ἰτέον μέντοι, ὡς ὁ πρωτόγονος
καὶ ἀδελφοὺς ἔχει. 4) ὁ γὰς πρωτόγο-
νος, ἢ πρωτότοκος, πολλῶν ἐςι πρῶτος.
εγινωσκέτω τοίνυν ὁ Ἰσραὴλ, ὡς πρῶτος
μὲν τοῦ Θεοῦ λαὸς ἐχρημάτισε. πεπι-
ςευκότα δὲ τὰ ἔθνη οὐ μόνον τῆς σωτη-
ρίας τετύχηκεν, ἀλλὰ καὶ τῶν πρωτο-
τοκίων απήλαυσε λαὸς γὰρ, φησί, λαοῦ
ὑπερέξει καὶ ὁ μείζων δουλεύσει τῷ
اد
ἐλάσσονι.
τα
Ο
Ο
av.
mogenitum Dei, Pharao ni-
mis duræ fubiecerat feruituti,
hoc * enim etiam ipfe Dominus *
Deus dixit. b) Filius meus primo-
genitus Ifrael, iure procul dubio
primogenita Aegypti morti tra-
didit. Non eft tamen ignoran-
dum, quod primogenitus fratres
etiam habeat. Primogenitus enim
eft, e multis primus. Cognofcat
ergo Ifrael, quod primus quidem
Dei populus appellatus eft: gen-
tes autem, quæ Deo crediderunt,
1012 tantum falutem confecute
funt, fed etiam obtinuerunt iura
primogenitura. Populus enim
inquit, c) populum fuperabit, et
maior feruiet minori.
Is
INTERR
1) Cod. et Fic. ὁ Σύρος. 2) οὐ. Def. in Cod. et apud Pic. 3) πρὸς αὐτόν.
Def. in Cod. et apud Pic. 4) ὁ γὰρ πολλῶν. Cod. ὁ γὰρ πρωτότοκος πρωτ
τόγονος πολλῶν. PIC, ὁ γὰρ πρωτόγονος πολλῶν.
) Exod. 9, 29. 30. b) Exod. 4, 22. ) Gen. 25, 23.
138
B. THEODORETI
INTERR. XXIII.
Quid conqueruntur nonnulli, Deum
Hebrais pracepife, vt peterent ab
Aegyptiis vafa aurea et argentea,
et veftes, et eos fpoliarent? Sic enim
Symmachus interpretatus eft
τὸ σκευάσαθαι. α)
Diutiffime
iutiffime laborauit in Aegy-
pto populus Ifraëliticus, con-
ficiendis lateribus, et conftruen.
dis parietibus
ac
ciuitatibus.
Quamobrem voluit Dominus Deus
illos laborum mercedem recipe-
re : proinde ifta fieri præcepit.
Et nemo putet iniquum effe
ΕΡΩΤ. κγ'.
Τί αιτιώνται τινες, τὸ προστεταχέναι
τό
τὸν Θεὸν τοῖς Ἑβραίοις αἰτῆσαι τοὺς
Αιγυπλίους σκεύη χρυσᾶ καὶ ὡς γυρά
καὶ 1) ἐπῆτα, καὶ 2) σκυλεῦσαι τοὺς
Αἰγυπτίους ; 3) οὕτω γὰρ ὁ Σύμ
μαχος τὸ σκευάσασθα
ἡρμήνευσεν.
το
Πολὺν ἐν Αἰγύπλῳ 4) χρόνον ὑπέμει
Ο
μεν ὁ λαὸς πλινθουργῶν, καὶ τει
χοποιῶν, καὶ πόλεις οἰκοδομῶν. ἠβουλήθη
τοίνυν μισθὸν αὐτοὺς τῶν πόνων λαβεῖν
ὁ Δεσπότης Θεός. διὸ δὴ καὶ ταῦτα
ab Aegyptiis mercedem repofce35) δράσαι προσέταξε, καὶ μηδεὶς ἄδικον
re, cum Pharao populum Ifrae- νομιζέτω, τοῦ Φαραὼ τὸν λαὸν ἠδικη-
liticum iniuria affecerit. Nam κότος, τοὺς Αἰγυπλίους τὸν μισθὸν εἰσε
Aegyptii quoque eiusdem iniqui- πραχθῆναι. ἐκοινώνουν γὰρ κἀκεῖνοι
quitatis erant focii, fruitiam regis της αδικίας, μιμούμενοι τὴν τοῦ βασι
λέως ωμότητα.
anulantes.
INTERR. XXIV.
Ouare pracepit Hebrais ad fugam
præparatis celebrare feftum
Pafcha?
Per
erpetuam feruari voluit falu-
tis memoriam. Propterea
Jegem condens ait, b) Cum inter-
rogauerit filius, Quid eft pafcha ?
refpondebis, quod bodierno die
Dominus Deus eduxit patres no-
ftros ex Aegypto, et redemic pri-
mogenitos nofiros, quando exter-
minator percufit primogenitos Ae-
gyptiorum. Hac de caufa præ-
cepit feftum hoc celebrantes ha-
bitu indui viatorum. Sint, in-
quit,c) renes vefiri acciniti, et
calceamenta veftra in pedibus veftris,
et baculi veftri in manibus veftris,
ΕΡΩΤ. κδ'.
Διατί φεύγουσιν ἐπιτελέσαι προσέταξε
τὴν τοῦ πάχα ἑορτήν ;
Αείμνηςον ἠβουλήθη φυλαχθῆναι τῆς
Ο
τα
σωτηρίας τὴν μνήμην. διάτοι τοῦ
το καὶ νομοθετῶν ἔλεγεν· ἐὰν ἐρωτήση
σε ὁ υἱός σου λέγων, τί ἐςιν τὸ πάχα,
ἐρεῖς ὅτι ἐν τῇ σήμερον ἡμέρᾳ ἐξήγαγε
τους πατέρας ἡμῶν Κύριος ὁ Θεὸς ἐκ τῆς
γῆς Αἰγύπτου καὶ ἐῤῥύσατο τὰ πρωτό
τοκα ἡμῶν, ἡνίκα ὁ ὀλοθρεύων ἐπάταξε
τὰ πρωτότοκα τῶν Αἰγυπλίων. τούτου
χάριν παρακελεύεται ταύτην ἐπιτελοῦν·
τας τὴν ἑορτὴν τῆς ὁδοιπορίας περικε
θαι τὸ χῆμα. ἔσωσαν γάρ φησιν αἱ
τό
ὀσφύες ὑμῶν περιεζωσμέναι, καὶ τὰ ὑπο
δήματα ὑμῶν ἐν τοῖς ποσὶν ὑμῶν, καὶ αἱ
βακτηρία, ὑμῶν ἐν ταῖς χερσὶν ὑμῶν,
εν
нар
1) Cod. et Fic, ἐθητά. 2) σκυλεῦσαι. FIC. συνλεῦσαι, pro συλεῦσαι, vt iam a
DRVS Io obferuatum eft, 1. c. p. 130. 3) οὕτω ἡρμήνευσεν. Lectio Sym
machi, quam MONTF. 1. c. p. 60. et DRVSIVs exhibent, eft συλεύσετε.
Vfus eft iraque verbo συλεύω, non σκυλεύω, Sed vtrumque idem eft.
4) χρόνον. Cod. et Fic. πόνον. 5) δράσαι. Defid. in Cod. et apud pic.
a) Exod. 12, 36. coll. c. 3, 22. b) Deut. 6, 20. fqq. c) Exod. 12, 11.
QVAST. IN EXOD. CAP. XII.
139
καὶ ἔδεσθε αὐτὸ μετὰ σπουδῆς. πάχα et comederis illud cum velocitate, Pa
Ο
γάς ἐςι Κυρίου. 1) τὸ δὲ πάχα ὁ μὲν Φί.
λων ήρμήνευσε διαβατήρια ὁ δὲ Ἰώση.
πος ὑπέρβασιν· ὁ δὲ Σύμμαχος ὑπερβά-
σεις· ὁ δὲ Θεοδοτίων φασέχ, αὐτὴν τὴν
Εβραίων τεθεικώς φωνήν, σημαίνει δὲ τὸ
ὄνομα τῶν Ἑβραίων, 2) πρωτοτόκων τὴν
σωτηρίαν. παρεκελεύσατο γὰς δέσμην
ὑσσώπου λαβῶν, καὶ τῷ αἵματι τοῦ θυο-
μένου προβάτου ἐμβάψαντας τους καθ.
μοὺς ἐπιχρίσαι καὶ τὴν φλιάν, ἵν᾿ ὅταν
3) εἰσέλθη ὁ ὀλοθρεύων πατάξαι τα
πρωτότοκα τῶν Αἰγυπλίων, ἰδὼν τὸ αἷμα
ὑπερξῆ τῶν Ἑβραίων τὰς οἰκίας οὐκ
ἐπειδὴ τοιούτων ἐδεῖτο σημείων ἡ ἀσώ-
ματος φύσις, ἀλλ' ὅτι διὰ τοῦ συμβόλου
κακείνους ἔδει μαθεῖν τὴν τοῦ Θεοῦ κηδε
μονίαν καὶ ἡμᾶς 4) τοὺς τὸν ἄμωμον &
μνὸν θύοντας γνῶναι προδιαγραφέντα
τὸν τύπον. κελεύει τοίνυν αὐτοῖς λαβαν
οὐ μόνον ἐκ τῶν προβάτων ἄρνας ἐνιαυ-
σίους, ἀλλὰ καὶ ἐκ τῶν αἰγῶν ἐρίφους
αλλά
οὐχ ἵνα κατὰ ταὐτὸν 5) τοῦτον κοἰκεῖνον
θύσωσιν ἀλλ᾽ ἵνα ὁ μὲν πρόβατον ἔχων,
θύση τοῦτο· ὁ δὲ σπανίζων προβάτου,
τὸν ἔριφον, παρεγγυᾷ δὲ τοῦτο λαβεῖν
τη δεκάτη του πρώτου μηνός, ἵν᾿ εὐτρε-
πίση πρὸ τῆς ἑορτῆς τῆ δὲ τεσσαρεσ.
καιδεκάτη πρὸς ἑσπέραν ευθῆναι. κατὰ
ταύτην γὰρ τὴν ἑσπέραν καὶ ὁ Δεσπότης
Χρισὸς παρεδόθη τοῖς Ἰουδαίοις. μετὰ
πικρίδων δὲ αὐτὸ βρωθῆναι προσέταξεν,
σε
1) τὸ δὲ πάχα
fcha enim Domini eft. Pafcha vero
Philo interpretatus eft διαβατήρια, id
eft, facrificia quæ pro tranfitu fiunt:
Iofephus autem υπέρβασιν, id eft
transgreflionem: Symmachus ve
το υπερβάσεις, id eft, transgremio-
nes: Theodotion φασέχ, Hebraica
voce non mutata. Significat autem
nomen Hebraicum, * falutem pri-
mogenitorum. Iufferat enim a) ac-
cepto hyfapi fafciculo, fanguine
mactate pecudis tinato, pofies et
limen vngere: vt cum ingreffus
primogenita Aegyptiorum, adfpe.
effet exterminator ad perdenda
ἂto fanguine prateriter domos
Hebræorum. Non quod incor-
porea natura huiusmodi fignis
egeret, fed quia conueniebat, vt
per fymbolum intelligerent illi
prouidentiam diuinam: et nos,
qui agnum immaculatum facri-
fcamnus, cognofceremus typun
ante defcriptum. Mandat igitur il-
lis, vt accipiant non tantum ex oui-
bus agnos anniculos, fed etiam ex
que inmnolent, fed vt is qui ouem
capris hædos: non vt fimul vtrum-
haberet, agnum immolet; qui oue
careret, hædumn. Præcipit autem,
νt hunc accipiant decimo primi
menfis, vt præparent ante feftum,
et facrificent decimo quarto die fub
vefperam. Sub hanc enim vefpe-
iam etiam Chriftus Dominus tra-
dirus eft Iudzis. Et cum lactucis
agreftibus ipfum manducari iuffit,
in
τεθεικώς φωνήν. Hæc verba in edit. romana verf. τῶν ὁ. et
in Notis, quas LAMB. Bos fuæ editioni adiecit, allegantur, vbi tamen
pro υπέρβασιν legitur υπερβασία, μια υπερβάσεις vero ὑπέρβασις, et pro φασέκ
elt φασέκ. Codex auguft. in hoc tantum a le&ionibus SIRMONDI recedit,
vt pro Εβραίων habeat εβραίων. Miratur MONTFAUCON, 1. c. p. 70. ver
fionem Aquile a THEODORETO omiffam efle, Exiftimat itaque, verba
ea qua medium locum tenent, ita effe legenda: Ιώσηπος ὑπέρβασιν· Σύμμα
χος ὑπερμάχησιν. Ακύλας ὑπέρβασιν. Sed autoritas Codicum defideratur.
2) πρωτοτόκων. Cod. præmittit τεθεικώς. 3) εἰσέλθῃ. Cod. et PIC, ἐπιτη
4) τοὺς τόν. Cod. et Fic. τοῦτον. 5) τοῦτον. Abeft a Cod. et edit. Pict
a) Exod. 12, 22. 23.
140
B. THEODORETI
in memoriam duritima feruitu-
tis et acerbiffimæ vitæ in Aegy
pto transada. Per azyma vero
indicat, non tantum feftinatio-
nem profeftionis, et cibi tumul-
tuarium apparatum, fed etiam
Το
εἰς ἀνάμνησιν τῆς ἐν Αἰγύπλῳ πικροτά
της ζωής, καὶ τῆς χαλεπωτάτης δου
λείας. διὰ δὲ τῶν ἀζύμων ἐμφαίνει οὐ
μόνον τῆς ὁδοιπορίας τὸ σύντονον, καὶ τὸ
τῆς τροφῆς αὐτοχέδιον, ἀλλὰ καὶ ὅτι
προσήκει 1) μηδὲ ἴχνος τῆς Αἰγυπτιακῆς
ἐπιφέρεσθαι πολιτείας, οὕτω γὰρ καὶ ὁ
Κύριος 2) ἐν τοῖς εὐαγγελίοις ἡςμήνευσε,
προσέχετε λέγων ἀπὸ τῆς ζύμης τῶν
γραμματέων καὶ Φαρισαίων. ἐκέλευσε
Pharifcorum. Præcepit quoque δὲ και τοὺς ἀρκοῦντας εἰς ἐδωδὴν προβά
quod nullum Aegyptiaca vita
veftigium inferre conueniebat.
Sic enim Dominus in Euangeliis
interpretatus eft, Cauere, inqui.
ens, a) a fermento Scribarum et
numero fufficientes ad elum agni
fimul immolare pafcha, docens
eos fraternam caritatem, et erga
pauperes mifericordiam. Idcirco
admonet, vt reliqui carnium
comburantur, nec feruentur in
pofterum diem: hoc pacto com-
pellens illos accerfere egenos ad
feftum communiter celebrandum.
Hæc autem vniuerfa myfterio-
rum noftrorum funt anigmata.
Nam et vos vngimus agni noftri
fanguine non tantum limen, fed
vtrumque etiam poffem, purgantes
et fanétificantes exterius linguam
et labra, interius autem et fecun-
dum intellectumn, pro limine ra-
tionalem partem, et pro vtroque
pofte facultatem irafcendi et con-
cupifcendi. Decet autem nos et
iam comedere non cruda aut eli-
xa, fed igne afata. Neque enim
literam tantum attendimus, fed
fenfum feruramur. Neque diui-
nis fermonibus humanam interpre-
* rationem fuperinducimus ; nam
hac de caufa Efaias quosdam
notauit, velut permifcentes aquam
vino : fed igne tantum diuino,
hoc eft, gratia fanétiffimi Spiritus
vtimur. Quod autem vetat carnium
quippiam relinqui in craftinum,
fic intelligimus, quod futura vita
*
α) μηδέ. Cod. et Fic. μηδέν.
Cod. et pic. præmittunt ὡς.
a) Matth. 16, 6. Marc. 8, 15.
ως
ου
του κατὰ ταυτὸν θῦσαι τὸ πάχα, φι
λαδελφίαν αὐτοὺς ἐκπαιδεύων, και τὸν
εἰς τοὺς πένητας ἔλεον. διὰ τοῦτο παρα-
κελεύεται καὶ τὰ περιπλεύον]α τῶν κρεῶν
κατακαίεθαι, καὶ εἰς τὴν ὑπεραίαν μὴ
φυλάττεσθαι ταύτη καταναγκάζων αυ
τοὺς καλεῖν τοὺς δεομένους εἰς κοινωνίαν
τῆς ἑορτῆς. ταῦτα δὲ πάντα τῶν ἡμε
τέρων ἐςὶ μυτηρίων αἰνίγματα. χρίομεν
γὰς καὶ ἡμεῖς τῷ αἵματι τοῦ ἡμετέρου
ἀμνοῦ, οὐ μόνον τὴν φλιάν, ἀλλὰ καὶ τοὺς
δύο ςαθμοὺς κατὰ μὲν τὸ ὁρώμενον, τὴν
γλώτταν καὶ τὰ χείλη καθαίροντες τε
καὶ ἁγιάζοντες· κατὰ δὲ τὸ νοούμενον,
ἀντὶ μὲν φλιᾶς τὸ λογικὸν, ἀντὶ δὲ τῶν
δύο καθμῶν τὸ θυμοειδὲς καὶ τὸ ἐπιθυ-
τό
μητικόν. ἁρμόσθαι δὲ ἡμῖν καὶ τὸ μήτε
ώμα μήτε ἑψημένα ἐπίειν, ἀλλὰ ὀπλὰ
πυρί. οὔτε γὰρ μόνον τῷ γράμματι
προσβλέπομεν, ἀλλὰ τὴν διάνοιαν ἐρεια
νῶμεν. οὔτε μὴν 3) ανθρωπίνους λογι
σμοὺς τοῖς θείοις ἐπεισάγομεν 4) λογίαις
τοῦτο γὰς καὶ Ἡσαίας τινῶν κατηγόρη
σεν, ὡς αναμιγνύντων ὕδατι τὸν οἶον,
αλλά μόνον χρώμεθα τῷ θείῳ πυρὶ, τῇ
του παναγίου πνεύματος χάριτι. τὸ δὲ
μὴ καταλιπεῖν 5) τὶ τῶν κρεῶν εἰς τὴν
υπεραίαν, οὕτω νοοῦμεν, ὅτι ὁ μέλλων βίος
ώς
αυτό
τῶν
2) ἐν τοῖς ἐυαγγελίοις. Defid. 3) ανθρωπίνους.
4) Cod. et pr c, λόγοις. 5) τί, Def.
Luc. 12, I.
b) Efa. I, 22.
QVÆST. IN EXOD. CAP. XII
1
τα
T
•
1
τα
fymbolis non indigeat. Ipfas enim
res tunc intuebimur. ofa vero
conterunt agni, qui male intel-
ligunt eloquia diuina, et ad fuam
impietatem illa detorquere conan-
tur. Quod vero non tantum ex
ouibus, fed etiam ex hædis fu-
mere iubeat, diuinam rurfus be.
neuolentiam declarat. Nam non
tantum pro iuftis, fed etiam pro
falutarem fubiit paffionem. Er
ita nos intelligere debere ipfe
docuit. Affimilauit enim con-
gregationem fandorum agnis,
peccatorum autem carum hædis
hædum quippe lex iuffit offerre
pro peccato. Ex his porro qui
diuinorum myfteriorum funt par-
ticipes, nonnulli tanquam ouem
peccatoribus Chriftus Dominus
τῶν συμβόλων οὐ δεῖται αὐτὰ γὰρ ὁρῶ
μεν ἐν ἐκείνῳ τὰ πράγματα. τὰ δὲ ἦτᾶ
τοῦ προβάτου συντρίβουσιν οἱ κακῶς τὰ
θεῖα νοοῦντες λόγια, καὶ εἰς τὴν οἰκείαν
αὐτὰ πειρώμενοι μεταφέρειν ασέβειαν,
τὸ δὲ μὴ μόνον ἐκ προβάτων, ἀλλὰ καὶ ἐξ
ἐρίφων λαμβάνειν, τὴν θείαν πάλιν της
ούτε φιλανθρωπίαν. οὐ γὰρ μόνον ὑπὲρ
δικαίων, ἀλλὰ καὶ ὑπὲρ ἁμαρτωλῶν ὁ Δε.
σπότης Χρισὸς τὸ σωτήριον ὑπομεμένηκε
πάθος. οὕτω δὲ νοεῖν αὐτὸς ἡμᾶς ἐξεπαί.
δευσεν. ἀμνοῖς μὲν γὰρ τὸν τῶν ἁγίων
ἀπείκασε σύλλογον 1) τὸ δὲ σύτημα τῶν
ἁμαρτωλῶν ἐρίφοις· ἔριφον γὰρ ὑπὲρ
ἁμαρτίας ὁ νόμος προσφέρειν ἐκέλευσε.
καὶ τῶν θείων δὲ μυτηρίων οἱ μεταλαμ-
βάνοντες, οἱ μὲν ὡς προβάτου μεταλαμ-
βάνουσιν, ἅτε δὴ τελείαν τὴν ἀρετὴν κε- deguftant, qui videlicet perfe-
κτημένοι οἱ δὲ ὡς ἐρίφου, διὰ μετανοίας Etam virtutem obtinent: alii ve-
ἐξαλείφοντες τὰς τῶν ἁμαρτημάτων nitentiam peccatorum
ro tanquam hædum, qui per pœ-
peccatorum maculas
κηλίδας. οὕτω καὶ ὁ σωτὴς ἡμῶν, οὐκ ἐκ delent.
Sic et Saluator nofter
σιτίνων μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐκ κριθίνων ἄς- non triticeis tantun panibus
των τοὺς συνεληλυθότας διέπρεψε και fed et hordeaceis pauit eos qui
ἡμῖν δὲ ὁ Δεσπότης ἐκέλευσεν ἔχειν τας conuenerant. Nobis quoque Do
ὀσφύας περιεζωσμένας, καὶ τοὺς πόδας minus præcepit, habere lumbos
ὑποδεδεμένους, καὶ τοὺς λύχνους και μέ. præcinitos, et pedes calceatos,
καιομέ
et lucernas ardentes, more fer-
νους, ὡς οἰκέτας δεσπότην προσμένοντας. vorum exfpe&tantium dominum
ἀλλ᾽ Ἑβραῖοι μὲν, ὡς Αἰγυπλίων ἀπαλ- fuum. Ac Hebræi quidem, velut
λαττόμενοι, καὶ εἰς τὴν Χαναναίαν γῆν ab Aegyptiis liberari, et in terram
εἰσαγόμενοι, τοῦτο εἶχον τὸ χῆμα ἡμεῖς Chananzorum introduêti, hunc ha-
δὲ, ὡς ἐντεῦθεν εἰς ἕτερον μεθισάμενοι βίον. bitum prætulerunt: nos autem, tan-
quam ex hac vita in alteram trans-
διὰ τοῦτο καὶ ἡμῖν ὁ θεῖος παρακελεύει lati. Quapropter adhortatur nos
τα Παῦλος, βοῶν, ἐκκαθάρατε τὴν πα- diuinus Paulus, clamans, a) Expur.
λαιὰν ζύμην, ἵνα ἦτε νέον φύραμα, και gate vetus fermentum, vt firis noua
θώς ἐτε ἄζυμοι. καὶ ἐπήγαγε καὶ γὰρ mala, ficur eftis azymi. Et fubiun-
καὶ τὸ πάχα ἡμῶν ὑπὲρ ἡμῶν ἐτύθη xit, Etenim pafiba noftrum pro nobis
Χρισός. καὶ προστέθεικεν ώςε εοξάζωμεν,
μὴ ἐν ζύμη παλαιά, μηδὲ ἐν ζύμη κακίας
καὶ πονηρίας, ἀλλ' ἐν ἀζύμοις εἰλικρι-
ώς
Ο
Ο
Ο
εν
اد
immolatus eft Chriftus. Et addidit,
Itaque feftum celebremus non in fer
mento veteri, neque in fermento mali-
ricer nequitia: fed in azymis finceri-
taris
1) τὸ καὶ ἁμαρτωλῶν. Cod. et PIC, τῶν δὲ τῶν τοιούτων. Vuoque loco legendum
effe videtur τῶν δὲ μὴ τοιούτων,
α) 1 Cor. 5, 7. 8.
142
Β. ΤΗEODORETΤΙ
}
* coetus.
1
Ο
tatis et veritatis. In fuperiori- νείας καὶ ἀληθείας. ἄνωθεν δὲ προμε
bus autem indicauit omnium μήνυκε τὴν τῶν ἐθνῶν σωτηρίαν ὁ τῶν
Deus, faluandas efle gentes.
elle gentes
Nam et profelytos iufti eπε ὅλων Θεός, καὶ γὰρ τοὺς προσηλύτους
effe
participes pafcha. Aduenam enim μεταλαγχάνειν τοῦ πάχα προσέταξε.
appellauit Profelytum, et eum 1) γειώραν γὰρ τὸν προσήλυτον 2) ἐκά
pari iure donauit. Ait enim, a) λεσε, καὶ ἰσονομίας αὐτῷ μεταδέδωκεν
Sit quafi indigena terræ. Quod εται γάρ φησιν ὡς ὁ αὐτόχθων τῆς γῆς.
autem præcipitur, vt agnus ille
in vna domo manducetur, obfer- και τὸ, ἐν οἰκίᾳ μια βρωθήσεται, φυσ
vant hdeles, qui in fola eccle- λάτζουσιν οἱ πιςοὶ, ἐν μόνη τῇ 3) τοῦ Θεοῦ
fia diuina fumunt myfteria, ex- ἐκκλησία τῶν θείων μεταλαμβάνοντες
ecrationi habentes hæreticorum μυςηρίων, τὰς δὲ τῶν αἱρετικῶν συναγω
* Ceterum primogenita γὰς βδελυζόμενοι. τὰ μέντοι πρω]ότοκα
boum et ouium Dominus Deus καὶ τῶν βοῶν καὶ τῶν προβάτων προσφέ
lege iuffit offerri, b) in memo-
rinm reuocans primogenitorun ξεθαι νενομοθέτηκεν ὁ Δεσπότης Θεός,
ipforum faluationem: cum ipfe τῆς τῶν πρωτοτόκων αὐτῶν σωτηρίας
alioqui viftimis non egeret, fed ἀναμιμνήσκων· οὐδὲ γὰρ αὐτὸς τῶν θυ
Hebrærorum commodum procu- μάτων ἐδεῖτο, ἀλλὰ τὴν ἐκείνων ὠφέλειαν
raret; quemadmodum et lex ipfa ἐπραγματεύετο. τοῦτο γὰρ καὶ αὐτὸς ὁ
innuit:c) Cum interrogauerit te
filius tuus, dicens, Quid en hoc ? νόμος δηλοῖ ἐὰν ἐρωτήση σε 4) ὁ υἱός σου,
refpondebis ei, Manu forti edu- τί ἐςι τοῦτο, καὶ ἐρεῖς πρὸς αὐτὸν, ὅτι ἐν
xit nos Dominus e terra Aigy- χαρὶκραταιὰ ἐξήγαγεν ἡμᾶς Κύριος ἐκ
pti, e domo feruitutis. Nam cum γῆς Αἰγύπτου, ἐξ οἴκου δουλείας ἡνίκα
induratus efer Pharao, et nollet nos δὲ ἐσκλήρυνε Φαραὼ ἐξαποςεῖλαι ἡμᾶς,
5) ἀπέκτεινε Κύριος πᾶν πρωτότοκον ἐν
γῇ Αἰγύπτῳ ἀπὸ πρωτοτόκου ἀνθρώπων,
ἕως πρωτοτόκου κτηνῶν· διὰ τοῦτο ἐγὼ
θύω τῷ Κυρίῳ πᾶν διανοῖγον μήτραν, τα
αρσενικά· καὶ πᾶν πρωτότοκον τῶν υἱῶν
μου λυτρώσομαι. καὶ ἔται εἰς σημεῖον
dimittere, occidit Dominus omne
primogenitum in terra Aegypti, a
primogenitris hominum usque ad pri-
mogenita iumentorum. Idcirco cgo
immolo Domino omne quod aperit
wterum, mafculini fexus : et omnia
primogenita filiorum meorum redi-
Erit igitur quafi fignum in
mam.
manu tua,
et monimentum perpe-
tuum ante oculos tups. Manu enim
forti eduxit te Dominus ex Aegypto.
Itaque vnumquodque iftorum in
gratiam et commodum populi fie-
bat, non autem quod iis Deus
indigeret.
ἐπὶ
Ο
τῆς χειρός σου, καὶ ἀσάλευτον πρὸ
ὀφθαλμῶν σου. ἐν γὰρ χειρὶ κραταιὰ
ἐξήγαγέ σε Κύριος ἐξ Αἰγύπτου. του
γάρτοι τούτων ἕκαςον οὐ τῆς τοῦ Θεοῦ
χρείας ἕνεκεν, ἀλλὰ τῆς τοῦ λαοῦ ἐγίνε
το ὠφελείας.
ΕΡΩΤ.
1) Cod. et Fic. γιοράν. 2) εκάλεσε. Alii προσηγόρευσε. Ita legitur in Scho-
lio, quod LAMB, Bos ad Exod. 12, 19. et MONTF. 1. c. p. 70. attulerunt.
3) τοῦ Θεοῦ. Def. in Cod. et apud Pic. 4) ὁ υἱός σου. Cod. addit λέγωνο
5) ἀπέκτεινε. In Cod. præcedit και
n) Leu. 19, 34. b) Exod. 13, 2. c) Exod. 13, 14 - 16.
QVAST. IN EXOD. CAP. XIV. XV.
143
ΕΡΩΤ. κέ.
INTERR. XXV.
Quidam ferunt, diuifum fuiffe ma-
re rubrum duodecim feftionibus, er
unamquamque tribum feorfum tranfi-
ife: idque puram beatum Dauid his
verbis dixiffe, Qui diuifit mare
rubrum in diuifiones. a)
F
E80
go vero exiftimo bifariam tan-
tum fuiffe mare diuifum,
quemadmodum fcriptura diuina
docet, dicens,b) Aqua autem erat
illis murus a dextris, et murus
finiftris: latamque viam fuiffe,
a
et numero tranfeuntium conue-
Τινὲς φασίν, εἰς δώδεκα διαιρέσεις διαι-
ρεθῆναι τὴν θάλασσαν, καὶ ἑκάςην φυ-
λὴν καθ᾿ ἑαυτὴν διαθῆναι καὶ τοῦτο
νομίζουσι τὸν μακάριον εἰρηκέναι Δαβίδ,
τῷ καταδιελόντι τὴν ἐρυθρὰν θά
λάσσαν εἰς διαιρέσεις.
Ἐγὼ δὲ διχῆ νομίζω τμηθῆναι τὸ πέ-
λαγος· τοῦτο γὰρ καὶ ἡ θεία διδά-
σκει γραφή· τὸ δὲ ὕδωρ αὐτοῖς τείχος
ἐκ δεξιῶν, καὶ τείχος ἐξ ευωνύμων. τὴν
δὲ ὁδὸν εὐρεῖαν γενέσθαι, σύμμετρον τῷ
πλήθει των παριόντων. ὡδήγησε γὰς, nientem. Duxir enim, inquit, c)
Φησὶν, αὐτοὺς ἐν ἀξύσσῳ, ὡς ἐν ἐρήμῳ,
τοῦτο δὲ τῆς ὁδοῦ τὴν εὐρυχωρίαν δηλοῖ.
οὐδὲ ἐκεῖνος μέντοι ὁ λόγος τῷ τῆς εὐν
TW
σεβείας λυμαίνεται λόγω. κἀκεῖνο γὰρ
καὶ τοῦτο τῆς θείας ἔργον θαυματους-
γίας. χρὴ μέντοι ἀκολουθεῖν τῇ τῆς
θείας γραφής αληθεία, τῇ δὲι δι' ύδα.
τος πανωλεθρία τὸν Φαραώ 2) πανέρα-
τὶ παρέδωκεν ὁ δικαιότατος δικαςής,
ἐπειδήπες δι᾽ ὕδατος ανειλε τὰ τῶν
Εβραίων βρέφη.
τη
Ο
ΕΡΩΤ. και
TO
ذ
εν
τα
Ποῖον 3) ἦν τὸ ξύλον, τὸ γλυκάναν ἐν
τῇ μερέὰ τὸ ὕδως;
Περιπὸν καὶ ἀνόνητον τὸ τὰ σεσιγη
μένα ζητῶν. ὡρκεῖ δὲ ἡμῖν μαθεῖν,
ὡς διὰ τοῦ ξύλου τὸ πικρὸν ὕδωρ εἰς γλυ-
κείαν μετεβλήθη ποιότητα. καὶ τοῦτο
γὰρ τὴν ἡμετέραν προδηλοί σωτηρίαν.
τὸ γὰρ σωτήριον τοῦ ςαυροῦ ξύλον τὴν
πικρὰν τῶν ἐθνῶν ἐγλύκανε θάλατταν.
ΕΡΩΤ. κζ'.
1
Πῶς νοητέον τὸ ὑπὸ τοῦ ἀποτόλου εἰρη-
μένον, πάντες εἰς τὸν Μωσῆν ἐξαπίπ
σαν ἐν τῇ νεφέλη, καὶ ἐν τῇ θαλάσση
καὶ πάντες τὸ αὐτὸ βρῶμα πνευματι-
eos in abylo, ficut in defertos
quod videtur indicare amplitu-
dinei viæ patentis, Non ramen
ille prior intelle&tus rationibus
enim ef opus diuinum et admi-
pietatis aduerfatur. Vtrumque
randum : fequi tamen debemus
facra fcripture veritatem. Tra-
didit autem iuftiffimus iudex exi-
tio per aquas illas Pharaonem
cum toto exercitu, quia per aquam
interemerat infantes Hebræorum,
INTERR. XXVI.
Quale erat lignum, quod aquam dui-
cem reddidit in Merrba?
Superfluum atque inutile eft quæ-
rere, quæ filentio tradita funt,
Nobis autem fuficit cognofcere,
aquam, quæ prius erat amara, per
lignum in dulcem mutatam effe
noftram præfigurat. Crucis enim *
faporem. Quæ res faluationem
Glutare lignum mare gentium ama-
rum dulce reddidit.
INTERR. XXVII.
Quomodo intelligendum eft illud, quod
ab Apoftolo dictum eft,d) Omnes in
Mofen baptizari funt, in nube et in
mariter omnes eandem efcam fpiritua
len
α) δ'. Abeft a Cod. et edit. Prcr. 2) Cod. et Fic. πάνρατικ. 3) ἦν. Aber
a Cod. et edit.
*) Pf. 135, 13.
PICI.
b) Exod, 14, 22. €) Pf. 105,9. d) 1 Cor. 10, 2-4.
144
}
B. THEODORETI
κον
Το
lem manducauerunt, et omnes eun. τὸν ἔφαγον, καὶ πάντες τὸ αὐτὸ πόμα
dem potum fpiritualem biberunt ;
bibebant autem de fpirituali fequente πνευματικὸν ἔπιον ἔπινον γὰρ ἐκ πνευ-
ματικῆς ἀκολουθούσης πέτρας
V
eos petra; petra autem erat
Chriftus ?
etera typum gerebant recen-
tium, et vmbra erat lex Mo-
fis, corpus vero gratia. Quoniam
igitur Aegyptii perfequebantur
Hebræos, mare autem rubrum
tranfeuntes Hebrai, ab Aegy
ptiorum permolefto dominio vin-
dicati funt, mare præ fe fert ty.
δε
ἡ δὲ πέτρα ἦν ὁ Χριστός;
Τύπος ἦν τῶν νέων τὰ παλαιά. καὶ
1) σκιὰ μὲν ὁ νόμος Μωσέως, 2) σῶ-
μα δὲ ἡ χάρις. ἐπειδὴ τοίνυν ἐδίωκον τοὺς
Εβραίους οἱ Αἰγύπλιοι, διαβάντες δὲ τὴν
ἐρυθραν θάλατταν οἱ Εβραίοι τῆς πικρᾶς
τῶν Αἰγυπλίων ἀπηλλάγησαν δεσπδείας
τύπον ἔχει τῆς κολυμβήθρας ἡθάλατ
pum lauacri, nubes autem fpiri. Τα ἡ δὲ νεφέλη, τοῦ πνεύματος· ὁ δὲ
tus. Mofes item Chrifti Salua- Μωσῆς, τοῦ σωτῆρος Χριςοῦ τοῦ ςαυροῦ
toris, crucis aurem virga. Εἰ δὲ, ἡ ῥάβδος τοῦ διαβόλου, ὁ Φαραώ
Et in
ο
Pharao diaboli typum gerit, Ae- τῶν δαιμόνων, οἱ Αἰγύπλιοι· τὸ δὲ μάν
gyptii dæmonuin,
dæmonuin, manna vero
cibi caleftis: aqua autem, quæ να, της θείας 3) τροφῆς τὸ δὲ τῆς πέ-
de petra egreffa eft, fanguinis τρας ύδως, τοῦ σωτηρίου αίματος. ὥσπερ
falutaris. Quemadmodum enim γὰρ ἐκεῖνοι μετὰ τὸ διαθῆναι τὴν ἐξυ-
illi, vbi mare rubrum tranfie- θραν θάλασσαν, καὶ τῆς ξένης τροφής,
inopinata potiti funt : ita nos port καὶ τοῦ παραδόξου ἀπήλαυσαν νάματος,
falutarem baptifmum participes οὕτως ἡμεῖς μετὰ τὸ σωτήριον βάπλι
fumus diuinorum myfteriorum.
σμα τῶν θείων 4) μεταλαμβάνομεν μυ
τηρίων.
runt, cibo peregrino et aqua
INTERR. XXVIII.
Quamobrem petra vocata eft
Chriſtus? a)
uia typus erat Chrifi Domi-
Quia
ni. Sic et mare dictum
eft baptifina, quamuis nullus in
eo fit baptizatus. Nam populus
Ifraëliticus puluere potius adfper-
fus, quam aqua, pertranfiit illud.
INTERR. XXIX.
ΕΡΩΤ. κή.
Διατί ἡ πέτρα Χριςός ὠνομάθη;
Ὡς τύπος γενομένη τοῦ Δεσπότου
Χρισού. οὕτω καὶ ἡ θάλαττα
βάπισμα προσηγορεύθη, καί τοι οὐδε
νὸς ἐν αὐτῇ βαπλισθέντος κεκονιαμένος
γὰρ μᾶλλον αὐτὴν, ἢ διάβροχος, διπλ
δεν Ἰσραήλ.
اد
η
ΕΡΩΤ. κθ'.
Cur propheta vocauit Manna panem Διατί ἄρτον ἀγγέλων τὸ μάννα προση-
Angelorum? b)
}
γόρευσεν ὁ προφήτης
Propterea quod angelorum mini- Ὡς ἀγγέλων τῇ τούτους) δωρεάς δια
1
fterio datum eft. Nam incorpo-
κεκινηκότων· ἡ γὰρ ἀσώματος
rea natura cibo non indiger. Sicet. φύσις οὐ δεῖται τροφῆς. οὕτως ἄρ-
fam appellatum eft panis cæli: quia τος 6) οὐρανοῦ προσηγορεύθη, ἐπειδὴ
ἄνωθεν
1) σκιά - Μωσέως. Cod. et Fic. σκιᾷ μὲν ὁ νόμος ἐῴκει. 2) Cod. et PIC, στο
ματι. 3) τροφῆς. Cod. γραφῆς. 4) Cod. et Fic. μεταλαγχάνομεν. δ) αλέψα
ρει. Abeft a Cod. 6) οὐρανοῦ. Cod. ἐκ τοῦ οὐρανοῦ.
α) 1 Cor. 10, 4.
b) Pf.77, $5.
1
QVAST. IN EXOD. CAP. XVI.
145
ἄνωθεν κατηνέχθη· οὐκ ἐξ αὐτοῦ τοῦ
οὐρανοῦ, ἀλλ᾽ ἐκ τοῦ ἀέρος. οὕτω καὶ πε-
τεινὰ οὐρανοῦ προσηγόρευται τὰ τὸν
αέρα διαπερῶντα.
ΕΡΩΤ. λ'.
$
defuper veniebat, non ex ipfa
calo, fed ex aire. Quo pafto et
volucres cæli dictæ funt, quæ per
aerein volant.
INTERR. ΧΧΧ.
Quare vocatum eft Manna?
um primum Ifraelitæ viderunt
Διατί μάννα ἐκλήθη;
Εὐθὺς θεασάμενος ἀλλήλους
ἠρώτων, τίτοῦτο; ἐπίθεσαν τοίνυν
αὐτῷ προσηγορίαν, τί τοῦτο; τοῦτο γὰς
ἑρμηνεύει τὸ μάννα. τοῦτο δὲ καὶ ἡ ἴςo
ρία διδάσκει. ἰδόντες γάρ φησιν υἱοὶ Ἰσ-
ραὴλ εἶπον ἕτερος τῷ ἑτέρῳ, τί ἐςι τοῦ.
το; οὐ γὰρ ἔδεσαν τι ἦν. ἐγένετο τοίνυν
ἡ ἐρώτησις ὄνομα. τὸ δὲ, ὡς 1) ἔγκρις ἐν
μέλιτι, ὁ Σύμμαχος οὕτως ἡςμήνευσεν,
ὡς ἄμυλος ἐν μέλιτι. τὸ δὲ 2) γόμος,
μέτρον ἦν Ἑβραϊκόν. διδάσκει δὲ ὁ νομο
θέτης, ὅτι τὸ δέκατον ἦν τῶν τριῶν μέ-
τρων ὡς δὲ Ἰώσηπος ἔφη, τρεῖς ἥμισυ
κοτύλας ἀτικὰς ἔχει. 3)
Fidus autò Deadμevol anñous Cillud, a fe mutuo quærebant,
Ο
ως
ΕΡΩΤ. λα.
Διατί τὸ καταλειφθὲν εἰς τὴν ὑπεραίαν
T
τοῦ μάννα διεφθάρη;
Ἐπειδὴ νόμου παράβασις ἦν. διδάσκων
σε
ού
γὰρ αὐτοὺς τῶν φροντίδων ἐλεύ-
θερον βίον, ὑπέχετο καθ᾿ ἑκάςην αὐτοῖς
ἡμέραν παρέχειν τὴν ἀναγκαίαν προ-
φήν. ἐκεῖνοι δὲ ἀπιςήσαντες, μέρος τι
τοῦ συλλεγέντος εἰς τὴν ὑπεραίων ἐφύ-
λαξαν· διὰ τοῦτο ἐπώζεσεν. ὅτι γὰρ οὐ
τῆς τοῦ μάννα φύσεως ἦν τὸ πάθος,
μαρτυρᾶ τὸ σάββατον, ἐν ᾧ ἀλώβητον
διετηρήθη τὸ τῆ παρασκευή συλλεγέν.
μαρτυρεῖ δὲ καὶ τὸ ἐν τῇ κιβοτῷ ἐπὶ
τό
πολλαῖς διαφυλαχθὲν γενεαις.
{
Quid eft hoc ? a) Vnde talem appella-
tionen * indiderunt, Quid hoc ? Id *
enim fignificat manna. Et ita do-
cet hiftoria. Videntes enim, inquit,
fili Trael, dixerunt alter ad alte
rum, Quid eft? Ignorabant enim
quid effet. Vnde in nomen verfa
eft interrogatio.
Illud autem
veluti placenta melle permixta, fic
interpretatus eft Symmachus, velut
bellarium mellitum. Gomor au-
tem menfura erat hebraica, quæ,
vt docet legislator, b) dccima pars
erat trium menfurarum. Secun-
dum vero Iofephum, continet tres
cotylas Atticas cum dimidia.
INTERR. XXXI.
Cur manna feruarum in craftinum
diem corrumpebatur? c)
Propterea quod in legem com-
mittebatur. Nam docere vo-
lens eos vitæ rationem a curis libe
ram, pollicitus eft illis, fe fuppe-
ditaturum fingulis diebus efcam ne-
ceffariam : illi vero difidentes,
portionem aliquam eius quod col
legerant, in pofterum diein ferua-
verunt, quæ propterea computruire
Quod enim non mann vitio id
acciderit, fidem facit fabbatum,
in
pridie collectumn eflet. Illud item,
quo integrum feruabatur, quod
quod multis fæculis in arca con
feruatum eft incorruptum.
INTERR
1) ἔγκρις. Ita quoque Cod. et Fic. Editiones autem Bibliorum græcorum
habent ἐγκρίς. 2) Cod. et Fic. Γομόρ. 3) Conferenda funt, quæ THEODO
RETVS ad Ezech. XLV. obferuauit.
α) Exod. 16, 15. b) Exod. 16, 36. €) Exod. 16, 20.
B. Theod. Tom. I.
K
146
B. THEODORETI
INTERR. XXXII.
Quare diebus fabbati non dedit
manna? a)
Cum
um illis folis lege præcepifter
quiefcere die fabbati, docuit
illos ipfo facto feruare præce-
ptum. Non tamen curfum na-
turæ fiftere voluit. Oritur enim
fol et luna, itidem et nubes plu-
viam fundunt, fant quoque ven-
ti, mulieres pariunt, et brutorum
animalium genera.
INTERR. XXXIII.
Quibus armis vtebantur, cum pu
gnarent aduerfus Amalec?
εν
ΕΡΩΤ. λβ'.
Διατί ἐν τοῖς σάββασιν οὐ 1) παρεῖχε
τὸ μάννα;
Ἐπειδὴ μόνοις 2) αὐτοῖς τοῦ σαββάτου
τὴν ἀργίαν ἐνομοθέτησεν, ἔργῳ αὐ
τοὺς ἐδίδασκε φυλάτλειν τὴν ἐντολήν.
τὸν δὲ τῆς φύσεως οὐκ ἐκώλυσε δρόμον.
ἀνίχει γὰρ ἥλιος καὶ σελήνη, ὡσαύτως
καὶ τὰ νέφη τὸν ὑετὸν ὠδίνει, καὶ ἄνεμοι
πνέουσι, καὶ γυναίκες τίκτουσι, καὶ τῶν
ἀλόγων τα γένη,
τα
· ΕΡΩΤ. λγ.
Ποίοις όπλοις ἐχρῶντο τῷ ᾿Αμαλήκ
πολεμοῦντες;
τω
Cum Aegyptii demetri effent, τῶν Αἰγυπτίων υποβρυχίων γεγενη
eorum corpora vna cum ar-
mis in littus funt depulfa: quæ il-
li fpoliantes, ad bellicos vfus fum.
pferunt.
INTERR. XXXIV.
Quomodo fiebat, vt extenfis mani-
bus Mofis Ifrael vinceret : re-
miffis autem illis vince-
retur? b)
Du
um extendebat manus, t.
pum gerebat eius qui cruci-
fixus eft pro nobis. Declarara
* eft igitur fub illa * figura vis veri-
tatis. Quemadmodum enim fer-
manus extendente cecidit
VO
Amalec: ita cum Dominus ma.
nus extendit, diffoluta eft acies
diaboli. In illo verb bello is
qui faluatori noftro cognominis
erat tropheum erexit: hanc appella-
tionem tum adeptus, vfusque
opera dele&torum virorum, ficuti
Chriftus Dominus facrorum Apo-
ftolorum vfus eft minifterio.
μένων, ἐξεβράση αὐτῶν εἰς τὴν
3) ἠιόνα μετὰ τῶν ὅπλων τὰ σώματα
ταῦτα σκυλεύσαντες, ἐχρῶντο τούτοις
ἐν τοῖς πολέμοις.
ΕΡΩΤ. λδ'.
Διατί τῶν 4) Μωσέως χειρῶν ἐκτετα
μένων ἐνίκα ὁ Ἰσραήλ, καθισμέ
νων δὲ ἡττᾶτος
Τοῦ ςαυρωθέντος ὑπὲρ ἡμῶν ἐπλήρου
τὸν τύπον ἐκτείνων τὰς χεῖρας. ἐδεί
χθη τοίνυν καὶ ἐν τῷ τύπῳ τῆς ἀλη
θείας ἡ δύναμις. ὥσπερ γὰρ τοῦ θερά-
ποντὸς τὰς χεῖρας ἐκτείνοντος ἔπεσεν
᾿Αμαλήκ· οὕτως τοῦ δεσπότου τὰς χεῖ
ρας έκτείνοντος, κατελύθη τοῦ διαβόλου
τὸ εἴφος. καὶ ἐν ἐκείνῳ δὲ τῷ πολέμῳ ὁ
τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ὁμώνυμος τὸ τρόπαιον
6) ἔζησε, τότε ταύτην τὴν προσηγορίαν
λαβών, καὶ τοῖς λογάσι χρησάμενος συν-
εργοῖς, ὡς ὁ δεσπότης Χρισὸς ὑπουργοῖς
τοῖς ἱεροῖς ἀποςόλοις.
τω
ΕΡΩΤ.
3) Cod.
1) Cod. et Fic. παρέχεν. 2) αὐτοῖς. Αbeft a Cod. et ab edit. P I c i.
ιόνα. 4) Cod. Μωύση. PIC. Μωϋσέως. 5) ἔζησε. Cod. et Fic. ἐτήρησεν.
b) Exod. 17, 11.
a) Exod. 16, 25. 36.
QVAST. IN EXOD. CAP. ΧΙΧ.
147
ΕΡΩΤ. λέ,
Τί εςιν, ἔσεσθέ μοι λαὸς 1) περιούσιος ἀπὸ
πάντων τῶν ἐθνῶν· ἐμὴ γάρ ἐςι
πᾶσα ἡ γῆ;
Πάντων εἰμὶ, φησὶ, ποιητὴς καὶ δεσπό-
της, καὶ πάντων ὡς ποιητής προμη-
θοῦμαι. ὑμᾶς δὲ οἷόν τινα λαὸν ἐξαί·
ρετον ἐμαυτῷ ἀφιέρωσα. τοῦτο γὰρ
ἐπήγαγεν, ὑμεῖς δὲ ἔσεσθέ μοι 2) εις βα-
σίλειον ἱεράτευμα, ἔθνος ἅγιον. ὥσπερ
3) γὰρ τοὺς Λευίτας, Ἰσραηλίτας ὄν.
τας, τῶν ἄλλων φυλῶν προτετίμηκε, και
εἰς τὴν θείαν ἀφιέρωσε λειτουργίαν οὐ
τῶν ἄλλων ἀμελῶν· ἀλλὰ διὰ τούτων
τὴν ἐκείνων ποιούμενος ἐπιμέλειαν οὕτω
τὸ τοῦ ᾿Αβραάμ, καὶ Ἰσαάκ, καὶ Ἰακώβ,
ἐξελέξατο σπέρμα πρῶτον ἐπειδὴ ἐξ
αὐτῶν ἤμελλε κατὰ σάρκα βλαςάνειν ὁ
δεσπότης Χριςός· ἔπειτα 4) διὰ τῶν εἰς
τούτους γινομένων τὴν οἰκείαν ἐπιδεικνὺς
δύναμιν, καὶ πάντας ανθρώπους διδά-
σκων τὴν τῆς θεογνωσίας ὁδόν. τούτων
μέντοι εἰρημένων, απεκρίθη πᾶς ὁ λαὸς,
επε πάντα ὅσα εἶπεν ὁ Θεὸς ποι-
ήσομεν, καὶ ἀκουσόμεθα. αὕτη δὲ τοῦ
λαοῦ ἡ συνθήκη υπογραφῆ τινι ἔοικε
γραμματίου· ὅθεν τὴν οἰκείαν 5) παρα-
ξάντες ὁμολογίαν, ταῖς τῆς νομοθεσίας
ἀραῖς ὑπεβλήθησαν, ὧν τοὺς εἰς αὐτὸν
πεπιςευκότας ὁ δεσπότης Χριστὸς ἠλευ-
θέρωσε. Χριςός γάρ φησιν ἐξηγόρασεν
ἡμᾶς ἐκ τῆς κατάρας του νόμου, γενό-
μενος ὑπὲρ ἡμῶν κατάρα. τὸ μέντοι
περιούσιος, ἐξαίρετος ὁ Σύμμαχος ἧς-
μήνευσεν.
भव्य
INTERR. XXXV.
Quid illud eft, Eritis mibi populus
peculiaris pra gentibus omnibus.
Mea enim eft vniuerfa
C
terra? a)
'reator, inquit, omnium et Do-
creator omnium curam habeo:
minus ego fum, et tanquam
vos veluti populum quendam elem
&tum mihi confecraui. Hoc enim
fubiunxit, Vos autem eritis mihi
regale facerdotium, gens fanita.
Quemadmodum enim Leuitas, qui
bubus prætulit, et ad oficium
etiam erant Ifiatlitz, reliquis tri-
diuinum confecrauit, non quod
reliquas tribus negligeret, fed vt
per hos illarum curam gereret:
fic et feinen Abrahami, Ifaaci,
et Iacobi elegit, primum quod
ex illis fecundum carnem Chri-
de-
fus Dominus oriturus erat,
inde vt per ea quæ illorum gra-
tia fiebant fuam potentiam pare-
faceret, et edocerer omnes homi-
nes cognofcendi Dei viam et ra-
tionen, Cum hæc ergo dixis
fet, b) omnis populus refpondit, et
dixit, Curata que dixit Deus fa
ciemus, et audiemus.
Hoc vero
paftum populi fubfcriptioni cui-
dam inftrumenti fimile eft. Pro-
inde contra conuentionem pro-
priam committentes, maledictio-
nibus in lege contentis obnoxi
facti funt: a quibus Chriftus
Dominus vindicauit credentes in
ipfum. Chriftus enim, inquit, b)
fadius pro nobis maleditio.
redemit nos de malcdictione legis,
peculiaris, Symmachus interpreta-
tus eft electus.
Κ 2
Pro
INTERR.
ι) περιούσιος. Hæc vera eft leftio THEODORETI, cui tamen MONTF. 1. Co
Tomn. 1. p. 76. tribuit leftionem Symmachi, ἐξαίρετος. 2) εις. Abeft a Cod.
et edit. PICI. 3) γάρ. Cod. et PIC. και. 4) διά γινομένων. Cod. et
PIC. διὰ τούτων εἰς τοὺς ἐκ τούτων γιγνομένους. 5) Cod. et Fic. παραβάντων.
@) Exod. 19, S. β) Ibid. s. 19, 8 6) Gal. 3, 13.
148
B. THEODORETI
}
INTERR. XXXVI.
Qua de caufa non fanitificari tantum,
fed et lauare veftimenta iuffi
funt, quando legem ac-
ceperunt? a}
Γ
Manu
ΕΡΩΤ. λς'.
Τί δήποτε οὐ μόνον ἁγνισθῆναι, αλλά
καὶ πλῦναι τὰ ἱμάτια προσετάχθη
σαν, ἡνίκα τὸν νόμον ἐδέχοντο;
Διὰ τῶν σωματικῶν αὐτοὺς ἐπὶ τὰ
anu ducit eos ad fpiritualia
per ea quæ corporea funt, et πνευματικὰ ποδηγεῖ, καὶ δέος ἐντί-
timorem illis ingerit, religiofiores. θησι, καὶ εὐλαβεςέξους ποιεῖ. ἐλογίζου
que reddit illos. Ex his enim col- το γὰρ ἐκ τούτων, ὡς πολλῷ μᾶλλον τὴν
igebant, longe magis expurgan - διάνοιαν καθαρεύειν προσήκει. διά τοι
dum effe animum. Propterea tu-
barum voces, et foni tonitruum,
* et caligo, et procella, et ignis * in
vertice montis, et fumus ingens
emilus: vt per hæc omnia cor
illorum lapideum emolliret. Ete-
nim quia plagas quidem Aegyptiis
illatas confpexerant, ipfi vero cafti-
gationis fpecimen nullum fenfe-
rant, idco per hæc terret illos, yt
pueros: vt non folumn eum di-
ligant propter immenfa eius be.
neficia, fed timeant etiam fup-
pliciorum metu. Qua de caufa
de facerdotibus etiam dixit, b)
Sacerdotes qui appropinquant Do-
mino Deo, anificentur me for
enim par effet illos Deo conf.
dere, vt quibus commiffum effet
oficium diuinum, oftendit, quo
pafto fublimiores terrenis illos præ.
cipue elle conueniat, quibus di-
te recedat ab illis Dominus. Cum
vinum munus creditum eft.
INTERR. XXXVIΙ.
Quomodo intelligendum eft iftud,
* Non erunt tibi dii alieni,
præter me? c)
Qu
Trinitatis vnam fubftan-
τοῦτο καὶ σαλπίγγων φωνας, καὶ κτύ
ποι βροντῶν, καὶ γνόφος, καὶ θύελλα,
καὶ πῦρ ἐν τῇ τοῦ ὄρους ακρωρεία, και
καπνὸς ἄφατος ἐκπεμπόμενος ἵνα διὰ
τούτων απάντων τὴν λιθίνην αὐτῶν καὶ
ταμαλάξῃ καρδίαν. ἐπειδὴ γὰρ τὰς μὲν
τοῖς Αἰγυπίοις ἐπενεχθείσας ἐθεάσαντο
τιμωρίας, αὐτοὶ δὲ πεῖραν τῆς παιδείας
οὐκ ἔλαβον, διὰ τούτων δεδίζεται, οἷα
δὴ παῖδας ὥτε μὴ μόνον ἀγαπᾶν διὰ
τας άρξητους εὐεργεσίας, ἀλλὰ καὶ δε
διέναι διὰ τὰς τιμωρίας. τούτου χάριν
καὶ περὶ τῶν ἱερέων ἔφη· οἱ ἱερεῖς οἱ ἐγ
γίζοντες Κυρίῳ τῷ Θεῷ ἁγιασθήτωσαν
μή ποτε απαλλάξη ἀπ' αὐτῶν κύριος.
ἐπειδὴ γὰρ εἰκὸς ἦν αὐτοὺς θαῤῥεῖν, ἅτε
δὴ τὴν θείαν λειτουργίαν πεπιςευμένους,
διδάσκει ὡς διαφερόντως τοὺς λειτους
γεῖν Θεῷ πεπιςευμένους ὑπερτέρους εἶ
ναι τῶν γηίνων προσήκει.
ως
ΕΡΩΤ. Α.
Πῶς νοητέον τὸ, οὐκ ἔσονται σοί 1) Θεοὶ
πλὴν ἐμοῦ;
Οἱ μίαν οὐσίαν τῆς τριάδος ὁμολογοῦν.
riam confitentur, diuinæ τες φυλάτζουσι τὸν νόμον τῆς θείας
vocis legem obferuant. Nihil φωνῆς. ἄλλο γάρ τι παρὰ τὴν θείαν φύ
enim aliud pro Deo coli per- σιν θεοποιεῖν οὐκ ἀνέχονται. οἱ δὲ τὴν
mittunt, præter diuinam natu-
ram. Qui vero
Qui vero labe infe&ti funt Αρείου καὶ Εὐνομίου περικείμενοι λώβην,
Arii atque Eunomii, manifefte τὸν θεῖον νόμον ἄντικρυς παραβαίνουσιν
in legem diuinam committunt :
Θεόν
1) Θεοί. Fic. addit αλλότριοι. Codex autem, ἕτεροι, quam poftremam leftio-
nem ipfe THEODOR. in iis quæ fequuntur, amplexus eft.
Ita quoque
legitur in verfione τῶν ὁ.
n) Exod. 19, 10. b) Exod. 19, 22.
c) Exod. 20, 3.
QVEST. IN EXOD. CAP. XX.
149
1) Θεὸν μὲν τὸν υἱὸν ὁμολογοῦντες, κτι-
τὸν δὲ ἀποκαλοῦντες, καὶ τῆς θείας οὐ.
σίας ἀλλότριον. τοῦ γὰρ Θεοῦ λέγοντος,
οὐκ ἔσονταί σοι θεοὶ ἕτεροι πλὴν ἐμοῦ;
οὗτοι θεὸν ἕτερον ἐπεισάγουσιν.
ΕΡΩΤ. λή.
Εἴδωλον καὶ ὁμοίωμα ποίαν ἔχει
διαφοράν ;
Τὸ εἴδωλον οὐδεμίαν υπόςασιν ἔχει·
τὸ δὲ ὁμοίωμα, τινός ἐςιν ίνδαλμα
καὶ ἀπείκασμα. ἐπειδὴ 2) τοίνυν Ελλη-
νες ἀναπλάτ]ουσι τὰς οὐχ ὑφεςώσας
μορφος, σφίγγας, καὶ τρίτωνας, και
κενταύρους· καὶ Αἰγύπλιοι κυνοπροσώ-
πους, καὶ βουκεφάλους· εἴδωλα καλεί
τὰ τῶν οὐχ ὑφεςώτων μιμήματα ὁμοι-
ώματα δὲ τὰ τῶν ὑφεςώτων εικάσμα.
τα, αν
οἷον ἡλίου καὶ σελήνης, αςέρων, ἀν.
θρώπων, θηρίων, ἑρπετῶν, καὶ τῶν τού.
τοις παραπλησίων. 3) τούτοις κελεύει
μήτε προσκυνεῖν, μήτε λατρεύειν. οὐχ
ἁπλῶς δὲ ἀπαγορεύει ἀμφότερα ἀλλ᾽
ἐπειδὴ συμβαίνει τινὰς 4) προσκυνῆσαι
μὲν διὰ φόβον ἀνθρώπινον, οὐ μὴν καὶ
λατρεῦσαι κατὰ ψυχὴν, ἐδίδαξεν ὡς
ἑκάτερον ἀσεβές.
Ο
ΕΡΩΤ. Αθ.
T
ου
δὲ
Τί τὸς ὁ Θεὸς ζηλωτής ἐςι;
Ο νόμος τάξιν ἐπέχει ἀνδρὸς, ὁ
λαὸς γυναικός. καὶ τοῦτο ἡμᾶς
ἐδίδαξεν ὁ δεσπότης Θεὸς διὰ μὲν Ἡσαΐου
λέγων· ποῖον τοῦτο τὸ βιβλίον τοῦ ἀπο-
τασίου τῆς μητρὸς ὑμῶν; διὰ δὲ Ἱερε-
μίου, καθὼς ἀθετεῖ γυνὴ εἰς τὸν συνόντα
αὐτῇ, οὕτως ἠθέτησεν εἰς ἐμὲ ὁ οἶκος
Ἰσραήλ, καὶ ὁ οἶκος Ἰούδα, λέγει Κύριος.
καὶ πάλιν· ἐὰν ἀποςείλη ἀνὴς τὴν γυ-
Ο
Ο
confitentes quidem Deum filium,
fed creatum afferentes, et a diui-
Deus dicat, Non erunt tibi dii alli
prater me, ifi Deum alium intro-
na fubftantia alienum. Nam cum
ducunt.
INTERR. XXXVIII.
Quomodo differunt idolum et
fimilitudo? a)
Ι
I dol
-
dolum nullo modo fubfiftit: fi-
militudo vero, eft alicuius ima-
go et efigies. Quia ergo Græci
formas minime fubfiftentes efi-
gunt, veluti Sphingas, Tritonas,
πορτοφορος, ο Bucephalos,
et Centauros, Aegyptii vero Cy-
tales
rerum non fubfiftentium faio-
nes, idola vocat: fimilitudines
autem, rerum fubfiftentium ima-
gines, veluti folis, lunæ, ftella-
rum, hominum, belluarum, re-
ptilium, et his fimilium. Qua
omnia verat adorare, aut colere.
Non temere autem vtrumque
prohibuit: fed quia fepe contin-
git, quosdam humano metu per-
territos, adorare quidem, non
docuit vtrumque efe impium.
tamen animo colere, propterea
*INTERR. XXXIX.
Quid fibi vult, Deus eft zelores ? b)
L
ris.
ex fuftinet perfonam viri, po-
pulus autem perfonam vxo-
Quod nos Dominus Deus
etiam docuit, per Efaiam di-
cens,c) Ouisnam ifte eft liber repudii
matris vefira? Et per Ieremiam, d)
Quemadmodum mulier contemnit vi-
rum fuum: fic contemfit me domus
Ifrael, et domus Iuda, dicit Dominus.
Et rurfum, e) Si dimiferit vir vxor
Κ 3
rem
3) Θεόν. Cod. et Fic. ἕνα, 2) τοίνυν. Cod. et PIC. τίνες. 3) Eodem fere mo
do rem expedit ORIGENES in Scholio quod MONTF. 1. c. T. I. p. 77. e
Catenis MSS. in lucem protulit. 4) προσκυνῆσαι μέν. Cod. et Fic. addunt
αμφότερα.
a) Exod. 20, 3. b) Exod. 20, 5. c) Ef. 50, 1. d) Ier. 3, 20. e) Ibid. c. 3, I.
150
Β. ΤΗΕΟDORETΙ
rem fuam, et abierit illa ad al-
terum virum, numquid reuerrens
ad eum reuertetur ultra 3 anne
polluendo poluerur mulier illa ?
Tu autem fornicata es cum pafto.
ribus multis : et reuerrebaris ad
2
me dicit Dominus, Apoftolus
autem ait, a) Lex dominatur bar
mini, quamdiu viuit. Oua enim
fub viro eft mulier, viuente viro
alligata eft legi. Si autem mor-
ruus fuerit vir eius, foluta eft a
lege viri: ita vt non fit adulte
ra, fi fuerit alius viri, Sic et
φος mortificari eftis legi per cor-
pus Chrifti: ita vt fitis alterius,
qui ex mortuis refurrexit. Quam
ob rem Deus feipfum appellat ze
lotam, humano more loquens,
yt terreat homines, et illos fa!
pere cogat. Sicut enim vir igna.
vam habens vxorem, admonere
folet illam his verbis, Zelotypus
fum, videre non pofum te cum
altero viro loquentem: ita Do-
minus Deus volens a cultu de
monum illos abalienare, non tan-
tum feipfum zelotar appellauit,
fed et ignem confumentem. Quod
autem magni amoris fic tam ar-
dens zelus, Deus ipfemet de-
monftrauit, per Ezechielem di-
cens, b) Propterea auferetur ze-
ius meus a re, hoc eft, cum te
diligerem, vtebar zelo, vbi ve-
To te repuli, zelum exftinxi.
Idem et per alium prophetam
declarauit, c) Non viftrabo [ι·
per filias veftras, cum fornicate
fuerint: et fuper fponfas veftras,
cum adultcrium commiferint. Er
igitur zelus amoris index.
1
1)
}
ναῖκα αὐτοῦ, καὶ πορευθεῖσα γένηται
ἀνδρὶ ἑτέρῳ, μὴ ἀνακάμπλουσα ανα
κάμψει πρὸς αὐτὸν ἔτι; οὐ μιαινομένη
μία θήσεται ἡ γυνὴ ἐκείνη; σὺ δὲ ἐξε
πόρνευσας εἰς ποιμένας πολλοὺς, καὶ
κ) ανέκαμπτες πρός με, λέγει Κύριος,
και ο απόςολος δέ φησιν, ὅτι ὁ νόμος και
ςιεύει του ανθρώπου ἐφ' ὅσον χρόνον ζῆ.
ἡ γὰρ ἅπανδρος γυνὴ τῷ ζῶντι ἀνδρὶ
δέδεται νόμῳ ἐὰν δὲ ἀποθάνῃ ὁ ἀνῆς,
κατήργηται ἀπὸ τοῦ νόμου τοῦ ἀνδρὸς,
του μὴ εἶναι αὐτὴν μοιχαλίδα γενομέ
νην ἀνδρὶ ἑτέρῳ, οὕτως καὶ ὑμεῖς ἔθανα-
τώθητε τῷ νόμῳ διὰ τοῦ σώματος τοῦ
Χριστοῦ, εἰς τὸ γενέσθαι ὑμᾶς ἑτέρω τῷ
ἐκ νεκρῶν ἐγερθέντι, τούτου χάριν
2) Θεὸν ζηλωτὴν ὀνομάζει ἑαυτόν τοῖς
ανθρωπίνοις μὲν κεχρημένος ὀνόμασι,
δεδιττόμενος δὲ αὐτοὺς, καὶ σωφρονεῖν
αναγκάζων, ὥσπερ ἀνὴς ῥάθυμον ἔχων
γυναικα παραινῶν αὐτὴ λέγει ζηλώς
τυπός εἰμι, οὐ δύναμαι βλέπειν σε ἄλ
λῳ προσδιαλεγομένην ανδρί. οὕτως ὁ δρα
σπότης Θεὸς τῆς δεισιδαιμονίας αὐτοὺς
απαλλάξαι βουλόμενος, οὐ μόνον ζήλω.
τὴν ἑαυτὸν, ἀλλὰ καὶ πῦρ καταναλί
σκον ἐκάλεσεν ὅτι δὲ φιλοςοργίας ὁ τος
σοῦτος ζῆλος, αὐτὸς τοῦτο δεδήλωκεν ὁ
Θεὸς διὰ τοῦ Ἰεζεκιὴλ εἰπών· διὰ τοῦτο
αποςήσεται ὁ ζῆλος μου ἀπὸ σοῦ τουτέ-
τιν, ὅτε ἠγάπων, ἐχρώμην τῷ ζήλῳ,
πωσάμενος δέ σε, καὶ τὸν ζῆλον ἔσθεσα.
τοῦτο καὶ δι᾽ ἑτέρου προφήτου δεδήλωκεν
οὐκ ἐπισκέψομαι ἐπὶ τὰς θυγατέρας
ὑμῶν ὅταν πορνεύσωσι, καὶ ἐπὶ τὰς νύμ
φας ὑμῶν ὅταν μοιχεύσωσιν, ἀγάπης
τοίνυν ὁ ζῆλος δηλωτικός,
α
1
a) Cod. et PIC. ανέκαμπες,
2) Θεόν, Cod. Χρισόν, FIC, Θεός,
*) Rom. 7, 1-4. b) Ezech. 16, 42. s) Hof. 4, 14.
ΕΡΩΤ
QVAST. IN EXOD. CAP. ΧΧ.
151
ΕΡΩΤ.
μ.
Πῶς τὸ δίκαιον σώζεται, τῶν παίδων
ὑπὲρ τῶν πατέρων κολαζο
2
દર્
μένων ;
Μείζους αἱ ἀπειλαὶ τῶν κολάσεων παρ
ρὰ τῷ δεσπότη Θεῷ. καὶ τοῦτο ῥά-
διον μαθεν παρὰ τῆς θείας γραφῆς·
πᾶς γάρ φησιν ἀπερίτμητος ἄρσην, ὃς
οὐ περιτμηθήσεται τῇ ἡμέρᾳ τῇ ὀγδόη,
ἐξολοθρευθήσεται. ἀλλ᾽ ἔσιν ευρείν τους
μὲν περιτετμημένους ἐν τῇ ἐρήμῳ διαφό-
ρως αναιρεθέντας τοὺς δὲ απεριτμήτους
μεμενηκότας ι) τῆς τῶν προγόνων ἐπαγ.
γελίας τετυχηκότας, τούτους γὰρ ἐν
Γαλγάλοις Ιησες περιέτεμεν, οὕτω τοῖς
ἐχούσαις ζύμην οἰκίαις πανωλεθρίαν
ἠπείλησεν ἀλλ᾽ οὐκ ἐπήγαγε τὴν τιμω.
ρίαν κατὰ τὴν ἀπειλήν. καὶ ἐνταῦθα
τοίνυν, ὡς φιλόπαιδας και φιλοπαιδίας
πεφροντικότας δεδίπεται τους απει
λαῖς, καὶ φησίν· ἀποδιδοὺς ἁμαρτίας
πατέρων ἐπὶ τέκνα ἐπὶ τρίτην καὶ τε,
τάρτην γενεὰν τοῖς μισοῦσι με, ὅτι γὰς
τὸ γυμνῷ προσέχειν τῷ γράμματι δυσε
σεβές, αὐτὸς ὁ Θεὸς διδάσκει ταναντία
νομοθετῶν· οὐκ ἀποθανούνται γάρ φη-
σι παιδες ὑπὲρ πατέρων, οὐδὲ πατέρες
ὑπὲρ παίδων ἀλλ᾿ ἕκασος ἐν τῇ ἁμαρ.
τία αὐτοῦ ἀποθανεῖται. καὶ διὰ του
προφήτου Ἰεζεκιήλ φησι τίς ὑμῖν ἡ πα-
ραβολὴ αὕτη λεγόντων οἱ πατέρες εφα-
γον ἔμφακα, καὶ οἱ ὀδόντες τῶν τέκνων
2) ἡμωδίασαν, ζῶ γὰρ ἐγώ, λέγει Κύ-
Kú-
βιος, εἰ ἔστι ἡ παραβολῇ αὕτη, ἀλλὰ τῶν
φαγόντων τὸν ὄμφακα 3) αἱμωδιάσουσιν
οἱ ὀδόντες· ὅτι πᾶσαι αἱ ψυχαὶ ἐμαί εἰσι,
καὶ τὰ ἑξῆς δὲ τὴν αὐτὴν ἔχει διάνοιαν,
ἐγὼ δὲ οἶμαι μᾶλλον τὴν θείαν φιλανθρω-
τα
INTERR. XL.
Quomodo ius feruatur illafum, cum
filii plectuntur pro patri-
bus? a)
Apud Dominum Deum maio-
2
mo-
res funt comminationes quam
pena: quod ex fcriptura diuing
facile perfpicitur. Omnis enim,
inquit, b) mafculus incircumcifus,
qui non fuerit circumcifus ofiaus
delebitur. Reperimus tamen,
multos circumcifos variis *
dis in deferto periffe: qui vero
incircumcifi remanferant, ferua-
tos effe, et promifliones maio-
ribus faltas ene confecutos: hos
enim Iofua Gilgale circumcidit.
Sic et familiis fermentum haben-
tibus interitum minatus eft, non
tamen pro modo minarum fup-
plicium intulit. Hoc igitur lo
το terret illes minis, qui filios
diligunt, et eorum curam ha-
bent, et ait, e) Reddens peccata
patrum in filios usque ad tertiam
et quartam generationem, his qui
oderunt ue. Quod autem nu-
damn literam attendere non fit
religioni confentaneum, Deus ipfe
demonftrat, res contrarias lege
imperans, Nou morientur enim,
inquit, d) filii pro patribus, nec
patres pro filiis : fed unusquisque
pro peccato fuo morietur. Et per
Ezechielem prophetam ait:e) Qua
eft
vo
en parabola veftra, quam dicitis,
Patres comederunt vuam acerbam.
et dentes filiorum obftupuerunt ? Vi
το ego, dicit Dominus, non amplius
erit hac parabola: fed obftupefcent
dentes eorum qui comederunt vuam
anima. Et quæ fequuntur eius-
certa. Duoniam meæ funt omnes
dem funt fententia. Ego autem
exifimo potius clementiam diui-
K.4
nam
β) τῆς και τετυχηκότας. Def. in Cod. 2) ἡμωδίασαν. Cod. αμηδίασαν, FIC. αἱ
μωδίασαν. 3) αἱμωδιάσουσιν, Ita quoque ricvs. Cod. ὠμοδιάσουσιν.
«) Exod. 20, 5. b) Gen. 17, 14 c) Exod. 20, 5. d) Deut. 24, 16. Ezech, 18, 20.
e) Ezech. 18, 2-
152
B. THEODORETI
nam comminationibus declarari.
Adicium eft enim iftud, a) His
qui oderunt me: hoc eft, patien-
tia vtor erga patres qui delique.
runt, itidem et erga flios. Sive.
ro nepotes et pofteri, patrum et
maiorum nequitiam fecuti fuerint,
fupplicium fumam: maiorum ve-
ro pietas longe lateque falutem
pofteris conciliabit, Faciens, in.
quit, b) mifericordiam in millia ct
myriades, bis qui diligunt me, et
obferuant mandata mea. Reperiet
autem quispiam in ipfa hiftoria di-
vinoruun cloquiorum veritatem.
Quinta enim generatione, inquit,
filii Ifrallis afcenderunt ex Aegy.
pto: nihilo minus non luerunt
penas, qui in Aegypto coluerant
deos Aegyptiorum, neque patres
illorum, neque aui illorum : ili
vero qui maiorum illorum feculi
funt impietatem, fupplicium
paffi
funt: quia poft tanta beneficia ac-
cepta, et tam multa miracula edi-
fa, non abiecerunt impietatem.
Horum autem filii, qui Deum
facta maioribus obtinuerunt. Ει
cernimus ipfi veriratem promitio.
nis fuae patriarchis, quod gentes
per femen Abrahami confecuiz
funt benedictionem. Minatur er-
go illis fupplicium, quia vitulum
faluatorem dilexerunt, promiffa
Et
erant adoraturi.
* INTERR. XLI.
πίαν ἐμφαίνειν τὴν ἀπειλήν. πρόσκειται
γὰρ, τοῖς μισοῦσι με τουτέςι, μακροθυ
μῷ τοῖς πατράσιν ἡμαρτηκόσι μακροθυ-
μῶ καὶ παισίν. εἰ δὲ οἱ ι) ἔκγονοι, καὶ οἱ
2) απέκγονοι, τὴν τῶν πατέρων καὶ προ-
γόνων ζηλώσαιεν πονηρίαν, ἐπάξω την
τιμωρίαν. 3) ἡ δὲ τῶν προγόνων εὐσέβεια
μέχρι πολλοῦ τῷ γένει προξενήσει τὴν
σωτηρίαν. ποιῶν γάς φησιν ἔλεον εἰς χι
λιάδας καὶ μυριάδας τοῖς ἀγαπῶσι με,
καὶ τοῖς φυλάτλουσι τὰ προστάγματά
μου εὕροι δ᾽ ἄν τις καν τῆ ἱστορία την
τῶν θείων λογίων ἀλήθειαν. πέμπτη γὰρ
γενεά φησιν ἀνέβησαν οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ ἐξ
Αἰγύπτου. ἀλλὰ τοῖς τῶν Αἰγυπλίων ἐν
Αἰγύπτῳ δεδουλευκότες θεοῖς, οὐκ ἔτισαν
δίκας οὔτε οι πατέρες αὐτῶν, οὔτε οἱ
προπάτορες αὐτῶν. αὐτοὶ δὲ ζηλώσαν.
اد
μετὰ τοσαύτην εὐεργεσίαν, καὶ τὰ μυρία
τες τὴν ἐκείνων ἀσέβειαν ἐκολάθησαν ὡς
θαύματα τὴν ἀσέβειαν οὐκ ἐκπλύσαντες,
οἱ δὲ τούτων παῖδες, τὸν σωτῆρα Θεὸν
ἠγαπηκότες, τῆς προγονικῆς ἀπήλαυ
σαν υποχέσεως. καὶ ὁρῶμεν τὸ ἀψευδὲς
τῆς πρὸς τοὺς 4) πατριάρχας γεγενημέ
νης ἐπαγγελίας. τὰ γὰρ ἔθνη διὰ τοῦ
σπέρματος ᾿Αβρααμτῆς εὐλογίας τετύ
χηκεν. ἐπειδὴ τοίνυν τὸν μόχον ἤμελλον
προσκυνῶν, τὴν τιμωρίαν προσαπειλᾶ.
ΕΡΩΤ. μα.
Ouid fibi vult, Non affumes nomen Τί έςιν, οὐ λήψη τὸ ὄνομα Κυρίου τοῦ
Domini Dei tui in vanum? c)
uidam prohiberi
vanas, hoc eft idola,
nomine Dei vocet: alii, ne quis iu-
rando mentiatur. Ego autem puto,
Qu quis res vins, i dicunt, ne
diuinam legem ftatuere, ne quis no-
mnen Dei pronuntiet fine aliqua ra-
gione aut docendi, aut orandi, aut
Twès
Θεοῦ σοῦ ἐπὶ ματαίῳ;
Gasly any better to trade-
Το
φασὶν ἀπαγορεύειν τὸ ἐπιθεῖ
δώλοις, τὴν τοῦ Θεοῦ προσηγορίαν τινὲς
και τοῖς ματαίοις, τουτέςι τοῖς εἰ
ὲ τὸ ὀμωμοκότα ψεύσαθαι ἐγὼ δὲ οἱ
μαι, τὸν θεῖον παρακελεύεσθαι νόμον,
s) δίχα διδασκαλίας, ἢ προσευχῆς, ἢ
1) you. Cod. et Pic. ἔγγονοι. 2) ἀπέκγονοι.
σωτηρίαν. Def. in Cod. et apud Fic.
Cod. et Fic. addunt γάρ.
α) Exod. 20, 5. b) Ibid. c. 20, 6.
اد
Cod. et Fic. ἀπόγονοι.
4) Cod. et PIC, πατέρας.
e) Ibid. c. 20, 7.
اد
άναψα
3) ἡ δὲ
5) δίχαιο
QVÆST. IN EXOD. CAP. XX.
153
αναγκαίας τινὸς χρείας, τὴν θείαν μὴ
α) προφέρειν προσηγορίαν. καὶ γὰρ εἰώ.
θασί τινες, καὶ παίζοντες, καὶ γελών-
τες, προφέρειν ὡς ἔτυχε διὰ τῆς γλώτα
της τὸ σεβάσμιον ὄνομα. τοῦτο οἶμαι τὸν
θεῖον νόμον ἀπαγορεύειν. εἰ γὰρ τὴν που
λυτελετέραν ἐπῆτα ταῖς ἑορταῖς φυσ
λάττειν εἰώθασιν οἱ πολλοὶ, πολλῷ μᾶλ.
λον τὸ θεῖον ὄνομα προσευχαίς και δι-
δασκαλίαις ἀφιεροῦν δίκαιον.
ΕΡΩΤ. μβ'.
Διατί τὸ σάββατον τῇ ἀργία
τετίμηκεν;
ή
Ο
Φιλανθρωπίαν τὸν λαὸν ἐξεπαίδευ.
σεν. ἐπήγαγε γὰρ, ἵνα ἀναπαύσης
ται ὁ παῖς σου, καὶ ἡ παιδίσκη σου,
βοῦς σου, καὶ τὸ ὑποζύγιόν σου, καὶ πᾶν
κτῆνος σου, καὶ ὁ προσήλυτος ὁ παροι-
μῶν ἐν σοί.
εν
ΕΡΩΤ. μγ.
εν
Καὶ διατί μὴ ἐν ἄλλη ἡμέρᾳ τοῦτο
γενέθαι προσέταξεν;
Τοῦτο
οῦτο ἄν τις επε καὶ περὶ ἄλλης ἡμε.
ρας,
τί δήποτε ταύτην ἐξελέξατο,
καὶ οὐχ ἑτέραν. εἶχε δὲ ὅμως αὕτη λό-
γον τινὰ πᾶσαι δυνάμενον τὴν Ἰουδαίων
ὠμότητα, 2) τῷ τὸν τῶν ὅλων Θεὸν ἐν ἓξ
ἡμέραις τὰ πάντα δημιουργῆσαι, ἐν δὲ
τῇ ἑβδόμη μηδὲν ποιῆσαι, εὐλογία δὲ ταύ-
την τιμῆσαι. τοῦτο γὰρ 3) ἔφη Μωσης,
ὅτι ἐν ἓξ ἡμέραις 4) ἐποίησε Κύριος ὁ Θεός
σου τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν, καὶ τὴν
θάλασσαν, καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς
καὶ κατέπαυσε τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἑβδόμη,
καὶ ἡγίασεν αὐτήν.
ε
εν
necefarix cuiuspiam occafionis.
Solent enim nonnulli, etiam lu-
reuerendum nomen Dei lingua
dentes et ridentes, vt inciderit,
proferre.
Hoc arbitror diuina
lege prohiberi. Si enim confue-
verunt multi pretiofiorem veftein
diebus feftis referuare, multo
magis diuinum nomen precibus
atque docendi officio æquum eſt
confecrare.
INTERR. XLII.
Quare fabbatum quiete
honorauit ?
Ad humanitatem populum in-
Vt requiefcar feruus tuus, et an
firuxit. Subiunxit enim, a)
cilla tua,
bos tuus, et fubiugale
tuum, et omne iumentum tuum,
et aduena qui peregrinatur apud te.
INTERR. XLIIL
Sed cur non alio die id fieri
iuffit ?
-
Ηoc ipfum et de alio die quis
piam quærere poffet, quare
Deus illum elegiffet, et non alium.
Res tamen ratione non caret,
etiam idonea ad fidem facien
dam Iudæis, alioquin incredulis.
Nempe, quod Deus omnium fex
diebus vniuerfa creauit, feptimo
vero die nihil fecit, fed hunc
diem benedictione honorauit,
quemadmodum ait Mofes,b) Sex
diebus Dominus Deus tuis crea
vit cælum et terram, et
et mare
et omnia quæ in eis funt. Et re-
quicuit die feprimo, er fanttificaui
illum.
Ki
INTERR.
α) προφέρειν. Cod. et Fic. προσφέρειν. Ita quoque paucis interpofitis. 2) τῷ
Placet leftio Cod. et PICI, τό. 3) ἔφη Μωσής. Cod. et ric. καὶ ἐπήγαγεν.
4) ἐποίησε. Cod. præmittit τὰ πάντα.
α
Exod. 20, 10. 7) Ibid. c. 20, II,
154
B. THEODORETI
INTERR. XLIV,
Quid illud eft, Si mihi confiruxe-
ris altare ex lapidibus, non ex
fectis lapidibus edificabis illud.
ΕΡΩΤ. κδ'.
Τί ἐςιν, ἐὰν δὲ θυσιαςήριον ἐκ λίθων
1) ποιῆς μοι, οὐκ 2) οἰκοδομήσεις αὐτοὺς
Cultrum enim tuum iniecifti τμητούς. τὸ γὰρ ἐγχειρίδιόν σου
Ne
tror
fuper illud, et inquinați
funt ? a)
}
emo credo negabit, quin vte-
rentur ferro qui ligna tab
ἐπιβέβληκας ἐπ' 3) αὐτὸ, και
με μίανται ;
Ὅτι σιδήρῳ ἐχρῶντο, καὶ οἱ τὰ ξύλα
naculi concinnabant, itidem qui
aurum, argentum, aut as fabre.
faciebant. Quod autem et facer-
* dotes gladiorum * auxilio viâti-
mas immolabant, excoriabant, et
diuidebant, hoc quoque arbi-
extra controuerfiam είναι
Quærendum ergo nunc eft, quo
palto ferrum non polluebat irac
vniuerfa, lapides autem feltos
polluebat. Certum quidem eft,
quod alia ex alis adftruat. Ete-
nim, quia Ifraelita quadraginta
annos permanferunt in deferto,
continenter abeuntes et loca mu'
tantes, ideo vetat e lapidibus fa-
brefactis altaria conftrui: me,
cum hi terram promiflam obti-
nuiffent, in aris illis vicini dæ-
celebrarent.
facrificia celebrarent.
Idcirco præcipit ex terra, aut e
lapidibus, quales natura produ-
xit, altaria conftrui. Nam vtrum-
que facile diffoluitur. Porro lex
ipfa docet, poft adificatum tem-
plum non licuife alibi facerina
plum non licuitfe alibi facrifica-8)
re. Si vero lex facrificare veta-
οι
τῆς σκηνῆς 4) τεκτηνάμενοι, καὶ οἱ
τὸν χρυσὸν, καὶ τὸν ἄργυρον, καὶ τὸν
χαλκὸν ἐργασάμενοι, οὐδένα ἀντερῶν
οἶμαι, ὅτι δὲ καὶ οἱ ἱερεῖς ταῖς μαχαίραις
5) ἱεράτευον τας θυσίας, καὶ ἀπέδερον,
και έτεμνον, αναμφίλεκτον είναι οἶμαι
και τοῦτο. ζητητέον τοίνυν, πῶς ταῦτα
μὲν ὁ σίδηρος οὐκ 6) ἐμίαινε, τοὺς δὲτμη
τοὺς ἐμίαινε λίθους. τοιγάρτοι δῆλόν
ἐςιν ὡς ἄλλα δὲ ἄλλων κατασκευάζει.
ἐπειδὴ γὰρ ἐν τῇ ἐρήμῳ τεσσαράκοντα
διετέλεσαν ἔτη, συνεχῶς ἀπαίροντες,
καὶ τοὺς τόπους ἀμείβοντες, ἀπαγορεύει
ἐκ λίθων 7) εἰργασμένων θυσιαςήρια
κοδομείσαι, ἵνα μὴ τούτων τὴν γῆν τὴν
ἐπηγγελμένην ἀπειληφότων, ἐν τοῖς θυ
σιαςηρίοις τούτοις οἱ πλησιόχωροι τὰς
τῶν δαιμόνων θυσίας ἐπιτελέσωσι. δια
τοῦτο προσέταξεν, ἢ ἐκ γῆς, ἢ ἐξ αὐτο
φυῶν λίθων ταῦτα κατασκευάζεται
ἐπειδήπες ἑκάτερον εὐδιάλυτον, ὅτι δὲ
μετὰ τὴν τοῦ ναοῦ κατασκευὴν οὐκ ἐξῆν
ετέρωθι θύειν, αὐτὸς ὁ νόμος διδάσκει.
bat extra templum, eadem ratio- εἰ δὲ θύειν ἔξω τοῦ ναοῦ ὁ νόμος ἀπειργε,
ne altare conftrui prohibebat. καὶ τὸ θυσιατήριον 9) οἰκοδομεῖν ὡσαύ
Vnde ad conuincendos impios, τως ἐκώλυσεν αὐτίκα γοῦν εἰς ἔλεγχον
cum Elias ille magnus in monte τῶν ἀσεβούντων, Ἠλίας ὁ πάνυ προσενεγα
Carmelo facrificare coaftus effet, κεν ἐν τῷ Καρμήλῳ θυσίαν αναγκαθείς,
ισαρίθμους τῶν φυλῶν αὐτοφυείς συνέ
θηκε λίθους, καὶ ἐπὶ τούτων τὴν θυσίαν
προσήνεγκεν, ὥςε τὴν οἰκοδομίαν εὐθὺς
monuin
lapides natiuos compofuit totidem
numero, quot erant tribus, et
fuper his vidimam obtulit: νt
quam citifime diffolui poffet di-
Ο
اد
διαλυτ
1) FIC. ποιήσεις. 2) Cod. et PIC. οἰκοδομήσετε. 3) Cod. et Fic. αὐτῷ. 4) Cod.
et FIC, τεκταινόμενοι, 5) Cod. et PIC, έρευαν, 6) Cod. et PI c. ἐμίανε,
7) Cod, et PIC, ἐργασαμένων. 8) ἑτέρωθι. Cod. et PIC, ἐν ἑτέρῳ. 9) οἰκοδο
μεῖν. Def. in Cod, et apud ricv M
4) Exod. 30, 25.
QVAST. IN EXOD,
155
CAP. XX. XXI.
· διαλυθῆναι, καὶ μηδένα ἕτερον ἐν ἐκείνῳ
τῷ χωρίῳ θυσίαν προσενεγκεν,
ΕΡΩΤ.
με.
Διατί τοῦ Ἑβραίου, τοῦ τὴν ἐλευθερίαν
δέξαθαι μὴ βουλομένου, διατρηθῆναι
τὸ ωτίον προσέταξεν;
Πάντων αὐτοὺς προτιμῶν τὴν ἐλευθε·
ρίαν διδάσκει, τὸν τοίνυν ταύτης
οὐκ ἀντεχόμενον, ἀλλὰ τὴν δουλείαν 2-
σπαζόμενον, εἰς αἰσχύνην τοῦτο λαβεῖν τὸ
σημείον παρακελεύεται, πρὸς δὲ τούτῳ,
καὶ τὴν ὑπακοὴν διὰ τῆς ἀκοῆς τὸ ση-
μεῖον ἐμφαίνει, καὶ τὸ παρὰ τὴν θύραν
1) τὸ μὴ ἐξεῖναι προβαίνειν οὐκ ἐπιτρέ.
ποντος τοῦ δεσπότου,
αλλ
ΕΡΩΤ. με.
Διατί 2) πρόσκειται, και 3) δουλεύσει
αὐτῷ εἰς τὸν αἰῶνα, δήλης οὔσης
τῆς ἀνθρωπίνης ζωῆς;
Ἐντεῦθεν δῆλον, ὡς οὗ πανταχοῦ ὁ
αἰὼν τοῦ ἀπείρου δηλωτικός, λ.
ἔσιν ὅτε καὶ ὡρισμένου χρόνου σημαντι-
κός. οὕτω καὶ ὁ μακάριος λέγει Δαβίδ,
ὁ αἰῶν ἡμῶν εἰς φωτισμὸν τοῦ προσώ.
που σου τὸν δὲ ἀνθρώπινον οὕτως ὠνός
μασε βίον.
ΕΡΩΤ. μζ.
Τὸν ἀκουσίως πεφονευκότα, δια τι
φεύγειν παρακελεύεται;
T
ficium illud, et nemo alius in ed
loco facrificium offerret.
INTERR. XLV.
Quamobrem perforari iufit aurem
Hebræi ferui, libertatem
recufantis? a)
Do
Docet
ocet illos rebus omnibus an-
teponere libertatem. Eum
ergo, qui poftpofita libertate fer-
vitutem ample&titur, fignum hoc
ad ignominiam accipere iuffit,
Ad hac fignum illud et obedien-
tiam per auditum fignificat, ef
quod extra oftium egredi non
liceat iniuftu domini.
!
INTERR, XLVI.
Cur adieξtum eft, Et feruiet illi in
faculum, cum determinata fit
humana vita ? b)
Conftat inde, quod feculum
ron femper tempus infini
tum fignificat; fed quandoque
definitum. Ita etiam beatus Da-
via ait, c) Saculum noftrum in il
Yuminution buius nui. Itaque fic
appellauit humana vita fpatium.
INTERR. XLVII.
Qua de caufa iuffit eum fugere, qui
præter voluntatem homicidium
commififfet? d)
Τὴν φονικὴν αὐτῶν ἰατρεύων γνώμην Mederi volens corum animis
4) καὶ διδάσκων, ὡς εἰς τὸ παρὰ
γνώμην 5) ἀνελεῖν ἔνοχον 6) τῇ τιμωρία
ποιεῖ, πολλῷ μᾶλλον τὰ γνώμη φονεύειν
κολάσεως ἄξιον,
ἄξιον. πρὸς δὲ τούτῳ, καὶ
τους τέμνοντας ξύλα, καὶ τοὺς ἀκοντί.
ζοντας λίθους, προμηθετέρους ἐργάζε.
του και μέντοι καὶ τοὺς ἄλλο τι τοιού-
το δρῶντας παρασκευάζει δεδιέναι και
cædes propenfis, et in-
fruens illos, quod fi cades præ
ter voluntatem admiffa fupplicii
reum conftituit, multo magis ille
fupplicio dignus fit, qui dedita
opera cædem admiferit. Præterea
prudentiores illos reddit, qui ligna
fecant, aut qui eiaculantur lapides,
et illos etiam infruit, qui aliud
quod-
α) τό, Abundare videtur h. 1. 2) Cod, πρόκειται, 3) Cod. et PIC. δουλεύεια
4) καί. Def. in Cod. et apud Fic. et ad præcedentem vocem adponitur Car
1011. 5) ἀνελεῖν. Cod. et PIC, ν. 6) Cod, et Fic, τιμωρίας.
اد
3) Exod. 21, 6. b) Ibid,
c) Ρ. 89, 8. 2) Εxod. 21, 33.
*
156
B. THEODORETI
quoduis opus tale exercent, vt re- τρέμειν, ἵνα μὴ παρὰ γνώμην τινὰ
formident et timeant, ne vel præter των πελαζόντων ἢ πόῤῥωθεν ὄντων
animi voluntatem quempiam pro-
cul aut cominus ftantem ledant. πημαίνωσι. χαλινοῖ δὲ καὶ τὸν τῶν
Fuga quoque eius qui interfecit, συγγενῶν τοῦ 1) πεφονευμένου θυμὸν
occifi cognatorum iram frænat. τῇ τοῦ πεφονευκότος φυγῆ.
INTERR. XLVIII.
Quid eft effigiatum? a)
'erunt, cum corpus in vtero
Fert
perfecte
formatum fuerit,
tunc fretum animari. Etenim cre-
ator prius formauit corpus Ada
mi, tum illi animum infufauit.
Statuit ergo legislator, quod fi
mulier grauida ahortum fecerit
in rixa, fi efigiatus infans egre-
diatur, hoc eft formatus, factum
illud homicidium vocandum, au-
toremque fceleris ponas homicidii
Inere debere. Si vero partus egre-
diatur informis, homicidium non
cenfendum, quia nondum anima-
tum erat abortiuum: reum tamen
de damno teneri.
INTERR. XLIX.
Quare iubet occidi taurum cor-
nupetam? b)
Vt
't ex animalibus irrationalibus
ΕΡΩΤ. μή.
Τί ἐςιν ἐξεικονισμένον,
Ο
φασὶ τοῦ σώματος ἐν τῇ μήτρα τε
λείου διαπλαθέντος, τότε 2) ἔμε
ψυχοῦνται τὸ ἔμβρυον. καὶ γὰρ τοῦ
Αδαμ τὸ σῶμα πρότερον ὁ ποιητὴς δια
πλάσας, τότε ενεφύσησε τὴν ψυχήν.
κελεύει τοίνυν ὁ νομοθέτης, γυναικὸς
ο
ἐγκύμονος ἀμβλωσάσης ἐν μάχη, εἰ μὲν
ἐξεικονισμένον ἐξέλθοι τὸ βρέφος, του
τέςι μεμορφωμένον, φόνον τὸ πρᾶγμα
καλείθαι, καὶ τὴν ἴσην υπέχειν τιμω
είαν τον δεδρακότα· εἰ δὲ μὴ ἐξέλθοι
μεμορφωμένον, μὴ λογίζεται φόνον,
ἐπειδήπες οὐδέπω ψυχωθὲν ἐξηλώ
θη ἀλλὰ ζημίαν 3) τιννύειν τὸν αίτιον.
άλλα
ΕΡΩΤ. μθ'.
Διατί τὸν κερατιτὴν ταῦρον ἀναιρεῖσθαι
κελεύει;
doceat homines rationales, 4) Καὶ διὰ τῶν ἀλόγων παιδεύων τοὺς
quantum malum fit homicidium.
INTERR. L.
Cur is, qui vitulum furripuit, quin.
tuplum foluere iubetur : qui ve.
ro ouem, quadruplum? c)
Quia grauiora delicta grauiore
fupplicio funt plectenda. et
ita Dominus docuit. Cui enim
Ο
λογικοὺς ἡλίκον ὁ φόνος 5) κακόν.
ΕΡΩΤ. ν.
Διατί ὁ μόχον κεκλοφὼς πενταπλάσια
6) ἀπαιτεῖσθαι κελεύεται, ὁ δὲ
πρόβατον τετραπλάσια ;
Ὅτι
Ο
τὰ μείζονα τῶν ἁμαρτημάτων
μειζόνων άξια τιμημάτων· οὕτω
inquit, d) multum datum eft,mul. καὶ ὁ Κύριος ἐδίδαξεν ᾧ μὲν γάρ φησι
tum exigent ab eo.
πολὺ δοθήσεται, πολὺ καὶ ἀπαιτήσου
σι παρ' αὐτοῦ.
ΕΡΩΤ.
4) Cod. et Fic. φονευομένου, ' 2) Cod. et Fic. ψυχούσαι. 3) τιννύειν. Cod. et
PIC. τίνειν. 4) καί. Def. 5) κακόν. Def. - 6) απαιτείθαι κελεύεται. Cod. et
PIC. ἐκτίνειν ἐκελεύη.
a) Exod. 21, 22. ♦) Exod. 21, 28. c) Exod. 22, 1. d) Luc. 12, 48.
QVAST. IN EXOD. CAP. ΧΧΙΙ.
157
ΕΡΩΤ. να'.
Πῶς νοητέον το, θεοὺς οὐ
ου
기
​κακολογήσεις;
Τοὺς κριτὰς ὀνομάζει θεούς, ὡς κατὰ
μίμησιν τοῦ τῶν ὅλων Θεοῦ κρίνειν
πεπιςευμένους. καὶ τοῦτο σαφέςερον ἐδι.
δαξεν ὁ προφήτης Δαβίδ· εἰπὼν γὰς,
Θεὸς ἔτη ἐν συναγωγῇ θεῶν, ἐν μέσῳ δὲ
θεοὺς 1) διακρινεῖ ἐπήγαγεν, 2) ἕως πό-
τε κρίνετε ἀδικίαν, καὶ πρόσωπα ἅμας.
τωλῶν λαμβάνετε; κρίνατε ὀρφανῷ καὶ
πλωχῷ, ταπεινὸν καὶ πένητα δικαιώσα-
τε. ἐξέλεθε πένητα καὶ πλωχόν· ἐκ
χειρὸς ἁμαρτωλοῦ ῥύσαθε αὐτόν. εἶτα
κατηγορῶν προστέθεικεν οὐκ ἔγνωσαν,
οὐδὲ συνῆκαν, ἐν σκότει διαπορεύονται.
ἐπιδείκνυσι δὲ καὶ τὴν οἰκείαν φιλοτι-
μίαν. ἐγὼ γάρ φησιν εἶπον θεοίεσε, 3) και
υἱοὶ ὑψίσου πάντες. ὑμεῖς δὲ ὡς ἄνθρω-
ποι ἀποθνήσκετε, καὶ ὡς εἰς τῶν ἀρχόν-
των πίπετε. οὕτω καὶ ἐνταῦθα, θεοὺς
οὐ κακολογήσεις, καὶ ἄρχοντα τοῦ λαοῦ
σου οὐκ ἐρεῖς κακῶς.
ΕΡΩΤ.
β'.
INTERR. LI.
Quomodo intelligendum eft illud, diis
non detrahes? a)
Judices appellat deos, vt quibus
ad imitationem Dei omnium
commifum eft iudicandi munus.
Et * hoc clarius docuit prophe-
ta Dauid. Cum enim dixiffet, b)
Deus ferit in Gnagoga deorum,
in medio autem deos diiudicat
adiecit, Vsquequo iudicatis iniqui
tatem, et facies peccatorum fumi.
urfacies
milem et pauperem iuftificare. Eri
tis? Iudicate egeno et pupillo: hu-
nu
De-
pite pauperem et egenum, de ma-
τι peccatoris liberare illum.
inde accufans illos fubiunxit, Ne
fcierunt, neque intellexerunt, in
tenebris ambulant.
Oftendit au-
Ego dixi, inquit, dii efis, et
filii Exccifi omnes.
tem et propriam magnificentiam.
Vos autem
ficut homines moricmini: et ficur
onus de Principibus caderis. Sic et
hoc loco, Diis non detrabes, et Prin-
cipi populi tui non malcdices.
INTERR. LII.
Τίνος ἕνεκεν 4) θηριάλωτα κρέα ἐθίειν Quare vetat edere carnes a beftis
ἀπαγορεύει;
Λογικωτέραν αὐτοὺς διδάσκει ζωὴν,
καὶ μηδὲν ἔχειν 5) παρεγγυά, θηριῶ.
δες. 6) τὰ γὰρ θηρία οὐ θύει πρότερον,
εἴθ' οὕτως ἐπίει. διὰ τοῦτο μετ᾿ ὀλίγα
καὶ τῶν ἐχθρῶν ἐπιμελεῖσθαι κελεύει,
καὶ τοῦ δυσμενῶς διακειμένου τὸν βοῦν
πλανώμενον μὴ παρορῶν, ἀλλ᾽ ἐπιτρέ
φεὶν εἰς τὴν τοῦ δυσμενούς οἰκίαν, καὶ τὸ
ὑποζύγιον τὸ πεπιωκὸς ἀνιςάναι και
ταῖς τοιαύταις εὐεργεσίαις τὰς καταλ-
captas? c)
vitam, et ab omni ferita-
3
Docet illos manfuetiorem agere
te abhorrere hortatur. quidem
beftia antequam comedant non
interficiunt. Quapropter paulo
poft iubet, etiam inimicorum
curam habere, et inimici bo- -
vem errantem non præterire, fed
poft iubet,
τὸν βοῦν
reducere domum eius: et iuinen.
tum inimici, quod ceciderit, le-
vare: et eiusmodi beneficiis ami-
citiam
1) διακρινετ. Cod. et Fic. διακρίνει. Vtroque loco defid. ἐπήγαγεν. 2) ἕως πό
δύσαθε αὐτόν. Hæc in Cod. et apud picvm ad pauca ifta rediguntur,
ἕως ἐκ χειρὸς ἁμαρτωλοῦ ῥύσαθε αὐτόν. 3) καὶ υἱοὶ — πίπτετε. Hæc itidem con-
trahuntur in Cod. et in edit. Pici, vbi legitur, καὶ ἕως πίπτετε. 4) Cod. et
PIC. θηριάλωτον. 5) Cod. et Fic. θηριώδες παρεγγιᾶται. 6) τὰ γὰρ θηρία
θύει ἐθίει. Cod. et PIC. καὶ θηρία θύειν Εσθίειν.
α) Exod. 22, 28, b) PL. &1, 1 -- 7.
c) Exod. 23, 3X^
*
158
THEODORETI
B.
(
*
citiam conciliare. Per hac au-
Per hac au- λαγάς μηχανᾶθαι. διδάσκει δὲ διὰ τού
ten docet, quod idem fit veteris των, 1) ὡς ἂς παλαιᾶς καὶ καινῆς δια
et noui teftamenti legislator: et
quod is qui legem hanc condi- θήκης νομοθέτης, 2) καὶ ὁ τοῦτον δεδω
dit, euangelicam quoque dona- κὡς τὸν νόμον, καὶ τὸν εὐαγγελικὸν ἔδω
ρήσατο.
verit.
INTERR; LIII.
Quid fibi vult illud, Non apparebis
in confpectu Domini Dei tui
vacuus? a)
Accedens ad Dominum Deum
adorandum, pro tua faculta-
te offer munera. Quibus verbis
inftruimur, fi locupletes fumus,
eleemofyna pauperibus preftira
Deum orare: fi vero pauperem
tam elegerimus, animam bonis
minime vacuam, fed copia virtu-
tum locupletatam gerere.
INTERR. LIV.
vi.
Duale eft feftum meis primarum
frugum, et quodnam feftum con-
fummationis fub finem
anni? b)
Primorum frugum feftum ap.
confummationis in exitu anni, fe
pellat Pentecoften, et feftum
ftum Scenopegia. Quod docens,
addit, c) Tribus temporibus anni
apparebit omnis mafculus inter te
in * confpetu Domini Dei tui:
hoc eft, in fefto pafchz, pente-
coftes, et fcenopegiæ. Ceterum
pafcha reuocat in memoriam
exitum ex Aegypto, et pratti
tam liberationem: Penteconte ve
ro, ingrefum in terrain promis-
fionis. Illic enim qui femina-
verant, primitias frugum obtu-
lerunt. Nam in deferto ede-
bant panem non cultum, nec le
minatum. Scenopegia vero, trans-
altam in deferto vitam repræfen-
tat. In tentoriis enim continenter
Ο
ΕΡΩΤ. ν'.
Τί ἔςιν, οὐκ ὀφθήση ἐνώπιον Κυρίου
Θεοῦ σου κενός ;
τα
Ο
T
'Απιών προσκυνῆσαι τῷ δεσπότη Θεῷ,
τὰ δυνατά σοι πρόσφερε δῶρα.
ἡμᾶς δὲ ὁ λόγος διδάσκει, εἰ μὲν χρήσ
ματα ἔχοιμεν, μετὰ τῆς τῶν πενήτων
θεραπείας προσεύχεθαι τῷ Θεῷ εἰ δὲ
τὸν ακτήμονα προαιρούμεθα βίον, μὴ
μή
κενὴν ἔχειν τῶν ἀγαθῶν τὴν ψυχὴν,
ἀλλ᾽ ἔχουσαν τὸν πλοῦτον τῆς ἀρετῆς.
ΕΡΩΤ. ιδ'.
Ποία ἐςὶν ἑορτὴ ἡ τοῦ θερισμοῦ τῶν
πρωτογενημάτων, καὶ ποία ἑορτὴ
συντελείας ἐπ᾿ ἐξόδῳ τοῦ
ἐνιαυτοῦ;
Ἑορτὴν πρωτογενημάτων τὴν Πεντη
κοςὴν καλὰ ἑορτὴν δὲ συντελείας
ἐπ᾿ ἐξόδῳ τοῦ ἐνιαυτοῦ, τὴν τῆς Σκηνο
πηγίας. καὶ τοῦτο διδάσκων ἐπήγαγε
τρεις καιροὺς τοῦ ἐνιαυτοῦ ὀφθήσεται
πᾶν ἀρσενικόν σου ἐνώπιον Κυρίου τοῦ
Θεοῦ σου˙ τουτέςι 3) τῇ ἑορτῇ τοῦ πά
χα, καὶ 4) τῇ πεντηκος, και 5) τη σκη
νοπηγία. ἀναμιμνήσκει δὲ τὸ μὲν πάχα,
τῆς ἐξόδου τῆς ἐξ Αἰγύπτου, καὶ τῆς
παραχεθείσης ἐλευθερίας· ἡ
κοτὴς τῆς εἰς τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας
εἰσόδου. ἐκεῖ γὰρ σπείροντες, τὰς ἀπαρ
χὰς τῶν γενημάτων προσέφερον. ἐν
γὰρ τῇ ἐρήμῳ τὸν ἄσπορον καὶ ἀνήροτον
ἤσθιον ἄρτον. ἡ δὲ σκηνοπηγία τὴν ἐν ἐξή
με διαγωγὴν ὑπογράφει. ἐν σκηναῖς γὰρ
اد
πεντη
εν
οἰκοῦν.
1) Cod. et pr c. ὡς ὁ τῆς. 2) καὶ ὁ τοῦτον. Cod. et Fic. τῆς δὲ καὶ ὁ τοῦτον.
3) Cod. et Fic. τὴν ἑορτήν. 4) Cod. et Fic. την Πεντηκοςήν. 5) Cod. et
PIC. τὴν σκηνοπηγίαν.
{
\
a) Exod. 23, 15.
b) Ibid. c. 23, 16.
c) Ibid. c. 23, 17.
QVAST. IN EXOD. CAP. XXIII.
159
οἰκοῦντες τεσσαράκοντα διετέλεσαν ἔτη.
ἐν ταύταις ταῖς ἑορταῖς συντρέχειν εἰς
τὸν θεῖον νεὼ παρεγγύησεν ἵνα καὶ τῶν
θείων ἀναμιμνήσκωνται δωρεῶν, καὶ εἰς
ὁμόνοιαν καὶ φιλίαν συνάπτωνται καὶ
Φιλεοςταςαὶ ὄντες, μὴ περὶ τὰ τεμένη
Tà
τῶν δαιμόνων τρυφῶσιν, ἀλλ᾽ ἐν τῷ ναῷ
τοῦ πεποιηκότος, καὶ τὰ ἀγαθὰ χορη-
γοῦντος, τῆς ἑορταςικῆς 1) ἀπολαύωσιν
εὐωχίας.
ΕΡΩΤ. νέ.
va
う
​Τί ἔςιν, οὐ θύσεις ἐπὶ ζύμη αἷμα θυ.
Ο
επι
と
​Ο
σιάσματός μου;
Αζύμους ἄλους τῷ θυσιαςηρίω προσ-
ἔφερον ζυμίτας δὲ ἀπαγορεύει
προσφέρειν διὰ τῶν αἰσθητῶν διδάσκων
τὰ νοητά, ἐπειδὴ γὰρ ὁ ἄζυμος ἄρτος
αὐτοχέδιός ἐσιν· ὁ δὲ ζυμίτης ἔχει 2) τι
τῆς ζύμης τῆς παλαιᾶς, ἀπαγορεύει ὁ
νόμος, μηδὲν τοῖς θείοις τῆς Αἰγυπτίας
τῆς ἀναμιγνῦναι διδασκαλίας. οὕτω καὶ
ὁ Κύριος τοῖς ἱεροῖς λέγει μαθηταῖς
προσέχετε ἀπὸ τῆς ζύμης τῶν
ματέων και 3) Φαρισαίων.
Πολλάκις
удан
εν
ΕΡΩΤ. 5.
Πῶς νοητέον τὸς οὐκ ἐψήσεις ἄρνα ἐν
γάλακτι μητρὸς αὐτοῦ;
ολλάκις ἔφην, ὅτι διὰ πάντων αυτους
φιλανθρωπίαν διδάσκει, τινὲς οὖν
φασὶν ἀπαγορεύειν τὸν νόμον τὸ εὐθυ.
γενὲς ἐπίειν τινὲς δὲ τῷ μητρῴῳ γάλα.
κτι μὴ συνεψῶν τρόπον γάρ τινα και
τὴν μητέρα συνεψε. ἀπαγορεύει δὲ καὶ
τὸ τῷ Θεῷ προσφέρειν κατὰ ταυτὸν
μητέρα, καὶ τὸ τεχθὲν ἐξ αὐτῆς. καὶ
αὐτοῖς δὲ παρεκελεύσατο ρουθῶν εὑρη.
κόσι τὴν νεοτίαν, μὴ συνθηρεύειν τοῖς
νεοπλοῖς τὴν μητέρα. τοῦτο γάρ ἐςιν
ἐξαλείψαι τῶν ὀρνέων τὸ γένος.
Abeſt
habitauerunt quadraginta annos.
Itidem præcepit diebus illis feftis
beneficiorum diuinorum memo
conuenire in templo diuino, vt
riam renouarent, et concordiam
atque amicitiam conciliarent: et
cum feftorum peramantes effent,
facris et delubris dzmonum non
toris, et bona fuppeditantis, felti-
delectarentur, fed in templo crea-
vis fruerentur epulis.
INTERR. LV.
Quid fignificat, Non immolabis fu-
per fermento fanguinem facri-
ficii mei? a)
Danes non fermentatos; id eft
azýmos, altari offerebant,
fermentatos autem oferre prohi
bet: ex fenfibilibus docens nos ea
quæ pertinent ad intelle&tum. Cum
enim paris azymus quafi inelabora-
aliquid fermenti veteris, prohiber
lex, ne quid Aegyptiac doctring
rebus diuinis admifceatur: quemad-
modum et Dominus facris difcipu-
lis dixit, b) Cauete a fermento Scri-
barum et Pharifæorum.
tus fiat, fermentatus autem habear
INTERR. LVI.
Quomodo eft intelligendum illud
Non coques agnum in lacte
matris fuæ ? c)
Sapius admonui, quod per omnia
doceat illos humanitatem.
Quidam ergo aiunt, legem veta-
re, ne quis animal nuper natum
edat: alii vero, ne cum lacte ma-
terno coquatur. Nam hac ratio-
ne videtur quodam modo matrem
etiam coquere. Prohibet autem ne
quis offerat Deo fimul thatrem, et
quod natum eft ex ea. Statuit etiain,
nerit, ne matrem cum pullis de-
cum quis nidum auicularum inue-
prædetur, eo quod iftud fit delere
genus auium.
INTERR
1) Cod. et Fic. απολαύουσιν. 2) τί. Αbeft a Cod. et edit. Frei. 3) Cod. Φαρι
σέων. FIC. Φαρισείων.
«) Exod. 23, 18. *) Matth.16, 6., 6) Exod. 24, 19.
160
B. THEODORETI
INTERR. LVII.
ΕΡΩΤ. νζ'.
Quem habet intelle&tum, Numerum Πώς νοητέον, τὸν ἀριθμὸν τῶν ἐτῶν σου
annorum tuorum complebo? a)
αναπληρώσω ;
Determinatam dicit hominibus Τὴν ὡρισμένην φησὶ τοῖς ἀνθρώποις
vitam : hoc eft, faciam vt ad
longam fenectutem peruenias.
INTERR. LVIII.
Quid fibi vult, Mittam ante te
vespas? b)
Ο
quo
ζωήν· τουτέςιν, εἰς γῆρας μακρὸν
ἐλθαν σε παρασκευάσω.
ΕΡΩΤ. νή.
Τί ἐςιν, ἀποτελῶ τὰς σφηκίας
προτέρας σου;
uemadmodum Aegyptiis im. Ὡς τοῖς Αἰγυπλίοις βατράχους, καὶ
mifit ranas, fciniphes, et σκνίπας, καὶ κυνόμυσαν ἔπεμψεν,
caninas mufcas : ita Chananzis οὕτω τοῖς Χαναναίοις, καὶ τοῖς ἄλλοις ἔ
et reliquis gentibus velpas. in θνεσι, τὰς σφηκίας. τοῦτο δὲ δηλοῖ τὴν
declaratur immenfa poten-
tia Dei: qui minurorum animal. υπερβάλλουσαν δύναμιν τοῦ Θεοῦ ὅτι καὶ
culorum minifterio, et fuccurrit διὰ τῶν σμικρῶν ζωυφίων, καὶ τοῖς οἶ
fuis, et eorum aduerfarios per- κείοις ἐπικουρεί, καὶ τοῖς ἐναντίοις ἐπά-
dit. Quod etiam a beato Da-
Yor τὸν ὄλεθρον. τοῦτο καὶ διὰ τοῦ μα
vide dicitur: c) Si populus meus
audiuiffet me Trael in uits καρίου λέγει Δαβίδ᾽ εἰ ὁ λαός μου ἤκου
meis ambulauifer: pro nihilo for. σέ μου Ἰσραὴλ, ταῖς ὁδοῖς μου εἰ ἐπορεύω
firan inimicos eorum humiliarem: θη, ἐν τῷ μηδενὶ ἂν τοὺς ἐχθροὺς αὐ
hoc eft, quam facillime delenis- τῶν ἐταπείνωσα· ἀντὶ τοῦ, εὐπετῶς ἂν
fem eos, qui bellum illis infe- μάλα καὶ ῥᾳδίως τοὺς πολεμοῦντας αὐ
τοὺς ἐξωλόθρευσα.
rebant.
>
INTERR. LIX.
Quomodo fr, ut Deus non fererit
promiffioni, qua pollicitus erat fe
daturum illis terram vsque ad
fluuium Euphratem? d)
larius hoc Deus elocutus eft
Clarius
per Ieremiam prophetam. e)
In momento quidem, ait, loquar
fuper gentem et regnum, ad adi-
ficandum et plantandum: erit au-
tem, fi conuerfa gens illa fe-
cerit mala, non adducam fuper
non adducam fuper
eam cunita bona que locutus fum,
et reliqua. Introduxit igitur il-
اد
αν
Ο
ΕΡΩΤ. νθ'.
اد
αν
Πῶς ἐπαγγειλάμενος ὁ Θεὸς μέχρι τοῦ
Εὐφράτου τοῦ ποταμοῦ παραδώσειν
αὐτοῖς τὴν γῆν, οὐκ ἐπλήρωσε τὴν
υπόχεσιν;
Διὰ 1) Ἱερεμίου τοῦ προφήτου τοῦτο
σαφέςερον 2) πεποίηκεν ὁ Θεός
πέρας γάρ φησι λαλήσω ἐπὶ ἔθνος καὶ
βασιλείαν, τοῦ οἰκοδομεῖν καὶ καταφυ
τεύειν καὶ ἔται, ἐὰν ςραφὲν τὸ ἔθνος
ἐκεῖνο ποιήση πονηρὰ, οὐ μὴ ἐπαγάγω
ἐπ' αὐτῷ πάντα τὰ ἀγαθὰ ὅσα ἐλά
λησα, καὶ τὰ ἑξῆς, εἰσήγαγε τοίνυν αυ
ου
TO
τους
1) Ἱερεμίου. Cod. et PIC. Ἰεζεκιήλ. Vtraque leftio poteft defendi. Propius
quidein ad Ierem. 18, 9. fpectant verba in textu allata, poffunt autem æque
bene ad Ezechiel. c. 18. vel 33. referri. E memoria enim, vt videtur, alle-
gata funt. 2) πεποίηκεν. Cod. et Fic. δεδήλωκεν,
*) Exod. 23, 26. b) Ib. c. 23, 28, c) PL. 80, 3. 14. d) Exod. 23, 31. Deut. 1, 7. &y
e) Ier. 18, 9.
QVAST. IN EXOD. CAP. XXV-XXVIII.
162
τοὺς ὁ Θεὸς εἰς ἣν ἐπηγγείλατο γῆν.
ἐπειδὴ δὲ φυλάξαι τὸν θεῖον οὐκ ἠξου.
λήθησαν νόμον, οὐ ) πᾶσαν αὐτοῖς παρέ-
δωκεν, ἀλλ᾽ εἰασέ τινας διηνεκῶς αὐτοῖς
πολεμοῦντας, ἵνα πολεμούμενοι την
θείαν αἰτῶσι βοήθειαν. καὶ τοῦτο δια-
φερόντως ἡ τῶν Κριτῶν ἱςορία διδάσκει.
Δαβὶδ μέντοι τῷ βασιλεῖ καὶ τούτους
ὑπέταξε. καὶ γὰρ οἱ ἀλλόφυλοι φόρους
ἐδίδοσαν καὶ Συρία Δαμασκού, και 2) Συ-
ρία Σουβά. καὶ Σολομῶν δὲ, ἕως ἠυσέβει,
3) ταύτην εἶχε τὴν δυναςείαν ἀπεκλί.
νως δὲ εἰς ἀσέβειαν, τῆς ἐξουσίας ἐξέπε.
σε. καὶ τούτοις δὲ δώσειν ἐπηγγείλατο,
τὰς ἐντολὰς καὶ τὸν νόμον φυλάττουσιν.
4) ΕΡΩΤ. ξ.
-
Et hoc
1os Deus in terram promiffam,
pofteaquam vero noluerunt fer
itit illis vniuerfam, fed reliquit
vare legem diuinam, non præ-
quosdam, qui cum illis affidue
pugnarent, vt oppugnati diuinum
auxilium implorarent.
diferte narrat hiftoria Iudicum.
Nam alienigenz foluerunt illi ti-
Hos tamen fubiecit regi Dauid.
buta, et Syria Damafci, et Sy-
ria Suba. Salomon quoque, quam-
diu pie vixit, eo potitus eft in-
perio: vbi vero declinauit ad im-
pietatem, priuatus eft imperio.
His autein fe daturum promifit
qui præcepta et legem obferuatur
effent.
INTERR. LX.
Τὴν σκηνὴν τί δήποτε προσέταξεν 5) ὁ Ouare iuffit conftrui tabern
A
اد
Θεός γενέσθαι;
τό
Αὐτὸς ὁ Δεσπότης Θεὸς τὴν αἰτίαν
δεδήλωκεν ἔφη δὲ 6) οὕτως καὶ ποι
ήσεις μοι αγίασμα, καὶ ὀφθήσομαι ἐν
ὑμῖν. καὶ ποιήσεις κατὰ πάντα ὅσα ἐγὼ
δείκνυμί σοι ἐν τῷ ὄρει, τὸ παράδειγμα
τῆς σκηνῆς, καὶ τὸ παράδειγμα πάντων
τῶν σκευῶν αὐτῆς, ἐπειδὴ γὰρ ἐν τῷ
Σινᾶ ὄρει τὸν νόμον ἐδεδώκει, εἰκὸς δὲ ἦν
τινὰς ὑποτοπῆσαι περιγεγράφθαι το
θεον, ἐκέλευσε γενέθαι σκηνήν ἵν᾿ ἐκ
ἐκεῖ
δεν τὴν οἰκείων ποιούμενος ἐπιφάνειαν,
ἐκπαιδεύη τὸν λαὸν τὴν 7) εὐσέβειαν. ὥσε
πες γὰρ τὴν ἐπηγγελμένην αὐτῶν ἀπει.
ληφότων γῆν, τὸν νεῶν γενέσθαι προσέ-
ταξε, καὶ τὰς θείας δ) ἐκεῖ γίνεται λει-
τουργίας ἐνομοθέτησεν ἵνα μὴ ἀδεῶς
culum?
Rationem reddidit ipfe Domi
nus Deus, dicens a), Et con-
ficies mihi fanctuarium, et appa
rebo inter * vos. Faciesque iuxta
omnia qua ego monftro tibi in
monte, iuxta fimilitudinem taber
naculi, et iuxta fimilitudinens
omnium valorum ipfius. Cum
enim dediffet legem in monte
Sinai, verifimileque effet, quos-
dam exiftimaturos diuinum nu-
men loco circumfcribi, iufic fibi
conftrui tabernaculum, vt in hoc
loco, vbi apparere folebat, do-
ceret populum cultum pietatis.
Sicut enim data eis terra promiffio-
mis templum adificari fibi iufit, les
gemque dedit celebrandorum ibi di-
vinorum oficiorum, ne arbitrium
fuum
1) πᾶσαν. Cod πᾶσιν. 2) Συρίας Σουβα. Ita in Verf. τῶν ὁ vocatur ea pars Sy
riæ, quæ alias Κοίλη Συρία, hebr. 9 dici folet. Conf. 2 Reg.
IN
10, 6. 8. Efr. 2, 7. 24. 27. 3) ruúryv. Defid. 4) Hæc Quæftio ad Caput 25.
et tria proxima capita pertinet. 5) ὁ Θεός. Abeft a Cod. et edit. Ficio
6) Cod. ούτος. 7) εὐσέβειαν. Cod. ασέβειαν. Minus bene. 3) Cod, et ris,
ἐκεῖθεν.
a) Exod. 25, 8. 9.
· B. Theod. Tom, Is
L
162
THEODORETI
B.
tum dæmonum: ita peregrinan-
fuum fecuti in his peragendis, τοῦτο δρῶντες, τῇ τῶν ἀλιτηρίων δαιμό
prolaberentur in erroneum cul- νων περιπέσωσι πλάνη οὕτως ὁδοιποροῦ
tibus illis, ac defertum tranfeun. σι, καὶ τὴν ἔρημον διαβαίνουσι, σκηνὴν
tibus, tabernaculum ædificari præ- ποιῆσαι προσέταξε, μεταβῆναι καὶ απ
cepit, quod facile transferri pos- τὴν δυναμένην· ἵνα καὶ τὰς προσευχάς,
fer, in quo preces et facrif- καὶ τὰς ἱερουργίας ἐν ταύτη προσφέρω
cia offerrent. Et hæc eorum
σι. καὶ ταῦτα δὲ τῆς αὐτῶν ἕνεκα γεγέ
gratia gefta funt. Quia enim,
cum magnus ille Mofes per mul: νηται χρείας, ἐπειδὴ γὰρ ἐν τῷ ὄρει τοῦ
tos dies in monte moraretur, μεγάλους) Μωσέως πλείους διατρίψαν
Aaronem ita funt allocuti, e) τος ἡμέρας, πρὸς τὸν ᾿Ααρὼν ἔφασαν·
Fac nobis deos, qui pracedent nos: ποίησον ἡμῖν θεοὺς, οι προπορεύσονται
et imagine vituli confata, du- ἡμῶν καὶ τὴν εἰκόνα τοῦ μόχου κατα
centes choreas clamarunt, b) Hi
σκευάσαντες, ἐξέων χορεύοντες· οὗτοι
funt dii tui Ifraël, qui eduxerunt te
de terra Aegypti: Tabernaculum οἱ θεοί σου Ἰσραὴλ, οἱ ἐξαγαγόντες σε
hoc fieri mandauit Deus, et pro- ἐκ γῆς Αἰγύπτου τὴν σκηνὴν ταύτην
fcifcentibus illis præire iuffit, et 2) γενέθαι προσέταξεν ὁ Θεὸς, καὶ ἀπαι
fationem habentibus fubfiftere: ρόντων ἡγεῖσθαι νενομοθέτηκε, και αύλιο
quo facerdotes in eo facrificia ζομένων καθαι ώτε καὶ τοὺς ἱερέας
ἐν αὐτῇ τὰς θυσίας ἐπιτελεῖν εἶχε δὲ
αὐτὴ τῆς κτίσεως τὴν εἰκόνα. ὥσπερ
ό
γὰρ τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν ὁ Δεσπότης
δημιουργήσας Θεός, μέσον πάλιν ἐξέτει·
νε το τερέωμα, καὶ διώρισε τὰ ὑπερῷα
bus : ita
ita tabernaculum quidem τῶν κάτω 3) οὕτω μίαν μὲν προσέταξε
vnum exftrui præcepit, quod
triginta cubitorum longitudinem, γενέθαι τὴν σκηνὴν, τριάκοντα μὲν πή
decem vero latitudinem, haberet: χεων τὸ μῆκος, δέκα δὲ τὸ εὖρος ἔχου
in medio autem velum exten- σαν ἐν μέσῳ δὲ τὸ 4) καταπέτασμα δια
dens, inftar firmamenti, in duas τείνας, ἐν τύπῳ τοῦ ςερεώματος, διχῇ
partes illud diftinxit: et partem διείλεν αὐτὴν, καὶ τὸ μὲν παρὰ τὴν θύο
quidem quæ erat oftium verfus,
vocauit Santa: partem vero, quæ σαν μέρος ἐκάλεσεν ἅγια, τὸ δὲ τοῦ και
erat intra velamen, appellauit San- ταπετάσματος ἔνδον, ἅγια ἁγίων ὠνό
ta fanatorum. Et ficut Dauid μασε. καὶ ὥσπερ λέγει Δαβίδ· ὁ οὐρανὸς
dicit, c) Calum cali ef Domini, τοῦ οὐρανοῦ τῷ Κυρίῳ, τὴν δὲ γῆν ἔδωκε
terram autem dedit filiis homi-
τοῖς υἱοῖς τῶν ἀνθρώπων· οὕτως ἔξω μὲν
num: fic pars quæ erat extra ve-
τοῦ καταπετάσματος 5) εἰσιτητὸν ἦν
lamen, facerdotibus erat peruia: του καταπετ
quæ vero intra erat, neque ar- τοῖς ἱερεῦσι τὰ δὲ ἔνδον ἄψαυτα ἦν, καὶ
tingi debebat, nec adiri. So- ἄδυτα, καὶ ἀνάκτορα. τὸν ἀρχιερέα γὰρ
li enim in eam Pontifici femel μόνον ἅπαξ τοῦ ἔτους νόμος ἦν εἰσιέναι.
in anno licebat ingredi. Erant- ἦν δὲ ἐκεῖ τὰ τῶν Χερουβίμ εικάσματα,
que ibi effigies Cherubim, d)
nena.
peragere poffent. Illud autem
præ fe ferebat creationis imagi-
Sicut enim Dominus Deus,
calo terraque creatis, medium
expandit firmamentum, et Για
periora distinxit ab inferiori-
τό
τύπον
1) Cod. et Fic. Μωϋση. 2) γενέθαι. Def. in Cod. et apud erc. 3) οὕτω. Aber
a Cod. 4) Cod. et Fic. παραπέτασμα. 5) εἰσιτητὸν άdura. Def. apud PIC.
") Exod. 32, 1. b) Ibid. c. 32, 4. c) Pf. 113, 16. d) Exod. 26, 31.
QVEST. IN EXOD. CAP. XXV-XXVIII. 163
σε
TO
ή
τύπον τῶν ἀσωμάτων δυνάμεων ἔχοντα
ἐν μέσῳ δὲ τούτων ἡ κιβωτὸς ἔκειτο, τὰς
πλάκας ἔχουσα του νόμου, καὶ τὴν τά.
μνον τὸ μάννα, καὶ τὴν ῥάβδον Ααρὼν τὴν
βλαςήσασαν. ἐπέκειτο δὲ ταύτη τὸ ἱλα
τήριον, τοῖς πτέρυξι τῶν Χερουβίμσκια
ζόμενον· ἐν τούτῳ δὲ ὁ τῶν ὅλων Θεὸς
τὴν οἰκείαν ἐπιφάνειαν ἐποιεῖτο. ἐπειδὴ
γὰρ ἡ θεία ι) φύσις ἀνεδεός τε και άχη.
μάτιςος, ἀόρατός τε καὶ ἀπερίληπιος,
καὶ τῆς τοιαύτης οὐσίας εικόνα τεκτή.
ναθαι παντάπασι τῶν ἀδυνάτων, τα
σύμβολα τῶν μεγίσων αὐτοῦ δωρεῶν ἔν.
δον κεῖσθαι προσέταξεν. αἱ μὲν γὰρ πλά.
κες τὴν νομοθεσίαν ἐδήλουν, τὴν ἱερωσύ-
την ἡ ῥάβδος, τὸ δὲ μάννα τὴν ἐν ἐρήμῳ
τροφὴν καὶ τὸν ἀχειροποίητον άρτον
τὸ δέγε ἱλαςήριον τῆς προφητείας συμ-
βολον ἦν ἐκεῖθεν γὰρ αἱ προβῥήσεις ἐγί.
νοντο. ὥσπερ γὰρ ἐκ μεγέθους και καλ-
λονῆς κλισμάτων ἀναλόγως ὁ γενεσιουρ
γὸς αὐτῶν θεωρείται, οὕτω διὰ τούτων
ὁ μεγαλόδωρος ἐγνωρίζετο. τὰ μὲν οὖν
ἔνδον τῆς σκηνῆς τῶν ἐπουρανίων εἶχε τὸν
Xerov
τύπον, διὸ καὶ ἅγια τῶν ἁγίων ὠνόματο.
καὶ ὅτι τοῦτο ἀληθὲς, μάρτυς ὁ θεῖος
ἀπόςολος οὑτωσὶ λέγων· οὐ γὰρ εἰς χει-
ροποίητα ἅγια εἰσῆλθεν ὁ Χρισος, αντί-
τυπα τῶν ἀληθινῶν ἀλλ᾽ εἰς αὐτὸν τὸν
οὐρανὸν, νῦν ἐμφανισθῆναι τῷ προσώπῳ
τοῦ Θεοῦ ὑπὲρ ἡμῶν. καὶ πάλιν, περὶ τῆς
θείας ἐλπίδος διαλεγόμενος καὶ ταῦτα
προστέθεικεν ἣν ὡς ἄγκυραν ἔχομεν
ἀσφαλῆ τε καὶ βεβαίαν, καὶ εἰσερχομέ.
νην εἰς τὸ ἐσώτερον τοῦ καταπετάσμα.
τος, 2) ὅπου πρόδρομος ὑπὲρ ἡμῶν εἰσῆλα
θεν Ἰησοῦς, γενόμενος ἀρχιερεὺς κατὰ
τὴν τάξιν Μελχισεδέκ. οὐκοῦν τὰ μὲν
ἔνδον τοῦ καταπετάσματος τὴν τῶν
virtutes incorporeas reprafentane
tes: in quorum medio pofita erat
arca, tabulas legis continens, et
vrnam manna refertam, et vir
gamm Aaronis, quæ fronduerat.
Huic autem impofitum erat pro-
pitiatorium, alis *Cherubinorum *
obumbratum : et in eo appare-
re folebat Deus omnium. Nam
lum erat,
cum natura diuina. fine forma
fit et figura, inuifibilis et incire
cumfcripta, atque huiusmodi fub-
fantis imagines eftingere fit prora
fus impoffibile, fymbola libera-
litatis eius immenfe intro recon
datam indicabant, virga vero fa-
di iuffit. Nam tabulæ legem
cerdotium, manna autem cibum
quo in deferto vi funt, et pas
nem non manufactum: propitia-
torium vero prophetia fymbo
reddebantur. n) Ouemadmodum
enim ex magnitudine et pulchri-
tudine creaturarum, proportione
quadam creator ipfarum cogno-
fcίtur: ita per hæc declarabatur
interior tabernaculi caleftia refe
munificus largitor. Pars igitur
rebat: vnde vocata eft Sanita
fandorum. Quod verum efle te-
ftatur diuinus Apoftolus, ita di
cens, b) Non eum in manufacta
Santa Chriftus introiuit,
introiuit, exem-
plaria verorum: fed in ipfum cœ-
nai inde oracula
tum, ut appareat nunc coram vul
tu Dei pro nobis. Et iterum,
dum de fpe diuina difputat, ifta
fubiunxit, c) Ouam ficut ancoram
habemus turam ac formam, et in-
troëuntem vsque ad interiora de-
laminis, ubi præcurfor pro nobis in
troiuit iEsvs, fatius facerdos fecum-
dum ordinem Melchifedech.
que pars illa intra velum præ fe
L 2
Ita-
ferebat
1) φύσις. Cod. γραφή. 2) όπου αυτή ἔνδον τοῦ καταπετάσματος. Picvs hæc pau
ca, omiffis reliquis, habet, καὶ τὸ ἐσώτερον τοῦ καταπετάσματος τὴν τῶν κ.τ.λ.
α) Sap. 13, 5.
Το
b) Hebr. 9, 24. c) Hebr. 5, 19. 20.
164
B. THEODORETI
}
notantes.
ra vero extra velum, terreftrium:
ideoque in eam facerdotes conti-
nenter ingrediebantur, Erat au-
tem in ea, verfus partem quidem
meridionalem, lucerna feptifda,
feptem quoque habens lychnos,
numerum dierum feptimana de-
A parte autem fepten-
trionis, menfa aurea, fuper quam
apponi iuffit duodecim panes, et
phialas aureas thure plenas et fale.
In medio vero lucernæ et menfe,
pofitum erat thuribulum aureum.
Hæc autem fignificabant terra
fruges hominibus datas. Pro fo-
ribus autem tabernaculi altare fuit
zneum, quod excipiebat oblata
facrificia. Porro hoc indicat ifta
fuiffe fuperfua, Deoque omnium
minime grata. Vnde illa permi-
fit celebrari, propter Iudzorum
lum facrificia feri iuffit, quafi iis
non neceflaria.
qui intus erant
Nos autem facrificium interiori
parti attributum peraginus. Of
ferimus enim Deo incenfum cum
πως την
εν
απο
ferebat imaginem caleftium, alte- ἐπουρανίων είχεν εἰκόνα· τὰ δὲ ἐκτὸς,
τῶν ἐπιγείων· διὸ καὶ τοῖς ἱερεῦσι διηνε
κῶς ἦν βατά. είχε δὲ ταῦτα λυχνίαν
μὲν ἐν τῷ νοτίῳ μέρει κειμένην ἑπτάκαυ
λον, ισαρίθμους ι) ἔχουσα λύχνους ἐπι
κειμένους. ἐδήλουν δὲ οὗτοι τῶν ἡμερῶν
τῆς ἑβδομάδος τὸν ἀριθμόν. τράπεζαν
δὲ ἐν τῷ βορείῳ χρυσῆν, ἐφ᾿ ἧς ἄρτους
προκείσθαι προσέταξε δυοκαίδεκα, και
φιάλας χρυσᾶς, πλήρεις λιβανωτοῦ καὶ
αλῶν. ἐν δὲ τῷ μέσῳ τῆς τε λυχνίας και
τῆς τραπέζης, χρυσοῦν ἔκειτο 2) θυμια
τήριον. ταῦτα δὲ ἦν αινίγματα τῶν
ἀπὸ γῆς τοῖς ἀνθρώποις δεδωρημένων
καρπῶν. πρὸ δὲ τῆς σκηνῆς ἔξω τὸ χαλ-
κοῦν ἦν θυσιατήριον, τὸ τὰ προσφερόμε
να δεχόμενον θύματα. δηλοῖ δὲ τοῦτο,
περιτῇὰ εἶναι ταῦτα, καὶ μὴ ἀρετὰ τῷ
τῶν ὅλων Θεῷ. ὅθεν ἐπιτελεῖσθαι αὐτὰ
συνεχώρησε, διὰ τὴν τῶν Ἰουδαίων ἀπέ
vetaν· ἔξω δὲ τῆς σκηνῆς ἱερουργεί θα
δε
προσέταξεν, ὡς τοῖς ἔνδον οὐκ ἀναγκαῖα.
ἡμεῖς δὲ τὴν τοῖς ἔνδον ἀπονεμηθεῖσαν
lumine lucernarum, et myfticum λειτουργίαν ἐπιτελοῦμεν. θυμίαμα γὰρ
fanctæ menfæ facrificium. Cete- και λυχνιαίον φῶς προσφέρομεν τῷ Θεῷ,
* rum facile eft * cognofcere, quod καὶ τὴν μυτικὴν τῆς ἁγίας τραπέζης
longitudo tabernaculi triginta cu- ἱερουργίαν. ὅτι δὲ τριάκοντα πήχεων
bitorum effet, latitudo vero de- ἦν τὸ μῆκος τῆς σκηνῆς, καὶ δέκα τὸ εὖ
Pars enim auftralis vigin- ρος, καταμαθεῖν εὐπετές. εἴκοσι γὰρ ο
ti tabulis erat conftructa, a) to-
νίδας εἶχε τὸ νότιον μέρος, καὶ τοσαύτας
tidemque pars aquilonaris : ta-
bulas enim columnnas interpre- τὸ βόρειον. σανίδας γὰρ τοὺς τύλους
tes alii vocauerunt. Cum autem ὠνόμασαν οἱ ἄλλοι ἑρμηνευτα. ἑκάσης δὲ
vnaquaque tabula fefquicubita- σανίδες πήχυν ἐχούσης καὶ ἥμισυ πή
lis effet, profecto viginti tabula χεως, τριάκοντα πήχεις αἱ εἴκοσι σανί
triginta cubitos implebant. Si- δες πλήρουν. οὕτω πάλιν τὸ πρὸς δυ
militer et pars occidentalis fex
tabulis eiusdem menfura con- σμὰς ἀποβλέπον ἓξ εἶχε σανίδας τὸ αὐ
frufta erat, et duabus in angu- τὸ μέτρον ἐχούσας, καὶ δύο 3) ἐν ταῖς
E duodecim ergo cubitis γωνίας. δώδεκα 4) οὖν πήχεις 5) οἱ ἐκ
infirmitatem: fed extra tabernacu-
cem.
lis.
σα·
τούτων
1) Cod. έχουσαν. 2) θυμιατήριον κακή χαλκοῦν ἦν. Def. in Cod. et apud pic.
3) ἐν ταῖς γωνίαις. Cod. et 16, γωνίας. 4) οὖν. Cod. et Fic. δ. 5) οἱ. Def.
α) Exod. 27, 10. fqq.
QVEST. IN EXOD. CAP. XXV — XXVIII. 165
τούτων συναγόμενοι, οἱ μὲν δέκα τὸ ἔν.
δον εὖρος ἐπλήρουν, οἱ δὲ ἄλλοι δύο, τῶν
ἑκατέρωθεν πλευρῶν τὰς ἁρμονίας ἐδέ-
χοντο. ἐκ μέντοι τοῦ ἑῴου μέρους τὴν
θύραν γενέθαι προσέταξεν, ἵνα καὶ αὐ.
τὸς ἀνίχων ὁ ἥλιος οἷόν τινα προσκύνη-
σιν προσφέροι τοῖς προπυλαίοις εὐθὺς
ἐκεῖσε τὰς ἀκτῖνας ἐκπέμπων καὶ οἱ τῷ
τω
Θεῷ μόνῳ λατρεύειν προστεταγμένοι όπι-
δεν τὸν ἥλιον ἔχωσι πρὸς τὴν σκηνὴν
τετραμμένοι, καὶ μὴ τοῦτον, ἀλλὰ τὸν
τούτου ποιητὴν προσκυνῶσι. δρυφάκτῳ
τοίνυν ἡ σκηνὴ προσεώκει, σανίδας ἔχου-
σα πάντοθεν συνηρμοσμένας ἀλλήλαις.
εἶχον δὲ καὶ τὰς βάσεις ἀργυρᾶς, καὶ
τὰς κεφαλίδας ὡσαύτως. καὶ αὐτοὶ δὲ
καὶ ἔνδοθεν καὶ ἔξωθεν ἦσαν ἠλειμμέναι
χρυσῷ τὸν δὲ ὄροφον εἶχον ἐξ ὑφασμα-
των ποικίλων, ἐκ διαφόρων κατεσκευα-
σμένων χρωμάτων. τὸ μὲν γὰρ ἦν ἀλους.
γικὸν, τὸ δὲ ῥοδοειδὲς, ἢ κοκκοβαφὲς, τὸ
δὲ ὑακίνθῳ προσεοικός· ἡ δὲ βύσσος τὴν
ή
λευκὴν είχε χροιάν, καὶ ταῦτα δὲ τῶν
τεσσάρων τοιχείων ἦν αἰνίγματα. ὁ μὲν
γὰρ υάκινθος τῷ ἀέρι προσέοικε ι)τὸ δὲ
ξοδοειδὲς ἢ κοκκοβαφὲς τῷ πυρί τὸ δὲ
αλουργικὸν μηνύει τὴν θάλατταν, εκεί
νη γὰρ τρέφει 2) τὸν κόχλον, ἐξ οὗ τὸ
τοιοῦτον γίνεται χρῶμα. ἡ δὲ βύσσος,
τὴν γῆν ἐκ ταύτης γάρ φύεθαι λέγε-
ται. καὶ δέξξεις δὲ εἶχε τριχίνας ἐπικες.
μένας. καὶ μέντοι καὶ διφθέρας ποικί-
λας. ὥσε καὶ τὸν ὑετὸν ἀπείργειν, καὶ
τὸν φλογμόν. καὶ τοῖς ἱερεῦσι δὲ παν-
τοδαπὸν περιτέθεικε κόσμον τὸν μὲν
λαὸν καταπλήτ]οντα τῷ διαφόρῳ τοῦ
Χήματος, αὐτοὺς δὲ τοὺς ἱερέας διδά
σκολα ὅπως χρὴ τὴν ψυχὴν ὡραίζειν,
καὶ τὸν τῆς ἀρετῆς αὐτῇ κόσμον περιτι-
θέναι. ὑποδύτην δὲ καλῶ τὸν ἐνδότερον χι-
اد
του
اد
η
σε
ου το
inde confettis, decem interiorem
latitudinem perfciebant, duo ve-
τo alii vtrinque latera copula-
bant. A parte vero orientis ofti-
bant.
um conftrui præcepit, vt fol et-
rationem exhiberet veftibula
iam ipfe oriens quodam modo
tabernaculi, radios fuos illuc con-
feftim dirigens: ii vero, quibus
folum Deum adorare mandatum
erat, a tergo folem haberent, ad
tabernaculum conuerf: et ita non
folem, fed huius creatorem ado
rarent. Tabernaculum igitur erat
tabulato fimile, tabulas habens
omni ex parte inter fe conne-
xas: quæ quidem habebant ba-
fes argenteas, et capitella fimi-
liter, vtraque autem erant deau-
rata intus et foris. Tegebantur-
que variis texturis, diuerfis tin-
etis coloribus: quarum aliæ pur
pureo, aliæ rofaceo, vel cocco
tinto, aliæ hyacinthino tinaz
erant, byfius autem colore erat
candido. His porro quatuor
elementa fignificabantur.
hyacinthus atris fimilitudinem re-
fert, rofaceus autem color, feu
Nam
cocco tinatus, ignis: purpureus
autem mare denotat, quod con-
cham alit, vnde color eiusmodi
fumitur: byfius autem terram,
vnde nafci dicitur.
Habuit et
tam
Pelles cilicinas impofitas, ac ftra-
gula varia, quæ arcerent
pluuiam, quam ardorem.a) Nec
minus facerdotes varie exorna-
τos effe voluit, vt populo effent
admirationi, propter varietatemn
figurarum : et inftruerentur ipf
facerdotes, quomodo oporteat
aninam decorare, et illam orna-
mento virtutis circumdare. Ap.
pellat autem υποδύτην tunicam in-
L 3
1) τὸ δὲ - πυρί. Def. in Cod. 2) τὸν καὶ οὗ. Cod, τὴν κόχλον ἐξ ἧς.
a) Exod. 28, 1. fqq.
teriorem :
1
L
766
B. THEODORETI
teriorem: ἐπενδύτην vero, veftem τωνίσκον ἐπενδύτην δὲ, τὸν χιτῶνα τὸν
exteriorem, quam hyacinthinam
effe iufit, et ποδήρη appellauit, eo
quod ad imnos vsque pedes porrige:
retur. a) Huic autem appendit et
tintinnabula aurea, et corymbos
inftar mali punici, vt ingreffu-
rus adytum et * fecretiorem par-
rem tabernaculi, et fonitumn ex
illis excitatum audiens, cum ti-
more facra munera obiret, me-
moria recolens eum qui ifta man-
dauerat, et oblatum eiusmodi
facrificium fufcipiebat. Propterea
et auris colorem referebat veftis
illa talaris: quæ ob id erat hya-
cinthina, vt furfum verteret ani-
mum illam intuens. Capiti ve
wo imponebatur ciara, quæ ca-
Jum repræfentabat. Et frontem
tegebat tenia, quam Septuagin-
ra mitram appellauerunt. Huic
ώς
اد
αν
ἔξωθεν. υακίνθινον δὲ τοῦτον γενέθαι
προσέταξε, καὶι) ποδήρη προσηγόρευσεν,
ὡς μέχρις ἄκρων διήκοντα τῶν ποδῶν.
απήρτησε δὲ τούτου καὶ κώδωνας χρυ-
σους, και ξοίσκους 2) ἵνα εἰς τὸ ἄδυτον
καὶ ἀνάκτορον τῆς σκηνῆς εἰσιών, και
τὴν ἐκ τούτων αποτελουμένην 3) ἠχὴν
4) εἰσδεχόμενος, μετὰ 5) δέους τὴν λειτ
τουργίαν 6) ἐπιτελῆς εἰς μνήμην λαμ
ξάνων τὸν ταῦτα προστεταχότα, και
τὴν προσφερομένην ἱερουργίαν δεχόμε
γον. διά τοι τοῦτο 7) γὰς τοῦ αέρος ὁ
ποδήρης είχε τὸ χρῶμα· υάκινθος δὲ ἦν,
ὡς ἂν καὶ εἰς τοῦτο ἀφορῶν μετάρσιος
γένηται. ἐπέκειτο δὲ τῇ κεφαλῇ κίδαρις
τὸν οὐρανὸν μιμουμένη. ἐκάλυπτε δὲ καὶ
ταινία τὸ μέτωπον, ἣν μίτραν επον οἱ
εβδομήκοντα. εἶχε δὲ ἐν μέσῳ πέταλον
αὕτη χρυσοῦν, ἐγγεγραμμένον ἔχον τοῦ
narrabile nomen Dei, quod He. Θεοῦ τὸ ἄφραςον ὄνομα, ὃ καλοῦσιν
brei vocant quadriliterum. ντ Εβραίοι 8) τετραγράμμον, εὐλάβειαν δὲ
autem ad reuerentiam populum τὸν λαὸν ἐκπαιδεύων ο δεσπότης Θεὸς,
incitaret Dominus Deus, hoc ob- δι' αἰνίγματος τοῦτο δεδήλωκεν· ἐπι·
fcure fignificauit dicens: b) In-
fcribes illam, inquit, Sanctificatio γράψεις 9) αὐτό φησιν, ἁγίασμα Κυ
Domini, Iuffit quoque ipfi feri βίου. ἐκέλευσε δὲ αὐτῷ καὶ ἐφεςρίδα γε
veftem exteriorem, quamn Septua- νέποι, ἣν οἱ ἑβδομήκοντα ἐπωμίδα ἐκά
ginta vocauerunt Superhumerale: λεσαν· ἐν δὲ ταῖς βασιλείας το) ευρίσκο
in libro autem Regnorum hebrai- μεν Εφοὐδ᾽ αὐτὴν κατὰ τὴν τῶν Ἑβραί
ca lingua Ephod vocatam reperi. ων γλώτταν ὠνομασμένην, 11) αύτη είσ
gnus. Hæc habebat ab vtroque
humero duo lapides valde pretio-
fos, quibus erant infcripta tribuum
momina. Supra peaus autem erat
quod Rationale vocabatur, te-
annexa erat in medio lamina
aurea, cui infculptum erat ine-
cl
χεν ἐφ' ἑκατέρου μὲν ὤμου δύο λίθους
πολυτελείς, ἔχοντας τῶν φυλῶν τὰς
προσηγορίας ἐγγεγραμμένας. ἐπὶ τῷ
σήθει τὸ καλούμενον 12) λόγιον, τὴν λο-
γικὴν
επι
τ) ποδήρη. Exod. 28, 3r. edit. GRABII (in edit. rom. eft verfic. 27.) hoc nomen
datur tunicæ interiori úrodúrns dictæ. 2) iva. Abeſt a Cod. et edit, PICI.
3) ἠχήν. Fic. ἰχύν. 4) Cod. et ric, εἰσδεχόμενον. ς) δέους, Cod. et sic ad-
alunt δέ. 6) Cod. et Fic. ἐπιτελεῖν. η) γάρ. Cod. et Fic. καί. 8) τετρά
γραμμον. Cod. et Fic. præmittunt τήν. 9) αὐτό. Cod. et Fic. γάρ. 10) ενα
ຮູບຈ
ρίσκομεν. Cod et Fic. præmittunt &s, ricvs autem hanc notulam adpofuit:
Videtur vacare, 11) Non modo in libris Regum fed alibi etiam voce
Ἐφούδ vtuntur o . Conf. Iudic. 8, 27. 12) In Bibliis græcis legitur λογεῖον.
of á.
Aquila et Symmachus habent λόγιον.
91
99
7) Exod. 28, 31. edit. Grab. 4) Exod. 28, 36. edit. Grab.
QVEST. IN EXOD. CAP. XXV-XXVIII.
167
i
اد
ทุ
τως
او
•
ipfum quoque duodecim lapides
habebat aptatos, diuerfis coloribus
diftinétos: atque ex his belli tein-
pore cognofcebatur, victoriane an
clades immineret: vt perfpicuum
eft ex hiftoria Regnorum. Nam
cum alienigena coafto exercitu in-
vaderent populum Ifrael, ante con-
viatoriæ indicia perfpexifiet. Αρ.
figere Saui non eft aufus, quam
plica, inquit, Epbod. a) Deinde
cum victoriam futuram animaduer-
tiffet, addidit, Contrabe Ephod: et
ita populum armari iufit. Propter-
ea cum dixiffet Deus omnium,b)
pellus Aaronis, et aptabis illud fu
Et impones Rationale iudicii fupra
perhumerali, fubiunxit, c) et impo-
nes illi demonftrationemer veritatem.
Ac demonftrationem quidem ap-
pellauit indicia quæ inde peteban
tur: veritatem vero ipfam indicio-
rum certitudinem. Ceterum non
eft ignorandum, Dominum fapien-
tifimum per figna corporea fu
duiffe commodo eorum, qui cras-
fioris adhuc erant ingenii, nec per-
cipere ea, quæ intelle&tualia funt,
γικὴν συγκαλύπιον καρδίαν. είχε δὲ καὶ gens cor, partem rationalem. Quod
τοῦτο δυοκαίδεκα λίθους προσηρμοσμές
νους ») διάφορον ἔχοντας 2) χροιάν δια
δὲ τούτων 3) ἐδηλοῦτο πολέμου συγκρο
τηθέντος ἢ νίκη, ἢ ἡτα. καὶ τοῦτο τῶν
βασιλειῶν ἡ ἱςορία διδάσκει. ἐπιςρατευ-
σάντων γὰρ τῶν ἀλλοφύλων τῷ Ἰσραὴλ,
οὐ πρότερον ἐτόλμησεν ὁ Σαούλ 4) πα-
ρατάξαθαι, ἕως εἶδε τὰ τῆς νίκης μης
νύματα. προσάγαγε γάρ φησι το
Ἐφούδ· εἶτα τὴν νίκην μαθῶν, ἐπήγα-
γε, συνάγαγε 5) τὸ Ἐφούδ· καὶ οὕτως
ἐξώπλισε τὸν λαόν. διὰ τοῦτο εἰρηκὼς
ὁ τῶν ὅλων Θεός· καὶ ἐπιθήσεις το λέ.
γιον τῆς κρίσεως ἐπὶ τὸ τῆθος Ααρών,
καὶ συνάψεις αὐτὸ πρὸς τὴν ἐπωμίδα,
ἐπήγαγε καὶ ἐπιθήσεις αὐτῷ 6) την
δήλωσιν καὶ τὴν ἀλήθειαν, καὶ δήλωσιν
μὲν ἐκάλεσε τὰ ἐκεῖθεν μηνύματα αλή-
θειαν δὲ τῶν μηνυμάτων τὸ ἀψευδές.
τό
ἶςέον μέντοι, ὡς παχυτέροις ούσι τοῖς της
νικαῦτα, καὶ τῶν νοητῶν ἐφικέθαι μή
δυναμένοις, διὰ τῶν σωματικῶν συμβό.
λων τὴν ὠφέλειαν ὁ πάνσοφος δεσπό.
της ἐπραγματεύετο. ἡμεῖς δὲ νοοῦμεν
διὰ μὲν τοῦ λογίου, τὴν θεωρίαν τῶν
νοητῶν διὰ δὲ τῆς ἐπωμίδος, τὴν ἐργα-
σίαν τῆς ἀρετῆς, καὶ τὴν τοῦ λογίου
καὶ τῆς ἐπωμίδος ἁρμονίαν τε καὶ 1) συν-
άφειαν εἰς τὴν τῆς πίτεως και της
ἀγαθῆς πράξεως λαμβάνομεν συμφω-
νίαν. τὸ δὲ πρώτην ἐπιτίθεθαι τὴν ἐπω-
μίδα, εἶν' οὕτω ταύτη τὸ λόγιον συνά-
ہو
poterant.
nale quidem intelligimus contemn-
Nos autem per Ratio-
plationem intelle&tualium, per Su-
perhumerale vero operationem vir-
tutis: coniunfionemque per * co- *
humerali, concordiam fidei et bouz
pulationem Rationalis cum Super-
operationis. Ex eo vero quod prius
imponebatur Superhumerale, poftea
Rationale huic aprabatur, intelligi-
I 4
mus,
1) διάφορον ἐδηλοῦτο. Def. in edit. Pict. 2) Cod. χρόαν. 3) Cod. ἐδήλου τό
4) Cod. et Fic. πατάξαθαι. 5) τὸ Ἐφούδ. In verfione τῶν ὁ legitur συνά
γαγε τὰς χεῖράς σου. Minus bene hi interpretes verf. 18. vi funt voce Εφούδ, in
Textu enim hebr. 1 Sam. 14, 18. legitur. 6) τὴν
ἀλή
Jelay. Ita of ó exprimunt, quod in fonte Exod. 28, 30. dicitur
און
18
et pr. Reliqui Interpretes habent τοὺς φωτισμοὺς καὶ τὰς τελειότητας
η) συνάφειαν. Cod. et Fic. συμφωνίαν.
4) 1 Reg. 14, 18. 19. b) Exod. 28, 12. c) Ibid. c. 28, 26.
168
B. THEODORETI
mus, operationem bonam gradum
facere ad contemplationem.
INTERR.
LXI.
Qua de caufa facerdotes victimis ma-
nus imponentes fic facrifica-
bant? a).
NOR
mine capra.
το
πεθαι, τὸ τὴν ἀγαθὴν πρᾶξιν 1) ὑπου
βάθραν εἶναι τῆς θεωρίας.
ΕΡΩΤ. ξα.
Π
αρ
Διατί οἱ ἱερεῖς τοῖς ἱερείοις τὰς χαρας
ἐπιτιθέντες οὕτως ἱερευον;
on omnibus victimis manum Οὐ πᾶσι τοῖς ἱερείοις, ἀλλὰ τοῖς ὑπὲς
imponebant, fed illis quæ αὐτῶν προσφερομένοις, καὶ μάλισα
pro ipfis offerebantur, et maxi- τοῖς ὑπὲρ ἁμαρτίας τοῖς δὲ ἄλλοις αὐ
me pro peccato. Ceteris autem τοὶ τὰς χεῖρας ἐπετίθεσαν οἱ προσφέ
victimis hi qui offerebant manus
imponebant. Hoc autem ipfum ζοντες. ἦν δὲ τοῦτο σύμβολον τοῦ τὸ
indicabat, hoftiam illam mir eius ἱερεῖον τὸν τόπον πληροῦν τοῦ προσφέ
locum, qui eam offerebat, fufici, ροντος τὴν ὑπὲρ αὐτοῦ δεχόμενον σφα
vt quæ pro ipfo moreretur. No- γήν. ἐπισημήνασθαι δὲ προσήκει, ὡς ὑπὲρ
ώς
tandum eft autem, quod vitulus τοῦ ἀρχιερέως προσεφέρετο μόχος
offerebatur pro pontifice, fimili-
ὑπὲς δὲ παντὸς τοῦ λαοῦ πάλιν μόχος
1er et pro vniuerfo populo rur-
fus vitulus : pro principe vero ὑπὲς δὲ τοῦ ἄρχοντος χίμαρος ὑπὲρ
hircus et pro vnoquoque ho- εκάτου δὲ ἀνδρὸς χίμαιρα. 2) πρόσφορον
Eft enim res con- γὰρ τῷ μὲν ἄρχοντι τὸ ἄρξεν, τῷ δὲ ἀρ
veniens principi, mafculus, fub- χομένῳ τὸ θῆλυ. ἐπειδὴ καὶ τὴν γυναί
dito vero femina: quoniam ab
initio mulierem Adamo Deus κα τῷ Ἀδὰμ ἐξ ἀρχῆς ὑπέταξεν ὁ Θεός.
fubiecit. Ceterum viruius, qui ὁ δὲ μόχος ὁ περὶ ἁμαρτίας θυόμενος
pro peccato immolabatur, exu- ἔξω τῆς παρεμβολῆς κατεκαίετο. τού
rebatur extra caftra. Qua de cau- του χάριν καὶ ὁ δεσπότης Χριςός, η φη
fa etiam Chriftus Dominus, vt di- σὶν ὁ θεῖος ἀπόςολος, ἔξω τῆς πύλης
vinus Apoftolus ait, b) extra por- ἔπαθε, καὶ τῷ τύπῳ τὴν ἀλήθειαν ἐπλέ
sam paffus eft, et figura verita-
zem adiecit. Oferebatur autem ad θεσκε, τῷ δὲ θυσιαςηρίῳ προσεφέρετο τὸ
Altare omnentum. Hoc enim di- 3) ἐπίπλουν, τοῦτο γὰρ λέγει, τὸ τέας
xit, c) Adeps fuper ventrem, et τὸ ἐπὶ τῆς κοιλίας, καὶ 4) οἱ δύο νεφροί,
venes duo, et adeps fuper eos, et καὶ σέαρ τὸ ἐπ᾿ αὐτῶν,
καὶ σέαρ τὸ ἐπ' αὐτῶν, καὶ ὁ τοῦ ἤπα
extrema pars iecoris: quod qui-
ριτον προσηγόρευσαν. αἰνίγματα δὲ
τος λοβός· ὅπες οἱ ἄλλοι ἑρμηνευταὶ πε
βιτλὸν
ταῦτα τῶν ἐν ἡμῖν παθημάτων. τὸ μὲν
γὰς νέας τὸ τὴν κοιλίαν καλύπιον, στη
μαίνει τῆς γαςριμαργίας τὴν νόσον˙ οἱ
δὲ νεφροὶ τὰς ὑπογατρίους ἡδονάς· ὁ δὲ
λοβὸς τοῦ ἥπατος τὸ θυμοειδές. ἐκείνῳ
γὰρ συνῆσαι τὸ 5) χοληδόχον ἀγγεῖον.
ταῦτα δὲ καθιεροῦν κελεύει, καὶ οἱονεὶ
alem ali interpretes fuperfuum
nominauerunt. Sunt autem hac
nigmata, paffionum noftrarum.
Nam adeps ventriculum regens
morbum gula fignificat: renes au-
rem, voluptates fub ventre latentes:
extrema vero pars iecoris, faculta-
zem irafcendi denotat, huic enim
ndharer receptaculum bilis. Quæ
omnia facrificare iubet, et morti
a)
Ο
Ο
νεκράς
1) Cod. υποβαράθρον, pro υπόβαθρον, vt videtur. 2) Cod. et Fic. προσέφερον.
3) Cod. et PIG, ἔπιπλον, ριο ἐπίπλοον, vt videtur. 4) Cod. et PIC. τοὺς
δύο νεφρούς. 5) Cod. χολοδόχον.
α) Exod. 29, 19, b) Hebr. 13, 14. c) Exod. 39, 13.
QVÆST. IN EXOD. CAP. XXIX.
169
*
νεκρὰς αὐτῶν ἀποφαίνειν τὰς πονηρὰς
ἐνεργείας. τοῦ δὲ τῆς τελειώσεως κριοῦ
τὸν βραχίονα τὸν δεξιόν προσενεγκεν
διηγόρευσε, τὴν πρακτικὴν ἀρετὴν δε
ξιὰν οὖσαν, καὶ ι) ἀρετὴν τῷ Θεῷ, προσ-
φέρειν κελεύων. ὁ δὲ ἄρτος, καὶ τὸ λά-
γανον, καὶ ἡ τοῦ οἴνου σπονδὴ τοὺς ἀπὸ
γῆς φυομένους δηλοῦσι καρπούς, ὧν τὰς
απαρχὰς προσφέρειν ὅσιον τῷ Θεῷ.
ΕΡΩΤ. β'.
Τί ἐςιν, εἰς ὀσμὴν εὐωδίας κάρπωμά ἐςι
τῷ Κυρίῳ ;
Διὰ τῶν ἀνθρωπίνων τὰ θεα διδά
σκει. ἐπειδὴ γὰρ ἡμεῖς τοις 2) εὐο-
σμίαις τερπόμεθα, τὴν κατὰ νόμον γε
νομένην ἱερουργίαν ὀσμὴν εὐωδίας ὠνό-
μασεν. ὅτι γὰρ οὐ δὲν γυμνῷ προσέχειν
τῷ γράμματι, καὶ ἡ τοῦ Θεοῦ φύσις
διδάσκει ἀσώματος γάρ καὶ ἡ δυσο-
σμία τῶν καιομένων ὀςῶν. τί γὰρ ἐκεί.
νων ἐςὶ δυσωδέτερον; οἱ μέντοι ἄλλοι ἔρ.
μηνευταὶ εὐαρετήσεως ἀντὶ εὐωδίας τε-
θάκασιν.
ΕΡΩΤ. ξγ.
Τίνος χάριν ἐξ ἑκάςης θυσίας ὑπὲρ σω-
τηρίας προσφερομένης τὸν ἱερέα λαμβά-
ναν τὸν βραχίονα τὸν δεξιὸν καὶ
τὸ ςηθύνιον 3) προσέταξε;
Διὰ τοῦ ςηθυνίου τὸ λογικὸν καὶ τὸ
θεωρητικὸν ἀπαιτᾶ τὸν ἱερέα˙ κά
λυμμα γὰρ τὸ ςηθύνιον τῆς καρδίας.
διὰ δὲ τοῦ δεξιοῦ βραχίονος, τὴν πρᾶξιν
τὴν δεξιάν. οὐκ ἀρκεῖ γὰρ ἡ πίςις εἰς
σωτηρίαν, ἀλλὰ δεῖται τῶν ἔργων εἰς τε.
λειότητα.
ΕΡΩΤ. ξδ'.
Τί ἐςι το 4) εν;
Μέτρον Ἑβραϊκὸν οἶνου καὶ ἐλαίου. δέ
χεται δὲ, ὥς φησιν Ιώσηπος, δύο
1) Cod. et PIC. αρίςην. 2) Cod. εὐωδίαις.
ρευσεν. 4) Εϊν. Cod. et Fic. Iv,
*) Exod. 29, 25.
b) Ibid. c. 29, 26.
quafi traditas oftendere eorum im-
probas vires. Statuit quoque ar-
mum dextrum arietis impletionum
oferre, virtutem aliuam, tan-
quam dextram er Deo accepta-
bilem offerri iubens. Panis au-
tem, et laganum, ac libamen vi-
ni, fruius e terra nafcentes in-
dicant, quorum primitias offerre
Deo fanctum eft.
INTERR. LXII.
Quid fibi vult, In odorem fuauitaris
eft oblatio Domino? a)
Per humana docet quæ funt di
>
et
vina. Nam cum bonis odo-
ribus delectemur facrificium fe-
odorem fuauitatis. Quod enim li-
cundum * legem faltum appellauit *
tera nuda non fit attendenda,
natura diuina demonfirat, quæ
incorporea eft, et grauis odor
offium combuftorum. Quid enim
peius olet, quam illa ? Interpre-
tes alii pro fuauitatis odore, aca
ceptarionis dixerunt.
INTERR. LXIII.
Ouamobrem ftaruit ex vnaquaque
vidtima pro falute oblata, facerdo
tem fumere dextrum armum
1
atque pectufculum? b)
Per peaufculum exigit a facer
dote facultatem rationalem
et contemplatiuam. Tegitur enim
cor a peaufculo. Et per armnum
dextrum, requirit in eo dexteras
actiones, Non enim fufficit fo-
la fides ad falutem, fed operibus
indiget ad perfectionem.
G
INTERR. LXIV.
Quid eft Hin? c)
enus eft menfuræ vini et
olei apud Hebræos. Conti-
net autem, vt ait Iofephus, duos
L S
Choas
3) προσέταξε. Cod. et Fic. διηγός
6) Ibid. c. 29, 40.
1
170
B. THEODORETI
*
Choas atticos. Illi autem creden-
dum eft in his rebus, vt qui gen-
tis illius menfuras probe norat.
INTERR. LXV.
Quomodo intelligimus illud, quod
Legem condens de fabbaris dixit,
Eft enim fignum inter me et
filios Ifrael in generatio-
nibus veftris? a)
uemadmodum cum
Ο
χοάς Αττικούς, κ) πιςευτέον δὲ ἐν τού
τοις αὐτῷ, ἀκριβῶς τοῦ ἔθνους τὰ μέσ
τρα ἐπιςαμένῳ,
ΕΡΩΤ. ξέ
*
•
Περὶ τῶν σαββάτων νομοθετῶν ἔφη
γὰρ σημείον 2) ἐμοὶ καὶ τοῖς υἱοῖς Ἰσραὴλ
εἰς τὰς γενεὰς ὑμῶν· πῶς οὖν
τοῦτο νοήσομεν
daret Ὥσπερ τῷ Ἀβραὰμ τὴν περιτομὴν
Abrahamo circumcifio-
διδοὺς ἔφη και έται εἰς σημείον
nem, dixit, b) Et erit fignum ἀνὰ μέσον ἐμοῦ καὶ ὑμῶν· οὕτω και προ
inter me et vos: fic fabbati le-
gem ferens, ait, Eft fignum in-
ter me et filios Ifraelis in genera-
rionibus veftris. Nonum enim ge-
nus politis eficiebat, vt legislator
ris perpetuam memoriam conferua-
rent, et a cateris gentibus fepara-
bat eos. Quemadmodum enim
notæ greges et pecora defignant,
fic leges eximia in Hebreorum
republica ab aliis eos fegrega-
bant, et legislatori adhaerere do-
cebant,
INTERR. LXVI.
Cur. Aaron effinxit populo
vitulum? c)
Tntentio facti potifimum et in-
quirenda. Sic enim re dis-
cuffa, Aaronem venia non pror-
fus alienum reperiemus. Nam
cum frater eius quadraginta dierum
moram traxiflet in vertice montis,
infaniente populo, et in Aegyptum
redire volente: primum quidem
eorum impetum verbis * reprimere
tentauit. Vtautem vidit eos nulla
ratione adduci poffe, poftulauit a
οἱ σαββάτου νομοθετῶν ἔφη· ἔςι γὰρ
σημείον 3) ἐμοὶ καὶ τοῖς υἱοῖς Ἰσραὴλ εἰς
τας γενεὰς ὑμῶν. τὸ γὰρ καινὸν τῆς
πολιτείας ἀεὶ τοῦ νομοθέτου τὴν μνή
νην ἀνθῶν παρεσκεύαζε, 4) καὶ τῶν
ἐθνῶν τῶν ἄλλων ἐχώριζε. καθάπερ γὰς
сей
τὰς ποίμνας καὶ τὰς ἀγέλας αἱ σφρα
γίδες δηλοῦσι οὕτω τὰ τῆς τῶν Ἑβραίων
πολιτείας ἐξαίρετα, καὶ τῶν 5) ἄλλων
αὐτοὺς διειργε, καὶ τὸν νομοθέτην προσ
εδρεύειν ἐδίδασκεν.
ευα
ΕΡΩΤ. ξέ.
Τί δήποτε ὁ Ααρὼν τῷ λαῷ τὸν μόχον
διέγλυψεν ;
Τον σκοπὸν τοῦ γινομένου προσήκει
ζητῶν. οὕτω γὰρ ἐξετάζοντες, εύ
ρήσομεν αὐτὸν οὐ παντάπασι συγγνώ
μης ἐςερημένον. τοῦ γὰρ ἀδελφοῦ τεσ
σαράκοντα ἡμέρας διατρίψαντος ἐν τῇ
τοῦ ὄρους ακρονυχία, καὶ τοῦ λαοῦ λυτ
τήσαντος, καὶ εἰς τὴν Αἴγυπτον ἀνας έ
ψαι ὁρμήσαντος. πρῶτον μὲν ἐπειράθη
λόγοις αὐτῶν τὴν ὁρμὴν χαλινώσαι.
ἐπειδὴ δὲ ἀπειθοῦντας εἶδεν, ήτησε
των
1) Aliam de hac menfura fententiam profert infra ad Ezech. c. 4. et 45. Totum
hoc fcholion ad Exod. 29, 40. idem eft cum eo, quod MONTF. lc. Τ. 1.
p. 89. e Schedis combefif. ad illuftrandum hunc locum attulit; vbi tamen pro
E legitur Αΐν. 2) ἐμοὶ υἱοῖς. Cod. et PIC, ἀναμέσον ἐμοῦ καὶ τῶν υἱῶν.
3) ἐμοί. Cod. et PIC. ἐν ἐμοί. 4) καὶ - ἐχώριζε. Def. in Cod. et edit. Pica
ἄλλων. Cod. et PIC. κακῶν.
b) Gen. 17, II.
«) Exod. 31, 13.
b) Gen. 17, 11. c) Exod. 32, 4.
1
QVAST, IN EXOD.
171
CAP. XXXII.
α) τῶν γυναικῶν τὰ χρυσία, πάθει πά.
θος αντιςρατεύσας, τὸ φιλόκοσμον καὶ
φιλοχρήματον τῇ τῆς δεισιδαιμονίας
μανία. ἀλλ᾽ οὐδὲ τοῦτο τὸ μηχάνημα
τὴν ἐκείνων ἔσθεσε λύταν. ὅθεν ἠναγ.
κάη διαγλύψαι τὸν μόχον. καὶ τοιού-
τῷ δὲ σκοπῷ χρησάμενος, της θείας
ἐδεήθη φιλανθρωπίας, ὥτε την τιμω.
ρίαν διαφυγῶν. καὶ τοῦτο Μωσῆς ὁ θείο
τατος ἐν τῷ Δευτερονομίῳ δεδήλωκεν.
ἐδεήθην γάρ φησι τοῦ Κυρίου 2) τοῦ Θεοῦ
μου περὶ Ααρὼν τοῦ ἀδελφοῦ μου, καὶ
οὐκ ἀπέθανεν.
ΕΡΩΤ. ξ.
Πῶς νοητέον τὸ, καὶ νῦν ἔασόν με, καὶ
θυμωθεὶς ὀργῇ εἰς αὐτοὺς, ἐκτρί
ψω αὐτοὺς, καὶ ποιήσω σε
εἰς ἔθνος μέγα;
Ο
το
καὶ αὐτὸ
αὶ τὸ ἀπαθὲς τοῦ Θεοῦ, καὶ τὸ φι
λάνθρωπον ὁ λόγος δηλοῖ, ὁ γὰρ
ό
θυμῷ τι πράτων, καὶ τοὺς παρακα-
λοῦντας δυχεραίνει ὁ δὲ Θεὸς ἔφη και
σόν με, και θυμωθεὶς ὀργῇ εἰς αὐτοὺς,
ἐκτρίψω αὐτούς. οὐδεὶς δὲ ἀναμένει τοὺς
παρακαλοῦντας, ἵνα ὀργιθῆ, ἀλλ᾿ ἵνα
παρακληθῆ, τὸ οὖν, ἔασόν με, ἀντὶ τοῦ,
κώλυσόν με, εἴρηκεν. ἐπειδὴ γὰρ ἠγνόει
Μωσῆς ὁ μέγας τὴν τοῦ λαοῦ παρανο-
μίαν, καὶ ταύτην αὐτῷ δεδήλωκεν ὁ
Θεός, καὶ εἰς πρεσβείαν διήγειρε τὸ δὲ,
2
ποιήσω σε εἰς ἔθνος μέγα, τὰ ἡμέτερα
προσημαίνει. ὅπερ γὰρ τότε οὐ γέγονε,
μετὰ τὴν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἐπιφάνειαν
γέγονεν. ὁ μέντοι νομοθέτης, καὶ ταῦ.
τα τοῦ Θεοῦ ἀσκῶν αὐτὸν εἰς τὴν ὑπὲρ
τοῦ λαοῦ πρεσβείαν εἰρηκότος, οὐχ ὑπέ.
λαβεν ἱκανὸς εἶναι παῦσαι τοῦ Θεοῦ
τὴν ὀργήν 3) ὅθεν τῶν πατριαρχῶντας
ού
mulieribus ornamenta aurea, af-
feftum affectui opponens, cupi-
ditatem fcilicet pecuniæ et orna-
mentorum infano fuperftitionum
amori. Sed neque inuentum iftud
rabiem illorum extinxit: vnde
compulfus eft vitulum eftingere.
Hanc autem intentionem cum ha-
me penas daret, indiguit, quod
buiffet, clementia tamen diuina,
diuinus Mofes in Deuteronomio
patefecit: a) Deprecatus fum enim,
inquit, Dominum Deum meum pro
Aarone fratre meo, et non eft more
tuus.
INTERR. LXVII.
diuirte me, et indignatus ira cone
Quomodo intelligendum illud, Et nunc
tra eos atteram eos, faciamque
te gentem magnam? b)
Verba huiusmodi Deum nulli
paffioni obnoxium effe de-
qui ad aliquid agendum ira duci
monftrant, fed benignum. Nam
tur, iis etiam indignatur qui illum
admonent. Deus autem dixit: Die
mitte me, et indignatus ira in eos are
teram eos. Atqui nemo exfpeftat
monenter, vt irafcatur, fed vt mi-
tigetur potius. Hæc igitur verba,
Dimitre me, dixit, pro eo quod eft,
cohibe me. Quia cum eximius il
le Mofes ignorabatiniquitatem po-
puli, hanc Deus illi patefecit, at-
que vt pro eo intercederet excitauit,
Verba autem hæc, faciam te gen
rem magnam, prædicunt quæ ad nos
pertinent, Quod enim tunc non eft
factum, poft aduentum Saluatoris
noftri completum eft. Verum legis
lator, quamuis Deus dixiffet, eum
parem effe legationi pro populo ob-
eundæ, non tamen fe fufficientem
exiftimauit ad placandam iram Dei :
fed precum vice patriarcharum
nomi-
SY
1) Cod. τὴν γυναῖκα. 2) τοῦ Θεοῦ μου, Def. in Cod. et apud Fic. 3) ὅθεν αποτε
προσήγαγε. Cod. et PIC, ἕως ἐν τῇ τῶν πατριαρχῶν προσηγορία καὶ ἱκετηρίας προστα
ήνεγκεν.
*) Deut. 9, 20. b) Exod. 32, 10.
}
172
B. THEODORETI
nomina protulit, et mentionem προσηγορίας ἀνθ᾽ ἱκετηρίας προσήγα
fecit iurisiurandi illis praeftiti: et γε, καὶ ν) τῶν πρὸς ἐκείνους ὅρκων 2)
vt pacta conuenta firmarentur, πέμνησε, καὶ τὰς 3) γεγενημένας συνθή
fupplicauit.
κας 4) ἐμπεδωθῆναι ἱκέτευσεν.
ΕΡΩΤ. ξή.
INTERR. LXVIII.
Quare contriuit tabulas? a)
Ex xiftimauit populum non effe
dignum legislatione diuina.
Cum enim tabula eiusmodi do-
talium inftrumentorum formam
haberent, fponfa vero ante in-
greffum thalami nuptialis in adul-
* ferium declinauerit, * iure profe.
do dotales literas effregit. Hoc
tamen aduertendum eft, omnium
Deum, qui fupplicationem exau-
dierat, fupplicium tunc distulis-
to
eorum.
اد
προσ
Διατί τὰς πλάκας συνέτριψεν ;
Ανάξιον κρίνας τὸν λαὸν τῆς θείας
νομοθεσίας. ἐπειδὴ γὰρ προικώων
γραμματείων τύπον εἶχον αἱ πλάκες,
δὲ νύμφη πρὸ τῆς παράδος εἰς μοι
χείαν απέκλινε, μάλα εικότως τὸ
κῶον διέρρηξε γραμματεῖον. ἐπισημή
ναθαι δὲ προσήκει, ὡς τότε μὲν δεξά
δε
μενος τὴν ἱκετείαν ὁ τῶν ὅλων Θεός,
ανεβάλετο τὴν τιμωρίαν. προστέθεικε δὲ,
ἡδ᾽ ἂν ἡμέρα ἐπισκέπλωμαι, ἐπάξω ἐπ
fe. Quapropter addidit, b) Quo
autem die viftabo illos, adducam αὐτοὺς πᾶσαν τὴν ἁμαρτίαν αὐτῶν.
fuper eos omnem hanc iniquitatem ἔοικε δὲ τοῦτο τοῖς ὑπὸ τοῦ ἀποςόλου
τό
Quod afine eft verbis εἰρημένοις· ἀγνοῶν ὅτι τὸ χρησὸν τοῦ
Apoftoli: c) ignorans, quod beni- Θεοῦ εἰς μετάνοιάν σε άγει. κατὰ δὲ
gnitas Dei ad panitentiam te ad- τὴν σκληρότητά σου, καὶ ἀμετανόητον
ducat: fed fecundum duritiam tuam,
et impenitens cor, thefauri inftar καρδίαν, θησαυρίζεις σεαυτῷ ὀργὴν ἐν
reponis tibi iram in die ira et ἡμέρα ὀργῆς, καὶ ἀποκαλύψεως, και
reuelationis iufti iudicii Dei, qui δικαιοκρισίας τοῦ Θεοῦ, ὃς ἀποδώσει ἑκά
reddet vnicuique fecundum opera sῳ κατὰ τὰ ἔργα αὐτοῦ. ὁ μέντοι να
eius. Ceterum cum legislator μοθέτης ἀκούσας, ὡς οὐκ ἀνέξεται συν
audiffet, quod Deus omnium
εἶναι αὐτοῖς ὁ τῶν ὅλων Θεὸς διὰ τὸ
nollet amplius conuerfari cum
illis, propter eorum duritiam et σκληρὸν αὐτῶν καὶ ἀντίτυπον, ἀλλ᾽ ἄγε
peruicaciam, fed angelum illis γελον αὐτοῖς ἐπιζήσει ήτησε μὲν γνώ-
prefecturus effet, fcire voluit, cui- ναι, τίς ὁ τὴν κηδεμονίαν αὐτῶν πιςει
nam demandata effet illorum cura. θείς ήντιβόλησε δὲ μὴ δοῦναι αὐτοῖς
Obfecrauit autem Deum, ne con- ὁμόδουλον ἡγεμόνα, ἀλλ᾿ αὐτὸν αὐτῶν
feruus pro duce daretur illis, fed Do-
minus ipfe dux eorum effet. Cum ἡγήσαθαι τὸν δεσπότην. ἐπειδὴ δὲ καὶ
autem Deus optimus hanc quo- ταύτην ὑπέχετο δώσειν αὐτῷ τὴν χα
que illi gratiam fe facturum pro- ριν ὁ ἀγαθὸς Θεὸς, ἔρωτι μεθύων ἐπαι
νουμένω,
7) τῶν
f
ὅρκων. PIC. τὸν
Ο
Ο
1
اد
ὅρκον. 2) ὑπέμνησε. Cod. et PIC. ἀνέμνησε.
3) γεγενημένας. Αbeft a Cod. et edit. Fic. 4) ἐμπεδωθῆναι. Pics in
margine notauit:,, Videtur effe negatiue legendum per oux.,, Sed fi con-
iectura locus eft, potius pag. prac. lin. 26. pro τοῦ κώλυσον videretur nega-
tive legendum effe, οὐ κώλυσον.
a) Exod. 32, 19. b) Ibid. C. 32, 34. c) Rom. 2, 4 - 6ο
1
QVÆST. IN EXOD. CAP. XXXII. XXXIV. 173
νουμένῳ, 1) τῶν ὑπὲς ἄνθρωπον ἠράθη,
καὶ τὴν ἀθέατον φύσιν ἰδεῖν 2) ἐπεθύ.
μησεν· ἀλλὰ μεμάθηκεν, ὡς ἐκείνην ἰδεῖν
τὴν οὐσίαν ἀδύνατον. τὸν Θεὸν γὰς οὐ-
δεὶς ἑώρακε πώποτε, κατὰ τὴν τοῦ Κυ-
βίου φωνήν τὰς δὲ θείας οἰκονομίας τε
καὶ ἐνεργείας· οὕτω γὰρ προσήκει νοῦν
τοῦ Θεοῦ τὰ ὀπίσθια θεωρήσαι δυνα-
τὸν τοῖς κατὰ Μωσέα τελείοις την αρε-
καὶ οὐδὲ τούτοις ὡς ἔτυχεν, αλλ'
εἰς τὴν πέτραν ὑπ᾽ αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ
3) τεθειμένοις. σημαίνει δὲ αὕτη της
πίςεως τὸ σεῤῥὸν καὶ ἀκράδαντον και
διὰ τῆς ὀπῆς τῆς πέτρας: δηλοῖ δὲ αὖ-
τη τὸν τῆς πίςεως ὀφθαλμὸν θεωροῦν.
τα τὰ τοῖς αἰσθητοῖς ὀφθαλμοῖς ἀνέ-
φικτα καὶ ἀθέατα.
τω
αν
ΕΡΩΤ. ξθ'.
σε
Τί σημαίνει τὸ κάλυμμα τὸ ἐπιτεθὲν
τῷ προσώπῳ τοῦ νομοθέτου;
Ἔχομεν τοῦ ἀποςόλου τὴν ἑρμηνείαν
μέχρι γάρ φησι τῆς σήμερον, ἡνίκα
ἀναγινώσκηται Μωσης, κάλυμμα ἐπὶ
τὴν καρδίαν αὐτῶν κείται 4) μὴ ἀνακα.
λυπλόμενον, ὅ, τι ἐν Χρισῷ καταργείται.
ἡνίκα δ᾽ ἂν ἐπιτρέψη προς Κύριον, πε-
διαιρείται τὸ κάλυμμα. ὥσπερ γὰρ τό-
τε θείας ἐνεπλήθη δόξης του νομοθέ-
του τὸ πρόσωπον, καὶ τὸ σέλας ἐκεῖθεν
ὑπὲς ἀτραπὴν ἐκπεμπόμενον, ἀντιβλέ.
πειν οὐκ εἰα τοὺς ἐντυγχάνοντας, ἀλλ᾽
ἢ ἑτέρωσε τα πρόσωπα τρέπειν, ἢ τοὺς
ὀφθαλμοὺς μύειν ἠνάγκαζε. καὶ τούτου
χάριν ἀεὶ ἐχρῆτο τῷ προκαλύμματι τῷ
λαῷ διαλεγόμενος πρὸς δὲ τὸν Θεὸν
επισρέφων, γυμνὸν εἶχε τὸ πρόσωπον.
οὕτως Ἰουδαῖοι τῷ τοῦ νόμου προσέχον-
τες γράμματι, τὴν μὲν δόξαν οὐχ ὁρῶσι,
اد
اد
mififfet, Mofes, veluti amore quo-
damn probo inebriatus, defide-
perabat, et naturam diuinam, alio-
rauit quod humanum captum fu-
qui inuifibilem, videre concupiuit:
fed didicit, illam effentiam minime
cerum poffe. Deum enim nemo vidit
vnquam, quemadmodum Dominus
ait. a) Diuinas tamen difpenfatio-
nes atque effeftus (hæc enim funt,
quæ quafi a tergo Dei pofita dicun-
tur) intueri licet iis, qui vt Mofes
virtute perfecti funt. Et hoc non
quomodocunque, fed vbi collocati
liditatem et conftantiam fidei fignifi-
fuerint ab ipfo Deo in petra, quæ fo-
cat, et per foramen perræ, quod qui-
dein foramen denotat oculum fidei,
contemplantem ea, quæ fenfibilibus
oculis funt inacceffa et inuifibilia.
INTERR. LXIX.
Haber
Quid denotat vclamen impofitum
fuper faciem Mofis ? b)
abemus interpretationem Apo-
ftoli. c) Nam usque in ho-
diernum diem, ait, cum legitur
Mofer, velamen pofitum eft fuper
dem in Chrifto aboletur.
cor eorum, non reuelatum, fiqui-
do vero conuerfus fuerit ad Do-
minum, auferetur velamen. Quem-
admodum enim legislatoris facies
tunc impleta eft gloria diuina,
et fplendor inde procedens ful
duerfum intueri, fed compelle-
gure clarior non finebat obuios
Quan
bat aut vultum auertere aut
claudere * oculos, et ea de caufa *
velamine femper vtebatur, cum po-
pulum alloqueretur, cum autem fe
conuerteret ad Deum, nuda facie
erat: fic Iudzi attendentes nude li-
tera legis, gloriam minime vident,
fed
α) τῶν. P I C. τόν. 2) ιδειν. Cod. et Fic. addunt τὴν οὐσίαν. I pici edit. de-
funt quae fequuntur, ἐπεθύμησεν - ἰδεῖν. 3) Cod. et PIG, τιθεμένοις. 4) μή
καταργείται. Hæc e verf. 14. hoc loco inferta funto
a) Ioh. 1, 18.
b) Exod. 34, 33.
c) 2 Cor. 3, 15. 16.
174
B. THEODORETI
τη
fed folum velamen cernunt. Qui μόνον δὲ τὸ κάλυμμα βλέπουσι. τῇ δὲ τοῦ
autem accedunt ad gratiam fan-
\
eti fpiritus, liberantur a velami:
ne, et fpeculantur gloriam, qua
Mofes impletus eft. Hoc ipfum
eriam dicit beatus Paulus, a) Nos
vero omnes reuelata facie gloriam
Domini fpeculantes, in eandem
imaginem transformamur a gloria
in gloriam, tanquam a Domini
fpiritu. Sicut enim fpecula ni-
rida infpicientium formas reprz-
fentant: ita corda munda Dei
gloriam fufcipiunt. Quapropter
eriam Dominus dixit, b) Benti
qui funt mundo corde quoniam
ipfi Deum videbunt. Et quo pa.
eto Iudas, cum diabolum admi
fiffet, in feipfo nequitiam illius
exprefit: ita qui accedit ad gra-
tiam diuinam, fplendoribus in-
de manantibus relucet. Itaque
que ficut is qui in tenebris fe-
det, tenebrofus efficitur, qui ve-
To in fole, fimilis foli et luci-
dus; fimiliter qui Deo adharet,
Dei fimiles characteres recipit.
INTERR. LXX.
Vndenam habuerunt ligna
imputribilia? c)
Erant
rant tabule denum cubito-
rum: quas verifimile eft di-
tiores ex Aegypto transportaffe,
quando inde egreffi funt. Pre-
tiofos autem lapides, aurum, ar-
gentum, et as ab Aegyptiis ac.
ceperunt, cum effent receffuri. '
Nam ex mandato diuino d) petur
mulier a vicina fua, er a contuberna-
li fua, vafa argentea et aurea, ac ve-
ftimenta: et fpoliauerunt Aegyptios,
Quapropterea quæ oferebantur
Deus oinnium appellauit primitias,
tanquam primitias fpoliorum.
τα
Παναγίου πνεύματος χάριτι προσιόντες,
ἀπαλλάσσονται μὲν τοῦ προκαλύμμα
τος, θεωροῦσι δὲ τὴν δόξαν, ης Μωσης
ἐνεπλήθη. τοῦτο καὶ ὁ μακάριος λέγει
Παῦλος· ἡμᾶς δὲ πάντες ανακεκαλυμ
μένω προσώπῳ τὴν δόξαν ι) Κυρίου καλο
πτριζόμενοι, 2) εἰς τὴν αὐτὴν εἰκόνα
3) μεταμορφούμεθα ἀπὸ δόξης εἰς δό
ξαν, καθάπερ ἀπὸ Κυρίου πνεύματος.
ὥσπερ γὰρ τὰ διειδῆ κάτοπ]ςα τῶν εἶσο
ζώντων τους τύπους ἐκμάτεται, οὕτως
αἱ καθαρα καρδίας τοῦ Θεοῦ τὴν δόξαν
εἰσδέχονται. διὸ δὴ καὶ ὁ Κύριος ἔφη
μακάριοι οἱ καθαροὶ τῇ καρδία, ὅτι αὐτοὶ
τὸν Θεὸν ὄψονται. καὶ ὥσπερ Ἰούδας
τον διάβολον εἰς δεξάμενος, τὴν ἐκείνου
4) πονηρίαν ἐνετύπωσεν ἐν ἑαυτῷ· οὕτως
ὁ τὴ θεία χάριτι προσιών, ταῖς ἐκαθεν
φερομέναις μαρμαρυγας καταυγάζει
ται. 5) καὶ ὥσπερ ὁ ἐν σκότει καθήμενος
σκοτοειδής γίνεται, ὁ δὲ ἐν ἡλίῳ, ἡλιοειδής
καὶ φωτοειδής· οὕτως ὁ τῷ Θεῷ προσε
εδρεύων θεοειδές δέχεται χαρακτῆρας.
Ο
εν
εν
ΕΡΩΤ. ό.
Πόθεν εἶχον τα ξύλα τὰ ἀσηπία;
Σανίδες ἦσαν δεκαπήχεις, εἰκὸς τοίνυν
ταύτας ἐχηκέναι τοὺς εὐπορωτές
ρους ἐξ Αἰγύπτου μετενεγκόντας, ηνίκα
ἐκεῖθεν ἐξῆλθον. τοὺς δὲ πολυτιμήτους
λίθους, καὶ τὸν χρυσὸν, καὶ τὸν ἄργυρον,
καὶ τὸν χαλκὸν, πας Αἰγυπτίων λαζόν.
τες, ἀπῆραν κατὰ γὰρ τὴν θείαν ἐνο
λὴν ἤτησε γυνὴ παρὰ γείτονος και συν
σκήνου αὐτῆς σκεύη ἀργυρᾶ καὶ χρυσά,
καὶ ἱματισμὸν, καὶ 6) ἐσκύλευσαν τους
Αἰγυπλίους. διὸ δὴ καὶ τὰ προσφερόμενα
ἀπαρχὰς προσηγόρευσεν ὁ τῶν ὅλων
Θεός, ὡς ἀκροθίνια σκύλων.
τα
ΕΡΩΤ.
1) Κυρίου. Cod. Θεοῦ. 2) εις. Abeft a Cod. 3) Cod. με μορφώμεθα. 4) που
νηρίαν ἐνετύπωσεν. Cod. et PIC τιμωρίαν ἐτύπωσεν. 5) καὶ ὥσπες. Cod. et Fic.
6) ἐσκύλευσαν. Eandem lectionem 1. 1. amplexus eft THEODOR.
quam fupra p. 138. fequebatur.
οὕτως.
a) 2 Cor. 3, 18. b) Matth. 5,8. c) Exod. 35, 24. d) Ibid. c. 3, 22. et c. 12, 36.
QVAST. IN EXOD. CAP. XXXV. XL.
175
ΕΡΩΤ. α'.
Ποίου χαρίσματος οἱ περὶ τὸν Βεσελεήλ
Σ
· ἔτυχον ;
οφίας αρχιτεκτονικῆς, ἔτι γάρ σου
φία ὑφαντικὴ, καὶ σοφία γεωργική,
καὶ σοφία ἰατρική. ἕκασον δὲ τούτων δῶ-
τον Θεοῦ, εἰς χρῆσιν τοῖς ἀνθρώποις δε.
δωρημένον.
ΕΡΩΤ. β'.
Διατί τῇ νουμηνία τοῦ πρώτου μηνὸς
ςῆσαι τὴν σκηνὴν προσέταξεν ὁ
Θεός 1) τῷ Μωση;
τα
Ἐπειδὴ κατὰ 2) τουτονὶ τὸν καιρὸν τὴν
κτίσιν ἐδημιούργησε. και μαρτυρεί
3) τῷδε τῷ λόγῳ τῶν δένδρων ἡ βλάτησις
βλασησάτω γάρ φησιν ἡ γῆ βοτάνην
χόρτου, σπειρον σπέρμα κατά γένος και
καθ' ὁμοιότητα, καὶ ξύλον κάρπιμον ποι-
οὖν καρπὸν, οὗ τὸ σπέρμα αὐτοῦ ἐν αὐτῷ
εἰς ὁμοιότητα κατὰ γένος ἐπὶ τῆς γῆς.
ἀρχομένου δὲ τοῦ 4) ἔαρος, καὶ οἱ λειμῶ.
νες ἀνθοῦσι, καὶ κυμαίνει τὰ λήία, καὶ
τὰ δένδρα φύει καρπόν. διά τοι τοῦτο
καὶ τὸν Ἰσραὴλ κατὰ τουτονὶ τὸν καιρὸν
ἠλευθέρωσε τῆς Αἰγυπτίων δουλείας και
τῇ ἁγία παρθένω Γαβριὴλ ὁ ἀρχάγγε‐
λος ἐκόμισε τῶν παραδόξων ὠδίνων τα
εὐαγγέλια. κατὰ τοῦτον τὸν καιρὸν καὶ
ὁ δεσπότης Χρισὸς τὸ σωτήριον 5) ὑπέμει-
νε πάθος. μάλα τοίνυν εἰκότως τῇ μια
τοῦ πρώτου μηνὸς τῆναι τὴν σκηνὴν ὁ
τῶν ὅλων ) δεσπότης Θεὸς προσέταξε.
καὶ ὅτι τοῦ κόσμου παντὸς ἐκτύπωμα ἦν
καὶ ἵνα εὐτρεπίσῃ πρὸς τὴν τοῦ πάχα
ἑορτὴς, ἣν πρώτην ἐπιτελεῖν νόμος ἦν Ἰου
δαίοις. τότε δὲ καὶ πρῶτον ταύτην ἔμελλον
ἑορτάζειν τὴν ἑορτὴν ἐν τῇ ἐρήμῳ. δεύτερον
γὰρ ἦν ἔτος μετὰ τὴν τῆς δελείας ἀπαλ.
λαγήν.
>/
εν
INTERR. LXXI.
Quod gratia donum confecutus eft
Befeleel? a)
Donum peritiæ ædificandi. Quæ-
dam enim eft peritia texen-
di, alia colendi agros, alia me-
dendi. Vnaquaque tamen harum
donum Dei eft, ad vfum homi
num conceffum.
* INTERR. LXXII.
Quamobrem primo die primi menfis
Deus Mofi iuffit erigi taberna-
culum? b)
Propterea
quod eodem tempo-
Deus creaturas condidit :
Incis
Cuius rei fidem facit arborum ger-
minatio. Germiner, inquit, c) ter.
ra berbam virentem, feminans fe-
men fecundum genus et fimilitudi-
nem fuam: et lignum fructiferum
faciens fruium, iuius femen in
ipfo fit, ad fimilitudinem, iuxta
genus fuum fuper terram.
piente autem vere, et prata fo-
Tent, et fegetes fultuant, et ar
caufa Deus et fub idem tempus
liberauit populum Ifrael a ferui-
ture Aegyptiorum et Gabriel
archangelus fanita virgini Maria
latum nuntium admirandi partus
attulit. Eodem quoque tempore
Chriftus Dominus falutarem per-
tulit paflionem. Non immerito er-
go Dominus omnium primo die
primi menfis tabernaculum erigi
iuffit, tum quod totius mundi figu
prapararet ad feftum Paichie, quod
ram referebat, tum vt populus fe
primum celebrare lex præcipiebat
Iudzis. Tunc autem primum hoc
feftum erant celebraturi in deferto.
Nam fecundus agebatur annus, ex
quo vindicati erant a feruitute.
bores fructum emittunt. Ea de
ΕΙΣ
1) τῷ Μωση. Abeft a Cod. et ab edit. Pict. 2) Cod. et Fic. τοῦτον. 3) τῷδε.
Del. in Cod. 4) έαρος. Αbeft a Cod. reliéto tamen fpatio vacuo. s) Cod.
ὑπέμενε. 6) δεσπότης. Def. in Cod. Apud Picvm deeft vox fequens Θεός
a) Exod. 35, 31. b) Ibid. c. 40, 2, c) Gen. I, II.
176
B. THEODORETI
ΛΕΥΙΤ Ι Κ Ο Ν.
LEVITIC V M.
ΕΙΣ
ΤΟ
IN
*
}
2222
2
2
INTERR. Ι.
Qua de caufa Deus offerri fibi
facrificia præcepit?
De his diximus multis in locis,
2
2
tum in his quæ contra Græ-
cos fcripfinus, et aduerfus hare-
fes, tum in iis quæ aduerfus ma-
gos : præterea in enarrationibus
prophetarum, et in epiftolarum
apoftolicarum commentariis. Ni-
hilominus hoc quoque loco di-
cam in fumma. Deum nulla re
indigere, * nec valde amentes, opi-
nor, repugnabunt. Quod autem
huiusmodi facrificia non expetat,
ipfe per multos prophetas docuit.
Ceterum quia populus, diutini-
me in Aegypto verfatus, damo-
nibus facrificare didicerat, per
mifit facrificia, vt illum a damo-
num cultu vindicaret. Quod enim
his magnopere delectaretur, te-
ftantur qua circa vitulum acci.
derunt. Hoc autem ipfum et per
Ezechielem prophetam patefecit:a)
Vidi te fanguine tuo perfufam: et
dixi tibi, in fanguine tuo vita:
multiplicare. Dicit itaque, vbi
animaduerti te lætari fanguine fa.
crificiorum, permifi vt hoc frua-
ris defiderio. Præterea hoc mo-
do aliud quoque falutare illis
medicamentum comparauit. Nam
ea fibi facrificari iuffit, quæ pro
Diis coluntur ab Aegyptiis: de
numero quidem quadrupedum,
vitulum, et hircum, et ouem:
e volatilibus autem, turturem,
{
~~~~
ΕΡΩΤ. &
άν
Τίνος ἕνεκεν τὰς θυσίας προσφέρεθαι
προσέταξεν ὁ Θεός;
Πολλαχοῦ μὲν ἡμῖν εἴρηται περὶ τού
χρόν
των, καν τοῖς πρὸς Ἕλληνας συγ
γεγραμμένοις, καν τοῖς πρὸς τὰς αἱρές
σεις, καὶ μέντοι καν τοῖς πρὸς τοὺς 1) μάς
γους πρὸς δὲ τούτοις καν ταῖς τῶν προ-
φητῶν ἑρμηνείαις, καὶ τοῖς 2) τῶν ἀποςο-
λικῶν ἐπιτολῶν ὑπομνήμασιν. ἐρῶ δὲ
ὅμως κανταῦθα ἐν κεφαλαίω. ὅτι μὲν
ανενδεὶς ὁ Θεὸς, οὐκ οἶμαι οὐδὲ τοὺς ἄγαν
αντερεῖν ἀνοήτους. ὅτι δὲ καὶ τὰς τοιαύ
τας οὐ προσίεται θυσίας, διὰ τῶν πλεί-
των ἐδίδαξε προφητῶν. ἐπειδὴ δὲ
νον συχνὸν ἐν Αἰγύπτῳ διατετελεκώς
λαός θύειν δαίμοσιν ἐδιδάχθη, συνεχώς
ρησε τας θυσίας, ἵνα τῆς δεισιδαιμονίας
ἐλευθερώση. ὅτι γὰς ταύταις ἔχαιρον,
μαρτυρεῖ τὰ περὶ τὸν μόχον γεγενη
μένα. τοῦτο καὶ διὰ Ἰεζεκιὴλ τοῦ προ-
φήτου δεδήλωκεν· εἶδον γάρ σε, φησί,
πεφυρμένην ἐν τῷ αίματί σου, 3) και εν
πόν σοι ἐν τῷ αἱματί σου ζωή, πληθύς
του. λέγει δὲ ὅτι θεασάμενός σε τῷ τῶν
θυσιῶν αἵματι χαίρουσαν, συνεχώρησα
σοι τῆς τοιαύτης ἀπολαύειν ἐπιθυμίας.
πρὸς δὲ τούτοις, καὶ ἕτερον αὐτοῖς ἀλε
ξίκακον διὰ τούτου κατεσκεύασε φάρ
μακον. θύεθαι γὰρ αὐτῷ προσέταξε
τὰ παρ' Αἰγυπλίων θεοποιούμενα· ἀπὸ
μὲν τῶν τετραπόδων, μόχον καὶ τράγον,
και πρόβαλον ἀπὸ δὲ τῶν πληνῶν, τρυγόνα
τα
1) μάγους, Cod. et Fic. γάμους.
2) τῶν ἀποςολικῶν ἐπιςολῶν. Cod. et
σου. Def. in Cod. et apud Fic.
α) Επεσήλ. 16, 6.
και
Sed præferenda omnino leftio firmond.
PIS, τῶν ἀποσόλωνο 3) καὶ εἶπον αποκτή αεροστα
QVAST. IN LEVIT. CAP. IV.
177
ως
اد
ως
اد
اد
η
diis colebant manfuetiora facrifici-
is addixit: reliqua vero appellauit
immunda, vt hæc quidem execra
ti tanquam impura, in Deorun
numero non ponerent: illa vero,
vt quæ ipfi facrificarent, pro ciis
non haberent, fed eum folum ado-
rarent, cui conuenit hæc offerri.
Quia vero nonnulli eorum locu-
pletes erant, alii vero inopes: illis
quidem vitulum, vel agnum, aut ca-
pram offerre præcepit, his vero par
turturum, aut duos pullos colum-
barum : pauperrimis autem fimilam
exiguam oleo perfuam Aptam
enim cuiusque facultati condens les
gem, horum quædam appellauit do-
m, quæ pio erga Deum animo, et
non ex neceffitate legis offerrentur;
alia vero facrificia falutis, quod no
men indicat liberationem ab agritu
dine, vel aliis quibusdam molestiis.
Porro offerebantur facrificia et pro
peccato, pro deliato, ac pro ignoran
Peccatum autem, legis alicuius
transgreffionem fpontaneam figni
fcat: delictum, iniquitatem ex alie
quo cafu contingentem. Accidebat
enim, vt quispiam præter opinio-
nein appropinquaret ad leprofum,
vel ad mortuum, aut feminifluum.
καὶ περιτερῶν νεοττούς. οὐκ ἀγνοοῦμεν et pullos columbarum. Nec igno-
οὖν, ὅτι καὶ ἄλλα 1) πολλὰ ἐθεοποίουν ramus alia multa pro diis habuiffe
Αἰγύπτιοι· ἀλλὰ τῶν θεοποιουμένων τὰ Aegyptios: fed ex his quæ pro
ἡμερώτερα τοῖς θυσίαις απένειμε τα
ἄλλα δὲ ἀκάθαρτα προσηγόρευσεν ἵνα
τὰ μὲν ὡς ἀκάθαρτα βδελυζόμενοι μὴ
θεοποιήσωσι τὰ δὲ ὡς θύοντες μὴ θεοὺς
ὑπολάξωσιν ἀλλὰ μόνον προσκυνῶσι τὸν
ᾧ ταῦτα προσφέρεθαι χρή. ἐπειδὴ δὲ
οἱ μὲν 2) αὐτῶν ἦσαν ἐν εὐπορία χρημά-
των, οἱ δὲ πενία συνέζων, τοῖς μὲν μόχον
προσφέρειν, ἢ 3) αρνίον, ἢ εἶγα προσέτα-
ξε, τοῖς δὲ δύο τρυγόνας, ἢ δύο νεοπλοὺς
περιτερῶν τοῖς δέγε πενετάτοις, σεμί-
δαλιν ὀλίγην αναμεμιγμένην ἐλαίω.
4) σύμμετρα γὰρ τῇ δυνάμει 5) νομοθε.
τῶν, τούτων τὰ μὲν δῶρα προσηγόρευ-
σεν, ὡς οὐκ ἐκ νομικῆς ἀνάγκης, ἀλλὰ
ἐκ φιλοθέου προσφερόμενα γνώμης τας
δὲ θυσίας σωτηρίου δηλοῖ δὲ καὶ τοὐνο-
μα αξξωτίας, ἢ χαλεπῶν τινῶν 6) ἑτές
ρων ἀπαλλαγήν. προσεφέροντο δὲ καὶ
ὑπὲρ ἁμαρτίας, καὶ πλημμελείας, καὶ
ἀγνοίας ἱεξουργίαι. δηλοῖ δὲ ἡ μὲν αμας:
ἁμαρ
τα νόμου τινὸς παράβασιν ἐθελούσιον ἡ
δὲ πλημμέλεια, τὴν ἐκ περιςάσεώς τινος
γεγενημένην παρανομίαν, συνέβαινε γάρ
τινα παρὰ γνώμην, λεπρῷ πελάσαι, ἢ
νεκρῶ, ἢ γονοβῥύει. ἡ δὲ ἄγνοια σαφῆ τὴν
ἑρμηνείαν ἔχει. οὐ γὰρ πάντες νἅπαν
τας τοὺς νόμους ἠπίσαντο. τὰ μὲν γὰρ
τῆς ψυχῆς ἁμαρτήματα καὶ ἡ φύσις
ἐδίδασκε. ταῦτα δέγε, ἃ μόνοις ἧςμοτ.
τεν Ιουδαίοις, διδασκάλων ἐδεῖτο. 8) και
τούτων δὲ τῶν θυμάτων, τὰ μὲν ὁλοτε-
λῆ κατεκαίετο τῶν δὲ σμικρά τινα μό-
δε
ὁ τῆς κοιλίας ἐπίπλους, καὶ οἱ νε-
ρια
اد
Ignorantia vero manifeftam habet
interpretationem : quia non omnes
fciunt omnes leges. Nam anima
peccata natura * docebat: hæc ve
ro, quæ folis Iudais conueniebant,
opus habebunt magiftris. Atque
penitus comburebantur, aliarum
harum quidem victimarum aliæ
vero exiguæ quædam particu
læ, veluti omentum ventris, re-
nes,
α) πολλά. Cod. et Fic. πάμπολλα. 2) αὐτῶν. Def. in Cod. et apud rrc. 3) Cod.
et PIC. αρνόν. 4) Cod. et PIC. συμμέτρως. 5) Cod. et PIC. νομοθετεῖ. 6) -
τέρων. Def. 7) ἅπαντας. Def, in Cod. et apud Pic,
Del: apud pic v Μ.
B. Theod. Tom. I.
8) και
M
Good
κατεκαίετο.
178
B. THEODORETI
nes, et adiacens illis adeps, at-
que extremna pars hepatis. Quid
vero ifta fignificent, iam dixi-
Ceterum facrificium quod
offerri folebat pro peccato, fine
thure et oleo offerebatur. Ca-
mus.
læti-
rent enim alimento lucis, qui fe
dent in tenebris peccati: et qui
dent in tenebris peccati: et qui
lugere debent, expertes funt lati,
tiæ; fiquidem iuxta prophetam, a)
oleum exhilarat faciem. Carent
etiam odore bono, qui nequi
tiæ fatorem non reliquerunt.
Cum autem lex contineret vin-
bram futurorum, et non ipfam
imaginem rerum, fecundum diui-
num Apoftolum, eosque, qui vi.
vebant fub lege, oporteret exem.
plari et vmbre czleftium deferui-
re: nihil abs re me facturum ar-
bitror, fi dixero eos, qui fe Deo
Το
φροὶ, καὶ τὸ ἐπικείμενον αὐτοῖς ξέας,
καὶ τοῦ ἥπατος ὁ λοβός. εἴρηται δὲ ἡμῖν
τίνων ταῦτα δηλωτικά. ἡ δὲ ὑπὲρ ἁμαρ
τίας προσφερομένη θυσία, δίχα ἐλαίου
καὶ λιβανωτοῦ προσεφέρετο. οὐ γὰρ
ἔχουσι τοῦ φωτὸς τὴν τροφὴν οἱ ἐν τῷ
σκότῳ τῆς ἁμαρτίας καθήμενοι· οὐδὲ
τὸ ἱλαρὸν, οἱ ςένειν ὀφείλονες· κατὰ γὰρ
τὸν προφήτην, τὸ πρόσωπον ἱλαρύνει τὸ
ἔλαιον· οὐδὲ τὸ εὐῶδες, οἱ τῆς πονηρίας
r) μὴ ἀφιέντες τὴν δυσοσμίαν. ἐπεὶ
δὲ σκιὰν εἶχε τῶν μελλόντων ὁ νόμος, καὶ
οὐκ αὐτὴν τὴν εἰκόνα τῶν πραγμάτων,
κατὰ τὸν θεῖον ἀπόςολον, καὶ ὡς ὑπου
δείγματι καὶ σκιᾷ τῶν ἐπουρανίων λα
τρεύειν 2) ἔδει τοὺς ἐν τῷ νόμῳ οὐκ ἀπὸ
τρόπου νομίζω τὶ δρᾶν, ταῖς τῶν ἀλό
γων ἱερείων διαφοραῖς ἐοικέναι λέγων
τοὺς ἑαυτοὺς τῷ Θεῷ προσφέροντας.
οἱ μὲν γὰρ τὸν ἀκτήμονα και 3) φροντί
δων ἐλεύθερον ἀσπαζόμενοι βίον, ὅλους
ἑαυτοὺς ἀφιεροῦσι τῷ τῶν ὅλων Θεῷ,
και σφάς αὐτοὺς ἀποφαίνουσιν ὁλοκαύ
τωμά τε καὶ ὁλοκάρπωμα οὐδὲν τῷ
παρόντι καταλείποντες βίω, ἀλλ᾽ εἰς
τὴν ἀγήρω πάντα μετατιθέντες ζωήν.
οἱ δὲ τούτων ἐλάτους, τὰ μὲν τῷ θυσια-
ςηρίῳ, τὰ δὲ τοῖς ἱερεῦσι, τὰ δὲ λοιπὰ τῇ
του σώματος απονέμουσι χρεία. και οι
μὲν προσφέρουσιτῶν προβάτων τὴν ἐπι-
είκειαν· οἱ δὲ τοῖς εὐπειθέσι μόχοις πα
re, alacriter ferunt fuaue iu- ραπλησίως, φέρουσιν ασπασίως τὸν χρη-
gum Domini: alii capras imitati, τὸν τοῦ Κυρίου ζυγόν ἄλλοι δέ τινες τὰς
quod ex vfu quotidiano redun- αίγας μιμούμενοι, οἷόν τι γάλα, τοῖς δὲο
dat, veluti lac quoddam, egen- μένοις παρέχουσι τῆς χρείας τὰ περιτ-
tibus præbent, iuxta præceptum τὰ, κατὰ τὴν ἀποτολικὴν νομοθεσίαν
Apoftoli quo dicitur: b) Vt co-
pia veftra illorum inopiam fup. τὴν λέγουσαν· τὸ ὑμῶν περίσσευμα εἰς
pleat. Nonnulli continentiam τὸ ἐκείνων ὑπέρημα. οἱ δὲ προσκομίζουσι
Eurturum offerunt, et perinde τῶν τρυγόνων τὸ σῶφρον, καὶ φεύγουσιν
offerunt, diuerfis hoftiarum irra-
tionalium generibus refpondere.
Nam qui vitam inopen et curis
vacuam amplectuntur, fe totos
confecrant omnium Deo, et fe-
ipfos exhibent in holocauftum
et hoftiam integram, nihil huic
vitæ reliquum facientes, fed omnia
referentes ad vitam
æternam.
Qui vero funt his inferiores, par-
rem tribuunt altari, partem facer-
dotibus, reliqua corporis neces-
fitati. Quidam itaque ouium
manfuetudinem offerunt: alii vi-
tulorum facile obedientium. mo-
τα
τα
ὡσαύ
ι) μή. Abeft a Cod. 2) δει. Cod. et Fic. ἔφη. 3) φροντίδων ἐλεύθερον. Cod.
et PIC. ἀφρόντιδα.
«) PL. 103, 15.
b) 2 Cor. 8, 13.
:
QVEST. IN LEVIT. CAP. IV.
179
fugiunt fecundarum nuptiarum
copulain. Ali pullos columba.
run zmulantes, fimplicitate et
innocentia exornant animum.
Neque enim iam adultas maltari
has conftituit, quod animal fit
ad coitum calidiffimum: fed hae
rum pullos, fimplicitatem reti
nentes, et copulam nondum exe
perros.
ο
ὡσαύτως τοῦ δευτέρου γάμου τὴν ζεύ-
γλην οἱ δὲ 1) ἁπλότητι καὶ ἀκακία και
σμοῦσι τὴν γνώμην, μιμούμενοι τοὺς τῶν
περιςερῶν νεοττούς. οὐδὲ γὰρ 2) τελείας
θύεθαι ταύτας ἐνομοθέτησεν· ἐπειδὴ
τόδε τὸ ζῶον περὶ τὰς μίξεις θερμότα.
τον ἀλλὰ τούτων τοὺς νεοτλους, ακακία
μὲν χρωμένους, 3) συμπλοκῆς δὲ οὐ γε-
γευμένους. τὰ μέντοι πληνὰ οὔτε ὁ πα-
τριάρχης διελεν, οὔτε ὁ νομοθέτης διαι-
ρεθῆναι κελεύει. οἱ γὰς πτηνοὶ τὴν διά-
νοιαν, ἐξ ὅλης καρδίας ἀγαπῶντες τον
Θεὸν, οὐ διαιροῦσιν αὐτὴν εἰς τὰ γήινα
καὶ οὐρανία, ἀλλ' ὅλην ἀναπέμπουσιν
ἄνω. οὕτω τὰ περὶ τῶν θυσιῶν νοοῦντες,
ευρήσομεν καὶ τῇ τῶν Ἰουδαίων ασθενείας
τὸν 4) περὶ τούτων νόμον αρμόδιον και
τῇ εὐαγγελική τελειότητι τὴν τοιαύτην
νομοθεσίαν οὐ περιτήν. οὕτω δὲ 5) ταῦ.
τα νοῦν καὶ ὁ θεῖος ἡμᾶς ἐξεπαίδευσε
Παῦλος. τεθεικώς γὰρ τὸν περὶ τῶν βοῶν
νόμον, ὃς ἀπαγορεύει τοὺς βους 6) ολο-
ῶντας 7) κημοῦν, ἐπήγαγε μὴ τῶν βοῶν
μέλα τῷ Θεῷ; δι᾿ ἡμᾶς πάντως λέγει.
δι' ἡμᾶς γὰρ ἐγράφη, ὅτι ἐπ᾽ ἐλπίδι 8) ὁ
αροτριῶν ἀροτριᾶ, καὶ ὁ ἀλοῶν τῆς ἐλπὶ.
δὸς αὑτοῦ 9) μετέχει ἐν εἰρήνῃ. οὐκοῦν
τοῦ νόμου τὸ μὲν αἰθητὸν καὶ ἐπιπόλαι·
Ἰουδαίοις κατάλληλον, τὸ δὲ πνευμα-
τικὸν τοῖς τὴν εὐαγγελικὴν πολιτείαν
ἀσπαζομένοις. ἰςέον δὲ καὶ τοῦτο, ὡς τὰ
ώς τα
μὲν ὁλοκαυτούμενα ἄρσενα ἦν ἀνδρῶν
γὰρ ἡ τελειότης· τὰ δὲ περὶ ἁμαρτίας
θυόμενα, θήλεα ἀσθενοῦντος γὰρ τοῦ
ov,
Volatilia porro nec pa-
triarcha diuifit, nec legislator di
vidi iubet. Nam qui mente funt
volucres, Deum ex toto corde
diligentes, non partiuntur illam
in terrena et czleftia, fed totam
furfum ferunt. Hoc itaque mo-
do facrificia fi intelligamus, le
απorum valde congruam, * et eu- *
gem reperiemus et infirmitati Iu-
dæorum
angelica perfectioni non inutilem.
Hæc autem ita intelligenda effe
diuinus Paulus nos edocuit, qui
citata lege de bobus data, quæ
boui trituranti colligari os ves
tat,
•
fubiunxit: a) Numquid de
bobus cura eft Deo? Propter nos
vrique dicit: propter nos enim
fcriptum eft, quod qui arat, in
fpe debeat arare: et qui vrirurar,
Pei fuæ participare in pace. Quod
fuperficiarium, quadrat in Iuda
igitur in lege fenfibile eft atque
os: quod autem eft fpirituale,
conuenit iis, qui vitain euangeli-
cam funt amplexi. Neque de
bemus ignorare, ea quæ cede
fuiffe, virorum enim eft perfe-
quæ vero pro
tabantur, feminea.
bant in holocauftum.
atio:
Μ :
>
mafcula
peccato ma-
Nam fi quæ
in
1) ἁπλότητι. Cod. et Fic. πραότητι. 2) Fic. πελείας. Satis appofite autem
ad marginem notauit Picvs, Fortaffe τελείας. 3) Cod. et pr. c. συμπλοκήν.
PIC.
4) περὶ τούτων. Def, in Cod. et apud picv M. 5) ταῦτα. Cod. et Pic. καὶ
ταῦτα. β) αλοῶντας. Def. in Cod. et apud pic. 7) κημοῦν. Idem quod
Φιμοῦν, quo vtuntur graci Interpretes, quos Paulus 1. c. fecutus eft. 3)
ἀροτριῶν ἀροτριᾷς. Cod. et Fic. ὀφείλει ὁ ἀροτριῶν ἀροτριάν. Ita quoque 1 Cor.
9, 10. legitur. 9) μετέχει ἐν εἰρήνῃ. Reftius in Cod. et apud ric. leg. μετέ
χειν ἐπ' ἐλπίδι. Ita quoque in N. Teft. 1. c.
a) 1 Cor. 9, 10.
180
B. THEODORETI
in nobis eft princeps animi fa-
cultas debilitata fuerit, imperant
affectiones. Hoc quoque notan-
dum eft, quod pro peccato non
oferebantur agni, fed hirci : quod
in facris Euangeliis indicat etiam
Chrifus Dominus, qui iuftos qui-
dem agnis aflimilat, hædis autem
peccatores. Offerebantur etiam e
Polaribus holocauta: quia pos:
funt etiam inopes perfectam at-
que philofophicam agere vitam.
Sicut autem nec pellis, nec fimus
quadrupedum offerebantur Deo:
fic etiam volatilium vehicula gut-
Ο
1
τα
Ο
ώς
εν
ἐν ἡμῖν ἡγεμονικοῦ, τὰ πάθη κρατά.
ἐπισημήναθαι δὲ καὶ τοῦτο δεῖ, ὡς ὑπὲς
ἁμαρτίας οὐκ ἀμνοὶ, ἀλλὰ χίμαςοι προσ
ό
εφέροντο. δηλοῖ δὲ τοῦτο καὶ ὁ δεσπότης
Χριστὸς ἐν τοῖς ι) εὐαγγελίοις, τοὺς μὲν
δικαίους ἀμνοῖς, τοὺς δὲ ἅμας τωλοὺς ἐξί
φοις ἀπεικάσας. προσεφέςεῖο δὲ καὶ ἀπὸ
τῶν πληνῶν ὁλοκαυτώματα. 2)πρόειται
γὰρ καὶ τοῖς πενομένοις
τοῖς πενομένοις ὁ τέλειος και
δὲ τῶν τετρα
φιλόσοφος βίος. ὥσπερ
πόδων οὔτε τὸ δέρμα, οὔτε ἡ κόπρος τ
τό
τῷ
Θεῷ προσεφέρετο˙ οὕτω καὶ τῶν πτη
νῶν ὁ πρόλοβος, καὶ τὰ πλίλα, πόρξω
τῆς παρεμβολῆς ἐξεβάλλετο καὶ οὐδὲ
ταῦτα ὡς ἔτυχεν ἐῤῥίπλετο, ἀλλ᾽ ἐν και
EL
θαρῷ τινι χωρίῳ, ᾧ καὶ τοῦ βωμοῦ τὴν
κόνιν ἐνέβαλλον. πρόλοβον δὲ 3) ὁ Θεοδο
τίων τὴν φύσαν εκάλεσεν ᾿Ακύλας δὲ
τὴν σιτίζουσαν. ἐκείνη γὰρ τὴν τροφὴν
δεχομένη τῷ λοιπῷ σώματι χορηγεί
ὅθεν καὶ οἱ ἑβδομήκοντα πρόλοβον αὐ
απ
τὴν προσηγόρευσαν, ἅτε δὴ 4) προϋποδε
χομένην τὴν 5) τροφήν. ἐπισημήνασθαι δὲ
προσήκει, ὡς καὶ τὴν προσφερομένην σε
μίδαλιν, καὶ τοὺς κλιβανίτας ἄρτους, καὶ
τοὺς ἐχαρίτας, καὶ τὰ ἀπὸ τηγάνου λά
γανα, θυσίαν καλά, ψυχαγωγῶν τῷ
ονόματι τοὺς πενία συζῶντας, ἵνα μὴ δύ
χεραίνωσιν ὡς ζώων σπανίζοντες. ἐπιση
μαντέον δὲ καὶ τοῦτο, ὡς τὸν προσφέ
ροντα ζῶον, ἄνθρωπον ὀνομάζει ἄνθρω
πος γάρ φησιν ἐξ ὑμῶν, ὃς ἐὰν προσφέ
τη δῶρον τῷ Κυρίῳ, ἀπὸ τῶν κτηνῶν,
απὸ τῶν βοῶν, ἢ ἀπὸ τῶν προβάτων,
από
turis, et pennæ, procul ab am-
bitu caftrorum mittebantur. 4)
Nec tamen hæc temere proiicie-
bantur, fed mittebantur in quen-
dam locum mundum, in quem
et cineres altaris reponi folebant.
Veficulam gutturis autem Theo-
dotion appellauit folliculum, Aqui
la vero interpretatus eft alimen.
tariam partem, quæ quidem ci-
bum recipit, et reliquis parti-
bus corporis fuppeditat : vnde
vnde
et Septuaginta prolobum ipfam
vocitauerunt, quod nempe cibum
afumat. Sed notandum eft quod
fimilam offerri folitam, et panes
in clibano coctos, et codos in
foco, et fixa in farragine la-
gana facrificium nominauit, b)
pauperes nomine confolans, ne
ferrent iniquo animo quod anima.
libus carerent. Nec minus hoc eft
adnotandum, quod eum, qui offert
animal, hominem vocat. Humo,
inquit, c ex vobis, qui obtulerit
c)
donum Domino, ex iumentis, bou
bus, aut ouibus oferer ili. [. προσοίσεται αὐτῷ. τὸν δὲ σεμίδαλιν πρόσ
lum autem, qui fimilam adfert, κομίζοντα ψυχὴν καλά. ἐὰν γὰρ ἡ ψυ
vocat animam. Si enim anima, χή φησι προσφέρη δῶρον 6) θυσίας τῷ
inquit, d) offerat donum facrificii
11-
اد
η απ
απ
Κυρίως
ι) εὐαγγελίοις. Cod. et Fic. præmittunt ἱεροῖς. 2) πρόειται. Cod. et PIC, πρόσω
κειται. 3) ὁ Θεοδοτίων. Ita quoque vertit Symmachus. 4) προϋποδεχομένην.
Cod. et Fic, προσλαμβάνουσαν. 5) τροφήν. Cod. addit, δεχομένη τῷ λοιπῷ σώο
ματι χορηγεῖν. 6) Cod. θυσίαν.
a) Leuit. I, 16. b) Ibid. c. 3, 1 - 8.
*)
c) Ibid, c. 1, 2. d) Ibid. c. 2, X.
20
!
QVÆST. IN LEVIT. CAP. IV.
181
απο
Ο
ην
le, et anima * inanimatum. Pro-
hibet n) autem offerri panes fer-
inentatos, ob caufain quam di-
xi: nihil enim habere conuenit,
quod agyptiacam conuerfationem
fapiat. Prohibet quoque offerri
mel ad altare, eo quod apis, vt
quidam volunt, in locis inpuris
di mellis materiam coaceruer,
fedeat, et vndecumque conficien-
Nonnulli vero dixerunt inde nos
inftrui, ex propriis laboribus per
foluenda effe facrificia, ex confi
lio Salomonis, quo dicimur: b)
ribus, et prabe primitias illi de
Honora Dominum ex iuftis labo-
tuis fruitibus iuftitia; at fructus
apis a labore noftro non proce-
dit. Quæ quidem temere dicta
effe videntur. Siquidem mellis
duftria. Quidam enim colendæ
terra dant operam, nonnulli cu-
rant oues, alii mercaturæ fudent,
alii vero melli conficiendo incum-
bunt. Quamobrem fub nomine
quidem fermenti vetuftatem ne-
fignificari puto: mellis au-
tem nomine voluptatem prohibe-
confectio non caret hominum in-
Κυρίῳ, σεμίδαλις έται τὸ δῶρον αὐτοῦ. Domino, fimila erit donum eius.
ὁ λογικὸς γὰρ τὸ ἄλογον προσφέρει ἡ Rationalis enim offert irrationa-
δὲ ψυχὴ τὸ ἄψυχον. απαγορεύει δὲ
ζυμίτας ἄρτους προσφέρεθαι, δι᾿ ἣν
ἔφην αἰτίαν. οὐδὲν γὰρ ἔχειν δὲν τῆς Αἰ-
γυπλιακῆς πολιτείας. απαγορεύει και
μέλι προσφέρεθαι τῷ βωμῷ. καί τινες
μέν φασιν, ὡς τῆς μελίτης καὶ ἀκαθάρ-
τοις τόποις ἐφιζανούσης, καὶ πάντοθεν
αθροιζούσης τῆς μελιτουργίας τὰς ἀφος
μάς τινὲς δὲ διδάσκεθαι ἡμᾶς εἰρήκα.
σιν, ἐξ οἰκείων πόνων τὰς θυσίας ἐπινε-
λεῖν, κατὰ τὴν τοῦ Σολομῶντος παραί.
νεσιν, τὴν λέγουσαν τίμα τὸν Κύριον.
ἀπὸ τῶν δικαίων πόνων, καὶ ἀπάρχου
αὐτῷ ἀπὸ σῶν καρπῶν δικαιοσύνης. ὁ δὲ
τῆς μελίτης καρπὸς, οὐχ ἡμέτερος φα.
σιπίνος, ἀλλ᾽ οὗτος ὁ λόγος οὐκ ἔχει τὸ
ἀκριβές. καὶ γὰρ ἡ μελιτουργία τῶν ἀν-
θρώπων φιλοπονία. οἱ μὲν γὰρ γηπο-
νίας, οἱ δὲ προβατείας φροντίζουσι και
οἱ μὲν ἐμπορίας, οἱ δὲ μελιτουργίας. οι
μαι τοίνυν, διὰ μὲν τῆς ζύμης, τὴν πα-
λαιότητα τῆς πονηρίας αἰνίτεθαι δια
δὲ τοῦ μέλιτος, τὴν ἡδονὴν ἀπαγορεύε.
θαι. τοῖς μέντοι ἱερεῦσι καὶ τὰς τούτων quiti
ἐκέλευσε προσφέρειν ἀπαρχάς. οὗτοι ο
οὗτοι ri. Iubet infuper horum primi-
γὰρ τὰς ὑπὲρ τῶν ἡμετέρων αμαρτημά. tias oferre facerdotibus, quoniam
των πρεσβείας προσφέρουσιν· ὅθεν διὰ pro peccatis noftris preces ipfi
τοῦ προφήτου ἔφη περὶ αὐτῶν αμας- is ait, c) Peccata populi mei com-
offerunt: vnde per prophetam de
illis
τίας λαοῦ μου φάγονται. τοὺς δὲ ἅλας edunt. Mandat etiam d) facrifi-
ἐπιβάλλεθαι τοῖς ἱερείοις κελεύει, τὸ δια- cia fale confpergi, per hoc ani-
κριτικὸν τῆς ψυχῆς διὰ τούτων σημαί. ma
νων. τούτου 1) ἐσέρητο ἡ τοῦ Κάϊν θυσία
διὸ ἤκουσε παρὰ τοῦ τῶν ὅλων Θεοῦ.
äv dè
οὐκ ἂν ὀρθῶς προσενέγκης, ὀρθῶς δὲ μὴ
διέλης. καὶ ὁ θεῖος ἀπόςολος νομοθετεῖ
λέγων· ὁ λόγος ὑμῶν ἔζω πάντοτε ἅλα-
τι ἠρτυμένος. καὶ ὁ Κύριος τοῖς ἀποςό-
Ο
1) ἐσέρητο. Cod. addit καί.
diiudicandi facultatem in-
muens Quo fale carebat facrif
cium Caini: propterea audiuit ab
εἰe obtuleris, redte autem non diuife-
vniuerforum Deo, e) Nonne fire-
ris. Et diuinus Apoftolus præcepit
dicens: f) Sermo vefter femper fale
fit conditus. Et Dominus Apofto-
M 3
4) Leuit. 2, II. b) Prov. 3, 9. c) Hof, 4, 8. d) Leuit. 2, 13.
f) Col. 4, 6.
lis
e) Gen. 4,7°
182
THEODORETI
B.
Nempe illos, qui virginitatem am-
1
lis ait: a) Vos eftis fal terra.
quod fi fal infatuarum fuerit, cum
quo falietur? Præcipit autem b)
viatimas omnes a doxa notaque
immunes offerri, licet fint diuer
fa, et diuerfis modis offerantur.
Ex quibus docet in omni vita
genere vitio carere oportere,
plexi funt, fecundumn leges vit.
ginitatis conuerfari debere; qui
vero iugum nuptiarum elegerint,
propter mutuam focietatem illa-
rum coniugationem non macu-
lare; qui vitam alceticam pratu
lerint, regulam perfectionis ob-
feruare. Et vt in fumma dicam,
et diuites, et inopes, et feruos,
et dominos, in fuis quosque ar-
dinibus incorruptam atque irre-
prehenfibilem vitam tenere. Ve-
rum ex iis quæ mactabantur,
demptis holocauftis, partes non-
nulla offerebantur ad altare, non-
* nulla facerdotibus * tradebantur,
quos idcirca cum altari partici-
pare diuinus dixit c) Apoftolus,
Reliquæ vero carnium portiones
in vfum offerentium cedebant. Ho
locauftis fane imponebantur ea qua
particulatim oferebantur, veluti
renes, adeps, ac hepatis pars exure-
ana, ex quibusdam d) autem hoftiis
etiam lumbus, aut fecundum alios
interpretes cauda; quoniam qui im-
perfeftiores fumus, perfecta virtute
preditis vtimur intercefforibus, il-
lorumque opera preces noftras of
ferimus. Qui vero victimam offere-
bat, imponebat fuper caput eius
manus, tanquain fuas ipfius actiones
(manus enim actiones denotant),
pro quibus nimirum hoftiam one
rebat. Præcipit autem a fanguine et
adipe abftinere, fed offerenda figni-
ficat vtraque altari, eo quod ille
vitæ caufa fit, hic vero virtutem in.
εν
εν
λοις ἔφη· ὑμεῖς ἐςὲ τὸ ἅλας τῆς γῆς
ἐὰν δὲ τὸ ἅλας μωρανθῇ, ἐν τίνι αλισθή
σεται; ἀσινὴ δὲ καὶ ἄμωμα προσφέρειν
ἅπαντα κελεύει τα θύματα κατοι
διάφορα ὄντα, καὶ κατὰ διαφόρες προσ-
φερόμενα τρόπους, διδάσκει δὲ διὰ τού
των τοὺς ἐν ἑκάτη πολιτεία, τὸ ἄμωμον
ἔχειν. καὶ τοὺς παρθενίαν ασπαζομέ
vous κατὰ τοὺς ταύτης πολιτεύεσθαι νό
μους τοὺς τοῦ γάμου τὸν ζυγὸν αἱρου-
μένους, τῇ πρὸς ἀλλήλους κοινωνία μὴ
διαφθείραι τούτου τὴν ζεύγλην. τοὺς
τὴν ἀσκητικὴν βιοτὴν προτιμῶντας, τὸν
τῆς τελειότητος διαφυλάττειν κανόνα.
και συλλήβδην εἰπεῖν, τοὺς ἐν πλού
τω, τοὺς ἐν πενία, τοὺς ἐν δουλεία, τοὺς
ἐν δυνατεία, ἐν τοῖς οἰκείοις τάγμασι τὸ
αλώβητον ἔχειν καὶ ἄμωμον. τῶν δὲ θυο
μένων, πλὴν τῶν ὁλοκαυτωμάτων, τα
μὲν τῷ βωμῷ προσεφέρετο, τὰ δὲ τοῖς
ἱερεῦσιν ἐδέδοτο, διὸ συμμερίζεται αὐτοὺς
τῷ θυσιαστηρίῳ ὁ θεῖος εἶπεν ἀπόςολος,
τὰ δὲ λοιπὰ τῶν κρεῶν τῇ τῶν προσφε
ρόντων 1) απενέμετο χρεία. τοῖς μέντοι
ὁλοκαυτώμασιν ἐπετίθετο τὰ μερικῶς
προσφερόμενα, οἷον οἱ νεφροί, καὶ ἡ πιμε
λη, καὶ ὁ τοῦ ἤπατος λοβός· ἐξ ἐνίων δὲ
ἱερείων καὶ ἡ ὀσφὺς, ἢ κατὰ τοὺς ἄλλους
ἑρμηνευτὼς ἡ κέρκος, ἐπειδὴ τοῖς ἐναρες
τῇ τελείοις οἱ ἀτελεῖς χρώμεθα πρεσ
ζευταῖς, καὶ δι᾽ ἐκείνων τὰς ἡμετέρας
προσφέρομεν προσευχάς. ἐπετίθει δὲ ὁ
προσφέρων τῷ ἱερείῳ τὰς χεῖρας, οἱονεὶ
τὰς ἑαυτοῦ πράξεις τῶν γὰρ πράξεων
αἱ χεῖρες δηλωτικοί· ὑπὲς δὲ τούτων τὸ
θύμα προσέφερεν. αίματος δὲ καὶ τέατος
απέχεθαι κελεύει, καὶ 2) αμφότερα τῷ
θυσιατηρίω διαγορεύει προσφέρεθαι, το
μὲν γὰρ ζωῆς αἴτιον τὸ δὲ ἀρετῆς δηλω
اد
τικόν
Ο
1) Cod. ἀπενείμενο, 2) αμφότερα και διαγορεύει, Defunt in edit. PICH, Cod.
leg. ἀμφότερον.
α) Matth. 5, 13, 6) Levit. 3, 6. c. 4, 3. c) 1 Cor. 9, 13. d) Leuit. 3, 9.10.
QVAST. IN LEVIT. CAP. I— V.
183
!
τα
του
ου
nuat, amboque Deo dedicare fir
iuftifimum. Sacerdotem porro,
qui in legem aliquam commife-
rit, vitulum immaculatum facri-
Gcare iubet, o) offerreque ad al.
τικόν· ἀμφότερα δὲ ἀνατιθέναι τῷ Θεῷ
δικαιότατον. τὸν δὲ ἀρχιερέα νόμον τινὰ
παραβεβηκότα, μόχον ἄμωμον ἱερεύειν
κελεύει καὶ τῷ μὲν θυσιατηρίω προσ.
Φέρειν ἃ προειρήκαμεν τὰ δὲ κρέα, καὶ
τὸ δέρμα, σὺν τῇ κόπρῳ, ἔξω τῆς παρ.
tare ea quæ ante diximus: carnes
εμβολῆς κατακαίειν. τοῦτο δὲ δηλοῖ το autem et pellem, cum fmo, extra
caftra cremnare: quod quidem in-
τὴν ἁμαρτίαν ἀλλοτρίαν εἶναι τῶν ἱερῶν dicat peccatum a facris feptis alie-
περιβόλων. καὶ παντὸς δὲ τοῦ λαοῦ το- num elle. Quod fi populus vni-
αύτην τινὰ παρανομίαν τετολμηκότος, verfus tale aliquod crimen admi-
τὴν ἴσην προσενεχθῆναι θυσίαν νενομο- ferit, fimilem hoftiam offerri fta-
θέτηκε˙ διδάσκων ἡλίκον τῆς ἱερωσύνης tuit: b) docens quanta fit facer
dotii dignitas, quam vniuerfo po-
τὸ γέρας ἀντίξοπον 1)γὰς αὐτὸ παν-
pulo parem fecit. Principem au-
τὸς τέθεικε τοῦ λαοῦ. τὸν δὲ ἄρχοντα tem, qui prætergreffus fuerit le-
2) παραβάντα τινὰ νόμον, οὐ μόχον, gem aliquam, non vitulum, fed
ἀλλὰ χίμαρον, 3) τουτέςιν ἔριφον 4) ένι- hircum, id eft hodum annicu-
αυσιαίον προσενεγκεῖν διηγόρευσε το lum offerre iuffit. c) Tam pro-
σοῦτον ἀποδεῖ τῆς ἀρχιερατικῆς αξίας cul abeft a facerdotali dignitate is,
cui corporeum imperium commis-
ὁ τὴν σωματικὴν πεπιτευμένος αρχήν. fum eft. Si autem qui peccauit,
τὸν δὲ μήτε ἱερέα ὄντα, μήτε ἄρχοντα, nec facerdos fit, nec princeps,
ἡμαρτηκότα δὲ, χίμαιραν θύσαι προσ- capram mactare conftituit. d) prin-
έταξε. πρόσφορον γὰρ τῷ μὲν ἄρχοντι cipi enim conueniens oblatio ma-
τὸ ἄρξεν, τῷ δὲ ἀρχομένω τὸ θῆλυ, ὡς fculus eft, fubdito vero femina,
τό
ἐν τοῖς πρόθεν εἰρήκαμεν. τὸν δέγε ἢ illum qui aliquod immundum ex
vt in fuperioribus diximus, At
ἀκαθάρτου τινὸς τῶν ἀπειρημένων αψα. his quæ prohibita funt tetigerit,
μενον, ἤ τινος όμωμοκότος ἀκούσαντα, aut qui quempiam iurantem cum
καὶ τὸν παραβεβηκότα τὸν ὅρκον μὴ audierit, iusiurandum fallentem
5) διελέγξαντα ἢ αὐτὸν ὑποχόμενον non coarguerit, aut qui ipfe cum
ή
iureiurando adhibito fe quidpiam
τὶ πράξειν, ἢ τῷ Θεῷ προσοίσειν 6) τι, facrarum aut ablaturum Deo pro-
καὶ ὅρκῳ τὴν ὑπόχεσιν βεβαιώσαντα, miferit, re non præftitit quod
τὸ δὲ ἔργον μὴ ἐπιθέντα τῷ λόγῳ πρῶ- verbo pollicitus erat, primum
τον ἐξαγορεῦσαι τὴν ἁμαρτίαν κελεύει, iubet e) peccatum confiteri, tum
ἔπειτα προσενεγκεῖν ἢ ἀμνάδα, ἢ χίμαι. agnam aut capram offerre, atque
ραν, καὶ τούτῳ τῷ τρόπῳ τὸν Θεὸν ita Deum fibi propitium redde.
re. Quod fi fuerit pauper, præ-
ἐλεώσαθαι. εἰ δὲ πένης ή, ἢ δύο τρυγό- cipit offerre par turturum, aut
νας κελεύει προσενεγκεῖν, ἢ δύο νεοττούς duo pullos columnbarum. Si vero
περιτεςῶν. εἰ δὲ μηδὲ 7) τούτων εὐποροίη, ne hæc quidem illi fuppetant,
اد
اد
اد
اد
اد
Μ 4
exiguam
1) γάρ. Cod. καί. 2) Cod. et FIC. παραβαίνοντα. 3) τουτέσιν. Def. in Cod. et
apud pic. 4) Cod. et PIC. ἐνιαύσιον. 5) Cod. et PIC. ἐλέγξαντα. 6) τίο
Def. 7) Cod. et ric. τούτου.
a) Leuit. 4, 3. fqq. h) Ibid. c. 4, 13. fqq. c) Ibid. c. 4, 22. fqq. d) Ibid. c. 4, 27. fqq.
e) Leuit. 5, 1. fqq.
184
B. THEODORETI
Ο
ό
Ο
* exiguam * finilam fine oleo et μικρὰν σεμίδαλιν ἐλαίου δίχα και λιβα
thure adferre. Oleum enim leti- νωτου προσκομίσαι. τὸ γὰρ ἔλαιον ἱλα
το
tia indicat, thus autem fua-
vem odorem:
odorem: quorum vuoque ςότητος δηλωτικόν· ὁ δὲ ι) λιβανωτὸς
priuatum eft peccatum. Cere: εὐωδίας· ἀμφοτέρων δὲ ἡ ἁμαρτία γε
rum commodifime hæc duo con- γύμνωται. μάλα δὲ ἁρμοδίως τὸ ἅψα
iunxit, immundum tangere, et α ακαθάρτου, καὶ τὸ κρύψαι τοῦ
celare eum qui iurauit, et iusiu- ομωμοκότος καὶ ψευσαμένου τὴν ἁμαρ
vandum fefellit. Nam et qui pu- τίαν συνέζευξεν. καὶ γὰρ ὁ καθαρὸς
rus eft, fi tangat quidpiam im-
mundum, polluitur: et qui non ἁπλόμενος τῶν ἀκαθάρτων μολύνεται
iurauit peccati peierantis eft par- και 2) ὁ μὴ ὀμόσας ψευσαμένῳ κοινωνεῖ
ticeps, fi non corripit illius men. τῆς ἁμαρτίας μὴ διελέγχων τὸ ψεῦδος
dacium. At conuenit admirari ἄξιον δὲ θαυμάσαι τοῦ δεσπότου τὴν
bonitatem Domini, qui eum qui αγαθότητα, ὅτι τὸν ἐπαγγειλάμενόν
τι προσενεγκεῖν, καὶ ὅρκῳ τὴν ἐπαγγε
λίαν κυρώσαντα, 3) τῷ ἔργῳ δὲ μὴ πλη
ρώσαντα, οὔτε ὡς ἀχάρισον, οὔτε ὡς ἐπί-
ορκον τιμωρείται, ἀλλὰ μικρὰ θεραπεύει
ζημία.
promifit fe quidpiam oblaturum,
promiffionemque iureiurando fr.
Inauit, nec tamen opere adim-
pleuit, non vt ingratum nec gan-
quam peieratorem pleatit, fed il-
lum fanat modica mulcta.
INTERR. II.
Quid eft hoc, Si quem fefellerit ob-
liuio, et peccauerit non fponte, (de-
trabens aliquid) de fanétis
Domini? a)
quæ
Sa
æpenumero contingebat, quem-
piam alis occupatum fuὸ
tempore non offerre quz Deo
funt confecrata, veluti primoge-
nita, primitias, promifia. Hunc
ergo qui fic deliquerit, grauiore
multa punit. Primum enim iu
bet illum exfoluere quod Deo de-
betur, addita iufti pretii quinta
parte: tum pro deliato arietem
in facrificium offerre quinqua-
ginta ficlos valentem, et ita pec-
cari remiffionem confequi. Hæc
Itaque et horum finilia cum
ftatuiffet de iis qui non fponte
Ο
ΕΡΩΤ. β'.
اد
ως
اد
Τί ἐςι, ψυχὴ 4) ἐὰν λάθη αὐτὴν 5) λή-
θη, καὶ ἁμάρτη ἀκουσίως ἀπὸ
τῶν ἁγίων Κυρίου;
Συνέβαινε πολλάκις ἀχολία τινὰ πε
ριπεσόντα μὴ προσενεγκεῖν εἰς και
τὸν τὰ τῷ Θεῷ ἀφιερωμένα, οἷον τὰ
πρωτότοκα, ἢ τὰς ἀπαρχὰς, ἢ τὰς
επαγγελίας. τὸν ταύτη τοίνυν περιπε
τη
πλωκότα τῇ πλημμελεία μείζονι ὑπο
βάλλει ζημία, κελεύει γὰς αὐτὸν πρότε
ρον ἐκτίσαι τὸ θεῖον ἔφλημα, τῆς ἀξίας
τιμῆς τὸ πέμπλον προστεθεικότα εἶν'
οὕτως ὑπὲρ τῆς πλημμελείας κριὸν πεν-
τήκοντα σίκλων ἄξιον προσενεγκεῖν εἰς
ἱερουργίαν, καὶ οὕτως λαβεῖν τῆς ἁμαρ
τίας τὴν ἄφεσιν. ταῦτα καὶ τὰ τούτοις
ὅμοια περὶ τῶν ἀκουσίως ἡμαρτηκότων
νομο
1} Cod. λίβανος. 2) ὁ μὴ ὀμόσας. PIC. όμωμοκότι. Eadem videtur efle lectio
Cod. auguft. qui habet όμωμοκ 3) τῷ - πληρώσαντα. Def. in Cod. et
apud Pic. 4) ἐν. Cod. et rc. * ἐάν. 5) Cod. λάθη, ex errore, vt vi-
detur Librarii. pic. λήθῃ. Lettio firmond. melius defendi poffet, fi pro
λάθη quod præcedit, leg. λάβη.
a) Leuit. 5, 15.
η
QVÆST. IN LEVIT. CAP. V. VI.
185
اد
اد
tum acceptum denegauerint, aut
νομοθετήσας, κελεύει καὶ τοὺς ἑκέντας peccarunt, præcipit etiam eos qui
ἡμαρτηκότας, καὶ ἢ παρακαταθήκην fponte peccauerint, aut depof
δεξαμένους και ψευσαμένους, ἢ ἀδικίᾳ
τιν χρησαμένους, καὶ ὅρκῳ ψευδεῖ τὴν
ἁμαρτίαν αυξήσαντας, πρῶτον ἀποδοῦ-
να τοῖς ἠδικημένοις ἃ παρανόμως 1) ἀφει
λον, καὶ προθεῖναι τῷ κεφαλαίω τὸ πέμ-
πλον· εἶν' οὕτω κριὸν προσενεγκεῖν, καὶ
τὸν Θεὸν ἱλεώσαθαι. τοῦτο καὶ ὁ μά-
καριος Ζακχαίος πεποίηκεν. ἀπέδωκε
γὰρ ἅπερ ἠδίκησε τετραπλάσια· εἶν'
οὕτως τὰ 2) ημίση τῶν οἰκείων τοῖς πε.
νομένοις 3) δέδωκε.
ΕΡΩΤ. γ.
Διατί τοῦ ἱερέως τὴν θυσίαν ὁλοκαυτοῦ.
και προσέταξεν;
· · έλειον εἶναι διδάσκων τὸν ἱερέα, καὶ
μὴ μερικῶς, ἀλλ᾿ ὅλον ἑαυτόν εἶναι
θεῖναι τῷ τῶν ὅλων Θεῷ.
δ
ΕΡΩΤ. Κ.
Διατί ἐν τῷ τόπῳ τῶν ὁλοκαυτωμάτων,
καὶ τὰς περὶ ἁμαρτίας θυσίας
is
ἱέρευον ;
Εἰς ψυχαγωγίαν τῶν προσφερόντων
ἵνα γνῶσιν 4) ὡς οὐκ εἰσὶ τῶν ἁγίων
αλλότριοι διὰ μετανοίας ἰατρευόμενοι.
διὰ τοῦτο καὶ ἅγια αγίων αὐτὰ προσ-
ηγόρευσεν.
ΕΡΩΤ. ε.
Τί εςι, 5) πᾶς ὁ ἁπλόμενος τῶν κρεῶν
6) αὐτῆς ἁγιασθήσεται;
Εὐλάβειαν αὐτοὺς διδάσκει, και μετά
δέους τοῖς θείοις προσιέναι κελεύει,
καὶ πόρξω τῶν ἱερῶν ἑςάναι 7) διαγορεύει
τὸν δὲ πελάζειν τολμῶντα, εἶτα του α..
δε
ματος 8) ξανίδα δεχόμενον, τῷ ναῷ προσ-
εδρεύειν κελεύει, ὡς οὐκέτι ἑαυτοῦ κύριον
୯
αλ
iniuria quapiam vtentes periurio
peccatum atrocius reddiderint, in
primis reftituere his qui paffi funt
iniuriam ea quæ inique abfuie-
runt, et prater debitum quin-
arietem offerre, ac Deum fibi pro-
tam eius partem: et fic pofſtea
pitium reddere. Quod quidem
beatus Zacchaus praftitit. Red-
didit enim quæ rapuerat inique,
quadrupla: deinde bonorum fuo
rum dimidium dedit pauperibus.
INTERR. III.
Quare vičtimam, qua pro facerdote
offertur, prorfus cremari
præcepit? a)
Vt perfectum facerdotem effe de
monftraret, qui non aliquate-
nus, fed totum plane fe dedicaue-
rit Deo vniuerforum.
* INTERR. IV.
Quamobrem in holocauflorum loco
victimas quoque facrificabant, quæ
pro peccato folebant offerri ?b)
d confolationem offerentium,
A d
vt cognofcant ſe non eſſe
alienos a fanatis, cum per peni-
tentiam fanantur. Ideo vocauit ea
Fic.
Sanctiffima,
INTERR. V.
Quid illud eft, Qui retigerit carnes
eius, fanctificabitur ? c)
ac
Reverentiam illos docera ad iue
cum timore, et procul a facris ftare
imperat.
fuerit appropinquare, et guttam
Eum autem qui aufus
fanguinis receperit, præcipit rem-
plo affidere, quafi fui dominus
\MS
amplius
1) Cod. et Fic. αφείλοντο. 2) Cod. et PIC. ἡμίσει. ) δέδωκε. Codex et PIC.
διέδωκε. 4) ως. Cod. et Pic. ὅτι. 5) πας. Abeft a Cod. et Fic.
6) Cod.
et PIC, αὐτῶν. η) διαγορεύει. Def. 8) Cod. ρανίδας ἐχόμενον, FIC. φανίδας
διεχόμενον.
a) Leuit. 6, 23. b) Ibid. c. 6, 25, 32.
c) Ibid. c. 6, 27.
186
B. THEODORETI
amplius non fit. Affidere inquam,
non vt facra faciat, fed vt aliquo alio
minifterio fungatur. Propterea ve-
ftimenta, quæ guttis huiusmodi
fanguinis refperfa fuerint, lauari iu-
bentur: vafa vero, fi fuerint auca,
abftergi diligenter: fi fictilia, con-
teri.
INTERR. VI.
Cur prohiber edere vitimas feruatas
in tertium diem, panamque inftigit
transgredienti legem, afferens
irritum effe facrificium
illud? a)
Vult eos non folos epulari,
fed etiam egenis de carni-
bus largiri. Idcirco primo qui
dem et fecundo die de carnibus
illis fumere iubet, quæ autem
fuperfunt, igni mandari: vt ifta
neceffitate compulfi, pauperes con-
viuii fui focios habeant.
INTERR. VII.
Qua de caufa prohibet cum qui teri-
gerit feminifluum, leprofum, mor-
ticinium, aut aliquid aliud eorum
quæ immunda vocantur, veſci
carnibus facrificii? b)
hæc grauiores curat
Si'enim le-
ge naturalia polluunt, multo ma-
gis ea quæ procedunt a volun-
tate, quæ proprie dicuntur con-
tra legein facta. Hæc autem itạ
Haec autem ita
fe habere, tefificantur fubfequen-
tia. Nam cum præcepiffet adi-
pem omnem oferri ad altare,
adipem morticiniorum et abe-
ftiis captorum fegregauit in vfum
hominum. Erat igitur immun-
dus ille, qui talem adipem atti.
gerat. Vnde clarum eft, quod
Practiones rei ex
alia de aliis lex ftatuat,
τα
ὄντα. προσεδρεύειν δὲ, οὐχ ἱερουργοῦντα,
ἀλλὰ τὴν ἄλλην λειτεργίαν ἐπιτελέντα.
διὰ τοῦτο καὶ τὰ ἱμάτια τὰ τοῦ αἵμα
τος ἐκείνου τὰς ῥανίδας δεχόμενα πλύ
νεοθαι κελεύει τὰ δὲ σκεύη, εἰ μὲν χαλ-
κα εἴη, ἐπιμελῶς ἀποσμήχεσθαι, εἰ δὲ
an,
κεράμεα, συντρίβεσαι.
ΕΡΩΤ. 5.
ου
Διατί μετὰ τὴν τρίτην ἡμέραν οὐ κε
λεύει τῶν 1) ἱερείων ἐσθίειν, τῷ δὲ παρα-
φαίνοντι τὸν νόμον ἐπιφέρει ζημίαν, αθυ
τον εἶναι λέγων τὴν θυσίαν ἐκείνην;
Βούλεται μὴ μόνους αὐτοὺς εὐωχει
θαι, ἀλλὰ καὶ τοῖς ἐνδεέσι τῶν κρεῶν
μεταδιδόναι, τούτου χάριν τῇ πρώτη,
καὶ τῇ δευτέρα ἡμέρα, τῶν κρεῶν ἐκείνων
μεταλαμβάνειν κελεύει τὰ δὲ περιτ-
τεύοντα ἀποκαίεσθαι ἵνα ὑπὸ τῆς ἀνάγε
κης ταύτης ωθούμενοι, κοινωνοὺς ἔχωσι
τοὺς πένητας τῆς εὐωχίας.
اد
•
ΕΡΩΤ, Ο
Διατί τον γονορῥυους, ἢ λεπροῦ, ἢ θνη
σιμαίου, ἢ ἄλλου τινὸς 2) αψάμενον τῶν
καλουμένων ἀκαθάρτων, ἀπαγορεύει
τῶν τῆς θυσίας μεταλαμβάνειν
κρεων;
ιὰ τῶν σμικρῶν τούτων τὰ μεγάλα
τα
τα
θεραπεύει παθήματα. εἰ γὰρ τὰ
φυσικά μιαίνει κατὰ τὸν νόμον, 3) πολλῷ
μᾶλλον τὰ γνωμικά, ο κυρίως καλείται
παράνομα, ὅτι δὲ ταῦτα τοῦτον ἔχει τὸν
τρόπον, τὰ ἑξῆς μαρτυρε, κελεύσας
4) γὰρ πᾶν 5έας τῷ θυσιαςηρίω προσφέ
ρεθαι, τῇ τῶν ἀνθρώπων χρεία τὸ τῶν
θνησιμαίων καὶ θηριαλώτων 5) αφώρισε
sέας. ακάθαρτος οὖν ἄρα ἦν καὶ ὁ τοις
τε γε 6) ἁπλόμενος. δῆλον τοίνυν καν
τεῦθεν, ὡς ἄλλα δι᾿ ἄλλων νομοθετε,
ΕΡΩΤ.
1) Cod. et PI c. ἱερῶν. 2) αψάμενον. Cod. premnittit τῶν καλ. ακαθ. quæ in edit.
firm. fequuntur. 3) πολλῷ μᾶλλον. Hæc in Cod. et apud ri'c, fequuntur poft τὰ
γνωμικά, Vtroque loco deeft 2. 4) γάρ. Cod. καί. 5) αφώρισε σέας. Cod. addit,
ἀκάθαρτα δὲ τὰ τοιαῦτα ὠνόμασεν. 6) απτόμενος, Cod. et Fic. addunt sέατος,
α) Lcuit. 7, 6. fqq.
i) Ibid. e. 7, II.
1
QVÆST. IN LEVIT. CAP. VIII. X.
187
ΕΡΩΤ. ή,
Διατί αἵματι καὶ ἐλαίῳ καὶ τὴν ἀκοὴν
τοῦ ἱερέως τὴν δεξιὰν ἔχρισε, καὶ τὴν
χερα τὴν δεξιάν, καὶ τὸν πόδα
ὡσαύτως ;
Τύπος ταῦτα τῶν ἡμετέρων ἀγαθῶν
T
τὸ μὲν αἷμα τοῦ σωτηρίου αίματος,
τὸ δὲ ἔλαιον τοῦ παναγίου χρίσματος
ἡ δὲ δεξιὰ ἀκοὴ σύμβολον τῆς ἐπαινου-
μένης ὑπακοῆς, ἡ δὲ χεὶς καὶ ὁ πους,
τῶν ἀγαθῶν πράξεων, διὰ γάρ τοι τοῦ-
το χεὶς ἡ δεξιά, καὶ τοὺς ὁ δεξιὸς ἐχρί,
θη. εἰσὶ γὰς καὶ εὐώνυμοι πράξεις, και
ὑπακοὴ βλαβερά,
ΕΡΩΤ. θ'.
τα
12
q
τω
Πῶς νοητέον τὸ πῦς τὸ ἀλλότριον;
— δίδαξεν ἡμᾶς ἡ ἱσορία, ὡς τῆς πρώ
της ἐπιτελουμένης θυσίας, τῷ
θείῳ πυρὶ κατηναλώθη τὰ ἱερεῖα. του
το άσβεστον διαφυλαχθῆναι προσέταξεν
ὁ δεσπότης Θεὸς, καὶ νύκτως καὶ μεθ'
ἡμέραν ξύλα τῷ πυρὶ χορηγείται ένα
μὴ χειροποίητον πὓς ἀναμιγῇ τῷ θείῳ
πυρί. ἐπειδὴ τοίνυν τοῦτον παρέβησαν
τὸν νόμον Ναδαβ καὶ Αβιούδ,τοῦ Ααρών
οἱ παῖδες, και πὺς εἰσήνεγκαν χειροποίη-
τὸ θεῖον αὐτοὺς κατηνάλωσε πυς.
ἡμεῖς δὲ παιδευόμεθα διὰ τούτων, μὴ
σβεννύναι τὸ πνεῦμα, αλλ' 1) αναζωπυ-
βῶν ἐν ἐλάβομεν χάριν καὶ μηδὲν αλ-
λότριον ἐπεισάγειν τῇ θεία γραφῆ, ἀλλ'
ἀρκεῖσθαι τῇ διδασκαλία του πνεύμα.
τος, καὶ μυσάτλεθαι τὰς αἱρέσεις, ὧν οἱ
μὲν μύθους τοῖς θείοις λογίοις προσέθε-
σαν οἱ δὲ τοὺς δυσσεβεῖς αὐτῶν λογι-
σμοὺς τῆς γραφικῆς 2) προετίμησαν
διανοίας.
του,
4)
* INTERR. VIII.
Ad quid dexteram faccrdotis au-
rem, ac dextram manum et pedem
fimiliter ungebat fanguine et
oleo? a)
Ha
æc bonorum noftrorum ty.
pum gerebant: nempe fan-
guis, fanguinis falutaris, oleum
autem, facrofanati chrifmatis. Au
dientia fignum erat: manus et
pes, probarum alionum.
itaque de caufa dextera manus
et pes dexter vngebantur. Sunt
enim et finiftræ actiones, et obe
ris vera dextera, probatæ obe-
dientia damnofa.
Hac
INTERR. ΙΧ.
Quomodo intelligi debet ignis
alienus? b)
Ηiftoria nos docuit, dum pri
mo facrificium celebraretur,
igne diuino vidimas abfumptas
fuiffe. Quem quidem ignem in-
exftinaum Dominus Deus præ-
ceperat conferuari, et illi notu
ac interdiu ligna fuppeditari, ne
manufaaus ignis admifceretur
igni diuino. Quando ergo Na
dab et Abiud, filii Aaronis, le-
gem hanc transgreffi funt, et
ignem manufaétum intulerunt,
Εx quibus docemur nos, non
ignis diuinus confumpfit eos.
extinguere fpiritum, fed exfufci-
tare gratiam qunum accepimus, ex
traneumque nihil in facraın fcri
pturam infure, fed contenti elle
donarina Spiritus, et abominari
nis eloquus fabulas addiderunt,
hærefes, quarum nonnullæ diui-
alix impias fuas commentationes
fententia fcripturæ prætulerunt.
Ex
α) Cod, et Fic. ἀεὶ ζωπυρείν. 2) Cod. et Fic. προτετίμηκεν.
a) Leuit. 8, 11.22. b) Ibid. c. 10, 1,
INTERR.
188
B. THEODORETI
*
INTERR. X.
Quare facerdotibus interdicit
vinum? a)
f
ΕΡΩΤ. ί.
Διατί τοὺς ἱερέας οἴνου κωλύει
μεταλαμβάνειν ;
Ton prorfus hoc interdixit, fed Οὐ παντάπασιν απηγόρευσε τοῦτο
Non
eo folum tempore, quo mni-
niftrabant: per vices enim funge-
bantur munere, alii quidem his
diebus, alii vero alis. At facer.
dotem Apoftolus b) fobrium efie
præcipit, et diaconos non mul-
to vino deditos. Et fcribens ad
Timotheum, c) iubet vti modico
vino propter crebras infirmitates.
Nam effe debet facerdos perfe-
ctus, vt cui creditum eft munus
fupplicandi pro populo. Hinc
legislator Mofes, fatim vt vidit
oblatum pro peccato caprum con-
crematum effe prater legem Dei,
dicens:d) Cur non comediftis bol
fias pro peccato in loco fanito,
quoniam fanâta Janitorum * funt ?
Nonne Dominus hoc vobis dedit
fuccenfuit Eleazari et Ithamari,
ad edendum, vt auferatis pccca-
tum Synagoga, et pro eis rogeris
in confpectu Domini? Hinc rur-
fum docemur, nos qui edimus
ea quæ offeruntur a populo, et
non fecundum legem viuinus,
nec pro illis diligenter Domino
fupplicamus, fupplicium efle la-
turos a Deo. Quod obfcure f.
gnificans Dominus Deus per pro-
phetam ait:e) Peccata populi mei
comedunt.
INTERR. XI.
Quid fibi vult diuidens vngulam
et ruminans? f)
Arbitror, vngulæ diuifionem
fignificare bonarum actio-
num et contrariarum difcretio-
1
εν
رد
ἀλλὰ κατὰ τὸν τῆς λειτουργίας
καιρόν. κατὰ γὰρ διαδοχὰς ἐλειτέργε..
οἱ μὲν ἐν ταύταις ταῖς ἡμέραις, οἱ δὲ ἐν
ἄλλαις. νηφάλαιον δὲ καὶ ὁ ἀπόςολος
τὸν ἱερέα εἶναι κελεύει, καὶ τοὺς διακό-
νους μὴ οἴνῳ πολλῷ προσέχοντας. και
τῷ Τιμοθέω γράφων, οἴνω ὀλίγῳ κεχρῆ
θα προσέταξε διὰ τὰς 1)συχνὰς ἀσθε
γείας. τέλειον γὰρ εἶναι τὸν ἱερέα προσ
ήκει, ὡς τὴν ὑπὲρ τοῦ λαοῦ πρεσβείαν
ώς
πεπιςευμένον. αὐτίκα γοῦν Μωσῆς, ὁ νο
μοθέτης θεασάμενος τὸν ὑπὲρ τῆς ἁμαρ
τίας προσενεχθέντα χίμαρον ὁλοκαυ
τωθέντα παρὰ τὸν θεῖον 2) νόμον, ὠργί
θη τῷ τε Ἐλεάζαρ καὶ τῷ Ἰθάμας λέ-
γων· διατί οὐκ ἐφάγετε τὰ περὶ τῆς
ἁμαρτίας ἐν τόπῳ ἁγίῳ; 3) ὅτι γὰρ
ἅγια ἁγίων ἐςὶν; 4) οὐ τοῦτο ἔδωκεν ὑμῖν
Κύριος φαγεῖν, ἵνα ἀφέλητε τὴν ἁμαρ
τίαν τῆς συναγωγῆς, καὶ ἐξιλάσηθε περ
οἱ αὐτῶν 5) ἔναντι Κυρίου; διδασκόμεθα
δὲ πάλιν ἐντεῦθεν, ὡς τὰ παρὰ τοῦ λαοῦ
προσφερόμενα ἐθίοντες, καὶ μὴ ἐννόμως
ζῶντες, 6) μηδὲ σπουδαίως τὰς ὑπὲρ τού
των προσφέροντες προσευχάς, δίκας ὑπε
έχομεν τῷ Θεῷ. τοῦτο αἰνιτόμενος ὁ δε
σπότης Θεός, διὰ τοῦ προφήτου ἔφη
ἁμαρτίας λαοῦ μου φάγονται.
ΕΡΩΤ. ια.
Τι σημαίνει τὸ διχηλοῦν, καὶ
μηρυκώμενον ;
1
Ο
Τὸ μὲν διχηλοῦν, οἶμαι δηλοῦν τὴν τῶν
ἀγαθῶν πράξεων, καὶ τὴν τῶν ἐναν
τίων
3) ἅτι
in qua
1) συχνάς. Recepta lectio 1. c. eft πυκνάς. 2) νόμον. Cod. et Fic. ναόν.
ἐςίν. Cod. ὅτι ἁγίασμα ἁγίων ἐςίν. 4) ού. Abeft a Verfione τῶν ὁ,
defideratur etiam Signum interr. ad præcedentem vocem adpofitumn. 5) Cod.
εναντίον. β) μηδέ τάς. Cod. et Fic. μὴ δὲ τῷ δεσπότῃ ἀδεῶς τὰς κ. λ.
a) Leuit. 10, 9. b) 1 Tim. 3, 3. 8. c) Ibid. c. 5, 23. d) Lev. 10, 17. e) Hof, 4, 8.
f) Leuit. II, 3.
VAST. IN LEVIT.
189°
CAP. XI.
τό
πος, και
ཤ •
ως
ό
το
τα
τίων διάκρισιν. πρὸς δὲ τούτῳ, τὸ μὴ μό-
νον τῷ παρόντι βίῳ ζῆν, ἀλλὰ καὶ τῷ
μέλλοντι καὶ τούτῳ μὲν ἀπομένειν τὰ
ἀναγκαῖα, ἐκείνῳ δὲ πάντα, τουτέςι και
τὴν ψυχὴν, καὶ τὸ σῶμα, καὶ τὰ περὶ
τὸ σῶμα. τὸ δὲ μηρυκώμενον τὴν τῶν
θείων λογίων σημαίνει μελέτην. ὥσπερ
γὰρ τὸ πρόβατον, καὶ τὰ τούτῳ προσ-
όμοια, διηνεκῶς ἀναπεμπάζεται τὴν
τροφήν· οὕτως ὁ ἐμμελὴς καὶ Φιλόθεος
πρὸς τὸν τῶν ὅλων βοά Θεόν ὡς ἠγά-
πησα τὸν νόμον σου Κύριε, ὅλην τὴν ἡμέ.
ραν μελέτη μου ἐςίν. καθάπες γὰρ τῶν
ζώων τὰ μὲν διχηλῶ, καὶ τὴν τροφὴν
αναπεμπάζεται τὰ δὲ οὐδέτερον αὐ-
τῶν ποιεῖ· ὡς ὄνος, καὶ ἡμίονος, καὶ ἵπ-
τὰ θηρία. ἄλλα δὲ διχηλᾷ μὲν,
το
1) οὐκ ἀναπεμπάζεται δὲ τὴν τροφὴν,
δέ
ὥσπερ 2) ὺς ἕτερα δὲ μηρυκᾶται μὲν, οὐ
διχηλῶ δὲ, ὡς κάμηλος και 3) λαγωός.
οὕτως ἐςὶ καὶ παρὰ τοῖς ἀνθρώποις εὖ-
ρῶν, τοὺς μὲν τελείους, καὶ τῶν θείων
λογίων τὴν μελέτην ασπαζομένους, καὶ
τὴν ἀρετὴν ἐπιμελῶς μετιόντας τοὺς
δὲ ἀτελεῖς, καὶ τὰ μὲν θελα λόγια δια
τῆς γλώτης προσφέροντας, διχηλῶν δὲ
οὐκ ἀνεχομένους, καὶ τῇ καμήλῳ προσ-
εοικότας τινὰς δὲ 4) τῆς εὐσεβείας οὐδέ
πω γεγευμένους, τὰ μὲν θεα λόγια μὴ
τα με
προσιεμένους, ἔργων δὲ ς) αξιεπαίνων
φροντίζοντας· ἄλλους δὲ καὶ πίςεως ἐρή-
μους, καὶ πράξεως ἀγαθῆς παντελῶς
γεγυμνωμένους. τῶν δὲ ἐνύδρων καθαρὰ
εἶναι λέγει τὰ λεπίδας ἔχοντα, καὶ πλε.
ρύγια. ταῦτα γὰρ ἄνω τοῖς ὕδασιν ἐπι-
νήχεται. τὰ γὰρ οὐ τοιαῦτα κάτω πε·
ρὶ τὴν ἰλὺν ἐγκαλινδείται. καθαροὶ τοί-
νυν 6) καν τοῖς λογικοῖς, οἱ μὴ τοῖς γηΐ.
1
nem: præterea viuendum effe non
tantum prafenti vitæ, fed etiam
futura: et illi quidem attribuen-
da, quæ funt neceffaria : huic au-
tem omnia, id eft, et animam et
corpus, et quæ fpectant ad cor-
pus. Ruminans autem, diuino-
rum eloquiorum meditationem
ouis, et fimilia, cibum afidue
defignat. Quemadmodum enim
ruminant: fic impiger et qui
Deum diligit, ad Deum vniuer-
forum clamat: a) Quomodo dile-
xi legem tuam Domine! toto die
meditatio mea eft.
Sicut enim
vitas habent, et cibum reperunt;
animalia quædam et vngulas di
quædam neutrum horum agunt,
velut afinus, mulus, equus, et
fere: alia bitulca quidem funt, at
μuminant quidem, fed non
non ruminant, veluti fus; nonnul
diuidunt vngulam, vt camelus
et lepus: fic et inter homines
quosdam reperire licet perfectos,
qui et diuinorum eloquiorum
meditationem amplettuntur, et
virtutem colunt diligenter; quos-
dam autem imperfectos, qui di-
vina quidem eloquia voce tenus
pronunciant, fed cameli more vn-
gulam diuidere nequeunt. Non-
nullos reperimus pietati nondum
initiatos, qui eloquia diuina non
attigerunt, bonorum tamen ope
rum funt ftudiofi; alios denique,
qui tum fidei, tum operationis
bouæ, funt prorfus expertes. Por-
τo aquatilium illa vocat munda,
quæ fquamuis et pinnis prædica funt:
hæc enim aquis fupernatant, quæ
et in luto volutantur. Mundi funt
igitur ex illis, qui ratione præditi
funt, quotquot animum ad terre-
ro
vero non funt eiusmodi, deorfum
118
1) οὐκ. Cod. et PIC. καί. 2) us. Cod. et Fic. βους. 3) Cod. et Fic. λαγός.
4) της. Cod. præmittit τῶν. ) Cod. et Fic. ἄξια ἐπαίνων. 6) καν. Cod. et
PIC. και.
a) Pf. 118, 97.
190
B. THEODORETI
tur.
na non afigunt, fed pennis fidei
præditi, virtutis præfidio munium-
Quod enim pifcibus eft
* fquama, hoc hominibus * eft fides.
His nos circumtegit beatus Pau-
lus, pennas gratiæ et arma fpi-
ritus appellans. De volucribus
autem illas afferit effe immundas,
quæ funt rapaces, quæue cada
veribus, et quæ tenebris gau-
dent: docens nos abftinere ab
auaritia, putidumque peccati ci
bum auerfari, et tenebras odio
profequi. Quod hæc autem non
abs re fic intellexerimus, Ado-
rum teftificatur hiftoria. a) Vidit
enim, inquit, beatus Petrus findo-
nem quatuor extremitatibus demis-
fam, in qua erant omnia quadrupe.
Lia terra et volatilia: audiuitque
vocem dicentem, Surge Petre, vi-
de, et manduca. Deinde cum il-
le dixiffet, Nequaquam Domine
quia nihil vnquam comedi quod
effet commune aut immundum : ait
Dominus Deus, Quæ Deus purifica-
vit, ne communia dixeris. At hæc
dicta effe gratia Cornelii, qui
cum effet gentilis, faluari cupie-
bat, fubfequentia demonftrant.
Dominus quoque dixit Apofto-
lis: b) Multi veniens ad vos in
veftimentis ouium, intus autem
funt lupi rapaces. Et Iudais: c)
Genimina viperarum. Apofto-
Et
lus autem: d) Videte canes.
Presbyteris Ephefiorum: e) Scio
poft disceffum meum ingrefuros
ad vos lupos graues, non parcen.
tes gregi. Et prophete f) quos.
dam nominant equos furentes in
τα
C
τα
νοις προστετηκότες, ἀλλὰ τὰ πλερὰ τῆς
πίσεως ἔχοντες, καὶ τῆ τῆς ἀρετῆς περ
φραγμένοι 1) σκέπη. ὅπερ γάρ ἐςιν ἡ λε
πως τοῖς ἰχθύσι, 2) τοῦτο τοῖς ἀνθρώποις
ἡ πίςις. ταῦτα δὲ ἡμῖν ὁ μακάριος περ
ριτίθησι Παῦλος, τὰ πλεξὰ λέγων τῆς
χάριτος, καὶ τὰ ὅπλα τοῦ πνεύματος.
τῶν δὲ πληνῶν ἀκάθαρτα εἶναι φησὶ τὰ
ἁρπακτικὰ καὶ νεκροφόρα, καὶ τὰ τῷ
σκότει χαίροντα. διδάσκων ἡμᾶς, καὶ
πλεονεξίας απέχεθαι, καὶ τὴν δυσώδη
τῆς ἁμαρτίας τροφὴν ἀπος ρέφεθαι, και
τὸ σκότος μισεν. ὅτι δὲ οὐκ ἀπὸ τρόπου
ταῦθ' 3) οὕτως ἔχειν νενοήκαμεν, μαρτυ
ρὰ τῶν πράξεων ἡ ἱςορία. εἶδε γάς, φη-
σιν, ὁ 4) μακάριος Πέτρος 5) σινδόνα τέσ
πάνε
σαρσιν ἀρχαῖς καθιεμένην, ἐν ᾗ ἂν
τα τὰ τετράποδα τῆς γῆς, καὶ τὰ πε
τεινὰ τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἤκουσε 6) φωνῆς
λεγούσης· ἀναςὰς Πέτρε θύσον καὶ φά
γε. εἶτα εἰρηκότος ἐκείνου, μηδαμῶς Κύ
ρε, ὅτι οὐδέποτε ἔφαγον πᾶν κοινὸν ἢ
ἀκάθαρτον· ἔφη ὁ δεσπότης Θεός, ο
Θεὸς ἐκαθάρισε σὺ μὴ κοίνου. ὅτι δὲ τοῦ
Κορνηλίου χάριν ταῦτα ἐῤῥήθη, ἐθνικοῦ
7) γε ὄντος καὶ σωτηρίας εφιεμένου, δη-
λοῖ τὰ ἑξῆς, καὶ ὁ Κύριος δὲ τοῖς ἀποτό-
λοις ἔφη πολλοὶ ἐλεύσονται πρὸς ὑμᾶς
ἐν ἐνδύμασι προβάτων, ἔσωθεν δὲ εἰσι λύ.
κοι άρπαγες, καὶ τοῖς Ἰουδαίοις 8) γεν
νήματα εχιδνῶν. καὶ ὁ ἀπόςολος βλέ
πετε τοὺς κύνας, καὶ τοῖς Ἐφεσίων πρε
σβυτέροις οἶδα ὅτι μετὰ τὴν ἄφιξίν μου
εἰσελεύσονται λύκοι βαρεῖς εἰς ὑμᾶς,
μὴ φειδόμενοι τοῦ ποιμνίου. καὶ οἱ προ-
φῆται, τοὺς μὲν ἵππους θηλυμανεῖς όνο-
μάζουσι,
9)
μη
η
Ο
Ο
C
α) σκέπη. Cod. et PIC. σκευῇ. 2) τοῦτο ἡ πίςις. Cod. τοῦτο τοῖς ἀνθρώποις ἡ
τῆς ἀρετῆς πανοπλία· καὶ ὅπως ἐκείνοις τὰ πτερύγια, τοῦτο τοῖς ἀνθρώποις ἡ πίςις.
3) οὕτως ἔχειν. Cod. etric. ούτω. 4) μακάριος. Cod. et PIC. μέγας. 5) Cod.
et PIC. σινδόνην. 6) Vterque φωνὴν λέγουσαν. 7) γε ὄντος. Vterque γεγονότος.
δ) Cod. γέννημα. 9) μή ποιμνίου. Def. in Cod. et edit. I CI
4) Actor. 10, 11-15. b) Matth. 7, 15. c) Ib. c. 23, 33. d) Phil. 3, 2. e) Actor. 20, 29.
f) Ier. 5, 8.
QVAST. IN LEVIT. CAP. XI.
ΙΟΙ
1
μάζουσι, τοὺς δὲ ὄφεις καὶ ἔκγονα ασπί. feminas, alios vero ferpentes, et
δων πετομένων. καὶ πάλιν ὁ Κύριος˙ genimina afpidum volantium.
o Rurfum Dominus: a) Simile eft
ὦμοιώθη ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν σαγή- regnum calorum fagena mifa in
~
اد
τη βληθείση εἰς τὴν θάλασσαν, καὶ ἐκ
παντὸς γένους ἰχθύων 1) συναγαγούση.
καὶ ὅπου τὸ πλῶμα, ἐκεῖ συναχθήσονται
οἱ ἀετοί. συνάδει τοίνυν ἡ ἑρμηνεία τῆ
τῆς θείας γραφῆς διανοία. ἡμεῖς μὲν οὖν
ταύτην λαμβάνομεν ἐκ τούτων τὴν ὄνη
σιν. Ἰουδαίοις 2) γὰρ διὰ τούτων αὐτῶν
ἕτερον ὠφελείας προσενήνοχεν εἶδος. δι.
χῇ γὰρ διελὼν καὶ τὰ χερσαία ζῶα, και
καὶ τὰ χερσαία ζώα, και
Τὰ πτηνὰ, καὶ τὰ ἔνυδρα καὶ τὰ μὲν
ἀκάθαρτα, τὰ δὲ καθαρὰ προσειπών
πείθει μηδὲν τούτων ἡγεῖσθαι Θεόν. πῶς
γὰρ ἄν τις σωφρονῶν, ἢ τὸ ἀκάθαρτον
ὀνομάσοι Θεὸν, ὃ μυσατζόμενος αποςρέ-
φεται, ἢ τὸ τῷ ἀληθινῷ Θεῷ προσφέ-
τό
ξόμενον, καὶ παρ' αὐτοῦ ἐπιόμενον;
ΕΡΩΤ. ιβ'.
اد
Ο
اد
τα
Τί δήποτε ἐὰν μὲν εἰς ὀτράκινον σκεῦος
ἐμπέση τὶ τῶν ἀκαθάρτων, συντρίβεθαι
τοῦτο κελεύει ἂν δὲ εἰς χαλκοῦν, ἢ
ξύλινον, ἢ σάκκον, ἢ ἱμάτιον, ὕδα
اد
اد
η
τι πλύνει;
ท
mare, et ex omni genere pifcium
congreganti. Item:) Vbi cadas-
ver, ibi congregabuntur et aquila.
Quare confonat interpretatio fen-
tentiæ fcripturæ diuinæ. Nos er-
go talem ex his fructum percipi-
mus: Iudais enim ex iisdem aliud
vtilitatis genus allatum eft. Ce-
ferum dum animalia terrena, vo-
latilia, atque aquatilia bifariam
nominans immunda, fuadet nobis,
partitus eft, munda quædam et alia
ne quicquam horum effe Deum
putemus. Quo enim modo fang
quisquam mentis Deum nuncupa-
rit id, quod aut tanquam immun-
dum odio auerfatur, aut quod vero
Deo oblatum tandem ipfe confedit?
INTERR. XII.
Quare fi quidpiam immundum cecis
derit in vas refaceum, iubet illud
conteri: fin ceciderit in vas @neum,
aut ligneum, aut fuper faccum
aut veftem, ea præcipit
aqua lauari? e)
K αἱ ἐντεῦθεν δῆλον, ὡς οὐδὲν φύσει
ἀκάθαρτον, ἀλλὰ διά τινα αιτίαν, Ηine etiam conftat, natura ni
hil effe immundum, fed
τὰ μὲν εἶπεν ἀκάθαρτα, τὰ δὲ καθαρά certam ob * caufam immunda quæ-
εἰ δὲ φύσει ἀκάθαρτα ἦν, ἔδει καὶ τὰ dam, et alia munda dici. Quod
χαλκα συντρίβεται, καὶ τὰ ξύλινα, ἀλλ᾽ fi natura effent impura, tam nea,
ἐπειδὴ δι᾽ ἑτέραν αἰτίαν ἀκάθαρα αὐτὰ quam lignea conteri conueniret.
προσηγόρευσε, τὰ μὲν πλείονος ἄξια ὄν. Αt quoniam alia de caufa ipfa
vocauit immunda, lauari præci-
τα τιμῆς πλύνεθαι κελεύει, τὰ εὐωνα pit quæ funt magis pretiofa, qua
δὲ συντρίβεται. ταύτη μὲν τὸν περὶ τοῦ viliora, conteri: hinc quidem le
ἀκαθάρτου νόμον κρατύνων ἐκείνη δὲ gem immunditia confirmans, in-
παραδηλῶν τὸν τοῦ νόμου σκοπόν. διά τde legis intentionem prodens.
τοι τοῦτο καὶ κλιβάνους, και χυτρόποδας
καθαιρεῖσθαι κελεύει, εἴ τι τούτων ἐμπέ-
σοι αὐτοῖς τῶν ζώων· καὶ τὸ ἐν τοῖς ἀγ.
γείοις ὕδωρ ἀκάθαρτον ονομάζει ἐμπε.
At
Eam ob rem etiam clihanos et ol
las pedibus nixas deftrui iubet, fi
quod ex huiusmodi animalibus
in ea lapfum fuerit; et aquam quæ
in vafis eft, immundain afferit,
Cod. et PIC. συναγούσῃ. 2) γάρ. Vterque δέ.
a) Matth, 13, 47. b) Ibid. c. 24, 28. c) Lev. U, 32, 33.
f
1
*
192
THEODORETI
B.
fi cadauer aliquod in ea cecide- σόντος αὐτοῖς θνησιμαίου. τὸ δὲ πηγαῖον
rit; aquam vero fontis, aut la ὕδωρ οὐκέτι, οὐδὲ τὸ λάκκιον. μικρος
cus, non item; exiguis enim da-
mnis talia circumfcribit. Difci- γὰρ ζημίαις τὰ τοιαῦτα περιορίζει.
mnus iraque, quantum malum fit μανθάνομεν δὲ πάλιν ἡμεῖς, ἡλίκον ἡ
peccatum, cum veram immundi- αμαρτία κακόν. τὸν γὰρ ἀληθῆ μολυ
σμὸν ἐκείνη προστρίβεται.
tiam illud conciliet.
INTERR. XIII.
Quamobrem fi fuper fementem fine
aqua ceciderit cadauer, non polluit:
fi vero cum aqua, reddit eam
Q
immundam? a)
uoniam liquefactus
cruor
cruor
Præcipue autem ea dicit immun-
et diabolicæ fraudis minifter.
INTERR. XIIII.
Cur eam quæ marem peperit, qua-
draginta dies impuram effe dixit,
quæ vero peperit feminam,
bis totidem? b)
Attendendum eft ad fcopum
اد
ΕΡΩΤ. .
τα ε
D
اد
Διατί ἂν μὲν δίχα ὕδατος σπέρματι ἐμε
πέση θνησιμαῖον οὐ μιαίνει, ἂν δὲ μετὰ
δεν
ὕδατος, ἀκάθαρτον ἀποφαίνει;
Ἐπειδὴ ἡ ὑγρότης τοῦ ἰχῶρος μετα
promptius inuadit fementem. λαμβάνειν παρασκευάζει τὸ σπέρ
da, quæ fuper ventrem volutan. μα. διαφερόντως δὲ τὰ ἐπὶ τῆς κοιλίας
λυσπώμενα ἀκάθαρτα είναι φησίν.
tur: auctor enim mali ferpens, ἀρχέκακος γὰρ ὁ ὄφις, καὶ ι) τῆς διαβο
λικῆς ἐπιβουλῆς ὑπουργός.
ΕΡΩΤ. ιδ'.
Διατί τὴν τεκοῦσαν ἄρξεν 2) τεσσαρά
κοντὰ ἡμέρας ἀκάθαρτον εἶναι φησί,
τὴν δὲ θῆλυ δὶς τοσαύτας;
εἴ τοῦ νόμου τὸν σκοπὸν ἐξετάζειν.
legis. Nam frequenter alia πολλάκις γὰρ ἕτερα ἀνθ' ἑτέρων δια
pro aliis docet, quod et ex hoc δάσκει. καὶ τοῦτο ῥᾴδιον ἐντεῦθεν κατα·
loco facile perfpicitur. Si enim μαθεῖν. εἰ γὰρ ἡ τεκοῦσα ἀκάθαρτος,
quæ peperit eft inmunda vtique
etiam grauida impura eft. Arbi καὶ ἡ ἐγκύμων ἀκάθαρτος. οἶμαι τοίνυν
tror igitur legem iubere illam re- τὸν νόμον διαναπαύεθαι κελεύειν απ
quiefcere, vt quæ admodum labo- την, ὡς σφόδρα πεπονηκυῖαν, καὶ τῶν
rauerit, et acerbos dolores pertu- πικρῶν ὠδίνων ἀναχομένην. ἀλλ᾽ εἰ τοῦ
lerit. Quod fi lex hisce verbis fim- το ἁπλῶς οὕτως διηγόρευσεν, οὐκ ἂν
pliciter fuiffet concepta, nunquam ἐκράτησαν τῆς ἐπιθυμίας οἱ ἄνδρες, ακά
θαρτον δὲ αὐτὴν διδασκόμενοι, φεύγουσι
τὴν κοινωνίαν, ἵνα μὴ τῆς ἀκαθαρσίας
μετάχωσιν. οὐκοῦν ὁ νόμος τῷ τῆς ἀκα
θαρσίας λόγῳ τὴν ὄρεξιν σβέννυσι. τὴν
δὲ διαφορὰν τῶν ἡμερῶν τινὲς οὕτως ἡς-
μήνευσαν, ὅτι πλείονα πόνον ὑπομένουσιν
αἱ γυναῖκες γεννῶσαι τὰ θήλεα. διὸ δι
πλάσιον αὐταῖς εἰς ἀνάπαυλαν απένειμε
χρόνον.
:
libidinem continuiffent viri: at im-
mundam illam effe audientes, con-
municationem vitant, ne contra.
hantinnunditiam. Lex igitur im-
puritatis mentione appetitionem
exftinguit. Difcrimen autem illud
dierum quidam fic interpretati funt,
quod grauius laborent mulieres,
dumn feminam patiunt: propterea
legem duplo maius ad quieren
tempus illis indulfiffe.
énlá.
C
Ο
اد
αν
ΕΡΩΤ.
α) τῆς διαβολικῆς ἐπιβουλῆς. Cod. et PIC. τοῦ διαβόλου. 2) τεσσαράκοντα. Leuit.
12, 2. legimus επλά. His autem feur.m diebus adnumerantur h. 1. dies 33.
quorum mentio fit ibid. c. 12, 4.
α) Leuit. II, 37-38
b) Ibid, C, 2 2 0
QVEST. IN LEVIT. CAP. XIII.
193
σέ.
ΕΡΩΤ. .
Τί βούλεται ὁ περὶ τῆς λέπρας
νόμος;
1) Διατῶν σωματικῶν παθημάτων της
ψυχῆς ἐπιδείκνυσι τὰ νοσήματα˙
καὶ διὰ τῶν ἀκουσίων τῶν ἑκουσίων και
τηγορεῖ. εἰ γὰρ τὰ φυσικὰ δοκεῖ πως εξ
και ακάθαρτα, πολλῷ μᾶλλον τὰ γνω
μικά. λέγει δὲ καὶ λέπρας διαφοράν
ἐπειδὴ καὶ ἁμαρτημάτων ἐςὶ διαφορά:
καὶ ἀρχὴ λέπρας, ἐπειδὴ καὶ ἀρχὴ
ἁμαρτίας, ἀλλ᾿ ὥσπερ τὴν λέπραν ὁ ἱε
τὴν λέπραν ὁ ἱε.
ρεὺς διακρίνει, οὕτως χρὴ καὶ τῶν τῆς
ψυχῆς ἁμαρτημάτων αὐτὸν εἶναι κρι-
τήν. λεπρὸν δὲ καλεῖται τὸ ποικίλον τοῦ
χρώματος· οὕτω κακία προσγενομένη
ψυχῇ, λεπρὼν αὐτὴν ἀπεργάζεται.
ΕΡΩΤ. 45.
Διατί τὸν ὅλον λεπρὸν γενόμενον
καθαρὸν ὀνομάζει;
Ειλανθρωπίας καὶ οὗτος ὁ νόμος με
γαρ επί του θνησιμαίου
κου
و
T
υτι
اد
διηγόρευσεν, εἰ μὲν εἰς ἀγγεῖον ἐμπέσοι,
ἀκάθαρτον εἶναι εἰ δὲ εἰς πηγὴν, ἢ λάκ.
οὐκέτι· οὕτω τὸν ποικίλον δεξάμε-
νον χρῶμα τῶν ἄλλων ἀποκρίνει, ὡς ἐλ-
πίδα καθάρσεως ἔχοντα τὸν δὲ ὁλό-
λευκον γενόμενον, αναμίγνυθαι κελεύει
τοῖς ἄλλοις, ἵνα μὴ παρὰ πάντα τὸν
βίον τῶν ἄλλων ἀνθρώπων κεχωρισμένος
διάγη. καὶ τοῦτο δὲ τῶν πνευματικῶν
ἐςι τύπος. τοῖς μὲν γὰρ πιτοῖς ἁμαρ·.
τάνουσιν οὐδὲ συνεθίειν ὁ θεῖος κελεύει
νόμος τοῖς δέγε ἀπίζεις εἰς ἑξίασιν 2) και
λοῦσιν, οὐ κωλύει συνειθαι. λέγει δὲ
οὕτως ὁ θεῖος ἀπόςολος ἐάν τις 3 και
λῇ ὑμᾶς τῶν ἀπίτων, καὶ θέλετε πορεύε-
αι, πᾶν τὸ παρατιθέμενον ὑμῖν ἐπίε
1) Διά
Ο
INTERR. XV.
Quid fibi vult lex lata de
lepra? a)
per afectiones corporeas indicat
morbos animæ: et per ea quæ
pas en
non * fponte committuntur, ar
guit fpontanea. Si enim natura-
lia quodammodo videntur effe in-
pura, multo magis ea quæ pen-
dent a voluntate. Porro varias
lepræ fpecies exponit, quia funt
etiam peccatorum difcrimina: et
lepræ quædam eft origo, quoniame
et origo peccati. Quemadmodum
itaque facerdos lepram dicet nit, b)
ita peccatorum animæ iudicem
ipfum effe oportet. Leprofum au-
tem dicitur quod varietatem haber
coloris: fic animam occupans vis
tium, leprofam ipfam eficit.
INTERR. XVI.
Cur prorfus leprofum appellat
mundum? c)
Hec quoque lex plena et hu
Haus esistenter at-
Η manitatis. Sicut affe-
ruit efle vas impurum, in quod
cadauer cecidiffet, non ita fi las
με illum qui vario colore refper-
pfum effet in fontem, aut lacumn :
fus eft, ab aliis feparat, vt qui
fpem purificationis habeat; qui
vero penitus albus eft, hunc cum
cateris conuerfari iubet, ne per
fegregatus degat. Et hoc por
ro continet figuram fpiritualium.
Siquidem lex diuina ne edere
quidem cum peccantibus permittit
fidelibus: cum infidelibus autem
ad conuiuium inuitantibus man-
ducare non prohibet. Sic itaque
diuinus Apoftolus ait: d) Si quis
infidelium vocat vor, et vultis ire,
omne quod vobis appofitum fueris cd-
totam vitam ab aliis hominibus
γνωμικά. Confer ad h. 1. Interrog. VII. fupra p. 186. 2) Cod. et
PIC. συγκαλούσιν. 3) Vterque, καλεῖ
a) Lov. 13, et 14. b) Ibid, 6, 13, 2 fqq. c) lb. c. 13, 13. d) 1 Cor. 10, 27,
B, Theod. Tom. I.
N
194
B.
THEODORETI
te, nihil difcernentes, et quæ fe-
quuntur. De fidelibus autem pec-
cantibus fic ait: a) Si quispiam qui
frater nominatur, fuerit fornica-
tor, aut narus, aut idololatra,
aut ebriofus, aut maldicus, aut
rapax, cum tali non edire. Εἰ
irerum, b) Subducire vos ab omni
fratre inordinate ambulante. Ta
lis igitur ei fimilis eft, qui ali-
Et
quatenus eft leprofus : infidelis
autem ei qui colorem omnema
naturalem perdidit. Atqui cum
talibus et colloquimur et conuer-
famur: cum illis vero nequaquam.
Cuius rei teftis eft diuinus Apofto-
lus: Scripfi enim vobis, inquit, e)
c)
ne commifceamini fornicariis : et non
omnino fornicariis mundi huius, aut
auaris, aut rapacibus, aut idolola-
tris: fed fi is qui frater nominatur,
et quae fequuntur. Mundum nihi-
lominus eum dixit, qui totus euafit
albus: non quod fano fit corpore,
fed quod fecundum legem inquina.
re non poffit accedentem ad fe.
* INTERR. XVII.
Quare leprofum effe iubet aperto ca.
pite, et veftes diffutas ha-
V₁
bere? d)
notus fit, et ne fiant im-
puritatis participes qui ac-
cedunt ad illum. Ita de peccan-
tibus Apoftolus dixit: e) Subdu-
cite vos ab omni fratre inordina-
non fecundum
te ambulante et
traditionem quam accepiftis a no-
bus. Et f) fe is qui frater nomi-
natur, aut fornicator, aut quarus,
اد
اد
η
اد
τε, μηδὲν ἀνακρίνοντες, καὶ τὰ ἑξῆς. περὶ
δὲ τῶν ἁμαρτανόντων πιςῶν οὕτως ἔφη
ἐάν τις άδελφὸς ὀνομαζόμενος ἢ πόρνος,
) ἢ πλεονέκτης, ἢ εἰδωλολάτρης, ἢ μέσ
θυσος, ἢ λοίδορος, ἢ ἅρπαξ, τῷ τοιούτῳ
μὴ συνεπίειν. καὶ πάλιν ςέλλεθε ὑμᾶς
ἀπὸ παντὸς ἀδελφοῦ ἀτάκτως περιπα
τοῦντος. οὗτος τοίνυν ἔοικε τῷ ἐκ μέρους
λεπρῶς ὁ δὲ ἄπιςος τῷ πᾶσαν τὴν φυ
σικὴν ἀπολέσαντι χρόαν. ἀλλὰ τούτοις
καὶ προσδιαλεγόμεθα, και συναναςρε
Φόμεθα· ἐκείνοις δὲ οὐκέτι. καὶ τούτου
μάρτυς ὁ θεῖος ἀπόςολος. ἔγραψα γὰς
ὑμῖν φησὶ μὴ συναναμίγνυθαι πόρνοις
2) καὶ οὐ πάντως τοῖς πόρνοις τοῦ κόσ
σμου τούτου, ἢ τοῖς πλεονέκταις, ἢ ἅρπα
ξιν, ἢ εἰδωλολάτραις· ἀλλ᾽ ἐάν τις ἀδελ
φὸς ὀνομαζόμενος, καὶ τὰ ἑξῆς, καθα
Sὸν μέντοι κέκληκε τὸν ὅλον 3) (γενόμε
τό
vov λευκὸν, οὐχ ὡς ὑγιὲς ἔχοντα τὸ σῶ
μα, ἀλλ᾿ ὡς μηκέτι τοὺς πελάζοντας
κατὰ τὸν νόμον μολύνοντα.
اد
ΕΡΩΤ. .
Διατί του λεπροῦ ἀκάλυπον εἶναι
λεύει τὴν κεφαλὴν, 4) καὶ τὰ ἱμά
ο
κα
τια παραλελυμένα;
να γνώριμος ᾖ, καὶ μὴ μεταλαγχά
νωσι τῆς ἀκαθαρσίας οἱ πελάζοντες.
οὕτως ὁ ἀπόςολος περὶ τῶν ἁμαρτανόν
των ἔφη· ςέλλεθε ὑμᾶς ἀπὸ παντὸς
ἀδελφοῦ ἀτάκτως περιπατοῦντος, και
μὴ κατὰ τὴν παράδοσιν, ἣν 5) παρελά
ζετε παρ' ἡμῶν. καὶ ἐάν τις ἀδελφὸς
ὀνομαζόμενος 6) ἢ πόρνος, ἢ πλεονέκτης,
اد
اد
ท
1) ἢ πλεονέκτης ἅρπαξ. Cod. et Fic. hæc omittunt, et falto vocum com-
pendio poft πόρνος addunt, ἕως τῷ τοιούτῳ κ. λ. 2) καὶ οὐ εἰδωλολάτραις.
In Cod. anguff. hæc etiam compendii caufla omittuntur. Picvs h. 1. cor-
ruptam lectionem in Codice fuo inuenit, quam Scholio in margine addito
einendare aggreffus eft, fed minus feliciter. 3) Cod. et Fic. γεγενημένον.
4) και και παραλελυμένα. Def. in Cod. et apud Fic. 5) παρελάβετε. Rece-
pta lectio 1. c. eft παρέλαβε. 6), πόρνος άρπαξ. Hæc iteruun omifla funt,
fato per Particulam fws compendio.
a) 1 Cor. 5, 11. h) 2 Theff. 3, 6. c), 1 Cor. 5, 9-11. d) Leuit. 13, 45. e) 2 Theſſ. 3, 6.
f) 1 Cor. 5, 11.
QVAST. IN LEVIT.
195
CAP. XIII. XIV.
ἢ εἰδωλολάτρης, ἢ μέθυσος, ἢ λοίδορος,
ἢ ἅρπαξ, τῷ τοιούτῳ μὴ συνεπίειν.
ΕΡΩΤ. Μ.
1) Πῶς νοητέον ἱματίας λέπραν
ἐγγενέσθαι;
2) Η ολλὰς ὁ Θεὸς αὐτοῖς τοιαύτας παι.
اد
«Ι
δείας ἐπήγαγεν αὐτίκα γοῦν
καὶ περὶ λεπρῶν 3) οίκων οὕτως ἔφη ὡς
ἂν εἰσέλθητε εἰς τὴν γῆν τῶν Χαναναίων,
ἣν ἐγὼ δίδωμι ὑμῖν, καὶ δώσω αφὴν λέ-
πρας ἐν ταῖς οἰκίαις τῆς γῆς τῆς ἐγκτής
του ὑμῶν, καὶ τὰ ἑξῆς, διδάσκει δὲ διὰ
τούτων, ὅτι θεήλατοι ἦσαν πληγαι, πο-
τὲ μὲν κατὰ 4)ἱματίων, ποτὲ δὲ κατὰ
οἰκιῶν φερόμεναι. ταῦτα δὲ τὴν ἄφα-
τον φιλανθρωπίαν τοῦ Θεοῦ δηλοῖ τῶν
γὰρ ἀνθρώπων ἁμαρτανόντων, ἱματίοις
καὶ οἰκίαις ἐπέφερε τὰς πληγάς, διὰ
τούτων τοῖς ταῦτα κεκτημένοις τὴν θε-
ραπείαν προσφέρων. ἔοικε δὲ τῷ λεπρῶν.
τι οἴκῳ ὁ οἶκος τοῦ Ἰσραήλ, οὗ πολλάκις
μὲν ἐξηρέθησαν, καθάπες λίθοι τινὲς
λεπρῶντες, οἱ πλημμελήσαντες, ποτὲ
μὲν δι Ασσυρίων, ποτὲ δὲ διὰ Βαβυλωνίων,
ἄλλο τε δὲ διὰ Μακεδόνων. ἐπειδὴ δὲ πα-
γίαν ἔχον τὴν λέπραν, ἄρδην καταλυθῆς
ναι τὴν οἰκίαν ὁ νομοθέτης ἐκέλευσεν.
ἀκάθαρτοι 5) οὖν εἰσὶν οἱ εἰς τὰς τούτων
συναγωγὰς εἰσιόντες, ὡς εἰς λεπρῶσαν
οἰκίαν εἰσιόντες.
ΕΡΩΤ. 19.
aut idololatra fit, aut ebriofus, aur
maledicus, aut rapax, cum huiusmo.
di non edere.
INTERR. XVIII.
Quomodo intelligendum eft, veftimen-
tis ineffe lepram? a)
Tales multas illis Deus prz-
buit inftru&tiones. Nam
et de leprofis domibus fic ait: b
Cum ingreffi fueritis in terram
Chananaorum, quam ego do vos
bis, et dedero colorem lepra in
domibus terræ poffeffa a vobis, et
qua fequuntur. His autem do-
cet, plagas fuiffe a Deo milias
interdum in veftimenta, inter-
dum in domos, quæ quidem in
demonftrant. Si enimn peccabant
enarrabilem Dei beneuolentiam
homines, veftimentis aut domi
bus plagas infigebat, hoc palo
fanitatena conferens poffeforibus
illarum. Ceterum domui lepro-
f fimilis eft domus Ifraël: de
fæ
qua
qui peccauerant, tanquam
infecti lepra lapides, fublati funt,
aliquando per Afyrios, aliquan-
do per Babylonios, interdum per
Macedones. Et quia adharente
lepra laborabant, illorum domum
dirui funditus iuffit legislator.
Impuri funt ergo qui intro unt
in Synagogas illorum, quafi le-
profam in domum ingredian-
tur.
INTERR. XIX.
Τι σημαίνει, τὰ δύο ὀρνίθια τὰ ὑπὲρ του Quid fignificant duo paferes, qui
καθαριζομένου 6) λεπρού
προσφερόμενα ;
Τοῦ σωτηρίου πάθους περιέχει τὸν
τύπον. ὥσπερ γὰρ τούτων τὸ μὲν
Sal
in purificatione leprofi offe
rebantur? c)
Valutaris paffionis typum conti
nent. Nam quemadmodum ex
N 2
paffe
1) Πῶς - ἐγγενέθαι; Cod. et Fic. Πῶς ἐν τοῖς ἱματίοις λέπρα ἐγένετο; 2) Πολτ
λάς επήγαγεν. Cod. Πολλὰς αὐτοῖς παιδείας ὁ Θεὸς τοιαύτας ἐπήγαγεν. Idem
verborum ordo eft in edit. Rici, vbi tamen τοιαύτας deeft. 3) Cod, et pic:
οἰκιῶν. 4) Cod. ἱμάτιον. 5) οὖν. Cod. et PI c. τοίνυν. 6) λεπροῦ. Abeft a
Cod. et edit. PICI.
a) Lev. 13, 47. fqq. b) Ibid. c. 14, 34. c) Ibid. c. 14, 51. fqq.
196
THEODORETI
B.
1
C
Ο
paferibus illis alter maltabatur, r) εθύετο, τὸ δὲ εἰς τὸ τοῦ τυθέντος αν
alter fanguine mactati tinctus di-
Chri-
mittebatur : ira Dominus cui μα βαπλόμενον ἀπελύετο, οὕτως ὑπὲρ
τῆς λεπρώσης ανθρωπότητος ὁ δεσπό-
ftus pro humanitate lepra inqui-
nata crucifixus eft, carne qui- της έςαυρώθη
carne qui της ἐςαυρώθη Χριςός, τῆς μὲν σαρκὸς
dem perferente mortem, diuini- δεξαμένης τὸν θάνατον, τῆς δὲ θεότητος
tate vero paffionem humanitatis οἰκειωσαμένης τὸ τῆς ἀνθρωπότητος πά
fibi vindicante. Iam vero ficut θος. καὶ καθάπερ ὕδατι καθαρῷ τοῦ
leprofus reddebatur fplendidus et
τό
purus, cum adfperfus fuiffet fan σφαγέντος ορνιθίου τὸ αἷμα μιγνύμενον
* guine pafferis * immolati mixto δια κεδρίνου ξύλου καὶ ὑσσώπου, καὶ κοκ-
aqua pura cum ligno cedrino, κίνου κεκλωσμένου περιβαινόμενος 2) ὁ
hyfopo, et coccino contorto: ita λεπρὸς λαμπρός τε καὶ καθαρὸς 3) ἀπε
qui credit Chrifto faluatori, fa. δείκνυτο· οὕτως ὁ τῷ σωτῆρι πιςεύων
crofancti baptifmatis aqua luftra-
abfter-
tus, peccatorum maculis abner.
gitur. Porro lignum cedrinum,
quod corruptioni minime eft ob.
noxium, repræfentat diuinitatem
paffionis expertem: coccinum ve-
To contortum, humanitatem ex
anima et corpore conftantem:
hyllopus autem calorem et fuas
vem odorem fanati Spiritus. Per
hæc enim qui baptizantur ab ani-
mæ lepra liberantur. Hemina
vero olei fignificat vnguentum
fpirituale. Oleum autem, quo
inungebantur auris dextera, et
dextera manus, et pes dexter,
innuit, auditum quidem dedican.
dum effe dextris fermonibus, ma-
mum autem et peden dextris ope-
rationibus. Iminiffum vero ca-
piti, confecrationem mentis in-
dicat. Porro qui leprofus per-
durabat, extra caftra degebat,
quemadmodum is qui fine peni-
tentia delinquit, expellitur extra
Ecclefiam.
Ia
INTERR. XX.
Quamobrem feminifluum dicit
immundum? a)
Το
Το
υσ
Χρισῷ, καὶ τῷ τοῦ παναγίου βαπλίσμα
τος ὕδατι καθαιρόμενος, τὰς τῶν ἁμαρ
τημάτων ἀποβάλλει κηλίδας. σύμβολον
δὲ τὸ μὲν κέδρινον ξύλον 4) τῆς ἀπαθοῦς
θεότητος· άσηπίον γὰρ τόδε τὸ ξύλον
τὸ δὲ κόκκινον τὸ κλωτὸν, τῆς ἐκ ψυχῆς
και σώματος ἀνθρωπότητος· τὸ δὲ ὕσ
σωπον, τῆς τοῦ παναγίου πνεύματος
θερμότητός τε καὶ εὐοσμίας. διὰ τούτων
γὰρ οἱ βαπτιζόμενοι τῆς ψυχικῆς ἀπαλ
λάττονται λέπρας. καὶ ἡ κοτύλη δὲ τοῦ
ἐλαίου, τοῦ πνευματικοῦ μύρου σημαν
τική. δηλοῖ δὲ τὸ ἐπιχριόμενον ἔλαιον τῷ
ωτίῳ τῷ δεξιῶ, καὶ τῇ δεξιᾷ χειρὶ, καὶ
τῷ δεξιῷ ποδί, τὸ τὴν μὲν ἀκοὴν τοῖς δὲ
ξίας 5) αφορίζεται λόγοις, τὴν δὲ χειρα
τον πόδα τας δεξιαῖς πράξεσιν
ἐπιβαλλόμενον δὲ καὶ τῇ κεφαλῇ, δηλοῖ
την αφιέρωσιν τοῦ λογικοῦ. ὁ μέντοι δια-
μένας λεπρός, ἔξω 6) διῆγε τῆς πα
ρεμβολῆς ὡς ὁ ἀμεταμέλητα πλαίων
τῆς ἐκκλησίας ἐκβάλλεται.
ΕΡΩΤ. Κ.
भव्य
ώς
Το
Διατί τὸν γονοῤῥυῇ ἀκάθαρτον
ονομάζει;
τω
am dixi, naturalia nos inftrue. Καὶ ἤδη ἔφην, ὅτι διὰ τῶν φυσικῶν
Ka
re de vitiis animi, et ex illis παιδεύει τὰ γνωμικά, καὶ διδάσκει
dia
t) Cod. 3ύεται. 2) ὁ λεπρός. Cod. et pic. premittunt καθαριζόμενος. 3) Cod. et PIC.
ἀποδείκνυται. 4) τῆς ξύλον. Def. in Cod. 5) Cod, et Fic. αφοριείθαι. 6) διεγε
πλαίων. Def. in Cod. et apud piCo
a) Leuit. 15, 3.
QVÆST. IN LEVIT. CAP. XV.
197
τος ην,
Ο
διὰ τούτων, ὅπως ἐκεῖνα παγχάλεπα.
εἰ γὰρ ἡ κατὰ φύσιν γινομένη φύσις
ἀκάθαρτος, πολλῷ μᾶλλον ἡ λαγνεία
παράνομος. διδάσκει δὲ πάλιν ἡμᾶς φεύ-
γειν τῶν τοιούτων τὰς 1) συνουσίας. ἔφη
γὰρ ἀκάθαρτον εἶναι τὸν τῷ γονοῤῥυε,
προσπελάζοντα. ὅτι δὲ τῶν κατὰ φύσιν
γιγνομένων οὐδὲν ἀληθῶς ἀκάθαρτον,
2) αὐτὸς ὁ νόμος δηλοῖ. εἰ γὰς ὀτρακίνου
σκεύους ἅψαιτο ὁ γονοβρυής, συντρίζε-
θα τοῦτο κελεύει. εἰ δὲ χαλκοῦ, ή ξυ-
λίνου, ὕδατι ἀποσμήχεσαι. ἔδει δὲ καὶ
ταῦτα παραπλησίως τοῖς ὀτρακίνοις
συντρίβεται, είπερ ἄρα τῷ ὄντι ακάθας-
τόδε τὸ πάθος συνέβαινεν. οὗ
τω καὶ τὸν 3) ὀνειρώτιοντα ἀκάθαρτον
είναι φησι, καὶ τοὺς νόμῳ γάμου συνα-
πλομένους· καίτοι αὐτοῦ τὸν περὶ τοῦ
γάμου τεθεικότος νόμον, 4) καὶ πρῶτον
νόμον. ἀντὶ τούτου γὰρ ἔφη καταλείψει
ἄνθρωπος τὸν πατέρα αὐτοῦ, καὶ τὴν
μητέρα αὐτοῦ, καὶ προσκολληθήσεται
πρὸς τὴν γυναῖκα αὐτοῦ, καὶ ἔσονται οἱ
δύο εἰς σάρκα μίαν. πῶς οὖν ακάθαρτον
καλὰ τὸν κατὰ τὸν νόμον μιγνύμενον;
ἀλλὰ δῆλον ἐςὶν, ὡς καὶ τῆς κατὰ νόμον
5) μίξεως τὴν συμμετρίαν διδάσκει, και
παιδεύει παιδογονίας χάριν, ἀλλ᾿ οὐ φι-
ληδονίας γίνεθαι τὴν συνάφειαν. διὰ
τοῦτο τοὺς μιγνυμένες ακαθάρτες και
δὲ καὶ κελεύει 6) καθαίρεσθαι, ἵνα και
λύη τῆς συνουσίας τὸ συνεχὲς ἡ περὶ τὴν
κάθαρσιν ἀχολία. ὁ δὲ θεῖος ἀπόςολος
τοῖς τελείοις 7) γράφων τίμιος 8) ὁ
γάμος, καὶ ἡ κοίτη αμίαντος πόρνους
δὲ καὶ μοιχοὺς κρινεῖ ὁ Θεός.
Ο
Ο
nos doceri quam hæc fint atrocia,
eft, multo magis contraria eft le-
Nam fi fluxus naturalis impurus
eft, multo magis contraria eft le-
gi lafciuia. Docet nos quoque,
talium effe vitandos congreffus.
Dixit enim immundum effe, qui
ad feminifuum accefferit. Quod
vero nullum ex his quæ natura-
liter eueniunt, reuera immun-
dum fit, lex ipfa oftendit. Si
quidem vbi feminifuus ficile vas
tetigerit, illud conteri iubet: fiu
aneum aut ligneum, aqua defri
cari.
το
Atqui fi vere inmundus
erat qui fic erat affectus, opor-
tebat etiam hac vna cum faili-
bus conteri. Sic etiam qui in
fomno femen emiferit, impurum
effe ait, fimiliter eos qui lege
nuptiarum fe contingunt, cum
tamen ipfe de nuptiis legem eam-
que primam tulerit. Propter hoc,
inquit, a) relinquet homo patrem
ct matrem et adhærebit vxori
fue: et erunt duo caro vna. Quo
igitur modo eum afferit impu
rum, qui fecundum legem permi-
fcetur ? Sed conftat, illum mixtio-
nis quæ fecundum legem fr, mo-
derationem docere, et iubere, vt
liberorum procreandorum caufa,
non voluptatis * gratia, huiusmodi
copulatio fiat. Hanc ob rem eos
qui permifcentur impuros appel-
lat, et purgari præcipit, vt affi-
duitatem congrediendi cohibeat
purificationis occupatio. Diuinus,
autem Apoftolus fcribens ad per-
feltos ait: b) Honorabile commu-
bium, et rorus immaculatus : fur
bit Deus.
nicatores autem et adulteros iuaıca-
Ν 3
INTERR.
TX.
1) συνουσίας. Cod. et Fic. θυσίας. 2) Cod. et PIC. αὐτοῖς. 3) PIC. ὀνειρίπτοντα
4) καὶ πρῶτον νόμον. Def in Cod. et apud Pic. 5) μίξεως. Cod. φύσεως. PIC.
μηγνύμενον φύσεως. 6) Cod. καθαίρεσιν. 7) Cod. γράφει. 3) ο γάμος. Cod.
8)
addit ἐμπάσι, pro ἐν πᾶσι, vt legitur Hebr. 13, 4.
J
a) Gen. 2, 25.
b) Hebr. 13, 4.
198
B. THEODORETI
!
INTERR. XXI.
ΕΡΩΤ. και
Qua de caufa dicit eam effe immun- Διατί τὴν τὸ περιλὸν τοῦ αἵματος κατὰ
dam, quæ fanguinis fuperfluitatem, φύσιν ἐκκρίνουσαν ἀκάθαρτον
ὀνομάζει;
Q
naturaliter excernit? a)
I
વ
τα
us diximus de feminifuo, Α περὶ τοῦ γονος υοῦς εἰρήκαμεν,
eadem de ifta dicimus: ad ταῦτα καὶ περὶ ταύτης φαμέν.
hæc ne quis cum talibus commi- πρὸς δὲ τούτοις, ἵνα μηδεὶς τας τοιαύ
fceatur. Ferunt enim quidam ex
ταις συνάπτηται. Φασὶ γάρ τινες ἐκ τῆς
eo congreffu gigni damnum er
Iepram, hac fuperfuitate lzden- τοιαύτης συναφείας καὶ λώβην καὶ λέ
te formata corpora. Propterea di- πραν απογεννάσθαι, τοῦ περιπλώματος
cit illum immundum, qui talem ἐκείνου τὰ διαπλατζόμενα πημαίνοντος
mulierem attigerit. Paucis autem σώματα, τούτου χάριν ἀκάθαρτον εἶναι
harum legum caufas patefecit, φησὶ τὸν τῇ τοιαύτη συναπτόμενον, συν
dum ait: b) Er curabitis τε ας
zineam filii Ifraëlis ab impuritate τόμως δὲ τῶν τοιούτων νόμων τὰς αἰτίας
fua, er non morientur propter im- ἐδίδαξεν, εἰρηκώς καὶ ι) εὐλαβεῖς ποιήσε
munditiam fuam, cum polluerint τε τοὺς υἱοὺς Ἰσραὴλ ἀπὸ τῶν ἀκαθαρ
tabernaculum meum, quod eft in- σιῶν αὐτῶν, 2) καὶ οὐκ ἀποθανοῦνται δια
Quodfi ea quæ non τὴν ἀκαθαρσίαν αὐτῶν, ἐν τῷ μιαίνειν
fponte committuntur afferit pol αὐτοὺς τὴν σκηνήν μου τὴν ἐν αὐτοῖς.
luere, paret, multo magis dere-
ftanda effe voluntaria. Et hac εἰ δὲ τὰ ἀκούσια μιαίνειν ἔφη, δῆλον, ὅτι
quidem valde congruebant illis, πολλῷ μᾶλλον ἐναγῆ τὰ 3) ἑκούσια. καὶ
vtpote maxime lafciuis, et ne ταῦτα δὲ μάλα ἧς μελεν ἐκείνοις λα
quiter libidinofis. Nam quod γνιζάτοις οὖσι καὶ 4) κακομάχλοις, τότε
leue erat dum prætermittitur, ob-
feruarum paratiores eficiebat ad γὰρ παραβαινόμενον οὐ μέγα, και τη
potiora,
ρούμενον ἐπιτηδειοτέρους εἰργάζετο πρὸς
zer eos.
INTERR. XXII.
Quando fummus facerdos ingredieba-
tur in Sancta Sanctorum?
Pro
ropitiationis die, quem cele-
brari ftatuit Deus decimo die
in-
τα τέλεια.
απο
ΕΡΩΤ. κβ'.
Πότε ὁ ἀρχιερεὺς εἰς τὰ ἅγια τῶν
ἁγίων εἰσήει;
τη
Ἐν τῇ τοῦ ἱλασμοῦ ἡμέρᾳ, ἣν ἐπιτε
λείθαι προσέταξεν ὁ Θεὸς τῇ δε
feptini menfis : Dixit enim, με κάτη τοῦ ἑβδόμου μηνός· εἶπε γάρ φησι
quit, Dominus ad Mofen : c)' La. Κύριος προς Μωσήν λάλησον προς Αα
quere ad Aaron fratrem tuum, ne ρὼν τὸν ἀδελφόν σου, καὶ μὴ εἰσπορευές
ζων
omni hora ingrediatur Sanctuarium, θα πᾶσαν ὥραν εἰς τὸ
εἰς τὸ ἅγιον ἐσώτερον
quod eft intra velum, ad faciem του καταπετάσματος, εἰς πρόσωπον
propitiatorii, quod eft fuper arca τοῦ ἱλατηρίου, ὅ ἐσιν ἐπὶ τῆς κιβωτοῦ
reftimonii, et non morietur: quia in τοῦ μαρτυρίου, καὶ οὐκ ἀποθανεῖται, ἐν
1) Cod. εὐλαβεῖν. 2) και ούτε καταστεί αὐτῶν.
3) ἑκούσια. Cod. ακούσια, Minus bene.
μειδή μια χίμοις.
α) Leuit. 15, 25. b) Ibid. c. 15, 31.
γάρ
PICVS.
Deerant in Cod. quo vfus eft p
4) κακομάχλοις. Cod. et PIGio AQ9
c) Ibid, c. 16, 2.
QVÆST. IN LEVIT. CAP. XVI.
199
ω
Ο
γὰρ νεφέλη ὀφθήσομαι ἐπὶ τοῦ ἱλαξη.
βίου. ἐντεῦθεν δῆλον, ὡς ἐν τῷ ἱλαςηρίῳ
τὴν οἰκείαν ἐπιφάνειαν ὁ δεσπότης ἐποι-
στο Θεός καὶ τὴν οἰκείαν ἐμφαίνων αγα-
θότητα, οὐκ ἐν γνέφω και καπνώ, και
πυρὶ, καθάπερ τῷ Ἰσραήλ, ἀλλ᾽ ἐν νεφέ.
λη φωτοειδεῖ ἑωρᾶτο. ἐδίδαξε δὲ καὶ τῶν
θυσιῶν τὸν τρόπον, οἷς ἔδει τὸν ἀρχιερέα
χρησάμενον τῶν αδύτων κατατολμῆσαι.
ἐκέλευσε γὰρ μόσχον μὲν ἱερεῦσαι περὶ
ἁμαρτίας, κριὸν δὲ ὁλοκαυτῶσαι, καὶ
ταῦτα μὲν ὑπὲς ἑαυτοῦ προσενεγκεῖν,
ὑπὲς δὲ παντὸς τοῦ λαοῦ δύο τράγους
περὶ ἁμαρτίας λαβεῖν, καὶ ἕνα κοιὸν εἰς
ὁλοκαύτωμα, προσέταξε δὲ καὶ 1) κλή-
ζω
διελεῖν τοὺς τράγους, καὶ τὸν μὲν ἱε-
ρεῦσαι, τὸν δὲ εἰς τὴν ἔρημον ἀποτείλα.
τοῦτο δέ τινες ανοήτως νενοηκότες δαίμο-
νάτινα τὸν ἀποπομποῖον ἐνόμισαν. ἐπει-
δὴ ἔφη· ἕνα τῷ Κυρίῳ, καὶ ἕνα τῶ ἀπο-
πομπαίω. τοῦτο δέ γε ἐκ πολλῆς ὑπέλα-
Τον εὐηθείας. πῶς γὰρ οἷόν τε ἦν τὸν εἰ-
ρηκότα, οὐκ ἔσονταί σοι θεοὶ ἕτεροι πλην
ἐμοῦ, καὶ οὐ προσκυνήσεις οὐδὲ λατρεύω
σεις Θεῷ ἑτέρῳ 2) πλὴν ἐμοῦ, δαίμονι τι
νι τὴν ἴσην ἀπονεῖμαι 3) κελεῦσαι θυσίαν ;
ἔδει δὲ αὐτοὺς ἐπιτῆσαι τὸν νοῦν, ὅτι καὶ
τὸν ἀπολυόμενὸν τράγον ἑαυτῷ προσ-
ενεχθῆναι προσέταξε, λήψη γάρ φησι
τὸν τράγον τὸν ζῶντα ἔναντι Κυρίου,
τοῦ ἐξιλάσαθαι ἐπ᾿ αὐτοῦ, τοῦ ἐξαπο-
ςεῖλαι αὐτὸν εἰς τὴν ἀποπομπὴν εἰς τὴν
ἔρημον. τοῦτο δὲ δηλοῖ, ὡς αὐτὸς ὁ τρά
γος αποπομπαίος ἐκλήθη, ὡς ἀποπεμ.
πόμενος εἰς τὴν ἔρημον. τοῦτο γὰρ καὶ
τὰ ἑξῆς δηλοῖ καὶ λήψεται ὁ τράγος
ἐφ' ἑαυτῷ τὰς ἀνομίας αὐτῶν εἰς τὴν
ἄβατον. καὶ ὁ Σύμμαχος δὲ τὸν ἀπο-
ό
πομπαίον οὕτως ἡρμήνευσεν, εἰς τρά-
τα
Ο
Q
nube apparebo fuper propitiatorio.
Conftat ex hoc loco, Deum pe-
culiarem fui prafentiam exhibuis-
bonitatem demonftrans non in
fe in propitiatorio: fuam enim
caligine, ac fumo et igne, ficut
populo Ifrael, fed in nube per-
lucida confpiciebatur. Docuit
quoque ritum facrificiorum, qui
bus vteretur pontifex ingreffu-
facrifcare pro peccato, et arie-
rus adyta. Iuffit enim vitulum
tem in holocauftum: et hæc qui
dem pro fe offerre, pro vniuer-
το * autem populo duos hircos *
ριο peccato fumere, et arietem
vnum in holocauftum.
Præce-
pit quoque hircos forte diftin-
gui: et vnum quidem facrificari,
alterum autem in folitudinem
mitti. Quod quidam non rede
mutelligentes, demonem quendam
emillarium arbitrati funt, quia
emifario,
dixit, Vnum Domino, et vnum
emiffario. Sed hoc pro nimia
foliditare putauerunt. Quomo
do enim fieri poffet, eum qui
dixit, a) Non erunt tibi alii dit
prater me, et, non adorabis, ne-
Demoni cuidam parem dari ius
que feruies alteri deo præter me
Gife viatimam? Atqui conuenie-
bat illos aduertere animum, et
cognofcere, Deum hircum etiam
illum qui dimittitur offerri fibi
bircum viuum coram Domino, ad
juffifle. Sunes enim, inquit, b)
expiandum fuper eum, et ut emit-
ratur in folitudinem. Hoc autem
fatis innuit, quod hircus ipfe
dictus fit emifarius, vt qui emit-
tatur in defertum. Hoc enim ipfum
met hircus fuper fe iniquitares ipfo-
denotant quæ fequuntur : c) Eralis-
rumin defertum. Symmachus porro
emiflarium interpretatur, In hir-
N 4
cum
1) Cod. et Fic. κλῆρον. 2) πλὴν ἐμοῦ. Abeft a Cod. 3) κελεῦσαι. Def. in Cod.
et apud pic.
«) Exod. 20, 3. 5.
β) Lev 16, 10.
c) Ibid. c. 16, 22.
200
•
B. THEODORETI
HEODO
cum abfcedentem ita vt emittatur in
alemn.
اد
ο
γον ἀπερχόμενον, ὥςε ἀποςεῖλαι αὐτὸν
εἰς τὴν ἀποπομπήν· ὁ δὲ Ακύλας, εἰς
τράγον) ἀπολυόμενον εἰς τὴν ἔρημον. οὐ
τοίνυν Θεῷ τινὶ, ἢ δαίμονι ἀπετέλλετο,
ἀλλ' ἀμφότεροι μὲν τῷ Θεῷ προσεφέρον
το. τοῦ δὲ ἑνὸς θυομένου, ὁ ἕτερος τὰς
ἁμαρτίας τοῦ λαοῦ 2) αναλαμβάνων εἰς
τὴν ἔρημον απεπέμπετο. ὥσπερ γὰρ ἐπὶ
του καθαιρομένου λεπροῦ, τοῦ ἑνὸς ορισμ
9ου θυομένου, τὸ ἕτερον εἰς τὸ τούτου
αἷμα βαπλόμενον ἀπελύετο˙ οὕτως ὑπὲρ
τῶν τοῦ λαοῦ ἁμαρτημάτων δύο τράγων
ενός
Ο
emiffionem, Aquila autern, in hir-
cuin qui dimittitur in folitudi-
Non igitur Deo cuipiam
aut demoni mittebatur: fed am-
bo quidem offerebantur Deo, at
vnus mactabatur, alter autem af
fumptis peccatis populi in folitu
dinem emittebatur. Quinland
Quemadmo-
dum enim in purificatione le.
profi, vno paffere mactato, alter
illius fanguine tinatus dimitteba-
tur : ita duobus hircis oblatis
pro peccatis populi, vnus facri-
ficabatur, alter emittebatur. Hæc
vero typum gerebant Chrifi Do- προσφερομένων, ὁ μὲν ἐθύετο, ὁ δὲ ἀπε-
anini, ita vt hæc duo animalia πέμπετο. τύποι δὲ ταῦτα πάλιν τοῦ δὲ-
non pro duabus perfonis acci- σπότου Χριςοῦ τῶν δύο τούτων ζώων οὐκ
piantur, fed pro duabus natu- εἰς δύο πρόσωπα, ἀλλ᾽ εἰς δύο φύσεις
ris. Cum enim per vnum hir- λαμβανομένων. ἐπειδὴ γὰρ οὐχ οἷόν τε
cum adumbrari commode non εν
poffent mortalitas fimul et im ἦν ἐν ἑνὶ τράγῳ σκιογραφηθῆναι καὶ τὸ
mortalitas Chrifti Domini, (nam θνητὸν, καὶ τὸ ἀθάνατον τοῦ δεσπότου
hircus mortalis eft folum, neces- Χριςοῦ· θνητὸς γὰρ μόνον ὁ τράγος.
fario duos offerri iufit: vt ille αναγκαίως δύο 3) προσαχθῆναι προσέτα
qui maltabatur, carnis paffibilem ξεν ἕνα ὁ μὲν θυόμενος, τῆς σαρκὸς τὸ
naturam figuraret: qui vero fol- παθητὸν προτυπώση· ὁ δὲ ἀπολυόμενος
zuram impaffibilem. In hunc δηλώση τὸ ἀπαθὲς τῆς θεότητος. οὕτως
quoque modum beatus Dauid καὶ ὁ μακάριος Δαβὶδ τοῦ δεσπότου
prædicens Chrifti Domini paftio- Χριστοῦ τὸ πάθος, καὶ τὴν ἀνάπασιν, καὶ
nem, refurreftionem, et ad cx- τὴν εἰς οὐρανοὺς ἀνάβασιν προθεσπίζων
los afcenfionem, ait, a) Deus ἔφη ὁ Θεὸς ἐν τῷ ἐκπορεύεθαι σε ενώ
cum egredereris in confpectu po-
puli tui, cum tranfires per defer πιον τοῦ λαοῦ σου, ἐν τῷ διαβαίνειν σε ἐν
puli tui, cum tranfires per deler τῇ ἐρήμῳ γῆ ἐσείθη. καὶ γὰρ οἱ οὐρανοὶ
rum, terra commota eft: etenim
cali filauerunt. Atqui cum Chri- ἔταξαν. 4) ἐδιδάχθημεν δὲ ὡς τοῦ δεσπό-
fus crucifigeretur, nouimus ter- του ςαυρουμένου Χριςοῦ, καὶ γῆ ἐσείη,
* ram * effe commotam, et petras καὶ αἱ πέτραι ἐξξάγησαν, ὁ δὲ οὐρανὸς
αί
confractas, calum autem per fo- διὰ τοῦ σκοτισθέντος ἡλίου ἐμήνυσε τὴν
τῆς ἀσεβείας ὑπερβολήν. ἡ δέ γε ἔρημος
τοῦ θανάτου τύπος. τούτου γὰρ χάριν
ἔφη, ἐν τῷ διαβαίνειν σε ἐν τῇ ἐρήμῳ.
webatur, diuinitatis indicaret na-
lis obtenebrationem declaraffe im-
pietatis exceffum. Defertum vero
mortis erat figura. Ob id enim
dixit, cum tranfires per deferrum.
*
Ο
Ο
Ο
<
1) απολυόμενον. Hanc leftionem tuentur Codex et editio rici
Aquila tribuunt leftionem απολελυμένον. Vid. MONTF. 1. c. Τ.
2) Cod. et FIC. λαμβάνων. 3) προσαχθῆναι. Αbeft a Cod. et rico.
ἐδιδάχθησαν.
#) PL. 67, 7.8.
άλλα
Alii vero
Ι. p. 130.
4) Cod.
4
QVAST. IN LEVIT. CAP. XVI.
201
Ο
ο
TO
dis autem Dominus comparauit.
cœtum peccatorum. Statuet enim,
b)
ait, D) agnos a dextris, bados au-
tem a finiftris. Et in lege pro
Dominus ipfe aneum ferpentem
peccato offerebatur hœdus, fac
fui ipfius efe Gguram dixit. c)
Sicut enim Mofes, ait, exaltauit
ferpentem in deferto, ita exalta-
non pereat,
Quamn-
ἀλλὰ μηδεὶς ἀνάρμοςον ὑπολάβοι τὸ τρά. Porro nemo exiftimet ineptum,
γους προτυποῦν τοῦ σωτῆρος τὸ πάθος, hircos prafigurare pafionem Chri-
ἐπειδήπες ἀμνὸν αὐτὸν ὁ μέγας προσ- fti, cum ipfum magnus Ioan-
ηγόρευσεν Ἰωάννης. σκοπησάτω δὲ, ὡς nes appellauerit agnum: b) fed
οὐ μόνον ὑπὲς δικαίων, ἀλλὰ καὶ ὑπὲρ perpendat potius, quod non pro
1) ἁμαρτωλῶν ἑαυτὸν προσενήνοχεν. ἐρί catoribus feipfum obtulerit. He
iuftis tantum, fed etiam pro pec-
φοις δὲ τὴν τῶν ἁμαρτωλῶν συμμορίαν
αὐτὸς ἀπείκασεν ὁ δεσπότης. ζήσει γαρ,
2) ἔφη, τοὺς μὲν ἀμνοὺς ἐκ δεξιῶν, τοὺς
δὲ ἐξίφους ἐξ ευωνύμων. καὶ ἐν τῷ νόμῳ
δὲ περὶ ἁμαρτίας ἔριφος προσεφέρετο.
αὐτὸς δέ γε ὁ Κύριος τὸν χαλκοῦν ὄφιν
τύπον ἑαυτοῦ κέκληκεν, καθώς γάρ φη-
σι Μωσῆς ὕψωσε τὸν ὄφιν ἐν τῇ ἐρήμῳ,
οὕτως ὑψωθῆναι δεῖ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώ-
πε, ἵνα πᾶς ὁ πιςεύων εἰς αὐτὸν μὴ ἀπό- ri oporter filium hominis: vt omnis
ληται, ἀλλ᾽ ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον. εἰ τοίνυν qui credit in eum
εχη
ἀνάρμοςος τῶν τράγων ὁ τύπος, πολλῷ fed babeat vitam aternam.
μᾶλλον ὁ τὸ ἔφεως. ταῦτα μὲν ἐν 3) προ- obrem fi non quadrat hircorum
εδίδασκε τῆς οἰκεμένης τὴν σωτηρίαν. typus, multo minus ferpentis.
πεδαίες δὲ οἵα δὴ νηπίες ἐψυχαγώγει, Hæc ergo prænunciabant terrz
τὸ τὸν τράγον εἰς τὴν ἔρημον 4) απάγειν falutem. Iudzos vero tanquam
τὴν ἁμαρτίαν. ἀνεμίμνησκε γὰρ αὐτοὺς infantes dele&tabat, quod hircus
τῆς πολλάκις τολμηθείσης ἐν τῇ ἐρήμῳ peccata in defertum auferret: quia
παρανομίας καὶ τῆς ἀῤῥήτε τε δεσπό reducebat illis in mentem fcelus
το φιλανθρωπίας, δι᾿ ἣν τὰς ἐνδίκες τι- in deferto fepius admiffum, et
μωρίας διαφυγόντες, εἰς τὴν ἐπηγγελ- inenarrabilem Domini beneuo-
μένην εἰσεληλύθασι γῆν. ὅτω ταῦτα γε. lentiam, per quam iufis fup-
νέθαι κελεύσας, διδάσκει καὶ ὅπως εἶσ pliciis euitatis in terram promis
fam ingreffi funt. Hæc ita fieri
ελθεν εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων τὸν ἀρ
cum iuffiffet, docet etiam quo
χιερέα προσήκει. προσάξει γάρ φησιν
Λαβὼν τὸν μόχον τὸν περὶ ἁμαρτίας
5) τὸν περὶ ἑαυτ8, 6) καὶ ἐξιλάσεται πε-
εὶ ἑαυτῷ, καὶ τὸ οἴκε αὐτῷ. καὶ σφά-
ξει τὸν μόχον τὸν περὶ ἁμαρτίας τὸν
ἑαυτοῦ· καὶ λήψεται πλῆρες τὸ πυρείον
ἀνθράκων πυρὸς ἀπὸ τὸ θυσιατηρίε τε
ἀπέναντι Κυρίε, καὶ πλήσει τὰς χεῖρας
TO
ην
pato pontificem ingredi conue
niat in Sanda fandorum. Ad
ducet enim, inquit, d) Aaron vi
tulum pro peccato Fio: et expia
bir pro feipfo et domo fua, et
iugulabir vitulum pro peccato fuo,
accipietque ruribulum plenum pru-
nis ignis ab altari quod eft in con-
fpettu Domini, et implebit manus
Sulfa
N 5
1) Cod. ἁμαρτίας. 2) ἔφη. Abeft a Cod. 3) Cod. et PIC, προλέγει. 4) Vter-
que απαγαγεῖν. 5) τὸν περὶ ἑαυτοῦ. Cod. τὸν ἑαυτόν. FIC. τὸν ἑαυτοῦ. 6) και
καὶ τὸν ἑαυτοῦ. Def. in Cod. et apud pic.
#) Ioh. 1, 29. b) Matth. 25, 33. c) Ioh. 3, 14. 15. d) Lev. 16, 11 - 13.
202
B. THEODORETI
1
fuffitu fubtiliter compofito. Et
intrabit intrà velum; et fufi-
ru fuper ignem pofito in confpe-
alu Domini, vapor fuffitus ope-
viet propitiatorium quod eft fi-
pra arcam teftimonii: et non mo-
rietur. Ex hoc loco manife-
fum eft, extra velum fitum fu-
iffe altare fufiitus: neque enim,
fi intra illud fuiflet, prunas in
thuribulo accipere iuffus effet,
et hunc intra velum infere fut
fitum. Quod quidem nos etiam
docuit beatus Lucas, a) enarrans
gefta Zachariæ patris Ioannis Ba-
ptifta. Illo enim tempore in-
greffus fuerat et ipfe San&ta fan-
Etorum, et angelica vifione af-
fecus. Adhæc mandauit fangui-
ne vituli et hirci adfpergere di-
gito e regione propitiatorii fe-
pties. Quia enim feptem die-
bus vita reuoluitur, et quoti-
* die, vt * verbo dicam, modi-
aut grauiter delinquimus,
pro peccatis illis diebus con-
milis, fanguinis adfperfio ηι-
cum
nu-
Statuit-
mero par offerebatur.
que non eos tantum, fed etiam
tabernaculum expiari. Expiabit
enim, inquit, b) Santuarium ab
immunditiis filiorum Ifrael, a pra-
varicationibus eorum, et cunctis
peccatis ipforum. Iuxta hunc vi-
Insta hunc vi-
tum faciet in tabernaculo teftimonii,
quod adificatum eft inter eos in medio
impuritatis ipforum. Prohibuit ve-
ro quenquam adeffe, dum pontifex
Το
αὐτὸ θυμιάματος συνθέσεως λεπλῆς, καὶ
εἰσοίσει 1) ἐσώτερον το 2) καταπετάσμα.
τος καὶ ἐπιθήσει τὸ θυμίαμα ἐπὶ τὸ
πῦρ ἔναντι Κυρίε καὶ καλύψει ἡ ατμις
το θυμιάματος τὸ ἱλατήριον τὸ ἐπὶ τῶν
μαρτυρίων, καὶ ἐκ ἀποθανεῖται. δῆλον
ἐντεῦθεν, ὡς ἐκτὸς τὸ καταπετάσματος
3) το θυσιαςήριον το θυμιάματος ἔκειτο.
&
εν
τα
Q
γὰρ ἂν, εἴπες ἔνδον ἦν, εἰς τὸ πυρεῖον
τοὺς ἄνθρακας λαβεῖν ἐκελεύη, καὶ το
το εἴσω το καταπετάσματος ἐμβαλεῖν
το θυμίαμα, ἐδίδαξε δὲ τῦτο ἡμᾶς καὶ
ὁ μακάριος Λεκᾶς, τὰ κατὰ τὸν Ζαχα
ρίαν διηγέμενος, τὸν Ἰωάννε το βαπτις
πατέρα. κατὰ τὸτον γὰρ κἀκεῖνος τὸν
καιρὸν εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων 4) εἰσελή-
λυθε, καὶ τῆς ἀγγελικῆς ὀπλασίας ς) α
πήλαυσε. 6) ἐκέλευσε δὲ καὶ διαβράνοι
τῷ δακτύλῳ ἑπλάκις πρὸ τὸ ἱλατηρίε τε
αίματος τοτε μόχε καὶ τὸ τράγο. ἐπει
δὴ γὰρ ἐν ἑπτὰ ἡμέραις ο βίος ανακυκλεῖ
τα, καθ᾿ ἑκάτην δὲ ὡς ἔπος εἰπεῖν ἡμέραν,
ώς
ἢ σμικρά, ἢ μεγάλα πλημμελεμεν, ἰσά
ριθμος προσεφέρετο ταῖς ἡμέραις ὁ τὸ
αίματος ξαντισμὸς ὑπὲρ τῶν ἐν ταύταις
γιγνομένων πλημμελημάτων. λέγει δὲ
τέτο, μὴ μόνον αὐτοὺς, ἀλλὰ καὶ τὴν σκη-
νὴν καθαίρειν. ἐξιλάσεται γάρ φησι
7) περὶ τῶν ἁγίων ἀπὸ τῶν ἀκαθαρσιῶν
τῶν υἱῶν Ἰσραήλ, καὶ ἀπὸ τῶν ἀδικημά
των αὐτῶν περὶ πασῶν τῶν ἁμαρτιῶν
αὐτῶν καὶ οὕτω 8) ποιήσει τῇ σκηνῆ τὸ
τη
μαρτυρίε τῇ ἐκτισμένη ἐν αὐτοῖς ἐν μέσῳ
τῆς ἀκαθαρσίας αὐτῶν. ἐκέλευσε δὲ μή
δένα παρεῖναι ταύτης ὑπὸ τὸ ἀρχιερέως
اد
η
Yivo-
1) Cod. et Fic. ἐνδότερον. 2) καταπετάσματος. Cod. addit τὸ ἱλατήριον. 3) τὸ
θυσιαςήριον - καταπετάσματος. Hæc ob ὁμοιοτέλευτα, vt videtur, e Codice
quo PICVS vfus fuit, exciderant. Notulam itaque in margine editionis
fuæ p. 120. ad vocem ἐμβαλεῖν adpofuit, Deeft οὐ δεῖ. Sed ne fic quidem
conftaret fenfus. 4) Cod. et Fic. εἰσεληλύθει. ς) Cod. et PIC. ἀπελελαύκει.
6) Cod. ἐκελεύη, Bene. η) περὶ τῶν ἁγίων. Præftat lectio τὸ ἅγιον, quam
Leuit. 1. c. hauent Codices plurimi. 8) God, ποιήσεις.
a) Luc. I, 9.
b) Lev. 16, 16.
99
QVAST. IN LEVIT.
CAP. XVI. XVII.
203
απ
γινομένης τῆς λειτεργίας. λέγει δὲ καὶ
τὸν καιρὸν, καθ᾿ ὃν προσήκει καὶ ταῦτα
γενέθαι. δεκάτη γάρ φησι το μηνός
1) κακώσετε τὰς ψυχὰς ὑμῶν καὶ πᾶν
ἔργον 3' ποιήσετε, ὁ αὐτόχθων, καὶ ὁ
προσήλυτος ὁ προσκείμενος ἐν ὑμῖν. ἐν
γὰρ τῇ ἡμέρα ταύτη εξιλάσεται περὶ
ὑμῶν καθαρίσαι ὑμᾶς ἀπὸ πασῶν τῶν
ἁμαρτιῶν ὑμῶν ἔναντι Κυρίε, και καθα-
ριθήσεθε. σάββατα σαββάτων ἀνά-
παυσις αὕτη ἔται ὑμῖν, καὶ κακώσετε
τὰς ψυχὰς ὑμῶν νόμιμον αἰώνιον. σάζ.
Κατα δὲ σαββάτων, ὡς ἅγια αγίων, ἐκά-
λεσε, πολλῷ γὰρ τὸ σαββάτε αὕτησε.
βασμιωτέρα ἡ ἑορτή, κάκωσιν δὲ τὴν νη-
κείαν ὠνόμασεν. εἶτα ἐπάγει ἅπαξ τε
ἐνιαυτ82) ποιηθήσεται καθάπερ συνέτα.
ξε Κύριος τῷ Μωσῆ, καὶ τῖτο δὲ προτυ-
παὶ τὴν κατὰ σάρκα το σωτῆρος ἡμῶν
οἰκονομίαν. ὥσπερ γὰρ ἅπαξτε ἐνιαυτὸ
ὁ ἀρχιερεὺς εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων εἰσιών
ταύτην ἐπετέλει την λειτεργίαν, ὅπως ὁ
δεσπότης Χριτος, ἅπαξ τὸ σωτήριον πά.
θος ὑπομείνας, εἰς τὸν ἐξανὸν ἀνελήλυ-
θεν, αιωνίαν λύτρωσιν εὑράμενος, ἡ φη-
σὶν ὁ θεῖος ἀπόςολος.
ΕΡΩΤ. κγ'.
Διατί ἀπαγορεύει πόρξω τῆς σκηνῆς
θύεθαι τὰ ἐπιόμενα θρέμματα;
Είδει τὴν ἐνίων ασέβειαν, καὶ ὅτι τοῖς
H
اد
اد
اد
δαίμεσι θυσίας προσοίσεσι. προσ-
έταξε τοίνυν πάντα θύσαι βελόμενον ἢ
μόχον, ἢ πρόβατον, ἢ αίγα, παρὰ τὴν
θύραν τῆς σκηνῆς ἀγαγεῖν, καὶ τὸ αἷμα
ἐκχέας, και μεταλαβεῖν οἴκαδε τῶν
κρεῶν τὸν δὲ τὸτο μὴ δρῶντα, ὡς φόνε
ἔνοχον κατηγορεῖσθαι ἐκέλευσεν. αἷμα
γάς φησι λογιθήσεται τῷ ἀνθρώπῳ
ἐκείνῳ αἷμα ἐξέχεεν, ἐξολοθρευθήσεται
ἡ ψυχὴ ἐκείνη ἐκ τὸ λαὸ αὐτῆς, καὶ ὅτι
ab
munus illud peragebar. Notat
brari deceat. Decimo, ait, a) die
etiam tempus, quo ifthæc cele-
menfis afligetis animas veftras,
mulumque opus facieris, fiue in
digena, fiue aduena, qui appofi
tus eft vobis. Hoc enim die ex
τι omnibus peccatis veftris coram
Piabit pro vobis, vt mundet vos
Domino, et mundabimini, Sabb
rum fabbatorum requies erit vo-
bis, et offligeris animas veftras
lege perpetua. Sabbata porro fab-
barorum dixit, quemadmodum
fum longe celebrius eft fabbato,
Santa fanatorum: nam hoc fe-
Ieiunium vero afiationem appel-
lauit. Deinde fubiungit: b) Semel
in anno fet uuxta ritum quem
Cete-
confiruit Dominus Mofi.
penfationem Saluatoris noftri fe-
rum hoc quoque præfigurat dis-
cundum carnem. Sicut enim fe-
mel in anno Pontifex ingrediens
in Sanda fanaorum facrifcium
iftud peragebat: ira Dominus
Chriftus, poftquam femel paffio-
in cælumn, aterna redemptione
nem falutarem pertulit, afcendit
inuenta, vt perhibet diuinus Apo-
ftolus. c)
INTERR. XXIII.
Quare prohibet pecudes quæ com-
N
eduntur immolari procul a
'Tabernaculo ? d)
ouerat quorundam impietatem,
et quod dæmonibus effent vi-
etimus oblaturi. Propterea confi-
vitulumn, ouem, aut capram, addu
tuit, vt quicunque vellet immolare
ceret ad fores tabernaculi, et fan-
guinem eiunderet, et domi de car-
nibus fumeret: qui vero hoc non
feciffet, tanquam cædis reum accu-
fari
καὶ praecepit. Sanguis enim, ait, e)
reputabitur homini illi : fangui
nem effudit, `delebitur anima illius
de populo ipfius. Quod autem
legis
α) κακώσετε. Nonnulli Codices habent ταπεινώσετε. 2) Cod. et Fic. ποιήσετε.
n) Lev. 16, 29 - 31. b) Ib. c. 16,34, c) Hebr. 9, 12. d) Lev. 17, 3-6. 2) Ib. c. 17, 4
204
B. THEODORETI
viget apud Iudæos. Nam facerdos
tur.
legis ea fit intentio quam dixi, fe-
quentia docent: offeret enim faccr.
dus, ait, a) adipem in odorem fuaui-
tatis Domino. Et nequaquam vltra
immolabunt hoftias fuas vinis, quos
fornicando fecuri funt. Staturum fem.
pirermum erit vobis in generationes
veftras. Ifta lex in hunc vsque diem
ipfe mactat animalia quæ comedun-
Prohibuit etiam edere fangui-
nem, et rationem fubiecit: Anima
enim, inquit, b) omnis carnis fanguis
illius eft: et ego dedi vobis illum, ad
expiandum fuper altare pro anima-
bus veftris: fanguis enim cius pro
anima illius expiationem faciet. Pro.
preren dixi filus Ifrael, Nullus ve.
Arum fanguinem edet : ne aduena
quidem, qui appofitus eft vobis,
eder fanguinem. Sicut enim tu, in-
quit, immortali anima prædituses:
fic animal irrationale fanguinem ha-
bet loco animæ. Hanc vtique ob
caufam præcipit ratione carentem
animam, hoc eft fanguinem, oferri
pro tua anima rationali et immorta-
li. Hunc autem fi edis, animam
comedifti: rationalis enim anima
locum ille obtinet. Idcirco talem
efum cadem appellauit. Eadem
ob caufam arcet ab edendis anima-
libus mortuis, eo quod fanguis non
fuerit feparatus a corpore.
INTERR. XXIV.
Ouidam arguunt leges latas de mu-
pris, aiuntque illa a Deo effe inter-
dila, qua nusquam vnquam accidunt.
Quis enim committat vt matri
fuæ permifceatur, aut coëat
cum pecore?
ων
οι
Ο
Ο
τ τον ἔχει τὸν σκοπὸν ὃν ἔφην ὁ νόμος;
διδάξει τὰ ἑξῆς, ἀνοίσει γάρ, φησὶν, ὁ ἱε
ρεὺς τὸ τέας εἰς ὀσμὴν εὐωδίας τῷ Κυρίῳ.
και 8 θύσεσιν ἔτι τὰς θυσίας αὐτῶν τοῖς
ματαίοις, 1) ὧν αὐτοὶ ἐκπορνεύεσιν ὀπίσω
αὐτῶν. νόμιμον αἰώνιον ἔςαι ὑμῖν εἰς τὰς
γενεὰς ὑμῶν. ἔτας ὁ νόμος μέχρι το
παρόντος παρὰ Ιεδαίοις κρατεῖ, ὁ γὰρ
ἱερεὺς θύει τὰ ἐπιόμενα ζῶα. απηγόρευ
σε δὲ καὶ τὸ ἐπίειν αἷμα, καὶ τὴν αἰτίαν
ἐδίδαξεν. ἡ γὰρ ψυχή φησι πάσης σαρ
κὸς αἷμα αὐτὸ ἐςιν, καὶ ἐγὼ δέδωκα ὑμῖν
αὐτὸ ἐπὶ τὸ θυσιατηρίε ἐξιλάσκεθαι
περὶ τῶν ψυχῶν ὑμῶν. τὸ γὰρ αἷμα
αὐτῇ ἀντὶ τῆς ψυχῆς αὐτοῦ ἐξιλάσε
ται. διὰ τὸτο εἴρηκα τοῖς υἱοῖς Ἰσραήλ
πᾶσα ψυχὴ ἐξ ὑμῶν οὐ φάγεται 3) αί
μα, και ο προσήλυτος ὁ προσκείμενος
ὑμῖν οὐ φάγεται 3) αἷμα. ὥσπερ φησὶ
σὺ ψυχὴν ἀθάνατον ἔχεις, οὕτω τὸ ἄ-
λογον ζῶον ἀντὶ ψυχῆς ἔχει τὸ αἷμα.
οὗ δὴ χάριν κελεύει τὴν τὸ ἀλόγο ψυ
χὴν, τετέςι τὸ αἷμα, ἀντὶ τῆς σῆς
προσενεχθήναι ψυχῆς τῆς ἀθανάτε
και λογικῆς. ἐὰν δὲ τὸ το φάγης, ψυ
χὴν ἐπίες λογικῆς γὰς ψυχῆς τέτα
τάξιν πληροῖ· διὸ καὶ φόνον τὴν βρῶσιν
ὠνόμασε. τέτε ἕνεκεν καὶ τὰ τεθνηκότα
τῶν ζώων ἀπαγορεύει ἐσθίειν, ὡς τὸ αι.
ματος μὴ χωρισθέντος το 4) σώματος.
ΕΡΩΤ. κδ'.
συ
ου
τα
τα
Τινὲς μέμφονται ταῖς περὶ τῶν γάμων
νομοθεσίαις, λέγοντες ἀπαγορεῦσαι τὸν
Θεὸν τὰ μηδαμῆ μηδαμῶς 5) γινόμενα.
τίς γάρ φησιν ἠνέχετο τῇ ἑαυτὸ
μιγῆναι μητρί, ἢ τίς πώπο
τε συνεγένετο κτήνει;
اد
αν
اد
n
Nunquam Deus interdixit quod Οὐκ ἂν ὁ Θεὸς τὸ παρ' ἐδενὸς τολμης
nemine tentatum eft: et quod
θὲν ἀπηγόρευσε. καὶ ὅτι ταῦθ'
στως
I)
ών. Recepta lectio huius loci eft, οἷς.
2) αἷμα. Def. in Cod. 3) αἷμα. Hoc
loco def. in Cod. et apud ric. 4) σώματος. Cod, et PIC, ζώου. 5) Cod. et
PIC. γεγενημένα.
4) Lev. 17, 7. 8. b) Ib. c. 17, 11. 12.
+
QVAST. IN LEVIT. CAP. XVIII. 205
ὕτως ἔχει, μαρτυρεῖ τὸ τ δε τε νόμε
ita fe res habeat, teftatur huius legis
προοίμιον. ἔφη γὰρ ὅτως· κατὰ τὰ ἐπι- proemium. Sic enim ait: a) Se
τηδεύματα τῆς Αἰγύπλε ἐν ᾗ παρῳκής
σατε ἐν αὐτῇ, ἐ ποιήσετε, καὶ κατὰ τὰ
ἐπιτηδεύματα τῆς ι) γῆς Χαναάν, εἰς ἣν
ἐγὼ εἰσάγω ὑμᾶς, ἐ ποιήσετε, καὶ τοῖς
νόμοις αὐτῶν ἐ πορεύσεσθε. ὅτω ταῦτα
εἰπὼν, διδάσκει τὰ ὑπ᾽ ἐκείνων τολμηθέν.
τα, καὶ τὴν τοιαύτην ἀπαγορεύει πρᾶ
ξιν. ὅτι δὲ πολλὰ τοιαῦτα τολμᾶται,
μαρτυρέσι καὶ Πέρσαι μέχρι το παρόν-
τος, ἐμόνον ἀδελφοῖς, ἀλλὰ καὶ μητρά.
σε καὶ θυγατράσι νόμῳ γάμε μιγνύμε-
νοι· καὶ τὰς ἄλλας δὲ παρανομίας τολ-
μῶσι πολλοί.
ΕΡΩΤ. κέ.
Τί ἐςιν, ἀπὸ τὸ σπέρματός σε ἐ δώσεις
λατρεύειν ἄρχοντι, καὶ ἐ βεβηλώσεις
&
τὸ ὄνομά με τὸ ἅγιον˙
ἐγὼ Κύριος;
cundum inftituta terra Aegypti,
in qua habitafis, non facietis: er
fecundum inftituta regionis Cha-
naan, ad quiam ego introduco vos,
non agetis: nec in legibus eorum
ambulabitis. Hæc vbi dixit, do.
cet quæ perpetrata funt ab eis,
et talia prohibet agere. Quod
autem fimilia permulta perpetren-
tur, teftes funt etiam Perfa in
hunc vsque diem, qui non foro-
ribus folum, fed etiam matribus
ac filiabus nuptiarum lege per-
mifcentur, et alia
mifcentur, et alia quoque fcelera
plures admittunt.
INTERR.
XXV.
Oud hoc eft, Non dabis de Jenuine
τo, vt feruiar principi, nec pollues
nomen meum fanctum : ego
Dominus ? b)
2) Τὸ Ἑβραϊκὸν τὸ Μολόχ, ἔχει, και Hebraica litera habet Moloch
εν
οἱ λοιποὶ δὲ ἑρμηνευταὶ τετοτε.
θείκασιν. εἴδωλον δὲ τᾶτο ἦν. διὸ καὶ διὰ
το προφήτε 3) φησὶν ὁ Θεός μὴ σφάγια
καὶ θυσίας προσηνέγκατέ μοι ἐν τῇ ἐρή-
μῳ ἔτη τεσσαράκοντα υἱοὶ Ισραήλ, και
ἀνελάβετε τὴν σκηνὴν το 4) Μολόχ, καὶ
τὸ ἄκρον τὸ Θεὸ ὑμῶν 5) Ῥεφάν, τες τύ-
πες ὃς ἐποιήσατε 6) προσκυνεῖν αὐτοῖς.
ἀπαγορεύει τοίνυν τὸ τὲς παῖδας ἱεροδέ‐
λες ν τοῖς εἰδώλοις προσφέρειν ὡς δέ τι-
νες φασί, τὸ τοῖς 8) αλλοφύλοις ἄρχε
σι μὴ διδόναι τες παίδας, ὥςε εἶναι αὐτῶν
Το
tes
quod reliqui etiam interpre-
τος pofuerunt. Hoc autem erat
idolum. Propterea Deus per pro-
phetam ait,c) * Numquid vidimas »
et hoftias obtuliftis mihi in defer-
το quadraginta annis, fili Ifraele
Εεt tamen recepiftis tabernaculum
Moloch, et fidus dei veftri Res
plan, figuras quas feciftis vt ado-
alios fuos offerant idolorum mi-
Prohibet ergo ne
nigros: vel, vt quidam aiunt,
ne dent pueros fuos alienis
principibus, vt fint illorum
raretis eas.
ferui
1) γῆς. Def. in Cod. et apud erc. 2) Τὸ ἀσεβείας, Integrum hunc locum
e Catenis regiis attulit MONTF. 1. c. T. 1. p. 133. ad Lev. 18, 21. non addito
THEODORETI nomine. 3) Φησίν. Apud MONTF, premittitur τοῦτο.
4) Μολόχ. Loco cit. precedit Θεοῦ. ) Ρεφάν. Hanc leftionem intra quo-
que ad Am. 5, 25. fequitur THEODORETVS. Apud MONTF. eft Ραμάν.
6) προσκυνεῖν αὐτοῖς. Ita non modo apud MON Tr, fed etiam in N. T. legitur
Ad. 7, 43. Sed Am. 5, 25. in graeca Verfione deeft προσκυνεῖν, et pro αὐτοῖς
plurimi Cod. habent ἑαυτόν. 7) Apud MON CF, τῶν εἰδώλων. 8) Apud
MONTF. ἄλλοις
a) Lev. 18,'3.
b) Ib. 6. I, I f) Am. §, 85,
206
2
B.
THEODORETI
ferui, vel armigeri: ne participes οἰκέτας, ἢ δορυφόρες, ἵνα μὴ τῆς ἐκεί
fiant impietatis eorum.
νων 1) μεταλάχωσιν ἀσεβείας.
INTERR. XXVI.
Quidnam illud eft, Ne vos exhorre.
fcat terra cum eam pollueritis, ficut
exhorruit gentes quæ vos
præcefferunt? a)
ΕΡΩΤ. κς'.
Τί έςιν, ἵνα μὴ προσοχθίσῃ ὑμῖν ἡ γῆ
ἐν τῷ μιαίνειν ὑμᾶς αὐτὴν, ὃν τρό
που προσώχθισε τοῖς ἔθνεσι
τοῖς πρὸ ὑμῶν;
Navos execrata ci guamndros: Μὴ βδελύξηται ὑμᾶς, φησίν, ὡς ἔβδες
eft
pro eo ac fi dicat, ficut eos fun-
ditus deleui propter multa fcele-
ra, tradidique vobis terram illo
rum, ita vos plectam, fi fimilia
perpetraueritis.
INTERR. XXVII.
Ouomodo intelligendum, Iumenta
rua non facies coire cum alterius ge.
neris animantibus: nec feres vineam
tuam diuerfo femine : et, Vefte
e duobus texta adulterata
non indueris? b)
requenter admonui, per fen-
F
:
fibilia doceri quæ fpectant ad
animum. Prohibet ergo diuer-
forum generum coitum, veluti
equi et afini: ne ab irrationali
bus animalibus ad ratione prg
ditos tranfeat illegitima permix-
tio. Eandem ob caufam veftem
ex lana et lino contextum vocat
adulteram, docens contrarias ope,
rationes non exercere. Et quod
his verbis non veftem, fed ope-
rationem adulteram innuat, pro-
bant velamenta Tabernaculi ex
variis filis contexta. Sic etiam
intelligendum eft quod dicitur de
vinea. Apoftolus autem contra-
here focietatem cum infidelibus
prohibet, dum ait: c) Nolite con-
fociare vos infidelibus.
λύξατο τὸς Χαναναίες· ἀντὶ τε,
ὥσπερ ἐκείνες διὰ τὰς πολλὰς αὐτῶν
παρανομίας 2) πανωλεθρία παραδες,
ὑμῖν τὴν γῆν παραδέδωκα, ὅτως ὑμᾶς
τὰ ὅμοια δράσαντας τιμωρήσομαι.
ΕΡΩΤ. κζ'.
Πώς νοητέον, τὰ κτήνη σε 8 κατοχεύσεις
τα ἐ
3) ἑτέρῳ ζυγῷ, καὶ τὸν ἀμπελῶνα σε 8
κατασπερες διάφορον. καὶ ἱμάτιον
ἐκ δύο ὑφασμένον κίβδηλον
ἐκ ἐπιβαλᾶς σεαυτῷ;
Πολλάκις ἔφην, ὅτι διὰ τῶν αἰσθητῶν
απο
1
διδάσκει τὰ νοητά. ἀπαγορεύει τοί
νυν τῶν ἑτερογενῶν τὴν ὀχείαν. 4) οἷον
ἵππε καὶ ὄνει ἵνα μὴ διαβῆ ἀπὸ τῶν
αλόγων εἰς τὰς λογικὲς ἡ παράνομος
μίξις, τότε χάριν καὶ τὸ ἐξ ἐρίς καὶ λίνε
υφασμένον ἱμάτιον κίβδηλον ὀνομάζει δι
δάσκων πράξεις 5) ἐναντίας μηδαμῶς ἐπι
τηδεύειν. ὅτι γὰρ ἐτὸ ἱμάτιον κίβδηλον
λέγει, ἀλλὰ τὴν πρᾶξιν διὰ τέτε δηλοῖ,
μαρτυρᾶ τῆς σκηνῆς τὰ καλύμματα ἐκ
διαφόρων κατασκευαθέντα νημάτων.
ὅτω νοητέον καὶ τὰ περὶ τὸ ἀμπελῶνος.
καὶ ὁ ἀπόςολος δὲ τὴν πρὸς τὰς ἀπίτες
κοινωνίαν ἀπαγορεύει λέγων, μὴ γίνεσθε
ἑτεροζυγέντες ἀπίςοις,
Ο
τα
ΕΡΩΤ.
r) Apud MONTF. μετάχωσιν. 2) Cod. πανωθείᾳ ex errore Librarii, vt vide-
tur. 3) ἑτέρῳ ζυγῷ. Recepta le&tio 1. c. in Verf. gr. eft ἑτεροζυγῳ. 4) οἷον.
Abeft a Cod. et PICO. 5) ἐναντίας. Cod. præmittit καὶ εἰς. Minus bene.
a) Leuit. 18, 28. b) ib. c. 19, 19. c) 2 Cor. 6, 14.
QVEST. IN LEVIT. CAP. XIX.
207
*
κή.
ΕΡΩΤ.
Τί ἐςιν ἐποιήσετε ι) σισόην ἐκ τῆς κόμης
τῆς κεφαλῆς ὑμῶν, 2) ἐδὲ φθερείτε τὴν
ὄψιν τὸ πώγωνος ὑμῶν. καὶ 3) ἐντομίδας
ἐπὶ ψυχῇ ἐ ποιήσετε τῷ σώματι ὑμῶν,
και γράμματα ςικτὰ ἐ ποιήσετε
ἐν ὑμῖν;
4) Τινὲς τὸ σισόην τὰς ἐξ ἐπιτηδεύσεως
έλας γινομένας 5) τρίχας ἡρμή-
νευσαν. ἐγὼ δὲ 6) οἶμαι τὸν νόμον ἀπαγο-
ρεύειν ἄλλο. εἰώθασιν Ἕλληνες μὴ ἀπο-
κείρειν τῶν 7) παιδίων τὰς κορυφὰς, αλ.
λὰ δ) μαλλὲς ἐᾶν, καὶ τέτες μετὰ χρό-
νον ανατιθέναι τοῖς δαίμοσιν. εἰώθασι δὲ
καὶ τὰ γένεια ξυρᾶσα ἡνίκα ἐπένθεν,
καὶ τέμνεθαι τὰς παρειὰς εἰς τὴν τῶν
τετελευτηκότων τιμήν. καί τινα δὲ τὸ
σώματος μόρια βελόναις ἐκέντων, και
μέλαν ἐπέβαλλον, εἰς θεραπείαν τῶν δαι-
μόνων, ταῦτα ἐν ὁ θεῖος νόμος απα-
γορεύει.
ΕΡΩΤ. κθ'.
·
Τί ἐςιν ἐγγαςρίμυθος;
Τινὲς ὑπὸ 9) δαιμόνων 10) ἐνεργέμενοι,
ἐξηπάτεν πολλὲς τῶν ἀνοήτων, ὡς
δῆθεν ι) προαγορεύοντες· ὃς ἐντεζομάν-
τες οἱ Ἕλληνες 12) προσηγόρευον, ὡς ἔν-
δοθεν δοκέντος τὸ δαίμονος φθέγγεθαι.
ως
INTERR. XXVIII.
Quid eft, Non facieris fifoën ex σου
ma capitis veftri, neque corrumpe-
tis faciem barba veftra, neque fa-
cieris ob animam incifiones in corpo-
re veftro, neque facietis literas
impreſſas in vobis? a)
Siroën quidam interpretati funt
capillos de induftria crifpos
faltos. Ego vero exiftimo lege
aliud interdici.
aliud interdici. Nam moris eft
apud Gracos capita puerorum
non attondere, fed finere * capil-
los promitti, et hos poftea dz-
monibus dedicare. Confueue-
rant etiam radere barbam cum
aliquem lugerent, et genas inci-
dere in honorem defun&torum.
Aliquas etiam corporis partes acu-
bus compungebant et atramen-
mentum immittebant in reueren-
tiam demnonum. Hæc igitur di
vina lex interdicit.
INTERR. XXIX.
Quidnam eft engaftrimythus ?b)
Quidam a demonibus agitati,
fimplices multos deceperunt,
quafi prædicerent: quos Græci
tan-
enteromantas appellarunt :
quam ex interioribus dzmon vi
deatur vocem emittere.
INTERR.
1) σισόην. Ita oi o. exprimunt hebr. 5, quod Aquila vertit κλίμα, (Ali
legunt κλῆμα, ) Symm. ὄψιν, vel vt MONTF. e Cod. bafil. emendauit, πρόσο
ψιν. Vid. MONTF. ad h. 1. p. 137. 2) οὐδὲ φθες. Cod. φθειριεῖτε, omiffa
Particula οὐδέ Minus bene. 3) ἐντομίδας. Einendandum fcholion in edit.
Verf. τῶν ό. LAMB. BOSII, vbi ad hanc vocem Lev. 19, 28. obuiam, nota-
tur, », Theodoret. leg. ἐκτομίδας.,, 4) Τινές - δαίμοσιν. Hæc ad Lev. l. c.
attulit Bosivs, fed non prorfus eadem funt. 5) τρίχας. Αbeft apud so-
SIVM 1. c. 6) ο μαι. BOSIVs præmittit ἄλλο, quod deinde fequitur.
7) Cod. et PIC. παΐδων. 8) μαλλοὺς ἐν. Prius abeft a Cod. noftro.
μᾶλλον ἐᾷν τοὺς μαλούς. BOSI vs l. C, ἐᾶν τοὺς μαλλούς. 9) δαιμόνων. Cod. et
Pic. addunt τινῶν. Sic quoque legit Bosivs, qui haec verba ad Lev. 19, 31.
attulit. 10) BOS. 1. c. ἐγγαςρούμενοι. ") Cod. et Pic, προσαγορεύοντες.
12) PIC. et Bos. προσαγορεύουσιν.
a) Leuit. 19, 27. 28.
b) Ibid. c. 19, 31. et c. 20, Q.
PIC.
203
B. THEODORETI
INTERR. ΧΧΧ.
Ouare facerdotibus potifimum leges
de nuptiis praefcribit? a)
Temperantia typum facerdotem
effe oportebat: et vt fince.
rum genus permaneret, nullam
contumeliæ præbere occafionem
conuitiari volentibus. Propterea
diuinus Apoftolus iubet Dei mi-
mum etiam ab extraneis: με non
in opprobrium, inquit, b) incidat,
et in laqueum diaboli. Hac de cau-
fa fcortuum Ifraeliticum interfici iu-
bet, filiam autem facerdotis con-
fimilis fceleris ream flammis exu-
niftrum teftimonium habere bo-
ri. c) Immo propter querulam Iu.
dzorum naturam, neque vllum,
qui maculam aliquam habebat in
corpore, permifit minifterio fun-
gi: per affectiones non fponte
fufceptas prohibens eas quæ pro-
cedunt a voluntate. Oculorum
quippe occaecatio, cognitionis ino-
piam fignificat: auris amputatio,
inobedientiam: naris autem abla-
tio, difcretionis priuationem: ma
nus abfciflio, in agendo fotor
diam : eodemque modo reliqua
funt intelligenda. Idcirco viai-
mas omnibus membris integras
offerre iubet: per ea quæ oferun-
tur inftruens oferentes, vt habeant
finceras animæ operationes. Inter
cetera vero abeffe iubet d) eum cui
genitalia abfciffa funt aut contuma:
fecundum enim bonis effe illumn
oportet, qui curat diuinum minifte-
rium.
INTERR. XXXI.
Cur primogenita pecorum poft
octauum diem offerri
iuffit? e)
ΕΡΩΤ. Α'.
{
το
Τίνος χάριν τοῖς ἱερεῦσι περὶ τῶν γά
μων διαφερόντως νομοθετεῖ;
1) δει τύπον εἶναι τὸν ἱερέα σωφρο
"E
σύνης, καὶ ἵνα τὸ γένος άκραι
φνές διαμείνη, μηδεμίαν ὕβρεως ἀφορμὴν
τοῖς λοιδορείθαι βελομένοις παρέχον.
διὸ καὶ ὁ θεῖος ἀπότολος ἀγαθὴν ἔχειν
μαρτυρίαν καὶ παρὰ τῶν ἔξωθεν τὸν τῷ
Θεῷ λειτεργέντα διαγορεύει, ἵνα μὴ εἰς
ὀνειδισμόν 2) ἐμπέση, καὶ παγίδα το
διαβόλε. τέτε χάριν τὴν μὲν Ἰσραηλί
τιν 3) πορνεύεσαν αναιρεῖθαι κελεύει.
τὴν δὲ τὸ ἱερέως θυγατέρα παραπλή
σια τολμῶσαν ἐμπιπρᾶσθαι. διὰ δὲ τὸ
Ιεδαίων μεμψίμοιρον, ἐδὲ τὲς ἔχοντάς
τινα μῶμον σωματικὸν λειτεργεῖν συγ-
χωρεῖ, διὰ τῶν ἀκεσίων παθημάτων
απαγορεύων τὰ γνωμικά· τυφλότης
μὲν γὰρ ὀφθαλμῶν τὴν τῆς γνώσεως
αινίτεται τέρησιν. ἐκτομὴ δὲ ὠτὸς, τὴν
παρακοήν. δινὸς δὲ ἀφαίρεσις, το δια
κριτικὲ τὴν ἀφαίρεσιν. ἀποκοπὴ δὲ
ρος, τὴν ἀργίαν τε πρακτικό· ἔτω καὶ
τὰ ἄλλα νοητέον. τέτε χάριν ἀρτιμελῆ
κελεύει καὶ τὰ ἱερεῖα προσφέρειν, τὸς
προσφέροντας διὰ τῶν προσφερομένων
παιδεύων ὑγιεῖς ἔχειν τὰς τῆς ψυχῆς
ἐνεργείας. απαγορεύει δὲ μετὰ τῶν ἄλ
λων καὶ τὸν ἐκτομίαν, καὶ τὸν θλαδίαν.
4) γόνιμον μὲν γὰρ εἶναι δεῖ τῶν ἀγα
θῶν τὸν τῆς θείας θεραπείας φροντί
ζοντα.
ΕΡΩΤ. λα'.
χειο
Διατί τὰ πρωτότοκα τῶν θρεμμάτων
5) εἰς τὴν ὀγδόην ἡμέραν προσφέ
ρεσθαι διηγόρευσεν ;
Hider
1) άδει. Cod. et P IC. ὅτι δεῖ. 2) εμπέση. Cod. et Fic. præmittunt φησίν. 3) Cod.
et PIC. πόρνην οὖσαν.
4) γόνιμον τῶν ἀγαθῶν. Cod. et Fic. ὑγια μὲν γὰρ
εἶναι τῶν ἀγαθῶν πλήρη. 5) εἰ. Cod. et PIC. μετά.
a) Lev, 21, 13. fqq. b) 1 Tim. 9, 7. <) Deut. 23, 17. Lev. 21, 9. 2) Ibid. c. 22, 248
e) Ib. 22, 27.
QVAST. IN LEVIT. CAP. XXII. XXIII. 309
}
1)
δεν τὴν ἐνίων τ' ἀσέβειαν και γας
Αιδα
μαργίαν καὶ ὅτι τυχὸν εὐτραφὲς
αὐτὸ καὶ εὐειδὲς θεασάμενοι, τῦτο μὲν
καθέξεσιν, ἕτερον δὲ προσοίσεσι. τέτε
χάριν εὐθυγενῆ προσενεχθῆναι προσ-
έταξεν.
ΕΡΩΤ. λβ'.
Τί ἐςι, πεφρυγμένα νέα χίδρα & φάγε.
θε, ἕως ἂν προσενέγκητε ὑμᾶς τὰ
T
اد
δῶρα τῷ Θεῷ ὑμῶν ;
απ
ῆς Παλαισίνης ἡ γῆ θερμοτέρα σα
πρωίμες φέρει καρπές. κελεύει
τοίνυν μὴ πρότερόν 2) τινα νέας ατάχυς
ἀφεῦσαι, καὶ φρύξαι, καὶ φαγεν, ἕως
ἂν ἐκ τέτων προσενέγκωσι τῷ Θεῷ δράγ-
μα· κελεύει δὲ τὸτο προσενεχθῆναι τη
το πάχα ἡμέρᾳ· εἶτα ἐκ ταύτης ἑπτὰ
ἑβδομάδας ἀριθμῆσαι, και της Πεντηκο-
τῆς ἐκτελέσαι τὴν ἑορτήν. ἔτω γὰρ ἔφη
και 3) αριθμήσετε ὑμῖν ἀπὸ τῆς ἐπαύ-
τῶν σαββάτων, ἀπὸ τῆς ἡμέρας ἧς
ἂν προσενέγκητε τὸ δράγμα το 4) ἀφο.
ρίσματος, ἑπτὰ ἑβδομάδας ὁλοκλήρες. ἡ
δὲ τῆς πεντηκοτῆς ἑορτῆ, μνήμη ἦν τῆς
εἰς τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας εἰσόδε. τό-
τε γὰρ καὶ ἔσπειρον καὶ ἐθέριζον· ἐν
γὰρ τῇ ἐρήμῳ τὸ μάννα ήπιον ἐρανόθεν
φερόμενον. ὅτω διδάξας όπως χρης) και
το πάχα καὶ τῆς πενίηκοςῆς ἐπιτελέσαι
τὴν ἑορτὴν, διδάσκει καὶ τίνα χρὴ προς
και τῷ ἑβδόμω μηνί, καὶ τῇ μὲν νεμηνία,
τῶν σαλπίγγων τὴν ἑορτὴν ἐπιτελέσαι
κελεύει 6) ανεμίμνησκον δὲ αὗται τῶν ἐν
τῷ Σινῷ ὄρεις γεγενημένων σαλπίγγων,
ἡνίκα τὸν νόμον ὁ τῶν ὅλων ἐδεδώκει Θεός.
φωνὴ γάρ φησι τῆς σάλπιγγος ἤχει
1) ασέβειαν καί. Defin Cod. et apud ric.
et PIC. αριθμηθήσεται. 4) ἀφορίσματος.
ματος. 5) καὶ τοῦ και τίνα χρή. Def. in
δὲ αὐτοὺς τῶν κ. λ.
a) Lev. 25, 14.
B. Theod. Tom. I.
Ν
Touerat quosdam impios effe,
ac gulæ vitio laborare: quod-
que forfan intuentes primogeni
tum * opimum effe ac fpeciofum, *
illud effent retenturi, et alterum
oblaturi: propterea primo natum
offerri, zcepit.
INTERR. XXXII.
Quid eft illud, Non comederis fpicas
nouas toftas, donec vos obtule-
vitis doma Deo vefro? a)
Terra Palatina cum fit cali
dior, fructus fert præcoces.
Idcirco riandat, ne quis antes
fpicas nouas audeat torrere, affa-
re, atque edere, quam ex iis
Deo manipulum obtulerint. Iu-
bet autem hunc offerri die Pa
fchg: tum ex eo die feptem he
bdomadas numerare, et feftum
Pentecoftes celebrare. Sic enim
ait: b) Et numerabitis vobis a cra-
ftino die fabbatorum, ab eo die
quo manipulum feparationis out-
leritis, feptem hebdomadas inte-
gras. Feftum autem pentecoftes
memoriam renouabat introitus in
terram promiflionis. Tum enim
ferere cceperunt, et metere, nam
in deferto veftebantur manna la-
cuit, quo ritu tum Pafchæ tuu
Pentecofies folennitatem celebra-
re oporteat, docet etiam quæ
fint agenda feptimo menfe
primo dic mentis feftumn tuba-
rum peragere iubet: ille vero in
memoriam reuocabant eas tubas
bente de cælo. Poftquam ita do-
Ac
quæ erant in monte Sinai, quan-
do Deus omnium dabat legem.
Vox enim, inquit,c) ruba intenfe
fouabar.
2) τινά. Cod. et Fic. τινί. ) Cod.
Recepta lectio Lex. 23, 15. eft επιθέσ
Cod. 6) Cod. et FIC. ανεμίζανησ α
b) lb. c. 23, 15. c) Exod. 19. 16.
Ο
210
B. THEODORETI
fonabar. Decimo vero die fepti- μέγα, τη δεκάτη δὲ τὸ μηνὸς τὸ ἑβδόμε
mi menfis ieiunare precipit.
Illum enim diem appellat diem νηςεύσαι κελεύει. ταύτην γὰρ τὴν ἡμέ
propitiationis. Humiliabitis enim, βανίλασμὲ ἡμέραν καλά. ταπεινώσετε
inquit, a) animas veftras, a die γάρ φησι τὰς ψυχὰς 1)ὑμῶν, 2) ἀπὸ ἐν-
nono menfis a vefpera usque ad νάτης τε μηνὸς ἀπὸ ἑσπέρας, ἕως δεκά
decimum diem ments fub vefpera, της τε μηνὸς ἑσπέρας, σαββατιᾶτε τα
celebrabitis fabbata veftra. Εἰ σάββατα ὑμῶν· καὶ πᾶσα ψυχή, ἥτις
omnis anima qua humiliata non
fuerit eo die, peribit anima illa μη ταπεινωθήσεται ἐν αὐτῇ, ἐξολοθρευ
e populo fuo. Atqui nunc illo θήσεται ἡ ψυχὴ ἐκείνη ἐκ τὸ λαὸ αὐ
die Iudzi non præ fe ferunt ui- τῆς 3) ἀλλ᾿ οἱ Ιεδαίοι 4) κατ᾿ αὐτὴν τὴν
fitiam, fed rident, ludunt, ac ἡμέραν & σκυθρωπάζεσιν, ἀλλὰ γελῶσι
ducunt choreas, ae verbis et re-
Et
bus obfcenis vtuntur, direct 16
bus obfcenis vtuntur, direte le-
gem impugnantes. At decimo
quinto die menfis feftum Taber-
naculorum celebrari iubet, non
vsque ad feptimum diem fo-
lum, vt in aliis feftis, fed et
fed et
feptem diebus oftauum addi pre-
cipit. Dies, inquit, b) octauus
vocatus fanatus erit vobis, et of
feretis holocaufta Domino: exo-
dium fiue egrefus eft: omne opus
feruile non facietis. Egreffus ve-
Egreffus ve-
To feftorum indicat finem. Por-
ro
ro feftum tabernaculorum vitæ
in deferto transacte memori-
am refricabat: quod etiam le-
gislator * dixit: c) Ouia in taber-
naculis habitare feci filios Ifrael,
cum educerem illos e terra Aegypti.
Propterea præcepit ornare domos
ramis arborum: et aliis ramis
adnumerauit viticem, velut indi.
cem temperantia, et quæ exftinguit
voluptatem. Aiunt enim, ipfam, fiue
edatur, fiue fubfternatur, exftin-
guere fammam voluptatum. Ve-
rum non more medico iuffit vti his
εν
και παίζει και χορεύεσι, καὶ ἀκολάςοις
φήμασι καὶ πράγμασι κέχρηνται, αντι-
κρυς τῷ νόμῳ μαχόμενοι. τῇ δὲ πεντε-
καιδεκάτη, τὴν ἑορτὴν τῶν σκηνῶν ἑορτά
σα νομοθετε, & μέχρι τῆς ἑβδόμης, και
θάπες ἐπὶ τῶν ἄλλων ἑορτῶν, ἀλλὰ
τὴν ὀγδόην ταῖς ἁπλὰ προσθείναι κελεύει.
και ἡ ἡμέρα γάρ φησιν ἡ ὀγδόη ἡ κληθὴ
ἁγία ἔται ὑμῖν, καὶ προσάξετε ὁλοκαυ
τώματα 5) Κυρίῳ. ἐξόδιον ἐςι πᾶν ἔργον
6) λατρευτὸν ἐ7) ποιήσετε. 8) τὸ δὲ ἐξό
διον τὸ τέλος σημαίνει τῶν ἑορτῶν· ἡ δὲ
τῶν σκηνῶν ἑορτὴ, τῆς ἐν ἐρήμῳ διαγωγῆς
ανεμίμνησκεν. τετο γὰρ καὶ ὁ νομοθετῶν
ἔφη ὅτι ἐν σκηναῖς κατώκισα τὲς υἱὲς
Ἰσραὴλ ἐν τῷ ἐξαγαγαν με αὐτὲς ἐκ
γῆς Αἰγύπλε. τέτε χάριν κλάδοις δέν
δρων τας οἰκίας κοσμῶν διηγόρευσε. συν
ηρίθμησε δὲ τοῖς ἄλλοις κλάδοις καὶ τὸν
ἄγνον, ὡς σωφροσύνης δηλωτικὸν, καὶ
ἡδονῆς 9) σβεςικόν. Φασὶ γὰρ αὐτὸν καὶ
ἐθιόμενον, καὶ ὑποςρωννύμενον σβεννύναι
τὴν φλόγα τῶν ἡδονῶν. ἀλλὰ τέτοις ἐκ
ἰατρικῶς προσέταξε χρήσαθαι τοῖς τὸ
εν
3)
άγνε
1) ὑμῶν. Def. in Cod. et edit. Pic 1. 2) ἀπὸ -- ὑμῶν. Def. in Cod. 3) αλλ
οἷ. Cod. αλλ' ὡς PIC. ἄλλως. 4) κατ' αὐτήν. Cod. κατὰ τήν. 5) Κυρίῳ. Cod.
καί. 6) PIC. λαξευτόν. 7) Cod. et PIC. ποιηθήσεται. 8) τὸ ἑορτῶν. Huic
explicationi fauent etiam loca Num. 29, 35. Deut. 16, 8. vbi masy in Verf.
τῶν ό. per eandem vocem ἐξόδιον exprimitur. Nec fpernenda interpreta-
tio Samaritani, de qua conf. DRVSIVS in Fragm. vet. Interpr. p. 199. et
MONTF. 1. c. Τ. Ι. p. 143. 9) σβεςικόν. Cod. συνετικόν.
c) Ibid. c. 23, 43.
a) Lev. 23,29. 32. b) Ibid. c. 23, 36.
QVEST IN LEVIT. CAP. XXIV.
211
ἄγνε κλάδοις, ἀλλὰ διὰ τὸ ὀνόματος ramis viticis, fed vt fub eius nomi
ἐνιεὶς τῆς σωφροσύνης τὴν μνήμην.
ΕΡΩΤ. λγ.
اد
Πῶς νοητέον τὸν ὃς ἂν καταράσηται
Θεὸν, ἁμαρτίαν λήψεται, ονομάζων δε
τὸ ὄνομα Κυρίε θανάτῳ
Τάλω
θανατύπω;
ne temperantiæ memoriam refri-
caret.
INTERR. XXXIII.
Quomodo intelligendum eft illud,
Oui maledixerit Deo, veus erit pec
Qui maledixerit Deo, veus erit pec
cati: qui vero nominauerit no-
men Domini, moxte
moriatur? a)
Deprehenfus eft quidam, qui
omnium blafphema-
verat: nondum autem lex erat
άλω τὶς βλασφημήσας τὸν τῶν
ὅλων Θεὸν, ἐδέπω δὲ περὶ βλα-
σφημίας ἐγέγραπλο νόμος τέτε χάριν fcripta de blafphemia; propteres
ὁ νομοθέτης, τ τον μὲν φυλαχθῆναι legislator hunc cuftodiri iuffit.
προσέταξεν. ἤρετο δὲ τῇ ὑπεραία Μω- Poftero itaque die Mofes interro
σῆς τὸν δεσπότην Θεὸν τί χρὴ παθῶν gauit Dominum Deum, quid pati
τὸν ἀλάτορα. ὁ δὲ τὸν μὲν καταλευθή. deberet nefarius ille. Dominus
ναι προσέταξε, τῶν ἀκηκοότων τῆς βλα. autem illum lapidibus obrui prz-
σφημίας πρώτων ἀφιέντων τες λίθες, cepit, primosque lapides mittere,
qui audiiffent blafphemiam. Si-
ἔθηκε δὲ τὸν περὶ τῆς βλασφημίας νέα mulque deblafphemia legem tuli
μον. καὶ Θεὸν μὲν ὁμωνύμως ἐκάλεσε Et Deum æquiuoce vocauit eum
τὸν ψευδώνυμον τὸν δὲ τέτω λοιδορές qui Deus falfo nominatur, cui
μενον ἁμαρτάνειν μὲν ἔφη, κολάσεως δὲ qui detrahit, hunc peccare qui
ἐκ ἔκρινεν ἄξιον. ἁμαρτάνει μὲν ἐχ ὁ dem ait, nulla tamen pena"di
gnum iudicauit. Peccat autem,
εὐσεβὴς τὸν 2) ψευδώνυμον βλασφημῶν non pius dum blafphemat faifi nos
Θεὸν, ἀλλ' ὁ ἐκείνῳ πιςεύων μὲν, λοιδο minis Deum, fed qui credit in
ρέμενος δέ. βλασφημα γὰς 3) ὃ σέβει. eum, et tamen conuitiatur: blam
ἁμαρτίαν τοίνυν τὴν τοιαύτην 4) ἐκά. fphemat enim quem colit.
λεσε 5) βλασφημίαν, ἐ διὰ τὴν τὸ βλα. catum igitur eiusmodi blafphemi-
am appellauit: non propter eius,
σφημεμένε ἀξίαν, ἀλλὰ διὰ τὴν τὸ βλα- cui blafphemia infertur, dignita
σφημῶντος ὑπόληψιν. ἐγὰρ ὡς ψευδο- tem, fed propter eius qui blafphe
νυμον, ἀλλ' ὡς ἀληθῆ Θεὸν βλασφημα. mat, opinionem, quia non
ως
τὸν μέντοι τὸν ἀληθινὸν βλασφημέντα Deum falfo nominatum, fed tan-
Θεὸν λίθοις ἀναιρεθαι προσέταξε. μά. quam verum Deum blafphemat.
Fum autem qui verum Deum bia-
λα δὲ εἰκότως τοῖς περὶ τῆς βλασφη- fphemnat, lapidibus interimi man-
μίας νόμοις, καὶ τὸν περὶ τὸ φόνε συν- dauit. Meritoque his de blafphe-
ῆψεν, ἐπειδὴ καὶ ὁ βλασφημῶν ἀνελεῖν mia legibus homicidii legem con-
μὴ δυνάμενος, τῇ γλώττη βάλλει τὸν iunxit: quia blafphemnator creato-
ποιητήν.
rem cum interficere non poffit, lin-
gua ferit.
INTERR.
Ο
ως
02
Pec-
vt
1) ἄξιον. Αbeft a Cod. et ab edit. Pici, ita tamen, vt in Cod. vacuum iit re-
liftum fpatium. 2) ψευδώνυμον. Cod. et Fic. ὁμώνυμον. 3) ὃ σέβει. Def. in
Cod. et apud pic relido iterum in Codice vacuo fpatio, 4) Cod. ἐκάλες
σαν. 5) βλασφημίαν τὴν τοῦ. Def in Cod.
α) Leuit. 24, 15, 16.
212
B. THEODORETI
INTERR. XXXIV.
Cur oculum pro osulo erui, et den-
tem pro dente, et quæcumque
fimilia, præcepit? a)
N°
on hæc fanciuit, vt ea pateren-
ΕΡΩΤ. λδ'.
Διατί ὀφθαλμὸν ἀντὶ ὀφθαλμὲ ἐκκό
πλεοθαι, καὶ ὀδόντα ἀντὶ ὀδόντος, καὶ
ὅσα τοιαῦτα προσέταξεν ;
tur, fed ne admitterent. Me Οὐχ ἵνα πάχωσι ταῦτα νενομοθέτη
tus enim patiendi libidinem agen-
di coercebat.
導 ​* INTERR. XXXV.
Quam ob caufam anno feptimo ter-
ram conferere prohibet ? b)
efcens, exiliores fructus affere-
κεν, ἀλλ᾿ ἵνα μὴ πράτλωσι. τὸ γὰρ
πάθος τὸ δέος τὴν πρᾶξιν ἐκώλυσεν.
ΕΡΩΤ. λέ.
Διατὶ τῷ ἑβδόμῳ ἔτει σπᾶραι τὴν
Τ
To
Ο
اد
δι
γῆν ἀπαγορεύει;
ἄπλησον αὐτῶν κολάζει τῷ νόμῳ.
Infatiabilem eorum animum le-
Guray
Nam quia ideo ἐπειδὴ γὰρ τὸ πλείονος ἐφιέμενος
continuo feminabant, vt plus διηνεκῶς ἔσπειρον, μὴ διαναπαυομένη δὲ
haberent: terra vero minime qui- ἡ γῆ ἐξιτήλες ἔφερε τες καρπές το
bat, conftituit anno feptimo
anno feptimo ἑβδόμῳ ἔτει ἄσπαρτον ἐᾶσαι τὴν γῆν δὲ
non feininatam manere terram : ηγόρευσε τὰ δὲ αὐτομάτως φυόμενα
qua autem fponte nafcerentur, τρυγάν ἢ θερίζειν ἐκώλυσε, Φιλανθρω
ea prohibuit vindemiare aut me- πίαν ἐκπαιδεύων αὐτές. ἐκέλευσε γὰρ
rere, humanitatis oficia illos σὺν αὐτοῖς καὶ χήρας, καὶ ὀρφανές, και
docens. Iuffit enim, vt viduæ, προσηλύτες ι) ἔξωθεν μεταλαβῶν τῶν
orphani, et aduenæ, vna cum
ipfis effent illorum fruauum καρπῶν πρὸς δὲ τέτοις, καὶ ἕτερον πραγ-
participes. Præter hæc aliud et ματεύεται καὶ γὰς ἄφεσις ὀφλημά
iam tractatur. Nam hoc anno των κατὰ τόδε τὸ ἔτος ἐγίνετο, καὶ τῶν
nomina refcindebantur, et He- δελευόντων Εβραίων ἐλευθερία. διά το
bræi ferui libertate donabantur. τ το καὶ τὸν Ἰοζηλαῖον ἀργεῖν ἐνομοθέ
care: quod nomen remiflionem τησεν. ἐλευθερίαν δὲ καὶ ἄφεσιν σημαί
atque libertatem fignificat. Iu- ve τὸ ὄνομα. Ἰοβηλαίον δὲ τὸ πεντηκο
bilæum autem vocant annum siν προσαγορεύεσιν ἔτος. ἁπλὰ γάρ
quinquagefimum. Numerabis enim, φησιν ἑβδομάδας ἐτῶν ἀριθμήσεις, και
ait, o feptem hebdomadas ammo- 2) διαγγελατε σάλπιγγος φωνῆ ἐν πάση
c)
τῇ γῇ ὑμῶν τῆ δεκάτη τε μηνὸς τῇ ἡμέ
ρὰ τὸ ἐξιλασμέ· ἐν ἡ φησὶν ἡμέρα ἱλε
μαι ὑμῖν, καὶ τὰ πεπλημμελημένα ὑμῖν
ἀφίημι. ἐν ταύτη μηνύσατε τὸ τῆς ἀφέ
σεως ἔτος. Εἶτα κελεύει 3) ἐν τέτῳ τῷ
ἔτει, καὶ τὸν ἀγρὸν ἀναλαμβάνειν τὸν
πεπρακότα, καὶ τὰς ἐν τοῖς ἀγροῖς οἰ
κίας, καὶ χρεῶν ἀποκοπὰς γενέσθαι, και
παίδων Εβραίων ἐλευθερίας. ἐπειδὴ δὲ
>
είκος
Idcirco ftatuit etiam Iubilæum va-
/
rum, et annunciabitis voce tube in
vniuerfa terra veftra decimo men-
fis, die propitiationis: quo, inquit,
die propitius ero vobis, et delicta vo.
bis remittam. Eo die predicabiris
annum remiffionis. Deinde præci-
pit, vt hoc anno qui vendidit agrum
fibi vindicet, sic non dotnos in
agris exiftentes. Iufitquoqucdebi.
torum tabulas refcindi, et feruos He-
brzos manu mitti. Quoniam autem
Το
1) έξωθεν. Cod. et Fic. ἐξ αὐτῶν. 2) Vterque διαγγελεῖται. 3) y. Abeft a
Cod. et edit. PICI.
a) Leuit. 24, 20.
2) Ibid. c. 25, 4.
€) Ibid. c. 25, 8.9.
QVAST. IN LEVIT. CAP. XXV. XXVI.
213
ὡς
εἰκὸς ἦν τινὰς ἐνοχλῶν τοῖς ὀφείλεσιν,
ως τε τῆς ἀφέσεως ἔτες πελάζοντος,
ἀπηγόρευσε καὶ τᾶτο γίνεσθαι παρ' αυ-
τῶν. ὥσε δὲ περὶ τῆς ἀναγκαίας μὴ ἐν-
δοιάζειν τροφῆς, ἅτε δὴ μὴ γεωργέντας
τὴν γῆν ἐν τοῖς τῆς ἀφέσεως ἔτεσι, ταις
φιλοτίμοις ἐψυχαγώγησεν ὑποχέσεσιν.
ἐπηγγείλατο γὰρ ἐν τῷ ἕκτῳ ἔτει 8 δια
&
πλασίαν πρόσοδον χορηγήσειν 1) μόνην,
2) ἀλλὰ καὶ τριπλασίαν αὐτοῖς, ἀπο-
αλλά
χρῶσαν καὶ ἐν τῷ ἕκτῳ καὶ ἐν τῷ ἑβδό-
μῷ ἔτει διαθρέψαι ἀλλὰ καὶ μέχρι το
ὀγδός διαρκέσαν. σπερειτε γάρ φησιν το
ἔτος τὸ ὄγδοον, καὶ φάγεσθε ἀπὸ τῶν γε-
νημάτων παλαιὰ ἕως τὸ ἔτος τὸ ἐννάτε,
ἕως ἂν ἔλθη τὰ γενήματα αὐτῆς, φά-
γεθε παλαιὰ παλαιῶν. Εἶτα τη μνήμη
τῆς δεσποτείας κρατύνει τον νόμον. ἐμὴ
γάρ ἐςι, φησὶν, ἡ γῆ, διότι προσήλυτοι
καὶ πάροικοι ὑμᾶς ἐςε ἐναντίον με. ἐγώ
φησι ταύτην ὑμῖν ἐδωρησάμην, τοιγάρτοι
ὡς δεσπότης νομοθετῶ
ως
τα
ΕΡΩΤ. λέ
1
erat verifimile, quosdam fore moe
emimionis annus proximus es-
leftos debitoribus fuis, cum hic
fet, hoc etiam ab illis fieri ve
tuit. Ne vero de alimento ne-
cefario dubitarent, vtpote qui
terram non excolerent annis re-
miffionis, magnificis pollicitatio-
Promifit
nibus eos recreauit.
enim, fe anno fexto fuppedita-
turum ipfis non duplum folum
prouentum, fed etiam triplum,
vnde abunde ali poffint anno
fexto et feptimo, immo ad ofta-
nouæ
Sereris enim, inquit, a) odiano an-
vum vsque annum fufficientem,'
no, comederisque veteres fruges
usque ad nonum annum, donec
ποιa fruges terre nafcantur, com-
cderis veteres veterum. Tum fa
confirmat legem. Mca enim,
Acta mentione dominationis fuæ
eft terra: nam vos aduene et in-
cola eftis coram me.
Ego, in^
quit, eam vobis donaui, hinc
tanquam Dominus legem condo.
INTERR. XXXVI.
coquent panes fuos in clibano
υπο ?b)
ait,
Τί ἐςι, πέψεσι δέκα γυναίκες τὲς ἄρτες Quidnam illud eft, Decem mulieres
αὐτῶν ἐν κλιβάνω 3) ἑνί ;
ς περὶ τὴν γῆν κεχηνόσι, καὶ νομο
θετεῖ, καὶ ἀπειλεῖ καὶ γὰanguam terra inhiantibus le
4)
νόμως πολιτευομένοις, τῆς γῆς αὐτοῖς
ἐπαγγέλλεται τὴν εὐκαρπίαν· καὶ αὖ
πάλιν παραβαίνεσι, καὶ γῆς ἀκαρπίαν,
καὶ πολεμίων ἔφοδον ἀπειλεῖ, καὶ πενίαν
ἐχάτην. τῦτο καὶ ἐνταῦθα δηλοῖ, ὅτι
ὑμᾶς τοσαύτη καταλήψεται πενία, ως
δέκα γυναίκας ἐν ἑνὶ κλιβάνω τες άρτες
ποιῶν διὰ τὴν σπάνιν τῶν ἀναγκαίων.
τὸτο γὰρ καὶ ἐπήγαγε καὶ φάγεσθε,
καὶ ἐ μὴ 5) ἐμπλησθῆτε.
ges ftatuit, et minatur,
Nam fecundum * legem conuer
fantibus vbertatem terre promit-
tit: e diuerfo transgredientibus,
fru&uum ferilitatem, et hoftium
incurfionem minatur, atque ex-
tremam paupertatem.
que vult hic innuere.
excipiet inopia, vt decem mu
Hoc ita-
Tanta vos
lieres in vno clibano panes fa-
ciant ob rerum necefariarum pe
muriam. Hoc enim etiam addit:
Comederis, et non futurabimini.
0 3
INTERR
3) Cod. et Fic. μόνον. 2) αλλά αὐτοῖς, Def. in Cod. et apud ex C. 3) ενί
4) Cod. et PIC, ἐν νόμῳ. ε) Cod. et Fic. εμπληθήσε
de, quæ 1. c. eft lectio Cod. oxon.
Def.
vtroque loco.
@) Lev. 25, 22. 23. b) Ib. c. 26, 26.
ΔΙΑ
B. THEODORETI
INTERR. XXXVII.
Quid fibi vult, Tunc fabbatis ve-
quiefcer rerra, et accepta habebis
fabbata fua omnibus diebus
defolationis fua? a)
uod fubfequitur, huius et u.
47.
in-
terpretatio. Ait enim: Et
vos eritis in terra hoftium vero.
Septuaginta quippe annos
feruierunt in Babylone. A re·
gno autemn Saulis vsque ad ca-
priuitatem numerantur quadrin-
genti nonaginta anni, quorum
feptimam partem faciunt feptua-
ginta. Hoc ergo vult dicere :
feptuaginta annos terra manebit
inculta, et non feminata, vobis
terram alienam incolentibus: pra-
pterea quod vna cum reliquis
etiam fabbati præceptum trans-
•
ΕΡΩΤ. Α.
τι
3/
Τί ἐςι, ι) τότε σαββατιᾷ ἡ γῆ, καὶ εὐ
δοκήσει τα σάββατα 2) αὐτῆς πάσας
τὰς ἡμέρας τῆς ἐρημώσεως αὐτῆς;
Τὸ ἐπαγόμενον ἑρμηνεία τότε ἐτιν
ἔφη γὰρ, καὶ ὑμᾶς ἔσεσθε ἐν τῇ γῆ
τῶν ἐχθρῶν ὑμῶν. ἐν Βαβυλῶνι γὰρ ἐσ
μήκοντα ἔτη δελεύοντες διετέλεσαν. ἀπὸ
δὲ τῆς τε Σαελ βασιλείας, μέχρι τῆς
αἰχμαλωσίας τετρακόσια καὶ ἐνενήκον
τα συνάγεται ἔτη τούτων δὲ τὸ ἕβδομον
ἑβδομήκοντα. τ το τοίνυν φησὶν, ὅτι α
σπαρτος ἡ γῆ μενα, καὶ ἀνήροτος ἑβδο
μήκοντα ἔτη, ὑμῶν τὴν ἀλλοτρίαν ἐνοικέν
των ἐπειδὴ μετὰ τῶν ἄλλων νόμων πα
ρέβητε καὶ τὸ σαββάτε τὴν ἐντολήν. το
το γὰρ ἐπήγαγε καὶ σαββατιᾷ ἡ γῆ,
greffi eftis. Hoc enim fubiun & ἐκ ἐσαββάτισεν, ἡνίκα κατῳκετε αυ
xit: Et fabbatis requiefcet terra,
τήν, προστέθεικε δὲ καὶ ἑτέραν ἀπει
qua non quiefcebat fabbaris cum λήν καὶ τοῖς καταλειφθῶσιν ἐξ ὑμῶν
incoleretis eam. Comminationem
quoque alteram addidit: b) Et in-
ducan formidinem in cor eorum,
qui veličti fuerint in terra hoftium
fuorum: et perfequetur eos vox foli
volantis, et fugient ficut qui fugiunt
a confpectu belli, et quæ fequuntur.
Quæ etiain prophetia finem accepit.
Nam cum obfiderentur a Chaldaris,
ἐπάξω 3) δειλίαν εἰς τὴν καρδίαν αὐτῶν
ἐν τῇ γῇ τῶν ἐχθρῶν αὐτῶν. καὶ διώξε
γί
ται αὐτὲς φωνὴ φύλλα φερομένε, καὶ
φεύξονται ὡς φεύγοντες ἀπὸ πολέμε,
καὶ τὰ ἑξῆς. καὶ αὕτη δὲ ἡ πρόῤῥησις πε
ρας ἔλαβεν. ἐν γὰρ τῇ τῶν Χαλδαίων
πολιορκία, πολλῶν μὲν ἐν τοῖς συμπλο
καὶς ἀναιρεθέντων, πολλῶν δὲ λιμῷ δια
multique in conflictu occubuis-
fent, et multi famne periffent, ca- φθαρέντων, τῶν ἀνδραποδισθέντων δὲ εἰς
ptivis Babylonem translatis, qui Βαβυλῶνα μετοικισθέντων οἱ τὰς τῶν
manus hoftium euitarant, in πολεμίων χειρας διαφυγόντες εἰς τὴν
n
εν
Αἴγυ
1) τότε σάββατα, Ita quoque Ficvs. In Cod. autem legitur Τότε εὐδοκής
σει ἡ γῆ τὰ σάββατα. quæ defunta funt e Lev. 26, 34. Le&tionem Cod. auguft.
h. 1. præferendam effe, docent prima, quæ fub initio refponfionis fequun-
tur, verba. Hæc enim fe referunt ad proxime fequentem verfum 35. cuius
prima hæc funt verba, καὶ ὑμεῖς ἐχθρῶν ὑμῶν. Ipfa quoque vox τὸ ἐπανα
γόμενον indicat, hanc quaftionem non e verfu 35. fed ex 34. effe defuntam,
ficque recte fe habere lectionem Codicis noftri. Video quidem, in GRA
BII et BREITINGERI Editt. Verf. græcæ verfum 35. incipere a verbis ná
σας τὰς ἡμέρας κ. λ. Sed nihil impedit hæc varietas in verficulorum partitio-
Nos fecuti fumus edit. Bosii ad fidem fixtina impreffam. 2) αὐτῆς.
Abeft a Cod. 3) δειλίαν. Hæc eft lectio Exemplarium correctiorum, aprior
altera lectione, quæ eft δουλείαν.
ne.
a) Leuit. 26, 35-
b) Ibid. c, 26, 36.
QVAST. IN LEVIT. CAP. XXVI. XXVII.
215
Aegyptum confugerunt, incurfio-
nem Chaldæorum
metuentes :
quod diuini Ieremiæ prophetia
minationes tamen dulcia promis
fit, et inter catera reditum e ca
priuitate, non quidem ob eorum
merita, fed propter maiorum fuo
Et recordabor federis Iacobi, et
rum pietatem. Sic enim ait: α)
federis Ifaaci, et federis Abra.
humi, et recordabor fuderis eo-
bami
manifefte demonftrat. Poft com-
Dominus.
gentium omnium, vt
Docet autem his ver-
Αἴγυπτον ἔφυγον, δείσαντες τῶν Χαλ.
δαίων τὴν ἔφοδον. καὶ τὸ το σαφῶς ἡμᾶς
ἡ τε θεοτάτε Ἱερεμίν προφητεία διδά-
σκαι. μετὰ μέντοι τὰς ἀπειλὰς ὑπέχε-
το και χρησα, καὶ τὴν ἀπὸ τῆς αἰχμα.
λωσίας ἐπάνοδον ἐπηγγείλατο, 8 διὰ
τὴν αὐτῶν ἀξίαν, ἀλλὰ διὰ τὴν τῶν
προγόνων εὐσέβειαν. τέτο γὰς ἔφη
και μνησθήσομαι της διαθήκης Ἰακώβ,
καὶ τῆς διαθήκης Ἰσαάκ, καὶ τῆς διαθή-
της Αβραάμ, και μνηθήσομαι αὐτῶν rum prioris, quando eduxi eos e
διαθήκης της προτέρας, ὅτε ἐξήγαγον τη
terra Aegypti, e domo feruitutis
αὐτὲς ἐκ γῆς Αἰγύπις, ἐξ οίκε δελείας in confpe&tu gentium omnium, vt
1) ἐναντίον πάντων τῶν ἐθνῶν, τὸ εἶναι
effem illorum Deus. Ego fum
αὐτῶν Θεός· ἐγώ εἰμι Κύριος. ἐδίδαξε δὲ
διὰ τέτων τὰς τῆς φιλανθρωπίας αν.
τίας. διὰ γὰρ 2) τὰς πρὸς τὰς πατέρας
αὐτῶν ἐπαγγελίας, φησί, τῆς τέτων
ἀνέχομαι παρανομίας. καὶ ἐπειδὴ ἔγνω
πάντα τὰ ἔθνη διὰ τῶν παραδόξων θαυ-
μάτων, ὅτι διαφερόντως τέτων ἐπιμε-
λέμαι, καὶ λαὸς ἐμὸς χρηματίζεσι. το
μέντοι Ἰακὼβ ἐμνημόνευσε πρώτε, ἐπει.
δὴ 3) τέτων ἁπάντων μόνος ἦν 4) πρό-
γονος. ὁ γὰρ Ἰσαάκ, καὶ τῶν Ἰδεμαίων,
ὁ δὲ ᾿Αβραάμ, καὶ τῶν Ἰσμαηλιτῶν, καὶ
τῶν ἀπὸ Χετιέρας κάτωθεν τοίνυν άρ-
ξάμενος, κατὰ τάξιν ἐπὶ τὸν Ἀβραὰμ
ἀνελήλυθε, πρὸς ὃν ἐξαρχῆς ἐπεποιη
το τας συνθήκας.
α
ΕΡΩΤ. λή.
αν
Τί ἐςιν, ὃς ἂν εὔξηται εὐχὴν ἄτες) δε.
ναι τιμὴν τῆς 6) εὐχῆς αὐτὸ
τῷ Κυρίῳ ;
E ὐχὴν καλεῖ τὴν ὑπόχεσιν, 7) ὃ πολ-
λοὶ τάγμα προσαγορεύεσι τετον
bis caufas humanitatis. Ob pro-
mifliones enim, ait, faltas patri
bus illorum, iniquitatem eorum
* fero : et quia cognouerunt omnes
fummopere illos mihi effe cura,
gentes per incredibilia miracula,
et quod populus meus vocentur.
Verum primo loco mentionem
fecit Iacobi; quoniam illorum
omnium folus erat progenitor.
Abraham etiam Limachitarum, et
eorum qui a Chetura defcende-
runt. Ab imo igitur ducens ini
tium, gradatiin afcendit ad Abra
hainum, cum quo pepigerat ab
Ifaac enim etiam Idumæorum
initio foedera.
INTERR. XXXVIIL
Ouid eft hoc, uicunque votum vo
verit, exfoluat pretium vori
fui Domino? b)
romiffionem appellat votum,
Pro
04
Hanc
1) ἐναντίον ἐθνῶν. Hæc eft lectio Cod. oxon. Reliqui legunt έναντι τῶν ἐθνῶν·
2) τάς. Cod. τῆς. 3) τούτων. Cod. τοῦ τῶν. 4) πρόγονος. Cod. γόνος. Præ-
ftat lectio recepta. ) δοῦναι. Hoc etiam loco exprefitam video lectionemn
Cod. oxen. 6) ευχης. Ita quoque Cod. et ricvs. Notatu digna eft hæc
leftio, quam nec a Bosio nec & BREITIN GIRO in var, Ledt. ad Ler.
27, 2. obferuatam inuenio. Recepta le&tio eft, ψυχής. 7) %. LAMB. BOS,
qui prina huius feétionis verba in Notis ad Lev. I. c. attulit, legit of.
à) Leuit. 26, 42. 45.
b) Ibid. c. 27, 2.
216
ram.
men fenibus ac iuuenibus. Me-
-
B. THEOD. QVAST. IN LEV. CAP. XXVII
Hanc autem legem apud non- δὲ τὸν νόμον ἐπὶ καὶ νῦν παρ' ἐνίοις βαρ
nullos barbaros reperias obferua βάροις εὑρῶν φυλαττόμενον. οἱ γὰρ
πλάςοι τῶν Νομάδων, λέγω δὲ τοὺς
ἀπογόνους τοῦ Ἰσμαὴλ, ἀντιταλαν
τεύουσι τοῖς εὐθυγενέσι βρέφεσιν 1) ἄρ
γυρον, καὶ τοῦτον προσκομίζουσι τῷ
Θεῷ. περὶ τούτου νενομοθέτηκεν ὁ Θεός
και γινώσκων ὡς Θεὸς, ὅτι τῶν ὑπιχνου.
μένων τινὲς δώσειν ὑπὲς ἑαυτῶν τιμὴν
τῷ Θεῷ, παραβήσονται τὴν ὑπόχεσιν
σμικρύνοντες τὴν τιμὴν, ἐκέλευσε πεν
τήκοντα είναι δίδραχμα τοῦ ἄξξενος
τὴν τιμὴν, τῆς δὲ θηλείας τριάκοντος
καὶ τῶν ἀκμαζόντων, καὶ τῶν γεγηρα
κότων ὑπεξηρημένων. τὴν γὰρ μέσην
περιώρισεν ἡλικίαν ἀπὸ εικοσαετοῦς εἰ
ρηκώς ἕως ἐξηκονταετούς. τοῖς γὰρ τοῦ
των νεωτέροις, καὶ πρεσβυτέροις, ἄλ
λην ὥρισε τιμήν. τοὺς δὲ πένητας ὑπὸ
τὴν τῶν ἱερέων καταλέλοιπε κρίσιν ἵν
ἐκεῖνοι πρὸς τὰς δυνάμεις ὁρίζωσι τὰς
τιμὰς τὰ δὲ ἀφιερούμενα ἄλογα ἐναλ
λάπεθαι παρὰ τῶν προσφερόντων
Arley
απαγορεύει καὶ ὥτε μὴ τοῦτο δρᾶν.
τὴν τῆς ζημίας αὐτοῖς ἐπιτίθησιν ἀνάγ
κην ἐαν γάς φησιν ἀλλάσσων ἀλλάξη
αὐτὸ, ἔναι αὐτὸ καὶ τὸ ἄλλαγμα αὐ
τοῦ ἅγιον. τῶν μέντοι ἀκαθάρτων κτη
τῶν ὁρίσαι τὴν τιμὴν τὸν ἱερέα ἐκέλευσε,
τοῦτο καὶ ἐπὶ οἰκίας, καὶ ἀγροῦ 2) γε
νέοι ἐκέλευσεν. ὥρισε δὲ καὶ τὴν τοῦ
διδράχμου ποσότητα· εἴκοσι γὰρ ἐκέ
λευσεν ἕλκειν οβολούς, τὸ δὲ δίδραχμον
τινὲς τῶν ἑρμηνευτῶν 3) σατῆρα ἐκάλε-
σαν. τὰ μέντοι 4) ανατεθειμένα τῷ Θεῷ
προσέταξε μὴ λυτρού αι.
Nam Nomadum plerique,
fic autem appello pofteros Iliad.
lis, pro capitibus infantium re-
cens natorum argentum repen-
dunt, quod Deo offerunt. Hae
de re legem tulit Deus. Qui
cum noffet vtpote Deus, futuros
aliquos, qui cum promififient le
daturos Deo pretium pro feipfis,
diminuto pretio promifia falle-
rent: ftatuit maris pretium ele
quinquaginta didrachmorum, fe-
mella vero triginta: exceptis ta
diam enim ætatem definiuit, quæ
eft a vicefimo anno ad fexagefi.
mum: iis quippe qui his iu.
niores vel feniores effent, aliud
pretium ftatuit. At inopes facer-
dotum iudicio reliquit: vt illi
pro ratione facultatum pretia præ-
fcriberent. Porro animalia ratio-
ne carentia, qua confecrata fue-
sint, ab offerentibus mutari pro-
hibet: et ne tale quid admittant,
neceffitatem pœnæ imponit. Si
enim, inquit, a) permutans muta-
weric illud: et ipfum quod muta-
ipfum quod muta.
zum eft, et illud pro quo muta
zum eft, confecratum erit Domi.
Animalium autem immun-
dorum iuffit a facerdote confti
tui pretium. Quod ipfum cum
agrodomoque feri præcepit.
Didrachmi etiam valorem prafi.
sit, ftatuitque valere obolos vi-
ginti : porro interpretes nonnulli
didrachmum fraterem vocarunt.
Quæ vero Deo dicata funt, red-
emptioni non effe obnoxia man-
dauit.
70.
er
•
απ
εκε
باد
ΕΙΣ
i) άργυρον. Abeft a Cod. et edit. Ficr. 2) γενέθαι, Der vtroque loco. 3) Ced
et Fic. ςατήρας, 4) Vterque ανατιθέμενα.
@) Lewit. 27, 10.
X
217
ΕΙΣ
ΤΟΥΣ
ΑΡΙΘΜΟΥΣ
IN N V MEROS.
ΕΡΩΤ. α.
Διατί προσέταξεν αριθμηθῆναι τὸν
I
λαὸν ὁ Θεός;
อ
εν
INTERR. Ι.
Quare iuffit Deus numerari
populum ? a)
V
t veritatem fuæ promis-
fionis demonftraret. Pro-
miferat enim Abrahamo,
et dixerat: b) Multipli-
caus multiplicabo femen tuum tan
quam fidera cali: et ficut arenam
Offens
ue eft in littore maris.
dit autem fua promiffionis veri-
tatem: nam ex feptuaginta quin-
que, qui defcenderant in Aegy
ptum, fexcenta tria millia qui
genti quinquaginta viri intra pau-
τos annos numerati funt bello
τοnet, prater eos qui state
erant vel immatura, vel proue-
tiore, nec non ferrinas, et tri
bum Leuiticam: neque enim hæc
adnumerata eft cum ceteris.
να τῆς οἰκείας ἐπαγγελίας δείξη τὸ
ἀληθές. υπιχνούμενος γὰρ τῷ
᾿Αβρααμ ἔφη πληθύνων πληθυ
νῶ τὸ σπέρμα σου, ὡς τοὺς ἀπέρας
τό
τοῦ οὐρανοῦ, καὶ ὡς τὴν ἄμμον τὴν πα-
ρὰ τὸ χᾶλος τῆς θαλάσσης· ἔδειξε δὲ
τὴν τῆς ἐπαγγελίας ἀλήθειαν. ἐκ πέν.
τε γὰρ καὶ ἑβδομήκοντα τῶν εἰς Αἴγυ-
πιον κατεληλυθότων, εξακόσια χιλιά.
δες καὶ τριχίλιοι, καὶ 1) πεντακόσιοι καὶ
πεντήκοντα ἠριθμήθησαν 2) ἐν ὀλίγοις
έτεσιν ἄνδρες δυνάμενοι πολεμεῖν, καὶ
τῆς ἐξώρου ἡλικίας καὶ τῆς αώρου κεχα-
ρισμένης, καὶ μέντοι καὶ τοῦ θήλεως γέ-
νους, καὶ τῆς Λευϊτικῆς φυλῆς οὐδὲ γὰρ
αὕτη τοῖς λοιποῖς συνηριθμήθη. ταύτην
αὐτοῦ διδάσκων τὴν δύναμιν ὁ δεσπότης Hanc fuam potentiam docens
Θεὸς, καὶ διὰ τοῦ προφήτου Ἡσαΐου phetam ait: c) Interini in Aura-
per Efaiam quoque pro-
ἔφη· ἐμβλέψατε εἰς Ἀβραὰμ τὸν πα- bamum patrem veftrum, et in Sq-
τέρα ὑμῶν, καὶ εἰς Σάρξαν τὴν ὠδίνου- rum qua peperit vos, quia της
σαν ὑμᾶς, ὅτι ὡς ἦν, καὶ ἐκάλεσα αὐτὸν, cret, et vocaui eum, et benedixi
καὶ εὐλόγησα αὐτὸν, καὶ ἐπλήθυνα αὐ. illi, ac multiplicaui eum.
τόν.
ΕΡΩΤ. β'.
Διατί ἐλάτων ἐςὶν ὁ τῶν Λευῒτῶν
αριθμός;
ἀρχόντων, δὲν γὰς τοὺς ἄρχον.
τας 3) ἐλάτους εἶναι τῶν ἄρχο-
μένων, ἄλλως τε καὶ τοῦ πολεμεῖν ἦσαν
ἀπηλλαγμένοι, καὶ μόνη τῇ θείᾳ λα-
τρεία προσήδρευον.
Deus
INTERR. II.
Cur minor fuit Leuitarum
numerus? d)
t
vnus
anquam imperantium decet
ditis, efie pauciores. Praeterea ab
enim eos, qui praefunt fub-
onere militandi immunes erant,
et foli cultui diuino dabant ope
ram.
INTERR
1) Cod. εξακόσιοι. Minus rede, et contra Num. 1, 46. 2) ἐν ἔτεσιν. Def
in Cod. et apud PIC. 3) ἐλάττους. Picvs ad marginem editionis iug hos
Gloffema adpofuit, τοῦτ᾽ ἔτι ὀλιγωτέρους,
6) Num. 4, 2. fqq. b) Gen. 22, 17. c) Ef. 51, 3. 7) Num. 1, 49. €. 3, 39,
218
2
B. THEODORETI
INTERR.
III.
Quo ergo pacto tribus Iuda, cum
eſſet regia, numero vincebat
omnes ? a)
De tribu regia regnabat vnus,
omnes de tribu Leuiti-
fed or
ca mniniftrabant, alii quidem fa.
crificantes, alii vero his fubfer-
vientes. Decebat autem regiam
tribum numero antecellere, tum
ni, qui carnem ex ea tribu fum.
pturus erat, tum vt hi, qui re-
ges crearentur fuficienti fuo-
rum tribulium * prafidio muni
rentur. Conftituit quoque hoc
etiam loco facerdotes prope tri-
bum regiam: collocans enim ui
ob benedictionem Chrifti Domi-
,
ΕΡΩΤ. γ.
ལ
Πῶς οὖν ἡ τοῦ Ἰούδα φυλὴ ὑπερέβαλε
πάσας τὸν ἀριθμὸν, καίτοι οὖσα
βασιλική ;
χει
Ἐκ τῆς βασιλικῆς 1) εἷς ἀνὴς ἐβασί
λευεν· οἱ δὲ τῆς Λευϊτικῆς ἅπαν
τες ἐλειτούργουν· οἱ μὲν 2) ἱερατεύοντες,
οἱ δὲ τούτοις διακονοῦντες. ἔδει δὲ καὶ τὴν
βασιλικὴν ὑπερέχειν τῷ ἀριθμῷ, καὶ
διὰ τὴν εὐλογίαν τοῦ δεσπότου Χριςοῦ
ἐξ 3) αὐτῆς γὰρ ἔμελλεν κατὰ σάρκα
βλαςάνειν καὶ ὦτε τοὺς ἐξ αὐτῆς
ροτονουμένους βασιλέας ἀρκοῦσαν ἔχειν
τῶν φυλετῶν τὴν ἐπικουρίαν. συνέταξε
δὲ κανταῦθα τῇ βασιλική φυλῇ τοὺς
ἱερέας πρὸς ἥλιον γὰρ ἀνίχοντα τὴν
bum Iudz verfus orientem, con-
Ἰούδα τάξας φυλήν, συνῆψεν αὐτοῖς
iunxit illi cum arca facerdotes. τοὺς ἱερέας μετὰ τῆς κιβωτοῦ. τῷ μένα
Tribui Dan attribuit feptentrio- τοι Δὲν τὸ βόρειον ἀπεκλήρωσε 4) κλί
nem. A facie enim borea, in- μα ἀπὸ προσώπου γάρ φησι βοῤῥᾶ ἐκ-
quit, b) ascendentur mala compra καυθήσεται τὰ κακὰ ἐπὶ πάντας τοὺς
autem in benedictionibus κατοικοῦντας τὴν γῆν. εἴρηται δὲ ἡμῖν ἐν
Iacobi, e tribu Dan oriturum ταις τοῦ Ἰακώβ εὐλογίαις, ὡς ἐκ τῆς τοῦ
quendam perniciofum, qui Chri- Δαν φυλῆς ὁ ἀλάςως τεχθήσεται, ὁ
ftum fe dicens, contraria nomi- Χρισὸν μὲν ἑαυτὸν ὀνομάζων, ταναντία
ni fuo perager, et fibi nullo mo- δὲ τῇ προσηγορία διαπρατζόμενος, καὶ
ro iuftiflima de caufa alignauit σφετεριζόμενος τὰ μηδαμόθεν προσή
Iudz plagam orientalem: quon. κοντα. καὶ τῷ Ἰούδα δὲ μάλα εἰκότως τὸ
iam de Chrifto Domino diuini ἑπον απένειμεν. ἐπειδὴ καὶ περὶ τοῦ δε
vates clamant: c) Ecce vir, Ze- σπότου Χριςοῦ οἱ θεῖοι βοῶσι προφῆται
mach nomen illi. Et,d) rimenti- ἰδοὺ ἀνής, 5) ανατολὴ ὄνομα αὐτῶ καὶ
bus me orietur fol iuftitia, et Γη- τοῖς φοβουμένοις με ανατελεί ἥλιος δι
fa-
matio fub alis eius. Et, e) feden-
ribus in tenebris et in ombra mor. καιοσύνης καὶ ἴασις ἐν ταῖς πλέρυξιν αὐ
tis, lux orta eft eiso
τοῦ. καὶ, τοῖς ἐν σκότει καὶ σκιά θανάτου
καθημένοις φῶς ἀνέτειλεν αὐτοῖς.
ΕΡΩΤ. δ'.
omnes inhabitantes terram. Dixi-
mus
do competentia vindicabit. Por-
}
INTERR. IV.
Ouanam erant officia facerdotum,
et qua Leuitarum?
1)
α) εἷς
J
}
Ο
TO
Τίνα ἦν τὰ ἔργα τῶν ἱερέων, καὶ τίνος
τα τῶν Λευίτων;
Αυτός
οἱ δέ. Cod. et P 1 c, ἦσαν, ἐγγὺς δέ. 2) PIC. ιατρεύοντες. Minus bene.
3) αὐτῆς. Cod. et Fic. αὐτῶν. Ita quoque paucis interpofitis. 4) Cod. et
PIG. τμῆμα. 5) ανατολή. Hebr. y vt Zach. 3, 9. coll. Luc. 1, 78.
a) Num. 2, 9. b) Ier. 1, 14. c) Zach. 6, 12. d) Mal. 4, 2. e) Ef. 9, 1. Matth. 4, 16.
QVEST. IN NVMER. CAP. III.
219
Telo Deus omnium docet. a)
Dixit enim Dominus, ait, ad
ftes eam coram Aarone facerdote,
Mofen: Sume tribum Leui, et fi-
et miniftrabunt ei, et obferuabunt
cuftodias eius, et cuftodias filio-
rum Ifrael coram tabernaculo re-
fimonii, vt exfequantur opera qua
fodient omnia vafa tabernaculi re-
pertinent ad tabernaculum, et cu-
Fimonii, et cufodias filiorum If
rail, et cunta opera fpe&tantia ad
tabernaculum.
Αὐτὸς ὁ τῶν ὅλων διδάσκει Θεός, είπε
γάρ φησι Κύριος πρὸς Μωσήν λά-
δε τὴν φυλὴν τοῦ Λευῒ, και τήσεις αὐτὴν
ἐναντίον Ααρὼν τοῦ ἱερέως καὶ λειτους-
γήσουσιν αὐτῷ, καὶ φυλάξουσι τας φυ-
λακὰς αὐτοῦ, καὶ τὰς φυλακὰς τῶν
υἱῶν Ἰσραὴλ ι) ἐναντίον τῆς σκηνῆς τοῦ
μαρτυρίου, ἐργάζεθαι τὰ ἔργα τῆς σκη-
νῆς καὶ φυλάξουσι πάντα τα σκεύη τῆς
σκηνῆς τοῦ μαρτυρίου, καὶ τὰς φυλακὰς
τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ, 2) καὶ πάντα τὰ ἔργα
τῆς σκηνῆς καὶ δώσεις τοὺς Λευίτας 'Αα-
ρων 3) τῷ ἀδελφῶ σου, καὶ τοῖς υἱοῖς αὐ.
τοῦ τοῖς ἱερεῦσι. δόμα 4) δεδομένον εἰσὶν
οὗτοι ἀπὸ τῶν υἱῶν Ἰσραήλ. καὶ Ααρων,
καὶ τοὺς υἱοὺς αὐτοῦ καταςήσεις ἐπὶ τῆς
σκηνῆς τοῦ μαρτυρίου. καὶ φυλάξουσι
τὴν ἱερατείαν αὐτῶν, καὶ πάντα τακα
τὰ τὸν βωμὸν, καὶ τὰ ἔσω τοῦ καταπε
τάσματος. καὶ ὁ ἀλλογενὴς ὁ ἁπλόμενος
ἀποθανεῖται. μεμαθήκαμεν οὖν ἐντεῦθεν,
ὡς οἱ μὲν ἱερᾶς τὰς θυσίας προσέφερον, et tabernaculi cuftodes fuiffe con-
οἱ δὲ Λευίται τῶν μὲν 5) ἱερέων υπουργοί,
τῆς δὲ σκηνῆς κατέςησαν φύλακες. δι-
δε
δάσκει δὲ ἐν τοῖς ἑξῆς, τίνα μὲν ἔδει φέ
φειν τοῦ Κααθ τὸν δῆμον, τίνα δὲ τὸν
6) Γεδσων, τίνα δὲ τὸν Μεραρί.
τα
ΕΡΩΤ. ε.
Τίνος ἕνεκεν προσέταξεν ὁ Θεὸς ἀριθμη-
θῆναι τοῦ λαοῦ τα πρωτότοκα;
Ἐπειδὴ πᾶσαν τοῦ Δευῒ τὴν φυλήν
ταῖς θείαις ἀφιέρωσε λειτουργίαις,
καὶ τοῦ πολεμῶν ἠλευθέρωσεν, εἰκὸς δὲ
ἦν δυχεραίνειν τῶν ἄλλων τινας, ως τού-
των προτιμηθέντων 7) πείθει τους δυ-
χεραίνοντας ὁ δεσπότης Θεός, ὡς οὐδὲν
Et dabis Leuitas
Arroni fratri tuo, et filiis eius
facerdotibus. Ipfi funt donum da-
Aaronem et alios eius fuper ta-
tum a filiis Ifrael. Et conftitues
bernaculum teftimonii: et obferua-
bunt faeerdotium fuum, et omnia
qua funt altaris, et quæ intra ve-
lum continentur. Alienigena qui
attigerit ea, morietur. Ex hoc
ergo loco didicimus, facerdotes
quidem vidimas obtuliffe: Leui-
tas autem, facerdotum miniftros,
ftitutos. In fubfequentibus au-
tem oftendit, quæ munera fint
familiæ Caath, quæ Gedfon, et
quæ Merari.
INTERR. V.
Quamobrem Deus præcepit recenferi
primogenita populi ? b)
Le-
Quoniam vniverfauneribum Je
vi
cis, eamque liberauit ab onere
damnereliquis agre laturos, quod hi
militandi, et verifimile erat quos-
effent antepofiti: fuadet Dominus
Deus indignantibus * illis, fe nihil *
iniquum
1) ἐναντίον. Recepta leftio Num. 3, 7. eft ἔναντι. 2) καί. In verf. τῶν ὁ eft κατά.
3) τῷ ἀδελφῷ σου. Hæc non in omnibus Codd. leguntur. 4) Cod. et Fic.
διδόμενον. Recepta ledio Num. 3, 9. eft δεδομένοι. ) ορέων. Abeft a Cod.
et edit. Fici. 6) Cod. Γεδεών. PIC. Γεδτών. 7) πείθει. In Cod. et edit. p Ia
ci fequitur οὖν.
«) Num. 3, 6 - 10. b) Ibid. c. 3, 40.
·
220
B. THEODORETI
{
iniquum ftatuiffe. Quando enim,
ait, veftro bono interfecta funt
Aegyptiorum primogenita, ve-
fra funt conferuata. Horum igi.
tur vice, ad minifteria mea per-
agenda Leuiticam tribum refer-
vaui: et pro primogenitis peco-
rum veftrorum, primogenita Le-
vitarum. At quia plures reli-
quarum tribuum primogeniti vin
funt, quam Leuite: conftituit vt
qui poft quarum numerum re-
perirentur, finguli quinque fi-
elos facerdotibus penderent, fi-
clum obolis viginti raxans, at-
que hunc numerum fanctum ap-
pellans, tanquam ad diuina fegre.
gatum, et non omnibus commu-
nem. Alibi vero appellat obolos
viginti didrachmun: a) quod di-
drachmum a Domino velut primo
genito poftulatum eft.
INTERR. VI.
Cur e vafis facris quadam hyacin-
thino tegi iuffit amictu, quæ-
dam vero purpureo? b)
Pretiofiora hyacinthinis folis te-
gebantur. Color autem il-
-
le calum denotat: quapropter in.
teriora velamminis iufit hyacinthi-
nis fragulis contegi, exteriora
vero et purpureis et fimilibus,
quia cælum penas nullas hal
bet, terra vero propter legum
transgrefliones etiam recipit fup.
plicia. At vero purpura regni
eft infigne. Dei autem regnum
diuinum eft, et origine carens,
et interitu. Idcirco exterior ta-
bernaculi fuperficies hyacinthi.
nis fragulis atque purpureis te-
gebatur. Cum vero familiæ
Caarh curam gereret, ftatuit
προσέταξεν ἄδικον. ἡνίκα γάρ φησιν ύ
μῶν χάριν ανηρέθη τὰ τῶν Αἰγυπτίων
πρωτότοκα, ται ὑμέτερα διεσώθη πρω
τότοκα. ἀντὶ τούτων τοίνυν τὴν Λευίτι
κὴν φυλὴν ταῖς ἐμεῖς ἀπεκλήρωσα λει-
τουργίαις καὶ ἀντὶ τῶν πρωτοτόκων τῶν
2) ὑμετέρων κληνῶν, τῶν Λευὶ τῶν τὰ πρω
τότοκα, ἐπειδὴ δὲ πλείους ὤφθησαν τῶν
Λευϊτῶν τῶν ἄλλων φυλῶν οἱ πρωτότο
κοι, προσέταξεν ἕκαςον τῶν μετὰ τὸν
ἴσον ἀριθμὸν πέντε δοῦναι σίκλους τοῖς
ἱερεῦσιν. είκοσι ὀβολοὺς ὁρίσας ἔχειν τὸν
σίκλον, καὶ τὸν τοιοῦτον ἀριθμὸν ἅγιον
όνομάσας, ὡς τοῖς θείοις ἀφωρισμένον
καὶ οὐ παρὰ πᾶσι πολιτευόμενον. αλ
λαχοῦ μέντοι δίδραχμον ὀνομάζει τοὺς
είκοσι οβολούς. τοῦτο τὸ δίδραχμον και
Κύριος, ως πρωτότοκος ἀπητήθη.
ὁ
τα
ΕΡΩΤ. 5.
Τί δήπο]ε τισὶ μὲν τῶν ἱερῶν σκευῶν ὑακίνα
θινα προσέταξεν ἐπιβληθῆναι καὶ
λύμματα, τισὶ δὲ πορφυρά;
Τῶν τιμιωτέρων υακίνθινα μόνα τα
καλύμματα ἦν. αἰνίζεται δὲ ἡ
χρόα τὸν οὐρανόν. τούτου χάριν τὰ μὲν
ἐντὸς τοῦ καταπετάσματος, 3) ἐπιβλή
μασιν υακινθίνοις καλυφθῆναι προσέτα-
ξε. τὰ δὲ ἐκτὸς καὶ πορφυροῖς, καὶ
4) τοιούτοις. ὁ μὲν γὰρ οὐρανὸς τιμωρίας
οὐκ ἔχει ἡ δὲ γῆ διὰ τὰς τῶν νόμων πα-
ραβάσεις δέχεται καὶ κολάσεις. τῆς δὲ
βασιλείας ἡ πορφύρα δηλωτική. θεία
δὲ καὶ ἄναρχος, καὶ ἀνώλεθρος ἡ τοῦ
5) Θεοῦ βασιλεία. τούτου χάριν τὰ ἔξω
τῆς σκηνῆς καὶ πορφυροῖς και ύακινθί
νοις ἐπιβλήμασιν ἐκαλύπλετο προμη
θούμενος δὲ τοῦ δήμου τοῦ Κααθ, προσε
C
έταξε
1) Cod. et ric. ἡμέτερα. 2) Cod. ἡμετέρων. 3) ἐπιβλήμασιν υακινθίνοις. Cod.
et FIC, τούτοις τοῖς ἐπιβλήμασι. 4) τοιούτοις. Cod. et Fic. premittunt q
Satis bene. s) Θεοῦ, Vterque θείου.
) Matth. 37, 24. b) Num, 4, 6. fqq.
i
QVÆST. IN NVMER.
CAP. IV. V. 221
vt prius facerdotes adyta ingres-
fi, arcam et reliquam fuppelle-
atilem prædictis teguminibus ope
rirent, et ita deinde portarentur
a familia Caath: ne videntes quæ
tangere nefas eft, aut videre, ex
inopino confpe&tu morte plecte
έταξε πρότερον τοὺς ἱερέας εἴσω τῶν
αδύτων γενομένους, καλύπτειν τὴν κι
ζωτὸν καὶ τὰ ἄλλα σκεύη τοῖς προειρη-
μένοις καλύμμασιν εθ᾽ οὕτω τοῦ Κααθ
τὸν δῆμον ταῦτα μετακομίζειν, ἵνα μὴ
τὰ ἄψαυσα καὶ ἀθέατα θεασάμενοι,
ἐκ τῆς παραδόξου θέας ὑπομείνωσιν
ὄλεθρον.
ΕΡΩΤ. ζ'.
Τίνα καλὰ ἀκάθαρτον ἐπὶ ψυχῇ;
Τὸν τοῦ τεθνηκότος αψάμενον,
1) ὀςέοις νεκροῦ πελάσαντα.
2)
ΕΡΩΤ. ή
rentur.
INTERR. VII.
Quem vocat immundum propter
animam? a)
ἢ
E
8) Τί δήποτε 3) καὶ τούτους, καὶ τοὺς
λεπρούς, καὶ τοὺς γονορεύεις, ἔξω
τῆς παρεμβολῆς διάγειν
ἐκέλευσεν;
Ἀπὸ τῶν σμικρῶν τὰ μεγάλα παι
δεύων. εἰ γὰρ ὁ ἁπλόμενος νεκροῦ
ἀκάθαρτος, πολλῷ μᾶλλον ὁ νεκρὸν
4) εργασάμενος διὰ μιαιφονίας, καὶ εἰ
ὁ λεπρὸς ἀκάθαρτος, πολλῷ μᾶλλον ὁ
τὰ ποικίλα τῆς κακίας ἐργαζόμενος εἴ
δη. οὕτω διὰ τοῦ γονος νους η μοιχεία
γονορευούς ή
κατηγορείται. εἰ γὰρ τὸ ἀκούσιον μυσα-
ρὸν, πολλῷ δήπουθεν τὸ κατὰ γνώμην
τολμώμενον.
ΕΡΩΤ. θ'.
اد
Ε
Ε
Τί ἐςιν, ἀνὴς ἢ γυνὴς) εἴ τις ποιήσοι ἀπὸ
πασῶν τῶν ἁμαρτιῶν τῶν
ανθρωπίνων ;
Τα σμικρότερα τῶν ἁμαρτημάτων αν-
θρώπινα κέκληκεν· ἐπειδὴ τρεπλὴν
οὖσαν τῶν ἀνθρώπων τὴν φύσιν πάντων
ἀπηλλάχθαι τῶν ἁμαρτημάτων οὐχ
οἷόν τε. οὐδεὶς γάρ φησι καθαρὸς ἀπὸ
ξύπου, οὐδ᾽ ἂν μία ἡμέρα ἡ ζωὴ αὐτοῦ,
اد
um qui tetigerat mortuum, auf
qui ad offa defuncti proxime
accefferat.
INTERR. VIII.
Quare pracepit et hos, et leprofos,
et feminifluos, extra caftra
degere? b)
Per
er leuiora nos docet maiora.
Si enim qui tangit mor
tuum, eft immundus, multo ma-
gis qui * interficiendo mortuumi
effecerit: et fi leprofus immun
dus, multo magis qui varias ne
quitiæ fpecies admiferit. Eodem
modo per feminifuum damnatur
vitus quis patitur, execrandum eft,
adulterium. Nam fid, quod in
multo magis quod quis fponte
committit.
1
INTERR. IX.
Quid hoc eft, Si vir feu mulier cons
miferit vllum ex omnibus
peccatis humanis? c)
-
H
umana vocat leuiora pecca-
ta: quia hominum natu-
cum mutationi fit obno-
xia, ab omnibus immunem effe
am,
peccatis et impoflibile. Nemo
enim, inquit, d) purus eft a forde,
mc a vita eius fuerit vnius diei
nec fi
Qua-
t) Cod. όςέων. Pic. ότέφ. 2) Τι. Cod. et Fic. præmittunt παί. 3) και τους
τους. Abeft a Cod. et edit. Pici. 4) Cod. εἰργασμένος. 5) εἴ τι ποιήσει. Αξι
Ctio recepta eft ὅσις ἐὰν (Cod. vatic. ἂν ποιήσῃ.
β) Num. 5, 3. ) Ibid. c. 5, 3. 6) Ibid. c. 5, 6. y Lob. 14, 4. 5.
«
ξ
222
B. THEODORETI
рез
Ο
Ο
C
Ο
اد
Quapropter diuinus quoque Dauid τούτου χάριν καὶ ὁ θεῖος βοήν Δαβίδ
clamat: a) Non intres in iudicium μὴ εἰσέλθης εἰς κρίσιν μετὰ τοῦ δούλου
cum feruo tuo, quia non iuftificabitur
in confpectu tuo vllus viuens, Solus σου, ὅτι οὐ δικαιωθήσεται ἐνώπιόν σου
enim Dominus Chriftus, et vt ho- πᾶς ζῶν. μόνος γὰρ ὁ δεσπότης Χριςός,
mo, et vt Deus, macula caret. Quod καὶ ὡς ἄνθρωπος, 1) καὶ ὡς Θεός, τὸ ἄ
præuidens Efaias propheta clama- μωμον ἔχει καὶ τοῦτο προορῶν ὁ προ-
bat:b) Qui peccatum non fecit, nec φήτης Ησαΐας 2) ἐβόα· 3) ὃς ἁμαρτίαν
inuentus eft dolus in ore eius. Vnde οὐκ ἐποίησεν, οὐδὲ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ 50-
factum eft, vt aliena peccata aflu.
τό-
meret, cum propria non habe- ματι αὐτοῦ. τούτου χάριν καὶ τὰς ἄλο
ret. Ita enim dicit:c) Ille pec- λων αμαρτίας ανέλαβεν, οἰκείας οὐκ
cata noftra tulit, et pro nobis of- ἔχων. οὗτος γάς φησι τὰς ἁμαρτίας κ
fitus eft. Et Ioannes ille ma- μῶν φέρει, καὶ 4) τὰ περὶ ἡμῶν ὀδυνᾶται.
gnus: d) Ecce agnus Dei, " καὶ ὁ μέγας Ἰωάννης· ἴδε ὁ ἀμνὸς τοῦ
qui ·
tollit peccata mundi. Propterea
dicitur e) inter mortuos liber, ντ Θεοῦ, ὁ αἴρων τὰς ἁμαρτίας τοῦ κόσμου.
qui mortem iniufte paffus fit. διὰ τοῦτο καὶ ἐν νεκροῖς ἐλεύθερος, ὡς
Lex ergo diuina docet, quomo- ἀδίκως ὑπομείνας τὸν θάνατον, διδάσκει
do curandi fint ii, qui medio- τοίνυν ὁ θεῖος νόμος 5) πῶς θεραπευτέον
criter peccauerunt. Iubet enim τοὺς τὰ μέτρια πλημμελήσαντας, με
eum, qui in contradibus qui- λεύει γὰρ τὸν ἔν τισι συμβολαίοις ἠδικη
busdam alteri damnum intulerit, κότα, πρότερον ἐξαγορεῦσαι τὴν ἁμαρ
primum annuntiare peccatum:
tum quod fumptum eft damnum τίαν, τα τῷ ἠδικημένῳ τὸ ληφθὲν ἀπο
είτα
paflo reftituere, addita forti prin- δοῦναι προστεθεικότα τῷ κεφαλαίῳ τὸ
cipali quinta parte. Si vero con-
πέμπλον. εἰ δὲ συμβαίη τὸν ἠδικημένον
tigerit iniuriam paflum ante de- πρὸ τῆς τοῦ ἠδικηκότος μεταμελείας και
cedere quam penitentia duatus
fuerit is qui damnum dedit, hac ταλῦσαι τὸν βίον, ἐκλίσαι ταῦτα τῷ
propinquo eius exfoluere præci- ἀγχισεύοντι. ἀγχισεύοντα δὲ καλ
pit. Propinquum autem appel- τὸν τῷ γένει προσήκοντα. ἡ δὲ τάξις τοῦ
Iat eum qui genere illum con- γένους αὕτη πρῶτος υἱὸς, στα θυγά
tingit. Iam ordo generis eft ifte :
primo loco filius, deinde filia, poft του πάππου. εἰδὲ τούτων μηδεὶς εἴη, ὁ
της, τα ὁ τοῦ πατρὸς ἀδελφὸς, ἔπελα
ὁ
ea patris frater, tum frater aui.
Quod fi nullus horum exftet, pro- 6) πλησιέςερος συγγενής· εἰ δὲ μὴ εὑρί
pinquior confanguineus. Si vero σκοιτο συγγενής, τῷ Θεῷ τὰ προβῥηθέν
confanguineus non reperiatur, Deo τα προσενεγκεῖν διηγόρευσε. τοῦτο γὰρ
prædicta offerri ftatuit. Hoc enim επεν ἐὰν δὲ μὴ ἢ τῷ ἀνθρώπῳ ἀγχι
dixit: f) Si autem vire non fuerit ςεύων, ὥςε ἀποδοῦναι αὐτῷ τὸ πλημμέ
propinquus, cui reftituatur delictum,
deli&tum quod reftituitur Domino, λημα τὸ πρὸς αὐτὸν, τὸ πλημμέλημα
erit facerdotis, excepto ariete, qui of τὸ ἀποδιδόμενον τῷ Κυρίῳ τῷ ἱερᾶς ἔσαι,
fertur pro expiatione, per quem ex- πλὴν τοῦ κριοῦ τοῦ ἱλασμοῦ, δι᾿ οὗ ἐξι
λάσεται
σε
1) καὶ ὡς Θεός. Def. in Cod. et apud pic. 2) Cod. et PIC. Booço
αὐτοῦ. Eodem modo hæc Elaiæ verba exprimuntur i Petr. 2, 22.
Ctiones h. 1. habet Codex vatic. 4) τά.
θεραπευτέον. Αbeft a Cod. et edit. Fici.
#) Pf. 142, 2. b) Ef, 53, 9. c) Ib. c. 53, 4.
5
3) os mund
Alias le
Abeft a Cod. et edit. PIGI. 5) πῶς
6) Cod. πλησιαίτερος.
d) Ioh. 1, 29. ) Pf. 87, 5. f) Num. 5,8-
QVÆST. IN NVMER. CAP. V.
223
λάσεται περὶ αὐτοῦ ἐν αὐτῷ. προσέτα- piationem faciet pro eo
ξε δὲ καὶ τὰς προσφερομένας απαρχας
τοὺς ἱερέας ἐπίεν. απαρχὴ γὰρ ἦσαν
τοῦ μὲν λαοῦ οἱ Λευῖται, τῶν δὲ Λευϊτῶν
οἱ ι) ἀρχιερεῖς, ὡς ἀπαρχαὶ τοίνυν τὰς
ἀπαρχὰς ἐκομίζοντο.
ΕΡΩΤ. Α
Confti-
tuit etiam, vt facerdotes edant pri
enim populi erant Leuitz, Leui-
tarum autem primitia facerdo. *
tes. Hinc tanquam primitiæ primi-
tias accipiebant.
mitias quæ offeruntur. Primitie
*
INTERR. X.
ab ea, quæ fufpecta erat de
Διατί ἄλευρον κρίθινον ὑπὸ τῆς ὑπο- Quare farina bordeacea oferebatur
πλευομένης μοιχευθῆναι
προσεκομίζετο ;
A
Ο
Αὐτὸς ὁ δεσπότης ἡςμήνευσεν, ἔςι γὰς
ἔφη θυσία ζηλοτυπίας, θυσία μνημο
σύνου, θυσία ἀναμιμνήσκουσα ἁμαρτίαν.
ὅθεν οὐδὲ ἔλαιον αὐτὴν, ἐδὲ 2) λιβανωτὸν
ἔχειν προσέταξεν ἐπέρητο γὰς καὶ τῆς
επωδίας, καὶ τοῦ τῆς δικαιοσύνης φωτός.
τοῦτο μέντοι γίνεσθαι νενομοθέτηκεν ὁ δε
σπότης Θεὸς, τὴν μιαιφόνον αὐτῶν ἐπι
κάμενος γνώμην. ἵνα γὰρ μὴ ἐξ υποψίας
αποκτάνωσι τὰς ὁμοζύγους, ἐκέλευσε
τὴν ὑποπλευομένην αὐτῷ προσενεχθῆναι,
ἅτε δὴ πάντα σαφῶς ἐπιςαμένῳ, καὶ τὰ
λάθρα γιγνόμενα. προσάξει γάρ φησιν
ὁἱερεὺς, καὶ ζήσει ἔναντι Κυρίου την αυ-
ναῖκα καὶ λήψεται ὁ ἱερεὺς ύδωρ καθα.
ρὸν ζῶν ἔναντι Κυρίου ἐν ἀγγείῳ όςρακί-
νῳ, καὶ τῆς γῆς τῆς οὔσης ἐπὶ τοῦ ἐδά-
φους τῆς σκηνῆς τοῦ μαρτυρίου καλα-
τὼν ὁ ἱερεὺς ἐμβαλὰ εἰς τὸ ὕδωρ, καὶ ςή.
σει ὁ ἱερεὺς τὴν γυναῖκα ἔναντι Κυρίου,
καὶ ἀποκαλύψει τὴν κεφαλὴν τῆς γυ-
ναικὸς, καὶ δώσει ἐπὶ τῶν χειρῶν αὐτῆς
τὴν θυσίαν τοῦ μνημοσύνου, την θυσίαν
τῆς ζηλοτυπίας· ἐν δὲ τῇ χειρὶ τοῦ ἱε-
ρέως ἔται τὸ ὕδωρ τοῦ ἐλεγμού 3) του
ἐπικαταρωμένου τούτου. ταῦτα δὲ πάν-
τα γενέθαι προσέταξε, τὴν γυναῖκα τὴν
ὑποπλευομένην ἐκδειματῶν, ἵν' εἰ ἐξήμας-
Ο
Ο
Ο
εν
adulterio ?
pre Dominus interpretatus eft.
Eft enim, inquit, a) facrifi
cium zelotypia, facrificium vecor-
dationis, facrificium in memoriam
reducens peccatum. Vnde nihil
olei vel thuris illud habere fta-
tuit: carebat enim tum odore
bono, tum lumine iuftitia. Hoc
igitur fieri præcepit Dominus
Deus, quia cadis plenum illa-
rum animum cognofcebat. Nam
ne ex fola fufpicione coniuges
fuas interficerent, iufit adulterii
fufpectam ad fe adduci, vt qui
cunéta probe norit, etiam quæ
clam geruntur. Adducet enim,
inquit, b) Sacerdos, et fifer coram
Domino mulierem, et fumet Sa-
cerdos in vafe fili aquam mun
dam viuam coram Domino, et
pauxillum terra de pauimento ta-
bernaculi tefimonti, et fumens Sa
cerdos immittet in aquam.
Et
fatuer Sacerdos mulierem ante Do-
minum, et reuelabit caput mulie
ris, et dabit in manus illius fa-
crificium recordationis, et facrif
cium zelorypic.
In ስኳ vero
Sacerdotis erit aqua redargurio-
nis, in quam maledita congeffit.
Ta vero omnia feri mandauit,
Ifta
mulierem fufpe&tam perterrens
νι confiteatur fi forte peccaue-
rit,
1) Cod. et Fic. ἱερεῖς. 2) Cod. λίβανον. 3) του τούτου. Cod, alex. et quz
dam alia exemplaria habent τὸ ἐπικαταρώμενον τοῦτο. ..
®) Num. 5, 15. 6) Ib. c. 5, 16 - 18.
224
THEODORETI
B.
•
と
​Ο
xit, et per penitentiam remiftio- τεν ὁμολογήσει, καὶ διὰ 1) μεταμελείας
nem confequatur. Idcirco illam λάβη τὴν ἄφεσιν. τούτου χάριν ἀκά.
aperto capite coram Deo fiffi iu-
bet, docens omnia nuda effe et λυπίον αὐτὴν τῷ Θεῷ προσενεχθῆναι
aperta in confpe&tu eius, et ni- κελεύει, διδάσκων ὅτι γυμνὰ πάντα
hil eorum quæ gerimus illum la- και τετραχηλισμένα ἐνώπιον αὐτοῦ,
fere. Quod autem ad terrendam καὶ οὐδὲν αὐτὸν λέληθε τῶν παρ' ἡμῶν
illam hæc celebrari iuferit, in- γιγνομένων. ὅτι δὲ ταῦτα δεδιττόμε
dicant fubfequentia:a) Adiurabit-
que illam Sacerdos, et dicet ei, νος αὐτὴν γενέσθαι κεκέλευκε, τὰ ἑξῆς
Si quispiam recum non dormiuit, δηλοῖ καὶ ὁρκιῶν αὐτὴν ὁ ἱερεὺς, και
neque transgreffa es vt polluere. ἐρῶ τῇ γυναικὶ, εἰ μὴ κεκοίμηται τις
ris, cum effes fub viro tuo, im- μετὰ σοῦ, εἰ μὴ παραβέβηκας μιαν
munis efto ab aqua ifta redargu- θῆναι 2) ὑπὸ τὸν ἄνδρα τὸν σεαυτῆς,
tionis maledictionibus plena. Si
ἀθῶος ἴθι ἀπὸ τοῦ ὕδατος 3) τοῦ ἐλεγε
vero cum effes fub viro, trans-
greffa es, aut polluta es, aut dor. μοῦ τοῦ ἐπικαταρωμένου τούτου. εἰ δὲ
eniuit tecum alius quam vir tuus, σὺ παραβέβηκας ύπανδρος οὖσα, ἢ σὺ
tradar te Dominus in maledictio- μεμίανσαι, ἢ ἔδωκε τις τὴν κοίτην ἐν
nem, et iusiurandum in medio po- σοὶ πλὴν τοῦ ἀνδρός σου, δώη 4) σε Κύ
puli tui: concedatque vt concidar
ριος ἐν ἀρά, και ενόρκιον ἐν μέσῳ τοῦ
Femur tuum, et dirumpatur vie-
λαοῦ σοῦ, ἐν τῷ δοῦναι Κύριον τὸν μη-
rus tuus. Præcepit quoque, vt
mulier confentiat maledictioni, et εόν σου 5) διαπεπιωκότα, καὶ τὴν 6) και-
dicat fiat, fiat, vtque maledictio λίαν πεπρησμένην. ἐκέλευσε δὲ καὶ τὴν
fcribatur, et deleatur aqua, et γυναίκα συντίθεσθαι τῇ ἀρα, και λέ
aquam bibat mulier illa. Ve-
rum ante omnia facrificium of
ferri iufit, hoc eft, farinam hor-
deaceam. Deinde docet, fore vt
* fi mulier * fuerit innocens, inco-
lumis feruetur; fin rea fuerit, et
latuerit, malediationis vin expe-
rientia difcat, vtero dirupto, et
femore collapfo. Per quæ enim
quis peccat, per hæc et punitur,
Iusiurandum autem ita intelli.
gendum eft. Cum quispiam gra-
via et intolerabilia patitur, fo.
lent nonnulli iurantes dicere,
Non patiar ego, quæ ille pas-
fus eft.
Ic,
اد
συ
γαν, γένοιτο, γένοιτο. καὶ γραφῆναι δὲ
τὴν ἀρὰν προσέταξε, καὶ ἐξαλειφθῆναι
ὕδατι, καὶ πιῶν τὴν γυναῖκα τὸ ὕδως
πρότερον δὲ τὴν θυσίαν προσενεχθῆναι
τουτέςι τὸ κρίθινον ἄλευρον. εἶτα διδά
σκει ὡς ἀθῶς μὲν οὖσα ὑγιὴς φυλα
χθήσεται, ἔνοχος δὲ οὖσα, καὶ κρύπλου
σα, τη πείρα μαθήσεται τῆς ἀρᾶς τὴν
ἰσχὺν, καὶ τῆς κοιλίας διαρρηγνυμένης,
καὶ τοῦ μηρού διαπίπίοντος. δι᾽ ὧν γὰρ
η αμαρτία, διὰ τούτων ἡ τιμωρία. τὸ
δὲ 7) ἐνόρκιον οὕτω νοητέον· ὅτ᾽ ἄν τις
δεινὰ καὶ ἀνήκετα πάθη, ειώθασί τινες
όμνῦντες λέγειν, μὴ πάθοιμι ἃ ὁ δεινα
πέπονθεν.
ΕΡΩΤ.
1) Cod, et 21C, μετανοίας. 2) ὑπὸ καὶ σεαυτῆς. Hæc eundem fenfum habere
videntur cum illis quæ deinde fequuntur, ύπανδρος οὖσα. Fefellit enim In-
terpretes græcos anceps Particula in fignificatio. ) τοῦ ἐλεγμοῦ. Abeft
a. Cod. 4) σε. Cod. et Fic. σοί. 5) Cod. διαπεπτωκέναι. 6) κοιλίαν. Cod.
et Fic. addunt, σου. 7) Cod. et ex c. ὅρκιον.
a) Num. 5, 19 - 21»
QVÆST. IN: NVMER. CAP. XI.
225
اد
ΕΡΩΤ. ιά.
Τί ἐςιν, ὃς ἂν μεγάλως εὔξηται εὐχὴν.
ἀφαγνίσασθαι, αγνείαν τῷ
INTERR. ΧΙ.
Quid eft hor, Quicumque fummumk
vouerit votum, nempe confecrare
fanctimoniam Domino? a)
Πολλά ") τῆς ἐπαγγελίας εἴδη. οἱ μὲν Promnigionis fpecies funt multer
Εκ
>
: et jubet eos qui talum pro-
miffionem dederint, etiam ab acer
το, et vua, et acinis abftinere
cundis diebus vori fui, (votum
autem appellat promiffionem,) et
non radere caput, donec com-
pleantur dies quos vouerit Domi-
no. Sanctum autem vocat nu-
nem. De iftis hoc loco lex fta-
γὰς θυσίας ἐπηγέλλοντο, οἱ δὲ Quidam enim victimas pol-
licebantur quidam pecunias,
χρήματα, οἱ δὲ 2) καὶ ἑαυτούς· οἱ δὲ
alii & feipfos : nonnulli certo
ῥητῶν ἡμερῶν ἀριθμὸν μὴ πιεῖν οἶνον, ac ftato dierum numero fe vi-
μὴ κείρασθαι τὴν κεφαλήν, τοιοῦτοι - num non bibituros, aut caput
σαν, περὶ ὧν ὁ θεῖος εἶπεν Ἰάκωβος τῷ non-rafuros, Huius generis erant
θεσπεσίῳ Παύλῳ· εἰσὶ τινὲς εὐχὴν de quibus diuinus Iacobus diui
χοντες ἐφ' ἑαυτοῖς τούτους παραλαβών no Paulo dicebat: b) Sunt quidam
voto obfiritti, hos fume, & fans
αγνίθητι σὺν αὐτοῖς, καὶ δαπάνησὸν ἐπ' atificare cum eis, et impenfas fac
αὐτούς· τουτέςι τὰς ὑπὲρ αὐτῶν προσ- pro illis, hoc eft, præbe tu viati
φερομένας κατὰ τὸν νόμον θυσίας σὺ mas, quæ fecundum legem offerri
πάραχε, ἵνα λύσῃς τὴν ὑποψίαν. περὶ folent pro illis, vt tollas fufpicio-
τούτων ἐνταῦθα ὁ νόμος διαγορεύει, και
κελεύει, τοὺς ταύτην υπιχνουμένους την
ἐπαγγελίαν, καὶ ὄξους απέχεσθαι, και
σαφυλῆς καὶ εμφύλων, πάσας τῆς εὐ
χῆς τὰς ἡμέρας· εὐχὴν δὲ καλεῖ τὴν
ὑπόχεσιν καὶ τὴν κεφαλὴν μὴ κείρασθαι
ἕως ἂν πληρωθῶσιν αἱ ἡμέρα, ὅσας ηΰ.
ξατο τῷ Κυρίῳ. ἅγιον δὲ καλεῖ τὸν τρέ-
φοντα κόμην, ὡς τῷ Θεῷ τὴν κόμην ἀ-
φιερώσαν]α το το γὰρ εἶπεν, ἅγιος 3) και
ὁ τρέφων κόμην τρίχα κεφαλῆς πάσας
τὰς ἡμέρας τῆς εὐχῆς αὐτοῦ τῷ Κυρίῳ,
ἀντὶ τοῦ, 4) ἃς 5) αφιέρωσας τῷ Θεῷ,
μὴ 6) κείρης ἕως ἂν 7) δῶς τῇ ὑποχέσει
τὸ πέρας. κελεύει δὲ αὐτὸν μὴ 8) πατρὶ
τετελευτηκότι πελάζειν, μὴ ἀδελφῶ, μὴ
ἑτέρῳ τινί. κἂν γὰρ ἐξαπίνης, φησὶ,
λευτήσαντός τινος παρείναι τοῦτον συμ-
βῇ, ἀνάγκη πᾶσαν ἀφελεῖν τὴν τρίχα
καὶ οὐ τῇ πρώτη μόνον ἡμέρα, ἀλλὰ καὶ
1) Πολλά
τα
اد
είδη. Cod. Πολλά είδη
τε
ne
tientem comam, vt qui comam
Deo confecrarit. Hoc enim ait: c)
Santus erit qui comam nutrit et
capillum capitis omnibus diebus vori
ui Domino, perinde ac fi dicat,
quos confecrafti Domino,
toudeas capillos, donec promif-
foni finem impofueris. Vetarau-
rem illum accedere ad patrem
mortuum, vel ad fratrein, feu
quempiam alium. Si vero, inquit,
ex improuifo contigerit, aliquem
intereffe, dum quis vita deceffit,
neceffe habet vniuerfum abradere
capillum, idque non primo die
ας.
folum,
Fic. Πολλά είδη εὐχῆς. 2) καὶ ἑαυτούς.
Cod. αὐτούς. PIC. αυτούς. 3) Cod. et Fic. s. 4) &s. Abeft a Cod. et edit.
FICI, 9) Cod. et Fic. αφιερώσας. 6) Cod. κείρῃ. FIC. κείρω. η) Cod. et
PIC. δῷ. δ) πατρί. Cod. et Fic. πρίν.
a) Num. 6, 2.
B. Theod. Tom. I.
b) A&. 21, 23, 34. €) Num. 6, 5. 6ο
P
226
B. THEODORETI
folum, fed etiam feptimo: vt et-
iam capilli, qui nouaculam effu
gerint, intra feptem dies crefcen-
fes auferantur. Poftea iubet oaa.
vo die offerre duos turtures,
smum pro peccato, alterum in
holocauftum, & agnum vnum
pro delito. Hinc autem accura-
tius difcimus, quod victimam pro
deliito appellet, quæ pro peccatis
non fpontaneis offertur. Non
fpontaneum quippe eft quod huic
* accidit. Aliquo * enim repente
mortuo polluebatur. Altius vero
numerum dierum promiflorum
fupputari precipit. a) Quia non
compurabuntur, inquit, priores
dies, propterea quod pollutum fit
caput voti ipfius. Declarauit quo-
que quasnam vidimas oferre de-
ceat eum, qui purificationis votumn
impleuerit: nempe agnum in ho.
locauftum, et agnam pro pecca-
3/
Q
τῇ ἑβδόμη ἵνα καὶ αἱ διαφυγοῦσαι τὸν
ξυρὸν τρίχες, ἐν ταῖς ἑπτὰ αὐξηθεῖσαι
ημέραις περιαιρεθῶσιν. ἔπειτα τῇ ὀγδόη
δύο τρυγόνας προσενεγκεῖν τὴν μὲν πε-
ςὶ ἁμαρτίας,τὴν δὲ εἰς ὁλοκαύτωσιν
καὶ ἀμνὸν ἕνα περὶ πλημμελείας. ἐντεῦ
θεν δὲ μανθάνομεν ἀκριβέςερον, ὡς περὶ
πλημμελείας τὴν τῶν ἀκουσίων ἁμαρ
τημάτων καλεῖ. ἀκούσιον γὰρ 1) καὶ τὸ
τούτῳ συμβάν. ἐξαπίνης γὰρ τινὸς τες
λευτήσαντος ὑπέμεινε, μολυσμόν.
νωθεν δὲ αὐτὸν ἀριθμῆσαι κελεύει τον
τῶν ἐπηγγελμένων ἡμερῶν ἀριθμόν,
2) αλόγισοι γάς φησιν ἔσονται αὐτῶν αἱ
πρότεραι ἡμέραι, ὅτι ἐμιάνθη 3) ἡ κε-
φαλὴ τῆς εὐχῆς αὐτοῦ. ἐδίδαξε δὲ καὶ
τίνας προσήκει θυσίας προςενεγκεῖν τὸν
το γνισμοῦ τὴν ἐπαγγελίαν πεπληρω
κότα: ἀμνὸν μὲν εἰς ὁλοκαύτωσιν, ἀμνά
Sexus enim funt feminini δα δὲ ὑπὲρ ἁμαρτίας· θήλεα γὰρ τὰ
hoftiæ, quæ pro peccato offerun- ὑπὲρ ἁμαρτίας ἱερεῖα, ἐπειδὴ χαυνου-
tur: quoniam laxicri molliorique μένου τοῦ λογικοῦ ἡ ἁμαρτία τολμᾶται,
reddita parte rationali, profilitur καὶ μέντοι καὶ κριὸν ἄμωμον εἰς σωτη
ad peccatum. Nihilominus et
arietem immaculatum in falutem, ρίαν, καὶ κανοῦν ἀζύμων προσενεγκεῖν
et caniftrum azymorum offerre διηγόρευσεν. εἶτα τῆς θυσίας ἐπιτελου-
mandauit: deinde dum facrificium μένης, τὰς τρίχας ἐπιθεῖναι τη θυσία
peragebatur, capillos poni fuper fa- τοῦ σωτηρίου. ὁ δὲ βραχίων ὁ ἐφθὸς, ὁ
crificio eucharifico, Armus autem ἐπιτιθέμενος ταῖς τοῦ εὐξαμένου χερσί,
coctus, qui imponebatur manibus καὶ παρὰ τοῦ ἱερέως λαμβανόμενος, δη
vouentis, er a facerdote capieba
denotabat, altum promiflum λοῖ τελεθεῖσαν τὴν ἐπηγγελμένην προ
effe confummatum: operationem ξιν. πράξεως γὰρ γεγενημένης ὁ ἐφθὸς
enim completam armus coltus βραχίων δηλωτικός. ταῦτα δὲ οὐ μά
fignificat. Ceterum hæc non fru- την νενομοθέτηκεν, ἀλλ᾿ ἀκριβείας ἐπι
ftra lege fanciuit, fed vt doceat μελεῖσθαι διδάσκων, καὶ μήτε ὡς ἔτυχεν
non paruam effe adhibendam di-
ligentiam, nec temere vouendum ἐπαγγέλλεθαι, καὶ ὑπιχνουμένους τὰ
effe, et vbi vouerint, promiffa ἐπηγγελμένα πληροῦν. παιδεύει δὲ καὶ
effe præftanda. Ex his etiam nos ἡμᾶς διὰ τούτων 4) καὶ τὸν ἁγιασμὸν
φυλάτε
το.
>
Ο
Ο
1) Καὶ τὸ τούτῳ. Cod.καὶ τέτ8. PIC. καὶ τέτε τό. 2) αλόγισοι. Recepta leftio eft ἄλογοι.
3) ἡ - αὐτοῦ. Haud inepte of 6. vocem py h. 1. fic interpretati funt, vt
idem fit quod ita
verf. 9. 4) καί. Abeft a Cod. et edit. Fic I
Ο
a) Num. 6, 12.
QVEST. IN NVMER.
227
CAP. VL
σοι
de-
A
>
φυλάττειν ἀμόλυντον. ὁ γὰρ κηλίδα δε-
χόμενος τῆς ἄνωθεν δεῖται καθάρσεως,
καὶ τῆς διὰ μετανοίας τῶν μολυσμῶν d.
φαιρέσεως. τοῦτο γὰρ καὶ Γαλάταις έκ
πιςέλλων ὁ μακάριος ἔλεγε Παῦλος τεν
νία μου, οὓς πάλιν ὠδίνω, ἄχρις οὗ μος
φωθῇ Χριτὸς ἐν ὑμῖν. μετὰ ταῦτα δι.
δάσκει πως εὐλογεῖν προσήκει τοὺς ἱε-
ρέας, καὶ ὡς τὸ θεῖον ὄνομα χορηγεί
τοῖς προσιοῦσιν εὐλογίαν. ἐπιθήσουσι
γάρ φησι τὸ ὄνομά μου ἐπὶ τοὺς υἱοὺς
τό
Ἰσραήλ, καὶ ἐγὼ Κύριος ευλογήσω αὐτὸς,
λέγει δὲ καὶ αὐτὰ τῆς εὐλογίας τὰ ῥή
ματα· εὐλογήσαι σε Κύριος, καὶ φυλά,
και σε, ἐπιφάναι Κύριος τὸ πρόσωπον
αὐτοῦ ἐπὶ σὲ, καὶ ἐλεήσαι σε επάρας Κύ-
βιος τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἐπὶ σοὶ, καὶ δώῃ
εἰρήνην. διδασκόμεθα δὲ διὰ τούτων,
τις χρὴ πρότερον τοῖς 1) εὐλογημένοις
τὰς θείας αἰτεῖν δωρεάς τοῦτο γὰρ ση
μαίνει τὸ, εὐλογήσαι σε εἶτα τὰ διδόμενα
φυλαχθῆναι ἐπήγαγε γὰρ, καὶ φυλά,
και σε ἡ δὲ δευτέρα εὐλογία τὴν τοῦ
Θεοῦ καὶ σωτῆρος ἡμῶν ἐπιφάνειαν προ-
θεσπίζει· ἐπιφάναι γάς φησιν Κύριος τὸ
πρόσωπον αὐτοῦ ἐπὶσε, καὶ ἐλεήσαι σε.
ἐλέου γὰρ μετὴ ἡ κατὰ σάρκα τοῦ Θεοῦ
καὶ σωτῆρος ἡμῶν οἰκονομία. διὸ καὶ τὰς
πρὸς τὸν Θεὸν ἡμῖν καταλλαγὰς ἐδω-
ρήσατο. τοῦτο γὰρ ἡ ἑξῆς εὐλογία δεν
δάσκει· ἐπάρα Κύριος τὸ πρόσωπον αυ-
τοῦ ἐπὶ σοὶ, καὶ δώη σοι εἰρήνην. περὶ ταύ
της τῆς εἰρήνης καὶ ὁ μακάριος Παῦλος
ἔφη· αὐτὸς γάρ ἐςιν ἡ εἰρήνη ἡμῶν, ὁποι.
ήσας τὰ ἀμφότερα ἓν, καὶ τὸ μεσότοιχον
τό
τοῦ φραγμοῦ λύσας 2) τὴν ἔχθραν ἐν τη
σαρκὶ αὐτοῦ. ταῦτα περὶ τῆς εὐλογίας
3) διδαχθεὶς ὁ προφήτης, καὶ διηγησάς
docet, vt fauftimoniam impollu-
tam conferucanus. Qui enin ma
in
cula aliqua perfufus eft, fuperna
indiget purificatione, atque vt
per pœnitentiam a peccato immu-
nis reddatur. Quod beatus Paulus
fcribens Galatis dicebat: a) Fi
lioti mei, quos iterum cum dolore
τη volis. Pof hac inftruit facer-
pario, donec formetur Chriflus
dores quo pacto benedicere des
beant, et quod nomen diuinung
fuppediter accedentibus benedi
&ionem:b) Imponent enim, inquit,
nomen neuus fuper filios Ifrael:
et ego Dominus benedicam er50
Profert etiam ipfa benediationis
verba:c) Benedicar tibi Dominus, et
cuftodiar te. Ofrendat Dominus
faciem fuam fuper te, et miferer-
fuum fuper te, et der tibi pacem,
Ex his autem docemur, oportere
eos, qui beneditionem confequ
volunt, prius diuina dona poftu-
lare, quod quidem fignificat it-
lud, Bendicar tibi, deinde dong-
ra conferuare, fubdidit enim, Et
Secunda vero bene-
tur tui. Elezet Dominus vultan
cuftodiat re.
diaio, Dei ac Saluatoris noftri
aduentum prænunciat. Oftendat
enim, inquit, Dominus facienma
fuam tibi, et mifereatur tui. Nain
mifericordiæ plena eft Dei atque
Saluatoris noftri incarnatio: qua-
propter reconciliationem etiam
De hac
cun * Deo nobis largitus eft; *
quod et conftare poteft ex hene-
diatione fequenti, Elaer Dominus
vultum fuum fuper te.
Pace beatus Paulus ait: a) Ipfe
εβ par nofira, qui fecit utraque
vnum, vt medium parterem mace
ria difoluit, et inimicitias, per
sarnem fuam. Hæc vbi de bene
P 2
dictio-
1) Cod. εὐλογουμένοις. 2) τὴν -- αὐτοῦ. Sic quoque infra ad Eph. 2, 14. hzc
cum præcedentibus coniunguntur, ita vt verf, 15. incipiat a verbis vèy véo
Μου κ. λ. 3) Cod. διαλεχθείς. PIC. διελεχθείς.
#) Gal. 4, 19. b) Num. 6, 27. c) Ibid. f. 6,24-26. d) Ephef. 2, 14. 15.
228
B. THEODORETI
}
dictione differuit propheta, et μενος ὅπως καὶ τὴν σκηνὴν ἔχρισε, καὶ
-
expofuit, quo pacto et taberna-
culum vnxit, et quaenam princi
pes tribuum obtulerint, declara
vit qua ratione diuinam vocem
auribus audiuit prodeuntem e
propitiatorio, quod fuper arcam
pofitum erat, quæ alis Cherubino-
rum regebatur. Neque ifta fcri-
pfit ambitiofe : fed vt doceret, Do
minum Deum pontifcibus ferneliu
anno illuc introeuntibus fuam glo-
riam, quantum humana capere pot-
eft natura, demonftrare folitumn,
INTERR. XII.
Ouamobrem cum pracepiffet fanti-
ficari Leuitas, ftatuit vniuerfum
corpus illorum pilis de-
nudari? a)
Pill mortuum quidpiam repræ-
neque dolorem fentiunt. Veram
ergo vitam vult eos habere qui
miniftrant Deo, nec mortui quic-
quam aut male olentis geftare:
quod et admirandus Paulus nos
docet: b) Cum Chrife enim, in-
quit, crucifixus fum viuo autem
iam non ego, fed viuit in me Chri-
fus. Diuinis enim operationibus
fentant: vita enim carent,
ipfe me confecraui.
INTERR. XIII.
Cur a vicefimo quinto anno vfque
ad quinquagefimum præcipit
Leuitas miniftrare? c)
uoniam prima ætas non ha-
bet plenain bonorum ac ma-
lorum difcretionem : poftrema ve
To debiliore eft corpore. Secernit
igitur tum iuuentutem, tum fene-
Evutem: illam quidem ob imbe-
cilitatem animi, hanc vero propter
corporis infirmitatem.
τίνα οἱ φύλαρχοι προσεκόμισαν· ἐδίδα
ξεν ὅπως θείαν φωνὴν τοῖς ὠσὶν εἰσεδέ
ξατο ἐκ τοῦ ἱλαςηρίου φερομένην ὃ ι) υ-
πέκειτο μὲν τῇ κιβωτῷ, ταῖς δὲ τῶν Χε
ρουβίμ συνεκαλύπλετο πλέρυξι. ταῦτα δὲ
οὐ φιλοτιμούμενος γέγραφεν, ἀλλὰ δι
δάσκων ὡς ἐκεῖθεν τοῖς ἀρχιερεῦσιν ἅπαξ
τοῦ ἐνιαυτοῦ εἰσιοῦσι τὴν οἰκείαν ἐπιδεῖ
ξει δόξαν ὁ δεσπότης Θεός, 2) ὅπως ἦν
ἰδεῖν οἷά τε τῶν ἀνθρώπων ἡ φύσις.
ΕΡΩΤ. β'.
Τί δήποτε τοὺς Λευίτας ἁγιασθῆναι κα
λεύσας, ἅπαν τὸ σῶμα τῶν τρι
χῶν γυμνωθῆναι προσέταξεν ;
Α' τρίχες τῆς νεκρώσεως σύμβολον νε
κραὶ γὰρ αὗται, καὶ ὀδύνης αίθη
σιν οὐ δεχόμενοι, τὴν ἀληθῆ τοίνυν ζωὴν
ἔχειν κελεύει τοὺς τῷ Θεῷ λειτουργοῦν
τας, και μηδὲν νεκρὸν ἔχειν, μηδὲ δυσῶ
δες, τοῦτο γὰρ καὶ ὁ θεσπέσιος ἡμᾶς δι
δάσκει Παῦλος Χρισῷ γάρ φησι συνε
ςαυρωμα, ζῶ δὲ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δὲ ἐν
ἐμοὶ Χριςός. ταῖς γὰρ θείαις, φησί,
ἐνεργείαις ἐμαυτὸν ἀφιέρωσα.
?
ΕΡΩΤ. 23
Διατί μετὰ πέμπλον καὶ εἰκοςὸν ἔτος
μέχρι τοῦ πεντηκοςοῦ λειτουργεῖν
τοὺς Λευίτας κελεύει;
C
Ἐπειδὴ ἡ μὲν πρώτη ἡλικία τελείαν
οὐκ ἔχει τῶν ἀγαθῶν καὶ κακῶν
τὴν διάκρισιν. ἡ τελευταία δὲ ἀπενέςε
ρον ἔχει τὸ σῶμα. ἀποκρίνει τοίνυν και
τὴν νεότητα, καὶ τὸ γήρας 3) τὴν μὲν
διὰ τὸ ἀτελὲς τῆς ψυχῆς, τὸ δὲ διὰ τὸ
τοῦ σώματος αθενές,
ΕΡΩΤ.
29 ὅπως ἦν. Cod, et FIC, οπόσον. 3) τὴν μόνο
r) Cod. ἐπέκειτο, idque melius.
Cod. καὶ μέντοι. PIC. καὶ τὴν μέν.
a) Num. 8, 7.
b) Gal. 2, 20. c) Num. 8, 24. 35.
}
QVÆST. IN NVM. CAP. IX. X.
229
δ.
INTERR. XIV.
Quare non poterant celebrare Pa
Scha,qui immundi erant ob
mortuum? a)
loniuncta eft ratio cum excu-
ΕΡΩΤ.
Τίνος χάριν οὐκ ἠδύναντο ἐπιτελέσαι τὸ
πάχα οἱ ἀκάθαρτοι ι) ἐπὶ ψυχῇ;
υνήπται ἡ αἰτία τῆ παραιτήσει. ὡς
γὰρ ἀπὸ κήδες ὄντες, καίτινας τῶν
οἰκείων ταφῆ παραδεδωκότες, ακάθας-
τοι κατὰ τὴν τοῦ νόμου διαγόρευσιν ἦ
σαν. δεδιότες τοίνυν, μὴ τοῦ πάχα πλη-
βοῦντες τὴν ἐντολὴν, παραβῶσι τὴν περὶ
τῶν ἀκαθάρτων κειμένην, καὶ αντινομία
περιπέσωσι, τὴν αἰτίαν τὸν νομοθέτην
ἐδίδαξαν· ἀλλ᾽ οὐδὲ οὗτος ἐτόλμησεν ἀπο-
κρίνασθαι ἕως τὸν δεσπότην ἠρώτησε.
ταύτη γὰρ τῇ πλημμελεία Ιησούς του
Ναυῆ περιπέπλωκε, πρὸ τῆς ἐρωτήσεως
τοὺς Γαβαωνίτας δεξάμενος. προσέταξε
τοίνυν ὁ δεσπότης Θεὸς τοὺς τῷ μιασμῷ
τούτῳ περιπίπζοντας, ἢ πόρρωθεν ο.
κοῦντας, καὶ τούτου χάριν τῇ τεσσα-
ρεσκαιδεκάτη του πρώτου μηνὸς ἐπιτε-
λέσαι τὸ πάχα μὴ δυναμένες, τῇ τεσσα-
ρεσκαιδεκάτη του δευτέρου μηνὸς ἐπιτε-
λέσαι τὸ πάχα.ἐκέλευσε δὲ καὶ τὰς προσ-
ηλύτους τῶν ἴσων μεταλαχεν. νόμος
γάρ φησιν εἷς ἔται ὑμῖν, καὶ τῷ προσης
λύτῳ, καὶ τῷ αὐτόχθονι τῆς γῆς. διὰ δὲ
τούτων τῶν ἐθνῶν προμηνύει τὴν κλῆσιν.
Vas Cro Kudos övres, KY TWOS Toy C fatione. Nam vt recentes a
ΕΡΩΤ. σε
Ο
funere, poft aliquos nimirum e
familiaribus fuis fepulturæ tradi-
tos, immundi erant ex legis de-
creto et fententia. Veriti ergo, ne
celebrantes Pafcha committerent
in præceptum de immundis tra*
ditum, et contra legem impinge-
rent, caufam detulerunt ad legis-
latorem. At ille non aufus eft re
donec confuluifer Do
fpondere, donec confuluifer Do
ὁ minum. Siquidem in hoc deli-
&um inciderat Iofua filius Naue,
qui ante hanc confultationem Ga-
baonitas exceperat. Quapropter
ftatuit Dominus Deus, vt qui lapf
procul habitabant, et propterea
erant in hanc pollutionem, aut
decimo quarto die primi menfis
Pafcha celebrare non potuerant,
peragerent illud decimo quarto
die fecundi menfis. Iusfitque ad-
Lex enim, inquit, b) erit vobis
venas eiusdem conditionis effe.
vna, tam aduens, quam indigena
terra. Per hæc autem prænunciar
vocationem gentium.
Πῶς νοητέον το, 2) σημασία 3) σαλπιεῖτε
ἐν τῇ 4) ἐξάρσει 5) ὑμῶν καὶ ὅταν συνα-
γάγητε τὴν συναγωγὴν, 6) σαλ-
πιεῖτε καὶ οὐ σημασία;
INTERR. XV.
Quomodo debet illud intelligi, Buc
cinabitis clasico, quando mouebi-
mini: quando vero congregabitis
carum, fine clasico buc-
cinabitis? c)
Ὁ πάνσοφος λέγει Παῦλος ἐαγή Sapientisfimus Paulus girl Nil
εὔσημον σάλπιγξ φωνὴν δῷ, τίς
παρασκευάσεται εἰς πόλεμον ; διαφορα
ait: d)
vocem dederit tu-
ba, quis praparabit fe ad belum?
P 3
1) ἐπὶ ψυχῇ vertendum effe duximus, ob mortuum, cum
anunt hebr.
Erant
59 h. 1. idem fit
quod my day c. 6, 6. vid. p. 221. Quæft. 7. 2) σημασία. Ita of o. expri
In MONTF. Hexaplis ad Num. 10,6. legitur σημασίαν.
3) Recepta lectio eft σαλπιοῦσιν. 4) Cod. et Fic, ἐξάρξει. 5) ὑμῶν. Re-
cepta lectio eft αὐτῶν. 6) Cod. σαλπιεῖται. 7) μὴ εύσημον. Hæc e verfu
irrepfiffe videntur. Nam 1 Cor. 14, 8. legitur άδηλον.
תְּרוּעָה
I
#) Num. 9, 6. b) Ib. c. 9, 14. c) Num. 10, 6. 7. d) 1 Cor. 14, 8.
1
230
B. THEODORETI
cum vnica tuba fonabat, conuo-
cabat principes: duæ vero popu-
fum ac principes. Solifque facer-
dotibus erat datum canere tuba,
quia vocationem diuinam tuba
lenotabat. Hoc enim fubiunxit:
α) Si exieritis ad bellum e terra ve-
fra contra hoftes qui dimicant ad.
verfias vos, clasficum ederis mubis:
et erit recordatio veftri coram Do
mino, et feruabimini ob inimicis
wefiris. Et in diebus latitia ve.
ftra, et in feftis veftris, et neome
mis veftris, coneris tubis fuper ho-
locauftis, et fuper facrificiis faluta,
vium veftrorum. Et erit recorda
zio veftri coram Domino Deo ve-
τοίνυν ἦσαν ἠχῆς, καὶ ἡ μὲν τὴν ἀνάπαυ
απο
Erant igitur varii fani: vnus qui
requiefcendum, alter qui pro- λαν, ἡ δὲ τὴν ὁδοιπορίαν ἐδήλουν· καὶ
cifcendum effe fignificabat. Εt μία μὲν ἠχουσα σάλπιγξ ἐκάλει τους
ἄρχοντας, αἱ δὲ δύο τὸν λαὸν καὶ τοὺς
ἄρχοντας τὸ μὲν σαλπίζειν μόνοις απε
νεμήθη τοῖς ἱερεῦσιν, ἐπειδὴ τοῦ Θεοῦ τὴν
κλησιν ή σάλπιγξ ἠμήνυε. τοῦτο γὰς
ἐπήγαγεν ἐὰν δὲ ἐξέλθητε εἰς πόλεμον
ἐν τῇ γῇ ὑμῶν πρὸς τοὺς ὑπεναντίας τοὺς
ἀνθεσηκότας ὑμῖν, καὶ σημανεῖτε ταῖς
σάλπιγξιν, καὶ ἀναμνηθήσεθε ἔναντι
Κυρίου, καὶ διασωθήσεθε ἀπὸ τῶν ἐ-
χθρῶν ὑμῶν, καὶ ἐν ταῖς ἡμέραις τῆς εὐ.
Φροσύνης ὑμῶν, καὶ ἐν ταῖς ἑορταῖς ὑμῶν,
καὶ ἐν ταῖς νεομηνίαις ὑμῶν σαλπιεῖτε
ταῖς σάλπιγξιν ἐπὶ τοῖς ὁλοκαυτώμασι,
καὶ ἐπὶ ταῖς θυσίαις τῶν σωτηρίων ὑμῶν,
και έςαι ὑμῖν ἀνάμνησις ἐναντίον τοῦ Θεοῦ
γὰρ νομοθετῶν ὁ Θεὸς ἐν τῷ Σινὰ ὄρει
ὑμῶν, ἐγὼ Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν. ἐπειδὴ
μεγίτη σαλπίγγων ἠχῇ τὰς ἀκοὰς αὐ
τῶν κατεκτύπησε, τῆς ἐπιφανείας αὐτ
τοὺς ἐκείνης ἀναμιμνήσκει διὰ τῆς τῶν
σαλπίγγων ἠχῆς· ὅθεν ὁ μακάριος Δα
εἰδ μελωδῶν ἔφη σαλπίσατε ἐν νεομηνία
σάλπιγγι, ἐν εὐσήμῳ ἡμέρα ἑορτῆς ὑ
μῶν διὰ δὲ τούτων καὶ ἡμεῖς διδασκόμε
θα πᾶσαν ἀθροίζοντες τοῦ λαοῦ τὴν συν
αγωγήν 1) σάλπιγξι, καὶ οὐ 2) σημα
σίαις ασήμως γὰρ διὰ τὸς ἀμυήτους περί
τῶν θείων διαλεγόμεθα μυςηρίων τού
των δὲ χωριζομένων, σαφῶς τους μεμνη
μένους διδάσκομεν.
cat.
er
fro. Ego Dominus Deus vefer.
Quoniam enim Deus, cum in
monte Sinai legem daret, intenfa
tubarumn voce auribus illorum in-
fonuit, per fonum fubarum illius
apparitionis fuæ memoriam refri-
Vnde beatus Dauid canens
air: b) Canize in sevmenia ταύα,
in illuftri die folennitatis veftra,
Per hac etiam nos docemur, cum
vniuerfum populi cœtum con-
gregainus, tubis canere, et
non clafficum edere. Obfcure
enim propter non initiatos dis-
ferimus de diuinis myfteriis :
Iris vero femotis, initiatos aperte
docemus. *
INTERR. XVI.
Quare diuinus Mofes cum in
Exodo focerum fuum appellaffes
Tethro, nurc vocat eum
Raguelem? c)
εν
ου
ΕΡΩΤ. Κ.
Διατί τὴν κηδεςὴν ὁ θεῖος Μωσῆς Ἰοθὼς
Mwons
ὀνομάσας ἐν τῇ Ἐξόδῳ,νῦν αὐτὸν
ἐκάλεσε Ραγουήλ;
Binominis erat, ficut Iacob, Διώνυμος ἦν, ὡς Ἰακὼς καὶ Ἰσραήλ,
Ifral, vt Simon Pe-
ὡς Σίμων Πέτρος ώς Θωμάς όλες
1) σάλπιγξι. FIC. σαλπίζειν. Bene. 2) Cod. et PIC, σημασίας.
) Num. 10, 9. 12. b) Pfal. 80, 3. 6) Num. 10, 39.
QVÆST.. IN NVMER. CAP. X. XI.
231
γόμενος Δίδυμος, ώς ) Θαδδαίος ὁ καὶ
Λεββαίος. τούτου υἱὸς ἦν ὁ 2) Ωβάς.
ο
ην
ΕΡΩΤ. Κ.
Τίς ἦν ὁ τοῦ λαοῦ γογγυσμός;
Τὸν τῆς ὁδοιπορίας ἐδυχέραινον πό
VOV.
ΕΡΩΤ. Μ.
Τίνος ἕνεκεν ἁμαρτάνουσιν εὐθὺς ἐπάγει.
τὰς τιμωρίας;
tus, velut Thomas, qui dicitur
Didymus, vt Thaddeus, qui et-
iam Lebbæus. Huius itaque Ra-
guelis filius .rat Obab.
INTERR. XVII.
Quænam erat populi murmu-
ratio? a)
gre ferebant itineris mole-
ftiam.
Æ
INTERR. XVIII.
Qua de caufa peccantibus mox pe
nas infligit? b)
ex initium capiebat: idcirco
Asxnverxevo voμes. édes Toivur Th T. L neceffe erat, transgrefforum
στα
Αρχὴν εἶχεν νόμος. τοίνυν τῶν
παραβαινόντων τιμωρία σωφρονί
ξεθαι τοὺς λοιπούς. ἁρμόδιος γὰρ τοῖς
αρχομένοις ὁ φόβος. συνέζευκτο μέντοι τῇ
τιμωρία φιλανθρωπία, μεταμελούμε
καὶ γὰρ εὐμενείας απήλαυον. αὐτίκα
γοῦν τοῦ θεηλάτου πυρὸς μέρος τι τῆς
παρεμβολῆς ἀναλώσαντος, τα πάν.
των συνδεδραμηκότων εἰς δέησιν, ήτησε
μὲν ὁνομοθέτης τὴν ἄφεσιν, παρέχε δὲ
3) ταύτην ὁ φιλάνθρωπος Κύριος, ὅτι δὲ
αναγκαίως αὐτοῖς αἱ τιμωρίαι προσ.
ήγοντο, τὰ ἑξῆς μαρτυρεῖ. εὐθὺς γὰρ
μετὰ τὴν παῦλαν τῆς τιμωρίας, τῆς
Αἰγύπτου τὴν μνήμην 4) ανενεώσαντο,
अव्य
τῶν κρομμύων, καὶ τῶν 5) σκορόδων,
καὶ τῶν ἄλλων, ὧν τὴν ἐπιθυμίαν τῆς
γατριμαργίας τὸ πάθος ἐπύρσευσε.
μάλα τοίνυν εἰκότως τῇ ἐκείνων ἀχαρι-
σία τὴν θείαν συνῆψε φιλοτιμίαν ὁ συγ-
γραφεὺς τὰ περὶ τοῦ μάννα διηγησάμε,
νος, καὶ ὅτι οὐ μόνον ἄρτου χρείαν, ἀλλὰ
καὶ ὄψον ἐπλήρου.6) ἤλεθον γὰρ 7) αὐτὸ
Ο
fupplicio ceteros prudentiores ef
venit.
fici. Timor enim fubditis con-
Pœnæ vero coniuncta
erat clementia. Nam qui refi-
pifcebant, beneuolentiam expe-
riebantur. Statim ergo vt ignis
diuinitus illatus partem caftro-
rum confumpfit, cum omnes
confugiffent ad preces, popofcit
legislator remisfionem, et hanc
clementisfimus Dominus contulit.
Quod autem neceffario penas de
illis fumeret, fequentia teftifcan-
tur: quia confeftim vbi ceffauis
Aegypti, et aliorum, ceparum,
ac ceterorum, quorum defide-
rium appetitio gula fubminiftra-
bat. Iufta igitur de caufa Mofes
cum illorum ingratitudine cor-
iunxit munificentiam diuinam,
punitio, renouarunt memoriam
de manna verba faciens, quo
pacto non folum panis, fed etiam
obfonii vicem fupplebat. Frange-
bant illud, inquit, c) in mola, er reve
P 4
bant
1) Θαδδαίος Λεββαίος. Ita quoque habet Codex anguft. vbi tamen legitur
Λεβαῖος. Picvs legit Θαδδαῖος ὁ καὶ Λεβί, et hanc notulam adpofuit: „Aut
Codex mendofus eft, aut memoria lapfus eft Author. Legendum enim
eft, Ματθαῖος ὁ καὶ Λεβί.,, Sed nihil h. 1. emendandum effe videtur, cum
e facris N. Τ. libris conftet, vtrumque nomen, quod in Textu legitur, fuiffe
Iudz Apoftoli, fratris Iacobi minoris. Vid. Exc. IO. SIMONIS Onomaft
N. T. p. 79. et 98. 2) Ωβάβ. Cod. et P 1 c. Ἰωβά 3. 3) ταύτην. Defin Cod.
et edit. PICI, 4) Cod. ανενεώσαντες. 5) Cod. σκόρδων. 6) Cocl. ήλιθον.
Ic. ήλιον. Recepta lectio eft ἤληθον. *) αὐτό. Aben a Cod.
7) Abeſt
4) Ibidem.
a) Num. II, 1.
4) Ibid. verf. 8.
232
Β. ΤΗΕΟDORETI
bant in mortario, et coquebant in φησὶν ἐν τῷ μύλῳ, καὶ ἔτριξον ἐν τῇ ν
olla, et inde faciebant fubcineri. θυεία, καὶ ἤψουν ἐν τῇ χύτρα, και
cios panes. Ingemifcentibus au-
>
Ο
C
εν
σε
tem illis fuccenfet Dominus ποίουν ἐγκρυφίας. ἐκείνων δὲ ὀλοφυρομέ
Deus. Indignatur etiam prophe- νων, χαλεπαίνει μὲν ὁ δεσπότης Θεός,
ta, et inclamans ait: a) Quare δυχεραίνει δὲ ὁ προφήτης, καὶ βοο λέω
affixifti feruum tuum, imponendo γων ἵνα τί ἐκάκωσας τὸν 2) θεράποντά
impetum populi huius fuper me?
σου, 3) ἐπιθῆναι τὴν ὁρμὴν τοῦ λαοῦ
Nunquid ego concepi populum hunc, τούτου ἐπ᾿ ἐμέ; μὴ ἐγὼ ἐν γατρὶ ἔλαβον
nut peperi illum, quia dicis mibi,
Defer illum in finu ruo, quafi nuὶ τὸν λαὸν τοῦτον, ἢ ἐγὼ ἔτεκον αὐτὸν, ὅτι
trix portet paruulum fugentem λέγεις μοι λάβε αὐτὸν εἰς τὸν κόλπον σ8,
zbera, in terram de qua iurafti ὡσεὶ λάβοι τιθηνὸς τὸν θηλάζοντα, εἰς
patribus eorum? Per hæc autem τὴν γῆν, ἣν 4) ὤμοσας τοῖς πατράσιν αὐ
patefecit illorum imperfectionem
τῶν; δεδήλωκε δὲ διὰ τούτων τὸ ἀτελὲς
sc foliditatem, eos comparans
Infanti, qui nihil aliud poffit, aut αὐτῶν καὶ νηπιώδες. θηλάζοντι γὰρ αὐ
velit, quam lac fugere. Et quia τες απείκασεν· ἄλλο μὲν οὐδὲν ἐργάσα-
* verba erant vehementer * indignan- σθαι δυναμένῳ, ἐκμυζῶν δὲ μόνον βουλο
ris, ficut et fequentia, quæ co- μένῳ τὸ γάλα. ἐπειδὴ δὲ σφόδρα ἦν τὰ
dem fpectant, docetur a Deo, ῥήματα δυχεραίνοντος καὶ τὰ ἑξῆς γὰρ
quod non humana virtute, fed
gratia diuina populum guber. τοῦτον ἔχει τὸν νοῦν διδάσκεται παρὰ
net. Ait enim illi: b) Congrega του δεσπότου Θεοῦ, ὡς οὐκ ἀνθρωπίνῃ
mihi feptuaginta viros de Tenio- δυνάμει, θεία δὲ χάριτι τὸν λαὸν κυβερ
vibus Irael, quos nofti efe fe- να ἔφη γὰρ πρὸς αὐτόν συνάγαγέ μοι
miores populi, et fcribas eorum, ἑβδομήκοντα ἄνδρας ἀπὸ τῶν πρεσβυτέ
et ftabunt illic tecum, et defcen-
dam, et loquar ibi recum : et F. ρων Ἰσραήλ, οὓς αὐτὸς οἶδας ὅτι 5) αὐτοὶ
miam de fpiritu, qui eft fuper te, εἰσὶ πρεσβύτεροι τοῦ λαοῦ, καὶ γραμμα
et ponam fuper eos, et fuftinebunt τᾶς αὐτῶν καὶ ἄξεις αὐτοὺς εἰς τὴν σκη-
recum imperum populi huius, nec νὴν τοῦ μαρτυρίου καὶ ςήσονται ἐκεῖ
folus portabis eos. Ex his au- μετὰ σοῦ, καὶ καταβήσομαι, καὶ λαλήσω
rem verbis didicit legislator, fe ἐκεῖ μετὰ σοῦ. καὶ ἀφελῶ ἀπὸ τοῦ πνεύ
gratiam adminiftrationi fuficien
rem accepiffe. Propterea dixit: ματος τοῦ ἐπὶ σοὶ, καὶ ἐπιθήσω ἐπ' αὐ
Samum de fpiritu qui eft fuper τούς καὶ συναντιλήψονται μετὰ σοῦ τὴν
Non enim quod aliena vir- ὁρμὴν τοῦ λαοῦ τούτου, καὶ οὐκ οἴσεις αὐ
tute vel gratia indigeret, hoc τοὺς σὺ μόνος. μεμάθηκε δὲ διὰ τούτων
dixit: fed vt illum doceret, quod τῶν λόγων ὁ νομοθέτης, ὡς ἀποχρῶσαν
accepiffet gratiam ad vifum fufi- ἔλαβε τῇ οἰκονομία τὴν χάριν. διὰ τοῦτο
cientem, Ceterum quod elar-
giendo feptuaginta viris, nullo ἶπεν· ἀφελῶ ἀπὸ τοῦ πνεύματος τοῦ
modo Mofis gratiam imminuit, ἐπὶ σοί. οὐ γὰρ σπανίζων ἑτέρας δυνά
ze.
μεως,
α) Cod. et Fic. θυΐα. 2) θεράπ. σου. In Cod. ex eodem verf. 1. hæc adiiciun-
tur, καὶ διατί οὐχ
εὕρηκα χάριν ἐναντίον σου. 3) ἐπιθεῖναι. Cod. addit μοί
5) αὐτοί. Def. in Cod. et apud pic.
4) Cod. et Ic. ὤμοσα.
») Num. II, II, 12.
¿) Ibid, verf. 16. 17.
QVÆST. IN NVMER. CAP. XI.
233
ο
ου
μεως, ἢ χάριτος, τοῦτο ἔφη· ἀλλ' ἐκεῖνον res gefta teftificantur. Nam et
διδάσκων ὡς εἰλήφει δύναμιν ἀρκοῦσαν in regendo populo, et in pro
τῇ χρεία. ὅτι δὲ καὶ τοῖς ἑβδομήκοντα δοὺς
οὐκ ἐμείωσε τούτου τὴν χάριν, τὰ πρά-
γματα μαρτυρεῖ τὰ αὐτὰ γὰρ καὶ οἶκο-
νομῶν, καὶ θαυματουργῶν διετέλει, &
καὶ πρότερον ἐπετέλει. ὥσπερ γὰρ ἐκ
μιας θρυαλλίδος μυρίας τὶς ἐξάπλων, οὔ.
τε ταύτην μειον, κακείνοις μεταδίδωσι
τοῦ φωτός· οὕτως ὁ τῶν ὅλων Θεὸς τῆς
τούτου χάριτος τοῖς ἑβδομήκοντα μετα
διδοὺς, τὴν τούτῳ δοθεῖσαν οὐκ ἠλάπλωσε
χάριν. τοῦτο καὶ νῦν ὁρῶμεν γινόμενον.
πολλαὶ γὰρ ἀνθρώπων μυριάδες ὑπὸ ἱε
ρέως ἑνὸς βαπτιζόμεναι, καὶ τὴν θείαν
δεχόμεναι δωρεάν, ου σμικρύνουσι τοῦ ἱε.
ρέως τὴν χάριν καὶ πάμπολλοι παρὰ
τῶν ἀρχιερέων χειροτονούμενοι, καὶ τὴν
ἱερατικὴν αξίαν δεχόμενοι, τοῦ χειροτο-
νοῦντος οὐκ ἐλατοῦσι τὴν δωρεάν, με
μαρτύρηκε μέντοι ὁ δεσπότης τῇ τοῦ
θεράποντος ψήφῳ. ἔφη γὰρ αὐτῷ, ἔκ-
λεξαι οὓς 1) αὐτὸς εἶδας.
Ο
ΕΡΩΤ. θ'.
ο
δε
T
digiis edendis, eadem agebat
quæ gefferat antea. Quemad-
modum enim qui ex vna lucerna
infinitas accendit, illam non mi-
nuit, et his lucem impertit: ita
Deus omnium elargiens de gra-
tia illius feptuaginta viris, non
diminuit illi conceffam gratian.
Hoc adhuc fieri videmus. Siqui-
dem et cum multa myriades ab
vno facerdote baptizantur, et
donum diuinum accipiunt, fa-
cerdotis gratiam non minuunt:
nec dum a fummis Pontificibus
ordinantur permulti, facerdota-
lem dignitatem accipientes, or
dinantis gratiam vllatenus immi
muunt. Affenfit itaque Dominus
fententia ferui. dixit enim illi,
Elige quos ipfe nofti.
INTERR. ΧΙΧ.
Quare cum Deus promififfet fe
daturum carnes, propheta
dubitabat? a)
uia non propheta folum,
fed et homo erat. Edoctus
Τί δήποτε τοῦ Θεοῦ ὑποχομένου δώσειν
κρέα, ὁ προφήτης αμφέβαλλεν
Ἐπειδὴ οὐ μόνον προφήτης, ἀλλὰ καὶ
ἄνθρωπος ἦν. ἐδιδάχθη δὲ παρὰ
Q
τοῦ δεσπότου Θεοῦ μὴ ἐνδοιάζειν ὑπι- eft autem a Domino Deo, non
σχνουμένου Θεοῦ. ἔφη γὰρ πρὸς αὐτόν hæfitare cum Deus aliquid pro-
μὴ ἡ χεὶρ Κυρίε οὐκ ἐξαρκέσει, ἤδη γνώση mitteret. Dixit enim ei b) Nun
εἰ ἐπικαταλήψεται σε ὁ λόγος μου, ἢ οὔ. Iam nofces,
A srl quid manus Domini non fufficiet?
an fermo meus
ὑπιχνούμενος μέντοι δώσειν τη φιλοτι- eueniat tibi, an non? Promit
μία τιμωρίαν συνήψεν. εἰπὼν γὰς, ὅτι tens tamen fe daturum, liberali-
ἕως μηνὸς φάγεθε κρέα, ἕως ἂν ἐξέλθῃ tati fupplicium adiunxit. Nam
ἐκ τῶν μυκτήρων ὑμῶν, ἐπήγαγε και
cum dixiffet; c) Vfque ad menfem
edetis carnes
ἔται ὑμῖν εἰς χολέραν, ἢ ὡς ὁ Σύμμαχος, per nares veftras, fubdidit, Ea
donec egrediantur
εἰς ἀπεψίαν. ἡ γὰρ ἀδηφαγία τὴν νόσον
ἐπήγαγε, καὶ πολλοῖς τὸν θάνατον ἡθε.
ήλατος πληγή. διὸ καὶ ὁ θεῖος 2) ἔφη
اد
اد
erunt vobis in nauſeam, vel vt
Symmachus, in cruditatem. Nam
edacitas morbum, multisque
P 5
1) αὐτός. Vtroque loco defid. 2) ἔφη. Cod. et Fic, ἐπήγαγε.
@) Num. II, 21. b) Ibid. v. 23. c) Ib. v. 20.
plaga
234
THEODORETI
B.
plaga diuinitus illata mortem at-
tulit. Vnde diuinus Dauid dixit:
α) Adhuc efca erat in ore ipforum,
et ira Dei * defcendit fuper eos,
er occidit plures ex illis. Merito
ergo fapientisfimus Paulus admo-
net: b) Et carnis curam ne haben-
tis ad concupifcentiam.
INTERR. XX.
Quamobrem feptuaginta fiatim vt
præfecti funt, prophetarunt,
poftea vero minime? c),
Q
uia non vaticinandi fed guber-
་
εν
Δαβίδ᾽ ἔτι τῆς βρώσεως οὔσης ἐν τῷ τ
ματι αὐτῶν, καὶ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ ἀνέβη
ἐπ' αὐτοὺς, καὶ ἀπέκτεινεν ἐν τοῖς πλε
οσιν αὐτῶν. εἰκότως τοίνυν ὁ πάνσοφος
παραινε Παῦλος· μὴ ποιεῖσθε τῆς σας-
κος πρόνοιαν εἰς ἐπιθυμίαν.
ΕΡΩΤ. Κ.
་
Τίνος χάριν εὐθὺς μὲν προβληθέντες οἱ
ἑβδομήκοντα 1) προεφήτευσαν,
μετὰ δὲ ταῦτα οὐκέτι;
nandi caufa eos prafccerat: Ὅτι οὐ προφητείας χάριν, ἀλλ᾽ οἶκο-
quod munus etiam inter charifma-
tulationes quoque et gubernatio-
mes collocauit. Hoc autem gra-
νομίας αὐτοὺς 2) προεβάλετο τῶν
Ο
ra Spiritus cenfetur. d) Vnde bea- δὲ τοῦ Πνεύματος χαρισμάτων καὶ τοῦ
tus Paulus, cun apoftolis, cun το ὅθεν ὁ μακάριος Παῦλος τοῖς ἀποςό-
prophetis, cum doloribus, et λοις, καὶ τοῖς προφήταις, καὶ τοῖς διδα
dono gratiofo curationum, opi- σκάλοις, καὶ τοῖς χαρίσμασι τῶν ἰαμά
των, τὰς ἀντιλήψεις και κυβερνήσεις
συνέταξε. τέτε οἱ ἑβδομήκοντα τε χα
ρίσματος ἠξιώθησαν. ἵνα δὲ δῆλοι γένων-
ται τῷ λαῷ, ὅτι δὴ τῆς θείας απήλαυ
δωρεάς, εὐθὺς τινὰ προηγόρευσαν.
tiæ dono feptuaginta ormati funt.
Et vt conftaret populo, diuinum
munus illos effe confecutos, quz-
dam ftatim prædixerunt.
INTERR. ΧΧΙ.
Cur Eldad et Modal vaticinari
funt, cum non effent de numero
Septuaginta illorum? e)
Veri
erifimile eft, illos dignitate pa-
res fuiffe feptuaginta
σαν
ΕΡΩΤ. κα.
Ελδάδ και 3) Μωδάδ τί δήποτε προεφή
μή
τευσαν μὴ συναριθμηθέντες τοῖς
ἑβδομήκοντα ;
icis, et ob id damunt piuata Εἰκὸς αὐτοὺς ἴσους εἶναι τὴν ἀξίαν τοῖς
་
illud
effe
adeptos. Innuunt autem hæc
verba, fepenumero eos qui re-
probi cenfentur apud homines,
probos agnofci ab eo qui nouit
occulta. f) Sic et quoad Corne-
lium diuina liberalitas præoccu-
pauit hominum minifterium. Si-
quidem antequam effet baptiza-
tus, dedit illi gratiam Spiritus,
Perfpicitur autem ex hoc quoque
candor legislatoris, quia cum
á.
Ο
Ο
ἑβδομήκοντα, καὶ τούτου χάριν απ
πολαῦσαι τῆς δωρεᾶς. αἰνίτ]εται δὲ ὁ
λόγος, ὅτι πολλάκις τοὺς 4) ἀδοκίμους
παρὰ ἀνθρώποις νομιζομένους δοκίμους
οἶδεν ὁ τὰ κεκρυμμένας) γινώσκων. οὕτως
ἐπὶ τοῦ Κορνηλίου προύλαβε τὴν τῶν ἀνα
θρώπων διακονίαν ή θεία φιλοτιμία.
πρὸ γὰς τοῦ βαπλίσματος ἔδωκεν 6) απ
τῷ τὴν χάριν τοῦ Πνεύματος, ἐδείχθη δὲ
κανταῦθα τοῦ νομοθέτου τὸ ἄφθονον.
"
του
Cod. et Pc, προεφήτευον. 2) Cod. et Fic. προεβάλετο. 3) Cod. et PICA
ὁ Μοδάδ. In verfione τῶν a. leg. Μωδάδ. 4) ἀδοκίμους παρὰ ἀνθρ. Def. in Cod.
et apud Pic. 5) γινώσκων. Def. vtroque loco. 6) αὐτῷ. Cod. et Fic. αὐτοῖς.
*) Pf. 77, 30. 31. b) Rom. 13, 14. c) Num. II, 25. d) Eph. 4, 11. et 1 Cor. 12, 28.
e) Num. ir,26. ƒ) Act. 10, 44. fqq.
QVÆST. IN NVMER. CAP. XI. XII.
235
1
επ
τοῦ γὰς Ἰησοῦ εἰρηκότος, κύριε Μωση
κώλυσον αὐτοὺς, ὑπολαβὼν ἔφη, μὴ ζη-
λοῖς 1) σύμοι καὶ τὶς ἂν δώη πάντα τον
λαὸν Κυρίου προφήτας, ὅταν δῶ Κύριος
τὸ πνεῦμα αὐτοῦ ἐπ' αὐτούς; καὶ ὁ πα.
νεύφημος δὲ Ἰησοῦς οὐ τοῦ φθόνου τὸ
πάθος ἐδέξατο, ἀλλ᾽ αὐθάδειαν και τυ
ραννίδα τὸ πρᾶγμα νομίσας, τοῖς δὲ τοῖς
λόγοις ἐχρήσατο. ὅτι γὰς τούτου τοῦ
πάθους ἐλεύθερος ἦν, ὁ ἔπαινος μαρτυ-
βει. οὕτω γὰρ ἔφη· καὶ ἀποκριθεὶς In-
τοὺς ὁ τοῦ Ναυῆ ὁ παρεςηκὼς Μωσῇ 2) ὃ
ἐκλεκτὸς εἶπεν, Κύριε Μωση, κώλυσον
αυτούς.
Ο
སྙ
ગ
ΕΡΩΤ. κβ'.
;
Τίνα χρὴ νοῆσαι τὴν αἰθιόπισσαν γυ-
ναίκα, ἣν ἔλαβε Μωσης
Ἰώσηπος μὲν εἶπεν, 3) ὡς ἡνίκα ἐν τοῖς
βασιλείοις ἐτρέφετο, ςρατηγὸς εἰς
τὸν κατὰ τῶν Αἰθιόπων χειροτονηθείς
πόλεμον, τα νικήσας, ἠγάγετο τοῦ βα-
σιλέως ἐκείνου τὴν θυγατέρα. καὶ Απο-
λινάριος δὲ μῦθον ἀνέπλασε πολλῷ μυ-
πωδέτερον τούτου. ἔφη γὰς μετὰ τὴν
Σεπφώραν ἄλλην αὐτὸν Αἰθιόπισσαν
γῆμαι ἵνα, φησί, γένηται τύπος τοῦ δε
σπότου Χριςοῦ, ὃς μετὰ τὴν Ἰσραηλῖτιν
τὴν ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησίαν ἐμνήςευσεν, ἀλλὰ
καὶ ἡ Σεπφώρα ἀλλόφυλος ἦν. τὸ τοίνυν
πλάττειν μύθους, οὐ τοῦ θείου πνεύμα.
TOS, ἀλλὰ τοῦ ἐναντίου. τοσαύτης γὰρ
4) ἁγνείας μετὰ τὴν κλῆσιν ὁ νομοθέτης
ἐφρόντισεν, ὅτι καὶ τὴν Σεπφώραν κατέ.
λιπεν εἰς Αἴγυπτον εἰσιών. μετὰ δὲ τὴν
ἐκεῖθεν ἔξοδον, αφίκετο πρὸς αὐτὸν ὁ
κηδεςὴς ἄγων ἐκείνην μετὰ τῶν παιδίων,
δε
Iofua Mofi dixiffet: a) Domine
prohibe illor: fufcipiens sit: Ne
amuleris tu mihi. Vrinam omnis
populus propheter, et der Dominus
fpiritum fuum fuper eos!
At
laudatiffimus Iofua non inuidia
ducebatur: fed exiftimans rem
effe contumacia et tyrannide ple-
nam, vius eft his verbis. Quod
enim hac affectione careret, fa-
tis probat laus illius. Sic enim
ait: Et refpondens Tofua filius
Naue, ele&tus, qui afifebar Mofi,
dixit, Domine Mofes prohibe
illos.
INTERR. XXII.
Quanam intelligenda eft mulier
Aethiopiffa, quam duxit
Moſes? b)
I
ofephus quidem ait, Mofen,
cum in regia educaretur, in
bello contra Aethiopes ducem
creatum effe, partaque victoria
linarius autem fabulam finxit hac
regis illius filiam duxiffe. Apo-
longe fabulofiorem. Ait enim,
poft * Sephoram illum duxiffe
aliam Aethiopifam: vt effet, in-
quit, figura Chrifti Domini, qui
ecclefiam ex gentibus poft Ifraulici-
cam fibi defponfauit. Atqui Se-
phora etiam erat extranea. Non
et ergo diuini Spiritus fabulas
fugere, fed contrarii.
enim caftitatis ftudium habuit
legislator poft vocationem fuam,
vt ingreffurus Aegyptum, Sepha-
ram etiam domi reliquerit. Poft-
quam autem illinc egreffus eft,
acceffit ad eum facer adducens
Tantæ
eam
1) σύ μοι. Cod. varicanus habet ἐμέ. 2) ὁ ἐκλεκτός. Ita Interpretes greci expri
quod rectius verteres a iuuentute fua, cum præcedat
מִבְּחָרָיו
munt hebr. 1
1.
FIG. εὐγενείας.
3) ὡς. Def. in Cod. et apud pic. 4) ἁγνείας. Cod. et
1
4) Num. 11, 28. 29.
β) Num. 11, 1.
236
B. THEODORETI
·
eam vna cum liberis: et addi-
dit, a) quod poft dimiffionem ad-
duxit eam. Sephoram igitur ap-
pellauit Aethiopifam. Siquidem
Saba gens eft Aethiopica. Euan-
gelifta enim ait: b) Regina Aethio-
pum furget, et condemnabit gene-
rationem iftam. Regnorum autem
hiftoria nuncupauit eam reginam
Saba. Porro Saba gens Homeri.
tarum appellatur, quibus vicini
funt Madianit. Cum ergo Aa-
ron Ifraelitidem duxiffet, Mofes
autem alienigenam, exorta fimul-
tare quadam, hoc illi exprobra
runt. Sed perfe&timmam vita
tem legislatoris confirmat fratrum
proferuia. Nempe cum alia care-
rent accufatione, vxoris probrum
obiecerunt. Verbisque meis atte-
fatur fententia iuftiffimi iudicis.
Ait enim: c) Si fuerit inter vos
propheta, in vifione cognofcar ab
eo, vel per fomnium loquar ad il-
Lum. At non ficut feruus meus
Mofes, qui in tota domo mea fide-
lis eft. Ore enim ad os loquar
cum eo, in fpecie, et non per e-
nigmata: et gloriam Domini vidit.
Et
Er quare non timuifis detrabere
feruo meo Mof? Verax ergo eft
ille fermo, qui dicit: a) Mihi
windiata, ego rependam, dicit Do-
minus. Itaque per hæc et per
illa docemur, non effe vltionem
fumendam de his qui inferunt
iniuriam, fed exfpectandam effe
fententiam diuinam, quæ curam
gerit eorum, qui iniuria funt af.
fedi: quemadmodum et tunc
tacente Mofe Mirjam lepra per-
cuffit.
<
Ο
και προστέθεικεν ὅτι μετὰ τὴν ἄφεσιν ἢ-
γαγεν αὐτήν τὴν Σεπφώραν τοίνυν ὠνό
μασεν Αιθιόπισσαν. τὸ γὰς Σαβα
ἔθνος Αιθιοπικόν ἐςιν. ὁ γὰρ Εὐαγ
γελτής φησιν βασίλισσα 1) Αιθιό
πων αναςήσεται, καὶ κατακρινὰ τὴν
γενεάν ταύτην. ἀλλ᾽ ἡ τῶν βασιλειῶν
ιςορία βασίλισσαν Σαβὰ προσηγόρευσε
ταύτην. Σαβὰ δὲ καλεῖται τῶν Ομηρι
τῶν τὸ ἔθνος. τούτοις οἱ Μαδιηναῖοι πε
λάζουσιν. ἐπειδὴ τοίνυν ὁ Ααρων Ἰσραη
λίτιν ἠγάγετο, τὴν ἀλλόφυλον δὲ ὁ Μω
σης, μικροψυχίας γενομένης, ταύτην
αὐτῷ τὴν λοιδορίαν προσήνεγκαν. καὶ
μαρτυρεῖ δὲ τῆ τελειοτάτῃ ἀρετῇ τοῦ
νομοθέτου τῶν ἀδελφῶν ἡ παροινία. ά
πορήσαντες γὰρ δηλονότι κατηγορίας -
τέρας, τῆς γυναικὸς αὐτῷ τὸν ψόγον
ἐπήνεγκαν. μαρτυρεί δέ μου τῷ λόγῳ καὶ
ἡ ψῆφος τοῦ δικαιοτάτου κριτοῦ. ἔφη
γάρ ἐὰν γένηται προφήτης ὑμῖν, ἐν ὁ
βάματι αὐτῷ γνωθήσομαι, καὶ ἐν ὕπνῳ
λαλήσω. οὐχ οὕτως ὡς ὁ θεράπων μου
Μωσῆς ἐν ὅλῳ τῷ οἴκῳ μου πιτός ἐςι,
sόμα κατὰ ςόμα λαλήσω αὐτῷ, ἐν εἴδει,
και οὐ δι' αἰνιγμάτων, καὶ τὴν δόξαν 2)
Κυρίου εἶδε. καὶ διατὶ οὐκ ἐφοβήθητε κα
ταλαλῆσα του θεράποντός 3) μου Μω
σέως; ἀληθὴς 4) ἄρα ὁ λόγος ἐκεῖνος, ὁ
φάσκων· ἐμοὶ ἐκδίκησις, ἐγὼ ἀνταπο-
δώσω, λέγει Κύριος. διδασκόμεθα γὰρ
καὶ διὰ τούτων, καὶ δι᾽ ἐκείνων, μὴ ἀμύ
νεοθαι τοὺς ἀδικοῦντας, ἀλλὰ τὴν θείαν
ψῆφον προσμένειν, 5) ὡς μάλα τῶν ἀδι
κουμένων προμηθουμένην, ὥσπερ ἀμέ
λει καὶ τότε Μωσέως σιγῶντος τῇ Μα
ριὰμ τὴν λέπραν ἐπήνεγκεν.
ου
ην
ΕΡΩΤ.
1) Αιθιόπων. Recepta lectio Luc. rr, 31. eft νότου. Et pro αναςήσεται ibid. legi
tur ἐγερθήσεται. 2) Κυρίου εἶδε. Cod. ἣν εἶδεν. 3) μου Μωσέως. Cod. et PIC
Μωϋσή, omiffo μου. 4) ἄρα. Cod. et Fic. γάρ. 5) ὡς. Abeft vtroque loco.
a) Exod. 18, 2. b) Luc. 11, 31. c) Num. 12, 6-8. d) Rom. 12, 19.
QVÆST. IN NVMER.
237
CAP. XII. XIIL
ΕΡΩΤ. κγ'.
Τί δήποτε τῶν δύο λελοιδορηκότων ἐκείνη
2
δίκας ἔτισε μόνη;
Ο
σε
C
· [ρῶτον τ) ἐπειδὴ μείζον ἦν τῆς γυναι-
κὸς τὸ πλημμέλημα τῷ ἄρξενι
γὰρ καὶ ἡ φύσις καὶ ὁ νόμος ὑποτάττει
το 2) θῆλυ. ἔπειτα εἶχε τινὰ μετρίαν
συγγνώμην ὁ Ααρών, καὶ ὡς τῷ χρόνῳ
πρεσβύτερος, καὶ ὡς ἀρχιερωσύνης ἠξι-
ωμένος. πρὸς δὲ τούτοις, ἐπειδὴ ἀκάθας.
τος ὁ λεπρὸς ἐδόκει εἶναι κατὰ τὸν νό-
μον, ρίζα δὲ τῶν ἱερέων και κρηπὶς ἦν ὁ
Ααρών ἵνα μὴ εἰς ἅπαν διαξῇ τὸ γένος
τὸ ὄνειδος, τὴν ἴσην οὐκ ἐπήγαγεν αὐ.
τῷ τιμωρίαν, ἀλλὰ διὰ τῆς ἀδελφῆς
ἐφόξησεν ὁμοῦ καὶ ἐπαίδευσεν. 3) οὕτω
γὰρ αὐτὸν τὸ πάθος ἠνίασεν, ὅτι 4) πρὸ
τῆς τοῦτο δεξαμένης αὐτὸς τὸν ἠδικημέ-
νον ἱκέτευσε λῦσαι τῆ πρεσβεία τὴν συμ-
φοράν· ὁ δὲ οὐκ 5) ἠμέλησεν, ἀλλ᾿ αὐτίκα
τὴν ἱκετηρίαν προσήνεγκεν, είτα ο φι-
λάνθρωπος ἐδίδαξε Κύριος, ὡς οὐ δικούς,
κῶς αὐτὴν, ἀλλὰ πατρικῶς ἐπαίδευσεν.
ἔφη γὰρ, εἰ ὁ πατὴς αὐτῆς 6) πλύων ἐν·
έκλυσεν εἰς τὸ πρόσωπον αὐτῆς οὐκ
7) ἐντραπήσεται; ἑπτὰ ἡμέρας αφορι-
θήσεται ἔξω τῆς παρεμβολῆς, καὶ μετὰ
ταῦτα εἰσελεύσεται. συνέζευκται δὲ καὶ
τιμὴ τῇ ἀτιμία. οὐκ ἀπῆρε γὰρ ὁ λαὸς
ἕως ἀπηλλάγη του πάθους.
Το
<
ΕΡΩΤ. κδ'.
ως ου
Τίνος χάριν κατασκόπους αποςαλῆναι
προσέταξεν 8) ὁ Θεός
Ο
Iva
να προμαθόντες τῆς γῆς τὴν εὐκας,
πίαν, ἐπιθυμήσωσι μεταλαχεῖν τῶν
ἐπαινουμένων καρπῶν· ἐκνοῦντες δὲ καὶ
1)
INTERR.
XXIII,
Saaricum amba comuiriari efeur,
illa fola (Mirjam) panas
luit ? a)
Inprimis quia grauius erat eius
delictum. Mafculo enim et na-
tura et lex fœminam fubmittunt.
Deinde veniam aliquam mereba
tur Aaron, et vt proueftior ætate,
et propter pontificiam dignita
tem. Præterea quoniam leprofus
fecundum legem immundus effe
* videbatur, Aaron autem radix *
erat facerdotum et coluinen, ne
probrum in totum tranfiret geo
nus, parem ei penam non un
Aixit: fed per fororem terruit il
enim illi dolorem attulit plaga,
enim illi dolorem attulit plaga,
vt pro ipfa quæ fauciata fuerat,
iniuriam paffum deprecaretur, v
precibus hanc cladem auerteret:
quod ille non neglexit, fed con-
feftim fupplicationem obtulit.
lum fimul et erudiuit. Tantum
Deinde clementisfimus Dominus
Τ
docuit, fe non iudiciario more,
fed paterno illam caftigaffe.
Nam ait: b) Si pater eius con-
[puens fpuiJet in faciem illius,
anne pudore fufunderetur? Septem
diebus feparabitur extra caftra,
poftea reuertetur. Habet autem et
annexum honorem hæc ignomi-
nia, quia non prius loco motus
eft populus, quam hæc a plaga
liberata fuerit.
INTERR. XXIIII.
Quam ob caufam exploratores
mitti mandauit Deus? c)
ν
V₁
t cum prænoffent fertilitatem
terræ, confequi tam vberes
fruius optarent: cunftantes vero
et
4) πρό
5) Cod,
8) i Qeic,
α) επειδή. Vterque ἐπεί. 2) θήλυ. In Cod. fequitur or. Legendum itaque vel
θῆλυ όν, vel θηλυκόν. 3) οὕτω - ηνίασεν. Def. in Cod. et apud ric.
δεξαμένης. Cod. πρώτης τοῦτο δεξάμενος. PIC, πρῶτος τοῦτο δεξάμενος,
ἐμέλησεν. Fic, ἐμέλησεν. 6) Cod. ¿urrúwr. 7) Cod, évergáty.
Abeſt a Cod. et edit. PIC1.
«) Num, 12, 10. b) ibid. verf. 14. c) Ibid. G. 13, 3.
238
B. THEODORETI
et animum defpondentes absque ἐκλάζοντες, μηδεμίαν ἔχωσι παραίτη
vlla excufatione pleterentur.
INTERR. XXV.
Quare Hofeam appellauit Iofuam,
cum illum ad explorandum.
mitteret? a)
1
uoniam erat figura veri Iefu,
qui initatus eft explorato-
res in peragenda falute noftra.
Sicut enim exploratores præ fe
ferebant habitum et vocem gen-
tium quas explorabant: ita et
Deus verbum, humanam induens
naturam, illius vrens lingua fa-
lutem noftram procurauit.
INTERR. XXVI.
Quan dicit effe generationem
Enak? b)
J
ic propter magnitudinem cor-
στον κολαζόμενοι.
ΕΡΩΤ. κε'.
KE
Τί δήποτε τὸν Αὐσὴν, ἡνίκα κατασκε
πον ἔπεμπεν, ἐκάλεσεν Ἰησοῦν;
Οτι τύπος ἦν τοῦ ἀληθινοῦ Ἰησοῦ, ὃς
τὸ τῶν κατασκόπων ἐμιμήσατο
χῆμα τὴν ἡμετέραν οἰκονομῶν σωτηρίαν.
καθάπερ γὰρ οἱ κατάσκοποι τῷ τῶν
ἐθνῶν ἐκείνων, ἃ κατασκοποῦσι, καὶ
χήματι κέχρηνται καὶ φωνῇ, οὕτω καὶ
ὁ Θεὸς λόγος τὴν ἀνθρωπείαν περιθέμε
νος φύσιν, καὶ τῇ ταύτης γλώτη χρησ
σάμενος, τὴν ἡμετέραν ᾠκονόμησε σω
τηρίαν.
ΕΡΩΤ. κς'.
Τίνα λέγει γενεάν
Ἐνάκ;
Basil ἦν οὗτος, καὶ πολυ
poris, vt par fuit, famatisf. Ονομαζότατος
H GRP
mus erat et vulgatisfimus. Genus
autem ac progenies ipfi omnino
fiinilis fuit.
INTERR. XXVII.
Quia hoc eft, Implebit gloria Do-
mini omnem terram? c)
rum,
TO
θρύλλητος, ὡς εἰκὸς, διὰ τὸ τοῦ
σώματος μέγεθος καὶ τὸ γένος δὲ πάν
τως τῷ προγόνῳ ἐῴκει.
ΕΡΩΤ. Κ.
Τί έςιν, ἐμπλήσει ἡ δόξα Κυρίου πᾶσαν
την γην ;
Προλέγει τὴν Ἰουδαίων ἀποβολὴν, καὶ
et τῆς οἰκουμένης τὴν σωτηρίαν και
ὅρκον τῷ προβξήσει προστίθησι. ζῶ γάρ
φησιν ἐγὼ καὶ ζῆ τὸ ὄνομά μου, και έμε
πλήσει ἡ δόξα Κυρίου πᾶσαν τὴν γῆν.
1) εἶτα ἐκφέρει τὴν ψῆφον κατὰ τῶν ἀ
ριθμηθέντων ἁπάντων, πλὴν Χαλὲς
υἱοῦ Ἰεφωνῆ, καὶ Ἰησοῦ υἱοῦ Ναυῆ, οἳ
πρὸς τῇ ἀληθείᾳ τῶν μηνυμάτων, τὴν
εὐσεβῆ παραίνεσιν προσήνεγκαν τῷ λαῷ.
ταύτη μέντοι παραβαλεν προσήκει τη
ἀποφάσει τὴν ἐν τοῖς Εὐαγγελίοις εἰρη
μένην αρθήσεται ἀφ᾽ ὑμῶν ἡ βασιλεία,
καὶ δοθήσεται ἔθνει ποιοῦντι τοὺς
Pr
Drenuntiat orbis falutem :
renuntiat reiectionem Iudzo.
iureiurando vaticinium confirmat.
Viuo enim, inquit, ego, et viuit
nomen meum, er implebit gloria
Domini vniuerfam terram. Dein-
* de profert fententiam contra *o.
mnes enumeratos, præter Chale.
bum flium Iephone, et Iofuam
filium Naue, qui præterquam
quod vera rerulerant, ad pieta-
reun populum fuerant cohortati.
la, quæ prolata eft in Euange.
lis: a) Auferetur a vobis regnum,
er dabitur genti facienti fructus
tem
Huic fententiæ conferenda eſt il-
εν
надо
πους
α) εἶτα καὶ τῷ λαῷ. Hæc apud picvm conftituunt Interrog. 28. vbi pro εἶνα
legitur τί ὅτι. Refponfio incipit a verbis ταύτῃ μένται κ. τ. λ.
4) Num. 13, 17. b) Ibid. verf. 29. *) Ib. c. 14, 21. d) Matth. 21, 43.
QVAST. IN NVMER.
239
CAP. XIIII. XV.
τοὺς αὐτῆς, τύπος γὰρ τῶν μὲν ἠπιςη.
κότων 1) Ἰουδαίων, οἱ 2) ἐν τῇ ἐρήμῳ πε
πλωκότες δι᾿ ἀπιςίαν τῶν δὲ πεπιτευκό.
των ἐθνῶν, οἱ ἀπερίτμητοι παιδες, οἱ
ἀντ᾽ ἐκείνων διὰ Ἰησοῦ τὴν γῆν ἀπειλη-
φότες τὴν τοῖς προγόνοις ἐπηγγελμένην.
ΕΡΩΤ. κή.
Τί δήποτε περὶ τῶν αὐτῶν θυσιῶν
πολλὰ νενομοθέτηκεν;
ἵνα τῇ 3) συνεχεία τῆς νομοθεσίας πα.
γίαν τῶν νόμων τὴν μνήμην ἐργά-
σηται.
ΕΡΩΤ. κθ'.
ท
εν
Τί ἐςι, ψυχὴ ἢ τις ποιήσει ἐν χειρὶ
4) ὑπερηφανίαν ;
Περὶ τῶν ἀκουσίως ἡμαρτηκότων νομο
θυσίαν
θετήσας ὁποίαν
προσ
ενεγκεν, καὶ περὶ τῶν 5) ἑκουσίως τι
ἡμαρτηκότων νομοθετεί, διάφορα δὲ τὰ
ἁμαρτήματα· οἱ μὲν γὰρ οὐ φέρουσι δια
τὴν τῆς ψυχῆς ἀθένειαν τὴν τῶν πα.
θῶν ἐπανάςασιν, καὶ ἐνδιδόντες ἡτῶντα,
οἱ δὲ καὶ ἐξ ἑτέρας περιςάσεως αμαρτής
μασι περιπίπλουσιν. εἰσὶ δὲ, οἵ τινες και
καταφρονητικῶς περὶ τοὺς θείους δια-
κανται νόμους. τούτους ἐξ ὑπερηφανίας,
ἁμαρτάνειν ἔφη, ὡς ἑκόντας τῶν νόμων
καταφρονοῦντας. τὸν τοιοῦτον ἐξαλες
φθήσεσθαι ἔφη, καὶ τὴν αἰτίαν ἐπήγα.
γεν ὅτι τὸ ῥῆμα Κυρίου ἐφαύλισε, και
τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ διεσκέδασεν ἐκτρί-
ψε ἐκτριβήσεται ἡ ψυχὴ ἐκείνη άμας.
τία γὰρ αὐτῆς ἐν αὐτῇ. ὁ μὲν γὰρ δι᾽
αθένειαν ἡτώμενος τῶν παθῶν, εἶτα
ξένων καὶ ὀδυρόμενος, ἔχει τινὰ γοῦν
σμικράν συγγνώμην· ὁ δὲ τὰ πονηρὰ
ἀσπαζόμενος, καὶ τῶν θείων καταφρο-
νῶν ἐντολῶν, πάσης ἀπολογίας ἐςέρηται.
1) Ἰουδαίων. Cod. ἐθνῶν.
<1
eius. Nam qui propter increduli-
tatem ceciderunt in deferto, Iudzo
rum infidelium figuram gerebant:
gentium vero quæ crediderunt figu
Fam referebant incircumcifi pueri,
qui illorum loco per Iofiam terram
adepti funt maioribus promiffam.
INTERR. XXVIII.
Cur tam multa per legem inculcas
de iisdem facrificiis? a)
Vt per frequentiam latarum le-
riam eiiciat.
gum firmam ipfarum memo.
INTERR. XXIX.
Quid eft illud, Anima qua egerit
manu fua fuperbe ? b)
Cum lege fanxifer, quam vi.
Catimam
&timam offerre deberent, qui
peccarunt imprudentes, nunc de
fponte peccantibus legem condit.
Varia funt autem peccata. Nam
quidam propter infirmitatem ani
mi infultum affe&tionum fuftine-
re nequeunt, et cedentes vincun
tur : alii vero ex alia circum-
ftantia prolabuntur in peccata.
Sunt etiam quidam, qui leges di-
vinas adfpernantur: et hos per
arrogantiam peccare dicit, veluti
fponte contemnentes leges. Ta
didit: Quid verbum Domini con-
lem delendum ait, et caufam fub-
didit:o) Quia verbum Domini con-
tempfit, et præcepta eius irrita
fecit. Autritione arreretur anima
illa: peccatum enim illius eft in ipfa.
Qui enim per imbecillitatem fur
peratus ab affeétionibus, poftea
luget et lamentatur, veniam ali-
quam faltem exiguam meretur.
Qui vero peruerfa ampleftitur con
τemptis mandatis diuinis, omni
defenfione caret.
INTERR.
2) ἐν τῇ ἐρήμῳ. Abeft a Cod. 3) συνεχείᾳ. Cod. et
FIC, συγγενεία. 4) Leftio recepta Num. 15, 30. eft υπερηφανίας. 5) God. ἑκόν·
a) Num. 15, 1. fqq. b) Ib, c. 15, 30. c) ib. verf. 31.
240
B. THEODORETI
INTERR. XXX.
ΕΡΩΤ. λ.
Oua de caufa lapidari iuffit cum qui Διατί τὸν ἐν τῷ σαββάτῳ συλλέξαντα
die fabbati ligna collegerat? a)
V
t qui primus legem aufus effet
prætergredi, ne fieret autor
caftigatio merum omnibus incus-
transgrediendi leges: huius enim
fit.
* INTERR. XXXI.
Cur mandauit Deus, vt fimbriis
ipfis veftimentorum vittam hyacin-
thinam apponerent? b)
Hyacinthina vitta cœli colo-
rem refert. Illos ergo me-
miniſle volebat legislatoris, qui
omnia quidem replet, calum au-
tem incolere videtur. Calum
enim, inquit, c) cali, eft Domi-
ni. Et, d) Qui habitat in calis,
deridebit eos. Hoc non minus
lex docet. Videbitis enim, u
quit, e) fimbrias, et recordabimi-
ni mandatorum Domini, ut facia-
tis en: neque conuertemini poft
cogitationes veftras, aut oculos ve-
firos, quibus vos fornicamini poft
eos.
INTERR. XXXII.
Quod Core feditionem mouerit ad.
verfus legislatorem, ratione fortas-
fe non caret ; nam erat ex tribu Le-
vitica: Dathan vero, et Abiron, et
Eliab, cum ducerent originem a
Rubene, quam feditionis occa-
ftionem habuerunt ?
uben erat primogenitus, ex-
R
ftimabantque primogenitis fa-
cerdotium competere : nec animad-
verterunt progenitorem ipfum pri-
mogeniti iure propter iniquumn fa-
sinus excidiffe.
1) κλῶσμα. Cod. et Fic. χρώμα.
4) ἐντολάς. Cod. ἡμέρας.
εν
ξύλα καταλευθῆναι προσέταξεν;
Ὃς πρῶτον τοῦτον παραβεβηκότα τὸν
νόμον, ἵνα μὴ γένηται παρανομίας
ἀρχέτυπον. ἡ γὰρ τούτου τιμωρία δέος
ἐνέθηκεν ἅπασιν.
ΕΡΩΤ. λα'.
Τί δήποτε προσέταξεν ὁ Θεὸς αὐτοῖς
τοῖς κρασπέδοις τῶν ἱματίων κλῶσε
μα υακίνθινον ἐπιθείναι;
C
εν
Τὸ ὑακίνθινον {) κλῶσμα τοῦ οὐρανοῦ
μιμᾶται τὴν χρόαν. ἀνεμίμνησκε
τοίνυν αὐτοὺς τοῦ νομοθέτου, 2) ὃς πλη
ςοῖ μὲν τὰ πάντα, οἰκεῖν δὲ δοκεῖ τὸν οὐ
ρανόν. ὁ οὐρανὸς γάρ φησι τοῦ οὐρανοῦ
τῷ Κυρίῳ καὶ ὁ κατοικῶν ἐν οὐρανοῖς ἐκε
γελάσεται αὐτούς. τοῦτο 3) δὲ καὶ ὁ νό
μος διδάσκει. ὄψεθε γάρ φησι τὰ κρά
σπεδα, καὶ ἀναμνηθήσεθε πάσας τὰς
4) ἐντολὰς Κυρίου ποιῆσαι αὐτὸς, καὶ οὐ
διαςραφήσεθε ὀπίσω τῶν διανοιῶν ὑμῶν,
καὶ τῶν ὀφθαλμῶν, ἐν οἷς ὑμεῖς ἐκπος-
νεύετε οπίσω αὐτῶν.
ΕΡΩΤ. λβ'.
ο
Το μέντοι Κορὲ ςασιάσαι κατὰ τοῦ νομο
θέτου ἔχει τινὰ λόγον ἐκ γὰς τῆς Λευῒ
τικῆς ὑπῆρχε φυλῆς Δαθαν δὲ, και
᾿Αβειρών, και Ελιάς, ἐκ τοῦ Ῥουβὴν τὸ
γένος κατάγοντες, ποίαν ἔχουσι
τῆς τάσεως ἀφορμήν ;
Πρωτότοκος ἦν ὁ Ρουβήν καὶ ᾠήθησαν
5) πρωτοτόκοις τὴν ἱερωσύνην αρ
μότειν˙ καὶ οὐκ ἐσκόπησαν, ὡς ὁ πρό-
ώς
γονος αὐτῶν τῶν 6) πρωτοτοκίων διὰ
τὴν παρανομίαν ἐξέπεσεν.
ην ο
ΕΡΩΤ.
2) ὅς. Vterque ws. 3) δέ. Def. vtroque loco.
Cod. et Fic. πρωτοτόκῳ. 6) Vterque πρωτοτόκων.
4) Nur. 15, 35, b) Ib. verf. 38. c) PG, 113, 16. d) P 2,4 €) Num. 15, 39
QVÆST. IN NVMER. CAP. XVI
34.
ΕΡΩΤ. λγ.
Τί ἐςι, μὴ πρόχης εἰς τὴν θυσίαν
αυτών
Ο
Ο
Ο
Αγὼν περὶ τῆς ἱερωσύνης ἐγίνετο καὶ
τ) μέλλοντες κακείνοι καὶ οὗτοι
προσφέρειν θυμίαμα, κριτῇ ἐχρῶντο τῷ
δεσπότη Θεῷ, ἀθυμήσας τοίνυν ὁ προφή.
της διὰ τοὺς τῆς τάσεως αρχηγούς, ἱκές
τευε τὸν κριτὴν, μὴ δέξαθαι τὸ παρα-
νόμως ὑπὸ τῶν ςασιαςῶν προσφερόμενον,
καὶ εἰς μαρτυρίαν αὐτὸν τῆς οἰκείας ἐπι·
εικείας καλεί, μὴ πρόχης γάρ φησιν είς
τὴν θυσίαν αὐτῶν. οὐκ 2) ἐπιθύμημα οὐ.
δενὸς αὐτῶν εἴληφα, οὐδὲ ἐκάκωσα οὐδέ
να αὐτῶν. ἔργῳ δὲ τὴν μαρτυρίαν 3) αὐτ
τῶν ἐβεβαίωσεν ὁ κριτής. ἀποχίθητε
γάρ φησιν ἐκ μέσου τῆς συναγωγῆς τού
της, καὶ ἐξαναλώσω αὐτοὺς εἰσάπαξ.
δεδήλωκε δὲ πάλιν ὁ πανεύφημες Μωσης
τὴν οἰκείαν πραότητα, προκυλινδούμενος
γὰς τοῦ κριτοῦ ἐβόα· ὁ Θεὸς τῶν πνευ
μάτων, καὶ πάσης σαρκός, εἰ ἄνθρωπος
ὡς ἥμαρτεν, ἐπὶ πᾶσαν τὴν συναγωγὴν
ἡ ὀργὴ Κυρίου; δεξάμενος δὲ ὁ φιλάνθρως
πος Κύριος τὴν τοῦ θεράποντος ἱκετείαν,
τῶν μὲν τασιαςῶν ἀποκριθῆναι κελεύει
τοὺς ἄλλους κἶναι δὲ 4) κελεύσας τὴν
γῆν, αὐτάνδρους τὰς σκηνὰς ὑποβρυ-
χίους απέφηνε καὶ οἱ δια μέσης θαλάσ.
σης οδεύσαντες, ἐν τῇ γῆ κατεπόθησαν,
ξάδιον γὰρ τῷ ποιηθῆ καὶ ξηρὰν ὁδὸν ἐν τῇ
τη
θαλάττη δημιουργεῖν, καὶ τῇ γῇ πάλιν
εἰς τιμωρίαν ἀντὶ θαλάσσης κεχρήθαι.
τοῖς μὲν γὰς Αἰγυπλίοις τὸν δι᾽ ὕδατος
ἐπήγαγεν ὄλεθρον τὸν δὲ Δαθαν καὶ
Αξειρῶν, καὶ τοὺς ἄλλους, τοῖς γῆς συν-
εκάλυψε κύμασι. τούτους μὲν οὖν τῶν
τας τῷ ἄδη παρέπεμψε, τοῦ δὲ Κορὲ
τὴν συναγωγὴν πυρὶ κατηνάλωσεν.
!
4
τη
εν
INTERR. XXXIII
Quid fibi vult, Ne attendas ad
Jacrificium eorum? a)
πο
Certab
Yertabatur de facerdotio et
fent oblaturi, iudice vtebantuie
cum vtrique incenfum es
Domino Deo. Contriftatuis ergo
propheta propter autores feditige
nis, iudicem obteftatur, ne fuga
cipiat quod a feditionis contta le=
ger'
gem offerebatur: eumque vocat
in teftimonium æquitatis fuæ. Ne
attendas, inquit, ad facrificiunt
llorum, nullius ipforum rem des
fiderabilem accepi, neque quempiam
corum afixi: cuius rei teftimo
nium ipfo falto iudex confirmas
vit. Recedite enim, inquit, b) de
nedio congregationis buius, et des
lebo tos Uni Dento vero cele
berrimus Mofes parefeeit manfue
tudinem fuam. Nam prouolu-
tus ad pedes iudicis clamabat, c)
nis : unus bonito peccauerit, num
Deus fpirituum, et vniuerfa cara
fi
in omnem terram defeuier ira Dos
mini ? At humanifimus Dominus
exaudira fupplicatione ferui, ius
fit a feditiofis reliquos fecerni ?
et cum imperaffet terræ vt hia-
ret, effecit vt tentoria fimul cum
viris demnergerentur: et qui per
mare medium ambulauerant, per
terram abforpti fuit. Εf * euim
perfacile creatori viam figcain in
Puuti facere, et contra terra pro
mari facere, et contra terra pro
mari vti in fupplicium. Siquis
dein Aegyptios interemit aqua :
Dathanem vero et Abironem, ac
reliquos, terra fulibus obruit.
11os igitur viuos tradidit infer
no: ectuin autem Core igne con-
futtipfit.
INTERR.
1) μέλλοντες -- οὗτοι. Cod. et Fic. ἔμελλον καὶ οὗτοι, 2) επιθύμημα. Εurorem qui
in hac voce latet, detexit MONTE, in Hexapl. ad Num. 16, 15. 3) αὐτῶν.
Abeft a Cod. et edit. Pici. 4) κελεύσας τὴν γῆν. Cod. et FIC. μπέσας τηλε
a) Num. 16, 15.
B₁ Thead. Tom. I.
β) ib, per frat ε) Ib. verf. 33.
Q
242
B. THEODORETI
INTERR. XXXIV.
ΕΡΩΤ. λδ.
τα
Ouare Deus thuribula eorum, qui Διατί προσέταξεν ὁ Θεὸς τὰ τῶν θυσιας
facrificauerant, altari præce-
pit affigi? a)
τῶν 1) πορεία τῷ θυσιαςηρίῳ
γενέσθαι περίθεμα ;
A d
d arguendos eos, qui con- Εἰς ἔλεγχον τῶν κατὰ τῆς ἱερωσύνης
nra facerdotium aliquid com- θρασυνομένων, καὶ βεβαίωσιν τῶν ἱε
mittere auderent, et ad confirm ςουργῶν προστεταγμένων. τοῦτο γὰρ
marionem eorum, qui conftituti επήγαγε μνημόσυνον τοῖς υἱοῖς Ἰσραὴλ,
erant ad facra peragenda. Hæc ὅπως ἂν μὴ προσέλθη μηδεὶς ἀλλογενής,
enim fubiunxit: b) Vt fit monu-
mentum filiis Ifraël, ne quis alie- ὃς οὐκ ἔςιν ἐκ τοῦ σπέρματος Ααρών, ἐπιο
nigena, qui non eft de femine Ad- είναι θυμίαμα ἔναντι Κυρίου. τούτου
von, accedat ad oferendum incen- χάριν καὶ τὴν βλαςήσασαν ῥάβδον ἐντε
fum coram Domino. Hanc etian θῆναι προσέταξεν 2) εἰς τὴν κιβωτόν και
ob caufam virgam quæ fronduit, πάλιν ἐνομοθέτησε, τοὺς μὲν ἱερέας ἱε
reponi iuffit in arcam. Rurfum
lege ltatuit, vt facerdotes facri- ρουργών, τοὺς δὲ Λευίτας ὑπουργεῖν, μή
ficent, Leuitæ vero fubferuiant, τετῷ θυσιαςηρίῳ, μήτε τοῖς ἱεροῖς πελά
nec accedant ad altare, aut ad ζοντας σκεύεσιν. εἶτα διδάσκει καὶ τίνα
facra vafa tractanda. Poftea da χρὴ τοὺς ἱερέας λαμβάνειν τὰς γὰρ αὐ
cet, quænam facerdotes fibi fu- τῷ προσφερομένας ἀπαρχὰς οίνου και
mere conueniat. Nam primitias σίτου, καὶ ἐλαίου, καὶ ἄρτων, αὐτοὺς
vini, frumenti, olei, et panum,
fibi oblatas iubet edere facerdos ἐδίαν ἐκέλευσε. καὶ μέντοι καὶ τὰ ἀνα
tes: porro quoque votiua et pri- θήματα, καὶ τὰ πρωτότοκα αὐτοὺς πά
mogenita ipfos accipere ftatuit, λιν λαμβάνειν διηγόρευσε. τῶν μὲν ἀκα
animalium quidem immundorum θάρτων κτηνῶν ὁρίσας τὰ λύτρα. ἡ λύ
definiens redemptionis pretium.
Redemptio enim, inquit,c) αν υπό τρωσις γὰρ αὐτοῦ φησὶν ἀπὸ μηνιαίου ἡ
ab uno'
menfe aftimatio quinque fielorum συντίμησις πέντε σίκλων, κατὰ τὸν σίκλον
erit: iuxta fielum fanitum, υἱ· τὸν ἅγιον, είκοσι οβολοί εἰσι. τῶν δὲ καὶ
ginti oboli funt. At primogeni θαρῶν 3) πρωτοτόκων, τὸ μὲν αἷμα ἔκχε
rorum mundorum fanguinem ad θῆναι προσέταξε παρὰ τὴν τοῦ θυσια
bafin altaris effundi iuffit, et
adipem offerri, carnes autem : 5ηρίου βάσιν, τὸ δὲ ςέας προσενεχθῆναι,
Ios accipere, ficur petufculum τὰ δὲ κρέα αὐτοὺς λαμβάνειν, ὥσπερ δὴ
τὸ ςηθύνιον, καὶ τὸν βραχίονα, ἀπὸ τῶν
ἄλλων θυμάτων κομίζονται. διαθήκην δὲ
αλὸς τὴν κοινωνίαν ἐκάλεσεν, ἐπειδὴ κατὰ
τὸν θεῖον ἀπόςολον, οἱ τῷ θυσιαςηρίῳ
προσεδρεύοντες τῷ θυσιαςηρίῳ συμμερί
ζονται τινὲς δέ φασιν ἐπειδὴ τοῖς θυσίας
ἐπιβάλλεθαι τοὺς ἅλας προσέταξεν 4) ὁ
Θεός, διαθήκην ἀλὸς τὰ ἀφιερωμένα τοῖς
ἱερεύ
il-
et armum a reliquis facrificiis ac-
cipiunt. Porro teftamentum fa-
lis communicationem appellauit:
quoniam fecundum diuinum Apo
folum,a) Qui affident altari, de
altari participant. Quidam au-
tem aiunt, quia Deus præceperat
adfpergi fale facrificia, teftamen-
tuun falis eum vocale, quæ fuerant
1) Cod. et Fic. πυρία. 2) εἰς τὴν
Fic. addunt ζώων. 4) ὁ Θεὸς
a) Num. 16,39. b) Ib. verf. 4.
τα
άπ
δη
κιβ. Cod. τῇ κιβωτῷ. 3) πρωτοτόκων. Cod. et
ὠνόμασεν. Def. in Cod. et apud RIG
c) Num. 18, 16, d) 1 Cor. 9, 13.
1
QVAST. IN NVMER. CAP. XVIII. XIX.
243
1
ἱερεῦσιν ὠνόμασεν. Στα διδάσκει, καὶ τοὺς
ἱερέας, καὶ τοὺς Λευίτας, 1) ὡς οὐ βούλε
τα αὐτοὺς κλῆρον λαβεῖν, ὡς τὰς ἄλλας
φυλάς· ἀλλὰ παρὰ παντὸς κομίζεσθαι
τοῦ λαοῦ τοὺς Λευίτας καὶ τῶν ἀπὸ γῆς
φυρμένων τὰς δεκάτας, καὶ τῶν ἐκ ποι-
μνίων καὶ βουκολίων προσγιγνομένων κερ-
δῶν, καὶ τῶν ἐξ ἐμπερίας, ἢ ἑτέρας τινος
χρείας. τοὺς δὲ Λευίτας τῶν δεκατῶν
τὰς δεκάτας προσφέρειν τοῖς ἱερεῦσι, και
τούτων μὲν ἐν παντὶ τόπῳ κελεύει μετα-
λαγχάνειν τὰ δὲ γε ἐκ τῶν θυσιῶν ἀφω-
ρισμένα αὐτοῖς ἔνδον ἐπίων ἐν τῷ ναῷ.
καλῶς δὲ καὶ τὰς δεκάτας μισθὸν εἰς τὴν
τοῦ λαοῦ ὠφέλειαν. ὑμῶν γάρ φησιν
2) γεωργούντων, ἢ ἐμπορευομένων, ἢ οἴκοι
διαγόντων, οὗτοι ἀντὶ πάντων ὑμῶν τῆ
ἐμὴ προσεδρεύουσι λειτουργία τοῦτο γὰς
ἔφη, ὅτι μισθὸς ὑμῶν οὗτός ἐτιν ἀντὶ τῶν
λειτουργιῶν ὑμῶν, τῶν ἐν τῇ σκηνῇ τοῦ
μαρτυρίου.
اد
ΕΡΩΤ. λέ.
う
​63
Πῶς νοητέον τὰ περὶ τῆς πυῤῥᾶς.
δαμάλεως διηγορευμένα;
Προσενεχθῆναι μὲν ταύτην ὑπὲς τῆς
σε
ης
cl
ο
τοῦ λαοῦ ἁμαρτίας νενομοθέτηκε
προτυποῖ δὲ τὸ σωτήριον πάθος, ὃ τοῦ
κόσμου παντὸς ἦρε τὴν ἁμαρτίαν. πυρ-
ἐὰν δὲ προσκομισθῆναι κελεύει δάμαλι,
ἵνα προτυπώση τὸ γήϊνον σῶμα. καὶ γὰρ
τοῦ Ἀδὰμ ἡ προσηγορία τὴν ἐρυθρονα.
νίτεται γῆν, ἐξ ἧς αὐτοῦ διεπλάθη τὸ
σῶμα. καὶ τὸ ἄμωμον δὲ τῆς δαμάλεως,
τὸ ἀναμάρτητον προδηλοῖ τοῦ δεσπότου
Χρισοῦ. καὶ τὸ ἄζυγα εἶναι τὴν δάμαλιν,
τὴν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἐλευθερίαν αἰνὶτ.
τεται ὁ γὰρ ζυγὸς τὴν δουλείαν δηλοῖ
ὁ δὲ Κύριος τὸ δίδραχμον απαιτούμενος
ἔφη, ἄρα γε ἐλεύθεροί εἰσιν οἱ υἱοί, ἡ δὲ
ἔξω τῆς παρεμβολῆς σφαγὴ τῆς δαμά.
7) ὡς
το
facerdotibus confecrata.
Deine
de docet facerdotes et Leuitas,
alia tribus: fed vt ab omni po-
fe nolle vt fortem accipiant, ficut
puo fumant decimas fruétuum,
tam de terra, quam de ouibus
et bobus nafcentium: itidem et
tionis. Leuitas porro decinarum
mercatur, aut alterius negotia-
decimas facerdotibus offerre ius-
fit: atque hæc quidem in omni
loco funere, ea vero quæ fepa
tabantur ex facrificiis pro iphs,
in templo edere iuffit.
Vocat
autem decimas mercedem in vti-
dum agrum colitis, inquit, aut
litatem populi. Nam * interea
mercaturam exerceris, aut domi
vitam agitis, hi pro vobis omni
bus feruitio meo affiftunt.
enim ait: a) Hac eft merces veftra
pro minifteriis, qua mihi exhibetis
ἵη tabernaculo teftimonit.
Η
Hoc
INTERR. XXXV.
Quomodo funt intelligenda, quæ de
va.ca rufa cauta funt?
anc quidem offerri pro pec-
cato populi lege præcepit:b)
præfigurat autem falutarem pas
fionem, quæ totius mundi pec-
catum abftulit. Sed vaccam ru-
fam offerri præcipit, vt corporis
terreni effet fymbolum: quia no-
nen Adami terram rubrain figni-
ficat, ex qua corpus ipfius for
matum eft. Quod autem vacca
macula carebat, expertem pecca-
ο Chriftum Dominum innuit.
Quod vacca iugum non fubiiffe
debebat, Chrifti libertatem fubin-
dicat. Iugum enim denotat fere
vituram. At Dominus, cum ab
eo poftularetur didrachmun, di
κιτ : c) Siccine liberi funt filii?
Quod vero vacca mactabatur extre
Q 2
caftra,
Λευίτας, Def in Cod. et Fic. 2) γεωργούντων. Vterque οἰκοδομούντων
α) Num. 18, 31.
#) Ibid. c. 19, 1. fqq. 6) March, 17, 26.
244
B. THEODORETI
caftra, paffionem Saluatoris in-
muit, quam extra portam fubiit.
Sed hac manifeftius docet diui-
nus Apoftolus in epiftola ad He-
bræos. a) Totam porro vaccam
vna cum pelle et reliquis creuna-
zi mandauit: quia Chrifti Domni-
ni omnia erant munda. Lignum
کمی
Ο
T
λεως, τὸ ἔξω τῆς πύλης γενόμενον τοῦ
σωτῆρος πάθος. ταῦτα δὲ σαφέςερον δια
δάσκει ὁ θεῖος ἀπόςολος ἐν τῇ πρὸς
Ἑβραίους ἐπιςολῆ πᾶσαν δὲ τὴν δάμαλιν
σὺν τῷ δέρματι καὶ τοῖς ἄλλοις κατα·
καυθήναι προσέταξεν ἐπειδὴ πάντα και
θαρὰ τοῦ δεσπότου Χρισοῦ. τὸ δὲ ξύλον
cedrinum crucis erat figura.
τὸ κέδρινον τοῦ ςαυροῦ σύμβολον ἦν. ὡσε
Sicut enim illud immune a cor-
ruptela, ita lignum crucis viui- περ γὰρ τοῦτο ἄσηπίον, οὕτως ἐκεῖνο
ficat. Coccinum autem, typus ζωοποιόν. τὸ δὲ κόκκινον, τοῦ δεσποτικοῦ
erat fanguinis dominici. Hyllo αίματος. τὸ δέ γε ὕσσωπον, ὅτι ἡ ζωτικὴ
pus etiam aderat, quia calor vi- θερμότης διέλυσε τοῦ θανάτου τὴν ψυ
vificus diffoluit frigiditatem mor-
tis.
Eum tamen qui cremauit χρότητα. τὸν μέντοι κατακαίοντα τὴν
δάμαλιν ἀκάθαρτον μέχρις ἑσπέρας φη-
vaccam, impurum efle dicit vs-
que ad vefperam, ad eos deno- σιν εἶναι, εἰς τύπον τῶν τὸν δεσπότην
tandos qui Chriftum crucifixe- ἐςαυρωκότων Χριςόν. ταύτη δὲ τῇ σποδῷ
runt Dominum. Atque huius. μεθ᾽ ὕδατος χρωμένους ἐκέλευσε περι
modi cinere aqua permixto con- φαίνεθαι τοὺς τῷ τεθνηκότι πελάζον.
fpergi præcepit eos qui appro-
pinquafient mortuo, aut qui eo. τας, ἢ ἐτῶν ἁπλομένους, ἢ ἄλλῳ τινὶ τοι·
rum offa attigiffent, aut aliquo ούτω μολυνομένους. καὶ ἄνθρωπος, φη-
id genus alio effent polluti. Ετ σὶν, ὃς ἐὰν μὴ ἀφαγνιθῇ, ἐξολοθρευθή
Ετσὶν,
fi quis, inquit, b) non fuerit pu- σεται ἡ ψυχὴ ἐκείνη ἐκ μέσου τῆς συν-
rificatus, peribit anima illa e medio αγωγῆς, ὅτι ὕδως ξαντισμοῦ οὐ περιερ
Gnagoga, quia expiationis "aqua
non fuerit ufratus. Ita Domni ξαντίθη ἐπ᾿ αὐτόν. οὕτω καὶ ὁ Κύριος ἐν
nus in facris Euangeliis ait: c) τοῖς ἱεροῖς Εὐαγγελίοις ἔφη, ἐὰν μή τις
Nifi quis venatus fuerit ex aqua γεννηθῇ ἐξ ὕδατος καὶ πνεύματος, οὐ μὴ
er Spiritu fanito, non ingredietur εἰσέλθη εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν.
regnum calorum.
INTERR. XXXVI.
Quare tam eum qui adfpergit, quam
adfperfum, dicit effe immundum
vsque ad vefperam? d)
uoniam impurus erat ex le-
Q
ge, qui tangebat os defum
* cti.
* Purificatio igitur conuenit
veritati, (quia per Chriftum eft
purgatio,) impurum autem efle,
legi: lex vero gratiam præfigu
rabat. Hi
Hi porro erant immundi
vsque ad vefperam, id eft, vs-
que ad finem legis. Nam diluculo
fimilis eft aduentus Domini. Seden.
ribus enim in tenebris, et in umbra
اد
n
اد
μή
ΕΡΩΤ. λέ.
Διατί ἀκάθαρτον εἶναι λέγει μέχρις
ἑσπέρας καὶ τὸν περιῤῥαίνοντα,
τὸν περιῤῥαινόμενον ;
Ἐπειδὴ κατὰ τὸν νόμον ἀκάθαρτος ἦν
Q
भव्य
Ο
ὁ ἁπλόμενος ὀςέου νεκροῦ. οὐκοῦν ἡ
κάθαρσις τῇ ἀληθείᾳ συμβαίνει δια
Χριςοῦ γὰρ ἡ κάθαρσις· τὸ δὲ ἀκάθαρ
τον εἶναι τῷ νόμῳ ὁ δὲ νόμος προετύπου
τὴν χάριν. καὶ οὗτοι δὲ ἀκάθαρτοι ἦσαν
μέχρις ἑσπέρας,τουτέςι μέχρι το τέλος
του νόμου. ἔρθρῳ γὰρ ἔοικεν ἡ δεσποτικὴ
παρουσία. τοῖς γὰρ ἐν σκότῳ, καὶ σκιάς
a) Hebr. 13, 12. 13. d) Num. 19, 20%-6) Ioh. 3, 5. d) Num, 19, We
θανά
QVÆST. IN NVMER. CAP. XX.
245
θανάτου καθημένοις φῶς ἀνέτειλεν, ᾗ mortis, lux orta eft, ficut ait
kit ipfe Deus:b) Tinentibus me
Efaias propheta. a) Et alibi di-
orietur for iuftitia, et fanario in
als eius. Et rurfus: c) Ecce vir,
Zemach nomen illi.
φησιν ο προφήτης Ησαίας καὶ ἀλλαχε
δὲ αὐτὸς εἴρηκεν ὁ Θεός τοῖς δὲ φοβουμέ-
νοις με ανατελεί ἥλιος δικαιοσύνης, καὶ
ἴασις ἐν ταῖς πέρυξιν αὐτοῦ. καὶ πάλιν
Ιδού
ἀνὴρ ἀνατολὴ ὄνομα αὐτῷ.
Ο
ΕΡΩΤ. λζ.
Ο
Τί δήποτε ὠργίσθη τῷ Μωσῆ καὶ τῷ Αα-
ρὼν ὁ δεσπότης Θεὸς, ἡνίκα τὸ ὕδωρ
ἐκ τῆς πέτρας 1) ἐξήγαγον;
Αν θυμοῦσιν αὐτοῖς διὰ τὴν τῆς ἀδελφῆς
A
τελευτὴν ἐπέκειντο, διὰ τὴν τοῦ ὕ-
δατος ςασιάζοντες σπάνιν. δυχεραίνον-
τες οὖν τὴν πολλὴν αὐτῶν ἀκρασίαν, ἀμ-
φιβόλοις ἐχρήσαντο ξήμασιν τὸ ὕδωρ ἐξ.
αγαγόντες. ἔφη γὰρ οὕτως ὁ νομοθέτης
ἀκούσατέ μου οἱ ἀπειθεῖς, μὴ ἐκ τῆς πέρ
τρας ταύτης 2) ἐξάξω ὑμῖν3) ὕδως; τού-
του χάριν ὁ δεσπότης Θεὸς τὴν κατ' αυ-
τῶν ἐξενήνοχε ψῆφον· ἔφη δὲ οὕτως· ὅτι
οὐκ ἐπιςεύσατέ μοι, ἁγιάσαι με ἐναντίον
τῶν υἱῶν Ἰσραήλ διὰ τοῦτο οὐκ εἰσάξετε
ὑμεῖς τὴν συναγωγὴν ταύτην εἰς τὴν
γῆν, ἣν ἔδωκα αὐτοῖς. τοῦτο καὶ μελωδῶν
ὁ θεῖος εἶπε Δαβίδ· καὶ ἐκακώθη Μωσης
δι' αὐτοὺς, ὅτι παρεπίκραναν τὸ πνεῦμα
αὐτοῦ, καὶ 4) διέσειλεν ἐν τοῖς χείλεσιν
αὐτοῦ. ὀργιζόμενος 5) γὰρ ἐκείνοις, αμ-
φιβόλως τὸν λόγον προήνεγκε, καὶ ἦν οὐ
τῆς ψυχῆς, ἀλλὰ τῆς γλώττης ἡ ἀμφι.
βολία. τοῦτο γὰρ ἔφη, διέςειλεν ἐν τοῖς
χείλεσιν αὐτοῦ. ἰςέον μέντοι, ὡς ἕτερον
οἰκονομῶν ὁ Θεὸς ταύτην ἐξενήνοχε τὴν
απόφασιν ὅπερ εἰς καιρὸν δηλώσομεν.
INTERR. XXXVII.
Quamobrem Dominus Deus fuccenfuit
Mofi et Aaroni, quum aquam
eduxerunt e petra? d)
Ipfis
bus inftabant filii Ifraël,
tu-
Sic
piis de morte fororis dolenti
multuantes ob aquæ penuriam.
Ideo molefte ferentes eorum pe
tulantiam, ambiguis vfi funt ver-
bis dum educerent aquam,
increduli, Num ex hac petra cau-
enim ait legislator: e) Audite me
cam vobis aquam? Propterea Do-
minus Deus contra eos fenten-
tiam tulit, dixitque in hunc mo
dum:f) Quia non credidiftis mi-
hi, vt fanét ficaretis me coram filiis
ceris multitudinem hanc in
Ifraël, idcirco vos non introdu-
ram quam dedi illis. Hoc ipfum
canens Dauid, ait: g) Et vexat
tus eft Moles propter illos, quia
exacerbauerunt fpiritum eius. Et,
diftinctionem fecie labiis fuis. Nam
cum iratus effet illis, ambigue
fermonem protulit. Eratque non
mentis ambiguitas, fed linguz.
Hoc enim dicere videtur, Er di
fin&tionem fecit labiis fuis. Sci-
procurantem hanc tuliffe fenten
endum eft fane, Deum aliud
tiam: quod fuo loco monftrabi
mus.
Q3.
ter.
INTERR.
1)
α) Cod. et Fic. ἐξήγαγεν. 2) εξάξω. Recepta lectio eft εξάζομεν. ;) ὕδωρ. In
Cod. fequitur εξαγαγόντες, quod ex errore Librari e præcedentibus repeti
tum effe videtur. 4) διέτειλεν. Hæc Interpretum græcorum verfio, quam
THEODORETVs more fuo fequitur, minus apta eft. Hebraicum enim
9. Pl. 106, 33. fenfum exprimit, efuriuir, f. tcmnere locutus eft. 5) γάρο
Cod. δέ.
a) Ef. 9, 8. b) Mal. 4, 2. c) Zach. 6, 12. d) Num. 20, 12. e) Ib. verf. 10.
f) Ib. verf. 12. g) PÅ. 105, 32. 33.
-
946
B. THEODORETI
INTERR. XXXVIII,
ΕΡΩΤ, λή,
Oua de caufa Detas infiruit, vt Τί δήποτε διὰ τοῦ χαλκοῦ ὄψεως 1) Θε
per æneum ferpentem fanarentur
ferpentum morfus? a)
ftud etiam falutarem paflonem
præfigurat. Nam per ferpen-
tem natum eft peccatum: vnde
et maledictionem accepit a Deo
omnium. Erat itaque ferpens fi.
gura tum peccati, tum maledi-
ftionis. Quoniam igitur Romi-
nus Chriftus in fimilitudine car-
mis peccati apparuit, vt ait diui-
nus Apoftolus; b) corpus enim
vere fumfit, peccatum autem non
fecit, nec inuentus eft dolus in
ore eius: innuitur palio faluta-
ris per ferpentem aneum. Quem-
erat imago ferpentum, non τα
* men illorum * venenum gerebat:
ita filius vnigenitus corpus qui-
dem habebat humanum, fed pec-
catorum macula carebat. Et fic-
VE a ferpentibus morfi, ferpen-
rem intuentes fanabantur: ita qui
vulnerati funt a peccato, patio.
ni faluatoris noftri fine via du-
bitatione credentes, morte poten-
tiores declarantur, et vitam æter-
mam confequuntur.
admodum enim ferpens æneus
INTERR. XXXIX.
Si vates erat Balaam, cur interro-
gabat Dominum ?
Ille quidem verum Deum inter-
rogabat: refpondit ei tamen,
non is qui rogatus fuerat, fed
quem ignorabat. Venit enim, iu-
quit, c) Deus ad Balaamum, et
dixit ei: Quid fibi volunt homines
ifti apud te? Non quod caufam
ob quam venerant nefciret: fed,
vt ex verbis vatis natus occafio.
nem, iuberet, quid faciendum
effet.
ραπεῦσαι προσέταξεν ὁ Θεὸς τὰ
τῶν ὄψεων δήγματα;
Προτυπος καὶ τοῦτο τὸ σωτήριον πάτ
Ο
θος, διὰ γὰρ τοῦ ὄφεως ἡ ἁμαρτία
εβλάςησεν, ὅθεν καὶ τὴν κατάραν παρὰ
τοῦ Θεοῦ τῶν ὅλων ἐδέξατο, τύπος τοῖς
νυν καὶ τῆς ἁμαρτίας, καὶ τῆς κατάρας
ὁ ὄφις, ἐπειδὴ τοίνυν ὁ δεσπότης Χρισός
ἐν ὁμοιώματι σαρκὸς ἁμαρτίας, ἡ φησιν
ὁ θεῖος ἀπόςολος, ἐπεφάνη σῶμα μὲν
γὰς ἀληθῶς ἔλαβεν, ἁμαρτίαν δὲ οὐκ
ἐποίησεν, οὐδὲ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ τόμα,
τι αὐτοῦ· προτυποῦται τὸ σωτήριον πά
θος ἐν τῷ ὄφει τῷ χαλκῷ. ὥσπερ γὰρ ὁ
χαλκούς ὄφις ἔνδαλμα μὲν τῶν ὄφεων ἦν,
οὐκ εἶχε δὲ τῶν ὄψεων τὸν ἰόν' οὕτως
μονογενῆς υἱὸς σῶμα μὲν εἶχεν ἀνθρώπι
vov, κηλίδα δὲ ἁμαρτημάτων οὐκ εἶχε
καὶ καθάπερ οἱ ὑπὸ τῶν ἔφεων δακνόμε
vol, τὸν χαλκοῦν ἀποβλέποντες ὄφιν σως
τηρίας απήλαυον, οὕτως οἱ ὑπὸ τῆς ὡς
μαρτίας πλητόμενοι, τῷ πάθει τοῦ σως
τῆρος ἡμῶν ἀνενδοιάτως πιςεύοντες,
κράτους αποφαίνονται τοῦ θανάτου,
καὶ τῆς αἰωνίου ζωῆς ἀπολαύουσιν,
ΕΡΩΤ. λθ'.
१
Εἰ μάντις ἦν ὁ Βαλαάμ, τί δήποτε
τὸν Κύριον ἠρώτα;
Ἐκεῖνος μὲν οὐ τὸν ἀληθινὸν ἠρώτου
Θεόν ἀπεκρίνατο δὲ αὐτῷ, οὐχ
παρ' ε) αὐτῷ καλούμενος, ἀλλ' ὁ παρ' αὐτ
τοῦ ἀγνοούμενος. ἦλθε γάρ φησιν ὁ Θεὸς
πρὸς Βαλαάμ, καὶ εἶπεν αὐτῷ τίδι ἄν
θρωποι οὗτοι παρὰ σοί, οὐκ ἐπειδὴ τὴν
αἰτίαν τῆς ἐκείνων παρουσίας ἠγνόει ἀλλ'
ἵνα παρὰ τοῦ μάντεως λαβὼν ἀφορμὴν
τὸ πρακτέον κελεύση,
4) Cod. et 1. θεραπεύεθαι. 2) αὐτῷ. Vterque αὐτοῦ,
a) Num. 21, 9. b) Rom, §, 3, () Num. 22, 9.
&, ε)
ΕΡΩΤ.
QVEST. IN NVMER. CAP. XXII, XXIII. 247
ΕΡΩΤ. μ.
INTERR. XL.
Τίνος χάριν κελεύσας αὐτῷ μὴ ἀπελθῶν, Quare cum prohibuiJet illum ire,
πάλιν ἐκέλευσεν ἀπελθείν;
deinde abire iuffit? a)
uia defiderio promiffarum pe-
Ἐπειδὴ τῶν ἐπαγγελθέντων χρημάrto Raptus Bal
των ὁ Βαλαὰμ ἐραθείς, ἤρετο πά-
λιν, εἰ χρὴ τοῖς ἀποςαλεσιν 1) αὐτῷ
συναπελθείν, νομίσας μεταμελεία και
χρῆσαι τὸν δεσπότην Θεὸν, ἐπέτρεψεν
ἀπελθεῖν, μονονουχὶ λέγων απελθε μὲν,
ἐπειδὴ τοῦτο πρᾶξαι ποθεῖς, ἔθι μέντοι,
2) ὡς ἅπερ ἂν ἐθελήσω λαλήσεις.
اد
ΕΡΩΤ. μά.
Διατί 3) κελεύσας ἀπελθεῖν, διὰ τοῦ
ἀγγέλου τὴν πορείαν κωλύει;
cuniarum Balaam,
denuo rogauit, an fibi cum illis
qui mifi fuerant abeundum es-
fer, exiftimans Dominum Deum
penitere potuiffe, permifit abire:
tantum non dicens, Abi quidem,
quoniam ita defideras: feito τα
then, te quæcumque voluero lo-
cuturum.
INTERR. XLI.
Oua de caufa cum proficifci iufifer,
profectionem impedit per
Angelum? b)
Διεδίπεται αὐτὸν καὶ τῇ τῆς όνου φως Dereret ilum muria voce
νῆ παρὰ φύσιν γεγενημένη, καὶ τῆ
τοῦ ἀγγέλου θεωρία, ἵνα γνῷ πόσην ὃ
ο
Θεὸς τοῦ λαοῦ ποιεῖται κηδεμονίαν. φα-
σὶ δέ τινες, τὸν ἄγγελον Μιχαὴλ τὸν
τοῦ λαοῦ προςατεύοντα είναι
σι
ΕΡΩΤ. μβ'.
Καὶ ποίαν ἰχὺν εἶχεν ἡ τοῦ μάντεως ἀρὰ
μὴ βουλομένου Θεοῦ;
μη
Ταχὺν μὲν εἶχεν οὐδεμίαν. 4) ψευδής
γάρ ἦν ἡ περὶ αὐτοῦ κατέχουσα δό
ξα. ἐπειδὴ δὲ συνεχῶς παρανομῶν ὁ
λαὸς ὑπέμενεν θεηλάτους πληγάς,
πρὸς τὴν ἐκείνων αθένειαν τὰ κατὰ τὸν
Βαλαὰμ ᾠκονόμησεν ὁ δεσπότης Θεός.
ἕνα
γὰρ μὴ νομίσωσι παρὰ τοῦ Θεοῦ
παιδευόμενοι, διὰ τὰς τοῦ μάντεως αρας
συμφοράς περιπίπτειν, οὐκ εἴασε τὸν
μάντιν χρήσασθαι ταῖς ἀραῖς, τὰς τῶν
ανοήτων ἀφορμὰς περικόπτων. ὅτι γὰρ,
εἰ καὶ ἰχύν τινα εἶχον αἱ τοῦ μάντεως
ἀραι, ῥᾴδιον ἦν τῷ τὰ πάντα 5) τεκτη
ναμένω ταύτας ἀποφῆναι ματαίας,
δῆλον τοῖς τὰ θεα πεπαιδευμένοις,
afini
præter naturam emiffa, tum
Angeli vifione, vt cognofcat,
quantam populi curam Deus ge-
rat. Aiunt autem nonnulli, An-
gelum illum effe Michaëlem, qui
populo przerat.
INTERR. XLII.
Quamnam vim habebat malediâtio
vatis Deo nolente?
Nullarum guidem erat virium,
habebant, opinio. Verum quia
propter iniquitatem continuam po-
pulus percutiebatur plagis a Deo
immitis: ad illorum imbecillitatem
ea difpofuit Dominus Deus, quæ
per Baalamum gefta funt. Nam
vt caftigati a Domino Deo non pu-
tarent propter malediftiones vatis
calamitates euenire, non permifit va
tem malediationibus vui, omnem
hoc modo ftultis præripiens occa-
fionem. Quod enim, licet vim ali-
quam habuiffent maledictiones va-
της, facile tamen fuerit ei qui fecit
omnia, illas reddere vanas, perfpi
cuum eft his qui diuina didicerunt.
24
Domis
1) αὐτῷ. Def. in Cod. et prc 2) ὡς - λαλήσεις. Vterque ὅσαπερ ἂν ἐθέλεις,
οὐ λαλήσεις. 3) κελεύσας. Cod. addit αὐτόν. 4) ψευδή. Cod. et Ic. αψευδής,
5) Cod. τεκτηνωμένα.
1
6) Num. 23, 12. 20. b) Ib. verf. 22. fqq.
248
B. THEODORETI
{
1
ή
TO
d
Dominus enim, inquit, a) digipat Κύριος γάρ φησι διασκεδάζει βουλὰς ἐ
confilia genrius, reprobat autem θνῶν, ἀθετῶ δὲ λογισμοὺς λαῶν, καὶ άθε
cogitationes populorum, et repro τα βουλὰς ἀρχόντων· ἡ δὲ βουλὴ τοῦ
But confilia principum confium
gstem Domini manet in aternum. Κυρίου 1) μένει εἰς τὸν αἰῶνα. ὁ μέντοι
Balsam nihilominus, etfi Dei Βαλαάμ, καὶ τοῦ Θεοῦ τὴν κηδεμονίαν
piouidentiam didicerat, facrificiis μεμαθηκώς, ταῖς θυσίαις μεταπείσαι
niud ei perfuadere nititur, vnum ρᾶται ἕνα τῶν ψευδωνύμων εἶναι τοπά
ex iis falfis effe coniectans, quos ζων, οὓς και τρεπτοὺς ὀνομάζουσιν οἱ τούς
mutabiles appellant qui iilps co-
lunt. Illud autem, b) Iuit re- των θεραπευταί, τὸ δὲ, 2) ἐπορεύθη ἐπ'
fg, fignificat vere illum inarui εὐθείαν, δηλοῖ ὅτι ἀληθῶς τὸ πρακτέον
voluife quid effet agendum: vn- ἠβουλήθη μαθαν. τούτου χάρη τὸ ἀκά.
die os impurun accepit virtutem θαρτον τόμα τοῦ παναγίου πνεύματος
Spiritus fanai, et loquitur quæ ἐδέξατο τὴν ἐνέργειαν, καὶ φθέγγεται
non vult, et clamat:c) Qromo-
do maledicam ci, cui non maledi- μὴ βούλεται καὶ βοῦν, τί ἀράσομαι
eris Deus, et qua ratione derefter μὴ ἀρᾶται Κύριος, και τί καταράσομαι
ftem non detefiatus ef Deur ? ὃν μὴ καταρᾶται Θεός ; καὶ προαγορεύει
Pranuncist etiam futura : d) Ec. τὰ ἐσόμενα ἰδοὺ λαὸς μόνος κατοικήσει,
ee papailias habitabit folus, et non
καὶ ἐν ἔθνεσιν οὐ συλλογιθήσεται. τις
computabitur inter gentes, Quis
exnite recenfuerit femen Iacobi εξηκριβώσατο σπέρμα Ἰακώβ, καὶ τις
aut quis numerabit populos Ifracl? ἐξαριθμήσεται δήμους Ἰσραήλ; εἶτα αι
Deinde optat cum illis habere τὰ τῆς ἐκείνων μεταχεν κοινωνίας. ἀπο
focietatem : Moriatur anima mua θάνοι ή ψυχή μου ἐν ψυχαῖς δικαίων
sum animabus iuftorum, et fiat je- καὶ γένοιτο τὸ σπέρμα μου ὡς τὸ σπές-
wen meum vt femen illorum. At
vero, quia Belac indignatus fu- μα τούτων. ἐπειδὴ δὲ δυχεράνας ὁ Βα
fpicabatur, ipfum, quia viderat λακ, και τοπάσας ὅτι τῶν Ἑβραίων τὸ
multitudinem Hebræorum, bene- πλῆθος ἰδων, τὴν εὐλογίαν προσήνεγκεν
elifionem dedifle, abduxit illum εἰς ἕτερον αὐτὸν απήγαγε τόπον, ἐξ οὗ
in alterum locum, vnde partem μέρος οἷόν τε ἦν ἰδεῖν τοῦ λαοῦ. εἰκότως
populi videre licebat: meritoque πάλιν τὸ πανάγιον πνεῦμα δι᾽ ἐκείνου
rurfum Spiritus fanétus per il-
lumn ait:e) Non ef Deus quafi ho- φησίν οὐχ ὡς ἄνθρωπος ὁ Θεὸς 3) διας.
gno, vt fufpendatur, nec ut filius τηθῆναι οὐδὲ ὡς υἱὸς ανθρώπου απειλή.
hominis, vt minas pariatur. Ipfe θῆναι αὐτὸς εἰπὼν οὐχὶ ποιήσει; λαλής
¢um dixerit, monne faciet? Loque- σει, καὶ οὐκ ἐμμενα; ατρεπίος, φησὶν,
tur quidpiam, et non permanebit? 4) ὦ Βαλακ, καὶ ἀναλλοίωτος ἡ τοῦ Θεοῦ
Mutationi, inquit Balac, aut altera-
rioni non eft obnoxia natura diuina φύσις, οὐκ ἔχει γνώμην τρεπτὴν τοῖς
snore hominum. Ad benedicendum ανθρώποις παραπλησίως. ἰδοὺ εὐλογεῖν
παρεί
?
ώς
Ο
ώς
ου
1) μένει, Αbeft a Cod. 2) ἐπορ. ἐπ᾿ εὐθείαν. Hæc ab Interpretibus græcis addi-
ta funt Num. cap. 23. et vel in fine verf. 3. vel ineunte verf. 4. leguntur,
3) διαρτηθῆναι. Στα οἱ . minus bene exprimunt hebr. 79 Num. 13, 19.
6.
quod Aquila et Symm, reftius per' διαψεύδεθαι vertunt. 4) ὦ Βαλάκ. Cod. et
ριε, ὁ Βαλαάμο
4) Pf. 32, 10. b) Num. 23, 4. ) Ib. verf. 8. ) Ib. verf. 9. 1o. e) Num. 23, 19-
12
QVEST. IN NVMER. CAP. XXIII. XXIV. 249
παρείλημμαι ευλογήσω, καὶ οὐ μὴ απο. affumtus fum: benedicam, nec
Γραφῷ,
ΕΡΩΤ. μγ.
Τί ἐςιν, ὡς 1) δόξα μονοκέρωτος
کاچه
εν
Ο
Ο
αὐτῷ;
Ὁ μονόκερως ζῶόν ἔσιν ἓν ἔχων κέρας
ἐν τῇ κεφαλῇ, περὶ τούτου και
πρὸς τὸν Ἰὼβ ὁ δεσπότης ἔφη Θεός
βουλήσεται δέ σοι μονόκερως δουλεύσαι,
δια τούτου διδάσκων καὶ τὴν δύναμιν
τοῦ ζώου, καὶ τὸ ἀδούλωτον. τινὲς μὲν
οὖν τούτῳ ἀπείκασαν τὸν δεσπότην Θεόν.
ἐγὼ δὲ οἶμαι περὶ τοῦ λαοῦ 2) τοῦτο εἰ-
δέ
ρῆθαι, ὅτι καθάπερ ὁ μονόκερως ἓν ἔχει
κέρας, οὕτως ὁ εὐσεβὴς λαὸς ἕνα
προστ
κυνά Θεόν. διὸ καὶ ὁ Δαβὶδ ὁ μακάριος
λέγει· ἐν σοὶ τοὺς ἐχθροὺς ἡμῶν κερατι
οῦμεν. πῶς δὲ νοητέον τὸν ἕνα Θεὸν, πολ-
λάκις εἰρήκαμεν. τὸ δὲ οὐκ ἔται οἰων»
σμὸς ἐν Ἰακὼς, οὐδὲ μαντεία ἐν Ἰσραήλ
κατὰ καιρὸν ῥηθήσεται τῷ Ἰακώβ, και
τῷ Ἰσραὴλ, τί ἐπιτελέσει ὁ Θεός· οὕτω
νοητέον, ὅτι κατὰ τοῦ Ἰσραὴλ 3) τί ἐπι,
τελέσει ὁ Θεὸς, οὔτε μαντεία ἰχύει, οὔ.
σε οἰωνῶν παρατήρησις 4) προειπων. ὁ
γὰρ δεσπότης 5) Θεὸς διὰ τῶν οἰκείων
προφητῶν, καὶ τὰ ἐσόμενα αὐτῷ προ-
λέγει, καὶ ὑποτίθεται τὸ πρακτέον.
ΕΡΩΤ. μδ'.
Ο
εν
Τί ἐςιν, οὐκ ἐπορεύθη Βαλαάμ κατὰ τὸ
εἰωνὸς εἰς συνάντησιν τοῖς οἰωνοῖς ;
diuertar,
INTERR. XLIII.
Quid illud eft, Quafi gloria
unicornis ei? a)
Μ
onoceros eft animal habens
vnicum cornu in capite, de
quo Dominus Deus cum Iobo lo-
quens ait: b) Voletne tibi fervire
Unicornis ? per hoc et animalis ro-
ferre nequeat. Quidam ergo vo-
luerunt huic aflimilare Dominum
Deum, Ego vero arbitror hoc de
populo diftum effe, quippe quem
admodum vnicornis vnium habet
bur indicans, et quod feruitutem
cornu, fic populus vere pius vni-
cum Deum adorat. * Idcirco et-
iain beatus Dauid dixit:) Te
cum inimicos noftros feriemus cor-
κ. Quomodo vero intelligere
debeamus vnicum Deum, fepe-
numero diximus. Illud porro, d)
Non erit augurario in Iacobo, nec
diuinatio in Ifraile. In tempore
dicetur Iacobo et Ifraëli quid fa
iturus fit Deus, fic intelligendum
eft: Quid facturus fit Deus contra
Irallem, prædicere neque diuina-
tio poteft, nec augurum obferua-
tio.
τα. Dominus enim Deus futura
prædicit illi per prophetas fuos,
et fuggerit quid agendum.
INTERR. XLIV.
Ouid fignificat, non amplius iuit Ba
laam, vt confueuerat, in occur-
fum augurum? e)
Yum experientia didiciffet, fe ar
Τἢ πείρα μαθὼν, ὡς οὐδὲν ὀνίνη Chevrontem in profce
φων
Ο
ματαία χρώμενος τέχνη ἀπείρω
γὰρ τῷ μέτρω δυνατώτερος ὁ μεταφέ.
αὐτοῦ τὴν γλῶτίαν εἰς ἅπερ ἐθέλει
οὐκέτι τοῖς συνήθεσι συμβόλοις ἐχρήσα-
το, ἀλλ᾽ εἰς ὑπουργίαν τοῦ Θεοῦ την
γλῶτταν ἀφώρισεν. ἰςέον μέντοι, ὡς τισὶν
vana
re, infinitis enim partibus potentior
erat qui linguam eius vertebat quo
confueris, fed linguam fuam con-
vellet, non amplius vfus eft fignis
tulit in obfequium Dei. Nec ta
men ignorandum eft, quibusdam
R S
pla-
1) Cod. et Fic. δόξαν. 2) τοῦτο. Cod, τούτου. 3) τί - Θεός. Def, in Cod.
Apud prevm hic integer locus in mendo cubat. 4) προειπεῖν. Def. 5) Θεός
Cod. Χρισός.
a) Num. 23, 22. b) Iob. 39, 9. c) PL. 43, 5. d) Num. 23, 23. e) Ibid. c. 24, 1.
·250
THEODORETI
Β.
πράγ
placuiffe, nihil illum pradixife έδοξε μηδὲν αὐτὸν περὶ τοῦ σωτῆρος ἡ
de Saluatore noftro. Qui vtique μῶν προειρηκέναι. οὓς ἐχρῆν συνιδεῖν, ὅτι
debuerunt intelligere, ip quo-
que Nebucadnezari, icet impiis. καὶ τῷ Ναβουχοδονόσος ἄγαν ὄντι δυσε
fimo, aduentum Dei ac Salua- σεβει, τὴν τοῦ Θεοῦ καὶ σωτῆρος ἡμῶν
toris noftri reuelatum effe, a) απεκάλυψε παρουσίαν. εἶδε γὰρ λίθον
Vidit enim lapidem excifum fine τμηθέντα ἄνευ χειρῶν, καὶ πατάξαντα
manibus, qui percuffit imaginem, τὴν εἰκόνα, καὶ συντρίψαντα τὸν χρυ
et contriuit aurum, argentum,
zs, ferrum, ac teftaceum, et τα σὸν, τὸν ἄργυρον, τὸν χαλκὸν, τὸν σίδη
fus eft mons magnus, et re- ζον, τὸ ὄτρακον, 1) καὶ γενόμενον ὄρος
gens vniuerfam terram. Qui igi- μέγα, και καλύψαντα πᾶσαν τὴν γῆν.
Fur per illum ifta prædixit, per ὁ τοίνυν ἐκεῖνα δι᾽ ἐκείνου προσαγορεύσας,
hunc etiam falutem orbis prae- καὶ διὰ τούτου προείρηκε τῆς οἰκουμένης
nunciauit: vt et apud gentes hu- τὴν σωτηρίαν· ἵνα καὶ παρὰ τοῖς ἐθνεσιν
iusmodi prænunciationes confer-
Varentur. Huic autem prædiai αἱ τοιαῦται προβῥήσεις φυλάξωνται,
oni teftimonium præbet rerum μαυρα δὲ τῇδε τῇ προῤῥήσει τῶν
exitus. Nam qui fecundumn car- μάτων τὸ τέλος. ὃ γὰρ ἐξ Ιούδα, κατὰ
nem ortus eft ex Iuda, non tan-
σάρκα βλαςήσας, οὐ μόνον τοὺς ἀρχῇ
tum duces Moab, fed fits
Sethi omnes depradatus eft. - τους Μωάβ, ἀλλὰ καὶ πάντας τοὺς υἱους
lii vero Sethi omnes funt houni. Σηθ προενόμευσεν, υἱρὶ δὲ τοῦ Σὴν ἅπαν
nes. Siquidem Normus orium- τες άνθρωποι. ἀπόγονος γὰρ ὁ Νῶε τοῦ
dus erat ex Setho: ex Noëmo Σήθ᾽ ἐκ δὲ τοῦ Νᾶε ἅπασα τῶν ἀνθρώ,
vero vniuerfa hominum natura. πων ή φύσις. προειπε δὲ καὶ τὴν Μακε
Prædixit etiamn Macedonum vitto- λόγων κατὰ Περσῶν νίκην, ἐξελεύσεται
viam aduerfus Peifas. Egredie-
tur enim, ait, b) de manu Chetim, γάρ φησιν ἐκ χειρὸς 2) Χετιήμ, καὶ κα
et figent Allur, et afligent He. κώσουσιν Ασσούς, καὶ κακώσουσιν Εβραί
bræos. Alexander enim deleuit ους. Αλέξανδρος 3) μέντοι τὴν Περσῶν
regnum Perfarum: Antiochus au- κατέλυσε βασιλείαν Αντίοχος δὲ Ἰου
tem
rein dimicans contra Iudzos, οι δαίοις ἐπιτρατεύσας, καὶ τὴν μητρόπολιν
metropolin eorum cepit, et di- 4) αὐτῶν εἷλε, καὶ τὸν θεῖον νεῶν ἀπέφη
vinum templum defertuin reddi-
dit. Huiusmodi prædictiones igi- vev
ἔρημον, αἱ μέντοι προβξήσεις αὗται
tur non a falfa diuinatione, fed 5) οὐ τῆς ψευδοῦς εἰσὶ μαντείας, ἀλλὰ
a virtute fanciffimi Spiritus pro- τῆς τοῦ παναγίου πνεύματος ἐνεργείας.
cesferunt. Qui enim mandauit ὁ γὰρ τὴν ὄνον ἀνθρωπεία χρήσαθαι
afina, vt præter naturam huma- φωνη παρὰ φύσιν κελεύσας, οὗτος και
* na voce loqueretur, is ad hunc
na voce loqueretur, is ad. * hunc διὰ τῆς γλώττης τοῦ μάντεως τὰ ἐσόμε
modum per linguam vatis futur
Fi-
νεν
Ο
να
1) κα) και τὴν γῆν. Cod. et etc. ὃς γενόμενος ἐγένετο ὄρος μέγα, καὶ ἐκάλυψε πᾶσαν
τὴν γῆν. 2) Χετιήμ. Cuius fit hac interpretatio, incertum eft. Produxit
eam e Cod. coislin. MONTF. 1, c. T. 1. p. 692. fed fine Interpretis nomine.
Alia eft lectio in verfione τῶν ὁ. Cod, alex. habet Κητικίων, υatic. Κιτικίων.
3) μέντοι. Cod. et PIC. μέν. 4) αὐτῶν. Def, vtroque loco. 5) οὐ μαντείας
Cod. et Fic. ψευδεῖς οὐκ ἦσαν μαντείαι,
a) Dan, 3, 34. 35. b) Num. 24, 24,
QVEST. IN NVMER. CAP. XXIV.
251
ω
χου
εν
να προηγόρευσεν, ἐγένετο γάρ φησι πνεῦ-
μα Θεοῦ ἐν αὐτῷ, τοῦτο γέγονε καὶ ἐν
τῷ παρανόμῳ Σαούλ· ὅθεν διὰ τὸ πα-
ράδοξον καὶ ἡ παροιμία ἐγένετο, εἰ καὶ
εί
Σαούλ ἐν προφήταις. τοσαύτην μέντοι
πείρειν παρὰ τοῦ Θεοῦ λαβὼν ὁ ψευδόν,
μαντις, ἑτέρας ἐτεκτήνατο κατὰ τοῦ
Θεοῦ μηχανάς, συννοήσας γὰρ ὡς ἄμα.
ἔχουσι δύναμιν ὑπὸ τοῦ Θεοῦ τεχ.
ζόμενοι, τὴν διὰ τῆς 1) ἀκολασίας αὐτοῖς
ἀσέβειαν ἐπενόησεν· ἵνα διὰ τὴν ἀσέβειαν
τῆς θείας γυμνωθέντες ἐπικουρίας εὐά
λωτοι γένωνται, καὶ τοῖς Μαδιανίταις
ὑπέθετο, μὴ τοὺς ἄνδρας κατ' αὐτῶν,
ἀλλὰ τὰς γυναῖκας ὁπλίσαι, γενέθαι δὲ
αὐτοῖς ὅπλον τὴν τοῦ σώματος ώραν, και
τῶν λόγων τὸ δέλεας, ἵνα δελεαθέντες
ὑπὸ τοῦ κάλλους, καὶ τοῖς λόγοις κατα,
θελχθέντες, τοῖς ἐκείνων εἰδώλοις λα-
τρεύσωσι, καὶ τοῦτο ἡμᾶς ὁ μακάριος
ἐδίδαξε Μωσής, μετὰ τὴν κατὰ τῶν Μα.
διανιτῶν νίκην ἐπιμεμψάμενος τοῖς τὰς
γυναῖκας ζωγρήσασιν. ἔφη γὰρ οὕτως'
ἵνα τί ἐζωγρήσατε πᾶν θῆλυ. αὗται γάρ
ἦσαν τοῖς υἱοῖς Ἰσραὴλ, κατὰ τὸ ῥῆμα
Βαλαάμ, τοῦ ἀποζῆναι, καὶ ὑπεριδεῖν τὸ
ῥῆμα Κυρίου ἕνεκεν 2) Φογώρ. καὶ ἐγένε-
το πληγὴ ἐν τῇ συναγωγή Κυρίου. Φος
γὼς δὲ τοῦ εἰδώλου τὸ ὄνομα, ταύτης
τῆς ἀσεβείας καὶ ὁ θεῖος ἐμνήθη Δαβίδ
καὶ ἐτελέθησαν τῷ 3) Βεελφεγώς, και
ἔφαγον θυσίας νεκρῶν, τούτου χάριν και
ἐχθραίνειν τοῖς Μαδηναίοις προσέταξεν
ὁ Θεός, ὅτι ἐχθραίνουσιν αὐτοί φησιν
ὑμῖν 4) αὐτοῖς ἐν δολιότητι διὰ Φογώρ,
τοῦ μέντοι λαοῦ ἡμαρτηκότος, οἱ ἄρχον-
τες ἐκρεμάσθησαν, ὡς ὁ Σύμμαχος ἔφη,
ὡς μὴ ἐξάραντες 5) τὸ πονηρὸν ἐξ αὐτῶν.
τὸ δὲ ὑψωθήσεται ἡ Γών βασιλεία
εν
ra prædixit. Fuit enim, inquit, a)
Spiritus Dei in illo, Idem con-
tigit et iniquo Sauli, Vnde pro-
pter rem inopinatain faltum eft
prouerbium, Num etiam Saul ins
prouerbium, Num etiam Saul in
ter prophetas ? Cum igitur falfus
vates tantam a Deo accepiffet ex-
perientiam, alios contra Deum
machinatus eft dolos. Nam pro
nis elle, qui proteguntur a Deo,
ad impietatem illos per intemper
rantiam impulit, vt propter ime
pietatem diuino denudati auxi
lio, facilius caperentur, Perfua
fit itaque Midianitis, vt non vi-
τos, fed mulieres contra illos are
corporis venufias, et verborum
marent, quibus armorum vice
illecebræ effent: vt pulchritudi
ne capti, ac verborum lenoci
niis illedi, illorum idolis ferui-
Μoles, poft partam de Midia-
rent, Quod nos docuit beatus
nitis viatoriam obiurgans eos, qui
viuas ceperant mulieres. Sic enim
ait: b) Quare viuas cepifis femi
nas omnes? Illa enim, iuxta ver-
τα defcerent a Deo, et verbum
bum Balaami, fecerunt vt filii If
Domini contemnerent propter Phe-
rael
gur: et facta eft plaga in con
gregarione Domini.
gor nomen eft idoli, Huius im-
pietatis diuinus etiam Dauid me-
pllegori, et comederunt facrificia
ininit:c) Et initiati funt Baale
mortuorum.
be fciens illos inuictæ fortitudi-
Porro Phe-
Hanc enim ob rem
præcepit Deus, vt hofili anima
profequerentur Midianitas : Quia
hoftes, ait, d) ipfi funt vobis per do-
pulus peccaffet, fufpenfi funt prin-
lum per Phegorem. Cum ergo po-
cipes, vt Symmachus ait, quod mas
lum ab ipfis non depuliffent. Illud
autem, e) Exaltabitur Gog regnum
illius,
1) Cod. κολασίας. 2) Cod. et pc, Φηγός, 3) Vterque Βεελφεγόρ. 4) αὐτοῖς.
Def. vtroque loco. 5) ró. Vterque róv.
a) Num. 24, 2. b) Ib. c. 31, 15. 16. c) Pf, 105, 28. ) Num. 25, 18. e) Ib.c.24, 7.
252
B. THEODORETI
rex eius. Innuunt autem hæc ver-
C
Ο
اد
illius, Symmachus ita interpreta. αὐτοῦ, ὁ Σύμμαχος οὕτως ἡρμήνευσεν,
και υψωθήσεται ὑπὲρ 1Ὢγ βασιλεὺς
αὐτοῦ. δηλοῖ δὲ ὁ λόγος, ὅτι καὶ τοῦ
Ὢγ ἐπιςρατεύσαντος περιέσονται διὰ
τὸν ἐξ αὐτῶν κατὰ σάρκα βλαςήσοντα
βασιλέα.
tus eft, Et exaltabitur fuper og
ba, fore vt, cum illis Og bellum
intulerit, vincant propter regem
fecundum carnem ex ipfis oritu-
1
INTERR. XLV.
Quare denuo recenferi populum
Deus præcepit?
Qu
uia iam tulerat fententiam
contra prius numeratos,
I
lorum autem filios introducturus
erat in terram promifam, quos
quidem afferuerant ipfi fore ca-
ptiuos, Iuffit item hos' recenfe-
ri, vt fua benediationis vim per-
ſpicuam redderet, quia nimirum
fublatis patribus numerus idem
remanebat.
* INTERR. XLVI.
اد
ΕΡΩΤ. μέ.
Ο
Τίνος ἕνεκα πάλιν ἀριθμηθῆναι προσ-
έταξε τὸν λαὸν ὁ Θεός;
Ἐπειδὴ κατὰ τῶν ἀριθμηθέντων ἤδη
τὴν ψῆφον ἐξήνεγκεν, ἔμελλεν δὲ
τοὺς ἐκείνων παῖδας εἰς τὴν ἐπηγγελο
μένην εἰσαγαγαν γῆν, περὶ ὧν εἶπον
ἐκεῖνοι 2) ὅτι αἰχμάλωτοι ἔσονται ἐκές
λευσεν ἀριθμηθῆναι καὶ τούτους, ἵνα
δείξη τῆς οἰκείας εὐλογίας τὴν δύναμιν,
ὅτι καὶ τῶν πατέρων ἀναιρεθέντων ὁ
αὐτὸς διέμεινεν ἀριθμός.
ΕΡΩΤ. με.
ων
Cur Deus mandauit forte diuidi Τί δήποτε κλήρω μεριθῆναι τὴν γῆν
terram? a)
Vt litem
νε
et controuerfiam
ώς
προσέταξεν ὁ Θεός ;
omnem tolleret, tanquam Ὅτε πᾶσαν ἔριν καὶ φιλονεικίαν στέ
Deo per fortem terram diuiden- σαι, ὡς τοῦ Θεοῦ διὰ τοῦ κλήρου
te. Neque enim fortuna rem τὴν γῆν διανέμοντας. 3) οὔτε γὰρ τύ
committi præcepit. Hoc ipfum
Hoc ipfum χη τινὶ τὸ πρᾶγμα πιςεῦσαι προσέτα
fecerunt etiam diuini Apoftoli, ξε τοῦτο πεποιήκασι καὶ οἱ θεῖοι ἀπό
antequam Spiritus fanctus adue-
niffet. Mittentes enim fortes ςολοι πρὶν ἐπιφοιτῆσαι τὸ 4) πανάγιον
Deum omnia cognofcentem pre-
cati funt, vt demonftraret, vter
effet dignior. Diuinus quoque
Paulus de nobis loquitur hunc
in modum: b) In quo forte vo-
>
πνεῦμα. κλήρους γὰρ βαλόντες, 5) ἱκές
τευσαν τὸν ἅπαντα σαφῶς ἐπιςάμενον,
δείξαι τὸν ἀξιώτερον. οὕτω καὶ ὁ θεῖος
Παύλος περὶ ἡμῶν ἔφη· ἐν ᾧ ἐκληρώ
eati fumus pradeftinati fecundum θημεν προορισθέντες, κατὰ πρόθεσιν
voluntatem eius, qui operatur τοῦ πάντα ἐνεργοῦντος κατὰ τὴν βου
omnia fecundum confilium volunta- λὴν τοῦ θελήματος αὐτοῦ.
ris fua.
ΕΡΩΤ.
1) Ωγ. Scribendum effe Γωγ e Codicibus iam euictum dedit MONTF. 1, 6,
P.
p. 165. 2) ὅτι. Abeft a Cod. 3) οὔτε
τινί. Cod. et Fic. οὕτως γὰρ ψήφῳ
τινί. 4) Vterque ἅγιον, 5) Vterque ἱκέτευον.
}
6) Num. 26, 55.
b) Eph. 1, II.
QVAST, IN NUMER. CAP. XXVII-XXX.
253
ΕΡΩΤ. μζ.
Τι δήποτε μαρτυρήσας ὁ δεσπότης Θεὸς
τῷ Ἰησοῦ, ὅτι ἔχει πνεῦμα Θεοῦ ἐν αὐ-
τῷ, προσέταξεν ι) τῷ Μωσῇ ἐπι-
εν
εν
θῆναι αὐτῷ τὰς χεῖρας;
Τοῦτο καὶ ἐπὶ τοῦ Κορνηλίου ἐγένετο.
μετὰ γὰρ 2) τὸ λαβὼν τὴν χάριν τοῦ
πνεύματος, τότε τοῦ βαπλίσματος ήξι.
ώθησαν. καὶ μέντοι καὶ ὁ δεσπότης Χρι-
τὸς πάντα τοῦ πνεύματος τα χαρίσμα.
τα κατὰ τὸ ἀνθρώπειον πρὸ ὠδίνων δε
ξάμενος, τῷ Ἰωάννου βαπλίσματι προσ-
ελήλυθε, καὶ ἐπιτεθῆναι αὐτοῦ τῇ κε-
φαλῆ τὴν τοῦ θεράποντος προσέταξε
χαρὰ καὶ ἔδειξε τὸ πανάγιον πνεῦμα
ἐν εἴδει περιςερᾶς ἐρχόμενον ἐπ᾿ αὐτόν.
καὶ οἱ ἀπόςολοι πνεῦμα ἅγιον διὰ τοῦ
δεσποτικοῦ λαβόντες ἐμφυσήματος, ἐδέ
ξαντο τὴν οὐρανόθεν ἐπιφοιτήσασαν
χάριν. τοῦτο καὶ ἐπὶ Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ
γεγένηται. εἶχε μὲν γὰρ τὴν χάριν τοῦ
πνεύματος· ἵνα δὲ καὶ ὁ λαὸς πιςεύση
θεόθεν αὐτὸν τὴν χειροτονίαν τῆς ἡγε.
μονίας δεδέχθαι, ἐπετέθησαν αὐτῷ τοῦ
νομοθέτου αἱ χειρες, καὶ τοῦτο δέδρακεν
ὁ θεῖος Μωσῆς ὑπὸ τοῦ Θεοῦ προστα
χθείς. ἐπιθήσεις γάρ φησι τὰς χειράς
σου ἐπ᾿ αὐτόν· καὶ ςήσεις ἐναντίον Ελεά
ζας τοῦ ἱερέως, καὶ ἐντελῆ αὐτῷ ἐναν
τίον πάσης τῆς συναγωγῆς, καὶ δώσεις
3) τῆς δόξης σου ἐπ᾿ αὐτὸν, ὅπως εἶσα·
κούσωσιν αὐτοῦ οἱ υἱοὶ Ἰσραήλ και έναν-
τίον Ελεάζας τοῦ ἱερέως ζήσεται, αντί
τοῦ, τὴν ἴσην ἐκείνῳ χήσει τιμὴν, καὶ διὰ
τοῦ λογίου τῆς κρίσεως, ὃ τοῖς ἐκείνου
σέρνοις ἐπέκειτο, τὸ πρακτέον μαθήσε-
ται. μανθάνομεν δὲ ἐντεῦθεν, ὅπως οἱ
παρὰ τῶν ἀρχιερέων χειροτονίαν δεχό-
μενοι τῆς πνευματικῆς μεταλαγχάνου-
υπο
cl
Ο
INTERR. XLVII.
Cur Dominus Deus pracepit Mofi,
vt imponeret manus fuas fuper To-
fuam, cum ipfemet teftatus es-
Set, eum in fe habere
Spiritum Dei? a)
lud
ipfum in Cornelio accidit.
Nam poft acceptam fancti Spi-
ritus gratiam baptizati funt.
Quin etiam Dominus Chriftus,
cum
omnia charifmata fancti
Spiritus quatenus homo fufcepis-
fet antequam natus effet, acces
fit, vt baptizaretur a Ioanne,
feruique manum imponi capiti
fuo iufit: et oftendit Spiritum
fandum in fpecie columba ve
nientem fuper fe. Itidem Apo-
ftoli per infufflationem domini-
cam Spiritum fanétum adepti,
acceperunt gratiam e calo ve-
nientem. Hoc etiam in Iofua
filio Naue accidit. Habuit enim
populo perfuafum
gratiam Spiritus.
Ceterum vt
effet illum a
Deo ducem effe creatum, impo-
fitæ funt fuper eum manus les
gislatoris, et hoc fecit Mofes ex
præcepto Dei. Impones enim,
inquit, b) manus tus fuper eum,
et ſtatues eum coram Eleazare fro
cerdote, et mandabis ei
omni multitudine: en dubis de glos
ria tua fuper eum vt obediant
illi filii Trail : et ftabit corama
Eleazare facerdote: pro eo ac f
dixiffet, qualem ipfi honorem
obtinebit, et per rationale iudi
dicii, quod illius pectori adia-
cet, difcet quid fuerit agendum.
Ex his autem difcimus, quomodo
hi qui a fummis facerdotibus ordi
nantur, fpiritualem gratiam confe
quantus.
α) τῷ Μωση. Cod. Μωϋσής, Pic. minus bene ὁ Θεὸς Μωυσῆς. . 2) τό. Cod. τοῦ
3) Cod. et Fic. τὴν δόξαν. Ira quoque poft pauca interpofita,
a) Num. 27, 18, b) Ib. v. 19. 28.
254
B. THEODORETI
}
Ο
quuntur. Hic enim dixit Deus, οι χάριτος. καὶ γὰρ ἐνταῦθα ὁ δεσπό
Dabis de gloria tua ei. Porro
conuenit admirari prophetam, αὐτόν. θαυμάσαι δὲ ἄξιον τον προφή
της ἔφη Θεός δώσεις τῆς δόξης σου ἐπ'
qui cum haberet filios, et fra-
ὅτι
trem, et fratris filium, nullum την, παιδας ἔχων, καὶ ἀδελφὸν,
* horum * ducem præfecit, fed καὶ ἀδελφιδοῦν, οὐδένα τούτων ἡγεμόνα
Deum confuluit, et quem ipfe προσβάλλετο, ἀλλὰ τὸν Θεὸν ἤρετο, καὶ
decreuit, ordinauit. Poft hac, τὸν ὑπ' αὐτοῦ ψηφιθέντα κεχειροτόνη
repetito feftorum ac facrificio-
rum cultu, legem fert de his
qui Domino Deo quidpiam of
ferre fpoponderint. a) Inprimis.
que ftatuit omnem promittentem
opere promiffum implere: patrem
vero eius, quæ fub poteftate pa-
tris agens quicquam promiferit,
promiflionem firmare debere; qui
f a promittente dilentiat, eain
quæ promniferit culpa non teneri,
Si autem ea promittente aut con-
fenferit pater, aut tacuerit, prz-
Atari promiffa debere: quod qui-
dem etiam in ea conftituit, quæ
coniunita eft viro: nimirum vt
confenfu viri frmetur promis
fum.
INTERR. XLVIII.
Oua de caufa legislator interfici
iuffit mulieres Midianitarum
viro copulatas? b)
o quod impietatis dogmata
E
HE.
και
τω
bo
με. μετὰ ταῦτα τῶν ἑορτῶν καὶ τῶν θυ
σιῶν ἀναμνήσας, νομοθετεί περὶ τῶν ὑπι
χνουμένων τί προσφέρειν τῷ δεσπότη
Θεῷ, καὶ πρῶτον μὲν διηγόρευσε πάντα
υπιχνούμενον ἔργῳ τὴν ὑπόχεσιν ἐμπε
δοῦν. 1) τῆς δὲ ὑπὸ τὴν τοῦ πατρὸς τες
λούσης ἐξουσίαν 2) ὑπιχνουμένης τὸν πα
τέρα βεβαιοῦν τὴν ὑπόχεσιν. καὶ ἐὰν
ἐκεῖνος ταύτης υπιχνουμένης ανανεύση,
μὴ ὑποκείθαι τὴν ὑποχομένην ἐγκλήμα
τ. ἐὰν δὲ ταύτης ἐπαγγελλομένης 3) ἢ
συγκατάθηται ὁ πατὴς, ἢ 4) σιγήση, τε
ἐπηγγελμένα πληροῦσθαι. τοῦτο δὲ καὶ
ἐπὶ τῆς ἀνδρὶ συνημμένης νενομοθέτηκε,
καὶ τὴν τοῦ ἀνδρὸς συγκατάθεσιν βε
βαιοῦν ἐκέλευσε τὴν ὑπόχεσιν,
ΕΡΩΤ. μή.
Διατί τῶν Μαδιανιτῶν τὰς ἀνδρὶ συνημε
μένας ὁ νομοθέτης αναιρεθῆναι
προσέταξεν;
didiciffent, et eos inqui- Ὡς πεπαιδευμένας τῆς ἀσεβείας του
inqui-Os
nare poffent, qui illas bello ce δόγματα, καὶ 5) διαφθείρειν τοὺς
perant.
INTERR. XLIX.
Quare legislator ftationes
defcripfit ?
Vt pofteri cognofcerent Dei
prouidentiam, qui traducens
filios Ifraël per inuia et arida
loca, large fuppeditauit eis rerum
neceffariarum copiam,
}
ἐξανδραποδίσαντας δυναμένας.
ΕΡΩΤ. μθ'.
Ὅτε
Ο
Διατίτοὺς ςαθμοὺς ἀναγράπτους
ὁ νομοθέτης 6) πεποίηκεν ;
σε τοὺς εἰς ὅςερον ἐσομένους γνῶναι
τοῦ Θεοῦ τὴν κηδεμονίαν. δι' ἀξά
των γὰρ αὐτοὺς καὶ ἀνύδρων ὁδηγήσας
χωρίων, αφθόνως αὐτοῖς τὴν τῶν ἀναγ
καίων ἐχωρήγησε χρείαν
η
ΕΡΩΤ.
1) της. Cod. et Fic. τούς. 2) Vterque επιχνουμένους. 3) ἢ συγκατάθηται. Cod,
μὴ συγκάθηται. FIC. μὴ συγκατάθηται. 4) Vterque σιγήσει. 5) Vterque
διαφθείραι. 6) Vterque προσέταξεν.
a) Num. 30, 3. fqq.
4) Ibid, c. 31, 17.
QVEST. IN NVMER. CAP. XXXV. XXXVI,
255
ΕΡΩΤ. ν.
Τί δήποτε τῷ ἀκουσίως πεφονευκότι με
τὰ τὴν τοῦ ἀρχιερέως τελευτὴν
ὁρίζει τὴν κάθοδον ;
Ὅτι τοῦ κατὰ τὴν τάξιν τοῦ Μελχι
σε
αυ
σεδέκ ἀρχιερέως ὁ θάνατος λύσις
τῆς τῶν ἀνθρώπων ἁμαρτίας ἐγένετο.
οὗτος εἰς τὸν παράδεισον ἐπανήγαγε
τὸν ἐκεῖθεν ἐξορισθέντα. καὶ κατ' ἐκεῖ.
νον δὲ τὸν καιρὸν ἐμάλατεν ἡ φυγὴ
τοῦ πεφονευκότος τὸν τῶν αγχιςευόν.
των θυμὸν, καὶ τὴν φονικὴν ὁρμὴν αὐ.
τῶν ἐχαλίνου. τὸ δὲ μετὰ τὴν τοῦ 1)ἱε-
ρέως τελευτὴν λυθῆναι τοῖς φεύγουσι
τὴν τιμωρίαν, ἱκανὸν ἦν πεῖσαι τοὺς
ἀγχισεύοντας σβέσαι λοιπὸν τὴν ὀργὴν,
ὡς τοῦ ἀρχιερέως τετελευτηκότος, ἐφ'
οῦ τὸ πλημμέλημα γέγονε καὶ τοῦ vo-
μοθέτου ταύτην ὁρίσαντος, καὶ τῇ
πλημμελεία, καὶ τῇ τιμωρία τὴν λύσιν.
ΕΡΩΤ. να.
Τίνος χάριν τὰς φυλάς διακεκριθα
προσέταξεν ;
INTERR, Ιωσ
Cur poft obitum fummi Sacerdotis
præfcribit ei reditum, que
Ο
præter voluntatem in-
terfecerat? a)
uia mors pontificis fecundum
ordinem Melchifedec, hu-
Hic
mani peccati fuit folutio.
reduxit in paradilum eos qui il
linc fuerant eieci Porro tem-
poris illius fpatio fuga homici
dæ
de propinquorum moliebat ani-
mum, ac cadis libidinem refira.
nabat. Quod autem poft obi-
tum pontifcis de exulantibus ces-
fabat vindicta, fatis vaiebat ad
perfuadendum propinquis, vt de-
inceps iram exftinguerent, tan-
delatum fuit admiflum: et quod
quam mortuo pontifce, fub qua
legislator hunc tum deliato, τυπ
vindicta, præfnierit terminum.
INTERR. LI.
Quam ob caufam ftatuit tribus
effe difcretas? b)
men Iudæ, per quod Deus
Ἕνα ἀκέραιον 2) διαφυλαχθῇ τοῦ Ἰού. Vε fincerum conferuaretur fe
δα τὸ σπέρμα, δι᾿ οὗ τὴν εὐλογίαν, benediétionem * gentibus pollici
τοῖς ἔθνεσιν ὁ Θεὸς ἐπηγγείλατο. ἐκοι» tus erat. Communicabant tamen
νώνησαν 3) μέντοι ἀλλήλαις ἡ βασιλι- inter fe regia tibus ac facerdo
κὴ καὶ ἡ ἱερατικὴ φυλή ἐπειδὴ καὶ ἀ- talis, propterea quod Chriftus
χιερεὺς, κατὰ τὸ ἀνθρώπινον, καὶ βα. Dominus fecundum humanitatem
rex futurus erat et pontifex.
σιλεὺς ὁ δεσπότης 4) Χριςός
Q
ΕΙΣ
α) Cod. αρχιερέως.
2) Cod. et Fic, φυλαχθῇ, 3) μέντοι. God. μὲν ταῖς
4) Χριςός. Abeft a Cod.
α) Numn, 35, 28.33,
b) Ibid. c. 36. 9.
256.
B. THEODORETI
ΕΙΣ
ΤΟ
ΔΕΥΤΕΡΟΝΟΜΙΟΝ.
IN DEVTERONOMIV M.
1
}
INTERR. I.
ΕΡΩΤ.
α.
Quare quintus liber legislatoris Διατί τὸ πέμπτον βιβλίον τοῦ νομοθέτου
dictus eft Deuteronomium ?
P
ofteaquam Dominus Deus,
eduxit populum ex Aegy-
pto, legem dedit in mon-
te Sinaï, fecundum quam
ipfi conuerfari debebant, Tum
Anno fecundo mandauit, vt acci-
perent terram, quam fe daturum
E
Δευτερονόμιον ἐκλήθη;
ξαγαγὼν ἐξ Αἰγύπτου τὸν λαὸν ὁ
δεσπότης Θεὸς, ἔδωκεν ἐν τῷ Σι
νὰ ὄρει τὸν νόμον, καθ᾿ ὃν ἐχρῆν
αὐτοὺς πολιτεύεσθαι. εἶτα τῷ
δευτέρῳ ἔτει προσέταξε παραλαβειν τὴν
promiferat maioribus illorum. γῆν, ἣν τοῖς προγόνοις αὐτῶν ἐπηγγείλα
Illis vero repugnantibus, neque
το δώσειν. ἐκείνων δὲ ἀντειρηκότων, καὶ
hoc facere volentibus, iurauit τοῦτο δράσαι μὴ βουληθέντων, ὤμοσε μη-
fe nulli eorum qui numerati erant δενὶ τῶν ἀριθμηθέντων ὑπὸ τοῦ νομοθέτου
a 3 legislatore, daturum terram δώσειν ἐκείνην τὴν γῆν, ἀλλὰ τούτους 2
illam, fed eos vniuerfos in de-
παντας ἐν τῇ ἐρήμῳ καταναλώσειν.
ferto deleturum. Transactis igi-
tur annis quadraginta, illisque τεσσαράκοντα τοίνυν διεληλυθότων ἐ
iuxta decretum diuinum inter- των, κακείνων κατὰ τὴν θείαν ψῆφον διο
emptis, recenferi iusfit eorum f- λωλότων, ἐκέλευσε τοὺς ἐκείνων αριθμη
lios, eandem agentes ætatem, θῆναι παῖδας, τὴν αὐτὴν ἄγοντας ἥλι
quam agebant illi tum quando κίαν, ἥνπες ἦγον ἐκεῖνοι καθ᾿ ὃν ἠριθμή
funt fupputati. Hosce Deus in-
θησαν χρόνον. τούτους μέλλων εἰσαγα
troducturus in terram, quam erat
pollicitus, docet minifterio pro- γεν ὁ Θεὸς εἰς ἣν ἐπηγγείλατο γῆν, διο
phetæ legem, quam patribus δάσκει διὰ τοῦ προφήτου τὸν νόμον, ὃν
eorum transgrefforibus dederat. τοῖς παρανόμοις αὐτῶν 1) ἐδεδώκει παρ
Quare Deuteronomium continet
fummariam repetitionem eorum,
>
forum.
quæ gefta et lege cauta funt in
libris Exodi, Leuitici, et Nume-
Notat etiam tempus et
locum, vbi et quando huic iuue-
mum multitudini doctrinam pro-
pofuit. a) Trans Iordanem, enim,
inquit, in deferto, ad occidentem,
;
quadragefimo anno, vndecimo men-
fe, primo die menfis, poftquam
ipfe percufirat Sibonem regem
ον
τράσι 2) τὸ τοίνυν Δευτερονόμιον ἀνακε
Φαλαίωσιν ἔχει τῶν ἐν τῇ Ἐξόδῳ, καὶ
τῷ Λευϊτικῷ, καὶ τοῖς Αριθμοίς νενομο
θετημένων τε καὶ πεπραγμένων, λέγει
δὲ καὶ τὸν χρόνον, καὶ τὸν τόπον, καθ᾿ ὃν
καὶ ἐν ᾧ τη νεολαία ταύτη τὴν διδασκα
λίαν προσήνεγκε. πέραν γάρ φησι τοῦ
Ιορδάνου, ἐν τῇ ἐρήμῳ, πρὸς 3) δυσμάς,
ἐν τῷ τεσσαρακοςῷ ἔτει, ἐν τῷ ἐνδεκάτῳ
μηνί, μιᾷ τοῦ μηνός, μετὰ τὸ πατάξαι
2
εν
1) ἐδεδώκει. Cod. ἐδηλώκει. FIC, ἐδεδηλώκει. 3) τόν Cod. τοῦτο.
δυσμαῖς, quæ eft recepta leftio 1, 6
a) Deut. 1, 1. 3. As
αὐτὸν
3) Cod.
QVAST. IN DEVTER. CAP. IV. 257
اد
εν
TO
Quod autem non
Bafanitidis.
fecundam lege in dederit, fed
prius latam in memoriam * re-
duxerit, docet ipfum libri pro-
αὐτὸν τὸν Σηών βασιλέα τῶν ᾿Αμορ Amorrhæorum, et Ogum regems
ξαίων, καὶ τὸν Ὢγ βασιλέα της Βασάν.
καὶ ὅτι οὐ
ὅτι οὐ δεύτερον νόμον ἔδωκεν, άλλος
τῆς προτέρας ἀναμιμνήσκει νομοθεσίας,
αὐτὸ διδάσκει τοῦ βιβλίου τὸ προοίμιον. cmium. Capit enim, inquit, a)
ἤρξατο γάρ φησι Μωσης διασαφῆσαι
τὸν νόμον τοῦτον, λέγων, Κύριος ὁ Θεὸς
ἡμῶν ἐλάλησεν ἡμῖν ἐν ι) Χωρής, εἶτα εἶ
ρηκώς, καὶ ὡς προσέταξεν αὐτοὺς εἶσελ»
θόντας κληρονομῆσαι τὴν γῆν, ἐπήγα-
γεν ὡς κατ' ἐκεῖνον εἰρήκει τὸν καιρὸν,
ὅτι μόνος ἐγὼ οὐ δύναμαι τοσούτων προ-
κατεύειν μυριάδων καὶ διὰ τοῦτο κατέ.
ζητά φησι χιλιάρχους καὶ ἑκατοντάς-
χους, ώςε ἔχειν αὐτοὺς τῆς ἀρχῆς κοι-
νωνούς. τούτων δὲ τῶν λόγων ἀνέμνησεν,
ἐπειδήπες Ἰησοῦν τὸν Ναυῆ κατέςησε
τῆς ἡγεμονίας διάδοχον διδάσκων ὡς καὶ
ἔτι περιὼν ἑτέροις τὴν προςασίαν ἐπίζει.
ώς
σε, και
ὅτι χρὴ καὶ τούτῳ προθύμως -
πακούειν, καὶ τὰ κελευόμενα δράν. ἀνα-
μιμνήσκει δὲ αὐτοὺς, ὅπως μὲν ὁ Θεὸς
προσέταξε παραλαβεῖν αὐτοὺς ἣν ἐ.
πηγγείλατο γῆν· ὅπως δὲ κατασκόπους
2) αὐτοὶ πεμφθῆναι προτέρους 3) ἠξίως
σαν. καὶ ὅτι ἐκείνων ἐπανελθόντων, και
τὰ περὶ τῆς γῆς μεμηνυκότων, ἠπίςησαν
μὲν τῷ σεσωκότι Θεῷ, ἀπολαβεῖν δὲ τὴν
γῆν οὐκ ἠθέλησαν· ὡς χαλεπῆναι μὲν
τὸν δεσπότην Θεόν ἀποφήναθαι δὲ και
τα
τὰ πασῶν ἐκείνων τῶν μυριάδων, ὥςε
μηδένα ἐκείνων εἰς ἐκείνην τὴν γῆν εἰσελ.
θεῖν, πλὴν Χαλέβ υἱοῦ Ἰεφωνῇ. οὗτος,
φησὶν, ὄψεται αὐτὴν, καὶ τούτῳ δώσω
τὴν γῆν ἐφ᾽ ἣν ἐπέβη, καὶ τοῖς υἱοῖς αὐ.
τοῦ, διὰ τὸ προσκεῖσθαι αὐτὸν τὰ πρὸς
Κύριον. τούτου μέντοι ἐμνημόνευσε μόνου
καὶ τὸν Ἰησοῦν ἔταξεν ὡς ἄρχοντα, και
Mufes explicare legem hanc, dis
cens, Dominus Deus nofter locu
Deinde
tus eft nobis in Horeb,
cum retuliffet, quo etiam pacto
præceperit vt terram ingrefi iure
hereditario poffiderent eam, fub
iunxit quod eo tempore dixerat:
Ego folus tot myriadibus præeffe
non pofum: et propterea con
ftitui, inquit, qui præfecti effent
millenis et centenis, vt eos ha
berem imperii focios. Porro hos
rum verborum memoriam refri
sat, propterea quod confituerat
Iofuam flium Naue in regendo
populo fuccefforem: oftendens,
quod fuperftes adhuc aliis pra
featuram crediderit, et quod et
libenter parendum fit, iuffaque
peragenda. Reuocat etiam illis
in mentem, quomodo Deus iuf
ferat, vt poffiderent terram quame
promiferat: et qua ratione vilume
erat illis, vt prius exploratores
mitterentur, quodque reuerfis il
lis, ac de terra illa renuncianti-
bus, non credidiffent Deo, qui
faluauerat eos, ac confequi ter-
ram neglexiffent: ita vt prouoca-
rent Dominum Deum ad fenten
tiam ferendam aduerfus oinnes
illas myriades, eorum neminem
ingreffurum terram illam, præter
Chalebum filium lephone. I
) Is,
inquit, videbit eam, et dabo ille
terram ad quam adfcendit, et fi
tis eius, propterea quod ipfe ad
liis
bafir Domino. Huius fane folumm
mentionem fecit: Iofuam vero ves
1) Cod. et Fic. Χωρίβ. 2) Vterque αὐτοῖς. 3) Vterque ἠξιώθησαν,
α) Deut. 1, 5. 6. b) Ib. verf. 36.
B. Theod. Tom. I.
R
lut
258
B. THEODORETI
fut principem, ducem, ac pro-
phetam ordinauit; quod ex fe-
quentibus conftat. Nam dicit: a)
Et iratus eft in me veftri caufa Domi-
nus Deus; Vobis fcilicet tumultuan.
tibus, non vt æquum erat obfe-
cutus fum mandato diuino, et
ea de caufa prohibitus fum in-
troducere vos in terram illam.
quæ Gbi diata fuerint a Deo: b)
Tofua filius Naue, qui afifit tibi,
bic ingredietur illuc ipfum corro-
bora, quoniam is forte diuider
terram Ifraeli. Hæc autem dicit,
Recolit itaque memoriam eorum
τω
Ο
ούς
σρατηγόν, καὶ προφήτην, τοῦτο γὰς δη
λοῖ τὰ ἑξῆς, εἰπὼν γὰς, ὅτι καμοὶ ὠργί
Τη δ' ὑμᾶς ὁ δεσπότης Θεός· ὑμῶν γὰς
με θορυβησάντων οὐ κατὰ λόγον τῷ
θείῳ προστάγματι διηκόνησα, καὶ τού
του χάριν εἰσαγαγεῖν ὑμᾶς εἰς τὴν γῆν
ἐκείνην κεκώλυμαι. ἀνέμνησε δὲ τῶν
1) παρὰ Θεοῦ πρὸς αὐτὸν εἰρημένων
Ιησούς ουἱὸς Ναυῆ, ὁ παρεςηκώς σοι, οὗ
τος 2) εἰσελεύσεται ἐκεῖ αὐτὸν κατίχυ
σον, ὅτι αὐτὸς κατακληρονομήσει αὐτὴν
τῷ Ἰσραήλ. ταῦτα δὲ λέγει, διδάσκων
αὐτούς, ὡς θεόθεν ὁ τρατηγὸς χειροτο
docens illum a Deo ducem effe
νίαν ἐδέξατο, ἵνα μὴ πάλιν περὶ τῆς ἀρ
creatum, ne denuo de imperio
feditionem mouerent. Exponit χῆς ςασιάσωσιν. διηγεῖται δὲ αὐτοῖς,
autem eis, quemadmodum poft. πως μὲν ύτερον μεταμεληθέντες ἐβουλή
ea penitentia du&ti voluerint ge- θησαν πολεμῆσαι τοῖς Χαναναίοις ὅπως
rere bellum aduerfus Cananzos, δὲ αὐτοὺς ὁ Θεὸς διεκώλυσε. καὶ ὅτι πρα
et quo pacto Deus prohibuerit
eos, qui tamen audacia permoti, συνόμενοι, καὶ παρὰ τὴν θείαν ἐντολὴν
et præter mandatum diuinum αναβάντες (3) καὶ ἡ πληθέντες ἐπανῆλ
adfcendentes rediere victi. Item θον. καὶ ὅσον ἐν τῇ ἐξήμῳ κατανάλω
quantum temporis in folitudine σαν χρόνον, τὴν ἄβατον γῆν ἐκείνην καὶ
confunferint, circumeuntes terram άνυδρον περιϊόντες. τίνα τὲ Ἰδουμαίοις
illam inaccerfam et aquis caren- και Μωαβίταις δεδηλωκότες (4) φιλικῶν
tein; quænam nuntiantes laut. καὶ
οὐκ ἔτυχοι ἀποκρίσεων. καὶ ὅπως τὸν
Σηών, καὶ τὸν Ὢγ τοὺς βασιλεῖς τῶν
Αμορραίων παντρατιῶν μετὰ τῶν τὰς
πόλεις καὶ τὰς κώμας οικούντων πανω-
λεθρία 5) παρέδοσαν. εἶπε δὲ αὐτοῦ καὶ
τὸ τοῦ σώματος μέγεθος. ἡ γὰρ κλίνη,
φησίν, Ωγ σιδηρᾶ, ἐννέα πήχεων τὸ μῆ
κoς αὐτῆς, καὶ τεσσάρων πήχεων τὸ εὖ
pos αὐτῆς. ἔπειτα παρήνεσε και συνε
βούλευσε φυλάττειν ἐπιμελῶς τοῦ Δε
σπότου τὰς ἐντολάς. ἄκουε γάρ φησιν
Ἰσραὴλ τῶν δικαιωμάτων, καὶ τῶν κρι-
μάτων, ὅσα ἐγὼ διδάσκω ὑμᾶς σήμερον
ποιῶν, ἵνα ζῆτε, καὶ εἰσελθόντες κλη
ρονομήσητε τὴν γῆν, ἣν Κύριος ὁ Θεὸς τῶν
* mæis *
Idu-
et Moabitis amicum re-
fponfum non acceperint; et qua
ratione Sihonem et Ogum reges
Amorrhgorum cum toro exerci-
tu, et vrbium ac villarum habi-
tatoribus, funditus deleuerint.
Refertque corporis ipfius Ogi
magnitudinem. c) Cubile enim,
inquit, ipfius ferreum nouem cu-
birorum habebat magnitudinem, et
latitudinem cubitorum quatuor.
Deinde fuadet, et confulit, vt
cuftodiant diligenter mandata
Domini, d) Audi enim, inquit,
Ifrael fatura et iudicia que ego
doceo vos hodie: vt faciatis ea,
et viuatis, et ingreffi poffidentis
اد
πατέ
τ) παρά. Vterque από. 2) Cod. ελεύσεται. 3) καί. Def. in Cod. et apud pic.
4) Cod. et Fic. φιλονεικούντων. 5) Vterque παρέδωκεν.
~) Deur, 1, 37. b) Ibid. v. 38. c) Ibid. c. 3, 11. d) Ibid. c. 4, I.
QVEST. IN DEVTER. CAP. IV.
259
εκ
αυ
πατέρων ὑμῶν δίδωσιν ὑμῖν. εἶτα αναγ-
καίως τοῦ Βεελφεγώς, εἰς μέσον φέρει
τὴν μνήμην, καὶ τῶν δι᾽ ἐκείνην τὴν ἀσέ-
Γειαν ἐν τῇ ἐρήμῳ διολωλότων. ἔπειτα
ἐκ παραλλήλου δείκνυσι τας θείας εὐερ.
γεσίας. ποῖον γάρ φησιν ἔθνος 1) μέγα,
ᾧ ἐξιν αὐτῷ Θεὸς ἐγγίζων αὐτοῖς, ὡς
Κύριος ὁ Θεὸς ἡμῶν ἐν ἅπασιν οἷς ἐὰν αὐ.
τὸν ἐπικαλεσώμεθα ; κελεύει δὲ μὴ μόνον
αὐτοὺς φυλάττειν τοῦ Θεοῦ τοὺς νόμους,
ἀλλὰ καὶ τοὺς παῖδας καὶ τοὺς 2) εκγό.
νους ἐν εὐσεβεία διατρέφειν, καὶ παιδό-
θεν τὰς θείας ἐντολὰς ἐκπαιδεύειν. εἶτα
πάλιν αὐτοὺς ἀνέμνησεν, ὅπως αὐτοῖς
ὁ τῶν ὅλων ἐπέφανε Θεός, 3) λόγους μὲν
διὰ πυρὸς 4) ἀφεὶς, οὐδὲν δὲ εἶδος ἐπι
δεικνύς. τοῦτο γὰρ ἔφη· ἐκ μέσου του πυ.
τὸς φωνὴν ῥημάτων ὑμᾶς ἠκούσατε, καὶ
ὁμοίωμα οὐκ ἴδετε, ἀλλ᾽ ἢ φωνήν, ταῦτα
δὲ λέγει παιδεύων αὐτοὺς μηδὲν ἔνδαλμα
τεκτήνασθαι, μηδὲ πειραθῆναι ποτε
θείαν εἰκόνα κατασκευάσαι, ἐπειδὴ τοῦ
ἀρχετύπου τὸ εἶδος οὐχ ἑωράκασιν. ὅθεν
πάλιν ἐπήγαγε μὴ 5) ανομήσητε, μηδὲ
ποιήσητε ὑμῖν αὐτοῖς γλυπτὸν ὁμοίωμα,
πᾶσαν εἰκόνα, ὁμοίωμα αρσενικοῦ ἢ θη-
λυκοῦ· ὁμοίωμα παντὸς κτήνους, τῶν
ὄντων ἐπὶ τῆς γῆς ὁμοίωμα παντὸς ὀρ.
νέου πετομένου, ὃ πέταται ὑπὸ τὸν οὐ.
ρανὸν ὁμοίωμα παντὸς ἑρπετοῦ, δέρπει
ἐπὶ τῆς γῆς· ὁμοίωμα παντὸς ἰχθύος,
ὅσα ἐςὶν ἐν τοῖς ὕδασιν ὑποκάτω τῆς γῆς.
ταῦτα πάντα φησὶν εἰς χρείαν ὑμετέ.
ξαν πεποίηκεν ὁ Θεός, ἀνοίας τοίνυν ἐχά.
της, τὸ τὰς εἰκόνας τῶν ὑπηκόων θερ.
ποιεῖν. 6) προστέθεικε δὲ καὶ ταῦτα μὴ
ἀναβλέψας εἰς τὸν οὐρανὸν, καὶ ἰδὼν τὸν
ἥλιον, καὶ τὴν σελήνην, καὶ πάντα τὸν
Ο
terram, quam Dominus Deus pa
necefario idoli Beelphegor palam
facit mentionem, et eorum qui
propter impietatem illam perie
runt in deferto. Tum ex ad
uerfo ponit ob oculos beneficia
Quæ
diuina. a) Que enim, ait, efk
gens magna, cui tam propinquus
fit Deus, ficut nobis adeft Domnis
mus Deus nofter in omnibus pr
pter que eum inuocauermus præ
cepit autem, non folum eos fere
uare leges diuinas, fed et filios
ac nepotes in cultu pietatis edu
diuinis erudire. Deinceps in me-
care, et à pueritia in mandatis
moriam reuocar illis quo pacto
Deus omnium fe contpicuum il
lis præbuerit, verba quidem per
ignem proferens, nullam tamen
dixit: b) De medio ignis vocem
fui fpeciem exhibens. Hoc enim
verborum vos audiftis, Juliudi
nem autem non vidiftis. fed inn
tum vocem. Ceterum hæc dicit,
inftruens eos ne fimulacrum vl
lum fabricent, neque tentent vno
cum archetypi fpeciem minime
quam imaginem Dei effingere,
viderint. Vnde fubiunxit ite
rum: c) Ne feceritis inquitarem,
neque feceritis vobis ipfis fimilitu
dinem culpril, vllam imaginem,
fimilitudinem vllius beftie, ex iis
fimilitudinem maris aut fem llæ,
qua funt fuper terram, smilitudi
nem ollius auis volatilis volantis
fub celo, fimilitudincm vllius reo
prilis quod reptar fuper terram
(imilitudinem vllius pifcis quotquot
funt in aquis deorfum.
omnia, inquit, in vium veftrum
condidit Deus. Extreme igitur
eft dementia, imagines creatu
trum veftrorum dat vobis. Poftea
/R 2
1) μέγα. Abeft a Cod. et edit. Fici. 2) Vterque ἐγγόνους, vt fupra.
que λόγος. 4) Cod. αφιείς. 5) ανομήσητε, Cod. et Fic, δνομάσητε,
τέθηκε. In Cod. fequitur ὁ Θεός.
Hæc
rarumn
3) Ver
ά) προσε
4) Deut. 4, 7-
b) Ib. verf. 12 €) 1b. v. 16 - 18
260
B. THEODORETI
1
varum nobis deferuientium Deos
facere. Addidit etiam ifta: a) Nε
refpiciens in calum, et videns Jo.
cali, deceptus adores ea, et colas
ea, qua largitus eft Dominus
Deus tuus omnibus gentibus que
fub calo funt. Hæc enim, ait,
Creator condidit in vfum homi-
* num. Ne putes ergo Deos
effe, quæ Deus omnium deftina.
uit vt inferuirent vibus homi
num. Sic enim et reliqui inter-
pretati funt, Quæ diftribuit Deus
tuus inter populos fub vniuerfo
lem et lunam, et omnem ornatum
er
cœlo. Poftea terret eos commi-
nationibus, fi fuerint aufi trans-
gredi legem diuinam, et fimili-
tudinem rei cuiusquam confare,
ac Deum facere, fe difperfurum
eos in vniuerfain terram, et quod
feruientes falfi nominis Deos fint
adoraturi. Tum rurfus ex com-
paratione omnipotentiam Dei
oftendit. Interrogate enim dies prio-
res, inquit, b) qui fuerunt ante te,
ex quo Deus creauit hominem fuper
terra, a fummo cœli vsque ad fum.
mum cali, num factum fit iuxta
verbum iftud, num tale quid audiue.
vitis, num gens aliqua audiuerit vo-
cem Dei viuentis loquentis e medio
ignis, quomodo tu audifti et vixifti.
Narrat etiam qua ratione libera-
uerit eos a dura Aegyptiorum fer.
uitute. Proxime eos docet, quo·
modo Deus e caelo cum eis fit col-
locutus, ac e medio ignis vocem
mittens leges condiderit, vt nul-
lam imaginem conftruant inuifi-
bilis Dei. Sed et impoffibile
prorfus efle docet diuinam ima-
ginem exprimere. Non enim fo-
Ο
Ο
Ο
લે
κόσμον τοῦ οὐρανοῦ πλανηθείς προσκυ
νήσης αὐτοῖς, καὶ λατρεύσης αὐτοῖς, ἃ
ἀπένειμε Κύριος ὁ Θεός σου αὐτὰ πᾶσι
τοῖς ἔθνεσι τοῖς ὑποκάτω τοῦ οὐρανοῦ.
ταῦτα γάρ φησιν εἰς τὴν τῶν ἀνθρώπων
χρείαν κατεσκεύασεν ὁ ποιητής, μὴ τοί
νυν ύπολάβης Θεοὺς τοὺς ὑπὸ τοῦ Θεοῦ
τῶν ὅλων ἀφορισθέντας ὥτε ταῖς χρείαις
τῶν ἀνθρώπων διακονῶν. οὕτω γὰρ καὶ
r) οἱ λοιποὶ ἡρμήνευσαν ἅτινα διεκό
σμησεν ὁ Θεός σου εἰς τοὺς 2) λαοὺς ὑφ᾽
ὅλον τὸν οὐρανόν. εἶτα δεδίτεται αὐτοὺς
ταῖς ἀπειλαῖς, ὡς εἰ τολμήσαιεν τὸν
θεῖον παρατῆναι νόμον, καί τινος τῶν
ὄντων ὁμοίωμα κατασκευάσαι καὶ θεο
ποιῆσαι, εἰς πᾶσαν αὐτοὺς διασπερεῖ τὴν
γῆν, καὶ ὡς δουλεύοντες 3) τοῖς ψευδο-
νύμοις Θεοῖς προσκυνήσουσιν. ἔπειτα πά
λιν ἀπὸ συγκρίσεως δείκνυσι τὸ παντο-
δύναμον τοῦ Θεοῦ. ἐπερωτήσατε γάρ
φησιν ἡμέρας τὰς 4) ἀρχαίας, τὰς γενο-
μένας προτέρας σου, ἀπὸ τῆς ἡμέρας ἧς
ἔκτισεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον ἐπὶ τῆς
γῆς, ἐπὶ τὸ ἄκρον τοῦ οὐρανοῦ 5) ἕως
ἄκρου τοῦ οὐρανοῦ, εἰ γέγονε κατὰ τὸ
ῥῆμα τοῦτο, εἰ ἠκούσατε τοιοῦτον, εἶ
ακήκοεν ἔθνος φωνὴν Θεοῦ ζῶντος λα-
λοῦντος ἐκ μέσου τοῦ πυρὸς, ὃν τρόπον
ακήκοας σὺ καὶ ἔζησας. ἔφη δὲ καὶ ὅπως
αὐτοὺς ἠλευθέρωσε τῆς πικρᾶς τῶν Αἰ
γυπτίων δουλείας. συνεχῶς μέντοι διδά
σκει αὐτοὺς, καὶ ὡς οὐρανόθεν αὐτοῖς ὁ
τῶν ὅλων διηλέχθη Θεὸς, καὶ ἐκ μέσου
τοῦ πυρὸς φωνῇ κεχρημένος νενομοθέ
τηκεν, ἵνα μηδεμίαν εἰκόνα κατασκευά
σωσι τοῦ ἀοράτου Θεοῦ. διδάσκει δὲ καὶ
Ο
ཤ
ως
1) οἱ λοιποί. Non confentiunt tainen in omnibus h. 1. Aquila, Symm. et Theodor.
fi fides habenda elt MONTF. l. c. Τ. Ι. p. 177. 2) λαούς. Cod. et Ic. ἄλλους,
3) τοῖς θεοῖς. Vterque τοὺς ψευδωνύμους θεούς. 4) ἀρχαίας. Vterque προτέ
gas, quæ eft recepta lectio Deut. 4, 32.
οὐρανοῦ. Der in Cod.
et apud pic.
π) Deut. 4, 19. ¿) Ibid. verſ. 32. 33.
QVAST. IN DEVTER.
261
CAP. I - V.
1
ارد
ὡς πάμπαν ἀμήχανον θείαν εἰκόνα και
τασκευάσαι. οὐ γὰρ μόνον αόρατον ἔχει
τὴν φύσιν, ἀλλὰ καὶ πάμπαν απερίγρα-
φον. Κύριος γάς φησιν ὁ Θεός σου, 1)ούς
τος Θεὸς 2) ἐν τῷ οὐρανῷ ἄνω, καὶ ἐπὶ
τῆς γῆς κάτω, καὶ οὐκ ἔςι πλὴν αὐτοῦ.
ἶ5έον μέντοι, ὡς οὐκ ἐν ἡμέρα μιὰ ταῦτα
πάντα ὁ προφήτης τῷ λαῷ δηλέχθη,
ἀλλ᾽ ἐν πολὰς αὐτοῖς ἡμέραις τὴν δι-
δασκαλίαν προσήνεγκεν. ὅθεν πολλάκις
τοὺς αὐτοὺς λόγους ανακυκλοῖ, ἵνα τῇ
συνεχεία παγίαν τὴν μνήμην ἐργάση.
ται. αὐτίκα γοῦν μετὰ τὴν διάλεξιν
ταύτην, τὰ περὶ τῶν πόλεων 3) ισόρη-
σεν, εἰς ἃς καταφεύγειν τοὺς ἀκουσίοις
περιπεπτωκότας φόνοις ἐκέλευσεν. εἶτα
ἐδίδαξεν ὅτι πάλιν συνήθροισε τὸν λαὸν,
καὶ τῶν θεοσδότων ανέμνησε νόμων και
ὅτι οὐχ ἕτερον δέδωκε νόμον, ἀλλὰ τὸν
πρότερον ἐκπαιδεύει τοὺς τῆς νομοθέ-
σίας εκείνης διὰ τὸ τῆς ἡλικίας ἀτελὲς
ἐπακοῦσαι μὴ δυνηθέντας, αὐτὰ διδά-
ξει τοῦ προφήτου τα βήματα. Κύριος
γάρ φησιν ὁ Θεὸς ὑμῶν διέθετο πρὸς
ὑμᾶς διαθήκην ἐν Χωρήβ, οὐχὶ τοῖς πα-
τράσιν ὑμῶν διέθετο Κύριος τὴν διαθή-
κην ταύτην, ἀλλὰ πρὸς ὑμᾶς, ἐπειδὴ
γὰρ ἐκεῖνοι παραβάντες διώλοντο, τού.
τοις δὲ τὴν τοῖς πατράσιν ἐπηγγελμέ
την ἐδίδου γῆν τούτοις ἔφη τὸν νόμον
δεδόθαι. εἶτα λέγει τὰς ἐντολὰς, ὧν τὸν
νοῦν ἀνεπτύξαμεν τὴν Ἔξοδον ἑρμηνεύον-
τες 4) ἔδειξε δὲ κανταῦθα τὸν τῆς ἀρ.
γίας τοῦ σαββάτου σκοπόν. ἔφη γὰρ ἵνα
ἀναπαύσηται ὁ παῖς καὶ ἡ παιδίσκη σου,
καὶ τὸ ὑποζύγιόν σου. καθάπερ, φησί,
καθάπερ, φησί,
σὺ τούτων ἀπολαύεις διαπαντός, οὕτως
ἅπαξ γοῦν ἀπολαυσάτωσαν ἐν ταῖς
συ
enim, ait, a) Deus tuus hic eft
lum eft inuifibilis natura, fed
prorfus incircumfcripta. Dominus
Deus in culo furfum, et fuper
terra deorfum, mec eft prater eum.
Sciendum tamen eft, cunda hæc
prophetam non vnico die differu-
iffe, fed compluribus diebus
Vnde factum vt frpius eosdem
fermones reperat, vt continua ite-
ratio firmiorem reddat memoriam.
Mox igitur poft fermonem hunc,
narrat ea quæ fpedant ad vrbes,
ad quas confugere iuffit eos qui
Prolapfi efient in homicidium non
fpontaneum. Exponit deinde,
fe denuo congregaffe populum,
et legum a Deo datarum memo-
viam renouafe. Et quod non
doctrinam hanc illis tradidiffe.
aliam legem dederit, fed in prio-
re illos inftituerit, qui legis pro-
mulgationem per infirmitatem
atatis audire non potuerant, ipfa
propheta verba docebunt: Domi-
nus enim, inquit, b) Deus vefter
pepigit vobiscum fadus in monre
iniit Dominus patum hoc, fed vo-
Horeb. Non cum patribus veftris
bifcum. Nam cum illi propter
transgrefionem periifent, his
vero terram patribus promiflam
dediffet, hisce datam effe legem
ait. Deinceps recenfet præcepta,
quorum * intelle&tum explicauimus *
cum Exodum interpretaremur
Hic etiam oftendit quis fuerit
feriarun fabbathicarum fcopus.
Dixit enim,c) Vt requiefcat fer-
uus tuus, et ancilla tua, ac fubiu-
quit, horum opera perpetuo frue-
gale tuum. Quemadmodum, in-
εἰς: ita faltem femel per feptem
dies hebdomadis, ferui, ancilla,
ac fubiugalia quiere fruantur.
R 3
Tum
1) οὗτος Θεός. Cod. οὕτως δὲ Θεός. 2) ἐν - κάτω. Hæc abfunt a Textu græco
Deut. 4, 35. 3) Cod. σορήσας. 4) έδειξε. Cod. et PIC, ἐδιδάξαμεν.
a) Deut. 4, 35. b) Ibid. c. 5, 2.3. c) Ibid. v. 14.
262
THEODORETI
B.
Tum mentione facta feruitutis
Aegyptiaca compafionem exci-
tat: a) Quoniam feruus eras, ait,
in Aegypto, et inde re Dominus
eduxit quam forti, er brachia excel-
fo: propterea confiruit Dominus
Deus tus, ut obferuares diem fab.
pertus es, inquit, duritiem for
batorum, et fantificares eum. Ex-
mitis
>
vitutis: memor horum,
et clemnens efta erga fubditos.
et qua perpetuo quiete frueris,
hanc illis concede feptimo die
hebdomadis. In iis quæ fequun
tur opus fpirituale non prohi
buit. Dixit enim, Omne
Omne opus
feruile non facietis ; demptis
his quæ funt animæ caufa, ve-
luti leftiones et aufcultationes fa-
crorum eloquiorum, pfalmodis,
facrificia, et horum fimilia.
INTERR. II.
Quomodo debet illud intelligi, Au-
di Ifrael, Dominus Deus tuus,
Dominus vnus eft? b)
ἑπτὰ τῆς ἑβδομάδος ἡμέραις οἱ θερά
ποντες, καὶ αἱ θεράπαιναι, καὶ τὰ ὑπο-
ζύγια, ἔπειτα τῇ μνήμῃ τῆς ἐν Αἰγύ
πτω δουλείας τὴν συμπάθειαν πραγ
ματεύεται ὅτι οἰκέτης, φησὶν, ἤθα
ἐν Αἰγύπτῳ, καὶ ἐξήγαγέ σε Κύριος ἐκεῖ
δεν ἐν χειρὶ κραταια, καὶ ἐν βραχίον
ὑψηλῷ διὰ τοῦτο συνέταξε Κύριος ὁ
Θεός του, ώσε φυλάττεσθαί σε τὴν ἡμέ
ραν τῶν σαββάτων, καὶ ἁγιάζειν αὐτήν.
τῇ πείρα μεμάθηκας τὸ τῆς δουλείας
πικρόν ἐκείνων ἀναμιμνησκόμενος, ἥμε-
goς γενοῦ τοῖς ὑπηκόοις, καὶ προος, και
ἧς ἀπολαύεις αναπαύλης διηνεκώς, με
τάδος τούτοις ἐν τῇ ἑβδόμη τῆς ἑβδομά
δος ἡμέρᾳ, ἐν δὲ τοῖς μετὰ ταῦτα τὸ
πνευματικὸν οὐκ ἀπηγόρευσεν ἔργον. ἔφη
γας, πᾶν ἔργον 1) λατρευτὸν οὐ ποιήσει
τε, πλὴν ὅσα ποιηθήσεται ἐπὶ τῇ ψυ
χα, οἷον 2) αναγνώσεις, θείων λογίων
3) ακροάσεις, ψαλμῳδίας, ἱερουργίας,
καὶ τὰ τούτοις προσόμοια.
τα
ΕΡΩΤ. β'.
Πῶς νοητέον τὸν ἄκουε Ἰσραὴλ, Κύριος
ὁ Θεός 4) σου Κύριος εἷς ἐςίν;
Frequente diximus baitations Πολλάκις εἰρήκαμεν, ὅτι τὸ 5) Κύριος
ifas, Dominus et Deus,
turæ diuinæ, non diftinétionis
per-
fonarum effe fignificatiuas: has
vero, Pater, Filius et Spiritus
fandus, proprietates indicare, Ve-
rum imperfestis Iudais exacta
theologia exhiberi non poterat:
quoniam inde plurium deorum
occafionem cepiffent, Idcirco no-
men diuinum in veteri teftamen.
to fingulari numero pronuncia.
tur; nihilominus habet trinitatis
ο
καὶ Θεὸς, τῆς θείας 6) ἐςι φύσεως
οὐ τῆς γ) τῶν προσώπων διαιρέσεως δήλω
τικά· ὁ δὲ πατὴς, καὶ ὁ υἱὸς, καὶ τὸ
πνεῦμα τὸ ἅγιον, τῶν ἰδιοτήτων σημαν
τικά, ἀλλὰ τοῖς ἀτελέσιν Ἰουδαίοις τὴν
ἀκριβῆ θεολογίαν προσενεχθῆναι οὐχ
οἷόν τε ἦν ταύτην γὰρ ἂν πολυθείας
ἀφορμὴν ἐποιήσαντο. οὗ δὴ χάριν μονα
δικῶς τὸ θεῖον ἐν τῇ παλαιά 8) προφέρει
ται ὄνομα, ἔχει δὲ ὅμως τὰ τῆς τριάδος
·
αἰνίγα
1) λατρευτόν, Hac reftricio ex Lev. 23, 36. addita eft. 2) Cod. et FC
ανάγνωσις. 3) Vterque
atio recepta l. e. eft ἡμῶν.
Abeft a Cod. et edit. Fici,
et FIC. ἀποφέρεται.
a) Deut. 5, 15.
ακρόασις, ψαλμωδίας ἱερουργικαί 4) του Lea
5) Κύριος, In Cod. præcedit τὸ ὄνομα 6) 1560
7) τῶν, Pariter abeft vtroque loco, 8) Cod.
b) Ibid. c. 6, 4.
QVÆST. IN DEVTER. CAP. VI.
263
τό
αἰνίγματα. τὸ γὰρ, Κύριος ὁ Θεός σου
1) Κύριος εἷς ἐςι, καὶ τὸ τῆς οὐσίας διδά.
σκει μοναδικόν, καὶ παραδηλοῖ τῶν προσ-
ώπων τὸν ἀριθμόν. ἅπαξ γὰρ τὸ Θεὸς,
δὶς δὲ τὸ Κύριος τέθεικεν.
ΕΡΩΤ. γ.
Illud
occultas fignificationes.
enim, Dominus Deus tuus, Do-
innuit, et perfonarum nume-
minus vnus eft, vnitatem fubftan-
ti
rum demonftrat: femel enim po-
fuit Deus, bis autem Dominus.
INTERR. III.
2)Τὸ ἀγαπήσεις Κύριον τὸν Θεὸν ἐξ Quid fignificat illud: Diliges Do-
ὅλης τῆς 3) καρδίας σου, 4) καὶ τὰ
нач
minum Deum tuum ex toto
corde tuo,
et qua fe
quuntur? a)
Μanifefte nos docuit Dominus,
neminem poffe duobus do-
minis feruire. Et hoc igitur loco
docemur dileftionem non partiri
inter Deum et aurum, inter Deum
ἑξῆς, πῶς νοητέον;
Σαφῶς ἡμᾶς ὁ Κύριος ἐδίδαξεν, ὅτι
οὐδεὶς δυσὶ κυρίοις δουλεύειν δύναται.
ἐνταῦθα τοίνυν διδασκόμεθα μὴ με-
βίζειν τὴν ἀγάπην εἰς Θεὸν καὶ χρυσὸν,
εἰς Θεὸν καὶ 5) γυναίκα, εἰς Θεὸν και
παῖδας, 6) εἰς Θεὸν καὶ φίλους, αλλά et
πᾶσαν τῆς ἀγάπης τὴν δύναμιν άφιες
βοῦν τῷ πεποιηκότι Θεῷ. μετὰ δὲ γε τὸν
ποιητὴν, ἀπονέμειν εκάτω τὰ πρόσ-
φορα, 7) καὶ γονεῦσι δὲ, καὶ γυναικὶ, καὶ
παισὶ, καὶ ἀδελφοῖς, καὶ φίλοις, τῆς γὰρ
τοῦ Θεοῦ ἀγάπης καὶ τὸ ταῦτα πλη-
ροῦν. ὁ ἀγαπῶν με γάρ φησι, τὰς ἐντο-
λάς μου πληρώσει· αἱ δὲ τοῦ Θεοῦ ἐντο-
λαὶ περὶ τούτων διαγορεύουσιν.
ΕΡΩΤ. δ'.
Τί δήποτε 8) κατὰ τοῦ Θεοῦ ὀμνῦναι
διαγορεύει ὁ νόμος;
Ο
[να μὴ κατὰ τῶν ψευδωνύμων ομνύωσι
vxorem, inter Deum et * libe
ros, ipter Deum et amicos: fed
totam dileaionis vim creatori Deo
confecrare, deinde poft creatorem
quæ vnicuique conueniant tri-
buere, et parentibus, et vxori,
Siquidem pertinet ad dileftionem
et liberis, et fratribus, et amicis.
Dei, hæc etiam præftare. Oui
tim diligit me, inquit, b) mandata
mea feruabit. Mandata vero Dei
ifta præcipiunt.
INTERR. IV.
Quare lex iubet, et iurent per
Deum? c)
Ne iurent per falfos deos.
Nenim per prophetam
dixit: a) Si abftuleris nomina Baa-
uit Dominus, cum veritate. Et
lim de ore tuo, et iuraueris, Vi-
hic, poftquam dixit, Dominum
Deum tuum timebis, et illi foli
feruies, et adbarebis illi, et per
nomen eius iurabis, fubiunxit,
e) Non ambulabitis poft Deos alie-
Ν
Θεῶν. τοῦτο γὰρ καὶ διὰ τοῦ προφή
του ἔφη˙ ἐὰν ἐξάρης τὰ ὀνόματα τῶν
Βααλεὶμ ἐκ τοῦ ςόματός σου, καὶ ὀμόσης,
Ο Κύριος, μετὰ ἀληθείας, καὶ ἐνταῦθα
δὲ εἰρηκώς, Κύριον τὸν Θεόν σου φοβης
θήσῃ, καὶ αὐτῷ μόνῳ 9) λατρεύσεις, και
πρὸς αὐτὸν κολληθήση, και το τῷ ὀνόμα.
τι αὐτοῦ ὀμῇ, ἐπήγαγεν· οὐ ι) πορεύ»
R 4
nos,
nai-
1) Κύριος. Αbeft a Cod. 2) Τὸ ἀγαπήσεις. Cod, et Fic. præmittit Τί est.
3) καρδίας. Hæc eft leftio Cod. alex. l. c. Cod. vatic. habet διανοίας. 4) και
νοητέον. Def. vtroque loco. ) Cod. et Fic. γυναίκας. 6) εἰς - φίλους. Def.
vtroque loco.
η) και τη γυναικί, Pariter def. 8) κατά. Cod, et PIC. καί.
9) Vterque λατρεύση. 10) τῷ. Vterque præmittit 3. 1) Cod. πορεύεθε.
1
a) Deut. 6, 5. b) Ioh. 14, 23. c) Deut. 6, 13. d) Hof. 2, 17. et 4, 15. e) Deut. 6, 14.
264
THEODORETI
B.
mos, qui funt ex diis gentium qua σηθε ὀπίσω Θεῶν 1) αλλοτρίων ἀπὸ τῶν
in circuitu veftro funt,
Θεῶν τῶν ἐθνῶν τῶν περικύκλῳ ὑμῶν.
INTERR. V.
Quid eft boe, Non tentabis Douni-
num Deum tuum? a)
Domin
ominus hoc expofuit in fa.
cris Euangeliis. Nam cum
Diabolus dixiffer, Mitte re ipfum
deorfum, sit,b) Non tentabis Do-
aninum Deum tuum. Tentat au-
tem Deum, qui fine ratione cum
periculo quidpiam agit,
INTERR. VI.
Cur lex prohibet contrahi commu-
bia cum alienigenis fini-
i
zimis ? c)
ex non eget explanatione,
cum feipfam interpretetur. Ait
enim, d) Quia feducent filium
zuum a.me, et feruiet diis alienis.
Neceffario tamen aperit eriam eis
gationem diuing follicitudinis.
Non enim eo quod numero vincere.
fis ceteras gentes, ait, c) vos cle-
git Dominus, fed propter maiorum
pietatem, et promiffionem eis faitam.
Deinde verum id eſſe demonftrans
fubdidit, f) Deus verax eft, cufto-
aliens pactum, et mifericordiam exer.
tous erga diligentes eum, et cufto
alientes mandata illius, in mille ge-
emerariones. At cum efient infirmi,
Jacteo indigentes alimento, nec ef-
fent capaces auditores æterno-
Fum bonorum, pollicetur eis fo-
polis multiplicationem, et terra
fertilitatem, et fecunditatem gre-
gum et armentorum, corporum
denique bonam valetudinem,
ac
in bellis victoriam, et alia eius
memo-
modi. Poftea renouat *
riam in deferta transada vita,
et caufas illius fubiicit oculis:
ΕΡΩΤ. ε.
Πώς νοητέον τὸ, οὐκ ἐκπειράσεις Κύριον
τον Θεόν σου;
Ὁ Κύριος αὐτὸ ἐν τοῖς ἱεροῖς Εὐαγγε
λίοις ἡρμήνευσε. τοῦ γὰρ διαβόλου
εἰρηκότος, βάλε σεαυτὸν 2) ἄνωθεν κάτω,
εἶπεν· οὐκ ἐκπεράσης Κύριον τὸν Θεόν
σου. ἐκπειράζει δὲ τὸν Θεὸν ὁ δίχα λα
γισμοῦ ῥιψοκινδύνως τι πράττων.
ΕΡΩΤ. 5.
Ο
Τί δήποτε ἀπαγορεύει ὁ νόμος τὰς πρὸς
τοὺς ὁμόρους αλλοφύλους ἐπι-
γαμβρίας;
οὐ δεῖται σαφηνείας ὁ νόμος. ἑαυτὸν
γὰς ἑρμηνεύει. ἔφη γὰρ, ὅτι ἀπο
ζήσουσι τὸν υἱόν σου ἀπ᾿ ἐμοῦ, καὶ λα
τρεύσει θεοῖς ἑτέροις. ἀναγκαίως μέντο
καὶ τὴν αἰτίαν αὐτοὺς τῆς θείας διδά
σκε κηδεμονίας. οὐ γὰρ διὰ τὸ πλείους
εἶναι, φησὶ, τῶν ἐθνῶν προέκρινεν ὑμᾶς ὁ
Θεός ἀλλὰ διὰ τὴν τῶν προγόνων εὐσέ
Γειαν, καὶ τὴν γεγενημένην πρὸς ἐκείνους
υπόχεσιν. εἶτα τὸ ἀληθὲς αὐτοῦ δεν
κνύς, ἐπήγαγεν ὁ Θεὸς πιςὸς φυλάσ-
των διαθήκην καὶ ἔλεον τοῖς ἀγαπῶσιν
αὐτὸν, καὶ τοῖς φυλάσσουσι τὰς ἐντολὰς
αὐτοῦ, εἰς χιλίας γενεάς. καὶ ἐπειδὴ ατε-
ἀτε
λεῖς· ἦσαν, καὶ τροφῆς γαλακτώδους
ἐδέοντο, καὶ ακούειν περὶ τῶν αἰωνίων α
γαθῶν οὐκ ἐδύναντο ὑπιχνεῖται αὐτοῖς
πολυγονίαν, καὶ γῆς εὐκαρπίαν, καὶ
ποιμνίων καὶ βουκολίων εὐεξίαν, καὶ σα
μάτων υγείαν, καὶ τὴν ἐν πολέμοις να
την, 4)και όσα τοιαῦτα. ἔπειτα πάλιν
αὐτοὺς ανέμνησε τῆς ἐν τῇ ἐρήμῳ δια
γωγῆς, καὶ τὰς ταύτης αιτίας ἐδίδαξεν
εν
ἐκρίκωσε
1) αλλοτρίων. Cod. et Fic. τέρων, quæ eft recepta fedio 1. c. 2) άνωθεν. Def
1. c. In loco parallelo Luc. 4, 9. legitur ἐντεῦθεν. 3) αὐτοῦ, Def vtroque loco,
4) καὶ ὅσα τοιαῦτα. Pariter def
e) Deut. 6. 16. b) Matth. 4, 6. c) Deut. 2, 3. α) Ib. V. 4. e) Ib. v. f Ib. v.9.
QVEST. IN DEVTER. CAP. VIII. IX.
265
σαν,
επ
ώς
εκάκωσε γάρ φησι, καὶ ἐλιμαγχόνησε
σε καὶ ἐψώμισε σε τὸ μάννα, ἵνα ἀναγ-
γάλῃ σοι, ὅτι οὐκ ἐπ᾽ ἄρτῳ μόνω ζήσε-
γείλη
ται ἄνθρωπος, ἀλλ᾽ ἐπὶ παντὶ ῥήματι
ἐκπορευομένῳ διὰ ςόματος 1) Θεοῦ. δια
μέντοι τούτων καὶ ἡμεῖς παιδευόμεθα
μὴ δυχεραίνειν δυσκολίαις τισὶ περιπε.
σόντες, ἀλλὰ τέργειν τὰς θείας οίκονο-
μίας, καὶ προσμένειν τὴν λύσιν τῶν πει-
ρασμῶν. ἐπιδείκνυσι δὲ καὶ τὰς ἄλλας
εὐεργεσίας ταἱμάτιά σου 2) οὐ κατελρί-
τη ἀπὸ σοῦ, οἱ πόδες σου οὐκ ἐτυλώθη.
ἰδοὺτεσσαράκοντα ἔτη. καὶ γνώση
τῇ καρδία σου,
σου, ὅτι ὡς εἴτις παιδεύσαι ἄν-
θρωπος τὸν υἱὸν αὐτοῦ, οὕτως Κύριος ὁ
Θεός 3) σου παιδεύσει σε, καὶ φυλάξεις
τὰς ἐντολὰς Κυρίου τοῦ Θεοῦ σου, πορεύ-
επαι ἐν πάσαις ταῖς ὁδοῖς αὐτοῦ, καὶ
φοβεῖθαι αὐτόν. μετὰ τὸν πειρασμὸν ἡ
παράκλησις· μετὰ τῆς παιδείας ἡ ψυ-
χαγωγία λιμὸς καὶ 4) τροφή, όδοιπο-
ρίας πόνος καὶ σώματος εὐπάθεια, σπά-
νις ἀναγκαίων καὶ τῶν 5) ἀφθάρτων
ἱματίων καὶ ὑποδημάτων τὸ διαρκές. εἶτα
παραινεῖ νικῶντας μὴ τῇ οἰκεία ῥώμη
τὴν νίκην ἐπιγράφειν, ἀλλὰ τῷ ἐπικού
βῳ καὶ προμάχῳ Θεῷ.
ΕΡΩΤ.
το
Τίνας λέγει υἱοὺς Ενάκ;
Απόγονοι γιγάντων ἦσαν, ὡς ἡ ἱτορία
διδάσκει. τοῦτο γὰρ ἔφη λαόν που
λὺν καὶ εὐμήκη, υἱοὺς Ἐνακ, οὓς σὺ οἶ-
θα καὶ σὺ ακήκοας· τίς ἀντιςήσεται
κατὰ πρόσωπον υἱῶν Ἐνάκ; τὸ δὲ σὺ
οἶδα καὶ ακήκοας τέθεικε, 6) τῶν λόγων
ἀναμιμνήσκων τῶν 7) ἐκείνων κατασκο-
πησάντων τὴν γῆν. ἐκεῖνοι γὰρ ἔλεγον,
ὅτι ἦμεν ἐνώπιον αὐτῶν ὡσεὶ ἀκρίδες. οὔ-
συ
Aflixit enim re, inquit, a) er fame
preflit, pauitque te Manna, or re
certiorem faceret, quod non folo
pame viuat homo, fed omni verbo
quod procedit ex ore Dei. Ex qui-
bus et nos difcimus, non graui-
ter ferre, f in calamitates aliquas
inciderimus, fed bono animo am
pleati diuinas difpenfationes, ex-
fpectantes liberationem a tentatio-
bus. Alia quoque beneficia re-
cenfet:b) Veftimenta tua non funt
vetuftate confumta, nec occallue-
runt pedes tui; en quadragefimus
annus eft. Et nofcas corde tuo,
quod ficut homo erudit filium,
fuum, fic Deus tuus erudiat re:
et cuftodias mandata Domini Dei
tui, vt ambules in omnibus viis
eius, et rimeas illum.
Poft ten-
tationem confolatio, poft corre-
ptionem, animi recreatio, fames
corporis profpera valetudo, ne-
ceffariorum inopia et incorrupta-
rum veftium et calceamentorum
copia fuficiens. Tandem horta-
tur, vt vincentes fuis viribus vi-
toriam non adfcribant, fed ad-
iutori ac propugnatori Deo,
et alimentum; itineris labor et
Ε
INTERR. VII.
Quosnam vocat filios Enac?
ut narrat hiftoria. Hoc enim
Quis
F gigantibus erant oriundi, fic-
dicit: c) Populum numerofum pro-
cera magnitudinis, filios Enac,
quos tu vidifti et audifti.
refifter in faciem filiorum Enac?
Adiecit autem hæc verba: ONOS
tu vidifti et audifti: vt illis in
memoriam reduceret verba explo-
ratorum illius terra: nempe qui
dixerant, d) Eramus in confpe&tu
ipforun
R 5
1) Θεοῦ. Cod. et Pic, addunt, ζήσεται ἄνθρωπος. 2) Cod. et Fic. οὐκ ἐτρίβη.
3) σου. Def. in vtroque loco. 4) Vterque τρυφή. 5) αφθάρτων. Cod. εν
Αθάρτων. 6) Cod. et Fic. τῷ λόγῳ. 7) Vterque ἐκείνην,
#) Deut. 8,3. b) Ibid. v. 4-6. 6) Ibid. c. 9, 2.
) Num. 13, 34
t
266
B. THEODORETI
tuo:
ipforum tanquam locufia. Hoc mo- τω τὸν ἐπὶ τῇ ῥώμῃ καταςείλας τύφον,
do fuperbiam de fuis viribus con- διδάσκει αὐτοὺς μηδὲ ἐπὶ τοῖς τῆς ψυ
ceptam reprimens, admonet eos,
ne de animni dotibus glorientur. χῆς κατορθώμασι μέγα φρονεῖν. μὴ εἶ
Ne dixeris, inquit, a) in corde της γάρ φησιν ἐν τῇ καρδίᾳ σου, ὅτι διὰ
tuo, propter iuftitias meas intro- τὰς δικαιοσύνας μου εἰσήγαγέ με Κύριος
duxir me Dominus, vt poffiderem κληρονομῆσαι τὴν γῆν τὴν ἀγαθὴν ταύ
terram hanc optimam. Nam pro- την, διὰ γὰρ τὴν ἀσέβειαν τῶν ἐθνῶν
pter impietatem gentium illarum
τούτων, Κύριος ἐξολοθρεύσει αὐτοὺς
Dominus delebit eas a confpectu
non autem propter iuftitiam ἀπὸ προσώπου σου, οὐχὶ διὰ τὴν δικαιο
tuam, neque propter fančtitcrem σύνην σου, οὐδὲ διὰ τὴν ὁσιότητα τῆς
cordis tui ingredieris tu ad poffi- καρδίας σου σὺ εἰσπορεύῃ κληρονομῆσαι
dendam terram. Ifta porro dixit τὴν γῆν, ταῦτα δὲ ἔφη, δύο κατα ταυτὸν
duo fimul fpectans, tum vt mo-
defte fe gererent, tum vt auxilio
diuino tribuerent omnnia: prædi-
cens etiam, illos eadem perpetu
ros quæ gentes illæ, fi confimi-
lia perpetrent. Opportune quo-
* que reuocauit in memoriam * trans-
greffiones in deferto commiffas,
Rd confirmandum quod dixerat,
ad
illos non effe poffefuros terram
ob iuftitias fuas. Memineris, in-
quit, b) et ne obliuifcaris, quo
ries irritaueris Dominum Deum
ruum in deferto. Protulit itaque
nem vituli, et quod ob illorum
impietatem contriuerit daras a
Deo tabulas, ftrenuaque vfus fup.
plicatione Deum placauerit et
ipfis et Aaroni grauiter iratum.
Aduerfus Aaronem enim, ait, c) ve-
hementer iratus eft Dominus,
perderer illum: et deprecatus fum
pro Aarone tempore illo. Et reli-
qua gefta fic percurrens, addit: d)
Et nunc, Irael, quid Dominus
Deus pofcit a re, nifi vr timeas Do-
minum Deum tuum, et ambules in
omnibus mandaris eius, et feruias
Et ne fufpicentur Deum ifta fa-
tuere, quod victimis indigeret,
hæc fubiicit: e) Ecce Domini
nunc etiam in medium adoratio-
vt
Domino Deo tuo ex toto corde tuo?
1) γάρ. Cod. δέ.
a) Deut. 9,4.5.
πραγματευόμενος καὶ μετριάζειν διδά
σκον αὐτοὺς, καὶ τῇ τοῦ Θεοῦ βοηθεία
τὸ πᾶν ἐπιγράφειν· καὶ προλέγων, ὡς
τα παραπλήσια πείσονται τοῖς ἔθνεσιν
ἐκείνοις, εἰ τὰ ὅμοια δράσαιεν. εἰς καιρὸν
δὲ καὶ τῶν ἐν τῇ ἐρήμῳ παρανομηθέντων
ἀνέμνησε, τὸν λόγον ἐκεῖνον κρατύνων,
ὡς οὐ διὰ δικαιοσύνας αὐτῶν κληρονο-
μήσεσι τὴν γῆν. μνήθητι 1) γὰρ ἔφη, και
μὴ ἐπιλάθη, ὅσα παρώξυνας Κύριον τὸν
Θεόν σου ἐν τῇ ἐρήμῳ. ἤγαγε δὲ εἰς μέσον
και 2) νῦν τὴν τοῦ μόχου λατρείαν και
ὅτι διὰ τὴν ἐκείνων ἀσέβειαν τὰς θεοσδό
τους συνέτριψε πλάκας καὶ ὡς σπου
δαίαν ἱκετείαν προσενεγκῶν ἱλεώσατο
τὸν Θεὸν μάλα καὶ αὐτοῖς καὶ τῷ Αα-
ρων ὀργιζόμενον. ἐπὶ Ααρών γάρ φησιν
ἐθυμώθη Κύριος σφόδρα ἐξολοθρεύσαι
αὐτὸν, καὶ ηὐξάμην περὶ Ααρὼν ἐν τῷ
καιρῷ ἐκείνῳ. οὕτω καὶ τὰ ἄλλα γεγενη-
μένα διεξελθών φησι· καὶ νῦν Ἰσραὴλ τ
Κύριος ὁ Θεὸς αἰτεῖ παρὰ σοῦ, ἀλλ᾽ ἢ
φοβείσθαι Κύριον τὸν Θεόν σου, καὶ που
ρεύεθαι ἐν πάσαις ταῖς ἐντολαῖς αὐτοῦ,
λατρεύειν Κυρίῳ τῷ Θεῷ σου ἐξ ὅλης τῆς
καρδίας σου; καὶ ἵνα μὴ τοπάσωσι τὸν
Θεὸν ταῦτα νομοθετεῖν, ὡς θυμάτων
δεόμενον, ἐπήγαγεν ἰδοὺ Κυρίου τοῦ
2) νῦν. Abeft a Cod.
اد
ท
Θεοῦ
b) Ibid, verf. 7, c) Ib. v. 20. d) Deut. 10, 12. e) Ibid. v. 14. 15.
QVÆST, IN DEVTER. CAP. X.
267
}
ο
η
00
Ο
Θεοῦ σου ὁ οὐρανὸς, καὶ ὁ οὐρανὸς τοῦ
ó
οὐρανοῦ, καὶ ἡ γῆ, καὶ πάντα ὅσα ἐςὶν
ἐν αὐτοῖς· πλὴν τοὺς πατέρας ὑμῶν
προείλετο Κύριος ἀγαπᾶν αὐτούς· καὶ
ἐξελέξατο τὸ σπέρμα αὐτῶν μετ' αὐ.
τοὺς, ὑμᾶς παρὰ πάντα τὰ ἔθνη, διδα-
σκόμεθα τ) δὲ διὰ τούτων, ὡς 2) ἀπολαύ.
ουσι παίδες ἀγαθῶν διὰ τὴν τῶν προ-
γόνων εὐσέβειαν. ἐδίδαξε δὲ καὶ ποία περι-
τομὴ τῷ Θεῷ προσφιλής, περιτεμεῖσθε
γὰρ ἔφη τὴν σκληροκαρδίαν ὑμῶν, καὶ
τὸν τράχηλον ὑμῶν οὐ σκληρυνεῖτε ἔτι,
ού
καὶ ταῦτα 3) ἐλέγετο τοῖς μηδέπω την
ἀκροβυσίαν περιτμηθεῖσιν. Ἰησοῦς γὰρ
ὁ τοῦ Ναυῆ μετὰ τὸ διαθῆναι τὸν Ἰορ-
δάνην ἐν Γαλγάλοις αὐτοὺς περιέτεμεν.
ἀλλ' ὅμως καὶ ἀπεριτμήτοις οὖσιν οὐκ
ἐκέλευσε τὴν ἀκροβυσίαν περιτμηθῆναι,
ἀλλὰ τὴν σκληροκαρδίαν καὶ τὸν τράχη.
λον τὸν σκληρόν. τοιγάρτοι τιμιωτέρα
ἡ τῆς καρδίας περιτομή. ταύτην δὲ αὐ.
τῶν τὴν κατηγορίαν διὰ Ἱερεμίου του
προφήτου ὁ δεσπότης Θεὸς ἐποιήσατο.
πάντα γὰρ ἔφη τὰ ἔθνη ἀπερίτμητα
σαρκὶ, ὁ δὲ οἶκος Ἰσραὴλ, απερίτμητοι
4) καρδίαι αὐτῶν.
Ο
Ο
ΕΡΩΤ. ή.
αυ
Πῶς νοητέον, ὁ γὰρ Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν,
οὗτος Θεὸς τῶν θεῶν, καὶ Κύριος
τῶν κυρίων;
5) α εοὺς τοὺς κριτος ὀνομάζει, Θεοὺς
αλεοὺς
γάρ φησιν οὐ κακολογήσεις, καὶ
ἄρχοντα τοῦ λαοῦ σου οὐκ ἐρεῖς κακῶς,
6) καὶ ἔνθα δὲ εἶπον οἱ ἑβδομήκοντα,
ἄξεις αὐτὸν εἰς τὸ κριτήριον, οἱ περὶ τὸν
Ακύλαν καὶ τὸν Σύμμαχον ἄξεις αὐτὸν
1)
και
Dei tui eft calum, et calum cali,
et terra, et omnia qua continentur
minus patres vefiros ut eos dilige-
in eis. Verumtamen praelegit Do-
rer: et elegit femen eorum poft eos,
id eft vos, pra cunctis gentibus.
His autem docemur, proborum
virorum filios frui bonis propter
terea, quanam circumcifio fit
maiorum pietatem. Docuit præ-
Deo grata. Circumcideris enim,
ait, a) duritiem cordis veftri, et
ceruicem veftram non indurabitis
amplius. Hæc autem dicebantur
enim flius Naue trans-
iis qui nondum circumcifi erant.
Iofua
milo Iordane circumcidit eos
Galgale. Attamen licet minime
effent circumcif, non præcepit
vt circumciderent præputium,
fed duritiem cordis, et ceruicemi
durain. Quare longe præftantior
eft circumcifio cordis. Eamdem
porro illorum accufationem Do-
minus Deus inftituit per Iere-
miam Prophetam. - Omnes enim
genres, inquit, b) carne funt in-
circumcife: verum domus Ifrael
incircumcifa habet corda.
Ιn
INTERR. VIII.
Quomodo intelligendum eft illud:
Dominus enim Deus vefter, ipfe
Deus deorum eft, et Dominus
dominorum? c)
Deos appellat iudices.
bes, et
Diis
enim, inquit, d) non detra-
principi populi tui non ma-
ledices. Et vbi feptuaginta dixe-
tunt, e) Adduces eum in iudi
cium: Aquila et Symmachus in-
terpretati funt, Adduces eum ad
Deos,
α) δέ. Def. in Cod. 2) Cod. ἀπολάζουσι. 3) ἐλέγετο -περιτμηθεῖσιν. Defid, in
Cod. 4) καρδίας. Forfan pro καρδίαις, vt leg. in edit. aldina. Ier. 9, 26. Res
cepta lectio eft καρδίας. ς) θεοὺς ὀνομάζει. Conf. fupra p. 157. Quæft. 51.
in Exodum. 6) καὶ ἔνθα θεούς. Hæc pertinent ad Exod. 21, 6. vbi tamen
in verf. τῶν ὁ. legitur προσάξει, non ἄξεις. Ibid. leg. πρὸς τὸ κριτήριον pro εἰς κ.λ.
) Deut. 10, 16 b) Ier. 9, 26. c) Deut. 10, 17. 7) Exod. 22, 28. e) Ib. c. 21, 6.
ο
268
B. THEODORETI
*
Deos, * vocantes
Deos iudices.
Horum Deorum ipfum effe Deum
dixit, non autem falfo appella-
torum Deorum. Sed hæc iam
pluribus explanauimus.
INTERR. ΙΧ.
Quid eft hoc, Non facietis omnia
quæ nos facimus hic hodie,
quisquis quod fibi
placet? a)
νε
'bicunque tentoria fixerant,
obtulerunt Domino Deo fa.
crificia, priusquam quidem con-
fruatum effer Tabernaculum, edi-
fcantes altaria ex rudi lapide:
poft illius vero conftructionem,
diuina facrifcia in eo peragen
tes, non vno tantum in loco il-
la celebrabant, fed in vnaquaque
manfione. Siquidem continenter
commigrabant, vtpote qui fpatium
quadraginta annorum in deferto
transegerint. Prohibet igitur in
terra promiffionis fimilia fieri: ne
occafionem inde capiant falfis Diis
facrificandi. Denuntiat autem, vt
in eo folum loco facrificia per-
agant, quem elegerit Dominus
Deus. In eo loco præcepit vt
facrificent
Επε
et epulentur.
enim, inquit, b) locus quem ele-
gerit Dominus Deus vefter, vt
inuocetur ibi nomen eius, ibi ofe-
veris omnia, qua ego pracipio vα
bis hodie, holocaufta veftra, et
facrificia veftra, et decimas ve-
ftras, et primitias manuum veftra.
rum, et dona veftra, et quæ fe-
quuntur. in
Dona vero reliqui iu-
πρὸς τοὺς θεοὺς, ἡρμηνεύσαν, θεοὺς
τους κριτὰς ὀνομάσαντες. τούτων αὐ
τον εἶπε θεῶν Θεόν. 1)οὐ γάρτοι τῶν
ψευδωνύμων. καὶ ἤδη δὲ διὰ πλειόνων
ἡρμηνεύσαμεν ταῦτα.
ΕΡΩΤ. θ'.
T
α
Πῶς νοητέον, οὐ ποιήσετε πάντα ἃ ἡ
μεις ποιοῦμεν ὧδε σήμερον, 2) ἕκαςον
τὸ ἀρεςὸν 3) ἐνώπιον αὐτοῦ;
Ἐν πᾶσιν οἷς κατεσκήνωσαν τόποις,
θυσίας προσήνεγκαν τῷ δεσπότη
Θεῷ, πρὶν μὲν τὴν σκηνὴν κατασκευά
ζεθαι, ἐκ λίθων αὐτοφυῶν οἰκοδομοῦν-
τες θυσιαςήρια, μετὰ δὲ τὴν ταύτης
κατασκευὴν, ἐν ταύτη τὰς θείας λει
τουργίας ἐπιτελοῦντες, οὐκ ἐν ἑνὶ 4) μένα
τοι τόπῳ ταύτας ἐπετέλουν, ἀλλ᾿ ἐν ἑ
κάτω σαθμῷ. συνεχῶς γὰρ μετέβαινον.
5) ἅτε δὴ τεσσαρακονταετῆ χρόνον ἐν
τῇ ἐρήμῳ 6) καταλύσαντες, ἀπαγορεύει
τοίνυν ἐν τῇ γῆ τῆς ἐπαγγελίας τὰ
παραπλήσια δρᾶν, ἵνα μὴ πρόφασιν
λάβωσι τοῖς ψευδωνύμοις 7) θύειν θεοῖς.
παρεγγυᾷ δὲ ἐν ἐκείνῳ μόνῳ τῷ τόπῳ
τας θείας ἐπιτελᾶν λειτουργίας, ὃν ἂν
εκλέξηται Κύριος ὁ Θεός ἐν ἐκείνῳ τῷ τό
πῳ καὶ θύειν καὶ 8) εὐωχείσθαι παρακε-
λεύεται. ἔται γάρ φησιν ὁ τόπος, ὃν ἂν
ἐκλέξηται Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν, ἐπικλη-
θῆναι ἐκεῖ τὸ ὄνομα αὐτοῦ, ἐκεῖ οἴσετε
πάντα ὅσα ἐγὼ ἐντέλλομαι ὑμῖν σήμερον,
τὰ ὁλοκαυτώματα ὑμῶν, καὶ ο)τάθυ
σιάσματα ὑμῶν, 10) τὰ ἐπιδέκατα ὑμῶν,
καὶ τὰς ἀπαρχὰς τῶν χειρῶν ὑμῶν,
καὶ τὰ δόματα ὑμῶν, καὶ τὰ ἑξῆς.
τα
1) οὐ γάρτοι τῶν. Cod. et Fic. οὐ γὰρ τοιούτων.
Ο
τα
اد
τα
2) Cod. et Fic. έκαςος. Bene,
fecundum lectionem τῶν ὁ. 1. c. 3) ἐνώπιον. Vterque ἐναντίον, quæ eft lectio
Cod. alex. 4) μέντα. Vterque μέν. 5) ἅτε δή. Def. vtroque loco. 6) Vter-
que καταναλώσαντες. 7) θύειν. Def. vtroque loco. Supplendam effe hanc vo-
cem iam vidit PICVS. 8) εὐωχεῖναι. Vterque εύχεθαι. 9) τὰ ὑμῶν.
Vterque καὶ τὰς θυσίας του τα χειρῶν ὑμῶν. Def, vtroque loco.
b) Ibid. verf. II.
α) Deut. 12, &
QVAST. IN DEYTER. CAP. XII. '269
εν
τα
α) τὰ δὲ δόματα οἱ λοιποὶ τὰ ἑκούσια ήρ- terpretati funt fpontanea, id eft,
μήνευσαν τουτέςιν ὅσα ἂν ἑκόντες προσ- vitis. Deinde poftquam inhibuit
προστα
quæcunque offerre fponte volue-
ενεγκεῖν 2) ἐθελήσητε. εἶτα απαγορεύ‐ oferre facrificia in omnni loco,
τὸ
σας το ἐν παντὶ τόπῳ τας θυσίας carnes edere volentibus permific
προσφέρειν, εἰ κρεῶν μεταλαβεῖν ἐπι-
θυμήσαιεν, μεταλαβῶν συνεχώρησεν,
ἐν οἷς κατοικοῦσι πόλεσι τοῦ μὲν ἱερέως
θύοντος, τοῦ δὲ αἵματος εἰς τὴν γῆν ἐκ.
χεομένου. ἐκέλευσε δὲ καὶ τὸν ἀκάθαρτον
σὺν τῷ καθαρῷ τῶν τοιούτων ἀδιαφέ-
ρως ἀπολαῦσαι, κρεῶν· διδάσκων ὡς τὰ
τοιαῦτα θύματα κοινά ἐςι, καὶ οὐθεῖα.
τῶν γὰρ 3) δὴ θυσιῶν οὐκ ἐξὸν ἦν τοῖς
ἀκαθάρτοις 4) μεταλαμβάνειν. ὅθεν εἰ-
κότως ἐπήγαγε φάγετε αὐτὸ ὡς δος-
κάδα ἢ ἔλαφον. ταῦτα δὲ καθαρὰ μὲν
ἦν, εἰς δὲ θυσίαν οὐ προσεφέρετο.
ΕΡΩΤ. ί.
ως
Τὰς δεκάτας τοῖς ἱερεῦσι προσφέρειν vo-
μοθετήσας, πῶς ἔφη, οὐ δυνήση φαγεῖν
ἐν ταῖς πόλεσί σου τὰ ἐπιδέκατα τοῦ
σίτου σου, καὶ τοῦ οἴνου σου, καὶ
τοῦ ἐλαίου σου;
.
Δύο δεκάτας ἀφιεροῦσθαι τῶν ὄντων
προσέταξε καὶ τὴν μὲν τοῖς Λευῒ
ταις προσφέρεθαι, τὴν δὲ ἄλλην διαπι-
πράσκεθαι, καὶ τὴν ταύτης τιμὴν εἰς
τὴν αὐτῶν εὐωχίαν, καὶ τὴν τῶν χηρῶν,
καὶ τῶν ὀρφανῶν, καὶ τῶν προσηλύτων
αναλίσκεσθαι θεραπείαν. ευωχείσθαι δὲ
αὐτοὺς ἐκέλευσε παρὰ τὸν θεῖον νεών.
ταῦτα δὲ ὁ πάνσοφος νενομοθέτηκε Κύ-
βιος, τῆς τῶν ψευδωνύμων αὐτοὺς θεων
πλάνης ἐλευθερῶν. ἐπειδὴ γὰρ ὁ τῆς
· ἀσεβείας διδάσκαλος, δια γατριμαργίας
καὶ φιληδονίας ἐξανδραποδίζων τῶν αν-
θρώπων τὸ γένος, ταῖς δαιμόνων ἑορταῖς
πολλὰς ἀνέμιξε παιγνίας, ἐκείνης τὸν
Ο
in vrbibus, in quibus commora-
bantur, facrificante facerdote, et
καίτque vt fine difcrimine, tam
fanguine fuper terram effufo:
iuftitque vt fine difcrimine, tam
mundi quam impuri, carnibus
vtantur huiusmodi: docens hu-
iusmodi viétimas non effe diui-
nas, fed communes. Nam de
facrificiis non licebat immundis
Vnde merito fubiunxit: a) Edite
hominibus quicquam fumere.
illud, veluti capream, aut ceruum,
Hæc quippe munda quidem erant,
non tamen offerebantur in facri-
ficium.
INTERR. X.
Cum lege cauerit oferri decimas
facerdotibus, quomodo dixir, Non
poteris in vrbibus tuis edere deci
mas frumenti tui, vini tui,
D
et olei tui? b)
uas rerum decimas dedicari
præcepit, et vnam Leuitis
oferri, alteram autem vendi, et
pretium eius ad * conuiuium ipfo *
rum, et curam viduarum, or
phanorum, et aduenarum adhi-
beri. Epulari vero eos iuffit iuxta
facrum templum. Porro fapien-
tiffimus Dominus ifta lege com.
plexus eft, liberans eos ab erro
re falforum Deorum.
-Etenim
quia doctor impietatis, humano
genere gulæ et voluptatum ille-
cebris fubiugaro, feftis damo-
num ludicra permulta inferuit,
folertifimus Dominus, Iralemn
ab
at-
1) τὰν ἡρμήνευσαν. Hoc Scholion fine THEODOR. nomine ad Deut. 12, 11, 11-
tulit Bosivs. 2) Vterque ἐθελήσατε.
2) Vterque εθελήσατε. 3) δή. Def. vtroque loco. 4) Ver
que λαμβάνειν.
a) Deut. 12, 15. 22. b) Ibid. verſ, 17-
270
B. THEODORETI
}
ab illo errore liberans, etiam de
his quæ pertinent ad fefta leges
fcripfit, et facrificia permifit, et
inftrumenta mufica tolerauit, et
iufit epulari, talibus oblectamen-
tis idolorum impium cultum in-
pediens.
INTERR. XI.
-Cur tam frequenter interdicit
efum fanguinis ? a)
Ipfemet legislator afferuit fangui-
nem animalis effe ipfius ani.
măm. Exiftimo tamen et alium
effe legis fcopum, nempe vt cru-
entum eorum faner animum. Si
enim manducare fanguinem ani-
malium ratione carentium eft ani.
inam edere, multo fceleftius erit
animam rationalem a corpore fe-
parare.
INTERR. XII
1
Oua virtute propheta contraria do.
cens edit miracula ? b)
Dermittente Deo damones ope.
rantur. Sic et Pharaonis ma-
nec
gi prodigium virga, et fuuii, et
ranarum ediderunt, concedente
fapientisfimo Deo, propter eius
qui imperabat infaniam. Iusfit
enim vt plagas a Deo miffas auge.
rent ipfi, qui tamen diffoluere
fupplicia non potuerunt,
fciniphes producere. Nam quæ
Deus conceflit, ea fola operati
funt: quod etiam hic declarauit.
Dixit enim : c) Si furrexerit
in te propheta, qui fomnium
fomnier, et ediderit fignum vel
prodigium, et euenerit fignum vel
prodigium quod locutus εἶὶ αd τε,
eft ad te
Ἰσραὴλ ἀπαλλάτων τῆς πλάνης ὁ εἰς
μήχανος 1) Κύριος, καὶ τὰ περὶ τῶν ἑορ
τῶν ἐνομοθέτησε. καὶ τὰς θυσίας συν
εχώρησε, καὶ τῶν μουσικῶν ὀργάνων ή-
νέχετο, καὶ εὐωχεῖσθαι προσέταξε, καὶ
ταῖς τοιαύταις ψυχαγωγίαις τὴν τῶν
εἰδώλων ἐκκόπλων ασέβειαν.
ΕΡΩΤ. ια.
Ο
Τί δήποτε συνεχῶς ἀπαγορεύει τὴν
τοῦ αἵματος βρῶσιν ;
Ἔφη μὲν καὶ αὐτὸς ὁ νομοθέτης, ὅτι
τὸ αἷμα αὐτοῦ ψυχὴ αὐτοῦ ἐςι·
πλὴν οἶμαι τὸν νόμον καὶ ἕτερον πραγ
ματεύεθαι. τὴν μιαιφόνον γὰρ αὐτῶν
ἰατρεύει γνώμην. εἰ γὰρ τὸ τῶν ἀλόγων
αἷμα φαγείν, 2) ψυχήν ἐςι φαγείν, πολ-
λῷ μᾶλλον ἀνόσιον τὸ τὴν λογικὴν ψυ
χὴν χωρίσαι τοῦ σώματος.
Ἐκ
το
ΕΡΩΤ. β.
Εκ ποίας δυνάμεως ὁ τὰ ἐναντία διδά
σκων προφήτης θαυματουργεί;
Τοῦ Θεοῦ συγχωροῦντος ἐνεργοῦσιν οἱ
δαίμονες, οὕτω καὶ τοῦ Φαραὼ οἱ
φαρμακοὶ, καὶ τὸ τῆς ῥάβδου, καὶ τὸ τε
ποταμοῦ, καὶ τὸ τῶν βατράχων εἰς
γάσαντο ἐνδεδωκότος τοῦ πανσόφου
Θεξ δια τὴν τὸ 3) προστάτ]οντος ἄνοιαν.
ἐπιτείνειν γὰρ αὐτοῖς ἐκέλευσε τὰς θεη
λάτους πληγάς, λύειν μέντοι τὰς τις
μωρίας οὐκ ἴχυον, οὔτε μὴν τὸν σκνίπα
ἐξαγαγεῖν ἠδυνήθησαν. ἃ γὰρ συνεχώς
ρησεν ὁ Θεὸς εἰργάσαντο μόνα. τοῦτο
και ἐνταῦθα δεδήλωκεν. εἰρηκώς γάς,
4) ἐὰν ἀναςῇ ἐν σοὶ προφήτης ἐνυπνιαζό
μενος 5) ἐνύπνιον, καὶ δώσει σημείον ἢ τέ
ρας, καὶ ἔλθῃ τὸ σημεῖον ἢ τὸ τέρας, ὃ
ἐλάλησε
εν
اد
اد
2) Κύριος. Abeft a Cod. et edit. Fici. 2) ψυχὴν φαγεῖν. Def. in Cod.
3) προστάττοντος. Cod. et Fic. πράττοντος. 4) ἐὰν κ. τ. λ. Hæc omnia fere
fecundum leftiones Cod. alex. expreffa funt. 5) ἐνύπνιον. Cod. et PIG
ἐνύπνια. Reliqua huius loci verba in Cod. et apud erc. ita contrahuntur,
Πως τοῦ ὅτι πειράζει και τα διανοίας ὑμῶν. Picvs autem leg. πειράζῃ. Minus bene
α) Deut. 12, 13. b) Ib. c. 13, 1. fqq. c) Ib. verf. I, 2.
1
OVAST. IN DEYTER. CAP. XIII. XIV. 271
اد
μη
ενι
ἐλάλησε προς σε καὶ ἔπη, πορευθῶν
μεν, καὶ λατρεύσωμεν θεοῖς ἑτέροις οἷς
οὐκ οἴδατε· οὐκ εισακούσεθε τοῦ προφή-
του ἐκείνου, ἢ τοῦ ἐνυπνιαζομένου τὸ ἐνύ-
πνιον ἐκεῖνο, ὅτι πειράζει ὑμᾶς Κύριος ὁ
Θεὸς ὑμῶν, εἰ ἀγαπᾶτε Κύριον τὸν Θεὸν
ὑμῶν ἐξ ὅλης τῆς καρδίας ὑμῶν, καὶ ἐξ
ὅλης τῆς διανοίας ὑμῶν. τοιγάρτοι τοῦ
Θεοῦ συγχωροῦντος ὁ ψευδοπροφήτης
τερατουργεί. διδασκόμεθα δὲ μὴ προσ-
έχειν σημείοις, ὅτ᾽ ἂν ὁ ταῦτα δρῶν ἐναν
τία τὴ εὐσεβεία διδάσκει. ἐκέλευσε δὲ καὶ
τὸν ψευδοπροφήτην αποκτανθῆναι, καὶ
τὸν λαὸν τῆς πονηρᾶς διδασκαλίας &
παλλαγῆναι. ἀφανιεῖτε γάρ φησι τὸν
πονηρὸν ἐξ ὑμῶν αὐτῶν. ἐπειδὴ δὲ καὶ
συνέβαινεν, ἢ ἀδελφὸν, ἢ φίλον, ἢ συγγε.
νῆ τῇ πλάνη δεδουλευκότα πειραθῆναι
Φενακίσα, καὶ ἄλλους, ἀναγκαίως καὶ πει
οὶ τούτου νενομοθέτηκε, καὶ προσέταξε
δῆλον ἀποφανθῆναι τὸν τῆς 1) ἀσεβείας
διδάσκαλον, καὶ πρῶτον ἀφεῖναι λίθον τὸν
τῶν τοιούτων 2) ὑπακούσαντα λόγων˙
εἶθ' οὕτως πάντα τὸν λαὸν καταλεῦσαι
τὸν αλιτήριον, καὶ τῇ 3) τούτων τιμωρία
σωφρονισθῆναι τοὺς ἄλλους.
ων
اد
اد
ΕΡΩΤ. .
Τί ἐςιν, 4) οὐ φοιτήσετε, καὶ οὐκ 5) ἐπιθή.
σετε φαλάκρωμα ἀνὰ μέσον τῶν ὀ
φθαλμῶν ὑμῶν ἐπὶ νεκρῷ;
ῶν δυσσεβῶν ἐθνῶν ἀπαγορεύει τὰ
ἔθη καὶ διὰ μὲν τοῦ οὐ φοιβήσετε,
τὰς μαντείας ἐξέβαλε. φοῖσον γὰρ τὸν
ψευδόμαντιν ἐκάλουν τὸν Πύθιον. διὰ δὲ
τοῦ, οὐ ποιήσετε φαλάκρωμα ανα μέσον
τῶν ὀφθαλμῶν ὑμῶν ἐπὶ νεκρῷ, τὴν τοῦ
πένθους απηγόρευσεν ἀμετρίαν. τινὲς
μὲν γὰρ τῶν ἀλλοφύλων ἐθνῶν τὰς τῆς
et dixerit, Eamus et feruiamus
Diis aliis quos nefcitis, non au-
diatis prophetam illum, vel eum
qui fomniauit illud fomnium: quia
tentat vos Dominus Deus vefter,
au diligatis Dominum Deum ve
ftrum ex toto corde veftro, et ex
tota mente veftra. Itaque per
miffu Dei pfeudopropheta pro-
digiora facit. Iuftuimur autem,
πon attendendum effe fignis,
quando is qui edit illa, pietati
contraria docet. Iuffit porro et
pfeudoprophetam interfici, et li-
berari populum a praua dodri-
na: Remouebitis enim, *ait, a) ma. *
rideret Grater, amicus, aur
lum e vobis, Et quia poterat
accidere, vt frater, amicus, aut
conaretui aliis imponere, neces-
fario de hoc etiam legem tulit,
et conftituit vt manifeftus fiat
impietatis ille magifter, et in
εὐιπα primum lapidem mittat il
dierit, et ita populus vniuerfus
le qui huiusmodi fermones au-
nefarium illum lapidibus obruat:
νt horum fupplicio fapiant alii.
cognatus huic inferuiens errori
INTERR. XIII.
Quid fibi vult, Non augurabimini,
neque caluitium inducaris vobis in-
ter oculos veftros fuper
mortuo ? b)
A
rcet eos a moribus impiarum
gentium. Et per illud qui-
dem, Non augurabimini, explo
fit vaticinia. Phabum enim fal-
fum vatem Pythium appellabant.
Per ifta vero, Non facieris caluirium
inter oculos veftros Juper mortuo, lu-
tum immodicum prohibet. Quæ.
dam enim extranearum gentium
pilos
1) ασεβείας. Cod. et exc. εὐσεβείας. Minus bene. 2) ὑπακούσαντα. Vterque
ἐπακούσαντα. 3) Cod. τούτου. 4) οὐ φοβήσετε. Hoc etiam loco exprimitur
leftio Cod: alex. cum a vatic. hæc abfint. 5) Cod. επιθήσεται.
}
a) Deut. 13, 5. ↓) Ibid. c. 14. I.
t
272
B. THEODORETI
pilos capitis abradebant, et hos
offerebant mortuis, alii pilos bar-
bar, alii fuperciliorum. Lex di-'
vina prohibuit ifta fieri. Quod
autem duas decimas omnium re-
rum feponi iufferit, hic manife-
fte declarauit. Decimam enim,
inquit, as offeres omnium prouen-
tuum feminis tui, proucntum agri
tui `quotannis, et comedes de eo
coram Domino Deo tuo, in loco
quem elegerit Dominus Deus tuus,
vt inuocetur nomen eius ibi. Quod
fi vnica effet decima, quomodo
fieri potuiffet, vt eam Leuitæ
caperent, et eadem in conuiuium
offerentium expenderetur ? Ve
rum fatis conftat, eum decimam
vnam Leuitis attribuiffe, alteram
autem offerentium epulis: quod
quidem etiam fubfequentia de-
monftrant. Si enim, ait, b) lon-
gior fuerit via, vende, et fu-
mens pretium, ito ad locum quem-
cumque elegerit Dominus Deus
tuus, et da argentum pro omni
quodcunque concupierit anima tua,
de bobus, aut ouibus, aut υίπο,
vino,
aut ficera, aut omni quod concu-
pierit anima tua: er comedes ibi
ante Dominum Deum tuum, et
er Leuita qui eft in urbibus
tuis, quia non eft illi pars, neque fors
til,
quæ
recum. Deinde ftatuit de his
donari debeant Leuitis. c) Poft tres
annos afferes omnem decimam fru.
2
et
Etuum tuorum in anno illo,
depones illam in urbibus tuis, et ve-
Ο
w
κεφαλῆς ἀπεκάροντο τρίχας, καὶ ταύ
τας προσέφερον τοῖς νεκροῖς· τινὲς δὲ τὰς
τῶν γενείων, ἄλλοι τὰς τῶν ὀφρύων. ταῦ
τα γίνεσθαι ὁ θεῖος ἀπηγόρευσε νόμος.
ὅτι δὲ δύο δεκάτας ἀφορίζεθαι πάντων
προσέταξε, σαφῶς ι) ἐνταῦθα δεδήλωκε.
δεκάτην γάρ φησιν ἀποδεκατώσεις παν
τὸς γεννήματος 2) τοῦ σπέρματός σου
τὸ γέννημα τοῦ ἀγροῦ σου ἐνιαυτὸν κατ᾽
ἐνιαυτόν· καὶ φαγῇ αὐτὸ ἐναντίον Κυρίου
τοῦ Θεοῦ σοῦ, ἐν τῷ τόπῳ ᾧ ἐὰν ἐκλέξη-
του Κύριος ὁ Θεός σου ἐπικληθῆναι τὸ
ὄνομα αὐτοῦ ἐκεῖ. εἰ δὲ μία δεκάτη ἦν
πῶς οἷόν τε καὶ τοὺς Λευίτας λαμβάνειν
καὶ τοὺς προσκομίζοντας ευωχείσθαι
ἀλλὰ δῆλον ὡς τοῖς μὲν Λευίταις μίαν δε
κάτην απένειμεν, ταῖς δὲ τῶν προσφερόν
των ευωχίαις ἑτέραν. τοῦτο δὲ δηλοί και
καὶ
τὰ ἐπαγόμενα. ἐὰν γάρ φησιν 3) ἢ ἡ ὁδὸς
μακρὰν ἀπὸ σοῦ, διαπώλησον, 4) και λα
ζὼν τὴν τιμὴν, εἰς ἐκεῖνον ἴθι τὸν τόπον
ὃν ἂν ἐκλέξηται Κύριος ὁ Θεός σου. καὶ
δὸς τὸ ἀργύριον εἰς πᾶν ὃ ἐπιθυμεῖ ἡ ψυ
χή σου. ἐπὶ βουσὶν, ἢ ἐπὶ προβάτοις, ἢ
ἐπὶ οἴνω, ἢ ἐπὶ σίκερα, ἢ ἐπὶ παντὶ ᾧ ἐπι-
θυμῷ ἡ ψυχή σου. καὶ φαγῇ ἐκεῖ ἐναν
τίον Κυρίου τοῦ Θεοῦ σου, σὺ καὶ ὁ οἶκός
ό
σου, και ὁ Λευίτης ὁ ἐν τοις πόλεσί σου,
5) οτι οὐκ έςιν αὐτῷ μερὶς οὐδὲ κλῆρος με
اد
ον αν
η
اد
اد
η
Ο
ω
τά σου. στα περὶ τῶν ὀφειλόντων δοθῆς
ναι τοῖς Λευίταις νομοθετε. μετὰ τρία
ἔτη ἐξοίσεις πᾶν τὸ ἐπιδέκατον 6)τῶν γεν-
νημάτων σου ἐν τῷ ἐνιαυτῷ ἐκείνῳ καὶ
θήσεις αὐτὸ ἐν ταῖς πόλεσί σου
TO
και
ἐλεύ
σεται
1) ἐνταῦθα δεδήλωκε. Cod. et Fic. addunt: ὅτι δύο δεκάτας προσάγειν νενομοθέτηκε
τῷ λαῷ· μίαν τοῖς Λευίταις καὶ μίαν εἰς λόγον δοχῆς εὐωχίας. Hæc a loco ifto
non aliena effe, patet ex fequentibus. 2) του τοῦ Θεοῦ σου. Cod. et
z Ic. facto compendio, ἕως ἐν τῷ τόπῳ κ. λ. 3) ᾖ. Def. vtroque loco, vti
polt μακραν fequitur είη. 4) καὶ
sty
καὶ ὁ Λευίτης. Vtroque loco, per com-
pendium, ἕως καὶ σὺ καὶ ὁ Λευ. κ. λ. 5) ότι και μετά σου. Def. vtroque loco.
6) τῶν και πόλεσί σου. Vtroque loco iterum faftum eft compendium, ἕως
φράγονται και καλο
a) Deut, 14, 22, 23, b) Ib. ver£ 34 - 27-
c) Ib. verf, 28.29.
QVAST. IN DEV TER. CAP. XIV-XVI
273
1
ως
σεται ὁ Λευίτης* ὅτι οὐκ ἔσιν αὐτῷ μερὶς
οὐδὲ κλῆρος μετά σου καὶ ὁπροσήλυτος,
καὶ ὁ ὀρφανὸς, καὶ ἡ χήρα, οἱ ἐν ταῖς πό-
λεσί σου καὶ φάγονται, καὶ ἐμπλησθής
σονται, ἵνα ευλογήση σε Κύριος ο Θεός σε
ἐν πᾶσι τοῖς ἔργοις σου οἷς ἂν ποιῆς.
1)ἰςέον δὲ, ὡς Ιώσηπος, ἐντεῦθεν λαβών
ἀφορμὴν, μᾶλλον δὲ καὶ τὸ Ἰουδαίων ἐπι.
σάμενος ἔθος ὡς Ἰουδαίος, τρεις ἔφη δεν
κάτας προστεταχέναι τὸν νόμον προσ-
Φέρεθαι, τὴν μὲν τοῖς Λευίταις, τὴν δὲ
τοῖς ὀρφανοῖς καὶ ταῖς χήραις, τὴν δὲ
ἄλλην ταῖς τῶν προσφερόντων ευωχίαις,
ΕΡΩΤ. δ'.
ιὰ
Διατὶ τὸ πεπηρωμένον πρωτότοκον
απαγορεύει προσφέρειν ;
τῶν ἀλόγων παιδεύων τους λογι.
κοὺς, ἄρτιον ἔχειν τὸ φρόνημα, πρὸς
πᾶν ἔργον ἀγαθὸν ἐξηρτισμένον.
Ο
ΕΡΩΤ.
Τίς ὁ τῶν ἀζύμων λόγος.
Ο νόμος ἡμᾶς ἐδίδαξεν. ἔφη γὰρ,
ἁπλὰ ἡμέρας 2) φαγῇ ἄρτον κακώ-
σεως, ὅτι ἐν σπουδῆ ἐξήλθετε ἐξ Αἰγύ-
πλου. ἀποχρώντως δὲ καὶ περὶ τούτου εἰ
ρήκαμεν ἤδη τὴν Ἔξοδον ἑρμηνεύοντες.
ΕΡΩΤ. 5.
εν
Τί ἐςι, δικαίως τὸ δίκαιον διώξετε;
το
>
Κατὰ τὸν τοῦ δικαίε, φησὶ σκοπὸν, μη
K
δόξαν κενὴν, μηδὲ διὰ θεραπείαν
ἀνθρωπίνην, ἀλλὰ δι' αὐτὸ τὸ ἀγαθὸν,
3) μετέρχου τὸ ἀγαθόν. εἰσὶ γάρ τινες,
γνώμη μὲν οὐ τιμῶντες τὸ δίκαιον, διὰ δὲ
τοὺς ἀληθῶς τιμῶντας τὸ δίκαιον, ὑπρα
κρινόμενοι τιμᾶν τὸ δίκαιον.
ου
}
niet Leuita, quia non eft et pars,
neque fors tecum, et aduena, et
pupillus, et vidua, quotquot in
vrbibus tuis, et comedent, et fa-
turabuntur, ur * benedicar tibi Do. * .
minus Deus tuus in omnibus ope-
ribus tuis, que egeris. Scien-
dum, quod Iofephus, inde na-
tus occafionem, aut potius Iu-
dæorum morem probe fciens,
quippe cumn effet Iudzus, affe
ruerit, legem conftituiffe, vt tres
offerrentur decima, vna Leuitis,
altera pupillis et viduis, tertia in
epulum offerentium.
INTERR. XIV.
Quare primogenitum - mutilatun
prohibet offerre? a)
Perea qua ratione carent in-
ftruens homines ratione præ-
ditos, vt perfeétam mentem ha-
beant, ad omne opus bonum in-
ftru&tam.
INTERR. XV.
Quænam azymorum eft ratio?
I ex docuit nos. Ait enim, b) Se-
L ptem diebus comedes pancm af-
fictionis : quoniam cum fefinatione
egredi eftis ex Aegypto. Sed iam
abunde de hoc diximus, cum Exo-
dum interpretaremur.
INTERR. XVI.
Quid hoc eft, Tufte perfequemini
quod iuftum eft ? c)
uxta
τυχη vini iudi intentioneumain-
quit, non ob gloriam,
neque vt homines demnerearis, fed
ipfius boni gratia bonum confecta-
re. Sunt enim quidam, qui animo
quidem nihili faciunt quod iuftum
eft, attamen propter eos qui reue-
ra quod iuftum eft amplectuntur
fimulant honore fe profequi quod
iuftum eft.
INTERR,
1) ισέον δέ. Cod. ί. 2) Cod. et Fic. φάγῃ. 3) μετέρχου τὸ ἀγαθόν. Def,
vtroque loco.
a) Deut. 15, 21.
B. Theod. Tom. I.
b) Ih, e. 16, 30 c) Ib. verf. 28.
CA
274
B. THEODORETI
INTERR. XVII.
Ouid fibi vult hoc, Si verbum tuum
difcernere non poffit inter fanguinem
et fanguinem, inter iudicium er iu-
dicium, inter tatum et tactum,
et qua fequuntur? a)
Si iudicando non poffis, inquit,
S'
inueftigare verum, aut proba-
re fitne corpus leprofum, (hoc
enim tactumn vocat, neque airce
pere vtrum vitiligo fit,an lepra : ne
damnaueris, neque iudices ex con-
ie&tura, fed ad templum diuinum
confuge, et facerdoti rem expone,
aut ei cui tum regendi populi cura
commiffa fuerit: et quod ille ius-
ferit, exfequere. Quod fi quis
infatus fuperbia refponfis pontificis
aut iudicis obtemperare noluerit,
morte mulatetur, et fit aliis vtili-
tatis exemplar.
*INTERR. XVIII.
Qua de caufa ftatuit, ne princeps
multiplicet equos ? b)
Tult eos foli Deo fidere. Qua.
Vult
propter beatus Dauid clama-
bat: c) Non faluatur rex per mul-
tam virtutem: et gigas non falua-
bitur multitudine virtutis fuæ. Fal-
lax equus ad falutem multitudine
virtutis fua non faluabitur.
INTERR. ΧΙΧ.
Ouamohrem precipit caprinam certo
dierum numero lugere propinquos
fuos, tum copulari cum eo qui
illam bello fubiugarit? d)
N
mas.
on vult mifceri luctum cum
lætitia, nec cum rifu lacry-
Propterea iufit puellam il-
lam fumere triginta dierum tem-
pus ad lugendum, atque ita f.
nito luktu participem effe con-
verfationis nuptialis. Præterea
ΕΡΩΤ. Α.
Τί ἐςιν, ἐὰν ἀδυνατήση ἀπὸ σοῦ ῥῆμα ἐν
κρίσει ἀνὰ μέσον αἵματος, καὶ ἀνὰ μέσ
σον κρίσεως, καὶ ἀνὰ μέσον ἀφῆς,
καὶ τὰ ἑξῆς;
Ἐαν, φησί, μή τ) δυνηθῆς εὑρεῖν τὸ
Εάν,
اد
ἀληθὲς δικάζων, ἢ τὸ σῶμα τὸ λε
πρὸ δοκιμάζων τοῦτο γὰρ ἀφὴν καλὲ
μηδὲ διαγνὼς εἴτε ἀλφός ἐςιν, είτε λέ-
πρα μήτε κρίνης, μήτε δικάσης ἐξ ὑπο-
ψίας, ἀλλ᾽ εἰς τὸν θεῖον νεῶν ἀπιθι, και
δίδαξον ταῦτα τὸν ἱερέα, ἢ τὸν κατ' ἐκε
νον τὸν καιρὸν τὴν δημαγωγίαν πεπιςευ-
τό
μένον, καὶ τὸ κελευόμενον πλήρωσον. εἰ
δέ τις τύφῳ χρώμενος τοῖς ὑπὸ τοῦ ἀρ-
χιερέως, ἢ τοῦ κριτου λεγομένοις ἀντες
ποι, θανάτω ζημιούπω, και γονέω
τοῖς ἄλλοις ὠφελείας ἀρχέτυπον.
ΕΡΩΤ. .
اذ
in.
υπο
Τί δήποτε κελεύει τὸν ἄρχοντα ἵππους
μὴ πληθύνειν;
Βούλεται αὐτοὺς τῷ Θεῷ μόνῳ θας-
ῥεῖν. διά τοι τοῦτο καὶ Δαβὶδ ὁ μα
κάριος ἐξία· οὐ σώζεται βασιλεὺς διὰ
πολλήν δύναμιν, καὶ γίγας οὐ σωθήσεται
ἐν πλήθει ἰσχύος αὐτοῦ. ψευδῆς ἵππος
εἰς σωτηρίαν, ἐν δὲ πλήθει δυνάμεως
αὐτοῦ οὐ σωθήσεται.
ου
3
ΕΡΩΤ. θ'.
Διατί τὴν αἰχμάλωτον θρηνεῖν τοὺς οἰ
κείους κελεύει ῥητὸν ἡμερῶν ἀριθμόν·
εἶθ᾽ οὕτω συναφθῆναι τῷ ταύτην
τω
ἀνδραποδίσαντι ;
Οὐ βούλεται αναμιγῆναι θρῆνον εὖ
φροσύνη, οὐδὲ μειδιάματι δάκρυον.
τούτου χάριν προσέταξε 2) καιρὸν αὐτὴν
του πένθους λαβεῖν τριάκοντα ἡμέρας
εἶθ᾽ οὕτως τοῦ 3) πένθους ἀπαλλαγεῖσαν
μεταλαχεῖν τῆς γαμικῆς ὁμιλίας, πρὸς
1
*
δέ
1) Cod. et PI C. δυνηθείς. 2) καιρόν. Vterque κόρον, forfan pια κόρην. 3) πένε
θους. In Cod. fequitur λαβεῖν.
a) Deut. 17, 8. b) Ib. verf. 16. c) Pf. 32, 16. 17. d) Deut. 21, 13.
QVÆST. IN DEVTER. CAP. XXI. XXII.
275
T
δὲ τούτῳ καὶ τὴν ἐπιθυμίαν τὴν ἐκείνου
κολάζει, κελεύων μὴ τῆς ἡδονῆς τὸ πά
θος, ἀλλὰ τὸν λογισμὸν τῆς κοινωνίας
ἡγήσασθαι. ἐὰν δὲ μετὰ τὴν κοινωνίαν
δε
viri etiam libidinem reprimit,
iuhens non voluptatis affectum,
fed rationem coniunctioni domi-
nari Quod fi poft copulam du-
cere illam in vxorem recufet, di-
tem
pro mercede copula præce-
1) παραιτήσηται τον γάμον, ἀπολυ- mitri eam, et confequi liberta-
θῆναι προσέταξε, μισθὸν τῆς κοινω-
νίας τὴν ἐλευθερίαν λαβοῦσαν.
ΕΡΩΤ. κ.
Διατί κοινὴν εἶναι βούλεται τὴν τῶν ἐγο-
νέων κατηγορίαν κατὰ παιδὸς
γιγνομένην ;
pit.
INTERR. ΧΧ.
Qua de caufa parentum accufationem
aduerfus filium inftitutam valt
effe communem? a)
Ἐπειδὴ μαρτυρεί τῇ τῆς κατηγορίας Guia veritatem accufationis
Q
2
comprobat accufantium con-
ferente, matrem contradicere, aut
ἀληθείᾳ κατηγορούντων ἡ
συμφωνία. συμβαίνει γὰρ πολλάκις, μά. cordia. Contingit enim plerum-
την τοῦ πατρὸς κατηγοροῦντος, αντες.
πειν τὴν μητέρα ἢ τῆς μητρὸς αἰτιωμέ.
νης, ἀνταπᾶν τὸν πατέρα. τὰ αὐτὰ
μέντοι καὶ ἀμφοτέρων κατηγορούντων,
δῆλον ἔται τῆς κατηγορίας τὸ ἀληθές,
οὗ δὴ χάριν ἀναιρείσθαι κελεύει τὸν οὔ.
τω κατηγορούμενον.
ου
ΕΡΩΤ. κα.
Τί δήποτε τὸν νεοττοὺς ὀρνίθων ευρηκότα,
τούτους μὲν κελεύει λαβῶν, τοὺς
δὲ γεγεννηκότας αφείναι;
Οιλανθρωπίαν παιδεύει, εἰ γὰρ τοὺς
τεκόντας λάβοι, καὶ καταλείποι
τοὺς νεοττούς, ἀπολοῦνται πάντως, οὐκ
ὄντος του τρέφοντος· εἰ δὲ καὶ τούτους
κακείνους θηρεύσοι, διαφθαρήσεται δη-
λονότι τῶν ὀρνίθων τὸ γένος, εἰ πάντες
τὰ ὅμοια δράσαιεν.
A
ΕΡΩΤ. κβ'.
Τίνος χάριν ςεφάνην τῷ δώματι
γενέθαι παρεκελεύσατο;
Ἐ δίδαξε τὰ ἑξῆς, ἔφη γαρ, καὶ οὐ
σου, έαν
que, patre fine caufa flium de-
conquerente matre patrem relu-
Gari, Vbi vero rem eandem ain
bo deferunt, perfpicua eft accu
fationis veritas, propter quam in-
terfci iubet eum qui fic accufa-
tus erat.
INTERR. ΧΧΙ.
Quare ftatuit, vt is qui pullos auis
cularum repererit, eos capiat,
parentes autem dimit-
tat? b)
umanitatem docet. Si enim
parentes capiat relictis pul-
lis, interibunt plane, cum defit
qui nutriat eos. Sin autem hos
et illos venando capiat, peribit
vtique genus auium, fi omnes
talia committant.
INTERR. XXII,
Cur bortatus eft ambitu, circumdare
tectum planum? c)
Subfequentia docent. Ait enim,
Et non committes cædem in
domo tua, fi cadat, qui * cadit ex
Cum enim ratione nos coho.
ποιήσεις φόνον ἐν τῇ οἰκία σου,
πέσοι ὁ πεσὼν ἀπ' αὐτοῦ. λόγῳ γὰρ κα
ο
ἡμᾶς τιμήσας, βούλεται τούτῳ εἰς δέον
κεχρήθαι, καὶ πάντων προμηθεία,
1) Cod. παραιτήσαιτο.
neftauerit, ea vult nos vti quando
res exigit, et omnibus confulere,
S2
a) Deut. 21, 19. b) Ibid. d. 22, 6. 7. 6) Ibid, verf. 8.
nec
276
B. THEODORETI
1
nec imprudenter omnia Deo com-
mittere, fed quæ in nobis funt
conferentes, auxilium inde fpera-
re. Ita dum feminamus, non col.
locamus Aduciam in terra: fed be-
neuolentiam diuinam præftolamur.
Et dum medicis vtimur, certo fci-
mus a Deo procedere, quæ per
eos confertur, fanitatem. Tantum
enim valet ars, quantum voluerit
is qui donauit illam.
INTERR. XXIII.
Quid hoc eft, non conferes vineam
tuam variis, ne fanctificetur quod
natum fuerit, et femen ipfum quod.
cumque feminaueris, una cum
fruclu vinceæ tuæ? a)
Et
videt. Terra enim confita di-
neque vites conferi.
τα
καὶ μὴ ἀνοήτως πάντων παραχωρείν
τῷ Θεῷ ἀλλὰ τὰ παρ᾽ ἑαυτῶν συνεισ
φέροντας ἀναμένειν τὴν ἐκεῖθεν βοή
θειαν. οὕτω σπείροντες οὐ θαῤῥοῦμεν τῆ
γῆ, ἀλλὰ τὴν θείαν φιλανθρωπίαν προσ-
μένομεν και χρώμενοι ἰατροῖς, ἴσμεν ὅτι
τοῦ Θεοῦ τὸ διὰ τούτων ἰάσαθαι
τοσαῦτα γὰρ ἡ τέχνη δύναται, ὅσαπες
ὁ ταύτην δεδωκώς βούλεται.
ΕΡΩΤ. κγ'.
Τί ἐςιν, οὐ κατασπερᾶς τὸν ἀμπελῶνα
cou διάφορον, ἵνα μὴ ἁγιασθῇ τὸ γεννη-
μα, καὶ τὸ σπέρμα, ὃ ἂν σπείρης
μετὰ τοῦ γεννήματος τοῦ
ἀμπελῶνος σου;
t inexplebili Gti occafionem καὶ τὴν ἀπλησίαν ἐκκόπτει, καὶ αὐ
præripir, et agricolis pro- τῶν προμηθεῖται τῶν γεωργούντων.
verfis feminibus, exiliores fru. πλείονα γὰρ ἡ γῆ σπέρματα δεχομένη,
atus producit. Præcipit ergo, ἐξιτήλους δίδωσι τοὺς καρπούς. κελεύει
neque permixta femmina fpargere, τοίνυν μήτε αναμεμιγμένα σπέρματα
Deinceps 1) καταβαλῶν, μήτε μὴν τὰς ἀμπέλους
σπείρειν, εἶτα τῷ παραβαίνοντι δίδωσιν
ἐπιτίμιον, τὴν τοῦ κέρδους κολάζων ἐπι-
θυμίαν. ἐκέλευσε γὰρ 2) ἑαυτῷ τὰ τοι
αῦτα προσφέρεθαι. τοῦτο γὰρ εἶπεν,
ἵνα μὴ ἁγιασθῇ τὸ γέννημα.
mulcta transgreffori indicta, re-
prehendit lucri cupiditatem. Νam
hæc fibi ipfi offerri iuffit. Si·
quidem ait, ne fanitifcetur quod
natum eft.
INTERR. XXIV.
Cur iisdem panis plefti iubet eum
qui defponfatam alteri corru-
perit, quibus adulte-
rum? b)
Q
uoniam defponfationis ei co-
aptauit fymbola: vnde et-
iam ipfam vxorem appellauit, c)
Humiliauit enim vxorem proximi.
Hunc in modum fancta quoque
Virgo nuncupata eft vxor Iore-
phi. Ne rimeas, ait, d) accipere
Mariam coniugem tuam.
1) Cod. καταβάλλειν.
ΕΡΩΤ. κδ'.
•
Διατί τῷ μοιχῷ παραπλησίως κολάζε
θα κελεύει τον φθείροντα τὴν
ἄλλῳ μεμνηςευμένην ;
Ἐπειδὴ τὰ τῆς μνηςείας 3) αὐτῇ συν
ήρμοσαν σύμβολα ὅθεν καὶ γυναῖκ
και 4) αὐτὴν προσηγόρευσεν. ἐταπείνω-
σε γάς φησι τὴν γυναῖκα τοῦ πλησίον.
κατὰ τοῦτο καὶ ἡ ἁγία παρθένος γυνή
τοῦ Ἰωσὴφ ἐχρημάτισεν· μὴ φοβηθῆς
γάρ φησι παραλαβών Μαριάμ τὴν γυνα
ναϊκά σου.
ΕΡΩΤ.
2) ἑαυτῷ. Cod. αὐτῶν. Pic. αὐτῷ. 3) Cod. αὐτοῦ.
4) αὐτὴν - γυναίκα. Hæc ob ὁμοιοτέλευτα, vt videtur, omiffa funt in Cod.
a) Deut. 22, 9. b) Ib. verf. 22. fqq. c) Ib. verf. 24. d) Matth. 1, 20-
འ
·
QVAST. IN DEVTER. CAP. XXIII.
277
ΕΡΩΤ. κέ.
Διατί τὸν θλαδίαν, καὶ τὸν ἐκτομίαν,
εἰσελθεῖν εἰς ἐκκλησίαν
ἀπαγορεύει;
Τὸ ἄγονον τῆς ψυχῆς διὰ τούτων αι.
επ
νίτεται. αλλοτρία γὰρ Θεοῦ ἡ τῶν
ἀγαθῶν ἀκαρπία. ἄλλως δὲ οὐ μόνον ἐπὶ
τῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῶν κτη-
νῶν ἀπαγορεύει τὰ τοιαῦτα ποιεῖν. εἰς
γὰρ τὴν τοῦ γένους 1) αὔξησιν τὰ γεννη-
τικὰ δεδημιούργηται μόρια. ὥσπερ δὲ
τὴν ἀκαρπίαν ἀπαγορεύει, οὕτως καὶ
τὸν πονηρὸν ἐκβάλλει καρπόν. οὐκ εἶσε
λεύσεται γάρ 2) φησιν ἐκ 3) πέρνης εἰς
ἐκκλησίαν Κυρίου.
ΕΡΩΤ. κς'.
Τί δήποτε τὴν πρὸς Μωαβίτας και Αμ.
μανίτας ἐπιμιξίαν κωλύει, οὐ κατὰ ῥη-
τόν τινα χρόνον, ἀλλ᾿ ἕως εἰς
τον αιώνα;
Η Ερῶτον διὰ τὴν παράνομον αὐτῶν δι
ζαν ἐκ παρανόμου γὰρ 4) γεγέννη.
ται συνουσίας. ἔπειτα διὰ τὴν ἀσέβειαν,
ἧς καὶ τοὺς Ἰσραηλίτας μεταλαχεῖν
παρεσκεύασαν, ὡραίσαντες τὰς γυναι-
κας, καὶ διὰ τούτων αὐτοὺς εἰς τὴν τῶν
εἰδώλων λατρείαν ἀγρεύσαντες, τὸν μέν.
τοι Ἰδουμαῖον, καὶ τὸν Αἰγύπλιον, μετὰ
τρίτην κελεύει προσίεσθαι γενεάν τὸν
μὲν ὡς ἀδελφὸν, τὸν δὲ ὡς εὐεργέτην ἐν
ώς
καιρῷ γεγενημένον. λιμοῦ γὰρ προσπε-
σόντος, 5) εἰς Αἴγυπτον εἰσελθόντες οἱ
πατέρες αὐτῶν διετράφησαν. διδάσκει
τοίνυν ἡμᾶς ὁ νόμος μηδὲ παλαιᾶς εὐες-
γεσίας ἀμνημονεῖν. 6)
1
Ο
ως
INTERR. XXV.
Cur eum, cui contriti aut excifi funt
tefticuli, arcet ab ingreſſu
in ecclefiam? a)
terilitas animæ per hæc denota-
Si
Alienum enim eft a Deo,
fruaus bonorum operum non pro
ducere. Alioqui non folum in
ribus tale quidpiam admitti pro-
hominum genere, fed et in peco-
hibet: propterea quod ad multi-
plicationem generis create fint hæ
partes genitales.
Verum ficuti
fterilitatem interdicit, ita fru&um
malum repellit. Non enim ingre
dietur, inquit, b) ex meretrice na-
tus in Ecclefiam Dei.
* INTERR. XXVI.
Quare non ad certum tempus, fed
in perpetuum vetat eos mifceri
cum Moabitis et Ammo-
nitis? c)
Des
nprimis propter nefandam eo
Im
rum originem, cum ex ille-
gitimo congreflu nati fint.
inde propter impietatem, ad quam
tentauerunt adducere Ifraëlitas,
adornantes vxores, et per eas
ad cultum idolorum illos allici-
cientes. Idumæum tamen et Ae-
gyptium poft tertiam generatio
nem admitti iubet: illum qui
dem tanquam fratrem, hunc ve-
ro tanquam beneficum tempore
opportuno. Vrgente enim fame,
patres eorum in Aegyptum in
gredientes acceperunt alimenta.
Lex igitur docet nos beneficii
olim in nos collati non obliuifci.
3
INTERR.
S
1) Cod. et Fic. αύξην. 2) φησίν. Abeft vtroque loco. 3) Vterque, πορνείας.
4) Vterque γεγένηνται. 5) εἰς Αἴγυπτον. Def. vtroque loco. 6) In Notis
quas LAMB, Bos editioni fur Verfionis τῶν ὁ. adiecit, hæc ad Deut. 23, 3.
leguntur:,, Theodoretus in expofitione huius loci hæc refert: ἐν ἄλλῳ ἀντι-
γράφῳ οὕτως εὗρον· Οὐκ εἰσελεύσεται Μωαβίτης καὶ ᾿Αμμανίτης εἰς ἐκκλησίαν,
3, καὶ ἕως εἰς τὸν αἰῶνα, καὶ ἕως δεκάτης γενεῶς οὐκ εἰσελεύσεται. Hic quo iu-
39
re ad THEOD. pertineant, nefcio.
α) Deut. 23, I. b) Ib. verf. 2. c) Ib. verf. 3.
23
1
1
278
B. THEODORETI
1
INTERR. XXVII,
ΕΡΩΤ. και
Quid hoc eft. Nam Dominus Deus Τί έξιν, ὅτι Κύριος ὁ Θεός σου ἐμπερι
tuus deambulat in caftris
tuis? a)
olet perfape num fatore perfi-
Sol
*
fus peftem producere. Idcir-
co mandat agentibus in exerci-
?
πατεῖ ἐν τῇ παρεμβολή σου
έμε
1) οἶδε πολλάκις δυσοσμίας ὁ μὴς ἐμ-
πιπλάμενος λοιμὸν ἐμποιεῖν.
ἐκέλευσε τοίνυν αὐτοῖς ςρατοπεδευομέ
tu, vt quae egeruntur excremen-
νοις τὴν ἐκκρινομένην καταχωννῦναι κατ
ta, in terram defodiant. Ne au-
μή
tem non obedientes damnum ali. προν, ἵνα δὲ μὴ ἀπειθήσαντες βλάβην
quod inde fentirent, congruen. εἰσδέξωνται, ἀναγκαίως ἐπήγαγεν ὅτι
ter fubdidit: Quia Dominus Deus Κύριος ὁ Θεός σου εμπεριπατεῖ ἐν τῇ
zuus deambular in caftris tuis, et παρεμβολή σου, καὶ τὴν αἰτίαν διδάσκει
caufam docet: Vt eruat re, et
tradar ribi hoftem tuum ante fa
ciem tuam. Sicque docet, nos
nihil agere debere quod fit in-
Hoc enim fubiungit,
Er erunt caftra tua foudia, et non
ingenietur in te rei zurpitudo.
decorum.
te
INTERR. XXVIII,
2) ἐξελέθαι σε, καὶ παραδούναι τὸν
εχθρόν σου πρὸ προσώπου σου. διὰ δὲ
τούτου παιδεύει μηδὲν πράτ ειν παράνο
μον, τοῦτο γὰρ ἐπάγει και 3) ἔται ἡ
παρεμβολή του αγία, καὶ οὐχ 4) ευρεθή
σεται ἐν σοὶ αχημοσύνη πράγματος.
ΕΡΩΤ. κη.
Quid fignificant hac, initians, ini-5) Τί ἐπὶ τελεσφόρος, καὶ τελισκόμενος,
tiatus, et initiatą? b)
Q
uemadmodum nos fideles ap- o
pellamus eos qui funt myfe. Οσπες ἡμεῖς πισοὺς ὀνομάζομεν τοὺς
- « τῶν θείων μυτηρίων μετέχοντας,
οὕτως τετελεσμένους εκάλει τὰ ἔθνη
τους δαιμόνων τινῶν διδασκομένους μυς
σήρια, τελεσφόρον τοίνυν 6) καλεῖ τὸν
μυςαγωγοῦντα, τελισκόμενον δὲ τὸν
μυςαγωγούμενον,
riorum diuinorum participes; ita
gentes vocabant initiatos, qui de-
monum quorundam imbuti erant
myfteris Initiantem igitur dicit
eum qui facris imbuit; initiatum
vero, qui facris imbuitur,
INTERR. XXIX.
Quid eft boç, Quæ egrediuntur e
labiis tuis feruabis ? c)
Vbipromiferis aliquid Deo, exifti.
ma debitum ente quod poiisits
es. Da igitur operam, vt quampri-
mum eam praftes. Hoc enim ait: d)
Non tardabis reddere votum tuum,
quoniam requirens * requirer Do-
ΕΡΩΤ. κθ'.
Τίνα ἐςὶ, τὰ ἐκπορευόμενα διὰ τῶν
χειλέων σου φυλάξη;
Ἐπαγγελλόμενος τῷ Θεῷ, Χρέος γ) νό-
7)
μιζε τὴν ὑπόχεσιν. σπούδασον
τοίνυν ταύτην ἀποδοῦναι συντόμως. τοῦ
το γὰρ ἔφη, οὐ χρονιεῖς ἀποδοῦναι τὴν
εὐχήν σου, ὅτι ἐκζητῶν ἐκζητήσει Κύ
Clos
1) Οδ. Mallem legere είωθε, fi Codicis cuiusdam fuccurreret autoritas, 2) Cod,
et PIC. ἐξελεύσεται. 3) έται. Def vtraque loco. 4) ευρεθήσεται. Hæc lectio
confentit cum Cod. oxon. Recepta lectio Deut. 23, 14. eft ὀφθήσεται. 5) Ver.
ba in quæ h. 1. commentatur THEOD. abfunt a Textu hebraico. Defunt
quoque in edit. complut. vt monuit Basays in Notis ad h. 1. verfionis grace,
() καλεῖ. Bosavs I. c. ἐκέλει, η) Cod. νομίζειν. FIG. νομίζων.
c) Ib. verf. 23. d) Ib, verf. 21.
«) Deut. 23, 14. b) Ib. verf, 18,
QUÆST. IN DEVTER. CAP. XXIV. XXV. 279
•
εν
اد
να
Poftea docens effe in
peccarum.
facultate animi promittere, aut
non, fubiunxit: a) Si autem no-
lueris vouere, non erit tibi pec-
carum. Vnde etiam beatus Da-
vid dicit: b) Reddam tibi vota
mea qua cdixerunt labia mea: et
locutum eft os meum in afictio
ne mea. Denuo ferens legem
de lepra commemorat Mirjam
dicens: c) Memineris qua fecerit
Deus tuus ipfi Mirjam in vid.
Innuens fuiffe plagam a Deo
miffam, quam peccantibus ipfis
ριος ο Θεός σου παρὰ σοῦ, καὶ ἔται 1) σοι minus Deus tuus a te: et erit ribi
αμαρτία. εἶτα διδάσκων, ὅτι τῆς ἐξου-
σίας ἐπὶ τῆς γνώμης τὸ ὑποχέας ή μη,
ἐπήγαγεν ἐὰν δὲ μὴ θελήσης εύξαθαι,
οὐκ ἔται σοι ἁμαρτία. ὅθεν καὶ ὁ μακά
ριος Δαβίδ ἀποδώσω σοιτὰς εὐχάς μου,
ἃς διέςειλε τὰ χείλη μου, καὶ ἐλάλησε
τὸ ςόμα μου ἐν τῇ θλίψει μου, πάλιν
μέντοι τὸν περὶ τῆς λέπρας τεθεικώς νό-
τῆς Μαρίας ἀνέμνησε, λέγων μνή-
θητι ὅσα ἐποίησε Κύριος ὁ Θεός σου τῇ
2)Μαρία ἐν τῇ ὁδῷ· διδάσκων ὡς θεήλα:
τος ἡ πληγὴ, καὶ ταύτην αὐτοῖς ἁμας-
·
infixit
ή
τάνουσιν ἐπέφερεν ὁ Θεός καὶ αὖ πάλιν
μεταμελουμένων ἔπαυσε, καὶ μέντοι και
περὶ τῆς τῶν παίδων ἀπειλῆς τὸ ἀμφί.
βολον ἔλυσεν. ἔφη γάρ, οὐκ ἀποθανοῦν.
τα παιέρες ὑπὲρ τέκνων, οὐδὲ τέκνα ὑπὲρ
πατέρων ἕκαςος τῆ 3)ἑαυτοῦ ἁμαρτία
ἀποθανεῖται, εἰκὸς γὰρ καὶ πατέρας
συμβουλεῦσαι μὲν παισὶ τὰ συμφέροντα
μηδὲν δὲ διὰ τὴν ἐκείνων απείθειαν ὀνη-
σαι καὶ παῖδας κρείτλους τῶν πατέρων
γενέσθαι.
Ο
Ο
τα
ΕΡΩΤ. Α.
Aixit Deus, et rurfum cum
penitentiam egiffent cefare fe.
εί Ceterum foluit etiam du-
bium fuper comminatione erga
filios. Dixit enim: d) Non mo
rientur patres pro filiis, neque
μηro parentibus. Vnusquisque
οι proprium peccatum morietur.
filii
Nan erat verifimile, et patres
confulere quidem filiis quæ con-
ducebant, nihil autem proficere
propter illorum contumaciam, et
filios patribus meliores effe.
INTERR. ΧΧΧ.
Quare cum Deus praceperit e) de
linqueutcm vapulare quadraging
plagis, Iudæi vna minus
inferunt?
Τί δήποτε τοῦ Θεοῦ κελεύσαντος τεσ.
σαράκοντα λαμβάνειν τὸν πλημμελή-
σαντα 4) μάςιγας, παρὰ μίαν πλη-
γὴν ἐπιφέρουσιν οἱ Ἰουδαίοι;
Ἐπειδὴ ὁ πλείων ἀριθμὸς τὸν αἰμιζό
Q
μενον ατιμοῖ. ἐὰν γὰρ 5) προθῶσι
μας γῶσαι αὐτὸν, ἀχημονήσει ὁ ἀδελ.
φός σου ἐναντίον σου, παρὰ μίαν διδόα-
μὴ ἀρι
σιν, ίνα
τὸν ἀκριβῆ φυλάτζοντες άρι-
θμὸν, καὶ ἄκοντες τὸν τυπλόμενον ατι-
μάσωσι, τὸν περιτῖὸν ἐπιφέροντες.
Ο
uia maior numerus vapulan-
rem infamat. Si enim f) ca-
ciderint eum pluribus, deformis
erit frater tuus in confpediu ruo
Vna minus infligunt, ne exa-
atum obferuantes numerum, et-
iam nolentes vapulantem infa
ment, redundantem inferentes.
$ 4
INTERR.
α) σού Recepta lettio 1. c. eft ἐν σοί. 3) Μαρίᾳ. Cod, et pic. reftius, Μαριάμ.
Ita quoque in præced. legendum eft της Μαριάμ, 3) ἑαυτοῦ. Cod. et PIC.
ἰδίᾳ. 4) μάσιγας. Def. vtroque loco. ) προδωσι. Hæc eft lettio Cod. alex.
et edit. ald. aç compl. Recepta lectio eft reedys.
a) Deut. 23, 22, (b) Pl. 65, 13. c) Deut. 24, 9. d) Ib. verf. 16. e) Ib, c. 25, 3、
f) Ibid,
280
B. THEODORETI
INTERR. XXXI.
Quid eft, Non obligabis es bouis
triturantis? a)
Huius mandati fpiritualem intel.
lectum aperte docuit fanctus.
Apoftolus. b) Attamen ipfe litera
fenfus valde pius eft. Siquidem per-
iniquum eft, terram arantem, et
maffem cum labore triturantem,
fructus non effe participem.
INTERR. XXXII
Qua de caufa confpui iubet fratrem
defuncti fine liberis, vxorem eius
ducere nolentem? c)
fratris
ΕΡΩΤ. λα.
Τί ἐςιν, οὐ φιμώσεις βοῦν αλοών τα;
σε
Τὸ μὲν τῆς ἀναγωγῆς νόημα σαφῶς
ἡμᾶς ἐδίδαξεν ὁ θεῖος 1) απόςολος.
καὶ αὐτὸ δὲ τὸ πρόχειρον εὐσεβές. ἄδι
κον γὰρ τὸν ἀρέσαντα τὴν γῆν, καὶ τὰ
δράγματα σὺν πόνῳ τέμνοντα, μὴ 2)
ταχεῖν τοῦ καρποῦ.
ΕΡΩΤ. λβ'.
μή
με
Τί δήποτε ἐμπλύεθαι κελεύει τὸν τοῦ
ἄπαιδος ἀδελφοῦ τὴν γυναῖκα μὴ
βουλόμενον γῆμαι;
αὐτοῖς διὰ
Neponens eligendi Feris Ανάγκην αυτός δια της τιμίας φι
Præ-
ftantius enim erat ex affectione
naturali confulere mortuo, Sed
quia non omnes natura legem
reuerentur, uafamix neceflitatem
illis, imponit.
* INTERR. XXXIII.
Cur mandat deleri prorfus
Amalecitas ? d)
rant.
(
•
λαδελφίας ἐπιθείς. ἄμεινον μὲν
γὰρ ἦν διὰ τὴν φύσιν προμηθεῖσθαι τοῦ
τεθνηκότος. ἐπειδὴ δὲ οὐχ ἅπαντες α
δοῦνται τὸν τῆς φύσεως νόμον, τὴν τῆς
ατιμίας αὐτοῖς ἀνάγκην ἐπέθηκεν.
ΕΡΩΤ. λγ.
Διατί πανωλεθρία κελεύς, παραδοῦναι
τὸν ᾿Αμαλήκ;
Και δυσσεβεῖς ἦσαν, καὶ μισάδελφοι.
Et impii erant, et fratres ode-
Nain etfi ab Elauo
genus ducerent, primi fufcepe-
Funt bellum aduerfus Ifraclem,
qui tamen procul erat, et nec-
dum attigerat terminos illorum.
Deinde clarius oftendit, quod
quod fov,
Curdam,
duas decimas feponi præceperit.
Sic autem ait:e) Cum complene.
vis dccmmare omnem decimam ex
frugibus terra tua, ammo tertio fe-
Fundam dabis decimam Leuire, adue.
11., vidua, er pupillo: et comedent in
zrbibus tuis, er faturabuntur. Quod
ergo non vnico die propheta do-
Erinam hanc populo propofuerit,
ifta demonftrant. Praecepit enim, in-
72,
ως προσα
καὶ γὰρ ἐκ τοῦ Ἠσαν κατάγοντες
τὸ γένος, πρῶτοι τὸν κατὰ τοῦ Ἰσραὴλ
ἀνεδέξαντο πόλεμον, καὶ ταῦτα ποῤῥώ
δεν ὄντος, καὶ τοῖς ὁρίοις αὐτῶν μὴ πε
λάσαντος. 3) ἐδίδαξε δὲ πάλιν σαφέςει
ως
ὡς δύο αφορίζεται δεκάτας
έταξεν. ἔφη δὲ οὕτως· ἐὰν δὲ συντελέσης
αποδεκατῶσαι πᾶν τὸ ἐπιδέκατον τῶν
γεννημάτων τῆς γῆς σε, ἐν τῷ ἔτα τῷ
τρίτῳ, τὸ δεύτερον ἐπιδέκατον δώσεις τῷ
Λευΐτη, καὶ τῷ προσηλύτῳ, καὶ τῇ χήρα,
καὶ τῷ ὀρφανῷ, καὶ φάγονται ἐν ταῖς
πόλεσί σου και 4) εμπληθήσονται. ὅτι
μέντοι οὐκ ἐν μία ἡμέρᾳ τῷ λαῷ ταύτην
τὴν διδασκαλίαν ὁ προφήτης προσήνεγ
κε καὶ ταῦτα δηλοῖ. προσέταξε γάρ φη-
Ο
τω
σε
1) Απόσολος. Cod. et Fic. Παύλος, 2) Vterque μεταλαγχάνειν. 3) ἐδίδαξε. Hæc
et quæ proxima funt, fuccinctum Commentarium in Caput 26, et 27. com-
pleftuntur. 4) εμπληθήσονται. Recepta lectio eft εὐφρανθήσονται.
4) Deut. 25, 4. b) 1 Cor. 9, 9. 10. c) Deut. 25, 9. d) Ib. verf, 19. e) Ib. c. 26, 12.
VÆST. IN DEVTER. CAP. XXV-XXVIII. 281
Ο
σι Μωσῆς, καὶ ἡ γερουσία Ἰσραὴλ, λέ-
γοντες φυλάσσεσθε ποιῶν πάσας τὰς
ἐντολὰς ταύτας, ὅσας ἐγὼ ἐντέλλομαι
ὑμῖν σήμερον. Εἶτα ἐκέλευσεν ὁ δεσπότης
Θεός, μετὰ τὸ διαθῆναι τὸν Ἰορδάνην, δύο
τῆσαι λίθους μεγάλους, και κονιάσαι αυ-
τοὺς, καὶ 1) αὐτοῖς ἐπιγράψαι τὰς ἐντο.
λάς· ἔπειτα ἐκ λίθων αὐτοφυῶν οἰκοδο-
μῆσαι θυσιαςήριον ἐν τῷ ὄρει Γεβάλ, και
τὰς νενομισμένας ἐπιτελέσαι θυσίως. καὶ
πρὸς ταῖς ἄλλοις, οἷόν τινα χαριτήριον,
τὴν τοῦ σωτηρίου καὶ μετὰ ταῦτα εὐω
χηθῆναι τὸν εὐεργέτην ἀνυμνοῦντας
Θεόν.
ΕΡΩΤ. λδ'.
Τί δήποτε κατάραις αὐτοὺς καὶ
εὐλογίαις ὑπέβαλεν ;
Ο δεσπότης Χρισὸς τὰ τέλεια μαθή
ματα τοῖς τελείοις προσενεγκών,
βασιλείαν μὲν οὐρανῶν τοῖς ταῦτα πλη-
ῥοῦσιν ὑπέχετο, ἠπείλησε δὲ τοῖς παρα-
Καίνουσι γέενναν. Ἰουδαίοις δὲ χαμαιπε-
τὲς ἔχουσι καὶ χαμαίζηλον φρόνημα,
τὰς τὴ γῆ προσηκούσας αρὰς καὶ εὐλο-
γίας απένειμεν. οἱ γὰς μηδὲ τοῖς ὁρωμέ.
νοις πιςεύσαντες θαύμασι, πῶς ἂν ἐδέ-
ξαντο τὰ τῷ μέλλοντι βίῳ προσήκοντα;
ἐπισημήναθαι δὲ χρὴ, ὡς τὰς μὲν εὐλο
ώς
γίας τοῖς ἐκ τῶν ἐλευθέρων βεβλαςη-
κυίαις φυλας απένειμε, καὶ τὴν ἱερατι.
κὴν ἐνταῦθα τῷ λαῷ 2) συνηρίθμησε, και
τὴν τοῦ Ἰωσὴφ διπλῆν οὖσαν, ὡς μίαν
προσέταξεν εὐλογῶν. τὰς δὲ κατάρας
τοῖς ἡμιδούλοις ἐκλήρωσε συντάξας αυ-
τοῖς διὰ τὸν τῶν φυλῶν ἀριθμὸν, τὸν
Ῥουβεὶν καὶ τὸν Ζαβουλὼν τὸν μὲν 3) ὡς
ἁμαρτία περιπεπιωκότα, τὸν δὲ ὡς ἔχα-
τον τῶν τῆς Λείας 4) υἱῶν. ἐπαρᾶθαι δὲ
πρὸ τῶν ἄλλων πάντων ἐκέλευσε τοῖς εἰς
τα
quit, a) Mofes et fenatus Ifrael,
dicentes: Videte vt impleatis omnia
vobis hodie. Poftea iuft Doni-
præcepta hæc, quæ ego præcipio
nus Deus, Jordane transmiffo,
duos erigere lapides ingentes cal
ce illitos, et illis hæc mandata
infculpere: tum in monte Gebal
adificari fibi altare ex lapidibus
naturalibus et rudibus, et lege
praefcripta facrificia peragere, er
præter alia, velut gratiarum quod-
dam facrificium, facrificium eu-
charifticum: poftremo epulari,
Deum benefactorem collaudan-
tes.
Cum
INTERR. XXXIV.
Qua de caufa fubiecit eos maledictio-
nibus et benedictionibus?
um Dominus Chriftus fubli-
miores doctrinas traderet per-
feftis, pollicitus eft implentibus
foribus autem gehennam commi-
ifta regnum cælorum, transgres-
natus eft. At vero Iudæis prædi-
tis animo humi repente, et terre-
na fapiente, terrenas maledictio
nes et benedictiones attribuit. Qui
enim ne confpicuis quidem mira-
culis credebant, quomodo fufce
piffent, quæ fpectant ad vitam fu-
turam Norandum eft auten, be-
neditiones eum impertiiffe tribu-
bus, qua ortum ducebant ex iis
qui nati erant liberi, et quod vna
connumerauit. Infuper tribui Io-
cum populo tribum facerdotalem
fephi, quæ duplex erat, velut vni-
car benedicere iuffit. Maledi&tiones
vero femniferuis conftituit: et cum
ipfis propter numerum tribuum
collocauit Rubenem et Zabulo-
plum ; hunc, velut poftremum
nem: illum, vt in fcelus prola
hliorum Lex. Maledici autem
ante alios * omnes iubet eos, qui
SS
funt
α) αὐτοῖς. Cod. et PIG. ταύτας. 2) Cod. συνηρμώθησεν. Minus bene. 3) ως άμαρ-
τία. Cod. τῆς ἁμαρτίας. 4) Cod. υίεων, omiffo Accentu, pro υδέων.
a) Deut. 27, 1.
☆
282
B. THEODORETI
}
}
funt erga diuinum numen impi, τὸ θεῖον ἀσεβοῦσι, καὶ τὰ χειροποίητα
et fimulacra manufada adorant.
ὦτα
111115.
τό
τι
Secundo loco eos qui delinquunt προσκυνοῦσιν ἀγάλματα. ἆτὰ τοῖς εἰς
Secundo loco eos qui delinquunt τους πατέρας παρανομοῦσι. μετὰ γὰρ
in patres. Aequum enim eft, fe.
cundum Deum eos colere, per τα θεία δίκαιον θεραπεύειν τούτους, δι
quos confecuti fumus vt exifta. ὧν εἰς τὸ εἶναι παρήχθημεν. ἔπειτα τοῖς
Tum illos qui cæcis illu- ἐπικερτομοῦσι τοὺς τὸ βλέπειν αφηρη
dunt, et eos a recta via feducere μένους, καὶ τῆς εὐθείας αὐτοὺς ἐκτρέ
nituntur, et vt in vniuerfum di-
πειν ὁδοῦ πειρωμένοις καὶ ἀπαξαπλῶς
cain, omnes qui fupradicta man-
data prætergrediuntur. Sacerdo. τοῖς τὰς προειρημένας παραβαίνουσιν
tibus autem hæc pronuntianti· ἐντολάς, ταῦτα δὲ τῶν ἱερέων λεγόντων,
bus, iuffit populum refpondere, ἐπιλέγειν τ) ἐκέλευσε τὸν λαὸν, γένοιτο,
Fiat, fiat: veluti fubfcriptionem
quandam tabella vocem hanc ab
ipfis referens. At vero mandata
diuina feruantibus omnimodas con-
tulit benedi&tiones, et vrbes ac
vicos habitantibus, filiorum pro-
fperitatem et inultitudinem, gre-
gum et armentorum fecundita-
fem, terra fertilitatem, tranquil
litatem tempore pacis, in bellis
denique victoriam, et his fimilia.
Addidit etiam corporeis fpiritua-
lem benedi&tionem: a) Conffirmat
te Dominus fibi populum fanitum,
ficut iurauit patribus tuis. Ad-
iecitque talemn conditionem : S
audieris vocem Domini Dei tui,
et ambulaueris in viis eius. Qui
enim ifthaec viderint aut audie
rint, metuent, fecum reputantes
prouidentiam diuinam qua frui-
gnini. Porro illud, b) Effe ca-
pur, et non caudam, imperantem
er non feruientem vult dicere.
Hoc enim fubdidit, Et eris fu.
pro, et non fubter. Poftea fub-
ticit et malediétiones, contraria
prædictis benedictionibus conti-
pentes, fterilitatem, infelicita-
tem, inopiam, morbos, mi.
feriar, famnem, peftem, bellum,
cladem, pluuiarum penuriam,
εν
2) γένοιτο· οἷον ὑπογραφὴν τινὰ γραμ
ματείου ταύτην παρ' αὐτῶν κομιζόμενος
τὴν φωνήν. τοῖς δὲ τὰς θείας φυλάτ
τουσιν ἐνολὰς, τὰς παντοδαπὰς δέδωκεν
εὐλογίας. καὶ τοῖς τὰς πόλεις καὶ τὰς
κώμας οἰκοῦσιν εὐπαιδίαν, πολυπαιδίαν,
ποιμνίων καὶ βουκολίων πολυγονίαν, και
τὴν ἀπὸ γῆς εὐκαρπίαν, τὴν ἐν εἰρήνῃ
διαγωγήν, τὴν ἐν πολέμοις νίκην καὶ τὰ
τούτοις προσόμοια, ταῖς δὲ σωματικαῖς
και πνευματικὴν εὐλογίαν προστέθεικεν
αναςήσαι σε Κύριος ἑαυτῷ λαὸν ἅγιον, ὃν
τρόπον ὤμοσε τοῖς πατράσι σου. 3) και
τοῦτον δὲ προστέθεικε τὸν διορισμόν· ἐὰν
4) εισακούσης τῆς φωνῆς Κυρίου τοῦ Θεοῦ
σου, καὶ πορευθῆς ἐν ταῖς ὁδοῖς αὐτοῦ,
ταῦτα γὰρ οἱ μὲν ὁρῶντες, οἱ δὲ ἀκούον
τες φοβηθήσονται, λογιζόμενοι τὴν θείαν
κηδεμονίαν ἧς 5)ἀπολαύετε. τὸ μέντοι
γενέθαι εἰς κεφαλὴν, καὶ μὴ εἰς οὐραν,
ἄρχοντα λέγει καὶ μὴ δουλεύοντα, τοῦ
το γὰρ ἐπήγαγε καὶ ἔση τότε ἐπάνω,
καὶ οὐχ ὑποκάτω. στα πάλιν ἐπιφέρει
τὰς ἀρὰς τἀναντία τῶν προῤῥηθεισῶν
ἐχούσας εὐλογιῶν, 6) ἀγονίαν, δυσκλη
ρίαν, ἔνδειαν, νόσους, ταλαιπωρίαν, λι-
μόν, λοιμόν, πόλεμον, ἦταν, ἀνομβρίαν,
ης
γης
1) ἐκέλευσε. Def in Cod. et apud ei C, 2) γένοιτο. Non repetitur vtroque lo-
€0. 3) καί. Def. vtroque loco, 4) Cod. et PIC, εισακούσῃ. 5) Cod. άτος
¿ro-
λάβεται, 6) Vterque αγωνία».
α) Deut. 28, 9 b) Ib, verf. 13.
QVAST, IN DEVTER, CAP, XXVIII,
283
γῆς ἀκαρπίαν. τοῦτο γὰρ ἡ σιδηρᾶ γῆ
δηλοῖ, καὶ ὁ χαλκοῦς οὐρανός. ἔπειτα τὰ
ἐν πολιορκία γινόμενα. γυναίκα λήψη,
καὶ ἀνὴς ἕτερος 1) ἥξει καὶ ἄξει αὐτήν.
οἰκίαν οἰκοδομήσεις, καὶ οὐκ ἐνοικήσεις ἐν
αὐτῇ ἀμπελῶνα φυτεύσεις, καλού του,
γήσεις αὐτόν ὁ μόχος σου ἐσφαγμένος
ο
ἐναντίον σου, καὶ 2) μὴ φάγη ἐξ αὐτοῦ·
καὶ τὰ 3) ἑξῆς τὴν αὐτὴν 4) ἔχει διάνοιαν,
προστίθησι δὲ καὶ ἑλκῶν ἀπειλάς, και
παθημάτων διαφοράς, καὶ ἀνδραποδι-
σμοὺς, 5) καὶ τὸ πάντων χαλεπώτατον,
ὁ προσήλυτος, φησὶν, 6) ὅτις ἐπί σοι, άνα-
Βήσεται ἐπὶ σὲ ἄνω, σὺ δὲ καταβήση κά.
τω. αινίττεται δὲ διὰ τούτων τῶν ἐθνῶν
τὴν εὐσέβειαν, καὶ τὴν 7) αὐτῶν ἀπιςίαν
επ
I
اد
προεἶπεν αὐτοῖς, καὶ τὴν ὑπό Ασσυρίων,
καὶ Βαβυλωνίων, καὶ Μακεδόνων, καὶ τὸ
τελευταίον 8) τῆς ὑπὸ Ῥωμαίων γεγενη-
μένης πολιορκίας 9) τας συμφοράς. φαγῆ
γὰρ ἔφη τὰ 10) ἔκγονα τῆς κοιλίας σου,
1) κρέα υἱῶν σου καὶ θυγατέρων σου,
ὅσα ἔδωκέ σοι 12) Κύριος ὁ Θεός σου, ἐν τῇ
ξενοχωρία σου, καὶ ἐν τῇ θλίψει σου, ᾗ
θλίψει σε ὁ ἐχθρός σου καὶ τὰ ἀλλὰ
ὅσα μετὰ τὴν πέραν ὁ προφήτης Ιερε-
μίας ἔφη τοὺς θρήνους συγγράφων,
ἠπείλησε δὲ οὐ μόνον ταύτας, ἀλλὰ καὶ
ἑτέρας πολλαπλασίας ἐποίσειν αὐτοῖς
τιμωρίας, τὰς θείας παραβαίνουσιν ἐνα
τολάς, ἠπείλησεν αὐτοῖς καὶ τὴν Αἰγυ-
πελίων δουλείαν, ἧς πῆραν λαβόντες ἔναυ-
λον εἶχον τὴν μνήμην, οἱ γὰρ ἐξανδρα-
ποδίζοντές σε, φησὶν, ἐκεῖνοί σε αποδώ,
σονται.
infccunditatem terra. Hoc enim
fignificata) terra ferrea, et caluns
aneum. Infuper quæ continge
re folent in obfidione. b) Acci-
pies vxorem, et vir alius veniet,
et ducet eam: adificabis domum,
et non habitabis in ea: plantabis
vineam, et non vindemiobis eam.
Maitabitur coram te vitulus, et
quuntur eiusdem funt fententia,
Adiungit etiam comminationes
vicerum, et varias affiftiones, et
mancipationes, et quod omnium
grauiffimum eft, Aduens, inquit, c)
qui cft apud te, adfcendet fupra
te: tų vero defcendes deorfum.
Obfcure per hæc innuit cultum
diuinum inter gentes, et ipfo-
rum Iudæorum incredulitatem
non comedes de eo; et quæ fec
prædixit ipfis, et futur ab As
fyriis, Babyloniis, Macedonibus,
et tandem * a Romanis obfidionis
Comedes enim, in-
ventris tui, carnem
ac filiarum tua-
et tandem
calamitates.
quit, d) filios
filiorum tuorum
rum, qua tibi donauerit Deus,
tempore anguftia et afitionis tue,
reliqua alia, quæ poft euentum
qua te affliget inimicus tuus: et
rei Ieremias propheta retulit in la-
mentationibus ab eo fcriptis. Nec
folum comminatus eft ina, fed et
alia omnium generum fupplicia fe
illaturum ipfis transgredientibus
mandata diuina, Sed commina-
tus etiam eft eis feruitutem Aegy
ptiacam, quam erant experti, cu-
iusve recentem habebant_memo-
riam. Qui enim te mancipauerint,
ait, te vendent,
INTERR
1) ἥξεις αυτήν, Cod. omittit ήξει και FIG. λήψεται αὐτήν. 2) μὴ φάγῃ, Vter
que οὐ φάγεις. 3) έξης. Cod. addit δέ. 4) ἔχει, Cod. præmn. τούτοις. 5) κατα
Def. vtroque loca, 6) ὅτι ἐςί σοι. Vterque, ὅς ἐσιν ἐν σοί. Ita quoque of 6. 7) Cod.
αὐτήν. 8) τῆς γεγενημένης πολιορκίας. In Cod, et apud pic, hæc in Accuf
exprimuntur. 9) τας συμφοράς. Vterque præm. καὶ τῆς πολιορκίας. 10 Vter.
que ἔγγονα, 11) Vterque, κρέας, 12) Κύριος ὁ Θεός σου. Hæc inferuntur in
Cod, alex. et oxon.
4) Deut. 28, 23, b) Ibid, verf. 30. 31. c) Ib. verf. 43 d) Ib. verf. 53.
Η
1
B. THEODORETI
284
*
INTERR. XXXV.
Ha-
Maleditiones iftas et benediliones
patribus eorum non dederat.
bet igitur liber ifte præter
ceteros nouam quandam
doctrinam.
Η
oc etiam propheta notauit.
Nam completo fermone de
inaledictionibus et benedictioni-
bus, fubiunxit: a) Hac funt ver.
ba reftamenti, quod mandauit Do-
minus Mofi, vt conftitueret cum
filis Ifrael in terra Moab, pra.
zer fidus quod pepigerat cum ipfis
in monte Horeb, Introducturus
enim illos in terram promifam,
opportune bonorum pollicitatio.
nibus blanditur, et penarum con-
mnimationibus terrefacit eos, omnem
denique mouet lapidem, vt eorum
fanet animos.
INTERR.
XXXVI.
Cur plures funt maledictiones quam
benedictiones?
mprobi ferui non tam mouen-
non tam mouen.
tur promiffionibus libertatis,
quam plagarum comminationibus.
INTERR. XXXVII.
Quomodo intelligendum eft illud,
Non dedit Dominus Deus vobis con
ad intelligendum, nec oculos ad vi.
dendum, neque aures ad au-
diendum, vsque ad bodier-
num diem? b}
ntelligi debet ficut illud: c) Tra-
didit illos in reprobum fenfum, et,
Tradidit eos in paffiones ignominia,
et, d) Indurauit Dominus Deus cor
Pharaonis. Bonorum enim autor
eft Deus, malorum autem minime.
Nam quid fit agendum oftendit, et
contraria diffuadet, non tamen cogit
At quoniam con-
animum humanum, fed libero ar-
bitrio * cedit.
ΕΡΩΤ. λέ.
1)Ταύτας τὰς ἀρὰς, καὶ τὰς εὐλογίας
τοῖς τούτων οὐκ ἐδεδώκει πατράσιν. ἔχει
τοίνυν ἡ βίβλος αὕτη καινήν τινα
παρὰ τὰς ἄλλας διδασκα
>
της
εν
λίαν.
ης
Ἐπεσημήνατο τοῦτο καὶ ὁ προφήτης
πεπληρωκῶς γὰρ τὸν περὶ τῶν
ἀρῶν καὶ τῶν εὐλογιῶν λόγον, ἐπήγαγεν
οὗτοι οἱ λόγοι τῆς διαθήκης, ἧς ἐνετεί
λατο Κύριος τῷ Μωσῇ τῆσαι τοῖς υἱοῖς
Ἰσραὴλ ἐν γῇ Μωαβ, πλὴν τῆς διαθή
της ἧς διέθετο αὐτοῖς ἐν Χωρήβ. ἐπειδὴ
γὰρ ἔμελλεν αὐτοὺς 2) εἰσάγειν εἰς ἣν
ἐπηγγείλατο γῆν, ἀναγκαίως καὶ τοῖς
τῶν ἀγαθῶν ἐπαγγελίαις προτρέπει,
καὶ τοῖς τῶν τιμωριῶν ἀπειλαῖς κατα
πλήττει, καὶ πάντα κινᾶ πόρον εἰς τὴν
τῶν ψυχῶν αὐτῶν ἰατρείαν.
ΕΡΩΤ. λέ.
ου
Τί δήποτε πλείους τῶν εὐλογιῶν
αἱ ἀρα;
Τους πονηροὺς οἰκέτας οὐ τοσοῦτον
ὠφελοῦσιν αἱ τῆς ἐλευθερίας ἐπαγ
γελίας, ὅσον τῶν μασίγων αἱ ἀπειλα.
ΕΡΩΤ. Α.
Πῶς νοητέον τὸ, οὐκ ἔδωκε Κύριος ὁ Θεὸς
ὑμῖν καρδίαν εἰδέναι, καὶ ὀφθαλμοὺς
βλέπειν, καὶ ὦτα ἀκούειν ἕως τῆς
ἡμέρας ταύτης ;
Ὡς τὸ, παρέδωκεν αὐτοὺς εἰς ἀδόκι
C
μον νοῦν. καὶ, παρέδωκεν αὐτοὺς
εἰς πάθη ἀτιμίας. καὶ, ἐσκλήρυνε Κύριος
την καρδίαν Φαραώ. ἀγαθῶν γὰρ α
τιος ὁ Θεὸς, κακῶν δὲ ἀναίτιος. ἐπιδεί
κνυσι γὰρ τὸ πρακτέον˙ καὶ ἀποτρέπει
μὲν τῶν ἐναντίων, οὐ βιάζεται δὲ τῶν ον
θρώπων τὴν γνώμην, ἀλλὰ τῷ αὐτεξου
σίω παραχωρᾶ· ἐπειδὴ δὲ συγχωρεί γε
νέπαι
1) Ταύτας. Cod. Διὰ ταύτας. Rectius apud ric. Διατί ταύτας κ. λ. 2) Cod. et
PIC. εισάξειν.
a) Deur. 29, 1. b) Ib. verf. 4. c) Rom. 1, 26. 28. d) Exod. 10, 20.
QVEST. IN DEVTER. CAP. XXIX.
285
ώς
traria permittit, quæ prohibere
poffet, non tamen prohibet, ne
vi et neceffitate quadam fieri vi-
deatur quod agitur, (quod enim a
virtute procedit, tum laudatur
quando voluntarium eft,) permiffio
nem talem caufam appellauit. Huic
fimile eft, quod in Euangeliis diui-
nis diftum eft, a) Excacauit oculos
eorum et cor inaurauit.
Itaque
omnem lapidem mouit, vt falu-
tem confequerentur, edendo mi-
racula, mutilata membra curan-
do, nutriendo in deferto, et ele-
mentis imperando. Non igitur
.
caufa eft incredulitatis
Quamobrem vero eorum.
teftimonium
Auditu enim, in-
>
νέθαι τἀναντία κωλύσαι δυνάμενος, οὐκ
ἀνέχεται δὲ κωλύειν, ἵνα μὴ βία καὶ ἀ-
νάγκη γένηται τὸ πρατλόμενον τὸ γὰρ
εθελούσιον τῆς ἀρετῆς ἀξιέπαινον τὴν
συγχώρησιν αἰτίαν ἐκάλεσε. τούτῳ ἔοι-
κε τὸ ἐν τοῖς θείοις Εὐαγγελίοις ειρημέ-
τό
νον τετύφλωκεν αὐτῶν τοὺς ὀφθαλ.
μοὺς, καὶ πεπώρωκεν αὐτῶν τὴν καρδίαν.
καὶ μὴν πάντα πόρον ἐκίνησεν, ὥτε αὐ.
τοὺς ἀπολαῦσαι τῆς σωτηρίας θαυμα-
τουργῶν, τὰ πεπηρωμένα μέλη θερα-
πεύων, ἐν ἐρήμῳ τρέφων, τοῖς τοιχείοις
κελεύων. οὐ τοίνυν αὐτὸς τῆς ἐκείνων &
τιος ἀπιςίας. τί δήποτε τοίνυν ὁ Εὐαγ.
γελικὴς τὴν προφητικὴν τέθεικε μαρτυ- propheticum Euangelifta citauit?
είαν ; ἵνα δείξῃ ὡς οὐδὲν τούτων ἠγνόησεν. Vt manifeftum faceret, Deum ni-
ὁ δεσπότης Θεός· ἀλλὰ πόῤῥωθεν αὐτὰ hil horum ignoraffe, fed multo an-
προηγόρευσεν. ἀκοῆ γάρ φησιν 1) ἀκού. te prædixife.
σετε, καὶ οὐ μὴ 2) συνῆτε, καὶ βλέποντες
ού μη
3) βλέψετε, καὶ οὐ μὴ ἴδητε. οὕτω von-
τέον καὶ τὸ ἐνταῦθα κείμενον 4) οὐκ ἔδω-
κε Κύριος ὑμῖν καρδίαν εἰδέναι, καὶ ὀφθαλ-
μοὺς βλέπειν, καὶ ὦτα ἀκούειν, ἕως
τῆς ἡμέρας ταύτης. εἰ δὲ 5) αὐτοῖς οὐκ
ἔδωκε τὸ βλέπειν, καὶ τὸ ἀκούειν, καὶ τὸ
λογίζεθαι, τί δήποτε καὶ ἐπαρᾶται, καὶ
τιμωρείται τοὺς οὐχ ἑκόντας παρανομή
σαντας; ἀλλὰ περιτ]ὸν οἶμαι περὶ τού-
του μηκύνειν. δῆλον γὰρ καὶ τοῖς ἄγαν.
ἀνοήτοις, ὡς ὁ 6) τοιαύτην διδασκαλία,
προσενεγκών, ἐκ ἀφαιρεῖται τὸ βλέπειν,
ἀλλὰ ποδηγεί, και φωτίζει, καὶ τὴν εὐ-
θεταν ὁδὸν ἐπιδείκνυσι. διδάσκει δὲ τοῦ
το
το καὶ τὰ ἑξῆς. οὐχ ὑμῖν γὰς μόνοις ἐγὼ
διατίθεμαι τὴν διαθήκην ταύτην, καὶ
τὴν ἀρὰν ταύτην, ἀλλὰ καὶ τοῖς 7) ὁδεύ
ουσι μεθ᾽ ὑμῶν σήμερον έναντι Κυρίου του
· Θεοῦ ὑμῶν. καὶ τοῖς μὴ οὖσιν ὧδε μεθ'
T
!
quit, b) audieris, et non intellige-
tis: refpicientes refpicietis, et non
videbitis. Sic intelligi debet quod
hoc loco pofitum eft, c) Non de-
dit Dominus vobis cor ad intelligen-
dum, nec oculosad videndum, ne
que aures ad audiendum, vsque ad
hodiernum diem. Si vero Deus
non conceffit illis facultatem vi-
dendi, audiendi, aut ratiocinan-
di, cur maledicit illis, et plectit
non fponte delinquentes ? Atqui
fuperfunm puto de hoc prolixius
difputare. Perfpiciunt enim etiam
ſtupidi, quod is qui talem doctri-
nam proponit, non adimat vifum,
fed ducat et illuftret, ac reftam viam
oftendat: quod quidem conftar
τις opono fraus iftud, es
ex fequentibus: a) Non enim vo-
maledictionem banc, fed etiam bis
d)
qui vobiscum ambulant hodie in
confpectu Domini Dei veftri
his quoque qui
73072 adfunt
vobiscum
r) Cod. et Fic. ἀκούσητε, quæ eft leftio Cod. alex. 1. G. 2) Vterque συνεῖτε,
3) Vterque βλέψητε. 4) Vterque οὐ δέδωκεν. 5) Cod. αυτός. 6) Cod. τοσαύτο
την. 7) ὁδεύουσι Lcdtio recepta eft, ὧδε οὖσι. Noftram omifit Bosa FS,
¿) Ioh. ià, 40. b) Ef. 6, 9. c) Deut, 29, 4. d) Ib. verf. 14. 15.
}
286
B. THEODORETI
rorum curam habet, quomodo
poteft prafentes, et eos qui legem
excipiunt, negligere? Cur vero
leges prafcribebat intelligere non
valentibus ? Hoc porro fcien
dum eft, faepenumero prophe-
tas vti humano more loquendi tan-
quam notiore. . Solent enim non-
hulli feruos aut difcipulos obiur.
gantes dicere, Excæcauit Deus ani.
mum tuum, aut furdas tibi reddi-
dit aures. Tale quidpiam agit hic
propheta, et vfitatis verbis ftupi·
ditatem eorum increpat.
اد
vobiscum hodie. Porro qui pofte- ὑμῶν σήμερον. ὁ δὲ καὶ τῶν μελλόντων
ἔσεσθαι προμηθούμενος, πῶς ἂν τῶν πα-
ρόντων 1) και δεχομένων τὸν νόμον ἠμέλη-
σε; τί δήποτε δὲ καὶ ἐνομοθέτει τοῖς συνε
είναι μὴ δυναμένοις ; ἰςέον δὲ καὶ τοῦτο,
ὡς καὶ τοῖς ἀνθρωπίνοις πολλάκις οἱ προ-
φῆτα κέχρηνται λόγοις, ὡς μᾶλλον γνω
ριμωτέροις. ειώθασι δέτινες καὶ οἰκέταις
ἐγκαλοῦντες, καὶ μαθητῶς, λέγειν
ἐτύφλωσεν ὁ Θεὸς τὴν καρδίαν σου, ἐκώς
Φωσεν 2) ὁ Θεὸς τὰ ὦτα σου. τοιοῦτόν τι
καὶ ἐνταῦθα ὁ προφήτης πεποίηκε, καὶ
διὰ τῶν συνήθων λόγων τῆς ἀνοίας απ
τῶν κατηγόρησε.
INTERR. XXXVIII.
Ouid eft hoc, Si quis audierit ver.
ba maledictionis buius, et benedi-
serit fibi in corde fuo dicens, Sam.
ta mibi fiant, ncmpe in fedu-
ctione cordis mei ambu-
labo? n)
ic fermo defcribit eum qui
fe
H
mandata diuina. Multi enim per
ignauiam * committunt in legem
contumacem reddit aduerfus
diuinam, Plures etiam per coritu-
maciam et fuperbiam fpernunt
snandata. Talem nobis hic ob ocu-
los ponit, velut aduerfariam viam
eligentem, et erroneam reda viæ
præferentem, cui quidem extremum
comminatus eft Interitum, vt omnni-
bus tum videntibus tum audienti.
bus fit impietatis exemplum. Do-
cens autem eos, quod nihil eorum
ignoret quæ clam funt, fubdidit:b)
Abfcondita Domino Deo veftro, ma-
mifefta vero vobis et filiis veftris,
Sicut vos, inquit, cognofcitis, quæ,
confpicue geruntur: ita mihi pa-
tent vel ipfi cogitationum mo-
tus. Deinde fubiungit de peniten-
Π
τα
ΕΡΩΤ. λή.
Πώς νοητέον, ἐάν τις ακούση τὰ ῥήματα
τῆς ἀρᾶς ταύτης, καὶ ἐπιφημίσηται ἐν
τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ, λέγων, ὅσια μοι γένοι
το, ὅτι ἐν τῇ ἀποπλανήσει τῆς καρ
δίας μου πορεύσομαι
Τὸν κατὰ τῶν θείων θρασυνόμενον ἐν
τολῶν ὁ λόγος διέγραψε. πολλοί
μὲν γὰρ διὰ ῥαθυμίαν τὸν θεῖον παρα-
βαίνουσι νόμον. πολλοὶ δὲ δὲ αὐθάδειαν
και τύφον καταφρονοῦσι τῶν ἐντολῶν.
τοῦτον ἐνταῦθα δεδήλωκεν, ὡς τὴν ἐναν
τίαν ὁδὸν προαιρούμενον, καὶ τὴν πλανῶ
σαν τῆς εὐθείας προκρίνοντα. τούτῳ
τὸν ἔχατον ἠπείλησεν ὄλεθρον ὦτε καὶ
τοῖς ὁρῶσι, καὶ τοῖς ἀκούουσιν, 3) ἀσεβεί.
ας γενέσθαι παράδειγμα. διδάσκων δὲ αὐ
τοὺς ὡς οὐδὲν ἀγνοεῖ τῶν λάθρα γιγνο-
μένων, ἐπήγαγε τὰ κρυπλὰ Κυρίῳ τῷ
τα
Θεῷ 4) ὑμῶν, τὰ δὲ φανερὰ ὑμῖν καὶ τοῖς
τέκνοις ὑμῶν, ὥσπες, φησὶν, ὑμᾶς γιγνώ
σκετε τα προφανῶς γιγνόμενα, οὕτως
ἐμοὶ δῆλα καὶ αὐτὰ τῶν λογισμῶν τὰ κι
νήματα. εἰσάγει δὲ καὶ τὸν περὶ μετανοί
ल
ας
1) καί. Def. in Cod. et apud Fic. 2) ο Θεός. Itidem defid. 3) ασεβείας. Cod.
εὐσεβείας. 4) ὑμῶν, et paucis interpof. ὑμῖν, funt lectiones Cod. oxon. pro
ἡμῶν et ἡμῖν.
a) Deut, 29, 19.
6) Ib. verf. 29.
QVÆST. ÎN DEVTER. CAP. XXX.
287
σου
>
tia fermonem. a) Si enim, in-
quit, mandata diuina transgres-
fus in maledictiones incideris, et
in captiuitatem redattus fubieris
iugum feruitutis: ac poftea veft.
pifcens et in feruitutis caufas in
quirens legislatorem tibi propiti-
um reddideris : ille mifericordis
motus reducet te, et reftituet ti-
ui terram paternam. Quod qui
dem fepenumero factum eft, vt
ας λόγον. ἐὰν γάρ φησι τὰς θείας πα-
ραβεβηκὼς ἐντολὰς 1) ταύταις ταῖς ἀ
ραις περιπέσης, καὶ δορυάλωτος γενόμε,
νος τὸν τῆς δουλείας δέξη ζυγόν εἶτα σώ-
φρονι χρησάμενος λογισμῷ, τὰς τῆς δου-
λείας αἰτίας ἐπιζητήσης, καὶ ἐξιλεώση
τὸν νομοθέτην, οἴκτῳ χρώμενος ἐπανάξει
σε, καὶ τὴν πατρῴαν ἀποδώσει σοι γῆν.
καὶ τοῦτο πολλάκις γεγένηται. καὶ διδά-
σκει σαφῶς καὶ τῶν Κριτῶν ἡ βίβλος, clariffime patet ex libro Iudi-
καὶ τῶν Βασιλειῶν, καὶ τῶν Παραλειπο- cum, et hiftoria Regnorum, ac
μένων 2) ἡ ἱτορία. ὕτερον μέντοι κατὰτο Paralipomenis, Poftea vero qui
σωτῆρος λυτήσαντες, εἰς ἅπασαν μὲν debacchati fuerant in faluatorem,
per vniuerfam terram et mare
γῆν καὶ θάλατταν διεσπάρησαν. 3)τε. difperfi funt : et cum quadrin-
τρακοσίων δὲ διεληλυθότων ἐτῶν, οὐκ ἔ genti anni efixerint, non re-
τυχον ἀνακλήσεως. ἐπέδειξε δὲ καὶ τῆς vocati funt. Obferuandarum quo-
τῶν νόμων φυλακῆς τὴν εὐκολίαν. ἡ ἐντος que legum facilitatem oftendit.
λὴ γάρ φησιν αὕτη, ἣν ἐγὼ ἐντέλλομαί Mandatum enim, ait, b) quod ego
σήμερον, οὐχ ὑπέρογκος, οὐδὲ μακράν Precipio tibi hodie, non fupra te
eft, nec procul pofitum ; non in
ἐσιν ἀπὸ σοῦ· οὐκ ἐν τῷ οὐρανῷ ἐςι, λέ- calo, vt dicas, Quis afcendet vr
γων, τίς ἀναβήσεται εἰς τὸν οὐρανὸν, καὶ calum, et accipiet ului pro no
λήψεται ἡμῖν αὐτὴν, καὶ ἀκούσαντες αυ. bis, et audientes illud faciemus ?
τὴν ποιήσομεν. οὐδὲ πέραν τῆς θαλάσ. neque trans mare pofitum, vt di
cas, Quis poterit trancere mare
σης, λέγων, τις διαπεράσει εἰς τὸ πέραν
et illud ad nos adducere: et au-
τῆς θαλάσσης, καὶ λήψεται ἡμῖν αὐτὴν,
καὶ ἀκουςὴν ἡμῖν ποιήσει αὐτὴν, καὶ ποιή-
σομεν. οὔτε πλερῶν σοι, φησὶ, χρεία εἰς
πλῆσιν· οὔτε πλοίων εἰς ἀποδημίαν, ἵνα
διδαχθῆς τὸ πρακτέον ἀλλ' ἐγγύς σου
τὸ ῥῆμα σφόδρα ἐν τῷ τόματί σου, καὶ
ἐν τῇ καρδία σου, καὶ ἐν ταῖς χερσί σου
ποιεῖν αὐτό. δηλοῖ δὲ διὰ μὲν τοῦ ςόμα-
ματος, τὴν τῶν θείων λογίων μελέτην "
· διὰ δὲ τῆς καρδίας, τὴν τῆς ψυχῆς προ-
θυμίαν· διὸ δὲ τῶν χειρῶν, τὴν πρᾶξιν
τῶν ἐντολῶν. ταύτη τη μαρτυρία καὶ ὁ
θεῖος ἐχρήσατο Παῦλος· ἐὰν γάρ φησιν
ὁμολογήσης ἐν τῷ ςόματί σου Κύριον Ἰη-
لو
.
diendum dabit nobis illud, et fa
ciemus? Non eft tibi opus alis
ad volandum, aut nauibus ad
peregrinandum, vt difcas quid
agere debeas. Sed c) admodum
propinquum rubi eft verbum in ore
tuo, in corde tuo, et in manibus
illud. Indicat au-
suis, ut facias illud.
vt
tem per os, eloquiorum diuino
rum meditationem per cor vero,
promptitudinem animi: per ma
nus, exfecutionem mandatorum
Hoc etiam teftimonio vfus eft di
vinus Paulus, d) Si enim confes.
fuis fueris ore suo Dominum Ie
Sums
1) ταύταις. Deeft in Cod. et edit. Prci 2) η ισορία. Vterque αἱ ἱσορία:
3) τετρακοσίων - ἐτῶν. Ad h. 1. pertinet obferuatio GARNERII Aut. p. 183.
quam fuo loco exhibebimus integram.
a) Deut. 30, 1~5. b) Ib. verf. 11 • 13. c) Ib. verf. 14. d) Rom. 10, 9.1ề,
288
B. THEODORETI
fum, et credideris in corde tuo quod
Deus eum fufcitauit a mortuis, [al, ὁ
iuftitiam, ore autem confermo ft
ad falutem. Propofuit quoque ob.
feruationis legum et transgreflio.
nis præmia, vitam et mortem.
vus eris. Corde enim creditur ad
*INTERR. XXXIX.
Ouare poft feptennium librum hunc
illis legi præccpit legis-
lator? a)
on faerat
σοῦν, καὶ πιςεύσης ἐν τῇ καρδία σου, ὅτι
Θεὸς αὐτὸν ἤγειρεν ἐκ νεκρῶν, σωθήση.
καρδία γὰρ πιςεύεται εἰς δικαιοσύνην
σόματι δὲ 1) ὁμολογεῖται εἰς σωτηρίαν.
τέθεικε δὲ καὶ τῆς τῶν νόμων φυλακῆς,
καὶ τῆς παραβάσεως τὰ ἄθλα, καὶ τὴν
ζωὴν, καὶ τὸν θάνατον.
τα
ΕΡΩΤ. λθ'. 1
Τί δήποτε μετὰ ἑπὶὰ ἔτη προσέταξεν
ὁ νομοθέτης ταύτην αὐτοῖς ἀναγνω-
Nobelugaiscerium cum Οὐκ ἦγον χολήν πολέμεντες, καὶ τὰς
gererent, et vrbes
obfiderent, et inde poſt victoriam
terram diuiderent per tribus, per
populos, per familias, et in fin-
gulos, deinde adificarent, terram
colerent, et alia peragerent, quæ
facere oportet eos qui terra pere-
grinæ dominium adipifcuntur. Id-
circo anno feptimo, cum his cu-
ris effent liberati, hanc feri le-
&tionem præcepit.
INTERR. XL.
Qua de caufa iuffus eft coutefari
N°
cælum et terram?
on quod hac animata fint,
et ratione prædita: fed quia
creaturas omnes comprehendunt.
Hoc idem fecit Elaias propheta:
Audi enim, inquit, b) calum, et
aufculta terra, quia Dominus lo-
cutus eft. Iridem et diuinus fere-
mias: Obftupuit enim, ait, c) ca-
lum propter hoc, et inhorruis ver-
να vehementius, inquit Dominus.
Quoniam enim vocavit ea in re-
fimonium comminationis, meri-
to poft transgrefionem legum in-
horruiffe dicuntur, et obftupuiffe,
Sic Iacob et Laban d) tumulum vo-
cauerunt tumulum teftimonii: et
Abraham patriarcha, et Abine-
lech Rex Gerarorum, e) puteum
πόλεις πολιορκόντες καὶ μέντοι, καὶ
μετὰ τὴν νίκην, κατὰ φυλὰς τὴν γῆν με
ριζόμενοι, καὶ κατὰ δήμους, καὶ πατριάς,
καὶ καθ᾿ ἕνα εἶτα οικοδομέντες, καὶ γεωρ
γέντες, καὶ τ᾿ ἄλλα ποιέντες, όσα πράτ
τειν ανάγκη 2)τὲς ξένης γῆς τὴν δεσπο
τείαν παρειληφότας, τέτου χάριν τῷ
ἑβδόμῳ ἔτει, μετὰ τὴν τέτων απαλλά
γὴν, γενέθαι προσέταξε τὴν ἀνάγνωσιν.
ΕΡΩΤ. μ
Διατί τὸν ἐρανὸν, καὶ τὴν γῆν διαμαρ
τύρεσαι προσετάχθη;
Οὐκ ἐπειδὴ ἔμψυχα ταῦτα, καὶ λο
Ο
η
γικὰ, ἀλλ' ὅτι πάντων ἐπὶ τῶν κλι
σμάτων περιεκτικά. τοτὸ καὶ Ἡσαΐας
ὁ προφήτης πεποίηκεν. ἄκουε γάρ φη-
σιν ἐρανέ, καὶ ἐνωτίζου γῆ, ὅτι Κύριος
ἐλάλησε. τέτο καὶ ὁ θεῖος Ἱερεμίας
ἐξέςη γάρ φησιν ὁ ἐρανὸς 3) ἐπὶ τέτω,
καὶ ἔφριξεν ἐπιπλεῖον ἡ γῆ, λέγει Κύριος.
ἐπειδὴ γὰρ εἰς μαρτυρίαν αὐτὰ τῆς ἀ
παλῆς ὁ νομοθέτης ἐκάλεσεν εἰκότως
μετὰ τὴν τῶν νόμων παράβασιν, καὶ
Φρίξαι λέγεται, καὶ ἐκεῖναι. έτω και
Ἰακὼς καὶ ὁ Λάβαν τὸν βουνὸν ὠνό
μασαν βουνὸν τῆς μαρτυρίας καὶ
Αβραὰμ ὁ πατριάρχης, καὶ Αβιμέ
λεχ τῶν Γεράρων ὁ βασιλεὺς, φρέας
1) Cod. et Fic. ὁμολογεῖτε. 2) τούς. Cod. et Fic, τῆς. 3) ἐπί. Def in Cod.
a) Deut. 31, 10. fqq. b) Ef. 1, 2. 6) Ter, 2, 12. d) Gen. 31, 47. e) Gen, 21, 31.
το
QVAST. IN DEVTER. CAP. ΧΧΧΙΙ.
289
τὸ ὅρκου ὡς ἐκεῖ μεθ᾽ ὅρκου ποιησά. iuramenti: eo quod illic cum iu-
μενοι
τὰς συνθήκας.
ΕΡΩΤ. μα.
Πῶς νοητέον τὸ, ἐγὼ παραζηλώσω ὑμᾶς
ἐπ' ἐκ ἔθνει, ἐπ᾽ ἔθνει ἀσυνέτῳ
παροργιῶ ὑμᾶς;
εν
об
επ
Οὐκ ἔθνος ἓν οἱ τῷ σωτῆρι Χρισῷ περ
πιςευκότες, ἀλλὰ μυρία. καὶ ταῦ
τα δέ ποτε ἀσύνετα ἦν, καὶ ἀνόητα, η
φησιν ὁ μακάριος Παῦλος ἦμεν γάρ
ποτε καὶ ἡμεῖς ἀνόητοι, ἀπειθεῖς, πλα-
νώμενοι, δουλεύοντες ἐπιθυμίαις καὶ ἡ
δοναῖς ποικίλαις, καὶ τὰ ἑξῆς, ὥσπερ τοί.
νυν, φησὶν, ὑμᾶς τὸν ἕνα καταλιπόν.
τες Θεόν, πολλὲς ψευδωνύμους προτε-
τιμήκατε ὅτως ἐγὼ τὸν ἕνα λαὸν ἂ
ποῤῥίψας, πᾶσι τοῖς ἔθνεσι παρέξω
τὴν σωτηρίαν. ἀλλ᾽ 1) ὑμεῖς μὲν τὸς ἐκ
ὄντας τετιμηκότες θεὸς ἐκ ἀπεφήναζε
θεός. ἐγὼ δὲ τὰ ἀσύνετα ἔθνη θείας
ἐμπλήσω σοφίας· ὑμεῖς δὲ ὁρῶντες τῷ
φθόνῳ τακήσεσθε.
τα
ΕΡΩΤ. μβ'.
'9
Πῶς νοητέον το, 2) εὐφράνθητε ἔθνη με
τὰ τὰ λαὲ αὐτοῦ, καὶ ἐνιχυσάτωσαν
αὐτὲς πάντες ἄγγελοι
Θεοῦ;
1
reiurando iniiffènt fœdera.
INTERR. XLI.
Quid eft hoc, Ego ad iram prouo-
cabo vos per non gentem, et per
gentem infipientem exacer-
babo vos? a)
N
Jon
vna gens erant, fed infini-
tæ, illi qui faluatori Chrifto
crediderant. Et hæ quondam inf.
pientes erant et ftultz, vt bea-
tus Paulus ait: b) Eramus enim
aliquando etiam nos ftulti, incre-
duli, errantes, inferuientes defide-
riis et voluptatibus variis, et quæ
fequuntur. Quemadmodum ergo
τοs Deos antepofuiftis: fic ego
vos, vno Deo relicto, plures fal-
elisto
vno populo conferam
omnibus gentibus falutem. Sed
νos quidem, cum eos qui vere
non erant Dii coluiftis, leos tamen
Deos eficere non potuiftis. At
ὑpiritu fapientia: vos autem vi-
ego gentes infipientes implebo
dentes contabefcetis inuidia.
*INTERR. XLII.
Quomodo debet hoc intelligi, Le
ramini gentes cum populo eius, et
corroborent eos omnes angeli
Dei? 'c)
Iudæorum multæ myriades
Chriftum Do-
E
Καὶ ἐξ Ἰουδαίων πολλοὶ μυριάδες ἐπι. Εredierunt in curumuri sor
K
ζευσαν τῷ δεσπότη Χρισῷ, καὶ τὸ
πλᾶςον τῶν κατὰ τὴν οἰκουμένην ἐθνῶν
ἀλλὰ τοῖς ἔθνεσι τὴν διδασκαλίαν οἱ ἐξ
Ἰουδαίων πεπιτευκότες 3) παρέδωκαν. ἐξ
Ἰουδαίων γὰρ οἱ θεῖοι ἀπότολοι. ταῦτα
τοίνυν προθεσπίζων ὁ προφήτης ἔφη,
o.
minuin, et ex gentibus per
orbem difperfis pars maxima :
fed gentibus deftrinam i
is
tradiderunt qui crediderant
ex Iudæis. Siquidem erant ex
Iudais diuini Apoftoli. Hæc igi
tur prænuncians propheta ait:
Γ
Leta
1) ὑμεῖς. Cod. et Fic. οἱ. 2) εὐφράνθητε - άγγελοι Θεοῦ. Picvs ad h. 1. bene
obferuat:,,Aduerte, variam hic effe lectionem tam apud Hebræos, quam
apud LXX.,, Ex hoc etiam loco varia leftiones quas LAMB. Bos collegit,
locupletari poffunt. Conferenda funt h. 1. quæ pION. PETAVIVs in Notis
fuis ad EPIPH. p. 289. pro defendendis lectionibus tum THEODORETI IKNL
EPIPHANI, difputat. 3) Cod. et PIC. προσήνεγκαν.
a) Deut. 32, 21.
B. Theod. Tom. I.
b) Tit. 3, 3. c) Deut. 32, 43.
T
*
I
{
200
THEODORETI
B.
crediderunt: et corroborent eos
tum.
Et
Lavamini gentes cum populo eius,
id eft, cum his qui ex Iudais
omnes angeli Dei, nempe illos qui
in ipfum crediderunt. Nam quan
do natus eft Saluator nofter,
chorus angelorum laudabat Dei
erga homines amorem, clamans,
a) Gloria in altisfimis Deo, et in
terra pax, in hominibus beneplati.
Partum quoque fine femine
et fine partus doloribus futurum
prædixit Gabriel archangelus. Et
in certamine contra diabcium
inito aderant angelorum catus,
Accedentes enim, inquit, b) angeli
miniftrabant ei. Intererant etiam
pallioni, et poft refurrectionem
fedebant in monumento, dice-
bantque mulieribus: c) Quid qua-
ritis viuentem inter mortuos. Εt
poft adfcenfionem ad czlos, dire
runt facris Apoftolis:d) Quid fta
tis intuentes in celum? Hic Iefus,
qui afumrus eft a vobis in calum,
ira veniet, quemadmodum vidiftis
eum cuntem in calum. Cornelio et
iam indicauit angelus e) qua ipfi
a magno illo Petra imminebant.
Similiter diuinus Apoftolus, dum
nauigaret, his qui fimul nauiga-
bant dixit: f) Apparuit mihi An-
gelus Dei, cuius ego fum. Et fi-
milia non pauca reperiet quis
piam, fi velit. Hæc igitur de cre·
dentibus elocutus propheta, præ-
dicit etiam infidelium fupplicia,
et horum caufas aperit. Sic enim
ait, g) Quia finguinem filiorum
fuorum vlcifcetur, vindicabit er ve-
tribuer vltionem inimicis fuis, et
;
et
iis qui oderunt eum retribuet:
purgabit Dominus terram populi
fui. Filios autem Dei vocauit
fanatos, quos interfecerunt homi-
cide. Nam vt omittam cades pro-
t
εν
εὐφράνθητε ἔθνη μετὰ τὸ λαὸ αὐτῷ,
τουτέςι τῶν ἐξ Ἰουδαίων πεπιτευκότων
καὶ ἐνιχυτάτωσαν αὐτοὺς πάντες ἄγ
γελοι Θε8, τοὺς εἰς αὐτὸν πεπιτευκό-
τας. καὶ γὰρ τὸ σωτῆρος ἡμῶν γεννη-
θέντος, χορὸς ἀγγέλων ὑμνᾶ τὴν θείαν
φιλανθρωπίαν, βοῶν· δόξα ἐν ὑψίσοις
Θέω, καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις
εὐδοκία. καὶ τὰς ἀσπάρτους δὲ καὶ ολο
χεύτους ἐκείνας ὠδῖνας Γαβριὴλ προεί-
ρηκεν ὁ ᾿Αρχάγγελος˙ καν τῷ πρὸς τὸν
διάβολον ἀγῶν. παρῆσαν τῶν ἀγγέλων
οι δήμοι. προσελθόντες γὰς, φησὶν, ἄγε
γελοι διηκόνουν αὐτῷ. καὶ τῷ πάθει δὲ
παρῆσαν, καὶ μετὰ τὴν ἀνάτασιν τῶ
τάφω προσήδρευον, καὶ ταῖς γυναιξὶν
ἔλεγον, τί ζητείτε τὸν ζῶντα μετὰ τῶν
νεκρῶν, καὶ μετὰ τὴν εἰς ἐρανὲς ἄνοδον
τοῖς ἱεροῖς ἔφασαν ἀποτόλοις, τί ἑπήκα
τε ἐμβλέποντες εἰς τὸν ἐρανόν; ὗτος ὁ
Ἰησοῦς ὁ ἀναληφθεὶς ἀφ᾽ ὑμῶν εἰς τὸν
ἐρανὸν, ὅτως ἐλεύσεται, ὃν τρόπον ἐ-
θεάσαθε αὐτὸν πορευόμενον εἰς τὸν ἐ
φανόν, καὶ τῷ Κορνηλίῳ ἄγγελος τὰ
τα
κατὰ τὸν μέγαν Πέτρον ἐμήνυσε. καὶ
θεῖος απόςολος ἐν τῷ πλοίῳ τοῖς συμ-
πλέουσιν ἔφη· ὤφθη μέχρι ἄγγελος το
Θε8 8 εἰμί, καὶ πολλὰ δὲ τοιαῦτα εὕροι
r) τὶς ἂν εἴπερ ἐθέλῃ. ταῦτα μέντοι περὶ
τῶν πεπιςευκότων εἰπὼν ὁ προφήτης,
προλέγει καὶ τῶν ἀπίζων τὰς τιμωρίας,
και δήλας τέτων τὰς αἰτίας ποιε. ἔφη
γὰρ οὕτως· ὅτι τὸ αἷμα τῶν υἱῶν αὐτὸ
εκδικείται, καὶ ἐκδικήσει, καὶ ἀνταπο
δώσει δίκην τοῖς ἐχθροῖς αὐτῷ, καὶ τοῖς
μισοῦσιν αὐτὸν ἀνταποδώσει καὶ ἐκκα
αριες Κύριος τὴν γῆν τὸ λαὸ αὐτῇ.
υἱὸς δὲ τὸ Θεὸ κέκληκε τὰς ἁγίους, ὃς
ανειλον, οἱ μιαιφόνοι. ἵνα γὰρ τῶν προ-
3) τίς ἐθέλῃ. Vterque τίς ἂν ἐθέλησας.
اد
Ο
C
φητῶν
a) Luc. 2, 14. b) Matth. 4, 11. c) Luc. 24, s. d) Act. I, II. e) lb. c. 10, 4. feqq.
f) Ibid. c. 27, 23. g) Deut. 32, 43,
G
Ο
QVEST. IN DEVTER. CAP. XXXII.
291
ευτων
φητῶν τὰς σφαγάς καταλείπω, και
το Δεσπότου τὸ σωτήριον πάθος, τον
μὲν καλλίνικον 1) κατέλευσαν Στέφανον,
ξύλῳ δὲ τὸν μέγαν ἀνελον Ἰάκωβον
εἰς θεραπείαν δὲ αὐτῶν καὶ τὸν ἕτερον
Ἰάκωβον Ἡρώδης ἀπετυμπάνισε. και
πολλὰς δὲ ἄλλας μιαιφονίας ἐτόλμησαν
καὶ τῶν τῷ Κυρίῳ πεπιςευκότων τὰς οἰ
κίας ἐξεπόρθησαν. καὶ τᾶτο δεδήλωκεν
ὁ θεῖος ἀπόςολος ἐν τῇ πρὸς Ἑβραίους
ἐπιτολῇ καὶ τὴν ἁρπαγὴν τῶν ὑπαρχόν.
των ὑμῶν μετὰ χαρας προσεδέξαθε.
καὶ Θεσσαλονικεύσι δὲ ἐπιτέλλων ὅτως
ἔφη μιμηταὶ γὰρ ἐγένεσθε τῶν ἁγίων
τῶν ἐν τῇ Ἰουδαία, τὰ γὰρ αὐτὰ καὶ ὑ-
μᾶς ἐπάθετε ὑπὸ τῶν ἰδίων συμφυλετών,
καθάπερ ἐκεῖνοι ὑπὸ τῶν Ἰουδαίων, τῶν
καὶ τὸν Κύριον Ἰησὲν ἀποκτεινάντων,
καὶ τὰς ἰδίους προφήτας, καὶ ἡμᾶς ἐκ.
διωξάντων, καὶ Θεῷ μὴ ἀρεσκόντων, καὶ
πᾶσιν ἀνθρώποις ἐναντίων. ταῦτα καὶ
Κύριος αὐτῶν κατηγόρησεν ἐν τῇ τὸ ἀμ.
πελῶνος παραβολῇ, ὅτι τῶν δούλων ὃν
μὲν ἔδειραν, ὃν δὲ ἀπέκτειναν, ὃν δὲ
ἐλιθοβόλησαν. τούτου χάριν αὐτὸς εἰς
πᾶσαν τὴν οἰκουμένην διέσπειρεν.
ΕΡΩΤ. μγ.
εν
ον
1
prophetarum, et paffionem Doo
mini falutarem, ftrenuum illum
Stephanum lapidauerunt, fufte
autem Iacobum magnum occide-
runt: in gratiam eorum alterum
Iacobum Herodes crudeliter inter-
fecit, multasque alias cades per
perrarunt, et Domino * creden-
tium domos depopulati funt.
quod declarauit diuinus Apofto-
ius in epiftola ad Hebræos : a)
Rapinam bonorum veftrorum cum
gaudio fuftinuiftis. Scribens quo-
que Theffalonicenfibus fic ait: b)
Imitati eftis fanitos, qui funt in
Iudan.
Eadem enim et vos palli
eftis a contribulibus veftris, ficur
et illi a Iudais, qui et Dominum
Jefum occiderunt, et prophetas
fuos, et nos perfequuntur, et Deo
non placent, et omnibus homini-
bus aduerfantur. De iisdem quo
que Dominus accufauit eos in
Parabola vinea, c) quod ex fer-
vis hunc ceciderint, illum occi
derint, alium lapidauerint: prò-
prerea difperfit eos per vniuer-
fam terram.
INTERR. XLIII
Τί δήποτε διὰ σμικρὰν πλημμέλειαν Cur ob lene delitum iuffus eft Mor
πόρρωθεν ἰδεῖν ὁ Μωσῆς προσετάχθη Jes procul adfpicere terram, popu
τὴν γῆν, εἰσαγαγεῖν δὲ τὸν λαὸν
Ο
ἐκωλύθη;
Διδάσκει διὰ τέτων ἡμᾶς ὁ Δεσπότης,
της εν ἀρετῶν τελείους τὴν ἄκ
ποις
ως ἐν
ἀρετὴν ἀπαιτεῖ, καὶ τοῖς ἄλλοις ανθρώ-
πως μεγάλα παρανομεσι μακροθυμῶν,
τοῖς ἁγίοις ταύτης οὐ μεταδίδωσι τῆς
συγγνώμης. τῦτο καὶ σοφός τις ἔφη, ὁ
μὲν γὰρ ἐλάχισος συγγνωςός ἐςιν ἐλέες,
δυνατοὶ δὲ δυνατῶς ἐταθήσονται. και
1) Cod. κατέλευσεν.
lum autem prohibitus in-
troducere? d)
Der hæc Dominus,
tam novistenopere
tis exigere: et cum erga alios
homines grauiter peccantes fit lon-
ganimis, fanitis tamen hane ve
piens quidam dixit: e) Temifimus
venia et mifericordia dignus : potens
τιs aurem valde torquebuntur. Et
niam non concedere. Hoc et fa-
Τ 2
Domi-
#) Hebr. 10, 34. b) x Theft. 2, 14. 15. c) Matth. 21, 35. fqq. d) Deut. 32, 48. fqq.
e) Sap. 6, 6.
292
B. THEODORETI
}
eo.
cuius minifterio tanta bona fue-
ως
Ο
اد
αν
τα
Dominus in facris Euangeliis, c) ὁ Κύριος ἐν τοῖς ἱεροῖς Εὐαγγελίοις,
Cui modicum datum fuerit, modicum μὲν γὰς ὀλίγον δοθήσεται, ὀλίγον και
exigetur ab eo: cri autem multum
datum fuerit,multum exigetur ab . ἀπαιτήσουσι παρ' αὐτῷ, 1) ᾧ δὲ πολὺ δο-
Nec vero eft ignorandum, Do- θήσεται, πολὺ ἀπαιτήσουσι παρ' αὐτὸ
minum alia per alia ordinare. Sic. ισέον μέντοι καὶ τᾶτο, ὡς ἕτερα δι᾽ ἑτέ
ut videlicet non permifit, hunc ρων ὁ Δεσπότης οἰκονομεῖ. ὥσπερ ἀμέλει
fummum prophetam introducere
καὶ τουτονὶ τὸν μέγαν προφήτην ἐκ εἴ
populum in terram promiflionis, ασεν εἰς τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας 2)ἐπα
ne illum tanquam Deum cole-
rent Ifraëlita: (qui enim anima γαγεῖν τὸν λαὸν, ἵνα μὴ ὡς Θεὸν αὐ
carentia pro Diis habuerant, et τον σεβασθῶσιν οἱ Ἰσραηλῖται οἱ γὰρ
imaginem vituli Deum appella- τα άψυχα θεοποιήσαντες, καὶ μόχου
verant, multo magis profecto εἰκόνα Θεὸν ὀνομάσαντες, δῆλον ὅτι
eum vt Deum venerati fuiffent, πολλῷ μᾶλλον ὡς Θεὸν ἂν ἐσεβάπησαν
rant adepti;) eadem de caufa fe τὸν τοσέτων αὐτοῖς ἀγαθῶν γεγενημέ
pulcrum eius latere voluit qui vov διάκονον˙ τότε χάριν αὐτὸ καὶ τὸν
noftra fapienter adminiftrat Deus. τάφον ἄδηλον πεποίηκεν ὁ σοφῶς τὰ
Porro fciendum eft, Mofen re- καθ' ἡμᾶς πρυτανεύων Θεός. εἰδέναι δὲ
prafentare legem, ideoque eam καὶ τοτο προσήκει, ὡς ὁ Μωσῆς τύπον
nomine Molis vocitari. Habent,
inquit, b) Mofen, et prophetas. ἔχει τὸ νόμου. διὸ καὶ Μωσῆς τὴν προσ-
Et, c) Vfque in hodiernum diem, ηγορίαν ὁ νόμος ἔχει. ἔχουσι γάρ φησι
quando legitur Mofes. Et, a Μωσέα, καὶ τὰς προφήτας καὶ ἕως
Regnauit mors ab Adamo ufque ad σήμερον ἡνίκα ἀναγινώσκεται Μωσης,
Mofen. Sicut enim Efaiam ap- καὶ, ἐβασίλευσεν ὁ θάνατος ἀπὸ Ἀδὰμ
pellamus non prophetam folum, μέχρι Μωσέως. ὥσπερ γὰς Ἡσαΐαν και
fed etiam librum illius, et Iere- λεμεν 8 τὸν προφήτην μόνον, ἀλλὰ καὶ
miam ac Ezechielem, non homi- τὸ ἐκείνου βιβλίον καὶ Ἱερεμίαν, καὶ με
nes tantum, fed etiam eorum li- ζεκιήλ, ε τὲς ἄνδρας μόνον, ἀλλὰ καὶ
αλλά
bros, et Apoftolum non folum τὰ ἐκείνων βιβλία καὶ τὸν ἀπόςολον,
ipfum veritatis præconem, fed et 3 μόνον αὐτὸν τῆς ἀληθείας τὸν κήρυκα,
αλλά καὶ τὸ ἐκείνου βιβλίον· ὅτῳ Μω
σῆς ὁ νόμος ὠνόμαςαι, Ἰησᾶς δὲ ὁ τοῦ
Ναυή, 3)τύπος τὸ σωτῆρος τῆς οἰκουμέ
νης. ὥσπερ τοίνυν Μωσῆς μὲν ἐξήγαγε
τὸν λαὸν ἐξ Αἰγύπτου, Ἰησᾶς δὲ αὐτὸν
εἰς τὴν ἐπηγγελμένην εἰσήγαγε γῆν
ὅπως ὁ νόμος μὲν τῆς ἀσεβείας απαλ
λάττει τὲς πεθομένους, ἡ δὲ τῶν Εὐαγ
γελίων χάρις εἰς τὴν βασιλείαν εἰσάγει
τῶν ἐρανῶν.
d)
illius librum: eodem modo lex
* appellata eft Mofes, Iofua * autem
flius Naue typum gerit Salua-
toris vniuerfæ terræ. Quemad.
modum ergo Mofes eduxit po-
pulum ex Aegypto, Iofua vero
ipfum in terram promiffam in-
troduxit: ita lex quidem ab um.
pietate liberat obedientes, euan-
gelica autem gratia introducit in
regnum calorum.
Ο
Ο
ΕΡΩΤ.
1) ᾧ δὲ - παρ' αὐτοῦ. Def. in Cod et apud pic. 2) Vterque εισαγαγεῖν. 3) τής
πος. Cod. et BI c. præmn. κα'.
e) Lns. 12,48. h) Ibid. c. 16, 29. c) 2 Cor. 3, 15. d) Rom. 5, 14.
•
}
}
293
QVAST. IN DEVTER.
CAP. XXXIII.
اد
ΕΡΩΤ. μδ'.
Πῶς νοητέον τὰς τῶν φυλῶν
εὐλογίας;
Πρῶτον ἀνέμνησεν ὁ προφήτης τῆς
θείας ἐπιφανείας τῆς ἐν τῷ Σινᾶ
ὄρος γεγενημένης. Κύριος γάρ φησιν ἐν
Σινᾶ 1) ἥκει, καὶ ἐπέφανεν ἡμῖν ἐκ Σιείς,
καὶ 2) κατέκαυσεν ἐξ ὄρους Φαρὰν σὺν
μυριάσι Κάδης. ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ ἄγγελοι
μετ᾿ αὐτοῦ. καὶ ἐν τῇ ἐρήμῳ τῇ Φαραν,
καὶ ἐν τῷ Σιεὶς, τῆς θείας κηδεμονίας
ἀπήλαυσαν. Κάδης δὲ ἐνταῦθα, οὐ τὴν -
ρημον λέγει, ἀλλὰ τὴν τοῦ ὀνόματος ἑς-
μηνείαν. 3) τὸ γὰρ Κάδης τῇ Ἑβραίων φω-
νῆ τὸ ἅγιον δηλοῖ. ἔφη τοίνυν, ὅτι πολ-
λαὶ μυριάδες ἁγίων ἀγγέλων τῷ ἁγίῳ
Δεσπότη συνῆσαν, τῆς οἰκείας αὐτοὺς
ἀξιοῦντι κηδεμονίας. ἀναγκαίως δὲ προσ-
τέθεικε καὶ πάντες ἡγιασμένοι ὑπὸ τὰς
χαρας αὐτοῦ, καὶ οὗτοι ὑπό σέ εἰσιν. εi
γὰς μὲν ἀόρατον ἔχουσι τὴν φύσιν, ἀλλ᾽
ὑπὸ τὴν σὴν δεσποτείαν τελοῦσι σὲ γὰρ
ἔχουσι ποιητήν. προλέγει δὲ ὅτι ὁ νῦν
τὸν Ἰσραὴλ ἐκλεξάμενος, μικρὸν ἕτερον
καὶ πάντα καλέσει τὰ ἔθνη, καὶ τούς
των κακείνων αὐτὸς ἔται ἄρχων καὶ βα-
σιλεύς. έται γάρ φησιν ἐν τῷ ἡγαπη-
μένῳ ἄρχων, συναχθέντων λαῶν ἅμα
φυλαῖς Ἰσραήλ. ταῦτα εἰπῶν, πρῶτον
εὐλογεῖ τὸν Ρουβὴν, καὶ λύει τὴν πα-
τρῷαν ἀρὰν, ἀντιτάξας τὴν φιλαδελ-
φίαν τῇ περὶ τὸν πατέρα παρανομία
ἐξῆν δὲ ὡς νομοθέτῃ εἰς εὐλογίαν τὴν α.
ρὰν μεταθεῖναι, ζήτω Ρουβήν, καὶ μὴ
ἀποθανέτω, και 4) ἔται πολὺς ἐν ἀριθμῷ.
1)
•
INTERR. XLIIII.
Quomodo funt intelligendæ benedi-
Etiones tribuum?
I
uprimis propheta in memoriam
revocat illis apparitionem diui-
nam, quæ contigit in monte Si
nai. Dominus enim, ait, a) e Si-
nai venit, et apparuit nobis in
Seir, et illuxit e monte Pharan
cum millibus Cades: a dextris
eius Angeli erant cum eo. Tam in
folitudine Pharan, quam in Seïr,
diuina prouidentia fruebantur.
Cades autem hic non defertum
dicit, fed nomen interpretatur.
Cades enim Hebraica voce fan-
aum fignificat. Dicit ergo mul-
ta millia Angelorum vna fuiffe
cum fancto Domino, cum illos
fua prouidentia dignaretur. Sed
neceffario addidit, b) Et omnes
fanitifcari fub manibus eius, et bi
fub te funt. Nam licet nature
fint inuifibilis, fub tuo tamen
degunt imperio, cum te creato
rem agnofcant, Porro prædi-
cit, quod is, qui nunc ele-
git Ifraulem, paulo poft omnes
etiam gentes fit vocaturus, et
amborum rex et princeps futurus
alum Princeps, congregatis populis
fit. Erit enim, ait, c) apud dile-
cum tribubus Ifraits. Hæc vbi
dixit, primum benedicit Rubeni,
et foluit paternam maleditio-
nem, opponens fraternum amo-
Poterat autem tanquam legislator
rem fceleri in patrem admiffo.
maleditionem in beneditionem
commutare. Viuat d) Ruben, et
non moriatur,ererit multus numero.
T 3
Siqui-
Vterque, ἥξει. 2) κατέκαυσεν. Recepta lectio eft κατέσπευσεν. 3) τὸ γὰρ
δηλοϊ. Εandem, etfi minus aptam, interpretationem e carenis regiis protulit
MONTF. 1. c. T. I. p. 195. 4) ἔςαι. Præfat leftio recepta έξω. Codex
alex. et edit. ald, ac complut. legunt καὶ Συμεὼν ἔξω κ. λ. Recte autem nomen
Simeonis a THEODORETO aliisque Patribus omiffum eft, cum nulla eius
h. l. in Textu hebr, fiat mentio. Aliorum loca ad Deut, 33, 6. Notis fuis
immifcuit BOSIVS.
a) Deut. 33 2. b) Ibid. verf. 3. c) Ibid. v. 5.
d) Ib. v. 6.
}
294
B. THEODORETI
1
ἐπειδὴ γὰρ ὁ πατὴς εἶπεν ὡς ὕδωρ μὴ
ἐκζέσης, τουτέςι μὴ θερμανθῆς εἰς που
λυγονίαν, εἰκότως αὐτῷ τῶν ἀπογόνων
τὸ πλῆθος ἐπηύξατο, εἶτα τὴν τάξιν
υπερβας, τῷ Ἰούδα τὴν εὐλογίαν προσ
φέρει, διὰ τὸν ἐκεῖθεν κατὰ σάρκα βε-
βλαςηκότα Δεσπότην. πρόδηλον γάρ
φησιν ὁ θεῖος ἀπόςολος, ὅτι ἐξ Ἰούδα
ανατέταλκεν ὁ Κύριος ἡμῶν, προλέγει
δὲ καὶ τὴν 1) Δαβιτικὴν βασιλείαν, εἰσά
κουσον γάρ φησι Κύριε φωνῆς Ἰούδα
2) καὶ εἰς τὸν λαὸν αὐτοῦ ἔλθοιεν αἱ χερσα
ρες αὐτοῦ διακρινοῦσιν αὐτῷ, καὶ βοη
τὸς ἐκ τῶν ἐχθρῶν αὐτοῦ ἔσῃ. οὕτω τὴν
Siquidem quia dixerat pater, a)
Non efiruefcas velut aqua, hoc
eft, non calefias ad multiplican-
dam fobolem, merito pofterorum
multitudinem illi precatur. Dein,
de tranfcendens ordinem, Iudz
confert benedictionem, propter
Dominum hinc fecundum carnem
oriundum. Manifeftum eft enim
inquit, diuinus Apoftolus, 6
b)
quod ex Iuda ortus fit Dominus
gofer. Prænuntiat etiam regnum
Dauidicum. Exaudi, inquit, c)
Domine vocem. Iude, et ad popu-
fum fuum veniano manus eius : diiu-
wdicabuns pro eo, et cris ei adiutor
pro eo, et eris ei adiutor
contra boftes eius.* Pofteaquam re-
gia tribui ita benedixit, manft βασιλικὴν εὐλογήσας φυλὴν, εἰς τὴν ἱε
ad facerdotalem. d) Date Leui
manifeftationes ipfius, et veritatem
illius viro fanito, Peltori facer,
dotis imponebatur rationale, quod
continebat manifeftationem et ve
ritatem. Nam per illud multa
Meclarabantur, manifeftationibus
cohæret veritas propter
certitudirem declaratorum. Quem
ρατικὴν μεταξαίνει δότε Λευῒ δήλους
3) αὐτοῦ, καὶ ἀλήθειαν αὐτοῦ τῷ ἀνδρὶ
τῷ ὁσίῳ, τῷ τέρνῳ τοῦ ἱερέως τὸ λόγιον
επέκειτο εἶχε δὲ τοῦτο τὴν δήλωσιν καὶ
την αλήθειαν πολλὰ γὰρ ἐκεῖθεν προ-
εδηλοῦτο· συνήπται δὲ τοῖς δήλοις ἡ ἀ
λήθεια, διὰ τὸ ἀψευδὲς τῶν δηλουμέ
νων. ὃν ἐπείρασαν αὐτὸν ἐν πείρα, ἔλοι
gentaucrunt in tentatione, et con-
δόρησαν αὐτὸν ἐφ᾽ ὕδατος ἀντιλογίας.
uitiari funt ei ad aquam contra-
dictionis. Meminit eorum quæ in τῶν εἰς αὐτὸν καὶ τὸν ἀδελφὸν γεγενη
illum et fratrem commiffa funt, μένων ανέμνησεν ὁ λέγων τῷ πατρὶ αὐ
e) Qui dixit patri fuo et matri τοῦ, καὶ τῇ μητρὶ αὐτοῦ, οὐχ ἑώρακά
fua, Non vidi re, et fratres fuos σε καὶ τοὺς ἀδελφοὺς αὐτοῦ οὐκ ἐπέ-
non nouit, et filios fuos reproba γνω, 4) καὶ τοὺς υἱοὺς αὐτοῦ ἀπέγνω. ἐ-
air. Cuftodiuir eloquia tua
μια τα
er pactum ruum obferuauit. Per. φύλαξε τὰ λόγιά σου, καὶ τὴν διαθή
fectionem facerdotum exponunt την σου διετήρησε. τὸ τέλειον τῶν ἱερέων
hac verba, Nam omnia quæ ὁ λόγος διδάσκει, πάντων γὰρ τῶν και
fpeftant ad vitam, debet facerdos 'τὰ τὸν βίον καταφρονῶν προσήκει τὸν
contemnere, et in minifterio di- ἱερέα, καὶ τῇ θεία προσεδρεύειν ἱερους-
alina aflidue verfari. Propter-
ea neque hæreditatem illis για τούτου χάριν οὐδὲ κλῆρον 5) αὐτοῖς
ΤΟ
αύ
απένει
3) Cod. Δικυϊτικήν, 2) και του έλθοιεν. Magnus eft circa hac verba diffenfus Inter
pretum graecorum. Vid. MONTF. et Basiva ad Deut. 33, 7. Pro έλθοιεν
in Cod. et apud pic. leg. έλθοι, Verba proxima αἱ χεῖρες αὐτοῦ rettius fen
cundum lectionem receptam iunguntur fequentibus, Colo ante verba ifta
pofito. Ita enim iubet Textus hebraici diftinatio. 3) Cod. et FIC, αὐτῆς,
Α) και το απέγνω. Def. vtroque loco. 5) Vterque, αὐτῆς,
4) Gen. 49, 4. b) Hebr. 7, 14. ) Deut.33, 7. d) Ibid. verf. 8. e) Ib. v. 9.
QVÆST. IN DEVTER. CAP. XXXIII.
295
ό
τα
τα
ἀπένειμεν, οὐδὲ κτῆσιν ἔχειν ἐνομοθέτη-
σεν, ἀλλὰ τὰς ἀπαρχὰς καὶ τὰς δεκά
τας παρὰ παντὸς κομίζεθαι τοῦ λαοῦ,
ἵνα τῶν βιωτικῶν ἀπηλλαγμένοι φρον-
τίδων, ἁγίως τὴν ἐγκεχειρισμένην 1) a-
γιςείαν ἐπιτελῶσιν. αὐτίκα γοῦν Αa.
ρὼν ὁ πρῶτος ἀρχιερεὺς, οὔτε κηδεῦσαι
τοὺς τεθνηκότας συνεχωρήθη παιδας.
οὕτω δέ φησιν· ἑαυτοὺς τελειώσαντες
δηλώσουσι τὰ δικαιώματά σου τῷ Ἰα-
κως, καὶ τὸν νόμον σου τῷ Ἰσραήλ᾽ ἐπι-
θήσουσι θυμίαμα ἐν 2) ὀργῇ σου διὰ παν.
τὸς ἐπὶ 3) τὸ θυσιατήριόν σου. τοῦτο καὶ
τοῦ λαοῦ τιμωρουμένου γεγένηται.
γὰρ Ααρών προσενεγκῶν τὸ θυμίαμα
τὸν θεήλατον ἐκώλυσε θάνατον. εἶτα
τὴν θείαν 4) αὐτοῖς εὐλογίαν αἰτε. εν
εὐς
λόγησον Κύριε τὴν ἰχὺν αὐτοῦ, καὶ τὰ
ἔργα τῶν χειρῶν αὐτοῦ δέξαι. χρεία
γὰρ καὶ σωματικῆς δυνάμεως τοῖς λει-
τουργοῦσιν, ἵνα μηδὲν ἐμποδὼν γένηται
τη προθυμία. κάταξον ὀσφῦν ἀνθεση-
κότων ἐχθρῶν αὐτοῦ, καὶ οἱ μισοῦντες
αὐτὸν μὴ αναςήτωσαν. διὰ δὲ τούτων
χαλινοῖ τῶν τυραννούντων το θράσος.
ἀναμιμνήσκει δὲ καὶ ὧν ἔπαθε Κορέ,
καὶ Δαθαν, καὶ ᾿Αβηρων, την τάσιν
κατὰ τῶν ἱερέων κινήσαντες,
ΕΡΩΤ. μέ,
Τίνος χάριν ἔχατον ὄντα τέταρτον
ἔταξε τὸν Βενιαμίν ;
Γ αύτης ἦν τῆς φυλῆς ἡ μητρόπολις
év de
ἐν ἐκείνῃ δὲ ὁ
τοι εἰκότως τῇ ἱερατικῇ φυλῆ τὸν ἱερὸν
συνέταξε τόπον, καὶ ἡ εὐλογία δὲ τοῦ
το προαγορεύει. ἠγαπημένος γάρ φη-
σιν ὑπὸ Κυρίου, κατασκηνώσει πεποι-
πώς. ἔδειξε δὲ καὶ τὴν αἰτίαν τῆς πε-
ποιθήσεως καὶ ὁ 5) Κύριος σκιάζει ἐπ'
μη
dedit nec eos poffeffionem habere
fanciuit: fed ab omni populo primi-
curis huius vita liberati, fancte
tias atque decimas accipere: yt a
peragerent ordinatam fanctifica-
tionem. Verbi gratia, Aaroni
primo pontifici non fuit concef
ceffum, vt filiis defunctis funus
pararet. "Sic autem ait: a) Cum
bum iuftificationes tuas, et legem
feipfos perfecerint, docebunt Inco-
tuam Ifraclem, et imponent incen
fum in ira tua perpetuo fuper alta-
re tuum.
re tuum. Quod factum eft dum
puniretur populus. Nam Aaaron
offerens incenfum cohibuit mor
tem quæ a Deo mittebatur. Inde
poftulat ipfis benediétionem: b)
Benedic Domine fortitudini eius,
et opera manuum eius accepta ba
beas. Qui enim Deo miniftrant,
valetudine corporis opus habent,
ne quid obftet animi prompti-
tudini Frange lumbos infurgen-
rium inimicorum eius: et qui ode-
runt eum ne confurgant. Per hæc
autem tyrannorum audaciam re-
primit, et in memoriam reducit
ea quæ paffi funt Core, Dathan
et Abiran, qui feditionem me.
uerant in facerdotes.
INTERR. XLV.
Quare pofuit quarto loco Beniami.
nem, cum poftremus
effet?
erat
ναὸς ἐδομήθη. τοιγάρ Hasibus metropolis,
1) ἁγιςείαν. Vterque ἁγασίαν. Forfan pro
β) Cod. et Fic. τοῦ θυσιαςηρίου. 4) Cod.
α) Deut. 33, 10. b) Ib. veri, II.
in ædificatum eft tem-
plum. Quapropter merito cum
facerdotali tribu facrum locum
diaio pradicit: Dile&tus enim, in-
collocauit. Hoc autem ipfa bene-
quit, ε) @ Domino, habitabit conf-
denter. Et caufam fiducia demon-
*frat: Et Dominus obumbrar eum *
Τ
T 4
omni-
άγιαςίαν. 2) ὀργῇ. Cod. ἑορτῇ.
αὐτῆς. 5) Κύριος. Cod. Θεός.
c) Ib. v. 12.
!
296
B. THEODORETI
N
enim ad templum diuinum diuina
ๆ
prouidentia perpetuo fruebatur.
Iftud autem, Inter humeros illius
requieuit, de Deo dixit, qui Hie-
rololymis conftrui templum cum
iuffiffer, in illo peculiariter appa-
rebat. Poft has tribus benedicit
Jofepho, et duabus tribubus fi-
mul confert beneditionem. a)
De benediξtione Domini fit terra
eius de tempeftatibus cali er
Fore, et de abulis fontium deor-
fum, et de fructibus tempeftiuis
fole vertente fefe, et iunctis inter
fe menfibus ; et de vertice 107-
rium antiquorum, et de vertice
collium aternorum. Precatus illi
eft ea bona, quæ donantur e
calo, et fruius qui proueniunt
e terra, quos irrigant pluuiz,
fores fouent, concoquit fol fe-
cundum tempeftatum et menfum
viciffitudines. Producit autem
illos rerra non folum plana, fed
etian montana, Ad confirman-
dam benedictionem iniicit men-
απο
απ
omnibus diebus, et inter humeros αὐτῷ πάσας τὰς ἡμέρας, καὶ ἀναμέ
eius requicuit. Appropinquans σον τῶν ὤμων αὐτοῦ κατέπαυσε. πελά
ζων γὰρ τῷ θείῳ νεῷ διηνεκῶς τῆς θείας
τό
κηδεμονίας απήλαυσε. τὸ δὲ, ἐν μέσῳ
τῶν ὤμων αὐτοῦ κατέπαυσε, περὶ τοῦ
Θεοῦ ἔφη, 1) ὃς ἐν τῇ Ἱερουσαλὴμ τὸν
ναὸν οἰκοδομηθῆναι κελεύσας, ἐν ἐκείνῳ
τὴν οἰκείαν ἐπιφάνειαν ἐποιῦτο. μετὰ
ταύτας τὰς φυλὰς, τὸν Ἰωσὴφ εὐλόγη
σε καὶ ταῖς δύο φυλαῖς κατὰ ταυτὸν τὴν
εὐλογίαν προσήνεγκεν. ἀπ᾿ εὐλογίας Κυτ
ρίου ἡ γῆ αὐτοῦ ἀπὸ 2) ὡρῶν οὐρανοῦ καὶ
δρόσου, καὶ ἀπὸ ἀξύσσων πηγῶν κάτω
θεν, καὶ καθ' ώραν γεννημάτων ἡλίου
τροπῶν, καὶ ἀπὸ συνόδου μηνῶν, καὶ
από κορυφῆς 3) ὁρῶν ἀρχῆς, καὶ ἀπὸ καὶ
ρυφῆς βουνῶν ἀεννάων, ᾔτησεν αὐτῷ τὰ
οὐρανόθεν δωρούμενα 4) ἀγαθὰ, τοὺς
ἀπὸ τῆς γῆς παρεχομένους καρπούς
οὓς ἀρδουσι μὲν ὑετοὶ, τρέφουσι δὲ δρό
σοι, πεπαίνει δὲ ἥλιος κατὰ τὰς τῶν
ὡρῶν καὶ μηνῶν περιόδους. Φέρει δὲ τούς
τους οὐ μόνον ἡ ὑπλία γῆ, ἀλλὰ καὶ ἡ
ὄρειος εἰς βεβαίωσιν δὲ 5) τῆς εὐλογίας
ανέμνησε τοῦ ὀφθέντος ἐν τῷ βάτῳ Θεῖ.
λέγει δὲ αὐτὸν καὶ τῶν πρωτοτοκίων τε
τυχηκέναι, καὶ τούτου χάριν διχῆ τὴν
φυλήν μερισθῆναι, καὶ δύο τὴν μίαν γε-
νέθαι ἐπειδὴ διπλῆν μοῖραν ἐλάμβανον
οἱ πρωτότοκοι. καὶ τὸ δυνατὸν δὲ τῶν
φυλῶν διδάσκων, μονοκέρωτι καὶ ταύρω
απείκασε. καὶ προτέταχε τοῦ Μανασσῆ
τὸν Ἐφραὶμ κατὰ τὴν τοῦ προπάτορος
εὐλογίαν. τῷ δὲ Ζαβουλών, καὶ τῷ Ἰσσά
χας, τῷ μὲν ὡς τὴν παραλίαν οἰκοῦντι,
τῷ δὲ ὡς γειτονεύοντι, καὶ τὴν ἐν πολέ
μοις ἐπηύξατο νίκην, καὶ τὴν θείαν ἐπι
κουρίαν, καὶ τὰ ἀπὸ θαλάσσης ἀγαθά.
rionem Dei, qui apparuit in tubo.
Ait autem illum et ius primogeni
turæ confecutum effe: et propter
ea tribum bipartito diuifam elle,
duasque ex vna factas, quia du-
plam portionem accipiebant pri-
anogenit. Et vt mibuum oneride
ret potentiam, cum tauro et mo-
nocerote comparauit eas: et iuxta
Beneditionem auitam prepofuit
Ephraimun Manada. Zabulonau-
tem et affafchar, illi quidem in re-
gione maritima habitanti, huic
autem vt vicinam terram in-
colenti, adprecatus eft in bellis
victoriam, et auxilium diuinum,
ac bona e mari prouenientia.
ου
a) s. Vterque as. 2) ὡρῶν. PIC. ὁρῶν quam
Deut. 33, 13. 3) όρῶν κορυφῆς. Def. in Cod.
ooŵynogvpñs.
5) τῆς ἀνέμνησε. Cod. τὴν εὐλογίαν ἀνέμνησε.
a) Deut. 33, 13. 14.
ως
έθνε
leftionem fequitur editio ald.
4) αγαθά. Def. vtroque loco.
PIC, τὴν τῆς εὐλογίας ἀνάμνησιν.
QVÆST. IN DEVTER. CAP. XXXIII.
297
Gentes enim, inquit, c) extermi-
nabunt, et inuocabunt ibi, ac im-
uitias marinas fugcnr, et merca-
molabunt facrificium iuftitiæ. Di-
turam habitantium iuxta mare.
Qui proximi enim funt mari, non
tantum fuis fructibus, fud et bo-
nis vndecumque allatis fruuntur.
Gad vero comparatur cuin leone,
de quo et patiiarcha Iacob fic
ait: i) Piratarum dolus unfidiabi-
tur Gado, fed ille parabit infidias
ad pedes corum. Cognominauit
autem Danem catulum leonis pro-
filientem e terra Bafan: quia ex
ἔθνη γάρ φησι ἐξολοθρεύσουσι, καὶ 1) -
πικαλέσονται ἐκεῖ, καὶ θύσουσι θυσίαν
δικαιοσύνης, καὶ πλοῦτον θαλάσσης θη-
λάσουσι, καὶ ἐμπορίαν παραλίαν και
τοικούντων. οἱ γὰρ τῇ θαλάττη πελάζον.
τες, ου
οὐ μόνον τῶν οἰκείων καρπῶν, ἀλλὰ
καὶ τῶν πάντοθεν φερομένων ἀγαθῶν
ἀπολαύουσι. τὸν δὲ Γαδ' ἀπείκασε λέοντι.
οὕτω γὰρ καὶ ὁ πατριάρχης Ιακωβἔφη
Γαδ πειςατήριον 2) πειρατεύσει αὐτὸν
καὶ αὐτὸς δὲ πειρατεύσει αὐτὸν 3) κατὰ
πόδας. σκύμνον δὲ τὸν Δὲν ὠνόμασεν ἐκ-
πηδῶντα ἐκ τοῦ Βασάν· ἐπειδὴ ἐξαπί.
νης τῇ Λαίσσα προσβαλόντες πόλει, και
αὐτὴν εἶχον, καὶ τοὺς ἐνοικοῦντας άνει
λον, καὶ οἰκεῖον ἀπέφηναν οἰκητήριον.
καὶ τῷ Νεφθαλεὶμ δὲ τὴν ἀπὸ γῆς
καὶ θαλάτης εὐπορίαν 4) απήγγειλεν.
πρόσοικος γὰρ καὶ οὗτος ἦν τῆς θαλάσ
σης, ἔχων ἀπὸ νότου τὴν Γαλιλαίαν.
τοῦτο δὲ καὶ ὁ προφήτης, καὶ ὁ εὐαγ.
γελικής ἔφη, γῆ Ζαβουλών, καὶ γῆ
Νεφθαλείμ, καὶ οἱ λοιποὶ οἱ τὴν παρα-
λίαν κατοικοῦντες Γαλιλαίαν τῶν ἐθνῶν
ὁ λαὸς ὁ καθήμενος ἐν σκότει εἶδε φῶς
μέγα. τὸ μέντοι πλησμονὴ δεκτών,
πλησμονὴ εὐδοκίας ὁ Σύμμαχος ἡρμή-
νευσε. τὴν δὲ αὐτὴν ἔχει διάνοιαν. δεκτά
γὰρ τὰ εὐδοκούμενα. καὶ μέντοι καὶ τῷ
mo pro Affer terræ fructus vbe-
Ασης, καὶ τῆς γῆς τὴν εὐκαρπίαν,
res et diuitias marinas poftulat.
καὶ τὴν ἀπὸ θαλάτης εὐπορίαν αἰτει. fud enim, e) Oleo ringet pedem
51 αὶ γὰρ τὸ, βάψει ἐν ἐλαίῳ τὸν πόδα fuum, ac ferrum et es eris calcea-
αὐτοῦ, καὶ σίδηρος καὶ χαλκὸς τὸ ὑπό. mentum eius, bonorum copiam
δημα αὐτοῦ, τὴν ἀφθονίαν τῶν ἀγα.
Ο
Ο
υπο
opinato irruentes in ciuitatem
Laifam, hanc ceperunt, et inter-
felis habitatoribus eius fuum do-
micilium reddiderunt. Tribui
Naphthali vero terra et maris
fecunditatem denuncint, nam et
hæc mare incolebat, habens ab
Auftro Galilæam: quod quidem
et propheta, et euangelifta di- *
xit, c) Terra Zabulon et
Naphthali, et reliqui maritiman
gentium Gallaam inhabitantes, po-
pulus qui fedebat in tenebris, vi-
dit lucem magnam.
*
terra
Poiro illud
d) abundantiam acceptabilium,
Symmachus interpretatus eft, fa
rietatem beneplaciti: quæ eandem
habent fententiam, acceptabilia
enim funt quæ placent. Poftre-
fignificat.
¥
θῶν δηλοί.
TS
ΕΡΩΤ
α) ἐπικαλέσονται. Ita leg. in Cod alex. cuius pler vque funt huius verf. leftio-
nes, quarum nonnullæ a вOSIO non funt obfèruate. 2) Cod. et PIC,
πειρατοῦται. 3) κατὰ πόδας. Vid. fupra p. 17. 4) Cod. ἐπήγγειλεν.
γὰρ τό. Cod. et PIC. τὸ γάρ τοι.
a) Deut. 33, 19. b) Gen. 49, 19-
e) ibid. verf. 24. 25.
c) Ef. 9, 1. 2. Matth. 4, 15. 16.
5) καὶ
d) Deut. 33, 23.
298
B. THEODORETI
F
INTERR.
XLVI.
Cur non benedixit Simeoni?
raternus amor Rubenis fuit
illi benedictionis occafio. Nam
illius ergo liberatus eft a maledi-
&tione. Leui fimiliter per ma-
gnum illum Mofen benedictionem
adeptus eft: quandoquidem tri-
bus illa, quæ diffoluebat aliorum
maledictiones, multo magis fuam
foluebat. Porro Simeon nullam
habuit caufam, cur benedictio.
nem confequi deberet. Ego vero
arbitror eum autorem fuiffe præ-
cipuum frudarum in Iofephum
infidiarum; quod inde coniicere
licet, quia vir ille admirandus
alios omnes dimitti iuferit, hunc
autem folum comprehendi, et vin-
ciri, et in carcerem trudi. Sed hic
nihilominus benedictione non ca-
ruit: quia non folum peculiaren
cuique tribui dedit benedictionem,
fed omni etiam populo commu-
nem. Habirabir enim, ait, a) Ifrael
confidenter folus in terra Iacobi, in
terra frumenti et vini, et calumribi
Stillet rorem. Multaque alia com
muni benedictioni addidit. Finitis
igitur benedictionibus oftendit
Deus prophetæ terram vniuerfam,
fed eam ingredi ipfum prohibuit.
Quod quidem fymbolum eft eius
quod a Saluatore dictum eft: b)
Multi propheta et iufti cupierunt vi-
dere qua videtis, et non viderunt :
et audire quæ auditis, et non au
dierunt.
ΕΡΩΤ. 'με.
Τί δήποτε τὸν Συμεών κ) οὐκ
εὐλόγησεν;
Ο
Ο Ρουβὴν εἶχε τὴν Φιλαδελφίαν αφορ
μὴν εὐλογίας. διὰ γὰρ ἐκείνης τῆς
ἀρᾶς ἀπηλλάγη καὶ ὁ Λευί, διὰ Μωσῆν
τὸν μέγαν τῆς ευλογίας τετύχηκεν. ἡ
γὰρ τοῖς ἄλλοις λύουσα τὰς ἀρὰς πολ
λῷ μᾶλλον ἔλυε τὴν οἰκείαν. ὁ δὲ Συ-
μεων οὐδεμίαν ἔχε πρόφασιν, ὥςε τῆς
εὐλογίας τυχεῖν, οἶμαι δὲ αὐτὸν και άρα
χηγὸν τῆς κατὰ τοῦ Ἰωσὴφ ἐπιβουλῆς
γεγενήθαι. και 2) τούτου τεκμήριον, τὸ
τὸν ἀξιάγαςον ἄνδρα ἐκεῖνον τοὺς μὲν ἄλε
λες άπαντας ἀπολῦσαι, τῦτον δὲ μόνον
3) συλληφθῆναι, καὶ δεθῆναι, καὶ καθειρ
χθῆναι κελεύσαι. μετέχε δὲ ὅμως καὶ δ
τος τῆς εὐλογίας, οὐ γὰρ μόνον ἰδίαν ἑκά
5η φυλή δέδωκεν εὐλογίαν, ἀλλὰ καὶ κομα
τὴν παντὶ τῷ λαῷ, κατασκηνώσει γάρ
φησιν Ἰσραὴλ πεποιθὼς μόνος ἐπὶ γῆς
Ἰακώβ, 4) ἐπὶ γῆς σίτου καὶ οἴνου, καὶ ὁ
οὐρανός σοι συννεφὴς δρόσῳ, πολλὰ δὲ
καὶ ἄλλα τῇ κοινῇ εὐλογίας) προσέθηκε.
μετὰ μέντοι τὰς εὐλογίας, ἔδειξεν ὁ
Δεσπότης Θεὸς τῷ προφήτῃ τὴν γῆν
6) ἅπασαν εἰσελθεῖν δὲ αὐτὸν ἐκεῖ διε
κώλυσεν. προτυποῖ δὲ τοῦτο τὸ παρὰ
τοῦ σωτῆρος ἡμῶν εἰρημένον πολλοὶ
προφῆται καὶ δίκαιοι ἐπεθύμησαν ἰδεῖν
ἃ βλέπετε, καὶ οὐκ εἶδον, καὶ ἀκοῦσαι
ἃ ακούετε, καὶ οὐκ ἤκουσαν.
α
ου
Ο
ΕΙΣ
1) οὐκ εὐλόγησεν. Nifi nomen Simeonis Deut. 33, 6, a nonnullis infertumn de-
fendere quisquam voluerit. Vid. p. 293. n. 4. 2) Vterque, τοῦτο, 3) συλλη
φθηνα. Vterque præmittit καί. 4) ἐπὶοἴνον. Recepta lectio 1. c. ef
ἐπὶ σίτῳ καὶ οἴκῳ. 5) Cod. προστέθεικε. 6) ἅπασαν. Vterque αναπᾶσαν,
α) Deut. 33, 28.
b) Matth. 13, 17.
QVAST, IN IOSVAM. CAP. I.
· 299
*
ΙΗΣΟΥΝ
ΤΟΥ ΝΑΥΗ.
ΕΙΣ
TON
IN IOSVAM
FILIVM
***
* *
* *
K
O
Ο
αἱ ἐγένετο μετὰ τὴν τελευτὴν
Μωση 1) δούλου Κυρίου εἶπε Κύ
ριος τῷ Ἰησοῦ υἱῷ Ναυή, τῷ
υπουργῷ Μωσῆ, λέγων Μωσης
ὁ θεράπων μου τετελεύτηκε, νῦν οὖν
ἀνατὰς διάβηθι τὸν Ἰορδάνην, σὺ καὶ
πᾶς ὁ λαὸς οὗτος, εἰς τὴν γῆν ἣν ἐγὼ
δίδωμι αὐτοῖς, ὁ πάνσοφος ἡμᾶς ἐδίδαξε
Παύλος, ὡς τύπος ἦν ἡ παλαιὰ τῆς
καινῆς, ταῦτα γὰρ πάντα, φησὶ, τύποι
συνέβαινον ἐκείνοις, ἐγράφη δὲ πρὸς νου-
θεσίαν ἡμῶν, εἰς οὓς τα τέλη τῶν αἰ.
νων κατήντησεν. καὶ Γαλάταις δὲ ἐπι-
σέλλων οὕτως ἔφη· γέγραπται ὅτι A.
βραὰμ δύο υἱοὺς ἔχεν, ἕνα ἐκ τῆς παι-
δίσκης, καὶ ἕνα ἐκ τῆς ἐλευθέρας αλλ'
ὁ μὲν ἐκ τῆς παιδίσκης κατὰ σάρκα γε
γέννηται, ὁ δὲ ἐκ τῆς ἐλευθέρας διὰ τῆς
ἐπαγγελίας. ἃτινά ἐτιν αλληγορούμενα,
αὗται γάρ εἰσι δύο διαθήκαι, καὶ τὰ
ἑξῆς. καὶ ταῦτα γέγραφεν, οὐ τὴν ἱςο-
ρίαν ἐκβάλλων, ἀλλὰ τῇ ἀληθείᾳ παρα-
βάλλων τὸν τύπον, τὸν ᾿Αβραὰμ τῷ
Θεῷ, τὰς γυναίκας ταῖς δύο διαθήκαις,
τοὺς υἱοὺς τοῖς λαοῖς, οὕτω τοίνυν καν
ταῦθα Μωσέα νοητέον τὸν νόμον Ἰησοῦν,
τὸν ὁμώνυμον ἐκείνῳ σωτῆρα, ὅτι δὲ καὶ
ὁ νόμος Μωσῆς ὠνόμαςαι, 2) απεδείξα-
μεν ἤδη ταῖς τῆς θείας γραφῆς μαρτυ-
ρίαις χρησάμενοι. ἔχουσι γάρ φησι Μω-
σέα, καὶ τοὺς προφήτας, και, μέχρι
τῆς σήμερον, ἡνίκα 3) αναγινώσκηται
Μωσῆς, κάλυμμα ἐπὶ τὴν καρδίαν αὖ
اد
E
NAVE.
********
dabo
t a) factum eft poft mortem
Mofis ferui Domini, vt lo-
queretur Dominus ad Io-
fuam filium Naue, mini-
ftrum Mofis, dicens, Mofes feruus
meus mortuus eft. Nunc ergo furge,
et tranfi Iordanem,tu et omnis po-
pulus ifte, in terram quam ego
illis. Docuit nos fapientiffimus
fuitle figuram. Hæc enim omnia, in-
quit, b) in figura contingebant illis:
Γcripra funt autem in admonitionens
pro nobis, in quos fines faculorum de-
uenerunt. Et fcribens ad Galatas fic
ait: c) Scriptum eft quod. Abraham
duos filios habuerit, onum ex ancilla,
et vnum ex libera. Sed qui ex ancila
la, fecundum carnem natus eft: qui
vera ex libera, per promiſſionem :
quæ funt per allegoriam dicta. Hæc
Paulus, teflamentum vetus noui
>
enim funt duo reftamenta, et quæ
fequuntur. Quæ quidem ita fcri
pfit, non vt reiiciat hiftoriam, fed
vt cum veritate figuram comparet,
Abrahamnum cum Deo, duas
vxores cum duobus teftamentis,
alios cum populis. Sic, et hoc
loco per Molen debemus intel-
ligere legem: per Iofuam, eius
dem cum illo nominis faluato
rein. Quod autem lex appellata
va tefimonio fcripturæ diuina,
fit Mofes, iam demonftrauimus,
vfi
Habent enim, inquit, d) Mofen
et prophetas. et, e) Vsque in
hodicrnum diem, quando legitur Mo
fes, velamen pofitum eft fuper cor
eorum.
1) δούλου Κυρίου, Hæc in quibusdam 11. vet. adduntur. 2) απεδείξαμεν κ. τ. λα
Conf. p. 192, 3) Cod. ἀναγινώσκεται, quæ eft recepta lettio 1. c.
m) Iqf. I, 1. 2. b) 1 Cor. 10,11. c) Gal. 4, 22-24. d) Luc. 16, 29. e) 2 Cor.§, 15,
༦ཕ
300
B. THEODORETI
eorum. Quemadmodum igitur, de- τῶν κείται. ὥσπερ τοίνυν κατὰ τὴν ἱερ
funito fecundum hiftoriam Mofe, ρίαν Μωση τετελευτηκότος Ἰησοῦς τὸν
Iofua populum introduxit in terram
promiffam: ita Anita lege Jefus λαὸν εἰς τὴν ἐπηγγελμένην εἰσήγαγε
nofter apparens, populo pio re- γῆν, οὕτω μετὰ τὸ τοῦ νόμου τέλος ὁ
gnum cælorum aperuit. Finis ἡμέτερος ἐπιφανείς Ἰησοῦς ἀνέωξε τῷ
enim legis a) Chriftus, ad iufti. εὐσεβε λαῷ τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν.
tiam omni credenti. Et b) lex qui- τέλος γάρ φησι νόμου Χριτός, εἰς δικαι
* dem, et prophetæ, vsque ad * Iohan-
nem prophetauerunt: a diebus au- οσύνην παντὶ τῷ πιςεύοντι. καὶ ὁ νόμος
tem Iohannis regnum calorum vim καὶ οἱ προφῆται ἕως Ἰωάννου 1) προεφή
patitur, et violenti rapiunt illud. τευσαν ἀπὸ δὲ τῶν ἡμερῶν Ἰωάννου ἡ
βασιλεία τῶν οὐρανῶν βιάζεται, και
βιαςαὶ ἁρπάξουσιν αὐτήν.
2) ΕΡΩΤ. α.
INTERR. I.
Et quomodo nomen miniſterii conue-
nir Domino noftro Jefu Chrifo?
Ait enim de Iofua filio Naue, Dixit
Dominus Iofue filio Naue
miniftro Mofis. c)
Apoſtolum
Ο
Καὶ πῶς ἁρμότλει τῷ Κυρίῳ ἡμῶν Ἰησοῦ
Χρισῷ τὸ τῆς ὑπουργίας ὄνομα; περὶ
γὰς Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ ἔφη, εἶπε Κύριος
Ἰησοῦ υἱῷ Ναυῆ τῷ ὑπουργῷ
Μωση.
Audicimus, quo quiconokolum Ά κούομεν καὶ τοῦ ἀποςόλου λέγοντος
dicentem: d) autem Ie-
fum Chriftum miniftrum fuiffe
circumcifionis propter veritatem
Dei, ad confirmandas promiffiones
patrum. Et rurfus : e) Quum au-
rem venit plenitudo temporis, mifit
Deus filium fuum natum ex mulie-
re, factum legi fubiectum, vt eos
qui fub lege erant redimeret, vt
filiorum adoptionem acciperemus.
Faltus igitur tamquam fub lege,
fic declaratus eft minifter circum-
cifionis. Sic et Iudais dixit: f)
Si Mofi crederetis, crederetis et
mihi: nam de me locutus eft ille.
Nam et illi dixerant Ionut #lio
Naue, g) Iuxta omnia in quibus
audiuimus Mofen, audienus quo.
que te.
Ο
λέγω δὲ Χρισὸν Ἰησοῦν διάκονον
3) γεγενήθαι περιτομῆς ὑπὲς ἀληθείας
Θεοῦ, εἰς τὸ βεβαιῶσαι τὰς ἐπαγγελίας
τῶν πατέρων. καὶ πάλιν· ὅτε δὲ ἦλθε
τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου, ἐξαπέςειλεν
ὁ Θεὸς τὸν υἱὸν αὐτοῦ, 4) γεννώμενον ἐκ
γυναικός, γενόμενον ὑπὸ νόμον, ἵνα
ἵνα τοὺς
ὑπὸ νόμον ἐξαγοράσηται, ἵνα την υἱοθε
σίαν απολάβωμεν. 5) ὡς ὑπὸ νόμον τοίνυν
γενόμενος, οὕτω καὶ διάκονος ἐδείχθη
περιτομῆς. οὕτω καὶ τοῖς Ἰουδαίοις ἔφη
6) εἰ πιςεύετε Μωση, ἐπιςεύετε ἂν ἐμοί
περὶ γὰρ ἐμοῦ ἐκεῖνος 7) ἐλάλησεν. καὶ
γὰρ ἐκεῖνοι πρὸς Ἰησοῦν εἰρήκεισαν τὸν
Ναυῆ, κατὰ πάντα ὅσα ἠκούσαμεν
Μωσῆ, ἀκουσόμεθα καὶ σοῦ.
ως υπ
اد
ΕΡΩΤ.
1) Cod. et Fic. επροφήτευσαν, vt nonnulli codd. Luc. 16, 16. habent. 2) Hac
in edit. Pici adiunguntur præcedentibus, quæ tamen, cum Proemii fpe-
ciem præ fe ferant, rectius feparantur. 3) Vterque, γενέθαι. 4) γεννώ-
μενον. Bene, autoritate Codicum Stephani. Communis leftio 1. c. eft γενό-
μενον. 5) ὡς. Def. vtroque loco. 6) εί- Μωση. Hæc aberant a Cod. PICI
7) ἐλάλησεν. Recepta leftio Ioh. 5, 46. eft ἔγραψεν.
α)
a) Rom. 10, 4. b) Luc. 16, 16. Matth. II,, 12. 13.
e) Gal. 4, 4. 5. f) loh. 5, 46. g) lof. 1, 17.
12. 13.
c) Iof. I, I.
c) Ioſ. I, I. d) Rom. 15, 8.
QVÆST. IN ÌOSVAM. CAP. I-IV.
ΕΡΩΤ. 6'
Ο
Τί δήποτε ὑποχόμενος ὁ Θεὸς πάντα
τόπον δώσειν αὐτοῖς, οὗ ἂν ἐπιζῶσι τῷ
ἔχνει τῶν ποδῶν αὐτῶν, καὶ τὴν ἔρημον,
τον ἀντιλίβανον ἕως τοῦ ποταμοῦ
τοῦ μεγάλου Εὐφράτου, οὐκ ἐπλό-
ρωσε τὴν ὑπόχεσιν;
και
Ο
ου
Το
αφὴς ὁ λόγος, καὶ οὐ πολλῆς ἑρμη
νείας δεόμενος πρῶτον μὲν γὰρ εἴ-
ρηται, ὅτι πᾶς τόπος, ι) οὗ ἐὰν ἐπιζητε
τῷ ἴχνει τῶν ποδῶν ὑμῶν, ὑμῖν δώσω α'.
τόν. εἰκὸς οὖν αὐτοὺς μὴ ἐπιβῆναι της
ἄλλης γῆς Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ ςρατηγοῦν.
τος. ἡ ἐπαγωγὴ δὲ τέλεον λύει τὸ ζή-
τημα. ἐπήγαγε γὰρ, ὃν τρόπον εἴρηκα
τῷ Μωσῇ· οὐκ αορίσως δὲ πρὸς ἐκεῖνον
ἐποιήσατο τὴν ὑπόχεσιν, ἀλλ᾽ ἐὰν φυ-
λάξητε τὰς ἐντολάς μου, καὶ δικαιώμα.
τά μου. ἐκεῖνοι μὲν οὖν, ὡς εὐθὺς παρα-
βεζηκότες τὸν νόμον, τῆς ἐπαγγελίας
τελείας οὐκ ἔτυχον. οἱ δὲ θεῖοι ἀπόςολοι
οὐ μόνον ἐκείνων τῶν τόπων ἐκράτησαν
ὧν ἐπέβησαν, ἀλλὰ κακείνων ἐν οἷς αὐ-
τῶν ἀνεγνώθη τὰ πάνσοφα γράμμα-
τα καὶ τὴν πάλαι ἔρημον παράδεισον
ἀπέφηναν θεῖον περὶ ταύτης τῆς ἐρή-
μου καὶ ὁ προφήτης έλεγεν Ἡσαΐας εὐ-
φράνθητι ἔρημος 2) διψῶσα, καὶ εὐφράν
θητι ἔρημος, καὶ αἱ κῶμα αὐτῆς, καὶ ὁ
δεσπότης Θεὸς διὰ τῆς ἐκείνου γλώττης
ὑπέχετο ποιήσειν τὴν ἔρημον εἰς ἕλη,
καὶ τὴν διψῶσαν γῆν ἐν ὑδραγωγοῖς.
ταύτην 3) πάλιν γενήσεθαι τὴν ἔρημον
ὡς τὸν Κάρμηλον ἔφη. ἐκληρονόμησαν δὲ
καὶ τὸν ἀντιλίβανον τῆς ἀληθείας οἱ
κήρυκες˙ αἰνὶτλεται δὲ καὶ οὗτος τὴν τῶν
ἐθνῶν σωτηρίαν· ἐπειδὴ καὶ Λίβανος ἡ
Ἱερουσαλὴμ ὠνομάθη. ὁ ἀετὸς γάρ φη-
ου
τα
INTERR. II.
Cur Deus cum promifiger fe daru-
rum illis vniuerfum locum, quem
calcauiffent planta pedum fuorum,
nempe defertum et Aurilibanum vs-
que ad fluuium magnum Euphra-
ten, non praftitit quod erat
pollicitus? a)
Verba funt clarg, nec multa in-
terpretatione indigent. Nam
dictum eft primo: Omnem locum,
quem calcaueritis planta pedum
veftrorum, dabo vobis. Verifimile
eft igitur eos fub duce Iofua ter-
ram aliam non calcauiffe.
Sed
Illi
quod adiunctum eft plane foluit
quaftionem. Adiunxit enim, b)
eo modo quo dixi Mo/i: illi autem
non indefinite promifionem feces
rat, fed c) fi feruaueritis mandata
mea, et iufta ftatuta mea.
εισο
ergo mox delinquentes, quod
promiffum erat non plene funt
adepti. Diuini autem Apoftoli
non folum obtinuerunt ea loca
quæ calcauerunt, fed etiam illa
in quibus eorum fapientiæ plena
fcripta leda funt: et quod defer
tum olim erat, paradifum diui-
num reddiderunt.
num reddiderunt. De huiusmo-
di deferto dicebat Efaias: d) La-
rare defertum fitiens, larare de
ferrum, et pagi illius. Et Domi-
nus per illius linguam promifit e)
fe facturum defertum paludes
αquarum, et terram ftientem in
aqua duitibus. Hoc defertum rur-
fus futurum vt Carmelum ait. f)
*Poffederunt quoque veritatis præ-
cones Antilibanum, qui et ipfe vide-
tur obfcure fignificare falutem gen.
tium, quoniam Hierofolyma dicta
eft etiam Libanus. Aquila enim, in-
quir,
2) διψῶσα έρημης.
1) οὗ ἐάν. Sedio Cod. oxon. Reliqui habent ἐφ᾿ ὃν ἄν.
Def. in Cod. et apud pic. 3) πάλιν γενήσ. Vterque πάλαι γενέθαι.
m) Iof. I, 3. 4. b) Ibid.
c) Deut. 11, 22. fqq. d) Ef. 35, I.
f) Ibid. Ge 32, 15.
e) Ibid. v. 7
*
302
B. THEODORETI
quit, a) amplis alis pradita fa-
ruit ingredi Libanum, et abfcidit
renella cedri et cuprefi. "Aquilam
enim Babyloniun appellauit, Li-
banum Hierofolymam, tenella
vero cedri et cupreffi regem et
principes. Hos non folum ex-
ploratores, fed etiam duces emi-
fit Iefus nofter. Sicut autem
τα
ου
Ο
οι
σιν ὁ μεγαλοπτέρυγος, ὃς ἔχει τὸ ἥγη
μα εἰσελθεῖν εἰς τὸν Λίβανον, καὶ ἀπέ
κνισε τὰ ἁπαλὰ τῆς κέδρου, καὶ τῆς κυ
παρίσσου. ἀετὸν γὰς ) Βαβυλώνιον κέ
κληκε, Λίβανον δὲ τὴν Ἱερουσαλήμ τὰ
ἁπαλὰ δὲ τῆς κέδρου, καὶ τῆς κυπαρίσ
σου, τὸν βασιλέα καὶ τοὺς ἄρχοντας.
τούτους οὐ μόνον κατασκόπους,
ἀλλὰ
καὶ σρατηγοὺς ὁ ἡμέτερος απέςειλεν Ἰη-
σους, καθάπες δὲ οἱ παρὰ τοῦ Ἰησοῦ τοῦ
Ναυῆ πεμφθέντες κατάσκοποι τὴν πε
πιςευκυῖαν διέσωσαν πόρνην, σύμβολον
αὐτὴ σωτηρίας δεδωκότες τὸ σπαρτίον
τὸ κόκκινον· οὕτω οἱ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν
απόςολοι τὴν πάλαι πόρνην, τὴν διαφό
ροις εἰδώλοις ανακειμένην ἐκκλησίαν, καὶ
τῆς προτέρας ἀκολασίας ἀπέζησαν, καὶ
τῶν αἰωνίων ἠξίωσαν ἀγαθῶν οὐσπαρ
τίω κοκκίνῳ συμβόλῳ χρησάμενοι, ἀλλὰ
τῷ παναγίῳ αἵματι τὴν σωτηρίαν πραγ
ματευσάμενοι. 2) μηδεὶς οὖν νομιζέτω ἀν-
άξιον εἶναι τῆς ἐκκλησίας τῆς Ῥαας, τὸν
τύπον. ἀκουσάτω δὲ τοῦ ἀποτόλου λέο
γοντος, ἦμεν γάρ ποτε καὶ ἡμᾶς ἀνόη
τοι, ἀπειθῶς, πλανώμενοι, δουλεύοντες
ἐπιθυμίαις και ήδονας ποικίλαις, ἐν
κακία και φθόνῳ διάγοντες, ζυγητοί,
μισοῦντες ἀλλήλους. καὶ πάλιν ἀλλὰ
τότε μὲν 3) ὡς οὐκ εἰδότες Θεὸν ἐδουλεύ
σατε τοῖς μὴ οὔσι 4) φύσει θεοῖς καὶ αλα
λαχοῦ· ἦτε γάρ ποτε σκότος, νῦν δὲ
φῶς ἐν Κυρίῳ. καὶ ἑτέρωθι μὴ πλανᾶ
θε, οὔτε πόρνοι, οὔτε μοιχοί, οὔτε μας
molles, neque qui cum mafculis
concumbunt, neque idololatra,
λακοί, οὔτε ἀρσενοκοίται, οὔτε εἰδωλο
que auari, neque fures, λάτραι, οὔτε πλεονέκται, οὔτε κλέ
maledici, neque ebriofi, neque παι, 5) οὔτε λοίδοροι, οὔτε μέθυσοι, οὐχ
1
qui ab Iofua filio Naue miſſi
funt exploratores, credentem me.
retricem feruauerunt, dato ei pro
figno falutis funiculo coccineo:
ita noftri faluatoris Apoftoli me-
retricem quondam, id eft variis
idolis deditam Ecclefiam, et ab
eι
intemperantia priftina reuoca-
runt, et bonis æternis dignam
cenfuerunt: non funiculo cocci-
neo vtentes vt figno, fed facra-
tiffimo fanguine falutem compa-
rantes. Nemo igitur Rahabis fi-
guram indignam effe putet Eccle.
fia: verum audiat Apofolum di.
centem, b) Eramus enim aliquan-
do et nos infipientes, increduli,
errantes, feruientes defideriis et
voluptatibus variis, in nequitia
et inuidia verfantes, odio digni,
odio profequentes nos inuicem. Εt
iterum: c) Sed tunc vt ignorantes
Deum feruiftis iis qui natura
non funt Dii. Et alibi: d) Eraris
enim aliquando tenebre, nunc au-
tem lux in Domino, Et alio in
loco: e) Nolite errare, neque for-
nicatores, neque adulteri, neque
12-
neque
άρπα
1) Βαβυλώνιον. F1C. Λώνιον, minus bene. In Cod. h. 1. et fpatium quoddam
vacuum ante fex vltimas literas huius vocis. 2) μηδείς οὖν. Cod. et PIC.
αλλά μηδείς. 3) ὡς. Def. l. c. 4) φύσει. Abeft vtroque loco. 5) οὔτε οὔτε
Vterque où-ou.
a) Ezech. 17, 3.4. b) Tit.3, 3. c) Gal.4, 8. d) Eph. 5, 8. e) 1 Cor. 6, 9.10.
QVEST. IN IOSVAM. CAP. I-IV.
303
άρπαγες, βασιλείαν Θεοῦ 1) κληρονομή- rapaces regnum Dei pofidebunt.
-
τω
σουσιν. εἶτα ἐπήγαγε καὶ ταῦτα τινὲς
ετε, ἀλλ' ἀπελούσαθε, ἀλλ᾽ ἡγιάσητε,
ἀλλ' ἐδικαιώθητε ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυ-
ρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριςοῦ· καὶ ἐν τῷ πνεύ-
ματι τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. οὕτω καὶ Ῥααζ ή
πόρνη τὸ πρότερον ἦν, ὑπεδέξατο δὲ
τοὺς κατασκόπους πιζῶς, καὶ βασιλέως
παραδοθῆναι τούτους προστεταχότος,
οὐκ εἶξεν, ἀλλὰ κατέκρυψεν. ἐπίςευσε
γὰρ τῷ τῶν Ἑβραίων Θεῷ, καὶ δηλοῖ τὴν
πίςιν τὰ ῥήματα ἐπίςαμαι γάρ φησιν,
ὅτι παρέδωκε Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν τὴν
γῆν. ἐπιπέπτωκε γὰρ ὁ φόβος ὑμῶν ἐφ'
ἡμᾶς. ἀκηκόαμεν γὰρ ὅτι κατεξήρανε
Κύριος ὁ Θεὸς τὴν θάλασσαν τὴν ἐρυ-
θρὰν ἀπὸ προσώπου ὑμῶν, ὅτε ἐξεπου
ρεύεθε ἐξ Αἰγύπτου˙ καὶ ὅσα ἐποιήσα
τε τοῖς δυσὶ βασιλεῦσι τῶν ᾿Αμορραίων,
οἱ ἦσαν πέραν τοῦ Ἰορδάνου, Σηών και
Ὢγ, οὓς ἐξωλοθρεύσατε αὐτούς. καὶ
ἀκούσαντες ἡμεῖς ἐξέςημεν τῇ καρδία
ἡμῶν, καὶ οὐκ 2) ἔςι ) πνεῦμα ἐν οὐδενὶ
ἀπὸ προσώπου ὑμῶν, ὅτι Κύριος ὁ Θεὸς
ὑμῶν, Θεὸς ἐν οὐρανῷ ἄνω, καὶ ἐπὶ γῆς
κάτω. ἀληθὴς ἄρα ὁ λόγος ἐκεῖνος, ὃν
ὁ δεσπότης Θεὸς περὶ τοῦ Φαραὼ ἔφη
εἰς αὐτὸ τοῦτο ἐξήγειρά σε, ὅπως ἐνδεί
ξωμαι ἐν σοὶ τὴν δύναμίν μου, καὶ ὅπως
διαγγελῆ τὸ ὄνομά μου ἐν πάσῃ τῇ γῇ.
γὰρ 4) τούτων τῶν εἰς ἐκεῖνον γεγέ-
νημένων δῆλος ἅπασι γέγονεν ὁ Ἑβραίων
Θεός. καὶ αἱ συνθῆκαι δὲ τῶν κατασκό.
των σφόδρα τῇ ἀληθείᾳ 5) συμφωνούσι.
πᾶς γὰρ ἔφασαν, ὃς ἂν ἐξέλθη τὴν θύ-
ραν τῆς οἰκίας 6) σου ἔξω, ἔνοχος ἑαυτῷ
ἔται, ἡμεῖς δὲ ἀθῶοι τῷ λόγῳ σε τέτω.
اد
διά
εν
اد
ע:
αν
Deinde fubiicit: a) Et huiusmodi
eratis aliquando : fed abluti eftis,
fed fantifcati eftis, fed infificati
"efis nome Domini noftri Iefu
Chrifti, et fpiritu Dei noftri. Sic
et Rahab antea quidem erat me-
retrix, fdeliter autem excepit
exploratores, et cum Rex præ-
cepiffet vt traderentur, non pa-
ruit, fed occultauit eos: credidit
enim Deo Hebræorum, eius
que fidem verba fatis oftendunt.
Scio enim, inquit, b) quod Do-
minus Deus vefer tradiderit vo
bis terram. Incidit enim timor
veftri fuper nos. Audiuimus enim,
Dominum Deum exficcafe mare
rubrum coram vobis, cum exiretis
ex Aegypto: et quæcumque feciftis
duobus regibus Amorrhaorum,
qui erant trans Iordanem, Siboni
Nos
et Ogo, quos perdidiftis.
iraque quum hoc audiuimus, obftu
primus corde noftro, nec * fubftitit
ultra fpiritus in aliquo nofirum
coram vobis, quia Dominus Deus
τfter eft Deus in celo furfum,
et in terra deorfum. Quapropter
verus eft fermo ille, quem Do.
minus Deus locutus eft de Pha-
Faone: c) Hunc ipfum in finem
excitaui te, vt oftendam in re po-
tentiam meam,
et vt annuntietur
nomen meum in vniuerfa terra.
Nam
per ea quæ facta fint ad
uerfus illum, innotuit omnibus
Hebræorum Deus. At vero pas
âtiones exploratorum valde confo-
nant veritati. Quicunque enim,
dixerunt, a) egrefus fuerit
ftium domus tua foras, ipfe
fibi reus erit,
erimus quantum ad verbum tuum.
et alos innocentes
Et
*
1
1) κληρονομήσουσιν. Vterque præmitt. οὐ, quæ eft leftio recepta 1. c.
Recepta leftio 1. c. eft is, quam etiam Picys in verfione expreffit.
μα. Cod. et Pic addunt οὐκ ἔτι. 4) τούτων. Viroque loco defid.
συμβαίνουσιν. 6) σου. Abeft vtroque loco.
2) ἔσια
3) πνεύ
5) Cod.
a) 1 Cor. 6, 11. b) lof. 2, 9-11. c) Exod. 9, 16. d) lof 2, 19.
304
B. THEODORETI
Nobis autem quoque falus per Ec-
clefiam prouenit: qui vero funt
extra illam, non fruuntur æterna
vita. Quæ porro fuperfunt in
hiftoria, typum referunt verita.
tis. Nam cum effent tranfituri
Iordanem, dixit Dominus ad loῦ
fuam: a) Hodierno die incipiam
exaltare te in confpettu filiorum
Ifrael. Hoc ipfum et in veritate
factum eft. Sicut enim Iofua filius
Naue ex miraculo apud Iorda-
dilectus: ita Iefus nofter, poft
Iordanem et fufceptum a Iohanne
baptifma, dorine et miraculo-
rum fecit initium. At quibus
dam videbitur forfan incongrium
illud, Hodie incipiam exaltare te,
f Domino Saluatori noftro appli:
Sed audiant illum patri
nem edito innotuit effe vir a Deo
cetur.
dicentem: b) Pater, glorifica me
ea gloria, quam babebam apud re,
priusquam mundus eler. Apofto-
lus quoque ait: c) Propter quod
er Deus exaltauit illum, et dedit
illi nomen quod eft fuper omne no.
men. Exaltatus porro non eft
adeptus quod non habebat, fed
patefecit quod habebat: vtpote
qui ignorabatur efe filius Dei
omnium, declaratus eft talis, pa-
tre apud Iordanem dicente, d)
Hic eft filius meus diletus, quo
delector. Sacerdotes etiam, qui
--
σε
το
καὶ ἡμῖν δὲ σωτηρία διὰ τῆς ἐκκλη-
σίας προσγίνεται· οἱ δὲ ταύτης ἐκτὸς,
οὐκ ἀπολαύουσι τῆς αἰωνίου ζωῆς, καὶ τὰ
λοιπὰ δὲ τῆς ἱτορίας 1) προδιέγραφε τὴν
ἀλήθειαν. ἡνίκα γὰρ ἔμελλον διαβαίνειν
τὸν Ἰορδάνην, εἶπεν ὁ Κύριος πρὸς Ἰησοῦν
ἐν τῇ ἡμέρᾳ ταύτῃ ἄρχομαι ὑψῶσαι σε
κατενώπιον τῶν υἱῶν Ἰσραήλ. τοῦτο καὶ
ἐπὶ τῆς ἀληθείας ἐγένετο. ὥσπερ γὰρ ὁ
τοῦ Ναυῆ Ἰησοῦς ἐκ τοῦ κατὰ τὸν Ἰορ
δάνην θαύματος δῆλος γέγονε θεοφιλής
ὢν ἀνής· οὕτως καὶ ὁ ἡμέτερος Ἰησοῦς
μετὰ τὸν Ἰορδάνην, καὶ τὸ Ἰωάννου βά
πτισμα, τῆς διδασκαλίας καὶ τῶν θαυ
μάτων τὴν ἀρχὴν ἐποιήσατε, ἀλλ᾽ ἴσως
τισὶν ἀνάρμοςον εἶναι δοκεῖ τὸ, ἐν τῇ ἡ
μέρα ταύτῃ ἀρχομαι 2) ὑψῶσαι σε
σε,
ἐπὶ
του Κυρίου καὶ σωτῆρος ἡμῶν τιθέμενον.
ἀλλ᾽ ἀκουσάτωσαν αὐτοῦ πρὸς τὸν πα-
τέρα λέγοντος˙ πάτες δόξασόν με τη
δόξῃ ἢ εἶχον παρὰ σοὶ πρὸ τοῦ τὸν κό
σμον εἶναι καὶ ὁ ἀπόςολος δέ φησι· διὸ
καὶ ὁ Θεὸς αὐτὸν ὑπερύψωσεν, καὶ ἐχαρί
σατο αὐτῷ ὄνομα τὸ ὑπὲρ τῶν ὄνομα.
ὑψωθεὶς δὲ οὐκ ἔλαβεν ὃ μὴ εἶχεν ἀλλ'
ἔδειξεν ὅπερ εἶχεν. ἀγνοούμενος γὰρ ὅτι
υἱός ἐςι τοῦ τῶν ὅλων Θεοῦ, ἐδείχθη
τοῦτο ὢν, τοῦ πατρὸς παρὰ τὸν Ἰορδά
νην εἰρηκότος· οὗτός ἐςιν ὁ υἱός μου ὁ α
γαπητὸς ἐν ᾧ εὐδόκησα. προτυποῦσι δὲ
καὶ οἱ ἱερεῖς οἱ αίροντες τὴν κιβωτὸν τῆς
διαθήκης Κυρίου τὸν βαπτιςὴν Ἰωάννην.
Ο
اد
ων
«Ι
Ο
O
portabant arcam fœderis Domi-
ni, repræfentant Iohannem Bapti- ἱερεὺς γὰρ κἀκεῖνος, καὶ ἀρχιερέως υἱός.
ftam. Erat enim ille facerdos, - ὥσπερ τοίνυν τῶν ἱερέων τὴν κιβωτὸν φε
et pontificis filius. Sicut ergo ρόντων, καὶ πρῶτον εἰς τὸν Ἰορδάνην εἰσε
facerdotibus geftantibus arcam et εληλυθότων, καὶ μετὰ τοῦ Ἰησοῦ τοῦ
Iordanem primum ingreflis, et cum προφήτου καὶ ςρατηγοῦ ἅπας διελήλυ
Iofua duce et propheta populus δεν ὁ λαὸς, οὕτως Ἰωάννου τοῦ πάνυ
Iofua duce et propheta populus
omnis tranfiit: ita plane poftquamn
Johannes incepit baptizare, et le- βαπτίζειν ἀρξαμένου, και Ἰησοῦ τοῦ σω-
fus Saluator fanctificauit aquarum τῆρὸς ἁγιάσαντος τῶν ὑδάτων τὴν
Ο
1) Cod. προέγραψεν. FIC. προδιέγραψε. 2) ὑψώσαι. Cod. præm. τοῦ.
a) Iof. 3, 7. b) Ioh. 17, 5. c) Phil. 2,8. d) Matth. 3, 17.
φύσιν,
QVAST. IN IOS VAM. CAP. IV. V.
305
φύσιν, ὁ εὐσεβὴς λαὸς διὰ τοῦ πανά,
για βαπλίσματος εἰς τὴν τῶν οὐρανῶν
εἴσεισι βασιλείαν. καὶ μέντοι καὶ οἱ δι-
οι δώ
δεκα ἄνδρες, καὶ οἱ ἰσάριθμοι λίθοι, τὸν
θεῖον προετύπωσαν τῶν ἀποτόλων χο-
ρόν. οἱ γὰρ αὐτοὶ καὶ οἰκοδόμοι, καὶ θε.
μέλιοι. οἰκοδομηθέντες γάρ φησιν ἐπὶ τῷ
θεμελίῳ τῶν ἀποτόλων, καὶ προφητῶν.
καὶ πάλιν ὁ αὐτὸς ἀπόςολος ἔφη ἐγώ
1) ὡς σοφὸς ἀρχιτέκτων θεμέλιον τέ
θενα, τὸ μέντοι πῆγμα, ἄσκωμα ὁ
Σύμμαχος ἡςμήνευσεν. ἐπεχομένη γὰρ
των υδάτων ἡ ξύμη οἷον ἐσκοῦτο, καὶ ἐκο
ρυφοῦτο παντὸς γὰρ ἀδαμαντίνου τεί.
χους πλέον ἐπεῖχεν αὐτὴν ὁ τοῦ δημιες-
γήσαντος ὅρος, καὶ πρὸ τοῦ πάχα δὲ
γέγονεν ἡ διάβασις, τη δεκάτη γὰρ δια-
ζάντες, ἐπετέλεσαν τη τεσσαρεσκαιδε
κάτη τοῦ πάχα τὴν ἑορτήν. ἐπειδὴ καν
τῇ ἀληθείᾳ μετὰ τὸ σωτήριον βάπι-
ἡ τοῦ ἀμώμε ἀμνὸ μετάληψις για
σμα
νεται.
ΕΡΩΤ. γ.
Γ
Πῶς νοητέον τὸν περιέτεμε τὲς υἱὸς
Ἰσραὴλ ἐκ δευτέρες
όλα
Την
T ἣν ἀλήθειαν ὅτι μάλιτα στα
yos zgodiay gapet. Tois yag ryy Ma
γος προδιαγράφει τοῖς γὰρ τὴν
σαϊκὴν δεξαμένοις περιτομὴν 2) τὴν πνευ»
ματικὴν προσήνεγκαν περιτομὴν τῶν
Εὐαγγελίων οἱ κήρυκες. πιςεύσατε γὰρ
ἔλεγον, καὶ βαπλιοθήτω ἕκαστος ὑμῶν εἰς
τὸ ὄνομα τὸ Κυρίῳ ἡμῶν Ἰησε Χρισε, και
λήψεθε τὴν ἐπαγγελίαν τε αγίω πνεύ.
ματος. ταύτην ὁ θεῖος ἀπόςολος ἀχε
ροποιητον περιτομὴν προσηγόρευσε. καὶ
ἀλλαχε περιτομὴ γάρ φησι καρδίας εν
ἐν
3) πνεύματι, ἐ γράμματι. οἱ τοίνυν ἐξ
Ἰεδαίων τῷ σωτῆρι πεπιτευκότες, τὴν
1)ώς. Cod. δ. 2) την
6.
a) Eph. 2, 20.
f) Α. 2,
38
B. Theod, Tom, I
h)
naturama, pius populus per facror
fanatum baptifma regnum calo»
viri, ac totidem numero lapides,
run ingreditur. Duodecim autem
defignabant chorun*epoftolorum.
Iidem enim erant et fruftores, et
fundamenta: Superadificari,) in
quit, fuper fundamentum apoβolo-
rum et prophetarum.
Et rurfus
idem Apoftolus ait:b) Ego tanquam
fapiens architeâtus fundamentum poe
fui. Ceterum πήγμα, c) id eft, con-
denfationem, Symmachus interpre-
tatus eft ἄσκωμα, hoc eft, tumorem
more viris infati. Rerentus enim
fcebat, et in faftigium attollebatur :
impetus aquarum inftar vtris tumne-
quia terminus ab opifice pofitus
quouis adamantino muro fortius
ipfas retinebat. Ante Pafcha fero
tranfitus factus eft, d) quia, cum de-
cimo die tranfiiffent, decimoquarto
feftum Pafchatis celebrauerunt. Si-
quidem et in veritate poft falutare
baptifma agni immaculari paricio
patio peragitur.
INTERR. III.
Quomodo debet illud intelligi, Secun
do circumcidit filios Ifrael? e)
verba veritatem quam ma-
Hexime pranuntiant. Wam his
qui mofaicam circumcifionem fus
ceperant, fpiritualem circumcifio-
nem attulerunt præcones Euan-
geliorum. Credite enim, dixe-
Funt, f) et baptizetur unusquisque
veftrum in nomine Domini nofri
Iefu Chrifti, et accipietis promis
fionem Spiritus fancti. Hanc cir-
cumcifionem non manu factam
appellauit Apoftolus. g) Et ali-
οι: 1) Circumcifio cordis, ait, iνα
fpiritu, non in litera. Qui igitur ex
Iudais in Saluatorem crediderant,
mofaicam
περιτομήν. Der vtroque loco. 3) πνεύματι οὐ. Def. in Cod.
i Cor. 3, 10. c) lof. 3, 16. d) Ib. c. 4, 19. e) Ib. c.5; 2. fqq.
) Colofl. 2, 11. }) Rom. 2, 29.
V
306
B. THEODORETI
+
1
gem Abrahamo, ita fecundo præ-
τω
mofaicam habentes circumcifio- Μωσαϊκὴν περιτομὴν ἔχοντες, προσέλα
nem, fpiritualem praeterea fufci- δον τὴν πνευματικήν. τὸ τοίνυν ἐκ δευτέ
piebant. Itaque illud fecundo ve-
ritatem præfigurat, cum alioqui 88 τὴν ἀλήθειαν προτυποῖ τὴν γὰρ
fecundum carnem bis circunci- σάρκα δις περιτμηθῆναι τῶν ἀδυνάτων.
διάνοια
di fit impoffibile. Sententia au- ἡ δὲ ἐξεπιπολῆς τὸ γράμματος
rem ex fuperficie litera fumpta, τέτο δηλοῖ ὅτι καθάπες τῷ ᾽Αβραὰμ
hoc innuit, quod quemadmodum τ τον ἐξ ἀρχῆς ὁ Θεὸς ἐδεδώκει τὸν νό
Deus ab initio dederat hanc le- μον, έτως ἐκ δευτέρω προσέταξετ τῷ Ἰη
cepit Iofuæ, vt circumcideret eos σε τες απεριτμήτους περιτεμεν. θρη
qui non erant circumcifi. Lu- νῆσοι δὲ ἄξιον Ἰουδαίους, συνιδῶν ἐδυνα
gendi funt iraque Iudzi, qui vi- μένους, ὡς οἱ περιτετμημένοι 1) μὲν ἀνη
dere nequeunt, circuncifos qui- ρέθησαν διαφόροις τιμωρίαις περιπεσόν
dem variis fuppliciis affectos in-
teriife, incircumcifos autem fer- τες, οἱ δὲ ἀπερίτμητοι διεσώθησαν και
vatos effe: et patres periife, f. οἱ μὲν πατέρες διώλοντο, οἱ δὲ παῖδες τὴν
lios accepiffe quod crat promnis. 2) απαγγελίαν ἐδέξαντο. ὕτω καὶ ἡμεῖς
fum, Ita nos, qui fumus fili, παίδες ἔντες τὴν τῶν ἐρανῶν προσδεχό
regnum calorum accipimus: Iu- μεθα βασιλείαν· Ἰουδαῖοι δὲ τάξιν ἔχον
dri vero, qui patrum locum te
τες πατέρων τῶν αἰωνίων ἐξέπεσον ἀγα
nebant, bonis æternis exciderunt, θῶν, καὶ τῆς τῶν πατριαρχῶν ἐξελή
et cognatione patriarcharum funt
expuli. Hinc ergo difcere illos θησαν συγγενείας. ἐχρῆν τοίνυν αὐτὲς
oportebat, circumcifionem non διὰ τούτων μαθεῖν, ὡς ἐν ἀεὶ τῆς περι
* fuiffe * rem femper neceffariam, τομῆς ἀναγκαῖον τὸ χρῆμα. προμηνύ
τό
Siquidem Dominus Deus cum
σας γὰρ τῷ ᾽Αβραὰμ τῆς παροικίας τὸν
prædiceret Abrahamo tempus in-
χρόνον ὁ δεσπότης Θεὸς, περιτμηθήναι
προσέταξε τῆς Αἰγυπλίων δὲ δουλείας
απαλλαγέντας, καὶ ἐν ἐρήμῳ διάγοντας,
ἐκ απήτησε τὸ δὲ τὸ νόμου τὴν φυλακὴν,
ἐδὲ τῆς παραβάσεως εἰσέπραξε δίκας,
ἐπειδὴ καθ᾿ ἑαυτὸς ζῶντες, καὶ τῆς των
αλλοφύλων ἐθνῶν ἐπιμιξίας ἀπηλλαγμέ
you, το σημείου τῆς περιτομῆς ἐκ ἐδέοντο.
ὅτε δὲ λοιπὸν αὐτὲς εἰς τὴν ἐπηγγελμέ
την 3) εἰσήγαγε γῆν, περιτμηθῆναι προσ
έταξεν, ἵνα μὴ 4) ἡ ἐπιμιξία, τῇ εὐσεβεία
λυμήνηται. εἰ γὰρ καὶ συνέβαινε περιπέ
σῶν ἀπάτη τινὰ, ῥάδιον ἦν τὸ σημεῖον
ἰδεῖν, καὶ τὴν ἀγέλην καταλαβεν. τὰ
γὰρ ἐσφραγισμένα πρόβατα κἂν ἀπό-
ληται, ραδίως εὑρίσκεται.
colatus, iufit vt circumcideretur:
cum vero liberari efient ab Ae-
gyptiorum feruitute, er degerent
in deferto, non poftulauit vt hæc
lex ab illis feruaretur, neque pa-
nas transgreflionis exegit. Quon-
iam feorfim viuentes, non per
mixti nationibus alienis, non ge-
bant fignaculo circumcifionis. At
vero poftea, cum introduxit illos
in terram promiffam, circumcidi
præcepit, ne per conuerfationem
tur. Si enim contigerat quempiam
decipi, facile erat perfpeâa nota
in gregen recipi : ficut oues ali-
quo figno notat, fi crrent, faci-
le reperiuntur.
cum extraneis pietas labefactare-
Ο
τω
1
εν
اد
ΕΡΩΤ.
1) μέν. Cod. et PI c. præmnittunt of 2) Cod. ἐπαγγελίαν. 3) Cod. εἰσηγε. 4).
Def. vtroque loco.
7
QVÆST. IN IOSVAM. CAP. V.
307
ΕΡΩΤ.
δ'.
INTERR. IV.
Διατί μαχαίραις αὐτὲς πετρίναις πε- Cur ipfos circumcidi iufit cultris
ριτμηθῆναι προσέταξεν;
Πάμπολυ πλῆθος ἦν τὸ περιτεμνόμε
μενον. καὶ συντόμως ἔδει περιτμη-
θῆναι, καὶ ἐπιτελέσαι το πάχα τὴν ἑος.
την. εἰκὸς ἐν ἦν, τὲς ἐν ἐρήμῳ τοσᾶτον
διάγοντας χρόνον μὴ ἔχειν πολλὰς ἐκ σι·
δήρου κατασκευασμένας μαχαίρας. ἄλ.
λως τε καὶ προτυπᾶσιν αἱ πέτρινα μά.
χαιρα τὴν ἡμετέραν περιτομήν, πέτρα
γὰρ ὁ δεσπότης Χριςός. ἔπινον γάς φησιν
ἐκ πνευματικῆς ἀκολουθέσης πέτρας ή
δὲ πέτρα ἦν ὁ Χριστός. ὁ δὲ αὐτὸς καὶ μά
χαρακέκληται. ζῶν γάς φησιν ὁ λόγος
τῇ Θε8, καὶ ἐνεργής, και τομώτερος υπὲς
πᾶσαν μάχαιραν δίςομον. ἡ δὲ σωτήριος
αὐτὸ διδασκαλία τὴν πνευματικὴν ἡμῖν
προσφέρει περιτομήν. ἡ μέντοι ἱτορία
ἐδίδαξεν, ὅτι πολλοὶ καὶ τῶν ἐν Αἰγύπτῳ
τεχθέντων τὴν περιτομὴν ἐκ ἐδέξαντο,
δεισάντων 1) ὡς εἰκὸς τῶν ἐκείνες γεγεν
νηκότων, διὰ τὴν τῶν βρεφῶν ἀναίρεσιν,
προσενεγκᾶν αὐτοῖς τὴν περιτομήν. 2.
παντες
Ο
εν
εν
· δὲ, ὡς ἔπος εἰπεῖν, πλὴν ὀλίγων,
οἱ ἐν τῇ ἐρήμῳ φύντες απερίτμητοι με
μενήκασι. Γάλγαλα δὲ ὁ τόπος ὠνομά-
θη, τοὔνομα δὲ τὴν ἐλευθερίαν δηλοῖ. τό.
τε ὁ τῶν ὅλων ἔφη Θεός· ἐν τῇ σήμερον
ἡμέρα ἀφειλον τὸν ὀνειδισμὸν Αἰγύπτε
ἀφ᾽ ὑμῶν. δηλοῖ δὲ ὁ λόγος τὴν τῆς Αἰ-
γυηλιακῆς δελείας καὶ δυσσεβείας ἀπαλ-
λαγήν, καὶ τῆς ἐπηγγελμένης γῆς τὴν
ἀπόληψιν. καὶ ἡμεῖς δὲ μανθάνομεν, ὡς
ὁ τὸ παναγίου 2) βαπλίσματος αξιούμε.
νος, καὶ τὴν 3) πνευματικὴν περιτομὴν δε.
χόμενος, τὸ τῆς ἁμαρτίας ὄνειδος απο-
τό
τίθεται.
Circa
lapideis? a)
Erat
ircumcidendorum ingens erat
numerus, et circumcifionem
fieri celeriter oportebat, et ita ce-
lebrare feftumn Pafchatis.
ergo verifimile, eos qui vixerant
in deferto tantum temporis, pau-
qui reprafentant etiam illi cul
ti lapidei noftram circumcifio.
nem. Petra enim eft Dominus
Chriftus. Bibebant enim, ait, by
de fpirituali fequente petra. peo
tra autcm erat Chriftus, Ipfe
cos habuiffe cultros ferreos. Alio-
quoque diatus eft gladius. Vid
τις enim, ait, c) eft fermo Dei
et efficax, penetrabilior omni gia-
dio ancipite At falutaris illius
circumcinionem.
doctrina fpiritualem nobis affert
Ceterum hifto-
ria-
tia nos docet, plures in Aegy
pro natos non fuiffe circumcifos,
metuentibus forte parentibus f
liorum interitum fi circumcidis-
fent illos. Incircumcifi autem,
paucis exceptis, propemodum
omnes permanferunt qui nati funt
in deferto. Locus autem appel-
latus eft Galgala, quod nomen
libertatem denotar Tunc dixit
Deus omnium: d) Hodie abstu
Qua verba liberationem ignif.
a vobis opprobrium Aegypti.
cant ab Aegyptiaca feruitute et
impietate, et promifle terra ade-
ptionem. Nos vero difcinus,
eum qui facratiffimo baptifinate
dignus habitus fuerit, et cire
cumcifionem fpiritualem accepe-
rit, peccati contumeliam depo-
li
Quæ
nere.
V 2
INTERR.
us. PICI.
1) ὡς. Abeft a Cod. et edit. Pica. 3) βαπλίσματος. Cod. πνεύματος. 3) π
ματικήν. Del. vtroque loco.
a) Iof, 5, 2. b) 1 Cor, 12, 4. c) Hebr. 4, 12, 'd) tolis, e
308
B. THEODORETI
* INTERR. V.
Quis effe putandus eft princeps exerci-
A i
tus Domini? a)
ad-
iunt quidam apparuiffe Deum
Verbum: ego autem arbi-
tror effe Michaëlem Archangelum.
Quando enim deliquerunt, dixit
Deus vniuerforum: b) Non aa.
fcendam tecum, quia populus eft
aura ccruicis: fed mirtam Argi
Ange-
lum meum ante faciem tuam, qui
precedes te. Hunc puto modo con-
fpe&tum fuiffe a Iofua, bono animo
illum effe iubentem, et certiorem
facientem de auxilio diuino.
INTERR. VI.
Quomodo igitur vfus eft verbis di-
vinis, Solue enim ait calccamentum
pedum tuorum, quia locus in
quo fias fanétus eft? c)
uoniam dixerat ei Deus omni-
und) Quemadmodum fui
cum Mofe, etiam ero tecum. Pro-
pterea quæ audierat Mofes, audi-
vat et ine: vt confidentior euade-
ret, velut eandem dignitatem aflie-
cutus.
INTERR. VII.
Quamobrem vrbem Iericho anathema
effe iuffit? e)
HA
anc vrbem primam poft tra-
iectum fumen occuparunt.
Sicut ergo præcepit eis, vt of
ferrent primitias fructuum ita
mandauit oferri primitias fpolis.
orum. Præterea exercebat eos
per has leges in obferuandis le-
gibus neceffariis. Patefecit au-
rem eis potentiam fuam in vi-
be prima capienda fine armis aut
machinis, quæ diffoluta eft folo
tubarum fonitu: vt cum in acie
vincerentur, agnofcerent, fe fuc-
ΕΡΩΤ. έ.
Τίνα νοητέον τὸν ἀρχιςράτηγον τῆς
δυνάμεως Κυρίε ;
Τινές
08
ινές φασι τὸν Θεὸν λόγον ὀρθῆναι
ἐγὼ δὲ οἶμαι Μιχαὴλ τὸν ᾿Αρχάγ
γελον είναι. ἡνίκα γὰρ ἐπλημμέλησαν
ὁ τῶν ὅλων ἔφη Θεός· οὐ μὴ συναναβω
μετὰ σὲ διὰ τὸ τὸν λαὸν σκληροτράχη
λον είναι ἀλλ' ἀποτελῶ τὸν ἄγγελόν
πρότερόν
μου προ προσώπου σου
τ τον οἶμαι νῦν ὀφθῆναι τῷ Ἰησὲ παρα
θα ξύνοντα, καὶ τὴν τὴ θείαν βοήθειαν
προσημαίνοντα.
σου,
ΕΡΩΤ. Σ.
Πῶς τοίνυν τοῖς θείοις ἐχρήσατο βήμασι
λύσον γάρ φησι τὸ ὑπόδημα ἐκ τῶν που
δῶν σου· ὁ γὰρ τόπος ἐφ᾽
ἕζηκας ἅγιος ἐςίν
συ
πειδὴ ἔφη πρὸς αὐτὸν ὁ τῶν ὅλων
Θεός, ὡς ἐγενόμην μετὰ Μωση, ἔσο-
μαι και μετὰσε τέτε χάριν ὧν ἤκεσεν
ἐκεῖνος, ακέει καὶ ἔτος, ἵνα 2) θαρσαλεώ
τερος γένηται, ὡς τῆς αὐτῆς ἀξίας τε
ως
τυχηκώς.
ΕΡΩΤ. ζ'.
Διατὶ τὴν Ιεριχὼ πόλιν ἀναθεματισθῆ.
ναι προσέταξεν ;
Πρώτην ταύτην εἷλον πόλιν μετὰ τὸ
διαθῆναι τὸν ποταμόν. ὥσπερ τοι
νυν προσέταξεν αὐτὲς τῶν καρπῶν προσ-
φέρειν τὰς ἀπαρχάς· ὅτως ἐκέλευσεν
καὶ τὰ τῶν σκύλων προσενεγκεῖν ἀκροθή
πρὸς δὲ τέτοις, καὶ 3) γυμνάζει απ
τες διὰ τέτων τῶν νόμων, ὥςε τὲς ἀναγ
καίους νόμους διατηρεῖν. τὴν οἰκείαν δὲ
αὐτοῖς ἐπιδεικνὺς δύναμιν, τὴν πρώτην
πόλιν δίχα όπλων καὶ μηχανημάτων
ελεῖν παρεσκεύασε, καὶ μόνη κατέλυσε τῇ
τῶν σαλπίγγων ἠχῇ ν' ὅτ' ἂν ἡτληθῶσι
ήχ
παρατατόμενοι, γνῶσιν ὅτι αὐτοὶ παρέ
Lov
1) θείαν. Def. vtroque loco. 2) Cod. θαρραλεώτερος. 3) Vterque γυμνάζειν.
a) Iof. 5, 14. b) Ex. 33, 2. 3. c) Iof. 5,16. d) Ib. c. 1, 5. e) Iof. 6, 17.
1
QVÆST. IN IOSVAM, CAP. VI. VII.
309
vinas leges contemnendo.
χον
τῆς ἥτης τὰς ἀφορμάς, τῶν θείων cumbendi dediffe occafiones, di
νόμων καταφρονήσαντες.
ΕΡΩΤ. ή.
Τί δήποτε αλλόφυλος ἔσα ἡ Ρααζ κατώ.
ώς
κησεν ἐν τοῖς υἱοῖς Ἰσραὴλ, ὡς ἡ
τορία διδάσκει;
INTERR. VIII.
Oua de caufa Rabab, cum effet ex
tranca, habitauit inter filos
Ifrael, ficuti docer
hiftoria ? a)
Kaj toto ngerums, va jubeça, con haud etiam perigitur ea que no-
τα
το το προτυποῖ τὰ ἡμέτερα. ἔφη
γὰρ ὁ Δεσπότης καὶ ἄλλα πρόβατα
ἔχω, ἃ ἐκ 1)ἔςιν ἐκ τῆς αὐλῆς ταύτης,
κακεῖνά δεῖ
με ἀγαγεῖν, καὶ τῆς φωνῆς
με ακέσεσι, καὶ γενήσεται μία ποίμνη, και
εἰς ποιμήν, τότε χάριν καὶ νομοθετῶν
ἔφη εἰς νόμος ἔξαι τῷ προσηλύτῳ, καὶ
τῷ αὐτόχθονι. διὰ τὸ το δὲ Μωσῆς ὁ vo-
μοθέτης ἐκ ἐκώλυσε τῶν Αἰγυπλίων της
συναπάρει αὐτοῖς ἐθελήσαντας. ἔδει δὲ
καὶ ὡς ἀγριέλαιον ἐγκεντρισθῆναι εἰς τὴν
καλλιέλαιον, ἡ φησιν ὁ μακάριος Παῦλος.
ΕΡΩΤ. Τ.
εν
ཨཱ
ftud
ftra funt. Ait enim Dominus : 5)
Et alias oues babeo, qua non funt
ex hoc ouili: et illas oportet me ad-
ducere: et
næ
νο
Τίέσιν, ἐν τῷ πρωτοτόκῳ αὐτῇ θεμελιώ.
σει αὐτὴν, καὶ ἐν τῷ ἐλαχίσῳ 2) ἐπι-
ζήσει τὰς πύλας 3) αὐτῆς;
τω
Ἐπειδὴ τὴν πόλιν ἀνέθηκε τῷ Θεῷ,
– εἰκότως αὐτὴν 4) κατέσκαψεν
5) ἄτοπον ἡγησάμενος οἰκητήριον γενέθαι
κοινὸν τὸ τῷ Θεῷ ἀπονεμηθέν. ἐπηρά.
σατο δὲ τοῖς ταύτην οἰκοδομᾶσιν ὥτε τὸν
ἐπιχειρόντα παραθῆναι τὸν ὅρον, τα
θεμέλια μὲν πηγνῦντα, τῶν υἱέων απο-
βαλᾶν τὸν πρωτότοκον τὰς δὲ πύλας
ἐπιτιθέντα, τὸν ἔχατον. μέμνηται δὲ
τῆς ἀρᾶς καὶ ἡ τῶν βασιλειῶν ἱτορία.
ΕΡΩΤ. ί.
Τί δήποτε το Αχας κεκλοφότος ἅπας
ὁ λαὸς ἐπαιδεύθης
Ὑπέλαβεν ὁ κεκλοφὼς, 6) ὥσπερ τὲς
1 ανθρώπους, έτω δὴ λήσειν καὶ τὸν
Θεόν. ἠβουλήθη τοίνυν κακεῖνον διελέγω
vocem meam audient, er
fet vnum ouile, et vnus paftor.
Propterea dum legem conderet,
etiam dixit: c) Vna lex crit adue
ne et indigena. Idcirco legislator
Mofes non prohibuit Aegyptios,
qui cum fuis Irall abire voluerunt,
Conueniebat itaque velut oleaftrum
in bonam oliuam inferi, quemad
modum ait beatus Paulus.)
Q
* INTERR. ΙΧ.
Quid eft hoc, Per primogenitum
fuum fundabit eam, et cum minimo
filiorum ponet portas eius? e)
uoniam hanc ciuitatem Deo de-
dicauerat, ab ipfo merito euer-
fa fuit. Abfurdum enim effe puta-
bat, habitaculum fieri commune,
quod Deo donatum effet. Male
rent: ita vt fi quis decretum præter-
dixit autem iis qui illam inftaura-
gredi tentaret, qui fundamenta ia-
ceret, filiorum primogenitum, amic
teret, et vltimum, qui portas adiice-
ret. Huius autem maledictionis fa-
cit etiam mentionem hiftoria Re-
gnorum. f)
INTERR. Χ.
Quare caftigatus eft omnis populus,
cum Achar furtum comuniji.•
fet ? g)
ui fuurripuerat, putabat perin-
de latere Deum, ac homines.
Voluit igitur Deus et hunc pro-
dere,
3)
1) ἔσιν. Cod. εἰσίν. 2) Vterque επιθήσει.
κατέσκαψαν. 5) ἄτοπον. Vterque addit γάρ.
b) Ioh. 10, 16. c) Numn. 15, 29.
g) Ìof. 7, 13.
#)
«) Iof. 6, 25.
f) 3 Reg. 16, 34.
V 3
Vterque, αὐτοῦ. 4) Vterque,
6) ὥσπερ. Vterque addit καί.
1) Rom. 15, 27 e) Iof. 6, 26.
ΒΙΩ
B. THEODORETI
dere, et omnibus incutere me-
tum, vt qui diuinarum legum
funt obferuatores, coarguant trans-
grefores, alioqui infigendi fup-
plicii futuri participes. Venitem
variam autem Aquila ftolam in-
zerpretatus eft, Iofephus penu-
Ham: linguam vero, maflam au-
reain. Conftat autem ex hoc lo-
co, quod quæ dicitur a prophetis
vallis Achor, ea eft in qua Achar
obrutus eft lapidibus. Enimuero
Emek achor, vallis Achor vertitur.
INTERR. ΧΙ.
Cur pracepit Deus, ut prius frue:
rene infidias contra Aï? a)
ocet, vti quoque debere in-
Doce
(
ventis humanis, qui conf.
dunt auxilio diuino. Poftquam
enim folo tubarum fono pri-
mam vrbem ceperant, merito fa-
ae difcunt certare, et labori in-
cumbere, et fuppetias diuinas ex-
fpe&tare. Confeftim ergo dimi.
cantibus illis fuccurrit Deus, et
fugientes omnes violentis fulmi-
nibus et grandine confumfit.
Porro garum, b) quo latentes in
infidiis excitabat Iofua, clypeum
interpretatus eft Iofephus, itidem
e: Symmachus.
INTERR. XII.
Ouidam arguunt prophetam crudeli-
ratis, eo quod omnes prorfus truci-
daret, et reges crucifige-
ret. c)
Q
ui prophetam arguit, arguit
etiam illum, qui ita præcepit.
* Ipfe enim * vniuerforum Deus per
Mofen legislatorem iuffit, omnes
4
Q
ξας, καὶ πᾶσιν ἐνθεῖναι δέους ὅπως οἱ
τες θείες νόμους φυλάλοντες τὲς πα
ραβαίνοντας διελέγχωσιν, ὡς τῆς ἐπα-
χρησομένης τ) μεθέξοντες τιμωρίας.
τὴν δὲ ψιλὴν ὁ Ἀκύλας τολὴν ἡρμήνευ
σεν ὁ δὲ Ἰώσηπος χλανίδα τὴν δὲ γλῶσ
σαν, μάζαν χρυσῆν. δῆλον 2) δὲ ἐντεῦ
θεν, ὡς ἡ ὑπὸ τῶν προφητῶν 3)καλου-
μένη κοιλος 4) ᾿Αχὼς, αὕτη ἐτὶν ἐν ᾗ ὁ
Αχας κατελεύση. καὶ γὰρ ἡ Ἐμέκ.
αχώς 5) φάραγξ Αχὼς ἑρμηνεύεται.
ΕΡΩΤ. ιο.
<
Διατί προσέταξεν ὁ Θεὸς προλοχῆσαι
τὴν Γαΐ;
Hu
Διδάσκει και τους ανθρωπίναις ἐπι
νοίαις κεχρήθαι, πιςεύοντας δηλο
νοτιτῇ θείᾳ ῥοπῆ. ἐπειδὴ γὰρ διὰ μόνης
τῆς τῶν σαλπίγγων ἠχῆς εἷλον τὴν
πρώτην πόλιν, μάλα εικότως μανθάνε
σιν αγωνίζεθαι και πονεῖν, καὶ τὴν θείαν
προσμένειν ἐπικερίαν. αὐτίκα γενπολε
μεσιν αὐτοῖς ἐπεκέρησε, καὶ 6) τες πε
φευγότας σκηπτούς και χαλάζη 7) και
τηνάλωσεν ἅπαντας. 8)τὸ μέντοι γαί
σον ᾧ τὲς 9)λοχῶντας διήγειρεν Ιησες,
ἀσπίδα ἡρμήνευσεν ο Ιώσηπος, ὡσαύτως
δὲ καὶ ὁ Σύμμαχος.
ΕΡΩΤ. β'.
Τινὲς ὠμότητα το προφήτου κατηγο
ρεσιν, ὅτι καὶ πάντας άρδην ανήρει,
καὶ τὰς βασιλέας ἐςαύρο.
Ὁ τε προφήτου κατηγορῶν, τὰ ταῦ
O
τα προστεταχότος κατηγορεί αυ
τὸς γὰρ 10) ὁ τῶν ὅλων Θεὸς διὰ Μωσέως
τοῦ νομοθέτου προσέταξε, πάντας
δε.
δ.
άρδην
3) Cod. et Fic. μεθέξονται. 2) . Vterque addit καί. 3) καλουμένη. Def.
vtroque loco. 4) Cod. Αχαρ. In edit. rici def. Αχώρ - δ. 5) φάραγξα
Quidam Interpretes habent κοιλάς, tefte MONTF. ad Iof 7, 26. 6) τούς.
Vterque præm, είς. 7) Vterque κατανάλωσεν. 8) τὸ μέντοι γαῖσον. ΜΟΝΤΕ,
1. c. T. 1. p. 207. et Bosis ad Iof. 8, 18. leg. τὸν μὲν δὴ γαισόν. In Codice nos
ftro legitur γεσόν, apud ric. γέσον. 9) Cod. et PIC. λοχόντας. 1ο) ό
Fic. του Ο
Θεός. Def. in Cod. et apud I Ca
4) Iof. 8, 2. b) Ib. verf. 18.
c) Ib. verf. 25. 28.
QVAST. IN IOSVAM. CAP. VIII. IX.
3ΙΣ
1
५
άρδην αναιρεθῆναι τὸς τὴν γῆν ἐκείνη»
εἰκήσαντας· ἃ τε δὴ πανωλεθρίας ἄξια
πεπραχότας, καὶ εἰς ἔχατιν παρανο-
μίας ἐλάσαντας, τότε χάριν καὶ τὸν
κατακλυσμὸν ἐπενήνοχε πάλαι, καὶ τὰ
Σόδομα καὶ τὰ Γόμορφα πυρὶ κατηνά
λωσε, καὶ τὰς ἄρχοντας δὲ προσέταξεν
ὁ προφήτης ἐπιθῆναι τὰς πόδας τοῖς
τῶν βασιλέων τραχήλοις ἵνα θαῤῥή.
σαντες προθυμότερον παρατάξωνται.
τετο καὶ ὁ Κύριος ἡμῶν προσέταξεν Ιη-
σᾶς· ἰδὲ γὰρ ἔφη δέδωκα ὑμῖν τὴν ἐξου-
σίαν πατῶν ἐπάνω ἔφεων και σκορπίων,
καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν δύναμιν τὸ ἐχθρ8.
εἴη τοίνυν καὶ ἡμᾶς ἐπιθείναι τες πόδας
ἡμῶν ἐπὶ τὰς τραχήλους τῶν ἀντικει.
μένων πνευμάτων.
اد
ΕΡΩΤ. Α.
Διατί ξυλοκόπος καὶ ὑδροφόρες τές
Γαβαωνίτας ἀπέφηνεν ;
Εξηπάτησαν καὶ τῷ χήματι, καὶ τῷ
03
Γ
ψεύδει λόγων. και δέον έρε παι
τὸν δεσπότην Θεὸν, εἶν᾿ ὅπως τὰς πρὸς
αὐτὲς συνθήκας ποιήσαθαι τοῖς ψεν.
δέσι λόγοις αὐτῶν πεπιςευκότες ἐπεί.
σαντο, καὶ τὰς συνθήκας ἐκράτυναν ὅς.
κῳ. προσετετάχει δὲ ὁ τῶν ὅλων Θεός
· πάντας ἐκείνους παραδοθῆναι θανάτῳ.
τῆς θείας τοίνυν ἐντολῆς, καὶ των ορκων
μέσος αποληφθείς, ὑπηρέτας αὐτὲς τῆς
ἱερᾶς λειτεργίας απέφηνεν ἐκ ἀτιμία
δὲ τὸ διακονεῖν τῷ Θεῷ, 1) ἀλλὰ μεγίση
τιμή. ἔδει δὲ
τε Νῶε τὴν πρόβξησιν
πέρας λαβῶν. ἔφη γὰρ, ἐπικατάρατος
Χανααν παις, οἰκέτης ἔται τοῖς ἀδελφοῖς
αὐτε. ἐν δὲ τοῖς Γαβαωνίταις ἡ πρόβξη
τις τὸ πέρας ἐδέξατο. 2)
εν
भव्य
1) αλλα. Cod. et Fic. addit καί.
a) Luc. 10, 19.
"
2)
b) lof. 9, 27.
-
penitus interfici qui terram inco.
lebant: quippe qui internecione
rent ad
digna commififfent, et deuenis-
extremam nequitiam.
Quam ob caufam et olim dilu-
vium immifit, et Sodomnam ac
Gomorrham igne confumft: et
principes quoque iuffit propheta
calcare pedibus fuper ceruices 're-
gum, vt audaciores fafti alacrius
in acie confifterent. Hoc ipfum
etiam Dominus nofter Iefus mai
dauit. Ecce enim, ait, a) dedi
vobis poteftatem calcandi fuper fer-
pentes et fcorpiones, et Super
omnem virtutem inimici. Vtinana
ergo nobis detur facultas con-
culcandi pedibus ceruices fpiri
tuum aduerfariorum.
INTERR. XIII.
Suare damnauit Gabaonitas ad li
gna cadenda, et aquam
ferendam? b)
' fallorane κατά
F
efellerant tam, habitu quam
verborum mendacio. Et cun
oportuiffet confulere Dominum
Deum, tum poftea cum illis ini-
re fœdera, credentes eorum vel-
bis mendacibus perfuafi funt, et
federa cum illis inita iureiuran-
do firmauerunt. Atqui præcepe
Fat vniuerforum Deus omnes il-
los interfici. Medius igitur Ia
fua conftitutus inter præceptum
diuinum et iusiurandum, eos mi-
niftros effecit fanei facrificii. Non
eft autem contumeliofum feruire
Deo, fed valde honorificum.
oportebat autem prædictionem et-
tiam Not fnem accipere.
enim, c) Maleditus Canaan puer,
feruus erit fratrum fuorum: quæ
prophetia impleta eft in Gabaonitis.
V 4
Vid. p. 72. Interr. 58. in Gen.
c) Gen. 9, 25+
Ait
INTERR.
312
B. THEODORETI
INTERR. XIV.
Quid fibi vult, Nonne hoc fcriptum
eft in libro qui inuentus
eft? a)
tam docuifer nos libri huius
Cam
autor prophetæ virtutem,
nempe quod folo verbo progres-
fum luminarium magnorum co-
hibuiffet, donec omnino vicis-
fet: fufpicatus ne quis verbis non
adhiberet fdem, dixit hoc inue-
miri in antiqua commentario.
Quare conftat ex hoc loco, po-
fterorum quempiam alium librum
hunc confcripfiffe, ex alio libro
capta occafione. Iitud porro
prafigurat etiam prodigiofum fa.
cinus faluatoris. Sicut enim pu-
gnante propheta fol fterit, ita
cum faluator nofer morte fua
mortem diffolueret, fol * continuit
radios fuos, et in meridie tene-
biis repleuit terram. b)
INTERR. XV.
Quomodo deber illud intelligi, Α
Domino faftum eft ur confortare.
zur cor eorum, et pugnantes occur.
verent Ifraeli, vr srucidarentur,
De
nec veniam vllam confequerentur,
fed delcrentur, quemadmodum
dixera Dominus Mofi? c)
e aliis gentibus Deus Ifraëli
fi obfi-
dentibus Ifraelitis oppidum aliquod
legationem mitterent illi, et amici-
ziam poftularent, fufciperent lega-
gionem, et obfidionem foluerent,
dederat legera, a) vt a oon.
ΕΡΩΤ. 8.
TO
Τί ἐςι τὸ, οὐχὶ 1)τ το γέγραπται ἐπὶ
τὸ βιβλίον τὸ εὑρεθέν; 2)
Διδάξας ἡμᾶς ὁ συγγραφεὺς τοῦ
3)προφήτε τὴν δύναμιν, ὅτι λόγῳ
μόνω χρησάμενος προβῆναι τὰς μεγά
λες φωτῆρας κεκώλυκεν, ἕως κατὰ κρά
τις ἐνίκησεν, 4) ὑπειδόμενος μή τις απι
τήσης) τῷ λόγῳ, ἔφητᾶτο ἐν τῷ παλαιῷ
εὑρεθῆναι συγγράμματι. δῆλον τοίνυν
καντεύθεν, ὡς ἄλλος τις τῶν μεταγενε
φέρων τὴν βίβλον ταύτην συνέγραψε,
λαβὼν ἐξ ἑτέρας βίβλου τὰς ἀφορμάς
καὶ τᾶτο δὲ προτυποῖ τὴν τὸ σωτῆρες
θαυματεργίαν, ὥσπερ γὰρ τὸ προφήτε
πολεμῶντος ὁ ἥλιος ἔφη, έτω τοῦ σωτή
foς ἡμῶν θανάτῳ τὸν θάνατον κατα
λύοντος, ἐπέχε τὰς ἀκτῖνας ὁ ἥλιος 6) και
σκότος ἐν μεσημβρία τὴν οἰκεμένην ἐπλή
ρωσε.
Q
1
В
a
Ο
ΕΡΩΤ. σε
Πῶς νοητέον τὸ, παρὰ Κυρίε ἐγένετο
τηχύσαι τὴν καρδίαν αὐτῶν, ὥτε συναν
τῶν αὐτὲς εἰς πόλεμον ἐπὶ Ἰσραὴλ, ἵναι
ἐξολοθρευθῶσι, καὶ ὅπως μὴ τι δοθῇ απ
τοῖς ἔλεος τὸ ἀφανισθῆναι αὐτὸς,
ὃν τρόπον εἶπε Κύριος προς
Μωσήν ;
ανα
Περὶ τῶν ἄλλων ἐθνῶν ἐνομοθέτησε τῷ
Ἰσραὴλ ὁ Θεός ώςε εἰ πολιορκέν
των αὐτῶν τὴν πόλιν πρεσβεύσαιντο ἐκεῖ
νοι,καὶ φιλίαν ἀσπάσαιντο, δέξαθαι τὴν
πρεσβείαν, καὶ λῆσαι τὴν πολιορκίαν,
на
1) τοῦτο. Cod. et prc αυτό. 2) Hæc Interrog, pertinet ad verba ea quæ in
Cod. oxon. tantum leguntur Iof 10, 13. εὐχὶ αὐτὸ γέγραπται ἐπὶ βιβλίον τὸ
ευρεθέν; Hæc defunt quidem in Bibliis græcis imprefis, fed in edit. ald. et compl.
legitur, οὐχὶ τοῦτο γεγραμμένον ἐπὶ βιβλίου τοῦ εὐθοῦς. Huc refpexiffe videtur
Picvs, qui in margine ad h. 1. obferuat,, βιβλίου τοῦ εὐθους apud LXX.,,
3) προφήτου. Cod. et Fic. addunt τούτου. 4) Cod. ἐπειδόμενος. FIC.
δόμενος. Minus bene. 5) Vterque, τῶν λόγων. 6) καὶ σκότους. Hæc vtra-
que loco ponuntur poft ἐν μεσημβρία. 7) Vterque δοθήνας.
υπια
4) Iof. 10, 13. b) Matth. 27, 45. c) Iof. 11, 20. coll. Ex. 34, 12. fqq. d) Deut. 20, 10. 11.
!
QVÆST. IN IOSVAM. CAP. XI, XIII. 313
Ο
ως
Ο
νῦν
καὶ σπείσασθαι τὴν εἰρήνην. διδάσκει τοί-
νυν ἡμᾶς ὁ λόγος, ὡς ςαθμῷ καὶ μέτρω
πάντα πρυτανεύων ὁ Θεὸς συνεχώρει
τέτοις ἀντιπαρατάπλεθαι τῷ λαῷ, ἵνα
μηδεμιᾶς ἀξιωθῶσι φειδές, ἀλλὰ κατὰ
τὸν θεῖον ὅρον ἀναιρεθῶσιν.
ΕΡΩΤ. Κ.
Διατί τοῖς μὲν Μωσῆς διανέμει τοὺς
κλήρες τῆς γῆς, τοῖς δὲ Ἰησοῦς;
K
Ο
Καὶ τοῦτο πάλιν προτυποῖ τὴν αλή.
θειαν. τοῖς μὲν γὰς ἐπέκεινα του
Ἰορδάνου Μωσῆς διᾶλε τὴν γῆν τοῖς δὲ
μετὰ τὸν Ἰορδάνην ὁ Ἰησοῦς. καὶ τῶν μὲν
Ἰουδαίων ἔχουσι τὸν τύπον οἱ διὰ Μωσέως
εἰληφότες τους κλήρους˙ οἱ δέ γε διὰ Ἰη-
σοῦ, τῶν πεπιςευκότων ἐθνῶν. καὶ ἐπειδὴ
πρωτότοκος ὁ Ἰσραὴλ, οἱ πρωτότοκοιδια
Μωσέως της κλήρος ἐδέξαντο, Ῥεβὴν,
καὶ Γάδ, καὶ Μανασσῆς. διαβαίνεσι μέν
τοι καὶ ἔτοι εύζωνοι πρὸ τῶν ἄλλων. οἱ
γὰς ἐξ Ιεδαίων πεπιτευκότες τοῖς ἔθνεσι
τὴν σωτηρίαν προσήνεγκαν. 1) κατελεί
φθησαν δὲ ὅμως καὶ Ιεξεσαίοι, καὶ Χα-
ναναίοι, καὶ ἕτερα ἔθνη τῶν ἀλλοφύλων,
καὶ 2) συνώκεν τῷ Ἰσραήλ. καὶ τέτε δὲ
τε τύπε τὴν ἀλήθειαν ἔτιν εὑρεῖν. ἐδὲ
γὰρ ἅπαντες τὸν σωτήριον ἐδέξαντο λό-
γον, ἀλλ᾽ ἐπέμειναν ἀντιλέγοντες και 18.
δαίοι, καὶ Ἕλληνες, τὰς αὐτὰς ἡμῖν καὶ
πόλεις καὶ κώμας οἰκοντες. ὃς ἐκ ἄν τις
αποσφαλείη Χαναναίες, και Χετλαίος,
καὶ Ιεβεσαίες ὀνομάζων. ταύτης δὲ ἄξιοι
τῆς προσηγορίας καὶ οἱ τὰ μυσαρὰ τῶν
αἱρέσεων θρησκεύοντες δόγματα. διά
3) τοι τέτο καὶ ὁ θεῖος ἀπόςολος ἔφη·
νῦν δὲ ἔπω ὁρῶμεν αὐτῷ τὰ πάντα υπο-
τεταγμένα, καὶ πάλιν δὲν γὰρ αὐτὸν
βασιλεύειν ἄχρις οὗ θῆ πάντας τες
ἐχθρὸς 4) αὐτῷ ὑπὸ τὰς πόδας αὐτῷ.
Ο
Βεus omnia ad trutinam et menfu.
inirentque pacem cum illis. Hoe
igitur fermone docemur, quod
ram gubernans, pernittat iftis, vt
ex aduerfo pugnent contra Ifrat
lem, ne confequantur vllam ve
niam, fed iuxta diuinam fenten-
tiam deleantur.
INTERR. XVI.
Cur Mofes quibusdam fortes terræ
diftribuit, aliis vero Iofua? a)
prafigu
Ηoc denuo veritatem
danem, Mofes terram diuifit: iis
rat. Siquidem iis citra Jor-
vero trans Iordanem, Iofua. Et
illi quidem, qui per Mofen for-
tes acceperunt, Iudzorum figu
ram gerunt : qui vero per Io-
Et quoniam Ifrael erat primoge
fuam, gentium quæ crediderunt.
nitus, per manum Mofis prima-
geniti fortes funt confecuti, Ru-
ben, Gad, et Manatles. Qui
tamen et ipfi accinii et expediti
quidem qui crediderunt ex Iudzis,
tranfierunt ante ceteros: 'quando-
falutem gentibus attulerunt. De-
reliâti funt nihilominus et Iebu-
Γεi, et Cananzi, aliaque gentes
extranez, et habitarunt cum If
tale huiusque figura veritaten
falutare verbum receperunt, fed
reperire licet. Non enim omnes
quidam tam ex Iudaeis, quam Græ-
cis, reftiterunt indurati, in iisdem
tamen vrbibus et pagis nobiscum
Chitos, et Cananzos appellarit,
habitantes: quos fi quis Iebufæos,
non erauerit. Et hac quidem co-
gnominatione digni funt, qui am.
pleduntur abominanda hærefium
dogmata. Propterea divinus Paulus
ait b) Nunc autem nondum videmus
ipfiomma efefistiein. Etiterum: c
Oportet enim ipfum regnare, donec
ponar omnes inimicos Frsus fub pedie
Louis fuiss
V S
INTERR
2) Vterque συνήκει. 3) των Aber
τ) Cod. υπελείφθησαν. PIC. ἐπελείφθησαν.
Cod. 4) αὐτοῦ. In quibusdam Codd. additur 1. c.
«) Jof. 13, 7. fqq. b) Hebr. 2, 8. €) 1 Cor.35 25.
314
B. THEODORETI
* INTERR.
XVII.
Qua de caufa Caleb poftulauir
Chebronem? a)
Cum
Yuum pietate polleret, omnibus
antepofuit vrbem, in qua
optimi patriarchæ habitauerunt,
et fepulti funt. Porro conftat ex
eius fermone, eos pof fepten
eius fermone, eos poft fepten
nium in bellis confumtum ter-
ram diuifife. Sic enim loquitur
Chaleb: b) Quadraginta annorum
eram, quando mifit me Mofes fer.
στις Domini e Cades Barne ad
explorandum terram. Et MHNC
emuriuit me Dominus quemadmo-
dum dixit. Hic eft quadragefimus
quintus annus, ex quo locutus eft
Dominus ad Mofen. At poft fen-
tentiam Dei aduerfus fexcenta
millia virorum latain, triginta et
olto annos transegerunt in de-
ferro: quare feptem defiderantur
anni ad conficiendum annos otto-
ginta quinque. Quod etiam præ-
dixerat omnium Deus per diui-
niffimum Mofen: c) Si introdu-
xerit te Dominus in terram quam
promifit patribus tuis, poft feptem
amnos recitabis hanc legem vniuer.
fo populo. Norandum eft autem
eum Hierofolymam appellare Ie-
te obuenire. Simeon autem iux
bus, d) quam ait Beniamini for-
te obueninte. Simeon autem iux
ta patris prædictionem e) difper-
fam habuit fortem. Obuenit enim,
ait, f) hereditas eius in medio for-
τις filiorum Iuda. Deinde cum ci-
vitates recenfuiflet, fubiunxit: g)
Hæc eft hereditas tribus filiorum Si-
Quonam portio hereditatis
filiorum Iuda vincit numerum illo
rum, nati funt filii Simeon heredi-
tatem in medio fortis ipforum.
me 012.
νη
ΕΡΩΤ. 3.
Τί δήποτε τὴν Χεβρὼν ὁ Χαλὲς
Q
ήτησεν;
Ο
Ευσεβεία κοσμούμενος πάντων προτέ
ταχε τὴν πόλιν, ἐν ᾗ παρώκησαν οἱ
παντάριςοι πατριάρχαι, και ταφῆ πα
ρεδόθησαν. δηλοῖ δὲ ὁ τούτου λόγος, ως
επιαετη πολεμήσαντες χρόνον τὴν γῆν
διενείμαντο. ἔφη γὰρ οὕτως ὁ Χαλέβ
τεσσαράκοντα ἐτῶν
τεσσαράκοντα ἐτῶν ἤμην, ὅτε απέςειλέ
με Μωσῆς ὁ πας Κυρίου ἐκ Κάδης Βαρ
vῇ 1) κατασκοπεῦσαι τὴν γῆν, καὶ νῦν
διέπρεψέ με Κύριος ὃν τρόπον επε. τᾶ
το τεσσαρακοςὸν καὶ πέμπλον ἔτος ἀφ᾽
οὗ ἐλάλησε Κύριος πρὸς Μωσῆν. μετὰ δὲ
τὴν 2) τῶν ἑξακοσίων χιλιάδων ἀπόφα
σιν τοῦ Θεοῦ, τριάκοντα καὶ ὀκτὼ διετέ
λεσαν ἔτη ἐν τῇ ἐρήμῳ διάγοντες. ἑπτὰ
τοίνυν ἐςὶ τὰ λειπόμενα τοῖς πέντε καὶ
ὀγδοήκοντα. τοῦτο δὲ καὶ ὁ τῶν ὅλων δε
σπότης διὰ τοῦ θειοτάτου προείρηκε Μα
σέως 3) ὡς ἂν εἰσαγάγη σε Κύριος ὁ Θεός
σου εἰς τὴν γῆν ἣν ἐπηγγείλατο τοῖς
πατράσι σου, μετὰ ἑπτὰ ἔτη ἀναγνώση
τον νόμον τοῦτον παντὶ τῷ λαῷ. ἐπιση
μήνα που δὲ προσήκει, ὡς τὴν Ἱερουσα
λημ Ιεβοῦς ὀνομάζει καὶ ταύτην λέγεις
κατὰ τὴν τοῦ πατρὸς πρόββησιν διε
τῷ Βενιαμὶν κληρωθῆναι. ὁ δέ γε Συμεών
σπαρμένον ἔχε τὸν κλῆρον ἐγενήθη γάρ
φησιν ἡ κληρονομία αὐτοῦ ἀνὰ μέσον κλή.
ρου υἱῶν Ἰούδα. Ετα τὰς πόλεις εἰπὼν
ἐπήγαγεν αὕτη ἡ κληρονομία φυλῆς
υἱῶν Συμεών. ὅτι ἐγενήθη ἡ μερὶς τῆς
κληρονομίας υἱῶν Ἰούδα μείζων αὐτῶν.
και ἐκληρονόμησαν υἱοὶ Συμεὼν ἐν μέσῳ
τοῦ κλήρου αὐτῶν.
اد
ΕΡΩΤ.
1) Cod. et ric, κατασκοπῆσαι. 2) τῶν. Cod. prem. κατά. 3) ὡς ἄν. Def. vtro-
que loco.
præm.xará. ws
) Iof. 14, 13. b) Ib. verf. 7. 10. c) Deut. 31, 10. 20. d) Iof. 18, 28. e) Gen. 49, 7.
f) lol. 19, 1.
g) Ib. verf. 8. 9.
1
QVAST. IN IOSVAM. CAP. XIX. XXI. 315
Ο
ΕΡΩΤ. κ.
เท่
Τίνος ἕνεκα τοῖς ἄλλοις διανείμας την
γῆν ὁ θειότατος Ἰησοῦς, οὐκ ἀπένειμεν
1) ἑαυτῷ κλῆρον, ἀλλὰ παρὰ τὸ
λαν την 2) Θαμνασαχάς
ἐκομίσατο ;
Μιμείται 3) καν τούτῳ τοῦ Δεσπότου
τὴν μετριότητα. μάθετε γάρ φη-
σιν ἀπ᾿ ἐμοῦ, ὅτι προός εἰμι καὶ ταπει.
νὸς τῇ καρδία, καὶ εὑρήσετε ανάπαυσιν
ταῖς ψυχαῖς ὑμῶν. καὶ τὴν ἐχάτην δὲ
μετῆλθε πενίαν, ὡς μηδὲ οἰκίας εὐπορῆ-
σαι. ὁ γὰρ υἱός φησι τοῦ ἀνθρώπου ἐκ
ἔχει ποὺ τὴν κεφαλὴν 4)κλῖναι. ἐπειδὴ
τοίνυν τύπος αὐτοῦ ἦν ὁ ὁμώνυμος In-
σοῦς, οὐκ ἀπένειμεν ἑαυτῷ κλῆρον, τὸν δὲ
προσενεχθέντα ἐδέξατο διδάσκων τοὺς
ἀρχήν τινα πεπιτευμένους, μὴ τῆς οἰ-
κείας θεραπείας, ἀλλὰ τῆς τῶν ὑπη.
κόων ὠφελείας φροντίζειν.
ΕΡΩΤ. θ'.
Τί δήποτε τοῖς ἱερεῦσιν ἐν τῇ Ἰούδα φυ-
λῆ, καὶ τῇ Βενιαμὶν, καὶ τῇ Συ-
μεων, τας πόλεις απένειμεν ;
INTERR. XVIII.
Quare perdiuinus Iofua, cum aliis
terram difpertiret, fibi non diftri
buit aliquam portionem, fed vrbera
nomine Thamnafachar accepit
a populo? a)
Imita
mitatur in hoc quoque modeftiam
Dorini. Difcire enim, ait, b)
me, uam mitis fum, et humilis corde :
et inueneris requiem pro animabu,
veftris Extremam itaque expertus
eft inopiam, ita vt ne domum qui
dem haberet. Filius, inquit, c)
hominis non habet vbi reclinet capur
fuum. Cum itaque eiusdem nomi
nis Iofua typus effet ipfius, partem
fibi non impertiuit, fed eam quæ
oblata eft accepit: docens eos qui
in aliquo magiftratu funt confin-
ti, non fuis commodis, fed vtilitari
fubditorum inferuire debere.
Καν
K τῇ ἐρήμῳ τὴν πορείαν ποιέμενοι
I'
ρεις και η
C
τη
τῇ Ἰούδα φυλῆ συνεζεύχθησαν τὸ
γὰς 5) ἑον 6) ἔλαχον τμῆμα, καὶ οἱ ἱε.
ἢ ἡ Ἰούδα φυλή· καὶ ἐνταῦθα πά.
λιν συνεκληρώθησαν τῇ Ἰούδα φυλή.
ἐπειδὴ καὶ ἐπιμιξία τούτων ἐγένετο των
φυλῶν. ᾿Ααρών γὰρ ὁ πρῶτος ἀρχιερεὺς
τὴν τοῦ ᾿Αμιναδας ἠγάγετο θυγατέρα
καὶ Ἰωδαὲ ὁ πανεύφημος αρχιερεὺς τοῦ
Οχοζίου τὴν ἀδελφήν, συνεχώρησε δὲ
τὰς φυλὰς ταύτας ὁ Δεσπότης ἐπιμιγῆ-
ναι, 7) ὃς ἐκ τῆς Ἰούδα κατὰ σάρκα βλα-
ζήσας, οὐ βασιλεὺς μόνον, ἀλλὰ καὶ άρ-
Ο
* INTERR. ΧΙΧ.
Cur in tribu Iude, in tribu Benia-
min, et in tribu Simeon, vrbes
conceffit facerdotibus ? d)
In deferto quoque, dum iter fa-
cerent, adiuncti funt tribui Iu-
dr. Siquidem tam facerdotes,
quam tribus Iuda, orientalem
hereditatem cum tribu Iuda for
fortiti funt partem: et hîc denuo
titi funt, quoniam permixtio_et-
iam fiebat harum tribuum. Nan
primus pontifex Aaron filiam
Aminadah duxit, et Iode præ
clarifimus pontifex fororemn Oeho
fire. Has autem tribus mifce-
ri permifit Dominus, qui fecun
dum carnem e tribu Iuda natus,
non rex folum, fed etiam pon-
tifex
1) ἑαυτῷ. Cod. et Fic. αὐτῷ. 2) In Verf. τῶν ὁ. vocatur Θαμναπαράχ. Να
ftram lectionem omifit BOSIVS in Notis ad h. 1. 3) καν τούτῳ. Vterque
καὶ τοῦτο. 4) κλίναι. Rec. leftio 1. c. eft κλίνη. ) έῷον. Vterque ευώνυμον,
6) ἔλαχον. Vterque διέλαχον. 7) ὃς ἐκ. Vterque Θεός· ἐπειδὴ κ. λ. Satis bene.
5)
a) Iof, 19, 49.50. b) Matth. 11, 29. c) Ib. c. 8, 20. d) lol. 21, 4.
k
316
1
B. THEODORETI
tifex fuit. Illos autem etiam in χιερεύς έχρημάτισεν. ἔδει δὲ αὐτοὺς καὶ
tribu Beniamin habitare conue- ἐν τῇ Βενιαμίτιδι φυλῇ κατοικῶν· ἐπειδὴ
niebat, cum in illa tribu ædifi-
decimas conceffit facerdotibus et
Au-
ωΕ
o
•
candum effet templum diuinumn. και ο θείος νεὼς ἐν τῇ ἐκείνων ἔμελλεν οι
Acceperunt et ciuitates nounul- κοδομείσθαι φυλῇ, ἔλαβον δὲ καὶ ἐκ τῆς
las ex tribu Simeon, eo quod Συμεωνίτιδος φυλῆς ἐνίας πόλεις έπει
fors illius vicina effet templo. δὴ καὶ ὁ τούτων κλῆρος ἐπέλαζε τῷνεῷ.
Quemadmodum enim fruauum καθάπερ γὰρ τῶν ἀπὸ γῆς καρπῶν καὶ
e terra nafcentium et pecorum των βοσκημάτων τὰς δεκάτας τοῖς ἱερεῦ
Leuitis: fic et vrbium veluti de- σι 1) καὶ τοῖς Λευίταις ἀπένειμεν ἔτω
cimas ipfis dari præcepit. Has καὶ τῶν πόλεων οἱονεὶ δεκάτας αὐτοῖς δύο
fane patriarcha Iacob fe donatu- θῆναι προσέταξε. ταύτας μέντοι δώσειν
rum Deo decimas pollicitus erat. τῷ Θεῷ τὰς δεκάτας ὁ πατριάρχης
Omnium enum, inquit, a) a de- κὼς ἐπηγγείλατο. πάντων γὰρ ἔφη ως
devis mihi, decimam tibi pra
fabo. Paternum igitur debitum ἐάν μοι δῷς, δεκάτην ἀποδεκατώσω αυ
exfoluebat populus, non donum τα σοι. χρέος τοίνυν πατρῷον ἐξέτινεν ὁ
oferebat. Praeterea illorum ter- λαὸς, οὐ δῶρον προσέφερε. πρὸς δὲ τού
ra portionem comprehendebat. τω, καταχεν αὐτῶν καὶ τὸν κλῆρον τῆς
Finito autem bello, facraque di- γης. 2) παυσαμένου μέντοι τοῦ πολέμε,
vifione, discefferunt qui trans fu καὶ τῆς διαιρέσεως γενομένης, ἀπελύθη
men fortes acceperant. Sed pri-
uisquam fuuium traicerent, con- σαν μὲν οἱ πέραν τοῦ ποταμοῦ τοὺς κλή
ftruxerunt ingens altare. b) Cu- ρους ειληφότες.
Cu- ρους ειληφότες. πρὶν δέ γε διαθῆναι τὸν
ius adificationis intentionem cum ποταμὸν, βωμὸν ᾠκοδόμησαν μέγισον.
ignorarent qui de nouem reli- τὸν δὲ τῆς οἰκοδομίας ἠγνοηκότες σκοπὸν
quis erant tribubus, fufpicantes οἱ τῶν ἐννέα φυλῶν, ἀσεβείας δὲ ἀρ
hanc ftructuram impietatis effe
initium, ftatuerunt plane, ante. χὴν τὴν οἰκοδομίαν τοπάσαντες, πανδη
pofita cognationi religione, con- με σρατεῦσαι κατ᾿ αὐτῶν ἠβουλήθησαν,
tra illos communem expeditionem της συγγενείας προτιμήσαντες τὴν εὐ
inire. Verum fapientiflimi Iofua σέβειαν ἀλλ᾽ οἱ πάνσοφοι Ἰησοῦς κα
et Eleazar miferunt Pineafum, Ἐλεάζας τὸν Φινεὶς ἀπέσειλαν, ὡς τῷ
vt qui zelo vehementi vltus erat
ζήλῳ κατὰ τῆς ἀσεβείας ἐν τῇ ἐρήμῳ
χρησάμενον˙ ὥςε καὶ τῶν προγόνων, καὶ
τῶν Θεοσδότων ἀγαθῶν ἀναμνῆσαι, καὶ
τὴν τολμηθεῖσαν παῦσαι παρανομίαν.
3) ἐπειδὴ δὲ ἀπελθόντες ἔγνωσαν οὐ
θρησκείας χάριν τολμηθᾶσαν τὴν και
νοτομίαν, ἀλλὰ τῆς 4) περὶ τὴν εὐσέβειαν
κοινωνίας μνημείον κληθῆναι τὸν γεγενη
μένον 5) συνεἶδον βωμόν ἵν᾽ ἔχοιεν οἱ ἀπός
impietatem in deferto, vt redu-
ceret eis in memoriam maiores
illorum et beneficia diuina, et
eos ab iniquitate reuocaret. Poft-
quam autem abierunt, et cogno-
non cuitus ac religio
verunt
,
nis caufa illam introductam es-
fe nouitatem, fed vocari altare
illud communionis facrorum mo-
numentum perfpexerunt, vt po-
του
1
τη
YOVOL
1) καί. Cod. iv. 1) Cod. et Fic. παυσάμενοι. 3) ἐπειδὴ και καινοτομίαν. Defid.
vtroque loco. 4) περὶ κοινωνίας. Vterque, περὶ τῆς εὐσεβείας καινοτομίας.
5) συνεῖδον. Def, vtroque loco. Lacunam ex ingenio fupplere voluit Picus
quem vide
a) Gen. 28, 22.
b) Iof. 22, 10.
QVAST. IN IOSVAM. CAP. XXII-XXIV.
317
ην
ως ο
ου
τη
γονοι δεικνῦναι τοῦτον εἰς ἔλεγχον τῶν
ἀπείργειν αὐτοὺς τῶν θείων πανηγύρεων
πειρωμένων, τ) ανέςρεψαν γεγηθότες,
1)
καὶ τὸν Θεὸν ἀνυμνοῦντες ἐπὶ τῇ τῶν ἀ-
δελφῶν εὐσεβεία, καὶ τῇ κοινῇ πάντων e.
ρήνη. τοῦτο ἐχρῆν καὶ τοὺς νῦν Ἰεδαίες
εἰδέναι τε καὶ λέγειν, ὡς ὁ βωμὸς αὐτῶν
οὐ τὸ ἀληθινὸν ἦν θυσιατήριον, ἀλλὰ τὸ
ἀληθινὸν προετύπου. μέλλων 2) τοίνυν
τὸν βίον ὁ προφήτης ὑπεξιέναι, συνεκά
λεσε 3) πάντα τὸν λαὸν καὶ παρήνει αὐ
αύ
τοῖς, ὥτε μηδεμίαν πρὸς ἐγχωρίους ἐπι-
γαμίαν ποιήσαθαι, ὡς τῆς τοιαύτης ἐπι-
μιξίας τὰς τῆς ἀσεβείας παρεχούσης
προφάσεις προστέθεικε δὲ τῇ παραινέ-
σε καὶ ἀπειλάς. ἐὰν γάρ φησι τοῦτο
ποιήσητε, γινώσκετε ὅτι οὐ μὴ προθῆ
Κύριος ἐξολοθρεῦσαι τὰ ἔθνη ταῦτα ἀπὸ
i
προσώπου ὑμῶν. καὶ ἔται ὑμῖν εἰς παγί-
δας, καὶ εἰς σκάνδαλα ἐν τοῖς πλευρας
ὑμῶν, καὶ ) σκάλα ἐν τοῖς ὀφθαλμοῖς
ὑμῶν, ἕως ἂν ἀπολῆθε ἐκ τῆς γῆς τῆς
ἀγαθῆς ταύτης, ἣν ἔδωκεν ὑμῖν Κύριος
ὁ Θεὸς ὑμῶν. ταῦτα δὲ σαφέτερον ἡμᾶς
ἐδίδαξεν ἡ τῶν Κριτῶν ἱτορία. ἔγνωμεν δὲ
καὶ τὴν αἰτίαν, δι᾿ ἣν κατὰ τὴν θείαν
ἐπαγγελίαν οὐχ ἁπάσης τῆς γῆς τὴν δε-
σποτείαν παρέλαβον. ασπασάμενοι γὰς
τῶν δυσσεβῶν ἐθνῶν τὴν συγγένειαν, και
μιμησάμενοι τὴν ἀσέβειαν, τῆς θείας
ἐγυμνώθησαν προμήθειας, καὶ δουλεύειν
αὐτοῖς ἠναγκάζοντο. θαυματὸς δὲ αὐτῷ
καὶ 5) φιλόσοφος καὶ ὁ περὶ θανάτου λό-
γος. ἐγὼ γὰρ ἔφη ἀποτρέχω τὴν ὁδὸν
καθὼς πάντες οἱ ἐπὶ τῆς γῆς. δείκνυσι δὲ
αὐτοῖς καὶ τὸ τῆς θείας προβξήσεως α-
ψευδές και γνώσεσθε 6) ἐν τῇ καρδίᾳ
اد
ην
feri exhibere poffent illud ceu
argumentum aduerfus eos qui
vellent illos a * diuinis folennita. *
tibus excludere, lati recefferunt,
laudantes Deum ob fraternam
pietatem, et communem omni-
um concordiam. Hoc etiam nunc
Iudæi fcire et confiteri deberent,
altare fuum non fuiffe verum
altare, fed verum altare præfi-
gnaffe. Itaque deceffurus vita
propheta, conuocauit populum
vniuerfum, et admonuit illos ne
matrimonia contraherent cum in-
digenis, quod hæc commixtio
datura effet impietatis occafionem.
Et huic adhortationi commina-
tiones addidit. Si enim, inquit, a)
minus non amplius deleturus fis
hoc feceritis, cognofcite quod Do-
gentes iftus a facie vefira, fed
erunt vobis laquei, et fcandala in
lateribus veftris et aculei ante
oculos veftros, donec difperdamini
ab hac terra bona, quam dedit
vobis Dominus Deus vefter. Sed
hæc manifeftius nos docet Iudi-
cum hiftoria. Nouimus etiamn
caufam, propter quam non ac-
ceperunt dominium vniuerfa ter
ἐπίπmplexi ellent impiarum
ræ ficuti promiferat Deus. Cum
gentium cognationem, et carum
impietatem imitati, fpoliati funt
auxilio diuino, et illis feruire
compulfi funt. Porro admiran-
dus et philofophia plenus eft de
Ego enim,
obitu illius fermno.
εἰς δ) abeo vid, qua abeunt omnes
qui funt fuper terra. 'Oftendit au.
tem eis certitudinem diuinæ præ
nuntiationis: c) Et cognofcetis corde
veftro
τ) ανέςρεψαν. Cod. et PIC. ὑπέτρεψαν. 2) τοίνυν, Cod. μέντοι. 3) πάντα - από
τοῖς. Vterque, ἅπαντας, καὶ τὰ εἰκότα παρήνεσαν. 4) σκώλα. Vterque σκόλο
πές. ς) φιλόσοφος. Vterque præm. δ. 6) ἐν. Vuoque loco abeft. Ira quo
que abeft ante τῇ ψυχῇ.
a) Iqf. 23, 13, 4) Ib. verf. 14.
c) Ibid,
318
B. THEODORETI
veftro et anima vefira, quod ne
num quidem verbum implemento
caruerit ex omnibus fermonibus
profpera promirentibus, quos lo.
eurus eft vobis Dominus Deus vefter:
omnia que dixit nobis, praftitit
nobis: nihil ex ipfis inane fuit.
Veritatem, inquit, promiffionum
diuinarum didiciftis ex beneficiis
quæ
præfitis. Impleuit enim qux
pollicitus erat. Hinc ergo di-
fcire comminationum quoque cer-
titudinem. Hoc enim fubiunxit: a)
Et eueniet, vt quomodo venerunt
fuper vos omnia ve: ba bona, qua
locutus eft Dominus fuper vos, ita
fuper vos adducat Dominus omnia
verba mala, donec penitus deleat
vos ex hac terra bona quam de-
dit vobis Dominus, fi transgres-
f fueritis paflum Domini Dei ve-
ftri quod pepigit vobiscum.
Vo-
lens autem eos docere, hæc non
effe humana verba, fubiunxit: b)
Quia hac dicit Dominus Deus 1.
Facl. Meminitque Tharm patris
Abrahamni et Nachoris : vbi Na
chorem commemorauit propter
genus maternum: ab illo enim
ortum ducebant Rebecca, Lea et
σε
όν
Uo
ὑμῶν, καὶ ἐν τῇ ψυχῇ ὑμῶν, διότι οὐ διέπει
σε λόγος εἷς ἀπὸ πάντων τῶν λόγων τῶν
καλῶν, ὧν εἶπε Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν πρὸς
1) ὑμᾶς. πάντα ἃ εἴρηκεν ἡμῖν, δέδωκεν
ἡμῖν οὐδὲν διαπεφώνηκεν ἐξ αὐτῶν, τὸ
ἀληθὲς φησι τῶν θείων ἐπαγγελιῶν ἐνα
τῶν εὐεργεσιῶν μεμαθήκατε. πεπλήρω-
κε γὰρ ἅπερ ὑπέχετο. τοιγαροῦν ἐντεῦ
δεν μάθετε καὶ τὸ τῶν ἀπειλῶν ἀψευ
δές, τοῦτο γὰρ ἐπήγαγεν καὶ ἔται εν
τρόπον ἦλθεν ἐφ' ὑμᾶς πάντα τὰ ῥήμα
τα τὰ καλὰ, 2)ὰ ἐλάλησε Κύριος ἐφ' ὑ
μᾶς οὕτως ἐπάξει Κύριος ἐφ' ὑμᾶς πάνω
τα βήματα τὰ πονηρὰ, 3) ἕως ἂν ἐξολο
θρεύση ὑμᾶς ἀπὸ τῆς γῆς τῆς ἀγαθῆς
ταύτης, ἧς ἔδωκεν ὑμῖν Κύριος, ἐν τῷ πα-
ραβῆναι ὑμᾶς τὴν διαθήκην Κυρίου του
Θεοῦ ὑμῶν, ἣν ἐνετείλατο ὑμῖν. διδάσκων
δὲ ὡς οὐκ ἀνθρώπινα ταῦτα τὰ ῥήματα,
ἐπήγαγεν ὅτι τάδε λέγει Κύριος ὁ Θεὸς
Ισραήλ, καὶ ἀναμιμνήσκει 4) Θάρρα το
πατρὸς Ἀβραὰμ καὶ Ναχώς. τέθεικε δὲ
τὸν Ναχὼς διὰ τὸ μητρῶον γένος· ἐξ
ἐκείνου γὰρ ἡ Ρεβέκκα, και η Λεία, και η
Ραχήλ. τα διδάσκει, ὡς ὁ Θάρξα θεοῖς
ἑτέροις ἐλάτρευσε, καὶ ὡς τούτου χάριν
ὁ δεσπότης Θεὸς χωρίσας τὸν ᾿Αβραὰμ
εἰς τὴν γῆν ἐκείνην μετέςησεν. προστέθει
κε δὲ καὶ τὴν εἰς Αἴγυπιον τοῦ Ἰακὼς
κάθοδον, καὶ τὴν διὰ Μωσέως γεγενημέ
νην ἔξοδον ο) καὶ τῆς θαλάτης τὸ θαῦ
μα, καὶ τὴν ἐν τῇ ἐρήμῳ διαγωγήν, καὶ
τὴν τῶν ᾿Αμορραίων πανωλεθρίαν και
τὰς τοῦ Βαλακ ἐπινοίας, καὶ τὰς παρὰ
γνώμην του Βαλαὰμ εὐλογίας καὶ τοῦ
ποταμοῦ τὴν ξένην διάβασιν καὶ τὴν τῶν
ἐπαναςάντων πολεμίων ἀναίρεσιν· καὶ
τὴν τῶν παντοδαπῶν ἀγαθῶν ἀπόλαυ
* Rahel. * Deinde docet, quod
Thara coluerit deos alienos, et
propterea Dominus Deus fegre-
gans Abrahamum, in terram il-
lam transtulerit. c) Infuper ad-
didit ingrefium Iacobi in Aegy-5)
ptum, et exitum opera Monis per-
feftum, editumque in mari mira-
culum, vitam transactam in deferto,
Amorrhgorum internecionem, in-
fidias Balac, et benedictiones con-
tra voluntatem a Balaamo donatas,
inauditam fluminis traiectionem, et
infurgentes hoftes deletos, omnis
denique generis bonorum fruitio-
Ο
Ο
σιν.
α) ὑμᾶς. Cod. et PIC,ήμᾶς. 2) σε κα ὑμᾶς. Cod. ὅσα ἐλάλησε πρὸς ὑμᾶς. 3) ἕως
ἄν. Cod. s. 4) In Verf. gr. vocatur Θάρα. ς) κάθοδον. Vterque εἴσοδον.
θαῦμα. Pic. legebat, καὶ τὸ θαλάττης καὶ τὸ θαῦμα, Minus bene.
a) lof. 23, 15. 16. b) Ibid. 6. 24, 2. c) Ib. verf. 30
6) και
QVEST. IN IOSVAM. CAP. XXIV. 319
Ο
5.
C
ὑ-
11-
pa
propofita eligendi facultate, ani-
mi fui declarat pietatem.
quit enim: b) Ego vero et do
quia funditus eft. Deinde cum por
mus 'mea feruiemus Domino Dec,
pulus refpuitfer cultum falforum
deorum, promnittens foli faluato-
11 Deo feruire, diuinus Iofua
fufcipiens fic ait illis: c) Non
poteritis feruire Domino, quia
Deus fanctus eft: et qui zelo vos
profequitur, non ferer iniqui.
tates veftras et peccata
σιν. καὶ παραινεί, τῆς μὲν τῶν ἀλλοτρίων nem. Suadetque ab alienorum
θεῶν ἀπαλλαγῆναι δουλείας, μόνῳ δὲ λα- deorum cultu recedere, et foli
τρεύειν τῷ πεποιηκότι καὶ σεσωκότι Θεῷ. Deo creatori ac faluatori ferui-
προστέθεικε δὲ αὐτοῖς καὶ αἵρεσιν. ἐκλέ. re. Propofuit autem illis optio-
ξαθε γάρ φησιν ὑμῖν αὐτοῖς σήμερον, τίνι nem:o) Eligire enim, ait, vobis
1)λατρεύσητε ε τετοῖς θεοῖς τῶν πα- ipfis bodie cui feruiatis : aut dis
τέρων ὑμῶν τοῖς ἐν τῷ πέραν τοῦ ποταμῷ· patrum veftrorum, qui habitarunt
εἴτε τοῖς θεοῖς τῶν ᾿Αμορβαίων, ἐν οἷς - trans fuuium: aut diis Amorrha
orum, inter quos hodie babitatis
μᾶς κατοικείτε ἐν τῇ γῇ αὐτῶν.
αὐτῶν. οὕτω in terra ipforum. Et fic aliis
τοῖς ἄλλοις 2) προστέθεικὼς τὴν αἵρεσιν,
αὐτὸς τὸ τῆς οἰκείας γνώμης 3) ἐπέδειξεν
εὐσεβές. ἔφη γάρ᾽ ἐγὼ δὲ καὶ ἡ οἰκία με
λατρεύσομεν Κυρίῳ 4) τῷ Θεῷ, ὅτι γιός
ἐσιν. ατα τοῦ λαοῦ τῶν μὲν ψευδωνύμων
απαγορεύσαντος τὴν λατρείαν, ὑποχε-
μένα δὲ μόνῳ δελεύειν τῷ σεσωκότι Θεῷ
ὑπολαβὼν ὁ θειότατος Ἰησοῦς ἔφη πρὸς
αὐτούς· οὐ μὴ δυνήσησθε λατρεύειν Κυ-
ρίῳ, ὅτι ὁ Θεὸς ἅγιός ἔτι καὶ ὁ ζηλώσας
ὑμᾶς οὐκ ἀνοίσει ὑμῶν τὰ ἀνομήματα, και
τὰ ἁμαρτήματα ὑμῶν, ἡνίκα ἂν ἐγκατα- fra, quando dereliqueritis Domi-
λείπητε Κύριον, καὶ λατρεύσητε θεοῖς num
τέροις καὶ 5 ) ἀπελθὼν κακώσει ὑμᾶς,
καὶ ἐξαναλώσει ὑμᾶς, ἀνθ' ὧν εὖ ἐποίησεν
ὑμῖν. μὴ προσδοκήσητέ φησιν, 6) τι και
καὶ
παρανομοῦντες τῶν αὐτῶν ἀγαθῶν ἀπο-
λαύσεε. οἶδε γὰρ οὐ μόνον εὐεργετείν,
ἀλλὰ καὶ κολάζειν τοὺς παραβαίνοντας ὁ
δεσπότης Θεός. ἐκείνων δὲ καὶ ταύτην δε.
ξαμένων τὴν πρότασιν, καὶ ὑποχομένων
τῷ Κυρίῳ δουλεύειν, ἀναγκαίως ἐπήγα-
γε μάρτυρες ὑμεῖς καθ᾽ ὑμῶν, ὅτι ὑμεῖς
ἐξελέξαθε Κύριον λατρεύειν αὐτῷ. ἐδί.
δαξε δὲ καὶ ταῦτα ἡ ἱςορία, ὡς παραινέ.
σας αὐτοῖς τῆς τῶν ἀλλοτρίων θεῶν ἀπαλ·
λαγῆναι λατρείας, καὶ τὰ περὶ τῆς εὐ-
σεβείας νομοθετήσας, οὐκ ἄγραφα ταῦ.
τα
ου
اد
Nouit
et feruierius dus alienis;
et abiens afiger vos, et confumer
vos pro beneficiis quibus vos efo
fecit. Ne exfpecteris, inquit
vos etiam inique agendo iisdem
beneficiis effe fruituros.
enim Dominus Deus non folum
bonis afficere, fed etiam pleâte-
re transgreffores. Talem autem
propofitionem amplectentibus il-
is, et Domnino feruire promit
tentibus, congruenter addidit:d)
Teftes efis contra vos, quod ele
geritis Dominum ad feruiundum ci.
Hoc vero etiam docet hiftoria,
quod cum admonuitiet illos r
ή liberarent a cultu deorum alic-
norum, et de religione leges de
diffet, hæc fine literis non reli
quit,
1) Cod. λατρεύετε. ΓΙΟ. λατρεύητε. 2) Vterque, προστέθεικε. 3) Cod. ἀπέδειξεν,
4) τῷ Θεῷ. Abeft vtroque loco. 5) Vterque, ἐπελθών, qua eft recepta ls
Etio 1. c. 6) ὅτι.
Abeft vtroque loco.
a) Lof. 24, 15.
β) Ibid. c) ib. verf. 19. 20. d) lb. verf. 32,
320
THEODORETI
B.
quit, fed fcriptis eorum meno- τα κατέλιπεν, ἀλλ᾿ ἀνάγραπῖον αὐτῶν
τὴν μνήμην 1) ἐποίησεν.
riam commendauit,
INTERR.
XX.
Quare cum erexiffet lapidem, di-
xit, Lapis ifte vobis erit in tefti-
monium, quia is audiuit omnia qua
dicta funt a Domino, quæ lo-
cutus eft vobis hodie? a)
L
apis quidem expers eft ani- v
mæ :
verum ad arguendos
illos qui anima præditi funt et
* ratione, vtitur * inanimorum tefi-
monio, fecutus morem antiquum.
Nam Iacob et Laban inito fa-
dere, collem appellarunt te
ftem pactionum. b) Ceterum
quantum conferat princeps pius
et amans Dei, perfpicuum facit
hiftoria. Seruiuit cnim, ait, c)
Ifrael Domino cunctis diebus Io
fua, et feniorum quicumque trans.
egerant tempus cum Iofua, et qui
viderant omnia opera Donini qua
fecerat Ifraeli. At poft obitum
eorum declinauerunt ad impie-
tatem: hoc enim docet finis hi-
ftoriæ. Sed impietatis fuæ pc-
nas iuerunt: quia diuino priua.
ti auxilio, redati funt fub iu-
gum feruitutis, habueruntque pro
domino regem Moabitarum. Ve
rumtamen humaniflimus Domi.
nus, promiffionis patribus factæ
memor, decem et odto annis de-
finiuit tempus feruitutis. d)
ΕΡΩΤ. Κ
Τί δήποτε τὸν λίθον ςήσας είρηκεν
2) ἰδοὺ ὁ λίθος οὗτος ἔται ἐν ὑμῖν εἰς
μαρτύριον, ὅτι οὗτος ἀκήκοε πάντα τὰ
λεχθέντα παρὰ Κυρίου, ἃ ἐλάλησε
πρὸς ὑμᾶς σήμερον ;
Ο
Αψυχος μὲν ὁ λίθος· εἰς ἔλεγχον δὲ
τῶν ἐμψύχων καὶ λογικῶν, διὰ τῶν
αψύχων μαρτύρεται ἐχρήσατο δὲ καὶ
τῷ ἔθει τῷ παλαιῷ. καὶ γὰρ ὁ Ἰακὼς
καὶ ὁ Λάβαν ποιησάμενοι τας συνθήκας,
τὸν βουνὸν ἐκάλεσαν μάρτυρα τῶν συν
Θηκῶν. ὅσον μέντοι ονίνησιν ἄρχων εὐσε
τῆς καὶ φιλόθεος, ἡ ἱςορία διδάσκει. ἐλά
τρευσε γάρ φησιν Ἰσραὴλ 3) τῷ Κυρίῳ
πάσας τὰς ἡμέρας Ἰησοῦ, καὶ πάσας
τὰς ἡμέρας τῶν πρεσβυτέρων, ὅσοι ἐφείλ
κυσαν τὸν χρόνον 4) μετὰ Ἰησοῦ, καὶ ὅσοι
ειδον πάντα τὰ ἔργα Κυρίου, ὅσα ἐποίησε
μετὰ τοῦ Ἰσραήλ. μετὰ δὲ τὴν τούτων
τελευτὴν, ἀπέκλιναν εἰς ἀσέζειαν τ8το
γὰρ καὶ τῆς ἱςορίας τὸ τέλος ἐδίδαξεν.
αλλ' έδοσαν δίκας τῆς ἀσεβείας τῆς γὰρ
θείας γυμνωθέντες κηδεμονίας, υπεβλή
θησαν τῷ τῆς δουλείας ζυγῷ, καὶ δεσπό
την ἔχον τὸν τῶν Μωαβιτών βασιλέα.
ἀλλ' ὁ φιλάνθρωπος Κύριος, τῆς πρὸς
τοὺς πατέρας μεμνημένος ἐπαγγελίας,
5) ὀκτωκαιδεκαετᾶ χρόνῳ περιώρισε την
δουλείαν,
}
ΕΙΣ
1) ἐποίησεν. Vterque, εφύλαξεν. 2) ιδού et poft pauca, e, defid. vtroque loco.
3) τῷ Κυρίῳ. Def. in Cod. 4) μετὰ Ἰησοῦ. Def, in Cod. s) Cod. έκτωκαι
δεκαετή χρόνον. SIRM. οκτωκαιδεκαέτην χρόνον.
«) Iof. 24, 27. b) Gen. 31, 47. 6) Iudic. 2, 7. ¿1) Ib. 6, 3, 14.
QVEST. IN IVDIC. CAP. I.
320
ΕΙΣ
ΤΟΥΣ
ΚΡΙΤΑΣ.
IN IV DICE S.
8588
ΕΡΩΤ. α.
1) Διατί Κριταὶ τὸ βιβλίον ὠνό
c/
Ω
Π
μαζας;
σπες τῶν Βασιλειῶν ἡ βίβλος
πολλὰ μὲν ἔχει καὶ διάφορα
διηγήματα, ὠνομάθη δὲ βα
σιλείαι, ἐπειδὴ τὰ τῷ λαῷ
συμβεβηκότα κατὰ τὸν τῶν βασιλέων
καιρὸν ἱςορεῖ· οὕτω καὶ τὸ προκείμενον
βιβλίον προσηγορεύθη Κριτῶν, ἐπειδὴ
τὰ κατὰ τὸν τῆς δημαγωγίας καιρὸν
γεγενημένα διδάσκει. τὴν μέντοι τῆςδε
τῆς ἑτορίας ἀρχὴν ἀνακεφαλαίωσιν οἶ-
και εἶναι τῶν ὑπὸ τοῦ Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ
υπό
κατορθωμένων. μέμνηται γὰς καὶ τοῦ
Αδωνιβεζεκ, καὶ τοῦ κατ᾽ αὐτὸν πολέ.
μου, καὶ τῆς ἥτης αὐτοῦ, καὶ τῆς ἀναι.
ρέσεως. μέμνηται δὲ καὶ τῆς Χεβρών, ὡς
απονεμηθείσης τῷ Χαλὲς, καὶ τῆς τῶν
τριῶν γιγάντων ἀναιρέσεως, τοῦ 2) Εσ.
σὶ, καὶ τοῦ Ἀχμάν, καὶ τοῦ Θολομί·
οὺς τοῦ Ἐνὰκ ἀπογόνους ὠνόμασεν. εἰ
κὸς δὲ τότε μὲν προβληθῆναι τὴν τού
των αναίρεσιν, ὕτερον δὲ λαβῶν τὴν
πρόβξησιν τέλος.
ΕΡΩΤ. β'.
Εἰ κατ' ἐκεῖνον τὸν καιρὸν ἀνάςατος
Ἱερουσαλὴμἐγεγόνει, πῶς 3) ΰτερον αὐ.
τὴν βασιλεύων ὁ Δαβίδ είχε
Ο
πολιορκία;
INTERR.
I.
Quare liber Iudicum appellatus
Q
eft?
uemadmodum Regnorum
liber rerum multarum et
variarum narrationem
continet, vocatur autem
Regma, propterea quod recenfer ea
quæ temporibus Regum contige-
re populo: ita liber ifte Iudicum
appellatus eft, quia docet illa, quæ
tempore, quo populus regebatur
a ludicibus, euenerunt. Initium
autem huius hiftoriæ arbitror ef-
fe fummariam repetitioném quan-
dam præclare geftorum a Iofua filio
Nane. Meminit enim a) et Adoni-
bezec, bellique aduerfus illum gree
fti, et quomodo viftus fit atque
deletus. Mentionem quoque fa-
εit b) terra Chebron attribute
Chalebo: nec non trium Gigan-
tum interfeftorum, nempe Edi,
Achman, et Tholomi: quos filios
Euac appellauit. Atque probabi
prænuntiatam, poftea vero prædi-
fionem completam.
le eft tum illorum cædem fuiffe
*INTERR. II.
Si iam tunc euerfa fuit Hierofo-
tva, quomodo Dauid, cum regna-
ret, poftea illam obfidione
cepir? c)
Πολλὰς είχε μεταβολὰς ὁ λαός, ὡς ἡ Vicifitudines permultas paffus
Ο
eft populus, vt Iudicum
τῶν Κριτῶν ἱςορία διδάσκει. ποτὲ docet hiftoria. Nam interdum
Ρ
vince-
1) Διατί - ὠνόμαςαι. Hæc Infcriptio def. in Cod. aug. et edit. I CI. 2) Εσσί
Αχμάν- Θολομί. Vterque, Σεσί, Αχιμών et Θολόμ. Ita quoque of o, quod
ad priora duo nomina attinet. 3) ύσερον. Fic. δεύτερον.
α) Iud. I, 5. b) Ibid. verf. 10. ε) Ib. c. 1, 8. rell. Paral. II, 4. fig
B. Theod. Tom. I.
X
322
THEODORETI
ΒB. .
vincebant, aliquando vincebantur: μὲν γὰρ ἐνίκων, ποτὲ δὲ ἡ τῶντο καὶ
interdum imperabant extraneis, ποτὲ μὲν ἦρχον τῶν ἀλλοφύλων, ποτὲ
quandoque feruiebant illis. Quare δὲ ἐδούλευον. δῆλον τοίνυν, ὡς ἐμπρηθεί
perfpicuum eft, Hierofolymam
prius exuftam, ab Iebufeis, afi- σαν τὴν Ἱερουσαλὴμ πάλιν ἀνωκοδόμη
ionis populi occafione captata, σαν οἱ Ιεβουσαίοι, τῆς τοῦ λαοῦ δυσκλη
inftauratam fuiffe. Porro librum ρίας ἐπιλαβόμενοι καὶ ταύτην δὲ ἕτερον
hunc pofterius fcriptum fuife ar- οἶμαι συγγραφῆναι τὴν βίβλον, 1) τεκ
μηρίῳ χρώμενος τῷ τήνδε τὴν πόλιν Ιε-
ρουσαλὴμ ονομάζειν τὴν ἱςορίαν ὕτερον
2) γὰρ ταύτην ἔχε τὴν προσηγορίαν,
Ιεβοῦς 3) ὠνομασμένη.
bitror, argumentum ex eo ca-
piens, quod hiftoria ciuitatem vocet
Hierofolymam, quod nomnen illi
poftea inditum eft, cum Iebus an-
tea diceretur.
INTERR. III.
Quid fibi vult hoc, Da mihi redem.
ptionem aqua, redemptionem fupe-
riorum, et redemptionem
inferiorum? a)
sı,
ΕΡΩΤ. γ.
•
Τί ἐςι, δός μοι λύτρωσιν ὕδατος, καὶ
λύτρωσιν μετεώρων, καὶ λύτρωσιν
ταπείνων;
ymmachus irrigationem aqua Οἱ περὶ τὸν Σύμμαχον ἀρδείαν ὕδα
Syn
et
interpretatur, et pro inferio-
rum, dixit campeftrium. Inftigata
autem eft Afchan ab Othoniele vi-
ro fuo, vt poftularet agrum: per
adepta eft quod poftularat, non
folum terram planamn, fed etiam
montofam. Nam illud fccundum
cor fuum, defiderabile fignificat.
Superiora autem vocauit montana,
plana vero inferiora.
INTERR. IV.
Quomodo hoc loco focerum legislato-
sis vocat Iobab, qui in fuperioribus
hiftoriis Iothor et Raguel
appellatus eft? b)
τος· καὶ ἀντὶ τοῦ ταπεινῶν, πεδι-
νῶν ἡρμήνευσαν. ὑπεβλήθη δὲ παρὰ τοῦ
Γοθονιὴλ τοῦ ἀνδρὸς αὐτῆς ἡ ᾿Αχαν αἰ
τῆσαι ἀγρόν. ήτησε τοίνυν ἀρδείαν ὕδα
τις καὶ ἔλαβεν ὥσπερ ἤτησεν οὐ μόνον
πεδιάδα γῆν, ἀλλὰ καὶ ὄρειον. τὸ μὲν
γὰρ κατὰ τὴν καρδίαν αὐτῆς, τὸ καὶ
ταθύμιον σημαίνει. μετέωρα δὲ τὰ ὄρεια
κέκληκε, ταπεινὰ δὲ τὰ ὕπτια.
ΕΡΩΤ. Κ
Πῶς ἐνταῦθα τοῦ νομοθέτου τὸν κηδε
τὴν 4) Ἰωβὰς ὠνόμασεν, Ἰοθὼς καὶ Ῥα
γουὴλ ἐν ἐκείναις ταῖς ἱςορίαις
اد
1
.
ὠνομασμένον ;
Iam dixi, Lobabum effe filium Kainen 5) expm, as a 'Iwtat énervou
illius; focerum autem eum vo-
cauit, vt fratrem vxoris. Multi
enim etiamnum tales appellant
focellos. Iobabi
funt Lothoris.
filii nepotes
ergo
ην
υἱός. πενθερὸν δὲ αὐτὸν κέκλη
κεν ὡς τῆς γαμετῆς ἀδελφόν καὶ γὰρ
νῦν πολλοὶ τοὺς τοιούτους 6) πενθερίδας
καλοῦσι. τοῦ Ἰωβὰς τοίνυν οἱ παῖδες
7) ἔκγονοι τοῦ Ἰοθὼς εἰσίν.
ΕΡΩΤ.
- 1) Cod. et Pc, τεκμήριον. 2) γὰρ ταύτην. PIC. δὲ πάλιν. 3) ὠνομασμένη. Vter-
que πρότερον όνομαζομένη. 4) Ἰωβά. Ita Cod. oxon. exprimit hoc nomen,
quod a Textu hebr. Iud. 1, 16. abeft. 5) ἔφην. Vid. fupra p. 23o. Interr. 16.
6) Vterque, πενθεριδέας. 7) Vterque, ἔγγονοι.
a) Iudic. I, 15. b) Ib. verf. 16.
QVÆST. IN IVDIC. CAP. I.
323
T
ΕΡΩΤ. έ
Πόλιν φοινίκων ποίαν καλᾶ;
ὴν Ιεριχώ. νομίζω δὲ οὕτως αὐτὴν
προσαγορεύεθαι διὰ τὸν τῶν φοινί
κων καρπόν. καὶ γὰρ ἐν τῇ πρὸ ταύτης
βίβλῳ, εὐθὺς τοῦ λαοῦ διαβάντος τὸν
Ἰορδάνην, ὁ συγγραφεὺς ἔφη ὅτι ἔφα-
γον ἀπὸ τοῦ καρποῦ τῆς γῆς ἄζυμα
1) καινὰ, καὶ ὅτι ἐν αὐτῇ τῇ ἡμέρα ἐξ.
ἔλιπε τὸ μάννα, μετὰ τὸ βεβρωκέναι,
αὐτοὺς ἀπὸ τοῦ σίτου τῆς γῆς, καὶ οὐκ
ἔτι ὑπῆρχε τοῖς υἱοῖς Ἰσραὴλ μάννα.
ἐκαρπώσαντο δὲ τὴν γῆν τῶν φοινίκων
ἐν τῷ ἐνιαυτῷ ἐκείνῳ. καὶ ἡ δευτέρα δὲ
τῶν Παραλειπομένων περὶ ὧν ήχμα.
λώτευσαν ἐκ τῆς Ἰούδα φυλῆς αἱ δέκα
φυλαὶ διηγουμένη οὕτως ἔφη και και
τέςησαν αὐτοὺς εἰς Ἱεριχὼ τὴν πόλιν
τῶν φοινίκων πρὸς τοὺς ἀδελφοὺς αὐ
των.
απι
ΕΡΩΤ. 5.
ཊ
ל
αι
Πῶς νοητέον, καὶ ἦν Κύριος μετὰ Ἰούδα,
καὶ ἐκληρονόμησε τὸ ὄρος, ὅτι οὐκ ἐδύ-
νατο κληρονομῆσαι τοὺς κατοικοῦντας
τὴν κοιλάδα, 2) ὅτι Ρηχὰς διε-
τάλατο αὐτοῖς;
Τοῦ Ἰηχας, ὡς εὐσεβοῦς ἄγαν πολ
T λαχνος με μνημονεύει γραφή.
ἡ θεία
καὶ ὅτι μέχρι τῶν ἀπογόνων αὐτοῦ διέ.
δραμεν ἡ εὐσέβεια τοῦτον εἰσηγήσαθαι
λέγει τῇ Ἰούδα φυλῆ, τὴν κοιλάδα και
ταλιπεῖν, καὶ τὸ ὄρος οἰκῆσαι. ἦν δὲ καὶ
αὐτὸς τῆς Ἰούδα φυλῆς, ὡς ἡ τῶν Πα-
βαλιπομένων διδάσκει βίβλος. οἶμαι δὲ
η
INTERR. V.
Quam dicit vrbem palmarum ? a)
erichuntem. Arbitror autem il-
rich
palmarum.
ornatum
fru-
Nam in proximo
fuperiore libro, mox vbi popu
1us traieciffet fumen, autor ait: b)
Comederunt asyma noua de fruatu
terra, et eo die defecit manna,
pofteaquam manducanirum de Fra
gibus terræ, nec vltra adfuit
manna filiis Ifrael: comederant
autem de fruitu regionis palma-
rum in anno illo. Et fecundus
* liber Paralipomenon de iis re. *
decem uibus e tribu Iuda, fic
ferens, quos captiuos duxerunt
air: g) Et collocauerunt eos Ieri
chunte, in vrbe palmarum apud
fratres fitos.
Er
INTERR. VI.
Quomodo deber intelligi, Et erat
Dominus cum Iuda, et poffedit
anontem: quia eos poffidere nof
potuit qui vallem incolebant,
quia Rechab edixerat
Me
eis? d)
paffim
Rechabi tanquam
pii viri, et quod eius religio ad
pofteros etiam dimanauerit. Aic
Mominicadir faipur vie
hunc fuafiffe tribui Iudz, vt relin-
querer vallem, monteinque occu
paret. Nam erat et ipfe de tri-
bu Iuda, ficuti docet liber Pa
ralipomenwn.
X 2
Exiftimo autem,
illum
1) καινά. Der vtroque loco. Lectio recepta l. c. elt καὶ νέα. 2) ότι me αὐτοῖς.
Iure hæc omiffa funt in Cod. noftro, quæ apud PICVM legunrur, fed addita
notula iſta „Hæc non habentur in hebraica verfione.,, At vero exftant qui-
dem in Textu hebr. alienum tamen fenfum, vt fæpius, ita hoc quoque
loco, amplexi funt of o, quos Nolter plerumque fequitur. In hebr. eft,
nam currus ferrei erant illis. Sicque reliqui Interpretes græci hæc bene ex-
primunt, ἅρματα σιδηρᾶ αὐτοῖς.
Ο
#) lud. 1, 16, `b) Iof. 5, 11. 12. c) 2 Paral. 28, 15. d) Iud. 1, 19.
324
ΤΗΕΟDORETI
Β.
impietatem, tum etiam ob vici-
num mare.
illum eis confuluiffe, vt vallem fu- αὐτὸν συμβεβουλευκέναι την κοιλάδας
gerent, tum propter accolarum φυγεῖν διὰ τὴν τῶν περιοίκων ἀσέβειαν
καὶ μέντοι καὶ διὰ τὸ τῆς θαλάτης γει
τόνημα, οἱ γὰρ θαλάτζη πελάζοντες,
καὶ τοὺς πόῤῥωθεν καταπλέοντας δέ
χονται καὶ αὐτοὶ ναυτιλίας ὀρέγονται.
ἡ δὲ τῶν ἀλλογενῶν ἐπιμιξία, τὴν νομι
κὴν ἐλυμαίνετο πολιτείαν.
ΕΡΩΤ. 2.
Siquidem qui mari
funt proximi et appellentes e lon:
ginquis regionibus excipiunt, et
ipfi nauigationem expetunt. At
conuerfatio cum extraneis legalem
viuendi rationem corrumpebat.
INTERR. VII.
Quare non omnes vrbes ceperunt,
fed ingens extranearum gentium'
numerus habitauit cum
eis? a)
Inprimis propter ignauiain mi-
nine potiti funt vniuerfa ter-
deinde ob immodicam aua.
ra,
ritiam.
Subiecit enim, ait,
ait, b)
Cananæum tributo, nec delendo
deleuit eum. Et hoc dixit autor
de vnaquaque tribu. Præterea
transgreffi funt legem diuinam,
ac diis alienis feruerunt: ideo
que diuina prouidentia funt pri-
uati. Quare fapientiffimus Do-
minus Canangorum gentem non
prorfus deleuit, fed plures prope
illos habitare permifit, vt bello
fuperati, et in feruitutem redaéti,
procedens ab errore damnum fen-
tirent, et confugerent ad confer
uatorem Deum, eiusque auxilio
fruerentur. Quod autein που
humanis adductus commentis
η
Τί δήποτε μὴ πάσας εἷλον τὰς πόλεις,
ἀλλὰ πλῆθος αὐτοῖς συνώκει τῶν
ἀλλοφύλων ἐθνῶν
Ο
Η πρῶτον διὰ νωθείαν πάσης τῆς γῆς
οὐκ ἐκράτησαν· ἔπειτα καὶ διὰ
πλεονεξίαν. ἔθετο γάρ φησι τὸν Χανα
ναιον εἰς φόρον, καὶ ἐξαίρων οὐκ ἐξῆρεν
αυτόν. καὶ τοῦτο περὶ ἑκάςης ὁ συγγρα
ό
φεὺς εἶπε φυλῆς. πρὸς δὲ τούτοις, τὸν
θεῖον παραβάντες νόμον, καὶ τοῖς τῶν
ἀλλοφύλων δεδουλευκότες θεοῖς, τῆς
θείας ἐγυμνώθησαν προμηθείας. οὗ δὴ
χάριν ὁ πάνσοφος Κύριος οὐκ ἄρδην τὸ
τῶν Χαναναίων ἐθνῶν διέφθειρε γένος
αλ᾽ ἔασε πολλοὺς γειτονεύειν αὐτοῖς
ἵνα πολεμούμενοι, καὶ δουλεύειν ἀναγ
καζόμενοι, αἰσθάνονται μὲν τῆς ἀπὸ τῆς
πλάνης γεγενημένης βλάβης, προθῶσι
δὲ τῷ σεσωκότι Θεῷ, καὶ τῆς παρ' αὐ
τοῦ ῥοπῆς ἀπολαύωσι. καὶ ὅτι ταῦτα οὐ
λογισμοῖς ανθρωπίνοις κεχρημένος λέ-
hac dicam, fed ab ipfa edotus γω, ἀλλὰ παρ' αὐτῆς διδαχθεὶς τῆς
hiftoria, mox patefaciam.
Ad. ἱτορίας, αὐτίκα δηλώσω, ανέξη γάρ φη-
fcendit enim, ait, c) Angelus Do- σιν ἄγγελος Κυρίου ἀπὸ 2) Γαλγὰλ ἐπὶ
mini de Galgal ad locum fentium, τον κλαυθμῶνα, καὶ ἐπὶ Βαιθήλ, καὶ
et ad Bethel, et ad domum Trael ἐπὶ τὸν οἶκον Ἰσραὴλ ἀπὸ Γαλγάλων,
de Galgalis. Galgal vero diatus καὶ Γάλγαλ δὲ ὁ τῶν ἀκροθυσιῶν ὠνομά
ef præputiorum locus, quod η τόπος. δηλοῖ δὲ τοὔνομα κατὰ τὴν
momen Hebraica voce fignifi-
cat libertatem. Inde mittit Εβραίων φωνὴν, τὴν ἐλευθερίαν. ἐκεῖθεν
Angelum, reuocans illis in me πέμπει τὸν ἄγγελον. ἀναμιμνήσκων αὐ
moriam traieâionem fuminis, τοὺς τῆς τε τοῦ ποταμοῦ διαβάσεως,
اد
2
Ο
και
τ) τῆς προμηθείας. Def. vtroque loco. 2) Cod. femper Γάλγαλα, Apudric,
I. 1. quædam defiunt.
a) Iud. 1, 27. 29. fqq. b) Ib. verf. 29. c) lb, & 2, la
1
QVÆST. IN IVDIC.
325
CAP. II.
*
εν
ου
non rum-
paum fedus meum quod pepigi
vobifcum in fæculum. Et vos
non inibitis fœdus cum his qui
neque
habitant in terra ifta,
Deos illorum adorabitis, fed eo-
rum fculptilia conteretis, et aras
eorum euertetis. Verum non au-
diiftis vocem meam quando hoc
egiftis. Et ego, ait, non porro
migrare faciam populum hunc,
quem expulfurum me dixeram a
confpeau veftro: fed erunt vobis
tendicula, et di eorum vobis
erunt fcandalum. Transgreffi
eftis legem meam, inquit, neque
feruaftis præcepta mea.
καὶ τῆς γεγενημένης περιτομῆς. Στα λέ- et fa&tam circumcifionem. * Polt-
γει καὶ τινα τὰ ῥηθέντα ὑπὸ τοῦ ἀγ. ea quædam ab Angelo difta re-
γέλου˙ Κύριος ἀνήγαγεν ὑμᾶς ἐξ Αἰγύ. cenfet: a) Dominus reduxit vos
πλου, καὶ εἰσήγαγεν ὑμᾶς εἰς τὴν γῆν, ex Aegypto, introduxitque in
ἣν ὤμοσε τοῖς πατράσιν ὑμῶν δοῦναι ὑ- terram, quam iureiurando pro-
μῖν, καὶ εἶπεν ὑμῖν, οὐ μὴ διασκεδάσω miferat fe daturum patribus ve
τὴν διαθήκην μου τὴν μεθ᾽ ὑμῶν εἰς τὸν ftris, et dixit vobis:
αἰῶνα. καὶ ὑμεῖς οὐ διαθήσεσθε διαθήκην
τοῖς ἐγκαθημένοις ἐν τῇ γῇ ταύτῃ, οὐδὲ
τοῖς θεοῖς αὐτῶν οὐ μὴ ι) προσκυνήσετε,
ἀλλὰ τὰ γλυπλὰ αὐτῶν συντρίψετε, και
τὰ θυσιαςήρια αὐτῶν κατασκάψετε
καὶ οὐκ 2) εἰσηκούσατε τῆς φωνῆς) μου,
ὅτε ταῦτα ἐποιήσατε. καὶ ἐγώ φησιν
4) οὐ προθήσω τοῦ μετοικίσαι τὸν λαὸν,
ὃν εἶπον τοῦ ἐξῶσαι αὐτὸν ἀπὸ προσ-
ὡπου ὑμῶν. καὶ ἔσονται ὑμῖν εἰς συνοχάς
καὶ οἱ θεοὶ αὐτῶν ἔσονται ὑμῖν εἰς σκάνε
δαλον. παρέβητέ μου, φησὶ, νόμον, οὐκ
ἐφυλάξατε τὰς ἐντολάς 5) μου εἰρήνην
ἐσπείσαθε πρὸς τοὺς τῆς 6) ἁμαρτίας
διδασκάλους, καὶ τῆς τούτων θεοῖς ἐδου-
λεύσατε. 7) ἀπολαύετε τοιγαροῦν ὧν
ἐποθήσατε, καὶ ἀμήσατε τῶν σπερμά-
των ὑμῶν τὰ δράγματα. οἵ τε γὰρ δια-
φυγόντες τὸν ἐκ πολέμου θάνατον, που
λεμοῦντες ὑμῖν διατελέσουσι· καὶ οἱτού.
των θεοὶ τὰς ὑμετέρας 8) ἐξανδραποδι-
οὔσι ψυχάς, τούτων ὑπὸ τοῦ ἀγγέλου
ξηθέντων, ἐθρήνησεν ὁ λαός· ὅθεν καὶ
ὁ τόπος ὠνομάθη κλαυθμών. ἐντεῦθεν
ὑπέλαβον τὰ πλείονα τῶν εἰρημένων
ανακεφαλαίωσιν εἶναι τῶν ἐπὶ τοῦ In-
σοῦ πεπραγμένων. ἔφη γὰρ ὁ συγγρα-
φεύς· καὶ ἐξαπέςειλεν Ἰησοῦς τὸν λαὸν,
9) καὶ ἀπῆλθον οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ ἕκατος εἰς
Ο
Pacem
iniiftis cum impietatis magiftris,
et diis illorum feruiiftis. Frua-
mini igitur eo quod petebatis,
et manipulos feminum veftrorum
metite. Qui enim effugerunt
mortem in bello, vobis inferre
bellum non definent, eorumque
dii
αi mancipabunt animas veftras.
Hæc vbi dixit Angelus, feuit
populus: vnde locus ille fen-
tium locus appellatus eft. Ex
his conieci, maiorem partem eo-
mariam repetitionem geftorum
rum quæ dicta funt, effe fum.
fub Iofua. Sic enim ait au-
tor: b) Et dimifit Iofua popu-
lum, et abierunt fili Ifrael quisque
X 3
rid.
1) Cod. et Fic. προσκυνήσητε. 2) Cod. εἰσακούσετε. 3) μοῦ, ὅτε. Cod. αὐτοῦ
ότι
4) οὐ - προσώπου ὑμῶν. Magna eft h. 1. Codd. varietas, de qua
Bosis ad Iudic. 2,3. 5) μου. Abeft a Cod. 6) ἁμαρτίας. Cod. ασεβείας.
7) Vterque απολαύσατε. 8) Vterque εξανδραποδίσουσι 2) και την γην Hac
potiffimum lectiones edit. ald. exprimunt.
9) qûr. Hæc
a) Iud. 2, 1-3.
b) Ib. verf. 6. 7
.
326
B. THEODORETI
U
in locum fuum et hereditatem fuam
ad poffidendam terram. Er ferui-
stir populus Domino omnibus die-
Louis Hofua, et omnibus diebus fe-
morum qui longa vixerunt tempo
re poſt lofuam, qui nouerant omne
opus infigne, quod peregit Domi-
mus in Ifraële. Refert etiam quot
annos natus decefferit, et vbi fe-
pultus fit. Addiditque, quod
furrexerit generatio altera port
eos, qui non norant Dominum,
nec opus quod fecit in Irale,
qui etiam cum Cananzis, Phe
refris, et reliquis alienigenis con-
uerfantes, cum illis contraxe
runt connubia, et per connubia
confortes impietatis facti funt.
Servierunt enim Baalibus et A.
faroth. Ex his itaque difcimus,
quantum iuuer fubditos pietas
principum, quantumque noceat
carere principe, aut e diuerfo
improborum principum regi im-
perio, Hoc enim etiam prafens
docet hiftoria, Sufcitauit enim
illis, ait, a) Iudices Domnus, et
liberauit eos de manu deprada-
zium eos. Et quum fufcitabat
illis Iudices, Dominus erat cum
Iudice, et liberabat eos e manu
*hoftium fuorum omnibus* diebus
Iudicis. Et paulo poft: b) Et fa-
&tum eft, poftquam decepiffet Iu-
dex, deflectebant, et deteriores ire-
rum efficiebantur patribus fuis,
ata un fequerentur Deos alienos,
quos colebant er adorabant, Aliam
etiam caufam effe puto, propter
quam non obtinuerunt integram
terram promiffam, quæ eft hu-
!
*
τι
τον τόπον αὐτοῦ, καὶ ἕκαςος εἰς τὴν κλη-
ρονομίαν αὐτοῦ, κατακληρονομῆσαι τὴν
γῆν. καὶ ἐδούλευσεν ὁ λαὸς τῷ Κυρίῳ
πάσας τὰς ἡμέρας ) τοῦ Ἰησοῦ, καὶ πάν
σας τὰς ἡμέρας τῶν πρεσβυτέρων, ὅσοι
ἐμακροημέρευσαν μετὰ Ἰησοῦν· ὅσοι ἔ
γνωσαν πᾶν τὸ ἔργον Κυρίου τὸ μέγα, ὃ
ἐποίησε τῷ Ἰσραήλ, λέγει δὲ καὶ ὅσων
δε
ἐτῶν ἐτελεύτησε, καὶ ἔνθα ἐτάφη και
προστέθεικεν, ὅτι ανέςη γενεὰ ἑτέρα με
αυτούς, καὶ οὐκ ἔγνωσαν τὸν Κύριον, καὶ
τὸ ἔργον ὃ ἐποίησε τῷ Ἰσραήλ και 2) ότι
τοῖς Χαναναίοις, καὶ τοῖς Φερεζαίοις,
καὶ τοῖς ἄλλοις συνοικοῦντες ἀλλοφύλοις,
τάς τε πρὸς αὐτοὺς ἐπιγαμίας ἐποιή
σαντο, καὶ διὰ τῆς ἐπιγαμίας τῆς ἀσε
βείας μετέλαχον. ἐλάτρευσαν γὰρ τοῖς
Βααλείμ, καὶ τοῖς Αταρών, διδασκόμε
θα δὲ διὰ τούτων, ὅσον τοὺς ὑπηκόους
ὀνίνησιν ἡ τῶν ἀρχόντων εὐσέβεια, και
ὅσον ἡ ἀναρχία λυμαίνεται, καὶ αὖ πά
λιν ἡ τῶν πονηρῶν ἡγεμονία, τοῦτο γὰρ
καὶ ἥδε ἡ ἱτορία διδάσκει, ἤγειρε γὰρ αὐ
τοῖς φησί Κύριος Κριτάς, και έσωσεν αυτ
τοὺς ἐκ χειρὸς τῶν 3) προνομευσάντων
αὐτούς, καὶ ὅτε ἤγειρεν αὐτοῖς τοὺς Κρι
τας, καὶ ἂν Κύριος μετὰ τοῦ Κριτοῦ, καὶ
τὴν
ἔσωσεν αὐτοὺς ἐκ χειρὸς τῶν ἐχθρῶν
αὐτῶν πάσας τὰς ἡμέρας τοῦ Κριτοῦ.
καὶ μετ' ὀλίγα καὶ ἐγένετο ὡς ἀπέθνη
σκεν ὁ Κριτής, καὶ ἀπέτρεφον καὶ διέ
ό
φθειρον πάλιν ὑπὲρ τοὺς πατέρας αὐ
τῶν τοῦ πορευθῆναι ὀπίσω θεῶν ἑτέρων,
του λατρεύειν αὐτοῖς, καὶ προσκυνεῖν
αὐτοῖς οἶμαι δὲ καὶ ἑτέραν αἰτίαν είναι
δι᾽ ἣν οὐ πᾶσαν τὴν ἐπηγγελμένην ἐκο-
ἐδεῖτο γῆς τῆς νομικῆς πολιτείας ή φυ
μίσαντο γῆν. ἔτι δὲ αὕτη ςενωτάτης
η
iusmodi. Obferuatio legalis
conferuationis anguftiffimam ter-
ram poftulabat, quia ter in λακή, τρὶς γὰρ τοῦ ἔτους ἑορτάζειν
anno lex ftatuerat cundos felta νόμος ἐκέλευσεν εἰς ἓν πάντας χωρίον
συντρέ
a
1) τοῦ ἡμέρας. Def. vtroque loco. 2) ὅτι. Vterque ἔτι 3) Vterque προνομευόντων.
6) Iud. 2, 16. b) Ibid. verfa 190
QVEST. IN IVDIC.
327
CAP. II. III.
#
συντρέχοντας, ἐν ᾧτὸν θεῖον Ι)νεὼν ἐδο-
μήσαντο. ἐκεῖ καὶ τὰς ἀπαρχὰς, καὶ
τὰς δεκάτας, καὶ τὰ τῶν θρεμμάτων
πρωτότοκα, καὶ μέντοι καὶ τὰς ἄλλας
θυσίας κομίζειν ἐκέλευσεν. εἰκότως τοίνυν
αὐτοὺς σμικρῷ περιώρισε τόπῳ, ώςε ξα-
δίως καὶ τοὺς νωθεὶς εἰς τὸν ἀφιερωμέ
τον νεῶν συναγείρεσθαι.
!
ΕΡΩΤ. ή.
μη
Πῶς νοητέον τόδε τὸ χωρίον,ταῦτα τὰ
ἔθνη ἀφῆκεν Ἰησοῦς, ὥτε πειρᾶσαι ἐν
αὐτοῖς τὸν Ἰσραὴλ, πάντας τοὺς μὴ
ἐγνωκότας 2) τοὺς πολέμους Χαναάν·
πλὴν διὰ τὰς γενεὰς τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ,
τοῦ διδάξαι αὐτοὺς 3) πολεμεῖν πλὴν
οἱ ἔμπροσθεν αὐτῶν οὐκ ἔγνω-
σαν αυτά;
ησοῦ τοῦ Ναυῆ ςρατηγοῦντος οὐ
κατὰ πολεμικὴν τέχνην ὁ λαὸς ἐν.
να παρατατλόμενος, ἀλλὰ τῆς ἄνωθεν
ἀπολαύων ἐπικουρίας, ἀποτελῶ γὰρ ἔφη
τὰς σφηκίας ἔμπροσθεν ὑμῶν καὶ ἐξο-
λοθρεύσει τὸν Χαναναίον, καὶ τὸν Χετ.
ταιον, καὶ τὰ ἑξῆς, καὶ μέντοι καὶ σκη-
τοὺς ἄνωθεν αφιείς, και χάλαζαν λί-
στοὺς
θων ἔχουσαν μέτρον, τοὺς πολεμίους
ἀνήλισκε. λέγει τοίνυν, ὅτι τούτου χά
ριν οὐ πάντας άρδην διώλεσε τοὺς τὴν
γῆν ἐκείνην οἰκοῦντας Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ
τρατηγοῦντος, ἵνα καὶ οἱ μετ᾿ ἐκεῖνον τῇ
πείρα τὴν τοῦ Θεοῦ διδαχθῶσι κηδεμο-
νίαν, καὶ διὰ τὴν πολεμικὴν ἀνάγκην τὸν
Δεσπότην καλῶσιν εἰς συμμαχίαν. τὸ
μέντοι πειρᾶσαι ὁ Σύμμαχος ἀσκήσαι
φησιν αὐτοὺς ἠβουλήθη, και διδάξαι το
πολέμου τὴν τέχνην. καὶ τὸ πειρᾶσαι δὲ
κατὰ τοὺς ἑβδομήκοντα κείμενον, οὐ τὴν
ἄγνοιαν τοῦ Θεοῦ δηλοῖ. οὐδὲ γὰρ τὸν
Γατατα του λεμονν τέχνην
ου
celebrare in vnum locum conue.
nientes, in quo templum diui.
num conftruxerant: vbi etiam
primitias, et decimas, et primo
genita ouium, et alia facrificia
oferre iufferat. Merito itaque
conclufit eos in arcum locum,
vt facile vel ipfi pigri in æde con-
fecrata congregari poffent.
INTERR. VIII.
Quomodo intelligendus eft hic locus,
Has gentes reliquit Iofua, vt ren-
taret per illas Ifraelem, cunctos
qui non nouerant bella Canaan :
immo ob generationes filiorum
Ifrael, ut doceret eos bellum. Quippe
qui fuerant ante illos, hac non
nouerunt. a)
vincebat
Cum duce Iofia filio Naue bel-
Cumdugerostar Flia Naur bod
pulus, non fecundum arte mi-
litarem inftruus, fed fuperno
nixus auxilio. Mirtam enim, in-
quit, b) examina vefparum ante
της, quæ interimenr Cananaum et
mitis defuper fulminibus, et gran
chirreum, et reliqua. Quin et
Chittaum,
dine lapidis modum exæquante,
confumfit aduerfarios. Ait ergo
Te hac de caufa non ad vnum
omnes terra illius habitatores per-
didiffe duce Iofua filio Naue, vt
pofteri eius diuinam prouidentiam
Experientia. cognofcerent, et ne-
ceditate belli compulf, Domini
auxilium implorarent,
tentare, Symmachus voluiffe ait
exercere illos, et artem bellicam
edocere. Quod vero
Quod vero tentare
xerunt Septuaginta, non indicat
quidpiam ignorare. Siqui
non ea de caufa tentabat
Deum
dem
X 4
1) Poft νεών Cod. et etc. e præc repetunt συντρέχοντες.
At pro
dio
Abra-
2) τοὺς πολέμους,
Vterque prrm. πάντας. Ita quoque legitur in edit. ald, et compl. 1. c. 3) Vrer -
que πόλεμον, quæ eft lettio rec. τῶν ὁ. 1. Co
α) Iud. 3, 1. 2. b) Exod. 23, 28.
348
B.
THEODORETI
1
T
9
Abrahamum, vt eius animum
cognofceret: quia illo etiam loco
feris docuit, quod noger Deus
Abrahamum mandaturum entre d'
lis fuis ac familia et pofteritari
fur, vt obferuarent omnia iudi-
cia Domini Dei. Non igitur
ideo tentat vt ipfe difcat, fed vt
ignorantes doceat. Quemadmo-
dum ergo dederat mandatu in
Adamo ad exercendam faculta-
rem rationalem, ita hoc loco
nonnullas reliquit gentes, vt ho-
* rum perfpecta * effet pietas, illa
rum autem impietas conuincere-
tur.
Iftud enim en quod dicί
zur, e) Vr tentaret per ipfa Ifrae-
a) Vt
Bem, et cognofceret an obtempera-
zuri effent mandaris, qua prace-
perat patribus eorum per manum
Molis. Quinetiam res ipfe do-
cent, eos in caufa fuiffe. cur
non prorfus liberati fint ab im-
piis illis gentibus. Nam Io fua
cum agmine fuo, licet vrbe ca-
reret, ac propugnaculis, et mili-
zes in arte bellica exercitatos non
haberet, viginti et nouem reges
percuffit, Ierichuntis et Ai du-
cibus non numeratis. Qui vero
poft illum vixerunt, quamuis
munitis vrbibus abundarent, ac
diuitias ex fpolis plurimas com-
paratient et qualibet armatura,
nurisque et vallis muniti effent,
ob fuam tamen impietatem re-
liquias gentium fuperare non
potuerunt.
I
τω
᾿Αβραὰμ τούτου χάριν ἐπείραζεν, ἵνα
μάθη τοῦ ᾿Αβραὰμ τὴν γνώμην, κακε
γὰς ἐδίδαξεν, ὅτι ἤδει ὁ Θεὸς, ὅτι συν
τάξει Αβραὰμ τοῖς υἱοῖς αὐτοῦ, καὶ τῷ
οἴκῳ αὐτοῦ μετ' ι) αὐτὸν, φυλάσσειν
πάντα τὰ κρίματα Κυρίου τοῦ Θεοῦ.
οὐχ ἵνα 2) τοίνυν αὐτὸς μάθη πειράζει
ἀλλ᾽ ἵνα τοὺς ἀγνοοῦντας διδάξη ὥσπερ
τοίνυν εἰς γυμνασίαν τοῦ λογικοῦ 3) τῷ
Αδαμ ἐδεδώκει τὴν ἐντολήν· οὕτω καν
ταῦθα ἔνια τῶν ἐθνῶν καταλέλοιπεν
ὥτε τῶν μὲν δείξαι τὸ εὐσεβές, τῶν δὲ
διελέγξαι τὸ δυσσεβές. τοῦτο γὰρ 4) λέ-
γει, ωςε πειρᾶσαι ἐν αὐτοῖς τὸν Ἰσραὴλ,
τοῦ γνῶναι εἰ ἀκούσονται τὰς 5) ἐντολὰς,
ἃς ἐνετάλατο τοῖς πατράσιν αὐτῶν ἐν
χειρὶ Μωσῆ. καὶ αὐτὰ δὲ διδάσκει τὰ
πράγματα, ὡς αὐτοὶ αίτιοι γεγένηνται
τῶν μὴ παντάπασιν ἀπαλλαγῆναι τῶν
δυσσεβῶν ἐκείνων ἐθνῶν. ἐννέα γὰρ καὶ
εκοσι βασιλέας, δίχα τῶν τῆς Ἱεριχες
καὶ τῆς Γαὶ ςρατηγῶν, ὁ Ἰησοῦς σὺν
ταῖς σρατείαις αὐτῶν κατηκόντισε, μὴ
πόλιν ἔχων,μὴ ὁρμητήριον, μὴ τρατιώ
τας ἐμπειρίαν ἠσκημένους πολεμικήν οἱ
δέ γε μετ' ἐκεῖνον, καὶ πόλεις ὀχυράς
ἐχηκότες, καὶ πλοῦτον ὅτι μάλιςα
πλείςον ἐκ τῶν λαφύρων κτησάμενοι,
καὶ πανοπλίας ἔχοντες, καὶ τείχη και
περιβόλους, περιγενέσθαι τῶν ὑπολει
φθέντων οὐκ ἴχυσαν διὰ τὴν οἰκείαν
ἀσέβειαν.
C
Ο
ΕΡΩΤ
3) Vterque αὐτοῦ. 2) τοίνυν. Cod. τινά. 3) τῷ. Def. vtroque loco. 4) λέγει.
Der vtroque loco. 5) εντολάς. Cod. addit Κυρίου.
A) Iud. 3, 4
Ο
QVÆST. IN IVDIC. CAP. III. IV.
329
ΕΡΩΤ. θ'.
INTERR. IX.
1) Πῶς ὁ Γοθονιήλ και το 2) Χαλὲβαδελ- Quomodo Othoniel poteft effe et
φὸς, καὶ τοῦ Κενὲζ υἱός; ὁ γὰρ Χαλὲς
Ex
Frazer Calebi et filius Keneft,
cum ipfe Caleb fit filius
Iephone? a)
3) Τεφονη υἱος 4) ἦν.
ϊκός καὶ διώνυμον εἶναι τὸν Ἰεφωνῆ,
και καλείσθαι καὶ Κενέζ, εἰκὸς καὶ
ἐκ διαφόρων εἶναι πατέρων αὐτοὺς, μιας
δὲ μητρός· καὶ τὸν μὲν Χαλὲς τὸν Ἰε
φονῆ ἐχηκέναι πατέρα μετὰ δὲ τὴν
τούτου τελευτὴν γήμαθαι τὴν αὐτοῦ
μητέρα τῷ Κενέζ, καὶ τεκᾶν τὸν Γοθο-
νιήλ. ὅτι μέντοι τὴν Ἱεριχὼ τὴν πόλιν
φοινίκων ὠνόμασε, τὰ κατὰ τὸν Ἐγλώμ
διδάσκει. ἐπορεύθη γάρ φησιν Εγλώμ,
καὶ ἐπάταξε τοὺς υἱοὺς Ἰσραήλ, και
ἐκληρονόμησε τὴν πόλιν τῶν φοινίκων.
καὶ μετ᾿ ὀλίγα καὶ Ἐγλώμ 5) ανέςρεψεν
ἀπὸ τῶν εἰδώλων τῶν ἐν Γαλγάλοις. καὶ
εἶπεν Αώδ τῷ Εγλώμ λόγος μοι κρύ-
φιος πρὸς σὲ βασιλεῦ, ἡ δὲ Γάλγαλα
τῇ Ιεριχώ πελάζει. φλόγα δὲ τὸ σιδή-
βιον τῆς μαχαίρας ὠνόμασε, παραξι. a
φίδα δὲ τὴν λαβήν. τοῦτο γὰς λέγει,
καὶ ἔλαβε τὴν μάχαιραν αὐτοῦ ἀπὸ τὸ
μηροῦ αὐτοῦ τοῦ δεξιοῦ, καὶ ἐνέπηξεν
αὐτὴν εἰς τὴν κοιλίαν Εγλώμ, και
ἐπεισήνεγκεν καὶ τὴν λαβὴν ὀπίσω τῆς
φλογὸς, καὶ 6) ἀπέκλεισε τὸ τέας 7) τὴν
παραξιφίδα.
σε
ΕΡΩΤ. ".
το
Τὰ κατὰ τὸν Ἰαδὶν τὸν βασιλέα Ασὼρ
ἱτορᾶ καὶ ἡ ἱσορία τοῦ Ἰησοῦ εἰ τοίνυν
ἐπ' ἐκείνου ανηρέθη, πῶς μετὰ πολὺν
χρόνον ἐπανέςη τῷ Ἰσραήλ;
Verifimile eft Jephonam bino-
minem fuiffe, vocatumque
etiam
efe Kenez. Probabile quo-
que eft, eos cum vnius effent
matris, diverfos patres habuife:
et Chalebi quidem patrem fuiffe
Iephonem: poft huius autem obi-
tum, matrem nupffe Kenefo,
ac peperiffe Othonielem. Quod
autem Ierichuntem appellarit vr-
bem palmnarum, conftat ex geftis
Eglomi: Profectus eft enim, ait, b)
Eglom, et percuffit filios Ifrael,
paulo poft: c) Et reuerfus eft E.
et poffedit vrbem palmarum. Et
glom ab idolis que erant Galgale.
Et dixit Ebu ad Eglomum, Eft
mibi fecretus fermo recum, ο Rex.
Gilgal vero non procul diftabat
Ierichunte. Flammam autem ap
dem vero, capulum. Hoc enim
Bluetruin gladii: paraxiphi
innuit: d) Et accepit gladium a
dextro femore fuo, et infxit in
ventrem Eglomi, ac immifit capu
lum poft famam, et conclufit
adeps capulum.
INTERR. X.
Qua pertinent ad Iobinen regem
Quæ
Αγοr, narrat etiam biforia Iofue
Si ergo interfettus efi cius tempo-
ribus, quomodo multo poft rempore
infurrexit in Ifraelem? e)
X 5
Alius
1) Πῶς κ. τ. λ. Tota hæc Seftio abeffe potuiffet. Othniel enim Iud. 3, 9. tum
in Textu hebr. tum in verf. gr. non frater Calebi, fed filius Kenafi fratris
Calebi, dicitur. Errori, in quo Nofter fuit, occafionem dedit, vt puto,
locus ifte c. 1, 13. vbi pro ἀδελφοῦ Χαλέβ in Cod. alex. er edit. compl. minus
bene legitur αδελφός Χαλέβ. 2) Χαλές. Ita Cod et Fic. habent. Alias fcri
bi folet Χάλεβ. 3) PIC. Ἰεφωνή. 4) ἦν. Deeft vtroque loco. 5) Vterque
απέτρεψεν. 6) Vterque απέκλινεν. 7) Vterque τῇ παραξηφίδι.
a) Lud. 3, 9. b) Ibid. verf. 13. c) Ib. v. 19. d) Ib. v. 21. 22. e) Indie. 4, 2. fqq.
coll. Ióf. II, 1. fqq.
330
THEODORETI
B.
A
Et »
Et
eo-1
lius erat ille, et alius ifte.
eiusdem erant nominis,
demque regno potiebantur. Veri-
fimile eft autem hunc illius effe
filium. Multos enim reperias,
qui nominibus patrum fuorum
* * appellati funt, verbi gratia, Con-
ftantini imperatoris filius primno-
genitus dictus eft Conftantinus.
INTERR. XI.
At retulit hiftoria Iofua, non fo.
lum Irbinem interfectum fuife,
fed etiam vrbem Afor
exuffam. a)
Non
eft
on eft alienum a verifimili, vr-
bem illam tum euerfam fuif-
fe, poftea vero inftauratam. Ve-
rum quamuis hoc loco faciat
mentionem vrbis Afor, non ta-
men afferit ipfum labinem inea ha-
biraffe, fed in vrbe Aferoth. b) No.
tandum hoc etiam eft, eum pofte-
ros Iothor vocare Cinzos.
INTERR. XÍI.
Qui fit vt mulier prophetizet?
uja virorum ac mulierum
Ada-
dem eft nature. Nanexaga:
mo formara eft mulier, et particeps
rationis facta eft, ficut et ille. Qua-
propter etiam inquit Apoftolus, c)
In Chrifto Iefu non eft mafculus et
femina. Sic et Mofes propheta fuit,
et Mirjam prophetifla. Exiftimo
meliam virorum prophetia donum
adeptam efle Nam cum ex viris
nullus inueniretur dignus, qui gra-
tiam promereretur, hæc domum
fanétifimi Spiritus eft confecuta.
autem, etiam Deboram in contu-
Atque tam clare conftabat eam
effe nactam gratiam fupernam, vt
Barac abfque ea progredi non'au-
derer in aciem : quod quidem ipfa in
cantico etiam fuo dicit; d) Deface-
A
λλος ἦν ἐκεῖνος, καὶ ἄλλος οὗτος
ὁμώνυμοι δὲ ἦσαν, τὴν αὐτὴν ἐχη-
κότες βασιλείαν. εἰκὸς δὲ τοῦτον καὶ
υἱὸν ἐκείνου γενέθαι. ἔτι γὰρ πολλοὺς ἕνα
εν τὰς τῶν πατέρων ι) ἐχηκότας προσ-
ηγορίας. αὐτίκα γοῦν Κωνςαντίνου τοῦ
βασιλέως ὁ πρῶτος υἱὸς Κωνταντίνος
ὠνόμαςαι.
ΕΡΩΤ. κ'.
Αλλ' ἡ τοῦ 2) Ἰησοῦ ἱςορία οὐ μόνον τὸν
Ἰαζὶν εἶπεν 3) αναιρεθῆναι, ἀλλὰ και
τὴν ᾿Ασὼς ἐμπρηθῆναι.
Ο
ὐδὲν ἀπεικὸς καὶ τότε κατασκαφή
ναι, καὶ αὖθις οἰκοδομηθῆναι. πλὴν
ἐνταῦθα μέμνηται μὲν τῆς ᾿Ασως, οὐ
μὴν ἐν αὐτῇ κατοικῶν αὐτὸν ἔφησεν
ἀλλὰ τὴν 4) Ασηρώθ. ἐπισημαντέον δὲ
καὶ τοῦτο, ὅτι Κιναίους τοὺς ἀπογόνους
τοῦ Ἰοθὼς καλά.
ΕΡΩΤ. β'.
Τί δήποτε γυνὴ προφητεύει ;
Επειδὴ ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν μία ἡ
διεπλάθη, καὶ λόγου, μετείληχεν ὡς
φύσις, ἐκ γὰρ τοῦ Ἀδὰμ ἡ γυνὴ
ἐκεῖνος. διὸ καὶ ὁ ἀπόςολός φησιν, ἐν
Χρισῷ Ἰησοῦ οὐκ ἔνι ἄρξεν καὶ θῆλυ.
οὕτω καὶ Μωσῆς προφήτης, και Μα
ριὰμ προφῆτις. οἶμαι δὲ καὶ τὴν Δεββώ
ραν εἰς ἔλεγχον τῶν τότε ἀνδρῶν τῆς
προφητείας ἀξιωθῆναι. οὐδενὸς γὰρ ἐξ
ἐκείνων εὑρεθέντος ἀξίου τῆς χάριτος,
αὕτη τῆς τοῦ παναγίου πνεύματος τε
τύχηκε δωρεᾶς· καὶ οὕτω δήλη ἦν, ὅτι
τῆς ἄνωθεν ἠξίωτο χάριτος, ὡς τὸν Βα-
ρακ μὴ τολμῆσαι δίχα ταύτης εἰς τὴν
παράταξιν ἐξελθεῖν. τοῦτο δὲ καὶ ἐν τῇ
ᾠδὴ αὐτῆς ἔφη· ἐξέλιπον οἱ 5) κρατοῦν
τες
1) ἐχηκότας. Vterque ευρηκότας. 2) Ἰησοῦ. Cod. et Fic. Ἰαβίν. 3) Vterque
ανηρείται. 4) Vterque Ασιρών. 5) κρατοῦντες. Ita habet Cod. oxon. Recepta
lectio 1. c. eft δυνατοί.
@) Iof. 11, 10. II.
b) lud. 4, 2. c) Gal. 3, 28.
d) Iud. 5, 7.
QVÆST. IN IVDIC.
33%
CAP. IV. V.
τες ἐν τῷ Ἰσραὴλ, ἕως οὗ ἐξανέςη Δεξ.
Τώρα μήτηρ ἐν Ἰσραήλ. λέγει δὲ καὶ τὴν
τῶν ὁμοφύλων ασέβειαν ηρέτισαν θεούς.
1) κενούς, 2) ὡς ἄρτον κρίθινον. τὴν πολ-
λὴν αὐτῶν ἀφροσύνην διὰ τῆς εἰκόνος
3) διήλεγξεν, ὥσπερ γὰρ ἀνόητος ὁ τῶν
πυρίνων ἄρτων προτιμῶν τοὺς κριθίνους,
οὕτως ἄγαν ἐμβρόντητος, ὁ τους ψευ-
δωνύμους Θεοὺς τοῦ ἀληθινοῦ προτιθείς.
δηλοῖ 4) δὲ καὶ τὸ πισὸν τῆς γνώμης. 5) ἐὰν
γὰρ ἴδω φησὶ δ) σειρο μαςῶν τεσσαράκον-
τα χιλιάδας, ἡ καρδία μου ἐπὶ τὰ δια-
τεταγμένα τῷ Ἰσραήλ. ταῦτα δὲ ὁ θεῖος
διηγόρευσε νόμος. ἐὰν γάς 7) φησιν ίδης
πλῆθος πολεμίων, 8) καὶ ἵππων, καὶ ὡς-
μάτων, μὴ φοβηθῆς, ὅτι Κύριος ὁ Θεός
σου πολεμήσει ὑπὲρ σοῦ. κελεύει δὲ οὐ
μόνον τοῖς πένησιν, ἀλλὰ καὶ τοῖς ἐπὶ
πλούτῳ μέγα φρονοῦσιν, ὑμνεῖν τὸν
θεόν. 9) οἱ δυνάται γάρ φησι τοῦ λαοῦ
εὐλογεῖτε τὸν Κύριον, ἐπιβεβηκότες ἐπὶ
υποζυγίων, το καθήμενοι ἐπὶ λαμπίνων
καὶ φθέγξαθε φωνὴν ἀνακρουομένων
ἀναμέσον εὐφραινομένων. ἐκεῖ δώσουσι δια
καιοσύνην τῷ Θεῷ, 11) Μοσφαὲμ δὲ, α
γροὶ ἑρμηνεύονται, μαδαρων δὲ, αλλε-
ψία. τὸ δὲ 12) καταράσαθαι μαζώς, και
TQ
ου
runt potentes in Ifrael, donec furrexit
Debora mater in Ifrael Declarat
que contribulium quoque fuorum
impietatem, a) Eleg.runt Deus no-
vos tanquam panem bordeaceum.
Summam illorum amentiam per
fimilitudinem coarguit. Vt enim
compos mentis non habeturis, qui
triticeis, panibus hordeaceos ante-
ponit: ita fupra modum ftupidus
eft, qui falfas Deos vero Deo pra
fert. Perfpicuam autem facit ani-
mi fiduciam. Si videro, ait, b)
lancearum quadraginta milita, tamen
cor meum ad ea intentum eft qua dis-
pofita funt Ifraeli Hæc autem fire
mauit lex diuina. c) Si enim vide-
ris multitudinem hoftium, et equo
rum, et curruum, ne timeas, quo-
niam Dominus Deus tuus pugnabit
pro re. Porro non folum pauperi-
bus, fed etiam his qui de fuis opibus
gloriantur, præcipit vt extollant
Deum. Potentes, inquir, d) populi
benedicite* Domino : et vefti iumentis,
qui fuper currus fedetis, emitrite vo-
cem inftar eorum, qui pulfant in
medio lætantium. Illic dabunt iufti-
tiam Deo. Ceterum mofphathem
agros interpretantur, e) madaroth
autem priuationem vifus. f) Illud
autem, maledicere in Mazor, g) ma-
ledicere
της
אָז.
1) κενούς. Præferenda eft leftio rec. καινούς, quam etiam Picvs in verfione lat.
fequutus eft, vbi nihil mutandum effe putauiinus. 2) ὡς ἄρτον κρίθινον. Ita
ώς
in Cod. alex. et exom. minus bene exprim. verba Textus ή
quafi effet Dion. Magis ad hebr, veritatem h. 1. accedit Ver-
fio quam habet Cod. vatic. τότε ἐπολέμησαν πόλεις ἀρχόντων. 3) Vterque
ἤλεγξεν. 4) δέ. Vterque addit αὐτήν. 5) ἐὰν χιλιάδας. Hæc nullius in-
terpretum græcorum, quorum h. 1. maxima eft diuerfitas, autoritate mu-
niuntur. 6) Vterque σιρο μαςῶν. In Cod. alex. leg. σειρομάτων. η) φησίν,
et deinde πλῆθος - φοβηθής, defunt apud FIG. 8) καὶ ἁρμάτων. Cod. καὶ
ἅρματα καὶ ἵππον.
9) οἱ δυνάςαι δικαιοσ, τῷ Θεῷ. Hæc fere omnia expr
munt lectiones Codicis alex. 10) καθήμενοι - καί. Def. vtroque loco,
11) Μοσφαθέμ - μαδαρών, Cod, et Fic. Μοσφαδὲ δὲ ἄγριοι ἑρμηνεύονται ἅμα,
Δαρών. Nec MONTF. nec DRVS Ivs has leftiones notarunt, quæ etiam in
Bos Notis ad Iud. 5, 16, 22, defiderantur. 12) καταρ, μαζώρ. Def, vtroque
Ieco. Pro καταράσαθαι, quod fequitur, Cod. et Fic. habent καὶ ἀράσαθαι.
α) Iud. 5, 8. b) Ib. v.8.9. c) Num. 20, I. d) lud. 5, 9. 10. e) Ib. v. 16.
f) Ibid. verf. 22ο g) Ib. v. 29.
*
332
B. THEODORETI
1
!
ledicere in potente. Difcinus au-
tem ex hiftoria, quo palto Domi
nus Deus, vtens paterna dilectio-
ne, populum delinquentem trade.
bat extraneis, veluti virga quadam
atque flagello vrens illis: et vicit
fim penitentia duatus miferebatur,
ac omnibus modis fuccurrebat. Ita-
que ftatim poft acceptum Debora
minifterio beneficium, prolapfum
ad impietatem tradidit Midiani
tis. Deinde poft illam caftigatio-
nem, ope fua dignatus eft, im-
pietate illorum prius per quendam
prophetam reprehenfa. Conme-
morauit rurfus beneficia quæ acce-
perant: poftea per Angelum quen-
dam Gideonem corroborans,
iufit vt aduerfus hoftes aciem
inftrueret.
INTERR. XIII.
Quid fibi vult, Vade in hac forti-
tudine tua, et liberabis Ifraelem
de manu Midianitarum? a)
tum adhortatus efiet eum An.
Cum
gelus ad cogendum exerci-
tum, et ineundum bellum, dixit
Gideon ad eum:b) Si Dominus 120-
bifcum eft, cur apprehenderunt nos
cunata mala ifa? Εt vbi funt
mirabilia eius, quæ narraucrunt
patres noftri, ac dixerunt, ex Ae-
gypto reduxit nos Dominus. Nunc
autem repulit nos Dominus, et
tradidit in manus Midianitarum?
Quoniam ergo menor erat mi-
rabilium Dei, frunamque de Deo
tenebat opinionem, illum, fi vel-
let, eos facile liberare poffe a
calamitatibus quibus detine.
bantur, dixit Angelus, Pro-
fcifcere in fortitudine ifta tua, et
ταράσαθαι ἐν τῷ κραταιῷ. διδασκόμε
θα δὲ διὰ τῆς ἱτορίας, ὡς πατρικῇ φι
λοτοργία κεχρημένος ὁ δεσπότης Θεός,
και παρανομοῦντα τὸν λαὸν παρεδίδου
τοῖς ἀλλοφύλοις οἷόν τινι ῥάβδῳ κεχρη-
μένος, καὶ μάςιγι καὶ πάλιν 1) μεταμε
λόμενος ἐλέει, καὶ παντοδαπῆς ἠξίου κης
και
δεμονίας, αὐτίκα γοῦν μετὰ τὴν 2) διὰ
τῆς Δεββώρας εὐεργεσίαν, εἰς ἀσέβειαν
3) ἐξωκείλαντα Μαδιηναίοις παρέδωκετ.
Στα μετὰ τὴν παιδείαν, τῆς ἐπικουρίας
ηξίωσε. διά τινος δὲ τοῦ προφήτου προ
τον ἐξήλεγξεν αὐτῶν τὴν ἀσέβειαν. ανέ
μνησε δὲ καὶ τῶν εὐεργεσιῶν ὧν ἀπή-
λαυσαν. Εἶτα διά τινος ἀγγέλου τὸν Γε
δεων παραθαρρύνας 4) παρατάξαθαι
τοῖς πολεμίοις ἐκέλευσεν.
ΕΡΩΤ. .
Τί ἐςι, πορεύου ἐν τῇ ἰχύϊ σου ταύτης
καὶ σώσεις τὸν Ἰσραὴλ ἐκ χειρὸς
Μαδιάμ;
Προτραπεὶς ὑπὸ τοῦ ἀγγέλου ςρατη-
γῆσαι, καὶ τοῦ πολέμου 5) κατα
θαῤῥῆσαι, ἔφη πρὸς αὐτόν· καὶ εἰ ἔτι
Κύριος ἐν ἡμῖν, ἵνα τί εὗρεν ἡμᾶς πάντα
τὰ κακὰ ταῦτα; καὶ ποῦ ἐςι τὰ θαυ
μάσια αὐτοῦ, ὅσα διηγήσαντο 6) ἡμῖν οἱ
πατέρες ἡμῶν, λέγοντες ὅτι ἐξ Αἰγύ
πτου ανήγαγεν ἡμᾶς Κύριος. καὶ νῦν
ἀπώσατο ἡμᾶς Κύριος, καὶ παρέδωκεν
ἡμᾶς εἰς χεῖρας Μαδιάμ. ἐπειδὴ τοίνυν
7) ἔχε τὴν μνήμην τῆς τοῦ Θεοῦ θαν
ματουργίας, καὶ βεβαίαν ἐκέκτητο τὴν
περὶ τοῦ Θεοῦ δόξαν, ὅτι ῥάδιον αὐτῷ
βουληθέντι τῶν 8) κατεχουσῶν αὐτοὺς
συμφορῶν ἀπαλλάξαι, 9) ἔφη ὁ ἄγγε
λος πορεύου ἐν τῇ ἰχύϊ σου ταύτη, καὶ
σωσεις
1) Cod. μεταμελόμενον ἠλέει. 2) διά. Def. vtroque loco. 3) Vterque εξωκείλαν
τας. 4) Vterque πατάξαθαι. 5) Vterque καθαῤῥῆσαι. 6) ἡμῖν. Def. vtroque
loco. 7) είχε. Vterque εἶχεν. 8) Cod. κατεχόντων. 9) ἔφη. Hoc loco qux
dam defunt apud PIC.
a) Iudic. 6, J4-
4) Ibid. verf. 13ο
quae
QVÆST. IN IVDIC. CAP. VI.
333
του
σώσεις τὸν Ἰσραὴλ ἐκ χειρὸς Μαδιάμ
ἀντὶ τοῦ μετὰ ταύτης παράταξαι τῆς
πίτεως, καὶ νικήσεις. μηδεὶς δὲ τοῖς ἑξῆς
ἐπιμεμφέπω. οὐ γὰρ ὡς τῷ Θεῷ ἀπι·
τῶν ἔφη ἡ χιλιάς μου ταπεινοτέρα ἐςὶν
ἐν Μανασσῆ καὶ ἐγὼ 1) σμικρότερος ἐν
τῷ οἴκῳ τοῦ πατρός μου ἀλλὰ μετρίῳ
κεχρημένος φρονήματι. ὅθεν ὑπολαβών
ὁ ἄγγελος ἔφη ὅτι 2) Κύριος μετὰ σοῦ,
καὶ ἀποκτενεῖς τὸν Μαδιαμ ὡσεὶ ἄνδρα
ἕνα εὐθὺς γοῦν πιςεύσας 3) θυσίαν προσ-
ήνεγκεν. ὁ δὲ ἄγγελος οὐχ ἥρπασε τὴν
θείαν τιμήν, ἀλλ᾽ ἱερέως χρείαν ἐπλήρω.
σε, καὶ ῥάβδῳ πατάξας τὴν πέτραν,
ὡλοκαύτωσε τὴν θυσίαν παραδόξῳ
πυρί.
}
ΕΡΩΤ.
δ'.
faluabis Ifrael de manu Midianis
quafi diceret, cum hac fide aciem
quisquam ea quæ fequuntur. Non
inftrue, et vinces. Neque damnet
enim velut diffidens de Deo di-
xit: a) Familia mea pumillima eft
in tribu Manaffe, et ego minimus
in domo patris mi: fed de fe mos
defte fentiens. Quapropter An-
gelus refpondens ait: b) Dominus
fecum erit, et interficies Midiani-
της, ficut virum vnum. Confeftim
ergo diatis fidem adhibens obtu
lit facrificium. Sed Angelus ho-
norem Deo debitum non furripuit:
eft, virgaque percutiens petram,
igne prodigiofo hoftiam totam
:
verum facerdotis * officio funaus *
exuffit.
INTERR. XIV.
Τί δήποτε τὸν τῷ Βααλ τρεφόμενον μό- Quare Deo iufur oferri vitulum
χον τῷ Θεῷ προσενεχθήναι
προσέταξε;
ετατιθεὶς αὐτοὺς ἐκ τῆς πλάνης
Μετατιθεὶς αὐτοὺς
και τον
πρὸς τὴν ἀλήθειαν. διά τοι τοῦτο
τὸν ἐκείνου βωμὸν κατασκαφῆναι
παρηγγύησε, καὶ τὸ ἄλσος ἐκκοπῆναι.
ἔδει γὰρ τὸν τῆς τοιαύτης χάριτος άξι-
ωθέντα, μὴ μόνον εὐσεβῶν, ἀλλὰ καὶ
ἄλλων γενέθαι διδάσκαλον.
ΕΡΩΤ. 4.
ο Ο
G
qui pro Baale nutrie-
batur? c)
uia traducebat eos ab errore
ad veritatem. Propterea illius
aram euerti, et lucum abfcindi
præcepit. Decebat enim eum qui
talem gratiam erat adeptus, non
folum pium effe, fed aliis quoque
pietatis effe magiftrum.
INTERR. XV.
Τίνος σύμβολον ὁ πόκος ὁ τὴν δρόσον Quid fignificabar vellus illud quod
δεξάμενος;
Ο
Η πρῶτον ἔτησεν ὁ Γεδεὼν ἐν τῷ πόκῳ
γενέθαι τὴν δρόσον, πᾶσαν δὲ τὴν
γῆν διαμεῖναι ξηράν. μετὰ δὲ ταῦτα,
τὴν μὲν γῆν ὑδρανθῆναι, μόνον δὲ τὸν
πόκον άμοιρον διαμείναι τῆς δρόσου. δη-
λοῖ δὲ ὁ λόγος, ὡς πάλαι μὲν ὁ Ἰσραὴλ
τῆς θείας απήλαυσε χάριτος, ὡς ὁ πό-
κος τῆς δρόσου· ὕτερον δὲ πᾶσα τῶν ἀν-
δέ
θρώπων ἡ φύσις τῶν πνευματικῶν τε
τύχηκε δωρεῶν. ἔρημος δὲ τούτων ὁ
Ο
ως ο
άν
Q
rorem fufcipiebat? d)
poftulauit primo Gideon, vt ro-
vero terra ficca permaneret: poft
hæc autem, vt humedaretur ver
ra, folum autem vellus rore
re perfunderetur vellus, tota
careret.
Quæ verba innuunt,
Ifraëlitas olim quidem gratia
potitos effe, ficuti vellus rore:
poftea vero vniuerfam hominum
naturam adeptam effe fpiritualia
1) Cod. σμικρός. 2) Κύριος. Vterque addit say. - 3) Vterque, θυσίας,
a) Iudic. 6, 15. b) Ibid. verf. 16. c) ib, v. 25. fqq. d) Ib. v. 38.
dona,
334
B. THEODORETI
"
dona, quibus tanquam rore vellus Ἰσραὴλ γέγονε, καθάπερ ο πόνος ἐς
Ifraël priuatus elt.
ρήθη τῆς δρόσου.
INTERR. XVI.
ΕΡΩΤ.
Κ.
15:
Cur eos folum in aciem defcendere Τί δήποτε τοὺς κυνὶ παραπλησίως πε
πωκότας μόνους ἐκέλευσε παρα
iufit, qui more canis
biberant? a)
D
ominus Deus rationem ipfe
aperuit Mulrus enim, un·
in-
quit, b) eft populus tecum, vt
tradam Midianitas in manum eo-
berauit me.
rum, ne quando glorietur Ifrael
contra me, dicens, manus mea li.
Quare maxima par-
te dimiffa, eos qui reliqui erant
ad fuuium iubet adduci: e qui-
bus cum plures celeriter fe de-
mittentes genu flexo biberent,
trecenti vero per ignauiam hoe
non agentes manu aquam ori
admouerent, hos folos vt igna-
vos et focordes iuffit in hoftes
irruere, vt omnibus perfpectum
etiam in modum, per duodecim
picatores et publicanos, et vnum
coriarium, damonum exercitum
fudit or naturam humanam fal-
vauit. Vnde propheta Efaias
componens illa cum iftis ait, *)
Virgam infidelium diffipauit Do.
minus ficut die Midianitarum.
Sicut enim hoc loco nudis vfus
eft militibus, finiftra quidem
geftantibus lucernas in vrnis la-
tentes, dextra vero tubas: ita
facros Apoftolos mifit nudos
per vniuerfam terram, ferentes
Iucernam miraculorum, et præ-
dicationum tubam.
effet auxilium diuinum. Hunc
1
1) Vterque, πεπτωκότων.
2.
1
ὁ
εν
Ο
τάξαθαι;
Δεδήλωκε τὴν αἰτίαν αὐτὸς ὁ δεσπό
της Θεός. πολὺς γάρ φησιν ο όχλος
μετὰ σοῦ, ὥτε παραδοῦναι με τὴν Μα
διὰμ ἐν χειρὶ αὐτῶν, μήποτε καυχή
σηται Ἰσραὴλ ἐπ᾿ ἐμὲ, λέγων· ἡ χείρ
μου έσωσέ με. τῶν πλείτων τοίνυν απο
λυθέντων, τοὺς ὑπολαφθέντας τῷ πο
ταμῷ προσαχθῆναι προσέταξεν, είτα
των πλειόνων εἰς γόνυ κλιθέντων, καὶ
1) πεπωκότων συντόμως τῶν δὲ τριακό
σίων τοῦτο μὲν δι᾽ ἔκνον οὐ πεποιηκότων,
τῇ δὲ χειρὶ τὸ νῆμα προσενεγκόντων τῷ
ςόματι, τούτους μόνους ἐκέλευσεν, ὡς
αργούς καὶ νωθεῖς, κατὰ τῶν ἀντιπά
λων ὁρμῆσαι ἵνα γένηται δήλη πᾶσιν ἡ
θεία ξοπή. οὕτω καὶ διὰ δώδεκα 2) αλιέων
και τελωνῶν, καὶ 3) σκυτοτόμου ἑνὸς, τὴν
τῶν δαιμόνων κατέλυσε φάλαγγα, καὶ
τῶν ἀνθρώπων τὴν φύσιν διέσωσε. τού
του χάριν ὁ προφήτης Ησαΐας τούτοις
ἐκεινα 4) παρέβαλλεν. καὶ ἔφη· τὴν γὰρ
ῥάβδον τῶν 5) ἀπειθούντων διεσκέδασε
Κύριος, ως τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἐπὶ Μαδιάμ.
ὥσπερ γὰρ ἐνταῦθα γυμνοῖς ἐχρήσατο
ςρατιώταις, τῇ μὲν λαιὰ φέρουσι και
κρυμμένας ἐν ἀμφορεῦσι λαμπάδας· τῇ
δεξιᾷ δὲ τὰς σάλπιγγας· οὕτω τοὺς ἱε
ροὺς ἀποςόλους γυμνοὺς εἰς τὴν οἰκου
μένην απέτειλε, φέροντας την λαμπά
'δα τῶν θαυμάτων, καὶ τὴν σάλπιγγα
τῶν κηρυγμάτων.
1
2) Cod. ἁλιάζων. Minus bene.
ΕΡΩΤ.
3) Cod. συντόμου.
PIC. συντοτόμου. Vtrumque minus recte. 4) Cod. παρέλαβεν. ) απειθούν
των. Rec. leftio 1. c. eft απαιτούντων.
a) Iudic. 7, 5. fqq. b) Ib. v. 2.
´6) Efa. 9, 4.
QVEST. IN IVDIC. CAP. VIII.
335
ΕΡΩΤ. '.
Τί ἐςιν, ἐποίησεν. 1) αὐτὰ Γεδεών εἰς
ἐφουδ, καὶ ἔζησεν αὐτὸ ἐν τῇ πόλει
αὐτοῦ ἐν Ἐφραθά;
εν
Ο
2)
ω σε
ε
2
Παράνομον μὲν τὸ γεγονός. 3) τῷ γὰρ
ἐφοὺδ μόνοις ἐξῆν κεχρήθαι τοῖς ἱε
ρεῦσι. δι' ἐκείνου γὰρ τὸ πρακτέον ἀπε-
καλύπλετο. ὁ μέντοι του Γεδεών σκοπος
οὐκ εἰς ἀσέβειαν ἀπέκλινεν, ἀλλ᾿ ὡς ἄρ
άρα
χων καὶ ςρατηγὸς ἐβούλετο διὰ τοῦ ἐ.
φοὺδ τὸ πρακτέον μανθάνειν τῶ δὲ λαῷ
πρόξενον παρανομίας ἐγενέτο. ἐξεπόρ-
νευσε γάρ φησι πᾶς Ἰσραὴλ ὀπίσω αὖ
τοῦ ἐκεῖ καὶ ἐγενέτο τῷ Γεδεών,καὶ τῷ
εἴκῳ αὐτοῦ, εἰς σκάνδαλον. τὸ δὲ ἐφουδ,
ἐπωμίδα ἐν τῆ 3) Ἐξόδῳ ἡρμήνευσεν, ἡ
τὸ λόγιον συνήπτετο, δι᾽ ἐκείνου δὲ ἡ ἐν
πολέμοις ἐδηλοῦτο νίκη. ἡ δὲ τῶν βασι-
λειῶν ἱςορία σαφέςερον τοῦτο διδάσκει.
τῶν γὰρ ἀλλοφύλων συνηθροισμένων,
ἐκέλευσεν ὁ Σαούλ ἆραι 4) τὸ ἐφουδ τὸν
ἱερέα στα τελαραγμένες τες πολεμίες
ἰδῶν, καὶ τὴν νίκην δεδηλωμένην, συνά-
γαγε, φησί, τὸ ἐφούδ. δῆλον τοίνυν ὡς
ὕφασμα ἦν τοῖς ἱερεῦσι περιτιθέμενον,
καὶ προμηνύον τὸ πρακτέον. καὶ ὁ Ακύ
λας δὲ ἐπένδυμα αὐτὸ κέκληκεν. τὰ δὲ
κατὰ τὸν ᾿Αβιμέλεχ, καὶ τοὺς Σικημί
τας, διδάσκει ἡμᾶς, ὡς ἡ πονηρὰ συμ-
ώς
φωνία τοῖς χρωμένοις ἐπάγει πανωλε-
θρίαν εἰς διχόνοιαν τελευτῶσα κοινή
γὰς τοῦ Γεδεὼν ἀνελόντες τοὺς παῖδας,
ὑπ' ἀλλήλων διώλοντο.
Ο
ΕΡΩΤ. Μ.
Το
Ο
Τί ἐςιν, ἔσπειρεν 5) ἐν αὐτῇ ἅλας ;
γὰρ
Τὴν ἀκαρπίαν τοῦτο δηλοῖ οὐδὲν γας
ἐξ ἁλῶν φύεται. ἐπισημήνα
1) Vterque, αὐτοῖς. 2) Vterque, τό.
*INTERR. XVII.
Quid eft, Fecit ex illis Gideon
Ephod, et ftatuit illud in ciui-
tate fua Ephratha? a)
Yontra legem quidem erat quod
Contr
1
factum fuit. Nam folis facer-
doribus Ephod vti licebat: per il-
lud enim reuelabatur quid facto
opus effet. Gideonis tamen inten
tio minime vergebat ad impieta-
tem: fed cum effet princeps et dux
exercitus, volebat cognofcere per
Ephod, quid agere deberet. At
hoc populo conciliauit contagio-
nem iniquitatis. Formicatus enim
eft, inquit, b) cun&tus Ifrael poft
illud ibi: et faltum eft Gideoni et
domui eius in fcandalum. Ephod au-
tem interpretatus eft in Exodo fu-
perhumerale, cui copulabatur ra-
tionale: per illud vero indicaba
tur futura in bello victoria. Quod
clarius cognofcitur ex hiftoria re-
gnorum. c) Cum enim alienige
næ coëgiffent exercitum, præcepit
Saul facerdoti vt afferret Ephod:
tum vbi cognouifet hoftes effe
perturbatos, declararamque vidto-
riam, Contrabe, inquit, Ephod.
Conftat ergo texturam quandam
fuiffe, quæ
είτε
qua facerdotibus circum.
ponebatur, prænuntiantem quid
agere conueniret. Aquila vero
vocauit illud, fuperindumentum.
Ceterum ex his quæ contigerunt
Abimelecho et Sichemnitis, difci-
mus improbam confenfionem in-
teritum afferre vtentibus ea
ed, et in
diffenfionem detinere. Qui enim
liberos Gideonis fimul interfece-
rant, mutuis plagis perierunt.
INTERR. XVIII.
Quid boc eft, confperfit eam
fale? d)
quo
Hoc denoner fterilitatem iugues
denotat
niam ex fructus
nafcitur.
3) Εξόδῳ. Vid. fupra p. 166. 4) το
ἐφούδ. Vid. fupra p. 167. 5). 5) ἐν αὐτῇ. Ita leg. in Cod. oxon. Reliqui ha
bent, αὐτήν.
a) Iudic. 8, 27. b) Ibid.. c) 1 Reg. 14, 18. 19.
d) Iudic, 9, 45.
336
B. THEODORETI/
nafcitur. Sed hoc vtique notan-
dum eft, quod breuibus induciis
vâ mox redierint ad feruiendum
idolis. Addiderunt enim, inquit,
a) filii Ifrael, vt facerent malum
in confpeëtu Domini, et coluerunt
Baalim, et Aftaroth, Deos Sido-
nis, Moab, et Ammon, Deos de.
nique extranearum gentium. At
cum Deus ira permotus fufcitaf-
Ο
δεῖ, ὅτι μικρᾶς ἀνακωχῆς ἀπολαύοντες,
εὐθὺς τοῖς εἰδώλοις ἐλάτρευον. προσέ-
θεντο γάρ φησιν οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ ποιῆσαι
τὸ πονηρὸν ἔναντι Κυρίου, καὶ ἐλάτρευ
σαν τοῖς Βααλείμ, καὶ τοῖς Αταρώθ, καὶ
τοῖς θεοῖς Σιδῶνος, καὶ τοῖς θεοῖς Μωας,
καὶ
και τοῖς θεοῖς ᾿Αμμών, καὶ τοῖς θεοῖς
τῶν ἀλλοφύλων. ἐπειδὴ δὲ ὀργισθεὶς ὁ
Θεὸς ἐπέςησεν αὐτοῖς τὸν τῶν ᾿Αμμανί
fet in illos regem Ammonitarum, τῶν βασιλέα· ἐξόησαν μὲν πρὸς τὸν σω
clamauerunt ad Deum conferua- τῆρα Θεὸν, καὶ σφῶν αὐτῶν κατηγόρη
torem, feipfos accufantes, quod σαν, ὅτι τὸν εὐεργέτην καταλιπόντες,
relitto benefico ac vero Deo et καὶ ἀληθινὸν Θεόν τε καὶ Κύριον, τοῖς
Domnino, falfos Deos coluiffent. ψευδωνύμοις ἐλάτρευσαν εἶτα διελέγε
* At cum increpaffet benignus * Do- ξας αὐτῶν ὁ φιλάνθρωπος Κύριος τὴν
minus ingratum eorum animum, αχάρισον γνώμην πολλῆς γὰρ πολλάκις
(multiplicem enim prouidentiam
eius fapius experti, idolorum cul- απολαύσαντες κηδεμονίας, τὴν τῶν εἰδώ
tumn prapofuerant,) et commina- λων προετίμησαν θεραπείαν καὶ ἀπει
tus effet nullas fe pofthac latu- λήσας ὡς οὐδεμιᾶς αὐτοὺς ἀξιώσει κη
rum fuppetias: Non enim porro, δεμονίας οὐ προσθήσω γάρ φησιν 1) ἔτι
inquit, b) liberabo vos, ite et inuo- σῶσαι ὑμᾶς, βαδίζετε καὶ βοᾶτε πρὸς
cate Deos, quos ipfi vobis elegiftis, τοὺς Θεοὺς οὓς ἐξελέξαθε ἑαυτοῖς, καὶ
et liberent vos rempore aflitionis αὐτοὶ σωσάτωσαν ὑμᾶς ἐν καιρῷ θλί-
veftra: vbi fuas iniquitates con- ψεως ὑμῶν, ἐπειδὴ τοίνυν καὶ τὰς οἰκείας
fefi funt, alienosque Deos remo- ὡμολόγησαν παρανομίας, καὶ μετέςη
uerunt a fe, feruientes Domino, σαν τοὺς Θεοὺς τοὺς ἀλλοτρίους 2) ὀπίσω
auxilium eius fenferunt,
αὐτῶν, καὶ ἐλάτρευσαν τῷ Κυρίῳ, τῆς
παρ' αὐτοῦ βοηθείας απήλαυσαν.
ΕΡΩΤ. θ'.
Qu
INTERR. ΧΙΧ.
Quid illud eft, Dicite tefferam ? c)
ui erant de tribu Ephraim,
ægre ferentes quod victoriæ
ab Ammonitis reportatæ partici-
pes non fuiffent, prælium inie-
Funt aduerfus Iephtham: deinde
cum res illis male fucceffifient, fu-
gerunt. Tunc Iephtha miffa co-
horte ex iis quos fecum habebat,
impediuit ne funen traiicerent. Et
cum eum circumuenire tentarent,
Τί ἔςιν, εἴπατε δὴ 3) σύνθημα;
Οἱ τῆς Ἐφραὶμ φυλῆς ἐπετράτευσαν
τῷ Ιεφθάε, χαλεπαίνοντες ὅτι
δὴ τῆς κατὰ τῶν ᾿Αμμανιτῶν οὐκ ἐκοι-
νώνησαν νίκης. Στα δυσπραγήσαντες ἔ
φυγον. ἀλλὰ λόχον τινὰ τῶν συςρατευο-
μένων αποςείλας ὁ Ἰεφθάε διαθῆναι τὸν
ποταμὸν αὐτοὺς διεκώλυσεν. ἔπειτα πει-
ρωμένους ἐξαπατῆσαι, καὶ λέγοντας ἐκ
των
α) ἔτι σῶσαι. Cod. ἐπισῶται. :) ὀπίσω. Vterque, ἐκ μέσου. 3) σύνθημα. Ιta in
Cod, alex, et oron, exprimitur vox n. Iud. 12, 6. Cod. vatic. habet
τάχυς. Vtraque vox graca coniungitur in edit. complut. tefte Rosa 0
α) Iudic. 10, 6.
b) Ibid. vò 13. 14. c) lb. c. 12, 6.
*
QVAST. IN IVDIC.
3371
CAP. ΧΙ, ΧΙΙΙ.
τῶν ἄλλων ι) εἶναι φυλῶν, ἐκέλευσεν ἐπε.
ρωτᾶθαι τινὰ λόγον, ὃς ἐπέφερε διὰ τῆς
γλώτης τὸν ἔλεγχον, ὥσπερ γὰρ Οσ.
ροηνοί, καὶ Σύροι, καὶ Εὐφρατήσιοι, και
Παλαισινοί, καὶ Φοίνικες, τη Σύρων
χρῶνται φωνῇ πολλὴν δὲ ὅμως ἡ διάλε‐
ξις ἔχει διαφοράν· οὕτως Ἑβραῖοι μὲν
ἦσαν αἱ δυοκαίδεκα φυλαὶ, εἶχον δέτινα
ὡς εἰκὸς ἰδιώματα, ὥσπερ αμέλει και
αὕτη, ὡς γὰρ ὁ Σύρος φησί, τῶν ἄλλων
τὸν ἄταχυν 2) ἐμβλὰ καλούντων, οἱ τοῦ
Ἐφραὶμ ἔκ τινος συνηθείας 3) ἐμβελω
ἔλεγον. τοῦτο γινώσκων Ἰεφθάε λέγειν
ἐκέλευσε, καὶ διελεγχομένους ανήρει.
ΕΡΩΤ. Κ.
Τί δήποτε συνεχώρησεν ὁ δεσπότης Θεὸς
τοῦ Ἰεφθάε σφαγῆναι τὴν
θυγατέρα;
اداد
νόητος ἄγαν ἡ τοῦ Ἰεφθάε ὑπόχε
σις, ἔδει γὰρ αὐτὸν συνιδείν, ὡς
εἰκὸς, κύνα πρῶτον ἢ ὄνον συναντῆσαι,
τὰ κατὰ τὸν νόμον ἀκάθαρτα. παι-
δεύων τοίνυν δι᾽ ἐκείνου τοὺς ἄλλους ὁ δε.
σπότης Θεὸς, ὥτε μετὰ συνέσεώς τε καὶ
ώςε
γνώσεως ποιείσθαι τὰς ὑποχέσεις, οὐκ
ἐκώλυσε τὴν σφαγήν. ὅτι γὰρ τῶν τοι·
ούτων θυμάτων κατηγορεί, μάρτυς ὁ μας
κάριος Δαβὶδ βοῶν καὶ ἔθυσαν τὲς υἱὲς
αὐτῶν, καὶ τὰς θυγατέρας αὐτῶν τοῖς
δαιμονίοις˙ 4) καὶ ἐξέχεαν αἷμα ἀθῶον,
αἷμα υἱῶν αὐτῶν καὶ θυγατέρων, ὧν ἔθυ-
σαν τοῖς γλυπλοῖς Χαναάν. και έφονος
κτονήθη ἡ γῆ ἐν τοῖς αἵμασι, 5) καὶ τὰ
ἑξῆς. καὶ αὐτὸς δὲ ὁ δεσπότης Θεός δι'
Ιεζεκιὴλ τοῦ προφήτου φησι· καὶ ἔλα.
δες τοὺς υἱούς σου, καὶ τὰς θυγατέρας
Ο
et ex aliis tribubus fe effe di-
cerent: præcepit, vt interroga
ius pronuntiatione arguerentur.
Quemadmodum enim Ofhoëni
et Syri, et Euphratzi, et Palzftini,
ac Phenices, lingua Syrorum
vtuntur, longe tamen diuerfa eft
ta Hebrææ quidem erant duode-
fingulorum loquendi proprietas =
cim tribus, fed, vt verifimile eft,
habebant fua idiomata, non aliter
quam illa. Nam vt Syrus refert, aliis
fpicam appellantibus embla, quξ
funt de tribu Ephraim ex quadam
rentur verbum quoddam, ex cu-
confuetudine embelo dicebant.
Hoc probe fciens Iephtha pronun
tiare iuffit, et conuictos interemit.
INTERR. XX.
Ouamobrem permifit Dominus Deus
mactari filiam Iephtha?
Timis ftolida erat Iephthæ pol-
licitatio. Animaduertere enim
debebat, vt fieri poterat, canen
Nimi
vel
ει annum illi primum occurre=
re poffe, quæ tamen ex lege im
munda funt animnalia. Domi-
nus igitur Deus per illum eru-
diens cæteros, vt prudenter et
difcrete promiffiones fuas emit-
tant, czdem hanc non cohibuit.
Quod tamen huiusmodi vidimas
damnet, teftis eft beatus Dauid,
clamans: a) Et immolauerunt f
lios fuos et filias fuas demoniis
et effuderunt fanguinem innocent-
sem, fanguinem * filiorum fuorum ve
et filiarum, quas facrificauerunt
fculprilibus Canaan, et infecta eft
terra fanguinibus,
terra fanguinibus, et quæ fee
quuntur. Ipfe quoque Dominus
Deus per Ezechielem prophetam
ait: b) Er accepifti filios tuos et filias
tuas,
1) είναι. Abeft a Cod. 2) ἐμβλά. Vterque σεμβλά. 3) ἐμβελώ. Cod. σεμβελός.
PIC. Σεμέλ ως.
4) και Χαναάν. Def vtroque loco. 5) καὶ τὰ ἑξῆς.
Hæc in Cod. auguft. finem faciunt.
a) Pf.105, 37. 38.
b) Ezech. 16, 20´• 32.
B. Theod. Tom. I.
338
B. THEODORETI
tuas, quos genuifti mihi, et obtu-
Wifi illos amatoribus tuis : hoc fu-
pra omnem fornicationem tuam.
Atque vt indicaret impietatis ex-
ceffum, addidit, Quod non cogita.
ram, nec adfcenderat in cor meum.
Quin etiain Abrahami dilectio-
nem erga Deum cum exercere
vellet, præcepit vt facrificaret f
lium : cumque ipfius iufti de-
monftraffet animum, ne macta.
retur inhibuit. Reliqua declarant
ipfius Iephthæ imperfectionem.
Nam cum promififfet fe oblatu-
rum in facrificium quidquid pri-
mum occurreret, vt vidit filiam
hoc feciffe, et veftem fcidit, et
acerbe feuit, eique fpatio pri-
mum ad lugendum concedo,
tunc eam immolauit. Longe au-
tem illo melior filia. Si enim,
inquit, a) de me os tuum aperuifti
ad Dominum, fac mihi ficut ex-
iit ore tuo, pro eo quod tibi fe-
cit Dominus vltionem de hoftibus
tuis, de filiis Ammon. Vt ergo
doceret Dominus Deus, quo pa-
Eto emittenda fint erga eum pro
miffiones immolationem 11011
>
compefcuit. Deinceps hiftoria
nos infruit, quænam fit ange-
lorum in Deum beneuolentia.
Nam diuinus angelus Manor.
hedum illi offerre volenti di-
xit, b) Si me cogis, non comedam
de panibus tuis. Si autem vis ho-
locauftum facere, oferes illud Do.
mino. Efca, inquit, non indigeo:
facrificium non fufcipio. Hoc enim
Dei, illud autem humana natura
proprium Ego vero nec inftarho-
minis opus habeo cibo, nec hono.
rem Deo debitum rapio. Vnde per-
fpicuum eft, angelos ab Abrahamo
exceptos quodam alio modo pro-
pofitam efcam confumfiffe.
•
ον
σου, οὓς ἐγέννησάς μοι, καὶ προσήνεγκας
αὐτοὺς τοῖς ἐραςαῖς σου· τοῦτο παρὰ
πᾶσαν τὴν πορνείαν σου. καὶ δεικνὺς τὴν
τῆς ἀσεβείας ὑπερβολὴν, προσέθηκεν· ὃ
οὐκ ἐνεθυμήθην, οὐδὲ ἀνέβη εἰς τὴν καρ
δίαν μου. καὶ τοῦ Ἀβραὰμ δὲ γυμνᾶσαι
τὸ φιλόθεον βουληθείς, προσέταξε μὲν
τὸν υἱὸν ἱερεῦσαι δείξας δὲ τοῦ δικαίου
τὴν γνώμην, εκώλυσε τὴν σφαγήν. δηλοῖ
δὲ καὶ τὰ ἑξῆς τοῦ Ἰεφθάε τὸ ἀτελές.
ὑποχόμενος γὰρ πᾶν πρῶτον ὑπαντῶν
εἰς θυσίαν προσοίσειν, εἶτα τὴν παῖδα
τοῦτο δράσασαν θεασάμενος, καὶ τὴν
ἐσθῆτα διέρρηξε, καὶ πικρῶς ὠλοφύρατο,
και πρηνῆσαι αὐτῇ συνεχώρησε πρότε
gor, εἶν᾿ οὕτω κατέθυσεν. ἀμείνων δὲ αὐ
ρον,
τοῦ ἡ θυγάτης πολλῷ· εἰ ἐν ἐμοὶ γάρ
φησιν ἤνοιξας τὸ ςόμα σου πρὸς Κύριον,
ποίει μοι ὃν τρόπον ἐξῆλθεν ἐκ τοῦ ςόμα.
τός σου, ανθ' ὧν ἐποίησέ σοι Κύριος ἐκδί
κησιν ἐκ τῶν ἐχθρῶν σου, ἐκ τῶν υἱῶν
'Αμμών. διδάσκων τοίνυν ὁ δεσπότης
Θεός, πῶς δεῖ ποιεῖσθαι τὰς πρὸς αὐτὸν
υποχέσεις, οὐκ ἐκώλυσε τὴν σφαγήν.
μετὰ ταῦτα διδάσκει ἡμᾶς ἡ ἱςορία τῶν
ἀγγέλων τὴν περὶ τὸν Θεὸν εὔνοιαν. τοῦ
Μανωὲ γὰρ ἔριφον αὐτῷ προσενεγκεῖν
ἐθελήσαντος, ἔφηὁ θεῖος ἄγγελος ἐὰν
1) παραβιάση με, οὐ φάγομαι τῶν ἄρ
των σου καὶ ἐὰν ποιήσης ὁλοκαύτωμα,
τῷ Κυρίῳ ἀνοίσεις αὐτό. τροφῆς, φησὶν,
οὐ δέομαι θυσίαν οὐ δέχομαι. τοῦτο μὲν
γὰρ Θεοῦ, ἐκεῖνο δὲ τῆς ἀνθρωπίνης φύσ
σεως ἴδιον, ἐγὼ δὲ οὔτε ὡς ἄνθρωπος χρή
ζω τροφῆς, οὔτε τὴν θείαν ἁρπάζω τι
μήν. καὶ ἐντεῦθεν δῆλον, ὡς οἱ ὑπὸ τοῦ
᾽Αβραὰμ δεξιωθέντες, ἑτέρῳ τινὶ τρόπῳ
την παρατεθεσαν τροφὴν κατηνάλω-
σαν. 2)
ΕΡΩΤ.
ου
Hactenus Ioannis Pici verfio, deinceps Gentiani Herueri.
اد
1) παραβιάση με. Leftio Cod. oxon, Iud. 13, 16. 2) κατηνάλωσαν. Hoc in loco
definit editio PICI.
α) Iud. II, 36.
b) Ib. c. 13, 16.
QVAST. IN IVDIC. CAP. XIII. XIV.
339
ό
Και ένα
K
4
1) ΕΡΩΤ. και
Πῶς ὁ Σαμψών 2) ἐκδεδιητημένως καὶ
παρανόμως ζῶν πνευματικῆς
ἀπήλαυσε χάριτος;
αἱ ἐντεῦθεν δῆλον, ὡς καὶ ἀναξίοις ὁ
Δεσπότης ἑτέρας χάριν οἰκονομίας
τῆς θείας μεταδίδωσι δωρεάς. τοῦτο καν
τοῖς ἱεροῖς εὐαγγελίοις 3) δείκνυσιν ὁ σω-
τής. πολλοὶ γάς 4) φησιν ἐλεύσονται ἐν
ἐκείνη τὴ ἡμέρα, 5) καὶ ἐροῦσι μοι, Κύριε,
6) Κύριε, οὐ τῷ σῷ ὀνόματι προεφητεύ-
σαμεν, καὶ τῷ σῷ ὀνόματι δυνάμεις πολ-
λὰς ἐποιήσαμεν; καὶ ἐρῶ αὐτοῖς ἀπο-
χωρείτε 7) ἀπ᾿ ἐμοῦ οἱ ἐργαζόμενοι τὴν
ονομίαν οὐκ 8) οἶδα τίνες ἐςέ. τοῦτο καὶ
ἐνταῦθα πεποίηκεν ὁ δεσπότης Θεός.
τῶν γὰρ ἀλλοφύλων ἐθελήσας καταλύ-
σαι τὸ κράτος, διὰ τῆς πνευματικής χά.
ριτος ρώμην αὐτῷ καὶ δυναμιν ἐδωρήσα.
το διά τοι τοῦτο και συνεχώρησεν αυ
τὸν ἀλλόφυλον γῆμαι γυναίκα. τοῦτο δὲ
C
Ο
ἡ ἱςορία διδάσκει καὶ ὁ πατὴς αὐ-
τοῦ, καὶ ἡ μήτηρ αὐτοῦ οὐκ ἔγνωσαν,
ὅτι παρὰ Κυρίου ἐςὶν, ὅτι ἀνταπόδομα
9) αὐτῷ ζητεῖ ἀπὸ τῶν ἀλλοφύλων. τὸ
δὲ παρὰ Κυρίου ἐσὶν, οὐ τὴν ἐνέργειαν
τὴν θείαν, ἀλλὰ τὴν συγχώρησιν τὴν
θείαν δηλοί.
ΕΡΩΤ. κβ'.
Τί δήποτε και του Ναζηραιος ὤν, καὶ ὑπὸ
τὸν νόμον τελῶν, ἔφαγε τὰ ἐν τῷ τόμα.
τι τοῦ λέοντος, τι) και νεκροῦ ἄντος,
κατασκευαθέντα κηρία.
INTERR. ΧΧΙ.
Quomodo Simfon difolute et fagi
tiofe viuens, fpiritualem gra-
tiam eft affecutus ?
Perfpicuumn hinc eft, quod Do.
minus propter aliam difpen-
fandi rationem etiam indignis di
vinum domum impertiat. Hoe
etiam fignificauit in Euangelis
Saluator. a) Multi enim venient
in illo die, et dicent mihi: Do.*
mine, Domine, nonne * in tuo nu-
mine prophetauimus, et in tuo no-
mine multa praclara virtutis ope-
τα fecimus et dicam eis : Reces
dite a me qui operamini iniquita-
εἶπε .me qui oper
etiain hic fecit Dominus Deus.
tem, non noui quinam fitis. Hoe
Nam cum alienigenarum veller
frangere potentiam, per gratiam
fpiritualem ei donauit robur et
Propter hoc certe
vires.
con
ceflit etiam ei vt externi gene
ris duceret vxorem.
Et hoc quo
re
que docet hiftoria, dicens: b) Et
pater et mater eius nefciebant
quod efer a Domino, quod ves
vributionem ille quarerer ex alienis
mino, non diuinam fignificat actio
genis. Illud autem, Eft a Do-
nem, fed conceffionem.
INTERR. XXII
Quare cum effet Nafirans, et fiska
lege viueret, fauum comedit, qui
in ore leonis, et quidem mortui,
paratus fuerar. c)
Υ 2
Hoc
1) Variantes lectiones, quas ad reliqua libri Iudicum capita et ad librum
Ruth exhibemus, debentur ftudio DAV. HOESCHELII, qui fuis ad PHO-
TIVM Notis p. 53 fqq. proximas Sectiones e Cod. quodam bauarico inferuit.
2) Cod. bauar. ἐκδιαιτώμενος. 4) δείκνυσιν ὁ σωτήρ. Cod. bau. δεδήλωκε. 4) Φ
σὶν ἐλεύσονται. Cod. ἐροῦσί μοί φησιν, omiffo ἐλεύσονται. 5) καὶ ἐροῦσι μου
Def. 6) Κύριε οὐ. Cod. οὐκ ἐν, omiflo Κύριε. 7) ἀπ᾿ ἐμοῦ. Cod. eddit
πάντες, δ) οἶδα. Cod. addit ὑμᾶς. 9) Cod. αὐτός, quæ en ledio recepta 1. c.
10) Cod. Ναζιραίος. 11) καὶ νεκροῦ ὄντος. Def
n) Matth. 7, 22: 23.
Ik,
b) Iudje. 14, 4. €) 1b, verf. 9.
340
THEODORETI
B.
(
Η
Toc quoque fignificat vfum ha-
rum legum non omnibus es-
fe neceflarium. De nullo enim
ex iis, qui has leges eflent trans.
greff, fumtum eft fupplicium.
Si quispiam autem exiftimat hoc
feciffe Simfonem, vt qui non fue-
rit exactus et diligens legum ob-
et mortuus rurfus eft immun-
Δη
οι
Ο
ως
ηλοῖ καὶ τοῦτο τῶν τοιούτων νόμων
οὐ ι)πᾶσιν ἀναγκαίαν τὴν 2) χρεί
αν. οὐδεὶς γὰρ τῶν τὲς τοιούτες παραβε
ζηκότων νόμους εἰσεπράχθη δίκας. εἰ δέ
τις υπείληφε τοῦτο πεπραχέναι τὸν
Σαμψών, ὡς οὐκ ἀκριβῆ φύλακα τε νό
διψήσαντι νᾶμα δέδωκεν ὁ Θεὸς, τὸ κοῖ
μου γεγενημένον, σκοπησάτω πάλιν, ὡς
λον τῆς τοῦ ὄνου σιαγῶνος ἀναβλύσαι
κελεύσας. αὕτη δὲ κατὰ τὸν νόμον τρι
δε
πλῆς 3) μεταχεν ἀκαθαρσίας. καὶ γὰρ
4) ζῶν ὁ ὄνος ἀκάθαρτος, καὶ νεκρὸς πά
λιν ακάθαρτος, καὶ τὸ φονικὸν γενόμε
vov ὄργανον, καὶ χιλίους 5) κατακοντί
σαν τῶν ἀλλοφύλων, ἄλλην είχεν ακα
θαρσίαν. ἀλλ᾿ ὅμως ὁ τοῦ νόμου νομοθέτ
της ἐντεῦθεν αὐτῷ, καὶ οὐκ ἄλλοθεν,
ὃν
παρέχε τὴν τοῦ ὕδατος 6) χρείαν. ἀλλὰ
όν
τοῦτον τὸν ἀχείρωτον, τὸν αήττητον,
7) πάλαι τῶν ἀλλοφύλων ἔφριξαν μυριά
δες, εταιρικὸν ἐξηνδραπόδισε γύναιον.
τοσοῦτον χαλεπώτερος τῆς ἐν πολέμοις
παρατάξεως τῆς ἐπιθυμίας ὁ πόλεμος.
τὸν γὰρ οὕτω γενναίως ἠριςευκότα, καὶ
διὰ τῆς ὑπερφυοῦς ἀνδραγαθίας πολυ-
θρύλλητον γεγενημένον, δορυάλωτον ἀπέ-
φηνεν ἡ ἡδονή. αὕτη καὶ τῆς θείας τοῦ
τον ἐγύμνωσε χάριτος. ἐξηγέρθη γάρ φη
σι Σαμψὼν ἐκ τοῦ ὕπνου αὐτοῦ, καὶ εἶ
πεν' ἐξελεύσομαι, καὶ ποιήσω καθὼς ἀεὶ,
καὶ ἀποτινάξομαι καὶ αὐτὸς οὐκ ἔγνω
ὅτι ἀπέςη Κύριος ἀπ᾿ αὐτοῦ. οὐ παντε
λῶς δὲ αὐτὸν καταλέλοιπεν ὁ 8) φιλάν
θρωπος Θεός. ἀλλ᾿ ἰδὼν ἐπικερτομούμε
diit, et tantas vires ei fuppedi. νον, ώκτειρε καὶ εὐξαμένου 9) ἐπήκουσε,
tauit, vt et concuteret colu- καὶ τοσαύτην ἰχὺν ἐχορήγησεν, ὡς κλο-
mnas, quæ ferebant templum ido- νῆσαι τοὺς φέροντας κίονας τὸν τῶν εἰ
δώλων
feruator, rurfus confideret, quod
fitienti ei laticem dederit ex con-
caua afini maxilla fcaturire ius-
fun. Ipfa autem ex lege erat
immunda triplici ratione. Nam
et afinus viuus eft immundus,
dus: et quod cædis fuerat in-
ftrumentum, ac mille alienigenas
occiderat, aliam contraxerat im-
munditiam. Sed legislator ta-
men ex ea, et non aliunde, ei
præbuit vfum aquæ. Ceterum
hunc ipfum inuiftum et inexpu-
gnabilem, qui multis nuper alie.
nigenarum millibus erat formida-
bilis, in captiuitatem redegit me-
retrix muliercula: adeo bellica acie
eft grauius bellum cupiditatis.
Fum enim qui fe fortitume gene
Eum enim qui fe fortiffime gente
rat, et propter præclara et admi-
rabilia facinora celebrabatur lau-
dibus, captiuum fecit voluptas.
Ipfa enim eum diuina nudauit gra-
via. Excitatus eft enim, inquit, a)
Simfon e fomno fua, et dixit: Egre-
diar, et faciam ficut femper, et me
excutiam. Et ipfe nefciuit, quod
Dominus ab eo rece Jerit. Non eum
autem omnino reliquit benignus et
clemens Deus: fed cum eum vidis-
fet probris affectum et contumeliis,
mifertus eft, et precantem exau-
σε
i) πᾶσιν. Cod, bavaν. πᾶσαν. 2) χρείαν. Cod. χάριν. 3) Cod. μετέχεν. 4) ζῶν,
et poft pauca, και ἀκάθαρτος, defunt. . ς) Cod. κατακοντίσαι. 6) χρείαν.
Cod. χάριν. η) πάλαι. Cod. πολλαί. 8) φιλάνθρωπος. Cod. φιλοικτίρμων.
9) Cod. υπήκουσε.
a) Indic. 16, 20.
ΕΣ
QVEST. IN IVDIC. CAP. XV. XVII.
δώλων σηκόν, 1) συναπενεγκἂν δὲ τού-
τοις τὸν ὄροφον, καὶ τριχιλίους 2) ἄνδρας
συγχῶσαι, καὶ γυναικῶν 3) πολλαπλα
σίονα αριθμόν.
4) ΕΡΩΤ. κγ'.
Πόθεν ὁ Σαμψών τοσαύτας
ἀλώπεκας ήγρευσεν;
Os
ρος ες τας αυτοις πολλὰς ἀλώπε
και τρέφον· καὶ τοῦτο ἡ ἱςορία δι-
δάσκει. ἤρξατο γάρ φησιν ὁ ᾿Αμορραίος
τοῦ κατοικῶν ἐν τῷ ὄρει τοῦ μυρσινῶνος·
5) οὗ οἱ ἄρκοι, καὶ αἱ ἀλώπεκες.
ου οι
ΕΡΩΤ. κδ'.
Τί ἐςιν, ἐποίησε Μιχὰ Ἐφούδ
ου
και Θεραφίν ;
η
Περὶ τοῦ Ἐφουδ πολλάκις εἴρηκα, καὶ
ὅτι φασμα ἦν ἱερατικὸν, καὶ δι' αὖ-
τοῦ ὁ Θεὸς τὸ πρακτέον ἐδήλου. τὸ δὲ
Θεραφὶμ τοιουτότροπον τι ἦν εἰδώλοις,
ἀλλὰ οὐ τῷ Θεῷ ἀνακείμενον. τοῦτο γὰρ
καὶ ἐνταῦθα ἡ ἱςορία διδάσκει. ἐποίησε
γάρ φησι γλυπτὸν καὶ χωνευτόν, εἶτα
ἐπάγει καὶ ἐποίησε Μιχὰ Ἐφούδ καὶ
Θεραφίμ, καὶ ἔπλησε τὴν χειρα ἑνὸς
τῶν υἱῶν αὐτοῦ, καὶ ἐγένετο αὐτῷ εἰς
ἱερέα. τῆς δὲ Λευιτικῆς οὐκ ἦν οὗτος φυ-
λῆς, ἀλλὰ τῆς τοῦ Ἐφραίμ. ἐδίδαξε δὲ
καὶ τὴν αἰτίαν τῆς παρανομίας. ἐν ταῖς
ἡμέραις γάρ φησιν ἐκείναις οὐκ ἦν βασι-
λεὺς ἐν Ἰσραήλ' ἀνὴς ἕκαςος τὸ 6) ἀρε-
τὸν ἐν ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ ἐποίει τοσού.
της πρόξενος βλάβης ἡ ἀναρχία.
εν
341
lorum, et telum * fimul cum eis
deiiceret, ac tria virorum millia
m obrueret, et longe maiorema
numerum mulierum.
INTERR. XXIII.
Vndenam Simfon tot venatus
eft vulpes ?
Etamtuus: 2 hoc
mons apud eos, qui ale-
docet hiftoria. Capit enim, in-
quit, a) Amorrhaus babitare in
monte myrteti, vbi Junt vrfi et
vulpes.
INTERR. XXIV.
Quid eft, Fecit Micha Ephod
et Theraphim? b)
Epbod fupe diximus, quod
De
fuerit veftis facerdotalis, et
per eam fignificauerit Deus quid
effer agendum. Theraphim au-
tem tale quidpiam erant,
catum idolis, non Deo.
non Deo,
dedi-
Hoc
enim hic etiam docet hiftoria,
Fecit enim, inquit, c) Sculptile et
conflatile. Deinde fubiungit: Et
fecit Micha Ephod et Theraphim,
et impleuit cuius filiorum fuorum
manum, et factus eft ei facerdos.
Non erat autem hic ex tribu le-
vitica, fed ex mibu Ephraim.
Docuit etiam caufam, cur legem
eft transgrefius.
In illis enim,
inquit, a) diebus non erat rex in
Irael: vnusquisque faciebat gra-
tum in oculis fuis. Tam multa
rum in oculis fuis.
mala conciliat nullum habere re-
&torem aut magiftratum.
X 3
INTERR.
1) Cod. bau. συγκατενεγκεῖν. 2) ἄνδρας συγχῶσαι. Cod. συνέχωσε, ita vt defit
ἄνδρας. 3) πολλαπλασίονα. Cod. πολυπλάσιον. 4) Hac, et tres proxima Quæ
fiones, abfuerunt a Cod. bauarico, quo HOESCHELI vs vfus eft. 5) οὗ
ἀλώπεκες. Hæc vnde in græcam verfionem irrepferint, incertum eft; in Tex-
tu hebr. Iud. I, 35. tale quicquam non exftat. Putauerim, nomen vrbis
Dye ab Interpretibus gracis cum
, duplex autem Præfi-
xum (fcribitur enim l. c. m) cum voce
7 permutatum fuiffe.
Hanc coniecturam tuetur Codex alex, a quo nomen huius vrbis abeft, quod
in reliquis Codd. fcribi fale Θαλαβίν. 6) αρεσόν. Hanc leftionem omifit
BOSIVS in Notis ad 1. c.
1
a) Iud. 1, 35. b) Ib. c. 17, 5. c) Ibid. d) Ib. verf. 6.
342
B. THEODORETI
INTERR. XXV.
Que deinceps fequuntur, magnam ha-
bent dubitationem Erat enim, in-
guit, a) adolefcens de Betblem de
aribu Iuda, ex cognatione Iuda,
eratque ipfe Leuita, et habitabat ibi.
Si enim Leuita, quomodo ex
cognatione Iuda?
Tribu
ribum Iuda Bethleem nomina- .
vit; vt autem arbitror, etiam
cognationem Iudæ vicum ipfum
appellauit. Diximus autem, quod
facerdotibus et Leuitis propriam
fortem Deus non attribuerit: fed
eos difperferit per amnes tribus,
vt omnes haberent magiftros pieta-
tis. ifte ergo, cum effet Leuita,
habitabat in Bethleem, quæ erat ex
tribu et cognatione Iudz. Si quis
autem exiftimat coactam effe hanc
interpretationem, recordetur eo-
rum quæ iam a nobis difta funt:
quod nempe inter fe commiftæ fue-
rint duæ tribus, regia et facerdota.
lis. Eft ergo probabile, hunc fuis.
fe quidem Leuitam ex patre, ma-
* trem autem habuiffe * ex tribu Iu-
da. Ceterum viri huius multiplex
fuit legis transgreflio. Nam pri-
mum quidem cum Deus fixiffet ta-
bernaculum in Silo, in alio loco
contra legem fungebatur fuo mu-
mere. Deinde manufactis idolis (hoc
enim fignificat fculptile et conflatile)
offerebat facrificia, Praterea in
alio quoque aufus eft legem trans-
gredi. Lex enim prohibuit Leui-
zis, ne facerdotali fungerentur mu-
nere, fed iuffit eos miniftrare facer-
doribus. Et hanc ergo legem eft
transgreffus, cum aufus fit fungi
facerdotio. Fuit etiam ingratus in
eum qui obfequium præftiterat:
mam fraudis acceptis inftrumentis,
fecutus eft eos qui erant ex tribu
Dan, et fuit conciliator erroris in
adorandis idolis. b)
ΕΡΩΤ. κέ.
Τὰ ἑξῆς πολλὴν ἔχει ἀμφιβολίαν, ἦν
γάς φησι παιδάριον ἐκ Βηθλεὲμ δήμου
Ἰούδα, ἐκ συγγενείας Ιούδα, καὶ αὐτὸς
Λευΐτης, καὶ αὐτὸς παρώκει ἐκεῖ. εἰ
γὰς Λευΐτης, πῶς ἐκ συγγενείας
Ἰούδα ;
ῆμον Ἰούδα τὴν Βηθλεὲμ ὠνόμασεν.
ὡς δὲ νομίζω, καὶ συγγένειαν Ἰούδα
τὴν αὐτὴν προσηγόρευσε κώμην. Ι)ειρή
καμεν δὲ ὡς τοῖς ἱερεῦσι καὶ Λευίταις ἴδιον
κλῆρον οὐκ ἀφώρισεν ὁ Θεὸς, ἀλλ᾽ ἐν α
πάσαις αὐτοὺς διέσπειρε ταῖς φυλαίς,
ν' ἔχωσιν ἅπαντες τῆς εὐσεβείας διδα
σκάλους. τοιγάρτον καὶ οὗτος Λευίτης
ὢν ᾤκει τὴν Βηθλεέμ, οὖσαν τοῦ δήμου
καὶ τῆς συγγενείας Ἰούδα. εἰ δέ τις βε
βιασμένην ταύτην ὑπείληφε τὴν ἑρμη
νείαν, αναμνηθήτω τῶν ἤδη παρ' ἡμῶν
ειρημένων, ὡς ἐπεμίγησαν ἀλλήλαις αἱ
δύο φυλαί, ὅτε βασιλικὴ, καὶ ἡ ἱερατική.
εἰκὸς δὲ τοῦτον Λευΐτην μὲν εἶναι πατρό
θεν, μητέρα δὲ ἐκ τῆς Ἰούδα ἐχηκέναι
φυλῆς. πολλὴ μέντοι τοῦ ἀνδρὸς ἡ πα
φανομία. πρῶτον μὲν γὰς τοῦ Θεοῦ τὴν
σκηνὴν ἐν τῇ Σιλωμ πήξαντος, ἐν ἑτέρῳ
παρὰ τὸν θεῖον νόμον ἐλειτούργει χω
ρίῳ. ἔπειτα χειροποιήτοις εἰδώλοις το
τὸ γὰρ δηλοῖ τὸ γλυπῖὸν καὶ τὸ χωνευ
τόν τὰς θυσίας προσέφερε, πρὸς δὲ τα
τοις καὶ ἄλλην ἐτόλμα παράβασιν. ἱερᾶ
αν γὰρ τοὺς Λευίτας ὁ νόμος ἐκώλυε˙
τοῖς δὲ ἱερεῦσιν ἐκέλευε λειτουργείν. τοι
γαροῦν καὶ τοῦτον παρέβη τὸν νόμον ἱερα
τεύσαι τολμήσας. ἀχάριτος δὲ καὶ περὶ
τὸν το θεραπευκότα γεγένηται λαβων
γὰς τῆς ἀπάτης τὰ ὄργανα, τοῖς ἐκ τῆς
Δεν φυλῆς ἠκολούθησε, καὶ τῆς περὶ τὰ
έδωλα πλάνης ἐγένετο πρόξενος.
1
1
η) εἰρήκαμεν δὲ κ. τ. λ. Conf. p. 315. Quæft. r9.
4) Iudic. 17, 7. b) Ib. c. 18, 20 fqq.
.
Ο
εν
ΕΡΩΤ
QVEST. IN IVDIC. CAP. XVIII.
343
}
υπο
ΕΡΩΤ. κς'.
Τί ἐςιν, ἐν κοιλάδι ἢ ἦν τοῦ οἴκου
160
Ο
1) Ρηχάζ;
Πας ἐκείνην, ὡς εἰκὸς, τὴν πόλιν ᾤκη.
σεν ὁ Ρηχάς. αὕτη δὲ πάλαι μεν
Λαϊσὰ προσηγόρευται, πολιορκηθεῖσα δὲ
ὑπὸ τούτων μετεκλήθη Δάν˙ νῦν δὲ Πα-
νεας ὀνομάζεται. ἐνταῦθα μέντοι τ δε
τοῦ Λευίτου τὸ γένος σαφῶς μεμαθήκα.
μεν. Ἰωνάθαν γάρ φησιν 2) υἱὸς Μανασ
σῆ, υἱοῦ Γηρσώμ, υἱοῦ Μωσῆ, αὐτὸς καὶ
οἱ υἱοὶ αὐτοῦ, ἦσαν ἱερῶς τῇ φυλῆ Δαν,
ἕως τῆς μετοικεσίας τῆς γῆς, καὶ ἔτα.
ξεν αὐτοῖς τὸ γλυπτὸν Μιχα, ὃ ἐποίησε,
πάσας τὰς ἡμέρας, ὅτας ἦν ὁ οἶκος του
Θεοῦ ἐν Σιλώμ, παρανόμως τοιγαροῦν ἱε-
ράτευον, οὐ μόνον εἰδώλοις λατρεύοντες,
ού
ἀλλὰ καὶ ἱερατικὸν ἔργον τολμῶνες πλη-
ροῦν. Λευίται γὰρ ἦσαν, οὐχ ἱερεῖς, μό-
νον γὰρ τοῦ Ααρὼν τὸ γένος ἱερατεύειν
ὁ δεσπότης Θεὸς διηγόρευσε. και νομίζω
διὰ τὸ ἀλλόφυλον ἀγαγέθαι γυναίκα
τὸν νομοθέτην, τοὺς ἐκ τούτου φύντας
τοῖς Λευίταις συνταχθῆναι, καὶ οὐ τοῖς
ἱερεῦσι προσέταξεν ἵνα μὴ τὸ ἱερατικὸν
αξίωμα καθυβρίζηται ὀνειδιζόμενον τὴν
συγγένειαν. εἰ γὰρ ἀδελφὸς καὶ ἀδελφὴ
ταύτην τῷ νομοθέτη τὴν λοιδορίαν ἐπή.
νεγκαν, τί οὐκ ἂν ἐτόλμησαν οἱ περὶ τὸ
κασιάζειν καὶ τυραννεῖν προχειρότεροι;
οἱ γὰρ κατὰ τοῦ Ααρών θρασυνόμενοι,
ὃς κόρην έγημεν ἐκ τῆς βασιλικῆς βεβλα-
ζηκυῖαν φυλῆς, τί οὐκ ἂν ἔδρασαν κατά
τῶν Μωση παίδων, ὃς Μαδιηγαίου και
εἰδώλων ἱερέως ἤγαγε θυγατέρα;
اد
ار
INTERR. XXVI.
Quid eft, Ipfa erat in valle
domus Rechab. π.)
Apud illam vrbem, vt eft veri-
fimile, habitauit Rechab.
Ipfa autem olim quidem Laifa eft
appellata : ab his autem expugnata,
nomine mutato, dicta eit Dan:
Atque hic quidem huius Leuitæ
genus aperte didicimus. Ionathan
enim, inquit, t) filius Manage,
filii Gerfom, filii Mofis. Ipfe et
fili eius erant facerdotes tribus Dan,
vsque ad transmigrationem terra.
Εt confiruit eis Micha fculptile
quod fecit, omnibus diebus quibus
domus Dei erat in Silo. Præter le-
gem ergo facrificabant, non folum
colentes idola, fed etiam audentes
fungi munere facerdotali; erant.
enim Leuita, non facerdotes: So
lius enim Aaronis genus iuffit Deus
facrificare. Exiftimo autem, pro-
pterea quod legislator vxorem du-
xerat alienigenam, eos qui ex ipfo
nati erant iuffiffe referri in nume
rum Leuitarum, non facerdotum,
ne contumelia aficeretur dignitas
facerdotalis, fi exprobraretur co-
gnatio. Si enim frater et foror le-
gislatori hoc conuitium intulerunt,
quid non aufi effent qui propen-
fiores erant ad feditionem et ty-
rannidem ? Qui enim aduerfus Aa-
ronem fuerunt infolentes, qui puel
lam duxit vxorem ortam ex tribu
regia, c) quid non feciffent aduerfus
Miaianita et facerdotis idolorum.
flios Monis, qui duxerat filiama
nunc autem appellatur Paneas.
Υ 4
INTERR.
1) Ρηχάς. Hac lectio proxime accedit ad eam quam Cod. oxon. 1. c. habet. 2) υἱός
Μωση. Nullus Interpretum græcorum, quantum fcimus, Mofis h. 1.
meminit. Bosis autem hoc Scholion ad l. c. attulit: Ιωνάθαν φησί, υἱὸς
Μανασσή, υἱὸν Ρηχὰς υἱοῦ Μωση.
6) Iud. 18, 28. 1) Ibid. verf. 30. 31. 6) Ex. 6. 29.
344
B. THEODORETI
* INTERR. XXVII.
ΕΡΩΤ. κζ'.
Ouamnam ob caufam zelo motus If. Τί δήποτε ζήλῳ κινηθεὶς ὁ Ἰσραὴλ τῆς
rael, cum pietatem prætuliffet
cognationi, fuit fupe-
ratus? a)
Q
uoniam fimilibus vfi erant
iniquitatibus, et aliorum
quidem videbant libidines et fla-
gitia, fua autem non adfpiciebant.
συγγενείας τὴν εὐσέβειαν προτι
Ό
μήσας ήτήθη;
Ο
ο
اد
τι ταῖς ὁμοίαις παρανομίαις ἐκέ
χρηντο, καὶ τὰς μὲν τῶν ἄλλων
ἀκολασίας ἑώρων, παρεώρων͵ δὲ τὰς οἰ
κείας. τοῦτο καὶ ὁ θεῖος ἀπόςολος ἔφη.
Hoc etiam dicebat diuinus Apo- ἐν ᾧ 1)γὰρ κρίνεις τὸν ἕτερον, σεαυτὸν
ftolus:b) In quo enim iudicas κατακρίνεις· τὰ γὰρ αὐτὰ πράτθεις ὁ
alterum, reipfum condemnas: eadem κρίνων. καὶ πάλιν˙ λογίζη δὲ τοῦτο, ὦ
enim agis qui iudicas. Εtrurfus:c) ἄνθρωπε, ὁ κρίνων τοὺς τὰ τοιαῦτα
Exifimas autem hoc, o homo, qui πράτοντας, καὶ ποιῶν αὐτὰ, ὅτι ἐκφεύ-
judicas eos qui talia agunt, et facis
en, fore ut efugias iudicium Dei? ξη τὸ κρῖμα τοῦ Θεοῦ, ἢ τοῦ πλούτου
An diuitias bonitatis eius, et pa- τῆς χρηςότητος αὐτοῦ, καὶ τῆς ἀνοχῆς,
rientia er longanimitatis contemnis ? καὶ τῆς μακροθυμίας καταφρονεῖς, α
Ignoras, benignitate Dei ad pu- γνοῶν ὅτι τὸ χρησὸν τοῦ Θεοῦ εἰς μετά
mitentiam re adduci? Secundum au- νοιάν σε άγει, κατὰ δὲ τὴν σκληρότητα
ritiam tuam autem, et impœnitens
cor, inftar thefauri ribi recondis σου, καὶ ἀμετανόητον καρδίαν, θησαυρί
aram in die ira et reuelationis ζεις σεαυτῷ ὀργὴν ἐν ἡμέρᾳ ὀργῆς καὶ
iufi iudicii Dei, qui reddet vni. ἀποκαλύψεως, καὶ δικαιοκρισίας Θεοῦ,
euique fecundum opera eius. Hoc ὃς ἀποδώσει ἑκάςω κατὰ τὰ ἔργα αὐτῇ.
et iftis accidit. Iufta enim ira τοῦτο καὶ οὗτοι πεπόνθασι. 2) δικαίῳ
mori aduerfus eos, qui fe fcele γὰς χρησάμενοι κατὰ τῶν ἐν 3) τῇ Γα-
rate gefferunt in Gabaon, arma-
verunt quadringenta milia ho- βαων 4) παρανομησάντων θυμῷ, τὰς τε
minum. Deus autem volens eos τρακοσίας ἐξώπλισαν χιλιάδας. παιδεῦ
caftigare, vt qui agerent fimilia, σαι δὲ αὐτοὺς βουληθεὶς ὁ Θεὸς, ὡς τὰ
et in aliis quidem malum cer- ὅμοια δρῶντας, καὶ ἐν ἄλλοις μὲν τὸ καὶ
merent, in feipfis hoc nollent fa- κόν θεωροῦντας, ἐν ἑαυτοῖς δὲ τοῦτο ποι-
cere, permifit vt femel et bis
fuperarentur, et multa ex iis εῖν οὐκ ἐθέλοντας καὶ ἅπαξ καὶ δὶς συν-
millia interficerentur. Poftquam εχώρησεν ἡτληθῆναι,5) καὶ πολλὰς αὐτῶν
autem vidit eos et difciplinam χιλιάδας ἀναιρεθῆναι. ἐπειδὴ δὲ εἶδε καὶ
accepiffe, lamentarique, et mul- τὴν παιδείαν 6) δεξαμένους καὶ ποτνιω-
zas fundere lacrymas, adiuuit eo-
rum animi alacritatem, iniquam. μένους, καὶ πολλὰ προχέοντας δάκρυα,
rum animi alacritatem, iniquam συνήργησε τη προθυμία, καὶ τὴν παρά
que et fceleratam tribum perdi-
alit penitus, præter admodum
paucos. Libidinofis enim illis
grant peiores qui pro eis decer-
εν
τα
νομον φυλὴν ἄρδην απώλεσε, πλὴν ὀλί
γων αγαν εὐαριθμήτων. καὶ γὰρ τῶν α
κολάζων χείρους οἱ ἐκείνων προκινδυνεύ
σαντες.
1) γάρ. Cod. bauar. HOESCHELII addit φησίν. 2) Cod. δικαίως. 3) τῇ Γαβαών. Cod.
Γαβαά, quod melius. 4) Cod. παραγενομηκότων. 5) καὶ ἀναιρεθῆναι. Def. 6) δεν
ξαμένους. Cod. addit, καὶ τῷ θυμῷ κεχρημένους καὶ ὀλοφυρομένους.
a) lud. 20, 21. 25.
* Rom.2, 1. c) Ib. verf. 3 - 6.
I
QVÆST. IN IVDIC.
XX. XXI. 345
CAP.
μως
ο
ου
σαντες. ἐξαιτούντων γὰρ τῶν ὁμοφύ
λων τὲς τὴν παρανομίαν τελολμηκότας,
οὐ μόνον οὐκ ἐξέδοσαν, ἀλλὰ καὶ προθύ
αὐτῶν 1) ὑπερήσπισαν. οὗ δὴ χάριν
κοινὸν ὑπέμειναν ὄλεθρον. οἶμαι δὲ τοῦτον
τὸν πόλεμον πρὸ τῶν ἄλλων γεγενῆθαι
πολέμων, οὐ μετὰ πολὺν χρόνον τῆς Ἰη-
σου 2) τελευτῆς. Φινεές γάρ φησιν υἱὸς
σοῦ
Ἐλεάζας, υἱοῦ Λαρὼν τοῦ ἱερέως, παρεί-
ςήκει ἐνώπιον τῆς κιβωτοῦ ἐν τοῖς ἡμέ-
ραις ἐκείναις. ὁ δὲ Ἐλεάζας εὐθὺς μετά
τὸν Ἰησοῦν τὸ τέλος τῆς ζωῆς ἐδέξατο.
διεδέξατο δὲ τὴν ἱερωσύνην ὁ Φινεές. και
τοῦτο ἡμᾶς ἐδίδαξε τὸ τέλος τῆς Ἰησοῦ
Ναυῆ συγγραφῆς. οἶμαι τοίνυν τήνδε
τὴν ἱςορίαν συγγεγραφηκότα οὐχ ὡς
ἔτυχε τάξαι τελευταία τὰ πρῶτα γε-
γενημένα. ἠβουλήθη γὰρ τὰς τῶν Κρι-
τῶν ἡμῖν πρότερον διαδοχὰς ἐπιδεῖξαι,
καὶ τὶς πρῶτος, τίς δεύτερος, τίς τρίτος
ἡγήσατο· εἶθ᾽ οὕτω τὰ δύο ταῦτα διη-
γήματα είναι τό, τε κατὰ Μιχαν, και
τὴν Λαϊσαν, καὶ τὸ κατὰ τὸ γύναιον, ὅπερ
ἡ μανικὴ τῶν ἀκολάζων ἀνεῖλε λαγνεία.
ΕΡΩΤ. κή.
τα
τα
ως
Τί δήποτε προσέταξαν οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ
τοῖς διακοσίοις τοῖς ἐκ τοῦ Βενιαμὶν, ἐκ
τῶν ἐν Σιλωμ χορευουσῶν παρθέ
εν
νων ἁρπάσαι τὲ καὶ γῆμαι;
A Αἱ τῆς φυλῆς αὐτῶν γυναίκες ἅπα
σαι κατεσφάγησαν. αὐτοὶ δὲ όμω-
μόκεισαν μὴ κατεγγυῆσαι αὐτοῖς τὰς
ἑαυτῶν θυγατέρας. ἵνα τοίνυν μὴ βια-
θέντες ὑπὸ τῆς ἀνάγκης αλλοφύλους
γυναίκας ἀγάγωνται, πόρον εὗρον ἐν ἀ-
πόροις, καὶ τὴν ἁρπαγὴν ἐπενόησαν.
tarant.
Nam cum pofcerent con-
tibules, eos qui fcelus admife-
rant,
non folum non tradide-
runt, fed etiam prompto animo
eos defenderunt. Quam ob cau-
fam fubierunt commune exitium.
Exiftimo autem hoc bellum ge-
ftum effe ante alia bella, non
longo tempore poft mortem Io-
fuæ. Phineas enim, inquit, a) fi-
lius Eleazaris, filii Aaronis facer
dotis, naftitit ante arcam in die-
bus illis Eleazar autem ftatim
poft Iofuam mortuus eft : facer-
Tdque nos docuit finis libri Io-
fua filii Naue
i dotio autem
fucceffit Phineas,
Arbitror ergo
eum qui hanc confcripfit hifto-
riam, non temere pofuiffe vlti-
ma quæ prima facta funt. Vo-
fucceffiones Iudicum, et quis fue-
luit enim nobis prius oftendere
rit primus, quis fecundus, quis
tertius, et deinde has duas po-
nere narrationes, nempe de Mi-
cha, et * Laifa, et de hac mulier. *
cula, quam interemit infana li-
bidinoforum petulantia.
INTERR. XXVIII.
Cur iuferunt filii Ifrael ducentis
qui eram ex tribu Beniamin, vt ra-
perent ex virginibus quæ choros du-
cebant in Silo, et uxores
ducerent? b)
Omnes
mnes ex tribu ipforum mulie-
interfectæ fuerant. Illi
autem iurarant fe non defponfu-
ros eis fuas filias. Ne ergo coafti
nigenas, in re dubia exitum in-
venerunt, et raptum excogita-
a neceffitate vxores ducerent alie-
runt.
Y 5
ΕΙΣ
1) Cod. bauar. υποήσπισαν. 2) τελευτής. In Cod. prem. Ἰησοῦ. Quæ reliqua
funt, vna cum Interr. 28. aberant a Codice HOESCHELII
«) Iudic. 20, 28.; b) Ib. c. 21, 20 fqq.
346
B. THEODORETI
}
ΕΙΣ
IN
Τ Η Ν Ρ Ο Υ Θ.
RVT H.
EN EEN EE (EED EAT NEED THEI> TEEN THE C
INTERR. I.
Cur fcripta eft de Ruth
hiftoria ?
P
rimum propter Chriftum
Dominum. Ex ea enim
ortus eft fecundum car-
nem. Et ideo diuinus
quoque Matthæus confcribens ge-
nealogiam, virtute quidem inf.
gnes ac celebres prætermifit mu-
lieres, Saram, et Rebeccain, et
alias: Thamar autem et Rahab
meminit, a) et Ruth, et vxoris
Vriz, docens quod propter omnes
homines vnigenitus Dei filius ho-
mo factus fit, tum Iudzos, tum
tum peccatores,
tum iuftos. Nam Ruth quidem
alias gentes,
Π
ΕΡΩΤ. ά.
Επ
Τί δήποτε τὸ κατὰ τὴν Ῥουθ
συνεγράφη διήγημα;
ρῶτον 1) μὲν διὰ τὸν δεσπότην Χρι.
σόν. ἐξ αὐτῆς γὰρ κατὰ σάρ
και 2) βεβλάςηκε. διὸ δὴ καὶ ὁ
3) θειος Ματθαιος τὴν γενεαλογίαν συγο
γράφων, τὰς μὲν ἐπ᾿ ἀρετῆ πολυθρυλ
λήτους γυναίκας κατέλιπε, τὴν Σάρξαν,
καὶ τὴν Ῥεβέκκαν, καὶ τὰς ἄλλας τῆς
δέ γε Θάμαρ ἐμνημόνευσε, καὶ τῆς Ῥαάβ,
και της Ρούθ καὶ μέντοι καὶ τῆς τοῦ
Ουρίου, διδάσκων ὡς πάντων ἀνθρώπων
χάριν ὁ τοῦ Θεοῦ μονογενής 4) υἱὸς ἔνην
θρώπησε, καὶ Ἰουδαίων, καὶ τῶν ἄλλων
ἐθνῶν, 5) ἁμαρτωλῶν καὶ 6) δικαίων, ἡ
nefarie fuit coniun&ta regi. Rahab μὲν γὰρ Ρουθ Μωαβίτις, ἡ δέ γε 7) Βερ-
autem erat meretrix: fed per f. σαβεὲ παρανόμως συνήφθη τῷ βασιλε
dem eft confecuta falutem, fic πόρνη 8) δὲ καὶ ἡ Ραάβ, ἀλλὰ διὰ πίςεως
quoque Thamar eadem illuftrata τῆς σωτηρίας τετύχηκε καὶ ἡ Θάμας
eft. Non enim propter intem: δὲ ταύτη λαμπρύνεται. οὐ γὰρ ἀκολα
perantiam confuetudinem habuit
cum focero: fed videns eum nol. σίας ἕνεκα τῷ κηδεςἢ κεκοινώνηκεν· ἀλλ᾽
le fibi flium coniungere, fuffu ὁρῶσα μὴ βουλόμενον αὐτῇ συνάψαι τὸν
rata eft concubitum, vt produ- παίδα, 9) ἔκλεψε την γεωργίαν, ἵνα
ceret benedi&tionem. Itaque poft βλαςήση τὴν εὐλογίαν. αὐτίκα γοῦν
hanc progeniem, aliam non ac- μετὰ τοῦτον τὸν σπόρον ἄλλον οὐκ ἐδέ
cepit, fed abftinuit matrimonio. 'ξατο σπόρον, ἀλλὰ τὴν ἀγαμίαν ἠγάπη
Videre autem poteft quisquis,
quomodo Ruth propter pietatem σεν. ἴδοι δ᾽ ἄν τις καὶ τὴν Ῥουθ, διὰ τὴν
fc religionem parentes quidem εὐσέβειαν, τοὺς μὲν γεγεννηκότας κατα
* reliquerit, focrum autem * fecuta λιποῦσαν, ἀκολουθήσασαν δὲ τῇ πενθε
erat Moabitis. Berfabee autem
f-
اد
ή
ω
τη
ρα.
γ) μέν, Abeft a Cod. HOESCHELII. 2) Cod. εβλάτησε. 3) Cod. θειότατος.
4) υἱός, Def. 5) ἁμαρτωλῶν. Cod. præm. καί. 6) δικαίων. In Cod. fequitur:
ý
C
ἡ μὲν Θάμαρ καὶ ἡ Ῥαάβ καὶ ἡ Ῥούθ αλλόφυλοι Χαναναίαι γὰρ ἡ Θάμαρ καὶ ἡ
Ῥαάβ. ἡ δὲ Ρούθ κ. τ. λ. η) Cod. Βηρσαβεέ. Ita in Cod. alex. nomen Bath
febæ exprimitur 2 Reg. c. 1. 8) δέ. Def. 9) Cod. διέκλεψε.
4) Matth. 1, 6.6.
7)
QVÆST. IN RVTH. CAP. I. II.
347
ανα
رد
ου
ο
Ο
fit. Dixit enim Ruth: «) Ab/it
vt te relinquam, aut poft te ves
vertar: quocumque enim perrexe
τις, pergam, et vbi morata fue
ris, morabor; populus tuus, po-
pulus metus, vbicumque mortua fue
mihi faciat Dominus, et huc ad
της, moriar, er ibi fepeliar. Hat
dat
ง
et cur me,
beo filios in utero meo,
cum venietis? Num amplius ha-
vt viros
riam filios, num eos exfpectabitis
τα. επε γάρ φησιν ἡ Ρουθ. 1) μή μοι γέ-
νοιτο τοῦ καταλιπῶν σε, ἢ τοῦ ἀποςρέ-
ψαι πιθέν σου, ὅτι οὗ ἐὰν πορευθῆς συ,
2) πορεύσομαι καὶ οὗ ἐὰν αὐλιπῆς αὐ
λιθήσομαι ἐκεῖ ὅτι ὁ λαός σε λαός με.
και 3) οὗ ἂν ἀποθάνης, ἀποθανοῦμαι, καὶ
ἐκεῖ ταφήσομαι. 4) τάδε ποιήσαι μοι
Κύριος, καὶ τάδε προθείη, ὅτι ὁ θάνατος
διατελᾶ ἀνὰ μέσον ἐμοῦ καὶ σοῦ. καὶ feparauerit. Et hoc dixit a fo-
nifi fola mors nie et te
ταῦτα εἴρηκε πολλάκις ὑπὸ τῆς κηδε‐ cru fape rogata, vt rediret ad
τρίας παρακληθείσα πρὸς τοὺς γεγεννη-. parentes. Reuertimini enim, di-
κότας ἐπανελθεῖν. 5) αποςράφητε γὰρ cebat, b) filia mea,
ἔφη θυγατέρες μου καὶ ἵνα τι πορεύεσθε
μετ᾿ ἐμοῦ; μὴ ἔτι μοι υἱοὶ ἐν τῇ κοιλίᾳ μ8,
καὶ ἔσονται ὑμῖν εἰς ἄνδρας; αποςράφη,
τε δὴ θυγατέρες με, ὅτι γεγήρακα, το
μὴ εἶναι ἀνδρὶ, καὶ ὅτι εἶπον οὐκέτι μοι
υπόςασις τοῦ γενέσθαι με ανδρι και τέ
ξομαι υἱοὺς, μὴ αὐτοὺς προσδέξεσθε ἕως
μή
οὗ ἀνδρυνθῶσιν, ἢ αὐτοῖς καταχεθήσε-
σε τὸ μὴ γενέθαι ἀνδρί; μὴ δὴ θυγατέ.
ρες με, ὅτι ἐπικράνθη μοι ὑπὲρ ὑμᾶς,
ὅτι ἐξῆλθεν ἐν ἐμοὶ χεὶς Κυρίε. ἔτε, φησὶν,
ἐγκύμων εἰμὶ, ἵνα τοῖς ὑπ' ἐμοῦ τεχθη-
σομένοις αναμείνητε συναφῆναι, έτε αν-
δρί με γήμαθαι δυνατὸν διὰ τὸ γῆρας
ἵνα προσμένητε με τὸν γάμον, καὶ τὴν
παιδοποιίαν, καὶ τὴν ἐκείνων ανατροφήν.
ἐγὼ γὰρ θεήλατον ἐδεξάμην πληγήν. ἔδει
μὲν οὖν καὶ διὰ τὸν Δεσπότην ἀνάγρα-
τον γενέθαι τῆς Ῥοὺθ τὸ διήγημα ἱκα-
νὴ δὲ ὅμως καὶ αὐτὴ κατ' αὐτὴν ἡ ἱςορία
πᾶσαν προσενεγκεν ὠφέλειαν τοῖς τὰ
τοιαῦτα κερδαίνειν ἐπιςαμένοις. διδάσκει
6) γὰρ ἡμᾶς καὶ τῆς Νοεμὶν τὰς χαλε-
πάς συμφορὰς, καὶ τὴν ἐπαινετὴν καρ-
τερίαν, καὶ τῶν νυμφῶν τήν τε σωφροσύ.
μαλ
او
Το
ท
α
ex me fperare poffitis ? Reuerti
mini flia mea. Iam enim fene-
Eture confecta fum, nec apta vine
culo coniugali: et ficut dixi, non
iam poffum concipere. Et fi pa-
donec viri euadant, et ob eos de
tinebimini ne viro nubatis ? Ne-
quaquam filia med. Acerbius
enim cruciata fum quam vos
quoniam egreffa eft erga me ma-
tum prægnans, vt exfpectetis con-
nus Domini. Neque, inquit
iungi iis quos paritura fm, ne-
que poffum viro nubere propter
fenium, vt exfpefteris ineas nu-
ptias, et filiorum procreationem,
>
et illorum educationem: ego enim
a Deo immiffam accepi plagam.
oportebat igitur etiam propter
Dominum fcripto tradi narratio-
nem de Ruth: et tamen idonea
eft ipfa quoque hiftoria, vt
omnem afferat vtilitatem iis qui
talia fciunt lucrifacere.
Nos
enim docet et Noëma graues
calamitates, et laudabilem con-
ftantiam, et muruum temperar
tiam
1) μήτοῦ. Lelio Cod. oxon. 1. c. pro μὴ ἀπάντησαί μοι τοῦ κ. λ. 2) πορεύστε
αὐλιθῇς, et deinde κg), defunt. 3) οὗ ἂν ἀποθάνῃς. Cod. οὗ ἐὰν
4) τάδε και ἐδεξάμην πληγήν. Codex, his omniflis, habet, καὶ τὰ ἑξῆς. ε) αποτε
τράφητε. Recepta lectio 1. c. eft επιστράφητε. 6) γάρ. Def
a) Ruth 1, 16. 17. , b) Ibid. verf. 11 - 13.
348
B. THEODORETI
tiam, amoremque in focrum, et
præcipue ipfius Ruth, quæ mu-
lierem fenio confectam et pau-
pertate laborantem prætulit pa-
rentibus, propter animi pietatem,
et coniugis memoriam. Nos au-
tem Boozi quoque virtutem edo
cuit. Ruth enim non folum fru-
tuum per liberalitatem eius par-
ticeps facta eft, fed etiam ver-
bis confolatus eft eam. Ne va
elas, inquit, a) o filia in alterum
agrum ad colligendum. Sed hic
coniungere cum puellis meis. Cum
bibere cum mefforibus, fubium.
xit, b) Nuntiata funt mihi omnia
quæ feceris focrui tuæ poft mor-
rem viri tui: et quomodo relique.
vis patrem tuum et matrem tuam,
et terram in qua nata es, et
weneris ad populum quem antea
nefciebas. Reddar tibi Dominus
pro opere tuo, et fat merces tua
plena a Domino Deo Ifrael, ad
quem venifti, vt confideres fub alis
Finem autem confecuta eft
benedictio. Recepit enim ple
nama mercedem a Domino, vt
quæ fuerit progenitrix benedi-
étionis gentium. Non folum
autem eam cibo impertit, fed
ipfe quoque fuit fui ofici ad-
minifter: vt qui non alii iuffe-
rit miniftrare, fed ipfe paraue-
ait farinas, et panes admodum li.
beraliter attulerit. Satiata enim,
quod fupererat tulit ad focrum.
At focrus grati animi memor
abfentem benefactorem remune-
Φίλες
autem eam iuffiffet comedere et
eius.
*
rata eft benedictione.
enim, Sic benediatus qui agno-
vit te, quoniam fatiauit animam
inanem, ficut fecit per id quod
νην, καὶ τὴν περὶ τὴν πενθερὰν φιλοσο
γίαν καὶ διαφερόντως τῆς Ρουθ, ἢ γε
γηρακυίαν γυναῖκα καὶ 1) πεπονημένην
τῶν γεγεννηκότων προτίμησε διὰ τὴν τῆς
γνώμης εὐσέβειαν, καὶ τὴν τὸ ὁμοζύγου
μνήμην. ἐδίδαξε δὲ ἡμᾶς καὶ τὸ Βοὸζ τὴν
δε
ἀρετήν. οὐ γὰρ μόνον φιλοτίμως τη
Ρουθ τὸ καρπδ 2) μετέδωκεν, ἀλλὰ καὶ
λόγοις ἐψυχαγώγησε. μὴ πορευθῆς γὰρ
ἔφηθύγατες, ἐν ἀγρῷ 3) ἑτέρῳ συλλέξαι
ἀλλ᾽ ὧδε κολλήθητι μετὰ τῶν κορασίων
με. κελεύσας δὲ αὐτῇ καὶ συνεθίειν καὶ
συμπίνειν τοῖς θερίζουσιν, ἐπήγαγεν
απαγγελία απηγγέλη μοι, ὅσα πεποίη-
κας μετὰ τῆς πενθερᾶς σε, μετὰ τὸ
αποθανῶν τὸν ἄνδρα σ8, καὶ πῶς κατέ
λιπες τὸν πατέρα σε, καὶ τὴν μητέ
ρα σ8, 4) καὶ τὴν γῆν τῆς γενέσεώς σου,
καὶ ἐπορεύθης πρὸς λαὸν, ὃν οὐκ ἤδεις
ἐχθὲς καὶ τρίτης. ἀποτίσαι 5) σοι Κύριος
τὴν ἐργασίαν σε, καὶ γένοιτο ο μισθός σε
πλήρης παρὰ Κυρίε Θε8 Ισραήλ, πρὸς
ὃν ἦλθες πεποιθέναι ὑπὸ τὰς πτέρυγας
αὐτῇ. καὶ τετύχηκεν ἡ εὐλογία τέλος.
ἔλαβε γὰρ τὸν μισθὸν πλήρη παρὰ Κυ-
ξε, πρόγονος γενομένη τῆς τῶν ἐθνῶν
εὐλογίας. οὐ μόνον δὲ αὐτῆ τροφῆς μετέ
δωκεν ἀλλὰ καὶ αὐτουργὸς τῆς θερα
πείας ἐγένετο ἐκ ἄλλῳ διακονῆσαι προστ
τάξας, ἀλλ᾿ αὐτὸς κατασκευάσας τα
άλφιτα, καὶ τὸς ἄρτες μάλα φιλοτί
μως προσενεγκών. κορεᾶσα γὰρ ἀπή
νεγκε τὸ περιπλεῦσαν τῇ πενθερα, ενώ
γνωμόνως δὲ καὶ ἡ κηδέςρια τὸν 6) απόν
τα εὐεργέτην ταῖς εὐλογίαις ἠμείψατο.
ἔφη γαρ, εἴη ὁ ἐπιγνούς σε εὐλογημένος,
7)ὅτι ἐχόρτασε ψυχὴν κενὴν, 8) καθώς
ἐποίησε
το
ε) Cod. bauar. πενομένην. 2) Cod. μεταδέδωκεν. 3) ἑτέρῳ. Def. 4) καὶ τὴν
τρίτης. Def. 5) σοι. Cod. σου. HOES CH. autem addit, Alii του. 6) απόντα,
Cod. ἅπαντα. 7) ότι ἐποίησεν. Hæc tantum in Cod. oxon. leguntur Ruth
ἐποίησεν. Cod. καθὼς καὶ ἐποίησεν.
3, 19.
8) καθώς
α) Ruth 2, 8.
b) Ib. verf. 11. 12.
QVÆST. IN RYTH.
349
CAP. III. IV.
ἔποίησε μεθ᾽ οὗ ἐποίησεν, οὐ γὰρ εἰς τὴν
σήν φησι πενίαν ἀπέβλεψεν ἀλλ᾽ εἰς τὸν
νομοθέτην, ὃς διηγόρευσε πᾶσαν ποιῆσαι
τῶν χηρῶν ἐπιμέλειαν.
ΕΡΩΤ. β'.
Επιμέμφονταί τινες καὶ τῇ Νοεμὶν καὶ
τῇ Ῥουθ, τῇ μὲν ὡς ὑποθεμένη, τῇ δὲ ὡς
ώς
ὑπακουσάση τε καὶ πραξάσης, ε) και πα-
ρὰ τοὺς πόδας καθευδησάση
το Βοόζ.
Ακέσασα ἡ Ροὺθ εἰρηκυίας τῆς πεν
Ο
ท
fecit. Non enim refpexit, u-
quit, ad paupertatem tuam, fed
ad legislatorem, qui præcepit, vt
fumma cura gereretur viduarum.
INTERR. II.
Reprehendunt quidam tum Noë
mam, tum Ruth: illam quidem quod
fuggeferit, hanc vero quod obfecu-
ta fit et egerit, et ad pedes
Bouz dormierit.
um Ruth audiiffet focrum di-
Curra
centem, Hic vir eft nobis
propinquus, et coniunius fan-
omici, et exiftimauit, Boozum,
guine, recordata eft magni eius
νt confanguineum mariti, velle
εἰ ex lege coniungi, vt eius qui
decefferat conferuaret memoriam.
Hoc enim fignificant ea quæ dein-
ceps fequuntur.
inquit, Ruth focrui fuæ, quod
dixerit, Coniungere puellis meis,
Dixit enim
θερᾶς, ὅτι ἐγγίζει ἡμῖν ὁ ἀνὴρ, ἐκ
τῶν ἀγχισευόντων ἡμῖν ἐςι, τῆς πολλῆς
ανεμνήθη θεραπείας, καὶ ᾠήθη τὸν Βοόζ,
ὡς τὸ ἀνδρὸς συγγενῆ, συναφθῆναι αὐτῆ
κατὰ τὸν νόμον ἐθέλειν, ὥτε το τετελευ-
τηκότος φυλάξαι τὴν μνήμην, τέτο γὰρ
δηλοῖ τὰ ἑξῆς. εἶπε γάρ φησι Ρουθ πρὸς
τὴν πενθερὰν αὐτῆς· καὶ ὅτι εἶπε, μετὰ
τῶν κορασίων με κολλήθητι, ἕως ἂν τε,
λέσωσιν ὅλον τὸν ἀμήτὸν τὸν ὑπάρχοντά
μοι. τέτων ακέσασα τῶν λόγων ἡ Νοε- donec finierint totam meffem
μὶν, ὑποτίθεται αὐτῆ παρὰ τὰς πόδας meam. Hoc cum audiiffet Noë
καθευδῆσαι τὸ Βοὸζ, ἐχ ἵνα τὴν ὥραν mi, fuggerit ei vt dormiat ad
Boozi: non vt formam
ἀποδῶται. τοὐναντίον γὰρ δηλοῖ τὰ τῆς pedes Boozi:
fuam vendat: contrarium enim
εἰσηγήσεως ῥήματα. ἐλεύσῃ γάρ φησι, καὶ
ἀποκαλύψεις τὰ 2) περὶ ποδῶν αὐτοῦ,
καὶ κοιμηθήση, καὶ αὐτὸς ἀπαγγελῶ
ποι & ἃ ποιήσεις. ὅτως ἐπάρξει τῇ τὸ ἀν-
πρὸς καὶ σωφροσύνη καὶ δικαιοσύνη. ἐξε.
βαίωσαν δὲ τὸς λόγες αἱ πράξεις. κατὰ
γὰρ τὰς ὑποθημοσύνας τῆς πενθερᾶς,
πάντων ὕπνῳ κατεχομένων, προσεκλίθη
παρὰ τὰς πόδας τὸ Βοὸζ ἡ Ῥουθ᾽ ὁ δὲ
ἤρετο τίς εἴη. ἡ δὲ τῆς τὸ τετελευτηκό
τος συγγενείας ανέμνησεν. ὁ δὲ τὸ μὲν
πραχθὲν ἐπήνεσε, τὴν δὲ σωφροσύνην, &
προύδωκεν· ἀλλὰ τῶ νόμῳ τὴν γαμικὴν
διετήρησεν ὁμιλίαν. εὐλογημένη γὰρ ἔφη
રો
τα
π.) και
Ο
Fes
fignificant verba fuafionis.
nies enim, inquit, a) et reteges
partem pedum: er dormies, et ipfe
ducet ribi qua facies. Adeo con-
fidebat viri temperantia et iufi-
tiæ. Sermones autem confirma-
runt ipfæ actiones. Nam vt mo.
nuerat focrus, cum omnes teneret
fomnus, Ruth iacuit ad pedes
Boozi. Ille vero rogauit quænam
effet: et illa ei reuocauit in me-
moriam defuncti cognationem.
lle autem fatum quidem laudauit :
temperantiam autem non prodi
dit, fed legi conferuauit nuptialem
congreffum. Benedidia, inquit, b)
Boos. Hæc defunt in Cod. quodam vindob. tefte LAMBEGIO lib.
IV. p. 162. 2) περί. Lelio recepta Ruth 3, 4. ef προσο
*) Ruth 3, 4. 6) Ib. verf. 19
350
B. THEODORETI
1
rem mifericordiam tuam pofteriore
fuperafti: quia non es fecuta iu-
venes, feu pauperes, feu diuites.
Oftenditi, inquit, per ea quæ
egifti, quod hoc non feceris vo-
Juptati feruiens Alioquin iuis
* fes ad eos, qui funt iuuenili * et
forente atate, nullam habens ra-
tionem diuitiarum, nec pauper-
اد
άγο
es a Domina filia, quoniam prio- σὺ τῷ Κυρίῳ Θεῷ θύγατες, ὅτι ἠγάθι·
νας τὸν ἔλεον σε τὸν ἔχατον ὑπὲρ τὸν
πρῶτον, τὸ μὴ πορευθῆναι σε ὀπίσω νεα
νίσκων, 1) ἤτοι πτωχῶν, ἤτοι πλουσίων.
δεδήλωκάς φησι δι' ὧν ἔπραξας, ὡς οὐκ
ἐπιθυμία δελεύσασα τ το δέδρακας, ἢ
γὰρ ἂν, πρὸς τὲς νέαν ἄγοντας ἡλικίαν
ἐφοίτησας, ἐ πλετον, ἐ πενίαν, ἀλλὰ
tatis, fed folius fruenda vo- μόνην λογιζομένη τῆς ἡδονῆς τὴν ἀπό
luptatis. Sed venifi ad virum λαυσιν. ἀλλ᾽ ἐλήλυθας πρὸς ἄνδραπα
qui eft tibi loco patris: hoc enim τρός σε τάξιν πληροῦντα. τετο γάρ ση
fignificat illud, Filia. Bis autem μαίνει τὸ θύγατερ. 2) καὶ δὶς δὲ αὐτὴν
ean fic vocauit. a) Noli flia
metuere, fed quicquia dixeris mi. οὕτω κέκληκε, καὶ νῦν θύγατερ μὴ φο
μή
hi faciam tibi. Nouit enim omnis 58 πάντα ὅσα ἂν εἴπης ποιήσω σοι, οι
tribus populi mei frenuam mulie. δε γὰρ πᾶσα φυλὴ τὸ λας με, ὅτι γυ
rem te effe, et quod reuera fin νὴ δυνάμεως εί σύ, 3) καὶ ὅτι ἀληθῶς αγ.
ribi propinquus. Nemo, inquit, χις ὺς ἐγώ εἰμι. ἐδείς μοι, φησίν, ἐπιμέμε
me reprehendet. Nam et tu lau- ψεται σύ τε γὰρ ἐπαινὴ παρὰ πάντων
daris ab omnibus, et ego pro. καγω διὰ τὴν συγγένειαν, ἢ διὰ τὴν ἀκρ
pter cognationem, non propter
intemperantiam faciam nuptias. λασίαν, τὸν γάμον ποιήσομαι. ἐπειδὴ δὲ
Sed quoniam eft alter genere ἐςιν ἕτερος πλησιαίτερος συγγενὴς, ἐκεί
propinquior, ille eft prius mihi να με δεν πρότερον διαλεχθῆναι, ἵνα εἰ
conueniendus, vt fiquidem volue- μὲν ἕλοιτο, γήμη κατὰ τὸν νόμον εἰ
rit, nubas conuenienter legi: fin δ᾽ ἂν, ἐγὼ δή σοι τότε τὸν γαμικὸν ἐπι
minus, ego tibi ex lege imponam θήσω ζυγόν, τοσαύτη ἡ τὸ ἀνδρὸς ἀρρο
iugum matrimoniale. Tanta erat
viri virtus, vt cum formofa puel της, ὅτι κόρης νέας εὐπρεπες νύκτως πρὸς
la noau ad eum veniffet, con- αὐτὸν φοιτησάσης, τὴν σωφροσύνην ἐφύ
feruarit temperantiam, remnque ex λαξε, καὶ τῷ νόμῳ τὸ πρᾶγμα τετήρη
lege tranfigi voluerit, et neque ad
nuptias contra legem conuolarit. κε, καὶ ἐδὲ τῷ γάμῳ παρὰ τὸν νόμον
fed cum propinquiori de matrimo- προσέδραμεν, ἀλλὰ τῷ πλησιαιτέρωτες
nio verba fecerit, deinde cum ille περὶ τὸ γάμε προσενήνοχε λόγος στ
recufaffet, tunc de cætero cum ἐκείνα παραιτησαμένε τὸν γάμον, τότε
muliere laude digna fuerit coniun- λοιπὸν τῇ ἀξιεπαίνω γυναικὶ συνηρμόη.
atus. Sunt autem admiratione di αξιάγατα δὲ αὐτὸ καὶ τὰ πρὸς ἐκεῖνον
did
eius quoque ad ipfum verba.
Non enim primnos cum eo fermo- ξήματα. 8 γὰρ πρώτες αὐτῷ τὰς περὶ
nes contulit de nuptiis, fed de pos. το γάμε προσενήνοχε λίγες ἀλλὰ περὶ
feffione agrorum eft locutus. Dein- τῆς τῶν ἀγρῶν κτήσεως διελέχθη. ἔπει
de cum ille pactum lubenter acce- τα ἐκείνε τὸ συμβόλαιον άσπας ὣς δεξα
gna
α) ήτοι
1
τα
τω
μένα,
πλουσίων. Recepta lectio 1. c. eft είτοι πτωχός, εἶτοι πλούσιος. 2) και
κέκληκε. Scilicet verf. 1o. et II. 3) καὶ ὅτι Lectio Cod. alex. pro καὶ νῦν
vt in reliquis Codicibus 1. c. legitur.
α) Ruth 3, 14,
QVEST. IN RVTH, CAP. III. IV.
351
Ο
TO
υπο
ป.
piffet, adiecit fermonem de nu-
ptiis, dicens quum effe, vt qui
agros defuncti poffideat, vxorem
quoque eius ducat, et liberorum
memoriam. Quoniam autem pro-
procreatione defuncti 'conferuet
Noëma:
manu
μένει, τὸν περὶ τὸ γάμε λόγον προστέ-
θεικεν εἰρηκὼς δίκαιον εἶναι τὸν τὸ τε-
τελευτηκότος κτώμενον τὸς ἀγρὸς, γῆ-
μαι καὶ τὴν γυναῖκα, καὶ φυλάξαι τη
παιδοποιία τε κατοιχομένε τὴν μνήμην.
ἐπειδὴ δὲ διὰ τὸν γάμον καὶ τὸ τῶν ἀ
γρῶν ἐκεῖνος ἠρνήσατο συμβόλαιον, ύπε. pter matrimonium ille de prædiis
λύσατο μὲν κατὰ τὸν νόμον καὶ τὸ ὑπό. quoque recufauit pactum, con-
venienter legi calceum foluit ac
δημα δέδωκεν ἠγάγετο δὲ ὁ Βοὸς τὴν dedit, tum Booz Ruth vxorem
Ρούθ. ὅτι δὲ ἐχ ἡδονῇ δουλεύων ἠνέχετο duxit. Quod autem non volu
γῆμαι, δηλοῖ αὐτὸ καὶ τὰ ἀξιέπαινα ῥή- prati feruiens induxerit in ani-
ματα. εἶπε γάρ φησι Βοὸς τοῖς πρεσβυ- mum vt duceret vxorem, often
τέροις, καὶ παντὶ τῷ λαῷ μάρτυρες - dunt eius quoque verba laude
μεῖς σήμερον, ὅτι κέκτημαι πάντα τα Boos fenioribus et vniuerfo popu
πάντα τα digna, Dixit enim, inquit, a)
το 1) Αβιμέλεχ, καὶ πάντα ὅσα υπάρ- 1o, Tefes vos efis hodie, quod
χει τῷ Μααλῶν, καὶ τῷ Χελεὼν ἐκ χει- pofederim omnia que fuerunt "Abie
ρὸς Νοεμίν και γε Ροὺς τὴν Μωαβίτιν, melechi, et omnia quæ fuerunt
τὴν γυναῖκα Μααλών, κέντημα, ἐμαυτῷ Maalonis et Chelonis, ex
εἰς γυναίκα, τὸ ἀναςῆσαι τὸ ὄνομα τὸ Noime: et Ruth Moabiridem vxo-
rem Maalonis in coniugium fum-
τεθνηκότος ἐπὶ τῆς κληρονομίας αὐτό, ferim, ut fufcitem nomen defun-
καὶ ἐν ἐξολοθρευθήσεται τὸ ὄνομα τα at in hereditare fua, et non per.
τεθνηκότος ἐκ τῶν ἀδελφῶν αὐτὸ, και ent nomen defuncti de fratribus
ἐκ τῆς φυλῆς αὐτοῦ. ἄξιον θαυμάσαι
et de tribu eius. Iure eft ad-
τῶν εἰρημένων καὶ τὸ εὐσεβές, καὶ τὸ
miranda eorum quæ dicta funt
νό-
pietas et exacta ratio. Legem,
ἀκριβές. & παραβαίνω γάρ φησι τὸν inquit, non transgredior Moa-
μον Μωαβίτιν γυναίκα λαμβάνων, ἀλλὰ biticam ducens mulierem : fed
τὸν θεῖον νόμον πληρῶ, τοῦ τετελευτη- unpleo legem diuinam, fiu-
κότος ἄστεςον φυλαχθῆναι τὴν μνήμην dens vt * defundi non exftin@ta *
σπεδάζων. ἐκράτυναν δὲ καὶ οἱ πρεσβύτε conferuetur memoria, Confirma-
ροι τῇ εὐλογία τὸν γάμον. εἶπον δὲ ἔτως τunt autem etiam feniores bene-
δώη Κύριος τὴν γυναίκα σε τὴν εἰσπο
ρευομένην εἰς τὸν οἶκόν σε, ὡς Ραχήλ καὶ
Λείαν, αν ᾠκοδόμησαν ἀμφότεραι τὸν οἶ.
τον Ισραήλ, και 2) ποιήσαι δύναμιν ἐν
Εφραθα και και όνομα ἐν Βηθλεὲμ
παρὰ πᾶσιν ἀοίδιμον ἀνθρώποις, καὶ γέ-
νοιτο ὁ οἶκός σε, ὡς οἶκος Φαρὲς, ὃν ἔτεκε
Θάμαρ τῷ Ιέδα, 3) καὶ ἐκ τῶ σπέρματός
C
ο
ως
TO
uti
dictione fua matrimonium. Sic
enim dixerunt:h) Faciat Deus
tibi mulierem, que ingreditur do-
mum tuam, ficut Rabelem et Lean,
que adificarunt ambe domum I
rael, er faciat virtutum in Ephraim,
et habeat celebre uomen in Bethleem
inter omnes homines: et fic domus tus
tanquam domus Phares, quem pepe-
rir Thamar Iuda. Et ex femine
tuQ
1) Αβιμέλεχ. Ita habet Cod. alex. Rectius in Cod. varic. legitur Ελιμέλεχ
2) ποιήσαι. In Cod. varic. leg. ἐποίησας. 3) και τα Κύριος, Prafat ledio Cod.
νατίς. ἐκ τοῦ σπέρματος οὗ δώσει Κύριός σοι ἐκ κ.λ.
ου
9
a) Ruth 4, 9, 10.
1) Ibid, verf. 11. De a
352 B. THEOD. QVEST. IN RVTH. CAP. IV.
leem celebre nomen inter omnes
ex
Το
tuo det tibi Dominus ex hac an- σε δώη σοι Κύριος ἐκ τῆς παιδίσκης ταύ
cilla. Tacite fignificant verba be- της. αινίττονται τῆς εὐλογίας οἱ λόγοι
nedictionis, eum aliam quoque καὶ ἑτέραν αὐτὸν ἐχηκέναι γυναίκα. διὸ
vxorem habuiffe. Quamobrem
et Rahelis et Leæ fimul memine. καὶ τῆς Ραχήλ, καὶ τῆς Λείας, κατὰ
runt, et fubiunxerunt, Que adi- ταὐτὸν ἐμνημόνευσαν καὶ ἐπήγαγον, αἳ
fcarunt anba domum Ifraelis. 11- ᾠκοδόμησαν ἀμφότεραι τὸν οἶκὸν Ἰσ-
lud autem, Et vt faciat υίντα- ραήλ. τὸ δὲ, ποιήσαι δύναμιν ἐν Εφρα
rem in Ephratha: et habeat in Beth. θα, καὶ ἔςαι ὄνομα ἐν Βηθλεὲμ παρὰ πᾶ
homines, prædicit partum faluta- σιν ἀνθρώποις ἀοίδιμον, τὸν σωτήριον
rem, per quem Bethleem facta προθεσπίζει τόκον, δι᾿ ὃν γέγονεν ἡ Βηθε
eft celebris inter omnes homines. λεὲμ ἀοίδιμος παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις.
Meminerunt autem Thamar, quon- τῆς δὲ Θάμας ἐμνημόνευσαν, ἐπειδὴ καὶ
iam illa quoque, cum effet alie- κείνη αλλόφυλος οὖσα τὸν Φαρὲς γεγέν
nigena, peperit Pharefum,
quo Dauid rex genus ducit, et νηκεν, ἐξ ἐ Δαβὶδ ὁ βασιλεὺς κατάγει
Dauidis nepos et herus, flius τὸ γένος καὶ ὁ τούτου ἀπόγονος, καὶ δε
et dominus. Ex ea natus eft σπότης, καὶ υἱὸς, καὶ κύριος. ἐκ ταύτης
Obed, pater Ieffe, qui genuit ὁ Ὠδὴ ἐγεννήθη τὸ Ἰεσσαὶ ὁ πατὴς, ὃς
Dauidem. Hunc infantem cum ἔφυσε τὸν Δαβίδ. τῖτο τὸ βρέφος αιγυ
ad Noimam attuliffent mulieres, ναίκες προσενεγκεσαι τῆ Νοεμὶν ἔφα
σαν, εὐλογητὸς Κύριος, ὃς ἐ κατέλυσε
σου σήμερον τὸν ἀγχισεύοντα καλέσαι
τὸ ὄνομά σε ἐν Ἰσραήλ. καὶ ἔται εἰς ἐπι
τρέφοντα ψυχήν. τ το δὲ, κατὰ μὲν τὸ
πρόχειρον νόημα, τὴν ἐκείνης ψυχαγω
γιαν δηλοῖ κατὰ δὲ τὴν ἀλήθειαν, τὴν
τῆς οἰκεμένης ἐπιςροφήν. ἐκεῖθεν γὰρ
ήνθησε τῆς οἰκεμένης ἡ σωτηρία.
dixerunt: a) Benedictus Dominus,
qui non deftituit re hodie quodam
propinquo genere, vt vocarent no-
anen tuum in Ifrael, et erit tibi
reftaurator vita. Hoc autem,
quod attinet ad fenfum qui eft in
promptu, fignificat illius confola
gionem: quod ad veritatem, con-
verfionem mundi. Inde enim
mundi falus effloruit.
a) Ruth 4, 14. 15.
Ο
Ο
THEODORETI QVAESTIONVM IN OCTATEVCH V M
FINI
S.
ΤΟΥ
* * *
X
353
ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΘΕΟΔΩΡΗΤΟΥ
ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΡΟΥ
ΕΙΣ ΤΑ ΖΗΤΟΎ ΜΕΝΑ
ΤΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ
ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΩΝ.
BEATI THEODORETI
EPISCOPI CYRENSIS
DE QVÆSTIONIBV S
AMBIGVIS
IN LIBROS REGNORVM
ET
PARALIPOMENQ N.
E
Gentiano Herueto Aurelio Remenfi Canonico interprete.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
πειδὴ τῆς θείας χάριτος απο
λαύσαντες, Μωσέως το νομοθέ
τε 1) βίβλον, καὶ Ἰησε το προ
φήτε, καὶ τῶν Κριτῶν, καὶ τῆς Ῥεθ ής
μηνεύσαμεν, φέρε πάλιν τ δε τε φωτος
τὴν αἴγλην λαβῶν ἱκετεύσαντες, τὰς τῶν
βασιλειῶν ἀναπλύξωμεν ἱτορίας τὰ μὲν
σαφῆ παριόντες, τὰ δὲ σαφηνείας δεός
deó-
μενα δῆλα τοῖς ἐντυγχάνεσιν ἀποφα.
νοντες· ἵνα σε τὴν αἴτησιν, ἐρασμιώτατε
παίδων Ὑπάτιε, μὴ καταλείπωμεν &
τελῆ. αἴτιον δέ γε τῆς ἀσαφείας, καὶ
τὸ σπεδάσαι τὲς ἑρμηνεύσαντας περὶ
πόδα τὴν ἑρμηνείαν ποιήσαθαι ταὐτὸ
δὲ τὸ το πάχεσι καὶ οἱ τὴν Ἰταλῶν φω.
νὴν εἰς τὴν Ἑλλάδα μεταφέροντες γλῶτε
PR #FAΤΙΟ.
Q
uoniam diaina freti gra
tia interpretati fumus
libros Mofis legislato
ris, et Iofia prophe.
ne
τα, et Iudicum, et Ruth, age,
fplendorem buius lucis ur accipias
mus itcrum precari, explicemus
Regnorum hiftorias, ea quidem
que funt aperta, prætermittentes
que aurem declaratione indigent,
lectoribus declarantes,
petitionem, o filiorum amabiliffi
me Hypati, relinquamus imperfe
iud feuir, quod ftuduerint inter»
Etam. Obfcuritatem vero er ila
pretes ad verbum * interpretari, *
Quod ipfum iis etiam occidit
qui voces latinas in græcum ine
1) βίβλον. In Codice apud La Misc. IV, p. 63. leg. τὰς βίβλος.
B. Theod. Tom. I.
7.
21477-198
354
PRÆFATI O.
guam transferunt. Sunt enim il-
Τα quoque plena magna obfcuri.
tatis. Primum autem dicam er
gumentum hiftoria. Plurimi fue-
runt prophetæ, quorum libros
quidem non inuenimus, nomina
autem didicimus ex biftoria Pa-
valipomenon. Horum unusquis
Horum vnusquis-
que confueuerat fcribere quacum
que contingebant fuo tempo-
re. Atque inde eft quod primus
Regnorum, et apud Hebreos, οι
apud Syros, nominatur prophetia
Samuelis, quod ei facile eft co-
gnofcere, qui pradidium librum
legere voluerit. Oui ergo Re-
gnorum librum fcripferunt, ex furi.
pris illis accepta occafione, poft
plurimum tempus fcripferunt. Quo-
modo enim fieri potuiller, vt is qui
vixit cum Saule aut Dauide, en
fcriberet qua fata funt tempore Ese-
chiæ et Iofia, et Nebucadnezaris
bellicam expeditionem, et Hierofo.
Lymorum obfidionem, et populi ca-
priuitatem, et transmigrationem in
Babylonem, et mortem Nebucad-
nezaris ? Perfpicuum ergo eft,
vnumquemque ex prophetis ea con-
fcripfife, qua gefta funt ipfius
zemporibus. Ali autcm quidam
cum illa collegiffent, compofuerunt
Librum Regnorum. Et rurfum fue.
runt aliqui alii hiftoriographi co-
rum, quæ ab illis fuerant pra.
termiffa, qui de his confcriptum
librum appellarunt Paralipomenwn,
ur qui doceret ea quæ fuerant a
prioribus prætermiffa.
اد
ταν. πολλῆς γὰρ ἀσαφείας ἐκεῖνα μετά.
πρῶτον δὲ τῆς ἱςορίας ἐρῶ τὴν ὑπόθεσιν.
1) πλείςοι προφῆται γεγένηνται,
ὧν τὰς
μὲν βίβλες εχ εὕρομεν, τὰς δὲ προσηγο
ρίας ἐκ τῆς τῶν παραλειπομένων μεμα
θήκαμεν ἱςορίας. τέτων ἕκαςος εἰώθει
συγγράφειν ὅσα συνέβαινε γίνεται κατά
τὸν οἰκεῖον καιρόν. αὐτίκα γεν και κ
πρώτη τῶν βασιλειῶν, καὶ πας Εβραί
ois, καὶ παρὰ Σύροις, προφητεία Σαμεήλ
ονομάζεται ἀλλὰ τε το γνῶναι ῥᾴδιον τῷ
βελομένῳ τὸ προειρημένον ἀναγνῶναι
βιβλίον. οἱ τοίνυν τῶν βασιλειῶν τὴν βία
βλον συγγεγραφότες, ἐξ ἐκείνων τῶν βι
βλίων τὰς ἀφορμὰς εἰληφότες, μετὰ
πλείςον συνέγραψαν χρόνον. πῶς γὰρ
οἷόν τε ἦν τῷ Σαέλ, ἢ τῷ Δαβὶδ συνηκε
μακότι τὰ ἐπὶ Ἐζεκία καὶ Ἰωσία γεγον
νότα συγγράψαι καὶ τὴν τὸ Ναβεχο
δονόσος ςρατιάν, καὶ τῆς Ιερεσαλήμ
τὴν πολιορκίαν, καὶ τὸ λαᾶ τὸν ἀνδρα
ποδισμόν, καὶ τὴν εἰς Βαβυλῶνα μετά
sασιν, καὶ τὸ Ναβεχοδονόσος τὴν τελευ-
τήν; δῆλον τοίνυν, ὡς τῶν προφητῶν
έκατος συνέγραψε τὰ ἐν τοῖς οἰκείοις πε-
πραγμένα καιροῖς. ἄλλοι δέ τινες ἐκεῖνα
συναγαγόντες, τὴν τῶν βασιλειῶν συν-
τεθείκασι βίβλον. καὶ αὖ πάλιν, τῶν
ὑπὸ τέτων παραλειφθέντων ἕτεροι τι
νὲς ἱςοριογράφοι γεγένηνται καὶ τὴν
παρὰ σφῶν συγγραφείσαν παραλειπο
μένων προσηγόρευσαν βίβλον ὡς τὰ
παρὰ τῶν προτέρων παραλειφθέντα
διδάσκεσαν.
τα
ΕΙΣ
1) πλείςοι -- διδάσκουσαν. Ad hunc locum fpectant ea que difputantur p. 6ος
fqq. Partis III. Critica RICE, SIMON in DVPINII Bibliothecam Auto-
run ecclef
QVAST. IN I. REGV M. CAP. I.
355
1
ΕΙΣ ΤΗΝ
ΤΗΝ ΠΡΩΤΗΝ
ΠΡΩΤΗΝ ΤΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ.
IN LIBRVM PRIMVM REGNORVM.
T
ΕΡΩΤ. α'.
اد
Ο Σαμουήλ ἱερεὺς ἦν, ἢ Λευίτης;
τριῶν ὁ Λευὶ γεγένηται παίδων
πατής τοῦ 1) Γηρσών, το Κααθ,
καὶ τοῦ Μεραρή, τοῦ δὲ Κααθ
ἐγένοντο παίδες ᾿Αμβραμ, και
Ισαας, καὶ Χεβρώμ, καὶ Ὀζιήλ, τοῦ δὲ
Αμβραμ Ααρών, Μωσης, καὶ Μαριάμ.
τοῦ δὲ Ἰσαὰς ἔκγονος μὲν ὁ Κορὲ, ἀπό
ό
YoYos δὲ Ἑλκανὰ τοῦ Σαμουὴλ ὁ πατήρ.
ὁ τοίνυν Σαμουὴλ πέμπτος καὶ δέκατος
μὲν ἀπὸ Λευΐ τῆς δὲ Κααθ ἦν πατριᾶς
ἢ τῶν ἄλλων προεκέκριτο, τῷ τοὺς άρ-
χιερέας ἐξ αὐτῆς ἠνθηκέναι. διὸ δὴ καὶ
φέρειν αὐτοῖς ἀπενεμήθη τὰ σκεύη τα
il
αγια
απ
Ο
ΕΡΩΤ. β'.
སྤ
Ο
Διατί ὁ Ἑλκανὰ δύο εἶχε γυναίκας ;
Οὔτε ο
ὔτε ἐπέτρεψεν ὁ νόμος δυσὶν ἢ
πλείοσι γυναιξὶν ἐννόμως συνα-
φθῆναι, οὔτε μὴν ἐκώλυσε συγχωρῶν
τὸ ἔλαττον, ἵνα κωλύση τὸ μεῖζον. τη
τό
δυνάμει γὰρ τῶν δεχομένων ἐμέτρει τους
νόμους. τοῦτό φησι καὶ ὁ θεῖος ἀπόςο.
λος. οὐδὲν γὰρ ἐτελείωσεν ὁ νόμος.
ΕΡΩΤ. γ'.
Ο
ὁ
INTERR. I.
Samuel fuitne facerdos, an
L
Leuita?
eui fuit pater trium filio-
rum, a) Gerfon, Caath,
et Merari. Caath autem
filii fuerunt, Ambram,
et Iſaar, et Chebron, et Oziel;
Ambrami autem, Aaron et Mor
fes, et Mirjam. Ifaaris autem f.
lius quidem Core, nepos vero El-
cana, pater Samuelis.
ergo
Samuel
Erat autem ex familia Caath, quæ
decimus quintus a Leui.
prelata fuerat aliis, quod ex eg
foruerunt Pontifices, et ideo eis
attributum fuerat vt ferrent vafa
fancta,
INTERR. II.
Cur Elcana, duas habuit vxores? b}
Neque iuffit lex cum duabus aut
pluribus legitime coniungi
vxoribus, fed neque prohibuit;
concedens minus vt prohiberer
maius. Ex eorum enim qui acci
piebant potentia metiebatur leges.
Hoc diuinus etiam dicit Apofto
lus, c) Nihil enim ad perfe&tum deo
duxit lex.
INTERR. III.
eius? d)
ocet lectores hæc oratio, non
Τί ἐςι τὸ, ἀπέκλεισε Κύριος τὰ περὶ Quid eft, Claufit Dominus vterums
τὴν μήτραν αὐτῆς;
Διδάσκει τοὺς ἐντυγχάνοντας οὗτος
novos, un tu yapa dagger, cλ
λόγος, μὴ τ
γάμῳ θαῤῥεῖν, ἀλ.
λὰ τὸν ποιητὴν εἰς ἐπικουρίαν καλῶν.
ὥσπερ γὰρ ἴδιον μὲν τοῦ γεωργοῦ τὸ καὶ
τό
ταβάλλειν τὰ σπέρματα, τοῦ δὲ Θεοῦ
Dutrimonio confidere, fed
creatoris inuocare auxilium. Quo.
modo enim agricolæ quidem ef
proprium femina fpargere: Dei
Z 2
autem
1) Γηρσών. Non eadem eft fcribendi ratio huius et fequentium nominum
propriorum, cum ea quam in fuperioribus expreffam vidimus. Vid.
pag. 219. ad Num. cap. 3.
@) Exod. 6, 16 - 24. b) 1 Reg, 1, 2. c) Hebr. 7, 19. d) i Reg. 1, §.
356
B. THEODORETI
autem, fparfa perficere: ita ma-
trimonii quidem eft propria con-
iun&tio, Dei autem eft proprium,
annuere naturæ, vt effingat et
formet animal. Hoc fatis aperte
fciuit Anna; nam cum longo tem-
pore cum viro habitaffet, et fru-
* atum * non produxiflet, confugit
ad ipfum opificem: et intenta ora-
tione ac lacrymis mutilatam cura-
uit matricem, et claufam aperuit.
Eft autem opera pretium admirari
etiam eius morum modeftiam.
Probro enim affelta quafi effet
ebria, leniter tulit, et depulfa falfa
fufpicione, docuit aerumnam qua
laborabat, et pontificalem affecuta
fuit benedictionein. Audiuit
enim, a) Vade in pace: Dominus
Deus Ifrael det tibi omnem peri.
zionem tuam, quam ab ipfo perifti.
Tanta autem fide audiit benedi-
&tionem, vt omnem abiecerit tri-
fitiam, et cum fiducia ad virum
redierit, et coierit, et conceperit.
Et cum peperiffet, impleuit pro-
miffum. Conferuauit enim eius
comam, et eum docuit aqua po-
tum:
rum.
ea enim eft lex Nafirao-
Cum primum autem ab.
lactauit, eum obtulit Deo, et
cum eo vitulum ei tempore æqua-
lem, qui pro eo accepit matta
tionem et facrificium. Viciflim au-
áu-
tem a Deo accepit alios liberos,
tres filios, et duas flias. Et enim
Deus liberalis et magnificus erga
eos, qui prioris gratiæ memores
fuerunt. Admiratione quoque
dignus eft eius hymnus. Neque
folum enim ob ea quæ accepit laudi
bus celebrauit donatorem, fed etiam
hymnum temperauit prophetia,
I)
τα
τὸ τελεσιουργεῖν τὰ σπειρόμενα· οὕτως
ἴδιον τοῦ γάμου μὲν ἡ κοινωνία, τοῦ δὲ
भ
Θεοῦ τὸ νεῦσαι τῇ φύσει, καὶ διαπλά
σαι τὸ ζῶον. τοῦτο ἡ Ἄννα σαφῶς ἐπι
ςαμένη πολὺν γὰρ τῷ ἀνδρὶ συνοική
σασα χρόνον, καρπὸν οὐκ ἐβλάτησε
πρὸς αὐτὸν ἔδραμε τὸν δημιουργὸν, καὶ
τῇ σπουδαία προσευχῆ, καὶ τοῖς δάκρυσι,
τὴν πεπηρωμένην ἐθεράπευσε μήτραν,
και κεκλεισμένην ανέωξεν. ἄξιον δὲ αὐ.
τῆς θαυμάσαι καὶ τὴν τῶν ἠθῶν με
τριότητα. παραινουμένη γὰς ὡς μεθύ
το
ουσα πράως ήνεγκε, καὶ τὴν ὑποψίαν
αποσκευασαμένη τὴν ἐψευσμένην, τὸ
πάθος ἐδίδαξε, καὶ τῆς ἀρχιερατικῆς
ἔτυχεν εὐλογίας. ἤκουσε γὰρ, πορεύου
1) ἐν εἰρήνη, Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραὴλ δώη
σοι πᾶν αίτημά σου, 2) οὗ ητήσω παρ
αὐτοῦ. οὕτω δὲ πιςῶς τῆς εὐλογίας ἐπή-
κουσεν, ὡς πᾶσαν ἀποῤῥίψαι άχθηδό
να, καὶ μετὰ θάρσους ἐπανελθεῖν πρὸς
τὸν ἄνδρα, καὶ παραυτίκα συνελθεῖν,
καὶ κυῆσαι. καὶ τεκοῦσα δὲ πεπλήρωκε
τὴν ὑπόχεσιν. ἐφύλαξε γὰρ αὐτοῦ τὴν
κόμην, καὶ τὴν ὑδροποσίαν ἐδίδαξεν. οἷς
τος γάς τῶν 3) Ναζιραίων ὁ νόμος. εὐθὺς
δὲ μετὰ τὴν θηλὴν αὐτὸν προσενήνοχε
τῷ Θεῷ, καὶ σὺν αὐτῷ μόχον ὁμόχρο
νον, τὴν ὑπὲρ αὐτοῦ σφαγὴν καὶ ἱερους-
γίαν δεξάμενον. ἀντέλαβε δὲ παρὰ τοῦ
Θεοῦ παῖδας ἑτέρους τρεις μὲν υἱοὺς,
θυγατέρας δύο, φιλότιμος γὰρ καὶ με
γαλόδωρος ὁ Κύριος περὶ τοὺς μεμνημέ
νους τῶν προτέρων χαρίτων. αξιάγαςος
δὲ αὐτῆς καὶ ἡ ὑμνῳδία, οὐ γὰρ μόνον
ἐφ᾽ οἷς ἔλαβεν ανύμνησε τὸν δοτῆρας,
ἀλλὰ καὶ προφητεία τὸν ὕμνον ἐκέρασε,
του
ου.
Ο
και
1) ἐν ὁ Θεός. Ita habet editio complut. tefte Bosio. Recepta leftio 1. c. eft,
εἰς εἰρήνην· ὁ Θεός, οmiflo nomine Κύριος. 2) οὗ: Rec. lectio eft %. Noftra
apud Bosiva l. c. eft omifa, 3) Ναζιραίων.
fcribebatur.
α) 3 Reg. 7, 17-
Supra p. 339. Interr. 22. Gum m
QVEST. IN 1. REGVM. CAP. II.
357
اد
tionem, et aduentum fanctiffimi
Dabit enim, in-
καὶ τῆς τοῦ παιδὸς μετέλαχε χάριτος. et filii gratiæ fuit particeps. Nam
κυήσασα γὰς προφήτην, προφητεύει cum concepiffet prophetam, pro-
μετὰ τὸν τόκον. τὸ γὰρ, Κύριος ἀθενῆ Phetat poft partum. Illud enim,
TO dodevna) Dominus infirmum reddet aduer
ποιήσει τὸν ἀντίδικον αὐτοῦ, προδηλοί farium fuum, fignificat Diaboli
τὴν τοῦ διαβόλου κατάλυσιν καὶ τὸ, euerfionem: hoc vero, b) Domi-
Κύριος ανέβη εἰς οὐρανούς, καὶ ἐβρόντησε, nus adfcendit in calos, et tonuit,
τὴν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἀνάληψιν προθε- pradicit feruatoris noftri alium-
σπίζει, καὶ τὴν τοῦ παναγίου πνεύμα Spiritus, et quod ad apoftolicas
τος ἐπιφοίτησιν, καὶ τῶν ἀποτολικῶν pradicationes attinet, vocis ma-
κηρυγμάτων τὸ μεγαλόφωνον. καὶ μέν- gnitudinem. Prædicit etiam fe-
τοι καὶ τὴν δευτέραν ἐπιφάνειαν τοῦ δε cundam Chrifti Domini apparitio-
σπότου προαγορεύει Χριστοῦ. αὐτὸς γάρ nem. Ipfe enim, inquit, c) iudi-
φησι κρινει ἄκρα γῆς 1) δίκαιος ὤν. προ- ε." Przdicit etiam qui fuerint
cabit extrema terræ, quia iuftus
eft.
λέγει δὲ αὐτοῦ καὶ τοὺς κατὰ σάρκα eius maiores fecundum carnem,
γεγενημένους προγόνους, οἱ ἀπὸ Δαβὶδ qui durarunt a Dauide vfque ad
μέχρι τῆς αἰχμαλωσίας διήρκεσαν. δώ- captiuitatem.
σεν γάρ φησιν ἰχὺν τοῖς βασιλεῦσιν ἡ-
μῶν. καὶ διδάσκουσα τὴν αἰτίαν, δι᾿ ἣν
ἐκεῖνοι τῆς θείας ἀπήλαυσαν προμη-
θείας, ἐπήγαγε καὶ ὑψώσει κέρας Χρι-
τοῦ αὐτοῦ. πρὸς δὲ τούτοις, ἐδίδαξε μὴ
μή
πλούτῳ θαῤῥεῖν, μὴ σοφία, μὴ δυνα-
κεία· ἀλλὰ μόνῳ τῷ δυναμένῳ καὶ ζωὴν
χορηγῶν, καὶ θάνατον ἐπάγειν, καὶ τὴν
εὐπραξίαν μεταβάλλειν εἰς δυσπραγίαν,
καὶ τὴν εὐκληρίαν εἰς δυσκληρίαν. καὶ
μέντοι, καὶ τὸ, πεῖρα ἔτεκεν ἑπτὰ, τὴν
τῆς ἐκκλησίας προκηρύττει πολυγονίαν.
γὰρ ἁπλὰ ἀριθμὸς τοῦ πλήθους δηλω-
τικός. ἐν ἑπτὰ γὰρ ἡμέραις ἅπας χρόνος
ανακυκλείται, καὶ τῆς ἐκκλησίας οἱ
παιδες τὴν οἰκουμένην ἐπλήρωσαν. ἡ δὲ
πολλὴ ἐν τέκνοις ἠθένησε. πολύπαις γὰρ
οὖσα ἡ Ἰουδαία, καὶ πολλοὺς προφήτας
καὶ δικαίους γεγεννηκυῖα,νῦν ακαρπίαν
νοσεί.
εν
ræ
quit, d) robur Regibus noftris.
Tum vt caufam indicaret, ob
τα effent, adiecit,e) et in altum ex-
quam illi obtinuerunt, vt Deo cu-
tollet cornu Chrifti fui. Docuit
etiam non fidendum diuitiis, non
fapientiæ, non potentia: fed ei
foli qui poteft et vitam fuppedi
re profperitates in ærumnas, et res
fecundas in aduerfas. Porro au-
rem illud quoque, f) Sterilis pe
perit fepten, prænuntiat Ecclefiæ
fecunditatem. Numerus enim *
feptenarius fignificat multitudi-
tio voluitur totum tempus, et fili
Ecclefiæ impleuerunt orbem terre.
Ouæ autem multos habebat filios,
infirmata cft. 3) Nam cum mul-
prophetas genuiffet et iufos, nunc
tos filios haberet Iudæa, et multos
laborat ferilitare.
tare, et mortem inferre, et muta-
nem.
Nam feptem dierum fpa-
1
1
N
Ζ 3
INTERA
ι) δίκαιος ών. Haec duo verba, quæ etiam AVGVSTINVS ad Textum loci c
tati retulit, exftant tantum in edit. ald. et complur. vt iam obferuauit
BOSIVS ad I. c.
a) 1 Reg. 2, 10. b) Ibid. c) Ibid. ) lbid. e) Ibid. f) Ib. v. s. g) Ibid.
358
B. THEODORETI
E
INTERR. IV.
Ex qua familia erat Eli
Pontifex?
x familia Ithamaris: fed pro-
pter filiorum nequitiam, to-
*tum genus eius fuit priuatum
honore pontificali. Docet enim
hiftoria quanta admiferint fcelera
sc flagitia.
INTERR. ν.
Quid eft Ephod?
ΕΡΩΤ. δ'.
1) Ηλεὶ ὁ ἀρχιερεὺς ἐκ ποίας ἦν
E
Ο
πατριᾶς;
κ τῆς τοῦ Ἰθάμας, ἀλλὰ διὰ τὴν
τῶν παίδων πονηρίαν, ἅπαν αὐτὸ
τὸ γένος τῆς ἀρχιερατικῆς ἐτερήθη του
μῆς, ἡλίκας γὰρ ἐτόλμων παρανομίας,
ἡ ἱςορία διδάσκει.
ΕΡΩΤ. ε'.
Τί ἐςιν Ἐφούδ;
Ακύλας ἐπένδυμα ἐξαίρετον τοῦ
Aquila hoe vocauit Superinda Oro Kikaner, eignauer de for, ne
eximium. Diximus το κέκληκεν, εἰρήκαμεν ἤδη, καὶ
2) τὴν Ἔξοδον ἑρμηνεύοντες, καὶ μέντοι
καὶ τοὺς Κριτὰς, ὡς διὰ τούτου πλείςα
προεδήλου τῶν ἀγνουμένων ὁ δεσπότης
aurem iam interpretantes. Exo-
dum, et Iudices, quod per ipfum
plurima ex iis quæ erant ignota
fignificabat Dominus Deus,
INTERR. VI.
Cur Samuel, cum efet Leuita,
fus eft Ephod, a) cum id tantum
fummo Sacerdoti effet
attributum?
E
ft verifimile, quod Eli, cum
in eo forentem diuinam vi-
difer gratiam, elferque natus ad-
mirabiliter, et ante natiuitatem
sabernaculo, tanquam fandum et
Nafiraum, et a Deo petitum,
(hoc enim fignificat nomen Sa-
muel, etiam admodum iuuenem
eo honore impertierit. DIODO,
RI. Dei erat difpenfatio, quod
Samuel a Deo vocatus abiret ad
Eli, exiftimans fe ab eo vocari, et
femel, et bis, et ter. Nam quia
Deus illi mala erat prædicurus
per Samuelem, ne videretur Sa-
Deus rem ita difpenfabat, vt ille
ah Eli fe vocari exiftinans ad
ipfium iret, vt cum Eli notum
foret a Deo vocari Samuelem,
promiffus, et intus aleretur in
Fuel finxiffe reuelationem,
✔
Θεός.
ΕΡΩΤ. Σ.
اد
Ο
Τί δήποτε´ Λευίτης ὢν ὁ Σαμουὴλ τῷ
ἐφοὺδ ἐκέχρητο; μόνῳ γὰρ ἀφώ
ριζο τῷ ἀρχιερά.
ώς
ἰκὸς τὸν Ἡλεὶ, τὴν θείαν αὐτῷ χάριν
ἐπανθοῦσαν ἑωρακότα, καὶ παρα
δόξως τεχθέντα, καὶ πρὸ ὠδίνων ἐπαγ
déws Tex
γελθέντα, καὶ ἔνδον τρεφόμενον ἐν τῇ
θεία σκηνή, ὡς ἁγίῳ καὶ Ναζιραίω, και
θεαιτήτω, τοῦτο γὰρ ἑρμηνεύει του Σα
μουὴλ τοὔνομα και κομιδή νέῳ μετα
δοῦναι ταύτης τῆς τιμῆς, ΔΙΟΔΩ
ΡΟΥ. Οἰκονομίας δὲ Θεοῦ ἦν, τὸ τὸν
Σαμουὴλ καλούμενον ὑπ᾽ αὐτοῦ, ἀπιές
και προς Ηλεὶ οἰόμενον ὑπ᾽ αὐτοῦ καὶ
λείπει, καὶ ἅπαξ και δις, καὶ τρίτον,
ἐπειδὴ γὰρ ἔμελλεν ὁ Θεὸς τῷ Ἡλει
κακὰ προλέγειν διὰ τοῦ Σαμουήλ, ἵνα
μὴ νομιθῇ πλάσαι ὁ Σαμουὴλ τὴν ἀπο
κάλυψιν, ᾠκονόμει ὁ Θεὸς ἐκεῖνον οἰηθένα
τα ὑπὸ τοῦ Ἡλεὶ καλεῖθαι πρὸς αὐ
τὸν ἀπιέναι ἵνα ὅτ᾽ ἂν ὁ μὲν Ἡλει να
ήσῃ ὅτι Θεός ἐςιν ὁ καλῶν τὸν Σαμεήλ,
ง
Ο
Q
اد
υπ
ἐκεῖνος
1) Ηλε, In Bibliis græcis fcribi folet Ηλι 2) τὴν Ἔξοδον και Κριτάς, Conf.
pag. 167. et 341.
α) 1 Reg. 2, 18.
QVAST. IN
IN I. REGVM.
359
CAP. II.
μη
ώς
ἐκεινος δὲ μετὰ ταῦτα τὰ ὑπὸ τὸ Θεξ
διαγγέλλων, μὴ ὑποπλευθῆ, ὡς πλα-
σάμενος τὴν ἀποκάλυψιν ἀλλὰ πιςευ-
θῇ, ὅτι ἀληθῶς ὁ Θεὸς ἀποκάλυψιν
ἀνήγγειλεν.
ΕΡΩΤ. ζ'.
Τίνος χάριν ὁ Ἡλεὶ δίκας ὑπὲρ τῶν παί.
δων ἔτισε, καὶ ταῦτα παραινέσας
αὐτὲς τὰ προσήκοντα;
τα
Οὐκ ἠπίων ἐδεῖτο φαρμάκων ἡ τῶν
παίδων παρανομία ἀλλ᾿ αὐτηρο-
τάτων καὶ δριμυτάτων. ἔδει τοίνυν μετά
τὴν πρώτην, καὶ δευτέραν παραίνεσιν
τῇ πονηρία προσμείναντας ἐξελάσαι τῶν
ἱερῶν περιβόλων. οὐ γὰρ μόνον αὐτοὶ πα-
φηνόμουν· ἀλλὰ καὶ τοῖς ἄλλοις ἐγίνοντο
παρανομίας ἀρχέτυπον, ἐπειδὴ δὲ προ-
τετίμηκε τοῦ πεποιηκότος τὴν φύσιν,
τῆς θεοσδότου χάριτος ἐγυμνώθη. τότο
γὰρ αὐτῷ καὶ διὰ τοῦ προφήτου δεδή-
λωκεν ὁ Θεός ἵνα τί γάρ φησιν ἐπέβλε
ψας ἐπὶ τὸ θυμίαμά μου, καὶ ἐπὶ τὴν
θυσίαν μου ἀναιδὲν ὀφθαλμῶ, καὶ ἐδό
ξασας τοὺς υἱούς σου ὑπὲρ ἐμὲ, τ) ἐν εὐ-
λογεῖται ἀπαρχὴν πάσης θυσίας Ἰσ-
ραὴλ ἔμπροσθέν μου; διὰ τοῦτο τάδε λέ-
γει Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραήλ᾽ εἶπον, ὁ οι
κός σε, καὶ ὁ οἶκος τε πατρός σ8,2)
διελεύσονται ἐνώπιον μου ἕως αιώνος και
νῦν 3) οὐχ οὕτω, φησί Κύριος, μηδαμῶς
ἐμοὶ, ἀλλ᾽ ἢ τοὺς δοξάζοντάς με δοξάσω,
και 4) οἱ ἐξουθενοῦντες με εξεθενωθήσον-
ται. καὶ δοκὲς μὲν ἡ πρόῤῥησις τὸ τέτε
γένος τῆς ἀρχιερωσύνης γυμνων αινίττε.
ται δὲ πάσης τῆς Ἰεδαϊκῆς ἱερωσύνης τὴν
παῦλαν. εἶπον γάρ φησιν, ὁ οἶκός σε, καὶ
ὁοἶκος τε πατρός σου,διελεύσονται ἐνώ-
اد
Ο
Εκ
ille autem poftea renunciaret quæ
difta funt a Deo, non effet fufpe-
fides haberetur, quod ei vere di
tus tanquam qui finxiſſet, ſed ei
uina facta effet reuelatio.
INTERR. VII.
Quamobrem Eli luit penas pro fuis
filiis, idque cum eos monuiffet
vt conueniebat? a)
Filiorum iniquitas non egebat
lenibus medicamentis, fed
bat ergo, cum poft primnam et
acerrimis * et afperrimis. Οporte- *
fecundam admonitionem perfeue-
raffent in nequitia, eos a templi
ambitu expellere. Nam non ipfi
foli legem transgrediebantur, fed
etiam erant aliis exemplum vt
transgrederentur. Quoniam au-
tem pluris fecit naturam quam
creatorem, a Deo data gratia fuit
priuatus. Hoc ei fignificauit etiam
Dominus per prophetam. Cur
enim, inquit, b) adfpexifti fuffitum
meum
et facrificium meum im-
pudente oculo, ct fupra me glori-
fcafi filios tuos, ut benedicerent
primitiis omnis facrificii Ifrael ante
me? Propterea hac dicit Dominus
Deus Ifrael: Dixi, domus tua,
ram me vsque in feculum. Et
et domus patris tui transibunt co-
nunc, non fic, inquit Dominus, erit
mihi, Sed cos qui me glorificant
glorificabo, et qui me nihili pen-
dunt, nihili pendentur. Et videtur
quidem præditio genus eius priua-
re facerdotio : tacire autern figuif.
cant mineæ illæ ceffationem Iudaici
facerdotii. Divi enim, inquit, do-
mus tua et domus patris tui trans
ibunt coram me vfque in feculum.
Z 4
Hoc
1) Recepta lectio eft ενευλογείθαι. 2) Ita legitur in edit. complur. pro διελεύσεις
ται. 3) οὐχ οὕτω. Hæc abfint al. c. nec vna cum fequentibus μηδαμῶς ἐμοὶ
commode locum habere poffunt. 4) οἱ ἐξουθενωθήσονται. Lectio recepta
eft, ὁ ἐξουθενών με ατιμωθήσεται, noftram habet editio complut.
Ο
a) 1 Reg. 2, 31. fqq. b) ibid. verf. 29.30.
360
B. THEODORETI
Hoc autem non eft pollicitus Itha-
mari, fed Aaroni. Ipfe ergo id
pronuntiauit aduerfus omnem illa
$110,
fum tribum. Ea porro quæ cer-
muntur ferunt teftimonium, Ex
quo enim Chriftus Dominus fuit
Ratus in crucem, dirutum fuit eo-
rum templum, et deferta fuerunt
Sancta fanctorum, priuatique funt
et facerdotio et prophetia. Hoc
fignificant etiam quæ fequuntur. a)
Ecce eum dies veniunt, et funditus
perdam femen tuum, er femen domus
patris rui: et non erit fenes in do-
Et adfpicier, cum fit firma-
mentum, in omnibus in quibus bene.
faciet Ifraeli, Et non erit fenex
omnibus diebus in domo run. Illud
autem, cum fit firmamentum, digit
de Deo qui eft. Ego, enim inquit,
6) fum qui fum. Ieremias quoque,
mentum vocauit facerdotium quod
eft fecundum ordinem Melchifedec,
Hoc autem poft pauca fignificauit
apertius. Excirabo, enim inquit, a)
aubi facerdotem fidelem, qui facier
wmnia qua funt in corde mco et anima
mnea, et adificabo ei domum fidelem, et
tranfibit ante vnĉtos meos omnibus
tua.
4) Qui es, Domine. Huius firma-
dibus. Hæc autem nulli quidem ho-
mini conueniunt, fed foli Domino
noftro defu Chrifto, qui fecundum
humanitatem noninatus fuit Ponti
fex nofter, Habentes, enim inquit, e)
* Pontificem magnum * qui penetra
ait calos, Iefum Dominum nofirum
Et rurfus: f) Non enim habemus
Pontificem, qui non pofit compari
anfirmitatibus noftris : tentatum
1
Ο
Ο
ω
اد
εν
πιον μου ἕως αἰῶνος. τἔτο δὲ ἐ τῷ Ἰθά
μας υπέχετο, ἀλλὰ τῷ ᾿Ααρών, οὐκοῦν
κατὰ πάσης αὐτῶν ἀπεφήνατο τῆς φυ-
λῆς, καὶ μαρτυρεῖ τὰ ὁρώμενα. ἐξ ὃ γὰρ
ὁ δεσπότης ἐςαυρώθη Χριςός, καθηρέθη
μὲν αὐτῶν ὁ ναὸς, ἔρημα
δὲ γεγένηνται
τῶν ἁγίων τὰ ἅγια, καὶ ἀρχιερωσύνης
και προφητείας ἐπέρηνται. τοτο δηλοῖ
καὶ τὰ ἐπαγόμενα. ἰδοὺ γὰρ ἡμέρα, ἔρ
χονται, καὶ ἐξολοθρεύσω τὸ σπέρμα
σου, καὶ τὸ σπέρμα τοῦ οἴκου τοῦ πα
τό
τρός σου καὶ οὐκ ἔται 1) σου πρεσβύτης
ἐν οἴκῳ 2) καὶ ἐπιβλέψει κραταίωμα ὂν ἐν
πασιν οἷς ἀγαθύνει τὸν Ἰσραήλ. και ένα
ἔται πρεσβύτης πάσας τὰς ἡμέρας ἐν
τῷ οἴκῳ σου, κραταίωμα δὲ ἐν τῇ ὄντος
λέγει Θεδ. ἐγὼ γάρ εἰμι, φησὶν, ὁ ὤν. καὶ
Ἱερεμίας, ὁ ὢν δέσποτα Κύριε, τότου
κραταίωμα κέκληκε τὴν ἱερωσύνην, τὴν
κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ. τῦτο δὲ σα
φέτερον μετ᾿ ὀλίγα δεδήλωκεν. αναςή
σω γὰρ ἔφη ἐμαυτῷ ἱερέα πισὸν, ὃς πάν-
τα τὰ ἐν τῇ καρδία μου, καὶ τὰ ἐν τῇ
ψυχή μου ποιήσει καὶ οἰκοδομήσω απ
τῷ οἶκον πισὸν, καὶ διελεύσεται ἐνώπιον
τῶν 3) χριςῶν μου πάσας τὰς ἡμέρας.
ταῦτα δὲ ἁρμότ]ει ἀνθρώπων μὲν οὐδε
vi, μόνῳ δὲ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν Ἰησοῦ Χρισῷ,
ὃς ἀρχιερεὺς ἡμῶν κατὰ τὸ ἀνθρώπινον
ὠνομάσθη. ἔχοντες γάρ φησιν ἀρχιερέα
μέγαν διεληλυθότα της ερανές, Ιησεν
τὸν Κύριον ἡμῶν. καὶ πάλιν ἐν γὰρ ἔχοι
μεν αρχιερέα μὴ δυνάμενον συμπαθῆ
και ταῖς ασθενείαις ἡμῶν πεπερασμέ
اد
YOU
1) σου. Ita habet Cod. alex. in vatic. legitur σοι. 2) καὶ Ἰσραήλ. Hæc a BQ-
sto ad I Reg. 2, 32. citantur, ita tamen vt pro o fcribatur ὤν. Le&tionem
Aftan κραταίωμα ὢν reiicit MONTF. ad l. c. eamque culpa Librarii ortam effe
putat ex κραταίωμα: Μαών, quæ eft Theodotionis verfio. Quicquid fit, prae-
ferenda eft interpretatio Symmachi, καὶ ὄψει θλίψιν ἐν κ. λ. Hæc enim ad
veritatem hebraicam proxime accedit. 3) χρισῶν. Ita leg. in edit. complur.
για Χριστοῦ.
✔) 1 Reg. 2, 31. 32. b) Exod. 3, 14. c) Ier. 4, 10. d) 1 Reg. 2, 35. e) Heb. 4, 14.
f) Ibid. v. 15.
QVAST. IN I. REG VM.
361
CAP. II. III.
ου
νον δὲ κατὰ πάντα καθ' ὁμοιότητα χω-
ρὶς ἁμαρτίας. καὶ τὸ πάσας τὰς ἡμέ‐
ρας, οὐ προσῆκεν ἀνθρώποις θνητούς
ὀλίγον βιοτεύουσι χρόνον. 1) χρισοὺς δὲ
αὐτοὺς κέκληκε τὲς ἱερὲς ἀποτόλους,
καὶ τὸς τὴν ἐκείνων διαδεξαμένους διδα-
σκαλίαν. ἐκῖν ἡ πρόῤῥησις κυρίως μὲν
ἁρμότλει τῷ σωτῆρι Χριστῷ κατὰ δὲ ἱςο.
ρίαν τῷ Σαδεκ, ὃς ἐκ τοῦ Ἐλεάζαρ και
τάγων τὸ γένος, τὴν ἀρχιερωσύνην διὰ
το Σολομῶντος ἐδέξατο.
τω
ΕΡΩΤ. ή.
autcm per omnia pro fimilitudine
absque peccato. Et illud omnibus
diebus, non conuenit hominibus
mortalibus, qui viuunt breui tem-
pore. Vnctos autem vocauit ipfos
fanatos Apoftolos, et qui illorum
doftrinx fuccefferunt. Ergo pre-
diatio proprie quidem conuenit
feruatori Chrifto: fed fi fpettes
hiftoriam, Sadoco, qui genus
ducens ab Eleazare, facerdotium
accepit per Salomonem.
INTERR. VIII.
Πῶς νοητέον τὸς ὁ λύχνος τὸ Θεὸ πριν Ouamodo eft intelligendum illud,
Ο
2) ἢ κατασκευασθῆναι;
Ανίπεται ὁ λόγος, ὡς εὐθὺς μετὰ τὴν
ἑσπέραν, ἀρξαμένων τῶν ανθρώ.
των καθεύδειν, ἐπεφάνη τῷ Σαμουὴλ ὁ
Δεσπότης Θεός. ἐν ἑσπέρα γὰρ τὸν ἱε-
τὸν λύχνον ἅπλειν εἰώθασι περὶ μέσας
δὲ τὰς νύκτας ἐπέβαλλον ἔλαιον. τὸν και
ρὸν τοίνυν ὁ συγγραφεὺς δηλῶσαι θελή-
σας, ἔφη μηδέπω κατασκευασῆναι τὸν
λύχνον.
Ç
ΕΡΩΤ. θ'.
τε
ω
ώς
·
Lucerna Dei priusquam in-
Structa effet? a)
Significat oratio, quod ftatim
poft vefperam, cum ipfi cœpif-
fent dormire, apparuerit Samueli
Dominus Deus. Vefpere enim fo-
lebant accendere facram lucer-
infundebant oleum. Volens er-
go fcriptor fignificare tempus,
dixit lucernam nondum fuiffe
nam: circa mediam vero noctem
inftructain.
INTERR. ΙΧ.
Quamobrem Samueli, cum cffer ad-
modum iuuenis, vniuerforum
adolefcentulus di-
Τί δήποτε κομιδῆ νέῳ ὄντι τῷ Σαμουὴλ
ὁ τῶν ὅλων ὤφθη Θεός;
ἰς ἔλεγχον τὸ γεγηρακότος αρχιε
ρέως τὸ μειράκιον ἠξιώθη τῆς θείας Adarguendum Pontificem qui
ἐπιφανείας. οὕτω γὰρ ἦν ἄγαν νέος, ὡς
τὴν περὶ τοῦ Θεοῦ διδασκαλίαν μηδέπω
δύναθαι δέξασθαι. αὐτίκα γὲν ὁ Ἡλεὶ
μετὰ τὴν τρίτην κλῆσιν συνεὶς ὡς ὁ Θεός
ἐτιν ὁ καλῶν περιτὸν μὲν εἰπεῖν, 3) και
ὑπέλαβεν ὡς ὁ Θεός ἐςιν ὁ καλῶν· ἔφη
δέ· ἐὰν καλέση σε 4) ὁ καλῶν, ἐρεῖς, λά
λει Κύριέ μου,
ὅτι ἀκέει ὁ δελός σε ἀλλ'
ὅμως καὶ τὴν τοιαύτην ἡλικίαν τῆς που
λιᾶς προτετίμηκεν ὁ Θεός· καὶ τὸν ὀκτὼ
Ο
C
Ο
C
Ο
Ο
η
gnus elt habitus cui Deus appare-
ret. Erat enim adeo iuuenis, vt
Dei do&rinam nondum poffet fuf
cipere. Eli itaque poft tertiam vo-
cationem intelligens quod Deus fit
qui vocat, fuperuacaneum duxit
dicere Deum elle qui vocabat, fed
dixit, c) Si te vocet qui vocat, dices,
Loquere Domine, quoniam audit fer-
uus tuus Sed tamen eam aetatem fe-
neauti prætulit Deus: et eum, qui
7 5
octo
α) χρισούς ἐδέξατο. Hæc fere eadem funt cum Scholio quod ex edit. rom. ad
1 Reg. 2, 35. attulit Bosivs. 2) ἢ κατασκευαθῆναι. Rec. leftio eft επισκευαθῇ
ναy. 3) καί. Redundare videtur. 4) ὁ καλῶν. Hæc tantum in edit, ald. leguntu
b) Ib. verf. 10. fqq. c) ib. verf. 9.
#) 1 Reg. 3, 3.
I
Ο
362
B. THEODORETI
1
ofto et nonaginta annos vixerat, et καὶ ἐνενήκοντα ἔτη βεβιωκότα, καὶ τεσ
quadraginta annos duplici magi- σαράκοντα ἔτη ἀρχῆς ἀξιωθέντα δι
ftratus honore dignus fuerat habi-
tus, (erat enim et Iudex et Pontifex,)
defpiciens, locutus eft cum paruo
puero : docens quanto fit canitie me-
fior iuuentus ornata virtute. Atque
per fpicuum quidem eft quod Elire-
ere fatis eflet ornatus, fed propter
filiorum fuorum prauitatem exitii
acceperit fententiam. Eius autem
pietatem verba quoque oftendunt.
Nam primum quidem non puduit
eum rogare adolefcentem, vt ei de-
clararet quæ a Deo fuerant annun-
tiata. Sed et eum adftinxiriureiu.
rando et execrationibus, vt nihil
eun *celaret ex iis quæ fibi fignifica.
ta fuerant. Deinde cum latandidi-
eiffer fententiam, laude dignam emi-
fit vocem, a) Dominus eft, faciet
quod placitum fuerit coram iplo.
Quin etiam cum filiorum fuorum
cognouiffet cadem, non pufillo et
abiefto animno id tulit pater et fe-
mex: cum autem percepiffet arcam
captam fuiffe ab hoftibus, e fella
quidem cecidit: ingenti autem ani-
mi inærore confectus, vitæ finem
accepit.
INTERR. X.
το
πλῆς καὶ κριτὴς γὰρ ἦν, καὶ ἀρχιερεύς
καταλιπών, τῷ σμικροτάτῳ διειλέχθη
παιδίῳ· διδάσκων ὅσῳ πολιᾶς ἀμείνων
νεότης ἀρετῇ κοσμουμένη. ὁ μέντοι Ἡλε
δῆλός ἐςιν οἰκείοις μὲν κοσμέμενος καλορ
θώμασι διὰ δὲ τὴν τῶν παίδων πονηρίαν
τῆς πανωλεθρίας τὴν ψῆφον δεξάμενος.
δηλοῖ δὲ αὐτῇ τὴν εὐσέβειαν καὶ τὰ δή-
ματα. πρῶτον μὲν γὰρ ἐκ ἠχύνθη
ρακαλέσαι τὸν νέον μηνῦσαι τὰ θεόθεν
απαγγελθέντα· ἀλλὰ καὶ ὅρκοις αὐτὸν
κατέδησε καὶ ἀραις, ὥτε μηδὲν ἀποκρύ
ψαι τῶν δηλωθέντων. Εἶτα τὴν ἐξενε
χθησαν ψῆφον μαθὼν, τὴν ἀξιέπαινον
άφήκε φωνήν Κύριος ἐξι, τὸ τ) ἀρετὸν
ἐνώπιον αὐτὸ ποιήσει καὶ μέντοι καὶ τῶν
υἱῶν τὴν σφαγὴν ἐγνωκώς, ἐκ αγεννῶς
εκ
ἤνεγκεν ὁ πατὴς καὶ πρεσβύτης, τὴν δὲ
γε κιβωτὸν δορυάλωτον γεγενήθαι μα
θών, κατέπεσε μὲν ἀπὸ τὸ δίφρου, τῆ
δὲ τῆς ἀθυμίας ὑπερβολὴ τὸ βίου τὸ
τέλος ἐδέξατο.
}
ΕΡΩΤ.
Cur Deus permifit vt arca capere- Τί δήποτε συνεχώρησεν ὁ Θεὸς δορυάλω
tur ab hoftibus ?
uod factum eft duplicem pro-
duxit vtilitatem. Nam He-
bræos quidem docuit, vt legitime
viuentes in Dei confiderent proui-
dentia: at legem transgredientes,
, neque in ipfo, neque in arca non
tangenda confderent. Cur enim
legem transgredientes, arcam ad
auxilium traherent, quæ legem in-
tus habebat pofitain? Atqueifi qui-
dem ab ea hanc accipiebant vtilita-
tem. Alienigena autem, cum ti-
muiffent, quando apparente arca
vociferati funt Hebraei, poft vi-
&oriam autem cam defpexiffent,
τον γενέθαι τὴν κιβωτόν;
ιπλῆν τὸ γεγονὸς ὠφέλειαν ἐβλάςη
•
σε
σε. τοὺς μὲν γὰρ Ἑβραίους ἐδίδαξεν,
ἐννόμως μὲν βίοντας τῆ τὸ Θεὸ προμη
θεία θαῤῥεῖν παρανομῶντας δὲ μητ
αὐτῷ, μήτε τῇ ἀψαύς κιβωτῷ πεποι-
ένα τί δήποτε γὰς εἰς ἐπικουρίαν ἔλα
τον παρανομῶντες τὴν τὸν νόμον ἔνδον
ἔχουσαν ἀποκείμενον; ἔτοι μὲν ἔν ταύ
την ἐντεῦθεν τὴν ὠφέλειαν ἐδέχοντο. οἱ
δέ γε ἀλλόφυλοι, δείσαντες μὲν ἡνίκα
φανείσης τῆς κιβωτᾶ ἐλάλαξαν οἱ E-
βραῖοι καταφρονήσαντες δὲ μετὰ τὴν
δε
1) Χρισόν. Ita leg. in edit. compl. 1. c. pro αγαθόν.
α) 1.Reg. 3, 18.
νίκην,
}
QVÆST. IN L. REGV M. CAP. IV-VI.
363
Q
et eam veluti manubias fuis dedi
caffent idolis, experientia Dei didi-
cere potentiam. Nam primum qui-
dem viderunt ante arcam fuum ce
cidiffe Deum, et adorationis præ fe
ferre figuram. Deinde cum eum
erexiffent, poftridie eum inuene
runt contritum, et extremis omni-
νίκην, καὶ οἱονεὶ ἀκροθίνιον ταύτην τοῖς
οἰκείοις ανατεθεικότες εἰδώλοις, ἔμαθον
τῇ πείρα τέ Θεὸ τὴν ἰσχύν. πρῶτον μὲν
γὰρ εἶδον πρὸ τῆς κιβωτο πεπλωκότα
τὸν οἰκεῖον Θεὸν, καὶ τῆς προσκυνήσεως
ἐπιδεικνῦντα τὸ χῆμα. Στα τετον ανα-
ζήσαντες εὗρον τῇ ὑπεραίᾳ συντετριμ
μένον, καὶ τῶν ἄκρων πάντων ἐςερημένον. bus partibus priuatum. Poft hzc
ἔπειτα τὰ διάφορον γνῶναι μὴ βουλη-
θέντες, καὶ τῷ κιβωτῷ τὸ προσῆκον μὴ
απονείμαντες σέβας, ποικίλοις νοσήμασι
περιέπεσον. ὡς μὲν γὰρ οἱ ἑβδομήκοντα
ἡςμήνευσαν, εἰς τὰς ἕδρας ἐπλήγησαν
ὡς δὲ ὁ Ακύλας, τὸ τῆς φαγεδαίνης ἐ-
χήκασιν ἕλκος. 1) ὁ δέ γε Ιώσηπος τὸ
τῆς δυσεντερίας αὐτοῖς ἐγγενέθαι πά
πος ἐδίδαξεν, ἀλλὰ μηδεὶς διαφωνίαν vo-
μιζέτω τὰς διαφόρους ἐκδόσεις, τὴν γὰς
δυσεντερίαν τὸ τῆς ἕδρας διεδέξατο πά.
θος. τὸ γὰρ συχνὸν τῆς ἐκκρίσεως τὸ
τῆς ἐκκρίσεως κατέκαυσε μόριον εἰς φα-
γέδαιναν δὲ τῷ χρόνῳ τὸ ἕλκος μετέπε-
σε. τὸ δὲ τῆς ἕδρας ὑπέμειναν πάθος,
ὡς δυσσεβῶς τὴν κιβωτὸν τὴν θείαν ἑδρά
σαντες παρὰ τὸν θεὸν τὸν ψευδώνυμον.
οι
ταύτην οἱ Αζώτιοι πρῶτοι τὴν τιμωρίαν
ἐδέξαντο. τοπάσαντες γὰρ οἱ 3) Γετπαίοι,
μὴ θεήλατον εἶναι τὴν πληγὴν, ἀλλὰνό-
σον ἐκ λοιμικῆς τινὸς κατατάσεως γενο-
μένην, μετέθεσαν εἰς τὴν Γὲν τὴν τοῦ
Θεοῦ κιβωτόν ἀλλὰ παραυτίκα ταῖς
αὐταῖς ὑπεβλήθησαν συμφοραῖς. τὸ δὲ,
ἐποίησαν ἑαυτοῖς οἱΓετθαῖοι ἕδρας χρυ-
σᾶς, 3) οἱ λοιποὶ ὅτως ἡρμήνευσαν, 4) και
περιελύθησαν αὐτῶν αἱ ἕδραι τῶν δὲ
cum noluiffent cognofcere differen-
tiam, et arcæ quem conueniebat
cuitum non tribuiffent, inciderunt
in varias agritudines. Nam, vt
Septuaginta quidem funt interpre
tati, a) percufi funt in fedibus: vt
autem Aquila, laborarunt exedente
vlcere. Iofephus autem docuit eis
fuifle morbum dyfenteria. Sed
nemo exiftimet effe inter fe dif
crepantes diuerfus illas editiones.
Nam dyfenteria fuccefit morbus
faminauit partes illas excretionis,
fedis: frequens enim excretio in-
et exedens vlcus tandem contraxe-
runt. Ideo autem fedis morbum
pafti funt, quis arcam diuinam
impie locauerant, apud Deumn
hoc fubierunt fupplicium. Con
falfo appellatum. Primi Azorii
uicientes autem Gerthei non effe
plagam a Deo immifam, fed
effe morbum ortum ex peftilenti
conftitutione, * arcam Dei trans. *
tulerunt in vrbem Geth: fed pro-
tinus fubierunt easdem calamita-
res, Illud vero,b) Gerthei feeerunt
fibi fedes aureus, ceteri fic funt in
terpretati, et fuerunt eorum fe-
des vndique refoluta. Cum autem
Getthæi
1) ὁ ἐδίδαξεν. Idem putauit autor Scholii quod MONTF. 1. c. T. I. p. 279.
e Cod. quodam regio ad I Reg. 5, 6. protulit. 2) Γετθαῖοι. Cod. alex. 1 Reg.
5, 12. habet Γεθθαῖοι, vatic. Γεθαῖοι. 3) οἱ λοιποί. MONTF. 1. c. p. 278. foli
Aquila hanc interpretationem tribuit, nixus auctoritate Codicis quo
vfus eft. 4) και - έδρας. Haec quomodo ad illa ἐποίησαν χρυσάς
fe referant, non videmus. Referri potius debent ad ea quæ in verfione τῶν ὁ
proxime præcedunt, καὶ ἐπάταξεν αὐτοὺς εἰς τὰς ἕδρας αὐτῶν.
@) 1 Reg. 5, 12. coll. verf. 3. 6. 9. b) Ib. v. 9.
364
THEODORETI
B.
I
omnes eorum
runt.
L
Ο
ως
Gerthei tentaffent arcam trans- Γετθαίων εἰς Ασκάλωνα μεταθείναι
ferre Afcalonem, illi contradixe- την κιβωτὸν πειραθέντων, ἀντεῖπον ἐκεῖ
runt, formidantes plagas diuini-
vol δείσαντες τας θεηλάτους πληγάς.
tus immifins. Deinde cum nulla εἶτα μηδεμιας πόλεως δέξαθαι τολμώ-
ciuitas auderet arcam excipere,
ean foris reliquerunt fub dio. σης την κιβωτόν, ἐν ὑπαίθρῳ ταύτην
Sic enim docuit Hiftoriographus. ἔξω κατέλιπον τόπῳ. τἔτο γὰρ ὁ ίςοριο
Fuir, enim inquit, a) arca Dei γράφος ἐδίδαξεν. ἐγένετο γάρ φησιν ἡ
in campo alienigenarum per men- κιβωτὸς τὸ Θεὸ ἐν τῷ πεδίω τῶν ἀλλο
Jes feprem. Poftquam autem exi Φύλων μῆνας ἑπτά. ἐπειδὴ δὲ ᾠήθησαν
ftimarunt, foris manente arca,
manente arca, έξω μενέσης τῆς κιβωτὸ τῶν θεηλάτων
fe effe liberatos a plagis a Deo
immifis, intulit Deus et Domni- ἀπηλλάχθαι πληγῶν, ι) ἐπήγαγεν ὁ
mus fupplicia etiam rebus inani. Θεὸς καὶ Δεσπότης, καὶ τοῖς αψύχοις
matis. Immift enim murium mul. τας τιμωρίας. μυῶν γάρ τι πλῆθος καὶ
titudinem in vites et fegetes, qui ταῖς ἀμπέλοις, καὶ τοῖς λήίοις ἐπέπεμ-
fruitus perdide- ψεν, οἳ πάντας αὐτῶν ἐλυμήναντο τὲς
καρπές. ἐδίδαξε δὲ διὰ τέτων, ὡς αὐτὸς
καὶ τοῖς Αἰγυπλίοις τὰς διαφόρους επεν
ήνοχε πληγάς. ὅτι γὰρ ἔναυλον εἶχον
ἐκείνων τὴν μνήμην, μαρτυρᾶ τὰ παρ
αὐτῶν εἰρημένα. καὶ γὰρ ἐν τῷ πολέμῳ
τὴν κιβωτὸν θεασάμενοι, δέους ἐπλήθη-
σαν, και θρηνεντες ἐξέων· καὶ ἡμῖν,
2) τίς ἐξέληται ἡμᾶς ἐκ χειρὸς τὸ Θε
τε ςερες τέτε; ἔτος ὁ Θεὸς ὁ πατά
ξας τὴν Αἴγυπῖον ἐν πάση πληγῇ, καὶ
μετὰ τὴν πῆραν δὲ τῶν κακῶν, οἱ ἱερεῖς
αὐτῶν καὶ οἱ χρησμῳδοὶ πρὸς αὐτοὺς
runt experti, eorum facerdotes
et vates eis dixerunt, vt arcam
ἔλεγον, μετὰ δώρων ἐκπέμψαι τὴν κι
cum donis remitterent. Vi Do- σωτον, ὅπως κουφίση Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσ
minus, aiebant, c) leuet manum ραὴλ τὴν χεῖρα αὐτὸ ἀφ᾽ ὑμῶν, καὶ
fuam a vobis, et a Diis veftris, ἀπὸ τῶν Θεῶν ὑμῶν, καὶ ἀπὸ τῆς γῆς
et a terra vefira. Et cur aggra- ὑμῶν καὶ ἵνα τὸ βαρύνετε τας καρδίας
uatis corda veftra, ficut aggraua-
uit Aegyptus et Pharao corfuum? ὑμῶν, ὡς ἐβάρυνεν Αἴγυπος καὶ Φαραὼ
An non quando illufit eis, emifit τας καρδίας αὐτῶν; ἐχὶ ὅτε ἐνέπαιξεν
populum fuum, et abierunt? Sed αὐτοῖς, ἐξαπέςειλε τὸν λαὸν αὐτῷ, καὶ
hac confuluiffent impii, ἀπῆλθον, ἀλλὰ ταῦτα συμβεβολευκός
et fuorum Deorum indicaffent
τες οἱ ἀσεβεῖς, καὶ δείξαντες τῶν οἰκείων
Per hac autem docuit,
quod ipfe quoque Aegyptiis di-
verfas intulit plagas. Quod enim
recentem illorum haberent me-
moriam, teftantur que ab eis
dicta funt. Etenim cum in bel
lo arcam effent confpicati, timo-
re funt repleti, et lamentantes
clamabant: b) Va nobis, quis
nos liberabit a manu huius Dei
fortis? Hic eft Deus, qui percus.
fit Aegyptum omni plaga. Porro
autem, poftquam hac mala fue.
1
και
Ο
Ο
θεῶν
1) ἐπήγαγεν - τιμωρ. Hæc ad verba ifta fpectare videntur, quæ 1 Reg. 6, 1. in
verfione τῶν ὁ. addita, et aliunde petita funt: καὶ ἐξέζεσεν ἡ γῆ αὐτῶν μύας.
2) τίς -τούτου. Recepta lettio eft, τίς ἐξελεῖται ἡμᾶς ἐκ χειρὸς τῶν θεῶν τῶν δε
ρεῶν τούτων.
α) 1 Reg. 6, 1. b) Ibid. c. 4,8. c) Ib. c. 6, 5. 6.
}
QVAST. IN L. REGVM. CAP. VI. 365
Deus eos conuiuit, deinde eos
qui adorabant caftigauit, et tunc
mures immifit in germina terræ:)
voluerunt difcere per experien
tiam, plagane effet a Deo im-
miffa, an ea cafu accidiffet. Nam
cum plauftrum nouum conftru-
xifient, et vaccas quæ recens pe-
iunxifient, arcam impofuerunt,
pererant, feparatas a vitulis fub-
quinque ciuitatum totidem nu-
mero mures et fedes ex auro fa-
bricatas, dono miferunt ad Deum
qui eos caftigauerat. Ea autem
Septuaginta quidem vocarunt
pofuerunt in quodam vafe, quod
bourgas, Iofephus autem dicit lo-
culum. In triuio autem absque
auriga dimiflis vaccis, *
Rabant vt viderent, an ad vitu-
ad aliam viam declinent, relicta
lorum mugitum reuertantur, an
via quæ ferebat ad Hebræos: vt fi
ex his quidem duobus fieret al-
rerum, tanquam imbecillam con-
demnarent arcam. Sin autem vac-
vitulis, abirent ad terram Ifraeliti-
ca, aliis viis relictis, et fpretis fuis
θεῶν τὴν ἀθένειαν πρῶτον γὰρ αὐτοὺς imbecillitatem : nam primum
σύνετριψεν ὁ Θεὸς, εἶτα τὲς προσκυνεν.
τας ἐπαίδευσε καὶ τότε τὸς μᾶς κατὰ
τῶν τῆς γῆς βλαςημάτων ἐξέπεμψε
πάρα μαθεῖν ἠβουλήθησαν, είτε θεής
λατος ἡ πληγή, είτε κατά τι συμβεβη-
κὸς γενομένη. καινὴν γὰρ κατασκευάσαν.
τες ἅμαξαν, καὶ βᾶς ἀρτιτόκους ὑπο-
ζεύξαντες τῶν μόχων κεχωρισμένας,
ἐπέθεσαν τὴν κιβωτὸν, καὶ τῶν πέντε
πόλεων ισαρίθμες μυς τε καὶ ἕδρας ἐκ
χρυσε κατεσκευασμένας, δῶρα τῷ πε-
παιδευκότι Θεῶ ἐνέθεσαν δὲ ταῦτα σκεύει
τινὶ, ὃ οἱ μὲν ἑβδομήκοντα προσηγόρευ-
σαν ι) βοεργάζ, Ιώσηπος δὲ γλωσσόκο-
μον. ἐν τριόδῳ δὲ ἡνιόχου δίχα τὰς βους
ἀπολύσαντες, ἀνέμενον ἰδεῖν, εἴτε πρὸς
τὸν τῶν μόχων μυκηθμὸν ἀποςρέφον-
ται, είτε πρὸς ἄλλην ὁδὸν ἀποκλίνουσι,
τὴν πρὸς Ἑβραίες φέρουσαν καταλιπε-
σαι. ἵνα εἰ μὲν τέτων δυοῖν θάτερον γέ.
νοιτο, ὡς ἀσθενες καταγνῶσι τῆς κι ω-
τε. εἰ δὲ τὰς ἄλλας ὁδὸς αἱ βόες κατα-
λιπᾶσαι, καὶ τῶν οἰκείων καταφρονήσα-
και μόχων, πρὸς τὴν Ἰσραηλῖτιν ἀπίωσι
γῆν, γνῶσιν ἀληθῶς θεηλάτους είναι
καὶ τὰς γεγενημένας πληγάς. δὴ χά-
ριν, καὶ πόρρωθεν είποντο, καὶ οὐ πρό-
τερον ἀπέζησαν, ἕως τῶν Ἑβραίων οἱ ἀγ
χιτέρμονες τὸ ξένον θεασάμενοι πραγ-
μα, ἅμαξαν ὑπ᾽ ἐδενὸς ἀνθρώπων ιθυ-
νομένην, φορτίον δὲ καὶ ἡνίοχον τὴν και
σωτὸν ἔχουσαν, προσέδραμον ἄσμενοι,
καὶ τὸ Θεοῦ τὴν νίκην ἐθαύμασαν.
об
αγ
exfpe-
cam, vere cognofcerent illas pla-
gas fuiffe a Deo immiffas. Quam-
obrem et fequuti funt eminus : ne-
que prius deftiterunt, donec qui
ex Hebræis habitabant in confiniis,
rein nouam et alienam confpicati,
nempe plauftrum quod a nullo
homine regebatur, habebat autem
arcam et onùs et aurigam, luben-
tes accurrerunt, et Dei viatorian
admirati funt.
*
1) βοεργώς. Quis Interpretum vocem
INTERR.
Sam. 6, 8. I. 15. obuiam ita ex-
prefferit, incertum eft. Codex alex. ll. cc. habet 'Αργος, varicamus prio
ri in loco quidem Βερσεχθάν, in vtroque pofteriori autem Εργα fubftituit.
Ex edit. aldina Bosi vs ad verf. tr. produxit leftionem Εργάζ, quæ ad firmond.
fere accedit. Apud MONTF. l. c. Τ. Ι. p. 279. occurrit leftio Βαεργάζ, qu
tamen fub vago nomine"Axos exhibetur. osivs ad verf. 1. duo Scholia
fub THEODORETI nomine protulit, quæ cum noftro loco conferenda funt.
}
366
B. THEODORETI
INTERR. XI.
Cur Deus percuffit populum, cum
reuerfa efet arca?
Pulchre
pulchre docuit hiftoria. Dicit
enim: a) Non lubenter exce-
perunt eam filii lechonic de viris
Bethfames, quum viderunt arcam
Domini, et percuffit de eis feptua-
ginta viros, et quinquaginta millia
virorum de populo. Sed flii qui-
dem Iechonia, vt impii et feruien-
tes idolis, ægre tulerunt videntes
arcam, et merito luerunt fuppli-
cium: populus autem fuit caftiga.
tus, quod noluerit pro arca adire
periculum, et feptem menfes can
reliquerit apud alienigenas, et pro
ea bellum non fufceperit. Cum
ergo oftendiffet Deus quod eo-
rum non egeat auxilio, et quan-
rit ab impiis alienigenis docuit
fet, eos caftigauit, vtpote qui
magis impii quam alienigen
fuiffent. Poftquam autem Beth-
tum cultum et honorem accepe-
famitæ timentes arcam remife-
runt, dicentes, b) Quis poterit
fare coram Domino boc fanito?
prompto autein et alacri animo
eam excepit Amninadab, totam
eius domum impleuit bene-
dictione. Quod autem impie
ftantur quæ fequuntur, Diuinif
fimus enim Sainuel eos eft ex.
hortatus, vt conuerterentur ad
Dominum toto corde fuo, et
auferrent Deos alienos de me-
dio fui, et lucos. Lucos áu-
tem Amarorb interpretatus eft
Aquila, hoc eft, fimulacra Aftar-
tes. Afarren autem vocant Vene-
rem, ab altro accepta denomni-
populus arcain contemferit, te
3) οὐκ
ΕΡΩΤ. ιά.
Οι
Διατί τὸν λαὸν ἐπάταξεν ὁ Θεὸς ἐπαο
νελθούσης τῆς κιβωτοῦ;
Σαφῶς ἐδίδαξεν ἡ ἱτορία. 1) ἐκ ᾀσμέ
ως
ώς
νισαν γάς φησιν υἱοὶ Ιεχονίου ἐν τοῖς
ανδράσι Βεθσάμοις, ὅτι εἶδον τὴν κιβω
you
τὸν τοῦ Κυρίου· καὶ ἐπάταξεν ἐν αὐτοῖς
ἑβδομήκοντα ἄνδρας, καὶ πεντήκοντα
χιλιάδας ἀνδρῶν ἐκ τοῦ λαοῦ ἀλλ᾿ οἱ μὲν
Ιεχονίου παίδες, ὡς δυσσεβεῖς, καὶ τοῖς
εἰδώλοις λατρεύοντες, ἐδυσφόρησαν ἰδόν
τες τὴν κιβωτὸν, καὶ μάλα εἰκότως τὴν
τιμωρίαν ἐδέξαντο. ὁ δὲ λαὸς ἐπαιδεύθης
ὡς της κιβωτοῦ προκινδυνεῦσαι μὴ βου
μή
ληθείς, καὶ ἑπτὰ μῆνας αὐτὴν παρὰ
τοῖς ἀλλοφύλοις καταλιπών, καὶ τὸν
ὑπὲρ αὐτῆς οὐκ ἀναδεξάμενος πόλεμον.
δάξας τοίνυν ὁ Δεσπότης Θεὸς, ὡς τῆς
αὐτῶν συμμαχίας οὐ δεῖται καὶ δείξας
ὅσον ἔχε σέβας παρὰ τῶν δυσσεβῶν ἀλ
λοφύλων, εκόλασεν αὐτοὺς ὡς τῶν ἀλο
λοφύλων δυσσεβετέρους. ἐπειδὴ δὲ οἱ ἐν
Βεθσάμοις δείσαντες τὴν κιβωτὸν ἀπέ
πεμψαν, εἰρηκότες τις δυνήσεται 2) παρ
ρατῆναι ἐνώπιον Κυρίε τοῦ ἁγίου τούτε;
προθύμως δὲ ταύτην ὁ Αμιναδαβ ἀπε
δέξατο πάσης αὐτοῦ τὴν οἰκίαν εὐλο
γίας ἐνέπλησεν. ὅτι δὲ ἀσεβῶς ὁ λαὸς τῆς
κιβωτοῦ κατεφρόνησε, τὰ ἑξῆς μαρτυρεί.
ὁ γὰς θειότατος Σαμουὴλ παρήνεσεν
αὐτοῖς ἐπιτρέψαι πρὸς Κύριον ἐν ὅλῃ τῇ
καρδία, καὶ ἐξᾶραι τοὺς θεοὺς τοὺς αλ
λοτρίους ἐκ μέσου αὐτῶν, καὶ τὰ ἄλση.
3) τὰ δὲ ἄλση Απαρὼν ὁ Ακύλας ἡρμής
νευσε, τουτέςι τὰ τῆς ᾿Απάρτης ἀγάλ
ματα. Ατάρτην δὲ καλοῦσι τὴν ᾿Αφρο-
δίτην, ἐκ τοῦ ἄτρου τὴν ἐπωνυμίαν περ
Για
Ο
ποιη-
Βεθσάμοις. Hæc non inueniuntur 1. c. in Textu hebraico. 2) παρα-
ῆναι. Ita habet editio complur. tefte Bosio. Lectio rec. eft, διελθεῖν. 3) τὰ
δὲ μυθολογοῦσι. Omifo Auroris nomine hoc Scholion ad 1 Reg 7, 4. attu-
lit BOSIVS.
a) 1 Reg. 6, 19. ¿) Ibid. verf.se.
I
1
QVAST. IN I. REG. CAP. VII. VIII.
367
ποιηκότες. αὐτῆς γὰρ εἶναι τὸν Ἑωσφό- natione: fabulantur enim eius
ρον μυθολογοῦσι.
εν
Ο
Ουδέπο
ΕΡΩΤ.
β'.
effe Luciferum.
* INTERR. XII.
Cur cum Deus iufferit per legem
in vne loco adorare, Samuel al-
tare ædificauit? a)
Sacru
acrum templum nondum erat
ædificatum, et Deum cole-
banc in diuerfis locis. Ceterum
Τί δήποτε τοῦ Θεοῦ κελεύσαντος διὰ τε
νόμου ἐν ἑνὶ τόπῳ λατρεύειν, θυσιαςή
ριον ὁ Σαμουήλ ᾠκοδόμησεν ;
ὐδέπω ὁ θεῖος ναὸς ᾠκοδόμητο, καὶ
ἐν διαφόροις τόποις ἐλάτρευον τῷ
Θεῷ πλὴν καὶ ἐντεῦθεν μανθάνομεν,
ὡς τοῦ λαοῦ τὸ πρόχειρον εἰς ἀσέβειαν hinc
τό
ἐπιζάμενος ὁ Θεὸς, ἑνὶ τὴν θείαν λα-
τρείαν περιώρισε τόπῳ. τοῖς γὰρ εὐσε
βέσι, καὶ τὸν τοῦ νόμου σκοπὸν ἐπιςα-
μένοις, ἅπας εἰς τὴν τοῦ Θεοῦ λατρείαν
καθιέρωτο τόπος. καὶ γὰς Ἡλίας ὁπά·
νυ,τοῦ θείου νεω πρὸς ἑαυτὸν ἅπαντας
κατὰ τὸν νόμον καλοῦντος, ἐν τῷ Καρ-
μήλῳ θυσιατήριον ᾠκοδόμησε, καὶ θυα
σίαν προσήνεγκε.
ΕΡΩΤ. Αγ.
Ο
Τίνος χάριν Σαμουήλ διὰ τὰς τῶν παί.
δων παρανομίας οὐκ ἔτισε δίκας ;
quoque difcimus, quod
cum fciret Deus populi propen-
fionem ad impietatem, diuinum
cultum vno loco circumfcripfit.
Piis enim et fcopum legis fcien-
tibus, quilibet locus erat confe-
cratus ad Dei cultum.
Nam et
celeberrimus ille Elias, cum diui-
num templum omnes ad fe voca-
ret ex lege, in Carmelo exftruxit
altare, et obtulit facrificium. b)
INTERR. XIII.
Quare Samuel non luit penas pro-
pter fcelera filiorum? c)
Αδικήματα ἦν, οὐκ ἀσεβήματα, τὰ F
οὐκ ἀσεβήματα, τὰ
παρὰ τούτων γινόμενα. οὔτε γὰς
γάμους διέρρηξαν, καὶ ταῖς τοιαύταις
λαγνείαις καθύβρισαν τὴν θείαν σκηνήν
οὔτε τῇ γαςρὶ τὰ πρωτεῖα τῶν ἱερείων
ἀπένειμαν, τὴν τῶν θυσιῶν ἀνατρέψαν.
τες τάξιν. δωροδοκίαν δὲ μόνον αὐτῶν ἡ
ἱτορία κατηγορε. καὶ οὐδὲ ταύτην ὁπρο-
φήτης ἠπίσατο. πόρρωθεν γὰρ αὐτῶν
διῆγεν αὐτὸς μὲν γὰρ ἄκει τὴν ι) Αρ.
μαθέμ, ἐκεῖνοι δὲ τὴν Βερσαβεέ.
ΕΡΩΤ. δ'.
Τίνος ἕνεκεν ἤλγησεν αἰτήσαντος τοῦ
λαοῦ βασιλέα;
πειδὴ παρὰ τὸν θεῖον νόμον αἴτη
σις ἦν. δεσπότης γὰρ Θεὸς καὶ
Εrat iniuftitia quæ ab eis ad-
mittebatur, non impietas.
Neque enim violarunt matrimo
nia,
nec eiusmodi libidinibus
opprobrio affecerunt diuinum ta-
bernaculum: neque ventri fuo da-
Bant primitias hoftiarum, euerfo
ordine facrificiorum. Eos autem
folum accufat hiftoria, quod core
rumperentur muneribus: neque
hoc fciebat Propheta, vt qui pro-
Nam ipfe
cui ab eis habitaret.
quidem Armathem incolebat, illi
vero vrbem Berfabee. d)
INTERR. XIV.
Quamobrem doluit cum regem pe-
tiifer populusRe)
ETGON TALK TOV DELOV VOLOV in der Quoniam petitio erat præter le-
Θεοῦ καὶ βασιλέως ἐπλήρου τὴν χρείαν
gem Dominus enim
Deus et Dei et regis implebat mu-
11115
1) Αρμαθέμ et Βερσαβές. In Bibliis græcis u. cc. legi folet Αρμαθάκι vel Ag
μαθαίν, et Βηρσαβεέ.
a) 1 Reg. 7, 17. b) 3 Reg. 18, 20 fqq. c) 1 Reg. 8, 3. d) Ibid. verf. 4. e) Ib. v. 6.
368
B. THEODORETI
}
*
Ο
θα
nus: propheta autem erat admini- ὁ δὲ προφήτης ὑπουργὸς ἦν, οἷόν τις α
ffer, et veluti quidam præfectus,
aut magifter militum, aut uibus
nus plebis. Atque hoc Deus ei
fignificauit, dicens:α) Audi vo-
cem populi: quoniam non te fpre-
uerunt, fed me, ut non regnem
fuper eos, fecundum omnia opera
eorum, quæ fecerunt mihi, a quo
die eduxi eos ex Aegypto, usque
ad hunc diem.
INTERR. XV.
Quomodo bonum nominauit
Saulem? b)
on dedit ei teftimonium vir-
N°
tutis animæ, fed formæ et
proceritatis. Sic enim dicit:c) Nul
ius erat bonus in filiis Ifrael fupra
ipfum. Supra humeros et vltra erat
procerus fuper omnem terram.
*
INTERR. XVI.
Ouidam dicunt Samuelem prophe.
tale propter pecunias, quia divit
Saul, Ecce ibimus, et quid adfere-
mus homini Dei, quoniam panes
noftri defecerunt ? d)
oc eft indicium fufpicionis
Hoc
at
Saulis, non quod propheta
munera acciperet. Coniecit enim,ad
eum aliquid effe afferendum, tan.
quam ad principem et prophetam:
At nihil attulit, fed contra eius pluri-
mam eft expertus benignitatem.
Quod autem propheta non corrum-
peretur muneribus, docent eius ver-
ba quæ fecit ad populum vniuer-
fum. Cuius veftrum, inquit, e viu,
lum accepi?aut quem opprefi veftrum?
aur quem grauaui ? aut de cuius manu
accepi aliquid vt placarer, aut cai
et celaui oculos meos in
ipfo? dicite contra me, et reddam
ceum,
παρχος, πρατηγός, ἢ δημαγωγός.
ἢ
καὶ τοῦτο δεδήλωκεν ὁ Θεὸς εἰπὼν πρὸς
αὐτόν· ἄκουε τῆς φωνῆς τοῦ λαοῦ· διότι
οὐ σὲ ἐξουθενήκασιν, ἀλλ᾿ ἐμὲ ἐξουθένης
σαν, τοῦ μὴ βασιλεύειν ἐπ᾿ αὐτοὺς,
κατὰ πάντα τὰ ἔργα αὐτῶν, ἃ ἐποίη
σάν μοι, ἀφ᾽ ἧς ἡμέρας ἐξήγαγον αὐ
τοὺς ἐξ Αἰγύπτου, καὶ ἕως τῆς ἡμέρας
ταύτης. καὶ τὰ ἑξῆς.
ΕΡΩΤ. έ.
εί
Αγαθὸν πῶς ὠνόμασε τὸν Σαούλ;
ψυχῆς ἀρετὴν αὐτῷ μεμαρτύρη
Ou acervoiry
κεν ἀλλ᾽ εἶδος καὶ μέγεθος. τοῦτο
γὰς λέγει. οὐκ ἦν ἀνὴρ ἀγαθὸς οὐδεὶς
ἐν υἱοῖς Ἰσραὴλ ὑπὲς αὐτόν· ὑπερωμίαν
καὶ ἐπάνω ὑψηλὸς 1) ἐπὶ πᾶσαν τὴν
γην.
ΕΡΩΤ. κ'.
Τινὲς φασὶ τὸν Σαμουὴλ ἐπὶ χρήμασι
προφητεῦσαι, τῷ εἰπᾶν τὸν Σαούλ, ἰδὲ
πορευσόμεθα, καὶ τί ἀποίσομεν τῷ ἀν
θρώπῳ τὸ Θε8, ὅτι οἱ ἄρτοι ἡμῶν
Ti
Τοῦτο τ
ἐκλελοίπασι;
οῦτο τῆς τοῦ Σαούλ ὑποψίας, ἐ τῆς
τοῦ προφήτου δωροδοκίας τεκμή
ριον. ἐτόπασε γὰρ χρῆναι τι αὐτῷ προσ-
ενεχθήναι, ὡς ἄρχοντι καὶ προφήτη
ws
ἀλλ' οὐδὲν προσενήνοχεν ἀλλὰ τοὐναντίον
φιλοφροσύνης παμπόλλης απήλαυσε
τοῦ δὲ προφήτου τὸ ἀδωροδόκητον διδά-
σκουσιν αὐτῷ οἱ λόγοι ἐπὶ τὸ λαῒ παν
τος εἰρημένοι. μόχον γάρ φησι τίνος ὑ
μῶν ἀληφα; ἢ τίνα ὑμῶν καταδεδυνά
sευκα, ἢ τίνα ἐξεπίεσα ὑμῶν; ἢ ἐκ χει
eὸς τίνος ὑμῶν ἐλήφα ἐξίλασμα, ἢ ὑπό
δήμα, 2) καὶ ἀπέκρυψα τοὺς ὀφθαλμός
με ἐν αὐτῷ; εἴπατε καμοὶ, καὶ ἀποδώσω
اد
اذ
اد
ادر
ὑμῖν
α) ἐπὶ γῆν, Praeftat l. c. lectio quorundam librorum veterum, ὑπὲρ πάντα τὸν
λαόν, ν C. 10, 23. 2) καὶ — αὐτῷ. Hæc in verfione τῶν ὁ. defunt.
a) 1 Reg. 8, 7. 8. b) Ibid. c. 9, 2. c. 10, 23. c) ib. c. 9, 2. d) Ib. v. 7.
<) 1 Reg, 12, 3、
QVEST. IN 1. REG.
CAP. IX. X. 369
ὑμῖν· καὶ ἐβεβαίωσε τοῦ προφήτου τες
λόγες ἡ τὸ λα μαρτυρία.
ΕΡΩΤ. '.
Διατί βλέποντα τὸν προφήτην
Ὡς
ἐκάλουν ;
τὰ μέλλοντα προορῶντα. οὐ γὰρ
τῶν τὸ σώματος ὀφθαλμῶν τοτο
τὸ ὄνομα ἀλλὰ τῆς πνευματικῆς θεω-
ρίας. κ) τὴν μέντοι βαμὰ ὑψηλὴν 2) ὁ
1)
Ακύλας ἡρμήνευσε 3) γαταὰ δὲ τὸν β8.
νόν· ξένους δὲ τὸς κεκλημένες τὴν δὲκω·
λέαν κνήμην. ταύτην δὲ αὐτῷ παρατές
θεικεν, ὡς μέλλοντι βασιλεύειν, καὶ τὸ
λα προκινδυνεύειν. τῦτο γὰρ ἐπήγαγεν,
δὲ 4) μαρτύριον, παράθες αὐτὸ ἐνώπιόν
σου, καὶ φάγε, ὅτι εἰς 5) μαρτύριον τέθει
ταί σοι 5) παρὰ τὸ λαδι
ως
ΕΡΩΤ. เท่
Τίνος χάριν χρίσας αὐτὸν κατε
Φίλησε;
Tus
ῆς ἐνούσης αὐτῷ χάριτος μεταδε
δωκε. καὶ γὰρ καὶ ὁ Κύριος ἐμφυση.
τας τοῖς ἀποτόλοις ἔφη λάβετε πνευ-
μα ἅγιον, ἐκ γὰρ τὸ πληρώματος αὐτῷ
ἡμεῖς πάντες ἐλάβομεν. οὕτως ο προ-
φήτης τὸν χειροτονηθέντα κατεφίλησε
βασιλέα, ἵνα τῆς ἐνοικέσης αὐτῷ χάρι.
τις μεταδώ.
vobis. Et confirmauit verba pra
phetæ populi teftimonium.
INTERR. XVII.
Cur Fidentem appellabant pro-
V
t
phetam? a)
qui prauideret futura. Nou
eft enim hoc nomen oculo-
rum corporis, fed fpiritualis con-
templationis. Ceterum bama qui
dem Aquila interpretatiis eft b)
hofpiter item, eos qui vocati fire
excelfam: gabaa vero, collem: c)
rant: coxam autem, ribiam. d)
Hand porro ei appofuit, tanquam
regnaturo, et pro populo pericu
lum adituro.
ne
Hoc enim fubie-
τε illud corum te, et comede, quia
cit: e) Ecce teftimonium, appo-
in teftimonium pofitum eft tibi a pos
pulo.
INTERR. XVIII.
Cur cum eum vnxiffet, ofculatus.
eum eft? f)
Gratia quæ fibi inerat, eum inte
pertiit. Nath Dominus quo
que cum infufaffet in Apof
Ios, dixit, Accipite fpiritum fant
ctum. g) Etenim ex plenitudine
Sic
eius nos omnes accepimus.
propheta deofculatus eft regemm
confecratuit, vt eum gratia quas
fibi inerat impertiret.
INTERR
1) την κνήμην. Hæc fere eadem funt cum Scholio Anonymi apud sosiv M
ad 1 Reg. 9, 13. 2) ὁ ᾿Ακύλας. Si MONTFAVCONIo Gides debetur, Aquila
1. c. hanc vocem v. 12. per ὕψωμα, et i. 13. per ὑψηλὸν vertit. 3) και τ
βουνόν. Het obferuatio pertinet ad e. 10, 16. vbi hanc Aquila interpretatio-
nem deprehendimus. 4) μαρτύριον. Interpretatio ita, quæ etiam apud
PROCOPIVM obuia eft, Theodotionis effe videtur. Reliqui enim omnes
vocem pury 1. c. rectius de refiduo explicarunt. 5) μαρτύριον. Hde 10-
ce in Cod. alex. legitur μαρτυρίαν. 6) παρὰ τοῦ λαοῦ. Hanc etiam effe Theo-
dotionis verfionem, colligitur ex iis que MONTE 1. c. T. I. p. 282. e
Cod. quodam regio obferuauit.
α) 1 Reg. 9, 9. fqq.
f)1 Reg: 10, 1.
B. Theod. Tom. I
12.
ibid. vett. 5. 3. c) ib. v. r. ) ib. v. 24. e) Ibidem,
g) løh. 20, 22.
A a
4
370
B. THEODORETI
;
INTERR. ΧΙΧ.
Quamobrem ei multa dedit
figna? a)
Vidit eum dubitantem, et fuam
confitentem paupertatem. An
non fum, inquit, b) filius viri Ie-
minat, minimi fepri ex tribubus
Ifrael, et cognatio mea eft minima
* omnium cognationum * Beniamin?
Propterea confrrhat regni pro-
miflionem per prædiciones de
omnibus. Et primum quidem
adducit eos qui de alinis bonum
eos qui vadunt Bethelem ad
Deum adorandum, et ex iis quæ
Deo offeruntur, ad eum afferunt
primitias. Te enim, inquit, o
rogabunt pacem: et dabunt tibi
primitias panum, · et accipies ex
manu eorum. Deinde chorum
prophetarum, et coetum eorum
qui cum eis choreas ducunt,
tibiis vtentes et cithara, et na-
bliis, et tympanis, et illinc exfi-
lientem gratiam Spiritus, efficien-
tem, vt ipfe prophetet...
ei nuncium afferunt. Deinde
INTERR.
{
ΧΧ.
Quid eft, Transmutando dedit ei
Q
Deus cor aliud? d
erat
>
uoni mis car ructious fcians
eum regem conftituiffet, dedit ei
non nifi terram colere,
fpiritum regium.
INTERR. XXI.
Quid eft, Defiit prophetare? e)
on habuit perpetuum do-
num prophetis: ad decla-
randum autem et oftendendum
Non
ΕΡΩΤ. 6.
Τί δήποτε πολλὰ δέδωκεν αὐτῷ
σημεία;
Εἶδεν, αὐτὸν ἀμφιβάλλοντα, καὶ τὴν οἱ
1
ἐκ τῶν
κείαν ὁμολογέντα πενίαν. ἐχ υἱὸς
γάρ φησιν Ιεμιναίου ἀνδρὸς ἐγώ εἰμι,
το σμικροτέρε σκήπρε ἐκ τῶν φυλῶν
το Ισραήλ, καὶ ἡ πατριά μου ὀλιγοςὴ
παρὰ πάσας τὰς πατριὰς τοῦ Βενια-
μίν, τούτου χάριν βεζαιοι τὴν τῆς βα
σιλείας ἐπαγγελίαν ταῖς περὶ τῶν α
πάντων προβξήσεσι καὶ πρῶτον τὲς τὰ
περὶ τῶν ἔνων αὐτῷ κομίζοντας εὐαγ
γέλια στα τὲς εἰς τὴν τὸ Θεὸ πρόσω
κύνησιν εἰς Βαιθὴλ ἀπιόντας, καὶ
τῷ Θεῷ κομιζομένων ἀπαρχὰς αὐτῷ
προσκομίζοντας, ἐρωτήσουσι γὰς σὲς
φησὶ, τὰ εἰς εἰρήνην, καὶ δώσουσί σοι
απαρχὰς ἄρτων, καὶ λήψη ἐκ τῆς χει
eὸς αὐτῶν. ἔπειτα τῶν προφητῶν τὸν
χορὸν, καὶ τῶν σὺν αὐτοῖς χορευόντων
τον θίασον, αὐτοῖς καὶ κινύρα κεχρημέ
νων, καὶ ναύλαις, καὶ τυμπάνοις, καὶ
τὴν ἐκεῖθεν ἐκπηδῶσαν το πνεύματος
χάριν, καὶ αὐτὸν προφητεῦσαι παρά
σκευάζουσαν.
ΕΡΩΤ. κ
τω
8
εκ
Τί ἐςι μετέτρεψεν αὐτῷ ὁ Θεὸς καρ
δίαν ἑτέραν ;
દેક
Ἐπειδὴ ἄγροικος ἦν, γεωργῶν ἐπιζάν
βασιλέα, βασιλικὸν αὐτῷ φρόνημα δέ-
μενος μόνον, χειροτονήσας αὐτὸν
δωκε.
ΕΡΩΤ. και
Τί ἐςι συνετέλεσε προφητεύων;
Οὐκ ἔχει διηνεκὲς τῆς προφητείας τὸ
χάρισμα. εἰς ἔμφασιν δὲ καὶ δή-
fpirituale donum prophetauit λωσιν τῆς πνευματικῆς δωρεᾶς κατ'
illo tempore. Ita etiam fe- ἐκεῖνον προεφήτευσε τὸν καιρόν. οὕτω
ptuaginta feniores, quos elegit καὶ οἱ ἑβδομήκοντα πρεσβύτεροι, οὓς ὁ
μέγας
a) 1 Reg. 10, 1.9. b) Ib. c. 9, 21. c) Ib. c. 10, 4 d) Ib. verf. 9. e) Ib. verf. 13.
QVEST. IN 1. REG. CAP. X. XI. 371
μέγας ἐξελέξατο Μωσης, εὐθὺς μὲν
ἐκλεγέντες προφητικῆς ἠξιώθησαν ένερ.
γείας. μετὰ δὲ ταῦτα προεφήτευον μὲν
ἥκισταν ὑπὸ δὲ τῆς θείας σοφιζόμενοι
δωρεάς, τοῦ λαοῦ τὰς ἀμφισβητήσεις
διέλυον.
ΕΡΩΤ. κβ'.
Τι δήποτε χρίσας ὁ Σαμεήλ τον Σαέλ,
καὶ παρὰ τοῦ Θεοῦ τῶν ὅλων ακέσας,
ὡς αὐτὸν προσήκει βασιλέα χειροτονεν,
κλήρους βαλῶν ἐκέλευσε τὰς
Ο
φυλάς ;
ὐδὲ τοῖς θείοις προφήταις ἐπίςευον
οἱ πονηρία συζῶντες. ἵνα τοίνυν μὴ
τοπάσωσι χάριτος άνθρωπίνης εἶναι τὴν
ψῆφον, κλήρους βληθῆναι προσέταξεν.
στα τῆς Βενιαμίτιδος κατακληρωθείσης
φυλῆς καὶ πάλιν εἰς πατριᾶς, καὶ δι
κους, καὶ ἄνδρας διαιρεθείσης, το Σαέλ
ψῆφος ἀπεκληρώθη. παραθεὶς δὲ λα-
θεῖν, ἑώρα γὰρ τὴν ἐξουσίαν ὑπερβαίνε.
σαν αὐτοῦ τὴν ἀξίαν, ὑπὸ τοῦ Θεοῦ τῷ
προφήτη κατεμηνύθη, καὶ τὴν ἐπὶπαν.
τὸς τοῦ λαοῦ χειροτονίαν ἐδέξατο.
ΕΡΩΤ. κγ'.
t
Τίνος χάριν Ναὰς ὁ ᾿Αμμανίτης τῶν
Ἰσραηλιτῶν τοὺς δεξιούς ἐξέκο
πλεν ὀφθαλμούς;
Α χρήσους αὐτοὺς εἰς πόλεμον απο
φῆναι βουλόμενος. γὰρ τὴν α.
σπίδα τῇ εὐωνύμῳ χειρὶ προβαλλόμενος,
συγκαλύπτει ταύτη τὸν εὐώνυμον ο
φθαλμὸν, τῷ δεξιῷ δὲ τοὺς πολεμίους
ὁρᾷ. ὁ τοίνυν τὸν δεξιὸν αφηρημένος εὐά
λωτος ἐγίνετο πολεμῶν.
Ο
τω
ΕΡΩΤ. κα.
Διατί τὸν Σαούλ πρῶτον αὐτοῖς
ἔδωκε βασιλέα;
ἐσ
Ἐπειδὴ τῆς ἐν πολέμοις ανδραγαθίας
ifry.
ἕνεκα χειροτονηθῆναι αὐτοῖς τη
magnus Moles, fatim quidem
eleati, digni funt habiti prophe
minine quidem prophetabant,
είαι operatione. a) Poftea aurem
fed dono diuino reddidi fapien-
tes, componebant populi contro-
verfias.
INTERR. XXII.
Cur, cum Saulem vnxiffer Samuel,
et ab vniuerforum Deo audiret,
quod oporteret eum crcare re-
gem, zuſſit tribus mittere
fortes ? b)
Ne diuinis quidem credebant
Νε prophetis, qui improbam
agebant vitam. Ne ergo conii-
cerent effe humana gratia ele
tionem, iuffit mitti fortes. De-
inde cum fors cecidiffet in uri
bum Beniamnitin, et rurfus ego
fet diuifa in fainilias, et domos,
et viros, fors cecidit fuper Sau-
lem.
Cum autem tentaffet la-
tere, videbat enim poteftatem
fuam excedere dignitatem, a Deo
indicatus eft propheta, et ab vni-
verfo populo accepit electionem.
* INTERR. XXIII.
Cur Naas Ammonita efodiebat
dexteros oculos Ifraelita-
rum? c)
Volens cos ad bellum inuti
reddere. Nam qui fini-
Cui
fra manu obiicit clypeum, ea
tegit finiftrum oculum, dexter
ro autem adipicit hoftes.
ergo dexter ablatus eft oculus,
bellum gerens facile poteit capi.
INTERR. XXIV.
Cur Saulem eis primum dedit
Q
regem?
uoniam ad bella fortiter geren-
da petierunt vt rex fibi eligere-
σαν βασιλέα, καὶ οὐκ εὐσεβείας χάριν, tur, non autem propter pietatem,
A a 2
«) Num. 11, 25. 8) 1 Řeg, 10, 20, ε) 1 Reg. 11, 2.
vt
372
THEODORETI
B.
vt in rebus diuinis ab eo erudiren- ώςε και παρ' αὐτοῦ τὰ θεῖα παιδεύε
tur : ideo elegit omnium maxi- θα τον πάντων μέγισον ἐξελέξατο,
ἐπειδήπες οὐ ψυχῆς ἀρετὴν, ἀλλὰ σώ
ματος ἐθαύμαζον μέγεθος.
mum, quoniam non animæ virtu-
tem, fed corporis mirabantur ma-
gnitudinem.
Cun
INTERR. XXV.
Quamobrem populo congregato com-
memorat propheta fuam reipu-
blica adminiftrationem?a)
Sum effet iudex, difcedebat a
poteftate, et eam tradebat Re-
gi. Erat ergo confentaneum, vt
quæ a fe gefta erant narraret, et
quod in republica gerenda cum
laude effet verfatus, confentientem
faceret populum, legitimam illum
docens poteftatem.
INTERR. XXVI.
Quomodo eft intelligendum illud,
Filius anni erat Saul, cum ipfe
regnaret? b)
fic
ΕΡΩΤ. κ.
\
Τίνος ἕνεκα συναθροίσας τὸν λαὸν ὁ προ
φήτης, τῆς οἰκείας αὐτοῦ πολι-
τείας ἀνέμνησεν;
اد
ων
Κριτής ὢν ἐξίσατο τῆς ἐξουσίας, καὶ
ταύτην παρεδίδου τῷ βασιλεῖ.
μάλα τοίνυν εἰκότως τὰ καθ᾿ ἑαυτὸν
διηγήσατο, καὶ τῆς ἀξιεπαίνου πολιτείας
σύμψηφον ἐποιήσατο τὸν λαὸν, τὴν ἔν-
νομον ἐκεῖνον ἐξουσίαν διδάσκων.
ΕΡΩΤ. κς'.
Πώς νοητέον τὸ, 1) υἱὸς ἐνιαυτοῦ Σαούλ
ἐν τῷ βασιλεύειν αὐτόν
οὕτως ἐξέδωκεν.
ymmachtger edidit : Filius 2) ο Σύμμαχος στο Σαούλ ἐν
vnius anni Saul, dum regna-
ret ipfe. Hoc autem fignificat
C
اد
υἱὸς ἐνιαυσιαίος
τῷ βασιλεύειν αὐτόν. δηλοῖ δὲ τοῦτο
animi fimplicitatem, qua prædi- την απλότητα τῆς ψυχῆς, ἣν εἶχεν ὁ
tus erat Saul, quando fuit rex
electus. Illa autem non diu eft
vfus. Vnde fubiunxit hiftorio-
graphus, c) Et per duo annos re-
gnauit fuper Ifraelen. Nempe
cum ea fimplicitate regnauit per
duo ammos: deinde declinans ad
vitæ improbitatem, nudatus fuit
diuina gratia. Vnde reliquum
tempus, quo perrexit regnare,
imputatum eft adminiftrationi Sa-
muelis.
INTERR. XXVII.
Quomodo eft intelligendum, Per-
cuffit Ionathan ftationem alienigena-
την
rum quæ erat in collı-
bus? d)
ง
ο
Σαούλ, ἡνίκα τῆς βασιλείας τὴν χειρο-
τονίαν ἐδέξατο. ταύτη δὲ οὐκ ἐπὶ πλεῖ
sov ἐχρήσατο. ὅθεν ὁ ἱςοριογράφος ἐπή-
γαγεῖ καὶ δύο ἔτη ἐπὶ Ἰσραὴλ ἐβασί
λευσεν ἀντὶ τοῦ, μετὰ τῆς ἁπλότητος
ταύτης δύο ἔτη ἐβασίλευσεν. εἶτα εἰς που
νηρίαν ἀποκλίνας, τῆς θείας χάριτος
ἐγυμνώθη. ὅθεν ὁ λοιπὸς χρόνος, ὃν βα-
σιλεύων διετέλεσε, τῇ τοῦ Σαμουὴλ δη-
μαγωγία λελόγια
ΕΡΩΤ. και
Πως νοητέον τὸν ἐπάταξεν Ιωνάθαν
3) τὸ ὑπόςημα τῶν ἀλλοφύλων, τὸ
ἐν τῷ βουνῷ;
Alienigena vidia ebris Οι
præfidia in locis
αλόφυλοι τους Εβραίους νενικη
κότες ἐν τοῖς ὀχυρωτέροις χωρίοις
Φρουράς
1) υἱός.
αὐτόν. Hæc defunt in Cod. alex. et varic. leguntur autem in edit. con-
plur. 1 Reg. 13, 1. 2) ό - λελόγισαι. Hæc fere eadem funt cum Scholio apud
MONTF, I. c. Τ. Ι. p. 287. 3) τὸ ὑπόσημα. Hæc interpretatio Aquila præte
Lenda eft illi quam of ó. 1. c. habent, róv Nasic.
a) 1 Reg. 12, 2 fqq. b) Ibid. c. 13, 1. c) Ibid. d) Ib, c. 13, 3×
QVAST. IN I. REGVM. CAP. XIII. 373
Ο
Φρουράς εγκατέςησαν. ὑπόςημα τοίνυν
ἐκάλεσε την φρουράν. ταύτην ἄρδην ὁ
Ιωνάθαν κατηκόντισε· τὸ μέντοι ήθε.
τήκασιν οἱ δοῦλοι, ὁ ᾿Ακύλας 1) άκου.
σάτωσαν οἱ Ἑβραῖοι ἡρμήνευσεν.
ΕΡΩΤ. κή.
Ο
munitioribus. * Stationem ergo vo-
cauit præfidium, quod funditus
deleuit Ionathan. Illud autem,
preuerunt ferui, a) Aquila ex
pofuit, audiant Hebrai.
INTERR. XXVIII.
Quid eft, Et diftulit feptem dies te-
ftimonio, ficut dixit Samuel ? b)
Samuel Sauli vt
Τί ἐςι, καὶ διέλιπεν ἑπτὰ ἡμέρας 2) τῷ
μαρτυρίῳ, ὡς εἶπε Σαμεήλ;
Henyonger & Expound to Exour Deum exfpectaret feptem dies,
Παρηγγύησεν Σαμουὴλ Σαούλ
σει
Ο
>
Saul autem,
cum vidiffet congregatos alienige-
nas, non exfpectauit prophetam
vt præceperat. Vnde cum eum
facrificantem deprehendiffet pro-
pheta, vehementer eum increpa-
vit, et ei pradixit regni priuatio-
nem. Quarer enim, inquit, c) fibi
Dominus bominem fecundum cor
fuum, et maniabir, vt fit fibi dux
ἁπλὰ αὐτὸν προσμείναι ἡμέρας, et deinde cum rite facrificaffet,
εθ' οὕτω καλλιερησάμενον παρατάξα- inftrueret aciem.
εθαι. ὁ τοίνυν Σαουλ τὰς ἀλλοφύλους α.
θροισθέντας ἰδὼν, οὐκ ἀνέμεινε κατὰ τὰς
ἐντολὰς τὸν προφήτην. ὅθεν αὐτὸν θύ-
οντα καταλαβὼν ὁ προφήτης, σφόδρα
χαλεπῶς ἐπετίμησε, καὶ τῆς βασιλεί.
ας αὐτῷ τὴν σέρησιν προεμήνυσε. ζητή-
γάρ φησιν ἑαυτῷ Κύριος ἄνθρωπον
κατὰ τὴν καρδίαν αὐτοῦ· καὶ ἐντελῶ
αὐτὸν Κύριος εἰς ἄρχοντα ἐπὶ τὸν λαὸν
αὑτοῦ, ὅτι οὐκ ἐφύλαξας ὅσα ἐνετείλα-
λατό σοι
Κύριος. ἐντεῦθεν ὁ καλλίνικος
3) Στέφανος τέθεικε τὸ εὗρον Δαβὶδ τὸν
τοῦ Ἰεσσαὶ, ἄνδρα κατὰ τὴν καρδίαν με,
ὃς ποιήσει πάντα τὰ θελήματά μου.
προφητικῶς γὰρ ταῦτα προειρήκει ο
Θειότατος Σαμεήλ. 4) Γαβαα δὲ τὴν ἐν
Σαβαὶν γῆν, 5) τὴν ἐν τῇ κοιλάδι τῶν δορ-
κάδων ὁ ᾿Ακύλας ήρμήνευσεν.
ΕΡΩΤ. κθ'.
ο
σε
Διὰ ποίαν αἰτίαν σίδηρον οὐκ εἶχεν
εν
cundum cor
fuper populum fuum, quoniam non
cuftodifi que tibi mandauit Domi-
nis Hinc præclarus ille victor
Stephanus haufit illud,d) Inueni
Dauidem filium Life, virum fe-
omnes voluntates meas. Hac enim
cor mcum, qui facier
prophetice prædixit diuiniffimus
Samuel. Gabaa autem e) terram
quæ eft in Sabaim, Aquila inter-
pretatus eft terram, quæ eft in
valle caprearum.
INTERR.
XXIX.
Quam ob caufam ferrum non
habebat Ifrael? f)
Yum eos viciffent alienigena, vni-
ενικηκότες αυτούς οι αλλόφυλοι verfatum accipere
πάντα τὸν σίδηρον ἔλαβον, καὶ
Aa 3
et
pro-
1) ἀκουσάτωσαν οἱ Ἑβραῖοι. Ab hac interpretatione parum recedit Symmachi ver-
fio. 2) τῷ μαρτυρίῳ. Rectius. c. ab Aquila et Sym. exprimitur es
συνταγήν, et a Theodotione, εἰς τὸν καιρόν. 3) Στέφανος. Sed, quæ deinde
ex Adt. 13, 22. citantur, verba, non Stephani funt, fed Pauli. Conf. tamen
Α. 7, 46. 4) Γαβαά. Non eft nomen loci. 5) τὴν ἡρμήνευσεν. Theodo-
tionis hanc effe verfionem putauit MONTF. I. c. p. 287. fed contra fidem
Codicis regii, cuius ipfe meminit p. 288.
a) 1 Reg. 13, 3. b) Ib. c. 13, 8. c) Ib. v. 14. d) Act. 13, 22. e) 1 Reg. 13, 18.
f) Ibid. v. 19. 21.
#
}
$74
B. THEODORETI
*
prohibuerunt ne posfiderent aliud:
vnde apud eos fiebant agri co-
lendi inftrumenta, Dentem all-
tem Symmachus quidem inter-
pretatus eft vomerem, Aquila ve-
TO aratruin, Siclum porro voca
runt farerem. Ratione ponderis
autem ficlus erat ponderis femi-
vncia: ratione pecunia vero, erat
viginti obolorum.
INTERR. XXX.
Cur Ionathan volens irruere in ho-
Ates dedit quædam figna
armigero ? a)
Non dedit fymbolice, fed vt fi-
κτήσασαι ἕτερον διεκώλυσαν· ὅθεν παρ
αὐτοῖς τὰ γεωργικὰ κατεσκεύαζον όρ
γανα. ὀδόντα δὲ ὁ μὲν Σύμμαχος τ) ΰνιν,
ο σε
δὲ Ακύλας τὸ ἄροτρον ἡρμήνευσαν.
τὸν δὲ σίκλον τατῆρα ἐκάλεσαν. ἐπὶ δὲ
ςαθμοῦ ὁ σίκλος λαμβανόμενος, ἡμιόγ
κιον είλκεν' ἐπὶ δὲ ἀργυρίου, εἴκοσιν ολο
λούς.
delis voluit noffe Dei vo-
luntatem, et figna fibi ipfi de-
dit diuina voluntatis: ντ ε τό
ipfis quidem effent vocati, in cos
irruerent, tanquam Deo aperte
opem ferente. Hoc enim dixit, b)
Et adfcendemus, quoniam tradidit
eos Dominus in manus noftras :
hoc efto nobis fignum. Sin autem,
inquit, c) dixerint, Abfcedire illuc,
non adfcendemus ad eos. Quod
autem in Deo confidens in pra-
vifum fe dederit periculum, te-
fantur verba. Huc enin, inquit, a)
tranfeamus ad fationem horum in-
circumciforum, an aliquid pro no-
bis futurus fit Dominus. Quon-
iam non eft difficile Domino, fer-
vare multis, aut paucis. Hæc au-
tem verba funt animæ quæ in Deo
confidit. Cum autem fic confide-
ret, non fuit fpe fruftratus. Nam
cum primum irruifer, et iaculum
emififer, et lapides effer iacula,
tus, fudit caftra hoftium, Illi
enim ignorantes fe inuicem in-
terinebant, vt qui effent collei
ex diuerfis ciuitatibus, et fe in-
Ο
ΕΡΩΤ. λ'.
Τί δήποτε ὁ Ἰωνάθαν προσβαλεῖν τοῖς
πολεμίοις βουλόμενος, σημειώ τινα
δέδωκε τῷ ὁπλοφόρῳ ;
Οὐ συμβολικῶς δέδωκεν, αλλ' ὡς πικὸς
Π
γνῶναι ἠθέλησε τὸ βούλημα του
Θεοῦ, καὶ σημεία ἑαυτῷ δέδωκε το θεί
θελήματος ἵνα εἰ μὲν κληθεῖεν ὑπ' αὐ
τῶν προσβάλωσιν, ὡς τοῦ Θεοῦ προφα
νῶς συνεργοῦντος, τοῦτο γὰρ ἔφη, καὶ
ἀναβησόμεθα, ὅτι παρέδωκεν αὐτοὺς Κύ
βιος εἰς τὰς χεῖρας ἡμῶν· τοῦτο ἡμῖν τὸ
σημείον. ἐὰν δέ φησιν ἔπωσιν ἡμῖν, ἀπό
ςητε ἐκεῖ; οὐκ ἀναβησόμεθα ἐπ' αὐτές
ότι δὲ τῷ Θεῷ θα ξήσας εἰς προυπὸν
ἑαυτὸν ἐξέδωκε κίνδυνον, μαρτυροῦσιν οἱ
λόγοι, δεῦρο γάρ φησι διαβῶμεν εἰς 2) τὴν
υπόςασιν τῶν ἀπεριτμήτων τούτων,
3) πως ποιήσει τὶ Κύριος ἡμῖν, ὅτι οὐκ
ἔσι τῷ Κυρίῳ συνεχόμενον σώζειν ἐν πολ-
λοῖς, ἢ ἐν ὀλίγοις, ταῦτα δὲ τὰ ῥήματα
ψυχῆς ἐςὶ τῷ Θεῷ πεποιθυίας, οὕτω δὲ
θαῤῥήσας οὐκ ἐψεύθη τῆς ἐλπίδος. εὐ
θὺς γὰρ προσβαλών, καὶ βέλος αφιείς,
καὶ λίθους ακοντίσας, συνέχεε τὴν τῶν
πολεμίων παρεμβολήν, ἀγνοοῦντες γὰρ
αλλήλους ανήρουν ἐκεῖνοι, ἐκ διαφόρων
συνειλεγμένοι πόλεων ὄντες, καὶ ἀλλή
اد
اد
ευα
λοις
1) vw. Ita legendum effe, non www, vt quædam Exemplaria habent, ftatuit
MONTF. ad I Reg. 13, 21. Conf. Scholion ad h. 1. in edit. Bosir, vbi qu
BOSII,
dam eft lectionum varietas. 2) τὴν ὑπόςασιν. Ita habet editio compl. Rece.
pta lettio 1. c. eft εἰς Μεσσάβ. 3) εἴπως ποιήσει τί. Hæc etiam ad leftiones edit.
compl. accedunt, tefte Bosio.
α) 1 Reg. 14, 9 199.
b) Ib. verf. 10. t) Ib. verf. 9. d) Ib. G. 14, 6.
f
QVEST. IN I. REGV M. CAP. XIV. XV.
375
λοις ὡς πολεμίοις ἐκέχρηντο. τοῦτο πό-
ξωθεν ὁ Σαούλ θεασάμενος, καὶ διὰ τῆς
ιερατικῆς τολῆς τὴν νίκην μεμαθηκώς,
ὥρμησε καὶ αὐτὸς κατὰ τῶν ἀλλοφύλων
Στα τραπέντας ἐκείνους ἰδὼν, ανοήτως
καὶ ἄγαν ἠλιθίως ἀνεθεμάτισε τὸν τρο
φῆς ἢ ποτοῦ πρὸ τῆς ἑσπέρας μετα-
λαμβάνονται
ΕΡΩΤ. λα'.
Εἰ ανοήτως ἀνεθεμάτισε, τί δήποτε ὁ
vicem habuerunt pro hoftibus.
Hoc Saul eminus confpicatus.
cum per veftem facerdotalem didi-
ciffet viftoriam, ipfe quoque im
petum fecit in alienigenas dein-
de illos videns in fugam verfos,
ftulte et infipienter fubiecit ana-
themati eum, qui cibi et potus
ante vefperam factus effet particeps.
INTERR. XXXI.
Si ftulte fubiecit anathemari, cur
Θεὸς τὸν ἀναθεματισμὸν ἐβεβαίωσεν; Deus confirmauit anathematifinum ?
ἐρομένῳ γὰρ εἰ πολεμητέον,
οὐκ ἀπεκρίνατο.
Πρῶτον αὐτὸν διελέγχει παραλόγως
TOY AUTOV deneyes #aganóуws
ην
•
ως
ο
ην
•
Scifcitanti enim, num effet bel-
landum, non refpondit ? a)
rimum quidem eum arguit,
Primam
P quod præter rationem effet ex-
accidit etiam mirabili Ionathani: fed
infcius anathematis legem trans-
grefiis eft. Nam poftquam melgu-
ftafet, audiuit exfecrationem patris,
ἐπαρασάμενον, ἔπειτα διδάσκει μη- fecratus. Deinde docet, ne eius-
δὲ τῶν τοιούτων ἀναθεμάτων καταφρο- modi quidem anathemata effe con-
νεν. ἐνταῦθα δὲ ὁ μὲν σκοπὸς εὐσεβῆς dem erat fcopus : erat enim prafcri
temnenda, Hic autem pius qui-
ἦν εἰς Θεοῦ γὰρ ὡρίπη τιμήν. ἀλλ' ptum ac definitum ad Dei hono-
ἔδει σκοπῆσαι τῶν πολεμούντων τὸν πό- rem, Sed oportebat confiderare
νον, καὶ ὡς εἰκὸς ἦν τινὰς τῷ πόνῳ του laborem belligerantium, et quod
χομένους πιεθῆναι δίψει, και βιασθήναι erat verifimile fore, vt aliqui labo
re cruciati premerentur fiti, et coge-
παραβῆναι τὸν ὅρον, τοῦτο γὰρ πέπον-
rentur non ftare decreto. Hoc enim
θε καὶ Ἰωνάθαν ὁ θαυμάσιος, ἀλλ' ἀ-
γνοῶν παρέβη τὸν τοῦ ἀναθέματος ὅρον.
μετὰ γὰρ δὴ τὴν τοῦ μέλιτος γεῦσιν,
ἤκουσε τοῦ πατρὸς τὴν ἀρὰν, ἑτέρων
ἀπαγγειλάντων. ἀλλ᾽ ὅμως καὶ τὴν τῆς
ἀγνοίας ἔχων ἀπολογίαν, ἄχρις αὐτῆς
ἐκινδύνευσε τῆς ζωῆς, ἀπηλλάγη δὲ τῆς
σφαγῆς διὰ τὴν τοῦ λαοῦ δικαίαν συγη-
γορίαν, καὶ ἱκετείαν σπουδαίαν.
ΕΡΩΤ. λβ'.
Πῶς νοητέον το, ι) μεταμεμέλημαι ὅτι
2) ἔχρισα τὸν Σαουλ εἰς βασιλέα;
Πολλάκις
ολλάκις ειρήκαμεν, ὅτι μεταμέλεια
Θεοῦ ἡ τῆς οἰκονομίας μεταβολή.
οἷον χειροτονηθῆναι προσέταξε τὸν Σαὲλ
διὰ τὸ τοῦ σώματος ἀξιοθέατον· οὐκ
ἐπειδὴ μεγίσοις αὐτὸς ἐπιτέρπεται σώ-
μασιν αὐτὸς γάρ ἐςι καὶ τῶν μεγάλων,
Το
δε
aliis renuntiantibus. Sed tamen ha-
tiam, venit vsque ad vitæ fuæ peri-
bens quo fe defenderet ob ignoran-
culum. Liberatus eft autem a cade
propter iuftum populi patrocinium,
et feriam fupplicationem.
INTERR. XXXII.
Quomodo eft intelligendum, Paniret
me quod vnxerim Saulem
Regem ? b)
See
nis.
lem
diximus, quod Dei peni
tentia fit mutatio difpenfatio-
Quale eft quod iuffit Sau
eligi, propter corpus fpecta
tu :
dignum non quod ipfe
magnis delectetur corporibus,
ipfe enim eft et magnorum
A a 4
1) μεταμεμέλημαι. Lectio compl. pro recepta παρακέκλημαι.
leftio eft ἐβασίλευσα.
et
:) ἔχρισα. Rec.
α) 1 Reg. 14 37.
b) Ib. c. 15, 11.
376
B. THEODORETI
1
* et paruorum * creator, fed popur καὶ τῶν μικρῶν δημιουργός· ἀλλὰ τῷ
1o gratifcans, qui folis vtebatur λαῷ χαριζόμενος, τοῖς αἰθηταῖς μόνοις
oculis fenfibilibus, Quod enim ὀφθαλμοῖς κεχρημένῳ, ὅτι γὰρ προτι
Lepe præferat et parua corpora
magnis, et iuuenes fenibus, re-
fis eft Zacchaus, qui cum par-
μα πολλάκις και μικρά σώματα μεγά
λων, και νέους γεγηρακότων, μάρτυς ὁ
ων
اد
vis effet, excepit Dominum : Ζακχαίος μικρὸς ὤν, καὶ τὸν Δεσπότην
teftis quoque Samuel, qui cum
effet iuuenis dignus erat
habitus
eni appareret Dominus: teftis
porro Dauid, qui et corpore et
natu maioribus prælatus fuit fra.
guibus. Hunc cum Deus voluis.
fet regem eligere, et femini eius
regnum feruare, propter eum
qui ex ipfo erat fecunduin car-
nem nafciturus rex
creaturæ,
verbis vfus eft humanis loquens
cum hominibus, et dixit, Pre-
nitet we quod vnxerim Saulem
regem, pro eo quod eft, Volo alii
dare regni poreftatem, facere au-
tem vt hic a regno ceffet,
INTERR, XXXIII
Cur tandem propter fuam benignita.
tem eum priuauit regno? a)
Brauidit eius futuras iniquita:
Pranidi
tes, et infidias in eos qui
de en bene erant meriti, facer-
dorum cades, iurisiurandi vans
greffiones, profe&tionem ad ven-
triloquam. Suficit autem vel
fola transgrefio præcepti de Ampa-
dec ad vltimum ei inferendum
fupplicium, oportebat enim ftul-
tum intelligere, quod vna gutta
diuinæ benignitatis et clementiæ
vincit omnem hominum boni
tatem. Sed infelix, cum Deus
ufiffet punire, mifertus ef: et
eum Deus morte damnaflet, ipfe,
vt exiftimauit, vitam tribuit: et
cum Deus iufiffet, vt ex pra.
da nihil lucrifaceret, ipfe refe
rens plurima, eaque pulcherri.
ma, ex gregibus et armentis,
et aliis omnibus, reuerfus eft,
α) 1 Reg. 35, 26.
υποδεξάμενος, μάρτυς ὁ Σαμουὴλ νέος
ὤν, καὶ τῆς θείας ἐπιφανείας αξιωθείς.
μάρτυς ὁ Δαβὶδ τῶν μειζόνων και πρε
σβυτέρων προτιμηθεὶς ἀδελφῶν. τοῦτον
ἐθελήσας βασιλέα χειροτονῆσαι, καὶ τῷ
σπέρματι αὐτοῦ φυλάξαι τὴν βασιλεί
αν, διρὶ τὸν ἐξ αὐτοῦ τεχθησόμενον και
τὰ σάρκα βασιλέα τῆς κτίσεως, άνθρω-
πίνοις ἐχρήσατο βήμασιν ἀνθρώποις δια
λεγόμενος, καὶ εἶπε, μετα με μέλημα ὅτι
ἔχρισα τὸν Σαούλ εἰς βασιλέα. ἀντὶ τε,
ἑτέρῳ βούλομαι
τὴν ἐξουσίαν, τοῦτον δὲ παῦσαι τῆς δυ
ἑτέρῳ βούλομαι δοῦναι τῆς βασιλείας
1
γατείας.
ΕΡΩΤ. λγ.
Καὶ τί δήποτε διὰ φιλανθρωπίαν αὐτὸν
τῆς βασιλείας ἐγύμνωσεν;
Προήδει μὲν αὐτοῦ καὶ τὰς ἐσομένας
C
παρανομίας, τας κατὰ τῶν εὐερ
γετούντων ἐπιβουλὰς, τὰς τῶν ἱερέων
σφαγάς, τῶν ὅρκων τὰς παραβάσεις
τὸν πρὸς τὴν ἐγγασρίμυθον δρόμον από
χρη δὲ καὶ μόνη τῆς περὶ τοῦ ᾿Αμαλήκ
ἐντολῆς ἡ παράβασις ἐχάτην αὐτῷ τι
μωρίαν ἐπενεγκεῖν. ἔδει γὰς συνιδεῖν τὸν
ἠλίθιον, ὡς μία καγὼν τῆς θείας φιλαν
θρωπίας πᾶσαν τὴν ἀγαθότητα τῶν
ἀνθρώπων νικᾶ, ἀλλ' ὁ δείλαιος τοῦ Θεο
κολάσαι κελεύσαντος ᾤκτειρε, καὶ τοῦ
Θεοῦ καταψηφισαμένου θάνατον, αὐτὸς
απένειμεν, ὡς ἐνόμιζε, τὴν ζωήν. καὶ τὸ
Θεοῦ κελεύσαντος μηδὲν ἐκ τῆς λείας
κερδάναι, αὐτὸς τὰ πίονα τῶν ποιμνίων,
καὶ τῶν βουκολίων, καὶ τῶν ἄλλων ἀπάν
των τα κάλλιςα κομισάμενος ἐπανῆκε
τα
και
}
QVÆST. IN I. REGVM. CAP. XV.
377
ο
α
καὶ αὐτὸς μὲν ἀναθεματίσας μηδένα
τροφῆς μεταλαβεῖν, ἢ ποτοῦ, τὸν ἐξ ἀ-
γνοίας παραβάντα τὸν ὅρον ἀνελεῖν ἠδε
λήθη τοῦ δὲ τῶν ὅλων Θεοῦ τὸν ᾿Αμα.
λὴν ἀναθεματίσαντος, οὐ διὰ τὴν εἰς αὐ.
τὸν ἀσέβειαν, ἀλλὰ διὰ τὴν περὶ τὸν λαὸν
δυσμένειαν, οὐ σμικρά τινα, ἀλλὰ τὰ
ού
πλεῖσα τοῦ ἀναθήματος ἔλαβε. καὶ οὐ-
δὲ τοῦ Αχας αὐτὸν ἐσωφρόνισε το υπό-
τὸ ὑπό
δειγμα. οὐ τοίνυν σμικρὸν, ἀλλὰ μέγισον
τὸ ἁμάρτημα. ἀνέμνησε δὲ αὐτὸν ὁ προ-
φήτης τῶν πρὸ τῆς βασιλείας λόγων,
οὕτως εἰπών· οὐχὶ σμικρὸς σὺ ἐνώπιον
αὐτοῦ εἰς ἡγούμενον ἐκ 1) σκήπτρου Βεν-
ιαμὶν, τῆς ἐλαχιςοτέρας φυλῆς τοῦ Ἰσ-
ραήλ; οὐ ταῦτά φησιν ἔλεγες, ὅτι ἀνὴρ
Ἰεμιναῖος ἐγώ εἰμι, τῆς σμικροτέρας φυ-
λῆς παρὰ πάσας τὰς φυλὰς τοῦ Ἰσ.
βαήλ; ἀλλ' ὅμως ἔχρισέ σε Κύριος εἰς βα-
σιλέα ἐπὶ πάντα Ἰσραήλ καὶ απέςειλέ
σε Κύριος ἐν ὁδῷ. εἶτα λέγει, ὅσας μὲν
αὐτῷ δέδωκεν ἐντολὰς, ὅπως δὲ ταύ-
τας παρέβη ὁρμήσας ἐπὶ τὰ σκῦλα. οὐ
τοσοῦτον γὰρ αὐτὸν ὁ παράνομος κατέ.
κρινεν ἔλεος, ὅσον ἡ ἀπλησία, καὶ ἡ πλεον.
εξία, καὶ τῆς φιλοχρηματίας τὸ πά
πος, ὦ δουλεύσας παρέξη τὴν ἐντολήν.
ἀλλ' ὁ Σαούλ τοῖς τοῦ Ἀδὰμ ἐχρήσατο
βήμασιν. ἔφη γὰρ, διὰ τὸ ἀκοῦσαι με
τῆς φωνῆς τοῦ λαοῦ. οὕτω γὰρ κακεῖνος
εἶπεν· ἡ γυνὴ, ἣν ἔδωκας μετ᾿ ἐμοῦ, αὕτη
ἔδωκεν ἀπὸ τοῦ ξύλου, καὶ ἔφαγον.
καὶ ἐπειδὴ εἶπεν εἰς θυσίαν ἐνηνοχέναι τὰ
βουκόλια, καὶ τὰ ποίμνια, ήκεσε παρὰ
τοῦ προφήτου. ἰδοὺ 2) οὐ θέλει Κύριος
ὁλοκαυτώσεις καὶ θυσίας, ὡς τὸ ἀκοῦσαι
τῆς φωνῆς αὐτοῦ. 3) ἰδοὺ γὰρ ἀκοὴ ἀγα-
μοι
τα
1
<
Ο
ου
ου
erat
Et ipfe quidem cum anathemate
fanxifiet vt nemo fumeret cibum,
aut potum, illum quidem, qui
transgreffus, voluit interimere:
ex ignorantia decretun
cuin Deus autem vniuerforum
Amalec fubieciffet anathemati, non
propter illius in ipfum impietatem,
fed propter illius in populum ma-
aliqua, fed plurima accepit ex ana-
themnare. Neque eum Acharis a).
erudiuit exemplum. Non fuit er-
30 paruum, fed maximum pecca-
tumn. Reuocauit ergo ei in memo-
ante regnum, fic dicens: b) Num-
riam propheta ea quæ dicta fuerant
quid tu paruus es in oculis eius, vt
is dux de fceptro Beniamin, minima
tribu Ifrailis ? An non, inquit,
hæc * dicebas?c) vir Ieminaus ego k
fum, minima tribus inter omnes
tribus Ifrael. Sed tamen vnxit te
Dominus regem fuper omnem If
rael, et mifit te Dominus in via.
Deinde dicit, cuiusmodi mandata ei
dederit, et quomodo ea fit trans-
gredius irrumpens in fpolia. Non
leuolentiam, non pauca ac parua
tantùm enim eum condemnauit ea
qua præter legem vfus eft miferi-
cordia, quantum auaritia, et plura
habendi infatiabilitas, et amor pe-
cuniz, cui feruiens transgreffus eft
bis Adami. Dixit enim, d) Pro-
pterea quod audiui vocem populi.
Nam ille quoque fic dixit, e) Mu
lier quam dedifti mihi, ipfa mibi de
ligno dedit, et comedi. Et quon
iam dixit fe in facrificium tulife
mandatum. Sed Saul vfus eft ver-
pheta, f) Ecce non tam vult Dominus
holocaufia et facrificia, quam audi-
ri vocem fuum Ecce enim auditio me-
armenta et greges, audiit a pro-
Aas
lior
1) σκήπτρου - Ἰσραήλ. Rec. leftio eft, σκήπτρου φυλῆς Ἰσραήλ. 2) οὐ θέλει και
ὁλοκαυτώσεις. Incertum, cuius hæc fit Interpretatio, quam fub vago nomine
Αλλος exhibet MONTF, ad Reg.15,22. 3) ἰδοὺ
3/
compl. proxime accedunt.
4)
I
κριών. Hæc ad lectiones
c) Ib. c. 9, 21. d) Ib. c. 15, 20. e) Gen, 3, 13.
«) Iof. 7, 25. b) 1 Reg. 15, 17. c) Ib. c. 9, 21.
f) 1 Reg. 15, 22. 23.
*
378
B. THEODORETI
lior eft facrificio, er obedientia po- θὴ ὑπὲρ θυσίαν, καὶ ἀκρόασις ὑπὲρ ςέας
rior eft adipe arietum. Augurium κριῶν· ὅτι οἰώνισμα αμαρτιά ἐςι, 1) πα
peccatum eft, exacerbatio eft iniqui-
zas, et Theraphim dolorem et labores
inducunt. Propterea quod nihilife-
eifti verba Dei, te nibili faciet Deus,
vt non regnes fuper Ifrael. Thera-
raphim autem vertit Aquila cul-
tum et fubtractionem. Augurium
autem, vt opinor, tacite innuit non.
nullorum amnentiam. En enim ve-
rifimile nonnullos malum fufpica-
tos effe augurium, quod qui vicis-
fet, prædam non effet lucratus.
Theraphim autem pofuit pro ob-
feruatione, Quomodo enim Ephod
dedicatum erat Deo, et per illud
fcifcitantibus fignificabatur quid
agendum : ita per Theraphim figni-
ficabantur idolorum præditiones.
Ad illius enim iinitationem hoc eis
erat dedicatum. Hoc autem aper-
tius declarauimus in libro Iudi-
cum.
Ex Aquila autem editione
licet etiam aliud intelligere, nempe
quod Deum colere fit præcepta in-
plere, non dona offerre. Non eft
enim fufcipiendus cultus, qui factus
eft præter eius confilium, et conci-
liat calamitates. Vt autem doceret,
ineuitabilem efle Dei fententiam,
adiecit Propheta, a) Non conuerter
tur, neque penitentia ducetur fan.
Etus Ifrael: quoniam non eft ficut
homo, vt punirent eum. Ex hoc
etiam explicandum eft illud, Pani-
zet me.
τι
D
ραπικρασμὸς ἀδικία καὶ θεραφὶμ ἐδύο
νην καὶ πόνους ἐπάγουσιν· ἀνθ' ὧν ἐξου
δένωσας τὸ ῥῆμα Κυρίου, ἐξουδένωσε σε
Κύριος, τοῦ μὴ βασιλεύειν ἐπὶ Ἰσραήλ,
2) τὸ δὲ θεραφὶμ ὁ Ακύλας θεραπείαν
καὶ ἀνθυφαίρεσιν ἡρμήνευσεν, τὸ δὲ οἰώ-
γισμα αινίττεται, ὡς οἶμαι, τὴν ἐνίων -
νοιαν. εἰκὸς γάρ τινας οἰωνὸν ὑποπλεῦσαι
κακὸν, τὸ νενικηκότα μὴ κερδάναι τὴν
λείαν, καὶ τὸ θεραφὶμ δὲ ἀντὶ τῆς 3) ἐπις
τηρήσεως τέθεικεν· ὥσπερ γὰρ τὸ ἐφεδ
ανέκειτο τῷ Θεῷ, καὶ δι᾽ αὐτοῦ τοῖς ἐρω-
τῶσιν ἐσημαίνετο τὸ πρακτέον· οὕτω διὰ
τοῦ θεραφὶμ αἱ τῶν εἰδώλων ἐδηλοῦντο
προβξήσεις. κατὰ γὰρ μίμησιν ἐκείνου
τοῦτο τούτοις ἀνέκειτο. καὶ τοῦτο σαφές
σεζον ἐν τῇ τῶν Κριτῶν ἐδηλώσαμεν βί
βλῳ. κατὰ δὲ τὴν τοῦ Ἀκύλα ἔκδοσιν,
ἔτι καὶ ἑτέρως νοῆσαι. 4) θεραπεύει γάρ
φησι τὸν Θεὸν τὸ τὰ προστεταγμένα
πληροῦν, οὐ τὸ δῶρα προσφέρειν. ἄδε
κτος γὰρ ἡ παρὰ τὴν αὐτοῦ βουλὴν γε
νομένη θεραπεία, καὶ πρόξενος συμφος
ςῶν. διδάσκων δὲ ἄλυτον τοῦ Θεοῦ τὴν
απόφασιν ὁ προφήτης ἐπήγαγεν 5) ἐκ
ἐπιτρέψει, οὐδὲ μετανοήσει ὁ ἅγιος του
Ισραήλ, ὅτι οὐχ ὡς ἄνθρωπος ἐςι τοῦ
μετανοῆσαι. ἐντεῦθεν καὶ τὸ μεταμε
μέλημα, νοητέον.
رد
Ο
το
τα
ΕΡΩΤ.
1) παραπικρασμὸς ἀδικία. Hæc in edit. compl. tantum exftant, omiffa in reli
quis Exemplaribus, licet omnino ad Textum pertineant. 2) τὸ
γευσεν. Hæc eadem cum Scholio Anonymi apud MONTF. et BOSIVM ad h. l.
MONTFAVCONIO tamen füfpecta vifa eft lectio quæ h. 1. Aquila effe dici-
tur. 3) ἐπιτηρήσεως. Emendatiorem hanc lefionem vocat Bosivs altera ἐπι-
τερήσεως. 4) θεραπεύει --- προσφέρειν. Ex his colligi poffet, Aquila tribuen-
dam effe interpretationem quain in præcedentibus fequutus eft Nofter,
ἀκοὴ ἀγαθὴ ὑπὲρ θυσίαν. 5) οὐκ - μετανοήσαι. Hæc redimme fecundum les
Ciones edit. complur. expreffa funt.
@) I Reg. 15, 29.
QVAST, IN I, REGVM. CAP, XV. XVI.
379
ΕΡΩΤ. λγ.
Διατί τὸν ᾿Αγαγ ἔσφαξεν
* INTERR. XXXIV.
Cur Agagum occidit propheta ? a)
icut Pineafus Zambrin. Nam
Os & Owels Tèv Zaulch nặn yaç Te. S quicquid a Deo iubetur, pium
Φινεές τον πᾶν γὰρ το
Ω
σεβές.
παρὰ τοῦ Θεοῦ κελευόμενον εὐ- ert.
ΕΡΩΤ. λέ
Διατί ἔδεισεν ὁ προφήτης χρίσαι τον
Ο
Δαβίδ κελευσθείς;
αλλά
Ἐπειδὴ οὐ μόνον προφήτης, ἀλλὰ καὶ
ἄνθρωπος ἦν. εἰ γὰρ ὁ τοῦ προφή-
του δεσπότης, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησες Χρι-
τὸς, τὸ σωτήριον καταδεξάμενος πάθος,
τῇ δειλία τὴν ἀνθρωπείαν ἔδειξε φύσιν,
τίς οὕτω παθῶν ἐλεύθερος, ὡς τῷ προ-
φήτη δείσαντι νεμεσῆσαι;
ΕΡΩΤ. λς.
Τολμῶσι τινὲς ἐπιμέμφεθαι τῷ Θεῷ,
ὡς ψεῦδος τὸν προφήτην διδάξαντι
λάβε γάρ φησιν εἰς τὴν χειρά σου δά,
μαλιν βοῶν, καὶ ἐρεῖς, θύσαι τῷ
Ἀλλὰ τοῦτο οὐ ψεῦδος, ἀληθῶς γὰρ
A
ου
ἐπετέλεσε τὴν θυσίαν. ἐῤῥέθη τοί-
αὐτῷ, κρύψαι μὲν τὸ ἔργον, εἰπεῖν
δὲ τὸ πάρεργον,
ΕΡΩΤ. λ'.
Τίνος χάριν τὸν ψηφισθέντα ὁ προφή,
της ἠγνόησεν;
Ότι οὐ Θεὸς ἦν, ἀλλ᾽ ἄνθρωπος.
اد
Θεοῦ γὰρ τὸ πάντα εἰδέναι προς
φήτου δὲ, τὸ τὰ παρὰ τοῦ Θεοῦ δεικνύ-
τό
μενα. ἄλλως τε καὶ τοῦ προφήτου ἡ ἄ-
γνοια τὴν θείαν ἀπεκάλυπτε ψῆφον. εἰ
γὰς εὐθὺς ὥρμησεν ἐπὶ τὸν Δαβίδ, ὑπο-
πλεύθη ἂν ἐκ προλήψεώς τινος τοῦτο
πεποιηκέναι. ἐπειδὴ δὲ ἐπὶ τὸν πρῶτον
ἦλθε, καὶ τὸν δεύτερον, καὶ τὸν τρίτον,
καὶ τοὺς ἑπτὰ, ἔγνωσαν ὡς ὁ Θεὸς ἦν ὁ
τούτους μὲν ἀποκρίνων, ἐκεῖνον δὲ ψηφι-
ζόμενος. εἰ γὰρ καὶ τῆς χειροτονίας οὕς
Ο
ο
IN TERR. XXXV.
Cur propheta iufus tinuit vngere
Dauidem? b)
uoniam non folum propheta,
fed etiam homo erat. Si
enim prophetæ dominus, Domi-
nus nofter Iefus Chriftus, faluta-
rem fufcipiens paffionem, timore
humanam oftendit naturam, quis
et adeo liber a pafionibus, vt ti-
menti prophetæ fuccenfeat?
-
INTERR. XXXVI.
Audent quidam Deum reprehendere,
quamiprophetam docuerit mendacium,
Ασαρε enim, inquit,c) iuuencam
boum, et dices, Venio Dea
Sed
facrificatum.
hoc non et mendacium.
Vere enim perfecit facrificium.
Ei ergo dictum eft, vt opus qui-
dem celaret, diceret autem id quod
erat-præter opus.
INTERR. XXXVII.
Quam ob caufam ele&tum nefciebat
Q
propheta?
uoniam non erat Deus, fed
homo. Dei enim eft omnią
fcire, propheta vero, ea quæ
Deo indicantur. Deinde prophe-
tæ ignorantia diuinam reuelabat
dem reda effet profe&tus, venis-
fententiam. Si enim ad Daui-
fet in fufpicionem, quod hoc fe-
ciffet ex aliqua fubornatione.
Quoniam autem venit ad pri-
mum, et fecundum, et tertium,
et deinceps ad feptimum, cogno.
uerunt quod Deus effet qui hos
quidem reiiceret, illum vero eli-
geret. Nam cum etiam fic facta
α) 1 Reg. 15, 33. b) Ib. c. 16, 2. c) Ib. verf. 3.
ele.
380
Β. ΤHEODORETΤΙ
eleftione, aperuerint fratres fuam
inuidiam, fratrem in acie confpi-
cati, quid non feciffent, nifi hoc
modo facta effet ?
INTERR. XXXVIII.
Quomodo eft intelligendum, Spiritus
malus a Domino fuffocabat
Saulem? a)
Jum diuinus recefturer Spiti
Cum
tus, locum fortitus ma-
lignus fpiritus. Hinc autem do-
cemur clamare cum Dauide, b)
Spiritum fantum tuum ne auferas
a me. Sic cum apoftolica gratia
Iudam reliquiffet, in eum ingres-
fus eft diabolus. c)
* INTERR. XXXIX.
Quomodo pfallente Dauide malus
quiefcebat fpiritus ? d)
Diuini Spiritus gratiam accepe-
rat Dauid: eo ergo operan-
te per Dauidem, quiefcebat ma-
lignus fpiritus.
INTERR. XL.
Quid eft illud, Erfuba illorum
capies? e)
Sy
mmachus interpretatus eft;
Quocunque careant cognofces,
fcopum illorum difces.
τω γεγενημένης, ἐγύμνωσαν οἱ ἀδελφοὶ
τὸν φθόνον, ἐν τῇ παρατάξει τὸν Δαβίδ
θεασάμενοι, τί οὐκ ἂν ἔπαθον, εἰ μὴ
τοῦτον ἐγεγόνει τὸν τρόπον;
gav
αν
ΕΡΩΤ. λή.
Πώς νοητέον τὸ πνεῦμα πονηρὸν παρὰ
Κυρίου 1) ἔπνιγε τὸν Σαούλ.
;
του θείου πνεύματος αποςόντος, χώ
ἔλαβε τὸ παμπόνηρον πνεῦμα.
διδασκόμεθα δὲ ἐντεῦθεν μετὰ τοῦ Δα.
βίδ βοἂν τὸ πνεῦμά σου τὸ ἅγιον μὴ
αντανέλης ἀπ' ἐμοῦ. οὕτω τῆς ἀποςο
λικῆς χάριτος τὸν Ἰούδαν καταλιπού
σης, εισελήλυθεν εἰς αὐτὸν ὁ διάβολος.
Ο
μή
ΕΡΩΤ. λθ'.
Πῶς τοῦ Δαβὶδ ψάλλοντος τὸ πονηρὸν
ἡσύχαζε πνεῦμα ;
Ꭲ.
οῦ θείου πνεύματος ὁ Δαβὶδ τὴν
χάριν ἐδέδεκτο. τούτου τοίνυν δια
τοῦ Δαβὶδ ἐνεργοῦντος, τὸ πονηρὸν ἡσύ
χαζε πνεύμα.
ΕΡΩΤ. μ.
Τί ἐςι τὸ, 2) ἐρσουβὰ αὐτῶν λήψη;
Σύμμαχος ἡρμήνευσεν, ὅσα 3) χρή
ζεσι γνώση 4) τὸν σκοπὸν αὐτῶν
•
μάθης.
ΕΡΩΤ.
1 Sam. 16,14. Propius ad hebr.
1) ἔπνιγε. Ita of o. exprimunt vocem imny
veritatem accedit verfio Aquila θάμβει. 2) ερτουρα - λήψη. Hæc e fragmen-
tis Aquila petita funt, et fpectant ad verba ifta iSamn. 17, 18. men anal
αν
עַרְבָּתָם
arrham f. pignus eorum accipies. Horum loco in Cod. alex. legitur, καὶ
ὅσα ἂν χρήζωσιν γνώση, quæ verfio parum differt ab ea quam Noffer tribuit
Symmacho. Pro prova autem MONTF. 1. c. p. 294. habet črova, et hanc
leftionem autoritate Cod. coislin. confirmat. 3) χρήζουσι. MONTF. 1. c.ha-
bet χρήζωσι. Idem Theodotioni tribuit interpretationem ὃ ἐὰν χρήζουσι γνώση.
4) τὸν μάθης. Hæc non funt Symmachi, fed illuftrationis cauffa a No.
ftro adduntur. Rectius in citato Cod. coislin. fenfus horum verborum ita
exprimitur: τὸ ἐσουβὰ αὐτῶν λήψῃ· τουτέςι τὴν ἀνατροφὴν αὐτῶν ἀπαγγελείς μοι,
καὶ τί διάγουσι πράττοντες.
Ο
n) 1 Reg. 16, 14. b) Pf, 50, 11. c) Ioh. 13, 27. d) 1 Reg. 16, 23. e) Ib. c. 17, 18.
QVAST. IN I REGVM. CAP. XVII. 381
ΕΡΩΤ. μα.
Διατί ὁ Σαούλ, πάντων τὴν πρὸς
τὸν Γολιάθ μονομαχίαν παραιτησάν-
των, αποτρέπει τὸν Δαβὶδ τοῦτο
προθυμούμενον δρᾶσαι;
Μειράκιον, ἦν πεντεκαίδεκα ἐτῶν, ἢ
ως
Ο
τι
εκκαίδεκα. ἑβδομηκοντούτης μὲν
γὰρ ἐτελεύτησε, τεσσαράκοντα δὲ ἐξα-
σίλευσεν ἔτη. τοιγάρτοι τριακονλούτης ἦν,
ἡνίκα Σαουλ ανηρέθη. 1) προείρηται δὲ,
ὡς δύο ἔτη ὁ Σαούλ βασιλεύσας ἐννέμως,
τῆς θείας χάριτος ἐγυμνώθη. τὸν ἄλ-
λον τοίνυν ἅπαντα χρόνον πολεμῶν τῷ
Δαβὶδ διετέλεσε πάθει δ᾽ ὅμως ὁ Δα.
βὶδ τὸν Σαούλ θαῤῥῆσαι τὴν νίκην. ἦναγ-
κάη γὰρ ἐξειπεν, ὅπως ποιμαίνων
λέοντα καὶ ἄρκτον ἐπιοῦσαν ἀπέπνιξεν.
καὶ ἔται φησὶν ὁ ἀλλόφυλος οὗτος ὁ ἀπε-
ρίτμητος, ὡς ἓν τούτων˙ οὐχὶ πορεύσο-
μαι καὶ πατάξω αὐτὸν, καὶ ἀφελῶ σή.
μεζον
cl
εν
απο
ὄνειδος ἀπὸ Ἰσραήλ; ὅτι τίς ἐςιν
ὁ ἀπερίτμητος οὗτος, ὅτι ωνείδισε παρά-
ταξιν Θεοῦ ζῶντος ; οὐδέν φησιν θηρίων
διενήνοχεν ὁ δυσσεβεία συζῶν, καὶ τῆς
θείας ἐπικουρίας γεγυμνωμένος. ἐγὼ δὲ
ἐκείνη πέποιθα τῆ ροπῆ. τοῦτο γὰρ ἐπή-
γαγε Κύριος, ὃς ἐξελετό με ἐκ 2) 56-
ös
ἐκ 2) 56-
ματος λέοντος, καὶ ἐκ χειρὸς τῆς ἄρκλε,
αὐτὸς ἐξελεῖται με ἐκ χειρὸς τοῦ ἀλλο-
φύλου τοῦ ἀπεριτμήτου τούτου, μετὰ
Ταύτης ὁρμήσας τῆς πίτεως, οὐ διήμας-
τε τῆς ἐλπίδος ἀλλὰ γυμνὸς ὢν τὸν και
θωπλισμένον ἐνίκησε· καὶ ὁ πρόβατα νέ-
μων τὸν ἐν πολέμοις καὶ τροπαίοις γεγυ-
μνασμένον καὶ ὁ σμικρὸς ὢν καὶ νέος,
τὸν ἐπὶ τοσούτῳ γαυριῶντα μεγέθει.
είδε γὰς αὐτόν φησι Γολιάθ, και 3) ἐξ-
ουδένωσεν αὐτὸν, ὅτι ἦν παιδάριον. και
αὐτὸς πυῤῥάκης μετὰ κάλλους ὀφθαλ
εν
اد
اد
INTERR. XLI.
Quare Saul, omnibus recufantibus
fingulari certamine congrcdi cum
Goliath, dehortatur Dauidem, ne
faceret id quod alacri animo
fufcipiebat ? a)
E
Frat
rat adolefcens quindecim aut
fedecim annorum.
Deceffit
enim feptuaginta annos natus, re-
gnauit autem quadraginta annos.
quando interfectus fuit Saul. Prius
Quare triginta annos natus erat,
autem diftum eft, quod, cum per
duo annos rette et ex legibus re-
gnaffet Saul, diuina priuatus fit
gratia. Toto igitur reliquo tem-
pore aduerfus Dauidem bellum ge-
rere non deftitit. Suadet tamen
Sauli Dauid, vt fiduciam de vito-
ria concipiat. Etenim neceffe ha-
buit dicere, quomodo cum gregem
pafceret, fiffocauit leonem et vr-
Inm eum inuadentes. Et erit, ine
quit, b) alienigena ifte incircumcifus,
ficut vnus ex iftis. Nonne ibo, er
eum percuriam, et auferam hodie ope
probrium ex Ifrael? Quoniam quis
cft ifte incircumcifus, quod probro
afecerit aciem Dei viuentis? Nihil,
inquit, differt a beftia qui viuit in
npietate, et qui eft nudatus diui-
no auxilio. Ego autem confido in
illius auxilio. Hoc enim fubiun-
xit:c) Dominus enim, qui me libera-
vir ab ore leonis, et man vrfi, ipfe
me liberabit a manu alienigena iftius
πcircumci/i. Cum hae fide profe-
atus fpe non fuit fruftratus : fed
cum effet nudus, vicit armatum, er
qui pafcebat oues, eum qui erar ex-
ercitatus in bellis ertropharis : et qui
erat paruus et iuuenis, eum qui de
dit enim eum, inquit, a) Goliath, ct
eum nibili fecit, quoniam eler pur,
er ipfe rufus cum pulchritudine oculo-
tanta fe iactabat magnitudine. V₂-
1) προείρ. Vid. fupra p. 372. Qu. 26. 2) σόματος. Ita habet editio compl. tefte Bc
sio Rec. leftio elt χειρός. 3) εξουδένωσεν. Hæc quoque eft lectio edit. comel.
4) 1 Reg. 17, 33. b) Ib. verf. 36. e) Ib. verf.37. ) Ib. verf. 42.
€)
ง
382
THEODORETI
B.
rum.
,
*
Et
λήν σου
εν
Imitabantur enim animi μῶν. ἐμιμοῦντο γὰρ τοὺς τῆς ψυχῆς οἱ
oculos oculi corporis. Illi enim του σώματος. ὀξὺ γὰς ἑώρων ἐκεῖνοι,
* acutum cernebant, et contem-
plabantur eum qui non cadit fub και τον αόρατον ἐθεώρουν· ὅθεν ἔλεγεν
adfpe&tum. Dicebat itaque, a) ἐγὼ ἔρχομαι πρός σε ἐν ὀνόματι Κυρίου
Ego ad te venio in nomine Domini σαβαώθ, Θεοῦ παρατάξεως Ἰσραήλ,
Zebaoth, Dei exercitus Ifrael, 1) ὃν ὠνείδισας σήμερον καὶ συγκλείσει
quem tu exprobrafti hodie, et con-
σε Κύριος σήμερον εἰς τὰς χειράς μου,
eluder re Dominus hodie in manibus καὶ ἀποκτενώ σε, καὶ ἀφελῶ τὴν κεφα
meis: et occidam te et auferam cas
ez dabo membra tua,
πὸ σοῦ καὶ δώσω τα κωλάσει,
put tuum à te
er membra caftrorum alienigenarum καὶ τὰ κῶλα τῆς παρεμβολῆς τῶν ἀλ
hodie volucribus cæli, et beftiis ter- λοφύλων, ἐν τῇ ἡμέρα ταύτη τοῖς πε
ra: et cognofcet omnis hac eccle- τεινοῖς τοῦ οὐρανοῦ, καὶ τοῖς θηρίοις τῆς
fa, non per lanceam, neque per gla, γῆς καὶ γνώσεται πᾶσα ἡ ἐκκλησία
dium feruare Dominum. Quoniam
Domini ef bellum, et trader vos in αὕτη, ὅτι οὐκ ἐν δόρατι, οὐδὲ ἐν μαχαί
manus noftras. Prophetat autem, ρα σώζει Κύριος· ὅτι τοῦ Κυρίου ὁ πόλε
cum eflet in acie, et prædicit vni- μος, και παραδώσει ὑμᾶς εἰς χώρας ή
verfi orbis terra Dei cognitionem. μῶν. προφητεύει δὲ παρατασσόμενος,
Cognofcet enim, inquit, b) omnis και προαγορεύει τὴν τῆς οἰκουμένης θεο
zerva, quod eft Deus in Ifrael. Εν γνωσίαν. 2) γνώσεται γάς φησι πᾶσα
os quidem, fundit oracula: manus
autem fe fortiter gerit, et lapide ἡ γῆ, ὅτι ἐςι Θεὸς ἐν Ἰσραήλ. καὶ τὸ
perimit alienigenam : quandoqui μὲν ςόμα χρησμολογεί, ἡ δὲ χεὶς ἀρι
δε
dem hymnis et laudibus celebrat ζεύει, και λίθῳ τὸν ἀλλόφυλον αναιρε
illum lapidem, qui ex ipfo fuit ex. ἐπειδὴ τὸν ἐξ αὐτοῦ κατὰ σάρκα τμη
cifus fecundum carnem. Lapis θέντα λίθον ὑμνεῖ. λίθον γάς φησιν, ὃν
enim, inquit, c) quem reproba-
verunt adificantes, hic factus ef απεδοκίμασαν οἱ οἰκοδομοῦντες, οὗτος
caput anguli. Porro autem gladio ἐγενήθη εἰς κεφαλὴν γωνίας. καὶ τῆ
quoque vfus alienigenz, amputauit ῥομφαία τοῦ ἀλλοφύλου χρησάμενος,
eius caput, eius qui ex ipfo ger- απέτεμεν αὐτοῦ τὴν κεφαλὴν, τοῦ ἐξ
minauit fecundum carnem przf. αὐτοῦ κατὰ σάρκα βλαςήσαντος προ-
gurans viktoriam. Diabolus enim.
διαγράφων τὴν νίκην. ςαυρῷ γὰρ ὁ διά
βολος τὸν ἡμέτερον προσηλώσας Δεσπό
την, διὰςαυροῦ τῆς τυραννίδος ἐξέπεσε.
καὶ ὥσπερ τοῦ Δαβὶδ νενικηκότος, ἡ τὸ
Ἰσραὴλ τρατιὰ τὸ τῶν ἀλλοφύλων και
τηκόντισε σίφος, οὕτω τοῦ ἡμετέρε Θε8
καὶ σωτῆρος τὸν διάβολον καταλύσαν
τος, οἱ πεπιςευκότες εἰς αὐτὸν τὴν τῶν
δαιμόνων ἐτρέψαντο φάλαγγα.
Cum Dominum noftrum cruci ut
fixiffet, per crucem excidit tyrau-
nide. Et quomodo, cum Dauid vi-
ciffet, Iraklis exercitus fudit ac
profigauit agmen alienigenarum:
ita cum Deus nofter et Seruator
diabolum fuperaffet, qui in ipfum
crediderunt, fuderunt et profiga.
runt phalangem demonum,
εν
n
το
ΕΡΩΤ.
1) v. Preferenda eft hac lettio recept ν. 2) γνώσεται
46. fupplentur quæ in præced. omiffa erant.
α) 1 Reg. 17,45 - 47ο
b) Ibid. verf. 46. c) PC. 117, 22.
Ισραήλ. Sic e verf.
OVAST. IN I. REG VM. CAP. XVII. XVIII.
383
ΕΡΩΤ. μβ'.
Μηδέπω τὴν Ἱερουσαλὴμ οἰκήσας πῶς
εἰσεκόμισεν εἰς αὐτὴν τὴν τοῦ ἀλ
Ο
λοφύλου κεφαλήν ;
Ιεβουσαίοι μὲν ἔτι κατώκουν αὖ-
τήν δεδέπλεθαι δὲ αὐτοὺς ἐθελή-
σας, ἐπέδειξεν αὐτοῖς τοῦ μεγάλου αρι-
ξέως τὴν κεφαλήν.
ΕΡΩΤ. μγ.
Ο
1) Πως ἠγνόησεν ὁ Σαούλ τὸν Δαβίδ,
υοῖν θάτερον νοητέον ἢ ὅτι κορυβαν
τιῶν οὐκ ἠθάνετο τῇ κινύρα χρω-
μένου ἢ ὅτι ὁ φθόνος αὐτὸν παρεκίνη-
σεν ἀκριβῶς μανθάνειν ὅθεν ἐςίν.
1
ΕΡΩΤ. μ..
اد
ท
Eidos ¿sw ¿Desgidos. of pay de in ag
भे
Τί ἐςι μανδύας;
ἶδος ἐςιν ἐφεςρίδος. οίμαι
καδίκιν εἶναι, ἢ τὸ παρὰ πολλῶν
3) μαντίον ὀνομαζόμενον. καὶ γὰς τῶν
εβδομήκοντα εἰρηκότων περὶ τοῦ μεμηνυ-
μότος τῷ Ἡλεὶ τῶν υἱῶν τὴν ἀναίρεσιν,
ὅτι διερρηγμένα τὰ ἱμάτια εἶχεν, ὃ Ακύ
λας ἔφη 4) μανδύαν διεξξηγμένον. και
τῶν ᾿Αμμανιτῶν ὁ βασιλεὺς τῶν πρὸς
αὐτὸν ἀποςαλέντων παρὰ τοῦ μακαρίς
Δαβὶδ τοὺς πώγωνας ἐξύρισε, καὶ τῶν
μανδυῶν ἀφεῖλε τὸ ἥμισυ, ἕως τῆς ἀνα-
τό
βολῆς τῶν ἰχίων αὐτῶν.
α
ΕΡΩΤ. μέ.
Τί έςιν, 5) ἠγάπησεν αὐτὸν ψυχὴν
ἀγαπῶντος αὐτόν;
INTERR. XLII.
Cum nondum habitalfer Hierofoly-
mis, quomodo in hanc vrbem
intulit caput alienigena? a)
Tebufei quidem adhuc eam inha
menfurus, oftendit illis caput viri
infignis fortitudine.
bitabant: eis autem terrorem
INTERR. XLIII.
Quomodo Saul ignorauit Daui-
dem? b)
uorum alterum eft intelligen
dum. Vel quod furore perci-
tus non fentiebat eum pulfantem
citharam: vel quod inuidia eum in
furorem verterit, ita vt exacte fcire
vellet, vndenam effet.
INTERR. XLIV.
Quid eft mandyas? c)
ft quoddam genus veftis fupe-
rioris.
Etiquis. Exitimo autem effe
aut arcadicum, aut quod a mul-
εἰς nominatur * mantion.
Etenim *
ro eo quod Septuaginta dixerunt
de eo qui fignificauit czdem filio-
rum Eli, quod veftes haberet ru-
ptas ac laceratas, d) Aquila dixit
manayam ruptum ac laceratum.
Rex quoque Ammonitarum, eo-
rum qui ad ipfum milli erant a
beato Dauide, barbam rafit, et
mandyarum abftulit dimidium vs-
que ad amiftum coxendicum. e).
INTERR. XLV.
Quid eft, Amauit ipfum anima
amantis feipfum ? f)
I
Aquila
1) Πῶς - Δαβίδ. Locus I Reg. 17, 55-58. ad quem hæc fpectant, abeft a Cod.
vatic, et editionibus ad fidem eius adornatis. 2) Είδος ισχίων αὐτῶν.
Eiusdem argumenti eft Scholion Procopii apud MONTF. ad 1 Reg. 17, 38.
3) αντίον. Apud MONTF. l, c. eft μάντιος. 4) μανδύαν διεξῥηγμένον. Vitia-
tam hanc lectionem effe putat MONTF. 1. c. At vero in verbis nihil eft vi-
tii, hac itaque effe videtur mens eius, vt διεξευγμένον minus redte a Noftro
additum fit, quod tamen excufari poteft, cum of ó học verbo vfi fint.
5) ἠγάπησεν — αὐτόν. Vel ante ψυχήν fupplendum eft κατά, vel negligenda
eft vox αὐτὸν poft ἠγάπησεν. Recepta lectio 1 Reg. 20, r. elt, ἠγάπησε ψυχὴν
ἀγαπῶντος αὐτόν.
d)
α) 1 Reg. 17, 54. ) Ib. v. 5s fqq. c) 1 Reg. 18, 4. 7) Ib. c. 4. 12. e) 2 Reg. 10, 4
f) 1 Reg. 18, 1. coll. c. 20, 17.
384
B. THEODORETI
1
1
A
quila dixit, fecundum animam
fuam. Hoc etiam lex diuina
præcipit, a) Diliges proximum tuum
ficut te ipfum.
mone.
INTERR. XLVI.
Ouomodo eft intelligendum, Spiritus
malus percuffit Saulem, et prophe
tauit in media domo fua? b)
feudoprophetæ agitati a malo
fpiritu, fimiles funt furore
percitis Corybantibus. Hoc pas-
fus eft etiam Saul vexatus a dæ-
lud autem propberauis
pofuit per homonymiam. Nam
et pfeudoprophetas nominabant
prophetas, et deos, eos qui fallo
dii nominantur. Sed ille quidem
priuatus fuit diuina gratia. Da-
vid autem et copiofe illa frueba.
tur: et phallens furorem quidem
ieniebat dzmonis: fed Saulis mi.
nime fedabat inuidiam. Nam
quo eum maiori aficiebat benen-
cio, eo magis properabat eum
occidere. Et cum iniela in eum
hafta aberrafer, cognouit quidem
Deum effe cum eo : fed tamen per-
petuum bellum cum eo gerebat.
De Dauide autem dicit diuina
fcriptura, c) erat intelligens in
omnibus viis fuis : et Dominus omni-
potens erat cum eo. Sic autem no-
minauit fanaritimum Spiritum.
Hac enim gratia erat donatus.
INTERR. XLVII.
Cur Dauidi inuidens, et valde in.
fenfus, ei defpondit filiam?
ocuit hiftoria fcopum ilius
Doct
Dixit enim Saul, d) Ne fit
manus mea fuper ipfum, fed erit fu-
peripfum manus alienigenarum. Et
rurfus, e) Dabo eam ipfi, ererit eiin
Scandalum, et erit fuper ipfum manus
Ακύλας ἔφη, κατὰ τὴν ψυχὴν
αὐτοῦ. τοῦτο καὶ ὁ θεῖος νόμος
παρεγγυά· ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σε,
ὡς σεαυτόν.
ΕΡΩΤ. με.
Πώς νοητέον τὸ πνεῦμα πονηρὸν ἔπαισε
τὸν Σαούλ, καὶ προεφήτευσεν ἐν
μέσῳ τοῦ οἴκου αὐτοῦ;
Οἱ
ψευδοπροφῆται ὑπὸ τοῦ πονηροῦ
ντου στ
Ο
Ο
πνεύματος ἐνεργούμενοι τοῖς κορυ
αντιῶσιν ἐοίκασι. τοῦτο καὶ ὁ Σαουλ
ὑπέμεινεν ὑπὸ τοῦ δαίμονος ἐνοχλέμενος.
τὸ δὲ προεφήτευσεν ὁμωνύμως τέθεικεν.
καὶ γὰς τοὺς ψευδοπροφήτας προφή
τας ωνόμαζον, καὶ θεοὺς τοὺς ψευδωνύ
μους θεούς. ἀλλ᾽ ἐκεῖνος μὲν τῆς θείας
χάριτος ἐγυμνώθη ὁ δὲ Δαβὶδ ταύτης
Φιλοτίμως απήλαυε καὶ ψάλλων τὴν
μὲν τοῦ δαίμονος ἐκείνου μανίαν ἐπράϋνε,
τὸν δὲ τοῦ Σαουλ οὐκ ἔπαυε φθόνον.
ὅσῳ δὲ πλέον εὐηργέτητο, τοσούτῳ πλέον
κατασφάτλειν ἠπείγετο καὶ τὴν αἰχμὴν
ἀφεὶς κατ' αὐτοῦ, καὶ διαμαρτῶν, ἔγνω
μὲν ὅτι Κύριος ἦν μετ' αὐτοῦ, διετέλει δε
πολεμῶν. περὶ δὲ τοῦ Δαβὶδ ἡ θεία λέ-
ye γραφὴ, ὅτι ἦν συνιὼν ἐν πάσαις ταῖς
ὁδοῖς αὐτοῦ, καὶ Κύριος παντοκράτως
μετ᾿ αὐτοῦ. οὕτω δὲ τὸ πανάγιον ὠνε
μασε πνεῦμα. ταύτης γὰρ ἦν ἠξιωμέ
νος τῆς χάριτος.
το
εν
ΕΡΩΤ. μζ.
ή
Τί δήποτε καὶ φθονῶν τῷ Δαβίδ, καὶ
λίαν αὐτῷ ἐχθραίνων, τὴν θυγα
τέρα αὐτῷ κατηγγύησεν;
δίδαξεν ἡ ἱστορία τὸν ἐκείνου σκοπόν
εἶπε γάς φησι Σαούλ μὴ ἔσω ἡ
χείς μου ἐπ' αὐτὸν, ἀλλ' ἔξω ἐν αὐτῷ ἡ
χεὶς τῶν ἀλλοφύλων. καὶ πάλιν δώσω
αὐτὴν αὐτῷ, καὶ ἔται αὐτῷ εἰς σκάνδα
λον, 1) καὶ ἔτσι ἐπ' αὐτὸν ἡ χεὶς τῶν
άλλο
1) και άλλοφύλων. Ita fere l. c. habet editio compl. tefte Bosio. Præferen
da eft hzc lettio communi, καὶ ἦν ἐπὶ Σαούλ χεὶρ αλλοφύλων.
ην
4) Mattli. 22, 39. b) 1Reg. 19, 23. c) Ib. c. 18, 14. d) Ib. ver17. e) Ib. verf. 21.
K
QVÆST. IN I. REGVM. CAP. XVIII. XIX. 385
ἀλλοφύλων. τοιγαροῦν ἐπιβουλῆς ἦν, narum.
οὐκ εὐεργεσίας ὁ γάμος.
ΕΡΩΤ. μή.
Τίνος χάριν οὐ κεφαλὰς, ἀλλ'
ακροβυσίας ήτησεν ;
Πονηροῖς χρησάμενος λογισμοῖς, ἐτός
πασεν ὅτι τῶν ὁμοφύλων τινας
ανελῶν, οἴσει τούτων τὰς κεφαλάς, τέ.
του χάριν ακροβυσίας κομισθήναι προσ-
έταξεν, ἡ γὰρ ἀκροβυσία δηλοῖ τὸ ἀλλο-
φυλον. πάντα δὲ πόρον ἐκίνει, τὴν τοῦ
εὐεργέτου καλύων σφαγήν. καὶ οὔτε
τὰς εὐεργεσίας ἐδεῖτο, οὔτε τοὺς ὅρκους
κυλαβείτο. καὶ γὰρ τῷ Ἰωνάθαν όμωμό-
κει, ὅτι δὴ αὐτὸν οὐκ ἀποκτενεῖ. ὤμοσε
γάρ φησι Σαούλ λέγων, ζῇ Κύριος, εἰ
ἀποθανεῖται.
ΕΡΩΤ. μθ'.
τα
Πῶς νοητέον 1) τὰ κενοτάφια, καὶ τὸ
πας τῶν αἰγῶν.
Ο
Erant ergo nuptiæ infi
diarum, non beneficentia.
* INTERR. XLVIII.
Quanam de caufa petiit, non capita,
fed preputia? a)
probe cogitans coniecit, fore
vt
– νι occifis aliquibus fui gene
ris, aferret eorum capita : ea de
caufa iuffit afferri præputia. Præ-
putium enim indicat alienigenam.
omnem *utem mouebat lapidem,
moliens. cadem fui benefactoris,
et neque beneficiorum vllam ha-
bebat rationem, neque reuereba-
Iounthe, quod eum
interfeiturus. Iurauis, inquit, b
Saul dicens, Ouam vere viuir Do-
tur iusiurandum. Iurauerat énim
non effet
minus, non morietur.
INTERR. XLIX.
b)
Ouidnam eft intelligendum per ceno-
taphia, et iecur caprarum? c)
Ce
enotaphia, hoc eft, fepulcra
inania, Aquila interpretatus-
eft efigies, et iecur caprarum,
veftium multitudinem, et pilos in
orbem rednitos. Nam cum iura-
transgrefius,
tus Saul
Ακύλας τὰ 2) κενοτάφια 3)μορ.
φώματα ἡρμήνευσε, καὶ τὸ ἦπας
τῶν αἰγῶν, 4) ἱματίων πλῆθος, καὶ προγ.
γύλωμα τριχῶν. ἐπειδὴ γὰρ ἐμωμοκὼς
· Σαούλ παρέβη τὸν ὅρκον, καὶ τὴν αἰχ.
μὴν τῷ
Δαβὶδ ἐπαφῆκεν ἐκκλίνας δὲ
ἐκεῖνος τὴν τοῦ δόρατος ξύμην εἰς οἰκίαν
ἀνεχώρησεν˙ γνοῦσα δὲ τοῦ πατρὸς ἡ
Μελχωλ τὰς ἐπιβουλάς, τούτῳ μὲν συν-
εξούλευσεν αποδράσαι καὶ δὴ καὶ καθῆ.
κεν αὐτὸν διὰ τῆς φωταγωγοῦ αὐτὸ δὲ
τὴν κλίνην εἰς ἀῤῥωςὄντος ἐχημάτισε
τύπον· ἱματίων μὲν πλῆθος ἐπιβαλέσα, quidem
οι
iusiurandum effet
et haftam inmi-
et ille
fiffet in Dauidem,
declinato impetu hafta, fecefliffet
in domum fuam, Melchol no-
tas habens patris infidias, ei
quidem confulit aufugere, et de-
autem leauin concinnauit in
mifit eum per feneftram: eius
fpeciem agrotantis, veftium
iniiciens multitudinein,
veftibus
1) τὰ αἰγῶν. Satis lepida funt uæ interpretationes, quæ fi cum verbis Tex-
tus I Sam, 19 1 16. comparantur, ab omni deftituuntur veri fpecie. 2) κενο
τώφια. Ιτε οἱ ὁ. minus bene l. e. exprimunt vocem beant. 3) μορφώ
μαλά. In margine Codicis coislin. verfio Aquile fic exprimitur, αἱ προτομίαι,
tefte MONTF. ad l. e. 4) ἱματίων πλῆθος. Legenduun effe videtur τὸ πᾶν
πλήθος. Hanc enim Aquile verfionem in margine Codicis coislin. notari ob-
feruát MONTF. 1. c.
•
a) 1 Rcg. 18, 25.
B.Theod. Tom, Io
b) c. 19; 6. c) verf. 16.
въ
i
386
B. THEODORETI
veftibus autem fupponens pilos ςρογγύλωμα δὲ τριχῶν ὑποθέσα τους
in orbem redaltos, vt imitaren- ἱματίοις, ὥτε μιμείσαι τὴν κεφαλήν.
tur caput. Nonnulli autem ef- τινὲς δὲ μορφώματα τὸ Δαβὶδ νενοήκασι
figies intellexerunt imaginem Da-
uidis, et eam dixerunt fuiffe co-
opertam veftibus, præter aliquas
partes vultus, fuifle autem fup-
pofitum iecur caprarum, vt cum
moueretur, figmentum eficeret
prarum diu moueri. Tanta autem
perpetuo cædis cupiditate fagra-
bat, vt etiam cum accepiter eum
agrotare, iufferit ipfum adduci vt
occideretur. Poftquam autem co-
gnouit eius fugam, non fecus ac
venatores canes, eum afidue in-
ueftigabat.
verifimile. Aiunt enim iecur ca-
INTERR. Lo
Cur qui fuerunt ab ipfe mifi ad
Dauidem et Samuelem, prophe-
tarunt, et ipfe quoque
poftea? a)
Di
iuerfæ funt venandi rationes
Domini. Nam alios quidem.
venatur per homines; alios autem
captat cacitate. Hoc enim faltum
eft tempore Elifai. Hos autem ce-
* pit per gratiam * propheticam: et
prohibuit occidere Dauidem. Sed
neque hoc fedauit eius animum
fpirantem cades. Bis enim mifit
ad eum: et cum rurfus diuina di-
diciffet vincula, alios adhuc mifit:
gratia, ipfe poftea abit, et eft
ipfe quoque expertus vincula be.
nignitatis et clementiae. Sed pro-
phetauit quidem: verum non fi.
militer atque alii, erat enim in-
dignus gratia, Quamobrem nu-
et cum hi fimiliter retenti effent a
}
datis vente iacuit toto die: f.
gnificabat autem figura regni
ablationem.
τὴν εἰκόνα καὶ ταύτην ἔφασαν τοῖς ἱμα
τίοις συγκαλυφθῆναι, πλὴν ἐνίων τοῦ
προσώπου μορίων. τὸ δὲ τῶν αἰγῶν παρ
υποτεθῆναι, 1) ἵνα κινέμενον τὸ χῆμα
πιθανὸν ἀπεργάσηται. καὶ γάρ φασι
τῶν αἰγῶν τὸ ἦπας κινείται
μέχρι πολ
λε. ἔτω μέντοι διετέλει φονῶν, ὅτι καὶ
άρρωςοντα μεμαθηκώς αχθῆναι προσω
έταξεν αὐτὸν, ὥςε δέξαθαι τὴν σφα
γήν. ἐπειδὴ δὲ ἔγνω τὴν φυγὴν, κατὰ
τες θηρευτὰς κύνας ἰχνηλατῶν αὐτὸν
διετέλει.
ΕΡΩΤ. ν.
Τί δήποτε οἱ πας αὐτῷ πεμφθέντες
πρὸς τὸν Δαβὶδ καὶ τὸν Σαμουήλ, προε
φήτευσαν· ὕτερον δὲ καὶ
αὐτός;
ιάφορα το Δεσπότου τα θήρατρα.
τὲς μὲν γὰρ δι᾽ ἀνθρώπων ἀγρεύει,
τες δὲ ἀκρασία θηρεύει. τ8το γὰρ ἐπὶ
το Ελισσαίου γεγένηται. τέτες δὲ διὰ
προφητικῆς ἐζώγρησε χάριτος καὶ τὸν
Δαβὶδ ἀποκτεῖναι κεκώλυκεν, ἀλλ᾽ ἐδὲ
τἒτο τὴν φονικὴν αὐτὸ κατεπράυνε γνώ
μην. απέτειλε γὰρ καὶ δὶς ἐπ᾿ αὐτόν·
και πάλιν μεμαθηκὼς τὰ θεῖα δεσμά,
προσέθετό φησιν ἀπος ελα καὶ ἄλλους
καὶ τούτων δὲ ὡσαύτως ἐπιχεθέντων
ὑπὸ τῆς χάριτος, ὕφερον αὐτὸς ἀπελή-
λυθε, καὶ τετύχηκε καὶ αὐτὸς τῶν τῆς
φιλανθρωπίας δεσμῶν· ἀλλὰ προεφή
τευσε μὲν, ἐχ ὁμοίως δὲ τοῖς ἄλλοις.
ανάξιος γὰς τῆς χάριτος ἦν. ᾗ δὴ χάριν
δή
γυμνωθεὶς τῆς ἐσθῆτος πανημέριον ἔκει
τοῦ ἐδήλου δὲ τὸ χῆμα τὴν τῆς βασι
λείας ἀφαίρεσιν.
1
ΕΡΩΤ.
1) ἵνα-απεργάσηται. Hanc fententiam tuetur 1o SE PHVs Antig. iud. lib. VI. ..
4) 1 Reg. 19, 20. 199.
QVÆST. IN I. REGVM. CAP. XX. 387
ΕΡΩΤ. να.
Τί δήποτε μηνύσαι βελόμενος τῷ Δαβίδ
ὁ Ἰωνάθαν τὰς τε πατρὸς ἐπιβουλάς,
διὰ τῶν βελῶν, ἤγεν τῶν ακοντίων,
Ο
ἐμήνυσεν ;
Τινὲς φασὶ διὰ τὸν συνόντα οἰκέτην,
T
τα
ό
Το
τω
ἵνα μὴ τὰ μηνυόμενα γνῷ, ἀλλ᾿ εὐ
πετὲς ἦν αὐτῷ καὶ μόνῳ παραγενέθαι.
ἐκἂν ἕτερον ἔχει τὸ γεγενημένον σκοπόν.
ἵνα γὰρ μὴ δῆλος γένηται το πατρὸς τὴν
μια φόνον γνώμην καταμηνύων τῷ φίλῳ,
τὴν τῆς τοξείας ὑποκρίνεται γυμνασίαν.
καὶ τοῖς μὲν πρὸς τὸν οἰκέτην λόγοις αἰ.
νιγματώδῶς τῷ Δαβὶδ παραδηλοῖ τὴν
σφαγήν· τὸν ὁπλοφόρον δὲ μετὰ τῶν
ὅπλων εἰς τὴν πόλιν προπέμψας, καὶ τὰ
εἰρημένα δεδήλωκε, καὶ φυγαν συνεβέ.
λευσε, καὶ τὸ τῆς βασιλείας αὐτῷ προ-
ηγόρευσε κράτος, καὶ τὰς τῆς φιλίας
συνθήκας ἐκράτυνεν ὅρκοις. τὸ δὲ, τρισ-
σεύσεις, ἀντὶτε, τρᾶς ἡμέρας αναμενες.
τῇ γὰρ νουμηνία τοπάσας ὁ Σαελ, ὡς
μὴ κεκαθαρμένον, μηδὲ ἡγνισμένον τὸν
Δαβὶδ παραιτήσαθαι τὸ συμπόσιον,
ἐσίγησεν. ἐκ ἐλάλησε γάρ φησι Σαούλ
ἐδὲν ἐν τῇ ἡμέρα ἐκείνη ὅτι εἶπε συμ-
πλωμά τι φαίνεται, μὴ καθαρὸς εἶναι,
διότι ἐ κεκάθαρται, τῇ δὲ δεύτερα ἤρεlo,
τί ὅτι ἐ παρεγένετο υἱὸς Ἰεσσαὶ και
χθες, καὶ σήμερον ἐπὶ τὴν τράπεζαν ;
τῇ δὲ τρίτη πρὸ τὸ ἄςεος ὁ Ἰωνάθαν
τα ειρημένα μεμήνυκεν. τὸ δὲ τρισσεύσω
ἀντὶ τὸ τρεις ἀφήσω μίζας. τὰς δὲ χ.
ζας βέλη ὁ Ἀκύλας ἡρμήνευσεν. 1) την
δὲ 2) ἀματάραν ἐν τῆ τῶν Ἑβραϊκῶν ὄνοι
μάτων ἑρμηνεία ὕτως εὗρον κειμένην,
παρὰ μὲν τοῖς Ἕλλησι τάφρον, παρὰ δὲ
Ρωμαίοις Φοσσάτον, παρὰ δὲ τῷ Σύρῳ
τη
Ο
INTERR. LI.
Quamobrem Ionathan volens fignifi
care Dauidi infidias patris, id
fignificauit per tela aut
iaçula? a)
Nonraulidigunt, hoc factum effe
propter famulum qui aderat,
Se potuifer facile folus accedere.
ne cognofceret quæ indicabantur.
Habet ergo alium fcopum id quod
factum eft. Ne enim effet perfpi
cuum, eum indicare amico cadis
fpirantem patris animum, fagit
Et
tandi fimulat exercitationein. Fr
lum, anigmatice Dauidi fignifica-
verbis, quibus alloquebatur famu-
bat 'cadem. Cum autem armige
rum cum armis præmififfet in vre
bem, et ea quæ difta fuerant, fi-
gnificauit, et vt fugeret confuluit,
dixit, et amicitiæ fadera facramen
et regni futuram ei potentiam præ-
tis firmauit. Illud autem, Terrig
bis, b) ponitur pro, Tres dies ex-
fpellabis. Nam cum primo die men-
fiς conieciffet Saul, recufaffe conui-
uium Dauidem, quod non effet
mnundatus, nec purgatus, Nihil lo-
cutus eft, inquit, c) Saul illo die
quoniam dicebat: Videtur accidife
aliquid vt non fit mundus,propterea
quod non fuit mundarus. Secundo
autem die interrogauit, d) cur non
ad menfam. Tertio demnum fignifi
adeffet filius Leffe et heri et hodie,
cauit Ionathan ante ciuitatem ea
quæ prius difta funt. Terriabo au-
rem e) diftum pro tres emittam ta-
gittas. Aquila autem χίζας iacula
vertit. Αματάραν autem in He
braicorum nominum interpre-
ratione fic inueni pofitam, apud
Græcos quidem τάφρων, apud Roina-
nos autem fofarum, apud Syrum
Bb 2
Fero
1) τὴν δὲ
ειώθασι. Eadem fere funt, quæ Procopius ad h. 1. obferuat. Vid.
MONTF, L. C. p. 301. 2) ακατάραν. Minus bene of 6. vocem
loci effe putarunt.
1
nomen
a) i Reg. 20, 19. fqq. b) Ibid. v. 19. c) Ib. v. 26. d) Ib. v. 27. e) Ib. v. 20.
388
B. THEODORETI
Ο
vero fcopum, in quem qui exercen- σκοπὸν, εἰς ὃν οἱ γυμναζόμενοι τὰ βέλη
tur iacula mittere confueuerunt. πέμπειν εἰώθασι. τὸ δὲ τ᾿ ἀργοῦν ὁ ᾿Ακύ
Argun autem a) Aquila interpreta-
tus eft, Iuxta locum meridionalem. λας ἐχόμενα τοῦ 2) νοτίου ἡρμήνευσεν.
Ego autem arbitror ita fuiffe voca- ἐγὼ δὲ οἶμαι κοιλόν τινα οὕτω κεκλήθαι
tum locum aliquem concauum. τόπον. ἔφη γὰρ ἡ ἱςορία, καὶ Δαβὶδ ανέςη
· *Dixit enim hiftoria, b) Et Dauid ἀπὸ τοῦ ἀργοῦν, καὶ ἔπεσεν ἐπὶ πρόσω-
furrexit ab Argum, et cecidit in fa- πον αὑτοῦ ἐπὶ τὴν γῆν,
ciem fuper terram.
INTERR. LII.
Quomodo pafus eft Dauid, vt
elet fan torum
fan&torum
particeps?
e
panum
fuit reprehen.
To nunc quidem
N°
fus, fed et Dominus in Euan-
geliis eum liberauit a reprehenfio-
ne: c) hoc enim narrauit ad difci-
pulorum fuorum defenfionem.
Præfigurat autem, dum particeps
fit eorum quæ folis facerdotibus at-
tributa erant, myfticain menfam
piis omnibus proponendam. Non
enim ii foli qui funt confecrati,
funt participes douninici corporis
et fanguinis, fed omnes fanctum
affecuti baptifinum.
INTERR. LIII.
Quid eft, Si hac via profana, ho-
die fan&tificabitur per vafa
mea? d)
Cumface eflet, dixit fe per tres
um facerdos rogaret, an illo die'
dies fuiffe caftum; et adiecit, quod
propter viam propofitam necefta.
rio facri alimenti particeps effe de-
beat, vt eo roboratus, fibi
propofita recte gerat. Profa-
num autem dixit, non de immun-
do, fed de non facro. Non pro-
farum enim et fanftum, quod eft
facerdotibus afignatum: profa.
num autem, quod aliis omnibus
Ο
ΕΡΩΤ. β'.
Ο
Πῶς ἠνέχετο τῶν ἀφιερωμένων ἄρτων
μεταλαβἂν ὁ Δαβίδ;
Οὔτε τότε μέμψιν ὑπέμεινεν, ἀλλὰ
καὶ ὁ Κύριος ἐν τοῖς ἱεροῖς εὐαγγε
λίοις ἔδειξεν αὐτὸν κατηγορίας ἐλεύθε
ρον. εἰς γὰρ τὴν ὑπὲρ τῶν μαθητῶν ἀπο-
λογίαν τοῦτο ἔἴρηκε τὸ διήγημα, προδη
λοι μέντοι, τῶν μόνοις τοῖς ἱερεῦσιν ἀπο-
νενεμημένων μεταλαβών, τὴν πᾶσι προ-
τεθεισομένην τοῖς εὐσεβέσι τράπεζαν
μυσικήν. οὐ γὰρ οἱ ἱερώμενοι μόνοι μετα
λαμβάνουσι τοῦ δεσποτικοῦ σώματός τε
καὶ αἵματος, ἀλλὰ πάντες οἱ τετυχη
κότες τοῦ ἁγίου βαπτίσματος.
ΕΡΩΤ. νγ'.
Τί ἐςι, εἰ βέβηλος ἡ ὁδὸς αὕτη, σήμερον
ἁγιασθήσεται διὰ τὰ σκεύη
μου.
Ερομένου τοῦ ἱερέως, εἴ γε κατ᾽ ἐκεί
νην τὴν ἡμέραν ἡγνεύκει, τρᾶς ἔφη
ἡμέρας ἡγνευκέναι. καὶ προστέθεικεν,
ὅτι διὰ τὴν προκειμένην ὁδὸν ἀναγκαίως
τῆς ἱερᾶς τροφῆς μεταλήψεται,
ἵν᾽ ὑπ᾽
αὐτῆς κρατυνθεὶς τὰ προκείμενα και
τορθώση. τὸ δὲ βέβηλον οὐκ ἐπὶ τοῦ ἀκα
θάρτου τέθεικεν, ἀλλ᾽ ἐπὶ τοῦ μὴ ἱεροῦ,
αβέβηλον γὰρ καὶ ἅγιον, τὸ τοῖς ἱερεῦσιν
άφωρισμένον. βέβηλον δὲ, τὸ τοῖς ἄλλοις
επι
απασιν
1) agyovv. Legendum effe videtur ágyó6 vel égyá6. Ita enim 1 Reg. 20, 41. fe-
cundum leétionem Cod. vatic. exprimitur hebr. 999 aliis fine dubio fib.
fitutis literis. Conf. MONTF. ad h. 1. p. 301. 2) νοτίου. Apud MONTF,
1. c. legitur νότου.
α) 1 Reg. 20, 19. 47. ) Ib. V. 41. c) Luc. 6, 3. fqq. d) 1 Reg. 21, 5.
QVAST. IN I REGVM.
389
CAP. XXI.
ἅπασιν ἀπονενεμημένον. ὅθεν καὶ κ) ὁ
Ακύλας οὐ βέβηλον εἶπεν, ἀλλὰ λαϊκόν.
τουτέςιν, εἰ καὶ ἱερεὺς οὐκ εἰμὶ, ἀλλὰ
προφητικῆς τετύχηκα χάριτος. οἶμαι
γὰρ τοῦτο παραδηλοῦν τὸ ἁγιασθήσε-
διὰ τὰ σκεύη μου. σκεύη γὰρ αὐτοῦ
καὶ πανοπλία, ἡ πνευματική δωρεά.
ΕΡΩΤ. κδ'.
του
eft attributum. Vnde etiam Aqui-
la non dixit profanum, fed laicum.
Hoc eft, Etfi non fum facerdos, pro-
pheticam tamen gratiam fuin affe-
curus. Exiftimo enim hoc fignif.
care, San&tificabuntur propter vafa
men.
Vafa enim eius et armatura
donum erat fpirituale.
INTERR. LIV.
Τί ἐςι, συνεχόμενος 2) νεασας ἐνώπιον Quid eft, Qui obftrittas erat neafar
Ο
Κυρίου;
τα
H
HⓇ
coram Domino? a
oc nomen tentationem lentam
anguftia, inueni explicatum
in libro nominum Hebraicorum.
Eft ergo perfpicuum, quod Doec
vexatus fuerit ab aliquo damone,
aut morbo quodam laborauerit,
et ea de caufa diuino affederit ta-
bernaculo. Sed fceleratus non fo-
Ium fignificauit Sauli omnia quæ
dicta et data fuerant ab Abiine-
lecho, fed etiain omnes occidit fa-
cerdotes. Hac Saulis cades fu-
perauit omnia alia peccata. Nam
deret Amalecitas, non folum fer-
cuun Deus iufiflet, vt penitus per-
nauit Agagum, * fed etiam greges,
et armenta, et vineas, et alia quæ
cumque erant digna quæ pofide
TOUTO
οῦτο τὸ ὄνομα πειρασμὸν ἁπαλὸν
συνοχῆς ἑρμηνευόμενον εὗρον ἐν τῷ
βιβλίῳ τῶν Ἑβραϊκῶν ὀνομάτων. δῆλος
τοίνυν ἐςὶν ὁ Δωήκ ὑπό τινος ἐνοχλούμε-
νος δαίμονος, ἢ νόσῳ κατεχόμενος καὶ
τούτου χάριν τῇ θεία προσεδρεύσας
σκηνῆ, ἀλλ᾽ ὁ παμπόνηρος οὐ μόνον και
τεμήνυσε τῷ Σαουλ τὰ παρὰ τοῦ AE-
᾿Αβι
μέλεχ εἰρημένα καὶ δεδομένα, αλλά και
πάντας τοὺς ἱερᾶς κατέκτεινεν. αύτη
τοῦ Σαούλ ἡ μιαιφονία πασῶν τῶν ἄλ-
λων ἁμαρτάδων δυσσεβεςέρα. τοῦ μὲν
γὰρ Θεῖ προστεταχότος άρδην διολέσαι
τὸν ᾿Αμαλήκ, οὐ μόνον τὸν ᾿Αγαγ διέ-
σωσεν, ἀλλὰ καὶ ποίμνια, και βουκόλια,
καὶ τοὺς ἀμπελῶνας, καὶ τὰ ἄλλα ὅσα
ἦν ἀξιόκτητα. τοῦ θυμοῦ δὲ μόνου κεκι-
νηκότος, οὐ μόνον τοὺς ἱερεῖς κατέκτες
καὶ τὴν πόλιν αὐτῶν διώλε-
σεν αὐτανδρον οὐ μειράκιον, οὐ βρέφος,
οὐ γύναιον διασωθῆναι κελεύσας, αξιέ.
παινοι δὲ τοῦ Σαούλ οἱ δορυφόροι οὐδὲ
δε
γὰρ τοῦ βασιλέως προστεταχότος ήνέ
χοντὸ τῇ κατὰ τῶν ἱερέων μιαιφονία
μιάναι τὰς χεῖρας· ὁ δὲ Δωήκ τὸν δυσ- dotum.
σεβῆ τοῦτον ἐτόλμησε φόνον, καὶ τοὺς
του
Ο
αλλά
του
rentur. Sed cum fola eum mouif
fet ira, non folum occidit fa-
non
cerdotes, fed etiam cum ciuibus
ipfis, ciuitatem deleuit, vt qui
muferit vt non adolefcens
infans, non muliercula effet
falua. Digni autem laude funt
Neque enim
fatellites Saulis.
cum rex iuffiffet, tolerarunt
inquinare manus cade facer-
Doec autem hanc im-
piam fecit cadem, et occidit
Bb 3
trecen-
1) ὁ Ακύλας. In Codice quodam coislin. hæe interpretatio tribuitur quoque
Symmacho et Theodotioni, quod tamen MONTFAVCON10 fufpectum vifum
eft. 2) νεασάρ. Cod. alex. Reg. 21, 7. habet νεσσαράν, υntic. νεεσσαράν. In
edit. compl. deeft, idque bene: verbo enim hebr. y 1 Sam. 21, s. iam
13: I
refpondet vox συνεχόμενος.
4) 1 Reg. 21, 7ο
I
300
B. THEODORETI
}
1
trecentos et quinquaginta facer- πεντήκοντα καὶ τριακοσίους ἱερεῖς κατέ
dotes. Adiectum eft autem, n) σφαξεν. πρόσκειται δὲ τὸ, πάντας αι-
Omnes portantes ephod, ad maio-
rem audacis facinoris reprehenfio- ζοντας ἐφοὺδ, εἰς κατηγορίαν πλείονα
nem. Non erant enim Leuitæ, του τολμήματος. οὐ γὰρ Λευῖται ἦσαν,
fed ex pontificali ftirpe genus du- ἀλλ' ἐξ ἀρχιερατικῆς ῥίζης κατῆγον τὸ
γένος.
\
cebant.
}
INTERR. LV.
Cur epilepfiam fimulauit
Dauid? b)
Saulem fugiens aufugit in vrbem
Geth. Non enim exiftimabat
futurum vt effet manifeftus. Sed
poftquam fenfit, eos none, quodipfe
interfecifer eorum præcipuum
fenforem, fe infanire fimulans eua-
fit periculum mortis. Diuina au-
tem fcriptura oftendit eius pieta.
rem. Semper enim Deum confu-
lens, et aciem inftruebat, et qui-
efcebat. Cum itaque didiciter sau-
lem accedere, et noffet eum degere
Ceiler, fcifcitatus eft, num eum ef.
fent dedituri, qui per ipfum fue-
rantferuari: er audiens effe deditu-
ros, migrauit in alium locum. 11.
lud autem, c) Ambulabant, quo am-
bulabant, errantem fuiffe fignificat:
aliquando enim confidebant in Iu-
daa, aliquando vero in folitudine.
Atillud,d) Et confedit Dauidin de-
ferto Meferam, ceteri interpretesred-
diderunt, In fpelancis munitis. Porro
autem Ionathan oftendebat fe ar-
denter effe affectum in Dauidemn.
Nam cum pater eius fpiraret ca-
dem, et eum perfequi cuperer,
non tulit fimulum defideri: fed
illuc abiit vbi degebat, et cum præ-
dictione regni ei animum addi.
diflet, pacta conuenta rurfus con-
firmauit. Aquila porro καινὴν in-
terpretatus eft e) (luam : ga-
ΕΡΩΤ. νε.
Τί δήποτε τὴν ἐπιληψίαν ὁ Δαβὶδ
ὑπεκρίνατο;
εν
Του Σαούλ αποδιδράσκων κατέφυγεν
εἰς τὴν Γέθ. οὐ γὰρ ὑπέλαβε δῆλος
ἔσεσθαι. ἐπειδὴ δὲ ἤθετο ἐγνωκότας ἐκεί
τους, ὡς αὐτὸς αὐτῶν ἀνηρήκει τὸν πρό-
μαχον, μανίαν ὑποκρινάμενος διέφυγε
τοῦ θανάτου τὸν κίνδυνον. δηλοῖ δὲ αὐτὸ
τὴν εὐσέβειαν ἡ θεία γραφή. ἀεὶ γὰρ
τοῦ Θεοῦ πυνθανόμενος, καὶ παρετάτε
τετο, καὶ ἡσύχαζεν. αὐτίκα γοῦν μα
θων, ὡς ἔπεισι Σαούλ, ἐν τῇ Κειλα διά
γειν αὐτὸν ἐγνωκώς, ἤρετο εἰ ἐκδώσουσιν
αὐτὸν οἱ δὲ αὐτοῦ τῆς σωτηρίας τετυχής
κότες καὶ μαθὼν ὡς ἐκδώσουσιν, εἰς ἕτε
ρον μετέςη χωρίον. τὸ δὲ, ἐπορεύοντο οὗ
ἐὰν ἐπορεύοντο, τὸν πλάνον δηλοῖ, ποτὲ
μὲν γὰς ἐν τῇ Ἰουδαία, ποτὲ δὲ ἐν τῇ
ἐρήμῳ διήγον. τὸ δὲ ἐκάθισε Δαβὶδ ἐν τῇ
ἐρήμῳ ἐν Μεσεράμ, τ) οἱ λοιποὶ ἑρμηνευ
ταὶ ἐν τοῖς σπηλαίοις τοῖς ὀχυροῖς ἐκδε
δώκασιν. ὁ μέντοι Ιωνάθαν δῆλος ἦν θες-
μότερον περὶ τὸν Δαβὶδ διακείμενος, και
γὰρ τοῦ πατρὸς κατ' αὐτοῦ φονοῦντος,
και θηρεῦσαι ποθοῦντος, οὐκ ἤνεγκε τα
πόθου τὰ κέντρα ἀλλ᾽ ἔνθα διῆγεν ἀφί
κετο, καὶ παραπαρούνας τῆ τῆς βασι-
λείας προββήσει, τὰς γεγενημένας συν
θήκας αὖθις ἐκράτυνε. τὴν δὲ 2) καινὴν,
3) δρυμὸν ὁ Ακύλας ἡρμήνευσεν τὴν γα
ο
اد
ην
τη
Saad
3) οἱ λοιποί. Tefte MONTF. 1. c. p. 3o5. hæc folius Theodotionis eft interpreta-
tio. 2) καινήν. Νon probanda eft hæc τῶν ὁ. interpretandi ratio. Literam
vocis cum Daleth permutaffe videntur. 3) δρυμόν ερμήνευσεν,
Sed v. 16. idem habet ύλην.
a) 1 Reg. 22, 18. b) Ib. c. 21, 13 fqq. c) Ib. c. 23, 13. d) Ib. v. 14.) Ib. v.16.19.et 24.
QVÆST. IN I. REG. CAP. XXIII, XXIV.
391
*
Εααδ δὲ, βουνόν. τὸ δὲ ἐν τῇ ἐρήμῳ τῇ
τ) ἐπηκόῳ, ἐν τοῖς ὁμαλοῖς. ἔδειξε δὲ καὶ
ὁ Κύριος τὴν οἰκείαν κηδεμονίαν, μέλλον.
τος γὰρ θηρεύεσθαι τοῦ Δαβίδ, τῇ τῶν
ἀλλοφύλων ἐφόδῳ τὸν κατὰ τοῦ Δαβὶδ
ἐπέδησε δρόμον. τοῦτο γὰρ ἐγνωκώς ανέ-
σρεψεν ὁ Σαούλ.
ΕΡΩΤ. 15'.
Πῶς νοητέον τὸ, εἰσῆλθε Σαούλ 2) ανα-
σκευάσασθαι εἰς τὸ σπή
λαιον;
Σ' εμνῶς ἡρμηνεύθη παρὰ τῶν ἑβδομή
μοντα· ὁ δὲ Ἀκύλας αὐτὸ σαφές
ρον ἔρηκεν. εἰσῆλθε γάρ φησιν ἀποκενῶ-
σαι. ὁ δὲ 3) Ιώσηπος,τὰς φυσικὰς ἐκκρί-
σεις ποιήσασθαι, μέγισον μέντοι τὸ σπή-
λαιον ἦν. εἶχε γὰρ ἔνδον καὶ τὸν Δαβίδ,
καὶ τοὺς σὺν αὐτῷ κεκρυμμένους. ἐγύ-
μνωσε δὲ κανταῦθα τὴν οἰκείαν φιλοσο-
φίαν ὁ θεῖος Δαβίδ. τῶν γὰρ σὺν αὐτῷ
ἀνελῶν τὸν Σαούλ πειραθέντων, την
μὲν σφαγὴν διεκώλυσεν, εἰρηκώς μηδα-
μῶς ἐμοὶ παρὰ Κυρίου, εἰ ποιήσω τὸ ῥῆς
μα τοῦτο τῷ κυρίῳ μου, τῷ χρισῷ Κυ-
βίου ἐπενεγκεῖν τὴν χειρά μου ἐπ' αὐ.
τὸν, ὅτι χρισὸς Κυρίου ἐςίν. τῆς διπλοί,
δος δὲ τὸ πλερύγιον ἔτεμεν εἰς ἔλεγχον
τό
μὲν τῆς ἐκείνου πονηρίας, ἀπόδειξιν δὲ
τῆς οἰκείας φιλοσοφίας. ἐδίδαξε δὲ ἡμᾶς
ἡ ἱςορία το σώφρονος λογισμὸ τὴν ἰχύν.
ἐπάταξε γάρ φησι τὸν Δαβὶδ ἡ καρδία
αὐτοῦ, ὅτι ἀφελε τὸ πλερύγιον τῆς δι-
πλοΐδος ἀντὶ τοῦ, μέχρι τούτου τὴν
ἐπιχείρησιν συνεχώρησε, περαιτέρω δὲ
παραβῆναι κεκώλυκεν. ἐπειράθη δὲ τοῖς
ἠπίοις λόγοις τὸν φθόνον ἰασάθαι, και
τὸν θυμὸν κατασβέσαι. ἵνα τί γάρ φη-
σιν ἀκούεις τῶν λόγων τοῦ λαοῦ λεγόν-
ἰδοὺ ὁ Δαβὶδ ζητεῖ τὴν ψυχήν σε;
των,
ή
baad vero, collem : in deferto fub-
iećto autem, in planis. At Domi-
nus fuam de illo curam oftendit.
Nam cum Dauidem effet captu
rus, incurfione alienigenarum eius
contra Dauidem impetum inhi
buit.
Nam cum hoc fciuiffet
Saul, eft reuerfus.
* INTERR. LVI.
Quomodo eft intelligendum illud,
Ingreffus eft Saul in fpeluncam
ad deponendum? a)
Septuaginta honefta funt inter
Aquila autem hoc di-
inquit, ad euacuandum. Iofephus
xit apertius. Ingrefus eft enim,
autem, ad naturalem faciendam ex-
cretionem. Erat autem maxima
fpelunca. habebat enim intus et
Dauidem, et eos qui cum ipfo erant
latentes. Aperuit autem hic quo-
rationem. Nam cum ii, qui cum
que Dauid fuam fapienter agendi
ipfo erant, tentarent interficere
Saulem, czdem prohibuit di
cens,b) Abfir a me per Dominum
vt hoc faciam domino meo,
Vncto
Domini: vt inferam manum mcam
τη έρfum, quoniam eft Vultus Do-
mini. Chlamydis autem oram ab-
fcidit, ad conuincendam eius ma
litiam, oftendendamque fuam
prudentiam. Docuit autem nos hi-
itoria vires modeftæ ét temperan-
tis cogitationis.
Percuffit enim,
inquit, c) Dauidem cor eius, quod
abftulerit oram chlamydis cius.
Ρro eo quod eft, Fo vsque con-
fed pro-
ceffit progredi conatum,
hibuit vlterius. Tentauit autem
placidis verbis mederi eius inuidiz,
et iram exftinguere. Cur audis,
inquit, d) verba populi, dicentium,
Ecce Dauid quarit animam quam.
Bb 4
In
1) ἐπηκόῳ. Recepta leftio 1 Reg. 23, 24. eft Μαών. 2) ανασκευάσαθαι. Recepta le
Gtio 1. c. eft παρασκευάσασθαι. 3) Ιώσηπος. Antiq. iud. lib. VI. c. 13.
a) 1 Reg. 34, 4. b) Ibid. c. 24,7. c) Ib.v.6. d) Ib. v. 10. 11.
*
392
B. THEODORETI
τις εκ
In hac quidem hora viderunt oculi καί γε ἐν τῇ ἡμέρα ταύτη ἕωράκασιν οἱ
sui, quod tradiderit te Dominus ὀφθαλμοί σου, ὡς παρέδωκέ σε Κύριος
Deus in manus mens hodie : neque ὁ Θεὸς εἰς τὰς χειράς μου καὶ ἐκ ήδε
volui te occidere, er tibi peperc, λήθην ἀποκτείναί σε, καὶ ἐφεισάμην
et dixi: Non inferam manum
meam Fm dominum meum, quon- σου, καὶ εἶπον, οὐκ ἐποίσω τὴν χεῖρά
iam is eft Vultus Domini, et pa- μου ἐπὶ τὸν κύριόν μου, ὅτι χρισὸς Κυ-
zer mius. Quis non admiretur ρίου ἐτιν οὗτος, 1) καὶ πατήρ μου,
virtutem prophetæ? Infidiatorem
ἂν ἀγαθείη τοῦ προφήτε τὴν ἀρετήν;
Tocauit patrem, et dominum,
ipfe qui regni acceperat confecra πατέρα κέκληκε τὸν ἐπίβουλον, καὶ κύ
zionem; et Vnium Domini, eum ριον ὁ τῆς βασιλείας τὴν χειροτονίαν
qui gratia priuatus erat: reuere. δεξάμενος καὶ χρισὸν Κυρίου τὸν ἐπερη-
batur enim quoque abdicatam a μένον τῆς χάριτος, ἠχύνετο γὰρ καὶ λε
Deo confecrationein. Vt verba θᾶσαν τὴν τοῦ Θεοῦ χειροτονίαν. εἰς
autem confirmaret, oftendit oram
vefinenti, vt profpeda pruden. βεβαίωσιν δὲ τῶν λόγων ἐπέδειξε τὸ
reuereretur benefcentiam. πτερύγιον ἵνα γνοὺς τὴν φιλοσοφίαν
Hoc enim dixit, a) et cognofie et αδεθῆ τὴν εὐεργεσίαν. τοῦτο γὰρ καὶ
wide hodie, non effe in manu mea ma- εἶπε γνώθι καὶ ἴδε σήμερον, ὅτι ἐκ ἔτιν
ઈદ
Liriam, neque contemptum, neque in- ἐν τῇ χαρί μου κακία, οὐδὲ αθέτησις,
pietatem: quippe in te non peccaui. οὐδὲ ασέβεια καὶ οὐχ ἥμαρτον εἰς σέ.
tia,
INTERR. LVII.
Quomodo intelligendum eft illud,
Ab iniquis cgredietur deli&tum,
et manus mea non erit
fuper te? b)
ΕΡΩΤ. Κ.
Πώς νοητέον, ἐξ ἀνόμων ἐξελεύσεται
πλημμέλεια, καὶ ἡ χείρ μου οὐκ
T&
εται ἐπὶ σέ
ώς
καθ' ἑαυτὸν τῆς θείας εξήρτησε
t fe et fua voluit a diuino
E'
pendere iudicio.
κρίσεως. εἶπε γὰρ, κρίναι Κύριος ἀνα
Dixit
enim: c) Iudicer Dominus intes μέσον ἐμοῦ καὶ σοῦ. ἡ δὲ χείρ μου οὐκ
* me et te, manus aurem * mea nou ἔςαι ἐπὶ σέ. εἶτα προσέθηκε τὴν παρα
erit fuper te.
Deindle adiecit βολήν. δηλοῖ δὲ αὕτη, ὡς τῶν παρανό
parabolam. Ea autem oftendit
μαν τὸ ἁμαρτάνειν, τῶν δὲ φιλοσοφῶν
quod iniquorum eft peccare, πεπαιδευμένων τὸ φέρειν τα πλημμε
forum autem qui prudenter age- λούμενα. ἀμέτρῳ δὲ κεχρημένος μετριό
re edocti funt, ferre delicta.
Immenfa autem vfus moderatio. τητι, τεθνηκότα κύνα, καὶ ψύλλαν ἑαυ
ne, fe vocat a) mortuum canem, ac τὸν ὀνομάζει ὅπως τῇ τῆς ταπεινότη
pulicem, vt fumma humilitate cor τος ὑπερβολὴ τὴν ατεράμονος καταμα
durum emolliat. Statim ergo λάξη καρδίαν. αὐτίκα γοῦν πληγεὶς ἐκεῖ
ille ilus confeffus eft beneficium. vos ὡμολόγησε τὴν εὐεργεσίαν. εἶπε γας
Dixit enim Dauidi, e) Tu es
iuftior me: quoniam in retribuini πρὸς Δαβίδ, δίκαιος σὺ ὑπὲς ἐμέ· ὅτι σε
amibi homa: ego vero retribui tibi μὲν ἀνταπέδωκάς μοι ἀγαθα, ἐγὼ δὲ
Et quæ porro deinceps ανταπέδωκά σοι κακά. καὶ τὰ ἑξῆς δὲ
vala.
·
τους
1) καὶ πατήρ μου. Hæc non nifi in paucillimis Exemplaribus adduntur r Reg
24, IL. Pertinent enim ad verf. 12.
a) 1 Reg. 24, 12.) Ib. v. 14. c) Ib. v. 13. d) Ib. v. 15. ) Ib. v. 18.
QVAST. IN I. REG. CAP. XXIV. XXV.
393
fequuntur, ad laudem eius per-
tinent.
Et poft laudes, regni
poteftatem ei prædicens, Noui,
inquit, a) fore ut regnus, et fta-
bit regnum Ifraclis in manu tua.
Rogauit etiam vt genus fuum ei
eflet cura, qualem erat exper
tus. iura enim, inquit, b) mihi
Per Dominum, te non perditurum
effe femen meum poft me, et non
deleturum nomen meum ex domo pa-
τοὺς ἐπαίνους ἔχει, καὶ μετὰ τοὺς ἐπαί.
τους, τῆς βασιλείας αὐτῷ προσημαίνει
τὸ κράτος. γινώσκω γὰρ ἔφη, ὅτι βασι-
λεύων βασιλεύσεις, και ζήσεται ἡ βα-
σιλεία Ἰσραὴλ ἐν χειρί σου. ἠξίωσε δὲ
ἧς ἀπήλαυσε κηδεμονίας καὶ τὸ γένος
τυχῶν. ὄμοσον γάρ μοι, φησί, κατὰ τὸ
Κυρίου, ἵνα το
μὴ ἐξολοθρεύσης τὸ σπέρμα
μου ὀπίσω μου καὶ μὴ ἀφανιᾶς τὸ ὄνο-
μά ἐκ τοῦ οἴκου τοῦ πατρός μου. tris mei.
μου
καὶ ὤμοσε Δαβὶδ τῷ Σαούλ. τοσαύτη ή
τῆς κακίας αθένεια. ὁ τοσούτων μυριά.
δων ἡγούμενος, καὶ φυγάδα παρεκάλει,
καὶ ὁ μετὰ πλήθους ςρατεύων τὸν ἀπο-
διδράσκοντα μεταδοῦναι οι φιλανθρω-
πίας ἱκέτευε.
μη
Ο
ΕΡΩΤ. νή.
εν
Οἱ τοσαύτην ἐν τοῖς κατὰ τὸν Σαέλἐπι.
δείξας μακροθυμίαν, τί δήποτε τὸν
Νάβαλ ἀνελῶν ἐπειράθη;
· Πολλῆς καὶ οὗτος εὐεργεσίας απήλαυ
σε συνδιατρίβων γὰρ τοῖς τούτου
ποιμέσιν ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὐ μόνον τοὺς οἶ-
ού
κείους ἀφελῶν τι τῶν ἐκείνῳ προσηκόν-
των ἐκώλυσεν ἀλλὰ καὶ τὰς ἑτέρωθεν
ἐπιγινομένας διεσκέδασε βλάβας. τοῦτο
γαρ οἱ ποιμένες τὴν ᾿Αβιγαίαν ἐδίδαξαν,
ὅτι ἀγαθοὶ ἡμῖν οἱ ἄνδρες σφόδρα, και
οὐκ ἀπεκώλυσαν ἡμᾶς, ἐδὲ τ) ἐπιτετά.
χασιν ἡμῖν πάσας τὰς ἡμέρας, ἃς ἦμεν
ας
παρ᾽ αὐτοῖς· καὶ ἐν τῷ εἶναι ἡμᾶς ἐν
ἀγρῷ, ὡσεὶ τείχος ἦσαν περὶ ἡμᾶς, και
τὴν ἡμέραν καὶ τὴν νύκτα, πάσας τὰς
ἡμέρας ὄντων ἡμῶν μετ᾿ αὐτῶν, καὶ
ποιμαινόντων τὰ ποίμνια ἡμῶν. ἡ μὲν ἐν
εὐεργεσίας τοσαύτη ἡ δὲ αίτησις μετρία,
καὶ τὴν σπάνιν τῶν ἀναγκαίων μηνύς.
σα. εὑρέτω γάρ φησι τὰ παιδάρια χά-
βιν ἐν ὀφθαλμοῖς σου, ὅτι ἐφ' ἡμέραν
•
εν
Et iurauit Dauid Sauli.
Tanta eft malitiæ imbecillitas,
Qui tam multis millibus impera-
et qui
bat, rogabat fugitiuum:
erat cum multitudine milituin,
rogabat eum qui aufugiebar, vt
ipfum impertiret benignitate.
INTERR. LVIII.
Quamobrem is qui in Saulem tan-
tam oftendit lenitatem et patien-
tiam, Nabalem tentauit
occidere?
Multis et ifte benefcis fape
fuerat affectus. Nam cum
eius paftoribus verfans in folitudi-
ne, non folum prohibuit fuos
aliquid auferre ex iis que ad ipfum
pertinebant, fed etiam repulit da-
mna, quæ aliunde ei afferebantur.
Hoc enim paftores docebant Abi-
gram:c) Valde boni nobis fuerunt
viri: et neque nos prohibuerunt, ne-
que nobis imperarunt omnibus die-
bus quibus fuimus apud ipfos, er
cum effemus in agro, fuerunt circa
nos tanquam murus, et interdiu er
noftu, omnibus diebus quibus fuimus
cum ipfis, et pauimus greges noftros.
Ac tanta quidem fuit benefi
centia: poftulatio
moderata, et fignificans egefta.
moderata, et fignificans egefta
niant, inquit, d) pueri tui gra-
tiam in oculis tuis: quoniam bono
autem
erat
tem rerum necellariarum. Inues
Bb 5
die
1) ἐπιτετάχασιν. Hanc interpretationem fub vago nomine Άλλος recenfer
MONTF. ad IReg. 25, 15, Rec. leftio eft ἐνετείλαντο.
#) 1 Reg. 24, 21. b) Ibid. verf. 22. c) Ib. c. 25, 15. 16. d) Ib. v. 8.
394
B. THEODORETI
1
die venimus. Da quod inuenerit ἀγαθὴν ἡμεῖς ἥκομεν. δὸς δὲ ὃ ἂν
δὲ ὃ ἂν εὕρη ἡ
manus tua pueris filii tui Dauid. χείρ σε τοῖς παισὶ τὸ ὑἱε σε Δαβίδ. τι
Quid differunt hæc verba a ver-
bis quibus vtuntur mendici? διαφέρει ταῦτα τὰ ῥήματα τῶν παρὰ
Sed vit ferus non modo non de- τῶν προσαιτούντων προσφερομένων λό
dit, fed etiam a contumeliis fibi γων; αλλ' ὁ θηριώδης ανὴς οὐ μόνον οὐκ
non temperauit. Quis eft enim, ἔδωκεν ἀλλὰ καὶ προσεπαροίνησε. τίς
inquit, a) Dauid, et quis filius γάρ φησι Δαβίδ, καὶ τὶς υἱὸς Ἰεσσαί;
Iefe? Hodie multiplicati funt fer σήμερον πεπληθυμένοι εἰσὶν οἱ δοῦλοι,
ui, qui aufugiunt finguli a facie
* dominorum fuorum. Recordatus οἱ ἀποδιδράσκοντες ἕκαςος ἀπὸ προσώ
*
ergo Dauid illorum beneficio- που τῶν κυρίων αὐτῶν. τῶν εὐεργεσιῶν
et auditis his conuitiis, τοίνυν ἐκείνων ὁ Δαβὶδ μεμνημένος, και
venit armatus. Cogitabat enim, τῆς παροινίας ακούσας ὥρμησεν ὁπλι
quod Saul quidem incitamentum σάμενος. ἐλογίσατο γὰρ, ὡς ὁ μὲν Σαελ
regni inuidiam: ifte autem nul. εἶχεν ἀφορμὴν τῆς ἀδικίας τὴν δυνα
lam habens occafionem arrogan- sείαν, καὶ τὸν φθόνον τῆς βασιλείας
tiz, aduerfus eum extremis vfus οὗτος δὲ οὐδεμίαν πρόφασιν ἔχων αλα
ζονείας, ταῖς ἐχάταις κατ' αὐτοῦ λοι
δορίαις ἐχρήσατο.
rum,
iniuriæ haberet potentiam, et
fit conuitiis,
INTERR. LIX.
ΕΡΩΤ. νθ'.
vế.
Cur cum iuralfer fe et ipfum, et qui Τί δήποτε όμωμοκὼς καὶ αὐτὸν, καὶ τὰς
cum eo erant, occifurum, trans-
greffus eft iusiurandum?
usiurandum quidem iuftæ fuit
>
ira: pepercile autem, fapientis
et moderatæ cogitationis. Accepta
enim Abigra fupplicatione extin-
xit iram. Melius enim erat trans-
gredi minarun iusiurandum,
quam tantam cadem facere. Ην
Hy-
phi autem Aquila interpretatus
eft b) fata. Gomor autem æqualis
effe menfura ac hyphi, didicimus
ex prophetia diuini Ezechielis.
Nomen autem Nabal, fi trans-
feratur in linguam gracam,
fignificat infipientiam. Hoc enim
et Abigaa fignificat, er libet
interpretationis nominum
Sic autem dixit
hebraicorum,
α) τὸ δὲ
σὺν αὐτῷ κτείνειν, παρέβη
τὸν ὅρκον;
Ὁ μὲν γὰρ ὅρκος του δικαίου θυμοῦ,
ἡ δὲ φειδὼ τοῦ σώφρονος λογισμό.
δεξάμενος γὰρ τῆς ᾿Αβιγαίας τὴν ἱκε
τείαν, ἔσβεσε τὸν θυμόν. ἄμεινον γὰρ ἦν
παραβῆναι τῆς ἀπειλῆς τὸν ὅρκον, ἢ του
σῶτον ἐργάσαθαι φόνον. 1) τὸ δὲ 2) ὑφεὶ,
σάτα ὁ ᾿Ακύλας ἡρμήνευσε τὸ δὲ γόμος
δ᾽
ἰσόμετρον εἶναι τῷ ὑφει μεμαθήκαμεν
ἐκ τῆς τοῦ θεσπεσίου Ἐζεκιήλ προφη
τείας. τὸ δὲ Νάζαλ ὄνομα εἰς τὴν Ἑλ
λάδα φωνὴν μεταβαλλόμενον, τὴν ἀφρο
σύνην σημαίνει. τοῦτο γὰρ καὶ ἡ ᾿Αβι
γαία δεδήλωκε, καὶ τῆς τῶν Ἑβραϊκῶν
ονομάτων ἑρμηνείας ἡ βίβλος. ὁ δὲ Ακύ.
C
Ο
>
λας
προφητείας. Hæc fere eadem funt cum Scholio quod e Procopio
et Cod. quodam regio ad 1 Reg. 25, 18. attulit м ON TF. 1. c. p. 309. Ad No-
ftrum autem hæc pertinere, apparet ex loco fiinili ad Ezeel, c. XLV. Colli-
gimus etiam ex hoc loco, Commentarios hosce in libros Regum et Paralip.
ordine temporis pofteriores effe iis quos fcripfit in Ezechielem. 2) ὑφεία
Legere mallem vel οφὶ νει οΐφι.
α) 1 Reg. 25, 10, b) Ibid. verf. 18.
QVÆST. IN I. REG. CAP. XXV.
395
το
λας έτως ἔφη, Νάβαλ ὄνομα αὐτῷ,
καὶ ἀπόξευσις μετ᾿ αὐτοῦ. τὴν αὐτὴν
δὲ ἔχει διάνοιαν. 1) ἀποῤῥέοντος γὰς τε
λογικοῦ, καὶ σβεννυμένου, τὸ τῆς ἀφρο-
σύνης ἐπιγίνεται πάθος, τὸ δὲ, καθώς
ἐκώλυσέ σε Κύριος τοῦ μὴ εἰσελθεῖν σε
εἰς αἷμα ἀθῶν, καὶ σώζειν τὰς χειράς
σου σοι· δ Ακύλας τοῦ 2) μὴ μυσάζειν εἰς
ρηκεν, ἀντὶ τοῦ, ἵνα μὴ μύσους ἐκ τῆς
μιαιφονίας αναπληθῆς, καὶ τὸ ἐκ έται
σοι βδελυγμὸς καὶ σκάνδαλον καρδίας
τῷ κυρίῳ μου ἀντὶ τοῦ βδελυγμός,
3) νυγμὸς ὁ Ακύλας εφηκεν αἰνίζεται
δὲ τὰς τοῦ συνειδότος ἀκίδας, τὸ δὲ βα-
ρούχ, Κύριος εὐλογητός, τὸ δὲ ὑπὸ τοῦ
Δαβὶδ εἰρημένον, εὐλογημένη σὺ εἶ, ἀπο-
κωλύσασα με σήμερον ἐν ταύτῃ τῇ ἡμέ-
του μὴ εἰσελθεῖν εἰς αἵματα, καὶ σῶ.
σαι τὴν χαρά μου ἐμοὶ, 4) ἁμάρτημα
γραφικὸν εἶναι ὑπολαμβάνω, οἱ γὰρ ἄλ-
λοι ἑρμηνευταὶ μὴ μυσῶσαι εἰρήκασιν,
ἀντὶ τοῦ, μὴ μύσους μεταλαχεν. τὸν
μέντοι Κάρμηλον ἐνταῦθα Εὐσέβιος ὁ
Καισαρεὺς οὐ τὸ ὄρος ἔρηκεν, ἀλλὰ κώ.
μην τινὰ μέχρι τοῦ νῦν οὕτως ὀνομαζο
μένην, νόθοθεν τῆς Ἱερουσαλὴμ κειμέ-
νην, ἐν ᾗ φασὶν ᾠκηκέναι τὸν Νάζαλ,
ça
εν
Τ
Aquila, a) Nabal eft nomen ei, et
cum eo eft efluxio. Habet autem
et extincta vi rationis, fuccedit
affe&tio infipientiz. Illud au-
tem, b) Sicut prohibuit Dominus
ne tu venias ad fanguinem inno-
centem, ficque feruares manum
φοίτιas te, pro eo quod eft, ne
tuam tibi,. Aquila dixit, vt non
polluas
abominatione repleris ex
Et illud, c) Non erit ribi abomi-
natio, et fcandalum cordis domi.
no meo, pro abominatio Aquila
eundem fenfuin: effluente enim
cade.
vertit compunitio : (intelligit au-
tem ftimulos confcientiæ:) Baruch
vero, benediξtus Dominus. Quod
autem dictum eft a Dauide, b)
Benedifta es tu, que me prohi
buifti hodie, ne veniam ad fangui
nem, et ut feruem manum meam
ptoris. Ali enim interpretes di
mihi, exiftimo effe erratum fcri-
xerunt, vt non obominer, id eft,
ne fin particeps abominationis.
Carmelum autem Eufebius Cafa
rienfis hic dixit non effe mon-
tem, fed vicum quendam fitum
ad auftralem plagam Hierofoly
mæ, qui vsque in hodiernum
diem fic nominatur, in quo aiunt
habitaffe Nabalem,
ΕΡΩΤ.
1) ἀποῤῥέοντος - πάθος. Hæc parum differunt a Scholio quod ex edit. rom. in
fuam tranftulit Bosivs ad 1 Reg. 25, 25. 2) μὴ μυσάζειν. Simili loquendi
modo reliqui Interpretes græci vtuntur v. 33. tefte MONTF. 1. c. pag. 308.
3) νυγμός. Sunt qui Aquila tribuunt verfionem λυγμός, hancque vocem Or
tam effe putant e βδελυγμός, omiffis tribus primis literis. Vid. MΟΝΤΙ.
1. c. p. 309. 4) ἁμάρτημα-μεταλαχεῖν. Ad hæc verba MONTF. l. c. obferuat :
Fruftra certe hic errorem in verfione τῶν ὁ. fufpicatur THEODORETVS :
ynam illi cum hebræo confentiunt. At vero non diffenfum a Textu
hebr. fpectaffe videtur Nofter, quem fcimus plerumque græcos Interpretes
fequi. Non alio refpectu h. 1. a Librario peccatum fuiffe indicare voluit
Nofter, quam quatenus a reliquis h.l. difcrepat verfio τῶν ὁ.
3)
α) 1.Reg. 25, 25 b) Ibid. v. 26.
c) Ib. v. 31, d) Ib. v. 35.
396
B. THEODORETI
·
*INTERR. LX.
Quid eft, Saul dormiebat
ἐν τῇ λαμπίνῃ. α)
genus cur-
Λ
αμπίνη quidem eft ge
rus, ficut etiam απήνη. Aqui
la vero non dixit λαμπίνη, fed spoy-
χυλώσει: quod quidem fignificat,
in medio exercitus decubuiffe re-
gem, et vndique fuiffe munitum
fipatoribus, et hoc exiftimno effe
verius. Dixit enim, inquit, b)
Dauid ad Acbimelechum Cherraum,
et ad Abeffam filium Saruia, fra-
rrem Ioabi, dicens, Quis veniet
mecum in caftra ad Saulem? Hoc
itaque fignificauit oratio, quod
Rex dormiret in medio exerci-
tus.
Sed ingredius quidem ef
audafter, pepercit autem mode-
rate, et cum fomno præpeditum
deprehendiffet regem, non occi-
dit eum, et Abefam hoc volen-
tem facere prohibuit. Ei enim
dixit,c) Ne cum interimas. Quis
enim inferet manus in Vultum Do-
mini, et erit innocens?
INTERR. LXI.
Ouomodo eft intelligendum, Nif
Dominus percufferit eum, vel veniat
dies eius, et moriatur ? d) etc.
llud, Dominus percufferit eum, fi-
gnificat plagam a Deo immif-
fam, quam fuftinuerunt et primo-
genita Ægyptiorum, et populus in
deferto fepenumero, et Nabal
Carrnelius. Illud autem, vel dies
eius venerit, fignificat mortem fe-
cundum naturam, quæ folet eue-
nire vel ex abundantia, vel ex de-
featu, vel redundante aliquo ex iis
ΕΡΩΤ. ξ.
Πῶς νοητέον τὸ, Σαούλ ἐκάθευδεν ἐν
1) λαμπίνη;
Ο
2) ) Λαμπίνη μέν ἐςιν εἶδος ἁρμαμάξης,
ὥσπερ αὖ καὶ ἀπήνη. ὁ δὲ Ακύλας
οὐκ εἶπε λαμπίνη, ἀλλὰ τῆ 3) ςρογγυ
λώσει. δηλοῖ δὲ ὁ λόγος, τὸ ἐν μέσῳ τὸ
λαοῦ κατακεκλῖθαι τὸν βασιλέα, και
πανταχόθεν ὑπὸ τῶν ὁπλοφόρων ταχί
ζεθαι καὶ τοῦτο μᾶλλον ἀληθέτερον εἶ
ναι νομίζω, εἶπε γάς φησι Δαβίδ πρὸς
4) Αχιμέλεχ τὸν Χετλαιον, καὶ
, και προς
Αβεσα υἱὸν Σαρουία, ἀδελφὸν Ἰωαβ,
λέγων, τίς εἰσελεύσεται μετ᾿ ἐμοῦ εἰς
τὴν παρεμβολὴν πρὸς Σαούλ, τοιγάρτοι
δεδήλωκεν ὁ λόγος, ὡς μεταξὺ τῆς έρα-
τιᾶς ἐκάθευδεν ὁ βασιλεύς. ἀλλ᾽ εἰσῆλθε
μὲν θαρραλέως, ἐφείσατο δὲ σωφρόνως,
καὶ πεπεδημένον ὕπνῳ λαβὼν ἐκ απέ
κτεινεν ἀλλὰ καὶ τὸν ᾿Αβεσὰ τοῦτο δρᾶ
σαι βουληθέντα κεκώλυκεν. εἶπε γάρ
φησιν πρὸς αὐτὸν, μὴ 5) διαφθείρης απ
τὸν, ὅτι τίς ἐποίσει χαρα αὑτοῦ ἐπὶ
χρισὸν Κυρίου, καὶ αθωωθήσεται;
ΕΡΩΤ. ξα.
اد
Ο
C
ώς
Πῶς νοητέον, ἐὰν μὴ Κύριος παίση αυ
τὸν, ἢ ἡ ἡμέρα αὐτοῦ ἔλθη καὶ
ἀποθάνῃ, καὶ τὰ ἑξῆς;
Τὸ, Κύριος παίσῃ αὐτὸν, τὴν θεήλα
Ο
Ο
اد
τον σημαίνει πληγὴν, ἣν καὶ τὰ
πρωτότοκα τῶν Αἰγυπτίων ὑπέμεινε,
καὶ ὁ λαὸς ἐν τῇ ἐρήμῳ πολλάκις, και
Νάβαλ ὁ Καρμήλιος. τὸ δὲ, ἢ ἡμέρᾳ αὐτ
τοῦ ἔλθη, τὸν κατὰ φύσιν ἐπαγόμενον
θάνατον, ὃς γίνεθαι πέφυκεν, ἢ ἐκ
πλησμονῆς, ἢ ἐξ ἐνδείας, ή τινος τῶν ἐν
ἡμῖν
1) λαμπίνη. Mallem legere λαμπήνη.
ος
اد
ท
اد
3) ςρογγυλώσει.
4) ᾿Αχιμέλεχ.
2) Λαμπίνη
2) Λαμπίνη βασιλέα. Hæc fere eadem
funt cum Scholio Procopii apud MONTF. 1. c. P. 310.
MONT F. l. c. Aquila tribuit interpretationem τῇ κάμπῃ.
Hac lectio præferenda eft recepta ᾿Αβιμέλεχ 1 Reg. 26, 6. 5) διαφθείρης. Ita
omnes legunt 1. c. præter Cod. varic. qui habet ταπεινώσης.
a) 1 Reg. 26, 7. b) Ib. verf. 6. c) Ib. verf. 9. d) Ib. v. 10.
}
QVAST. IN I. REG. CAP. XXVI.
397
Το
qui infunt nobis humoribus. Quæ
autem accidit in bello, eft ma-
gis violenta. Occiduntur enim
Sunt
Oftendit enira
quam impii Regis gerebat curam.
Viuit enim, inquit, b) Dominus,
quod filii mortis efis, qui non
feruatis dominum veftrum, regem,
Vultum Domini.
Et præterea
cum dixiffet, ingrefus eft quidam
ex populo ad occidendum domi-
num meum regem, oftendit ha-
ἡμῖν χυμῶν πλεονάσαντος. ὁ δ᾽ ἐν πο-
λέμῳ γινόμενος βίαιος μᾶλλον ἐςιν
ῥωμένοι γὰρ τὰ σώματα κατακτάνον- qui funt robufis
qui funt robuftis corporibus.
ται. τὸ μέντοι δόρυ, καὶ τοῦ ὕδατος τον Haftam autem et aquæ lenticu-
τό
φακὸν ἄἴληφεν ὁ Δαβὶδ ὁ θαυμάσιος, lam mirabilis Dauid accepit, vt
ἵνα τὴν γεγενημένην πάλιν εὐεργεσίαν rurfus collatum oftenderet bene-
ἐπιδείξη. πανταχῆ δὲ ὁ συγγραφεὺς fcium. Vbique autem fcriptor
ο
τὴν θείαν κηρύττει προμήθειαν. εἰρηκώς Nam cum dixiffet quod omnes
diuinam prædicat prouidentiam.
γὰρ ὅτι πάντες ἐκάθευδον, ἐπήγαγεν, dormiebant, fubiunxit, a) Stupor
ὅτι θάμβος Κυρίου ἐπέπεσεν ἐπ' αὐτές. Domini cecidit fuper eos.
ἀξιάγατα δὲ καὶ αὐτὰ τοῦ προφήτου autem admirabilia etiam ipfa
δε
τὰ ῥήματα. δηλοῖ γὰρ ἣν πεποίηται το propheta verba.
δυσμενούς βασιλέως κηδεμονίαν. ζῇ γὰρ
Κύριός φησιν, ὅτι υἱοὶ θανάτου ὑμεῖς, οἱ
1)
α) μὴ φυλάτζοντες τὸν κύριον ὑμῶν τὸν
βασιλέα τὸν χρισὸν Κυρίου· καὶ πρὸς
τούτοις εἰπὼν, ὡς εἰσῆλθέ τις τοῦ λαξ
ἀποκτεῖναι τὸν κύριόν μου τὸν βασιλέα,
ὑπέδειξε τὸ δόρυ καὶ τὸν φακόν. ἐπειδὴ
δὲ Σαουλ ὁ παλίμβουλος, και παμπό
νηρος, τὴν φωνὴν ἐπιγνοὺς εἴρηκεν, ἡ
φωνή σου αὕτη τέκνον Δαβίδ; ὑπολαβὼν
ὁ θεῖος εἶπεν ἀνὴρ, φωνή μου κύριέ με
δοῦλος σὸς κύριέ μου βασιλεῦ, καὶ τῆς
βασιλικῆς χειροτονίας γεγενημένης, και
τῆς πνευματικῆς χάριτος μεταπάσης,
δοῦλον ἑαυτὸν ὠνόμαζε του γεγυμνωμέ-
νου τῆς χάριτος, καὶ τοῦ διψῶντος τοῦ
αίματος. Στα πράως τῷ τῆς σφαγῆς
ἐπιμέμφεται πόθῳ. ἵνα τί τοῦτο κατα-
διώκει ο κύριός μου ὁ βασιλεὺς ὀπίσω
τοῦ δούλου αὐτοῦ; τί ἥμαρτον, ἢ τίς ἐν
ἐμοὶ κακία εὑρέθη; καὶ νῦν ἀκουσάτω δὴ
δή
ὁ κύριός μου ὁ βασιλεὺς τὰ ῥήματα τ8
δούλου αὐτοῦ. εἰ ὁ Θεὸς ἐπισείει σε ἐπ'
ἐμὲ, ἐσφρανθείη ἡ θυσία σου. εἰ δὲ υἱοὶ
ἀνθρώπων, ἐπικατάρατοι οὗτοι ἐνώπιον
Κυρίου. ἔφη δὲ καὶ τὴν αἰτίαν, δι᾿ ἣν αὐ-
τοῖς ἐπηράσατο· ὅτι ἐξέβαλόν με σήμε-
Ο
Ο
Ο
Ο
اد
ην
fam et lenticulam. . Cum autem
fraudulentus et fceleratus Saul
voce agnita dixiffet, c) Voxne
tua hac, o* fili Dauid? refpondens *
vir diuinus dixit, Vox mea eft, Do-
mine mi; feruus tuus fum, Do-
mine mi, Rex.
Et qui erat re-
giam confecutus confecrationem,
et fpiritualem gratiam adeptus,
feipfum nominabat feruum eius
qui priuatus erat gratia, et qui
niter reprehendit eius cadis defi-
fanguinem fitiebat. Deinde le-
derium: a) Cur perfequitur do-
minus meus
Ouid peccaui, aut quod in me
rex feruum fuum ?
mmcnrum eft virium? Et nunc au-
diat dominus meus rex verba fer-
ui fui. Si Dominus te in me incitar,
odoretur facrificium tuum
Si
aurem filii hominum, exfecrati fint
ipfi coram Domino. Dixit et-
iam caufam cur eos eft exfecra
Quoniam ciecerunt me hodie,
tus.
ne
1) μή. Bene h. 1. et in edit. compl. 1 Reg. 26, 16. additur hæc Particula, quæ te
men abeft fecundum rec. lectionem.
1
α) 1 Reg. 26, 13.
b) Ibid. v. 16. c) lb. v. 17. d) Ib. v. 18. 19.
398
THEODORETI
B.
Diis alienis. Hoc autem non
me confirmatus fim in hereditate pov, μὴ ἐτηρίχθαι ἐν κληρονομία Κυρίε,
Domini, dicentes, Vade, et ferui λέγοντες πορεύου και δούλευε θεοῖς ἑτέ
dicebant verbis, fed rebus coge sus. τοῦτο δὲ οὐ διὰ ξημάτων ἔλεγον,
bant facere. Eum enim vndique ἀλλὰ διὰ πραγμάτων ἠνάγκαζον δρᾶν.
expellentes, afferebant necefita- πάντοθεν γὰς αὐτὸν ἐξελαύνοντες,
tem vt confugeret ad muitas ἀνάγκην ἐπῆγον εἰς τὰς τῶν ἀλλοφύ
vrbes alienigenarum. Reddidit λων πόλεις ὡς ὀχυράς καταφεύγειν.
auten et haftam et lenticulam απέδωκε δὲ καὶ τὸ δόρυ, καὶ τὸν φακὸν,
καὶ τῷ δικαίῳ κριτῆ τὴν οἰκείαν κρίσιν
ἀνέθηκεν.
et iufto iudici fuum commifit
iudicium.
1
INTERR. LXII.
·
ΕΡΩΤ. ξβ'.
Cur cum antea fcripfifer de obitu Τί δήποτε τὰ περὶ τῆς τελευτῆς τὸ Σα
Samuelis, eius rurfus me-
minit? a)
Narraturus
Tarraturus de ventriloqua, ne-
ceffe habuit commemorare
mortem Samuelis.
INTERR. LXIII.
Quomodo intelligenda eft narratio
de ventriloqua?
onnulli dicunt, eam vere retu-
liffe Samuelem. Nonnulli au-
No
tem hoc quidem refellerunt: dixe-
runt autem quendam demonem
populi deceptorem oftendife figu.
ram Samuelis, et dixiffe quæ fepe
audierat dicentem Samuelem,
ignoraffe autem tempus mortis
Saulis. Ego autem primum qui-
dem exiftimo effe nefarium et im-
pium: nec enim credo mulieres ne.
Cromanticas vel quamlibet redu-
cere animam, tantum abeft vt pro-
pheta, et tanti propheta. Eft enim
perfpicuum, quod in aliquo alio
loco degunt animæ, exfpectantes
refurrectionem corporum. Quare
valde impium eft credere ventrilo-
quas habere vim tantam. Secun-
dum autem eft amentiæ potius,
quam impietatis. Tentantes enim
euertere impiam illam opinionem,
exiftimauerunt falfam fuiffe pradi-
ftionem, et ideo eam attribuerunt
@) 1 Reg. 28, 3. coll. c. 25, X.
μουὴλ συγγράψας ἔμπροθεν, πά-
λιν αὐτῆς ἐμνήθη;
ἔλλων τὰ κατὰ τὴν ἐγγαςρίμυθον
τα
Μέλων και αναγκάσθη μνηθήναι
διηγείσθαι,
τῆς τοῦ Σαέλ τελευτής.
ΕΡΩΤ. ξγ.
Πῶς τὰ κατὰ τὴν ἐγγαςρίμυθον
Τινές
νοητέον ;
τι
ινές φασὶν, ἀληθῶς αὐτὴν ἀνενηνο
χέναι τὸν Σαμουήλ. τινὲς δὲ τῦτον
μὲν τὸν λόγον ἀνέτρεψαν, δαίμονα δέ
τινα λαοπλάνον ἔφησαν δεῖξαι τὸ χῆς
μα του Σαμουήλ, καὶ εἰπεῖν & πολλά
κις ακήκος το Σαμδὴλ ειρηκότος, αγνο
ἦσαν δὲ τὸν χρόνον τῆς τοῦ Σαουλ τε
λευτῆς ἐγὼ δὲ τὸ μὲν πρῶτον ἀνόσιον
ἡγοῦμαι καὶ δυσσεβές, οὐ πείθομαι γὰρ
τας νέκυας, ἐδὲ τὴν τυχοῦσαν ἀνάγειν
ψυχήν, μήτοιγε προφήτου, καὶ τοσού
του προφήτου. δῆλον γὰρ, ὡς ἐν ἄλλῳ
τινὶ χωρίω διάγουσιν αἱ ψυχαί, προσε
μένουσαι τὴν τῶν σωμάτων ανάτασιν.
τοιγάρτοι κομιδῆ δυσσεβὲς τὸ πιςεύειν
τοσαύτην ἔχειν τὰς ἐγγατριμύθες ἰσχύν.
τὸ δέ γε δεύτερον ἀνοίας μᾶλλον, ἢ δυσ
σεβείας ἐςὶ τὸν ἀνόσιον γὰρ ἐκεῖνον ἀνα-
τρέψαι πειραθέντες λόγον, ψευδῆ τὴν
γεγενημένην ὑπέλαβον πρόβῥησιν, καὶ
τούτου χάριν αὐτὴν τοῖς τοῦ ψεύδους
ώς
اد
διδασκά
QVAST. IN I. REGVM. CAP. XXVIII.
399
Ο
εν
εν
N
τω
Ego autem legens librum Para-
Hipoinenwn, inueni eum fic dim
xiffe qui fcripfit hiftoriam: a)
Et mortuus eft Saul in fuis ini-
quiratibus, quibus inique egerar
contra Dominum, fecundum elo.
quium Domini: propterea quod
hoc non obferuauit, et quod inter-
hoc non obferuauit,
rogauit Saul ventriloquam vt eam
muel propheta: er non requifuit
requireret. Et refpondit ei Sa-
Dominum, et occidit eum.
Hinc
*
διδασκάλοις ἀνέθεσαν δαίμοσιν· ἐγὼ δὲ * mendacii magiftris dzmonibus. k
ἀναγνοὺς τῶν παραλειπομένων τὴν β'.
βλον, εὗρον οὕτως εἰρηκότα τὸν τὴν ίςο-
ρίαν συγγεγραφότα· καὶ ἀπέθανε
Σαούλ ἐν ταῖς ἀνομίαις αὐτοῦ, αἷς ἠνό.
μησεν ἐν Κυρίῳ κατὰ τὸν λόγον Κυρίου
διότι οὐκ ἐφύλαξεν αὐτὸν, καὶ ὅτι ἐπη
ρώτησε Σαουλ ἐν τῇ ἐγγαςριμύθῳ τοῦ
ἐκζητῆσαι 1) καὶ ἀπεκρίνατο αὐτῷ Σα.
μουὴλ ὁ προφήτης. καὶ οὐκ ἐξεζήτησεν
ἐν Κυρίῳ καὶ ἀπέκτεινεν αὐτόν· δῆλον
τοίνυν ἐντεῦθεν, ὡς αὐτὸς ὁ τῶν ὅλων
Θεός, χηματίσας ὡς ἠβουλήθη τὸ εἶδος
eft ergo perfpicuum, quod ipfe
τοῦ Σαμουήλ, ἐξήνεγκε τὴν ἀπόφασιν, Deus vniuerforum, efformata vr
οὐ τῆς ἐγγατριμύθου δρᾶσαι τοῦτο δυ- voluit fpecie Samuelis, protulerit
νηθείσης, ἀλλὰ τοῦ Θεοῦ καὶ διὰ τῶν fententiam, cum hoc non potuif
ἐναντίων ἐξενεγκόντος τὴν ψῆφον ἀκρο- fet facere ventriloqua, fed Deus,
μὲν γὰρ αὐτοῦ λέγοντος, καν απέλθῃ qui etiam per aduerfarios fenten-
πρὸς τὸν ψευδοπροφήτην, ἐγὼ Κύριος tiam protulit.
ἐγὼ Κύριος tiam protulit. Audimus enim
ἀποκριθήσομαι αὐτῷ, οὕτω καὶ διὰ τοῦ eum dicentem, Εt fi abierit ad
Et
Βαλαὰμ ηυλόγησε τὸν λαὸν, καὶ διὰτε pfeudoprophetam, ego Dominus
δυσσεβοῦς μάντεως προηγόρευσε τὰ ἐσό refpondebo ei. Ita etiam per Ba
μενα, καὶ τὴν τῆς οἰκουμένης προεθέ- laamum benedixit populo,
σπισε σωτηρίαν, οὐ τοῦ μιαροῦ πνεύμα. per impium vatem prædixit fu-
τος φθεγξαμένου, ἀλλὰ τοῦ θείου και tura, et orbis terræ prænuntia-
παναγίου πνεύματος· ἐνεργήσαντος, uit falutem, non loquente exfe
ἐπειδὴ δέ τινες ψευδῆ τὴν πρόβξησιν
ὑπειλήφασι, προύργου νομίζω καὶ περὶ
τούτου βραχέα διεξελθῶν προᾶπεν
συγγραφεύς, ὅτι ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκεί.
ναις συναθροίζουσιν οἱ ἀλλόφυλοι τὰς
παρεμβολὰς αὐτῶν, τοῦ ἐξελθεῖν εἰς
πόλεμον ἐπὶ Ἰσραήλ. καὶ ἐξέρχονται,
καὶ παρεμβάλλουσιν εἰς Σωνάμ. καὶ συν-
αθροίζει Σαούλ πάντα ἄνδρα Ἰσραήλ,
και παρεμβάλλουσιν εἰς Γελβουέ καὶ εἶδε
Σαούλ τὴν παρεμβολὴν τῶν ἀλλοφύλων,
καὶ ἐφοβήθη, καὶ ἐξέτη ἡ καρδία αὐτοῦ
σφόδρα, καὶ ἐπηρώτησε Σαούλ διὰ τὸ
ου
crando fpiritu, fed fanétiffimo
fpiritu operante.
Quoniam aui-
tem quidam exiftimant falfam
effe prædiationem, opera pre-
Et
tium effe exiftimo de hac etiam
re breuiter differere. Prius di-
xit b) fcriptor: in illis diebus
alienigena cogebant exercitum ads
uerfus Ifraelem: et exibant, es
cofirumerabantur in Sonam,
cogebar Saul omnem virum Ifrae
litam, et caftrametabantur in Gel
boe. Et vidit Saul caftra alieni-
genarum, et rimuit, et expauit val
de cor eius: et rogauit Saul per
Dominum
1) καὶ ἀπεκρίνατο προφήτης. Hæc defunt l. c. tum in Textu hebr. tum in edit.
compl. tefte BOSIO,
´a) 1 Paral. 10, 13. 14. b) 1 Reg. 28, 4-6.
400
THEODORETI
B.
4
Manifeftationes autem
autem abiiffet ad ventriloquam,
\
θὼν σε
Ο
ή
σε
Dominum, et non refpondit ei Do- Κυρίου, καὶ οὐκ ἀπεκρίθη αὐτῷ Κύριος,
minus, nec per fomnos, nec pcr καὶ ἐν τοῖς ὕπνοις, καὶ ἐν τοῖς δήλοις, καὶ
manifeftationes, nec per prophetas. ἐν τοῖς προφήταις. δήλους δὲ ἐκάλεσε
vocauit τὰ διὰ τοῦ ἐφοὺδ σημαινόμενα. καὶ εἶπε
refponfa, quæ fignificabantur per Σαουλ τοῖς παισὶν αὐτοῦ, ζητήσατέ μοι
Ephod. Et dixit a) Saul famulis γυναίκα ἐγγασρίμυθον. δῆλον τοίνυν, ὡς
fuis, Ouerite mihi mulierem ven- τῶν Ἑβραίων καὶ τῶν ἀλλοφύλων έτρα-
triloquam. Patet ergo, Saulem, τοπεδευκότων, ἐπεζήτησε τὴν ἐγγαςρί
cum Hebræi et alienigena ca-
μυθον ὁ Σαούλ. εἶδε γάρ φησι τὴν πα
ftrametati effent, exquifiuiffe ven-
triloquam. Vidit enim,
Vidie enim, inquit, βεμβολὴν τῶν ἀλλοφύλων, καὶ ἐφοβήθη,
caftra alienigenarum, et rimuir, καὶ ἐξέςη ἡ καρδία αὐτὸ σφόδρα. απελ᾽
caftra alienigenarum, et rimuir, των δὲ πρὸς τὴν ἐγγαςρίμυθον, καὶ θεό-
et expauit cor cius valde. Cum θεν δεξάμενος τὴν ἀπόφασιν, ἔπεσε πα
et a Deo accepiffet fententiam, ραυτίκα, ούτε νύκτως φαγών, ἡνίκα
ftatim cecidit, cum neque nouu λάθρα καταλιπὼν τὸ ςρατόπεδον, τῆς
comediflet, quando clam relido ἐγγαςριμύθου πευσόμενος παρεγένετο
exercitu, ventriloquam fcifcita. ἔτε δια πάσης τῆς ἡμέρας ἐκείνης. δεξά
turus accefit, neque per totum μενος δὲ τῆς γυναικὸς τὴν παράκλησιν
diem illum. Mulieris demum ἐδείπνησε, καὶ διανυκτερεύσας κατέλα
hortatu cœnauit, et nou per- βε τὴν παράταξιν. τοῦτο γὰρ ἐδίδαξεν
uenit ad exercitum. Hoc enim ἡ ἱτορία καὶ προσήνεγκεν ἐνώπιον Σαέλ,
docuit hiftoria: b) Et appofuit καὶ ἐνώπιον τῶν παίδων αὐτοῦ, καὶ ἔφα-
coram Saule, et coram pueris γον, καὶ ἀναπάντες ἀπῆλθον τὴν νύκλο
eius, et comedcrunt, et furgentes ἐκείνην. εἶτα τοῦ φωτὸς ἀναχόντος γέο
abierunt nolte illa. Deinde orta γονεν ἡ παράταξις. ἀληθὴς τοίνυν ἢ
luce commiflum eft prælium. πρόβξησις, ὅτι αὔριον σὺ ἀποθανῆ, καὶ
Vera ergo fuit præditio, c) Cra- Ιωνάθαν υἱός σου μετὰ σοῦ, καὶ τὴν
*ftino die tu movieris, et* Ionathan παρεμβολὴν Ἰσραὴλ, καὶ σὲ δώσει Κύ
filius tuus tecum: et caftra If ριος εἰς χεῖρας τῶν ἀλλοφύλων. τούτων
raelis dabit Dominus in manus δὲ οὐδὲν ἔτι περιὼν ὁ θεῖος Σαμουὴλ
προειρήκει, ἀλλὰ μόνην τῆς βασιλείας
ἐποιήσατο μνήμην, ἐνταῦθα δὲ
τὴν τέρησιν τὸ δέ γε Ιωνάθαν ἐδεμίαν
και αυ
του, καὶ τοῦ Ἰωνάθαν προειπε τὸν ὅλε
θρον, καὶ τὸ λαὸ τὴν ἦταν, καὶ τῶν
ἀλλοφύλων τὴν νίκην. ἀλλ᾽ ὑποπλεύουσι
πλείους ἐν τῷ μεταξὺ διεληλυθέναι ἡ
μέρας καὶ τὸν συγγραφέα, κατὰ τὸ
ἰδίωμα της γραφῆς, ἀναλαβὼν τὴν περὶ
το πολέμου διήγησιν. καὶ συνδὲν οὐκ
ἐθέλουσιν, ὅτι καὶ τὸ Σαμουήλ τὴν τε
1
alienigenarum. Eorum autem ni-
hil prædixerat Samuel, cum eflet
fuperftes, fed folius regni priua-
tionem: Ionathæ autem nullam
fecerat mentionem. Hic autem
et ipfius et Ionathe prædixit in-
teritum, et fragem populi, er
victoriam alienigenarum. Sed
fufpicantur plures interceffiffe
dies, et fcriptorem iuxta morem
fcripturæ narrationen belli refum-
fide. Et nolunt confiderare, quod
cum Samuelis quoque mortem
a) 1 Reg. 28, 7. b) Ibid. verf. 25ο c) Ib. v. 19.
λευτήν
QVÆST. 401
/
IN 1. REG. CAP. XXVIII.
τη
C
Ο
ΤΟ
5
λευτὴν προειπὼν ὁ ἱσοριογράφος, πάλιν
μετὰ πολλὰ ἔφη διηγήματα καὶ Σα-
μουὴλ ἀπέθανε, καὶ ἐκόψατο αὐτὸν
πως Ἰσραὴλ, καὶ θάπτεσιν αὐτὸν ἐν Ag-
μαθέμ πόλει αὐτοῦ. ἀνέλαβε δὲ τε]
τὸ διήγημα, ἵν᾿ ὡς ἔφην, τὰ κατὰ τὴν
ἐγγαςρίμυθον διηγήσηται. οὕτω καὶ τὰ
κατὰ τὸν πόλεμον ἀνέλαβεν, ἵνα διδάξη
ὅπως οἱ σατράπαι τῶν ἀλλοφύλων συμ-
παρατάξαθαι σφίσι τὸν Δαβὶδ διεκώ-
λυσαν. ὅπως δὲ τὴν Κεϊλὼν καταλαβὼν
ανάςατον εὗρε γεγενημένην, καὶ ὅτι δι-
ή
antea dixifer hiftoriographus
dixit rurfus poft multas narra
tiones, a) Et Samucl eft mortuus,
Grpeliucrunt eum in Armathain ci-
et planxit eum totus Ifrael. Et
uitate eius. Repetit autem hanc
narrationem, vt, ficut dixi, nar-
raret de ventriloqua. Eam quoque
de bello repetiit, vt doceret, quom
hibuerunt, he Dauid fimul cum
modo fatrapæ alienigenarum pro-
εἰς defcenderet in aciem. et quos
modo cum veniffet Ceilam, eam
inuenit euerfam, et quod perfe-
α, οι praeter paucos omnes pro-
ftrauit, et prædam omnem re-
duxit, tam fuam, quam illorum.
Cum ergo hanc impleuiffet nar-
rationem, repetiit inftitutam ora-
tionem de bello alienigenarum,
et docuit quomodo Ionathan et
pori autem fert teftimonium et
Saul fuerunt interempti. Tem-
fecundi libri Regnorum initium.
Fatum cnim eft, inquit, b) poft
quam mortuus eft Saul, et Dauid
percuffis Amalecitis rediit, ct fedir
Dauid in Serela per dies duos. Et
factum eft die tertio, et ecce, vir
venit ex caftris populi qui erat
cum Saule, er veftes eius erant
laurate, et terra fuper caput cius.
cutus Amalecitas eos expugna-
uit, et
ἄξας τοὺς ᾿Αμαληκίτας κατὰ κράτος,
ἐνίκησε, καὶ πλὴν ὀλίγων κατηκόντισεν
ἅπαντας, καὶ τὴν λείαν ἅπασαν ἐπανή-
γαγε, τήν τε οἰκείαν καὶ τὴν ἐκείνων.
αὐτίκα γοῦν τοῦτο πεπληρωκὼς τὸ διή-
γημα, ἀνέλαβε τὸν περὶ τοῦ πολέμου
τῶν ἀλλοφύλων λόγον καὶ ἐδίδαξεν
όπως Ιωνάθαν καὶ Σαουλ ανηρέθησαν.
μαρτυρεῖ δὲ τῷ χρόνῳ καὶ ἡ τῆς δευτέ-
ρας ἱτορίας τῶν βασιλειῶν ἀρχή. ἐγένε-
το γάρ φησι μετὰ τὸ ἀποθανεῖν Σαδλ,
καὶ Δαβίδ ανέτρεψε τύπλων τὸν ᾿Αμα
λήκ, καὶ ἐκάθισε Δαβὶδ ἐν 1) Σεκελ ὰ ἡμέ-
ρας δύο. καὶ ἐγένετο ἐν τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ,
καὶ ἰδοὺ ἀνὴς ἦλθεν ἐκ τῆς παρεμβολῆς
τὸ λαὸ τὸ μετὰ Σαέλ, καὶ τὰ ἱμάτια
αὐτὸ διεῤῥωγότα, καὶ γῆ ἐπὶ τῆς κεφα-
τῆς αὐτοῦ. ἀλλὰ γὰρ ἀναγκαῖον εἶμαι
πάλιν ἐν κεφαλαίῳ θεῖνα τὰ ῥήματα.
τῆς τρατιᾶς τῶν ἀλλοφύλων αθροιζον
μένης, εἶδον οἱ σατράπαι σὺν τῷ 2) Αγ.
χους τὸν Δαβίδ, καὶ δυχεράναντες ἔπει-
σαν ὡς πολέμιον ἀπολῦσαι τὸν Δαβίδ.
ώς
ανατρέψας δὲ εὗρε πορθηθᾶσαν τὴν
de
Κεϊλάν. εὐθὺς ἐν ὡρμήσας καὶ τὰς Αμα
rès'Aµœ-
ληκίτας εὑρὼν τοῖς σκύλοις ἐντρυφῶν
τας, κατὰ κράτος ἐνίκησε,καὶ σὺν τοῖς
1) In verf. τῶν ὁ. leg. Σεκελάκvel Σικελάγ. 1) Αγχους. Ita ab Interpretibus gracis
1 Reg. c. 21. et 29. vocatur Rex ille qui in Textu hebr. appellatur
Ceterum exiftimo neceffarium
rurfus
ειπεις fuminatim verba ipfa per-
fringere. Cum cogeretur exer
citus alienigenarum,
viderunt
fatrapa Dauidem cum Anchufo,
et agre ferentes perfuaferunt ve
Dauidem dimitteret tanquam ho-
ftem. Reuerfus autem inuenit
vaftatam Ceilam. Statim ero
profeaus, inuentos fpoliis in
hiantes Amalecitas vi fuperauit,
et via
.
1
a) 1 Reg. 28, 3.
b) 2 Reg, 1, 1. 2.
B. Theod. Tom. I.
C c
}
B. THEODORETI
402
Ο
et vna cum fuis opes illorum re- οἰκείοις τὸν ἐκείνων ἐκομίσατο πλοῦτον,
portauit. His geftis, Saul reli- τούτων γινομένων, καταλιπὼν ὁ Σαέλ
Eris caftris abiit ad ventriloquam. τὸ ςρατόπεδον, πρὸς τὴν ἐγγαςρίμυθον
Accepta autem fententia, poft-
quam cum dolore cœnauit, per ἧκε. δεξάμενος δὲ τὴν ἀπόφασιν, καὶ
totam noctem iter fecit, inane μετ᾿ ὀδύνης δεδειπνηκώς, διὰ πάσης μὲν
autem peruenit ad exercitum : τῆς νυκτὸς ἐποιήσατο τὴν πορείαν, ἕωθεν
deinde commiffo prælio fuit in- δὲ κατέλαβε τὸ ςρατόπεδον. εἶτα τῆς
τό
terfectus. Vera ergo fuit præ- συμπλοκῆς γενομένης ἐσφάγη, ἀληθὴς
per Samuelem, vt arbitror, fa- τοίνυν ἡ πρόβξησις· θεία γὰρ ἦν· ἐ διὰ
Eta. Nam illa quidem dixit quam το Σαμεήλ, ὡς οἶμαι, γεγενημένη. ἐκείνη
viderat figuram, Saul autem ex μὲν γὰρ εἴρηκεν ὃ ἐθεάσατο χῆμα
figura coniecit effe Samuelem. δὲ Σαούλ ἐκ τὸ χήματος ἐτόπασεν ε
Hiftoria vero eum qui confpectus και τον Σαμουήλ ἡ δὲ ἱτορία τὸ ὀφθὲν
eft nominat Samuelem propterea Σαμουὴλ ὀνομάζει, διὰ τὸ οὕτω ἐκεῖνον
* dictio. Fuit enim diuina : * non
non
quod ille fie crediderit. Ita et-
iam angelos, qui Abrahamo ap. πεπιςευκέναι. οὕτω τὲς ὀφθέντας τῷ
paruerunt, et illorum Dominum, ᾿Αβραὰμ ἀγγέλους, καὶ τὸν ἐκείνων δε
viros nominauit, quandoquidem σπότην, άνδρας ὠνόμασεν· ἐπειδὴ τὸ το
id arbitratus patriarcha menfam νενομικῶς ὁ πατριάρχης παρατέθεικε
appofuit. Sic etiam eos qui
funt dii, deos nominat τράπεζαν. οὕτω τοὺς ἐκ ὄντας θεοὺς
Dominus nofter qui eft fu- ὀνομάζει θεὸς 1) καὶ ὁ Κύριος γὰρ ἡμῶν
per omnes deos. Ira etiam hic παρὰ πάντας τοὺς θεούς· οὕτω κανε
eum qui confpectus eft in figu· ταῦθα τὸν ὀφθέντα ἐν χήματι το Σα
ra Samuelis, fiue angelum, fiue μουὴλ, είτε ἄγγελον, είτε φάσμα το
fpectrum Samuelis figuram præ Σαμουὴλ τὸ χῆμα δεικνύον, ὠνόμασε
fideliter accepta fententia, gemens Σαμουήλ. ἵνα πις ῶς δεξάμενος τὴν ἀπό-
φασιν ςένων ἐξέλθη 2) τον βίον.
fe ferens, Samuelem vocauit, vt
excederet e vita.
INTERR. LXIV.
Vndenam ventriloqua Saulem
cognouit? a)
rat facile dæmoni qui popu-
ΕΡΩΤ. Εδ',
Καὶ πόθεν ἡ ἐγγαςρίμυθος τὸν Σαούλ
ἐπέγνω ;
E lum decipit, docere, quisnam Eumerès hy to reconnavy daison de
loqueretur. Quod autem Dauid
non fuerit in acie cum alies
nigenis, b) exiftimno fuiffe diuina
difpenfationis. Neque enim ne.
glexiffet pereuntem populum, fed
et populi, et Saulis omnem cu-
ram geffiffet.
ὑπετὲς τῷ λαοπλάνῳ δαίμονι δι
δάξαι τίς ὁ διαλεγόμενος. τὸ μένα
τοι τὸν Δαβὶδ μὴ συμπαρατάξαθαι
τοῖς αλλοφύλοις, θείας οἰκονομίας εἶναι
υπείληφα, οὐ γὰρ ἂν περιεῖδε τὸν λαὸν
διολλύμενον· ἀλλὰ πᾶσαν καὶ τὸ λαδ,
καὶ τοῦ Σαούλ ἐποιήσατο πρόνοιαν.
اد
ΕΡΩΤ.
1) καί. Vel hæc Particula, vel fequens γαρ redundare videtur. 2) τον βίον. Aπ
του βίου τ
α) 1 Reg. 28, 12.
¿) Ih. c. 29, 11.
QVÆST. IN I REGVM. CAP. XXX.
403
ΕΡΩΤ. ξέ
Τί δήποτε συνεχώρησεν ὁ Θεὸς, καὶ τὰς
γυναῖκας αὐτῶν ἐξανδραποδισθήναι,
καὶ τὰ παιδία;
T
ν' αλγοῦντες τοῖς Αμαληκίταις ἐπι
τρατεύσωσι, καὶ τὴν πανωλεθρίαν
αὐτοῖς κατὰ τὴν θείαν ἐπενέγκωσι πρόβ
ῥησιν. πρὸς δὲ τούτοις, καὶ ἵνα λείαν
πλείςὴν λαβὼν πέμψη τοῖς αλλοφύλοις,
καὶ εἰς εὔνοιαν αὐτοὺς ἀφελκύσηται
πλείονα. 1) τὸ δὲ συςρεμμα 2) γαδδους
ὁ Ἑβραῖος καλεῖ, ὃ ἑτέρωθι ἑρμηνεύεται
πειρατήριον. καλεῖται δὲ οὕτω τὸ λη-
τρικὸν σύτημα. τοὺς δὲ διακοσίους ἄν-
δρας, ατονήσαντας ἐκ τοῦ δρόμου, 3) με
μενηκένα φησὶν ὁ ᾿Ακύλας οἷς πονηροί
Τινὲς οὐκ ηβουλήθησαν απονείμαι την
προσήκουσαν μοῖραν. ἀλλ᾿ ὁ δικαιότατος
βασιλεὺς οὐ μόνον τότε δέδωκεν, ἀλλὰ
καὶ νόμον τέθεικεν, ὥςε τοὺς σκευοφό-
ρους τῶν ἴσων τοῖς παρατατζομένοις με
ταλαγχάνειν. ἰςέον μέντοι, ὡς ὁ ᾿Ακύ.
λας τῷ Ἑβραίῳ ἑπόμενος οὐ διεῖλεν ἀπὸ
τῆς πρώτης τὴν δευτέραν τῶν βασιλειῶν
Ισορίαν, ἀλλὰ μίαν τὰς δύο πεποίηκεν.
,
C
3
INTERR. LXV.
Cur Deus permifit, vt eorum vxt-
res et filii abducerentur in
captiuitatem? a)
V₁
dolore affecti expeditionem
facerent aduerfus Ainalecitas,
et iuxta diuinam prædictionem
eos penitùs perderent: et præter-
ea, vt plurimam prædam adeptus
mitteret ad alienigenas, et eos ad
maiorem attraheret beneuolentiam.
Agmen b) autem Hebræus vocat
Saddur, quod alibi interpretari fo-
carum coetus latronum. Ducentos
let agmen piratarum: fic autem vo-
autem viros, qui ex itineris curfu
erant infirmi, manfiffe dicit Aqui
la, quibus quidam improbi nolue-
funt tribuere partem conuenien-
Colunt tunc dedit, fed etiain le-
Fem. c) Sed rex iuftiffimus nom
gem conftituit, vt qui ferunt far-
cinas et impedimenta, et apud.es
manent, equalem habeant par-
tem cum iis qui funt in acie
Sciendum eft autem, Aquilam
qui fequitur Hebræum, non fepa
rauiffe primum librum a fecun-
doRegnorum, fed ex duobus vnum
feciffe.
Cc 2
ΕΙΣ
α) τὸ δὲ και σύσημα. Hæc eadem funt cum Scholio Anonymni ad i Reg. 30, 15.
apud Bosiv. 2) γαδδούρ. Ριο γαδδού, vt fcribi deberet. 3) μεμενηκένα
Ακύλας. Tefte MONTF. 1. c. p. 314. Aquila Reg. 30, 10. eadem voce
ἀπονεῖν vfus eft, quam h. 1. Nofter e verfione Symmachi defumfit.
#) 1 Reg. 30, 2. *) Ibid. verf. I5. c) Ib. verf. 28.
404
B. THEODORETI
ΕΙΣ ΤΗΝ ΔΕΥΤΕΡΑΝ ΤΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ.
IN LIBRVM II. REGNORVM.
WK YK X KHK K K K
INTERR. Ι.
ΕΡΩΤ. ά.
Ouidam reprehendunt Dauidem, Τινὲς ἐπιμέμφονται τῷ Δαβίδ, ὡς πε
quod eum interfecerit, qui mor-
tem Şaulis ei fignificaue-
rat. a)
A
dmirari, non autem vitu-
perare propterea oportet
prophetam et regem. Ma-
leuoli enim viri audita cæ-
de, et luxit, et non folum luxit,
fed etiam acerbe eft lamentatus:
(is autem qui fignificauerat, mul-
bis
la affectus iniuria mortem deride-
bat :) idque cum non folum ceci-
diffet Saul, fed etiam Ionathan,
qui erat laude dignus, et cum il-
lis maxima pars exercitus. Ver-
quoque addiderat mendacium,
fe nominans occiforem Saulis.
Ad hæc accedit, quod fuerit etiam
Amalecita, in quem vniuerforum
Deus iam olim tulerat fententiam
mortis. Sunt autem admiratione
digna ipfa propheta verba. Quo-
modo, inquit, b) non timuifti in-
ferre manum tuam, vt interficeres
Vnitum Domini? Sanguis tuus fit
Super caput tuum, quia os tuum
refpondit aduerfus te, dicens, Ego
morte affeci Vnctum Domini.
INTERR. II.
Quid eft cilidon? c)
ft ornamentum aureum, quod
E imponitur brachiis, aut car-
pis manuum. Hîc quoque idem
fignificauit dicens, et chlidonem,
qui erat in brachio eius. Vnde
Aquila id vocauit brachiale.
Θ
ως
Φονευκότι τὸν μεμηνυκότα τὸν θά
νατον τοῦ Σαούλ
αυμάζειν οὖν, ἀλλ᾽ οὐ ψέγειν, καὶ
διὰ τοῦτο προσήκει τὸν προ-
φήτην καὶ βασιλέα. δυσμενες
γὰρ ἀνδρὸς ἀκούσας σφαγὴν ἐθρήνησεν
καὶ ἐ μόνον ἐθρήνησεν, ἀλλὰ καὶ πικρῶς
ὠλοφύρατο. ὁ δὲ μεμηνυκὼς ἐδὲν ἠδικημέ
νος ἐπειώθαζε τῷ θανάτῳ. καὶ ταῦτα ἐ
μόνον τε Σαελ πεπιωκότος, ἀλλὰ καὶ τὸ
Ιωνάθαν, ὃς ἀξιέπαινος ἦν, καὶ πλείσου
ςρατὲ σὺν ἐκείνοις. ἔπελα καὶ ψεῦδος
τοῖς λόγοις προσέθηκεν, ἑαυτὸν σφαγέα
το Σαελ ὀνομάσας. πρὸς δὲ τούτοις, καὶ
Αμαληκίτης ἦν, καθ᾽ οὗ ὁ τῶν ὅλων Κα
ριος πάλαι τοῦ θανάτου τὴν ψῆφον ἐξε-
νηνόχει. ἀξιάγατα δὲ καὶ αὐτὰ τὸ προ-
φήτε τὰ ῥήματα. πῶς γάρ φησιν οὐκ
ἐφοβήθης ἐπενεγκεῖν τὴν χαρά σου δια
φθειραι τὸν χρισὸν Κυρίου; τὸ αἷμα σε
ἐπὶ τὴν κεφαλήν σε ὅτι τὸ ςόμα σε
απεκρίθη κατὰ σᾶ, λέγον, ἐγὼ τεθα
νάτωκα τὸν χριςὸν Κυρίε.
ΕΡΩΤ. β'.
اد
Τί ἐςι χλιδών;
Κόσμος ἐξι χρυσοῦς, ἢ τοῖς βραχίοσι
ท
περιτιθέμενος, ἢ τοῖς καρποῖς τῶν
χειρῶν. τοῦτο κανταῦθα δεδήλωκε, καὶ
τόν χλιδόνα, τὸν ἐπὶ τοῦ βραχίονος
αὐτοῦ. ὅθεν ὁ ᾿Ακύλας 1) βραχιάλιον
αὐτὸ κέκληκεν.
Ο
ΕΡΩΤ.
1) βραχιόλιον. Alii aliam effe perhibent Aquila interpretationem. MONT F. 1. C.
P. 318. hæc THEODORETI verba ad 2 Reg. 1, 10. adfert, et fcribit βραχιάρων.
a) 2 Reg. 1,15. b) Ib. c. 1, 14. 16. c) Ibid. c. 1, 10.
A
QVEST. IN II. REG. CAP. I.
405
όν
ΕΡΩΤ.
Ο
γ.
Τίνος χάριν ὁ προφήτης ἐπένθησεν;
ἀλλὰ τὸν θρῆνον εἰργάσατο τε Ἰω-
νάθαν ὁ πάθος, ἡ περὶ τὸν λαὸν φι-
λοςοργία; τῶν δυσσεβῶν ἀλλοφύλων ἡ νίκη
भव्ये πρὸς τούτοις, τοῦ Σαουλ ἡ σφα-
γή. ὃν γὰρ ἐδεῖτο ζῶν]α, πολλῷ μᾶλλον
ἦλέει τεθνηκότα. τοῦτο δὲ καὶ ἡ ἱτορία.
διδάσκει καὶ ἐκόψαντο, καὶ ἔκλαυσαν,
καὶ ἐνήςευσαν ἕως δείλης, ἐπὶ Σαούλ,
καὶ ἐπὶ Ἰωνάθαν τὸν υἱὸν αὐτοῦ, καὶ ἐπὶ
τὸν λαὸν Ἰούδα, καὶ ἐπὶ τὸν οἶκον Ἰσ.
ραὴλ, ὅτι ἐπλήγησαν ἐν ῥομφαία.
ΕΡΩΤ. δ'.
TOY
Ποῖον ἐςὶ τὸ 1) βιβλίον τὸ εὐθές;
Anor
ῆλόν ἐςι καντεύθεν, ὡς ἐκ πολλῶν
προφητικών βιβλίων ἡ τῶν βασι-
λειῶν ἱςορία συνεγράφη. εἰπὼν γὰρ ὁ
συγγραφεὺς τὰ περὶ τοῦ θρήνου, προσ-
έθηκεν, ἰδοὺ γέγραπται ἐπὶ τὸ βιβλίο
τὸ εὐθοῦς.
ΕΡΩΤ. έ.
Πώς νοητέον, 2) ακρίβασαι Ἰσραὴλ περὶ
τῶν τεθνηκότων σε τραυματιών;
Μη
Ο
INTERR. III.
Qua de caufa luxit propheta?
Multa faciebant vt lugeret. Io
nathæ defiderium, amor in
populum, viatoria impiorum alie-
nigenarum, et præterea cades
Saulis. Quem * enim reuerebatur *
viuum, eius multo magis mifere-
cet hiftoria. a) Er planxerunt, et fle-
verunt, et ieiunarunt vsque ad ve-
fperam, propter Saulem, et propter
Ionathanem flium eius, et propter
populum Iuda, et propter domum If
rael, quoniam percufi erant gladio.
batur mortui. Hoc vero etiam do-
INTERR. IV.
Quisnam eft liber rectus? b)
ber Regnorum fit confcit
Hinc eft perfpicuum, quod
ptus ex multis libris propheticis.
Nam cum dixiffet fcriptor de lu-
ειu, fubiunxit, Ecce fcripta funt
et in libro recto.
INTERR. V.
Ouomodo eft intelligendum illud,
follicite age Ifracl circa mortuos
tuos vulneratos? c)
Μὴ σμικράν τινα, φησὶ, καὶ τὴν τυ
χουσαν υπολάβης εἶναι τὴν γεγε. Νε
اد
νημένην πληγήν. ἀλλὰ λόγισαι τίνες οἱ
πεπλωκότες, ὅτι βασιλεὺς, καὶ βασι-
λέως υἱὸς, καὶ τῶν ὁμοφύλων οἱ ἄριζοι.
ὅτι δὲ σφόδρα αὐτὸν ἡνία τὸ πάθος,
μαρτυρᾶ τὰ ἑξῆς. μὴ 3) ἀπέλθετε γάρ
Φησιν εἰς Γεθ, μηδὲ εὐαγγελίσηθε ἐν
τὰς ὁδοῖς Ασκάλωνος, ὅπως μὴ εὐφραν-
θῶσι θυγατέρες ἀλλοφύλων, μηδὲ γαυ-
βιάσωσι θυγατέρες ἀπεριμήτων.
paruam, inquit, nec mini-
mi momenti
Nemo
exiftimes certe ac-
quinam funt qui ceciderunt: nem-
ceptam plagam: fed confidera
pe rex, et filius regis, et praeftan
tiffimi quique contribulium. Quod
autem eum valde anxerit animi
dolor, teftantur quæ fequuntur:d)
Ne catis verfus Geth, neque annun-
rietis in vis Afcolonis, ne latentur
flie alienigenarum, neque exultenr
filiæ incircumciforum.
Cc 3
INTERR.
1) βιβλίον τὸ εὐθές. Vid. fupra p. 312. 2). 2) ακρίβασαν τραυματιών. Ita quoque
tefte Bosio habet edit. compl. Recepta lettio eft ζήλωσον Ἰσραὴλ ὑπὲρ τῶν τε
θνη ότων ἐπὶ τὰ ὕψη σου τραυματιῶν. Minus recte Interpretes græci vocemi
Η πιο Verbo habuerunt. 3) απέλθετε. Legere mallem απαγγείλητε.
Ita enim iubet textus hebr. ficque legitur in edit. compl. cuius leftiones quo-
ad relious ctiam h. 1. vt plerumque, expreflas videmus.
a) 2 Reg. 1, 12, k) Ib. c. 1, 18. c) Ib. verf. 19. d) lb. verf. co.
406
B. THEODORETI
INTERR, VI,
Ouamobrem eft male precatus mo12-
tibus Gelboë? a)
Ho
oc quoque indicat fummum
dolorem. Quomodo enim
qui aliqua parte corporis funt
male affecti, aut parieti, aut le-
Σto manus allidunt, propter fi-
mulos doloris : ita etiam vir diui-
nus nimia ardens animi zgritu-
dine, male precatur inaninis mon-
tibus,
INTERR. VII.
Quidam vituperant quod diftum eft
de lonathane, Incidit amor tuus
in me, ficut amor mulie
rum? by
St
Oportebat enim eos intellige-
re, quod volens oftendere vehe.
mentiam et finceritatem amoris,
eam adduxerit fimilitudinem. Tan-
ta eft enim viri affectio in mu-
rali funt, quibus hoc accidit.
ΦΩΤΟ 210.
Hierem, vt dicat lex de matri,
monio,c) Propter hoc relinquer
homo patrem et matrem, et ad.
harebit vxori fua, et erum duo
Hoc etiam oftendit
Elcana, qui Ammam confolans,
Nonne, inquit, d) fum tibi melior
decem filiis? Quemadmodum erga
eos qui * funt coniunati lege
matrimonii, coniun&tio eficit
vnan carnem: ita etiam eorum
qui facere amant animas vnit
affectio.
INTERR. VIII.
Cur Deus iugit Dauidi, vt primum
adſcenderet Chebronęm? e)
erum quidem fçit is qui ius-
ΕΡΩΤ,
52
Τί δήποτε τοῖς ὄρεσιν ἐπηράσατε
τοῖς Γελιοέ;
ηλοῖ καὶ τοῦτο τὴν τῆς ἐδύνης ὑπερ
ار
βολήν, καθάπες γὰρ οἱ μόριόν τι
του σώματος κακῶς διακείμενοι, ἢ τοῖς
τοίχοις, ἢ τὴ κλίνη προσαράσσουσι τὰς
χέρας, διὰ τὰς τῆς ἀλγηδόνος ακίδας
οὕτως ὁ θεῖος ἐκεῖνος ἀνὴς, ὑπὸ τῆς
πολλῆς αθυμίας φλεγόμενος, τοῖς αψύς
χοις ὄρεσιν ἐπηράσατο,
لذ
ΕΡΩΤ. 3'.
Τινὲς κωμῳδοῦσι τὸ περὶ τοῦ Ἰωνάθαν
εἰρημένον, 1) ἐπέπεσεν ἡ ἀγάπη σε ἐπ'
ἐμὲ, ὡς ἡ ἀγάπη τῶν γυναικῶν.
Οι ηλίθιοι τοῦτο πάχουσιν. ἔδει γὰρ
Ω αὐτοὺς συνεδεῖν, ὡς δεῖξαι βούλη
ως
η
θεὶς τῆς φιλοςοργίας τὸ θερμόν τε και
γνήσιον, τὴν εἰκόνα παρήγαγε, τοσαύ
τη γάρ ἐςι τοῦ ἀνδρὸς ἡ περὶ τὴν γυναι
και διάθεσις, ὡς τὸν περὶ τοῦ γάμου νότ
μον εἰπεῖν, ἀντὶ τούτου καταλείψει ανε
θρωπος τὸν πατέρα αὐτοῦ, καὶ τὴν μας
τέρα αὐτοῦ, καὶ προσκολληθήσεται πρὸς
τὴν γυναῖκα αὐτοῦ, καὶ ἔσονται οἱ δύο
εἰς σάρκα μίαν, τοῦτο καὶ ὁ Ἐλκανᾶ δε
δήλωκε την Ανναν ψυχαγωγῶν. οὐκ
αγαθός σοι γὰρ ἐγὼ ἔφη ὑπὲρ δέκα τέ-
κνα, ώσπερ τοίνυν τοὺς νόμῳ γάμος συν-
ελθόντας ή συνάφεια σάρκα μίαν ἀπο-
τελεί, οὕτω τῶν εἰλικρινῶς ἀγαπώντων
ἑνοῖ τὰς ψυχὰς ἡ διάθεσις.
ΕΡΩΤ, ή.
Τίνος χάριν ὁ Θεὸς τὸν Δαβὶδ πρῶτον
εἰς τὴν Χεβρῶν ἀνελθεῖν προσέταξεν;
Ο
ΤΟ
Veru
fit: ego autem hanc effe Τὸ μὲν ἀληθὲς αὐτὸς ὁ κελεύσας ἐπὶ
T
cauffam opinor, propterea quod καται ἐγὼ δὲ οἶμαι διὰ τὸ τοὺς
patriarchæ in illa ciuitate οι πατριάρχας κατ' ἐκείνην τὴν πόλιν και
viui habitarint et mortui ζῶντας οἰκῆσαι, καὶ τελευτήσαντας
1
1
αξιω
α) ἐπέπεσεν
- γυναικών, Rec. lettio 1. c. eft ἐθαυματώθη ἡ ἀγάπησις σου ἐμοὶ ὑπὲρ
ἀγάπησιν γυναικῶν.
a) Reg. 1, 21. b) Ib, verf. 26. c) Gen, 2, 24. Reg. 1, 8. ) 2 Reg. 2, Is
QVÆST. IN II. REGVM. CAP. II. 407
ર
TO
αξιωθῆναι ταφῆς, πρὸς δὲ τούτοις καὶ
δι' ἕτερον. ἐκ τῆς Ἰούδα φυλῆς ὁ Θειό-
τατος Δαβίδ, ταύτης δὲ τῆς φυλῆς κατ'
ἐκεῖνον τὸν καιρὸν μητρόπολις ἦν ἡ Χε-
βρών. ἔτι γὰρ τὴν Ἱερουσαλὴμ οἱ Ιεβ8.
σαλοι κατεῖχον, ἡ δὲ τοῦ Ἰούδα φυλή
τὸν Δαβίδ, ὡς φυλέτην, πλέον τῶν ἄλ-
λων ἠγάπα. ὅτι δὲ τῶν ἄλλων ἐπρώτευ-
σεν ἡ Χεβρών, ἡ ἱσορία διδάσκει. ἀνῆλθον
γάρ φησι, καὶ κατώκησαν ἐν ταῖς πόλει
σι Χεβρών, ὅτι δὲ καὶ τὸ ἕτερον ἀληθὲς,
δηλοῖ τὰ ἑξῆς. καὶ ἔρχονται οἱ ἄνδρες
Ἰούδα, καὶ χρίεσιν ἐκεῖ τὸν Δαβίδ, τὸ
βασιλεύειν ἐπὶ τὸν οἶκον Ἰούδα, τὸ δὲ
χρίεσιν ἀντὶ τοῦ χειροτονοῦσι τέθεικεν.
ἐκεχρίκει γὰρ αὐτὸν τῷ θείῳ ἐλαίῳ Σα-
μεὴλ ὁ προφήτης· ὁ δὲ Αβεννὴς ἀντες
χειροτόνησε τὸν Μεμφιβοθὲ, τὸν υἱὸν
τοῦ Σαούλ, 1) ὃν οἱ ἄλλοι ἑρμηνευταὶ Ἰσ-
βαλ ονομάζουσι, καὶ καταλιπὼν τὴν
Ῥαμὰ καὶ τὴν Γαβαων, τὰ τοῦ Σαούλ
οἰκητήρια, διέξη τὸν Ἰορδάνην, και 2) τὰς
καλεμένας παρεμβολάς βασιλικήν
ἀπέφηνε πόλιν.
Ο
ΕΡΩΤ. Θ.
Πῶς νοητέον τὸ ὑπὸ τοῦ ᾿Αβεννὴς εἰρη-
μένον, ἀναςήτω δὴ παιδάρια ενώ
πιον ἡμῶν, καὶ παιξάτωσαν;
Αγῶνα πολεμικὸν τοῖς τῶν νέων αρί,
ἀρίς
τοις προτέθεικε, παίγνιον δὲ καὶ
παιδιὰν τὴν τούτων προσηγόρευσε συμ.
πλοκὴν, τῇ κοινῇ καὶ μεγίςη παρατάξει
παρεξετάζων την μερικήν. ισάριθμοι δὲ
τῶν φυλῶν ἐξ ἑκατέρας συνελέγησαν
φάλαγγος. ἡ σφαγὴ δὲ τούτων οὐκ
ἔπαυσε τὴν συμπλοκὴν, ἀλλ' ἠρέτισε,
τῆς δὲ τροπῆς γενομένης, καὶ τῆς μὲν
fuerint fepulti. Præterea, quod
accedit, ex tribu Iuda erat diui-
illo tempore metropolis erat Chee
bron, Hierofolymam enim ad
huc tenebant Iebufazi. Tribus
autem Iuda præ ceteris Daui
dem diligebat, vt qui ex ea es
primas partes teneret Chebron,
fet tribu. Quod autem inter alias
docet hiftoria. Adfcenderunt enim,
inquit, a) et habitarunt in ciui-
tatibus Chebron. Quod autem
nus Dauid: huius autem tribus
fecundum quoque fit verum,
oftendunt quæ fequuntur: b) E
veniunt viri Iude, et vngunt ibi
Dauidem regem fuper domum Iu-
α. Vngunt autem pofuit pro
eligunt: diuino enim oleo eum
νnxerat Samuel propheta. Aben-
ner autem regem creauit Meme
alii interpretes nominant Isbaal;
Phibofthen filium Saulis, quem
et velitis Ramna et Gabaon, Saul-
lis habitaculis, transiecit Iorda-
nem, et quæ vocabantur Caftra
ciuitatem effecit regiam,
INTERR. IX.
Quomodo eft intelligendum, quod
dictum eft ab Abennere, Surgant
pueri coram nobis, et ludant? c)
Propofuit certamen
bellicum
dum autem et ludicrum appellauit
præftanti(limnis iuuenum. Lu-
eorum congreffum, cum comminu-
mi maximoque certamine compa-
rans particulare. Numero autem
tribuum pares colleati funt ex
vtroque exercitu. Horum autern
cædes non repreffit
repreffit congres-
fum certaininis, fed prouocauit.
Fufis autem aduerfariis,
C¢ 4
cum
Abenneris
1) ὃν και όνομ. MONTF. 1. c. ad 2 Reg. 3, 8. reliquis Interpretibus tribuit lectio-
nen Ιεσβαάλ. 2) τὰς πόλιν Scilicet of o. nomen
pro nomine vrbis, idque interpretati funt Μαναέμ,
ó.
My
habuerunt
n) 2Reg. 2, 2. β) Ib. verf. 4.
c) 1b. verf. 14.
208
B. THEODORETI
>
Ο
Ο
Ο
Ἰωὰς
Abenneris quidem exercitus celer- του Αβεννής σρατιας κατατάχος φευ
rime fugeret, Ioab autem magna γούσης, τοῦ δὲ Ἰωάβ κατακράτος διώκον
vi perfequeretur, Azael minimus
wi
nauu fratrum Ioab, cum effer ve τος, ὁ ᾿Ασαὴλ ὁ νεώτατος τοῦ Ἰωάζ
Jociffimus et cum velocifimis ἀδελφὸς, ὠκύτατος ὢν, καὶ τοῖς ὀξυτά-
vertaret animalibus, nullum qui- τοις αμιλλώμενος ζώοις, οὐδένα μὲν τῶν
alem alium perfequebatur, folumn ἄλλων ἐδίωκεν, ἐγλίχετο δὲ μόνον κατα
autem Abemnerem cupiebat confo- κοντίσαι τὸν Αβεννής. ὁ δὲ καὶ διωκόμε
dere. At ille, quamuis perfequen.
zen, benigne admodum et amice vos πράως ἄγαν καὶ φιλικῶς παρήνεσε
admonuit, vt iram fuam effunderet τον θυμὸν εἰς ἄλλον τινὰ κατακενῶσαι
in aliquem alium ex fugientibus των φευγόντων ςρατιωτῶν· καὶ ἐδὲ τῇ
militibus : ac ne hunc quidem vt τον ἀνελεῖν, ἀλλὰ μόνον λαβεῖν τὴν σκευ
perimeret, fed folumn arma cape- ήν παρεγγύησεν, ἵνα έχει τινα το που
ver fuafit, vt fui laboris aliquem του καρπόν. ἀπειθοῦντα δὲ ἰδῶν, ἡμέρως
diffet eum non parere, placide ei ἠπείλησεν, ἀπόςηθι ἀπ᾿ ἐμοῦ, ἵνα μὴ
eft minatus, a) Recede a me, ne te
πατάξω σε εἰς τὴν γῆν καὶ πῶς ἀρῶ
Bum proferuam: et quomodo anol- τὸ πρόσωπόν μου πρὸς Ἰωάβ τὸν ἀδελ
Bum forciem meam ad Ioabum fratrcm φόν σου; ἐπειδὴ δὲ εἶδε τῆς αὐτοῦ σφα
eadis fus ede auidum, eum pot γῆς ὀρεγόμενον, τῷ σαυρωτῆρι πλήξας,
riori cufpide lanceæ confodiens, et καὶ τὸν δρόμον ἔπαυσε, καὶ τὴν ζωὴν
cufum : eprefit, et vitam ei abftulit. προσαφείλετο.
fructum haberet. Cum autein vi-
suum? Poftquam autem vidit eum
pofte-
INTERR. Χ.
ΕΡΩΤ. ί.
Quomodo eft intelligendum, Nun ad Πῶς νοητέον, μὴ 1) εἰς νίκος καταφά
victoriam comedet gladius? b)
milites
Abenneris fugientes mides
Ο
quendam
collem. Ioab autem cum fuis
parabat eos aggredi. Rurfus er-
go Abenner prudenter et placide
belli mutationes duci in memo-
riam reuocauit. Hoc enim illa
a
fignificant: Num ad victoriam
comedet gladius? nefcis acerbum
elle futurum finem ? Et quousque
non dicis populo vt reueriatur
perfequendis fratribus fuis ? Εt
cognationem in memoriam re-
vocauit, vt odium reprimeret,
et belli mutationes commemo-
rauit: fepe enim vincuntur qui
vincunt, et qui perfequuntur fu-
giunt. Alioqui non eft æquum,
inquit, vt qui vincunt, fugam cer-
γεται ἡ ῥομφαία;
i rou Alevne seat with DOROV.
τοῦ ᾿Αβεννήρ σρατιῶται φεύγον
τες εἰς τινὰ λόφον κατέφυγον.
δὲ Ἰωάς σὺν τοῖς ὑπηκόοις προσβαλεν
επεχάρει. πάλιν τοίνυν συνετῶς καὶ
πράως ὁ ᾿Αβεννὴς ἀνέμνησε τὸν ἀρχι
ςράτηγον τῶν τοῦ πολέμου μεταβολῶν.
τοῦτο γὰρ δηλοῖ, μὴ εἰς νίκος καταφά
γεται ἡ ῥομφαία; οὐκ οἶδας, ὅτι πικρὰ
ου
τὰ ἔχατα, καὶ ἕως πότε οὐ μὴ ἔπης τῷ
λαῷ ἀποτρέφειν ἀπὸ ὄπισθεν τῶν ἀδελ
φῶν αὐτῶν; καὶ τῆς συγγενείας ἀνέ
μνησεν, ἵνα τὴν δυσμένειαν παύση, και
τῶν πολέμων ἐδήλωσε μεταβολάς πολ-
λάκις γὰρ οἱνικῶνες ἡτ]ῶνται, καὶ οἱ διώ
κοντες φεύγουσιν. ἄλλως τε οὐδὲ δίκαιόν
φησι τοὺς νικῶντας θεασαμένους τρο
3) εἰς νίκος, Retius h. 1. hebr. 13. vertitur εἰς τέλος.
®) 2 Reg, 2, 22. b) Ib. verf. 26,
πην
QVAST. IN II. REG.
409
CAP. III.
}
τὴν πανωλεθρίαν ἐπαγαγεν τοῖς ἡτη-
μένοις ζητῶν. τοῦτο γὰρ δηλοῖ τὸ, μὴ εἰς
νίκος καταφάγεται ἡ ῥομφαία; τούτοις
भ
εξε τοῖς λόγοις ὁ Ἰωάς· καὶ τῇ σάλ-
πιγγι σημάνας, τὴν δίωξιν ἔπαυσεν.
Ο
ΕΡΩΤ. ιά.
συν
Τοῦ νόμου διαγορεύοντος, τὴν ἀφιςαμέ.
νην τοῦ ἀνδρὸς γυναίκα, καὶ ἑτέρω
απλομένην, μὴ ἐπανιέναι πρὸς τὸν πρό-
τερον άνδρα, πῶς ὁ μακάριος Δαβὶδ
ἠνέχεια τὴν Μελχὸλ πάλιν λαβῶν
ο
γημαμένην ἑτέρῳ;
nentes, interitum vidis afferre
tudeant: hoc enim fignificat il
lud, Num ad victoriam comedet
gladius ? His ceffit verbis, et ca-
hens receptui, repreffit perfecu-
tionem,
INTERR. XI.
Cum lex prohibeat, ne mulier, qua
difcedit a viro, et coniungitur alii,
quomodo beatus Dauid in animum
reuertatur ad priorem marium,
induxit ad fe recipere Melcho-
lem, qua nupferat al-
teri? a)
L
ex iuffit, ne ea quæ a vire
ata, reuerteretur ad prioren ma-
erat dimiffa, et alii coniun-
ritum. Hoc enim Deus fignifi-
cauit etiam per Ieremiam pro-
phetam. Sic enim dixit, b) St
vir dimitar vxorem fuam, et v
dat, et faita fit vxor alterius,
vn-
numquid reuertens reruertetur ad
>
nus. Sed rex Dauid non dimi-
Ο νόμος ἐκέλευσε τὴν παρὰ τοῦ ον.
δρὸς ἀπολυθείσαν, καὶ συναφθεί
σαν ἑτέρῳ, μὴ ἀνατρέφειν πρὸς τὸν πρό-
τερον ἄνδρα. τοῦτο γὰρ καὶ διὰ Ἱερεμία
τοῦ προφήτου δεδήλωκεν ὁ Θεός. ἔφη δὲ
οὕτως ἐὰν ἀπολύση ἀνὴς τὴν γυναῖκα
αὐτοῦ, καὶ πορευθῆ, καὶ γένηται ἀνδρὶ
ἑτέρῳ, μὴ ἀνακάμπλουσα ανακάμψει eum amplius? nonne polluta pollue-
πρὸς αὐτὸν ἔτι; οὐ μιαινομένη μιανθήσει tur mulicr illa? Tu autem for
ται ἡ γυνὴ ἐκείνη, σὺ δὲ ἐξεπόρνευσας nicata es cum multis paftoribus
εἰς ποιμένας πολλές, καὶ ἀνέκαμπτες et reuerfa es ad me dicit Domi-
πρός με, λέγει Κύριος, ἀλλ' ὁ βασιλεὺς ferat Melcholem: fed pater il
Δαβὶδ οὐκ ἀπολελύκει τὴν Μελχόλ ὁ lius eam inique abduftain a con-
δὲ ἐκείνης πατὴρ παρανόμως αὐτὴν τ8
ὁμοζύγε αποςήσας, ἐδεδώκει ἑτέρῳ. βία
τοίνυν, οὐ γάμος ἦν ἡ πρὸς ἐκεῖνον συν-
άφεια. τοῦτο γὰρ καὶ ὁ θεῖος ἀπόςο.
λος ἔφη ἄρα οὖν ζῶντος τοῦ ἀνδρὸς
μοιχαλίς χρηματίζει, ἐὰν γένηται ἀν-
δρὶ ἑτέρῳ. ἄκουσα δὲ αὕτη συνήφθη ἑτέ.
ςῳ. οὐ τοίνυν Δαβὶδ παρέβη τὸν νόμον,
ἀλλ᾿ ὁ ταύτην ἑτέρῳ συνάψας. οὐδὲ γὰρ
γάμος ὁ παρανόμως γεγενημένος τη δὲ
τοῦ πατρὸς βία συγγνοὺς ὁ Δαβὶδ
ανέλαβε την γυναίκα.
M
Ο
Ο
ή
ΕΡΩΤ. β'.
Ο
Τίνος ἕνεκα τὸν ᾿Αβεννὴς ἀνεῖλεν
ὁ Ἰωάβ;
iuge, alii dederat.
Vis ergo
erat, non matrimonium,* ea quæ
cum illo facta erat coniunctio.
Hoc enim etiam diuinus dixit
vocabitur adultera, fi iungatur
Apoftolus: c) Viuente ergo viro
alteri viro. Ifta autem inuita
coniun&ta fuerat alteri.
Dauid
ergo non eft legem transgreffus:
fed qui eam coniunxit alteri. Ne-
que enim matrimonium fuit, quod
præter leges contractum. Violen-
tiæ autem patris ignofcens Dauid,
rurfus accepit vxorem.
INTERR. ΧΙΙ.
Qua de caufa Ioab occidit
Abenucrem? d)
*) 2.Reg. 3, 14. b) Ier. 3 I. c) Rom. 7, 3. d) 2 Reg. 3, 27.
}
Cc 5
Pre
诗
​419
B. THEODORETI
Drztextum
rætextum quidem habebat cæ- Πρόφασιν, μὲν είχε τοῦ Ασαὴλ τὴν
dem Azaëlis veram au-
tem caufam, inuidiam. Sciebat
enim fore, vt ille præeffet ex-
ercitui, qui vniuerfum Ifralem
adducebat ad regem. Imperandi
ergo defiderium eum armauit ad
cadem committendam. Rex autem
plane optimus, et eum luxit qui
σφαγήν ἀληθῆ δὲ αἰτίαν, τὸν
φθόνον, ήδει γὰς ὡς τῆς ςρατηγίας
ἐκείνης αξιωθήσεται, πάντα τῷ βασι
λες προσάγων τὸν Ἰσραήλ. ἡ φιλαρχία
τοίνυν αὐτὸν εἰς τὴν μιαιφονίαν καθώς
πλισεν ὁ δὲ τὰ πάντα άριςος βασι
λεύς, καὶ τὸν ἀδίκως ανηρημένον ἐθρή
iniufte fuerat interfectus, et eum
qui iniufe interfecerat multis νησε, καὶ τὸν ἀδίκως ανηρηκότα πολλοῖς
- omnium generum fubiecit exfecra- υπέβαλε καὶ παντοδαπαῖς ἀραις;
tionibus. Innocens ego, inquit, a) et αθώος γάρ φησιν ἐγὼς καὶ ἡ βασιλεία
regnum meum coram Domino, ab μου ἀπὸ Κυρίου, ἀπὸ τοῦ νῦν, καὶ ἕως
boc inde tempore usque in feculum. τοῦ αἰῶνος, αἷμα ᾿Αβεννὴς υἱοῦ Νὴς ἐπὶ
Sanguis Abneris filii Ner veniat fu- κεφαλὴν Ἰωάβ, καὶ ἐπὶ πάντα τὸν οἶ
per caput Ioabi, et fuper omnem
domum eius: et ne deficiat ex domo κον αὐτοῦ· καὶ μὴ ἐκλίπη ἐκ τοῦ οἴκου
Ioabi laborans profuuio feminis, et Ἰωάς γονοβρυής, καὶ λεπρὸς, καὶ κρατῶν
leprofus, et baculo innitens, et ca- σκυτάλην, καὶ πίπλων ἐν ῥομφαία, καὶ
dens gladio, et egens panibus. Se- ἐλαττούμενος ἄρτων, τ) γονοβρυής δὲ
minis autem profuuio laborans, καὶ λεπρὸς κατὰ τὸν νόμον ακάθαρτος,
et leprofus, ex lege eft immun·
dus, et feparatus a communi καὶ τῆς κοινῆς πολιτείας κεχωρισμένος
conuerfatione. Baculo autem vtun- σκυτάλη δὲ χρῶνται οἱ σῶμα πεπηρω-
tur qui funt mutilato corpore, Vn- μένοι. ὅθεν ο Ακύλας τυφλὸν τὸν τοῦ
de Aquila talem nominauit cecum. τον ὠνόμασεν. ἐπηράσατο τοίνυν τῷ ἐκεί
Imprecatus eft ergo illius generį
νου γένει, παντοδαπὴν ἀσθένειαν σώμα.
omne genus imbecillitatum corpo-,
ris, paupertatem extremam, per Tos, πενίαν ἐχάτην, τὴν διὰ ξίφους
gladium occifionem. Enimuero σφαγήν καὶ μέντοι καὶ τελευτῶν αὐτ
moriens iuffit etiam vt perimeretur. τὸν ἀναιρεθῆναι προσέταξεν.
INTERR.
Tilingus
XIII,
Quid eft, an fecundum mortem Na-
balis morietur Abenner? b)
lle, inquit, tanquam fruus et
iniuftus et ingratus, iure
a Deo immiffa morte fuit affe-
Єtus. Abenner autem et in
confiliis quus erat, et in bel
io fortis. Hoc enim fubiunxit:)
Manus the non fuerunt ligate,
neque pedes tui in compedibus. Co!
vam filio iniquitatis cecidifti. Non
Ἐκεῖνος
ΕΡΩΤ.
Τί ἐςιν 2) εἰ κατὰ θάνατον Νάβαλ
ἀποθανεῖται Αβεννής;
κεῖνος φησὶν, ὡς ἀπηνής, καὶ ἄδικος,
καὶ ἀχάριτος, μάλα δικαίως ὑπε
βλήθη θεηλάτῳ πληγῆ, ὁ δὲ Αβεννής,
καὶ ἐν συμβουλαῖς ἴσος, καὶ ἐν πολέμοις
ἀνδρεῖος. τοῦτο γὰρ ἐπήγαγεν αἱ χεῖ
ρες σου οὐκ ἐδέθησαν, οὐδὲ οἱ πόδες σε ἐν
πέδαις· ἐνώπιον υἱοῦ ἀδικίας ἔπεσας. οὐ
Ο
παρα
1) γονοβρυής ὠνόμασεν. Similem obferuationem e Procopio attulit MONT F. 1.
c. Τ. Ι. p. 322. vbi tamen alia legitur Aquila verfio. 2) εἰ - Νάβαλ Præ-
T.
euntibus fere omnibus Interpr. græcis Nofter vocem 99 2 Reg. 3, 33. hae
buit pro Nomine proprio,
a) 2 Reg. 3, 28. 29. b) Ib. verf. 33. ε) Ib. verf. 34.
+
QVÆST. IN II REG. CAP. III-V. 4II
παρατατόμενος φησὶν ἡ λήθης, καὶ ὡς in acie, inquit, es fuperatus, et
Ο
δορυάλωτος ἐπεδήθης αλ' υπόκρισις
σοι φιλίας ἐπήνεγκε τὴν πληγήν, ὁ μὲν
οὖν βασιλεὺς ἀλγήσας ἐθρήνησεν ὁ δὲ
θρῆνος τοῦ λαοῦ τὴν εὔνοιαν ηὔξησεν,
ΕΡΩΤ. ιδ'.
Ο
Τί δήποτε μετὰ τὴν ἄδικον σφαγὴν ἐκ
ἀνεῖλε Ἰωάζ
Α
ὐτὸς ἐν τοῖς λόγοις δεδήλωκεν. οὗτοι
γάρ φησιν οἱ ἄνδρες οἱ υἱοὶ Σαρεία
σκληρότεροί μου εἰσιν, ὅθεν αὐτοὺς τῷ
Θεῷ παραδέδωκεν· ἀνταποδῷ Κύριος τῷ
ποιοῦντι πονηρὰ κατὰ τὴν κακίαν αὐτῇ,
ἔνθα γὰρ αὐτῷ ῥάδιον χρήσαθαι τῷ δι-
καίῳ θυμῷ, ἐδεμίαν ποιεῖται φειδῶ. αὐτί,
και γὲν τοὺς τὸν Μεμφιβοπε πεφονευκό,
τας, καὶ τὴν ἐκείνου κομίσαντας κείρα,
λὴν, ἀκροτηριάσας ἐςαύρωσε, καίτοι νες
νομικότας πᾶσαν αὐτῷ προσάγειν του
Ἰσραὴλ τὴν βασιλείαν τῇ τοῦ βασί-
λεύσαντος ἐκείνων σφαγῇ. ἀλλ᾽ ἐκείνους
μὲν οὕτως ἀνεῖλες τὴν δὲ τοῦ δυσμενες
κεφαλὴν ἐντίμως ταφῆ παρέδωκεν,
T
ΕΡΩΤ. Δ
•
με
η
fed fimulatio amicitia tibi vulnus
aquam bello captus es liganus:
intulit, Atque rex quidem dolo-
re * motus eft lamentatus, lamen. *
tatio autem auxit populi beneuo-
lentiam.
INTERR. XIV,
Cur poft nefariam cædem non
interfecit Ioabum?
Vnde eos
Turbiguits at Fit Sau
fe oftendit.
enim, inquit,a) viri filii
ia funt me duriores.
tradidit Deo: Reddat, inquit,
Dupinus facienti mala, fecundum
malitiam eius, Nam vbi eft ei
dilatione,
iufta vi ira, nulla vtitur
Protinus fcilicet eos
qui Memphibofthen occiderant,
et eius caput attulerant, extre
mis membris mutilatos egit in
vniuerfum Ifraulis regnum ad eum
adducere illius cade, qui rex il-
larum erat. Atque illos quidemn
fic necauit, caput autem inimi-
ci honorifice tradidit fepultura,
crucem, b) licet exiftimarent fe
INTERR. XV.
Ωμamobrem fuit Dauid ter vndius ?
Pration populi aurem
er Samuelęm regiam adeptus
eft vnationem.
ele&tiones hiftoria appellat vnetia-
Pc
Τίνος χάριν ὁ Δαβὶδ τρίτον ἐκρίθη;
ης μεν βασιλικής Κρίσεως δια του
Σαμουὴλ ἠξιώθη τὰς δὲ τὸ λαδ
χειροτονίας χρίσεις ἡ ἱςορία καλά προς nes. Nam prior quidem eum ele-
τέρα μὲν γὰρ αὐτὸν ἐχειροτόνησεν ἡ -
δα φυλή. ἑπτὰ δὲ ἔτεσιν ὕφερον καὶ ἄλ.
και φυλαὶ κατεδέξαντο βασιλέα, τους
τοῦ
το δε καὶ ἡ ἱστορία δεδήλωκε και χρίεσι
τὸν Δαβὶδ εἰς βασιλέα ἐπὶ πάντα τὸν
Ισραήλ. στα ἐπήγαγε τριάκοντα ἐτῶν
Δαβὶδ ἐν τῷ βασιλεύειν αὐτὸν, καὶ τεσ.
σαράκοντα ἔτη ἐβασίλευσεν ἐν Χεβρών
καὶ ἐπὶ Ιέδαν ἔτη ἑπλὰ μῆνας ἕξι και
Ιερεσαλήμ τριάκοντα καὶ δύο ἔτη καὶ
μῆνας ἐξ, ἐπὶ πάντα Ισραήλ και Ιέδαν,
έν
sit tribus Iuda. Septem autem
poft annos aliæ quoque tribus
eum regem fufceperunt. Hoc au-
Et ungunt Dauidem regem fuper
tem oftendit quoque hiftoria: c)
omnem Ifraelem. Deinde fubiunxit ;
Triginta annorum erat Dauid, cum
ipfe regnaret, et regnauit quadra
mammos feptem et menfes fex, et
ginta annos In Hibron [uper Iu-
in Hierofolyma triginta duo annos
et menfes fex regnauit fuper omneme
Ifraelem et Iuslan
INTERR.
α) 2 Reg. 3, 39. β) Ibid. € 4, 12. c) Ib. c. 5, 3
1
412
B. THEODORETI
INTERR.
XVI.
Quomodo eft intelligendum illud,
Omnis qui ferit Iebuſæum,
tangat pugione? a)
uidam Hebræus dixit, illud,
Qu
Omnis qui ferit Iebuſæum,
tangar in pugione, Aquilam edi
difie, tangar in fcatebra : hoc
dicens, quod Dauid parcens mu.
ris ciuitatis, iufferit militibus
per aquedudum ingredi ciuita-
Iebufzi enim vsque ad il-
tem.
mam.
tatem.
ΕΡΩΤ. 15'.
Ο
Πῶς νοητέον τὸ πᾶς ὁ τύπων Ἰεζεσαίον
ἁπλέθω ἐν παραξιφίδι;
1)
*
εν
βραιός τις εἶπε τὸς πᾶς τύπων
Έτρατός
νος
E Ιεξεσαίον απλέω ἐν παραξι-
Ο
Ο
τι
اد
φίδι, ἐκδεδωκέναι τὸν ᾿Ακύλαν, ἁπλόμε
yoς ἐν τῷ κρουνῷ. τοῦτο λέγων, ὅτι φει-
δόμενος ὁ Δαβὶδ τοῦ τείχους τῆς πό
λεως, διὰ τοῦ ὁλκοῦ τοῦ ὕδατος ἐπέτατα
τε τοῖς ὁπλίταις εἴσω παρελθεῖν τῆς
πόλεως. οἱ γὰς Ἰεβεσαίοι μέχρις εκείνε
τοῦ καιροῦ κατέχον τὴν Ἱερουσαλήμ.
lud tempus tenebant Hierofoly-
Cum primum itaque bel. παραυτίκα γοῦν τοῦ ἐμφυλία πολέμε
lum ceffaffet inteftinum, aduer- παυσαμένου, κατὰ τούτων ἐςράτευσε
fus eos primum rex duxit exer- πρῶτον ὁ βασιλεύς. ἐκεῖνοι δὲ καταφρο
citum. Illi vero contemnentes νοῦντες τῆς τρατιᾶς, τοὺς τὸ σῶμα περ
exercitum, corpore mancis ac πηρωμένες ἐπὶ τὸ τεῖχος ἀναβιβάσαντες
mutilis fuper muros collocatis.
iuferunt irridere, et dicere fore ἐπιτωθάζειν ἐκέλευον, καὶ λέγειν, ὡς ἐκ
* vt Dauid non * ingrediatur ciui- εἰσελεύσεται Δαβὶδ εἰς τὴν πόλιν. ἑλὼν
Cum itaque cepiffet ar- τοιγαροῦν τὴν ἀκρόπολιν ταύτην γὰς
cem: eam enim dicit periochen:) λέγει περιοχήν ήλαυνε κατακράτος
fummis viribus vrgebat hoftes, τους πολεμίους, εἰς ἀνδρείαν παραθήγων
milites incitans ad ftrenue pu- τοὺς σρατιώτας, καὶ πάντας άρδην και
gnandum, et iubens vt omnes
telis confoderent, iuxta latam τακοντίζειν κελεύων, κατὰ τὴν ἀρχῆς
quondam a Deo fententiam. θεν τοῦ Θεοῦ γεγενημένην ἀπόφασιν.
Parta autem vittoria, cum ab νενικηκὼς δὲ, καὶ τῶν ἀλλογενῶν ἐλευθε-
alienigenis liberaffet ciuitatem, ρώσας τὴν πόλιν, Δαβὶδ αὐτὴν προση-
appellauit eam ciuitatem Dauid. γόρευσε πόλιν. οὕτω δὲ τὴν Σιὼν ὀνομά
pe fuperiorem ciuitatem. Hoc ζει, τουτέςι τὴν ἄνω πόλιν. τοῦτο γὰρ
enim quoque dicit hiftoria. b) καὶ ἡ ἱςορία φησί· καὶ ἐκάθισε Δαβὶδ ἐν
Et fedit Dauid in arce, et en τῇ περιοχῇ, καὶ ἐκλήθη αὕτη ἡ πόλις
vocata eft ciuitas Dauid. Er adi- Δαβίδ. καὶ ᾠκοδόμησε τὴν πόλιν κύκλῳ
ficauit ciuitatem in orbem a ver ἀπὸ τῆς ἄκρας, και 2) τὸν οἶκον αὐτοῦ.
διδάσκει καὶ τὴν τοῦ Θεοῦ
εἶτα διδάσκει
χίαν. καὶ ἐπορεύετο Δαβὶδ πορευόμενος,
gnificatus, et Dominus omnipotens και μεγαλυνόμενος, και Κύριος παντο-
erat cum eo. Hoc autem dictum κράτως μετ᾿ αὐτοῦ. οὗτος δὲ ὁ λόγος
Ita autem nominat Zionem, nem-
tice, et domum fuam. Deinde
docet etiam Dei auxilium: c) Et
ambulabat Dauid ambulans et ma-
Ο
συμμο
~
των
1) Ἑβραῖος και κρουνῷ. Hæc per compendium fed fine Autoris nomine exhibentur
in Scholio apud Bosivm ad 2 Reg. 5, 8. vbi etiam leg. κρουνώ, pro quo
MONTF. P. 323. habet κρουνισμῷ. 2) τὸν οἶκον αὐτοῦ. Reftius a Symmacho 1. c.
vox 1m vertitur ἔσω.
a) 2 Reg. 5, 8. 6) Ibid. verf. 9. c) Ib. verf. 10.
QVAST. IN II. REG. CAP. V. VI.
413
τῶν τὸ πανάγιον πνεῦμα σμικρύνειν πει-
ρωμένων ἐλέγχει τὴν βλασφημίαν. Κύ-
ριος γὰρ παντοκράτως ὠνομάθη πολ-
λάκις.
ΕΡΩΤ. .
Κοιλάδα Τλάνων τίνα λέγει;
Ο
redarguit blafphemiam eorum qui
conantur deprimere Spiritum fan-
ctum. Dominus enim omnipo-
tens fæpe nominatus eft.
INTERR. XVII.
Quamnam dicit vallem Titanum? a)
Hebræus autem eos
Habebat au-
Τοὺς γίγαντας καὶ Τιτάνας ὠνόμα Gigantes appellabant etiam Ti
ζον· ὁ δὲ Ἑβραίος Ραφαεμαὐτὲς vocauit Rapbain.
κέκληκεν. ἔχε δὲ τοιούτους ἄνδρας καὶ ἡ tem viros eiusmodi et Hebron,
η
Χεβρών, καὶ ἡ Γέθ' καὶ ἐκ τούτων ἦν καὶ et Geth, et ex iis etiam fuit
ὁ Γολιάθ, καὶ ἄλλοι τινὲς, ὧν ὁ συγγρα- Goliath, et aliqui alii viri for-
φεὺς ἐμνήθη τῶν ἀριθέων, τοῦ Δαβὶδ tes, quorum meminit fcriptor,
τὰς ἀνδραγαθίας συγγράφων. εἰκὸς cum defcribit præclara facinora
τοίνυν ἐν τὧδε τῷ χωρίῳ πάλαι τινὰ τέ- fuife olim in hoc loco aliquam
των γενέθαι παράταξιν, καὶ λαβῶν ἐκ eorum aciem, et ex ea locum ac-
τούτων τὴν ἐπωνυμίαν τὸν τόπον. cepiffe cognomen.
ΕΡΩΤ. .
τω
1
Τί δήποτε ποτὲ μὲν κελεύει τῷ Δαβὶδ
ὁ Θεὸς συμπλακῆναι τοῖς ἀλλοφύ
λοις, ποτὲ δὲ κωλύει.
αυ
ς πάνσοφος παιδοτρίβης αὐτὸν γυ-
και μνάζει προς αρετήν, καὶ πάθει
μὴ τῇ οἰκεία δυνάμει θαῤῥεῖν, ἀλλὰ τὴν
αὐτοῦ προσμένειν ἐπικουρίαν. ὅθεν αὐ.
τῷ καὶ σημεία δίδωσι τῆς οἰκείας ἐπιφα-
νείας. 1)ὅταν γὰρ ἴδης, φησίν, αὐτομα.
τως ἀνέμου δίχα τὰ ἄλση κινούμενα, τό-
τε κατάβηθι εἰς τὸν πόλεμον ὅτι τότε
ἐξελεύσεται Κύριος ἔμπροσθέν σου τύ
σου τύ
πλειν ἐν τῷ πολέμῳ τοὺς ἀλλοφύλους.
ΕΡΩΤ. θ'.
Τίνος ἕνεκεν ὁ Ὀζαν θεηλάτῳ πληγῇ
ἐτελεύτησεν ;
δια
Τινὲς μὲν προπετείας αὐτὸν δοῦναι οι
T
κας επον, ὡς ἐπαμῦναι πειραθέντα
τῇ κιβωτῷ, ἣ παντὸς τοῦ λαοῦ προςα-
τεύεσα, τῆς ἑτέρων ἐπικουρίας οὐκ ἔχρη-
ζεν. Ιώσηπος δέ φησιν, ἐπειδὴ Λευίτης ἐκ
ὢν ἐτόλμησεν ἅψαθαι τῆς κιβωτε, τὴν
τιμοςίαν ἐδέξατο τοῦτο δὲ ψευδὲς ἀντι-
اد
1) όταν
اد
Dauidis.
Eft ergo verifimile,
INTERR. XVIII.
Quamobrem aliquando quidem iubet
Deus Dauidi, vt manus conferat cum
alienigenis, aliquando ve-
Γ
ro prohibet ?
Vt fapientiflimus dotor eum
in virtute exercet, et fuadet
ne fuis fidat viribus, fed eius
exfpefter auxilium. Vnde etiamn
dat ei figna fui aduentus. Nam
quando, inquit, b) videris fluas
fua fponte moueri absque vento,
tunc defcende ad bellum, quia tunc
egredietur Dominus ante te,
ad fe-
viendos in bello alienigenas.
INTERR. ΧΙΧ.
Quam ob caufam mortuus eft Osan
plaga a Dev immiffa ? c)
uidam dicunt eum dediffe pœ-
nas fuæ temeritatis, vt qui
tentauerit arce opem ferre, quæ
cum vniuerfum populum tueretur,
non egebat *auxilio aliorum. Iofe
plus aurem dicit, quod luit penas,
propterea quod, cum non efier Leni-
ta, aulus fit arcam tangere.
Eft
autem perfpicuum, hoc efle fal-
κινούμενα. Hæc aliena funt a Textu hebr. 1. c.
6) 2 Reg. 5, 18, 22. b) Ib. verf. 24. c) Ib. c. 6, 7.
Για *
B. THEODOKETI
vt hiftoria ipfa docet. Sanctif.
cauit enim, inquit, a) filium fuum
Eleasdr, ut cuftodirer arcam refta-
menti Domini. Quod autem hic
quoque effet flius Aminadab, co-
cet hiftoria. b) Et impofuerunt
arcam Dei in currum nouum, et
fuftulerunt eam ex domo Amima-
dabi quæ erat in colle, et Osan,
et fratres eius, filii Aminadab,
ducebant currum cum arca Det:
et Ozan et fratres eius àmbula-
bant ante, er a lateribus arca,
Non erat ergo ex alia tribu,
vt dicit Iofephus, fed etiam erat
Leuita. Sed neque luit penas
propter temeritatem: Inclinato
enim plauttro, manum applica
ai luit penas. Nam cum Deus
iuffet vt facerdotes arcam fuis
ferrent humeris, præter legem
eam tulerunt in plauftra. Hoc
autem eos fefellit, quod ea fic
emiffa ab alienigenis nemini no-
cuiffet. Sed oportebat confide-
ην
εν
ལ
t
ท
fum: erat enim filius Aminada- κρυς. τοῦ γὰρ Αμιναδαβἦν υἱὸς, ᾧ πα
bi, cui arcam dederunt Bethfa- ρέδοσαν τὴν κιβωτὸν οἱ ἐν Βεθσάμοις, αφε
mita, dimiffam ab alienigenis. θᾶσαν ὑπὸ τῶν ἀλλοφύλων. τῆς δὲ Λευ-
Is autem erat ex tribu Leuitica,
ιτικής ήν, οὗτος φυλῆς καὶ τοῦτο
ἱτορία διδάσκει, καὶ ἡγίασε γάρ φησιτόν
υἱὸν αὐτοῦ Ἐλεάζαρ, φυλάσσειν τὴν κι
ζωτὸν διαθήκης Κυρίε. ὅτι δὲ καὶ οὗτος
του Αμιναδαβ ἦν υἱὸς, ἡ ἱτορία διδάσκει
καὶ ἐπεβίβασαν τὴν κιβωτὸν τοῦ Θεοῦ
ἐπὶ ἅμαξαν καινὴν, καὶ ἦταν αὐτὴν ἐκ
τοῦ οἴκου Αμιναδὰς τοῦ ἐν τῷ βουνῷ
καὶ Ὀζαν, καὶ τ) οἱ ἀδελφοὶ αὐτοῦ, οἱ
1) of
υἱοὶ 'Αμιναδάς, ἦγον τὴν ἅμαξαν σὺν τῇ
κιβωτῷ τοῦ Θεοῦ. καὶ Ὀζαν, καὶ οἱ αδελ
φοὶ αὐτοῦ ἐπορεύοντο ἔμπροσθεν, 2) και
ἐκ πλαγίων τῆς κιβωτοῦ. οὐκ ἐξ ἄλλης
τοιγαροῦν ἦν φυλῆς, ὡς ὁ Ἰώσηπος ἔφη,
ἀλλὰ καὶ Λευίτης ἦν. οὔτε μὴν διὰ προ-
πέτειαν τὴν τιμωρίαν ἐδέξατο. κλιθεί.
της γὰρ τῆς αμάξης, ἐχρῆν προσερείσαι
τὴν χεῖρα ἀλλ᾽ ἑτέρας παρανομίας ἔτι
σε δίκας, τοῦ γὰρ Θεοῦ προστεταχότος
τοὺς ἱερεῖς ἐπ᾽ ὤμων φέρειν τὴν κιβωτόν,
παρὰ τὸν νόμον ἐφ' αμάξης ἐκόμισαν.
εξηπάτησε δὲ αὐτοὺς τὸ παρὰ τῶν ἀλ.
λοφύλων οὕτως ἐκπεμφθᾶσαν μηδένα
λυμήνασαι. αλλ' ἐχρῆν συνιδείν, ὡς ἔτε
τὸν νόμον ἔδεισαν οἱ ἀλλόφυλοι, καὶ ἱερεῖς
οὐ παρῆσαν, ἵνα κατὰ τὸν νόμον αὐτὴν
μετενέγκωσιν. ὅτι δὲ τοῦτο ἀληθὲς, τα
ἑξῆς διδάσκει. τοῦ γὰρ Ὀζαν πεπιωκό
τος, δείσας ὁ βασιλεὺς οὐκ εἰς τὰ βασί-
λεια τὴν κιβωτὸν ἐξενήνοχεν, ἔνθα καὶ
την θείαν κατεσκευάκει σκηνὴν, ἀλλ᾽ εἰς
τὸν οἶκον 3) Αβεδδαρά. ἐπειδὴ δὲ εἶδε παν
τοδαπῆς εὐλογίας ἐν τρισὶ μησὶ τὴν οἰ-
κίαν
re oportebat. Sed alterius deli-
rare, quod neque legem noue-
rant alienigena, neque aderant
facerdotes, vt conuenienter legi
eam portarent. Quod autem hoc
fit verum, docent ea quæ fe.
quuntur. Nam cum cecidiffet
Ozam, rex veritus non tulit ar-
cam in regiam, vbi diuinum con-
fruxerat tabernaculum, fed in do-
mum Abeddara. Poftquam autem
vidit domum illam tribus men-
ού
1) οἱ ἀδελφοὶ αὐτοῦ. Ita of o. exprimunt hebr.
Ο
εν
N 2 Reg. 6, 3. 4. quod alii In-
terpretes pro nomine proprio habuerunt. 2) καὶ ἐκ πλαγίων. Horum nec
in Textu hebr. nec in verfione τῶν ὁ. eft veftigiumn. 3) 'Αβεδδαρά. Νomen
viri huius 1 Paral. c. 15. et 16. fcribitur 'Adedou. Rectius in edit, complur.
legitur '06 δ Εδώμ.
α) 1 Reg. 7, 1. b) 2 Reg. 6, 3.4.
QVEST. IN II. REG. CAP. VI.
415
κίαν πληθᾶσαν ἐκείνην, εὐθὺς αὐτὴν εἰς
τα
τὰ βασίλεια μετεκόμισεν, οὐχ αμάξη
χρησάμενος, ἀλλὰ τοῖς ἱερεῦσι κατά τον
νόμον. 1) ἦσαν γάρ φησι μετ᾿ αὐτῶν οἱ
αἴροντες τὴν κιβωτὸν Κυρίε ἑπτὰ χοροί,
καὶ θύμα μόχε καὶ ἀρνός 2) καὶ Δαβὶδ
ἀνεκρέετο ἐν ὀργάνοις ἡρμοσμένοις ἐνώ.
πιον Κυρίῳ καὶ αὐτὸς ἐνδεδυμένος 3) 50
λὴν ἔξαλλον· ὅτω δὲ τὴν ποικίλην ὠνές
μασε. σαφέςερον δὲ τοῦτο ἐδίδαξεν ν ..
ὅλος τῶν παραλειπομένων. ἦσαν γάς
Φησι τὴν κιβωτόν, ὡς ἐνετείλατο Μωσης
λόγῳ Κυρίε Θεὸ Ἰσραήλ, ἐπ' ἀναφο
ρεῦσι κατὰ τὴν γραφὴν, ἐν ὤμοις αὐτῶν.
ἐν
ως
ΕΡΩΤ. Κ.
Διατί κατεγέλασεν ἡ Μελχωλ το
Δαβίδ;
6
fibus repletam omnis generis be
mediatione, ftatim eam transtulit
in regiam, non vfus plauftro,
fed facerdotibus, legi conuenien-
ter. Erant enim, inquit, a) cum
eo tollentes arcam Domini feptem
chori, et villima vituli et agni: et
Dauid pulfabat inftrumenta harmo-
mica coram Domino. Erat autem
ipfe indutus vefte eximia: ita au-
Apertius autem hoc docuit liber
Paralipomenwn. Tulerunt enim,
inquit, b) arcam, ficut iufit Mo
Traelis, et veltibus eam portabant
fes, iuxta fermonem Domini Dei
[uper humeris, iuxta fcripturam.
tem nominauit veftem variam.
INTERR. ΧΧ.
Cur Melchol Dauidem irri-
fit? c)
Ο ήθη βασιλέως ἀλλότριον το δημο. Exitimauit efle a rege alie
επι
τα
Ο
Ε
σία χορεύειν· οὐ γὰρ ἔδει τε θείε
πότε τὰ κέντρα. ὅθεν ὁ βασιλεὺς σφοs
δρότερον ἐπετίμησεν αὐτῇ. ἐναντίον γάρ
φησι Κυρίε ὀρχήσομαι, και παίξομαι
τῇ Κύριος, ὃς ἐξελέξατό με ὑπὲρ τὸν
πατέρα σε, καὶ ὑπὲς πάντα τὸν οἶκον
αὐτοῦ, τὸ καταςῆσαι με εἰς ἡγόμενον
ἐπὶ πάντα τὸν λαὸν αὐτὸ τὸν Ἰσραήλ.
καὶ τὰ ἑξῆς δὲ τὴν αὐτὴν ἔχει διάνοιαν.
εἶτα ἐδίδαξεν ἡ ἱσορία, ὅτι τῇ Μελχωλ
θυγατρὶ Σαὲλ ἐκ ἐγένετο παιδίον, ἕως
τῆς ἡμέρας τὸ ἀποθανεῖν αὐτήν. ἀλλ᾽
ού μόνον διὰ τα στην τὴν αἰτίαν σἆρα
μεμένηκεν ἀλλ᾿ ὥςε μηδένα ἐξ ἐκείνου
βασιλεῦσαι τὸ σπέρματος. εἰκὸς γὰρ
τὸν λαὸν τὸν ἑκατέρωθεν εὐγενεία
λάμποντα προτιμῆσαι τῶν ἄλλων.
ทษ ง
publice choros ducere,
nefciebat enim ftimulos diuini
amoris. Vnde rex *
vehementer
.
eam increpabat. Nam coram Doz *
mino, inquit, d) faltabo et lu-
dam. Viuit Dominus, qui me
elegit fupra patrem tuum er fupra
omnem domum eius, vt me confti-
tuirer ducem fuper omnem popu
lum fuum Ifrael. Porro aurem
ea quoque quæ fequuntur, habent
eundem fenfuum. Deinde docuit
hiftoria, Mekholi fliæ Saulis
non fuiffe flium vsque ad diem
mortis eius. Neque tamen pro-
pter eam tantum caufam manfit
fterilis fed vt nullus regnaret
ex eo fernine. Erat enin veris
fiinile, populum fuiffe prælaru
rum eum qui vtrimque fulgeret
claritate generis..
:
INTERR
1) ἦσαν - αρνός. Propius ad hebr. veritatem accedit h. 1. Symmachi verfio.
2) και Κυρίου. Preferenda eft h. 1. Aquila interpretatio. Vid. MONTF. ad
h. 1. 3) σολὴν ἐξαλλον. In loco parallelo Paral. 15, 27. οἱ ὁ. vtuntur verbis
τολή βυσσίνη.
Ο
a) a Reg. 6, 13. 14.
1
) Paral. 15, 15. c) 2 Reg. 6, 20. d) Ib. verf. 21.
416
B. THEODORETI
INTERR. XXI.
Nathan cum efer propheta, quomodo
nefcit Dei voluntatem, et iullie Da
I
vidi vt ædificaret domum Dei?
am dixi, non omnia fciuiffe
prophetas, fed ficut Dei gra-
tia reuelabat. Ita Samuel igno-
rabat, quem oporteret v
fet Sumanitidi. Midam enim fac
eam, inquit, a) quoniam triftis eft
anima eius, et Dominus me cela-
ita etiam Elifæus, quid accidis-
vir. Ita etiam Nathan cum
laudaffet fcopum regis, exifti-
mauit opus placere vniuerforum
Deo. Vnde dixit, b) Omnia que
funt in corde tuo vade et fac, quomiam
Deus eft tecum. Sed Dominus Deus
cum nodu ei apparuiffet, hæc dixit
Nathani: c) Vade, et dic feruo meo
Dauid: hac dicit Dominus, Non adi-
ficabis domum quam inhabitem :
quoniam non babitaui in domo,
ex quo eduxi filios Afruelis ex Ac
gypto, vsque ad hunc diem.
tus
gerere ferui Dei.
اد
ΕΡΩΤ. κα.
ων ο
Προφήτης ὢν ὁ Νάθαν πῶς ἠγνόησε τὸ
βέλημα το Θεῖ, καὶ τῷ Δαβὶδ οἰκοδο
μῆσαι τὸν θεῖον οἶκον προσέταξεν;
K
<f
Καὶ ἤδη ἔφην, ὡς ἐκ ήδεισαν ἅπαντα
οἱ προφῆται, ἀλλ᾿ ὥσπερ ἡ θεία
χάρις αὐτοῖς ἀπεκάλυπλεν. ὅπως ὁ Σα
μεὴλ ἠγνόει τίνα χρίσαι προσήκει. ο.
τως ὁ Ελισσαίος τὸ τῆς Σωμανίτιδος πά-
θος. ἄφες γὰρ αὐτὴν ἔφη, ὅτι κατώδυ-
νος ή ψυχὴ αὐτῆς, καὶ Κύριος απέκρου
ψεν ἀπ' ἐμδ. ὅτω καὶ ὁ Νάθαν ἐπαινέσης
τὸν τὸ βασιλέως σκοπὸν, ἐνόμισεν απέ
ἀφέ
σκειν τῷ τῶν ὅλων Θεῷ. ὅθεν εἶπε, πών
Ο
ειπε
Ο
CITTE TW
τα όσα ἐν τῇ καρδία σε βάδιζε καὶ ποίει,
ὅτι ὁ Θεὸς μετὰ σὲ ἀλλὰ νύκτως ἐπι
φανεὶς ὁ δεσπότης Θεὸς ταῦτα ἔφη πρὸς
τὸν Νάθαν πορεύε, καὶ εἰπὲ τῷ δέλῳ
με Δαβίδ τάδε λέγει Κύριος ἐσὺ οἶκος
δομήσεις οἶκον τὸ κατοικῆσαι με, ὅτι οὐ
Ει κατῴκηκα ἐν οἴκῳ, ἀφ᾿ ἧς ἡμέρας ὠνής
primum quidem eum confola- γαγον τὸς υἱὸς Ἰσραὴλ ἐξ Αἰγύπτε, ἕως
eft appellatione feruitutis. τῆς ἡμέρας ταύτης. καὶ πρῶτον μὲν ἐψυ
Dic, inquit, Dauidi feruo meo :
χαγώγησεν αὐτὸν τῆ τῆς δελείας πεισ
ηγορία. εἰπὲ γάς φησι τῷ Δαβὶδ τῷ δέ.
λῳ με· ἄκρα δὲ τιμὴ τὸ δῆλον όνομα-
θῆναι Θεῖ. ἔπειτα τὸ ἀνενδεὲς τῆς οἰ
κείας ἐδίδαξε φύσεως. 8 κατώκηκα γάρ
φησιν ἐν οἴκῳ. τὸ δὲ ἀφ᾽ ἧς ἡμέρας ανή
γαγον τες υἱὲς Ἰσραὴλ ἐξ Αἰγύπτε, ανε
τὶτε, πάντα χρόνον εν συνεγενόμην ὑμῖν,
ἔντε τῇ ἐρήμῳ, καὶ ἐν ταύτη τὴ γῆ, ὅτι
γὰρ ἐδὲ πρὸ τέτε το χρόνο νέων ἔχεν,
αἱ πάλαι διδάσκεσιν ἱστορία. ετα τὴν
άπειρον δύναμιν καὶ φιλανθρωπίαν δει
κνὺς, ἐπήγαγε καὶ ἤμην εμπεριπατῶν
ἐν καταλύματι, καὶ ἐν σκηνῇ, ἐν πᾶσιν
οἷς διῆλθον ἐν παντὶ Ἰσραήλ. και προσ
τέθεικεν, ὡς ἐδενὶ τῶν Κριτῶν, οἱ ἐκ δια
φόρων ἦσαν φυλῶν, ἢ προσέταξεν οἶκο-
δομῆσαι ναὶν, ἢ ἐνεκάλεσεν ὡς τᾶτο μὴ
eft autem fummus honor nomen
Deinde do.
Cuit, fuam naturam nulla labo-
rare indigentia. d) Non habitaui
enim, inquit, in domo. Illud au-
tem, Ex quo eduxi filios Ifraelis
ex Aegypto, dicitur pro eo quod
eft, omni tempore quo fun verfa-
tus vobiscum, tamn in deferto,
quam in hac terra. Quod enim ne.
que ante hoc tempus templum ha-
buerit, veteres docent hiftoriz.
Deinde oftendens infinitam virtu-
rem et benignitatem, fubiunxit,
Et fui in teutorio inambulans .et
in tabernaculo, vbicunque tranfii
per vniuerfum Ifraelem. Et ad.
iecit, quod nulli ex Iudicibus,
qui erant ex diuerfis tribubus,
aut iuflerit * ædificare templum,
* aut reprehenderit quod hoc non
اد
a) 4 Reg. 4, 27. b) 2 Reg. 7, 3. c) Ib. v. 5. 6. d) Ib. verf. 6. 7.
τη
رده
δέδραση
QVAST. IN II. REG. CAP. VII.
417
@
το
اد
ευ
δεδρακότι. τἔτο γὰρ εἶπεν· εἰ λαλῶν
ἐλάλησα πρὸς μίαν φυλὴν τὸ Ἰσραὴλ,
ᾧ ἐνετειλάμην ποιμαίνειν τὸν λαόν μου
τὸν Ἰσραὴλ λέγων· τι ὅτι ἐκ ᾠκοδομήσα-
τέ μοι οἶκον κέδρινον; ἔπειτα τῷ τῆς εὐ-
νοίας χρησάμενος ονόματι, και δελον
αὑτὸ προσαγορεύσας, ανέμνησε τῆς προ-
Εατείας, καὶ τῆς ἄλλης πενίας· ἐπέδειξε
δὲ τῆς βασιλείας τὸ ὕψος. καὶ τὴν τῆς
άλλης κηδεμονίας φιλοτιμίαν. ἤμην γάρ
φησι μετὰ σὲ ἐν πᾶσιν οἷς ἐπορεύε. και
ἐξωλόθρευσα πάντας τὲς ἐχθρές σε
ἀπὸ προσώπεσε, καὶ ι) ἐποίησά σοι ὄνο-
μα μέγα, κατὰ τὸ ὄνομα τῶν μεγάλων
τῶν ἐπὶ τῆς γῆς. ταῦτα δὲ εἰς τὴν τῆς
εὐσεβείας καὶ εὐνομίας βεβαίωσιν ερη-
κεν, ἵνα τῶν εὐεργεσιῶν μεμνημένος σε
ραπεύη τὸν εὐεργέτην. ὑπέχετο δὲ καὶ
το λάδι προμηθείναι. θήσομαι γάρ
φησι τόπον τῷ λαῷ με Ισραήλ, και και
ταφυτεύσω αὐτὸν, καὶ κατασκηνώσει
2) καθ' ἑαυτόν. κατὰ τὸν θεῖν γὰρ που
λιτευόμενος νόμον, τῶν ἄλλων ἐθνῶν ἐκε.
χώριτο. τὸ δὲ, ἐ προθήσει υἱὸς ἀδικίας
το ταπεινῶσαι αὐτὸν, τὰ ἑξῆς ἑρμηνεύει
καθὼς ἀπ' ἀρχῆς φησι, καὶ ἀπὸ τῶν
ἡμερῶν ὧν ἔταξα κριτὰς ἐπὶ τὸν λαόν
με Ισραήλ. ἐπειδὴ γὰρ ἐν τῷ καιρῷ τῶν
κριτῶν, ποτὲ μὲν ᾿Αμμανίταις καὶ
Εταις, ποτὲ δὲ Μαδιηνίταις καὶ ἀλλοφύ-
λοις ἐδέλευσαν, ὑπέχετο αὐτοῖς ἀκε-
ραίαν σώζειν τὴν βασιλείαν, καὶ τῶν
συχνῶν τούτων ἀπαλλάξειν μεταβολῶν.
στα τὸν λογικὸν, καὶ θεῖον, καὶ σωτή.
ριον αὐτοῖς οἰκοδομήσειν ναὸν ἐπηγγεί‐
λατο καὶ ἀπαγγελεί σοι γάς φησι
,
εν
Μωρ
feciffet. Hoc enim ait dicens: a)
Iris cui mandaui parcere popu-
Num locutus fum ad vnam tribum
Ifraelis,
lum Ifrael, dicens, cur non adifica-
ftis mihi domum cedrinam ? Deinde
cum vfus effet nomine beneuolen-
tiæ, et feruum fuum appellaffer, ei
reuocauit in memoriam cuftodiam
ouium, et aliam paupertatem.
Significauit etiam regni altitudi-
nem, et reliquæ in eum proui-
dentia fuæ liberalitatem.
enim, inquit, b) tecum vbicunque
ambulabas: et exterminaui omnes
Eram
et
inimicos tuos coram facie tua,
feci tibi nomen magnum iuxta no-
men magnorum qui funt in terra.
Hæc autem dixit ad confirman-
damn eius pietatem et æquitacem,
vt memor beneficiorum coleret be-
populi curam gerere
nefactorem. Pollicitus eft etiam
Ponam
enim, inquit, c) locum populo meo
Ifrael, et plantabo eum, et per fe
habitabit. Nam ex diuina lege
vitam infituens, feparatus erat
ab aliis gentibus. Illud autem,
Non amplius filius iniquitatis bui
miliabit eum, exponunt ea quæ
fequuntur. Sicut ab initio, in-
quit, et a dicbus quibus confirui
Iudices fuper populum meum frael.
Nain quoniam tempore Iudicum
feruierunt aliquando quidein Am
tem Midianitis et alienigenis, pol-
manitis et Moabitis, aliquando au-
licitus eft fe eis regnum conferua-
turum integrum, et a frequentibus
hifce liberaturum mutarionibus.
cultumn, feque diuinum et falutare
Deinde promifit ratione præditum
eis templum adificaturum. An-
muntiabit enim, inquit, d) tibi
Domi-
1) ἐποίησα - μέγα. Recepta lectio eft ἐποίησά σε όνομαςόν κ. λ. Cum noftra
confentit edit. compl. tefte Bosio. 2) καθ' ἑαυτόν. Rectius a Symmacho ver-
titur ἐπὶ τοῦ τόπου αὑτοῦ.
a) 2 Reg. 7, 7. b) Ib. v.9. c) Ib. verf. 1o. d) Ib. verf. 11.
B. Theod. Tom. I.
D d
1
- 418
B. THEODORETI
Dominus, fe adificaturum effe fibi
domum. Quod autem fumptam
ex fanita virgine carnem et ipfe
ædificauerit, et ipfam templum
appellauerit, Ioannes Euangelifta
nos docuit, qui Iudzorum inter-
rogationem et Chrifti Domini re-
fponfionem inferuit libro facro-
rum Euangeliorum. Nam cum
dixiffent Iudai, a) Quod nobis
fignum oftendis, fore ut hac faci.
as? refpondens Dominus dixit:
Soluite templum hoc, et iura tres
dies erigam illud. Cum autem Iu-
dai conieciffent, hac dicta effe de
templo inanimato, fubiunxit Eu-
angelifta,b) Ipfe autem dicebat de
templo corporis fui. Et cum fur.
venifer a mortuis, cognouerunt di-
fcipuli eius, quod hoc dixerit Do-
minus, et crediderunt fcripture,
* et fermoni quem dixit * Iefus. Di-
vinus autem Apoftolus, fidelium
quoque conuentum appellauit do-
mum Dei. Chriftus enim, in-
quit, c) tanquam filius fuper do-
mum eius, cuius domus fumus nos.
Hæc prædixit propheta, Et an-
nuntiabit tibi Dominus, Je adif-
turum efle fibi domum. De tem.
plo autem manu facto fic dixit: d)
Et erit, poftquam impleti fuerint
dies tui, er dormieris cum patri-
bus tuis, fufcitabo femen tuum
poft re, qui erit ex ventre tuo,
et præparabo regnum eius. Is a
dificabit domum nomini
Hæc cum dixiffet de Salomnone,
admifcet prædictioni ea quæ ad
Chriftum Dominum fpectant. Eri-
gam enim, inquit,e) fedem eius
vsque in feculum: et ego ero pater
eius, et ipfe erit filius meus. Quod au-
tem hæc dieta fint de Chrifto Domi.
no, teftis eft diuinus Apoftolus in
as
meo.
UTOS
Ο
εκ
Ο
Κύριος, ὅτι τ) οἰκοδομήσει οἶκον ἑαυτῷ.
ὅτι δὲ τὴν ἐκ τῆς ἁγίας παρθένε σάρκα
καὶ αὐτὸς ᾠκοδόμησε, καὶ αὐτὴν ναὸν
προσηγόρευσεν, ὁ εὐαγγελικὴς ἡμᾶς Ἰω-
άννης ἐδίδαξε, τὴν Ἰεδαίων ἐρώτησιν καὶ
τε δεσπότε Χριςε τὴν ἀπόκρισιν τη συγ
γραφὴ τῶν ἱερῶν εὐαγγελίων ἐντεθεικώς.
τῶν γὰς Ιεδαίων εἰρηκότων, τί σημεῖον
δεικνύεις ἡμῖν, ὅτι ταῦτα ποιεῖς, ὑπολα
Τὼν ὁ Κύριος ἔφη· λύσατε τὸν ναὸν τε
τον, καὶ ἐν τρισὶν ἡμέραις ἐγερῶ αὐτὸν.
τοπασάντων δὲ τῶν Ιεδαίων περὶ τὸ ἀ
ψύχε ταῦτα εἰςῆθαι να, ὁ ἐυαγγελί
sῆς ἐπήγαγεν αὐτὸς δὲ ἔλεγε περὶ τῶ
να8 τε σώματος αὑτῷ, καὶ ὅτε ἠγέρθη
ἐκ τῶν νεκρῶν, ἔγνωσαν οἱ μαθηταὶ αὐ
τε, ὅτι τ8το εἶπεν ὁ Ἰησᾶς, καὶ ἐπίζευ
σαν τη γραφή, καὶ τῷ λόγῳ ᾧ εἶπεν ὁ
Ἰησᾶς, ὁ δὲ θεῖος ἀπόςολος, καὶ τῶν πι
5ῶν τὸν σύλλογον οἶκον Θε προσηγόρευ
σε. Χριςός γάρ φησιν ὡς υἱὸς ἐπὶ τὸν οἶ
κον αὐτε, ὁ ὁ οἶκος ἐσμεν ἡμεῖς. ταῦτα
προηγόρευσεν ὁ προφήτης· καὶ ἀπαγ
γελεί σοι Κύριος, ὅτι οἶκον οἰκοδομήσει
ἑαυτῷ. περὶ δὲ τὸ χειροποιήτες νεὼν ὅτως
ἔφη καὶ ἔται ὡς ἂν πληρωθῶσιν αἱ ἡμέ
ραι σε, καὶ κοιμηθῆς μετὰ τῶν πατέρων
σε, και αναςήσω τὸ σπέρμα σε μετὰ σέ
ὃς ἔται ἐκ τῆς κοιλίας σε· καὶ ἑτοιμάσω
τὴν βασιλείαν αὐτὸ ἔτος οἰκοδομήσει
οἶκον τῷ ὀνόματί μου. ταῦτα περὶ τὸ
Σολομῶντος εἰπὼν ἀναμίγνυσι τῆ προβ
ῥήσει τὰ περὶ τὸ δεσπότε Χρισε, άνος-
θώσω γὰρ ἔφη τὸν θρόνον αὐτὸ ἕως εἰς
τὸν αἰῶνα καὶ ἐγὼ ἔσομαι αὐτῷ εἰς πα
τέρα, καὶ αὐτὸς ἔται μοι εἰς υἱόν. ὅτι δὲ
ταῦτα περὶ τε δεσπότε ἐῤῥέθη Χρισέ,
μάρτυς ὁ θεῖος ἀπόςολος, ὅτως εἰπὼν ἐν
సీ
τα
Ο
αν ημε
τη
1) οικοδομήσει και ἑαυτῷ. Rec. lectio eft οἶκον οἰκοδομήσεις αὐτῷ. Propius autem ad
veritatem hebr. accedit lectio edit. compl. οἰκοδομήσει σοι.
«) Ioh. 2, 18 fq. b) Ib. v. 21. 22. c) Hebr. 3,6. d) 2 Reg. 7, 12. 13. e) Ib. v. 13. 14-
QVAST.
IN II. REG. CAP. VII. 419
μου
με
εν
αυ
τῇ πρὸς Ἑβραίες ἐπιτολῇ τίνι γάρ ποτε
τῶν ἀγγέλων αὐτὸ εἶπεν, υἱός εἶ σὺ,
ἐγὼ σήμερον γεγέννηκά σε; καὶ πάλιν,
ἐγὼ ἔσομαι αὐτῷ εἰς πατέρα, καὶ αὐτὸς
ἔται μοι εἰς υἱόν. εἶτα διδάσκει πόσης
διὰ τὸτον τὸν υἱὸν οἱ κατὰ σάρκα πρό-
γονοι, και παρανομῶντες, ἀπολαύεσι
προμηθείας. ἁμαρτάνοντας γάρ φησιν
ἐλέγξω μὲν καὶ παιδεύσω τὸν δὲ ἔλεον
ἐκ ἀποςήσω ἀπ' αὐτῶν, ι, καθώς
ἀπέςησα ἀφ᾽ ὧν ἀπέςησα. τὸ δὲ, ἐν &
φαῖς υἱῶν ἀνθρώπων, ἀντὶ τὸ, ταῖς δι'
ἀνθρώπων παιδείαις, τέθεικεν ἐπειδὴ διὰ
χειρῶν καὶ ἡ ἀφὴ, καὶ ἡ ἀνθρωπίνη στρα-
γή. καὶ τὰ ἑξῆς δὲ πάλιν ἥκισα μὲν τοῖς
τὸ Ἰσραὴλ βασιλεῦσιν ἁρμόττει· ἐπὶ δὲ
μόνου τοῦ δεσπότε Χριςε τὸ ἀληθὲς αὐ.
τῶν δείκνυται. πιςωθήσεται γάρ φησιν
ὁ οἶκος -) αὐτῷ, καὶ ἡ βασιλεία αὐτοῦ ἕως
αἰῶνος ἐνώπιόν μου, καὶ ὁ θρόνος αὐτοῦ
ἔται ανωρθωμένος εἰς τὸν αἰῶνα. ὁ δὲ Σο
λομῶν ἐδὲ τὸ μακρόβιον τῶν ἄλλων είχεν
ἀνθρώπων, ἐδὲ εἰς τὸ τὸ πατρὸς ἔφθα.
σε γῆρας· καὶ τοὺς ἐκ τούτου δὲ ἅπαν-
τας κοινὸν διεδέξατο τέλος. δυοῖν τοίνυν
θάτερον ἀνάγκη ἢ τῷ δεσπότη ταῦτα
ἁρμόσαι Χριστῷ, ἢ ψευδή φάναι το Θεῒ
τῶν ὅλων τὴν πρόβξησιν' ἀλλὰ τὸ το δυσ,
σεβὲς καὶ ἀνόσιον. ἀνάγκη τοίνυν, και
μὴ θέλωσιν Ἰουδαῖοι, τὸ ἕτερον δέξαθαι.
τούτων ἀκούσας ὁ βασιλεὺς, τὸν μεγα-
λόδωρον ὕμνησε Κύριον καὶ πρῶτον ὡμος
λόγησε τὴν οἰκείαν εὐτέλειαν. τίς είμι
ἐγὼ κύριέ μου Κύριε, καὶ τὶς ὁ οἶκος 3) τῇ
πατρός μου, ὅτι ἠγάπησάς μὲ ἕως τούς
του; δηλοῖ δὲ ὁ λόγος τῶν δωρεῶν τὸ
ท
51
Ο
Ο
με
اد
xit, Filius meus tu es,
ego
bodie
epiftola ad Hebræos, fic dicens: a)
Cui autem Angelorum vnquam di
unite? et rurfus, Ego ero pater
eius, et ipfe erit filius meus. Deinde
docet, quanta cura et prouidentia,
propter hunc filium, eius fecun
dum carnem progenitores gauifi
fuerint, etiam legem transgredien-
res. Arguam enim, inquit, b) et ca
figabo peccantes: mifericordiam au
tem meam non auferam ab eis, ficut
abftuli ab illis a quibus abftuli. Illud
autem, Iltibus filiorum hominum,
pofuit pro eo quod eft caftigationi
bus per homines: quoniam per ma-
nus fit et iatus et cades hominum,
Quæ autem deinceps porro fequun-
tur, minime conueniunt regibus
Iraelis : in folo autem Chrifto Do-
erit, inquit, r) domus eius fidelis, et
trit, inquit, c) domus eius fidelis, et
regnum cius in fæculum coram me :
et thronus eius erit erellus in ater-
mum. Salomo autem neque eam vi-
* habuit longitudinem, quam ali
homines: neque peruenit ad fene-
qui ex eo duxerunt originem, com
munis excepit finis. Duorum ergo
alterum neceffe eft, aut vt hac
Chrifto Domino conueniant, aut
vt dicamus effe fallam Dei vniuer-
mino eorum veritas oftenditur. Et
autem putris. Eos quoque omnes,
forum prædictionem. Sed hoc eft
impium et exfecrandum. Necelle eft
ergo, etiamfi nolint Iudai, alterum
admittere. His auditis rex, libera-
iem et munificum Deum laudibus
eft profecutus. Et primum confef
fellus eft fuam ignobilitatem. d)
Quis ego fum domine mi, Domine, et
quænam eft donus patris mei, quod'
me tv * usque dilexeris? Oftenditau
tem oratio donorum magnitudi-
eo *
Dd 2
nem.
1) καθώς κὧν ἀπέςησα. Cum Textu hebr. magis confentit verfio Symmachi,
καθὼς ἀφεῖλον παρὰ Σαούλ. 2) αὐτοῦ αὐτοῦ. Vtroque loco omnes præter 6.
Interpretes graci confentiunt in verfione σου, quæ melior eft. 3) τοῦ πατρός.
Hæc defunt 1. c. fecundum rec. lectionem.
a) Hebr. 1, 5.
b) 2 Reg. 7, 14. 15. c) Ib. v. 16.
1
d) Ib. v. 18.
د
420
B. THEODORETI
nem.
Deinde docens Domini μέγεθος. Στα τὸ παντοδύναμον τοῦ Δε
omnipotentiam, fubiunxit, «) Et σπότου διδάσκων ἐπήγαγε και τ) κατε-
parua facta funt hæc parua coram
16
te Domine mi, Domine. Admiratus σμίκρυνται σμικρὰ ταῦτα ἐνώπιόν σου
fum, inquit, fummam promifio. κύριέ μου Κύριε. ἐθαύμασά φησι τὴν τῶν
rum magnitudinem, ad me re- ἐπηγγελμένων ὑπερβολὴν, εἰς ἐμαυτὸν
fpiciens: parua autem funt, fi αποβλέψας˙ σμικρὰ δὲ ταῦτα τῇ σῇ
conferantur cum tua poteftate. δυνάμει παραβαλλόμενα. ἔπειτα τὸν
Deinde hymnum producens, et ὕμνον ἐκτείνας, καὶ βεβαιωθῆναι τὰς
vt promiffa confirmentur obfe-
erans, fubiunxit, b) Et nunc Do- ἐπαγγελίας ἀντιβολήσας, ἐπήγαγε
mine mi, Domine, verbum quod καὶ νῦν κύριέ μου Κύριε, τὸ ῥῆμα ὃ ἐλά
locutus es de feruo ruo, et de domo λησας ὑπὲς τοῦ δούλου σου, καὶ ὑπὲρ
τα
cl
eius, fidele fiat vfque in aternum. τοῦ οἴκου αὐτοῦ, πιςωθήτω ἕως αἰῶνος.
Quod autem fupplicet vt promif-
fum illud confirmetur, teftantur
fum illud confirmetur, teftantur
quæ fubiunguntur: c) Quoniam tu
Domine omnipotens Deus Ifrael re-
nelafti aurem ferui tui, dicens, do-
mum illam adificabo tibi. Tu, in-
quit, docuifti me ignorantem,
fore vt domum illam ædifices,
per quam ero confpicuus omni᾽
bus hominibus: hoc mihi pro-
miffum confirmari rogo.
INTERR. XXII.
Quomodo eft intelligendum: percuf
fit Dauid Moabitas, et menfus eft
funiculo, fternens eos fuper
terram? d)
και ότι τὴν ἐπαγγελίαν ἐκείνην ἱκέτευε
βεβαιωθῆναι, τὰ ἐπαγόμενα μαρτυρεί
ὅτι σὺ Κύριε παντοκράτως ὁ Θεὸς Ισ.
ραὴλ ἀπεκάλυψας τὸ ὠτίον τοῦ δούλου
σου λέγων, οἶκον ἐκεῖνον οἰκοδομήσω σοι.
σύ, φησὶν, ἀγνοοῦντα ἐδίδαξας, ὅτι τὸν
οἶκον ἐκεῖνον οἰκοδομήσεις, δι᾽ οὗ περίβλε
πλος ἔσομαι πᾶσιν ἀνθρώποις· ταύτην
ἐμπεδωθῆναι τὴν ἐπαγγελίαν παρα
καλῶ.
ΕΡΩΤ. κβ'.
ου
Πώς νοητέον τὸ, ἐπάταξε Δαβὶδ τὴν
Μωάβ, καὶ διεμέτρησεν αὐτοὺς ἐν
χοινίῳ, κοιμίσας αὐτοὺς ἐπὶ
τὴν γῆν;
Τοσου
Το
επι
οσοῦτον ἦν τῆς νίκης τὸ κράτος, καὶ
anta erat vis victoriæ, et tan-
Τ4
ta multitudo eorum qui ca-
τοσοῦτον τῶν ζωγρηθέντων τὸ πλῆ-
pti fuerant viui, vt eorum nume. 9ος, ὡς μὴ ἀναχέσθαι τούτους ὑποτα
ώς
rus iniri non potuerit. Iuffit enim λεν ἀριθμῷ. ἐκέλευσε γὰρ αὐτοὺς ἐπὶ
eos deiici pronos in terram, diuifos τῆς γῆς καταβληθῆναι πρηνεῖς, τριχῇ
trifariam: et duas quidem partes διελών· καὶ τὰς μὲν δύο μοίρας κατέ
occidit, vnam autem viuam ce-
pit, et iuffit ferre tributumn. κλεινε τὴν δὲ μίαν ἐζώγρησε, καὶ φόρον φέ
monilia autem Syrorum in- ζειν ἐκέλευσε τοὺς μέντοι χλιδῶνας τῶν
terpretatus eft Aquila torques Σύρων τοὺς χρυσές 2) κλοιὲς ὁ ᾿Ακύλας
ἡρμή
1) κατεσμίκρυνται σμικρὰ ταῦτα. Recepta leftio eft κατεσμικρύνθη (Cod. vatic.
habet κατεσμικρύνθην) μικρόν. Cum noftra confentit editio compl, tefte B o-
2) κλοιούς. Alias Aquila interpretationes recenfet MONTF, I, C
T. I. p. 328.
SIO.
n) 2 Reg. 7,19. b) Ibid. v. 25. c) Ib. v. 27. d) Ib. c. 8, 2.
QVÆST. IN II. REG.
421
CAP. VIII.
ἡςμήνευσεν· τ) Ἐμαθ δὲ τὴν Ἐπιφά- aureos; Emath autem Epiphaniam
νειαν τῆς Συρίας.
ΕΡΩΤ. κγ.
εν
ω
Syriæ.
INTERR. XXIII.
Quamobrem confregit plurimos cur-
rus Syrorum? a)
Lex diuina iufic reges non vi
multis equis, vt non in eis,
fed in virtute diuina confidant.
Hanc legem implens, currus plu-
rimos confregit. Licet autem eum
quoque audire canentem in pfal
ram υίrtutem, et gigas non ferua-
mis, b) Non feruatur rex per mul-
bitur multitudine roboris fui. Fal-
lax equus ad falutem: neque multi-
tudine virtutis fua feruabitur.
Impleuit etiam Ifaaci patriarcha
beneditionem, datam Iacobo
τris rui. Ipfe autem percufit Idu-
Sis, inquit enim, c) dominus fra
mæam, et pofuit in ea præfidium.
Illud autem, In tota Idumea po-
fuit ftationarios, d) fignificat, quod
in vnaquaque * ciuitate pofuerit
Nam quos aliqui ap-
prafidia.
pellant præfidiarios, nominauit
ftationarios. Deinde fubiunxit,
Et fuerunt omnes Idumai ferui
Dauidis. Impofuit ergo finem
auita predictioni. Scriptor au-
quod incidit vir diuinus, ne.
ceffarium duxit prius oftendere
viri virtutem, vt fciamus deli
arum non fuiffe mentis, fed
Τί δήποτε τὰ ἅρματα τῶν Σύρων τὰ
πλείςα διέλυσεν ;
θείος παρακελεύεται νόμος, μὴ
renos
πολλοῖς ἵπποις κεχρῆσαι τοὺς βα
σιλέας, ἵνα μὴ αὐτοῖς, ἀλλὰ τῇ θείᾳ
δυνάμει θαῤῥῶσι. τοῦτον τηρῶν τὸν νό-
μον, τὰ πλᾶςα τῶν ἁρμάτων διέλυσεν.
ἔτι δὲ αὐτοῦ ἀκοῦσαι καὶ ἐν τοῖς ψαλ-
μεῖς μελωδοῦντος, καὶ λέγοντος· οὐ σώ.
ζεται βασιλεὺς διὰ πολὴν δύναμιν, καὶ
γίγας οὐ σωθήσεται ἐν πλήθει ἰχύος
αὐτοῦ. ψευδὴς ἵππος εἰς σωτηρίαν, ἐν
δὲ πλήθει δυνάμεως αὐτοῦ οὐ σωθήσε-
ται. πεπλήρωκε δὲ καὶ Ἰσαὰκ τοῦ πα-
τριάρχου τὴν εὐλογίαν τὴν τῷ Ἰακὼς
δοθεῖσαν. γίνου γὰρ ἔφη κύριος τὸ ἀδελ-
φοῦ σου. αὐτὸς δὲ τὴν Ἰδουμαίαν ἐπά-
ταξε, καὶ ἔθετο φρουρὰν ἐν αὐτῇ, τὸ δὲ,
πάση τη Ἰδουμαία 2) ἔθηκεν ἐξηλωμέ-
τους, δηλοῖ ὡς ἐν ἑκάςη πόλει κατέζησε
τοὺς φρουρούς. οὓς γάρ τινες καλέσιν
ἐγκαθέτους, ἐςηλωμένους ὠνόμασεν.
εἶτα ἐπήγαγε καὶ ἐγένοντό φησι πάν-
τες οἱ Ἰδουμαίοι δοῦλοι τῷ Δαβίδ. ἐπέ-
θηκε τοίνυν τῆ προγονική προβξήσει το
τέλος. ὁ δὲ συγγραφεὺς διηγείται μέλ.
λων τὴν παρανομίαν, ἡ περιπέπτωκεν ὁ
θεῖος ἀνῆς, ἀναγκαῖον ᾠήθη πρῶτον
ἐπιδειξαι τὴν τὸ ἀνδρὸς ἀρετήν ἵνα γνῶ-
μεν ὡς οὐ γνώμης ἦν, ἀλλὰ περιτάσεως circumftantia. Dicit enim, e)
τὸ πλημμέλημα. ἣν γάρ φησι Δαβίδ Exercuit Dauid iudicium et iufti
ποιῶν κρίμα καὶ δικαιοσύνην εἰς πάντα fuum. Dainde commemorat magi-
erga vniuerfum populum
τὸν λαὸν αὐτοῦ. Εἶτα λέγει τοὺς ἄρχον- ftratus, nempe quod illi quidem
τας, ὅτι ὁ δῆνα μὲν τήνδε τὴν ἀρχὴν, ille magiftratus fuit mandatus,
Ο
ως ου
η
Ο
tem
tiam
narraturus peccatum, in
D d 3
huic
1) 'Eudd-Evgías. Hæc ad 2 Reg. 8, 9. pertinere videntur, MONTF. ad l. c. ob-
feruat, nomen m quod of b. interpretati funt δύναμιν, ab Aquila verti
ἐπιφάνειαν. 1) ἔθηκεν ἐσηλωμένους. Hæc tantum in Cod. aler. et edit. compl.
1. c. leguntur.
@) 2 Reg. 8, 4. b) Pl. 32, 16. 17. c) Gen. 27, 29. d) 2 Reg. 8 14. e) Ib. v. 15.
1
*
422
THEODORETI
B.
Abiatharis. Hic autem exiftimo
<
Q
<
Q
α
huic vero ifte, Meminit quoque ἃ δεῖνα δὲ τήνδε ἐπιςεύθη, ἐμνήθη δὲ καὶ
facerdotum, Sadoci nimirum, et τῶν ἱερέων, τοῦ Σαδωκ καὶ τοῦ ᾿Αβιάθας.
effe errorem librarii. Non enim 1) ἐνταῦθα δὲ οἶμαι γραφικὸν είναι
fuit Achimelech ålius Abiathar, fed μάρτημα. οὐ γὰρ ὁ ᾿Αχιμέλεχ υἱὸς Α-
Abiaclar filius Achimelech. Vocat βιάθας, ἀλλ' ὁ ᾿Αβιάθαρ υἱὸς Αχιμέ
autem Phelethi et Cererhi, fundi- λεχ. 2) τὸν δὲ φελεθὶ καὶ τὸν χερεθί,
tores et fagittarios. Qui autem τους σφενδονίτας καὶ τοὺς τοξότας και
erat benignus et clemens etiam in
inimicos, non erat videlicet amicos λεῖ, ὁ δὲ περὶ τοὺς ἐχθροὺς φιλάνθρω
daturus obliuioni. Rogauit itaque πος, οὐκ ἄρα ἔμελλεν ἀμνημονήσειν τῶν
an reftaret aliquis de domo Saulis: φίλων. ὅθεν ἤρετο, εἰ ἔςι τὶς ἔτι ὑπολε-
Et exhibebo, inquit,a) ei miferi λειμμένος τῷ οἴκῳ Σαούλ, καὶ ποιήσω
cordiam propter Ionazhanem. Nam
μετ' αὐτοῦ ἔλεος ἕνεκεν Ἰωνάθαν, δια
propter fuam in illum beneuolen-
riam, illius defpiciebat maleuolen- γὰρ τὴν περὶ τοῦτον εὔνοιαν παρεώρα
tiam. Deinde curam geffit Memn. τὴν ἐκείνου δυσμένειαν. Στα ἀξιοῖ τὸν
phibaalis, quem fecit dominum 3) Μεμφιβαὰλ θεραπείας, πάντων μὲν
omnium quæ poffidebat Saul, et αὐτὸν ἀποφήνας εἶναι τῶν τοῦ Σαούλ
iuffit perpetua fecum manere, et κτημάτων δεσπότην συνεῖναι δὲ αὐτῷ
vna victum fumere. b)
κελεύσας, καὶ ὁμοδίαιτον εἶναι διηνεκώς.
ΕΡΩΤ. κδ'.
Πῶς τα 4) Αδρααξὰρ τὴν πανωλεθρίαν
προειρηκώς, πάλιν αὐτὸν εἶπεν εἰς συμβα
μαχίαν τῶν ᾿Αμμανιτών
ἀφικέθαι;
INTERR. XXIV.
Quomodo, cum fuperius c) dixiffet,
Adranfarem fuiſſe proftratum, dixit
eym veniffe vt auxilium ferret
Ammonitis? d)
Supe
uperatum quidem dixit fuiffe
Adraazarem, non autem occi-
fum. Conueniunt autem quæ nunc
ว
Τοῦ Αδρααζάς ἦταν, είπε, σφαγὴν
T
οὐκ εἶπε, συνάδει δὲ καὶ τὰ νῦν εἰ
ρημένα
τ) ἐνταῦθα υἱὸς Αχιμέλεχ. Hæc eadem funt cum Scholia, quod Basis ac
PRVSIVs, et ex hoc quoque MONTF. ad 2 Reg. 8, 17. attulerunt, qui ta-
men Noftri nomen non adiecerunt. Notanda inprimis funt, quæ DRVSIVS
Fragm. vet. Int. p. 256. difputat:,,Verum, inquit, eft, Abiathar fuiffe fi-
lium Achimelech, 1 Sam. 22, 27. (leg. verf. 20.) Falfum eft, Abimelech non
fuiffe filium Abiathar. Hic Achinelech 1 Paral. 18, 16. Abimelech voca-
Ita quidem diffenfum profeffus eft DRVSIVS, precario tamen
fumfiffe videtur quod probandum erat. Si diuerfa fcribendi ratio nominum
Αβιμέλεχ et Αχιμέλεχ, huic viti dirimenda fufficeret, non opus fuiffet ad
locum i Paral. c. 18. prouocare, cum in ipfo illo loco 1 Reg. 22, 20. Codex
varic. habeat Αβιμέλεχ, alex. autem 'Αχμέλεχ. 2) τὸν καλεῖ. Hæc fere
eadem funt cum Scholio, apud MONT F. l. c. T. I. p. 329. Idem l. c. e Cod.
coislin. hæc fub THEODORETI nomine protulit, quæ ad vocem on
,,tur. "
I
בהֲנִים
3 Reg. 8, 18. pertinent, τὴν κατάςασιν ἔχοντες τῆς βασιλικῆς οἰκίας, ἐν δὲ ταῖς
παραλειπομένοις φησὶ δομέςικοι. 3) Μεμφιβκάλ. MONTF. 1. c. e Cod. coislin.
ad 2 Reg. 9, 6. hæc obferuat: Μεμφιβοπὲ κεῖται ἐν τῷ Ἑξαπλῷ παρὰ πᾶσιν· ἐχ
ἄλλῳ δὲ Μεμφιβαάλ. 4) Αδρααζάρ. Hic in Textu hebr. 2 Sam. c. 8. et 10,
vocatur Adadefer.
n) 2 Reg. 9, 1.´b) Ib. verf. 7. c) Ib. c. 8, 9. d) Ib. c. 10, 15 fqq.
QVÆST. IN II. REG. CAP. VIII-XII
423
اد
σε
dicuntur, prioribus. Mift enim,
inquit, Adrnazar, et eduxit Syrum
qui erat trans fuuium Chalamo. Si
autem proprias habuiffer copias,
non eguiffet alienis. Quantum er-
go profit calamitas, et afliatio, et
follicitudo, vel ex hac difcimus hi
ftoria.
ρημένα τοῖς ἔμπροσθεν. απέςειλε γάρ
Φησιν Αδρααζάρ, 1) καὶ ἐξήγαγε τον
Σύρον, τὸν ἐν τῷ πέραν τοῦ ποταμοῦ
2) Χαλαμά. εἰ δὲ δύναμιν εἶχεν οἰκείαν,
οὐκ ἂν ἑτέρας προσεδεήθη. 3) ὅσον μέντοι
ονίνησι συμφορά, και θλίψις, και μέ.
ριμνα, καὶ ἐκ τῆςδε τῆς ἱτορίας μανθά.
νομεν. διωκόμενος γάρ φησιν ὑπὸ τοῦ
Σαούλ ὁ θεῖος Δαβίδ, πᾶσαν κατώρθε
Φιλοσοφίαν καὶ παρατατόμενος δε,
καὶ ταῖς φροντίσι τῶν πολέμων ἐναχο-
λῶν τὴν διάνοιαν, κατὰ τοὺς θείους έπος
λιτεύετο νόμους. ἀνακωχῆς δὲ ὀλίγης
τυχῶν, τὸν ὄλιθον ἐκεῖνον ὑπέμεινεν.
ἐγένετο γάρ φησιν 4) ἐν τῷ καιρῷ τῆς δεί-
λης, και ανέξη Δαβὶδ ἀπὸ τῆς κοίτης
αὐτοῦ, καὶ περιεπάτει ἐπὶ τὸ δώματος
τοῦ οἴκου τῶν βασιλείων, καὶ εἶδεν ἀπὸ
του δώματος γυναίκα λουομένην, καὶ ἡ
γυνὴ καλὴ τῇ ὄψει σφόδρα, πολὺς ὁπος
λεμος καὶ σφοδρός, ἄνεσις καὶ τρυφή,
καὶ βασιλεία, καὶ ἐξουσία, καὶ σώματος
ώρα, καὶ μετὰ τροφῆς κόρον ἡ προσβολή
ὅτε καὶ τοῖς ἀσκοῦσιν ὁ σπινθῆς ὑποτύ-
φεται, οἷον ἀρδείαν ἐλαίου δεχόμενος
τὴν τροφήν, δῆλος δὲ ἐτι καὶ σφοδρότε-
ρον κατὰ φύσιν ἐχηκῶς τῆς ἐπιθυμίας
τὸ πάθος. οὐ γὰρ ἂν πλείοσιν ἐχρήσατο
γυναιξί, μὴ τῆς φύσεως τοῦτο δρᾶσαι
βιασαμένης. ἀλλ' ἐκεῖνο μὲν οὐδεὶς ἐκώ.
λυσε νόμος τοῦτο δέ γε ἄντικρυς ὁ θεῖος
απηγόρευσε νόμος. διακύψας τοίνυν - buit.
πλοϊκῶς, οὐ περιέργως, εἶδε τὸ γύναιον
λουόμενον· ἀλλ᾽ οὐκ ἔφυγε τὴν θέαν, ὡς
ὀλεθρίαν' ἀλλὰ καταθελχθεὶς τῷ τῆς
ὥρας δελέατι, τὸ τῆς ἁμαρτίας κατά
</
اد
ο
Diuinus enim Dauid,
2.
2.
·
cum Saul eum perfequeretur,
et cum effet in acie, bellicisque
fe fapienter geffit in omnibus:
curis mentem exerceret, ex legi
bus diuinis vitamn adminiftrabar.
Paruas autem affecutus inducias,
ilium paffus eft lapfum. Faftum,
pomeridiano, et furrexit Dauid
eft enim, inquit, a) tempore
α γιo cubili, et ambulauit fuper
retum * domus regiæ, er vidit *
ex tecto mulierem quæ lauabatur,
et erat mulier adfpe&tu valde pul-
eft bellum, remiffio, et deliciz,
chra. Vere magnum et vehemens
et regnum, et poteftas, et forma
corporis, et poft cibi fatietatem
infultus: quo tempore etiam reli-
giofis accenditur fcintilla, vt quæ
tanquam olei irrigationem accipit
alimentum. Eft autem perfpi-
cuum, eum habuife natura vehe-
mentiorem cupiditatis affeξtionem.
Non enim pluribus vfus effet vxo-
ribus, nifi ei vim attulifer natura
vt illud faceret. Sed illud qui-·
dem nulla lex prohibuit: hoc
autem lex diuina aperte prohi-
Cum ergo fimpliciter,
τα stilierem qua lavabatur. Sed
του autem curiofe infpexifer
vidit
non effugit confpe&tum reuera
perniciolumn, fed forma inefca-
της pulchritudine deuorauit ha-
·D d
4
mum
1) εξήγαγε πέραν. Tra leg. edit. complur. 2) Χαλαμά. Nomen huius fuuii
abeft a Textu hebr. 2 Sam. 10, 16. nec in Aquila et Sym. verfione expri-
mitur. Deeft etiam in Textu των 6. Codicis alex. fed vaticanus habet Χαλα
μάκ. 3) ὅσον κ. τ. λ. Quæ reliqua funt, pertinent ad hiftoriam peccati cum
Bathfeba commifi. 4) ἐν δείλης. Ita habet ed. compl. Recepta lectio eft
πρὸς ἑσπέραν.
α) 1 Reg. II, 2.
424
THEODORETI
B.
σε
mum peccati. Et hoc quidem πιεν ἄγκιςρον. καὶ ταύτην μὲν αὐτῷ τὴν
peccarum ei conciliauit cupidi ἁμαρτίαν ἡ ἐπιθυμία προξένησεν τὴν
της : alterum autem pudor. Nam δὲ ἑτέραν αἰδώς. κύειν γὰρ τὴν γυναῖκα
cum refciuiffet mulierem eſſe gra-
uidam, fubueritus eft ne contin μεμαθηκώς, ὑπάδετο μὲν τὸν ἔλεγχον,
ceretur: omnem autem mouit la- πᾶσαν δὲ μηχανὴν ἐκίνησεν, ὥςε τῇδευ
pidem, vt in fecundam non inci- τέρα μὴ περιπεσεῖν ἀδικία. μετεπέμ
derer iniuftitiam. Nam accerfito ψατο γὰρ τὸν Ουρίαν, ὑπολαβὼν ὅτι
Via, ratus eft fore, vt
Via, ratus eft fore, vt poft Ion- διὰ χρόνου τὴν πόλιν καταλαβών συν
ελθῶν ἐπιθυμήσει τῇ γυναικί. ἐπεὶ δὲ
ἐκεῖνος τὴν σωφροσύνην, καὶ τὴν ἀν
δρείαν, καὶ τὴν περὶ αὐτὸν εὔνοιαν ἔδει
ξεν· ἐν γὰρ τοῖς προδόμοις τῶν βασι-
λείων μετὰ τῶν σωματοφυλάκων τὸν
ὕπνον ἐδέξατο μετεπέμψατο μὲν αὐ
τὸν τῇ ὑτεραίᾳ ἐμέμψατο δὲ ὅτι τὸ
σῶμα τῆς προσηκούσης οὐκ ἠξίωσε παρ
ραμυθίας. ὁ δὲ, οὐ δίκαιον ὑπολαμβάνω,
φησί, του τρατηγοῦ καὶ τῆς κρατιᾶς
ἁπάσης ἐν πολέμῳ καὶ πολιορκία τα
λαιπωρούντων, ἐμὲ τινὰ τῷ σώματι
προσενεγκεῖν θεραπείαν καὶ τόνδε τὸν
λόγον ἐβεβαίωσεν ὅρκῳ, ἀλλ' ὁ βασιλεὺς
πάλιν ἐπιμῶναι αὐτὸν προστάξας ἑξία
σε, καὶ τοῖς συχνοῖς φιλοτησίαις πέραν
τοῦ μέτρου πιᾶν κατηνάγκασεν ἵνα τὴν
ἐπιθυμίαν αρδεύσας ὁ οἶνος αὐτὸν ἐρε-
θέση πρὸς κοινωνίαν. ἐπεὶ δὲ ἅπαντα εἶ
δεν ἀσθενῆ τὰ σοφίσματα· πάλιν γὰρ
ἐκεῖνος ἐν τῷ προδόμῳ τῶν βασιλείων
σὺν τοῖς βασιλικοῖς ἐκαθεύδησε δορυφό
ςοις ὑπὸ τῆς αἰχύνης κεντούμενός τε
και βιαζόμενος, τὰ πρὸς τὸν ςρατηγὸν
καὶ
υπηγόρευσε γράμματα. ὁ δὲ τῶν γε-
γραμμένων οὐδὲν ἐπιςάμενος απήει, τὸ
ξίφος φέρων τῆς οἰκείας σφαγῆς. Εἶτα
μετὰ τὴν ἐκείνου τελευτὴν, καὶ τὸ πέν
θος τῆς γυναικὸς, ὁ γάμος ἐγένετο. ἀλλ
οὐκ εἴασε τὸ πάθος ἀνίατον ὁ τῶν ψυ
χῶν ἰατρὸς, οὐδὲ τὴν ἄδικον τελευτὴν
περιᾶδεν· οὐδὲ διὰ τὴν ἄλλην τοῦ Δαβὶδ
ἀρετὴν τὸν ἠδικημένον εἴασεν ἀνεκδίκη
gum tempus in vrbem reuerfus
defideraret congredi cum vxore.
Vbi autern ille et temperantiam,
et animi fortitudinem, et fuam
in eam oftendit beneuolentiam,
(nam in regiæ veftibulo cum pro-
tectoribus fomnum cepit,) ipfùm
quidem poftridie accerfuit, re
prehendit autem, quod corporis
congruentem curam non gererer.
Ille vero, Non æquum, inquit,
exiftimo, vt cum dux et exerci-
tus totus in bello et in οποία
obfidio-
ne laborent, ego corpori meo
curam adhibeam, et fermnonem
iureiurando confirmauit. Sed
Tex, cum eum rurfus iuftiffet
manere, conuiuio excepit, fre-
quentique ac liberali inuitatione
vltra modum coëgit bibere, vt
irrigata cupiditate vinum
incitaret ad coniunctionem. Poft.
quam autem imbecilla vidit o
mania quæ excogitarat, ille enim
rurfus dormiit in veftibulo re-
giæ cum regis fatellitibus,)
More fimulatus et coactus, literas
fcripfit ad ducem exercitus. Ille
autem nihil fciens ex iis quæ
fcripta fuerant, abiit ferens gla-
dium fuæ cædis. Deinde poft
eum
o-
illius mortem, et mulieris lu-
tum, factæ funt nuptiæ. Sed
fuit animarum medicus
non
* morbum effe immedicabilem,*
neque iniuftam neglexit cα-
den; neque propter aliam Da.
virtutem, inultum fuit
eum qui paffus erat iniuriam.
uidis virtutem
Τ
τα
Ο
C
Ο
Ο
του.
QVEST. IN II. REG.
CAP. VIII-XII. 425
T
اد
εν
η
Vifa enim eft, inquit, a) res mala
in confpe&tu Domini.
tioni
Miffus eft
om decoram inducens perfc.am.
13o Nathan propheta, accufa-
Aliter enim in alis cernimus pec-
catum, et aliter noftra mala adfpi-
cimus.
Vnde non fimiliter nos
et alios iudicamus. Nam in
tentiain: fape autem etiain gra-
aliis quidem iuftam ferimus fen-
uiorem plagam inferimus. Ipf
autem delinquentes, aut mentis
fenfum omnino eiicimus, aut vi-
dentes peccatum, veniam damus.
Fa de caufa diuitis et pauperis fa-
bulam compofuit propheta. et il-
lius quidem defcripfit diuitias:
huius autem extremam pauperta-
tem miferabiliter et tragico more
exprefit. Ei enim, inquit, b)
nihil erat aliud nifi una ouicula,
quam acquifierat, et referuauerat,
Ea
τον. ἐφάνη γάρ φησι πονηρὸν τὸ πρᾶγ.
μα ἐνώπιον Κυρίου. ἐπέμφθη τοίνυν Νά.
θαν ο προφήτης κατηγορία περιθεὶς
εὐπρεπὲς προσωπεῖον. ἑτέρως γὰρ ἐν ἄλ-
λοις θεωρ μεν τὴν ἁμαρτίαν, καὶ ἄλλως
θεωροῦμεν τὰ οἰκεῖα κακά. ὅθεν ἐχ ὁμοί-
ως ἡμῖν αὐτοῖς καὶ τοῖς ἄλλοις δικάζομεν.
ἐπὶ μὲν γὰρ ἄλλων δικαίαν τὴν ψῆφον ἐκ-
φέρομεν˙ πολλάκις δὲ καὶ ὠμοτέραν τὴν
πληγὴν ἐπιφέρομεν. αὐτοὶ δὲ πλημμε‐
λοῦντες, ἢ παντάπασι τὴν αἴθησιν της
διανοίας ἐκβάλλομεν, ἢ ὁρῶντες τὴν ἁ-
μαρτίαν, συγγνώμην ὀρέγομεν. τούτου
χάριν ὁ προφήτης τὸ το πλουσία και το
πένητος συντέθεικε δραμα καὶ τοῦ μὲν
τὸν πλοῦτον διέγραψε, τοῦ δὲ τὴν ἐχά-
την πενίαν ἐλεεινῶς ἐτραγώδησεν. ἐκ ἦν
γὰρ αὐτῷ, φησὶν, ἄλλο οὐδὲν, ἀλλ᾽ ἡ
μία αμνὰς μικρά, ἣν ἐκτήσατο, καὶ περιε-
ποιήσατο, καὶ ἐξέθρεψεν και συνανε-
σράφη μετ᾿ αὐτοῦ, καὶ μετὰ τῶν τέκνων
αὐτοῦ ἐπὶ τὸ αὐτό. ἐκ τοῦ ἄρτου αὐτε et bibebat ex eodem poculo, et dor-
ἤθιε, καὶ ἐκ τοῦ ποτηρίου αὐτοῦ ἔπινε, miebat in eius finu,
καὶ ἐν τῷ κόλπῳ αὐτοῦ ἐκάθευδε, καὶ ἦν omnia narrat, volens oftendere
tanquam filia eius.
αὐτῷ ὡς θυγάτηρ αὐτοῦ. ταῦτα δὲ πάν- fummam iniquitatem. In fequen
τα διέξεισι, δείξαι βουλόμενος τὴν τῆς tibus autem, defenfionem quan-
παρανομίας υπερβολήν. ἐν δέ γε τοῖς dam orationi adrexit.
εν
ἑξῆς ἀπολογίαν τινὰ συνυφαίνει τοῖς λό- enim vocauit malam cupidita-
γοις. ὁδοιπόρον γὰρ τὴν κακὴν ἐπιθυμίαν tem, vt quæ nunc ad hunc,
ὠνόμασεν ὡς νῦν μὲν παρὰ τοῦτον, νῦν nunc ad illum veniat. Hofpitem
δὲ παρ᾽ ἐκεῖνον φοιτῶσαν. ξένον δὲ πάλιν quæ Dauidi fuerit infolita, et
αὐτὴν προσηγόρευσεν, ὡς ἀήθη τοῦ Δα- non ante cognita. Hoc enim
Είδ, καὶ γνώριμον οὐδὲ πώποτε γεγενη- elecit vt ipfe confequeretur ve-
μένην. τοῦτο γὰρ αὐτὸν τῆς συγγνώμης niam Non enim in malis ftn-
μεταλαχῶν παρεσκεύασεν. οὐ γὰρ που
νηροῖς ἐπιτηδεύμασιν ἐνετράφη, οὐδὲ ἐκ
γνώμης, ἀλλ᾽ ἐκ περιτάσεως ἐδέξατο τὴν
πληγήν καὶ ῥαθυμίας ἦν αὐ κακοηθείας
ἡ ἁμαρτία. ἀλλ' ἐν τοῖς ἑξῆς τὴν κατη-
τω
επί
•
εν
ου
conuerfabatur, et
)
15
et enutriuerat eam et cum
cum eius filiis
fimul comedebat de eodem pane,
et erat ei
Hæc autem
Viatorem
autem rurfus eam nominauit, vc
diis fuerat educatus: neque ex
animi inftituto, fed fortuito
cafu vulnus acceperat: ac
negligentia peccatum erat,
non malitiæ.
1
Sed in iis quæ
deinceps fequuntur auxit accu-
Dd 5
fatio-
1) συνανεστράφη. Recepta lectio 1. c. eft δρύνθη. Sed editio compl. tefte Bos IO
habet συνετράφη.
a) 2 Reg. 11, 27.
b) Ib. c. 12, 3.
426
THEODORETI
B.
1
fationem.
eamque folam ouiculam.
Oportebat enim ex
propriis immolare, non alienam
Cum
fic in aliena perfona facta fuiffet
accufatio, iudex iuftam tulit
fententiam. Viuir enim, inquit,ο)
Dominus, dignus eft morte qui
hoc fecit: er ouiculam reddet qua-
druplam, propterea quod hanc
vem fecit, et eo quod non peper-
cerit, Cum itaque qui accufaba-
tur, contra fe tuliffet fententiam,
pheta nudum oftendit reum. b)
Dixit enim: Hac dicit Dominus
Deus Ifrael, ego te vnxi regem
Super Ifrael, et ego te eripui e
manu Saulis, et ego tibi dedi
quæcumque erant domini tui; et
* vxores eius in finum tuum, et
dedi tibi domum Ifraclis et Iuda. De-
inde oftendit immenfam libera-
litatem. Et fi pauca fuerint tibi,
addam ficut hæc. Afictionem
præcedit fanatio, fupplicium con-
folatio. Et fi pauca fuerint tibi,
addam ficut bac. Deinde fequi.
tur probatio criminationis. Εἰ
quod nihili fecifti Dominum, ut
faceres malum coram eo. Contem-
fifti leges meas. Non exiftima-
fi me intueri actiones hominuma-
Te bonis meis impleuifti, et in
me qui dedi infultafti. c) Vriam
Cherrbaum gladio percufifti, et
eius vxorem duxifti, et ipfum oc-
cidifti gladio filiorum Ammon:
eum qui in te tanta fuit beneuo-
lentia tradidifti hoftibus, et propter
modicam voluptatem duas leges
conculcafi. Deinde fupplicium.
Et nunc non auferetur gladius a do-
de cetero abiecta perfona, pro-
{
Ο
ου
τα
σε
γορίαν ηὔξησεν. ἔδει γὰρ ἐκ τῶν οἰκείων
θύσαι, καὶ μὴ τὴν ἀλλοτρίαν καὶ μόνην
αμνάδα. οὕτω τῆς γραφῆς ἐν ἀλλοτρίω
γεγενημένης προσώπῳ, ὁ δικαςής δι
καίαν τὴν ψῆφον ἐξήνεγκε. ζῇ γὰς, ἔφη,
Κύριος, ὅτι ἄξιος θανάτου ὁ ἀνὴρ ὁ ποι
ήσας τοῦτο, καὶ τὴν ἀμνάδα ἀποτίσει
r) τετραπλασίονα, ἀνθ' ὧν ἐποίησε τὸ
πρᾶγμα τοῦτο, καὶ ὑπὲρ οὗ οὐκ ἐφεί
σάτο. ἐπειδὴ ὁ κατηγορούμενος τὴν καθ'
τον δίψας ο προφήτης τὸ προσωπεῖον,
ἑαυτοῦ ἀπόφασιν ἐξενήνοχε, τότε λοι
γυμνὸν ἔδειξε του κατηγορουμένου το
πρόσωπον. ἔφη γὰρ, τάδε λέγει Κύριος
σιλέα ἐπὶ Ἰσραήλ, καὶ ἐγὼ ἐξειλόμην
ὁ Θεὸς Ἰσραήλ᾽ ἐγὼ ἔχρισά σε εἰς βα
ἐκ χειρὸς Σαέλ, καὶ ἔδωκά σοι τὰ πάν
τα τ8 κυρίου σου, καὶ τὰς γυναίκας αὐ
τὸ εἰς τὸν κόλπον σου καὶ ἔδωκά σοι τὸν
οἶκον Ἰσραὴλ καὶ Ἰέδα. εἶτα ἐδήλωσε
τῆς φιλοτιμίας τὸ ἄμετρον καὶ εἰ ὀλίγα
σοι ἐςὶ, προθήσω καθὼς ταῦτα, πρὸ τῆς
τομῆς ἡ θεραπεία, πρὸ τῆς τιμωρίας
ἡ ψυχαγωγία. καὶ εἰ ὀλίγα σοι ἐπὶ,
προθήσω καθὼς ταῦτα, ἔπειτα τῆς και
τηγορίας ὁ ἔλεγχος. καὶ ὅτι ἐξουδένωσας
τὸν Κύριον τοῦ ποιεῖν πονηρὸν ἐνώπιον
αὐτῷ. κατεφρόνησας μου τῶν νόμων, ἐκ
ήθης ἐφορῶν μὲ τῶν ἀνθρώπων τὰς
πράξεις υπερετρύφησας μου τοῖς ἀγα
θοῖς, κατ' ἐμὲ τὸ δεδωκότος ἐσκίρτησας.
τον Οὐρίαν τὸν Χετθαῖον ἐπάταξας ἐν
ρομφαία, καὶ τὴν γυναῖκα αὐτὸ ἔλαβες
σεαυτῷ γυναίκα, καὶ αὐτὸν ἀπέκτεινας
ἐν ῥομφαία τῶν υἱῶν ᾿Αμμών. τὸν ἔτως
εὔνουν περὶ σὲ γεγενημένον τοῖς πολε-
μίαις ἐξέδωκας, καὶ δι᾿ ἡδονὴν ὀλίγην δύο
πεπάτηκας νόμους. εἶτα ἡ τιμωρία. καὶ
νῦν ἐκ 2) ἐξαρθήσεται ῥομφαία ἐκ τοῦ
σε
οἴκου
1) τετραπλασίονα. Hoc quoque cum edit, compl. confentit. Rec enim lectio eft
vel ἑπταπλασίονα vel ἑπταπλάσιον. 2) ἐξαρθήσεται. Secundum leftionem ed. compl.
α) 2 Reg. 12, 5. 6. b) Ibid. verf. 7. 8. c) Ib. v. 9.
QVAST. IN II. REG.
427
CAP. ΧΙΙ.
Ι
TQ
mo
tua in
in æternum, propterea
quod me nihil fecifti, et duxifti
vxorem Vria Chetthæi. Tacite au-
Deum magis fuccenfuife obmatri-
tem fignificat oratio, Dominum
monium, quam ob prius admiffum
adulteriuin. Nam illud quidem
erat vehementiffimæ cupiditatis,
quæ rationi quafi torporem induxe-
tum ipfius rationis, quam poft ini-
quam cadem oportebat lamentari
ac lugere, non nefario afentiri
matrimonio. Deinde grauia mi-
natur fupplicia, quæ regis admi
didiorem. A Deo enim immife
rabilis gloriam effecerunt fplen-
plagæ morbum illum expulerunt,
et priorem reddiderunt fanitatem,
Ea enim de caufa eas intulit me-
dicus animarum. Minis autem
addidit,a) Tu fecifti in occulto:
boc populo. Voluifti, inquit, la-
ego autem faciam hoc coram toto
tere, czdem es dolo machinatus :
fed ego tuum peccatum faciam
omnibus manifeftumn. Hæc ver-
rat: hoc autem habet etiam alien-
οἴκου σου εἰς τὸν αἰῶνα. ἕνεκεν τέτου
ἐξουδένωσάς με, καὶ ἔλαβες τὴν γυναῖκα
Οὐρίς το Χετθαίς σαυτῷ εἰς γυναίκα.
αἰνἰτεται δὲ ὁ λόγος, ὅτι πλέον ὁ δεσπός
της Θεὸς ἐχαλέπηνεν ἐπὶ τῷ γάμῳ, ἢ
τῇ πρὸ τέτε γενομένη μοιχεία, ἐκεῖνο
μὲν γὰρ ἐπιθυμίας ἦν σφοδροτάτης και
ρον ἐργασαμένης τῷ λογισμῷ· τοτο δὲ
καὶ αὐτῇ τῇ λογισμᾶ τὴν συγκατάθε-
σιν ἔχει, ὃν ἐχρῆν μετὰ τὸν ἄδικον φέ-
νον θρηνεῖν καὶ τένειν, ἐ γάμῳ συναινείν
παρανόμῳ. εἶτα τὰς χαλεπὰς ἀπειλὲ
τιμωρίας, αἱ λαμπρότερον ἔδειξαν το
θαυμας βασιλέως τὸ κλέος, αἱ γὰρ
θεήλατοι πληγαὶ τὴν νόσον ἐκείνην ἐξή-
λώσαν, καὶ τὴν προτέραν ὑγείαν απέ.
δοσαν. τέτε γὰρ δὴ χάριν αὐτὰς ἐπε.
νήνοχεν ὁ τῶν ψυχῶν ἰατρός, προσέθη-
κε δὲ ταῖς ἀπειλαις· ὅτι σὺ μὲν ἐποίη-
σας ἐν κρυπτῷ· ἐγὼ δὲ ποιήσω τὸ ῥῆμα
τᾶτο ἐνώπιον παντὸς τὸ λαὸ τούτε,
λαθῶν, φησὶν, ἐθέλησας, τὸν φόνον
ἐκάτ]υσας· ἀλλ᾽ ἐγώ σου τὴν ἁμαρτίαν
ἅπασι ποιήσω κατάδηλον. τέτων ο Δα. ba cum audiifer Dauid, non
βὶδ ακέσας τῶν λόγων, ἐκ ἐδυσφόρησεν gre tulit, vt qui argueretur ab
ὡς ὑπ᾽ ἀνδρὸς πένητος ἐλεγχόμενος, ή, eum qui per ipfum loquebatur,
κ
δεν γὰρ τὸν διὰ τέτε φθεγγόμενον και fed clamauit, b) Peccaui contra
ἐξόησεν, ἡμάρτηκα τῷ Κυρίῳ, ἀλλ᾽ εὐ- Dominum. Sed ftatim propheta
θὺς ὁ προφήτης, τὴν τῆς ἁμαρτίας ὁμου peccati accepta confefione, Dei
λογίαν δεξάμενος, καὶ τῇ τὸ Θεὸ φιλαν. fretus clementia, fubiunxit: Er
θρωπία θαρρήσας, ἐπήγαγε καὶ Κύ. Deus abftulis peccatum tuum, non
ριος τ) αφειλε τὸ ἁμάρτημά σε, 8 μὴ
ἀποθάνης, διπλὲν ὠφελε θάνατον και
γὰρ ὁ μοιχὸς καὶ ὁ ἀνδροφόνος ανηρόν.
το κατὰ τὸν νόμον. ἀλλ᾽ ἔλυσε το θανά. tur, fed mortis fententiam foluit
peccati confeffio. Eum porro
του τὴν ψῆφον ἡ τῆς ἁμαρτίας ὁμολο-
γία, παντοδαπας δὲ αὐτὸν, οἵα δὴ πάνε
tanquam fapientiſſimus medi,
cus fubiecit omne genus cafti-
σοφος ἰατρὸς, παιδείαις ὑπέβαλε τέτο gationibus: nam hoc docet
γὰρ καὶ ἡ ἱστορία διδάσκει. ειρηκώς γάς hiftoria, Nam cum dixiffet
ὁ προφήτης, ἐ μὴ ἀποθάνης, ἐπήγα, propheta, Non morieris, fub-
iunxit,
I
Ο
Ο
اد
homine
paupere. Nouerat enim
morieris. Duplicem debebat mor-
tem: nam et adulter et homici-
da fecundum legem interimeban
*
1) αφειλε. Rec, leftio eft παρεβίβασε. Sed editio compl. habet αφείλετο.
«) 2 Reg, 12, 12. b) Ibid. verf. 13.
1
*
428
B. THEODORETI
Deas infantem natum ex adulte-
iunxit, Verum per hoc ad iram ex- γε πλὴν ὅτι παροργίζων παρώργισας
cirafti in aduerfariis Dominum. τ) ἐν τοῖς ὑπεναντίοις τὸν Κύριον ἐν τῷ
Hoc autem apertius interpretatus
λόγῳ τέτω. τᾶτο δὲ σαφέςερον ὁ ᾿Ακύ
λας ἡρμήνευσε, 2) παροξύνων παρώξυ
νας τὰς ἐχθρὸς Κυρίε. γυμνωθεὶς γὰρ
τῆς θείας κηδεμονίας, παρεσκεύασε τις
αλλοφύλες νικάν, καὶ μέγα φρονεῖν
κατὰ τὸ τῶν ὅλων Θε8. πρῶτον μέντοι
τὸ μοιχίδιον παιδίον ἐπάταξεν ὁ Θεός.
ὁ δὲ Οὐρίας ἔοικεν ἐκ μὲν τῶν ἀλλοφύλων
ωςμήθαι, προσήλυτος δὲ γεγενῆσαι
Χετθαῖον γὰρ αὐτὸν ὁ τῶν ὅλων Θεὸς
προσηγόρευσε καὶ ἔδειξεν ὡς ἀδικέμενον
ἐδένα περιορᾶ, ἀλλὰ κἂν ἀλλόφυλος ὁ
αδικέμενος ᾖ, ὁ δὲ ἀδικῶν Ἑβραίος, ἐκεί
yῳ μὲν ἐπαμύνει, τὸν δὲ ἀδικοῦντα
κολάζει.
eft Aquila, Irritans irritati ini.
micos Domini. Dei enim cura nu-
datus effecit vt alienigenæ vince-
rent, et aduerfus Deum vniuerfo
rum magnos fpiritus conciperent.
Atque primum quidem percuffit
rio. Videtur autem Vrias quidem
ortus effe ex alienigenis, fuife au-
tem profelytus. Eum enim Chet-
trum appellauit Deus vniuerfo-
rum, et oftendit fe nullum iniuria
affectum defpicere: fed etiam & ft
alienigena qui aficitur iniuria, qui
autem aficit Hebræus, illi quidem
fert opem, punit autem eum qui
facit iniuriam.
INTERR. XXV.
Ouamobrem infantem recens natum
morti tradidit Deus? a)
´ivus erat futurus argumentum »
Viv
iniquitatis, erpi regis oppro.
brium. Curam itaque prophetæ
gerens Dominus, non fuit eum
viuere.
INTERR. XXVI.
Quid fignificat Ieddidi? b)
Ο
Η
Ο
ΕΡΩΤ. κέ.
Ο
Τί δήποτε τὸ ἀρτιγενὲς παιδίον θανάτῳ
παρέδωκεν ὁ Θεός;
μελεν είναι ζῶν τῆς παρανομίας
ἔλεγχος, καὶ τοῦ εὐσεβοῦς βασι-
λέως ὄνειδος. τοῦ προφήτου τοίνυν κηδό
μενος, ζῇν αὐτὸ οὐκ ἔασεν ὁ Δεσπότης.
ΕΡΩΤ. κς'.
Ο
Τί ἑρμηνεύεται τὸ Ἰεδδίδει ;
Aquila interpretatus eft, propter Ὁ Ἀκύλας, 3) ἕνεκεν Κυρίου ἧςμήνευ
Dominum. Symmachus au.
tem, fegregatum in regem.
INTERR. XXVII.
Quidam accufant Dauidem vt fœuum
et immitem,
vt qui Ammonitas
puniuit eiusmodi fup-
pliciis? c)
Ο
σεν ὁ δὲ Σύμμαχος, 4) εἰς βασι
λέα ἀφωρισμένον.
ΕΡΩΤ. κζ'.
Τινὲς ὡς ἀπηνῆ τὸν Δαβὶδ ἐπιμέμφονται
τοιαύταις τιμωρίαις τοὺς ᾿Αμμα
νίτας κολάσαντα.
Ανα
1) ἐν λόγῳ τούτῳ. Hæc omnia confentiunt cum edit. compl. Præftat autem le-
atio recepta l. c. τοὺς ἐχθροὺς Κυρίου ἐν τῷ ῥήματι τούτῳ. 2) παροξύνων-Κυρίου.
Hæc eft lectio τῶν 6. in edit. rom. MONTFAVCONIVS l. c. T.I. pag. 333.
hanc effe dicit Aquile verfionem, ὅτι διασύρων διέσυρας τοὺς ἐχθροὺς Κυρίου.
3) ἕνεκεν Κυρίου. Hæc exftant quidem in verfione Aquila, ad hoc Nomen au-
tem non pertinent. Eadem quoque in verfione τῶν ὁ. leguntur. 4) εἰς βα-
σιλέα αφωρισμένον. Refte monuit MONT F. l. c. p. 334. hæc pro Scholio, no11
autem pro interpretatione nominis effe habenda.
?????
m) 2 Reg. 12, 18. b) Ib. v. 25. c) verf. 31.
QVEST. IN II. REG. CAP. XIII-XV.
429
ων
1) Ἰσ
Αναμεμνῆσθαι δεῖ τι) ὧν κατὰ τοῦ 1
τετολμήκασι. τοὺς δεξιοὺς
γὰρ αὐτῶν ὀφθαλμοὺς ἐξώρυττον και
τὰς ἄλλας δὲ αὐτῶν ὠμότητας οἱ προ-
φῆται διδάσκουσι. τὴν ἴσην τοίνυν ὧν
ἐτόλμησαν ἔτισαν ποινήν.
ΕΡΩΤ. κή.
ཕ
ecórdari oportet
quæ
corporum tur
R aufi funt aduerfus Ifraëlem.
Dexteros enim oculos eis effode-
runt: et alias eorum crudelitates
docent prophetz. Pares ergo
iis quæ admittere aufi funt poe-
nas luerunt.
INTERR. XXVIII.
Cur Ionadab filium Samad nomina-
uit prudentem, cum dederit
eiusmodi confilium? a)
fes dixit effe prudentiffimum
omnium beftiarum quæ funt fu-
per terrain. Sciendum eft igitur,
quod non vbique fcriptura pru-
dentem cum laude commemoret.
Sunt enim, inquit, b) fapientes vt
faciant mala. Et elegit, inquit,c)
Deus ftulta mundi, vt confundat
fapientes. Et, d) Salomo fuit fa-
piens fuper omnes fapientes Aegy
pri: impii autem erant Aegyptii.
Τὸν Ἰωναδὰς τοῦ Σαμαὰ τὸν υἱὸν τί δή-
ποτε φρόνιμον ὠνόμασε, τοιαύταις
χρησάμενον συμβουλίαις;
αἱ τὸν ὄφιν οὕτως ὁ Μωσης φρονι
μώτατον εἶπεν εἶναι πάντων τῶν Etiam ferpentem eo modo Mo-
θηρίων τῶν ἐπὶ τῆς γῆς. τοιγάρτοι ἰςέον,
ὡς͵ οὐ πανταχῆ τὸ φρόνιμον ἐπὶ ἐπαίνε
τό
τάτλειν εἴωθεν ἡ θεία γραφή. σοφοι
γὰρ εἰσὶν, φησὶ, τοῦ κακοποιῆσαι. και
ἐξελέξατο, φησὶν, ὁ Θεὸς τὰ μωρὰ τοῦ
κόσμου, ἵνα καταιχύνη τους σοφές. καὶ
ὁ Σολομῶν ἐσοφίσατο ὑπὲρ πάντας σου
φοὺς Αἰγύπτου. δυσσεβεῖς δὲ ἦσαν οἱ Αἰ-
γύπτου σοφοί. ἐνταῦθα οὐ τὴν συμβου-
λὴν τοῦ Ἰωναδὰς ἐπήνεσεν ἡ θεία γρα-
ώς
φὴ, ἀλλὰ τὰς ἐκείνου φρένας, ὡς ἐπιτη-
Or, dimos tuis énévou !
δείως ἐχηκυίας πρὸς τὸ συνορῶν τὸ
κτέον· ἀλλ᾽ οὐκ ἐχρήσατο εἰς δέον τῇ φύ-
σει ἀλλὰ τῇ τοῦ ᾿Αμνών ακολασία συν-
έπραξε, καὶ τῆς τολμηθείσης παρανο-
μίας μετέλαχεν, εἰ ἐθεώρεις γάρ φησι
κλέπτην, συνέτρεχες αὐτῷ, καὶ μετὰ
μοιχοῦ τὴν μερίδα σου ἐτίθεις. 2 τὸν δὲ
χιτῶνα τὸν ἀςραγαλωτὸν, ὁ μὲν ᾿Ακύ-
λας καρπωτὸν ἡρμήνευσεν, ἀντὶ τὸ καρ-
ποὺς ἐνυφασμένους ἔχοντα· οἱ νῦν δὲ
αὐτὸν καλοῦσι πλουμαρικόν· ὁ δὲ Ἰώση-
πος,
Ο
C
Ο
2)
* Non laudauit hic diuina fcri-
ptura confilium Ionadab, fed
illius ingenium, quod fuiffet ido-
πρα- neum ad
ad perfpiciendum quid
effet agendum. At non eft vfus
ingenio vt poftulabat natura :
fed Amnonis libidini opem tulit,
et particeps factus eft nefarii fce-
leris. Si videbas enim, inquit, e)
Furem, currebas cum eo, et cum
adultero portionem tuam ponebas.
Tunicam talarem Aquila inter-
pretatus eft καρπωτὸν, quia fru-
aus habebat intextos: quod ho-
die plumaricon vocant. Iofephus
vero, tunicam pertingentem vs-
que ad talos. Quod autem Tha-
mari accidit, quoddam fuit
principium et radix calamitatum
τὸν μέχρις ἀπραγάλων διήκοντα.
ἡ μέντοι κατὰ τὴν Θάμας υπόθεσις άρ-
χή τις ἐπὶ καὶ ρίζα τῶν τῆς βασιλικής
ων
`2)
domus
1) ὧν τετολμήκασι. Vid. fupra p. 371. Quæft. 23. - 2) τὸν δὲ διήκοντα. Hæc
eadem funt cum Scholio Procopii apud мONTF. ad h. 1. DRVSIVs l. c.
Ρ. 257. καρπωτὸν interpretatus eft manulentam, quam huic voci non fatie
aptam explicationem MONTFAVCONIO fe commendaffe miramur.
a) 2 Reg. 13,3. b) Ier. 4, 22. c) 1 Cor. 1, 27. d) 3 Reg. 4,39.) R 49, 18.
*
1
430
B. THEODORETI
του
Ο
と
​domus regiæ. Nam rex qui- οἰκίας συμφορῶν. ἔλγησε μὲν γὰρ ὁ βα
dem re cognita dolore eft affe- σιλεὺς τὴν παρανομίαν μαθών φιλο-
Etus: fed cum Amnon, filium
σόργως δὲ ὡς περὶ πρωτότοκον υἱὸν τὸν
fuum primogenitumn, valde ama-
ret, de nefario fagitio non fum. Αμνών διακείμενος, τῆς πονηρᾶς πρά
fit pœnas.
Frater autem eius ξεως οὐκ εἰσέπραξε δίκας. ὁ δὲ ὁμογά
vterimus, cum effet alioqui arro- κριος αὐτῆς ἀδελφὸς, καὶ ἄλλως αυθά
gans et audax, in prafentia qui- δης ὢν καὶ θρασύς, παραυτίκα μὲν ἔκρυ
dem celauit iram: fed cum duo
anni præteriffent, conuocatis fra. ψε τὴν ὀργὴν, δύο δὲ διεληλυθότων ἐτῶν,
tribus ad confurain ouium, oc. εἰς τὴν τῶν προβάτων κουρὰν τοὺς ἀδελ
cidit Amnonem. Deinde aufu-
Deinde aufu- φοὺς συγκαλέσας, κατέκτεινε τὸν ᾿Α-
git ad auum maternum : nam μνών. Στα πρὸς τὸν πάππον ἀπέδραμε
Machaa eius mater erat Hlia τὸν πρὸς μητρός. Μααχὰ γὰρ ἡ μήτης
Tholmi, qui fuit rex Gefir. a) αὐτοῦ θυγάτης ἦν τοῦ Θολμὴ, ὃς τῆς
Rex porro plurimum luxit am-
bos, nempe et eum qui ine Γεσσὶς ἐβασίλευσεν. ὁ δὲ βασιλεὺς ἐπὶ
teremnerat, et eum qui fuerat in. πλείσον ἐθρήνησεν ἀμφοτέρους, καὶ τὸν
teremptus. Cum tres autem an- ανηρηκότα, καὶ τὸν ἀναιρεθέντα, τριῶν
ni præteriiffent, et tempore ex- δὲ διεληλυθότων ἐτῶν, καὶ τῆς ὀργῆς
ftinéta effet ira, tale quid machi- τῷ χρόνῳ στεθείσης, μηχανᾶται τοις
natur dux exercitus. Suggefit τον τι ὁ ἐρατηγός. ὑπέθετο γυναικὶ τινὶ
mulieri prudenti, vt effingeret
fabulam quæ poflet regem mo- συνετή δράμα διαπλάσας, εἰς οἶκτον ἐλε
uere ad mifericordiam. Illa au- κύσαι τὸν βασιλέα δυνάμενον. ἡ δὲ τῷ
rem accedens ad regem, νt εἰ βασιλεί προσελθοῦσα, κατὰ τὰς ὑπο-
fuggefferat dux exercitus, fe θήκας τοῦ ςρατηγοῦ, χήρα μὲν ἔφησεν
quidem dixit effe viduam, duos είναι, δύο δὲ μόνους παῖδας γεγεννηκές
autem folos peperiffe filios; eos,
cum ad virilem peruenifient gta και τούτους δὲ εἰς ἄνδρας τελέσαντας
tem, in grauem incidiffe litem, εἰς ἔριν χαλεπὴν ἐμπεσεν, ἐκ δὲ τῆς
ex lite autem natam elle pu- ἔριδος τεχθῆναι διαμάχην. διαλύσαι δὲ
gnam; cum autem nemo eam ταύτην οὐδενὸς ἐθελήσαντος, θάτερον
voluiffet dirimere, alterum ab al- ὑπὸ θατέρου πληγέντα τοῦ βίου τὸ τέ
tero percuffum, vitæ finem acce-
pifle. Sed qui illam litem no- λος καταλαβαν. ἀλλ᾽ οἱ τὴν ἔριν ἐκείνην
iuerunt componere, nunc, ait, διαλύσαι μὴ βουληθέντες, νῦν άθροι
congregati petunt vt fibi alter θέντες ἐκδοθῆναι σφίσιν ἀπαιτοῦσι τὸν
tradatur. Quod fi fiat, ego ἕτερον. εἰ δὲ τοῦτο γένοιτο, ἐγὼ μὲν πρὸς
quidem præter viduitatem defebo τη χηρεία, καὶ τὴν ἀπαιδίαν ολοφυρο
ftinguatur autem omnino fcintilla μένη διατελέσω. στεθήσεται δὲ πατά
generis, et mariti mei memoria πασιν ὁ τοῦ γένους σπινθὴς, καὶ τοῦ ἀν-
tradetur obliuioni. Per hæc au- δρός μου ἡ μνήμη παραδοθήσεται, λήθη
tem tacite fignificabat regem, τον βασιλέα δὲ διὰ τούτων ηνίπλετο, μή
qui neque Amnonem caftigaf
fet, neque Abfalonis τε τὸν ᾿Αμνών κολάσαντα, μήτε τοῦ
rem difcufilter: et cum imme. ᾿Αβεσσαλωμ τὴν ἀθυμίαν διασκεδάσαν.
dicabile malum effet factum, τα ανηκέτου δὲ τοῦ πράγματος γεγο-
etiam orbitatem liberoruni: ex-
a) a Reg. 13, 37.
maro-
νότος,
QVÆST. IN II. REG. CAP. XIII-XV.
431
απ
ग
feri non pofie vt filius mortem
euaderet, nifi prius filius regis
rediret ab exilio.
Illud enim
*
νότος, διακενῆς ὀργιζόμενον. τούτοις δὲ in caflum exarfiffet. His tamen
όμως καταθελχθέντος τοῖς λόγοις τοῦ verbis cum delinitus * rex effet, *
βασιλέως, καὶ προστάξειν υπιχνεμένε ac promitteret fe iuffurum duci
τῷ τρατηγῷ παύσειν τῶν φυλετῶν τὴν exercitus, vt fedaret iram tribu-
ὁρμήν, πάλιν ἡ γυνὴ θεραπευτικοῖς lium, rurfus vfa eft mulier ver-
ἐχρήσατο λόγοις, κατακηλοῦσα τὸ βα- bis lenibus ac placidis, regis aures
σιλέως τὴν ἀκοήν. ἐπειδὴ δὲ ὤμοσεν ὁ βα. demulcens. Poftquam autem rex
iuraffet, a) Quant vére viuit Demi-
σιλεύς· ζῇ γὰς ἔφη Κύριος, εἰ πεσείται
nus, non cadet capillus filii tui in
ἀπὸ τῶν τριχῶν τὸν υἱδ σε ἐπὶ τὴν γῆν,
εὐθὺς ἐπήγαγεν ἡ γυνὴ, ὡς ἐχ οἷόν τε
terram, ftatim fubiunxit mulier,
διαφυγεῖν τὸν υἱὸν αὐτῆς τὴν σφαγὴν,
μὴ πρότερον τὲ υἱὲ τὸ βασιλέως ἐκ τῆς
φυγῆς ἐπανελθόντος. ἐκεῖνο γάρ φησιν
και τούτου παράδειγμα. εἰ δὲ ἐκεῖνο μή
γένοιτο, ἀντιλέξουσιν οἱ φυλέται, εὔλος
γον αἰτίαν ἔχοντες τὴν τὸ υἱὲ τὸ βασι.
λέως φυγήν. τῦτο γὰρ λέγει καὶ εἶπεν
ἡ γυνή 1) ἵνα τί ἐλογίθη ἔτως ἐπὶ λαὸν
Κυρίου, καὶ ἐκ τὸ παρελθὼν τὸν βασι-
λέα τὸν λόγον τἔτον, τὸ ἐγκρατεύσα.
θα τὸ μὴ ἀποτρέψαι τὸν βασιλέα τὸν
ἀπωσμένον ἀπ' αὐτὸ, ὅτι τέθνηκεν ὁ
υἱός σου. πῶς δύνασαι φησι τὸν υἱόν με
τῆς σφαγῆς ἀπαλλάξαι μὴ ἐπανάγων
σε τὸν υἱόν; εἶτα περὶ τὸ τεθνηκότος
ψυχαγωγά, ὅτι τέθνηκεν ὁ υἱός σε και
ὥσπερ τὸ ὕδωρ τὸ ἐκχεόμενον ἐπὶ τὴν
γῆν ἐ συναχθήσεται, 2) καὶ ἐκ ἐλπια
ἐπ᾿ αὐτῷ ψυχή. ανατῆσαι φησὶν ἐκεῖνον
οὐ δύνασαι, τί δήποτε καὶ τοῦτον σπεύ
δεις αναιρήσειν, ἵνα ἐτερημένος τῶν δύο
βιοτεύσῃς; οὕτω τὸν περὶ τοῦ ᾿Αβεσσα.
λωμ παρεμβαλοῦσα λόγον, πάλιν περὶ
τοῦ οἰκείου δοκεῖ διαλέγεθαι πάθους
ἵνα μὴ δόξη ταῦτα ἐξεπίτηδες εἰρηκέναι.
καὶ νῦν 3) ὑπὲς ὧν ἥκω λαλῆσαι πρὸς
1) ἵνα
τω
Ο
inquit, erit huius exemplum. Si
autem illud non fiat, contradi-
cent tribules, iuftam caufam ha-
bentes filii regis exilium. Hoc
enim dicit, b) Et dixit mulier,
Quare fe cogitarum eft fuper po
pulum Domini, et ex eo quod rex
transgrediatur verbum hoc, cum fe
obfirmauerit rex non reducere ex-
Pulfum a fe, quoniam mortuus eft
filius tuus? Quomodo potes, in-
de, non reducens flium tuum ?
quit, filium ineum liberare a cz-
Deinde confolatur eum de mor-
tuo. Filius tuus eft mortuus, c)
et ficut aqua in terram effufa
non colligetur, et non fperabit
in eo anima.
Non potes, in-
quit, illum a mortuis excitare:
cur ftudes hunc quoque interi-
mere, vt viuas priuatus duobus ?
Cum fic inieciffet fermonem de
Abfalone, rurfus videtur loqui de
eo quod fibi acciderat, ne videm
retur hac dixiffe de induftria. d)
Et nunc eius caufa venio vt dicam
regi
ἵνα ὁ υἱός σου. Hæc propius ad Theodotionis quam τῶν ὁ. verfionem acces
dunt. 2) και ψυχή. In verfione τῶν ὁ. leg. καὶ λήψεται ὁ Θεὸς ψυχήν. Sed hoc
quoque in loco Theodor. verfio exprimitur. 3) ὑπὲρ - λαλήσαι. Cuius hæc
fit interpretatio, in Codicibus fuis non inuenit мONT F. Sed vix dubitan-
dum, hæc etiam efTe Theodotionis.
a) 2)'ɩg. 14, IL
b)
6) Ib. v. 13. e) 1b. ν. 14.
c)
¢),
d) Ib. v. 15-17.
432
THEODORETI
B.
regi hunc fermonem. Et videbit me
populus, et dicet ancilla tua, Lo-
quatur ancilla tua domino meo re-
gi, an faiturus fit rex verbum
ancilla fua, quoniam audiet rex
et eripiet me ex manu eius qui
quarit me exterminare et filium
tuus erit tecum.
meum fimul ab hæreditate Domini,
Et dicet ancilla tua, Fiat fermo
domini mei regis loco facrificii.
Quoniam fiur Angelus Dei, ita
et dominus meus rex, ut exaudiar
bonum et malum : et Dominus Deus
Hæc cum di.
xiffet mulier, rex intellexit ar-
gumentum fabulæ, et rogauit
mulierem an Ioab hæc fuggede.
rit. Illa autem confeffa Ioabum
horum fingula fuggerie, νι
circumduceret, inquit, a) faciem
fermonis buius, fecit Ioab fer-
uus tuus hunc fermonem. Non
licebat, inquit, recta via tibi
fupplicare: quamobrem fugger.
fit mihi, vt vterer hoc circuitu
verborum, vt in fato cafu
tuumn ipfius videns, quod mihi
eras adhibiturus medicamentum,
hoc tibi ipfi adhiberes: et quam
opem filio meo impertiturum te
pollicitus es, hanc tuo imperti-
res. Rex his verbis cedens, ius-
* fit quidem redire Abfalonem,
ipfum autem videre prohibuit.
*
Ο
ο
Ο
Το
Το
•
TO
τον βασιλέα τὸν λόγον τοῦτον, καὶ 1)8-
ψεται με ὁ λαὸς, καὶ ἐρεῖ ἡ δούλη σου,
λαλησάτω δὴ ἡ δούλη σου πρὸς τὸν κύ
δή ή
ριόν μου τὸν βασιλέα, εἴπως ποιήση ὁ
βασιλεὺς τὸ ῥῆμα τῆς παιδίσκης αὐτὲ
ὅτι ἀκούσεται ὁ βασιλεὺς, καὶ ἐξελε
τού με ἐκ χειρὸς τοῦ ἀνδρὸς τοῦ ζητοῦν-
τος ε
ἐξολοθρεύσαι με, καὶ τὸν υἱόν μου
κατὰ τὸ αὐτὸ, ἐκ τῆς κληρονομίας Κυ
βίου. και ἐρεῖ ἡ δούλη σου γενηθήτω δὴ
λόγος τε κυρία με το βασιλέως 2) εἰς
θυσίαν ὅτι καθὼς ἄγγελος Κυρίε, έτως
καὶ ὁ κύριός μου ὁ βασιλεὺς, τὰ εἶσα
κέειν τὸ ἀγαθὸν καὶ τὸ πονηρόν καὶ Κύ-
τό
ριος ὁ Θεός σε μετὰ σὲ ἔται. τέτων
παρὰ τῆς γυναικὸς εἰρημένων, συνῆκεν
ὁ βασιλεὺς τὸ δράματος τὴν ὑπόθεσιν,
καὶ ἤρετο τὴν γυναῖκα, εἰ γνώμη τοῦ
Ἰωάς τοῖσδε τοῖς λόγοις ἐχρήσατο. ἡ δὲ
συνωμολόγησε τέτων ἕκαςον τὸν Ἰωά
ὑποθέσθαι 3) ὅπως φησὶ κυκλώση τὸ
πρόσωπον τοῦ λόγε τούτε, ὃ ἐποίησεν
Ἰωὰς ὁ δοῦλός σου τὸν λόγον τοῦτον. ἐξ
εὐθείας φησὶν οὐκ ἦν ἱκετεῦσαι σε. ὅθεν
ὑπέθετο χρήσαθα με τῷ κύκλῳ τῶν
λόγων τούτων, ἵνα ἐν τῷ πεπλασμένῳ
πάθει τὸ οἰκεῖον ἰδῶν, ἣν ἔμελλες ἐπιθετ
να θεραπείαν ἐμοὶ, ταύτην ἐπιθῆς σαυ-
τῷ καὶ ἧς μεταδώσειν ἐπικερίας ὑπέ-
χου τῷ ἐμῷ παιδὶ, ταύτης τῷ σῷ με
ταδῶς. τούτοις εἴξας τοῖς λόγοις ὁ βα-
σιλεὺς, ἐπανελθεῖν μὲν τὸν Αβεσσαλώμ
παρηγγύησεν, ἰδεῖν δὲ αὐτὸν διεκώλυσεν.
ὕτερον
ην
Ο
timorem in-
α) όψεται ο λαός, Senfum obfcurum reddiderunt of 6. quis
iecerunt mihi 2 Sam. 14, 15. retulerunt ad rad. " fed minus bene. 2) εἰς
Θυσίων. 19. legerunt of 6. cum tamen aptiorem fenfum det le&tio rec.
mas ad quietem f. folatium. 3) όπως -τούτου. Sub vago nomine Αλλος
hanc interpretationem recenfet MONTF. p. 337. Eam pariter ad Theodotio.
nem effe referendam, e fuperioribus colligi poteft.
Τ
α) 2 Reg. 14, 201
QVAST. IN II. REG. CAP. XIII-XV. 433
Poftea autem hoc quoque fecit
morus Ioabi adhortatione. Sed
cum præteriiffent quatuor anni,
polin,
ibi
verborum blanditis comparata
fibi tyrannide, facrificii offerendi
pretextu venit Hebronem :
autem arripuit paternum regnum,
patrisque cadem eft machinatus.
Quo rex cognito, reliquit metro-
ratus fugere ad tempus.
optimam expeditionem
Eum
autem fecuta eft fcutatorum ha-
ftatorumque multitudo. Secu-
tus et Iethi Gerthaus cum fex-
quidem patriam reliquerat, fa
centis viris electis, qui nuper
έως
ćtus autem fuerat cum fuis
.
·
fubiectis profelytus. Ei rex qui-
dem conatus eft perfuadere vt
reuerteretur ne fimulac cum
eo habitare
>
ἕτερον δὲ καὶ τοῦτο δέδρακε, τοῦ Ἰωάζ
δεξάμενος τὴν παράκλησιν. ἀλλὰ τεσ
διεληλυθότων ἐτῶν, τῆ χρηςότηλι
σάρων
τῶν λόγων προκατασκευάσας τὴν τυ-
ραννίδα, τῇ σκήψει μὲν τῆς θυσίας εἰς
τὴν Χεβρὼν ἀπελήλυθεν. ἐκεῖ δὲ τὴν πα-
τρικὴν ἕρπασε βασιλείαν ἐμελέτησε δὲ
καὶ τοῦ πατρὸς τὴν σφαγήν. τότο μας
θὼν ὁ βασιλεὺς, κατέλιπε τὴν μητρός
πολιν, ἀρίτην ἡγούμενος ςρατηγίαν καὶ
τὴν εἰς καιρὸν γενομένην φυγήν. ἠκολού-
θησε δὲ αὐτῷ καὶ τῶν ἀσπιδοφόρων και
δορυφόρων πλῆθος. ἠκολούθησε δὲ και
1) τεθὶ ὁ Γετθαιος σὺν ἐξακοσίοις λογά
σιν, ἄρτι μὲν τὴν οἰκείαν πατρίδα κατα-
λιπών, προσήλυτος δὲ μετὰ τῶν ὑπη-
κόων γενόμενος. τοῦτον ὁ βασιλεὺς πε.
habitare cœpiffet, rurfus
σαι μὲν ἐπεχείρησεν ἀνατρέψαι, ἵνα μὴ
εὐθὺς αὐτοῖς συνοικήσας πάλιν γένηται vadis tu nobifcum? Reuertere et
mutaret fedes. Cur, inquit, a)
μετανάτης. τί γάρ φησι πορεύη σὺ μεθ' verfare cum rege, quoniam es per-
ἡμῶν, ἀνάτρεφε και κάθισον μετὰ τοῦ egrinus, et migrati e domo run.
βασιλέως, ὅτι ἀλλότριος συ, καὶ ὅτι με Anne tu heri accefifti, et bodie
τώκησας ἐκ τοῦ οἴκου σου εἰ ἐχθὲς πα- vagari facerem te vt vadas no-
biscum? ego autem proficifcar,
ραγέγονας συ, καὶ σήμερον κινήσω σε το
πορεύεθαι μεθ᾿ ἡμῶν· ἐγὼ δὲ πορεύσο- cette ent, inquit, mihi, vt mu-
quocumque fùm profecturus. Ne-
μαι οὗ ἐάν πορεύωμαι. ἐμέ φησι ἀνάγκη tem fedes, non eft autem
ου
μεταναξεύειν, σὲ δὲ οὐ δίκαιον αρτίως quum, vt tu qui nuper veni-
ἀφιγμένον σὺν ἡμῖν ὑπομένειν τὸν πόνον. Ωἱ nobifcum laborem fufti-
ἄξιον δὲ θαυμάσαι τοῦ Δαβὶδ τὴν προ- Dauidis leuitas et manfuetudo.
ότητα. καὶ διωκόμενος γάρ, και πολε- Quem cum perfequeretur et bel-
μούμενος ὑπὸ τοῦ παμμιάρου παιδός, 18 inuaderet fceleftiffimus filius,
οὐ πατραλοίαν, οὐκ ἀδελφοκτόνον, ἀλλὰ non eum nominauit parricidam,
βασιλέα ὠνόμαζε καὶ πολλῆς δεόμενος που fratricidam, fed regem.
βοηθείας, τῆς τοῦ προσηλύτου σωτη
Et cum inulto egeret auxilio,
ρίας ἐφρόντιζεν. ἀνάτρεφε γάρ φησί, Rauertere, inquit, b) et auerte
curam geffit falutis profelyti.
καὶ ἀπόςρεψον τοὺς ἀδελφούς σου μετά fratres tuos tecum: et Dominus
σοῦ, καὶ Κύριος ποιήσει μετὰ σοῦ ἔλεος
aget tecum iuxta mifericordiam er
καὶ ἀλήθειαν. ἀλλ᾽ ὅσῳ τὴν περὶ αὐτὸν veritatem. Sed quanto maiorem
ὁ βασιλεὺς ἐδείκνυ κηδεμονίαν,τοσούτῳ eius curam rex gerebat, tanto
ου
οσω
fti
x-
Iure autem eft admiranda
1) εθί. Codex vatic. 2 Reg. 15, 9. habet Εϑι, alex. Εθθεί.
α) 2 Reg. 15, 19. 20. b) Ibid.
B.Theod. Tom. I.
Fe
ille
434
THEODORETI
B.
a
et
αν
ille in eum maiorem oftendebat ἐκεινος μείζονα τὴν εὔνοιαν ἀπεδείκνυτο.
beneuolentiam Dicit enim, α) ή γάρ φησι Κύριος, και ζή ή ψυχή σε
κύριέ μου βασιλεῦ, ὅτι εἰς τὸν τόπον
ἐὰν ἢ ὁ κύριός μου ὁ βασιλεὺς, ἐάν τε
εἰς θάνατον, ἐάν τε εἰς ζωήν, ἐκεῖ ἔται
ὁ δοῦλός σου, τούτων ἕκασον εἰς ἡμετέ
ραν προεγράφη διδασκαλίαν ἵνα μάθω-
μεν, ὡς οὐ χρὴ εὖ μὲν πράτλουσι τοῖς
φίλοις συνεῖναι, δυσπραγία δὲ περιπες
σόντας ἐᾶν.
Quam vere viuit Dominus,
viuit anima tua, domine mi rex
quocunque in loco fuerit dominus
meus vex, fiue ad mortem, fiue ad
vitam, ibi erit feruus tuns. Hæc
autem fcripta funt ad noftram do-
Arinam, vt difcamus quod non
oporteat in rebus quidem fecundis
verfari cum amicis, fi autem in res
aduerfas inciderint, eos deferere.
.
INTERR. XXIX.
Cur facerdotes et arcam fequi
prohibuit ?
um efet et pius et propheta,
Cum
mino,
Ο
ευ
ΕΡΩΤ. κθ'.
Τί δήποτε τοὺς ἱερέας καὶ τὴν κιβωτὸν
ἀκολουθῶν κεκώλυκεν;
καὶ εὐσεβῆς ὤν, και προφήτης, ᾔδει
•
η
fciebat quid accidiffet arcæ
τί πέπονθεν ἡ κιβωτὸς εἰς ἐπικου
accepta ad opem ferendam trans- ρίαν τῶν παρανόμων ληφθεῖσα. ἐκεῖνοι
grefforibus legis. Nam illi qui- μὲν γὰρ ανηρέθησαν· αὕτη δὲ δορυάλω
dem fuerunt interfecti: ipfa autem
τος ἐδόθη τοῖς ἀλλοφύλοις. ταῦτα δεδι
*bello capta data eft * alienigenis.
Hæc cum didicifer, dixit Sadoca δαγμένος, πρὸς Σαδοὐκ εἶπε τὸν ἱερέα,
facerdoti, b) Reduc arcam Dei in απόςρεψον τὴν κιβωτὸν τοῦ Θεοῦ εἰς τὴν
ciuitatem, et maneat in loco fito. πόλιν, 1) και καθισάτω εἰς τὸν τόπον
Si inuenero gratiam coram Do αὐτῆς ἐὰν εὕρω χάριν ἐνώπιον Κυρίε, και
et me reduxerit, videbo
eam, et eius decorem: " ἐπιτρέψη με, καὶ ὄψομαι αὐτὴν, καὶ
& & m.
dixerit, Nolui te, ecce me, τα τὴν εὐπρέπειαν αὐτῆς καὶ ἐὰν εἴπη μει,
fa-
ciat mihi quod eft gratum coram οὐ τεθέληκά σε, ἰδοὺ ἐγὼ, 2) ποιείτω μοι
Non poffum, inquit, mecum τὸ ἀρεςὸν ἐνώπιον αὐτοῦ. οὐ δύναμαι,
circumferre accufatorem. Intus φησί, μετ' ἐμαυτοῦ τὸν κατήγορον πε
audio legem dicentem, Non
Ε! ςιφέρειν. ἔνδοθεν ἀκούω φθεγγομένε τὸ
machaberis, non occides. Ego
autem duplicem conculcaui le νόμου οὐ μοιχεύσεις, οὐ φονεύσεις· ἐγὼ
gem. Quando legislator mun. δὲ τοὺς δύο πεπάτηκα νόμους. ὅταν ὁ
dauerit oculum animæ meæ, νομοθέτης καθαριά μου τὸν τῆς ψυχῆς
tunc potero videre decorem eius. οφθαλμὸν, τότε ἰδεῖν δυνήσομαι τὴν εὐ
Sin autem me omnino priuaue πρέπειαν αὐτῆς· ἐὰν δὲ
με παντάπασι
rit fua cura et follicitudine, eft
τῆς οἰκείας κηδεμονίας γυμνώση, Δεσπό
dominus, ego vero feruus me
fubiiciens eius caftigationi της ἐςὶν, ἐγὼ δὲ οἰκέτης ἐμαυτὸν ὑποτι-
lacrimans dicebat θεὶς ταῖς παιδείαις. ταῦτα δακρύων ἔλε
vir diuinus lugubri habitu γεν ὁ θεῖος ἀνῆς, τὸ πένθιμον περικεί
ό
eo.
Hac autem
$
TO
·
ΤΟ
ού
μενος
1) καλ αὐτῆς. Hæc defunt in Textu hebr. 2 Sammi. 15, 25. et non nifi in edit.
compl. leguntur tefta Bosio. 2) ποιείτω - αὐτοῦ. Hæc funt Theodorionis, tefte
MONTE. I. C. T. I. p. 333. Ad eundem, vi puto, referenda funt quæ præce-
dunt, et fub nomine”A✯o a MONT F. recenfentur.
α) 2 Reg. 15, 21. b) Ib. v. 25. 26.
QVEST. IN II.
435
REG. CAP. XV.
μενος χῆμα. ἐκεκαλυπτο μὲν γὰρ τὴν
κεφαλήν, γυμνοῖς δὲ τοῖς ποσὶ κεχρη-
μένος ἐβάδιζεν· ἐκοινώνει δὲ τοῦ πένθους
ἡ τρατιά, οὕτω φεύγων ἔγνω του Αχr
τόφελ τὴν προδοσίαν. ἀλλ᾽ εὐθὺς πρὸς
τὸν οἰκεῖον Δεσπότην κατέφυγεν, οὐ κε.
ξαυνοῖς αὐτὸν βληθῆναι παρακαλέσας,
ἀλλὰ ματαίαν αὐτοῦ ἀποφανθῆναι τὴν
συμβουλήν. καὶ γὰρ φησιν, ὁ Θεός μου
1) ματαίωσον δὴ τὴν βουλὴν Αχιτόφελ.
τὸ δὲ ματαίωσον 2) ο Ακύλας ἀφρόνη-
σον εἴρηκεν, ἀντὶ τοῦ, δειξον ἄφρονα καὶ
ἀσύνετον. τὸ δὲ 3) ῥῶς τὴν ἄκραν λέγει,
ἀνελθὼν γάρ φησιν εἰς ῥῶς, τουτέςιν
εἰς τὴν ἄκραν λέγει δὲ τὸν ἐλαιῶνα,
ἀφ᾽ οὗ ὁ Δεσπότης ανελήφθη Χριςός.
προσεκύνησεν ἐκεῖ τῷ Θεῷ, εἰς τὴν σκη-
νὴν ὡς εἰκὸς ἀποβλέψας, καὶ τὴν κιβω.
τὸν τὴν ἐν αὐτῇ κειμένην.
ως
εν
Ο
ΕΡΩΤ. Α.
Το
Τινὲς οὐκ ἐπαινοῦσι τοῦ Χουσὶ τὸ
ψεύδος.
Kai
indutus :
erát enim opertus
capite, nudis vero incedebat peo
dibus: eius autem luctus parti
ceps erat exercitus. Sic fugiens
cognouit proditionem Achitophe-
lis: fed confeftim ad fuum con-
fugit Dominum, non rogans vt
feriretur fulmine, fed vt inane
et vanun redderetur eius confi-
lium. Dixit enim, α) Demine
Deus meus, Effice inane er vanum
Achitophelis confilium. Illud au-
tem, Effice inane et vanum, Aqui
la dixit, infarua, pro eo quod
eft, oftende ftultum et infipiens.
enin, inquit, adfcendiffet in Res,
Ros autem dixit verticem. b) Cum
hoc eft in verticem. Dicit autem
Olinetum, ex quo afumtus eft
Chriftus Dominus. Adorauit ibi
Deum, refpiciens, vt verifimile eft,
ad tabernaculum et arcam quæ in
eo erat fita.
INTERR. ΧΧΧ.
Quidam non laudant, quod menti
tus fit Chufi.
Et
bonorum et malorum exa-
Sie
minandus eft fcopus.
enim iudicantes inueniemus
cufari veritatem. Herodes enin,
ac-
σε propter iusiurandum, inquit, c
et propter eos qui fimul accums
bcbant, occidit Ioannem. Sed ne.
mo adeo defipit, vt lauder veri-
αἱ τῶν ἀγαθῶν καὶ τῶν ἐναντίων
τὸν σκοπὸν ἐξετάζειν προσήκει. .
τω γὰρ κρίνοντες εὑρήσομεν καὶ κατη
γορουμένην ἀλήθειαν. ὁ γὰρ Ἡρώδης δια
τοὺς ὅρκους, φησί, καὶ τοὺς συνανακει.
μένους, ἀπέκτεινε τὸν Ἰωάννην, ἀλλ᾿ ἐ-
δεὶς οὕτως ἠλίθιος, ὡς ἐπαινέσαι τὴν tatem
ως
ἐπὶ σφαγῇ εγεγενημένην ἀλήθειαν. -
μεινον γὰρ ἦν μὴ ὀμόσαι ἐπεὶ δὲ ὤμοσε,
τὸ ψεῦδος αἱρετώτερον τῆς σφαγῆς και
ἐνταῦθα τοίνυν ἡ ὑπόκρισις, οὐκ ἐπὶ κές-
δει χρημάτων, οὐκ ἐπὶ λύμη ἑτέρων,
↓
propter cædem. Nam
melius erat non iuraffe : fed poft.
ει porius eligendum, quam cz
quam iurauit, mendacium fuiss
des. Ergo hic quoque fuit fi-
mulatio, non propter lucrum
pecunia, neque
, neque ad damnúm
Ee 2
alio-
1) ματαίωσον. Hanc interpretationem, quam fequitur editio compl. Codex
quidam coislin. tribuit Theodorioni. Vid. MONTF. ad h. 1. Rec. leftio eft
διασκέδασον. 2) ό εἴρηκεν. Ali tefte MONTF. Ajuila tribuunt verfionem
κακοφρόνησον. - 3) ῥως. Codex vatic. 2 Reg. 15, 32. habet Pὼς, alex. Ροώς. Για
que leftio fatis aperte prodit originem ab hebr. . Cum Aquila con
fentit Symmachus.
-
a) 2 Reg. 15, 31. i) 1b. verh 32.
c) Matth. 14, 9-
1
436
B. THEODORETI
1
1
aliorum, fed ftudio pii prophetz ἀλλ' ἐπὶ ζήλῳ προφήτου καὶ βασιλέως
ac regis.
* INTERR. XXXI.
Nonnulli reprehendunt Dauidem,
quod aures præbuerit iis quæ
dicebat Siba.
Sap
ape dixi prophetas non omnia
fciuiffe: ille autem et verbis
vfus eft probabilibus. Nam et
ipfe venit ad diuinum Daui-
dem: a) illum autem dicebat re-
gnun animo agitare. Quin etiam
dona ei obtulit, fuam oftendens
beneuolentiam. Poftea autem au-
ditis iis quæ dixit Memphibaal,
Vtrisque quidem diftribuit pos-
feffionem: /) illius autem rurfus
eandem quam prius curam ges-
fit. Et cum orta effet fames,
et Gabaonita petiiffent feptem ex
cognatis Saulis, non dedit Mem-
phibaalem : fed ftetit promifis
fonathani datis. c) Sunt autem
admiratione digna et illa, quæ
de Semei ad Abefiam di-
ata funt a Dauide. Nam cum
ille eum lapidibus appeteret, et
puluerem in eum iacerer, verbis:
que et factis ei infultaret, virum-
que fanguinum et iniquum eum
appellaret, Abefa quidem, qui
erat fubpræfectus in exercitu
non tulit contumeliam, fed di-
xit, d) Cur maledicit canis ifte ex-
fecrandus domino meo regis trans-
ibo et auferam ei caput eius. 11.
le autem omnium hominum mi-
tiflimus dixit, e) Quid mihi et
tibi fili Saruia ? Dumittite cum,
quoniam mihi maledicit, quia di-
xit Dominus vt malediceret Da-
Et quis dicet ei, Cur fc
fecifti ? Eft ifte, inquit, lorum
Dei et virga. Non video lorum,
vidi.
εὐσεβοῦντος, ἐγένετο.
ΕΡΩΤ. λα.
Μέμφονταί τινες τῷ Δαβίδ, ὡς τὸ Σιδά
δεξαμένῳ τοὺς λόγους.
Πολλάκις εἶπον, ὡς οὐχ ἅπαντα ἐγί
νωσκον οἱ προφῆται· οὗτος δὲ καὶ
πιθανοῖς ἐχρήσατο λόγοις αὐτὸς μὲν
γὰς ἀφίκετο πρὸς τὸν θεῖον Δαβίδ,
ἐκεῖνον δὲ ἔφη τὴν βασιλείαν φαντάζε
θαι. πρὸς δὲ τούτοις, καὶ δῶρα προσω
ήνεγκε, τὴν οἰκείαν ἐπιδεικνὺς εὔνοιαν.
ὕτερον δὲ καὶ τοῦ Μεμφιβαλ τοὺς λό-
γους δεξάμενος, ἀμφοτέροις μὲν τὴν
κτῆσιν διένειμεν, ἐκεῖνον δὲ πάλιν τῆς
αὐτῆς κηδεμονίας ἠξίωσε καὶ τοῦ λιμε
γενομένου, καὶ τῶν Γαβαωνιτῶν ἁπλὰ
τῶν τοῦ Σαούλ συγγενῶν αἰτησάντων,
οὐκ ἐξέδωκε τὸν Μεμφιβαάλ, ἀλλὰ τὰς
πρὸς τὸν Ἰωνάθαν γεγενημένας συνθή
κας ἐπλήρωσεν. ἀξιάγαςα δὲ τοῦ Δα
βὶδ καὶ τὰ περὶ τοῦ Σεμερὶ πρὸς τὸν
Αβεσσα εἰρημένα. ἐκείνου γὰρ αὐτὸν λί-
θοις βάλλοντος, καὶ τὸν χοῦν αὐτοῦ
καταχέοντος, καὶ λόγοις ἑτέροις καὶ ἔρα
γοις προπηλακίζοντος, καὶ ἄνδρα αἱμά
των καὶ παράνομον ἀποκαλοῦντος, ὁ
μὲν ᾿Αβεσσὰ ὑποςράτηγος ὢν τὴν πα-
φοινίαν οὐκ ἤνεγκεν, ἀλλ' ἔφη, ἵνα τίκα
ταρᾶται ὁ κύων ὁ 1) ἐπικατάρατος οὗ
τος τον κύριόν μου τὸν βασιλέα, διελεύ
σομαι δὴ, καὶ ἀφελῶ τὴν κεφαλὴν απ
τοῦ ἀλλ' ὁ πάντων πραότατος ὑπολα-
βὼν ἔφη, τί ἐμοὶ καὶ σοὶ υἱὲ Σαρουία;
ἄφετε αὐτὸν, 2) διότι καταρᾶται με
ὅτι ὁ Κύριος εἶπεν αὐτῷ κακολογεῖν τὸν
Δαβίδ, καὶ τὶς ἐρὲ αὐτῷ τί ὅτι πεποί-
ηκας οὕτως ; ἱμᾶς ἐςιν οὗτός φησι τοῦ
Θεοῦ, καὶ ῥάβδος. οὐχ ὁρῶ τὸν ἱμάντα
Ο
υτω
UT
اد
άλλα
1) ἐπικατάρατος. Rec. leftio 1. c. eft τεθνηκώς. 1) διότι και τον Δαβίδ. Hæc ad
'lectiones edit. complut. accedunt.
a) 2 Reg. 16, 1 fqq. b) lb. c. 19, 29. c) Ib. c. 21, 7. d) Ib. c. 16,9. e) Ib. verf, 10,
i
QVAST. IN II. REG.
CAP. XVI. XVII.
437
Ο
ἀλλὰ τὸν μαςιγοῦντα. ταῖς ἐμαυτὸ πα.
ρανομίαις ἐπιγράφω τὰς συμφοράς εχ
ἅπλομαι τῆς ῥάβδου, ἵνα μὴ παροξύνω
τὸν παίοντα. συμφωνεῖ δὲ τούτοις καὶ τα
έζης. εἶπε γάρ φησι Δαβίδπρὸς 1) Αβεσ-
σα, καὶ πρὸς πάντας τοὺς παῖδας αὑτε,
ἰδοὺ ὁ υἱός μου, ὁ ἐξελθὼν ἐκ τῆς κοιλίας
μου, ζητεῖ τὴν ψυχήν μου. εἰ δὲ καὶ νῦν
οὗτος ὁ υἱὸς τοῦ Ἰεμιναίου, ἄφετε αὐτὸν,
καταράσθω, ὅτι Κύριος εἴρηκεν αὐτῷ,
ὅπως ἴδοι τὴν ταπείνωσίν μου, καὶ ἀντα.
ποδώσει μοι Κύριος ἀγαθὰ ἀντὶ τῆς καὶ
τάρας αὐτοῦ ἐν τῇ ἡμέρα ταύτη. οὗτός
φησιν ἐκ τῆς τοῦ Σκούλ ἐς συγγενείας,
παλαιὰν ἔχων περὶ ἐμὲ τὴν δυσμένειαν
καὶ εἰκὸς τινὰς εἰπεῖν, ὅτι καιρὸν εὑρὼν
ἐγύμνωσε τὴν ἀπέχθειαν. τὸν υἱόν
τὸν ὑπ᾿ ἐμοῦ καὶ σπαρέντα, καὶ τραφέν-
τα, καὶ εἰς τοῦτο ἡλικίας ἐλάσαντα καὶ
τιμῆς, τίς ἐκπεπολέμωκέ μοι; δῆλον τοίς
νυν ὡς ἡ ψῆφος ἄνωθεν ἐξενήνεκται και
οἷς προεῖπεν ἐπιφέρει τὸ πέρας. ἐγὼ δὲ
φέρω καὶ τοὺς παροινοῦντας, καὶ τοὺς
φονῶντας, ἵνα ταύτη πραύνω τὴν θείαν
ὀργήν. ταῦτα μὲν οὖν ὁ θεῖος οὗτος εἶ.
πεν ανής. εἰδέναι δὲ χρὴ, ὡς οὐ τῆς θείας
ἐςὶν ἐνεργείας, οὔτε τοῦ ᾿Αμνὼν ἡ παρά-
νομος συνουσία, οὔτε τοῦ ᾿Αβεσσαλώμ ἡ
ἀδελφοκτονία, καὶ ἡ κατὰ τοῦ πατρὸς
γεγενημένη μανία ἀλλὰ τῆς θείας προ-
νοίας ἡ οἰκία γυμνωθείσα σκάφος άκυ-
βέρνητον ἔμιμᾶτο, καὶ τῶν πονηρῶν δαι-
μόνων τὰς τρικυμίας ἐδέχετο.
اد
Q
μου,
ΕΡΩΤ. λβ'.
Πῶς ἐχρῆτο συμβόλῳ τῷ ᾿Αχιτόφελ ὁ
θεος Δαβὶδ πονηρὰ συμβελεύον]ι;
παμπόνηροι άνδρες κρύπλεσι τὴν
πονηρίαν συνόντες τοῖς ἀγαθοῖς
εὑρόντες δέ τινα τοῖς αὐτῶν ἐπιτηδεύμα-
fed video eum qui me fagro c
diti meis iniquitatibus adfcribo ca-
lamitates; non tango virgam, ne
eum irritem qui percutit. Conue-
niunt autem ea quoque quæ dein-
ceps fequuntur. a) Dixit enim Da-
vid ad Abefam, et ad omnes feruos
fuos: Ecce filius meus, qui egrefus
cft ex ventre meo, quarit animam
Nunc quoque fi hic filius
Temini id fecerit, mifum facite
cum vt maledicat, quoniam Domi-
mus dixit ei: forfitan infpiciet Do-
minus bunlitatem meam, et reddet
mihi bona pro eius maledictione hoc
ipfo die. Ifte, inquit, eft ex co-
wrean.
.
gnatione Sanis, habet veterem in
me maleuolentiam :
me maleuolentiam : et eft verifi-
mile effe qui dicant, quod inuenta
occafione aperuerit inimicitias.
Filium meum a me fatum et edu
tem et honorem, quis in me arma
eum, et ad eam proueftum æta-
vit? Liquer igitur cælitus * latam es
fe fententiam, Deumque iis quæ
prædixit finem impofuiffe. Ego au
tem fero et me contumeliis aficien
tes, et cadem nihi parantes, ea ra-
tione placaturus Dei iram. Atque
hæc quidem dixit vir diuinus.
Sciendum eft autem, quod non di-
vina fit operationis, neque Amno-
nis netarius concubitus, neque
Abfalomni fraterna cædes, nec fu
ror in patrem; fed domus nudata
diuina prouidentia, erat inftar fca-
phæ carentis gubernatore, et ve-
hementes fuius infanorum dz-
monum excipiebat.
INTERR. XXXII.
Ouomodo Achirophele confiliario vte
batur diuinus Dauid mala
confulente?
Scleratiflimi homines celant fuam
nequitiam conuerfantes cum
bonis: fed fi iuuenerint aliquem
Ee 3
quí
1) Αβεσσά, Non dubitauimus hoc nomen pro Ιωας, vt minus redte expres-
fum erat, reponere, autoritate Textus hebr. 2 Sam, 16, H. et τῶν ὁ.
a) 2 Reg. 16, 11. 12.
438
THEODORETI
B.
que erat talis. Nam et diuino
qui eorum delectetur ftudiis, eain
σι χαίροντα, γυμνᾶσι ταύτην, καὶ τὰ
speriunt, et ea loquuntur, quz πρόσφορα τοῖς ἀκούεσι φθέγγονται
apra funt audientibus. Ifte quo- τοιέτος ἦν καὶ ἔτος, καὶ γὰρ τῷ θείῳ
Dauidi eas adhibebat fuafiones Δαβὶδ πρὸς τὸν ἄριστον αὐτὲ σκοπὸν τὰς
et confilia, quæ optimo eius fco- εισηγήσεις προσέφερε, καὶ τῷ ᾿Αβεσσα
po conuenirent: et ea Abfalo λωμ τὰ τῷ τρόπῳ κατάλληλα συνεβέ
mo confulebat, quæ eius congrue- λευε, δεδιως γὰρ μὴ συναγάγη πάλιν
μή
bant moribus. Tiens enim ne αυτές ή φύσις, εἶτα τῶν καταλλαγῶν
natura eos rurfus coniungeret,
deinde fi feret reconciliatio, γενομένων δίκας ἀπαιτηθῆ προδοσίας,
panas daret proditionis, exure- τὴν ἐχάτην ἐκείνην παρανομίαν ὑπέθε
mam illam fuggerebat iniquita- το, ώςε μηδεμίαν παρείσδυσιν γενέσθαι
rem, vt reconciliationi nullus καταλλαγῶν, ἔτισε δὲ παραυτίκα ποινὴν
parerer aditus. Statim autem de-
τῆς ἀνεσίας ἐκείνης καὶ πονηρᾶς εἰσηγή
dit pœnas illius impiæ et nefariæ
fuafionis: et quoniam in patrem σεως, καὶ ἐπειδὴ κατὰ τὸ πατρὸς ὥπλι
armauit Giium, ipfe rurfus in fe σε τὸν υἱὸν, αὐτὸς πάλιν καθ' ἑαυτοῦ
armauit manus: et iis laqueum τὰς χαρας καθώπλισε καὶ ταύταις
collo iniciens, miferrimum fufti- ἐμβαλὼν τῷ τραχήλῳ τὸν βρόχον, το
muit finem. Nam cum ad re- σάθλιον ὑπέμεινε τέλος, ἱκανὸς γὰρ ὢν
ram exitum profpiciendum effet
μή
iloneus non admiffa eius fug. προϊδεῖν τῶν πρατζομένων τὸ τέλος, μὴ
fione, Dauidis futuram vittoriam δεχθείσης τῆς εἰσηγήσεως, ἔγνω του
cognouit, et timens proditionem Δαβὶδ ἐσομένην τὴν νίκην καὶ δείσας τὴν
fua manu de fe fumfit fuppli προδοσίαν, αυτοχειρία τὴν τιμωρίαν ἐδέ
ciin Dacuit autem diuina fcri- ξατο. ἐδίδαξε δὲ ἡ θεία γραφή, ὡς
ως ὁ
ptura, quod Deus Chur opem Θεὸς συνέπραξε τῷ Χεσί. Κύριος γάρ
tulerit. Dominus enim, inquit, a)
mandauit, vt diffiparet confilium φησιν ἐνετείλατο τὸ διασκεδάσαι τὴν βε
Achizophelis bonum, pro eo quod λὴν ᾿Αχιτόφελ τὴν ἀγαθῆν, ἀντὶ τοῦ,
eft, tyrannidi conducibile. Ea τὴν τῆ τυραννίδι συμφέρεσαν, τέτε χά
de caufa pallens dicebat beatus ριν ψάλλων ὁ μακάριος έλεγε Δαβίδ· ἰδὲ
Dauid,b) Ecce parturiit iniquita ὠδίνησεν ἀδικίαν, συνέλαβε πόνον, καὶ ἔτε
zem, concepit dolorem, et peperit
iniquitatem. Locum fodit, et ef κεν ανομίαν λάκκον ὤρυξε, καὶ ἀνέσκα.
fodit eum, fed incider in foueam ψεν αὐτὸν, καὶ ἐμπεσείται εἰς βόθρον
quam fecit.
ὃν εἰργάσατο.
}
INTERR. XXXIII.
Quid eft, Et nunc auferetur terra
ex nobis decem millibus? c)
Regem volentem effe belli fo-
cium prohibuit dux exer-
* citus, et veritus, * ne ei aliquid
acciderer, erat enim verifimile
ท
T
ات
ΕΡΩΤ. λγ.
Τί ἐςι, 1) καὶ νῦν ἀφαιρεθήσεται ἐξ
ἡμῶν ἡ γῆ δέκα χιλιάσι;
οινωνήσαι τῆς συμπλοκῆς βεληθένα
τα τὸν βασιλέα διεκώλυσεν ὁ τρα
τηγὸς, καὶ δεδιώς μή τι πάθη. εἰκὸς γὰρ
K
ην
1) καὶ νῦν τα χιλιάσι. Hanc fatis obfcuram interpretationem efe Theodotionis,
e Cod. quodam coislin. obferuauit MONTF. ad h. l. Præftat vero verfo
τῶν ό. quæ hæc eft, ὅτι σὺ ὡς ἡμεῖς δέκα χιλιάδες.
#) 2 Reg. 17, 14.
b) Pf. 7, 14.15. c) 2 Reg. 18, 3.
QVEST IN II. REG. CAP. XVIII,
439
ο
lus potior es omnium noftrum
nas.
nas.
aduerfus eum folum procefuros
mimicos) et magnopere timens,
πι. Dixerunt ergo, f viai au-
ne fi viciffet, mifereretur tyran-
ni.
fi
fugerimus, vitam habemus fufti
ciens folarium : fin aurem aliquid
tibi acciderit, aduerfus omnes
procedet calamitas. Tu enim fo-
inanita multitudine. Hanc enim
fententiam pofuit Symmachus:
Et tu, ficut nos, in decem milli-
bus. Iuftus autem iudex permi-
fit, vt Dauidi hæ inferrentur ca-
lanitates, ab eo admiffe iniqui-
tati medelam adferens. De illo
autem ſcelerato iuftas fumfit pœ-
Efecit enim vt in fluam
ingreffus veniret fub arborem,
que duo ramos habebat inclina-
natos, oblique protenfos, nec
multum inter fe diftantes. Ibi,
cum tranfiret mulus, inter ra-
mos infixum fuit eius caput,
et totus pependit, incitauit au-
tem mulum foliorum ftrepitus
et ille manfit fufpenfus, iucun
diflimum fpectaculum viris pis,
et omnia adminiftrantis proui-
dentia iuftam oftendens fenten-
tiam. Hoc confpicatus quispiam
ex alis militibus, non aufus eft
ei plagam infigere, timebat enim
εἶταs, Ginens patrem mifereri, in
legein regis. Dux autem exer-
cor exfecrandiftinum tela defxit.
Deinde eum deieftum cum in
prope fitam vallem profundam
abieciffet, iuffit toti populo ve
lapidibus obruerer, adeo vt fupe
ἦν κατ' αὐτὸ μόνο χωρῆσαι τὸς δυσμε-
νεῖς καὶ ἀγωνιῶν μὴ νικήσας οἰκτείρη
τὸν τύραννον. ἔφασαν τοίνυν, ὅτι ἐὰν ἡτ·
Τηθέντες ἀποδράσωμεν, τὴν ζωὴν ἔχομεν
ἀποχρῶσαν παραψυχήν. ἐὰν δὲ τι σὺ
πάθης, χωρήσει κατὰ πάντων ἡ συμφο-
βά. σὺ γὰρ μόνος μυρίαις μυριάσιν ύπερ-
έχεις πάντων ἡμῶν. ταύτην γὰρ τὴν ἔν-
νοιαν ὁ Σύμμαχος τέθεικεν καὶ σὺ ὡς
gus
ἡμεῖς δέκα χιλιάσιν. ὁ δὲ δίκαιος κριτής
τῷ μὲν Δαβὶδ ταύτας ἐπενεχθῆναι τὰς
συμφορὰς συνεχώρησε, τὴν γεγενημένην
παρανομίαν ἰώμενος ἐκεῖνον δὲ τὸν άλι.
τήριον δίκας ἀξίας εἰσέπραξεν, ἐλαύνον
τι γὰρ ἐν τῷ δρυμῷ παρεσκεύασεν ὑπὸ
ασεν ὑπὸ
φυτὸν εἰσελθεῖν, ὃ δύο κλάδους εἶχεν ἐπι-
κλινεῖς ἐγκαςσίως βεβλαςηκότας, ἐπο-
λὺ διὲςῶτας ἀλλήλων. ἐκεῖθεν παριέσης
τῆς ἡμιόνου, ἐνεπάρη μὲν μεταξὺ τῶν
κλάδων ἡ κεφαλὴ, ἐξηρτήθη δὲ ἅπας,
διήλασε δὲ τὴν ἡμιόνον τῶν φύλλων ὁ κλύ,
πος. μεμένηκε δὲ ἐκεῖνος ἐξηρτημένος, ἡ-
διζον θέαμα τοῖς εὐσεβέσι γενόμενος,
καὶ τῆς πάντα πρυτανευούσης προνοίαις
τὴν ψῆφον ἐπιδεικνύς. το τό τις τῶν ἄλε
λων τρατιωτῶν θεασάμενος, ἐκ ετόλμη-
σεν ἐπενεγκεῖν αὐτῷ τὴν πληγήν ἐδεδία
νὰς τε βασιλέως τὸν νόμον ὁ δὲ ςρατη.
γός, τὸν πατέρα με χρῆσθαι τῇ εὐσπλαγ·
χνία καταλιπων, ἐν τῇ μυσαρωτάτη
καρδία τὰ βέλη κατέπηξεν. εἶτα καθε
λῶν, καὶ εἰς τὴν παρακειμένην φάραγγα
δίψας, τὸν λαὸν ἅπαντα καταλεῦσαι
προσέταξεν, ὥτε γενέσθαι αὐτῷ τάφον
τὴν τιμωρίαν.
τα
τη
ΕΡΩΤ. λδ'.
Τί δήποτε ἄνω μὲν ὁ συγγραφεὺς εἴρηκεν.
ότι τρεις είχεν υἱὲς, μίαν δὲ θυγατέρα
νῦν δὲ τοὐναντίον δεδήλωκεν, ὅτι σήλην
ᾠκοδόμησεν, ὡς υἱὸν ἐκ ἔχων, τὴν δὲ αὐ-
τῆς αὐτῷ μηχανώμενος μνήμην;
α) 2 Reg. 14, 27. b) 1b. c. 18, 18.
plicium ei effet ſepulcrum.
INTERR. XXXIV,
,
Quamobrem dixit quidem fcriptor
fuperiusa) quod vres habuerit filios,
cit contrarium, quod erexerit co-
vnam autem filiam, nunc autem di-
lumnam, vt qui non haberet fium,
per cam caueret, ne fui periret
memoria? b)
Ec 4
El
440
THEODORETI
B.
E
ft vtrumque verum: eft enim
veriile ilms of liberos
procreaffe, et eos deceffifie. Iofe
,
:
phus autem dicit eum hoc feciffe,
quod filii non poffent diu durare
edificium autem poffet diutius
conferuare memoriam.
INTERR. XXXV.
Quamobrem Dauid tantopere luxit
filium fceleratiffimum?
Et
F
hæc
filios amabat, et benignus
crat. Huius autem rei quo-
que eft indicium eius de Saule lu-
dius. Hic vero natura quoque ma-
iores effecit dolores. Ad haec ac.
cedit, quod tanquam pius * luxit
eum qui non poterat amplius cu-
rari per penitentiam. Nam poft
mortem plaga peccati eft immedi.
cabilis,
INTERR. XXXVI.
Cur pollicious eft Abela, cum furt-
rum ducem exercitus, cum Ioab mul-
Los labores et pericula pro co
fubiiffet? a)
oabi audaciam perpetuo odio ha
buit. Tolerabat autem illum
propter eius beneuolentiam, et
fufpedum eum habens, ne quid
noui in eum moliretur. Cum au-
rem vidiffer, Abeffam erat autem
ipfius hic quoque patruelis) a ty.
ranno fuiffe creatum ducem to
tius exercitus, euocauit illumn,
pollicitus fe ei daturum imperium
exercitus : quod habebat Ioah.
Hæc cum refciuiffet Ioab, inuidia
ftimulo percuffus ob ea quæ fue.
rant ipfi fignificata, cadem ei in-
tulit fimulans beneuolentiam et
amicitiam. 6)
1
+κάτερον αληθές. εἰκὸς γὰρ αὐτὸν
ως
σε
καὶ παιδοποιῆσαι, καὶ τετελευτηκές
και τες παῖδας, 1) Ἰώσηπος δὲ ἔφη τ τα
αὐτὸν δεδρακέναι, ὡς τῶν παίδων μὲν ἐπὶ
πολύ διαρκεῖν ἐ δυναμένων τῆς δὲ οἶκος
δομίας μᾶλλον φυλατέσης τὴν μνήμην,
ΕΡΩΤ. λέ.
ε
Ο
Τίνος ἕνεκεν τοσῶτον ἐθρήνησεν ὁ Δαβὶδ
τὸν μιαρώτατον παῖδα;
Καὶ φιλόπαις ἦν, καὶ φιλάνθρωπος,
σε
τεκμήριον δὲ τότε καὶ τὸ ἐπὶ τοῦ
Σαελ γενόμενον πένθος. ἐνταῦθα δὲ καὶ
ή φύσις μείζες τὰς ἐδύνας εἰςγάσατο.
πρὸς δὲ τέτοις, ἐθρήνησεν ὡς εὐσεβὴς
τὸν διὰ μεταμελείας ἰαθῆναι μηκέτι δυ-
νάμενον. μετὰ γὰρ δὴ τὴν τελευτὴν
ανίατος ἡ τῆς ἁμαρτίας πληγή,
ΕΡΩΤ. 5.
λς'.
Τί δήποτε τῷ 2) Αβεσσᾶ τὴν ςρατηγίαν
ἐπηγγείλατο, τὸ Ἰωὰς ὑπὲρ αὐτὸ πολε
λὲς ὑπομείναντος πόνες και
Τ
κινδύνες
اد
θρασὺ τὸ Ἰωὰν ἀεὶ μισῶν διετέλε
σεν. ἠνέχετο δὲ αὐτὸ, διάτε τὴν εὔ,
νοιαν, ἣν εἶχε, καὶ ὑφορώμενος μήτι νεώς.
τερον βελεύσηται κατ' αὐτῷ. θεασά
μενος δὲ τὸν ᾿Αβεσσά· ἀδελφιδὲς δὲ αὐτ
τε καὶ ἔτος ἐτύγχανεν˙ 3) ἓν ςρατηγὸν
ὑπὸ τὸ τυράννου πάσης χειροτονηθέντα
τῆς τρατιᾶς, ἐπέςειλεν, ὑποχόμενος αὐτ
τῷ παραδώσειν τὴν τὸ Ἰωάβ ςρατηγίαν
τέτο μαθὼν ὁ Ἰωάβ, καὶ τὸ φθόνει τὴν ἀκί
δα δεξάμενος, καὶ πληθόμενος ἐπὶ τοῖς
μεμηνυμένοις, ἐπήνεγκεν αὐτῷ τὴν σφα
γὴν, εὔνοιαν καὶ φιλίαν ὑποκρινάμενος,
ん
​Ο
ΕΡΩΤ
· 3) Ιώσηπος κ. λ. Antiqu. iud. lib. VII. c. xo. 2) Αβεσσα. Legendum effe exi-
fimo vel Αμεσσαί, vel Αμισσαί. Ita enim variat lectio Cod. vatic. et alex.
2 Reg. 19, 13. Permixta funt h. 1. nomina Abifai et Amafae, coll. c. 17, 25. 3) ὅν
Mallem legere τόν.
6) 2 Reg. 19, 13.
b) Ib. c. 20, 10.
QVAST, IN II. REG. CAP. ΧΙΧ. ΧΧ.
44I
1
ΕΡΩΤ. Α'.
λζ'.
1
INTERR. XXXVII.
Πῶς νοητέον τὸ, δέκα μοι χῶρες ἐν τῷ Quomodo eft intelligendum, Decem
βασιλά;
mibi manus in rege? a)
um orta fuiffet lis et conten-
"Eerdos veroutines key diagueyns, noj C tio, et aliæ tribus accufa
γενομένης καὶ διαμάχης, και
ώς
αυ-
τὴν φυλὴν τὸ Ἰδα τῶν ἄλλων αι-
τιασαμένων, ὅτι δὴ προλαβὅσα ὑπήντη-
σε τῷ βασιλῶ, ὑπολαζόντες ἔφασαν αὐ.
τοῖ, φυλέτην αὐτῶν εἶναι τὸν βασιλέα,
καὶ μᾶλλον αὐτοῖς προσήκειν διὰ τὴν
πλησιαιτέραν συγγένειαν. τέτε χάριν
εἰρήκασιν οἱ τῶν ἄλλων φυλῶν, δέκα χει-
ρας ἔχειν ἐν τῷ βασιλεῖ ἡ γὰρ Βενια.
μῖτις τῇ Ιέδα συνῆπλο, προσέθηκαν δὲ,
ὅτι καὶ τῶν πρωτοτοκίων έχεσι τα πρε-
στεια, διά τε τὸν Ρεζεὶμ ὡς φύσει πρω-
τότοκον, καὶ διὰ τὸν Ἰωσὴφ, ὡς διὰ τὴν
ἀρετὴν τὸ δὲ τὸ κλήρε τετυχηκότα, δι-
πλῆν γὰς μοῖραν οἱ πρωτότοκοι τῆς πα.
τρῴας κληρονομίας ἐλάμβανον. διὸ καὶ ὁ
πατριάρχης πρὸς τὸν Ἰωσὴφ ἔφη,
Ἐφραὶμ καὶ Μανασσῆς ὡς Ῥεβεὶμ καὶ
Συμεὼν ἔσονται μοι. αὐτίκα γὲν καὶ Μω.
σης ὁ μέγας, καὶ Ἰησᾶς ὁ τὸ Ναυῆ, ὁ
τέτου διάδοχος, διπλᾶν αὐτοῖς ἀπένει
μαν κλῆρον.
Ο
ΕΡΩΤ. λή.
ως
rent tribum Iuda, quod ea regi
prior occurrifer, illi refponden.
tes dixerunt, regem fuum effe
tribulem, et magis ad eos atti
gnationem.
nere propter propinquiorem co-
Ea de caufa dixe-
Funt qui erant ex aliis tribubus,
fe decem manus habere in rege.
Nam tribus Beniamitica coniun-
θα erat uibui Iuda
Addide-
runt autem, quod haberent pri-
vilegia primogenitorum, et pro-
pter Rubenem vt natura priino-
genitum, et propter Iofephum,
cui propter virtutem hæc fors
obtigit. Primogeniti enim acci-
piebant duplicem fortem pater-
næ hereditatis. Et ideo patriar-
cha dicebat Iofepho,b) Ephraim
et Manales tanquam Ruben et
Simeon erunt mibi. Magnus ita-
que Mofes et Iofua Naue eius
fucceflor, duplicem eis tribue
runt fortem.
INTERR. XXXVIII.
Τίνος χάριν Δαβὶδ καθῆρξε τὰς παλ. Cur Dauid inclufit concubinas, qua
λακὰς παρὰ γνώμην τῷ δυσσεβε
τυράννω συγγενομένας ;
inuita coievant cum tyran
10? c)
xiftimauit impium, cum eis ha-
"A vorov intrate ovende aureus E bere confuetudinem poft ex-
Ανόσιον ὑπέλαβε
ην
αὐτοῖς
μετὰ τὴν μυσαρὰν τὸ παιδὸς συν-
εσίαν. τ8το γὰρ καὶ ὁ νόμος ἄντικρυς
ἀπηγόρευσεν. ἑτέρῳ δὲ ἐσυνῆψεν, ἵνα μὴ
καὶ τἔτο πρόφασις γένηται τυραννίδος.
ἄλλωςτε δὲ ἐδὲ γάμος ἦν ὁ τοιἔτος. ζῶν-
τος γὰρ τὸ ἀνδρὸς μοιχαλίς χρηματίζει,
ἐὰν γένηται ἀνδρὶ ἑτέρῳ, φησιν ὁ θεῖος
ἀπόςολος. εἰ δὲ καὶ ὁ νόμος ἐπέτρεπε
τὸν ἀπεχθανόμενον τῇ γυναικὶ βιβλίον
αποςασίες διδόναι ἀλλ᾽ ἐνταῦθα ἐ μίσος
fecrandum fili coitum. Nam iex
quoque aperte hoc prohibuit.
alio autem non coniunxit,
ne hoc quoque effet occafio ty-
rannidis, et alioqui nec fuiffer
quidem hoc matrimonium. * Vi
vente enim marito appellatur adul
tera, fi fit alterius viri, vt dicit
iam lex permittebat ei qui vxorem
diuinus Apoftolus. d) Quod fi et-
odio profequeretur, vt ei daret li-
bellum repudii: at hic non fepara-
Ee 5
#) 2 Reg. 19; 43. b) Gen, 48, 5. c) 2 Reg. 20, 3, d) Rom. 7,3.
bat
*
442
1
B. THEODORETI
bat odium, fed nefarius filii con-
cubitus. Ea de caufa illas tradu-
xit in aliam domum, oinnen ea-
rum curam gerens.
INTERR. XXXIX.
Quomodo eft intelligendum, Num
defecerunt qua difpofuerunt
fideles Ifraelis? a)
'abee cum inuafiffet tyrannidem,
Sadeinde fugiffet, confugit in ci-
vitatem Abel: ea autem eft ciui
tas Palæftinæ, quæ nunc nomina-
tur Abela. Cum ergo dux exer-
eitus adduxiffet exercitum ad eam
obfidendam, fapientiffima mulier
diuinarum legum eum admonuit.
Iuffit enim lex diuina, vt primum
mitteretur legatio : deinde inftrue-
retur acies aduerfus contradicen-
tes. Et dixit ei, num defecerunt
quæ difpofuerunt fideles Ifraëlis:
hoc eft, non funt transgredienda
quæ funt ftatura legibus. Dein
de fubiunxit, b) Ego autem fum
Pacifica pro firmamentis Trailis ?
Tu autem quaris morte afficere ci-
vitatem et metropolin in Ifraël: cur
demergis ciuitatem Domini ? Quon-
iam, inquit, tu non mififti iuxta
legem Domini legationem, ego te
doceo, ciuitatis fcopum non effe
hoftilem, fed eam expetere pacem.
Noli ergo euertere ciuitatem, quæ
non eft alterius, fed eiusdem gen-
tis, et quæ eft fub eodem et Deo
et Domino. His verbis auditis
dux exercitus dixit, fe nec belli
nec obfidionis teneri cupiditare:
fed folumn velle eum in poteftatein
fuam redigere qui aduerfus regem
ftruxerat tyrannidem. Cum ergo
caufam obfidionis intellexiffet fa-
pientiffima femina, perfuafit du-
ท
ἐχώριζεν, ἀλλ᾿ ἡ τὸ παιδὸς παράνομος
συνεσία. τέτε χάριν εἰς ἑτέραν αὐτὰς
μετέςησεν οἰκίαν, πάσης ἀξιῶν θερα
πείας.
ΕΡΩΤ. λθ'.
«Ι
Πῶς νοητέον, εἰ ἐξέλιπεν ἃ 1) διέθεντο
οἱ πιτοὶ τῷ Ἰσραήλ;
Ο Σαβελ τυραννήσεις, στα φυγών,
δε
Ο
α
εἰς τὴν ᾿Αβὲλ κατέφυγε πόλιν,
ἔτι δὲ αὕτη πόλις τῆς Παλαισίνης, Αζε
λὰ νῦν ὠνομασμένη. το ςρατηγέ τοίνυν
εἰς
είς πολιορκίαν τὴν ςρατιὰν παρατήσαν-
τος, τῶν θείων αὐτὸν ἀνέμνησε νόμων ἡ
σοφωτάτη γυνή. ὁ γὰρ θεῖος ἐκέλευσε
νόμος πρεσβεία κεχρήθαι πρότερον, εἶ
τως τοῖς ἀντιλέγεσι παρατάτλεθαι.
έτως
τῦτο ἔφη καὶ αὕτη· εἰ ἐξέλιπεν ἃ διέ
θεντο οἱ πιςρὶ τὸ Ἰσραήλ, τετέςι, μὴ
παραβῆναι χρὴ τὰ διηγορευμένα τοῖς νό
μοις. εἶτα ἐπήγαγεν ἐγὼ δὲ εἰμι εἰρηνι
κή 2) τῶν σηριγμάτων Ισραήλ, σὺ δὲζη
τεῖς θανατῶσαι πόλιν καὶ μητρόπολιν
Ισραήλ καὶ ἵνα τί ὅτι καταποντίζεις
κληρονομίαν Κυρίε; ἐπειδὴ σύ φησι κατὰ
τὸν θεῖον νόμον ἐκ ἐχρήσω τῇ πρεσβεία,
ἐγώ σε διδάσκω, ὡς πολεμικὸν ἡ πόλις
ἐκ ἔχει σκοπὸν, ἀλλ᾽ εἰρήνης ὀρέγεται·
μη τοίνυν ανάκατον ἀποφήνης πόλιν, ἐκ
αλλόφυλον, ἀλλ᾿ ὁμόφυλον, καὶ ὑπὸ τὸν
αὐτὸν τελοῦσαν Θεὸν καὶ Δεσπότην. τ
των ακούσας τῶν λόγων ὁ ςρατηγὸς
ἔφη, μήτε πολέμε, μήτε πολιορκίας ἐπ
ρᾶν, μόνον δὲ ἐθέλειν χειρώσαθαι τὸν και
τὰ τοῦ βασιλέως τυραννίδι χρησάμενον.
μαθοῦσα τοίνυν τὴν αἰτίαν τῆς πολιορ-
κίας ή σοφωτάτη γυνή, τοὺς ἡγεμένες.
P
ό
η
της
1) διέθεντο. Rec. leftio 2 Reg. 20, 18, eft έθεντο. Defunt autem in Textu hebr
verba ifta εἰ ἐξέλιπεν Ἰσραήλ. 2) τῶν σηριγμάτων. Ita minus bene of ć. exo
primunt vocem 2 quæ potius h. 1. adiectiue explicanda eft.
6) 2 Reg. 20, 18.
b) Ib. verf. 19.
QVAST, IN II. REG,
CAP, XX. XXI. 443
*
τῆς πόλεως ἔπεισε μὴ περιθεῖναι τῆ πό-
λει τὸ πολέμου τὸν κίνδυνον, ἀλλ᾿ ἀνάμνη
θῆναι τῆς τοῦ βασιλέως εὐσεβείας καὶ
εὐνομίας, καὶ τῆς ἐν πολέμοις ανδραγα.
θίας, καὶ ὡς διὰ τοὺς ἐκείνου πόνες εἰρή
της περιᾶς ἀπολαύεσι, τέτοις χρησαμέ
νη τοῖς λόγοις, το τυράννε τὴν κεφαλὴν
εἰς τὸ ςρατόπεδον ἔρριψε, καὶ τὴν που
λιορκίαν διέλυσεν.
ΕΡΩΤ. μ.
Τί ἐςιν, 1) ἐπὶ τὸ πλινθίες, καὶ ἐπὶ τὰς
I
δυνατές;
λινθίον οἶμαι καλεῖσθαι, ὃ παρὰ τοῖς
ἔξωθεν συγγραφεῦσι πλαίσιον όνο-
μάζεται, εἶδος τοτο ςρατιωτικῆς παρα-
τάξεως τετράγωνον ἐχέσης τὸ χῆμα.
ὥσπερ τοίνυν ὁ νῦν παρὰ Ῥωμαίοις μά
παρὰ Ῥωμαίοις μά,
γιςρος ὀνομαζόμενος τῶν περὶ τὸν βασι
λέα πεζαιτέρων, ασπιδηφόρων φημὶ καὶ
δορυφόρων, τὴν ἡγεμονίαν πεπίςευται
οὕτως ὁ Βανέας τῶν βασιλικῶν σωμα.
τοφυλάκων ἡγεῖτο, τῆς ἄλλης τρατιάς
τελέσης ὑπὸ τὸν ςρατηγὸν Ἰωάν.
ΕΡΩΤ. μα.
Πῶς νοητέον τὸ, Σαδώκ και Αβιάθαρ
ἱερεῖς, 2) καὶ Ἰωδαὲ ὁ Ἰεθὲς ἦν
ἱερεὺς τῷ Δαβίδ;
Ο
cibus ciuitatis ne periculo belli
fubiicerent ciuitatem, fed recor-
darentur pietatis et aquitatis re-
gis, et in bello gerendo virtutis,
er fe propter illius labores frui pa-
ce ſtabili. His verbis vía, tyran-
ni
caput proiecit in caltra, et fol-
vit obfidionen.
INTERK. XL.
Quid eft, Super laterculum, et
fuper potentes ? ?)
nos
L2
I aterculum exittimo appellari,
quod apud fcriptores exter-
nos appellatur πλαίσιον.
Eft au-
tem hoc genus * militaris ordinis
habentis figuram quadratam.
Quomodo ergo nunc apud Roma
nos qui nominatur Magifter, im-
perat peditibus qui funt circa Im-
peratorem, nempe fcutatis et ha-
fatis, ita præeret Baneas regis cu
fodibus corporis, cum reliquus
exercitus pareret Ioabo duci exer
citus,
INTERR. XLI,
Quomodo eft intelligendum, Sadoc
et Abiatbar facerdotes, et Iodaë filius
Lether erut facerdos Daui-
dilis ? b)
Σαδώκ καὶ ὁ Διειάθας τὴν ἀρχ Si pontificalem.
Ο Σαδώκ
αρχή
Αρατικὴν εἶχον ἀξίαν· ἔτος δὲ ἱερεὺς
ἂν ἔνδον ἐν τοῖς βασιλείοις διῆγε, τη θεία
κιβωτῷ προσεδρεύων, καὶ τὰς βασιλιά
κὰς ἱερεύων θυσίας.
ΕΡΩΤ. μβ'.
Τί δήποτε το Σαελ τὲς Γαζαινίτας
ανηρηκότος, μετὰ τὴν ἐκείνα τε
λευτὴν ὁ λαὸς ἐπαιδεύθη ;
α) ἐπὶ
adoc et Abiathar habebant di-
gnitatem Ifte
Autein, cum effet facerdos, dege-
bat intra regiam, arca diuing
femper affidens, et regia peragens
facrificia.
INTERR. XLII.
Cur cum Saul fuftulifer Gabaouiras,
poft mortem illius fuit cafti-
gatus populus ?
Totus
δυνατούς. Rec. leftio 2 Reg. 25, 23, eft ἐπὶ τοῦ Χερεθὶ καὶ ἐπὶ τοῦ Φελεθί.
Noftram adpofito nomine "Axos recenfet MONTF. 1. c. T. 1. p. 345. vbi ta-
men leg. τοὺς δυνάςας. Conf. ad h. 1. Quæft. 23. p. 422, 2). 2) και πεθέρ
Hæc fub incerto nomine"Anos exhibet MONTF. L. c. Rec. lectio eft, xxi
Ιρας ὁ Ἰαρίν.
*) 2 Reg. 20, 23. b) Ib. verf. 25. 26.
444
B. THEODORETI
Totus
otus populus fecerat fœdus A πας ὁ λαὸς ἐπεποιήκει τὰς πρὸς
cum Gabaonitis: iurisiuran-
di autem particeps fuit et facerdos
Eleazar, et Iofua propheta. Opor-
rebat ergo pofteros eorum qui iu-
rarant, facta fœdera non tranfili-
re, regi autem contra legem fa-
cienti perfuadere, vt feruaret ius-
iurandum. Propterea etiam, poft
illius mortem, fuftinuerunt famis
caftigationem. Per hæc autem
nos docet qui omnia fapienter ad-
miniftrat, quod etiamfi diuturna
vtens lenitate, non inferat ftatim
panam legis non obferuata,
poftea tamen iufta exigat fuppli-
via: ficut tunc certe, cum qua
draginta anni præteriiffent, nu-
bes quidem alligauit ne parerent,
fterilitatis autem morbo terram
fubiecit: fame autem puniit eius
habitatores. Rex autem ignorans
caufam plage a Deo immiffæ,
Cum
iuftum rogauit iudicem,
ergo cognouiffet, quod de iniqua
czde Gabaonitarum exigantur po-
næ, iis ipfis qui iniuria affetti
fuerant vfus eft iudicibus. Di-
er
xii a) enim Dauid Gabaonitis,
Quid vobis faciam, et per quid
placabo, et benedictis hereditati
Domini Sed hac verba non au-
diunt Iudai, quod fenen Abra-
hami opus habuerit benedictione
Cananzorum: fed de fuis maio-
telligere, quod virtus eft longe
illufrior nobilitate maiorum: et
iuxta diuinum Apoftolum, b)
quod eft ex natura præputium le-
gem confummans, eum iudicabit
qui per literam et circumcifionem
* transgreffor eft legis, Quomodo
ergo qui tunc peccarunt Ifraëlite
opus habuerunt benedictione Ca-
nanæorum; ita etiam qui Domi-
num in crucem egerunt, excide-
runt maiorum nobilitate, et egent
ribus efferuntur: nec volunt in-
1
a) 2 Reg, 21, 3.
b) Rom. 2, 27.
τα
اد
τοὺς Γαβαωνίτας συνθήκας, ἐκοι
νώνησε δὲ τῶν ὅρκων καὶ Ἐλεάζας ὁ δεν
ρεύς, καὶ Ἰησᾶς ὁ προφήτης. ἔδει τοίνυν
τῶν ὀμωμοκότων τὲς ἀπογόνες τὰς γε
γενημένας μὴ παραβῆναι σπονδάς πεῖ
σαι δὲ καὶ τὸν παρανομοῦντα βασιλέα
φυλάξαι τὸν ὅρκον. τέτε χάριν καὶ με
τὰ τὴν ἐκείνε τελευτὴν, το λιμὲ τὴν
παιδείαν ὑπέμειναν. διδάσκει δὲ δια]έτων
ἡμᾶς ὁ σοφῶς ἅπαντα πρυτανεύων, ὅτι
καν παραυτίκα μακροθυμήσας μὴ ἐπε
νέγκη τὴν ὑπὲρ τῶν παραβεβασμένων νό-
εισπράτεται ὥσπερ ἀμέλει καὶ τότε,
μων ποινὴν, ἀλλ᾽ ἐν ὕτερον δίκας αξίας
τεσσαράκοντα ἤδη διεληλυθότων ἐτῶν,
ἐπέδησε μὲν τῶν νεφῶν τὰς ὠδῖνας τῷ δὲ
τῆς ἀκαρπίας πάθει τὴν γῆν περιέβα
λεν· ἐκόλασε δὲ λιμῷ τὰς ταύτης οἰκή
τoρας, ἀγνοῶν δὲ τὴν αἰτίαν ὁ βασιλεὺς
δέ
τῆς θεηλάτε πληγῆς, τὸν δίκαιον ἤρελο
δικατήν. γνὲς τοίνυν, ὡς τῆς ἀδίκς τῶν
Γαβαων]ῶν ἀναιρέσεως εὐθύνας εἰσπράτ
τεται, αὐτοῖς ἐχρήσατο τοῖς ἡδικημένοις
κριταῖς εἶπε γάς φησιν ὁ Δαβὶδ πρὸς
τες Γαβαωνίτας, τί ποιήσω ὑμῖν, καὶ ἐν
τίνι ἐξιλάσομαι, καὶ εὐλογήσετε την κλη
ρονομίαν Κυρίε, ἀλλὰ τέτων ἐκ ἐπακέ
εσιν Ιεδαίοι τῶν λόγων ὅτι τῆς Χανα
ναίων εὐλογίας τὸ σπέρμα το Αβραὰμε
ἐδεήθη, ἀλλ' ἐπὶ τοῖς προγόνοις μέγα
φρονεσι, καὶ συνιδεῖν ἐκ ἐθέλεσιν, ὡς ἀπ
ρετὴ πολλῷ περιφανεσέρα προγονικῆς
εὐγενείας· καὶ κρινεῖ κατὰ τὸν θεῖον ἀπό
soλον ἡ ἐκ φύσεως ακροβυσία, τὸν νόμον
πληρᾶσα, τὸν διὰ γράμματος καὶ περι-
τομῆς παραβάτην νόμε. ὥσπερ τοίνυν
οι τηνικάδε ἡμαςηκότες Ισραηλίται τῆς
Χαναναίων ἐδεήθησαν εὐλογίας· ὅτω και
οἱ τὸν Δεσπότην ἐςαυρωκότες τῆς προγο-
νικῆς ἐξέπεσον εὐλογίας, καὶ τῆς τῶν πε-
πιςευ
QVEST. IN II. REG. CAP. XXI.
445
του
اد
C
ως ο
Ο
τι
0
Hoe
πιςευκότων ἐθνῶν διδασκαλίας προσδέον. doctrina eorum qui ex gentibus
κακεῖνο δὲ πρὸς τέτοις ἐπισημήνα- crediderunt. Illud quoque pra.
θαι δέν, ὡς ὁ Σαέλ ζήλω χρησάμενος ter hac oportet adnotare, quod
μετὰ τῶν ἄλλων Χαναναίων τας Γαβαω- Saul zelo vfus cum aliis Cana-
νίτας κατέκτεινε. το το γὰρ ἡ θεία διδά. nais Gabaonitas occiderit.
enim docet diuina fcriptura:
σκει γραφή. ἐκ ἦσαν γάρ φησιν οἱ Γα-
βαωνῖται ἐκ τῶν υἱῶν Ἰσραήλ. ὅτι 1) ἀπὸ Non erant enim, inquit, a) Ga-
baonita ex filiis Ifrael, quoniam
τῶν καταλοίπων Αμορραίων ἦσαν και
erant ex reliquiis Amorrhæorum :
οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ ὤμοσαν αὐτοῖς 2) μὴ ἀπο
et filii Ifrael eis iurauerant fe
λέσαι αὐτοὺς. καὶ ἐζήτησε Σαελ τε και
non effe perdituros eos : et quafi
τάξαι αὐτὸς ἐν τῷ ζηλῶσαι αὐτὸν τὸς vit Saul, ut perderet illos in zelo
υἱὲς Ἰσραὴλ και Ιέδα. διδάσκει τοίνυν ἡ-
pro Ifraele et Iuda. Nos ergo
μᾶς ὁ λόγος, μὴ παραβαίνειν τὰς ἐπὶ docet oratio, ne transgrediamur
Θες μεθ᾽ ὅρκων γινομένας συνθήκας, federa quæ funt adhibito Dei
κἂν εἰς ἄλλων ὠφέλειαν ἡ παράβασις γί. iureiurando, etiamfi fat trans-
γνηται. οἱ μέντοι Γαβαωνῖται ἐπλὰ ἔτη greffio in aliorum vtilitatem.
σαν άνδρας τῆς Σαέλ συγγενείας, ίσα- runt feptem viros ex cognatione
Atque Gabaonite quidem petie-
ρίθμες ταῖς ἡμέραις ἐν αἷς ὁ χρόνος ανα- Saulis, numero pares diebus in
κυκλείται. ἐκ ἔτι γὰρ ἡμῖν ἔφασαν ἀρ· quibus tempus voluitur. Non
γύριον, ἐδὲ χρυσίον μετὰ Σαέλ, και με εξ enin, dixerunt, b) nobis ar-
est
τὰ τὸ οἴκε αὐτῇ. καὶ ἐκ ἔτιν ἡμῖν θανα- gentum nec aurum cum Saule, et
cum domo eius: nec mens noftra
τῶσαι ἄνδρα ἐκ παντὸς Ἰσραήλ. ὁ ἀνὴς eft
ο συντελέσας ἡμᾶς, καὶ διώξας ἡμᾶς καὶ
ὃς παρελογίσατο ἐξολοθρεῦσαι ἡμᾶς,
ἀφανίσομεν αὐτὸν τὸ μὴ καθίςαθαι αὐ-
τὸν ἐν παντὶ ὁρίῳ Ἰσραήλ. καὶ δοθήτω.
σαν ἡμῖν ἑπτὰ ἄνδρες ἐκ τῶν υἱῶν αὐτῷ,
καὶ ἐξιλασόμεθα ἐν αὐτοῖς τῷ Κυρίῳ
3) ἐν τῷ βενῷ τὸ Σαέλ ἐκλεκτὸς τῷ
Κυρίῳ. ἡ ἐν τῶν Γαβαωνιτῶν μητρόπο-
λις Γαβαὼν ἐκαλᾶτο μεταβαλλόμενον
δὲ τῦτο τὸ ὄνομα εἰς τὴν Ἑλλάδα γλώσ.
βενὸς ὀνομάζεται. ἐν ἐκείνω τοίνυν
τῷ χωρίῳ τὸς ἐκδοθέντας αὐτοῖς ἀνεσκο
λόπισαν ἄνδρας, ἐν ᾧ τὰς παρανόμως
ἐτόλμησεν ἐκεῖνος σφαγάς, τὸ γὰρ ἐξη-
σαν
Ο
επ' morte aficere quenquam ex
νniuerfo Ifraele. Vir qui nos
confummauit, et eft perfecutus, et
qui nos decepit vt funditus per-
deret, eum delebimus, cr non per-
fiftat in vniuerfis finibus Ifraelis.
Dentur nobis feptem viri ex filius
eius : et ad Solem exponamus eos Do-
mino in colle Saulis, ele&tos Domino.
Metropolis ergo Gabaonitarum
appellabatur Gabaon.
tum autem hoc nomen in lin-
guam Græcam, nominatur col
lis. In eo ergo loco viros fibi
traditos palo affixerunt, in quo
ille aufus eft admittere iniquas
cades.
Pro
Transla-
illo enim, Soli
erpar
4) ἀπὸ τῶν κατολ. Rec. lettio 2 Reg. 21, 2. et ἐκ τῶ ἐλείμματος. Vid. tamen no-
SIVM et MONTF. ad h. 1. 2) μὴ ἀπολ. αυτές. Bene hæc adiiciuntur, etfi a
verfione græca abfint. 3) ἐν τῷ Σαέλ. 1anc lectionem e Theodotione
defumtam habet edit. complur. Sed ob ea qua proxime fequuntur, pro
βενῷ mallem legere Γαβαών, quæ etiam eft rec. leftio 2 Reg. 21, 6.
a) 2 Reg. 21, 2. b) Ib. verf. 4 - 6.
446
B.
THEODORETI
xerunt.
expofuerunt, Aquila dixit, Suffi-
Ifi autem fuerunt duo fi-
lii Saulis nothi, et quinque eius ne-
potes. Poftea eos quoque pius rex
donauit fepultura. Sumto autem
de eis applicio placatus fuit Domi-
nus, et effecit vt nubes parturientes
parerent: et iuffit terra vt morefo
lito produceret fruitus. Nos au
rem per hac difcimus, Dominum
non agnofcere differentiam generis,
fed eos qui funt iniuria affecti vl
cifci, etiamfi fint alienigena.
INTERR. XLIII
Qui factum eft vt Dauid deficeret
in acie? a)
·
1
fenex, vincebat autem ani-
σε
Ο
λίασαν ο Ακύλας ἀνέπηξαν επεν. ἔτοι
δὲ ἦσαν δύο μὲν υἱοὶ τὸ Σαελ νόθοι, πένα
τε δὲ υἱωνοὶ αὐτὸ ὕτερον δὲ ταφῆς καὶ
τέτες ἠξίωσεν ὁ εὐσεβὴς βασιλεύς, τῆς
δε της τιμωρίας γεγενημένης, ἵλεως ὁ Δε
υπότης ἐγένετο, καὶ τῶν νεφελῶν ἔλυσε
τὰς ὠδῖνας, καὶ τὴ γῆ συνήθως δοῦναι
προσέταξε τες καρπές. ἡμεῖς δὲ διὰ τὸ
το μανθάνομεν, ὡς γένους ὁ Δεσπότης ἐκ
οἶδε διαφοράν, ἀλλὰ τοῖς ἠδικημένοις καν
αλλογενείς ὦσιν, ἐπαμύνει δικαίως.
ΕΡΩΤ. μγ.
Ο
ως
Πόθεν ὁ Δαβὶδ παρατατόμενος
ἐξελύθη;
Laminate pecρεσβύτης ἦν ἐνίκα δε τη προθυμίας
corporis. Cum autem in conflictu
• multum * fuftinuiffet laborem,
(erat enim primus pugnans in acie,)
defecit non ferens laborem. Cum
autem in periculum veniffet ne oc-
cideretur ab eo qui primus pugna-
bat inter alienigenas, fuit feruatus
preter opinionem, eum protegente
Abella, et magnum illum hoftem
perimente. Hinc igitur licet etiam
difcere, quod gigantes nominaue-
rint eos qui maxima habebant cor-
Π
σε σώματος τὴν ἀσθένειαν. πολὺν δὲ
πόνον ὑπομείνας ἐν τῇ συμπλοκή πρό
μαχος γὰρ τῆς φάλαγγος ἦν διελύθη
τον πόνον ἐκ ἐνεγκών. ἀναιρεθῆναι δὲ κιν
δυνεύσας ὑπὸ τὸ προμάχε τῶν ἀλλοφύ
λων, παρὰ δόξαν ἐσώθη, το Αβεσσά
προασπίσαντος, καὶ τὸν μέγισον ἐκεῖνον
πολέμιον κτείναντος, καντεῦθεν τοίνυν
ἐπὶ μαθεῖν, ὡς γίγαντας ὠνόμαζον τὲς
μείζονα σώματα ἔχοντας. καὶ γὰρ ἔτος
pora. The enim genus ducebat a απόγονος ἦν γιγάντων, ὡς διςοριογρά
gigantibus, vt docuit hiftoriogra- φος ἐδίδαξε. τὸ δὲ βασιλέως τὸν κίνδυ
phus. Cum autem regis periculum τον μεμαθηκὼς ὁ κρατὸς, ὤμοσε μηκέ
refciuiffet exercitus, iurauit, fe non τι συγχωρήσειν αὐτῷ, συμπλοκῆς κοι
amplius permiflurum, vtipfe focius νωνήσειν. καὶ δίκαιον γὰρ καὶ συμφέ
effet in committendo prælio : 2
quum gov
enim effe et expedire vt cedat Soν εξαι τῷ γήρα, καὶ ἔνδον καθήμενον
fenectuti, et intus fedens ordinet διατάττειν τὴν τρατιάν. ὁ δὲ ἱτοριογρά
aciem. Meminit autem hiftoriogra- φος καὶ ἄλλων ἐμνήθη γιγάντων, ἐς δια
phus aliorum quoque gigantum, ῥώμην καὶ μέγεθος σώματος έτως ο τό
quos propter robur et magnitudi- σε ὠνόμαζον, καὶ οὔτε ὡς δυσσεβείς, και
θα τινες ἔφασαν, οὔτε ὡς πολὺν βιώ
dixerunt, vel qui longo vixiffent σαντας χρόνον. 1) μετὰ τέτες δὲ τὸς
tempore. Poft hæc autem bella, πολέμες ἐπινίκιον τῷ Θεῷ συντέθεικεν
Dauid Deo hymnum compofuit ὕμνον ὁ θεῖος Δαβίδ. ἔτι δὲ σύμφωνος
triumphalem. Confonat autem
nem corporis tunc ita nominabant,
et non tanquam impios, vt nonnulli
Ο
Ο
cum Pfalmo XVII. vel potius τῷ ἑπλακαιδεκάτῳ ψαλμῷ μᾶλλον δὲ
1) μετά τέτες κ. τ. λ. Incipit h. 1. fuccinius Commentarius in Cap. 22,
a) 2 Reg. 21, 16 fqq.
αὐτός
QVÆST. ÍN II. REG. CAP. XXI-XXIII.
447
ὁ
Q
αὐτός ἐςιν, ὀλίγας ἔχων ὀνομάτων ἐναλ-
λαγάς. ἐγὼ δὲ μετὰ τῶν ἄλλων ψαλ.
μῶν καὶ τῶ τον ἑρμηνεύσας, περιτὸν ὑπέ-
λαζον δευτέραν ἑρμηνείαν ποιήσαθαι.
ἔχει δὲ καὶ πρόξξησιν περὶ τὸ σωτῆρος
δέ
Χριςοῦ. ἐξήλω με γάρ φησιν ἐκ λαοῦ,
ἔθε με εἰς φῶς ἐθνῶν. λαὸς ὃν ἐκ ἔγνων
ἐδούλευσέ μοι εἰς ἀκοὴν ὠτίς υπήκεσε
με 1) εἰς φῶς δὲ ἐθνῶν γέγονεν οὐχ ὁ
Δαβίδ, ἀλλ' ὁ ἐκ Δαβὶδ κατὰ σάρκα,
ό
το Δαβὶδ καὶ κύριος καὶ υἱός. εἰ δὲ καὶ ὁ
Δαβίδ γέγονεν εἰς φῶς ἐθνῶν, δηλονότι
τῇ μελωδία καταυγάζων τοὺς τῷ Δεσπό.
τὴ πεπιςευκότας Χρισῷ ἁπάσαις γὰρ
ταις κατὰ τὴν οἰκουμένην ἐκκλησίαις ἡ
πνευματικὴ τοῦ Δαβὶδ ὑμνῳδία τὰς τῶν
εὐσεβῶν φωτίζει ψυχάς. 2) ἐπειδὴ δὲ
Ἰουδαῖοι προφήτην αὐτὸν ὀνομάζειν οὐ
βούλονται, ὡς ἐναργῶς ἄγαν τὰ περὶ τε
σωτῆρος ἡμῶν καὶ τῆς τῶν ἐθνῶν προ-
θεσπίσαντα πίςεως, ἀκεσάτωσαν αὐ-
το λέγοντος, πισὸς Δαβὶδ ὁ υἱὸς Ἰεσσα,
πιζὸς ἀνῆς, ὃν ἀνέζησεν 3) ὁ Θεὸς Χρισόν,
ὁ Θεός Ιακώβ, και ωραιος ὁ ψαλμὸς τοῦ
Ἰσραήλ, πνεῦμα Κυρίε ἐλάλησεν ἐν ἐμοὶ,
καὶ ὁ λόγος αὐτὸ ἐπὶ γλώσσης με. εἶπεν
ὁ Θεὸς Ἰακὼβ ἐν ἐμοὶ λαλῆσαι. εἰ δὲ καὶ
πνεῦμα Κυρίε ἐλάλησεν ἐν αὐτῷ, καὶ ὁ
Θεός Ιακως εὐδόκησεν ἐν αὐτῷ λαλῆσαι,
προφήτης ἄρα ἐςὶ, καὶ προφήτης μέγα
5ος ἐπειδὴ τὰ ἄδηλα καὶ τὰ κρύφια της
σοφίας αὐτὸ ἐδήλωσεν αὐτῷ ὁ Θεός. ὅσον
μένοι ὤνησεν αὐτὸν ἡ παιδεία, ἡ ἱστορία δι-
δάσκει. τῇ πείρα γὰρ μαθῶν, ὅσων ἡ ἐπι-
θυμία πρόξενος συμφορῶν, ωςέχθη μεν ν.
δατος ψυχρές, ανεμνήθη δὲ τὸ ἐν Βηθλεέμ.
τρᾶς δὲ τῶν ἀριστεύειν εἰωθότων ἐν μά.
•
Ο
ως
الا
α
idem eft, habens paucas nominumn
mutationes. Ego autem cum aliis
Pfalmis hunc quoque interpretatus,
fuperuacaneum exiftimaui fecun
dam componere interpretationem.
Habet autem etiam pradiationem
de feruatore Chrifto. Eripuifi me,
inquit, a) a populo: conftituifti me
lucem gentium. Populus quem non
cognoui feruiuit mihi: auditu auris
obediuit mihi. Fuit autem lux gen.
tium non Dauid, fed qui e Dauide
fecundum carnem nafciturus erat,
Dauidis et dominus et filius. De
mus autem, etiam Dauidem fuiffe
lucem gentium, fcilicet, quatenus
melodia illustrat eos qui Chrifto Do-
mino crediderunt. Per omnes enim
in orbe terrarum Ecclefias, fpiritua-
lis hymnodia Dauidis piorum ani-
mas illuminat. Quoniam autem Iu-
dari nolunt eum nominare prophe-
tam, vt qui omnia euidenter prædi-
xerit de noftro feruatore, et de hide
gentium,audiantiptum dicentem,b)
Fidelis Dauid filius Teffe, vir fidelis,
quem conftituit Deus Tntum, Deus
Iacob. Et pulcher pfalmus Ifraelis ;
Spiritus Domini locurus ef in me, et
fermo eius in lingua men. Dixit Deus
Iacob or loqueretur in me. Quod fi
et Spiritus Domini locutus eft in eo,
et Deo Iacob placuit loqui in eo
maximus, * quoniam incerta et oc.
eft omnino propheta, et propheta
culta fapientiæ fuæ manifeftauit ei
Deus. c) Quantum autem ei profue-
rit caftigario, docet hiftoria. Cum
enim didiciffer experientia, quantas
calamitares concilier cupiditas, fri-
gidam quidem aquain appetiit, d)
et recordatus eft eius, quæ erat in
Bethleen. Tres autem ex is qui fe
ftrenue gerere confueuerant in præ
liis
έργο
1) εἰς φῶς δὲ κ. τ. λ. Sed recepta lectio tum h. 1. tum PC 17, 43. eft εἰς κεφαλήν.
2) ἐπειδὴ κ. λ. Hæc et quæ fequuntur, pertinent ad c. 23. 3) ὁ Θεός
κώς. Rec. le&tio 1. c. eft Κύριος ἐπι Χρισὸν Θεοῦ, Ἰακώβ, Noftra lectio con-
fentit cum edit. compl.
α) 2 Reg. 22, 44. 450
6) Ib. c. 33 1 - 3. c) Prgo, 6. d) 2 Reg. 25, 15 (99-
50, fqq.
+
448
B. THEODORETI
liis alienigenarum, qui caftrametati χαις τῶν ἀλλοφύλων, περὶ τὴν Βηθλεὲμ
erant circa Bethleen, magno fu- ἐτρατοπεδευκότων, ἐσπούδασαν, καὶ μὴ
dio contenderunt, vt afferrent
aquam, etiamfi rex non iuffiffet.
Quam medium pertranfeuntes ho.
fium exercitum hauferunt, et quam
citiffime reuerfi funt,nullo ex alieni-
genis aggreffo eos inuadere, tinue-
Funt enim fummam eorum auda-
ciam. Sed rex longe optimus non
induxit in animum,vt illius quain
defiderabat aquæ fieret particeps:
fed pia confideratione fuperauit cu-
piditatem. Eaun enim nominauit
fanguinem eorum qui attulerant,
quoniam cum regis obfequium fuæ
faluti prætuliffent, contempto peri.
tulo perruperunt aciem hoftium,
et miro modo. feruati funt. Vnde
illam libationem obtulit Deo qui
feruauerat: ad tantam prudentiam
eum diſciplina perduxit.
INTERR. XLIV.
Ouomodo eft intelligendum, Ife erat
magni nominis inter tres, fupra
duos infignis, et erat inter cos
princeps, et ad tres vsque
non venit? a)
rium et robur et virtutem lau-
dauit. Abeffam autem duo-
Triu
bus quidem dixit præftantiorem,
primo autem inferiorem. Ille enim
in acie interemerat nongentos, hic
trium non in opere, fed in princi-
patu. Hoc quoque fciendum eft,
quod Baneas filius Iodat erat filius
fratris regis: appellauit enim eum
nepotem Ieffe, filium vero loday,
filii Ieffe. Cum autem fæpe di-
xiffet eius fortitudinem, adiecit
quod fuerit clarus et infignis fu.
per tres, ad tres autem non ac-
cefferit. Nam cum minoris effet
vero fexcentos. Primus autem erat
C
Ο
2
προστεταχότος τε βασιλέως, κομίσαι
τὸ ὕδως. καὶ μέσην διελθόντες τῶν πο
λεμίων τὴν τρατιάν, καὶ τὸ ὕδωρ ανιμή
σαντο, καὶ κατατάχος ἀνέτρεψαν, ἐδε
νὸς τῶν ἀλλοφύλων προσβαλεῖν ἐπιχει
ρήσαντος. ἔδεισαν γὰς αὐτῶν τὴν τῆς
ἄ-
ευτολμίας ὑπερβολήν. ἀλλ' ὁ πάντα α
ριςος βασιλεὺς ἐκ ἠνέχετο τοῦ ὕδατος
ἐκείνο το ποθεμένε μεταλαχεν ἀλ
εύσετε λογισμῷ τῆς ἐπιθυμίας ἐκράτη-
σεν αἷμα γὰρ αὐτὸ τῶν κομισάντων ως
νόμασεν ἐπειδὴ τὸ βασιλέως τὴν θερα
πείαν τῆς οἰκείας προτιμήσαντες σωτη
ρίας διψοκινδύνως διέκοψαν τῶν πολε-
μίων τὴν φάλαγγα, καὶ παραδόξως
ἐσώθησαν. ὅθεν αὐτὸ σπονδὴν προσεκό-
μισε τῷ σεσωκότι Θεῷ. εἰς τοσαύτην
αὐτὸν ἡ παιδεία φιλοσοφίαν ἤγαγεν.
ΕΡΩΤ. μδ'.
Πώς νοητέον, οὗτος ἦν ὀνομασὸς ἐν τοῖς
τρισὶν, ἔνδοξος ὑπὲρ τοὺς δύο, καὶ ἦν αὐ
τοῖς εἰς ἄρχοντα, καὶ ἕως τῶν
ท
•
اد
τριων ουκ ήρχετος
εν
Τῶν τριῶν καὶ τὴν ῥώμην καὶ τὴν αν
T
ου
το
δρείαν ἐπήνεσε. τὸν δὲ Αβεσσὰ τῶν
δύο μὲν εἴρηκε κρείττονα, τοῦ πρώτου δὲ
ἥττονα. ἐκεῖνος γὰρ ι) ἐννακοσίους ανήρει
παρατατόμενος, ἑξακοσίους δὲ οὗτος.
πρῶτος δὲ τῶν τριῶν, οὐ κατὰ τὸ ἔργον,
ἀλλὰ κατὰ τὴν ἀρχήν. ἰςέον δὲ καὶ τέτο,
ως Βανέας υἱὸς Ἰοδαὲ ἀδελφιδοῦς ἦν τὸ
βασιλέως. ἔκγονον γὰρ αὐτὸν ἐκάλεσε
τοῦ Ἰεσσαὶ, υἱὸν δὲ τοῦ Ἰοδαὲ υἱοῦ Ἰεσσαί.
και τούτου δὲ τὴν ἀνδραγαθίαν πολλά
τις ειπών, προστέθεικεν ὅτι ὑπὲρ τοὺς
τρᾶς ἔνδοξος ἦν, καὶ πρὸς τοὺς τρᾶς ἐκ
ἤρχετο. τῆς γὰρ τῶν τριῶν λειπόμενος
ην
ξώμης,
1) εννακοσίες εξακοσίες. Vterque numerus diuerfus eft ab eo qui in Textu
hebr. 2 Sam. XXIII. ponitur.
α) 2 Reg. 23, 18. 19.
QVÆST. IN II. REG.
449
CAP. XXIV.
ξώμης, ἔνδοξος ἦν, ὡς τὴν φυλακὴν τοῦ
βασιλέως πεπιτευμένος κατέτησε γὰρ
αὐτόν φησι Δαβὶδ 1)ἐπὶ τὴν φυλακήν.
ΕΡΩΤ. με.
}
Τί δήποτε τοῦ Δαβὶδ ἀριθμήσαντος, ὁ
λαὸς τὴν τιμωρίαν ανεδέξατο;
2) Ο κρίας, παρανομίας δίκας έτισεν
T
roboris quam tres, clarus erat: vt
cui mandata efer cuftodia regis.
Rex enim Dauid præfecit eum cu-
fodiæ fuz
INTERR. XLV.
Cur cum Dauid numeraffer populum,
populus luit fupplicium ?
Populus luit poenas propria ini
quitatis. Relito enim rege pio,
militauit* fub impio tyranno et
parricida flio, qui moliebatur
cadem pii patris ac prophetz,
et qui a Deo vniuerforum acce-
perat regni inaugurationem. Au-
get autem eorum crimen, quod
Saulem condemnatum, et diuina
priuatum gratia, non relique-
rint, donec peruenerit ad finem
vitæ, idque cum Dauid fuiffet
vnius a propheta. Eum autem
qui bona innumerabilia eis con-
ciliauerat, et alienigenarum fre
quidem penitus deleuerat, Idu-
gerat audaciam, et Amalecitas
1
ὁ λαός. καταλιπὼν γὰρ τὸν εὐ-
σεβῆ βασιλέα, τυράννῳ δυσσεβε και παρ
τραλοία παιδὶ συνεςράτευσε, φονῶντι
κατὰ πατρὸς εὐσεβοῦς καὶ προφήτου,
καὶ παρὰ τοῦ τῶν ὅλων Θεοῦ τῆς βασι-
λείας δεξαμένου τὴν χειροτονίαν. αὔξει
δὲ αὐτῶν τὴν κατηγορίαν, τὸ τὸν μὲν
Σαουλ καταψηφιθέντα, καὶ τῆς θείας
χάριτος γυμνωθέντα, μὴ καταλιπεν
ἕως τοῦ βίου τὸ τέρμα κατέλαβε. και
ταῦτα τοῦ Δαβὶδ ὑπὸ προφήτου χρι-
σθέντος. τὸν δὲ μυρίων αὐτοῖς ἀγαθῶν γε.
νόμενον πρόξενον, καὶ τὸ τῶν ἀλλοφύλων
τὸ τῶν ἀλλοφύλων
καταλύσαντα θράσος, καὶ τὸν μὲν ᾿Αμα-
λὴκ παραδόντα πανωλεθρία, Ιδεμαίες
δὲ, καὶ Μωαβίτας, καὶ ᾿Αμμανίτας, και
Σύρους ἑκατέρους καὶ χειρωσάμενον καὶ
δουλωσάμενον, καὶ φέρειν αναγκάσαντα
φόρους, καὶ προφητικῆς ἀπολαύσαν]α
χάριτος, μὴ μόνον καταλιπέ, ἀλλὰ καὶ
αντιπαρατάξαθαι, καὶ δρᾶσαι τὰ ποὺ
λεμίων, και συμπράξαι μιαιφόνω και
δυσσεβεί και παρανόμῳ παιδί. τέτων εν
αὐτοὺς ὁ δίκαιος κριτὴς εἰσεπράξατο δι.
κας, καὶ διὰ τοῦ Δαβὶδ εἰσεπράξατο,
ἐπειδήπερ αὐτὸν ἠδίκησαν. τῖτο δὲ καὶ ἡ
ἱτορία διδάσκει 3) καὶ προσέθετο ὀργὴ hiftoria. a) Et iterum exarfit ira
Ο
α
mæos autem et Moabitas et Sy-
ros vtrosque, fubiugauerat, et
in feruitutem redegerat, et ferre
tributa coegerat, et propheti-
cam obtinebat gratiam, non fo-
lum reliquerint, fed etiam ad-
uerfus euin in acie fecerint, et
hoftilia gefferint, crudelique,
impio et fcelerato filio auxilium
tulerint. Propter hæc ergo iu-
fus iudex de iis penas fun-
fit, et per Dauidem fumfit,
quoniam eum affecerant iniu-
ria. Hoc
autem etiam docet
Deż
1) ἐπὶ τὴν φυλακήν. Nec MONT F, nec Bosive ad 2 Reg. 23, 23. meminerunt hu-
ius interpretationis, quære permutatione nominis mytes
cum inva
orta efle videtur. Rectius of o. habent πρὸς τὰς ἀκοὰς αὑτοῦ. Αqu. ἐπὶ ὑπα-
κοὴν αὑτοῦ. 2) Οικείας κ. τ. λ. Merito PHOTIVs Tmem. 230. p. 876. edit.
hoeſchel, laudat refponfionem quam Nofter h. 1. dedit, eamque eulogianæ
præferendam effe putat. 3) και Ισραήλ. Hanc verfionem Theodorionis efle,
monuit MONTF. l. c. T. I.
c. T. I. p. 348.
α) 2 Reg. 24, I.
B, Theod. Tom. 1.
Ff
*
450
B.
THEODORETÍ
*
vteretur cogitatione. Nam cum
12.
fi-
TOV
εν
ου
Dei in Ifraclem. Non dixit in Θεοῦ, τοῦ θυμωθῆναι ἐν Ἰσραήλ. ἐκ εἶ
Dauidem, fed in Ifraelem. Iraque πεν ἐν Δαβίδ, ἀλλ᾽ ἐν Ἰσραήλ. τοιγάρτοι
prætextus fupplicii fuit facta nu-
meratio. Commouit enim, in. πρόφασις ἦν τῆς τιμωρίας ὁ γενόμενος
quit, a) Dauidem in eos, dicens, αριθμός. ἐπέσεισε γάρ φησι τὸν Δαβὶδ
Vade, numera Ifraëlem et Iudam. εἰς αὐτοὺς, λέγων, πορεύθητι, αρίθμησον
Sed non iuffus eft verbis: reuera τὸν Ἰσραὴλ καὶ τὸν Ἰούδαν· ἀλλ᾽ οὐ διὰ
enim, cum ab eo pane exige- λόγων ἐκελεύπη ἢ γὰρ ἂν, εὐθύνας τῆς
rentur ob enumerationem, dixif
fet tu ipfe iuftifi numerum iniri. ἀριθμήσεως εισπραττόμενος εἶπεν,ὡς αὐ
At hoc non dixit, fed confef. τὸς ἐκέλευσας ἀριθμηθῆναι ἀλλὰ τὸ το
fus eft fe peccaffe. Non ergo μὲν οὐκ ἔφη πεπλημμεληκέναι δε ώμο
verbo iufit vt numeraret Ifrae- λόγησεν. οὐ τοίνυν λόγῳ προσέταξε τὸν
lem: fed Dauidi permifit vt hac Ἰσραὴλ ἀριθμῆσαι, ἀλλ᾽ ἐνδέδωκε τούτῳ
mifericors fit Dominus et Deus, χρήσαθαι τῷ λογισμῷ τὸν Δαβίδ. ἵλεως
impedimentum affert cogitatio γὰρ ἂν ὁ Δεσπότης καὶ Θεὸς, ἐμποδὼν
nibus quæ non fuerint profutu- γίνεται τοῖς συνοίσειν οὐ μέλλουσι λογια
Etenim cum vellet extrue- σμοῖς. καὶ γὰρ βουλευσαμένῳ τὸν θεῖον
re templum Domini, fignifica- οἰκοδομῆσαι νεῶν διὰ τοῦ προφήτου Να
vit per Nathanem prophetam, θαν δεδήλωκε μηδὲν τοιοῦτον βουλεύσα
ne de eo confilium caperet,
ædificationis curam referuaret - θαι, ἀλλὰ τῷ παιδὶ τὴν τῆς οἰκοδομῆς
lio fio. Quod autem non ex ope. φυλάξαι φροντίδα. ὅτι δὲ οὐκ ἐξ ἐνες-
ratione, fed ex conceflione illi fue- γείας, αλλ' ἐκ συγχωρήσεως ὁ τοιοῦτος
rit hæc cogitatio, manifeftius do- αὐτῷ γέγονε λογισμός, σαφέσερον ἡ τῶν
cuit liber Paralipomenon. Sic
autem dicit: b) Et furrexit Sa παραλειπομένων ἐδίδαξε βίβλος. λέγει
δὲ ὅτως 1) καὶ ἀνέςη Σατῶν ἐπὶ Ἰσραὴλ,
καὶ ἐπέσεισε τὸν Δαβὶδ τοῦ ἀριθμήσει
τὸν Ἰσραήλ. καὶ οὐκ εἶπεν, ανέςη Σα
τῶν ἐπὶ Δαβίδ, ἀλλ᾽ ἐπὶ τὸν Ἰσραήλ.
Σατἂν δὲ τὸν ἀντικείμενον, ἢ ἀποςάτην,
ή Εβραίων γλῶτα καλά. ἐπειδὴ τοίνυν
ἐναντίος ταῖς θείαις ἐπαγγελίαις ὁ τοις
τος ἦν λογισμός· τῷ γὰρ Ἀβραὰμ ὁ
τῶν ὅλων ἔφη Θεὸς, ποιήσω το σπέρμα
σὸν ὡς τὴν ἄμμον τὴν παρὰ τὸ χείλος
τῆς θαλάσσης, ἥ τις οὐκ ἀριθμηθήσε
ται ἀπὸ τοῦ πλήθους τούτου χάριν
Σατᾶν τὸν τοιοῦτον ὠνόμασε λογισμόν,
ὡς ἐναντίον τῇ ὑποχέσει τῇ θείᾳ ἀλλὰ
διὰ τὴν τοῦ Ἰσραὴλ τιμωρίαν ὁ τοιοῦτος
ἐγένετο λογισμός. ανέςη γάρ φησι Σα-
τῶν ἐπὶ Ἰσραήλ, καὶ ἐπέσεισε τὸν Δα-
tan aduerfus Ifraelem, et commo-
urt Dauidem vt numeraret Ifrai
lem. Et non dixit, furrexit Sa-
tam aduerfus Dauidem, fed ad-
verfus Ifraelem. Satan autem
vocat lingua Hebræa aduerfarium
aut apoftatam. Quoniam ergo
diuinis promiffionibus erat con-
traria eiusmodi cogitatio, (Abra-
hamno enim dixerat Deus vni-
uerforum, c) Faciam femen tuum
ficut arenam quæ eft * in littore
maris, quæ non numerabitur pro-
pter multitudinem,) ea de caufa
Satan nominauit eam cogitatio-
nem, vt qua fit contraria pro-
miflioni diuina. Sed ad punien-
dum Ifraëlem fuit hæc cogitatio.
Surrexit enim, inquit, Satan aduer.
fus Ifraclem, et commouit in eos Da-
1) κα) -- Ισραήλ. Rec. leftio 1. c. eft, καὶ ἔτη διάβολος ἐν τῷ Ἰσραήλ.
a) 2 Reg. 24, 1. b) 1 Paral. 21, I. c) Gen. 15, 5. et 26, 4,
اد
Ο
Ε
Ο
Gid,
QVÆST. IN II. REG. CAP. XXIV. 451
Ο
uidem, vt numeraret Ifraelem et Iu-
damn. Sic etiam hoc loco, Et iterums
επar/utiraDeiin Ifraclem : et commo-
uit Dauid up in illos, dicens, vade
numera Iraelem et Iudam. Quod
fi ipfe iuftit, cur tandem fuccen-
fet? Itaque his verbis permiffio-
nem diuinam declarauit
Si au-
tem Dominus iuffit hoc fieri, cur
diuinum impleuerit mandatum ?
pœnitentia mouetur Dauid, qui
Percufit enim, inquit, a) cor
Dauidis ipfum poftea, quid mu-
merauerit populum, et dixit Da-
uid, Peccaui contra Domnum
Peccani
nunc Domine, aufir iniquitat m
quod fecerim verbum hoc. 'Et
ferui tui, quoniam fuit valde in-
fipiens. Et ergo perfpicuum quod
remiffionem vocarit mandatum,
quoniam cum pofer prohibere
non prohibuit, per hoc volens
quidem eis voluit reuocare in
caftigare iniquos. Et primum
quidem eis voluit reuocare in
Είδ, τοῦ ἀριθμῆσαι τὸν Ἰσραὴλ καὶ τὸν
Ἰούδα. οὕτω κανταῦθα, προσέθετο όρ-
γὴ τοῦ Θεοῦ, τοῦ θυμωθῆναι ἐπὶ Ἰσ.
ραήλ. καὶ ἐπέσεισε τὸν Δαβὶδ εἰς αὐτὸς
λέγων πορεύθητι αρίθμησον τὸν Ἰσραὴλ
καὶ τὸν Ἰούδα· εἰ δὲ αὐτὸς προσέταξε,
τί δήποτε χαλεπαίνει; οὐκοῦν τὴν θείαν
συγχώρησιν διὰ τούτων δεδήλωκεν. εἰ δὲ
ὁ Δεσπότης Θεὸς τοῦτο προσετετάχει
γενέθαι, τί δήποτε μεταμελεῖται ὁ Δα-
βὶδ τὴν θείαν πεπληρωκὼς ἐντολήν;
ἐπάταξε γάρ φησιν ἡ καρδία Δαβὶδ αυ-
τὸν μετὰ ταῦτα, ὅτι ἠρίθμησε τὸν λαόν. uid,
τὸν λαόν.
καὶ εἶπε Δαβίδ, ἡμάρτηκα τῷ Κυρίῳ
τοῦ ποιῆσαι τὸ ῥῆμα τοῦτο. καὶ νῦν Κύ-
περίελε τὴν ἀδικίαν τοῦ δούλου σου,
ὅτι ἐματαιώθη σφόδρα. δῆλον τοίνυν,
ὡς τὴν συγχώρησιν ἐκάλεσεν ἐντολήν·
ἐπειδὴ κωλῦσαι δυνάμενος οὐκ ἐκώλυσε
παιδεύσαι διὰ τούτου τους παρανόμους
βουλόμενος, καὶ πρῶτον μὲν αὐτοὺς ή
θέλησε τῆς πρὸς τοὺς πατέρας γεγε-
νημένης ἐπαγγελίας αναμνήσαι, και
δεῖξαι ταύτης τὸ ἀληθές· ἔπειτα διδά.
ξαι, ὡς ἐξ ἑνὸς τοῦ Ἰακὼβ τοσαῦται
μυριάδες ἐγένοντο, καὶ ὅτι τοσαύτης τε-
τυχηκότες εὐεργεσίας ἀεὶ πονηρὰν ἐπε-
δείξαντο γνώμην. τούτου χάριν ἀριθμη-
θῆναι συνεχώρησε πρῶτον· εἶν᾿ οὕτως
ἐκόλασεν, Γαδ δὲ τὸν προφήτην πρὸς
τὸν ἀριθμήσαντα πέπομφε τρεις αἱρές
σεις προςῆναι ἡ λιμὸν τρισὶ συμμετρό.
μενον ἔτεσιν, ἢ πολεμίων ἔφοδον ἐπὶμη-
σὶ τρισὶ κατακράτος νικώντων και δια-
κόντων, ἢ τὸν ἐκ τοῦ λοιμοῦ θάνατον ἐν
τρισὶν ἡμέραις γινόμενον ταῦτα δὲ εἰ-
πῶν ὁ προφήτης τῷ προφήτη και βασι-
λεῖ, ἤπειξε λαβεῖν τὴν ἀπόκρισιν. και
νῦν γάρ φησι γνῶθι καὶ ἴδε τί ἀποκριθῶ
ῥῆμα τῷ ἀποτείλαντί με. ὁ δὲ σοφώτα-
τος καὶ δικαιότατος βασιλεύς, λογισά-
ώς
اد
η
اد
اد
«) 2 Reg. 24, 10.
1) Ibid. verf. 13,
εν
4
memoriam promiffionem factam
paribus, et eius oftendere ve-
ritatem: deinde docere, ex vno
Iacobo tot orta efle millia, et
tamen illos tanto affectos bene-
fcio, malum femper animum
præ fe tulife. Ea de caufa per-
mifit primum numerari, deinde
vero puniit. Mifit autem Gad
prophetam ad eum qui numera-
uerat,
norum
mortem
>
vt tres proponeret con-
cum
ditiones, aut famem trium an-
fium tribus menfibus vincen-
aut irruptionem ho-
tium
et perfequentium, aut
ex pefte quæ duraret
tilus diebus. Hæc autem
dixiflet propheta regi et pro-
terponiun: Nunc ergo, inquit, b)
phetæ, vrgebat vt acciperet
fatre, quod verbum refpondcam
ei qui me mifit. Rex autem fa-
pientiffimus et iuftiflimus, cogi-
Ff2
tans
452
B.
THEODORETI
tans quod ipfe quidem famem
poffet effugere, vt rex qui mul-
tum frumenti haberet recondi-
tum; in folos autem pauperes
graflaretur fupplicium: et quod
in bello poffet effugere manus
hoftium, primum quidem quod
arces haberet munitiffimas et va-
lidiffima præfidia, deinde quod
fiparetur a viris illis fortuniis.
fortiffimis,
non æquum effe exiftimauit fuz
falutis curam gerere, fed infitæ
* caftigationis participem *effe cum
populo. Peftis autem eft eius-
modi, quæ pauperis et diuitis
non nouit difcrimen, neque ti.
•
εν
Ο
μενος ὡς τὸν λιμὸν αὐτὸς διαφυγεῖν δυ
νήσεται, πολὺν ὡς βασιλεὺς ἔχων απο
κείμενον σῖτον κατὰ μόνων δὲ τῶν πε-
νήτων ἡ τιμωρία χωρήσει καὶ ἐν τῷ πο-
λέμω δὲ δυνατὸν αὐτὸν διαφυγεῖν τῶν
πολεμίων τὰς χεῖρας, πρῶτον μὲν τοῖς
ὀχυρωτάτοις καὶ δυσαλώτοις φρουρίοις
χρησάμενον, ἔπειλα δὲ καὶ τοῖς ἀριστεύε
σιν ἐκείνοις περιφρατζόμενον, οὐκ ᾠήθη
δίκαιον τῆς οἰκείας σωτηρίας φροντί
σαι, αλλὰ συμμεταχῶν τῶν ἐπιφερομέ
των κολάσεων τῷ λαῷ τοιοῦτος δὲ ὁ λογο
μὸς, διαφορὰν πλουσίου καὶ πένητος ἐκ
εἰδώς, οὐδὲ δειλοῦ καὶ ἀνδρείου, οὐδὲ δέ
midi et fortis, neque ferui et
domini, neque priuati et regis, λου και δεσπότου, οὐδὲ ἰδιώτου και βα
fed omnes fimiliter inuadit. Ea σιλέως· ἀλλὰ κατὰ πάντων ὁμοίως χω-
de caufa hoc fupplicium præpo- ρῶν. τούτου χάριν ταύτην τὴν τιμωρίαν
fuit aliis, cuius ipfe diftributor
τῶν ἄλλων προείλετο, ἧς αὐτός ἐςιν ὁ
eft, qui caftigat. Dixit enim,
inquit, a) Dauid Gado. Valde κολάζων διανομεύς, είπε γάρ φησι Δα-
anxium me faciunt hac tria. Εὶδ πρὸς Γάδ ςενά μοι σφόδρα ἐςὶ καὶ
Sed incidam in manus Domini, τὰ τρία πλὴν ἐμπεσοῦμαι εἰς χεῖρας
quoniam admodum multa funt Κυρίου· ὅτι πολλοὶ οἱ οἰκτιρμοί αὐτοῦ
eius miferationes. Non incidam σφόδρα εἰς δὲ χείρας ἀνθρώπων οὐ μὴ
elegit fibi Dauid mortem. Nec ἐμπέσω καὶ ἐξελέξατο ἑαυτῷ Δαβὶδ
eum fpes fefellit. Trium enim τὸν θάνατον, καὶ τῆς ἐλπίδος οὐκ ἐψεύ
dierum mortem Deus minatus, θη. τριῶν γὰρ ἡμερῶν ὁ Θεὸς θάνατον
fex tantum horis mortem intu- ἀπειλήσας, ἐν ἓξ μόναις ώραις τὸν θά
lit. Quod fi dies numerentur νατον ἐπήνεγκε, συναριθμουμένων δὲ τῶν
cum noftibus, inuenitur pars νυκτῶν ταῖς ἡμέραις, τὸ δωδεκατημόριον
folum duodecimna minarum illata ευρίσκεται τῆς ἀπειλῆς ἐπενεχθὲν τῷ
effe populo. Ita Deus beni- λαω οὕτως ὁ φιλάνθρωπος Κύριος με
gnus et clemens maioribus qui- ζοσι μὲν κέχρηται τοῖς ἀπειλαῖς τοὺς
dem vfus eft minis, peccatores αμαρτάνοντας δεδιτλόμενος πολλῷ δὲ
autem in manus hominum. Et
terrens; minis autem longe
Ex
ης
minora infert fupplicia. Ἐκ τῶν ἀπειλῶν ἐλάτους ἐπιφέρει τὰς τι
nongentis enim millibus, quæ μωρίας. καὶ γάρ τ) ἐννακοσίων χιλιάδων
iuuenta funt Ifiraëlis, et Iuda του Ισραήλ εὑρεθεισῶν, καὶ τοῦ Ἰούδα
τετρα
1) ἐννακοσίων τετρακοσίων. Omnes fere Interpretes greci confentiunt cum Textu
hebr, a quo noftra lectio recedit. Nam 2 Sam. 24, 9. legimus, Ifraelitarum
octingenta millia, virorum Iudæ autem quingenta millia fuiffe interempta.
Sed MONTF. ad h. 1. obferuat, fe in Cod. quodam coislin. notatum inue
niffe, folum Theodotionem h. 1. pro οκτακόσια, habere ἐννακόσια, pro πεντα
κόσια, autem τετρακόσια.
α) 2 Reg. 24, 14. 15.
ο
QVAST. IN II. REG. CAP. XIV.
453
τω
}
τετρακοσίων, δηλονότι τῶν τὴν ςρατεύ-
σιμον ἡλικίαν ἀγόντων, καὶ τῶν προώ.
τῶν καὶ τῶν ἐξώρων, και μέντοι και γυ-
ναικῶν ἐξηρημένων, προσέτι δὲ καὶ τῶν
Λευιτῶν, καὶ τῆς Βενιαμίτιδος φυλῆς.
μεταμεληθέντος γὰρ τοῦ βασιλέως ἐκ
ἠριθμήθησαν· ἑβδομήκοντα χιλιάδες
ὑπὸ τοῦ ἀγγέλου ανηρήθησαν μόναι
καὶ ταῦτα πάντων ἐν ἀκαρᾶ διαφθα-
βῆναι δυναμένων, οὐ γὰρ ἐδεῖτο χρόνου
τιμωρὸς ἄγγελος. ἐν ἀκαρεῖ γὰρ ἀνελε
καὶ τὰ τῶν Αἰγυπτίων πρωτότοκα, καὶ
τὰς ἑκατὸν ὀγδοήκοντα πέντε χιλιάδας
τῶν ᾿Ασσυρίων. τῆς φιλανθρωπίας του
νυν, ἀλλ᾿ οὐ τῆς ἀδυναμίας, ὁ χρόνος.
αὐτίκα γοῦν τῆς Ἱερουσαλὴμ ἐπιβὰς
ὤφθη ὁ ἄγγελος τῷ Δαβίδ, τὴν ῥομ.
φαίαν ἔχων γυμνὴν, ἵνα τὴν συγγνώς
μην αιτήση. αξιάγασα δὲ καὶ αὐτὰ τὰ
βασιλέως τὰ ῥήματα· ἰδοὺ γάρ φησιν
ἐγὼ ἥμαρτον, καὶ ἐγὼ ὁ ποιμὴν ἐκακο-
ποίησα, καὶ οὗτοι τὸ ποίμνιον τί ἐποίη-
σαν ; γενέθω ἡ χείρ σου ἐν ἐμοὶ, καὶ ἐν
ev
τῷ οἴκῳ τοῦ πατρός μου. ἀγνοῶν τὴν
αἰτίαν, οἰκείαν ἁμαρτίαν τὸ γεγενημέ-
τον ἐκάλεσε καὶ αὐτῷ καὶ τῷ γένει δι-
καίαν ἐπενεχθῆναι ψῆφον ἱκέτευσε, λό-
τοις χρησάμενος ποιμένος ἀληθινοῦ,
καὶ τὸν υἱὸν αὐτοῦ καὶ κύριον μιμησά.
μενος, ὃς τὴν ψυχὴν αὑτοῦ ἔθηκεν ὑπὲρ
τῶν προβάτων. δεξάμενος δὲ τὴν ἱκετείαν
ὁ ἀγαθὸς Κύριος, ἐν ἐκείνῳ τῷ χωρίῳ
θυσιαςήριον οἰκοδομηθῆναι προσέταξεν,
ἐν ᾧ τὴν τιμωρίαν ὁ θεῖος ἐκώλυσεν ἔλεος.
τὸ δὲ 1) μετεμελήθη Κύριος περιττόν έρ-
μηνεύειν. πολλάκις γὰρ αὐτοῦ εἰςήκα-
μεν τὴν διάνοιαν, καὶ ὅτι τὴν τῆς οἰκονo-
μιας σημαίνει μεταβολήν. παραλίκα τοί-
νυν ὁ βασιλεὺς δραμὼν ἤτησεν 2) Ορνίαν
TO
Ο
Ο
τω
ex-
quadringentis, nimirum eorum
qui erant atatis militaris,
ceptis fcilicet iis qui eam æta-
tem nondum attigerant vel qui
excefferant, et præterea mulieri-
bus, Leuitis item et tribu Ben-
iamitica, (nam cum penitentia
motus efer Dauid, non funt
numerari,) interempta funt folum
25 Angelo feptuaginta millia :
idque cum potuiffent
potuiffent omnes
perimi in momento temporis.
Neque enim tempore egebat vl-
tor Angelus.
Momento enim
temporis peremit et primogenita
Egyptiorum, et centum et olo-
ginta quinque millia Affyriorum.
Tempus ergo benignitatis fuit,
non impotentia. Protinus ergo
fuper Hierofolymam adfcendens
nudum habens enfem, vt peteret
vifus eft Dauidi Angelus Domini,
veniam. Digna autem admira-
tione funt ipfa verba regis. Ecce
enim, inquit, a) peccaui: et ego pa-
for malum feci, ifti autem qui funt
grex quid fecerunt? Sit manus tua
fuper me, et fuper domum patris
mei. Ignorans caufam, fuum pecu
catum yocauit quod fuerat fa-
&um: et vt in fe, et in fuum ge-
nus iufta ferretur fententia fup
plicauit, vtens verbis boni pa
foris, et imitans filium fuum
et dominum, qui animam fuam
pofuit pro ouibus. Exaudita
autem fupplicatione, bonus
Deus iuffit in illo loco exftrui
altare, in quo fupplicium di-
uina cohibuit mifericordia. Il.
lud autem, b) Paninuis * Domi. \
tari. Eius enim fenfum fape expo»
fuimus, et quod difpenfationis fi-
gnificet mutationem. Protinus er
go rex profeftus, periit ab Omnia
Iebufæo,
num, fuperuacaneum eft interpre-
Ff 3
1) μετεμελήθη. Rec. leftio 2 Reg. 24, 16, eft παρεκλήθη. Noftram le&tionem habent
Theodotio et ed. complur. Vid. fupra p. 63. 3) 2) Ορνίας. Alias vocatur Ορνά.
a) 2 Reg. 24, 17. b) Ib. v. 16.
454
THEODORETI
B.
darurum et arcam, et boues, et
Illo autem promittente fe gratis
ligna aratrorum, vt in illa qui-
dem aram ædificet, hos vero fa.
crificet, lignis autem ignem ad.
moueat, rex æquum effe dixit,
non ex alienis, fed ex fuis dona
diciffet filius eius Salomon, hor
ratur dicens, a) Honora Dominum
ex iuftis tuis laboribus, et εἰ
ofer primitias ex tuis fruttibus
iuftitia. Quæ rex implens, vbi
emiffet, aram adificauit, et fa-
crificium obtulit, et Deum pla
cauit. Sciendum eſt autem,
quod in illo loco templum adi.
ficauit fapiens Salomon. Hoc
Deo offerre. Hæc cum ab eo di-
Πε
O
α
Iebufzo, vt venderet fibi aream. τὸν Ἰεβουσαίον αποδόθαι τὴν ἅλω.
ἐκείνου δὲ προϊκα δώσειν ὑποχομένου και
τὴν ἅλω, καὶ τοὺς βοῦς, καὶ τῶν ἀρότρων
τα ξύλα, ἵνα ἐν ἐκείνη μὲν δομήσεται τὸν
βωμὸν, τούτους δὲ ἱερεύση, τοῖς δὲ ξύ
λοις προσενέγκη τὸ πῦς,δίκαιον εἶπεν ὁ
βασιλεὺς μὴ ἐξ' ἀλλοτρίων τῷ Θεῷ δῶρα
προσφέρειν, ἀλλ' ἐξ οἰκείων. ταῦτα παρ
αὐτοῦ μεμαθηκώς ὁ υἱὸς αὐτοῦ Σολο
μῶν, παραινε λέγων, τίμα τὸν Κύριον
ἀπὸ σῶν δικαίων πόνων, καὶ ἀπάρχου
αὐτῷ ἀπὸ σῶν καρπῶν δικαιοσύνης. ταῦ
βωμὸν ᾠκοδόμησε, καὶ τὴν θυσίαν προσ
τα πληρῶν ὁ βασιλεὺς, πριάμενος τὸν
ήνεγκε,καὶ τὸν Θεὸν ἱλεώσατο. ἰςέον δὲ
ὡς ἐν ἐκείνῳ τῷ χωρίῳ τὸν νεῶν ᾠκοδό
enim docet etiam hiftoria. Et μησεν ὁ σοφὸς Σολομών. τοῦτο γὰρ καὶ
adiecit, inquit, b) Salomo poft
hæc altare, quod primo erat
ἡ ἱςορία διδάσκει. 1) προσέθηκε γάρ φη
paruum. Poftea hiftoriographus σιν ὁ Σολομὼν ἐπὶ τὸ θυσιαςήριον ἐπ'
ea narrat quæ ad Orniam fpe. ἐχάτων, ὅτι μικρὸν ἦν ἐν πρώτοις
Єtant, fiue Adoniam duplici 2) μετὰ ταῦτα τὰ κατὰ 3) Ὀρνίαν, ἢ
enim fuit nomine); quomodo Αδωνίαν, διώνυμος γὰρ ἦν, ὁ ἱςοριογρά
tyrannidem affectarit, et quo-
ο
Ο
Ο
modo conuiuium fplendidum φος συνέγραψεν ὅπως μὲν ἐμελέτησε
modo conuiuium fplendidum τυραννίδα όπως δὲ συμπόσιον λαμπρὸν
appararit, primarios habens con-
το
aiuas Ioabum ducem exercitus, ἐπετέλεσε, πρωτοκλίτους ἔχων τὸ συμ-
et Abiatharem facerdotem. Ce- ποσίου τὸν ςρατηγὸν Ἰωάβ, καὶ Αδιά
lebrauit autem conuiuium ad θας τὸν ἱερέα. ἐτέλεσε δὲ τὸ συσσίτιον
fontem quendam, qui ante ci- 4) παρά τινα πηγὴν, πρὸ τὸ ἄξεις ανα
Ελύζουσαν, παρ᾽ ἣν βασιλικὸς ἐτεθήλει
παράδεισος. ὕτω γὰρ ὁ 5) Ιώσηπος ἔφη,
ὁ Σύμμαχος δὲ τὴν Αἰν πηγὴν ἡς μήνες.
σεν. 6) Αϊνὰ δὲ αὐτὴν καὶ ὁ Σύρος καλά.
uitatem Auebat, vbi hortus re-
gius virefcebat. Sic enim loqui.
gius virefcebat. Sic enim loqui,
tur Iofephus. Symmachus, vero
Ain fontem interpretatus eft,
quem Syrus quoque Aina vocat,
Ο
ΕΙΣ
3) προσέθηκε πρώτος. Hæc in Textu hebr. et edit, complur. defiderantur. 2) μετ
τα ὁ Σύρος καλεῖ. Hæc quidem ad initium libri III. Reg. pertinent,
MONTF. autem in Codicibus fuis notatum inuenit, DIODORVM et THE O-
DORETVм ea quæ vsque ad mortem Dauidis acciderunt, retuliffe ad librum
II. Regum. Vid. p.459. et MONTF. 1. c. p. 350. et Biblioth. coislin. p. 38. 3) 'Ogvíav
* Αδον. Adonia diftinguendus eft ab Orna, error itaque fubeffe videtur, qui
ex permutatione literarum Refch et Daleth facile oriri potuit. Vid. MONTF.
1. c. T. I. p. 350. vbi quoque ex Procopio notatur, Adoniam fuiffe binominem.
4) παρά ήρμην. Hoc Scholion, omilio Autoris nomine exhibet DRYSIS
1.c. p. 260. ad 3 Reg. 1, 9. 5) 'Iwanos, Antiq, iud. lib. VII. c. 14. 6) Aiva→→→
καλεῖ. Vid. MONTF. 1. c. Τ. Ι. p. 349.
*) Prou. 3, 9. ) 2 Reg. 24, 25.
!
QVAST. IN III REG. CAP. I.
455
ΕΙΣ ΤΗΝ ΤΡΙΤΗΝ ΤΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ.
IN
LIBRVM
III.
REGNORVM.
ΕΡΩΤ. α.
Τινὲς ὑπολαμβάνουσιν ἀλγῆσαι τὸν Νά-
θαν, ὡς μὴ κληθέντα εἰς τὸ συσσίτιον
καὶ τούτου χάριν παρασκευάσαι τὴν
Βερσαβεὲ τὰ γεγενημένα μηνῦσαι
Α
Mε
τῷ βασιλά.
απο
Ο
اد
νοήτως άγαν τήνδε τὴν ὑποψίαν
ἐχήκασιν. ὁ γὰρ προφήτης το
Θεοῦ τὴν ψῆφον εἰδὼς, δι' αὐ
τοῦ γὰρ ἐδήλωσε τῷ βασιλεῖ,
οὐ σὺ οἰκοδομήσεις οἶκον τοῦ κατοικῆσαι
ἐν αὐτῷ· ἀλλ᾿ ἰδοὺ υἱὸς τίκτεται σοι,
οὗτος ἔσαι ἀνὴρ ἀναπαύσεως, καὶ ἀνα-
παύσω αὐτὸν ἀπὸ πάντων τῶν ἐχθρῶν
αὐτοῦ κυκλόθεν, Σολομών ὄνομα αὐτῷ
καὶ εἰρήνην καὶ ἡσυχίαν δώσω ἐπὶ Ἰσ-
ραὴλ ἐν ταῖς ἡμέραις αὐτοῦ, οὗτος οἶκο-
δομήσει οἶκον τῷ ὀνόματί μου. ταῦτα εἰ-
δώς
πὼς ὁ προφήτης, καὶ θεασάμενος τον
Ὀρνίαν παρὰ τὴν θείαν βουλὴν τὴν βα-
σιλείαν ἁρπάσαντα, ἀνέμνησε διὰ τῆς
Βερσαζεὲ τὸν βασιλέα τῆς θείας προβ-
ξήσεως, εἶτα εἰσελθὼν τοὺς ἐκείνης έζε-
βαίωσε λόγους.
Ο
εν
ΕΡΩΤ. β'.
Τον 1) Γηὼν τίνα καλᾶ;
INTERR. I.
Quidam exiftimant agre tulife
Nathanem, quod non fuerit inui-
καtus ad conuiuium, et ideo effecife
vt Berfabce indicaret regi que
facta fuerant.
V
alde defipiunt qui hoc fu-
fpicantur. Propheta e-
nim norat Dei fenten-
tiam: per eum enim fi-
gnificauit regi, a) Non tu adi-
fcabis mibi domum vt habitem
in * ea, fed ecce filius nafcitur tibi.
Is erit vir quietis: et faciam eum
quiefcere ab omnibus inimicis fuis
pacem et quietem dabo in Ifrael
in diebus eius. Is adificabit doe
mum nomini meo.
in circuitu. Salomo nomen ei: et
Hæc cum fci-
vet propheta, et confideraret Or
niam rapuiffe regnum præter
Dei voluntatem et confilium,
admonuit regem per Berfabee
de diuina prædiatione, deinde
ingrefus verba illius confr
mauit.
INTERR. II.
Geon quemnim vocat? b)
Yeon quidem nominatus eft Ni-
fuuiis. Idque Deus ipfe aperte
docuit per Ieremiam, dicens: c) Et
nunc quid tibi er via Aegypti, vt bi-
bas aquan Geon? Cognominarunt
autem etiam Siloam Geon, vel tan-
quain valde paruun, ironice fic
eum vocantes: vel quoniam ipfe
I naiv μèv & Netños avóμason, els vag Glus: eft enim vnus ex quatuor
μὲν Νεῖλος ὠνόμαςαι, εἷς γὰρ
τῶν ποταμῶν ἐςὶ τῶν τεσσάρων. και
τοῦτο σαφῶς αὐτὸς ὁ Θεὸς διὰ Ἱερεμίς
ἐδίδαξεν εἰπών. καὶ νῦν τί σοι, καὶ τῇ ὁδῷ
Αἰγύπτου, τοῦ πιεῖν ὕδωρ Γιών; ἐπωνό-
μασαν δὲ καὶ τὸν Σιλοὰμ Γηών· ἢ ὡς
ἄγαν μικρὸν εἰρωνικῶς οὕτω καλέσαν
τες ἢ ἐπειδὴ καὶ αὐτὸς ἐξ ἀφανῶν ἔξει-
αὐτὸς ἐξ ἀφανῶν ἔξει
σιν ὑπονόμων, ὥσπερ ὁ Νελος. χρίσαι
اد
quoque exit ex obfcuris fub
meatibus, ficut Nilus. Salo-
terra
1) Γνών. Rec. leftio 3 Reg. 1, 38. eft Γιών.
α) 2 Reg. 7, 13. 3 Reg. 5, 5. b) Ib. c. 1, 38.
Ff 4
c) Ier. 2, 18.
monem
456
THEODORETI
B.
Ο
Ο
C
ὁ
monem autem vngere iufi funt δὲ τὸν Σολομῶντα προσετάχθησαν Σα
Sadoc pontifex et Nathan pro- δώκ ὁ ἀρχιερεὺς, καὶ Νάθαν ὁ προφή
pheta. Prælatus eft autem pro-
pheæ pontifex, duci exercitus της προτέτακται τοῦ προφήτου μὲν
propheta Simul autem mifi funt ἀρχιερεὺς, τοῦ ςρατηγοῦ δὲ ὁ προφή
et funditores et fagittari: hos της συναπεςάλησαν δὲ καὶ οἱ σφενδον
ται καὶ οἱ τοξόται. 1) τούτους γὰρ καλὰ
Χερεθί και Φελεθί.
enin vocat Cerethi et Phelethi.
INTERR. III.
Cur principes apud patrem Regi
żuueni benedicentes, optarunt eim
feri patre clariorem et illufrio-
rens? Deus, inquit, faxit vt fit
nomen flii tui Salomonis bonum
fuper nomen tuum, et magnificet
'fedem eius fuper fedem
tuam. a)
Sciet
rat.
ze-
ciebant, neminem, qui pater-
nam habet dilectionem,
lotypia profequi filios:
prium effe patrum velle videre
filios fe clariores. Arius enim
et eius tantum filii hac labo.
vant amentia. Dauid autem
ndeo lætatus eft de iis quæ ditta
fuerant a principibus, vt etiamn
cum fenedus vetaret ne fuge.
met, inclinatus Deum adoraue-
sit, qui promifis finem dede
Benediftus enim inquit, b)
Dominus Deus Ifrael, qui dedit
Bodie ex femine meo fedentem fu-
per thronum meum : et oculi
mei adfpiciunt. Atque Deo qui
dem hunc obtulit hymnum:
megni autem fucceffori filio ius
fit vt integram conferuaret pie-
Primum autem commu-
nem oftendit finem. Ego, in-
quit, c) vadam in via vniuerfa
terræ: er corroboraberis, et eris
vir potens: et cuftodies cuftodiam
* Dei * Ifraelis, vt ambules coram
Tatem.
1) τούτους - Φελεθί.
vago nomine "Aos
n) 3 Reg. I, 47.
επ
ΕΡΩΤ. γ'.
Τί δήποτε καὶ οἱ ἄρχοντες τὸν βασιλέα
τὸν νέον ἐπὶ τοῦ πατρὸς εὐλογοῦντες
εὐκλεέτερον γενέσθαι τοῦ πατρὸς καὶ
περιφανέτερον ηύξαντο; ἀγαθύναι γὰρ
έφασαν Κύριος τὸ ὄνομα τοῦ υἱοῦ Σολο
μῶντος ὑπὲς τὸ ὄνομά σου, και μεγα
λύναι τὸν θρόνον αὐτοῦ ὑπὲρ τὸν
θρόνον σου.
Hide
C
اد
つ
​ἔδεσαν ὡς οὐδεὶς ἔχων πατρικὴν φι-
λοςοργίαν ἐζηλοτύπησε παιδας
καὶ ὡς ἴδιον πατέρων τὸ βούλεθαι τοὺς
παῖδας καὶ ἑαυτῶν λαμπροτέρους ὁρᾶν.
Ageros γὰρ, καὶ οἱ τούτε παῖδες, ταύτην
μόνοι νοσοῦσι τὴν ἄνοιαν. ὁ δέ γε Δαβὶδ
οὕτως τοῖς παρὰ τῶν ἀρχόντων εἰρη
μένοις ἐφήθη, ὅτι καὶ τοῦ γήρως αὐτὸν
ἀναςῆναι κωλύοντος, κατακεκλιμένος
προσεκύνησε τὸν Θεὸν, τὸν ταῖς ὑποχέ
σεσι δεδωκότα τὸ πέρας. εὐλογητὸς γάρ
φησι Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραήλ, ὃς ἔδωκε
σήμερον ἐκ του σπέρματός μου καθήμε
νον ἐπὶ τοῦ θρόνου μου, καὶ οἱ ὀφθαλ
μοί μου βλέπουσι. τῷ μὲν οὖν Θεῷ τοῦ
τον τὸν ὕμνον προσήνεγκε, τῷ δὲ διαδόχῳ
τῆς βασιλείας παιδὶ φυλάττειν ἀκήρα
τον τὴν εὐσέβειαν παρεγγύησε, πρῶτον
δὲ τὸ κοινὸν ἐπέδειξε τέλος. ἐγὼ γὰρ ἔφη
πορεύσομαι ἐν ὁδῷ πάσης τῆς γῆς, καὶ
κραταιωθήση, και ἔση 2) εἰς ἄνδρα δυνά
μεως, και φυλάξεις τὴν φυλακὴν τοῦ
Θεοῦ Ἰσραήλ, τοῦ πορεύεθαι ἐνώπιον
TO
Ο
αὐτοῦ
Vid. fupra p. 422.
2) εἰς ἄνδρα δυν. Hanc interpretat. fub
exhibet MONTF. 1. c. T. I. p. 350. Rec. lectio eft, sis vdga.
b) Ib. v. 48.
b) Ib. v. 48. c) Ib. c. 2, 2. 3.
QVÆST. IN III. REG. CAP. II.
457
αὐτοῦ φυλάσσειν 1) τὴν ὁδὸν αὐτοῦ· καὶ
τὰ προστάγματα αὐτοῦ, 2) ακριβασμα
τι
τα αὐτοῦ, καὶ τὰ κρίματα αὐτοῦ, ἐν
τολὰς αὐτοῦ, καὶ τὰ μαρτύρια αὐτοῦ,
καθώς γέγραπται ἐν τῷ νόμῳ Μωσέως
μηδὲ τὸ τυχὸν τῶν γεγραμμένων παρα-
βῆναι τολμήσης. τοῦτο γὰρ δηλοῖ τὰ
ἀκριβάσματα, καὶ τὰ κρίματα, καὶ τὰ
μαρτύρια, καὶ ἐντολὰς, καὶ προστάγ.
ματος. ἐδίδαξε δὲ καὶ τὸ ἐντεῦθεν φυός
μενον κέρδος 3) όπως εὐοδωθῇ πάντα ἃ
ποιήσεις, καὶ πανταχῆ οὗ ἐὰν ἐπιβλέ-
ψης ἐκεῖ. τούτων γάρ φησι παρὰ σοῦ
γινομένων, ἐμπεδώσει ὁ ἀγαθὸς ἡμῶν
Κύριος τὴν παρ' αὐτοῦ πρὸς ἐμέ γεγε-
νημένην ὑπόχεσιν, ὅτι οὐ μὴ ἐξαρθήσε-
ταί σοι ἀνὴς ἀπὸ τοῦ θρόνου Ἰσραήλ.
ΕΡΩΤ. δ'.
I
"
1
Ο
α
Τίνος χάριν αὐτὸς μὴ κολάσας τὸν
Ἰωάς, τῷ παιδὶ τοῦτο δρᾶσαι
προσέταξε
Η ρῶτον μὲν ἠδέθη αὐτὸν, ἅτε τῶν πό-
νων καὶ κινδύνων γενόμενον κοινω-
νόν· ἔπειτα δὲ αὐτοῦ καὶ τὸ θρασὺ ὑφω-
το θρασύλύφω
ρᾶτο. τοῦτο γὰρ ἐδήλωσε δι' ὧν εἴρηκεν,
ότι υἱοὶ Σαρουία σκληρότεροί μου εἰσί.
πρὸς δὲ τούτοις, μαθὼν συγκατασκευ-
άζοντα αὐτὸν τῷ Ὀρνία τὴν τυραννίδα,
ἔδεισε μὴ τῇ συνήθει κακοηθεία χρησά-
μενος, καταφρονήση τῆς τοῦ Σολομῶν-
τος νεότητος, καὶ δυοῖν θάτερον δράση
ἢ εὐνοίας προσωπείῳ χρησάμενος ανέλη
λαθὼν, ὥσπερ δὴ τὸν ᾿Αβεννὴς καὶ τὸν
Αζεσσα κατέκτανεν ἢ προφανῶς ἀντι-
παρατάξηται, καὶ διέλῃ τὸν Ἰσραήλ.
ἐδίδαξε δὲ αὐτὸν καὶ τὸ Βερσελῆ τὴν εὔ-
ευ
ipfo ad cuftodiendam viam eius,
et præcepta eius, exacta ftatuta
enim
tura,
ftatim
et
iudicia eius, mandata
Hoc
eius, et teftimonia eius, ficut
fcriptum eft in lege Mofis. Ne
que quodlibet ex iis quæ fcripta
funt transgredi audeas.
fignificant, exacta fa-
et iudicia, et teftimonia,
et mandata et pracepta. Et
oftendit lucrum quod
inde oritur, α) Vt vette fucce-
dant omnia que feceris,
cunque oculos conuerteris, Nam
fi hac a te fiant, implebit bo-
Honem, quz ab ipfo facta eft
mihi: tibi non dicendo, deficiet
vir in throno Ifrael.
nus
et quo-
nofter Dominus promif-
INTERR. IV.
Quare cum ipfe non punierit Ioa
bum, iuffit filio vt hoc
faceret?
Primum quidem eum eft reueri-
tus, vt qui fuerat laborum et
periculorum focius. Poftea vero
fufpectam habuit eius audaciam.
Hoc enim fignificauit per hoc quod
dixit, b) Fii Seruic funt me du
omnis adornare ac fruere tyranni
dem, timuit ne folita vtens mali-
tia defpiceret iuuentutem Salomo
nis, et duorum faceret alterum:
nempe vt aut prætextu vtens
πcut occidit Abennerem et Abef
beneuolentiæ eum interimneret,
fam: aut aperte aduerfam ftrue-
ret aciem, et diuideret Ifraelem.
Ff. 5
riores. Ad hæc cum refciuiffet eum
Orniæ
Eum etiam
docuit Berzellai bene-
uolen.
1) τὴν ὁδόν. Rec. lettio 1. c. v. 3. eft τὰς ἐντολάς. Interpretatio quam Nofter h. 1.
fequitur, parumn recedit ab ea quam MONTF. l. c. absque Autoris nomine
protulit. 2) ακριβάσματα. Aquila hanc effe verfionem putauit MONTF. l. c.
3) ὅπως ἐκεῖ. Hæc eadem funt cum iis quæ MONTF. l. c. e Cod. quodam
coislin. defcripta dedit.
a) 3 Reg. 2, 3.
b) 2 Reg. 3, 39.
458
THEODORETΙ
B.
uolentiam, et iuffit vt eius filio- νοιαν, καὶ τοὺς ἐκείνου παιδας πάσης
rum omnem curam gereret, fe ἀξιωθῆναι κηδεμονίας ἐκέλευσεν, ὀφεί
λειν αὐτῷ τ το χρέος ὁμολογῶν.
hoc illi debere confitens.
INTERR. V.
Cur cum Semeio dedifer veniam,
Salomoni iuffit vt ipfum
puniret?
Virum
irum et
valde audacem: et filii fui
ΕΡΩΤ. ε
Διατί τῷ Σεμεί δεδωκὼς τὴν συγγνώ
μην, τῷ Σολομῶντι κολάσαι το τον
προσέταξε;
καὶ τῆς τοῦ παιδὸς προ-
moutatyraminum ct Τυραννικὸν ἔδει τὸν ἄνδρα, καὶ ἄγαν
prouidens faluti, eum docuit
docuit μηθέμενος σωτηρίας, ἐδίδαξεν αὐτὸν ἃ
quæ aufus fit, vt a viri prauitate
caueret fibi. Sciebat etiam vt
propheta, fore vt periret trans-
grediens mandata Salomonis.
Vir enim erat fceleftus, et au-
for feditionum,
INTERR. VI.
Quid eft ciuitas Dauid? a)
ionem appellat ciuitatem Daui-
dis fcriptura facra. Sic autem
et fuperior ciuitas fuit vocata: to-
Si
natur.
ta vero nunc Hierofolyma nomi
In ea dicit Iofephus et
ipfum fuiffe fepultum, et qui poft
ipfum fuerunt reges; monimen-
* tum autem effe prope Siloam, *fi-
guram autem habere and himi.
lem et plane regia fruatum efe
magnificentia. Dicit autem mul-
rum quoque auri cum eo fuifle in-
folum a filio Salomone: et hoc
fuiffe perfpicuum ex iis quæ poftea
facta funt. Hircanum quippe Pon-
tificem, cum obfideretur ciuitas
ab Antiocho filio Demetrii, mo-
nimentum effodiffe, et tria talen-
rorum millia illinc eduxiffe. Rex
autem Dauid feptuaginta annos
natus vitæ finem accepit. Nam
triginta quidem annos natus re-
gnum adeptus eft, quadraginta au-
tein annos transegit in regno.
α
τετόλμηκεν, ἵνα τὴν τὸ ἀνδρὸς φυλάτ
τητα πονηρίαν. ἔδει δὲ καὶ, ὡς προφή
της, ὅτι το Σολομῶντος παραβαίνων τὰς
ἐντολὰς διαφθαρήσεται. μιαρὸς γὰρ ἦν
ἀνῆς, καὶ τάσεων ἀρχηγός.
T
ΕΡΩΤ. 5.
Τί ἐςιν ἡ πόλις Δαβίδ;
Τὴν Σιὼν ἡ θεία γραφὴ πόλιν προσ
αγορεύει Δαβίδ. έτω δὲ καὶ ἡ ἄνω
πόλις ἐκέκλητο. πᾶσα δὲ νῦν Ἱερουσα
λὴμ ὀνομάζεται. ἐν ταύτη φησὶν 1) ὁ
Ιώσηπος καὶ αὐτὸν ἀξιωθῆναι ταφῆς,
καὶ τὸς μετ᾿ αὐτὸν βασιλεῖς, τὸ δὲ μνή
μα παρὰ τὴν Σιλοὰμ εἶναι, ἀντροειδές
ἔχον τὸ χῆμα, καὶ τὴν βασιλικὴν δη-
λεν πολυτέλειαν. ἔφη δὲ καὶ πολὺν αὐ
τῷ συγκατορυγῆναι χρυσὸν παρὰ τοῦ
παιδός Σολομῶντος· καὶ τὸτο γενέθαι
δῆλον ἐκ τῶν ὕτερον γενομένων. Ὑρκανὸν
γας τὸν ἀρχιερέα, πολιορκουμένης τῆς
γὰρ
πόλεως ὑπὸ ᾿Αντιόχου το Δημητρίου
παιδός, ἀνοίξαι τὸ μνῆμα καὶ τάλαντα
ἐκεῖθεν ἐκφορῆσαι τριχίλια. Δαβὶδ μένα
τοι ὁ βασιλεὺς ἑβδομηκοντούτης γενόμε
νος ἐδέξατο τ8 βίου τὸ πέρας. τριακον
τέτης μὲν γὰρ ἐβασίλευσε, τεσσαρά
κοντα δὲ βασιλεύων ἐξήνυσεν ἔτη.
Græca
1) Ιώσηπος. Antiqu. iud. lib. VII. c. 15. Eiusdem farinæ funt, quæ Idem 1. cor
cap. 13. et 16. narrat.
α) 3 Reg. 2, 10.
QVEST. IN III REG. CAP. II.
459
Græca exemplaria Theodoreti fuperiora libro II. attribuunt, et ab hoc deinceps
loco exordium ducunt libri III. Regnorum. 1)
ΕΡΩΤ. 3
اد
Νεμεσῶσι τῷ Σολομῶντι τινὲς, ὡς ἀπο
κτέναντι τὸν ἀδελφόν.
Διάφοροι τῶν ἀνθρώπων οι βίοι. οἱ μὲν
γὰρ τὴν ἄκραν φιλοσοφίαν ἀσκοῦ.
σιν· οἱ δὲ τὴν καλουμένην πολιτικὴν ἀρε-
τήν· ἄλλοι βασιλείαν, ἢ ςρατηγίαν ιού.
νουσι. χρὴ τοίνυν ἕκασον ἐξετάζειν πρὸς
τὴν πολιτείαν ἣν μέτεισι τοιγάρτοι τὸν
Σολομῶντα ἐ προφητικὴν ἀπαιτητέον,
ἐδὲ ἀποςολικὴν τελειότητα· ἀλλὰ την
βασιλεῦσιν ἁρμόπουσαν. ἔδει δὲ αὐτὸς
τὸν Ὀρνίαν ἐφιέμενον τυραννίδος καὶ
γὰρ ἐπειράθη τὴν βασιλείαν ἁρπάσαι.
τῷ μὲν ἐν προτέρῳ συνέγνω τολμήματι,
καὶ σωτηρίας αξιώσειν υπέχετο σωφρο-
νεῖν ἀνεχόμενον. ἐπειδὴ δὲ ἤτησε τὴν συν-
ευνον τε πατρὸς, ἐκ ἔδωκε μὲν τὴν αἴτη-
σιν τυραννίδος ἦσαν ὁδὸν τῇ βασιλεία
δὲ τὸ ἀτασίαςον μηχανώμενος, αναιρε.
θῆναι προσέταξεν.
T
ΕΡΩΤ. ή.
اد
Τί δήποτε τὸν Ἰωὰς τῷ Θεῷ προσπε.
φευγότα κατέκτεινε;
TE DE VOMOS TOTO Deviday dry-
τὸ Θεὸ νόμος τέτο γενέσθαι
γόρευσεν τὸν προσφεύγοντα γὰς
ἀνδροφόνον αναιρεῖσθαι προσέταξεν. ὁ δὲ
Σεμεεὶ αὐτὸς ἐφ' ἑαυτὸν εἵλκυσε τα
νάτου τὴν ψῆφον τὴν γὰς μητρόπολιν
οἰκεῖν ὑποχόμενος, καὶ ὅρκῳ τὴν ὑπό
χεσιν κρατύνας, παρέβη τὸν ὅρκον,και
παρὰ τὰς συνθήκας ἐκδημῆσαι τετόλ-
μηκεν.
θ'.
ΕΡΩΤ. Θ.
Τίνος χάριν τὸν ᾿Αβιάθαρ τῆς ἀρχιερω.
σύνης ἐγύμνωσεν;
}
1) Vid. fupra pag. 454.
INTERR. VII.
Quidam reprehendunt Salomonem,
quod fratrem fuum
occiderit. a)
Dige
iuerfa funt hominum vitæ
genera. Nam alii quidem
fummam exercent philofophiam:
alii autem virtutem, quæ dicitur
politica aut ciuilis : alii vero regnum
aur imperium adminiftrant, Opor-
tet ergo vnumquemque diudicare
ex vitæ ratione quam fequitur.
Non eft itaque a Salomone exi-
genda prophetica, neque apoftoli-
ca perfe&tio: fed ea quæ conuenit
niam affectare tyrannidem: cona-
regibus. Sciebat autem ipfum Or-
tus enim erat regnum arripere. In
priori ergo quod aggredius erat
audaci facinore ei ignouerat, et
faluum futurum eum promiferat,
dummodo modefte fe
gereret.
Poftquam autem periit patris con-
iugem, non ei quidem conceffit
poftulatum, quod viam frueret ad
tyrannidem: fed regni profpiciens
tranquillitati, eum iuffit interfici. -
INTERR. VIII.
Cur Ionbum, qui ad Deum confu-
gerat, occidit? b)
Lex, vt interimeretur homi-
cida qui ad altare confugeret. Se-
mei autem ipfe fibi confciuit fen-
tentiam mortis. Nam cum in me-
tropoli fe habitaturum eflet pollici-
tus, et iureiurando confirmafet
promiffum, legem eft transgreffus,
et præter pacta conuenta aufus ef
peregrinari.
Dei iuffit hoc fieri. Sanxit
enim, vt
*INTERR. IX.
Ouamam ob caufam Aviatharen
priuauit pontificatu? c)
a) 3 Reg. 2, 25. b) Ib. v. 31 fqq. c) verf. 26.27.
α)
Fuit
*
460
THEODORETI
› B.
F
tuum
uit focius tyrannidis Orniæ.Hoc
enim oftendunt etiam verba
Salomonis. Reuertere, inquit, a)
in agrum
et in domum
ruam, quoniam tu es filius mortis:
hodie re morte non afficiam, quon.
iam tulifti arcam faderis coram
Dauide patre meo, et quoniam
ofitus fuifti omnibus malis qui-
bus pater meus fuit affli&tus.
Erat ergo, vt dixi, ipfe quoque
obnoxius criinini tyrannidis, vt
qui opem tuliffet Orniæ. Sed
diuina quoque pradiationis ad-
minifter fuit Salomo. Eli enim
et per celeberrimum Samue-
lein, et per alium prophetam,
prædixit Deus generis ignomi.
niam. Hoc autem hiftoria quo-
que oftendit, dicens, b) Et
eiecit Salomo Abiatharem ut
non effet facerdos Domini, vt
implerentur verba Domini,
quæ locutus erat Silunte fuper
domum Eli.
INTERR. X.
Quomodo eft intelligendum, Mul-
riplicata eft fapientia Salomonis fu-
per prudentiam omnium fliorum
antiquorum, et fuper omnes
prudentes Aegypti? c)
E hiftoriographus eius oftendere
fapientiam. Ea de caufa et veterum
qui olim fuerunt fapientum inde-
inite meminit: et adiecit #gy-
x mutua comparatione voluit
Exo
κοινώνησε μὲν τῷ Ὀρνία τῆς τυραν
ME
νίδος. τ το γὰρ δηλον καὶ τὸ Σο
λομῶντος τὰ ῥήματα. ἀπότρεχε γάρ
Φησιν εἰς τὸν ἀγρόν σου, καὶ εἰς τὸν οἶ
κόν σου, ὅτι ἀνὴρ θανάτου σὺ ᾧ ἐν τῆ
ἡμέρα ταύτη καὶ ἐθανατώσω σε, ὅτι
ἦρας τὴν κιβωτὸν τῆς διαθήκης Κυρίου
ενώπιον Δαβὶδ τε πατρός μου καὶ ὅτι
ἐκακουχήθης ἐν πᾶσιν οἷς ἐκακουχήθη
ὁ πατήρ μου· ὑπέκειτο μὲν ἦν, ὡς ἔφην,
ώς
καὶ τῇ κατηγορία τῆς τυραννίδος, ἅτε
δὴ συνεργὸς γεγενημένος τῆς τὸ Ὀρνία
θρασύτητος. πλὴν ὁ Σολομὼν καὶ τῆς
θείας προβξήσεως γέγονεν ὑπουργός. τῷ
γὰς Ἡλεί, καὶ διὰ τὸ πανευφήμου Σα
μουήλ, καὶ μέντοι καὶ δι᾿ ἄλλου προφή
του, προηγόρευσεν ὁ Θεὸς τῇ γένους τὴν
ό
ἀτιμίαν. τοῦτο δὲ καὶ ἡ ἱτορία δεδήλω
κεν. λέγει γὰρ ὅτως καὶ ἐξέβαλε Σολο-
μὼν τὸν ᾿Αβιάθαρ, τὸ μὴ εἶναι εἰς ἱερέα
Κυρίου το πληρωθῆναι τὸ ῥῆμα Κυρίου,
ὃ ἐλάλησεν ἐν Σηλώμ ἐπὶ τὸν οἶκον
Ηλεί.
Ο
1
ΕΡΩΤ. ί.
9
Πώς νοητέον τὸ ἐπλήθυνεν ἡ σοφία Σου
λομῶντος ὑπὲρ τὴν φρόνησιν πάντων
τῶν υἱῶν ἀρχαίων, καὶ ὑπὲρ πάντας
Φρονίμους Αἰγύπτου;
Ἐκ παραλλήλου δεῖξαι αὐτοῦ τὴν σου
Ο
φίαν ὁ ἱτοριογράφος ἠθέλησεν. τέ
του χάριν καὶ τῶν πάλαι γεγενημένων
σοφῶν ἀορίςως ἐμνήθη καὶ τοὺς Αἰγυ
πτίους προστέθεικεν, ὡς δοκοῦντας
παρὰ πάντας εἶναι σοφούς, καὶ γὰρ,
ὡς Ἕλληνες ἱςοροῦσι, καὶ Φερεκύδης
Σύρος, καὶ Πυθαγόρας ὁ Σάμιος, καὶ
᾿Αναξαγόρας ὁ Κλαζομένιος, καὶ Πλά
των ὁ ᾿Αθηναίος, πρὸς τούτους ἐξεδή
ab eis theologiam et philofo- μησαν, καὶ θεολογίαν, καὶ φυσιολογίαν
phiam accuratiorem. Porro au- ακριβεςέραν μαθήσεθαι παρὰ τούτων
tem diuina quoque fcriptura ἐλπίσαντες. καὶ ἡ θεία δὲ γραφὴ τὰ
ptios, vt qui fupra omnes videren-
tur effe fapientes. Nam vt narrant
Graci, et Pherecydes Syrus, et
Pythagoras Samius, et Anaxagoras
Clazomenius, et Plato Athenienfis,
apud eos funt peregrinati, fpe-
rantes futurum vt diſcerent
1
a) 3 Reg. 2, 26 b) Ib. v. 27. c) Ib. c. 3, 1.
κατά
QVÆST. IN III.
461
REG. CAP. III.
κατὰ τὸν Μωσήν ίςοροῦσα τὸν νομοθέτην
ἔφη, ὅτι ἐπαιδεύθη ἐν πάση σοφία Αi.
γυπτίων. τούτους, φησὶν,ἅπαντας ὁ Σο-
λομῶν ἀπέκρυψεν, ἅτε δὴ θεόθεν της
σοφίας τὸ δῶρον δεξάμενος τῷ δὲ τῆς
σοφίας ἐπαίνῳ συνῆψε κατηγορίαν. τὸν
γὰς περὶ τοῦ γάμου κείμενον ἄντικρυς
νόμον παρέβη, ὃς τὰς ἀλλοφύλοις ἐκώ-
λύε συνάπτεσθαι γυναιξίν. αὐτὸς γὰρ
πρῶτος ἔλαβε γυναῖκα τοῦ Φαραὼ τὴν
θυγατέρα.
ΕΡΩΤ. κ.
σου
τ) Τί έτι, καὶ ᾿Αχικὰμ υἱὸς Θαρὰκ ἐπὶ
Ἄρχων ἦν τῶν μετακομιζόντων τους
ή
τω
λίθους καὶ τὰ ξύλα. τούτους δὲ
τῶν παραλειπομένων ή βίβλος νωτοφό-
gous ἐκάλεσεν ὠμοφόρους δὲ αὐτοὺς οἱ
νῦν ὀνομάζουσιν. ἡ μέντοι ἱτορία δηλοῖ,
ὡς πέρας ἔλαβεν ἡ τοῦ Θεοῦ ὑπόχεσις.
ἐπηγγείλατο γὰρ δώσειν τῷ Ἰσραὴλ
ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ Αἰγύπτου, ἕως τοῦ
ποταμοῦ τοῦ μεγάλου Εὐφράτου. ἦν
γάρ φησιν ἄρχων ὁ Σολομὼν ἐπὶ πᾶσι
τοῖς βασιλεῦσιν ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ,και
ἕως γῆς ἀλλοφύλων, καὶ ἕως ὁρίων Αἰ-
γύπλου.
ΕΡΩΤ. β'.
Πῶς νοητέον, καὶ ὁ λαὸς ἦν θυμιῶντες
καὶ θύοντες ἐν τοῖς ὑψηλοτάτοις;
Ο οὐκ εἰδωλολατρείαν αὐτῶν ἐνταῦθα
κατηγορεῖ, ἀλλ' ὅτι παρὰ τον
μον ἐν τοῖς ὑψηλοτάτοις χωρίοις τῷ Θεῷ
θυσίας προσέφερον. ὁ γὰς νόμος ἐν ἐνὶ
τόπῳ λατρεύειν προσέταξεν. συγγνώ-
μης δὲ ὅμως ἀπήλαυον, ἐπειδήπες οὐ-
δέπω ὁ θεῖος ναὸς ἐδεδόμητο. τοῦτο γὰρ
a
narrans de Mofe legislatore, dixit
eum fuiffe eruditum in omni fa-
omnes obfcurauit Salomo, vt qui
pientia Aegyptiorum. Hos, inquit,
Deo acceperit donum fapientiz.
Laudi autem eius fapientia con-
iunxit reprehenfionem. Trans-
greffus eft enim aperte legem
latam de matrimonio, quæ pro-
hibuit ne coniungerentur cum
feminis alienigenarum. Ipfe e-
ni primus duxit xorem filiam
Pharaonis.
* INTERR. ΧΙ.
Quid eft, et Achicam filius Tharac
erat fuper exportationes?
s præerat
Pere is qui transportabant
lapides et ligna. Hos liber Pa-
ralipomenwn baiulos vocauit: ho-
mines autem noftri temporis omo-
phoros appellant, id eft, humeris
portantes. Oftendit autem hifto-
quod finem acceperit Dei pro-
mimo. Promniferat enim fe daru-
rum Ifraeli terram a fuuio Ægypti
vsque ad fuuium magnum Eu-
phratem.
Imperabat enim, in-
quit, a) Salomo omnibus regibus
nigenarum, et vfque ad terminos
a fluuio, vsque ad terram alie-
Aegypti.
INTERR. ΧΙΙ.
Quomodo eft inteligendum, Er po
pulus erant adolentes et facri-
ficantes in excelfis ? b)
Non hic eos reprehendit, quod
facrificarent idolis, fed quod
præter legem in locis excelfis Deo
offerrent facrificia. Lex enim ius-
niam tamen funt adepti, quom
niam diuinum templum nondum
fuerat edificatum. Nam hoc
fit Deum colere in vno loco. Ve.
quoque
1) Hac Quaftio ad caput IV. libri 3. Reg. pertinet. Cum autem diftinatio ver
ficulorum huius capitis adeo diuerfa fit in libris veteribus, haud fatis liquet,
ad quem verfum hæc referri debeant. I amen vix dubitamus, quin ad v. 6.
capitis citati edit. GRAB11 fpectent.
4) 3 Reg. 4, 21. ed. Grab.
b) 3 Reg. 3, 2.
462
B. THEODORETI
1
τα
εν
Ο τα
τα
quoque docuit hiftoria, Erart καὶ ἡ ἱσορία δεδήλωκεν. ἦσαν γὰρ θυ
enim adolentes et facrificantes in μιῶντες καὶ θύοντες ἐν τοῖς ὑψηλοτά
excel/is: quoriam ad hoc vsque
tempus non furae domus adificata τοις, ὅτι οὐκ ᾠκοδομήθη ὁ οἶκος τῷ ὀνό
nomini Domini. Sunt itaque hinc ματι Κυρίου ἕως τοῦ νῦν. ἐντεῦθεν νοη-
intelligenda quæ narrantur de τέον τὰ περὶ τῶν ἄλλων ἱςορούμενα βα
aliis regibus, quod fuftulerint σιλέων, ὅτι ἐξῆραν τὰ ἄλσει, καὶ τὰς
lucos, et ftatuas Baal contriue- σήλας τοῦ Βααλ συνέτριψαν πλὴν τὰ
rint, ceterum excelfa non fus ὑψηλὰ οὐκ ἐξῆραν. καὶ γὰρ Ασα, καὶ
tulerint. Nain et Aſa, et Io-
faphat, et aliqui alii, prohi- Ἰωσαφάτ, καὶ ἄλλοι τινὲς, τὸ τοῖς δεί
buerunt facrificare demoniis, et 'μοσι θύειν ἐκώλυσαν, καὶ τὰ ἐκείνων τε
templa eorum diruerunt: non μένη κατέλυσαν· οὐ μὴν ἐπαύσαντο το
tamen cellarunt offerre facrificia ἐν τοῖς ὑψηλοῖς τὰς θυσίας προσφέρειν.
in excelfis. Ezechiæ autem et
τῷ μέντοι Ἰεζεκία, καὶ τῷ Ἰωσία, ταύ
lofiæ huius perfectionis tefti-
monium fert diuuna fcriptura, την τὴν τελειότητα μεμαρτύρηκεν ἡ
Quod autern in excelfis Deo θεία γραφή. ὅτι δὲ ἐν τοῖς ὑψηλοῖς τῷ
vniuerforum offerrent facrificia, Θεῷ τῶν ὅλων τὰς θυσίας προσέφερον,
fequentia teftantur. Dilexit, in- τὰ ἑξῆς μαρτυρεῖ. ἠγάπησε γάρ φησι
quit, a) Salomo Dominum, quod Σολομῶν τὸν Κύριον, τὸ πορεύεσθαι ἐν
ambularet in præceptis Dauidıs
το πλὴν ἐν τοῖς ὑψηλοῖς ἔθνε καὶ ἐθυ
τοῖς προστάγμασι Δαβὶδ τὸ πατρὸς αὐ
fa-
crificabat et adolebat: hoc eft,
non ante tabernaculum, neque μία τουτέςιν 8 πρὸ τῆς σκηνῆς, ἐδε
ante arcam vt lex iubebat di- πρὸ τῆς κιβωτς, κατὰ τὸν θεῖον νόμον.
uina. Quod autem non idolis ὅτι δὲ ἐ τοῖς εἰδώλοις, ἀλλὰ τῷ Θεῷ τότε
fed Deo vniuerforum tunc offer τὰς ἑκατόμβας και χιλιόμβας προσω
ret centenas et millenas victimas,
nos aperte docet hiftoria. Iuit, έφερε, σαφῶς ἡμᾶς ἡ ἱςορία διδάσκει.
inquit, b) Salomo Gileonem, ibi ἐπορεύθη γάρ φησι Σολομὼν εἰς Γαβαὼν
facrificarum, quoniam en eft altis- θῦσαι ἐκεῖ, ὅτι αὕτη ὑψηλοτάτη και με
ima, et magna, mille holocaufto- γάλη, Ι) χιλίαν ὁλοκαύτωσιν δεχομένη.
rum capax. Et obtulit Salomo καὶ ἀνήνεγκε Σολομὼν ἐπὶ τὸ θυσιαςή-
fuper aram quæ erat in Gibeone,
et apparuit Dominus in fomnis ριον τὸ ἐν Γαβαών, καὶ ὤφθη Κύριος τῷ
noctu Salomoni, et * dixit ei, Σολομῶντι ἐν ὕπνῳ τὴν νύκτα καὶ εἶπεν
petendo pete tibi. Si autem Τα αὐτῷ, αίτησαι αίτημα σεαυτῷ. ἐκ ἂν δὲ,
crificia obtuliffet idolis, Deus εἰ τοῖς εἰδώλοις τὰς θυσίας προσενηνό
non remuneratus fuiffet eum χει, ὁ Θεὸς αὐτῷ ἀνταπέδωκε τὰς παν
omne genus donis. Nam cum τοδαπάς δωρεάς. τέτων γὰρ ἁπάντων
fapientiam magis elegiflet, guam ὁμὲ τῶν κατὰ τὸν βίον ἢ ὄντων, ἢ δο-
omnia quæ funt aut videntur
in vita, bona, dedit ei munin- κόντων ἀγαθῶν τὴν σοφίαν προελομένε,
cus Deus fapientiæ gratiam, quan- δέδωκεν ὁ μεγαλόδωρος σοφίας μὲν χά
patris fui: ceterum in excelfis [α
εν
Ο
τω
اد
ριν
1) χιλίων. Ita quoque GRABIvs legit 3 Reg. 3, 4. et feliciter emendauit ledio-
Omnifit vero vocem δεχομένη, ντpote quæ a Textu
nem Cod. alex. λίαν.
hebr. abeft.
a) 3 Reg. 3, 3.
b) Ibid. v. 4. 5.
QVAST. IN III. REG. CAP. III.
463
Ο
σε
At
ræ.
φιν, ὅσην ἡ φύσις ἐδέχετο πλᾶτον δὲ tam capiebat natura, et diuitias
καὶ δυνατείαν, καὶ τὴν ἐν εἰρήνη βασι- ac potentiam, pacatumque re-
λείαν, ὑπὲρ πάντας τες τηνικάδε βασ. gnum fupra omnes qui
fuerunt reges, ita vt eius gloria
λέας· ώςε τέτου τὸ κλέος πᾶσαν τὴν peruaderet vniuerfum orbem rer-
οἰκουμένην διαδραμείν. ἀξιάγαςα δὲ τz. Digna quoque funt admi-
αὐτὸ καὶ τῆς προσευχῆς τὰ ῥήματα. ratione verba orationis eius.
ἀναμνήσας γὰρ τῶν ὑπαρξάντων ἀγα. Nam cumn in memoriam reuo-
caffet bona quæ fuerant patris,
θῶν τῷ πατρὶ, καὶ τὸν τέτων χορηγὸν
et eum laudaffet qui ea fuppedi-
ἀνυμνήσας, τὴν ὑπὲς ἑαυτῇ ἱκετείαν
tarat, obtulit pro fe fupplica-
προσήνεγκε, καὶ νῦν κύριέ μου Κύριε, σὺ tionem: a) Et nunc domine mi,
ἔδωκας τὸν δελόν σου ἀντὶ τὸ Δαβὶδ το Domine, tu fubftituifi feruun
πατρός μου καὶ ἐγώ εἰμι παιδάριον μι- tuum in locum Dauidis patris
mei. Ego autem Jum paruus
κρὸν, καὶ ἐκ οἶδα τὴν εἴσοδόν
μου, και
puer: et nefcio ingrefum meum,
τὴν ἔξοδόν μου. καὶ ὁ δελός σου ἐν
καὶ ὁ δῆλός σου ἐν μέσῳ.
et exitum meum. Et feruus tuus
τὸ λαὸ σου, ὃν ἐξελέξω λαὸν πολὺν, eft in medio populi tui quem ele-
1) ὡς ἡ ἄμμος τῆς θαλάσσης, ἢ ἐ δια- gifi populum multum, ficus arena
ριθμηθήσεται ἀπὸ τὸ πλήθους, καὶ 8 maris, quæ non numerabitur præ
διηγηθήσεται καὶ δώσεις τῷ δέλῳ σου
multitudine, et non recenfebitur.
Et
καρδίαν φρονίμην, τὸ ακέειν καὶ διακρί. Εt dabis feruo tuo cor prudens,
ad audiendum et iudicandum
νειν τὸν λαόν σου ἐν δικαιοσύνῃ, καὶ τὸ populum tuum in iuftitia, vt
συνιέναι αναμέσον ἀγαθὸ καὶ κακδ. διὰ difcernat inter bonum et malum.
δὲ τέτων καὶ τῆς φύσεως ἔδειξε την Per hac autem docuit et natu-
αθένειαν, καὶ τῆς ἡλικίας τὸ ἀτελές, ræ imbecillitatem, et ætatis im-
καὶ τῆς δοθείσης εξουσίας τὸ μέγεθος,
καὶ τὸ τῆς κρίσεως ἐπικίνδυνον, καὶ τῆς
το
φρονήσεως τὸ ἀναγκαῖον, καὶ τὸ συνετὸν
τῆς αἰτήσεως. ὅθεν ὁ δεσπότης Θεὸς Quamobrem Dominus
ἐπαινέσας τὴν αἴτησιν; καὶ ταύτην ἔδω Deus, laudata petitione, et eam
κε, καὶ τἆλλα προυτέθεικε, τότο καν dedit, et alia addidit.
τοῖς ἱεροῖς εὐαγγελίοις ὁ Δεσπότης ἐνο- etiam legem tulit in facris Euan-
μοθέτησεν 2) αἰτεῖτε γάρ φησι τὴν βα- geliis. Perire, enim inquit, b)
σιλείαν τ8 Θε8, καὶ τὴν δικαιοσύνην αὐ. regnum Dei, et iuftitiam eius,
τ8, καὶ τὰ λοιπὰ πάντα προστεθήσε. et cetera omnia adicienium vobis.
τα ὑμῖν. ταύτας μέντοι τῷ Σολομῶντι Atque hac quidem dona dedit
τὰς δωρεάς δέδωκεν ὁ Θεός, πάσης δὲ Deus Salomoni, pollicitus eft
autem fe omnem eius curama
αὐτὸν ἀξιώσειν προμηθείας υπέχετο.
ἐὰν πορευθῆς γάρ φησιν ἐν τῇ ὁδῷ μου, inquit, c) in via mea, ur cu-
gefturum. Nam fi ambulaueris,
το φυλάσσειν τὰς ἐντολάς μου, καὶ τὰ βδλίας mandata mea et pracepta
ftodias
προστάγματά μου, ἐν οἷς ἐπορεύθη Δαμα in quibus ambulauit Da-
ως
τα
Ο
Το
perfectionem, et datæ potefta-
tis magnitudinem, et iudicio-
rum pericula, et fapientiæ ne-
ceflitatem, et petitionis pruden-
tiam.
1
Hanc
wid
1) ὡς - θαλάσσης, Satis appofite hac inferta funt, quæ tamen in Cod. varis.
et alor. 1. c. defiderantur. 2) αιτεῖτε. Rec. lettio 1. c. cft ζητεῖτε πρῶτον,
a) 3 Reg. 3, 7. 8. b) Matth. 6, 33, (c) 3 Reg. 3, 14.
464
THEODORETI
B.
}
*
C
Ο
uid pater tuus, tuos quoque dies βὶδ ὁ πατήρ σου, καὶ τ) μακρυνᾶς τὰς
producam.
INTERR. XIII
Ouomodo eft intelligendum, Ex-
pergefallus eft Salomon, et ecce
erat fomnium? a)
Tum, inquit, furrexiffet, recor-
datus eft fomnii, intelligens
id diuinam elle reuelationem, re.
uerfus quidem eft in metropolin:
ante diuinam autem arcain obtulit
facrificium gratiarum actionis.
*INTERR. XIV.
Quare narrationem de duabus me.
retricibus inftituit qui fcripfit
hiftoriam? b)
Voluit
oluit oftendere regis fapien-
tiam. Eft enim inentis re-
uera fapientiffimæ, ea quæ latent
oftendere, quæ funt occulta ape-
rire, quæ naturæ funt explorare,
et in re controuerfa ei dandam
permittere fententiam. Proti-
nus ergo altera quidem oftenta
eft mater, altera vero fuit re-
futata.
INTERR. XV.
1
Cum Abiatharem mouiffet pontifer-
tu, quomodo eum rurfus collo-
cauit vna cum Sadoco? c)
Μ
Magicerdotii dignitatem. Nam
agiftratum ei eripuerat, non
facerdoti dignitatem non ex ele-
ctione habebant, fed ex maiorum
fuorum fucceffione.
INTERR. XVI.
ἡμέρας σου.
ΕΡΩΤ.
Πῶς νοητέον τὸ, ἐξυπνίθη Σολομών,
καὶ ἰδοὺ ἐνύπνιον ;
κανατάς φησι τὸ ὀνείρατος ἀνεμνή-
θη και συνεὶς θείαν οὖσαν τὴν
ἀποκάλυψιν, ἐπανῆλθε μὲν εἰς τὴν μη-
τρόπολιν, πρὸ δὲ τῆς θείας κιβωτοῦ
χαριτήριον θυσίαν προσήνεγκεν.
ΕΡΩΤ. ιδ'.
Τὸ κατὰ τὰς δύο ἑταίρας διήγημα τίνος
χάριν τέθεικεν ὁ τὴν ἱςορίαν
γραψάμενος ;
Ο
Ἐπιδεῖξαι τὴν τοῦ βασιλέως ἐβουλήθη
σοφίαν. σοφωτάτης γὰρ τῷ ὄντι
διανοίας, τὸ τὰ λανθάνοντα δειξαι,
καὶ τὰ κεκρυμμένα δηλῶσαι, και προσο
ενεγκεῖν τῇ φύσει τὴν βάσανον, καὶ αὐτῆ
τῆς δίκης ἐπιτρέψαι τὴν ψῆφον. αὐτίκα
γοῦν ἡ μὲν μήτης ἐδείχθη, ἡ δὲ οὐ μή
της ηλέγχθη.
ΕΡΩΤ. σέ.
Παύσας τὸν ᾿Αβιάθαρ πῶς αὐτὸν πά
λιν συνέταξε τῷ Σαδώκ ;
Τὴν ἀρχὴν ἀφείλετο, οὐ τῆς ἱερω-
T σύνης ἐγύμνωσεν. τὴν γὰρ τῆς ἱε
ρωσύνης αξίαν οὐκ ἐκ χειροτονίας, ἀλλ'
ἐκ γονικῆς εἶχον διαδοχῆς.
ΕΡΩΤ. 45.
Oua fuppeditabantur menfe regis, Τὰ χορηγούμενα τῇ τραπέζη τοῦ βα-
quinam confumebant ? d)
on folum miniſtri, fed etiam
multitudo cuftodum
Non
corpo
ris, fcutari et haftati, et qui cum
eo conuiuabantur principes.
σιλέως τίνες ανήλισκον
οἱ θεράποντες μόνον, ἀλλὰ καὶ
τῶν σωματοφυλάκων τὸ πλῆθος
ασπιδηφόρος και
ασπιδηφόροι και δορυφόροι, καὶ οἱ
συνεθιόμενοι ἄρχοντες.
1
ΕΡΩΤ.
1) μακρυνεις. Rec. le&tio 1. c. eft πληθυνώ. Editio compl. habet μακρυνῶ, quam
fequutus eft Interpres.
a) 3 Reg. 3, 15. b) Ib. verf. 16 fqq. c) lb. c. 4, 4. d) Ib. v. 22 fqq.
Γ
QVAST. IN III. REG. CAP. IV.
ΕΡΩΤ. ?'.
465
INTERR. XVII.
Τίνες οἱ περὶ τὸν τ) Αἰθὰμ καὶ Αἰμον, Quinam funt Aetham et Aeman
Κατ
οὓς ἀπέκρυψεν ὁ Σολομῶν τῆ
σοφία;
ονο
απ' ἐκείνο καιροῦ ἦσαν τινὲς ἐν σου
φία ἐπίσημοι ὅθεν αὐτῶν καὶ ὀvo-
μαςὶ ἐμνήθη. ὁ δὲ Αἰθὰμ καὶ Αἰμὴν τῶν
ψαλτῳδῶν ἦσαν, ἐν κινύραις, καὶ ναύ.
λαις, καὶ κυμβάλοις τὸν Θεὸν ἀνυμνέντες.
Ο
εν
ΕΡΩΤ. .
Πῶς νοητέον τὸ, ἐλάλησε περὶ τῶν ξύ.
λων, ἀπὸ τῆς κέδρου τῆς ἐν τῷ Λιβάνῳ,
καὶ ἕως τῆς ὑσσώπου τῆς ἐκπορευ-
ομένης ἐκ τοῦ τοίχου. και
τὰ ἑξῆς.
τὰς φύσεις, καὶ τὰς δυνάμεις.
καὶ τῶν βοτανῶν, καὶ τῶν δένδρων,
καὶ μέντοι καὶ τῶν ἀλόγων ζώων πεφυ-
σιολογηκέναι αὐτὸν ἔρηκεν. ἐντεῦθεν οἶ-
μαι καὶ τοὺς τὰς ἰατρικὰς βίβλους συγ-
γεγραφότας ἐξανίσαθαι πάμπολλα
καὶ τῶν θερμῶν καὶ ψυχρῶν, καὶ μέντοι
καὶ τῶν ξηρῶν καὶ τῶν ὑγρῶν συνθεῖναι
τὰς τάξεις. καὶ ὧδε τῆςδε τῆς βοτάνης
ὅσῳ τινὶ μέτρῳ θερμοτέρα ή ψυχροτέρα
καὶ τοῦδε τοῦ ζώου τόδε τὸ μόριον τίνος
πάθες αλεξιφάρμακον. οἷον ἡ τῆς ὑαί
νης χολή, ἢ τὸ λεόντειον τέας, ἢ τὸ ταύ-
ρειον αἷμα, ἢ τῶν ἐχιδνῶν αἱ σάρκες.
περὶ τούτων γὰρ οἱ σοφοὶ τῶν ἰατρῶν
συγγεγράφασιν, ἐκ τῶν Σολομῶντι συγ-
γεγραμμένων ειληφότες τῶν πρώτων
τὰς ἀφορμάς.
اد
اد
TO
η
اد
I'llo
quos Salomo fuperauit
fapientia? a)
llo tempore nonnulli erant in-
fignes fapientia: vnde etiam
eorum nominatim meminit. Ae-
tham autem et Aeman erant ex
Pfalmitis, Deum laudantes in ci-
tharis, nabliis, et cyinbalis.
INTERR. XVIII.
Quomodo eft intelligendum illud,
Locutus eft de lignis, a cedro qua eft
in Libano, vsque ad hyffopum
que exit ex pariete,
et cetera
Dicit euch philofophando dis
faribus herbarum, et arborum,
er brutorum etiam animantium:
adeo vt hinc plurima, vt arbi-
tror, mutuati fint, qui libros fcri
plerunt medicine, calidorumque
et frigidorum, ficcorumque et
humidorum ordinem compofue
runt, et quanto hæc herba fit
illa calidior aut frigidior, et hæc
pars iftius animalis cuius fit mor-
bi medicamentum : verbi gratia,
fel hyænæ, aut adeps leonis.
aut taurinus fanguis, aut * vipe-
rarum carnes. De his enim fa-
pientes medici fcripferunt, ab iis
quæ fcripta funt a Salomone fcri-
bendi primnam accipientes occafio
feruiffe de natura et pote-
nem.
1
1) Αιθώμ
INTERR.
Αιμάν. Ita hæc nomina in edit, compl. expreffi funt tefte Bo sio.
Sed Codex vatic. habet Γαιὰν καὶ Αἰγαν, nler, Γαιθὰν καὶ Ἡμάν.
d) § Reg. 4, 31. b) Ib. verf. 37.
B. Theod. Tom. I.
{
Gg
466
B. THEODORETI
INTERR. ΧΙΧ.
•
ΕΡΩΤ.
θ'.
Quid eft, Et remifit ipfas Pharao Τίἐι, 1) καὶ ἔδωκεν αὐτὰς Φαραὼ απο
filiæ fuæ vxori Salomonis? a) κολὰς τῇ θυγατρὶ αὐτοῦ, γυναικὶ
Qu
uas cepit vrbes, ei dedit do.
tem, cum eam defponderet 2)As
Salomoni.
INTERR. XX.
Quomodo eft intelligendum illud,
Mifit Chiram rex Tyri feruos fuos
ad vngendum regem Salomonem
pro Dauide patre fuo ? b)
nctionem appellauit electionem:
Vn
Σολομῶντος;
ς εἷλε πόλεις προϊκα αὐτῇ δέδω
κε, τῷ Σολομῶντι κατεγγυήσας.
Κ.
ΕΡΩΤ.
Πως νοητέον τὸς ἀπέςειλε Χιράμ βασι
λεὺς Τύρου τοὺς παῖδας αὐτοῦ, 3) χρισ
σαι τὸν Σολομῶντα ἀντὶ Δαβὶδ
τοῦ πατρὸς αὐτοῦ;
nion quod alienigena ingeret Χείσιν τὴν χειροτονίαν εκάλεσεν. ἐχ
regem Ifraëlis fed vt paternus
amicus regnum fuo approbauit
fuffragio.
INTERR. XXI.
Quid for cult machir ? c)
Exponitur menfura. Dedit enim,
inquit, Salomon Chiramó vi-
cies mille coros firumenti machir
domui eius, et vicies mille berb
pretati funt barum. Batus autem
eft menfura Palæftinæ, quæ conti-
net, vt dicit Iofephus, feptuaginta
et quatuor choas, feu congios.
olei contur. Illud berb alii inter-
ὅτι ὁ ἀλλόφυλος ἔχριε τὸ Ἰσραὴλ
τον βασιλέα ἀλλ᾽ ὡς πατρῷος φίλος,
σύμψηφος ἐγένετο τῇ βασιλεία.
ΕΡΩΤ. και
Το 4) μαχεὶς τί σημαίνει;
Μέτρον ερμηνεύεται. ἔδωκε γάρ φη-
σιν ὁ Σολομῶν τῷ Χιρὰμ είκοσι
χιλιάδας κόρων πυροῦ μαχεὶς τῷ οἴκῳ
αὐτοῦ, καὶ εἴκοσι χιλιάδας 5) βεθ ἐλαίο
κεκομμένου. 6) τὸ δὲ βεθ 7) οἱ ἄλλοι βά
τον ἡςμήνευσαν. ὁ δὲ βάτος μέτρον ἐς
Παλαισίνων, 8) ἑβδομήκοντα καὶ τέσσα
ρας χόας χωροῦν, ὡς Ιώσηπος ἔφησεν.
ΕΡΩΤ.
r) καὶ ἔδωκεν - Σολομῶντος. Hæc non nifi in Cod. vatic. ad finem Cap. 4. le
guntur. Defunt in Textu hebr. in Cod. alex. ac in Edit. ald. et compl.
2) "As
κατεγγυήσας. Hæc in Hexaplo ad cap. 9. relata fuiffe, patet e Scho
liis editioni rom. infertis. Vid. Bosays in Not. ad finem cap. 4. et 9. et
MONT F. 1. c. T. I. p. 357. 3) χρίσαι αὐτοῦ. Ita leg. I. c. in Cod. vatic.
Sed alex. ac editio ald. et compl. habent, ἤκουσε γὰρ ὅτι αὐτὸν ἔχρισαν εἰς βασ
σιλέα ἀντὶ κ. τ. λ. Hæc pofterior interpretatio praeferenda eft, propius enim
ad Textum hebr. 1 Reg. 5, 15. accedit, et reliquorum Interpretum confenfu
munitur. Hæc vero alium locum in Hexaplo nacta effe patet e Scholio Cod.,
coislin. apud MONTF. l. C. p. 352. 4) μαχείρ. Ita in Cod. vatic. exprimitur
vox 19 cibus Reg. 5,25. quam Symm. Lene per τροφήν, Aquila autem
per διατροφήν vertit; idem enim eft quod
Ief. 9, 4. 18. Sed Codex
alex. et ed. compl. habent μαχάλ, ed. ald. μαχήλ. Erraffe videtur Bos IVS,
qui in Notis ad 3 Reg. 5, π. obferuat, Noftrum legiffe μαχλέτ. 5) βέθ.
In Textu hebr. 1. c. eft 79 ficque h. 1. etiam debuiffet poni κόρους. In Cod.
vatic. leg. βαίθ. 6) τὸ δὲ ἔφησεν. Cum his confer Scholion apud MONTF.
1. c. p. 352. 7) οἱ ἄλλοι. De Symmacho teftis eft MONTF. 1. c. 8) ἑβδομή
· κοντα
α) 3 Reg. 4, 34. edit. rom.
b) Ib. c. 5, I. c) Ib. verf. zz.
QVAST IN III. REG. CAP. VI.
467
ΕΡΩΤ.
κβ'.
?
Τί δήποτε οὐκ εὐθὺς βασιλεύσας, ἀλλ᾽
ἐν τετάρτῳ ἔτει τῆς οἰκοδομίας
ἤρξατο;
εί
Τας ὅλας ηυτρέπισε πρότερον
οὕτω κατέπηξε τα θεμέλια
1
.
τοῦ
το καὶ ὁ ιτοριογράφος ἐδίδαξε καὶ ἡτοι-
μασε τους λίθους, καὶ τὰ ξύλα, τρισὶν
ἔτεσιν εἰς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ οἴκου.
ΕΡΩΤ. κγ.
Εἰ λίθοις ἀπελεκήτοις τὸν ναὸν ᾠκοδό-
μησε, πε τοσέτων ἐδεῖτο
λατόμων;
τα
INTERR. XXII.
Cur non fiatim quam primum res
factus eft, fed quarto anno cœ-
pit ædificare templum? a)
Prius parauit materiam, dein-
de iecit fundamenta.
Hoc
eriam docuit hiftoriographus, b)
Et parauit lapides et ligna tribus
annis ad ædificandam domum.
INTERR. XXIII.
Si templum edificauit lapidibus nom
cæfis fecuribus, cur opus fuit
tot latomis?
Ipfum templum adificauit ex la-
pidibus non cæfis, cum diuina
voluiffet prouidentia yt inueniren
tur eiusmodi fua fponte nati lapi-
des, vt ad eos commpingendos mul-
omnem artem ædificandi apte
inter fe coniungerentur. Sedis
autem lapidibus exfruétus fuit
templi ambitus, et regia, et mu-
rus metropolis, et aliæ vrbes quas
efecit munitiores.
Αὐτὸν τὸν ναὸν ἐξ ἀπελεκήτων ᾠμο
δόμησε λίθων, τῆς θείας προνοίας
τοιούτους αὐτοφυείς εὑρεθῆναι λίθους
εθελησάσης, ὥτε μηδενὸς εἰς ἁρμονίαν
δεηθῆναι σιδήρου, ἀλλ᾽ ὑπὲρ πᾶσαν οἶκο-
δομικὴν τέχνην ἀλλήλοις συναρμοσθήναι. Το ferro effet opus, fed fupra
τοῖς δὲ τμητοῖς λίθοις τὸν τοῦ ἱεροῦ πε-
ρίβολον ἐδομήσατο, καὶ τὰ βασίλεια,
καὶ τὸ τῆς μητροπόλεως τείχος, καὶ
τὰς ἄλλας πόλεις, ἃς ὀχυρωτέρας απέ.
φηνεν. ἐν κεφαλαίῳ δὲ τοῦ νεὼ τὴν οἰ-
κοδομίαν ἐκφράσω. τούτου τὸ μῆκος
1) ἑξήκοντα πήχεων ἦν, εἴκοσι δὲ τὸ εὖ-
ρος. ἐτέτραπλο δὲ οὐ πρὸς ἕω˙ ἵνα οἱ
προσευχόμενοι μὴ τὸν ἥλιον ἀνίχοντα
προσκυνῶσιν, ἀλλὰ τὸν τοῦ ἡλίου δεσπό-
την. θαυμαζέτω δὲ μηδεὶς, εἰ 2) τῆς
θείας γραφῆς τεσσαράκοντα πήχεων
τὸ μῆκος, εἴκοσι δὲ τὸ εὗρος εἰρηκυίας,
τὸ μῆκος ἑξήκοντα εἶπον ἐγώ. μετ' ολί-
τό
1
Π
εω
Summatim
Eius longitudo erat fexaginta cu-
autem exponam templi ædificium.
birorum: latitudo autem * viginti, *
Verfum autem erat non ad Orien
tem, vt qui precabantur non ad-
orarent Solem orientem, fed do-
minum Solis. Nemo autem mi-
retur, fi cum dixerit fcriptura x L.
cubitorum longitudinem, xx. au-
tem latitudinem, ego longitudi-
nem dixerim effe Lx. Nam pau
Gg 2
lo
κοντα καὶ τέσσαρας χίας. IOSEPHVS Ant. iud. lib. VIII. exeunte cap. 2..re.
fert, Barum vnum cepiffe 72. fextarios. In Scholio autem iam citato apud
MONTF. vbi etiam IOSEPHI autoritas interponitur, legimus, Batum te-
nuiffe 7o. fextarios et 1o. ehoas.
1) ἑξήκοντα. Codex varic. 3 Reg. 6, 2. habet τεσσαράκοντα, noftra autem leftio in
Scholio. edit. rom. ad h. 1. ea dicitur quæ in Hexaplo et exemplaribus accu-
ratioribus inuenta fit. 2) τῆς εἰρηκυίας. At vero in textu hebr. Reg. 6,2.
longitudo dicitur fuiffe fexaginta, latitudo autem 20. cubitorum. Conf.
MONTF. 1. c. p. 355.
#) 3 Reg. 6, I.
b) Ib. c. 5, 18.
468
B. THEODORETI
Ο
Ο
lo poft meminit etiam aliorum vi- γα γὰρ καὶ τῶν ἄλλων εἴκοσι ἐπιμέμνη.
ginti, Sancta fanctorum commemo-
rans. Hæc etiam Dabir nominat. τα, τὰ ἅγια τῶν ἁγίων ἐπιδεικνύσα.
Ergo templum quidem reliquum ταῦτα καὶ 1) Δαβεὶς ὀνομάζει. οὐκοῦν
XL. erat cubitorum, xx. autem τεσσαράκοντα μὲν πήχεων ὁ ἄλλος ναὸς
cubitorum erant Sancta fandorum. ἦν, είκοσι δὲ τῶν ἁγίων τὰ ἅγια. συνω-
Cum templo rurfus dificata fue- κοδόμηντο δὲ τῷ ναῷ καὶ ἔξωθεν οἰκίσκοι
fant aliæ quoque extrinfecus do-
muncula, vt et edificium continue. ἕτεροι, ὥτε καὶ τὴν οἰκοδομὴν συνέχειν,
rent, et nullus ex Leuitis tangeret καὶ μηδένα τῶν Λευιτῶν προσψαύειν
parieres templi. Solis enim facer- τοῖς τοῦ ναοῦ τοίχοις. μόνοις γὰρ τοῖς
dotibus ingredi licebat ad prius ἱερεῦσιν εἰσιτητὸν ἦν εἰς τὸν πρῶτον ναὸν
femplum, quod vocabatur Sanita, τον καλούμενον ἅγια· εἰς δὲ τὸ ἄδυτον
In adytum autem interius, quod καὶ ανάκτορον, ἅπερ ἅγια τῶν ἁγίων
appellauit Sancta fanctorum, ne
ipfis quidem licebat ingredi. Soli ὠνόμασεν, οὐδὲ τούτοις ἐπιβαίνειν ἐξῆν.
enim Pontifici mandatum erat, vt μόνος γὰρ ὁ ἀρχιερεὺς τῶν ἀψαύτων
ea tangere auderet quæ non erant κατατολμᾶν ἐπετέτακτο καὶ οὐδ᾽ ἔτος
tangenda: et neque ei femper, fed det, ἀλλ᾽ ἐν τῷ ἑβδόμῳ μηνί, τῇ ἡμέρα
menfe feptimo, die propitiationis. τοῦ ἱλασμοῦ. ἐν δέ γε τοῖς οἰκίσκοις ἐκεί
In illis autem domunculis, quæ
erant edificata in circuitu rempli, νοις, τοῖς ἐν κύκλῳ τοῦ ναοῦ δεδομημέ
reponebantur vafa diuini minifterii, νοις, τὰ τῆς θείας λειτουργείας απει
Templi autem veftibulum, quod θεντο σκεύη. τοῦ δὲ τοῦ ναοῦ 2) προπύ-
lingua hebræa noininatum fuit Ae- λαιον, ὅπερ Αἰλαμ ὠνόμαςαι τῇ Ἑβραίων,
lam, habebat quidem longitudinem φωνή, ἰσόμετρον μὲν εἶχε τῷ πλάτει τε
latitudini templi menfura aqualem, ναοῦ τὸ μῆκος, δέκα δὲ πήχεων τὸ
εύρος. Φωταγωγοὺς δὲ ὁ ναὸς εἶχεν, ἔν
δοθεν μὲν εὑρείας, ἔξωθεν δὲ ςενὰς ἄγαν,
διατρήτοις δὲ λίθοις κεκαλυμμένας. το
το γὰρ δηλοῖ τὸ, ἐποίησε τῷ οἴκῳ θυρί
δας 3) δικτυωτὰς κρυπλάς. 4) μέλαθρα
δὲ καλά, τοὺς ἐν κύκλῳ τοῦ ναοῦ δεδο
μημένους οἰκίσκους˙ θαυμαζέτω δὲ
δεις, εἰ πενταπήχεις μὲν οἱ ἐπίπεδοι
ἦσαν, εξαπήχεις δὲ οἱ διώροφοι, ἑπτα
πήχεις δὲ οἱ τριώροφοι. οἱ τοῖχοι γὰρ
ἦσαν ευρύτεροι κάτω, ὥτε φέρειν
decem autem cubitorum latitudi-
nem. Habebat porro templum fe.
neftras intrinfecus latas, extrinfe-
cus autem valde anguftas, obtestas
perforatis lapidibus. Hoc enim fi-
gnificat illud, a) Fecit autem adife-
neftras reticulatas occultas. Μέλαθρα
autem vocat b) domunculas in cir-
cuitu rempli zdificatas. Nemo au-
tem miretur, ea quæ in folo erant,
quinque fuiffe cubitorum, fex au-
tem quæ in fecunda contignatione,
feptem quæ in tertia. Nam parietes
inferius latiores erant, vt ferrent
σε
<
μπα
1) Δαβείς. Alii legunt Δαβί. Hac voce hebraica inprimis Aquila et Symm
viuntur. 2) προπύλαιον ὅπερ κ. τ. λ. Symmachus vocem interpreta
N
tur πρόπυλον, Aquila autem πρόδομον, 3 Reg. 7, 6. 3) δικτυωνάς. Hæc leftio,
quæ defideratur apud вOSIVм, parum differt ab ea quam editio compl.et
Codex coisl. a MONTF. p. 352. citatus, habent. Vtroque loco leg. δεδικτυω
μένας. Rec. lectio in verfione τῶν ὁ. 1. c. elt παρακυπτομένας. 4) μέλαθρα και
οἰκίσκους. Conf. pag. 471.
α) 3 Reg. 6, 4
b) Ib. verf. 5.
QVAST. IN III. REG. CAP. VI.
469
τῆς οἰκοδομίας τὸ βάρος. ἀφαιρουμένου pondus edifici. Ablata autem fen-
χω
μη
δὲ κατὰ μέρος τοῦ εὕρους, προσετέθη
τοῖς μὲν διωρόφοις ὁ πήχυς, τοῖς δὲτριω-
ρόφοις οἱ δύο. τοῦτο δὲ καὶ ὁ ἱτοριογρά-
φος ἐδίδαξεν, ὅτι διάσημα ἔδωκε τῷ τοί-
κύκλοθεν τοῦ οἴκου, ὅπως μὴ ἐπι-
λάζωνται τῶν τοίχων τοῦ οἴκου. 1) Ἰώ.
σηπος μέντοι φησὶ, καὶ αὐτὸν τὸν ναὸν
διώροφον γεγενήσθαι, καὶ πᾶν τὸ ὕψος
ἑκατὸν ἄκοσι πήχεις εἶναι. τοῦτο δὲ καὶ
τῶν παραλειπομένων ἡ βίβλος διδάσκει.
ΕΡΩΤ. κα
Πῶς νοητέον τὸ, σφύρα και πέλυξ, καὶ
καὶ
πᾶν σκεῦος σιδηροῦν οὐκ ἠκούσθη
ἐν τῷ οἰκοδομείσθαι αὐτόν
Καὶ ἤδη ἔφην, ὅτι τὸν ναὸν ἐξ αὐτο-
K
φυῶν ᾠκοδόμησε λίθων. τοὺς δέ γε
τμητοὺς λίθους, δι᾽ ὧν τοῦ ναοῦ τὸν πε-
ρίβολον κατεσκεύασεν, ἐν τῷ ὄρει ξεῆ.
ναι, καὶ ἀλλήλοις συναρμοθῆναι προσέ-
τάξει, ἵνα μηδεμίας λοιπὸν ἐργασίας
προσδεηθῶσι. καὶ ἐνταῦθα δὲ ὁ συγγρα-
φεὺς ἠνίξατο, ὡς ὑπερῶα εἶχεν ὁ ναός.
2) είλικτὴ γάρ φησιν ἦν ἡ ἀνάβασις εἰς
τὴν μέσην, καὶ ἐκ τῆς μέσης ἐπὶ τὰ τριώ-
ροφα. ευρύτατος γὰρ ὁ τοῖχος ὢν καὶ
χλιώδη τὴν ἀνάβασιν εἶχε τοῦτο γὰρ
εἶπεν ελικτήν. σανίσι δὲ αὐτὸν κεδρίναιs
συνεκάλυψεν ἅπαντα καὶ πάλιν χρυσῷ
τὰς σανίδας κατέκρυψεν. ἐνδέσμους δὲ
τὰς ἱμαντίας ἐκάλεσεν. ἔφη δὲ ταύτας
ἐκ κέδρο κατεσκευάσθαι, και 3) κατὰ
πέντε λίθων πήχεις. ταύταις ἅπασαν
τὴν οἰκοδομίαν δεθῆναι. 4) ὅτι δὲ ἑξήκον-
τα πήχεων ἦν ὁ ναὸς, ἐντεῦθεν καταμα.
Ο
ό
fim latitudine, fecundo tabulato ad-
iectus eft cubitus, duo item tertio.
Docuit autem hoc etiam hiftorio-
graphus, quod interuallum dederit
Parieti in circuitu domus, ne attin-
gerent parietes templi. Iofephus
autem dicit ipfum etiam templum
fuife duorum tabulatorum, et vni-
verfam altitudinem fuiffe centum
et
viginti cubitorum. Hoc autem
fignificauit etiam liber Paralipome-
πωη.
*INTERR. XXIV.
Quomodo eft intelligendum, quod mal-
leus et fecuris, et quoduis inftrumen-
tun ferri, non fuerit auditum, cu1
templum ædificaretur? a)
am dixi, quod templum adi-
- fcauerit ex fponte natis lapi
dibus; feltos autem lapides, qui-
bus conftruxit ambitum templi,
iufferit in monte poliri, et inter
Vo-
fe concinnari, vt nulla de cetero
egerent operatione. Hic autem
tacite fignificauit fcriptor, quod
tabulata haberet templum.
lubilis enim, inquit, b) in medio
tertia tabulata. Murus enim cum
erat adfenfus, et ex medio ad
effet latifimus, habuit adfcen-
fum inftar cochleæ, hoc enim
dixit volubilem.
Tabulis autem
cedrinis contexit omnia, et rur
fus auro obduxit tabulas. Liga-
menta autem vocauit c) contigna-
tiones. Dixit autem eas fuiffe
confruitas ex cedro, fecundum
quinque cubitos lapidum : his
totum ædificium fuiffe deuinatum.
Quod autem remplum effet fexa
ginta cubitorum, hinc licet di-
Gg 3
fcere.
1) Ιώσηπος. Antiqu. iud, lib. VIII. c. 3. 2) ελικτή. Ita habet Codex alex. fed
in vatic. leg. {λικτή. 5) κατὰ πήχει. Hæc l. c. v. 1o. diftinatius ita expri
nuntur, πέντε ἐν πήχει (compl. πήχεων) τὸ ὕψος αὐτοῦ. 4) δθῆναι. Ηuc per-
tinet Scholion quod in edit. rom.ad 3 Reg. 6, 11 -- 14. (quam totam Pericopan
Nofter h. 1. omifit') fubiungitur, quodque integrum adponendum ene pu-
ramus. Ἔν τισι μέντοι τῶν ἀντιγράφων ταῦτα (fcil. v. 11-14) οὐ κεῖται, οἷς εἶμαι
καὶ Θεοδώρητον ἀκολουθοῦντα ταῦτα μὴ τεθειμέναι.
a) 3 Reg. 6, 7. b) Ib. verf. 8. c) Ib. verf. 10.
470
B. THEODORETI
a
fcere. Cum enim dixiffet, qua- θεν εὐπετές. εἰρηκὼς γὰρ ἤδη, ὅτι τεσ
draginta cubitorum fuiffe longi,
tudinem, poftea rurfus adiecit: a)
Et adificauit viginti cubitos, αἱ
ab
extremo muro larus vnum, e pa.
vimento usque ad trabes. Et fe-
sit usque ad Dabir parietem ad
Santa fanξtorum. Et quadragin-
ra cubitorum erat ipfum templum,
quod erat e regione Dabur, in me-
dio domus intrinfecus, vt poneret
ibi arcam fœderis Domini. Vi-
ginti cubitorum longitudo, et vi-
ginti cubitorum latitudo, et vigin
ta
ti cubitorum altitudo eius: et ve-
ftiuit illud auro conclufum. Sexa-
ginta ergo cubitorum erant quæ
dicuntur Sanda, viginti autem
Sanda fandorum, quæ Dabir et-
fam vocata funt. Hoc vero in
iis quæ fequuntur clarus licet
videre. Fecit enim, inquit, b)
altare e regione Dabir. Altare
enim fufitus firum erat ante ve-
lumn, hinc quidem habens men-
fam illinc vero candelabrum,
Deinde rurfus nos docuit, quod
,
Dabir vocet Sancta fanctorum.
Fucit enim, inquit, c) in Dabir
duo Cherubim. Eorum vnusquis
que decem erat cubitorum, ita
vt altera quidem ala tangeret
parietes, alarum autem extremi-
rates fimul coniungerentur, et ar-
cam cooperirent. Omnia autem
cooperta fuerant auro, et telum,
et pauimentum, et Cherubini,
* et parietes, * et oftia, adeo vt in-
tus nulla cerneretur alia materia.
Sicut autem interna erant bifa
fub dio. Ex his enim alia quidem
tori populo peruia erant: alia
vero facerdotibus et
Hos autem ab illis arcebat fe-
prum non admodum altum : fic
vt illi qui feparati erant, extrin-
riam diuifà, ita etiam quæ erant
Leuitis.
fecus minifteria facrificiorum cer-
Ο
του
Ο
σαράκοντα πήχεων ἦν τὸ μῆκος, μετὰ
ταῦτα πάλιν ἐπήγαγε καὶ ᾠκοδόμησε
τοὺς εἴκοσι πήχεις, ἀπ᾿ ἄκρου το τοίχε
τὸ πλευρὸν τὸ ἓν, ἀπὸ ἐδάφους ἕως τῶν
δεκῶν, καὶ ἐποίησεν ἕως τὸ Δαβεὶς τὸν
τοῖχον εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων, και τεσ
σαράκοντα πήχεων ἦν αὐτὸς ὁ ναὸς ὁ
καταπρόσωπον το Δαβείς' ἐν μέσῳ τὸ
οἴκε ἔσωθεν, τὸ δοῦναι ἐκεῖ τὴν κιβωτὸν
τῆς διαθήκης Κυρίου. εἴκοσι πήχεων τὸ
μήκος, καὶ είκοσι πήχεων τὸ πλάτος, και
εἴκοσι πήχεων τὸ ὕψος αὐτό, καὶ περί
τό
εχεν αὐτὸ χρυσίῳ 1) συγκεκλεισμένον.
εκεν τεσσαράκοντα μὲν πήχεων ἦν τὰ
λεγόμενα ἅγια. εἴκοσι δὲ τὰ ἅγια τῶν
δε τα
ἁγίων. ταῦτα δὲ καὶ Δαβεὶς ὠνόματο.
τοτο καὶ ἐν τοῖς ἑξῆς σαφέτερον ἴδοι τίς
ἄν. ἐποίησε γάρ φησι θυσιαςήριον κατὰ
πρόσωπον το Δαβεὶς, τὸ γὰρ θυσιαςή
ριον τε θυμιάματος πρὸ τὸ καταπετά
σματος ἔκειτο, ἔνθεν μὲν ἔχον τὴν τρά
πεζαν, ἔνθεν δὲ τὴν λυχνίαν, είτα πάλιν
ἐδίδαξεν ἡμᾶς, ὡς Δαβεὶς τὰ ἅγιατῶν
ἁγίων καλεῖ. ἐποίησε γάρ φησι τῷ Δα
βεὶς δύο Χερουβίμ. τούτων δὲ ἕκατος δε
κάπηχυς ἦν, ὥςε θάτερον μὲν τῶν πλε
ρῶν τοῖς τοίχοις πελάζειν, τὰς δὲ τῶν
ἑτέρων ἀρχὰς ἀλλήλοις συνάπτεσθαι, και
συγκαλύπτειν τὴν κιβωτόν· πάντα μένισ
Χρυσῷ συνεκεκάλυπλο˙ καὶ ὁ ὄροφος, καὶ
τὸ ἔδαφος, καὶ τὰ Χερεβίμ, καὶ οἱ τοίχοι,
καὶ αἱ θύρα, ὥςε μηδεμίαν ἑτέραν ἔνδον
όλην δράσι ώσπες δὲ τὰ ἔνδον διχῇ δια
ήρητο οὕτω δὴ καὶ τὰ ὕπαιθρα. τέτων
γὰρ τὰ μὲν ἦν βατὰ παντὶ τῷ λαῷ, τὰ
τα
δὲ τοῖς ἱερεῦσι καὶ τοῖς Λευίταις, διεργε
δὲ τούτους ἀπ' ἐκείνων θριγκίον οὐχ ὑψη
λὸν, ὥτε καὶ τοὺς ἀπεχοινισμένους τῶν
ἔνδον, ἔξωθεν θεωρεῖν τὴν τῶν θυσιῶν ἱε
Πα
ως
1) συγκεκλεισμένον. Rec. lettio 1. c. eft συγκεκλεισμένῳ.
*) 3 Reg. 6, 16 - 20. 1) Ib. verf. 20. c) Ib. verf. 23.
τα
τα
σε
Ο
το
βεργίαν.
QVAST. IN III REG, CAP. VI. VII 471
Fecit autem duas quo.
βεργίαν, κατεσκεύασε δὲ καὶ δύο σύλες nerent.
et
Impofuit etiam illis et
capitella ex eadem materia,
lilia maxima capitellis, et reti-
culatum quoddam ornamentum
appenfa habens mala punica.
Hæc vero orabant veftibulum,
ferentia melathron faltum ex ea
dem materia.
dem materia. Melathron autem
vocauit, quod nunc ab, aliqui-
ὕλης χαλκοῦ, ἀξιοθέατον καὶ εἶδος que columnas ex materia nea,
καὶ μέγεθος ἔχοντας. τὸ μὲν γὰρ ύψος, Nam altitudo quidem, absque
δίχα τῶν κεφαλίδων, οκτωκαίδεκα πή- capitellis, ouodecim erat cubito-
χεων ἦν, τεσσαρεσκαίδεκα δὲ εἶχεν ὁ κύ- rum : quatuordecim autem cir
κλος. τούτοις καὶ κεφαλίδας ἐκ τῆς αὐ- cuirus.
τῆς ὕλης ἐπέθηκε, και κρίνα μέγισα ταῖς
κεφαλίσι, καὶ δικτυοειδή τινα κόσμον ξόας
ἐξηρτημένας ἔχοντα. ἐκόσμον δὲ τὸ προ-
πύλαιον ὗτοι, μέλαθρον φέροντες ἐκ τῆς
αὐτῆς ὕλης πεποιημένον. μέλαθρον δε
κέκληκε τὸ νῦν παρά τινων ἐπίτυλον
προσαγορευόμενον. τῖτο δὲ καὶ ἡ ἱτορία bus vocatur epiftylium. Hoc au
δεδήλωκεν, εἰποῦσα, ἐπίθεμα τὸ μέλα- tem oftendit etiam hiftoria, di-
θρον, ἐπ᾽ ἀμφοτέρων τῶν ξύλων τῷ πά- cens, a) Additamentum melathron
χει. ἐποίησε δὲ καὶ λετῆρα χαλκον, ὃν fuper vtriusque columna crafiru-
δε
διὰ τὸ μέγεθος εκάλεσε θάλασσαν. είχε dinem. Fecit etiam labrum zne-
μὲν γὰρ εἶδος ἡμισφαιρίς δέκα πήχεων um, quod propter magnitudinem
τὴν διάμετρον. τρεις δὲ καὶ τριάκοντα dem formam dimidii globi, de
πήχεις εἶχεν ὁ κύκλος· ἐπειδὴ σπιθαμής cem cubitorum autem diame-
εχε μέτρον τὸ πάχος. τῶν γὰρ δύοσπι- trum: et tres ac triginta cubitos
θαμῶν, τῆς ἐντεῦθεν φημί, καὶ τῆς ἐκεῖ. habebat orbis, quoniam palmi
θεν, τῇ διαμέτρῳ συμμετρουμένων, ἕνδε. menfuram habebat
κα πήχεις ευρίσκονται. τριπλασιαζόμε-
νοι δὲ ἔτοι ποιέσι τρεις καὶ τριάκοντα.
ταύτην ἔφερον δυοκαίδεκα μόχοι, ἀνὰ
τρεις πρὸς ἕκασον ἄνεμον ἀποβλέπον]ες.
τὸ δὲ λετῆρος τὸ χαλος ἐπικλινὲς εἰς τὸ
ἔξω ἦν, τὸ κρίνει τὰ φύλλα μιμέμενον.
τὰς δὲ 1) μεχωνών τῶν παραλειπομένων
ἡ βίβλος λετῆρας ὠνόμασεν. ὁ δὲ 2) Ἰώ-
σηπος τὰς μεχωνών βάσεις εἶπε, τοὺς
δὲ 3) χυρογαύλους λε]ῆρας ἐπικειμένες
ταις βάσεσιν. ἐν δὲ τούτοις ἔπλυνον τα
ἱερεῖα, καὶ τὰ τούτῳν ἐντὸς, καὶ τοὺς πό
τα
ό.
Ο
vocauit inare. Nam habebat qui-
craffitudo.
Nam fi duo palmos hinc et il-
Line dinetiaris
cum diametro,
inueniuntur vndecim cubiti: i
vero triplicati faciunt triginta
tres.
tuli, tres ad vnumquemque ren-
στα foras inclinabatur, imitans
tum refpicientes. Labri autem
folia lilii. Porro mcchonorh liber
Paralipomenon appellauit labra,
Iofephus aurem mechonorb dixit
bares efle, chyrrogaulos autem
labra bafibus impofita. In his
autem lauabant hoftias, et ea-
rum inteſtina et earum pe-
Gg 4
Hoc ferebant duodecim vi-
ora
}
des.
iam quam Aquila interpretatur
1) μεχωνών. Soli οἱ 6. retinuerunt vocem
ὑποθέματα, Symm. βάσεις. 2) Ιώσηπος. Antiqu. ind. lib. 8. c. 3. 3) χυτρογαύ
λους. Ita leg. in Cod. alex. ac edit. ald. et compl. 3 Reg. 7, 38. Sed Codex varic.
habet χυτροκαύλους, ficque Noftrum etiam legifle putat, fed non probat,
osive ad h. 1. IOSEPHVS l. C. p.344. T. I. edit. budfon. habet κυπρογαύλος.
Bosays
α) 3 Reg. 7, 19.
c.
472
B. THEODORETI
des. Hoc enim aperte docuit liber
Paralipomenon. a) Ad lauandas
holocau-
enim, inquit, in eis bofias bl!
forum, et in eis emundiendas. Ma
re aurem ad lauandum in eo fα-
cerdotes. Has autem labrorum
bafes, quas appellauit mecbonorh,
dixit conftructas fuife quadratas,
habentes rotas fubieltas fimiles
rotis currus. Eæ autem habe-
bant furfum expreffas manuum
efigies, ferentes circulum coro-
næ fimilem, cui imponebatur la-
brum Appellauit autem b) sher-
mafires lebetes * in quibus folemus
aquam calefacere. Confiruxit et-
iam decem candelabra aurea, quæ
pofuit in templo e regione Dabir,
hoc eft, Sancti fanctorum.
INTERR. XXV.
Quomodo eft intelligendum illud,
Intulit Salomon Sanita Dauidis pa-
tris fui, et omnia fan&ta
Salomonis ? c)
Sancta
laneta vocauit quæ funt Deo de-
dicata, et quæ ex bellis oblatæ
δας. τὸ το γὰρ σαφῶς ἡ τῶν παραλαβ
πομένων βίβλος ἐδίδαξε τὸ πλύνειν γάρ
φησιν ἐν αὐτοῖς τὰ ἔργα τῶν ὁλοκαυτώ
μάτων, καὶ 1) ἐπικλύζειν ἐν αὐτοῖς. καὶ ἡ
θάλασσα εἰς τὸ νίπλεθαι τοὺς ἱερεῖς ἐν
αὐτῆ. τὰς δὲ τῶν λετήρων βάσεις, ἃς
μεχωνών προσηγόρευσε, τετραγώνους
εἶπε καλεσκευάσθαι, τροχὲς ἐχέσας ὑπο-
κειμένες ἁρματιαίοις εοικότας τροχοῖς.
εἶχον δὲ αὐται ἄνω χειρῶν ἐκτυπώματα,
σεφανοειδή φέροντα κύκλον, ᾧ ὁ λετὴς
ἐπετίθετο. Θερματρεῖς δὲ κέκληκε τοὺς
θερμαντήρας, ἐν οἷς τὸ ὕδως θερμαίνειν
εἰώθαμεν. κατεσκεύασε δὲ καὶ δέκα λυ-
χνίας χρυσᾶς, ἃς ἐν τῷ ναῷ τέθεικε
κατὰ πρόσωπον τὸ Δαβεὶς, τουτέςι το
ἁγία τῶν ἁγίων.
τω
ΕΡΩΤ. κέ.
Πώς νοητέον τὸ, εἰσήνεγκε Σολομῶν τὰ
ἅγια Δαβὶδ τὸ πατρὸς αὐτο, 2) και
πάντα τὰ ἅγια Σολομῶντος;
τα
Ἅ για κέκληκε τὰ τῷ Θεῷ ἀνατεθέν-
A
كم
τα, καὶ τὰ ἐκ τῶν πολέμων ἀκρο-
funt exuuia et fpolia: ficut Iofua θίνια προσενεχθέντα οἷον ἀνεθεμάτι
Naue Ierichuntem anathema effe
voluit, omneque aurum et argen-
zum Deo dedicauit. San&ta ergo
vocauit, quæ Deo vniuerforum
funt confecrata.
INTERR. XXVI.
Quamnam vocat domum filue
Libani?
σεν Ἰησᾶς ὁ τὸ Ναυῆ τὸν Ἱεριχώ, πάν
τα τὸν χρυσὸν καὶ τὸν ἄργυρον ἀνέθη
κε τῷ Θεῷ. ἅγια τοίνυν κέκληκε τα
ἀφορισθέντα τῷ τῶν ὅλων Θεῷ.
ΕΡΩΤ. κ.
εν
3) Τίνα καλά οἶκον δρυμοῦ τοῦ Λιβάνε;
aximam domum ædificauit in M
Maximam
ασον ἐν τοῖς βασιλείοις ᾠκοδόμη
Μέγισον
regia, prætorii veftibulum. σεν οἶκον, τὸ δικαςηρίς πρόδομον.
Eius longitudo erat centum, la- τούτου ἑκατὸν πήχεων ἦν τὸ μῆκος, πεν-
titudo autem quinquaginta cu- τήκοντα δὲ τὸ εὗρος. εἶχε δὲ ςύλους και
bitorum. Habebat vero colu- δρίνες πέντε καὶ τριάκοντα καὶ ἑκατόν.
mns cedrinas centum triginta εἶμαι τοίνυν αὐτὸν κληθῆναι οἶκον δουμε
quinque. Exiſtimo autem eain
effe vocatam domum filuæ Li-
το
1) ἐπικλύζειν. Rec. lettiol. c. eft ανακλύζειν. 2) και -- Σολομῶντος. Hæc in Textu
hebr. 1 Reg. 7, 51. et in edit. compl. defunt. 3) Τίνα -- Λιβάνg. Hæc refpiciunt
ad ea qua in Textu hebr. et in Cod. alex. initium Capitis VII. libri 3. Regum
( in Hebr. autem primi conftituunt. Sed in Cod. varic, hæc narratio fubiu
Ata eft ad finem iflius Capitis.
*) 2 Paral. 4, 6, 4) 3 Reg. 7, 40. 45. €) Ib. verf. gra
QVAST. IN III. REG. CAP. VIII. 473
τα
Ο
το Λιβάνε, ἐπειδὴ πλῆθος εἶχε κιόνων
κεδρίνων, μιμεμένων το Λιβάνε τὸ ἄλσος.
Αἰλὰμ δὲ 1) πάλιν τὸ προπύλαιον ὠνός
τό
μασεν· οὗ τὸ μῆκος ἐσόμετρον ἦν τῷ
πλάτει τὸ οἴκε πεντήκοντα γὰρ πή-
χεων τὸ μῆκος, τριάκοντα δὲ τὸ εὗρος.
ὅτι δὲ τῷ δικαςηρίῳ συνήρμοτο έτος ὁ
οἶκος, ἱςορία διδάσκει. 2) καὶ τὸ Αἰλὰμ
τῶν θρόνων, οὗ κρινᾶ ἐκεῖ. Αἰλαμ το
κριτηρίε, καὶ ὁ οἶκος αὐτῶν, ἐν ᾧ καθή-
σεται ἐκεῖ καὶ τὰ ἑξῆς, ὅτι δὲ εἰς τάσ-
δε τὰς οἰκοδομίας τοῖς τμητοῖς ἐχρήσα-
το λίθοις, τὰ ἑξῆς διδάσκει. 3) ταῦτα
γὰρ πάντα φησίν ἐκ λίθων τιμίων 4) κε-
κολαμμένων, ἐκ διαςήματος ἔσωθεν, και
ἐκ τῶν θεμελίων ἕως τῶν 5) γεισῶν. ὅτι
δὲ Δαβεὶς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων καλά,
σαφέςερον ἐκ τῆς ἱςορίας μανθάνομεν.
εἰπὼν γὰρ ὁ συγγραφεύς, ὅτι τῆς οἰκο-
δομῆς τέλος λαβούσης συνήγαγε τον
λαὸν, ὥςε τῶν ἐγκαινίων ἐπιτελέσαι τὴν
ἑορτὴν, ἐπήγαγε καὶ 6) ἐκφέρεσιν οἱ ἱε-
ρᾶς τὴν κιβωτὸν διαθήκης Κυρίε εἰς τὸν
τόπον αὐτῆς, εἰς τὸ Δαβεὶς τοῦ οἴκου,
εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων, ὑπὸ τὰς πλέ-
ρυγας τῶν Χερουβείμ.
τα
Ο
ΕΡΩΤ. κζ'.
Πῶς νοητέον, ἃ ἐλάλησας ἐν τῷ 7) ὀνό.
εν
ματί σε, καὶ ἐν ταῖς χερσί σε ἐπλή-
ρωσας, ὡς ἡ ἡμέρα αὕτη;
Δ' καὶ τῆς γλώσσης λόγες προφέρομεν
διὰ δὲ τῶν χειρῶν ἐργαζόμεθα. αν
θρωπίνως τοίνυν τοῖς λόγοις χρησάμενος
εἴρηκεν, ὅτι οἷς ἅπας τὸ πέρας ἐπέθη-
κας. ἐπαγγειλάμενος γὰρ τῷ ἐμῷ πα-
τεὶ, σῷ δὲ θεράποντι, καὶ βασιλέα χει-
tur nemus Libani. Aelam autem
cu-
bani, quoniam habebat multas co-
lumnas cedrinas, quæ imiraban-
rurfus nominauit veftibulum,
ius longitudo quidem erat men-
furæ æqualis latitudini domus.
Longitudo enim erat quinqua-
ginta, latitudo autem triginta cu-
bitorum. Quod autem ea doinus
ftoria, dicens, Er veftibulum thro-
effct connexa prætorio, docet hi-
norum, vbi iudicabit. Veftibulum
pratorii, et domus eorum in qua
fedebitur. Quod autem ad hac
ædificia vfus fit fectis lapidibus,
docent ea quæ deinceps fequun-
tur. Hac omnia, inquit, erant
fculpta ex pretiofis lapidibus, ex
interuallo intrinfecus, et a funda
mentis usque ad fummitates parie-
Kamera sanctorum, apertius difci-
tum. Quod autem Dabir vocet
mus ex hiftoria. Nam cum di-
xiffet feriptor, quod cum finem
accepifter difcium, conuocaue-
rit populum vt celebraret feftum
dedicationis, fubiunxit, a) Et ef-
Ferum facerdotes arcam faderis
domus, in fanta Sanitorum, fub
Domini in locum fuum in Dabir
alis Cherubim.
INTERR. XXVII.
Quomodo eft intelligendum, Oue lo
cutus es in nomine tuo, et manibus
tuis impleuifti, ficut hic
dies? b)
Der linguam verba proferimus,
per manus autem operamur.
Humano * ergo more vtens verbis, *
dixit, lis que dixifti finem impo
fuifti. Patri enim mco, tuo au
tem famulo, pollicitus, re et eum
qui ex ipfo natus effet regem
Gg 5
ele-
1) πάλιν. Vid. fupra p. 468. 2) καὶ — ἐκεῖ. Hæc in Cod. alex. ab initio Capi-
p.468.
tis VII. leguntur v. 7. 8. 3) ταῦτα γεισῶν. Hæc ibidem exftant v. 9.
4) κεκολαμμένων. Rec. leftio 1. c. eft κεκολαμμένα. ) γεισῶν. Aquila tefte
MONTE. I. C. p. 356. habet παλαιςωμάτων, Symm. απαρτισμάτων. 6) ἐκφέροι·
σω. Præftat le&tio rec. 1. c. εἰσφέρουσιν. 7) ονόματι. Rec. lectio 1. c. eft σόματι
«) 3 Reg. 8, 6. b) Ib. c. 8, 24.
474
1
B. THEODORETI
>
<
•
elefturum, et per ipfum tem
plum tuum adificaturum, often-
difi tuorum verborum veritatem.
·
Nam cum naturam habeas in
comprehenfibilem, et neque cæ-
1o quod cernitur, neque eo quod
eft fuperius continearis, manu-
factum templum tibi conftruxifti,
non eo circumfcriptus, fed in eo
tuam faciens apparitionem. Hoc
enim indicat verbis iftis, vt fint
pculi tui nolu et interdiu aper-
ti fuper hanc domum: vt et per
fe finguli, et communiter popu-
lus te rogans imperiter poftulara:
et non foli indigenæ, fed etiam
qui aliunde veniunt, et tua bo-
nitate indigent, donis, tiis cir-
cumfuant. Supplex autem per
to, vt et peccatoribus peniten-
rentibus, pieque et attente pre-
et tuæ miferi-
cantibus parcas,
cordia riuos eis fuppedites. Quod
fi etiam in bello fuperatus, pro
pter ea quæ admifit fcelera, ca-
priuus abduius fit populus tuus,
deinde feruiens fe offendiffe fen-
•
bellis, et de aliis diuinitus im-
cle-
σου
εν
ροτονήσειν τὸν ἐξ αὐτῶ, καὶ δὲ αὐτὸν τὸν
τὸν οἰκοδομήσειν ναὸν, ἔδειξας τῶν σῶν
λόγων ἀλήθειαν. φύσιν γὰρ ἀπερίλη
πλον ἔχων, καὶ μήτε τῷ ὁρωμένῳ, μήτε.
τω υπερτέρω χειρόμενος οὐρανῷ, χειρο
ποίητον ναὸν σαυτῷ κατεσκεύασας, οὐκ
ἐν τούτῳ περιγραφόμενος, ἀλλ᾽ ἐν τέτῳ
τὴν οἰκείαν ποιέμενος ἐπιφάνειαν. τότο
γὰρ ἔφη, τὸ εἶναι τὸς ὀφθαλμές σου
ανεωγμένους εἰς τὸν οἶκον τ8τον ἡμέρας
και νυκτός ώτε καὶ ἕνα καθ᾿ ἑαυτὸν
προσευχόμενον, καὶ κοινῆ τὸν λαὸν σὲ
δεόμενον, τῶν αἰτήσεων ἀπολαύειν, και
μὴ τοὺς ἰθαγενεῖς μόνον, ἀλλὰ καὶ τὰς
ἄλλοθεν ἀφικνεμένους, καὶ τῆς σῆς ἀγα
θότητος δεομένους, τους σους ἐπικλύζει
θαι δωρεαῖς. ἱκετεύω δὲ καὶ τὰς ἁμαρ
τάνοντας μὲν, μεταμελεία δὲ κεχρημέ
τους, και προσευχομένους ἐπιμελῶς, φει-
δε αξιοθαι, καὶ τὸ σὲ ἐλέους τὸς κρατ
νὸς αὐτοῖς χορηγεῖσθαι, εἰ δὲ καὶ ἡτη
θεὶς ἐν πολέμῳ, διὰ τὰς τολμηθείσας
παρανομίας δορυάλωτος ὁ λαός σε γένοι
πλαισμένων, καὶ οἴκτε τυχεῖν ἱκετεύσοι
το, εἶτα δουλεύων εἰς αίθησιν ἔλθοι τῶν
Που
ο
ferit, et vt mifericordiam impe-
tret fupplicarit, ad hoc templum
tret fupplicarit, ad hoc templum
refpiciens, refpice de czlis ex
illo tuo impolluto templo et il- εἰς τότον τὸν ναὸν ἀποβλέπων, ἐπίβλε
lis maiorum fuorum libertatem ψον οὐρανόθεν ἐξ ἐκείνε τὸ ἀκηράτου
precantibus reftitue. Hac et de τα σε, καὶ τὴν προγονικὴν αὐτοῖς ἐλευ
millis plagis benigno et u. θερίαν προσευξαμένοις ἀπόδος, ταῦτα
menti Domino fupplex petit, καὶ περὶ πολέμων, καὶ περὶ τῶν ἄλλων
vt ii qui in patria degunt, et θεηλάτων πληγῶν τὸν φιλάνθρωπον
ad Dei templum confugiunt, et Δεσπότην ἱκέτευσεν ὥςε τὲς μὲν ἐν τῇ
ardenter fupplicant, veniam con- πατρίδι διάγοντας, καὶ εἰς τὸν θεῖον ναὸν
fequantur: ii autem qui procul συνθέοντας, καὶ θερμῶς ἱκετεύοντας,
funt, et ad viam quæ ad illud
συγγνώμης τυχεῖν. τοὺς δὲ πόῤῥω ὄντας,
καὶ εἰς τὴν πρὸς τὸ τον φέρεσαν τρεπο
μένες ὁδὸν, καὶ τὸν Θεὸν ἀντιβολέντας,
καὶ τῶν δυχερῶν ἀπαλλάττεσθαι, καὶ
τῶν καταθυμίων τυγχάνειν.
tendit fe conuerterint, Deumque
precati fuerint, a rebus aduerfis
liberentur, et quæ eis grata funt
adipifcantur.
ΕΡΩΤ.
QYAST. IN III. REG. CAP. VIII.
475
ΕΡΩΤ.
κή.
Πῶς νοητέον τὸ, 1) ἥλιον 2) ἔζησεν ἐν οὐ.
ρανῷ Κύριος, καὶ εἶπε τὸ κατοικεῖν
ἐν γνόφω,;
Μελωδῶν ὁ μακάριος ἔφη Δαβίδ, νε
•
INTERR. XXVIII,
Quomodo eft intelligendum illud,
Solem ftatuit in cælo, et dixit
vt habitaret in caligine? a)
εἰτις.
fallens beatus Dauid dixit,
DEAN 104 WODOS KRAW AUTO, Nubes et caligo in circuitu
καὶ ἀλλαχοῦ, καὶ ἔκλινεν οὐρανοὺς, καὶ
eius. Et alibi: b) Inclinauit cd-
καλέξη, καὶ γνόφος ὑπὸ τοὺς πόδας αυ. los et defcendit: et caligo fub pe
dibus eius: et adfcendit fuper Che-
τε. καὶ ἐπέξη ἐπὶ Χερεβίμ, καὶ ἐπετά.
πη· ἐπελάπη ἐπὶ πλερύγων ανέμων και pennis ventorum, et fecit tenebras
rubinis, et polauit: colauit fuper
ἔθετο σκότος ἀποκρυφὴν αὐτοῦ. σκότος laribulum fuum. Tenebræ autem
δὲ καὶ γνόφος τῆς θείας αἰνίζεται οὐ- et caligo tacite fignificant, diui-
σίας τὸ ἀόρατον. ἔφη τοίνυν ὁ Σολομῶν, nam effentiam non cadere fub
ὅτι τὸν ἥλιον ἐν οὐρανῷ τεθεικώς, ὥτε adfpelum. Dixit ergo Salomon,
τὲς ἀνθρώπους ἀπολαύειν τε φωτὸς, o, vt homines fruerentur luce,
quod cum folem pofuiffer in cæ-
αὐτὸς εἶπε τοῦ κατοικεῖν ἐν γνόφῳ. oi ipfe dixerit vt habitaret in tene-
мои δὲ ἐνταῦθα τὸν ναὸν αἰνίτεθαι. φω. bris. Exiftimo autem, " eum hic m
ταγωγοὺς γὰρ εἶχε ἄγαν σμικροτάτες, tacite fignificare templum, Ha
ἐπειδὴ καὶ ἑτέρες οἰκίσκος εἶχε δεδομη. buit enim feneftras admodumn
μένες. τέτο γὰρ ἐπήγαγεν οἰκοδόμησον etiam alias domunculas in_or-
Ράππας quandoquidem habebat
οἶκόν 3) μοι, οἶκον εὐπρεπῆ σεαυτῷ, τοῦ bem dificatas. Hoc enim fub.
κατοικεῖν ἐπὶ 4) κενότητος. οὐδὲ γὰρ αὐ. iunxit: c) Ardifca domum mihi,
τὸς ἐδεῖτὸ τῆς τοιαύτης οικοδομίας, αλ. domum decoram tibi ad inhabitan
λὰ διὰ τὴν τῶν ἀνθρώπων χρείαν οἶκο. dum in inanitate. ipfe enim non
δομηθῆναι προσέταξεν. Ιτέον μέντοι, ως egebat eiusmodi edificio : fed
propter vfum hominum illud
τῆς οἰκοδομίας τὸ σκαριφον, καὶ τὰ μέ- iufit adificari. Sciendum eft au-
πρα, καὶ τὸν χρυσὸν, καὶ τὸν ἄργυρον, tem, quod edificii defcriptionem,
καὶ τὸν τῶν ἱερῶν ἀριθμὸν, ὁ θεῖος Δαβὶδ et menfuras, et aurum,
ἐδεδώκει τῷ Σολομῶντι. λέγει γὰρ ταῦ. gentum, et numerum vaforum
τα καὶ τῶν παραλειπομένων ή βίβλος facrorum diuinus Dauid dederit
καὶ ἔδωκε Δαβὶδ Σολομῶντι τῷ υἱῷ αὑ.
τὸ τὸ παράδειγμα τοῦ ναοῦ, καὶ τῶν οἴ-
κων αὐτοῦ, καὶ τῶν ὑπερῴων, καὶ τῶντα
μείων αὐτοῦ τῶν ἐσωτέρων, καὶ τοῦ ἱλα-
ξηρίου καὶ τὸ παράδειγμα πάντων, ὧν
ἦν ἐν πνεύματι μετ᾿ αὐτῷ, καὶ τῶν αὐ.
λῶν οἴκε Κυρίε, καὶ πάντων παςοφορίων
τῶν κύκλῳ, τῶν εἰς τὰς ἀποθήκας οἴus
1) ἥλιον
av
et ar-
Salomoni. Hæc enim dicit etiam
>
liber Paralipomenari. d) Er dedit
Dauid Salomoni filio fuo exemplar
rempli, et adium cius, et ccnacu-
lorum, et interiorum cius penetra-
lium, et propitiatorii: et exemplum
omnium quæ in animo fuo voluiebat,
et atriorum domus Domini, et
omnium thalamorum adiacentium,
qui erant prope conclauia domus
Domi-
γνόφῳ. Hæc pertinent ad Additamentum quod in verf. græca ac
ceffit ad 3 Reg. 8, 53. 2) ἔζησεν. Rec. letio eft ἐγνώρισεν. 3) μοι. Rec. le&tio
eft μου. 4) κενότητος, Rec. lectio eft καινότητος.
@) 1 Reg. 8, 53. b) Pf. 96, 2. Pf 17, 9-II. ) Ibid. d) 1 Paral. 28, 11-74.
9
476
THEODORETI
B.
Domini
rum :
corum,
C
Ο
τι
et conclauium Sanito- Κυρίε, καὶ τῶν ἀποθηκῶν τῶν ἁγίων καὶ
er diuifiones munerum fa- τὰς διαιρέσεις τῶν ἐφημεριῶν τῶν ἱερέων
cerdotalium per vices, et leuiti-
ad omne miniferium do. καὶ τῶν Λευιτῶν, εἰς πᾶσαν ἐργασίαν
mus Domini, et repofitoriorum λειτεργίας οἴκε Κυρίε, καὶ τῶν ἀποθη
vaforum ad minifteria cultus do- κῶν τῶν λειτοργησίμων σκευῶν λατρείας
mus Domini, et aurum ad ifta, οἴκε Κυρίε ἧς τὸ χρυσίον καὶ τὸ ςαθμὸν
is
et libram ponderis eorum in omni- τῆς ὁλκῆς αὐτό, πᾶσι τοῖς σκεύεσι. καὶ
bus vafis. Et deinde enumerat, ἐφεξῆς καταλέγει καὶ τὰς λυχνίας, καὶ
et candelabra, et menfas, et thu-
mbula, et forcipes, et phialas. τὰς τραπέζας, καὶ τὰ πυρεῖα, καὶ τὰς
Et quod oftenderit ei exemplum κρεάγρας, καὶ τὰς φιάλας· καὶ ὅτι ὑπέ
figura Cherubinorum, qui alis δειξεν αὐτῷ καὶ τὸ παράδειγμα το χή
erant extenfis, et obumbrabant
ματος τῶν Χερεβὶμ τῶν διαπετομένων
ipfam arcam fœderis Domini. ἐν τοῖς πλέρυξι, καὶ σκιαζόντων ἐπὶ τῆς
Omnia in fcriptura ex manu Do-
mini dedit Dauid Salomoni. Ef κιβωτό τῆς διαθήκης Κυρίε. πάντα ἐν
ergo perfpicuum, ficut magno γραφὴ ἐκ χειρὸς Κυρίε ἔδωκε Δαβὶδτῷ
Mofi oftendit Deus exemplum Σολομώντι. δῆλον τοίνυν, ὅτι καθάπες
tabernaculi, et dixit ei, a) Facies τῷ μεγάλῳ Μωσῆ ἔδειξεν ὁ Θεὸς τῆς
omnia fecundum exemplum quod σκηνῆς τὸ παράδειγμα, καὶ ἔφη πρὸς
tibi oftenfum eft in monte: ita
etiam beatum Dauidem docuife αὐτὸν, ὅτι ποιήσεις πάντα κατὰ τὸν τύ
gratiam fpiritus formam edificii, πον τὸν δειχθέντά σοι ἐν τῷ ὄρει· οὕτως
ipfum autem hoc oftendiffe filio, τὸν μακάριον Δαβὶδ ἐδίδαξεν ἡ χάρις τε
Eft autem notandum, Dominum πνεύματος τῆς οἰκοδομίας τὸ εἶδος αὐ
appellari ab eo fandiffimum Spi- τὸς δὲ τὸ το ὑπέδειξε τῷ παιδί. ἐπισημή
ritum. Nam cum dixiffet fcri-
ptor, quod dederit ei exemplum ναθαι δὲ χρὴ, ὅτι Κύριον τὸ πανάγιον
omnium, quæ animo agitabat, paulo ὠνόμασε πνεῦμα. εἰρηκὼς γὰρ ὁ συγ
poft adiecit, b) Omnia in fcriptura γραφεύς, ὅτι ἔδωκεν αὐτῷ τὸ παράδειγ
ex manu Domini dedit Dauid Sa- μα πάντων ὧν ἦν ἐν πνεύματι μετ' αὐτ
lomoni. Vt autem rurfus docuit τῷ, ἐπήγαγε μετ' ὀλίγα, πάντα ἐν γρα-
liber Paralipomenwn, etiam mar-
φῇ ἐκ χειρὸς Κυρίε ἔδωκε Δαβὶδ τῷ Σο-
φη
moribus ornatum fuit templum.
λομῶντι, ὡς δὲ ἡ τῶν παραλειπομένων
πάλιν ἐδίδαξε βίβλος, καὶ μαρμάροις
ναὸς ἐπεποίκιλτο. ι) λίθες γὰρ 2) νυ
τ)
χος, καὶ πληρώσεως, καὶ λίθους πολυ
τελεῖς, καὶ πάντα λίθον τίμιον, καὶ λέο
τους παρίους εἰς πλῆθος.
ΕΡΩΤ. κθ'.
Τί ἐςιν, 3) ἰδὲ αὕτη γέγραπται ἐπὶ βι-
βλίου τῆς ᾠδῆς;
Paraui enim, inquit, c) lapides
onychinos, et implementi, lapides
praclaros, et omnem lapidem pre-
riofum, et lapides Parios fatis mul-
05.
INTERR. ΧΧΙΧ.
Quid eft, Nonne ecce hac fcripta
eft in libro Cantici ?
1
ως
το
Ο
3/
Πολλάκις
ᾠδής.
1) λίθους. Omiffum eft ήτοίμακα, quod l. c. precedit. 2) ὄνυχος. Ita l. c. ha-
bet editio compl. Rec. leftio eft λίθους Σουμ vel Σούμ. 3) ἰδοὺ
Hæc etiam defunt in Textu hebr. 1 Reg. 3, 53. Supplendum
a) Ex. 25,40. b) 1 Paral. 28, 19. c) Ibid. c. 29, 2.
eft οὐκ ante ιδού.
QVAST. IN III. REG. CAP. VIII. IX. 477,
ην
Πολλάκις ἔφην, ὅτι πολλὰ ἦν βιβλία
προφητικά καὶ τοῦτο, σύν Θεῷ φά-
ναι, δηλώσομεν ἀκριβέςερον ἑρμηνεύσον
τες τῶν παραλειπομένων τὴν βίβλον.
ΕΡΩΤ. λ'.
Πῶς νοητέον, εὐφραινόμενος καὶ αἰνῶν
ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ 1) ἁπλὰ ἡμέρας, και
τεσσαρεσκαίδεκα ἡμέρας, καὶ τῇ ἡμέρα
τῇ ὀγδόη ἐξαπέτειλε τὸν λαόν ;
τη της σκηνοπηγίας ἑορτῆ συνεκά
Sepe dixi multos fuife libros
velit, accuratius oftendemus inter-
pretantes librum Paralipomenwn,
propheticos: et hoc, fi Deus
*
INTERR. XXX.
Οuomodo eft intelligendum, Gau-
dens et laudans coram Deo feptem
dies, et quatuordecim dies,
odiano emifit populum? a)
n
τη fefto tabernaculorum conuo.
cauit populum. Feftos igitur
celebrarunt quatuordecim dies,
feptem quidem dedicationis, fe
prem vero fefti tabernaculorum.
Oftauum ergo diem vocat eum,
qui fecutus eft feptem dies vlti
mos. Poft finem autem fefti
rurfus Deus admonet Salomonem
eorum quæ faciunt ad falutem.
Ne enim liberatus a folicitudine
inclinet ad focordian), et legem
ei
E
λεσε τὸν λαόν. ἐπανηγύρησαν οὖν
τεσσαρεσκαίδεκα ἡμέρας· ἑπλὰ μὲν τῶν
ἐγκαινίων ἁπλὰ δὲ τῆς σκηνοπηγίας γ.
δόην τοίνυν καλά, τὴν μετὰ τὰς ἑπτὰ
τὰς τελευταίας ἡμέραν. μετὰ δὲ τὸ τέλος
τῆς ἑορτῆς, ὑποτίθεται πάλιν ὁ δεσπό.
της Θεὸς τῷ Σολομῶντι, ταυτὶ τὴν σω-
τηρίαν πραγματευόμενος. ἵνα γὰρ μὴ
τῆς φροντίδος ἀπαλλαγείς εἰς ῥαθυμίαν
ἀποκλίνη, καὶ τῶν νόμων αὐτὸν αναγ· εἰ necefario reuocauit in memo-
καίως ἀνέμνησε, καὶ τὴν πρὸς τὸν πα- riam, et patri factam promifio
τέρα γεγενημένην ἐπαγγελίαν ἐμπεδώ- nem fe fimam ratamque prefi
σαν ὑπέχετο, καὶ ὄλεθρον ἠπείλησε πα- turum promifit, et exitium eft
βαβᾶσι τοὺς νόμους, καὶ τὸν ἁγιασθέντα minatus iis qui fuerint transgres-
νεὼν ἔρημον δι' αὐτοὺς καταλείψειν. ἐὰν fi legem, et fanétificatum ten
plum fe propter ipfos derelicturum
γάρ φησιν ἀποςραφέντες ἀπογραφῆτε defertum. Si enim, inquit, b) auer f
ὑμεῖς, καὶ τὰ τέκνα ὑμῶν, ἀπ᾿ ἐμοῦ, καὶ auertemini vos, er filii veftri a me,
τὰ προστάγματά μου, ἃ ἔδωκε Μωσης et præcepta mea qua dedit Mofes
ἐνώπιον ὑμῶν, μὴ φυλάξητε, καὶ πορευ- coram vobis non cuftodieritis, et
θῆτε καὶ δουλεύσητε θεοῖς ἑτέροις, καὶ amblaueriris, et feruieritis dis
alienis, et adoraueritis eos: tollam
προσκυνήσητε αὐτοῖς. καὶ ἐξαρῶ τὸν
Ifraelcin a terra quam dedi illis
Ἰσραὴλ ἀπὸ τῆς γῆς ὃς ἔδωκα αὐτοῖς, et domum hanc quam antificaus
τὸν οἶκον τοῦτον, ὃν ἡγίασα τῷ ὀνό- nomini meo abiiciam a facie men:
ματί μου, ἀποῤῥίψω ἐκ προσώπου μου et erit Hierofolyma vuma et fir
και είναι Ιερουσαλήμ εἰς ἀφανισμὸν, καὶ
mo inter omnes populos: et ad
domum hanc excelfam quod atti-
εἰς λάλημα εἰς πάντας τοὺς λαοὺς καὶ
ὁ οἶκος οὗτος ὁ ὑψηλὸς, πᾶς πορευόμενος dirur
net, omais qui per ipfam ingre
ftupebit et fibilabit
δι' αὐτοῦ ἐκτήσεται καὶ συριεῖ καὶ τὰ
er que fequuntur que often
ἑξῆς, ἃ δηλοῖ τὴν αἰτίαν τοῦ συριγμοῦ. dunt etiam caufam fibilationis.
भव्य
cl
α
>
Rogan-
1) έπλα - τεσσαρεσκαίδεκα ἡμέρας. Hæc e Cod. alev. ita emendanda funt, πλα
ἡμέρας, καὶ ἑπτὰ ἡμέρας τεσσαρεσκαίδεκα ημέρας. Ita enim Textus hebr. 1 Reg.
8, 65. iubet.
*) 3 Reg. 8, 65. 66.
b) Ib. c. 9, 6-8.
478
B. THEODORETI
1
του
Rogantes enim, inquit, cur hæc πυνθανόμενοι γάρ φησι τί δήποτε ταῦ
paffus fit Ifrael, audient, Pro-
τα πέπονθεν Ἰσραήλ, μαθήσονται ὡς
pterea quod ipfi reliquerunt De- διὰ τὸ καταλιπᾶν αὐτοὺς τὸν Κύριον
minum Deum fuum, `qui eos li-
berauit a feruitute Aegyptiorum, τὸν Θεὸν, ὃς τῶν Αἰγυπλίων αὐτοὺς
ἐλευθερώσας δουλείας, ταύτην αὐτοῖς
τὴν γῆν ἐδωρήσατο.
et hanc terram eis donauit.
INTERR. XXXI.
Quid eft, Gafion gaber? a)
Vt dicit Iofephus, eft ea quæ
nunc vocatur Beronice. Ea
autem eft ciuitas maritima Aethio-
pum qui vergunt ad Aegyptum,
E
INTERR. XXXII..
Quid eft Sophera? b)
ft quadam regio India, quam
Geographi nominant auream
terram.
INTERR. XXXIII.
Ouanam eft gens Saba? c)
Aethiopica. Sitos autem eos
cum.
dicunt effe citra mare Indi-
* Nominant autem eos
Homeritas, Sunt autem' e re-
gione Auxumitarum. Inter hos
aurem et illos medium eft mare.
Eorum regina fuit admirabilis il-
la mulier, cuius ftudium lauda-
vit Chriftus in facris Euangelitsia)
Nam cum audiuiffet qua
iaftabantur de fapientia Salomonis,
confecit viam multorum dierum,
et laborem exiftimauit effe lu-
crum, et eum prætulit deliciis
quibus fruebatur in regia, et per
Salomonem laudauit largitorem
fapientia. Sir enim, inquit,e)
Dominus Deus tuus benediktus, qui
voluit se dare fuper thronum Ifras
lis, vt ftatuas eum in eternum: et
pofuit te regem fuper ipfos, ut
exerceas iudicium in iuftitia, et
in iudiciis eius. Ego autem do.
Atrina apoftolica fun recorda-
tus, quæ eos laudauit qui fine le-
c
Ω
ΕΡΩΤ. λα.
Ποία ἐςὶν ἡ Γασίων γαβές;
ς 1) Ιώσηπος ἔφη, ἡ νῦν καλουμένη
Βερονίκη ἔτι δὲ αὕτη παράλιος
πόλις Αιθιόπων τῶν πρὸς Αἰγύπτῳ.
ΕΡΩΤ. λβ'.
2) Σοφερά ποία ἐςίν;
3) τώρα τις έξι τῆς Ἰνδίας, ἣν οἱ γεω
Χώρα
γράφοι χρυσὴν ὀνομάζουσι γῆν.
ΕΡΩΤ. λγ.
Σαβα ποιόν έςιν ἔθνος
Αιθιοπικόν. ἐντεῦθεν δὲ αὐτοὺς καὶ
τῆς θαλάσσης τῆς Ἰνδια
κῆς. ὀνομάζουσι δὲ αὐτοὺς Ὁμηρίτας.
κατάντικρυ δέ εἰσι τῶν Αὐξουμιτῶν· μέσ
ση δὲ τούτων κακείνων ἡ θάλασσα. τέ
των ἐβασίλευσεν ἡ θαυμασία ἐκείνη για
ή
νη, ἧς ἐπήνεσε τὴν σπουδὴν ἐν τοῖς ἱεροῖς
εὐαγγελίοις ὁ δεσπότης Χριςός, ακούσα-
σα γὰρ τὰ περὶ τῆς τοῦ Σολομῶντος σου
φίας θρυλλούμενα, ὁδὸν παμπόλλων ἐξε
ήνυσεν ἡμερῶν, καὶ κέρδος τὸν πόνον ὑπέ
λαβε, καὶ τοῦτον τῆς ἐν βασιλείοις προς
φῆς προτετίμηκε, καὶ διὰ τοῦ Σολομῶν·
τος τὸν τῆς σοφίας ανύμνησε χορηγόν.
γένοιτο γὰρ ἔφη Κύριος ὁ Θεὸς σου εὐλο
γημένος, ὃς ἠθέλησεν ἐν σοι δοῦναι σε ἐπὶ
θρόνον Ἰσραὴλ, τοῦ ςῆσαι αὐτὸν εἰς τὸν
αἰῶνα καὶ ἔθετό σε βασιλέα ἐπ' αὐτὸς,
τοῦ ποιεῖν κρίμα ἐν δικαιοσύνη, καὶ ἐν κρί
μασιν αὐτοῦ. ἐγὼ δὲ τῆς ἀποςολικῆς
ανεμνήθην διδασκαλίας, ἢ τοὺς δίχα νό-
T
εν
εν
μου
1) Ιώσηπος. Ant. iud. lib. 8. c. 6. 2) Σοφερά. In Cod. alex. 1. c. nomen Ophir
fcribitur Σωφαρά, in Cod. vatic. autem Σωφερά. 3) Χώρα - γῆν. Eadem
refert 10SEPHVs l. c. p. 356. T. 1. edit. budſon.
a) 3 Reg. 9, 26. b) Ib. v. 28. c) Ib. c. 10, 1. d) Matth. 12, 42. Luc. II, 31. e) 3 Reg. 10, 9.
1
QVAST. IN III. REG. CAP. Χ. ΧΙ.
479-
μου δικαιωθέντας ἐθαύμασεν: ὅταν γάρ
φησιν ἔθνη τὰ μὴ νόμον ἔχοντα φύσει
τὰ τοῦ νόμου ποιη, οὗτοι νόμον μὴ ἔχον
τες ἑαυτοῖς εἰσὶ νόμος, καὶ αὕτη γὰρ
ἀλλόφυλος οὖσα, καὶ μήτε νόμον δεξαμέ.
τη θείον, μήτε προφητικῆς ἀπολαύσασα
γεωργίας, ἠςκέπη τῷ τῆς φύσεως νόμῳ,
καὶ τὴν δικαιοσύνην ἐθαύμασε, καὶ τὴν
δικαίαν κρίσιν εὐφήμισε, καὶ διὰ τοῦ δεν
ξαμένου τῆς σοφίας τὸ δῶρον, τὸν με
εγαλόδωρον ύμνησεν.
ΕΡΩΤ.
λε
Τίνα διαφορὰν ἡ 1) ναύλα πρὸς τὴν
κινύραν ἔχει;
A
να
ge funt iuftificati. Quando enim,
inquit, a) gentes qua legem non ba-
bent, natura quæ legis funt faciunt,
ipfi legem non habentes fibi funt lex.
ipfa enim cum efiet alienigena, er
neque diuinam accepiffet legem,
neque propheticam percepifer cul
turam, contenta fuit lege natura,
ftum commendauit iudicium, et
´et admirata fuit iuftitiam, et iu-
per eum qui fapientiæ donum
accepit, laudauit datorem fapien-
tiæ.
INTERR. XXXIV.
Quod eft difcrimen inter nablam
et citharam? b)
νὰ δέκα μὲν φθόγγους καὶ αὕτη D
κακείνη ἔχει. Φασὶ δὲ τὴν μὲν ναύ
λαν δακτύλοις, τὴν δὲ κινύραν ανακρες
θα πλήκτρο.
Οίμαι ὅτι
ΕΡΩΤ. λέ
Ξύλα 2) ἀπελεκηλὰ ποῖα καλά;
ὅτι τὰ λεῖα, καὶ ὀρθὰ, καὶ όζων
ἀπηλλαγμένα. ὁ δὲ 3) Ιώσηπος
πεύκινα αὐτὰ ἄρηκεν, ήκιςα τοῖς πας
ἡμῖν ἐοικότα πευκίνοις, του συκίνου γὰρ
ξύλου καὶ λευκότερα είναι, και λειότερα,
και τρυφνότερα είρηκε.
}
ΕΡΩΤ. λς'.
Ποία πόλις ἐςὶν ἡ 4) Θαρσείς;
Ενταῦθα Ινδικήν τινα χώραν ὠνόμα
Ο
σεν. οἱ δὲ τὸν Ἐξεκιὴλ ἑρμηνεύσαν.
τες, τὴν Καρχηδόνα τῆς γῆς Λιβύης
προκαθημένην οὕτως ἐκάλεσαν. 5) Σου
λομὼν μέντοι ὁ πολυθρύλλητος, ὁ τοσέ.
των παρὰ τοῦ Θεοῦ δωρεῶν ἀξιωθείς,
καὶ τοὺς βασιλεῖς τοὺς πελάζοντας ὑπο-
τελεῖς ἐχηκώς, καὶ τοῖς ἀπὸ τοῦ Εὐφρά.
του μέχρι Νείλου δασμὸν ἐπιθεὶς, τῶν
ecem quidem fonos habet hæc
et illa. Aiunt autem nablam
quidemn pulfari digitis, citharam
autem pleatro.
mis.
INTERR. XXXV.
Non dolata quænam vocat ligna ? c)
auia, vt opinor, et recta,
τα
Iofephus autem ea dixit
et quæ funt liberata a ra
picea, piceis quæ funt apud nos
minime fimilia. Ficulneis enim
lignis dixit et albiora efie et lz-
viora ac rigidiora.
INTERR. XXXVI.
Quænam ciuitas eft Tharfis? d)
ic quandamn Indicam vocauit
Hi regionem. Qui autem in-
terpretati funt Ezechielem, fic
appellarunt Carthaginem, quæ
praen Libya. Salomon autem
dona a Deo eft antecutus, et vicinos
ille celeberrimus, qui tam multa
reges habuit tributarios, et iis qui
habitabant ab Euphrate vsque
ad Nilum impofuit vectigalia
diuino-
1) ναύλα. Mallem legere νάβλα. Conf. ioserm. Ant. iud. lib. 7. c. 12. 2) απε
λεκητά. Ita habet Cod. alex. 1. c. fed in Cod. vatic. leg. πελεκητά. 3) Ιώσηπος.
1. c. 1. 8. c. 7. 4) Θαρσείς. Codex alex. 1. c. habet Θαρσείς, vatic. Θαρσίς
5) Σολομῶν μέντοι κ. τ. λ. Hoc loco incipit fuccinatus Comment. in cap. ΧΙ.
a) Rom. 2, 14. b) 3 Reg, 19, 12. 6) Ib. verf. Il. d) Ib. verf. 22.
480
B. THEODORETI
* diuinorum donorum eft oblitus. Θείων δωρεῶν ἐπελήθη. λαγνίςατος γὰρ
Nam cum factus effet libidino-
cum multis mulieribus.
fuit contentus indigenis: fed præ-
nas.
ne
>
celfum Chamofo idolo Moab
Am-
૮
Ο
fifimus, habuit confuetudinem γενόμενος, παμπόλλαις μὲν ὡμίλησε γι
Ναι ναιξίν. οὐκ ἠρκέθη δὲ τοῖς ἐγχωρίοις,
Nec
ἀλλὰ παρὰ τὸν νόμον καὶ ἀλλοφύλους
ter legem duxit etiam alienige. ηγάγετο. πρῶτον μὲν τοῦ Φαραὼ τὴν
Primum quidem filiam Pha- θυγατέρα, έπειτα δὲ Μωαζίτιδας, και
raonis, deinde Moabitidas, et Sy- Σύρας, καὶ Ἰδουμαίας, καὶ ᾿Αμορραίας,
ras, et Idumzas, et Amorrhas, ἐξ ὧν απηγόρευσεν ὁ Θεὸς τὰς ἐπιγα-
cum quibus Deus prohibuit con-
trahi matrimonia earum μίας ποιείοθαι, ἵνα μὴ ὁ περὶ ταύτας
amor cogeret deos illarum co- ἔρως δουλεῦσαι τοῖς τούτων αναγκάση
lere. Hoc enim illi quoque ac. θεοῖς. τοῦτο γὰρ καὶ οὗτος ὑπέμεινε.
cidit. a) Aedificauit enim ex ᾠκοδόμησε γὰρ ὑψηλὸν τῷ Χαμὼς εἰδώς
et Melcholi idolo fiorum Αm: λῳ Μωάβ, καὶ 1) τῷ Μελχωλ εἰδώλῳ
mon, et Afartæ abominabili ido- υἱῶν ᾿Αμμών, καὶ τῇ Ατάρτη βδελύγ
1o Sidoniorum. b) Et fc fecit ματι Σιδωνίων καὶ οὕτως ἐποίησε πάσαις
omnibus fuis mulieribus alienige- ταις γυναιξὶν αὐτοῦ ταῖς ἀλλοτρίας.
nis. Adolebat et facrificabat ca- ἐθυμία καὶ ἔθνε τοῖς εἰδώλοις αὐτῶν.
rum idolis. Alii autem interpre- 2) οἱ δὲ ἄλλοι ἑρμηνευταὶ ἐθυμίων ἀπον
tes ediderunt, Adolebant et facri-
fcabant. Perfpicua autem eft ora- καὶ ἔθυον. δῆλος δὲ ὁ λόγος, ὅτι αὐτὸς
tio, quod ipfe quidem eis adif- μὲν ᾠκοδόμησεν αὐταῖς τὰ τεμένη, ἐκεῖ.
cauerit templa : illæ autem cole- ναι δὲ τοῖς εἰδώλοις ἐλάτρευον. ἀλλ᾽ ἐδὲ
bant idola. Sed ne fic quidem οὕτω τῆς κατηγορίας ἦν ἐλεύθερος. 3)
fuit liber ab accufatione. Fecit ποίησε γάρ φησιν ὁ Σολομῶν τὸ πονηρὸν
enim, inquit, c) Salomo malum
ἐνώπιον Κυρίου, καὶ οὐκ ἐπορεύθη ὀπίσω
coram Domino : et non
non ambula-
Κυρίου, ὡς Δαβὶδ ὁ πατὴς αὐτοῦ. καὶ
ὠργίθη Κύριος ἐπὶ Σολομῶντι, ὅτι ἐξέ
κλινε τὴν καρδίαν ἀπὸ Κυρίου Θεοῦ Ἰσ
ραὴλ τοῦ ὀφθέντος αὐτῷ δὶς, καὶ ἔντει
λαμένου αὐτῷ περὶ τοῦ λόγου τούτου, τὸ
παράπαν μὴ πορευθῆναι ὀπίσω θεῶν ἀλ
λοτρίων, 4) καὶ φυλάξαι καὶ ποιῆσαι α
ἐνετείλατο αὐτῷ Κύριος. 5 οὐκ ἦνήκας-
δια αὐτοῦ τελεία μετὰ Κυρίου κατὰ τὴν
καρδίαν Δαβὶδ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ. εἰς
ἐπίτασιν δὲ κατηγορίας, τῆς θείας ἀπο
vit poft Dominum, ficut Dauid
Et iratus fuit Do-
parer eius.
minus in Salomonem, quod corde
fuo declinauerit a Domino Deo
Ifrael, qui ei bis apparuerat, et
hoc ei mandauerat, ne omnino am.
bularet poft deos alienos, et cu-
fodiret et faceret quæ iuffit Do-
minus. Non erat cor eius per-
fettum cum Domino fecundum cor
Dauidis patris fui. Ad amplifi
candam
autem criminationem,
meminit diuinæ reuelationis
ως
Ο
Ο
TO
୯
καλύ
1) τῷ Μελχώλ. Cod. vatic. 3 Reg. 1, 7. habet τῷ βασιλεῖ αὐτῶν, αler, τῷ Μελχο,
ed. compl. Μελχώμ. 2) οἱ δὲ ἄλλη Non orines, fed tantumn of o. Aquila
of ió.
enim et Symm. habent θυμιώσαις καὶ θυσιαζούσαις, quod melius. 3) ἐποίησε
πατὴς αὐτοῦ. Hic verficulus abeft a Textu hebr. et a Cod. alex. 4) και
Κύριος. Præftat lectio edit. complut. καὶ οὐκ ἐφύλαξεν. 5) οὐκ
Hæc defid. in Textu hebr. et Cod. alex.
αὐτοῦ.
a) 3 Reg. 11,7. fq.
b) Ib. v. 8. e) ib. v. 6. fqq. edit. route
QVÆST. IN III REG. CAP. XI,
481
καλύψεως τῆς δὶς γενομένης εμνήθη. qua bis ei facta fuit. Neque
τι
σε
συ
ἐδὲ γὰρ δι᾽ ἄλλες προφήτε, φησὶ, τὸ
πρακτέον αὐτῷ ὑπέδειξεν ἀλ' αὐτὸς
αὐτῷ πρὸ πάντων ἀπηγόρευσε τῶν ψευ-
δωνύμων θεῶν τὴν λατρείαν· εἶτα καὶ
τὲς ἄλλες νόμες φυλάτζειν ἐκέλευσεν.
ἐπειδὴ δὲ διὰ τῆς ἀκολασίας εἰς ἀσέβειαν
ἀπέκλινε, καὶ γέγονεν ἡ λαγνεία τῆς
τῶν εἰδώλων πρόξενος θεραπείας, της
οἰκείας κηδεμονίας αὐτὸν ἐγύμνωσεν.
διαρρήξω γὰρ ἔφη τὴν βασιλείαν ἐκ χει
γός σε, και δώσω αὐτὴν τῷ δούλῳ σου.
εἶτα δείκνυσι τὴν ἄμετρον ἀγαθότητα
πλὴν ἐν τοῖς ἡμέραις σε οὐ ποιήσω ταῦ.
τα διὰ Δαβὶδ τὸν πατέρα σ8· ἐκ χει.
ρὸς τὸν υἱε σε λήψομαι αὐτήν. σὺ μὲν
γὰρ ἔχεις ἐπικορῶντα τὸν πατέρα ἐκεῖ.
νος δὲ πατρικῆς βοηθείας
βοηθείας γεγύμνωται.
πλὴν ὅλην τὴν βασιλείαν 8 μὴ λάξω.
ἐν σκῆπῖρον δώσω τῷ υἱῷ σου, διὰ Δα-
βὶδ τὸν δοῦλόν μου, καὶ διὰ Ιερουσαλήμ,
τὴν πόλιν ἣν ἐξελεξάμην. προσθήσω,
φησὶ, τὸν Βενιαμὶν τῇ τοῦ Ἰούδα φυλῆ,
μάλα δὲ εἰκότως συνήψε τὰς δύο φυ-
λάς· τὸ μὲν γὰρ βασιλικόν γένος είχεν
ἡ τὸ Ἰάδα, τὸν δὲ θεῖον ναὸν ἡ τοῦ Bey-
ιαμὶν. τῆς γὰρ Ἱερουσαλὴμ ὁ κλῆρος
τῆς Βενιαμίτιδος ὑπῆρχε φυλῆς. ἐντεῦ.
θεν δὲ λέγει τοὺς ἐπαναςάντας πολε.
μίους τῷ Σολομῶντι, ὅτι ἕως μὲν της
θείας απήλαυε προμηθείας, ἐν εἰρήνῃ
καὶ γαλήνη διῆγε, πάντας ἔχων ὑπο-
κειμένους, καὶ δασμὸν κομίζοντας ὅτι
μάλιςα πλεον. ἐπειδὴ δὲ ταύτης ἐγυ.
μνώθη, τοῖς δυσμενέσιν εὐεπιχείρωτος
γέγονεν.
τω
δε
enim per alium, inquit, prophe.
tam ei oftendit quid agendum
effet, fed ipfe ei ante omnia pro-
hibuit cultum Deorum qui falfo
nominantur: deinde alias iuffit
feruae leges. Quoniam autem
ei
per libidinem et intemperantiaur
εἰ impudicitia conciliatrix cuitus
declinauit ad impietatem, et fuit
idolorum, eum priuauit fua cu-
ra et prouidentia. Abripiam, enim
inquit, a) regnum e manu tua,
et dabo illud feruo tuo. Deinde
oftendit immenfam bonitatem.
Sed
δε in diebus tuis, inquit, b) non
faciam bac, propter Dauidem pas
rrem tuum : e manu filii tui aufe
ram illud. Nam tu quidem ha
bes patrem in auxilium: ille au
tem priuatus eft paterno auxilio.
Vnum fceptrum dabo filio tuo,
Sed c) non auferam totum regnum.
propter Dauidem feruum muum,
et propter Hicrofolymam ciuuatem
quam elgi. Addam autem, in-
quit, Beniamin tribui Iuda. Iure
*uibus. Nain regium genus ha
autem optimo coniunxit duas
buit tribus Iuda, diuinum au-
tem templum tribus Beniamin.
Sors enim Hierofolymæ fuit tri
bus Beniamitica.
Poft hæc au-
ten dicit de hoftibus qui infur-
rexerunt aduerfus Salomonem.
Nam quamdiu quidem diuina
fruebatur prouidentia, in pace
degebat et tranquillitate, omnes
habens fubiectos, et tributum
afferentes quam plurimum. Poft-
facile patuit inimicorum inful
quam autem ea fuit priuatus,
tibus.
α) 3 Reg. 11, H.
B. Theod. Tom, I.
b). Ib. v. 12. 6) Ib. v. 15.
Hh
INTERR.
482
B. THEODORETI
INTERR. XXXVII.
Quemnam dicit Satan? a)
Ε
uerfatur, eum qui
eum qui eft con-
trarius. Quod autem duas ui-
bus reliquerit regno Dauidico,
oftendunt quæ fequuntur. Nam
Achia propheta Silonites, diuifa
vefte in duodecim partes,
Ieroboamo decem accipere. De
inde foluit enigma: b) Ecce ego
fcindam regnum a manu Salomo
nis: et dabo tibi decem fceptra, et
duo fceptra dabo ei, propter Daui-
dem feruum meum, et propter vrbem
Hierofolymam quam elegi mihi ex
omnibus tribubus Ifrael. Propter.
ea quod me reliquit, et feruit 4-
farte abominabili idolo Sidonior
rum, et
et Chamofo idolo Moab, et
Melcholi offendiculo filiorum Am-
Ex his eft perfpicuum,
quod ipfe quoque coluerit idola.
um qui defecit, eum qui ad-
eum qui ad.
mon.
INTERR. XXXVII.
Quid eft, Vt voluntas Dauid
ferui mei maneat per omnes
coram me in Hierofolyma,
mihi elegi vt ponam nowien
meum illic? c)
dies
quant
AD
A Dauidis, Elegi eum,
b alto præuidens virtutem
in-
eo,
T
25%
ΕΡΩΤ.
Τίνα λέγει Σαταν;
Τὸν ἀποςάτην, τὸν ἀνθιςάμενον, τὸν
ἐναντιούμενον. ὅτι δὲ δύο φυλὰς τῆ
Δαβιδικῇ καταλέλοιπε βασιλείᾳ, τα
ἑξῆς δηλοῖ. Ἀχιὰ γὰρ ὁ προφήτης ὁ Σι
λωνίτης διελὼν τὴν ἀμπεχόνην εἰς δυσω
καίδεκα μόρια, δέκα λαβῶν προσέταξε
τῷ Ιεροβοάμ. εἶτα λύει τὸ αἴνιγμα ἰδὲ
ἐγὼ ῥήξω τὴν βασιλείαν ἐκ χειρὸς Σου
λομῶντος, καὶ δώσω σοι τὰ δέκα σκῆ
πέρα, και δύο σκῆπτρα δώσω αὐτῷ διὰ
Δαβὶδ τὸν δοῦλόν μου, καὶ
λὴμ τὴν πόλιν, ἣν ἐξελεξάμην ἐμαυτῷ
μου, καὶ διὰ Ιερουσα
ἐκ πασῶν φυλῶν Ἰσραὴλ, ἀνθ᾽ οὗ ἐγκα
τέλιπέ με, καὶ ἐδούλευσε τῇ Ανάρτη
βδελύγματι Σιδωνίων, καὶ τῷ Χαμὼς εἴ
δώλῳ Μωάβ, καὶ τῷ Μελχὸλ προσοχθί
σματι υἱῶν Αμμών. ἐκ τούτων δῆλον ἐςι,
ὅτι καὶ αὐτὸς τοῖς εἰδώλοις ἐλάτρευα
اد
σεν.
ΕΡΩΤ. λή.
ου
Τί ἐςιν, 1) ὅπως ἡ θέλησις Δαβὶδ τοῦ δού
που μου διαμείνη πάσας τὰς ἡμέρας
ἐνώπιόν μου ἐν
ἐν Ἱερουσαλήμ, τῇ πόλει
ἣν ἐξελεξάμην ἐμαυτῷ, το θέθαι
τὸ ὄνομά μου ἐκεῖ
Ανωθέν φησι προϊδὼν τὴν τοῦ Δαβίδ
TO
Ο
ἐν
ἀρετὴν, ἐξελεξάμην αὐτὸν, καὶ
εὐδόκησα ἐν αὐτῷ τοῦτο γὰρ λέγει θέ
quit, et delectatus fum
Choc enim dicit voluntatem, et
λησιν καὶ ὥρισα καὶ αὐτὸν, καὶ τὸ γένος
conftitui ipfum, et genus αὐτοῦ, βασιλεύειν τῆς Ἱερουσαλὴμ
eius, vt regnaret in Hierofoly- η ἠβουλήθην τὸ ἐμὸν ὄνομα σέβεσθαι. ὁ δὲ
ma, in qua volui nomen meum sοριογράφος τὰ κατὰ τὸν Σολομῶντα
πεπληρωκὼς ἐπήγαγε καὶ τὰ λοιπὰ
τῶν λόγων Σολομῶντος, καὶ πάντα ὅσα
ἐποίησε, καὶ πᾶσα ἡ φρόνησις αὐτοῦ,
οὐκ ἰδοὺ ταῦτα γέγραπίαι ἐν βίβλῳ
λόγων
coli. Hiftoriographus autem cum
implefiet res geftas Salomonis,
fubiunxit, d) Et reliqua de Salomo-
ne, et omnia qua fecit, et omnis eius
prudentia, nonne ecce hac fcripta
ή
1) όπως και ο διαμείνῃ. Rec. lectio 1. c. eft ὅπως η θέσις τῷ δούλῳ μου Δαβὶδ κ.λ. Rea
Atius Aquila et Symm. g vertunt λύχνον.
a) 3 Reg. 11, 14. b) Ib. verf. 31-33. c) Ib. v. 36. d) Ib. y. 41.
QVAST. IN III. REG. CAP. ΧΙ. ΧΙΙ.
483
η
ι) λόγων τῶν ἡμερῶν Σολομῶντος;τ το funt in annalibus Salomonis ? Hoe
δὲ καὶ ἡ τῶν παραλειπομένων βίβλος autem oftendit etiam liber Para
lipomenon, alium effe librum
δηλον, ἑτέραν εἶναι βίβλον ταῦτα σημαί. qui hac fignificet. Regnauit au-
νουσαν. ἐβασίλευσε δὲ κατὰ μὲν τὴν γρα- tem, iuxta fcripturam quidem,
φὴν τεσσαράκοντα ἔτη κατὰ δὲ τὸν annos quadraginta, iuxta Iofe
2) Ιώσηπον, ὀγδοήκοντα. ἐτελεύτησε δὲ, phum autem, oftoginta: deceflic
vt ille ait, annorum
ὡς ἐκεῖνος ἔφησε, τεττάρων καὶ ἐνενήκον. autein,
τα. τούτου δὲ τελευτήσαντος, τὴν βα-
σιλείαν, Ροβοαμ ὁ υἱὸς αὐτοῦ διεδέξατο.
ο
ΕΡΩΤ. λθ'.
Τί ἐςιν, ἡ σμικρότης μου παχυτέρα ἐςὶ
τῆς ὀσφύος τοῦ πατρός μου;
ων
3) Τῶν
παραλειπομένων ή βίβλος
à
quatuor et nonaginta. Eo autem
mortuo, Roboam filius eius re-
gnum fufcepit.
*INTERR. XXXIX.
Quid eft, paruitas mea eft crafior
lumbis patris mei? a)
φέτερον τοῦτο δηλοῖ ὁ βραχύ. Liber Paralipomenon hoc aper-
τατος γάς μου, φησὶ, δάκτυλος παχύ.
τερος τῆς ὀσφύος τοῦ πατρός μου ἐςίν.
οὕτω δὲ καὶ ὁ Σύρος ἡρμήνευσε και 4) Ιώ-
σηπος ὡσαύτως.
ΕΡΩΤ. μ.
Πῶς νοητέον, καὶ οὐκ ἤκουσεν ὁ βασι.
λεὺς τοῦ λαοῦ, ὅτι παρὰ Κυρίου ἦν ἡ
μετατροφή καὶ τὰ ἑξῆς;
Ὡς τὸ, ἐσκλήρυνε Κύριος τὴν καρδίαν
Φαραώ. ὅταν γάς φησιν ὁ Θεός
τινα καταλείπη, ὡς ἀκυβέρνητον φέρε-
ται σκάφος ἀλλ' ὅμως τοῖς ανοήτοις ἐκεί.
νοις χρησάμενος λόγοις, πληρωθῆναι
παρεσκεύασε τοῦ Θεοῦ τὴν ἀπόφασιν.
τούτων δὲ οὕτω ῥηθέντων, αφίταται μὲν
αἱ δέκα φυλαί, καὶ χειροτονοῦσι τὸν Ιε-
ροβοαμ βασιλέα. μόνων δὲ τῶν δύο φυ-
λῶν ὁ Ροβοαμ ἐβασίλευσε, καὶ τῶν λοι-
πῶν ὅσοι τούτοις συνώκουν, ἐκ τῶν ἄλ-
λων ὄντες φυλῶν, στα βουληθέλα τρα-
τεῦσαι κατὰ τῶν δέκα φυλῶν, δια Σα
μαίου τοῦ προφήτου κεκώλυκεν, ανατρέ-
φέτω γὰρ ἔφη ἕκαςος εἰς τὸν οἶκον αυ.
Ο
5
~
tius fignificat. ¿vlinimus, in-
quit, b) meus digitus eft crafior
lumbis patris mei. Sic autem in-
terpretatus eft etiam Syrus, et Io-
fephus fimiliter.
INTERR. XL.
Duomodo eft intelligendum, c) Et
non audiuit rex populum, quoniam a
Domino falta erat transmutatio,
et quæ fequuntur?,
Sicut illud, a) Indurauit Deus
inquit, Deus aliquem relinquit,
fertur tanquam fcapha absque gu
bernatore. Sed tainen ftultis illis
verbis vrens, effecit vt impleretur
Dei fententia. His autem ita di-
bus, et eligunt Ieroboamum rer
ftis, deficiunt quidem decem tri-
cor Pharaonis Quando enim,
gem: folarum autem duarum tri-
buum rex fuit Roboam, et ex re-
liquis, quicumque fimul cum eis
habitabant, cum eflent ex aliis
lum aduerfus decem tribus gere
tribubus. Deinde volentem bel-
re, prohibuit per prophetam Sa-
mzan. Reuerratur enim, inquit, e)
vnusquisque in domum fuam,
Hh 2
quon-
1) λόγων τῶν ἡμερῶν. Haec eft lectio edit. compl. Rec. lettio eft ῥημάτων. 2) Ἰών
σηπον. Antiqu. iud. lib. VIII. c. 7. exeunte. 3) Τῶν ---ὡσαύτως. Hæc fere ea-
dem funt cum Scholio quod ex edit. rom. in fuam transtulit BOSIVs ad
3 Reg. 12, 10. 4) Ιώσηπος. 1. c. lib. VIII. c. 8 vbi tamen βραχύτερος legitur.
3 Reg. 12, 10. b)2 Paral. 10, 10. c)3 Reg. 12, 15. d) Exod. 9, 12. e)3 Reg. 12,24.
484
B. THEODORETI
*
1
quoniam ex me faftum eft hoc.
Oftendit autem hiftoriographus
etiam genus matris Roboami, ad
arguendum fcelus eius qui ge-
nuit. Nomen enim matris eius,
inquit, erar Naanan, filia Anan,
fili Naas regis filiorum Ammon.
Suficit autem hoc ad confun-
dendam Iudzorum nugacitatem,
qui fe iactant de nobilitate ge-
neris, et eos qui ex gentibus
crediderunt feruatori, alienige-
nas vocant. Inuenitur enim eo-
rum etiam genus regium ex alie-
nigenis. Roboam autem eft zmu-
larus patris iniquitatem.
INTERR. XLI.
Cur hiftoriographus bis dicit ea-
dem, et fepe prius ea quæ funt
pofteriora? Nam hic quoque po-
fuit fententiam aduerfus filium
Teroboamum ante re-
gnum.
Neceffe
habet eadem iterum ite-
rumque dicere, quia fcribit
de duobus regnis diuinis : fitque
nonnunquam, vt de altero ma-
gnam interponens narrationem, de-
inde tranfiens ad alterum, neceffe
habeat repetere ea quæ iam prius
dicta funt, vt feruet ordinem. Filii
autem morbus, et quæ aduerfus
ipfum lata eft fententia, haud du-
bie poft impietatem contige-
runt. Nam cum pueri decemum
prædixiffet propheta, tulit quo-
que fententiam aduerfus vniuer-
fum genus. Nam leroboam
}
*
T
τοῦ, ὅτι ἐξ ἐμοῦ γέγονε τὸ ῥῆμα τοῦτᾷ,
δηλοῖ δὲ ὁ ἱςοριογράφος καὶ τῆς μητρὸς
τοῦ Ῥοβοαμ τὸ γένος, εἰς ἔλεγχον τῆς
τοῦ γεγεννηκότος παρανομίας· ι) ὄνομα
γάρ φησι τῇ μητρὶ αὐτοῦ Ναανα, θυ
γάτης Αναν, υἱοῦ Ναὰς βασιλέως υἱῶν
Αμμών. ἱκανὸν δὲ τοῦτο καὶ τὴν Ἰου
δαίων βδελυρίαν ἐντρέψαι, οἱ ἐπὶ τῇ εὐ
γενεία βρενθύονται, καὶ τοὺς ἐξ ἐθνῶν
τῷ σωτῆρι πεπιςευκότας αλλογενείς όνο
μάζουσιν. ευρίσκεται γὰρ αὐτῶν καὶ τὸ
βασιλικόν γένος ἀλλόφυλον· ὁ δὲ Ῥο
βοάμ τὴν τοῦ πατρὸς παρανομίαν ἐζή-
λωσεν.
ΕΡΩΤ. μα.
τα
αο
Τί δήποτε καὶ δὶς τὰ αὐτὰ ὁ ἱσοριογρά
φος λέγει, και πολλάκις τὰ ὕτερα προ-
τερα; 2) καὶ γὰρ ἐνταῦθα τὴν κατὰ τὸ
παιδὸς Ἱεροβοαμ ἀπόφασιν προτέραν
τῆς βασιλείας τέθεικεν ;
Δὶς μὲν τὰ αὐτὰ καὶ πολλάκις αναγ
ή
τα
βασιλειῶν διηρημένων συγγράφει καὶ
κάζεται λέγειν· ἐπειδὴ περὶ δύο
ἔτιν ὅτε πολλὰ περὶ θατέρας τιθεὶς διη
γήματα, εἶτα εἰς τὴν ἑτέραν διαβαίνων,
αναγκάζεται ἀναλαβὼν τὰ ἤδη προει-
ρημένα, ὥτε τὴν ἀκολουθίαν φυλάξαι.
ἡ δὲ τοῦ παιδὸς ἀῤῥωςία, καὶ ἡ κατ'
αὐτοῦ γεγενημένη απόφασις, 3) δηλο
νότι μετὰ τὴν ἀσέβειαν γέγονε. προει
πων γὰρ τοῦ παιδίου τὴν τελευτὴν
προφήτης, καὶ τὴν κατὰ παντὸς τοῦ
γένους ἐξενήνοχε ψῆφον. ὁ μὲν γὰρ Ιε
ροβοάμ τὴν γυναῖκα μετὰ τῶν ξενίων
quidem mifit mulierem cum mu-
neribus ad prophetam. Caligans πρὸς τὸν προφήτην ἀπέςειλεν. ἀμβλυ
aurem oculis fenex, illam intus ώτλων δὲ ὁ πρεσβύτης ἔνδον καθήμενος
fedens venientem fenfit eminus: ἤθετο πόέξωθεν ἀφικνουμένης ἐκείνης,
Į
1
και
α) όνομα Αμμών. Hæc pertinent ad ea quæ 3 Reg. c. XII. in Cod. varic. inter
verf. 24. et 25. inferta funt. 2) και τέθεικεν. Differunt h. 1. libri veteres
quorum nonnulli narrationem de morte filii Ieroboami capite XII. alij
cap. XIV. exhibent. 3) δηλονότι. Mallem legere δῆλον ὅτι,
QVAST. IN III. REG. CAP. XII.
485
καὶ τὸν ὑπηρέτην ἀποςείλας,συντόμως et mittens miniftrum, cito eam
αὐτὴν εἰσελθὼν ἐκέλευσεν, ὡς ἀλγεινὰ iuffit ingredi tanquam iniucunda
ώς
πευσομένην. καὶ πρῶτον μὲν ἐπιμέμφε-
ται τοῖς δώροις· τ) ἵνα τί ἐνήνοχάς μοι
ἄρτους, καὶ ταφυλήν, καὶ κολλύρια, καὶ
κάμνον μέλιτος; . · δὲ δηλῶσαι τὰ κομι-
θέντα πείθει τοῖς ῥηθησομένοις πιςευ-
σαι· εἶτα τοῦ παιδὸς ἀπαγγείλας τὴν
τελευτὴν, ἐπήγαγεν, ὅτι τάδε λέγει Κύ-
ριος, ἰδοὺ ἐγὼ ἐξολοθρεύσω τοῦ Ἱερο-
βοὰμ οὐροῦντα πρὸς τοῖχον. καὶ οὐ μό-
σφαγὴν αὐτοῖς προηγόρευσεν, ἀλλὰ
καὶ ἀτάφους μεναι μετὰ σφαγήν, και
προτεθῆναι θοίνην καὶ βοράν οἰωνοῖς καὶ
θηρίοις. ἔπειτα τὴν αἰτίαν ἐπάγει, ὅτι
2) οὐχ ευρέθη ἐν αὐτῷ ῥῆμα καλὸν περὶ
τοῦ Κυρίου. οὐροῦντα δὲ πρὸς τοῖχον λέ-
τὸν ἀσθενῶς διακείμενον, καὶ τῆναι
δίχα τοῦ ἐρείδεσθαι τῷ τοίχῳ παντε‐
λῶς μὴ δυνάμενον.
ΕΡΩΤ. μβ.
Τί δήποτε ἄνω μὲν τὸν Ἀχιὰ τὸν Σιλω-
νίτην εἶπε ῥῆξαι τὸ περιβόλαιον, καὶ
και δέκα ρήγματα τῷ Ἱεροβοαμ, ἐνα
ταῦθα δὲ Σαμαίαν τὸν Ἐλα-
μέτην.
ὶς ταῦτα γεγένηται. ὁ μὲν γὰρ Α-
Ο
audituram. Et primum quideın
dona reprehendit: Cur, inquit,
attulifi mihi panes, et vuam, er
colyria, et vas mellis ? Dum au-
tem indicabat ea quæ allata fue
rant, id perfuadebat vt crederet
iis quæ erant dicenda. Deinde
cum pueri necem denuntiaffet,
adiecit. Hæc dicit Dominus, Ecce
ego penitus perdam Ieroboamo
mingentem ad parietem. Neque
folum eis pradixit cadem, fed
etiam futurum vt maneant infe-
pulti poft cadem, et exponan-
fur deuorandi auibus et feris.
Deinde fubiungit caufam, Quon-
iam non eft inuentum, inquit, in
eo quicquam bonum a Domino.
Mingentem autem ad parietem eum
dicit, qui eft adeo infirmus, vt ftare
non poffit nifi innitatur parieti.
}
INTERR. XLII.
Cur fuperius quidem dixit Achiam
Siloniten rupiffe veftimentum, et
dediffe decem fragmenta Ieroboa-
10: hic autem Sameam
Elamiten?
Hac bis fata funt. Nam A
æc A-
chias quidem viuente Salo-
et feruiente Ieroboamo,
γιὰ ζῶντος ἔτι τοῦ Σολομῶντος,
καὶ τοῦ Ἱεροβουνα δουλεύοντος, τὴν ἀμ
πεχόνην διέξξηξεν. ὅθεν μετὰ χρησῆς
ἐλπίδος Ιεροβοαμ εἰς τὴν Αἴγυπτον ἔφυ-
γε. Σαμαίας δὲ ὁ Ἐλαμίτης μετὰ τὴν
τοῦ Σολομῶντος τελευτὴν, καὶ τοῦ Ἱε-
ροβοαμ τὴν ἐπάνοδον, ταυτὸ τοῦτο πε-
ποίηκεν, ἀναμιμνήσκων αὐτὸν τῆς θείας
προβξήσεως, ὥτε μαθεῖν δεόσδοτον εἶναι
τὴν βασιλείαν, καὶ τοῖς θείοις νόμοις
κατακοσμῆσαι τὴν ἐξουσίαν. ἀλλὰ ὁ δεί
λαγος καὶ τρισάθλιος, θεόθεν τὴν δυνα-
mone,
rupit veftem.
Ipe fugit Ieroboam in Egy
te fugit Ieroboam in Ægy
Vnde cum bona
difceret 10-
ptum. Sameas autem Elanites,
poft mortem Salomonis, et redi
ium Ieroboami, hoc fecit, ei
reuocans in memoriam diuinam
pradiationem: vt
gnum a Deo effe datum,
diuinis legibus ornaret po-
τteftatein. Sed mifer et ter
infelix, cum a Deo acce-
Hh 3
et
piffet
1) ἵνα μέλιτος. Hæc, et quæ paucis interiectis allegantur, verba, itidem ex
Additamento iam commemorato defunta funt. 2) ούχ. Aben 1. c.
486
B. THEODORETI
tus eft duas iuuencas aureas, et
piffet poteftatem, aggrefus eft ςείαν λαβὼν, ανθρωπίναις αὐτὴν καὶ
eam habere humanis et impiis δυσσεβέσιν ἔχειν ἐπεχείρησε μηχαναίς.
artibus. Cum enim apud fe co-
giraffet, legem facrificiorum co-
λογισάμενος γὰρ, ὡς ὁ τῶν θυσιῶν νότ
fere omnes ire ad metropolim, μος δραμῶν ἅπαντας εἰς τὴν μητρόπο
adfcendentes autem, vt inter fe λιν αναγκάζει, ανιόντες δὲ συναφθῆναι
coniungantur adduci poffe, et τοῖς ἄλλοις πειθήσονται, καὶ ὑπὸ τὴν
fubiici regno Dauidico, fabrica- Δαβιδικὴν βασιλείαν γενήσονται, δύο
δαμάλεις χρυσᾶς κατεσκεύασε, καὶ τῆς
δρίοις τῆς βασιλείας επέζησεν, ἵν᾽ οἱ μὲν
πρὸς ταύτην, οἱ δὲ πρὸς ἐκείνην ἀποτρέ
χοντες, καὶ διὰ τοῦ πελάζειν μὴ δυχε
ραίνοντες, ἀσπαςῶς δέξοιντο τὸ μὴ τρέ-
χεν εἰς τὴν μητρόπολιν. ὅριον δὲ τῆς
τῶν δέκα φυλῶν βασιλείας ἀπὸ νότου
μὲν, Η Βαιθήλ ἀπὸ βορέα δὲ, ἡ Δάν.
από
ἔδει δὲ συνιδῶν τὸν ἐμβρόντητον, ὡς
δωρησάμενος τὴν βασιλείαν ἱκανὸς ταύ
την κρατῦναι. ἐξήλασε δὲ καὶ τοὺς ἱε
ρέας καὶ τοὺς Λευίτας, τοὺς ἐν ταῖς
δέκα φυλαῖς οἰκοῦντας, καὶ τῶν δαμά
λεων τοὺς τυχόντας ἱερέας ἐχειροτόνη
σε τοῦτο μόνον κατὰ λόγον πεποιηκώς.
οὐ γὰς ἔδει τοῦ Θεοῦ τοὺς ἱερέας τοῖς
οὐκ οὖσι λατρεύειν θεοῖς.
pofuit in terminis regni: ' κ
quidem ad hanc, illi vero ad il-
Iam venientes, et quod prope ef-
fent minime indignantes, luben-
ter admitterent, quod non ellet eis
eundum in metropolin. Termi-
nus autem regni * decem.
buum, erat ab auftro quidem
Bethel, Dan autem ab aquilo
ne. Oportebat autem folidum
intelligere, eum qui dederat re-
gnum, id poffe illi confirmare.
Expulit autem et facerdotes et
Leuitas, qui in decem tribubus
habitabant, et iuuencarum facer-
dores plebeios quoslibet elegit.
Quod quidem folum fecit conue-
nienter rationi non oportebat
enim Dei facerdotes Deos qui non
funt colere.
:
INTERR. XLIII.
Si fufum Iuda Ieroboam celebra.
uit Bethele, quomodo dixit feriptor,
Di
In fefto quod finxit ex
corde fuo? a)
ex lege feftum tabernaculorum:
Xerv
ΕΡΩΤ. μγ'.
ώς a
Εἰ τὴν ἑορτὴν τοῦ Ἰούδα ἐποίησεν Ἱερο
βοὰμ ἐν Βαιθήλ, πῶς ἔφη ὁ συγγρα
φεύς, ἐν τῇ ἑορτῇ τὴν ἐπλάσατο
ἀπὸ καρδίας αὐτοῦ;
ἐπιτελεῖν εἰώθασι κατα τον νόμον
τη
Τη πεντεκαιδεκάτη τοῦ ἑβδόμου μηνός
T
ie decimo quinto menfis fepti-
mi confueuerunt peragere της σκηνοπηγίας τὴν ἑορτήν ἔτος δὲ
ifte autem decimo quinto oftqui πεντεκαιδεκάτη τοῦ ὀγδός μηνὸς τῶν δα
menfis peregit feftum iuuencarum, μάλεων ἐπετέλεσε τὴν πανήγυριν, ἀλλ
Sed ne fic quidem errantem ἐδὲ ὅτως παρᾶδεν αὐτὸν πλανώμενον
eum defpexit benignus et cle- Φιλάνθρωπος Κύριος, ἀπέςειλε γὰρ
mens Deus. Mift enim pro
phetam cum mandato να πει προφήτην, ἐντειλάμενος αὐτῷ, μηδὲν
ei diceret, fed contra altare μὲν πρὸς ἐκεῖνον εἰπεῖν, τῷ αψύχῳ δὲ
inanimatum proferret fenten- θυσιατηρίω προσενεγκεῖν τὴν ἀπόφα
tiam. b) Altare, altare, hac dicit σιν θυσιαςήριον, θυσιαςήριον, τάδε λέ
Dominus: ecce nafcitur filius domui γει Κύριος. ἰδοὺ υἱὸς τίλλεται τῷ οἴκῳ
vt nihil
a) 3 Reg. 12, 31. b) Ibid. c. 13, 2,
Δαβίδ,
QVEST. IN III. REG, CAP. XIII. 487
TO
yos,
اد
τε
η
Dauid, Iofias nomen erit ipfi, et
facrificabit fuper te facerdotes ex
fuper te et olfa hominum com
celforum, et eos qui facrificant
'buret fuper te. Deinde miraculo
finem facit, oftendens non effe
falfa quæ dicta funt. Ecce enim
inguit, a) rumpetur altare, et
fundetur pinguedo que eft fuper
illo. Sed ille fceleratiffimus,
cum oporteret eum admirari pro-
phetz miraculum, et timere
eum qui iniferat, extenfa manu
iuffit apprehendi prophetam : fed
manus manfit habens figuram
extenfionis, mufculis et neruis
non fceleris remiffionem, fed
Δαβίδ, Ἰωσίας ὄνομα αὐτῷ, καὶ θύσει
ἐπὶ σὲ τοὺς ἱερέας τῶν ὑψηλῶν, καὶ τὲς
θύοντας ἐπὶ σέ· καὶ ὀςᾷ ἀνθρώπων και
τακαύσει ἐπὶ σέ, ὦτα δίδωσι πέρας τη
θαυματεργία, δεικνὺς τῶν εἰρημένων
τὸ ἀψευδές. ἰδὲ γὰρ ἔφη, ξαγήσεται τὸ
θυσιατήριον, καὶ ἐκχυθήσεται ἡ πιότης
ἡ ὅσα ἐπ᾿ αὐτῷ ἀλλ' ὁ παμπόνηρος ἐκεῖ.
δέον ἐκπλαγῆναι τὸ προφήτε τὸ
θαῦμα, καὶ δεῖσαι τὸν πεπομφότα, ἐκ-
τείνας τὴν χώρα συλληφθῆναι τὸν προ-
φήτην προσέταξεν ἀλλ᾽ ἔμεινε τὸ τῆς
ἐκτάσεως ἔχουσα χῆμα ἡ χεὶς, τῶν
μυῶν καὶ τῶν νεύρων διαλυθέντων. καὶ refolutis. Et quod acciderat al-
τὸ μὲν βωμὲ τὸ πάθος αὐτὸν ἐ κατέ- tari, eum non ftupefecit: fed
πληξε τὸ δὲ τῆς χειρὸς ἄγαν ἠνίασε. id quod manui, valde anxit.
λίαν δὲ ἠλίθιος ὢν, προφήτην ἱκέτευσεν Cum autem effet valde ftultus,
αἰτῆσαι αὐτῷ παρὰ τὸ πεπομφότος, & fupplex rogauit prophetam, vt
τῆς παρανομίας τὴν ἄφεσιν, ἀλλὰ τῆς fibi peterer ab eo qui miferat,
χειρὸς τῆς ξηρανθείσης τὴν ἴασιν. ἔδειξε manus arefa&tæ curationem. Os-
δὲ καὶ ὁ προφήτης τὸ ἥμερον, καὶ ὁ tendit autem et propheta man-
Θεὸς τὸ φιλάνθρωπον, καὶ ἔτος γὰρ ἤ. fuetudinem,
τησε καὶ ὁ Θεὸς τὴν ἴασιν ἔδωκεν. ὁ δὲ
γε προφήτης Φενακισθείς ανιαροῖς πε-
ριέπεσεν ὁ μὲν γὰρ βασιλεὺς αὐτὸν κοι-
νωνῆσαί οἱ τραπέζης αξιώσας ἐκ ἔπει-
σεν. ἔφη γὰρ τὸν πεπομφότα προστε-
ταχέναι, μὴ τροφῆς, μὴ ποτέ μετα- enim eun qui miferat iuffife,
λαζῶν ἐν ἐκείνῃ τῇ γῇ. ἄλλος δέ τις προ-
φήτης, ὃν τινες ψευδοπροφήτην νομί-
ζουσι, λόγοις αὐτὸν ἐξαπατήσας μετα-
λαβαν σιτίων ανέπεισεν, ἐγὼ δὲ τ8 Θεξ
μὲν καὶ τὸν ἄλλον προφήτην υπείληφα
ψευδέσι δὲ χρήσαθαι λόγοις πρὸς τὸν
ἄνθρωπον τε Θεῖ, ἐχ ἵνα τὸ τον βλά-
ψη, ἀλλ᾽ ἵνα αὐτὸς μεταλάβη τῆς εὐ.
λογίας. τῦτο γὰρ ἡ ἱτορία διδάσκει. οὐ
γὰρ ἁπλῶς εἶπεν, ὅτι προφήτης και
πρεσβύτης κατῴκει ἐν Βαιθήλ αλλά
καὶ προφήτης ἄλλος πρεσβύτης καλώκει
ἐν Βαιθήλ. δηλοῖ δὲ προφήτην ὄντα, και
εν
a) 3 Reg. 13, 3. b) Ibid. v. II.
et Deus clemen-
tiam. Nam et propheta petiit,
et Deus dedit medelam. Pro-
phera autem
mala incidit.
deceptus in grauia
Nam cum rex ro
gaffet vt eflet fibi in menfa con-
uiua, non perfuafit. Dixit
Ego
vt in illa terra neque cibum ne-
que potum fumeret. Quidam autem
alius propheta, quem * quidam exi. *
fimant pleudoprophetam, blan-
dis et fallacibus verbis ei per-
fuafit vt cibum fiumeret.
autem exiftino, alium quoque
fuifle Dei prophetam: falfis autem
verbis viuun efe apud hominem
Dei, non vt eum læderet, fed vt be-
nedictionem ab eo acciperet. Hoc
enim docet hiftoria. Non enim
dixit abfolute, propheta et fe
propheta fenex habitabat Bethele
oftendit autcmn, eum fuiffe prophe-
nex habitabat Bethele, fed b) alius
Hh 4
tam,
488
THEODORETI
B.
et non pfeudoprophetam, & ψευδοπροφήτην, τὸ καὶ τὸν Θεὸν δι᾽
quod et Deus per ipfum prædise- αὐτὸ προεπῶν τῷ ἀνθρώπῳ τὸ Θεὸ
rit homini Dei id quod erat euen-
turum, et quod praterea crediderit
ea quæ prædida fuerant de Ionia,
et quod filiis fuis mandarit, ντ
cum deceffiffet, cum eius corpore
fepeliretur. Hic cum audiffet nar-
vt
rantes filios ea quæ facta fuerant
circa altare iuuencarum, primum
quidem mutauit faciem fuam, di-
vinis ftupefactus miraculis: deinde
vero, cum didicifer qua via iter fa-
ceret, frauit afinam, viam autem
confecit quam celerrime. Ipfum
autem affecutus eft feden-
tem fub vmbra quercus :
et
fcifcitatus quis eflet, cum intel-
lexifer quod defiderabat, fuppli-
cauit vt reuerteretur, et cum ipfo
cibum fumeret. Rurfus autem,
cum ille dixiffet que Deus iuffe-
rat, et quod mandatum Dei non
Hiceret transgredi, iuffus enim
fuerat nec cibum nec potum fu-
mere in illa terra,) refpondens di-
xit, a) Sum et ego quoque prophe-
ra, ficut tu, er mecum locutus eft
angelus verbo Dei, dicens, Reale
τα
αυτω
τὸ ἐσόμενον πάθος, καὶ πρὸς τέτοις τὸ
πιςεῦσαι τοῖς περὶ τὸ Ἰωσία προβληθεί
σι, καὶ τοῖς υἱέσιν ἐντάλαθαι, ώτε αυ
τὸν τελευτήσαντα ἐκείνου τῷ σώματι
συνθάψαι. ἔτος τῶν υἱέων ἀκούσας διη
γουμένων τὰ περὶ τὸν τῶν δαμάλεων
γεγενημένα βωμὸν, πρῶτον μὲν ἐπέςρε
ψε τὸ πρόσωπον αὐτῇ ἐκπλαγείς τὰς
θείας θαυματεργίας εἶτα μεμαθηκώς
διὰ ποίας ὁδὸ τὴν πορείαν πεποίηται,
επέσαξε μὲν τὴν ὄνον, ἐξήνυσε δὲ τὴν
ὁδὸν ὅτι τάχισα. κατέλαβε δὲ αὐτὸν
ὑπὸ δρυὸς σκιὰν καθεζόμενον. καὶ πυθό
μενος ὅτις εἴη, καὶ μαθὼν τὸ ποθούμε
vov, ἱκέτευσεν ἀνατρέψαι, καὶ σὺν αὐτῷ
τροφῆς μεταλαχεν. ἐκείνου δὲ πάλιν
τὰ παρὰ τὸ Θεὸ κελευθέντα ειρηκότος,
καὶ ὡς ἐχ οἷόν τε τὸν θεῖον παραβῆναι
νόμον προσετάχθη γὰρ, μὴ τροφῆς,
μὴ ποτοῦ μεταλαβεῖν ἐν ἐκείνη τὴ γῆ
υπολαβὼν ἔφη, κἀγὼ προφήτης εἰμὶ ως
συ, καὶ ἄγγελος ἐλάλησε πρός με ἐν
λόγῳ Κυρίου λέγων, ἐπίτρεψον αὐτὸν
edat panem, et bibat aquam. De- μετὰ σοῦ εἰς τὸν οἶκόν σου, καὶ φαγέτω
inde fubiunxit hiftoriographus, άρτον, καὶ πιέτω ὕδωρ, εἶτα καὶ ὁ ἱ50-
Et mentitus eft ei. In his cqui- βιογράφος ἐπήγαγε˙ καὶ ἐψεύσατο αὐ
dem hoc peccaffe dico fenem pro- τω τε το ἔγωγε ἐν τούτοις ἡμαρτηκέναι
τ8το
phetam, et in hoc tantum effe
pfeudoprophetam, vt qui diuinas τὸν πρεσβύτην φημὶ, καὶ κατὰ τοῦτο
voces finxerit. Non tainen exi. μόνον ψευδοπροφήτην εἶναι, ὡς θείας
fimo hominem vfum effe aliqua φωνὰς διαπλάσαντα. οὐ μὴν κακοηθεία
malitia: fed potius propter defide- τινὶ χρήσαθαι ἡγοῦμαι τὸν ἄνθρωπον,
rium benedictionis, mendacio illi- ἀλλὰ μᾶλλον τῇ τῆς εὐλογίας ἐπιθυμία
aiffe fermonem. Poftquam au-
zem reuerfus eft, et cibum fumfit, τῷ ψεύδει καταχρῶσαι τοὺς λόγους.
factum eft, inquit, b) verbum ἐπειδὴ δὲ ἀνέτρεψε, καὶ σιτίων μετέλα-
Domini ad prophetam qui βεν, ἐγένετό φησι λόγος Κυρίου πρὸς
reduxerat ipfum: et dixit ho τὸν προφήτην τὸν ἐπιτρέψαντα αὐτὸν,
mini Dei qui veniebat e. καὶ εἶπε πρὸς τὸν ἄνθρωπον τοῦ Θεοῦ
Iuda: Hac dicit Dominus omnipo- τὸν ἥκοντα ἐξ Ἰούδα· τάδε λέγει Κύριος
zens: propterea quod exacerbafti παντοκράτως ἀνθ' ὧν παρεπίκρανας
eum tecum in domum tuam: et com-
ό
τὸ
α) 3 Reg. 1, 18.
b) Ib. v. 20-22.
QVAST. IN III. REG. CAP. XIII.
489
त
ως
Ο
Ο
ου
ως
τὸ ῥῆμα Κυρίου, καὶ οὐκ ἐφύλαξας τὴν
ἐντολὴν, ἣν ἐνετείλατό σοι Κύριος ὁ
Θεός σου, καὶ ἐπέςρεψας, και έφαγες
ἄρτονι, καὶ ἔπιες ὕδωρ ἐν τῷ τόπῳ τού-
τῳ, 1) ἐν ᾧ ἐλάλησα πρός σε, λέγων,
μὴ φάγης ἄρτον, καὶ μὴ πίης ὕδως, οὐ
μὴ εἰσέλθη τὸ σῶμά σου εἰς τὸν τάφον
τῶν πατέρων σου, τῆς θείας τοίνυν γρα-
φῆς, καὶ προφήτην αὐτὸν καλούσης,
καὶ διδασκούσης ὡς δι᾽ αὐτοῦ τὴν κατὰ
τοῦ ἑτέρου ψῆφον ἐξενήνοχεν ὁ Θεὸς,
τολμηρὸν οἶμαι ψευδοπροφήτην ονομά-
ζειν αὐτόν. τί δήποτε γὰρ αὐτὸν ὡς
ἐκεῖνον οὐκ ἐκόλασεν ὁ Θεὸς, επες ἄρα
καὶ ψευδοπροφήτην αὐτὸν ὄντα ἤδει,
καὶ κακοηθεία κατὰ τοῦ θείου προφή-
του χρησάμενον ; ἴσως γὰρ καὶ τὸν σκο-
πὸν αὐτοῦ καθορῶν ὁ Θεὸς, καὶ τῷ
ψεύδει συγγνώμην ἀπένειμεν. ὁ δὲ τοῦ
Θεοῦ ἄνθρωπος εὐθὺς ἐκδημήσας περιέ-
πεσε λέοντι. καὶ ἀνειλε μὲν αὐτὸν τὸ
θηρίον, μεταλαβεῖν δὲ τοῦ σώματος ἐκ
ἐτόλμησεν· ἀλλ᾽ εἰςήκει, καὶ τὴν ὄνον
καὶ τὸ σῶμα φυλάτίων, ὦτε μηδὲν ἄλλο
θηρίον ἢ πτηνὸν τολμῆσαι λυμήνασαι
αὐτό. τούτου δὲ μηνυθέντος, ἔδραμε πά-
λιν ὁ προφήτης. δηλοῖ δὲ αὐτοῦ τὸ εὐ-
σεβὲς καὶ τὰ ῥήματα. επε γάρ φησιν,
ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ ὗτος, ὃς παρε-
πίκρανε τὸ ῥῆμα Κυρίου. Στα δραμών
εὗρε τοῦ μὲν προφήτου τὸ σῶμα νεκρὸν,
ἀλώβητον δὲ τὴν ὄνον· τὸν λέοντα δὲ
οἷόν τινα φύλακα παρετῶτα· ὃς ἰδὼν
αὐτὸν ἀφιγμένον ὑπεχώρησεν, ως εκέτι
Φυλακῆς δεομένου τοῦ σώματος. ἔπελα
μετακομίσας, καὶ τῶν νομιζομένων αξιώ-
σας, ἐνετείλατο τοῖς υἱέσι μια θήκη άμ-
φότερα παραδοῦναι τὰ σώματα, ὡς τῆς
θείας προβξήσεως δεξαμένης τὸ πέρας.
ἐκ δὲ τούτου τοῦ διηγήματος διδασκόμε-
Ο
ό
اد
τα
τα
ευ
verbum Domini, et non cuftodifi
mandarum quod mandauit Domi
comedifi panem, et bibifti aquam in
nus Deus tuus, et reuerfus es, et
loco ifto, in quo locutus fum tibi,
dicens, ne comedas panem, et ne
libas aquam, non * ingredietur *
corpus tuum in fepulcrum patrum
illum appellet diuina fcriptura,
tuorum. Cum igitur prophetam
doceatque Deum per illum ad
uerfus alterum prophetam fenten-
tiam tuliffe, remerarium arbitror
pleudoprophetam illum vocare.
Quam enim ob caufam, vt alte-
tum, non puniuit Deus, fi v-
que pfeudoprophetam fciebat il-
ium efe, atque aduerfus prophe-
tom malitia vfum efe? Fortafe
eniun et eius fcopum intuens
Deus, veniam dedit mendacio.
Homo autem Dei ftatim egreffus
incidit in leonem. Et eum qui-
dem interemnit fera: non eft au-
tem aufa corpori dentem infige-
re:
fed ftabat et afinam fimul
et corpus cuftodiens, vt ne alia
vel fera vel volucris lædere illud
fignificatum, rurfus accurrit pro-
auderet. Quod cum fuiffet ei
phera. Oftendunt autem ipfius
pietatem eius verba. Dixit enim,
inquit, a) hic eft homo Dei, qui
Deinde accurrens inuenit qui-
dem prophetz mortuum corpus,
illerfam autem afinam, et leo-
nem tanquam cuftodem adftan-
tem: qui cum eum adueniffe vi-
difit, receflit, vtpote quod cor-
pus non amplius egeret cuftodia.
Deinde cum ipfum transtuliffet,
et ei iufta feciffer, mandauit filiis,
νt in vno loculo deponerent
ambo corpora, vtpote quod fie
nem accepiffet diuina pradiatio.
Difcimus aurem ex hac narratione,
a magnis
exacerbauit verbum Domini.
1) ἐν ᾧ ἐλάλησα. Leitio rec. 1. c. et ᾧ ἐλάλησε.
a) 3 Reg. 13, 26.
Hh 5
490
ΤΗΕΟDORETΤΙ
Β.
næ dicenti contrarium: fed ex-
fpe&tare vt qui iufferat, folueret
quod iufferat fieri. Ego autem
arbitror ad confirmandam fa-
Etam de altari prædiftionem, ac-
cidife hoc fupplicium. Neque
enim fieri poterat vt tanti viri
lateret narratio, quæ fuficiebat
ad incutiendum terrorem audien-
ribus. Si enim cibus fumtus
præter Dei mandatum, idque non
voluptate, fed fraude, viro iutto
tantum intulit fupplicium: qua-
les luent panas, qui Deum qui-
dem reliquerunt qui ipfos fecit,
adorant autem fimulacra ratione
deftituorum animalium? Deus
autem eum honorauit etiam poft
deceffum. Nam occiforem ei
Ο
Q
a magnis magna requiri. Non θα, ώς δυνατοὶ δυνατῶς ἐπαθήσονται.
enim oportebat eum qui vocem
audierat diuinam, credere hanna. οὐ γὰς ἔδει τὸν τῆς θείας ἀκηκοότα φω
huma-
νῆς ἀνθρωπίνη πιςεῦσαι ταναντία λε
γούση, ἀλλ᾿ ἀναμεῖναι τὸν προστετα
χότα λῦσαι ὅπερ γενέθαι προσέταξεν,
ἐγὼ δὲ οἶμαι καὶ εἰς βεβαίωσιν τῆς περὶ
τοῦ θυσιαςηρίου προβξήσεως τήνδε γε
νέθαι τὴν τιμωρίαν. οὐ γὰρ οἷόν τε ἦν
λαθεν ἀνδρὸς τοσούτου διήγημα τοῖς
δὲ ἀκούεσιν ἱκανὸν ἦν τοῦτο δέος ἐνθεῖς
ναι. εἰ γὰρ τροφῆς μετάληψις παρὰ
τὴν θείαν ἐντολὴν γενομένη, καὶ ἐκ ἐξ
ἡδονῆς, ἀλλ' ἐξ ἀπάτης γεγενημένη
τοσαύτην ἀνδρὶ δικαίῳ τιμωρίαν ἐπήνεγ
κεν, ὁποίαις περιπεσοῦνται κολάσεσιν οἱ
τὸν μὲν πεποιηκότα καταλελοιπότες
Θεὸν,τὰ δὲ τῶν ἀλόγων προσκυνοῦντες
ινδάλματα; τετίμηκε δὲ αὐτὸν καὶ μετὰ
τὴν τελευτὴν ὁ Θεός. ἐπέζησε γὰρ αὐ
τῷ φύλακα τὸν φονέα ταύτη μὲν τις
μῶν ὡς προφήτην, ἐκείνῃ δὲ κολάζων ὡς
παραβάτην. δεδιτόμενος δὲ καὶ τοὺς τη
νικάδε, καὶ τοὺς νῦν, ὥτε μηδὲ τῶν σμι-
κρῶν τοῦ Θεοῦ καταφρονῶν ἐντολῶν,
μηνύει δὲ τοῦ προφήτου τὸ πάθος τῶν
νεκρῶν τὴν ἀνάςασιν. ὁ γὰρ περιόντα
μὲν ἐκδεδωκώς τῷ θηρίῳ, τελευτήσαλία
δὲ ἀξιώσας τιμῆς, καὶ τιμήσας οὐ τὴν
ψυχήν, ἀλλὰ τὸ σῶμα μόνον, δῆλον ὡς
οὐ περιόψεται διαλυθὲν καὶ φθαρὲν,
αλλ' ανατήσει, καὶ τῇ ψυχῇ τὸ ὄργανον
ἀποδώσει, δι᾽ οὗ τὸν ποιητὴν τεθεράπευ
κεν. ἄνθρωπος μέντοι Θεοῦ οὐ πᾶς προ-
φήτης ὠνόμαςαι, αλλ' οἱ τελείαν τὴν
ἀρετὴν κεκτημένοι, ὡς Μωσῆς καὶ Ἡ
λίας, καὶ εἴ τις ἐκείνοις παρόμοιος, δε
δήλωκε τοίνυν ἡ προσηγορία, ὡς τοῦ
πρεσβύτου προφήτου πολλῷ τιμιώτε
ρος ἦν.
conftituit cuftodem; hac quidem
ratione honorans vt prophetamn,
illa vero puniens tanquam trans-
grefforem: et eos * qui tunc
erant, et qui nunc funt, deter:
rens, vt ne parua quidem Dei
mandata defpiciant. Id autem
quod propheta accidit, fignificat
mortuorum refure&ionem. Nam
qui fuperftitem tradidit fere, ho-
nore autem mortuum eft profecu-
fed folum corpus, perfpicuum en
fore vt illud non defpiciat diffolu:
tum et corruptum, fed excitet et
reftituat animæ inftrumentum,
per quod Deum coluit. Horno
aurem Dei appellatus eft, non
quiliber propheta: fed ii qui per
fectam habent virtutem, vt Moles
et Elias, et fi quispiam eft illorum
fimilis. Declarauit ergo appella-
tio, quod longe honorabilior fue-
rit, quam fenex propheta,
tus, et honorauit non animam,
ου
ου
ου
}
ΕΡΩΤ.
CAP.
QVÆST. IN III. REG. CAP. XIII, XIV.
μθ'.
ΕΡΩΤ.
Πῶς νοητέον τὸ, ὁ βουλόμενος ἐπλήρου
τὴν χαρα αὐτό;
Τ
ἐπαγόμενον δηλοῖ. καὶ ἐγένετο ἱε-
ρεὺς τῶν ὑψηλῶν· τουτέςιν ἱερά.
τους, καὶ ταῖς χερσὶ τὸ θυμίαμα
προσέφερεν.
ΕΡΩΤ. μέ.
ως
Προειδὼς ὁ Θεὸς ὡς ἀσεβήσει ὁ λαὸς, τί
δήποτε γενέθαι τὴν διαίρεσιν
Καλ
τα
ปร
INTERR. XLIV.
491
Quomodo er inteligendum illud,
Qui volebat, implebat manum
fuam? ()
Oftendit, id quod fubiungitur,
Et fiebat facerdos excelforum:
nempe fungebatur facerdotio, et
manibus offerebat fuffitum.
INTERR. XLV.
Preuidens Deus fore ut populus ef
fet impius, cur conceffit fieri
diuifionem?
uid enim profuit Iudæ et
Beniamin habere templum
Dei? Namn ifti quoque eandem
prauaricationem auf funt. Nam
ædificarunt, inquit, b) fibi excel-
fa, et fatum, et nemora, fuper
>
omnem collem excelfum et fub
omni ligno frondofo.
Et colliga
tio facta eft in terra.
Colligatio
wem autem pofuit pro defe&tione.
Nam Iezabel cum refciuiffet
mortem Iorami, et regis Iehu
eleftionem, exclamauit, Colliga-
rio, colligatio, hoc eft, defectio et
tyrannis. Hoc autem oftendunt
etiam quæ fequuntur: Et fece
συνεχώρησεν ;
T γὰρ τὸν Ἰούδαν τὸν Βενιαμίν
Your Tou Toucan Hoy you Bevoy
ὤνησε τὸ τὸν θεῖον ἔχειν νεών ; τὴν
γὰρ αὐτὴν καὶ οὗτοι παρανομίαν ἐτόλ-
μων. ᾠκοδόμησαν γάρ φησιν αὐτοῖς ὑ.
ψηλὰ καὶ τήλας, καὶ ἄλση, ἐπὶ πάν-
τα βουνὸν ὑψηλὸν, καὶ ὑποκάτω παν-
τὸς ξύλου 1) αλσώδους και σύνδεσμος
ἐγένετο ἐν τῇ γῆ. τὸν δὲ σύνδεσμον ἀντὶ
τῆς ἀποφάσεως τέθεικε 2) καὶ γὰρ ἡ Ιε-
ζάβελ τοῦ Ἰωρὰμ μεμαθηκυῖα τὴν τε
λευτὴν, καὶ τὸν Ἰοὺ τῆς βασιλείας τὴν
χειροτονίαν δεξάμενον, ἐξόησε, σύνδε
σμος, σύνδεσμος, τουτές αποςασία και
τυραννίς. τοῦτο δὲ καὶ τὰ ἑξῆς δηλοῖ
καὶ ἐποίησαν ἀπὸ πάντων βδελυγμά
quas eiecerat Dominus e
των τῶν ἐθνῶν, ὧν ἐξώρισε Κύριος ἀπὸ
confpectu filiorum Ifraël. Non
προσώπου τῶν υἱῶν Ἰσραήλ, οὐ τοίνυν ergo propter regni diuifionem
διὰ τὴν τῆς βασιλείας διαίρεσιν ἐξώκει. impegerunt in impietatem de-
λαν εἰς ἀσέβειαν αἱ δέκα φυλα), αλλά cem tribus, fed propter fuam
Itaque prophete
διὰ τὴν οἰκείαν παρανομίαν. αὐτίκα γἓν iniquitatem.
magis accufant tribum Iuda.
μείζους ποιοῦνται τῆς Ἰούδας φυλῆς οἱ Etenim iufus eft Hofeas mere-
προφῆται κατηγορίας. καὶ γὰρ Ωσηε tricem ducere vxorem, ad ar
πόρνην μὲν προσετάχθη λαβῶν, εἰς ἔ- guendam apertam impietatem
λεγχον τῆς προφανοῦς ἀσεβείας τῶν decem tribuum, eft enim ma
δέκα φυλῶν προφανὴς γὰρ ἡ τῆς πόρ. nifefta meretricis impudicitia,)
της ακολασία. μοιχεύτριαν δὲ εἰς τύπον
τῆς Ἰουδαίας, ὅτι τῷ Θεῷ διὰ τὸ ναὸ
συνήφθαι δοκοῦσα, λάθρα τοῖς εἰδώλοις templum, clanculum feruiebat
1
}
η
runt
tiuilk,
omnes
abominationes gen-
adulteram autem in typum Iu-
dar: quoniamn Cunn coniun-
aa
cum Deo videretur per
idolis.
}
t) αλγώδους. Omnes Interpretes græci 3 Reg. 14, 23. habent συσκίου. 2) και
σύνδεσμος. Hrc Athalie non Iefabelis funt verba. Conf. 4 Reg. 11, 14ο
a) 3 Reg. 13, 33, b) Ib. e. 14, 23. 24.
492
B. THEODORETI
απο
Ο
Ο
idolis. Ieremias autem propheta ἐλάτρευεν. Ἱερεμίας δὲ ὁ προφήτης φη-
* dicit, a) * Iuftificauit feipfam σιν, ι) ἐδικαίωσεν αὐτὴν ἡ ἀποτροφὴ Ἰσ
auerfio Trailis pra prauaricatrice ραὴλ ἀπὸ τῆς ἀσυνθέτου Ιούδα. Ἰεζε
Iuda. Ezechiel vero propheta non
folum Samnariam, fed etiam So- κιὴλ δὲ ὁ προφήτης, οὐ τὴν Σαμάρειαν
doma, vocauit fororem Hierofo- μόνον, ἀλλὰ καὶ τὰ Σόδομα τῆς Ἱερου-
lyma. Cum defeciffent a pieta- σαλὴμ ἐκάλεσεν ἀδελφήν. ἀποτάντες
te, diuina priuati funt prouiden- τῆς εὐσεβείας τῆς θείας ἐγυμνώθησαν
tia. Nam Sufacim rex Agy προμηθείας. Σουσακεὶμ γὰρ τῶν Αἰγυ
Ægy-
ptiorum multas quidem cepit
quidem cepit
vrbes Iudzorum, vt docuit li- πτίων ὁ βασιλεὺς πολλὰς μὲν τῶν Ἰου
ber Paralipomenwn, ingreflus δαίων ειλε πόλεις, ὡς ἡ τῶν παραλει
eft autem etiam Hierofolymam, πομένων ἐδίδαξε βίβλος. ἐπέβη δὲ καὶ
et non modo regios, fed etiam τῆς Ἱερουσαλήμ, καὶ οὐ μόνον τοὺς βασ
facros thefauros deprædatus eft.
σιλικούς, ἀλλὰ καὶ τοὺς θείους ἐσύλησε
Abftulit autem arma quoque au-
rea, et quæ rex Dauid acceperat θησαυρούς. ἔλαβε δὲ καὶ τὰ ὅπλα τα
χρυσᾶ, καὶ ἃ Δαβὶδ ὁ βασιλεὺς ἀπὸ
τῶν Σύρων εἰλήφει, και
καὶ ἂν ὁ Σολομών
δὲ ὁ
ἐπεποιήκει.
a Syris, et quæ fecerat Salomo,
INTERR. XLVI.
Quid eft, Et reponebant ea in
?
Thecue celerum ? b)
'n Hebraicorum nominum in-
Tη
terpretatione, inuenimus The-
cue fcriptum, pulfatio et cantus
tube. Liber autem Paralipome-
non hæc fic docet. Et fecit
neos:
Ο
ως η
Ο
ΕΡΩΤ. με.
τα
Τί ἐςιν ἀπηρείδοντο αὐτὰ εἰς τὸ 2) Θε
καὶ τῶν παρατρεχόντων;
Εν μὲν τῇ τῶν Ἑβραϊκῶν ὀνομάτωνἑς-
E
C
μηνεία τὸ Θεκουὲ κρασμὸς καὶ σαλ
πισμὸς κείμενον εὗρον. ἡ δὲ τῶν παρα-
λειπομένων βίβλος ὅτω ταῦτα διδάσκει.
καὶ ἐποίησε Ῥοβοὰμ ὁ βασιλεὺς ἀντ᾿ αὐ
τῶν θυρεοὺς χαλκοῦς, καὶ κατέςησεν
rex Roboam c) pro iis clypeos æ-
et pofuit in manus princi. 3) ἐπὶ χαρας ἀρχόντων τῶν παρατρε
pum celerum cuftodientium portas χόντων, τῶν φυλασσόντων τὰς θύρας
domus regis. Et fatum eft poft. τ8 οἶκε τὸ βασιλέως. καὶ ἐγένετο ἀπὸ
cum ingrederetur rex in do. ἱκανᾷ, ἐν τῷ εἰσπορεύεθαι τὸν βασιλέα
mum Domini, ingrcdiebantur qui εἰς οἶκον Κυρίε, εἰσεπορεύοντο οἱ φυλάσ-
ой
cuftodiebant, et pracurrebant, et qui σοντες, καὶ οἱ παρατρέχοντες καὶ οἱ ἐ-
reuertebantur, in occurfum cur- πιςρέφοντες εἰς ἀπάντησιν τῶν παρα
forum, fumebant clypeos er τρεχόντων, ἐλάμβανον τις θυρεὲς καὶ
ens
,
об
απο και
1) εδικαίωσεν — Ἰσραήλ. Præftat leftio rec. 1. c. εδικαίωσε τὴν ψυχὴν αὐτοῦ (ald. et
compl. αὐτῆς) Ἰσραήλ. 2) Θεκουέ. Vitiatam hanc leftionem effe putaremus,
nifi MONTF. 1. c. p. 363. eandem e Cod. quodam coislin. produxiffet. Præ-
ferenda tamen eft lectio rec. Θεέ, quæ proprius accedit ad hebr,
תָּא
conclaue. 3) ἐπὶ-ἀρχόντων. Bene h. 1. expreffa eft lectio edit. compl. quæ
longe præferenda eft recepta κατέςησεν ἐπ᾿ αὐτὸν Σουσακεὶμ ἄρχοντας παρα
τρεχόντων.
a) Ier. 3, 11. b) 3 Reg. 14, 28. c) 2 Par. 12, 10. II.
QVEST. IN III. REG. CAP. XIV. XV.
493
et referebant ad locum curforum.
Dabantur, inquit, haftatis et
fcutaris regis, qui ftantes circa
au-
portas regiæ cuftodiebant adi-
tus. Procedente autem rege, alii
quidem præcedebant, ali
tem iuxta curebant. Quando
autem veniebat in templum,
occurrebant ii qui reuerteban-
a domo, hoc eft, rempli
tur
cuftodes,
ἀποκαθίζων εἰς τὴν τάξιν τῶν παραβρε
χόντων. ἐδίδοτο, φησὶ, τοῖς δορυφόροις
καὶ ἀσπιδηφόροις τοῖς περὶ τὸν βασι.
λέα, οι παρὰ τὰς θύρας τῶν βασιλείων
ἑτῶτες τὰς εἰσόδες ἐφέρον. προϊόντος
δὲ τὸ βασιλέως, οἱ μὲν προηγοῦντο, οἱ
δὲ παρέτρεχον. ἡνίκα δὲ εἰς τὸν ναὸν
παρεγένετο, ἀπήντων οἱ ἐπιςρέφοντες,
ντὶ τε, οἱ τὸ νας φύλακες, καὶ ἐδέ-
ἀντὶ
χοντο ταῦτα παρ' αὐτῶν, καὶ αὐτοὶ
ταῦτα κατέχοντες πρὸ τῆς πύλης e-
σήκεισαν τε νεώ. ἵνα τὰ μὲν ὅπλα μενη
πρὸ τῶν θυρῶν· οἱ δὲ ταῦτα κομίζοντες
σὺν τῷ βασιλεῖ τὸν Θεὸν προσκυνήσω-
σιν. εἰκὸς δὲ καὶ οἶκον γενέσθαι πρὸ τῶν fe
δε
θυρῶν, ὦτε το βασιλέως αφικνεμένο, cum rex veniret, armigeri illic
τοὺς ὁπλοφόρες ἐκᾶ τὰ ὅπλα ἀποτί. arina reponerent.
θεοθαι.
τα
ΕΡΩΤ. μζ'.
Πῶς νοητέον τὸ, ὅτι διὰ Δαβὶδ ἔδωκεν
αὐτῷ ὁ Θεὸς κατάλειμμα, ἵνα ζήση
τὰ τέκνα αὐτὸ μετ᾿ αὐτόν;
ιηγησάμενος καὶ τὸ Ῥοβοαμ, καὶ τὸ
1) ΑΕιᾶ τὴν ἀσέβειαν, τοῖς δὲ τοῖς
λόγοις ἐχρήσατο,διδάσκων ὡς διὰ τὸν
πρόγονον μέχρι πολλὲ τῶν ἀπογόνων
τὴν βασιλείαν ἐφύλαξεν. Στα ἐπαι
νέσας τὴν τὸ Δαβὶδ ἀρετὴν, τῆς μιας
ἁμαρτίας ἐμνήθη ἐποίησε γάρ φησι
Δαβὶδ τὸ εὐθὲς ἐνώπιον Κυρίε, καὶ ἐκ
ἐξέκλινεν ἀπὸ πάντων ὧν ἐνετείλατο αὐ.
τῷ πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς αὐτό,
2) ἐκτὸς ἐν ῥήματι Οὐρίς το Χετθαίο.
τὸ δὲ Αβιᾶ τὰ πρῶτα ἐπήνεσε τῶν πα-
βαλειπομένων ἡ βίβλος τῶν δὲ τελευ-
ταίων ὁμοίως καὶ αὐτὴ κατηγόρησε, σα-
φέςερον δὲ ταῦτα δηλώσομεν ἐκείνην ες-
μηνεύοντες, σὺν Θεῷ φάναι, τὴν βίβλον.
τὸ δὲ Ασᾶ τὰ πρῶτα τῆς βασιλείας ἡ
Το
απο
αυ
et ea ab ipfis acci-
piebant, et ipfi ea tenentes fta-
bant ante portam templi, ve
arina quidem pro foribus ma-
nerent: qui vero illa geftabant,
Vila cum rege Deum adora-
rent. Eft autem verifimile, fuif-
domum ante portas, vt
INTERR. XLVII.
Quomodo eft intelligendum illud
Dedit ipfi Deus reliquias propter
Dauidem, vt ftatueret filios
eius poft ipfum? a)
um narraret impietatem Ro
Cum
boam et Abiæ, vfus eft his
verbis, docens quod propter
eum e quo genus duxerant, ne-
potum regnum longo tempore
cuftodiuerit. Deinde cum lau-
daflet virtutem Dauidis, meminit
vnius peccati. Fecit, enim in-
quit, b) Dauid relium *
Domino, er non declinauit ab omni-
coram
bus, que ei mandatir, omnibus die-
bus vita fua, preterquam erga V
ricam Gerthum. Abiz autem pri-
ma laudauit liber Paralipomenwn,
poftrema autem fimiliter etiam
declarabimus,
vituperauit. Apertius autem hæc
illum librum,
Γι Deus velit, interpretan-
tes. Afe autem prima laudauit
liber
2) εκτός και Χετθαίου. He defunt
1) Αβιά. In verfione τῶν ὁ. vocatur ᾿Αβιού.
in Cod. vatic. exftant autem in Textu hebr. 1. c. et in Cod, alex.
«) 3 Reg. 15, 4.
b) ib. v. S.
494
Β. ΤΗΕΟDORETΤΙ
ÈTI
eius: et
ως
τα
Ο
1
liber regnorum. Fecit, enim in- των βασιλειῶν ἐπήνεσε βίβλος. ἐποίησε
quit, a) afa verfum coram Domi- γάρ φησιν Ασᾶ τὸ εὐθὺς ἐνώπιον Κυρίε,
no, ficut Dauid pater eius : et
ὡς ὁ Δαβὶδ ὁ πατὴς αὐτὸ καὶ ἀφελε
fuftulit ftatuas ex terra, et amo-
τὰς 1) τήλας ἀπὸ τῆς γῆς, καὶ ἐξῆρε
uit quicquid inuenerant patres
Annam matrem fuam πάντα τὰ ἐπιτηδεύματα, ἃ ἐποίησαν οἱ
remouit vt non praelet: fiqui- πατέρες αὐτῷ, καὶ τὴν Αννὰν τὴν μη
dem conuentum fecerat in fuo ne- τέρα αὑτὸ μετέςη τὸ μὴ εἶναι ἡγουμε
shore. Et excidit ea Afa, et
omnia iuftra eius, et ea igne νην,καθότι ἐποίησε σύνοδον ἐν τῷ ἄλσει
exiuffit in torrente Gedron. Ex. αὐτῆς καὶ ἐξέκοψεν 2) αὐτὰ Ἀσά, καὶ
celfa autem non fuftulit. Rurfus πάσας τὰς καταδύσεις αὐτῆς, καὶ ἐνέ
hic quoque oftendit, quod ido- πρησεν ἐν πυρὶ ἐν τῷ χειμάρξῳ κεδρῶν.
lorum quidem templa diruerit, τὰ δὲ ὑψηλὰ ἐκ ἐξῆρε. πάλιν ἐνταῦθα
et lucas radicitus exciderit, quæ δεδήλωκεν, ὡς τὰ μὲν τῶν εἰδώλων τε
autem Deo in excelfis dedicata - μένη κατέλυσε, καὶ πρόῤῥιζα τὰ ἄλση
erant altaria reliquerit. Idque
,
-
τα
T
ως
τω
diuina opem ferente gratia aper- ἐξέκοψε τὰ δὲ τῷ Θεῷ ἐν τοῖς ὑψηλοῖς
tius oftendemus interpretantes ανακείμενα θυσιαςήρια καταλέλοιπε.
id quod narratum eft de Eze. καὶ τοτο, τῆς θείας χάριτος συνεργού
chia. Oftendit autem et pro σης, σαφέσερον αποδείξομεν ἑρμηνεύον
Deo zelumn, cuin et matrem τες τὸ κατὰ τὸν Ἐζεκίαν διήγημα. έδειξε
poteftate priuarit, propter con- μέντοι καὶ τὸν ὑπὲρ τὸ Θεὸ ζῆλον, και
uentum, et feftum quod per- την μητέρα τῆς ἐξουσίας γυμνώσας, διὰ
egit in luco, et ipfum lucum τὴν σύνοδον καὶ τὴν ἑορτὴν, ἣν ἐπετέλε
exciderit, et omnia eius loca
σεν ἐν τῷ ἄλσει, καὶ αὐτὸ ἐκκόψας, καὶ
idololatrica diruerit, et igni ma- πάντας τες εἰδωλικὲς αὐτῆς καταλύ
diderit. Adiecit autem quod·
σας τόπες, καὶ πυρὶ παραδές. προσέ
etiam columnas, quas ipfe et pater θηκε δὲ, ὅτι καὶ τὰς κιόνας, ὃς και από
τὸς καὶ ὁ πατὴς αὐτὲ ἐξ ὕλης αργύρε
κατεσκεύασε και χρυσό, τῶν βασιλείων
ἐξενεγκὼν ἀνέθηκε τῷ Δεσπότη Θεῷ
καὶ ἄλλον πλείςον και άργυρον και χρυ
σὸν, ἐπίσημον τε καὶ άσημον, και σκεύη
ἱερὰ καὶ πολύτιμα. ἀτελῆ δὲ αὐτὸν όμως
ὠνόμασεν. ἔφη γὰς, πλὴν ἡ καρδία Α-
σα 3) ἐκ ἦν τελεία μετὰ Κυρίε πάσας
τὰς ἡμέρας αὐτὸ. καὶ τὸτο σαφέςερον
ἡ τῶν παραλειπομένων ἱτορία διδάσκει.
eius ex matería argentea et au-
rea conftruxit, e regia eductas
Deo domino dedicauit, et aliud
plurimum aurum et argentum,
fignatum et non fignatum, vafa.
que facra et magnifica: et ta
men eum imperfectum nominauit.
Dixit enim: b) Sed cor eius non
erat perfe&tum cum Domino omni-
bus diebus eius. Hoc autem aper-
tius docet hiftoria Paralipomenwn,
TOS
πιςως
1) τήλας. Rec. le&tio eft τελετάς. 2) aurd et moi ante ráous redundare viden-
tur. 3) οὐκ. Delenda effe videtur hæc particula, quæ a Textu hebr. abeft,
et ab omnibus Interpretibus græcis omiffa eft. Sed noluimus eam expun-
gere, quia Noftrum in Commentario ad librum fecundum Paralip. huic
lectioni etiam fauere videmus.
n) 3 Reg. 15, 11 - 14. b) Ib. v. 14.
QVAST. IN III. REG. CAP. XV.
495
πιςὼς δὲ προσευξάμενος, τὰς ἑκατὸν τῶν
Αιθιόπων κατηγωνίσατο μυριάδας, και
ἄρδην κατηκόντισεν ἅπαντας. Βαασα δὲ
τὸ τῶν δέκα φυλῶν βασιλέως ἐπιθεμέ.
18, καὶ τὴν Ῥαμὰ ἐπιτειχίσαι πειρα-
θέντος, καταλιπὼν τὸν Θεὸν, τὴν τῶν
Σύρων ήσπάσατο συμμαχίαν.
اد
ΕΡΩΤ. μη.
τα
Fideliter autem precatus, fupera-
uit decies centena millia Ethio-
pum
et omnes funditus pro-
ftrauit. Cum autem Baafa rex
decem tribuum eum inuafiffet, et
Ramam conatus eflet munire, res
lito Deo, amplexus fuit auxilium
Syrorum.
INTERR. XLVIII.
Quomodo eft intelligendum illud,
In tempore fenellutis fecit Afa
malum, et laborauit pedi-
bus fuis? a)
H
oc
°
quoque apertius docuit li
ber Paralipomenwn. In fua,
Ego #
inquit, b) infirmitate non quafiuit
Dominum, fed medicos. *
autem duorum alterum eximi
mo, aut eos qui incantationibus
vtuntur ac veneficiis, vocatos effe
medicos, vel quod folum credide-
Fit medicis, in Deum fpem non
habens. Nam qui vera pietate
funt præditi, vtuntur medicis tan-
quam Dei miniftris: fcientes quod
etiam medicinam ipfe dederit how
minibus, ficut et alias artes, et
herbas ipfe iufferit germinare
terra. Sciunt tamen quod nihil
pofit ars medicorum Deo nolen-
te: fed tantum poteft, quantum
ipfe vult. Domus autem Iero-
boami penitus interit,
Πῶς νοητέον, ἐν τῷ καιρῷ τοῦ γήρως
1) ἐποίησεν Ασὰ τὸ πονηρὸν, καὶ
ἐπόνεσε τες πόδας αὐτὸ.
αφέτερον καὶ τὸ το τῶν παραλαπο
μένων ἡ βίβλος ἐδίδαξεν, ἐν γὰρ τῇ
αρρωςία αὐτό, φησὶν, ἐκ ἐζήτησε τον
Κύριον, ἀλλὰ τὲς ἰατρές. ἐγὼ δὲ δυοῖν
θάτερον ὑπολαμβάνω, ἢ τοὺς ἐπωδαίς
κεχρημένους και μαγγανείαις κληθῆναι
ἰατρούς, ἢ ὅτι μόνον ἐπίςευσε τοῖς ἰα-
τροῖς, τὴν εἰς τὸν Θεὸν ἐκ ἔχων ἐλπίδα.
οἱ γὰρ εὐσεβεία κοσμέμενοι κέχρηνται
μὲν τοῖς ἰατροῖς, ὡς ὑπουργοῖς τὸ Θε8,
εἰδότες ὅτι καὶ τὴν ἰατρικὴν αὐτὸς ἔδωκε
τοῖς ἀνθρώποις, ὥσπερ δὴ καὶ τὰς ἄλ-
λας τέχνας, καὶ τὰς βοτάνας αὐτὸς ἐκ
τῆς γῆς βλαςῆσαι προσέταξεν. ἴσασι δὲ
ὅμως, ὡς ἐδὲν ἰχύει τῶν ἰατρῶν ἡ τέχνη
μη βουλομένου Θεοῦ· ἀλλὰ τοσαῦτα δύ-
ναται, ὅσα αὐτὸς βούλεται. τὸ δὲ Ἱερο-
iuxta
Εδὰμ ὁ οἶκος τὴν πανωλεθρίαν ὑπέμει.
νε, κατὰ τὴν πρόβξησιν ᾿Αχια του Σια Percuffit enim, inquit, c) Baafa
prædictionem Achia Silonitæ.
λωνίτου. ἐπάταξε γάρ φησι Βαασα βα- Rex Ifrail totam domin Ieroboa
σιλεὺς Ἰσραὴλ ὅλον τὸν οἶκον Ιεροβοάμ mi, et non reliquit vllum fpiri-
καὶ οὐχ ὑπελείπετο 2) πᾶσα πνοὴ ἐν τῷ tum Icroboami vsque adeo vt
Ιεροβοαμ, ἕως τοῦ ἐξολοθρεῦσαι αὐτὸν omnes penitus perdiderit, fecun
πάντας κατὰ τὸ ῥῆμα Κυρίου, ὃ ἐλάλη- dum verbum Domini, quod locu
σεν ἐν χειρὶ τοῦ δούλου αὐτῷ ᾿Αχιὰ τὸ Sulonia.
tus eft per feruum fuum Achiæ
T8
Hæc ipfa autem ac-
Σιλωνίτου. τὰ αὐτὰ δὲ καὶ Βαασα πέ ciderunt etiam Baafe. Nam
πονθε. τὴν αὐτὴν γὰρ καὶ αὐτὸς δυσσέα ipfe quoque eandem impie-
{
Ο
ώς
εκ
>
✰
tatem
1) ἐποίησεν - πονηρόν. Hæc defid. in Textu hebr. et verf. τῶν 6. 1) πᾶσα πνοή.
Rec. lectio 1. c. eft πᾶσαν πνοήν.
a) 3 Reg. 15, 23. b) 2 Paral. 16, 12. *) 3 Reg. 15, 29ì
谩
​496
B. THEODORETI
tatem
buftus deceffit. Per hæc autem
\ duobus talentis argenti: et adifi.
ᾧ
et iniquitatem exercuit. βειαν και παρανομίαν ήσπάσατο. 1) Kei-
Cella quoque eius filius a Zam- λὰ δὲ ὁ τούτου παῖς παρὰ Ζαμζρῆ ἐδέ
bre fuit percuffus. a) Ifte autem ξατο τὴν πληγήν. ἔτος δὲ πάλιν, κατὰ
rurfus, conuenienter factæ præ-
dilioni, deftruxit totam domum τὴν γεγενημένην πρόβξησιν, πάντα τὸν
Baafa. Cum autem populus ele- το Βαασὰ κατέλυσεν οἶκον. τὸ δὲ λαοῦ
gifer Zambren regem, obfeftus τὸν Ζαμβρῆ χειροτονήσαντος βασιλέα
Zambre combuffit domuin in πολιορκούμενος ὁ Ζαμβρῆ τὸν οἶκον ἐν
qua degebat, et cum illa com- διῆγεν ἐνέπρησε, καὶ σὺν ἐκείνῳ καυθεὶς
nos quoque docemur, eos qui τετελεύτηκε. διδασκόμεθα δὲ διὰ τέτων
vitam agunt in fceleribus et na- ἡμεῖς, ὡς τὰς πονηρία συζῶντας δι᾽ ἀλ-
gitiis, a Deo per fe inuicem pu- λήλων Δεσπότης κολάζει Θεός. καὶ τῷ
hiri: fceleratum enim tradit fce- πονηροτέρω τὸν πονηρὸν παραδίδωσιν,
leratiori, eis vtens tanquam car- οἷόν τισι δημίοις κεχρημένος αὐτοῖς.
nificibus. Quoniam autem quæ- ἐπειδὴ δέ τινες ζητᾶσι, πόθεν οἱ Σαμα
runt nonnulli, vndenam sama-
ricani hanc habuerint, appella- ζεται τήνδε τὴν προσηγορίαν ἐχήκασιν,
tionem, ex propofita hiftoria ἐκ τῆς προκειμένης ἱςορίας τοῦτο κατα·
hoc facile difci poteft. Emir μαθῶν εὐπετές. ἐκτήσατο γάρ φησι
enim, inquit, b) Zambre montem
Ζαμβρῆ τὸ ὄρος τῶν Σεμερῶν παρὰ
Somoron a Semero domino eius
Σεμμῆς τὸ Κυρίου αὐτοῦ δύο ταλάντων
ἀργυρίου, καὶ ᾠκοδόμησε τὸ ὄρος, καὶ
ἐπεκάλεσε τὸ ὄνομα αὐτὸ τὸ ὄρος, οὗ
ᾠκοδόμησεν, ἐπὶ τῷ ὀνόματι Σεμμὴς το
Κυρίω τὸ ὄρους Σομόρων. τοιγαρἂν ἀπὸ
του Σεμμὴς τὸ ὄρος ὠνομάσθη Σομόρων,
ἀπὸ δὲ τοῦ ὄρους ἡ πόλις Σαμάρεια.
Σαμάρεια δέ ἐτιν ἡ νῦν Σεβας ή προσο
γορευομένη. ἐν ταύτη δὲ ἦν τῶν δέκα φυ
λῶν τὰ βασίλεια. ἐξανδραποδισθεισῶν
δὲ τῶν δέκα φυλῶν, καὶ τῆς γῆς ἐκείνης
ἐρήμου γεγενημένης, μετέςησάν τινας
ἐκ τῶν ἑῴων μερῶν εἰς ἐκείνας τὰς πό
ex Samaria nominati funt λεις τῶν Ασσυρίων οἱ βασιλεῖς. οὗτοι δὲ
Samaritani. Hæc cum dixif ἐκ τῆς Σαμαρείας ὠνομάσθησαν Σαμα
fet de Zambre, tranfiit ad Iu- ρεῖται. ταῦτα περὶ Ζαμβρῆ εἰρηκώς,
* Iofaphatumn * inter alios: et sit ἐπὶ τὸν Ἰούδαν μετέβη καὶ τεθαύμακε
eun redtum feciffe coram Do- μὲν τὸν Ἰωσαφὰτ ἐν τοῖς ἄλλοις, καὶ
mino. Reprehendit autem, quod ἔφη αὐτὸν τὸ εὐθὲς ἐνώπιον Κυρίου πε
modo aboleuerit cultum ποιηκέναι. ἐμέμψατο δὲ, ὡς τὴν ἐν τοῖς
qui febat in excelfs, fed ὑψηλοῖς λατρείαν μὴ παύσαντα ἀλλὰ
cauit montem : et vocauit nomen
montis, quem adificauit, nomine
Semeri domini montis Somoron.
A Semero ergo nominatus eft
mons Somoron, a monte autem
eft, quæ nunc appellatur Seba-
fte. In ea autem erat regia de-
cem tribuun, In captiuitatem
vero abduis decem tribubus,
cum illa terra facta effet deferta,
reges Affyriorum traduxerunt
aliquos in illas ciuitates ex re-
gionibus Orientalibus.
ciuitas Samaria. Samaria autem
tem
Ifti au-
dam. Et admiratus quidem eft
non
επι
τα
τω
1) Κεϊλά. Legendum effe videtur Ἠλά. Ita enim nomen flii Baafa
exprim. in verfione τῶν ὁ.
και
α) 3 Reg. 16, 19.
b) Ib. v. 24.
QVEST. IN III. REG. CAP. XVI. XVII. 497
καὶ τοῦ ᾿Αχαὰς τὴν συγγένειαν άσπα- etiam Achaabi cognationem fit
σάμενον. ταῦτα δὲ σαφέςερον ἡ τῶν πα- amplexus. Hæc autem apertius
Α
docuit liber
ραλειπομένων βίβλος ἐδίδαξεν. ε δὴ χρ. Quamobrem is etiam,
Paralipomenwn.
χα
ριν καὶ ὁ τὴν ἱςορίαν συγγεγραφώς εἰς confcripfit hiftoriam,
ἐκείνην ἡμᾶς παρέπεμψεν.
ΕΡΩΤ. μθ'.
Πῶς νοητέον, οὐκ ἰδοὺ ταῦτα γέγραπία,
ἐπὶ βιβλίου λόγων τῶν ἡμερῶν τῶν
βασιλέων Ἰούδα;
K
τα
Καὶ ἐντεῦθεν δῆλον, ὡς ἅπαντα συνε
γράφη τὰ τηνικαῦτα γενόμενα,
καὶ ἐξ ἐκείνων τῶν βιβλίων, τὰς μὲν οὖ-
τος ὁ συγγραφεὺς, τὰς δὲ οἱ τὰς πα-
ραλειπομένας συγγεγραφότες, ἔλαβον
τῆς ἱςορίας τὰς ἀφορμάς.
ΕΡΩΤ. ν.
Τίνα δὲ λέγει τὸν Βαλ
transmifit.
E
qui
nos CO
INTERR. XLIX.
Duomodo eft intelligendum, Ecce
anne hæc fcripta funt in libro
Chronicorum Regum Imdia?
t hinc eft perfpicuum, quod
omnia confcripta fint, quæ
tunc temporis gerebantur: et ex
illis libris, partim quidem hic
fcriptor, partim autem ii qui con-
fcripferunt Paralipomena, accepe
runt occafionem et argumentum
hiftoriz.
V₁t
INTERR. L.
Quemnam dicit Baal? a)
7t dicit Iofephus, ifte erat
Deus Tyriorum, Aftarte au-
tem Sidoniorum. Hoc vero antes
quoque docuit fcribens de Salomo-
abominabili idolo Sidonio-
quod edificarit templum A
α) Ιώσηπος ἔφη, Τυρίων ἦν οὗτος
Θεός· ἡ δὲ Απάρτη Σιδωνίων. του
τὸ γὰρ καὶ ἐν τοῖς πρόθεν ἐδίδαξε τὰ
περὶ τοῦ Σολομῶντος συγγράφων, ὅτι
τέμενος ᾠκοδόμησε τη Απάρτη βδελύγμαίta
Σιδωνίων. ταύτη καὶ τὰ ἄλση φυ- rum. Ei etiam nemora plantan-
τεύοντες ανετίθεσαν. Αςάρτη δὲ ἐξιν ἡ tes dedicarunt. Aftarte autern eft
παρ' Έλλησιν Αφροδίτη προσαγορευο• quæ apud Graecos appellatur A-
μένη.
phrodite, id eft Venus.
ματι
ΕΡΩΤ. να.
Οὐ δοκεῖ τολμηρὸν εἶναι τὸ περὶ τοῦ
Ἠλιοῦ ῥηθὲν, εἰ ἔσαι τὰ ἔτη ταῦτα δρό-
σος, ἢ ὑετὸς ἐπὶ τῆς γῆς, εἰ μὴ
δια σόματός μου;
Τολμηρόν, ἐπὶ τὸ κατὰ τῶν πνευμα.
INTERR. LI.
Anne videtur nimium audax illud
quod ditum eft ab Elia, Non erit
his annis pluuia fuper terram,
wifi per os meum? b)
ft
Et nimium audax aduerfus vi
ros fpirituales huiusmodi
Erat eo
cogitationes admittere.
nim '
ἀνδρῶν τοιούτους εἰσδέχεσθαι
λογισμούς, προφήτης γὰρ ἦν, καὶ προ-
φητῶν κορυφαίος, καὶ τῷ θείῳ πυρπο-
λούμενος ζήλῳ καὶ ταῦτα τοῦ θείου
πνεύματος ἐνεργοῦντος είρηκεν ὅθεν καὶ
τὸ πέρας έληφεν.
1) Ιώσηπος. Ant. iud. lib. VIII. c. 13
a) 3 Reg. 16, 31. 32. (6) lb. c. 17, 1›
B. Theod. Tom. I.
οm propheta, et fummus pro-
phetarum, diuinoque zelo infiagr-
matus. Et hac dixit diuino ope
rante fpiritu. Vnde et finem
acceperunt.
Ii
INTERR
498
B. THEODORETI
1
INTERR. LII.
Cibum a coruis allatum quomodo
comedebat, cum effet fantus,
et ex lege vitam ageret?
Ipfe legislator hunc ei per cor-
Intersatipfe enim"
vos afferebat. Ipfe enim et
Chorran, promittens per coruos
fe illi alimenta milurum, et pro-
miffum præftitit. Corui enim ei
afferebant mane panes, fub ve-
fpera autem carnes. Per hæc au-
tem nos docet legislator, quod
propter Iudzorum imbecillita.
tem eas leges tulerit, quas ali.
quando quidem ipfe iufit trans-
*gredi. * Sabbato enim fepties
Terichuntem circumdare iufit Io-
fuam prophetam, et Eleazarum
pontificem, et qui cum eo erant
facerdotes et Leuitas, et vniuer-
fum populum: et nunc magnum
Eliam accipere alimentum quod
afferebatur per coruos. Aliquan-
do autem non reprehendit eos
qui illas leges effent transgren.
Nam Simfon quidem propter
ebrietatem et libidinem fuit gra-
tia priuatus: cum autem come-
differ fauum mellis, quem in mor-
tuo leone contexuerant apes, nul-
lam fubiit reprehenfionem.
eum iuffit latere in torrente
INTERR. LIII.
Quamobrem eum iuffit abire ad
viduam alienigenam? a)
Η
oc quoque docet caufas eius-
modi legum. Si enim Iu-
dæorum firmam cognouiffet men-
tem, et fidem ftabilem, non eos
iuffiffet fugere confuetudinem
cum alienigenis: fed contra ius-
fiffet eos fimul degere, pietatemque
et veram religionem eis pradicare.
Hoc enim docet etiam caufa le-
Ο
ΕΡΩΤ. 13.
اد
T
αι
Πῶς ὁ ἅγιος ὤν, καὶ κατὰ νόμον πολὺ
τευόμενος, ἤθιε τὴν διὰ τῶν κοράκων
αὐτῷ κομιζομένην τροφήν
ὐτὸς ὁ νομοθέτης ταύτην αὐτῷ διὰ
τῶν κοράκων προσέφερεν. αὐτὸς
γὰρ αὐτῷ καὶ προσέταξεν ἐν τῷ χει
μάρξῳ διάγειν τῷ τ χόρξαν, ὑποχόμε
νος πέμψειν αὐτῷ διὰ κοράκων τροφὴν,
καὶ πεπλήρωκε τὴν ὑπόχεσιν. προσέφε
ρον γὰρ οἱ κόρακες. ἄρτους μὲν ἕωθεν,
δείλης δὲ κρέα. διδάσκει δὲ διὰ τούτων
ό
ἡμᾶς ὁ νομοθέτης, ὡς τῆς Ἰεδαίων ασθε
νείας ἕνεκα τοὺς τοιούτους ἐτεθεκει νό-
μους, οὓς ποτὲ μὲν αὐτὸς παραθῆναι
προσέτατ]εν. ἐν σαββάτῳ γὰρ ἐπλάκις
κυκλῶσαι τὴν Ιεριχώ, και Ἰησοῦν τὸν
προφήτην, καὶ Ἐλεάζας τὸν ἀρχιερέα,
καὶ τοὺς σὺν αὐτῷ ἱερέας και Λευίτας
ἐκέλευσε, καὶ ἅπαντα τὸν λαόν. καὶ νῦν
τὸν μέγαν Ἠλίαν δέχεσθαι τὴν διὰ τῶν
κοράκων κομιζομένην αὐτῷ τροφήν που
τὲ δὲ τοὺς τοιούτους παραβεβηκόσι νόμες
οὐκ ἐπεμέμψατο. καὶ γὰρ ὁ Σαμψὼν
διὰ μὲν τὴν μέθην, καὶ τὴν λαγνείαν,
τῆς θείας ἐγυμνώθη χάριτος· φαγών
δὲ τὸ κηρίον τοῦ μέλιτος, ὃ ἐν νεκρῷ λέ
οντι ἐξύφηναν μέλισσα, κατηγορίαν οὐ
δεμίαν ἐδέξατο.
Ο
ού
ΕΡΩΤ. νγ.
Τίνος χάριν πρὸς χήραν αλλόφυλον ἐκέ-
λευσεν αὐτὸν ἀπελθεῖν;
Καὶ τοῦτο πάλιν τῶν τοιούτων νόμων
τὰς αἰτίας διδάσκει. εἰ γὰρ ἤδει
σεῤῥὸν τῶν Ἰουδαίων τὸ φρόνημα, και
τὴν πίςιν ἑδραίαν, οὐκ ἂν αὐτοῖς φυγείν
τῶν ἀλλοφύλων ἐπιμιξίαν προσέταξεν
αλλα τούναντίον ἐκέλευσεν ἂν αὐτοῖς συν-
διάγειν, καὶ κηρύττειν αὐτοῖς τὴν εὐσέ
βειαν. τοῦτο γὰρ διδάσκει καὶ ἡ τοῦ νόμ
1) xóggav. Rec. lectio 3 Reg. 17,3.4. eft Xojját.
«) 3 Reg. 17, 9.
اد
μου
QVAST. IN III. REG. CAP. XVII.
499
où
μου αιτία. εἰρηκὼς γάς, οὐ δώσεις τὰς
θυγατέρας σου τοῖς υἱοῖς τῶν ἀλλοφύ-
λων, τὰς θυγατέρας αὐτῶν τοῖς υἱοῖς σε,
ἐπήγαγεν, ἵνα μὴ ἐκπορνεύσωσιν οἱ υἱοὶ
αὐτῶν τὰς θυγατέρας ὑμῶν, καὶ αἱ θυ-
γατέρες αὐτῶν τοὺς υἱοὺς ὑμῶν, ἔπισθεν
Κυρίου τοῦ Θεοῦ ὑμῶν. τὸν δέ γε προφή-
την, ὡς εὐεργετῆσαι δυνάμενον, οὐ μόνον
οὐκ ἐκώλυσεν, αλλα και προσέταξεν α
πελθεῖν. οἶμαι δὲ ὅτι και δείξαι βουλό-
δε
μενος αὐτῷ δαπανωμένην τῷ λιμῷ τῶν
ἀνθρώπων τὴν φύσιν, πρῶτον μὲν εἰς
τὸν χειμάρξουν ἐπήγαγεν. ὦτα τοῦτον
ξηράνας, πρὸς τὴν χήραν απήγαγε γυ-
ναῖκα, οὐδὲν ἔχουσαν πλὴν ὀλίγης τρο
φῆς εἰς μίαν ἀποχρώσης ἡμέραν. ζῇ γὰρ
ἔφη Κύριος ὁ Θεός σου, είχες, μοι έγκρυς
φίας, ἀλλ᾽ ἢ ὅσον δρὰξ αλεύρου ἐν τῇ
υδρία, καὶ ὀλίγον ἔλαιον ἐν τῷ 1) καμ.
ارد
~
αλλά
cant
minum Deum veftrum. Prophe-
gis. Nam cum dixiffet, a) Non
dabis filias tuas filiis alienigena.
rum filiasque eorum filiis tuis
fubiunxit, Ne fili ipforum addu
εαπ ad fornicationem filias veftras,
et filiæ
ειftia eorum filios veftros pof Do
tam auten, vt qui eos poterat
beneficio afficere, non folum non
prohibuit, fed etiam ire iuffit.
oftendere hominum na-
Exiftimo autem, Deum voluifle
και
etiam ei
turam fame confumi, ideoque
primum adduxiffe eum ad tor
rentém, deinde eo exficcato du-
xife ad mulierem viduam, quæ
nihil habebat præter modicum
aliinenti fufficiens ad vnum diem.
Quam vere enim, inquit, b) vi
vit Dominus Deus tuus, non ef
mihi fubcimricus, prater pugil
lum farme in hydria, et parum
olei in vafculo: et ecce colligam
duo
amo ligno, et ingredior, et fa
εiam a mihi et filiis meis, or
comedianus, et moriamur. Solum,
inquit, habeo poftremum cibum,
poft quem exfpe&to plagam fa-
Ego autem admiror mu-
ψάκη, καὶ ἰδοὺ συλλέξω, δύο ξυλάρια, και
εἰσελεύσομαι, καὶ ποιήσω αὐτὸ ἐμαυτη
καὶ τοῖς τέκνοις μου, καὶ φαγόμεθα και
αποθανούμεθα, μόνην, φησίν, ἔχω τὴν
τελευταίαν τροφήν, μεθ᾿ ἣν τὴν τοῦ λι-
μου προσμένω πληγήν. ἐγὼ δὲ ἄγαμαι mis
τῆς γυναικὸς τὸ πρᾶον τῆς ἀποκρίσεως. lieris manfuetudinem refponfio-
οὐ γὰρ ἐδυχέρανεν, ὡς ἐν τηλικαύταις in tanta calamitate ab ea peti-
nis. Non enim ægre tulit quod
συμφοραίς αιτηθείσα τροφὴν, ἀλλὰ μό- rum fit alimentum: fed tantum
τὴν ἔδειξε τὴν ἐχάτην πενίαν, ἀλλ' ὁ μέσω extremam oftendit paupertatem.
γας ἐκεῖνος καὶ δίκαιος ἀνὴρ ὑπέχετο Sed magnus ille ac iuftus vir
μὲν τὰς τοῦ ἀλεύρου καὶ ἐλαίου πηγάς, pollicitus quidem eft fontes fa-
προσέταξε δὲ αὐτῷ πρώτῳ ποιῆσαι καὶ
κομίσαι τὸν ἄρτον. ἡ δὲ πάλιν οὐκ ἐδυσ-
φόρησεν, ὡς πενίας, καὶ χηρείας, και
παιδοτροφίας τηκομένη φροντίσιν ἀλλὰ
τὴν ἐπαγγελίαν δεξαμένη πιςως, προσ-
ἤνεγκε την τροφήν. καὶ ταῦτα οὐκ εἰ.
δυῖα τὸν ἄνθρωπον· ἀλλόφυλος γὰρ ἦν
προφητικῆς δυνάμεως παραν οὐ δεδεγ-
μένη. οἶμαι δὲ ἐν ταύτη προτυπωθῆναι
ταύτη προτυπωθῆναι
ου
rinæ et olei: iuffit autem fibi
illa autem rurfus non ægre tulit,
primo facère et afferre panem.
νt paupertatis, et * viduitaris, et *
alendorum filiorum curis confecta:
fed accepto fideliter promiffo attu-
lit nutrimentum, idque cum homi-
nem non noffet, (erat enim alienige-
lain accepiffer experientiam. Exifti-
na,) cum propheticæ virtutis nul-
mo autern in ea fuifle prafiguraram
1) Ita leg. in edit. compl. Recepta le&tio eft καψάκῃ.
4) Deut. 7, 3. coll. Ex. 34, 16, β) 3 Reg. 17, 18.
1
I i 2
eccle-
1
B. THEODORETI
}
-
500
ecclefiam ex gentibus: fideliter
enim excepit eum quem perfeque-
bantur Ifraëlitæ, quomodo etiam
ecclefia Apoftolos ab iis ipfis ex-
pulfos.
INTERR. LIV.
Quam ob caufam permifit Deus, ut
filius viduæ morerétur? a)
Affatim fruens alimento pro-
reftis vidua, quacum ego habito.
tu eam aflixifi, ut morte afi-
ceres filium eius. Sunt autem ad
miratione digna verba vidur.
Ingreffus es enim, inquit, c) ad
me vt in memoriam reuocares
,
}
peccata mea
et
morte afficeres
filium meum. Tuo, inquit, iu-
mine aperta funt mea, quz oc.
culta erant, peccata. Neque di-
xit tanquam alienigena, Fuifi
mihi malum aufpicium, mala
conciliauit mihi tuus aduentus :
fed potius fuis peccatis uibuit
>
τὴν ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησίαν. τὸν γὰρ ὑπὸ
τῶν Ἰσραηλιτῶν διωκόμενον πιςῶς ὑπε
δέξατο, καθάπερ καὶ ἐκκλησία τοὺς ἀ
ποςόλες ὑπ᾽ αὐτῶν τούτων ἐξελαθένας.
ΕΡΩΤ. κδ'.
Τίνος χάριν τὸν τῆς χήρας τελευτῆσαι
υἱὸν συνεχώρησεν ὁ Θεός;
Αφθόνως ὁ προφήτης ἀπολαύων τρο-
Ο
συ
pheta oblitus eft calamita-
tis aliorum hominum. Quam-
φῆς τῆς τῶν ἄλλων ἀνθρώπων ἐπε-
obrem Deus aduerfus eum ar- λάθετο συμφορᾶς, οὗ δὴ χάριν καὶ τῆς
mavit viduæ eiulatus. Agnouit χήρας αὐτῷ ὁ Θεὸς ἐπεςράτευσεν οἶμω-
autem ipfe quoque caufam. Heu γάς επέγνω δὲ καὶ αὐτὸς τὴν αἰτίαν. οι
mihi, inquit, b) Domine, qui es
μοι γάς φησι Κύριε, ὁ μάρτυς τῆς χήρας
μεθ' ἧς ἐγὼ οἰκῶ μετ' αὐτῆς, σὺ ἐκάκω-
σας τοῦ θανατῶσαι τὸν υἱὸν αὐτῆς.
αξιάγαςα δὲ τῆς χήρας τὰ ῥήματα
εἰσῆλθες γάρ φησι πρός με, τοῦ ἀνα
μνῆσαι τὰς ἁμαρτίας μου, καὶ θανατώ
σαι τὸν υἱόν μου. τῷ σῷ φωτὶ, φησὶν,
ἐγυμνώθη τὰ κεκρυμμένα μου πλημμε
λήματα· καὶ οὐκ εἶπεν, οἷα δὴ ἀλλόφυ
λος οὖσα, οἰωνός μοι γέγονας πονηρὸς,
πρόξενος κακῶν μοι ἡ σὴ γεγένηται πα
βουσία ἀλλὰ μᾶλλον τοῖς οἰκείους ἁμαρ
τίαις τὸ συμβὰν ἀνατέθεικε, τοσοῦτον
ὤνησεν αὐτὴν ἡ τοῦ προφήτου διδασκα
λία. τοιγάρτοι καὶ δι' αὐτὴν ἡ τοῦ παι
δὸς γέγονε τελευτή ἵνα θεασαμένη τὴν
παρὰ φύσιν γεγενημένην ανάςασιν, βε
ταίαν δέξηται τὴν εὐσέβειαν. ὁ δὲ προ-
φήτης προσηύξατο πρὸς Κύριον περὶτε
τεθνηκότος παιδαρίου˙ μετὰ τὴν προσ-
εὐχὴν δὲ τρὶς ἐμφυσήσας τῷ μειρακίῳ
εἰς ζωὴν ἐπανήγαγε. δηλοῖ δὲ ὁ μὲν ἀρι
θμὸς τὴν προσκυνουμένην τριάδα. τὸ δὲ
ἐμφύσημα, τὴν ἐν ἀρχῇ τῆς ψυχῆς γε
γενημένην δημιουργίαν. ἀλλ' ὁ προφήτης
ἐμφυσήσας οὐκ ἄλλην ψυχὴν ἐδημιούρ
γησεν, ἀλλὰ τὴν χωριθεῖσαν τοῦ σώμα
τος ἐπανήγαγεν. ὁ δὲ φιλάνθρωπος και
Φιλοικτείρμων Θεὸς, τῶν ἀνθρώπων τὸ
quod acciderat. Tantum ei pro-
fuit prophetæ dotirina. Itaque
propter ipfam etiam fuit filii eius
deceflus, vt confpe&ta illius præ-
ter naturam facta refurrectione,
confirmaretur in pietate. Pro-
pheta autem Deum precatus eft
pro puerulo mortuo,
et cum
. poft preces ter infuftatler in pue-
rum, eum reduxit ad vitam.
Significat autem numerus ado.
randam Trinitatem : infufatio
autem, ab initio fa&tam animz
creationem. Sed propheta infuf.
fans non aliam animam crea.
uit, fed a corpore feparatam
reduxit. Benignus autem et cle-
mens Deus videns perire huma-
α) 3 Reg. 17, 17.
β) Ib. verf. 20. c) Ib. verf. 18.
Ο
γένος
QVAST. IN III. REG. CAP. XVII. XVIII.
501
C
γένος ὁρῶν διολλύμενον, καὶ τὸν προφή-
την αἰτῆσαι τὸν ἔλεον μὴ βουλόμενον, και
τοὺς μὲν οἰκτείρων, καὶ δοῦναι τὸν ἔλεον
ἐπειγόμενος, τὸν δὲ γεραίρων, καὶ παρὰ
τὴν αὐτοῦ γνώμην λύσαι τὴν ἐξενεχθεῖ
σαν οὐκ ἀνεχόμενος ψῆφον, αὐτὸς ἔρχε-
ται πρεσβευτής πρὸς τὸν οἰκέτην ο δε
σπότης, πρὸς τὸν πηλὸν ὁ δημιουργός,
καὶ πείθει λύσαι τῶν νεφῶν τὰς ὠδῖνας
τὴν πεδήσασαν γλῶσσαν. ἐγένετο γάρ
φησι μεθ᾿ ἡμέρας πολλάς, καὶ ῥῆμα Κυ-
ρίου ἐγένετο πρὸς Ἠλίαν ἐν τῷ ἐνιαυτῷ
τῷ τρίτῳ, λέγον πορεύου καὶ ἔφθητε
Αχαάβ, καὶ δώσω ὑετὸν ἐπὶ πρόσωπον
τῆς γῆς.
ΕΡΩΤ. νε.
vế.
اد
η
Πῶς νοητέον, εἰ ἔσιν ἔθνος ἢ βασιλεία,
οὗ οὐκ ἀπέςαλκεν ὁ Κύριος μου ζη-
τῶν σε, καὶ εἶπον οὐκ ἔσιν ;
ου
num genus, et prophetam pe-
tere mifericordiam nolle, illos
quidem miferans et feftinans da-
re mifericordiam, hunc vero re-
munerans, et præter eius volun-
tatem non fuftinens latam re-
fcindere fententiam, ipfe venit
legatus ad feruum dominus, ad
ubium partus foluat lingua,
lutum opifex, et perfuadet vt
quæ alligarat.
Et factum eft,
inquit, a) poft multos dies, et
factum eft * verbum Domini ad *
Eliam anno tertio, dicens, Vade,
et appare Achabo, et dabo plu
viam fuper faciem terræ.
INTERR. LV.
Quomodo eft intelligendum illud, An
eſt gens, aut regnum, quo non mi-
ferit dominus meus te quæfi
tum,et dixi, Non eft? b)
Ἐπειδὴ ὁ προφήτης εἰρήκει τῷ Αχα. Poftquam propheta dixerat Acha
E
اد
Ο
Ο
اد
ου
رد
bo, Quam vere viuit Domi-
ηus Deus, non erit his annis plu-
Achab accepta experientia verita-
via, nifi per fermonem oris mei,
tis verborum, neceffario require-
bat eum, qui lingua fua nubes
clauferat, vt alterum ex duobus
faceret, aut perfuaderet aperire,
Abdias autem tunc erat valde pius,
idque docent non folum eius ver-
aut 1011
perfuafum perderet.
αζ, ζῆ Κύριος ὁ Θεός μου, εί εξαι
τὰ ἔτη ταῦτα ὑετὸς ἢ δρόσος, εἰ μὴ διὰ
λόγου σόματός μου λαβὼν τῆς των λο-
λό
γων ἀληθείας τὴν πῆραν ὁ ᾿Αχαάβ, α-
ναγκαίως ἐπεζήτει τὸν τὴ γλώτη τὰ
νέφη καθείρξαντα, ἵνα δυοῖν θάτερον
δράση, ἢ ἀνοίξαι πάση, ἢ μὴ πειθόμενον
διολέση. ὁ δὲ Αβδιοῦ τῶν ἄγαν ἦν εὐσε-
τῶν· καὶ τοῦτο διδάσκει οὐ μόνον αὐτοῦ
τὰ ῥήματα, ἀλλὰ καὶ τὰ πράγματα. ba, fed etiam res ipfe. Nam pri-
πρῶτον μὲν γὰρ ἀναιρουμένους ὑπὸ τῆς mum quidem cernens prophetas
Ιεζάβελ τοὺς προφήτας ὁρῶν, οὐ μόνον occidi a Tezabele, non folum occul-
κατέκρυψεν, ἀλλὰ καὶ διέθρεψε, καὶ οὐ tauit, fed etiam pauit, et non tres,
τρεις, οὐδὲ τέσσαρας, οὐδὲ πέντε, καὶ δέ- fed centum bifariam diuifos. Ne
κα, ἀλλ᾿ ἑκατὸν διχη διελών. καὶ οὐκ que timuit eius quæ dominabatur,
ἔδεισε τῆς κρατούσης μιαιφονίαν, ἀλλὰ cruentam fruitiam: fed omnibus
πάντων προετίμησε τὴν εὐσέβειαν. ἔπει- prætulit pietatem. Poftea autem
τα δὲ τὸν μέγαν Ἠλίαν ἰδὼν, ἔπεσεν ἐπὶ cum magnum vidiffet Eliam,
cecidit in faciem, et dixit, d) An
πρόσωπον αὐτοῦ, καὶ εἶπεν· εἰ σὺ ἂν αὐ
12k es ipfe, dominè mi Elia?
τὸς κύριέ μου Ἠλίας. καὶ τὰ ἑξῆς
Ἠλίας. καὶ τὰ ἑξῆς δὲ δεί- Et quæ deinde porro fequuntur,
dè
κνυσιν αὐτοῦ τὴν εὐσέβειαν. ἔται γάρ φη- oftendunt eius pietatem. Erit, in-
υπο
ού
ου
nec quatuor, nec quinque, et decem,
Ii 3
α) 3 Reg. 18, 1. b) Ib. verf. ro. c) 3 Reg. 17, 1. d) Ib. c. 18, 7.
quit,
502
}
B. THEODORETI
quit, a) quando receffero ate: et
Spiritus Domini deportabit te in
terram quam non noui. Hac enim
funt viri diuina meditantis, et
fcientis vim diuini Spiritus.
INTERR. LVI.
Cur cum lex iubeat Deum in vno
loco colere, Elias in Carmelo
cdificauit altare?
QⓇ
uia iufto lex non eft pofita, vt
b)
σιν ὅτε ἀπέλθω ἀπὸ σοῦ, καὶ πνεῦμα
Κυρίου ἄρη σε εἰς γῆν ἣν οὐκ οἶδα. ἀνδρὸς
γας ταῦτα μελετῶντος τὰ θεῖα, καὶ
τοῦ θείου πνεύματος ἐπιςαμένου τὴν
δύναμιν.
ΕΡΩΤ. 15'.
-1
Τί δήποτε του νόμου διαγορεύοντος ἐν ἑνὶ
τόπῳ λατρεύειν, ὁ Ἠλίας ἐν τῷ Καρμή
λῳ θυσιατήριον ᾠκοδόμησεν ;
diuinus dicit Apoftolus, 5 Ότι τῷ δικαίῳ νόμος οὐ κείται, κατὰ
fed iniquis et inobedientibus. Ifraë-
lem enim propter animi facilitatem
in vno loco iuffit cultum praftare,
ne fi eis data effet libera poteftas,
adorarent etiam falls nominatos
deos. Propheta autem voluit often.
dere, daemonum quidem qui popu-
los decipiunt imbecillitatem, Dei
vniuerforum potentiam.
Fieri autem non poterat, vt eos ad-
Hie-
autem
duceret in templum quod erat hie
rololymis, cum effer regnum bifa.
riam diuifum. Vnde eos deduxit
in Carmelum, vbi plurimum ver-
fabatur.
INTERR. LVII.
Ouomodo eft intelligendum, Quous-
que claudicabitis vtrisque
poplitibus? c)
Et
t Deum adorabant, et idola
colebant. Vnde fubiunxit,
* Si Dominus * eft Deus, adefte et
ambulemus poft eum.
Sin autem
Baal, ambulare poft ipfum. Ne-
que Deus, inquit, vult deos qui
falfo nominantur coli: neque ipfi
Deum verum adorari. Vos au-
ten er hæc et illa facitis, et neu-
tri fabilem conferuatis beneuo-
Jentiam.
τὸν θεῖον ἀπόςολον, ανόμοις δὲ καὶ
ανυποτάκτοις. καὶ γὰρ τὸν Ἰσραὴλ διὰ
τὴν εὐκολίαν τῆς γνώμης ἐν ἑνὶ χωρίῳ
λατρεύειν ἐνομοθέτησεν, ἵνα μὴ λαβίν
τες άδειαν προσκυνήσωσι καὶ τοῖς ψευδο-
νύμοις θεοῖς. ὁ δὲ προφήτης δείξαι ήδε
λήθη τῶν μὲν λαοπλάνων δαιμόνων τὸ
αθενές, τοῦ δὲ Θεοῦ τῶν ὅλων τὸ παν
τό
τοδύναμον ἀγαγεῖν δὲ αὐτοὺς εἰς τὸν ἐν
Ἱεροσολύμοις ναὸν οὐχ οἷόν τε ἦν διχῆ
τῆς βασιλείας διηρημένης. ὅθεν αὐτὲς
ανήγαγεν εἰς τὸν Κάρμηλον, ἔνθα τὰς
πλείους ἐποιᾶτο διατριβάς.
Και
29/
εν
ΕΡΩΤ. κζ'.
Πῶς νοητέον, ἕως πότε χωλανεῖτε ι) ἐπ'
ἀμφοτέραις ταῖς ἰγνύαις ὑμῶν;
αὶ τὸν Θεὸν προσεκύνουν, καὶ τοῖς εἰς
δώλοις ἐλάτρευον. ὅθεν ἐπήγαγεν
εἰ ἔτι Κύριος ὁ Θεός, δεῦτε καὶ πορευθῶν
μεν οπίσω αὐτοῦ. εἰ δὲ ὁ Βάαλ ἐςὶν, που
ρεύεσθε ὀπίσω αὐτοῦ. οὔτε ὁ Θεὸς βού
λεταί φησι τιμάθαι τοὺς ψευδωνύμους
θεούς, οὔτε αὐτοὶ τὸν ἀληθινὸν προσ
κυνέαι Θεόν. ὑμᾶς δὲ ταῦτα κακεί
να ποιεῖτε, καὶ οὐδετέρῳ φυλάττετε βε
καίαν τὴν εὔνοιαν.
اد
}
ΕΡΩΤ.
1) ἐπ'
ὑμῶν. Præflat verfio Symmachi, ἕως πότε χωλαίνετε ἐπὶ δυσὶν ἀμφι
βόλως.
6) 3 Reg. 18, 12. b) 1 Tim. 1, 9.6) 3 Reg. 18, 21,
QVÆST. IN III. REG. CAP. XVII. 503
ΕΡΩΤ. νή.
Τίνος ἕνεκα τοῖς ἱερεῦσι τοῦ Βάαλ τὸν
) πίονα βοῦν ἐκλέξασθαι, καὶ πρώτοις
ἐπιτελέσαι τὴν θυσίαν προσ-
اد
έταξεν ;
او
σε
εν
اد
اد
ὄντως Θεὸς οὐδενὸς τούτων ἐνδεής
ἐςιν, ἵνα τοίνυν καταιχυνθέντες
οἱ τοῦ ψεύδους ὑπηρέται, μη είπωσι χα
λεπαίνειν τὸν Βάαλ, ὡς μὴ τὸ πρῶτον
δεξάμενον γέρας, τῶν πρωτείων αὐτοῖς
παρεχώρησεν. ἐπεὶ δὲ καὶ τούτων γεγε-
νημένων οὐδὲν ἐπέραινον τὰ γὰς ἔἴδωλα
τῶν ἐθνῶν ἀργύριον καὶ χρυσίον, ἔργα
χειρῶν ἀνθρώπων, ὦτα ἔχουσι καὶ οὐκ
οἰκούσονται· ἐπικερτομῶν αὐτοῖς ἔλεγεν
ὁ προφήτης· ἐπικαλεῖσε ἐν φωνή μεγά-
λη ἅμα, μήποτε αδολεχία τις αὐτῷ ἐς!
μήποτε χρηματίζει αὐτὸς, ἢ μήποτε και
θεύδει, , καὶ ἐξαναζήσεται, εἰκὸς αὐτόν
φησι καθεύδειν, ἢ ἕτεράτινα πρυτανεύ-
ειν, ἢ περὶ ἄλλα χολάζειν, ὅθεν ἑνὸς οὐκ
ἐπαίη καλοῦντος. προσήκει τοίνυν κοινῇ
πάντας βοῆσαι, ἵνα τὸ μέγα τῆς βοῆς
ἐξελάση τὸν ὕπνον, ὑπήχθησαν δὲ τοῖς
λόγοις οἱ λίαν ανόητοι, καὶ κοινὴν ἀφῆς
και βρὴν, καὶ κατετέμνοντο ἐν μαχαί.
βαμε και σειρομάταις ἑαυτοὺς ἕως ἐκχύ-
σεως αίματος, μιαιφόνοι γὰρ ὄντες οἱ
τῶν ἀνθρώπων ἀλάτορες τοῖς τῶν ἀνθρώ-
πων αίμασιν ἐπιτέρπονται. οὗ δὴ χάριν,
τοῦτον αὐτοὺς τὸν τρόπον οἱ ἱερεῖς ἐθε
ράπευον. καὶ τοῦτο δεδήλωκεν ὁ συγγρα-
φεὺς εἰρηκώς, κατετέμνοντο κατὰ τὸν
ἐθισμὸν αὐτῶν. τούτων οὕτως τὴν ἀπά-
την γυμνώσας, καὶ τῷ τῶν πρωτείων πα-
βαχωρῆσαι, καὶ τῷ πᾶσαν αὐτοῖς χεδόν
τὴν ἡμέραν ἐνδοῦναι, περὶ αὐτὰς τὰς ἡ-
λίου δυσμάς· τοῦτο γὰρ ἡ ἱσορία δεδής
ή
λωκεν· ὡς ἐγένετο γάρ φησιν ὁ καιρὸς
~
?
INTERR. LVIII.
Quamobrem facerdotibus Baal iuffit
eligere bouem pinguem, er pri
mos peragere facrifi-
cium? a)
Qui
ui eft vere Deus, nullius
horum indiget. Ne ergo
dicerent agre ferre Baalem, quod
pudore affecti miniftri mendacii,
non primus acceperit munus,
eis cefit primas partes. Cum
autem etiam his factis nihil effe
cilient: fimulacra enim gentium
argentum et aurum, opera ma-
nuum hominum, aures habent
et non audiunt, eos ludibrio
habens dixit propheta, b) Vocate
eum ad vnum omnes elata voce:
an forte fit ci aliqua confabula-
είο, aut aliquod negotium pect
tio,
niarum, aut dormiat, et excita-
bitur. Eft, inquit, verifimile
eum dormire, aut aliqua alia ad-
miniftrare, aut rebus alis vaca-
re, quo ft vt ab vno vocatus
non
non exaudiat. Oportet ergo
omnes fimul clamare, vt magni-
tudo clamoris fomnum abigat.
Verbis autem induci funt fo
μidi. et
clamorem communiter
emiferunt, et fe gladiis ac lan-
ceolis confciderunt vsque ad ef
fufionem fanguinis. Nam cum
hominum cadem fpirent demo
nes, hominum fanguine delectan
ται. Idcirco hoc modo eos co
tur.
lebant facerdotes. Hoc autem
fcriptor fignificauit dicens, Con-
fcinaebantur fuo more. Eorum frau-
dem cum hic aperuifer, et ceden-
40 primas partes, et totum fere
diem eis concedendo, circa occafum
folis, (hoc enim fignificauit hiftoria,
Fuit enim, inquit, c) circa tempus
Ii 4
nafcen-
1) πίονα. Codex quidam coislin. habet hanc Notam: πίονα παρ᾽ οὐδενὶ κεῖται ἐν
τῷ Εξαπλῷ.
) 3 Reg. 18, 25. b) Ib. verf 27. c) Ib. verf. 29.
504
B. THE ODORETI
adfcenfus facrificii,) cogit vniuer- τοῦ ἀναθῆναι τὴν θυσίαν συνήθροισε μὲν
fum populum : et
et numero tri-
buum pares, non decem, τὰ
ἅπαντα τὸν λαὸν, ἰσαρίθμους δὲ τῶν φυ-
fed λῶν αὐτῶν, οὐ τῶν δέκα, ἀλλὰ τῶν δυο-
καίδεκα λίθους κομιθῆναι κελεύσας, τὸ
κατεσκαμμένον τοῦ Θεοῦ θυσιατήριον
ᾠκοδόμησε καὶ τὰ ξύλα συντεθεικώς,
τὸ ἱερεῖον ἐπέθηκεν. ἐν κύκλῳ δὲ διορύ
ξας, δοχεῖον ἐποίησεν ὕδατος. 1) τοῦτο
ὁ μὲν Ἑβραῖος θααλὰ προσηγόρευσεν, ὁ
δὲ 2) Ιώσηπος δεξαμενήν. προσήνεγκε δὲ
οὐ πῦς, ἀλλ᾽ ὕδωρ τοῖς ξύλοις. ισαρίθμες
γὰρ πάλιν τῶν φυλῶν ἀμφορέας ενεχθῆ
και κελεύσας, και τούτους ὕδατος ἐμπλή
σας, ἐπέχεεν τη θυσία. ἐχὶ ἅπαξ δὲ μό-
vov, οὐδὲ δις, ἀλλὰ καὶ τρὶς τοῦτο πεποί-
ηκε, τῆς προσκυνουμένης πάλιν τριάδος
ἐμφαίνων τὸν ἀριθμόν. βοῆ δὲ χρησάμε
νος ἱκέτευσε τὸν τῶν πατέρων Θεὸν δείξαι
τὸ διάφορον, καὶ τὸν ἐξαπατημένον ἐπι-
σρέψαι λαὸν, καὶ θεοσδότῳ πυρὶ τὴν θυ-
σίαν ὁλοκαυτῶσαι καὶ τῆς εὐχῆς μηδέ
πω δεξαμένης τὸ πέρας, κατηνέχθη τὸ
πῦρ, καὶ κατηνάλωσεν οὐ μόνον τὰ ξύλα
καὶ τὸ θύμα, ἀλλὰ καὶ τὸν χοῦν, καὶ τὸ
ὕδως, καὶ τοὺς λίθους ὥςε μὴ καθύβρι
θῆναι τὸ θεῖον θυσιαςήριον, τῶν δυσσε
ζῶν ἐν ἐκείνῳ προσφερόντων θυσίας τοῖς
δαίμοσι. τούτου γενομένου τοῦ θαύματος,
προσέταξεν αναιρεθῆναι τοὺς τοῦ ψεύ
δους τεχνίτας, καὶ τότε τῶν νεφῶν ἔλυσε
τὰς ὠδῖνας.
duodecim lapides iubens afferri,
altare quod deftructum fuerat æ-
dificauit, et lignis congeftis im-
pofuit hoftiam. In orbein au-
tem fodiens fecit aquæ recepta-
culum. Hoc Hebræus quidem
appellauit thaala. Iofephus vero
δεξαμενήν. Admouit autem li-
gnis non ignem, fed aquam.
Nam cum rurfus tribuum nu-
mero pares afferri iuftiffet am-
phoras, et eas impleuiffet aqua,
* infudit fuper * facrificium. Νon
femel autem folum, nec bis, fed
ter hoc fecit, adoranda Trini-
tatis rurfus indicans numerum.
Claimore autem vfus, Deo pa-
trum fupplicauit, vt oftenderet
differentiam, et deceptum con-
verteret populum, et igne diui.
no facrificium faceret holocau-
ftum. Nondum autem finitis
precibus, defcendit ignis, et con-
fumfit non folum ligna et facri-
ficium, fed et puluerem, et aquam
et lapides: ne aficeretur iniuria
diuinum altare, f impii illi fa-
crificia in eo damonibus offer.
rent. Hoc facto miraculo, ius-
fit interfici prophetas mendacii,
et tunc effecit, vt quem partu-
riebant nubes imbrem effunde-
rent.
INTERR. LIX.
ΕΡΩΤ. νθ'.
Cur cum tantas haberet vires, fo- Τίνος ἕνεκεν τοσαύτην ἔχων δύναμιν
lam timuit Iezabel? b)
Q
er
uoniam non folum erat pro- es
pheta, fed etiam homo: et
alioqui timor erat diuinæ difpen-
fationis, Nam ne miraculi ma-
Ό
اد
ἐφοβήθη μόνην τὴν Ιεζάβελ;
τι οὐ μόνον προφήτης, ἀλλὰ καὶ ἄν
θρωπος ἦν. ἄλλως τε καὶ τῆς θείας
ἦν οἰκονομίας τὸ δέος. ἵνα γὰρ μὴ τῆς
gnitudo fpiritus eius nimis at- θαυματουργίας τὸ μέγεθος ἐπάρη τὸ
φρόνη-
προσηγόρευσεν. Vocem την οἱ ὁ. vertunt θάλασσαν. 2) Ιώσηπος,
2) τοῦτο
Antiqu. iud. lib. VIII. c. 13.
a) 3 Reg. 18, 32. b) Ib. c. 19, 3.
QVÆST. IN III. REG. CAP. XIX. XX. 505
φρόνημα, ἐνδέδωκεν ἡ χάρις φύσει τὴν
δειλίαν εἰσδέξασθαι, ἵνα ἐπιγνῶ τὴν οἰ-
κείαν αθένειαν. τούτου χάριν αὐτῷ καὶ
μεμήνυκεν ὁ Δεσπότης, ὅτι χιλιάδες ἑπτὰ
διέμειναν τῆς ἀσεβείας ἐλεύθεροι. πρὸς
δὲ τούτοις ἐδίδαξεν αὐτὸν, ὡς ἡμερότητι
καὶ μακροθυμία πρυτανεύειν ἐδοκίμασε
τῶν ἀνθρώπων τὸ γένος. καὶ ὅτι βάδιον
ἦν αὐτῷ, καὶ κεραυνὸς, καὶ σκηπλοὺς ἐπι-
πέμψαι τοῖς δυσσεβέσι, καὶ κλονῆσαι τὴν
γῆν, καὶ τάφον αὐτοῖς αὐτοχέδιον ἀπο-
φῆναι, καὶ βιαίοις ανέμοις ἄρδην ἅπαν.
τὰς διολέσαι. τοῦτο γὰρ ἔφη, καὶ πνεῦ.
μα μέγα κραταιὸν, καὶ διαλύον ὄρη, καὶ
συντρίβον πέτρας, ἐνώπιον Κυρίου. ἐκ ἐν
τῷ πνεύματι Κύριος καὶ μετὰ τὸ πνεῦ-
μα, συσσεισμὸς, καὶ οὐκ ἐν τῷ συσσεισμῷ
Κύριος˙ καὶ μετὰ τὸν συσσεισμὸν πυς,
οὐκ ἐν τῷ πυρὶ Κύριος. καὶ μετὰ τὸ
πυς φωνὴ αὔρας λεπλῆς. διὰ δὲ τούτων
ἔδειξεν, ὅτι μακροθυμία καὶ φιλανθρω-
πία μόνη φίλη Θεῷ. ἕκαςον δὲ τῶν ἄλ-
λων ἡ πονηρία τῶν ἀνθρώπων ἐφέλκεται.
και
ΕΡΩΤ.
1
tolleret, conceffit gratia nature vt
timorem fufciperet, vt fuam agno-
τὰ ei etiam fignificauit Dominus,
permanfiffe feptem millia ab im
pietate libera. Præter hæc all-
tem ipfum docuit, quanta eum
lenitate et clementia regere et
fceret imbecillitatem. Ea de cau-
er
adminiftrare ftatuerit humanum
genus, et quam facile poffet ful-
mina et fulgura immittere in im-
pios, et terram quaflare, et prz-
ter exfpectationem eis eficere fe-
pulcrum, et ventis violentis vui-
Ἐr ventus magnus et vehemens,
verfos perdere. Hoc enim dixit, a)
Et
disfoluens montes, et conterens perras
coram Domino: non in vento Domi-
mus: et poft ventum concufio : non
in concuffione Dominus : et poft con-
culfionem ignis: non in igne Domi
Per hæc autem oftendit, folam leni-
nus: et poft ignem vox, auræ tenuis.
tatem, benignitatem, et clemen-
tiam effe Deo gratam: vnumquod.
que autem aliorum attrahere ho-
minum improbitatem.
INTERR. LX.
et Elifam, folum vnxit pro-
phetam? b)
Si prophetam vnxit, et ipfum
Spirorhagia importica
Τί δήποτε τὸν Αζαήλ, καὶ τὸν Ἰου, καὶ Cur iufus ungere Azailem et Iehu,
τὸν Ἑλισσαίον χρίσαι προσταχθείς,
μόνον τὸν προφήτην ἔχρισεν;
E
τὸν προφήτην ἔχρισε, καὶ τῆς πνευ-
ματικῆς αὐτῷ μετέδωκε χάριτος,
ταύτη καὶ τοὺς ἄλλους ἔχρισε. καὶ γὰς
ὁ Ἑλισσαίος δι' αὐτοῦ τὴν προφητικήν
δεξάμενος χάριν, προσήνεγκεν ἐκείνοις
τὸ χάρισμα, καὶ τῆς βασιλικῆς αὐτοῖς
μετέδωκε χάριτος.
ΕΡΩΤ.
ξα.
fpirituali gratia impertiit, ea
etiam vnxit alios. Etenim Eli-
fa fpirituali per eum accepta gra-
tia, attulit illis charifina, et fpiri
tuali gratia eos impertiit.
* INTERR. LXI.
1)Τί έτιν, 2) εὐλόγησε Ναβουθαὶ Θεὸν Quid eft, Benedixir Naboth Deo
καὶ βασιλέα;
Ii s
`et regi? c)
Sce-
1) Τι - βασιλέα. Inuerfo ordine hiftoria Nabothi a Noftro premittitur narra-
tioni'de Samaria per Syros obfidione cinta. Ita quoque rerum geftarum
narratio in Cod. varic. difponitur, fed minus bene. Rectius in Cod. alex.
et edit. complut. vt in Textu hebr. et in Hexaplo, hiftoria obfefta Samariz
preponitur. 2) εὐλόγησε. Bene, et ad fidem Codicis alex. fed vaticanus ha-
bet ευλόγηκας.
a) 3 Reg. 19, 11. 12. b) Ib. verf. 15. fqq, c) Ib. c. 20, 13, edit. rom.
506
B. THEODORETI
Iezabel ca-
Sclera contexuit. Η παμμίαρος Ιεζάβελ τὴν συκοφανε
lumniam, et primum quidem
iutfit eum confueto affici hono-
re, et federe ante alios. Dein.
de venire calumniatores, et bla-
fphemiæ dicam ei impingere.
Bon a enim verba vfurpans, Be-
medi vit pofuit pro blafphemauit.
Iuffit autem fieri ieiunium, vt
hac ratione oftenderet, eum fuis-
fe iure cafum,
INTERR. LXII.
Ouontodo Acbab cupiens vineam, et
agre ferens quod eam non accepe
vit, propter Naborbi cadem
doluit? a)
τίαν ἐξέφηνε καὶ πρῶτον μὲν ἐκές
λευσεν αὐτὸν τῆς συνήθους ἀξιωθῆναι
τιμῆς, καὶ προεδρεῦσαι τῶν ἄλλων· τα
τοὺς συκοφάντας εἰσενεγκεῖν, καὶ τὴν
τῆς βλασφημίας γραφὴν προθέσει
εὐφήμως γὰρ τὰ εὐλόγησε τέθεικεν, αν
τὶ τοῦ ἐβλασφήμησε, τήνδε νηςείαν γε
νέθαι προσέταξεν, ὥτε ταύτη δείξαι τε
φόνου τὸ δίκαιον.
Ο
ΕΡΩΤ. ξβ'.
Πῶς ὁ ᾿Αχαζ ορεχθεὶς τοῦ ἀμπελῶς
vos, καὶ δυχεράνας ὅτι δὴ τοῦτον οὐκ
ἔλαβεν, ἤλγησεν ἐπὶ τῇ τοῦ
Ναβουθαί τελευτῇ;
Leuis erat infelicifiniue tale. Kvide neguente peropegueros cor
et facile huc et trans-
ferebatur. Quo factum eft,
Quo factum eft, vt
ille, οὔφος ἦν ὁ τρισάθλιος, καὶ ξαδίως
κακείσε μεταφερόμενος ὅθεν
fcelerata muliercula eum in im! αὐτὸν καὶ τὸ παμπόνηρον γύναιον εἰς τὸ
pietatis barathrum iniecerit. Hoc τῆς ἀσεβείας ἐμβέβληκε βάραθρον τοῦ
enim et hiftoria docet, Gratis το γὰρ καὶ ἡ ἑτορία διδάσκει, ι) δωρεάν
enim, inquit, b) venundatus eft γάρ φησιν ἐπράθη ὁ ᾿Αχαάβ, το ποιη
Achab, vt faceret malum coram σαι τὸ πονηρὸν ἐνώπιον Κυρίου, ως μετέ
Domino, ficut peruertit eum vxor ςησεν αὐτὸν Ἰεζάβελ ἡ γυνὴ αὐτοῦ· καὶ
eius Iezabel: et factus eft atomi.
2)ἐβδελύχθη ὀπίσω τῶν βδελυγμάτων,
nabilis valde, vt iret poft omnes
abominationes, fecundum omnia qua κατα πάντα ὅσα ἐποίησεν ὁ ᾿Αμορραίος,
fecit Amorrhaus, quem perdidit ὃν ἐξωλόθρευσε Κύριος ἀπὸ προσώπου
ov
Dominus e confpe&tu filiorum If τῶν υἱῶν Ἰσραήλ. τὸν δὲ ᾿Αμορραίον ἐνα
raël. Amorrhum autem hic ταῦθα οὐ τὸ ἔθνος λέγει, ἀλλὰ πάντας
dicit, non gentem, fed omnes Ca- τους Χαναναίους. ᾿Αμορραίος γὰς τῆ
Εβραίων φωνῆ καὶ ὁ κατοικῶν ὀνομάζε
ται. ἡ δὲ τῆς ἀγαθότητος ἄβυσσος ὁ
δεσπότης Θεός, διὰ μὲν τὴν μιαιφονίαν
τὴν πανωλεθρίαν ἠπείλησε διὰ δὲ τὸν
ἐπὶ τῷ φόνῳ θρῆνον, τὴν τῆς τιμωρίας
αναβολὴν ἐχαρίσατο. αὐτίκα γοῦν τῶν
Σύρων πολλὰς κατ' αὐτοῦ μυριάδας συν
ειληχότων, καὶ βρενθυομένων, καὶ λεγόν
nanæos.
Amorrhæus enim voce
:
hebraica nominatur etiam qui ha-
bitat. Bonitatis autem abfus
Dominus Deus, propter cadem
quidem minatus eft exitium
propter lamentationem autem
quam fecit ob cædem, largitus
eft dilationem fupplicii. Cum iam
enim Syri aduerfus eum coëgiffent
plurima millia, et fremerent, et dice-
>
1
των,
3) δωρεάν και Αχαάβ. Codex vatic. 1. c. habet, Πλὴν ματαίως Αχαάβ, ὃς ἐπράθη
κ. λ. alex. autem, Πλὴν ματαίως ἐπράθη Αχαάβ, ὃς ἐπράξη κ. λ. 4) ἐβδελύ
χθη. Supplendum eft h. 1. πορεύεθαι, vel vt quidam Libri veteres habent,
πορευθήναι.
a) 3 Reg. 20, 16. b) Ib. verf, 25. 26.
QVAST, IN III. REG. CAP. XXI.
507
τα
το
των, εἰ ἐκποιήσει ὁ χους Σαμαρείας
ταῖς 1) δραξὶ παντὶ τῷ λαῷ τοῖς πεζοῖς
μου·
· ταῦτα δὲ ἔλεγον ἀπειλοῦντες τῆς
πολιορκίας τὰ χώματα τὸν προφήτην
αποςείλας ὁ δεσπότης Θεός, διέλυσε το
τρισαθλίς βασιλέως τὸ δέος, τοῖς δὲ τοῖς
λόγοις χρησάμενος ἑώρακας πάντα τὸν
2) ἦχον τὸν μέγαν τοῦτον. ἰδοὺ δίδωμι
αὐτὸν ἐγὼ εἰς τὰς χειράς σου, και γνώ-
ση, ὅτι ἐγὼ Κύριος. μάλα δὲ ἁρμοδίως
ἦχον ὠνόμασε τῶν ἀπειλητικῶν ῥημά-
των τὸν ψόφον. διελύθη γὰς συντόμως
τῇ θεία ῥοπῆ.
ΕΡΩΤ. Ε.
δε
Πῶς νοητέον τὸς ἐν τοῖς παιδαρίοις
τῶν ἀρχόντων τῶν χωρῶν;
,
του
Οὐ χρήζω πλήθους, φησὶν, ἐγώ ἐν
ου
his
rent, a) An fufecerit puluis Sa
maria pugillis rori populo pediti-
minantes obfidionis aggeres)
bus meis? (hæc autem dicebant
mifit Deus prophetam, et infe-
licis regis foluit metum,
vrens verbis, b) Vidifi omnino
ftrepitum hunc magnum. Ecce
30 τo ipfum in manus tuas : et
ego do
Valde autem appofite nominauit
cognofces me effe Dominum.
Arepitum minacium verborum fo-
num : diuini enim auxili nutu
fuit breui diffolutus.
INTERR. LXIII.
Quid fibi vult illud, In pueris
principum regionum? c)
Το
Non indigeo, inquit, multitu
dine. Per paucos enim ado-
lefcentes, et belli imperitos, per-
dam maximum hunc * exercitum,
inuenit ducentos et triginta. Per
Cum itaque eos numeraffet Achab,
hos Deus omnipotens profigauit
exercitum triginta duorum re-
gum. Ei autem plenam viĉto-
riam affecuto fignificauit Syro-
ὀλίγοις γὰρ μειρακίοις, καὶ πολέ
μων ἀπείροις, τὴν παμπόλλην ταύτην
κρατιὰν διολέσω. ἀριθμήσας γοῦν αὐ.
τοὺς ᾿Αχαὰς τριάκοντα καὶ διακοσίους
εὗρε. διὰ τούτων ὁ παντοδύναμος Κύριος
τριάκοντα καὶ δύο βασιλέων διέλυσε 5ρα-
τιάν, τούτῳ δὲ κατακράτος νενικηκότι
προμηνύει τῶν Σύρων τὴν ἔφοδον, τὴν
ἐσομένην εἰς νέωτα. ἐροῦσι γάρ φησιν οἱ curfionem. Dicent enim, inquit, d)
rum anno proximo futuram in-
Σύροι Θεὸς ὀρέων ὁ Θεὸς Ἰσραήλ, και Syri, Deus montium eft Deus If
οὐ Θεὸς κοιλάδων τουτέςιν, ἐν τοῖς ὄρει val, non autem Deus vallium;
σιν ἔχει τὴν δύναμιν, ἐν δὲ τοῖς πεδίοις hoc eft, vires habet in monti-
ἡττᾶται. ἐπειδὴ γὰρ τοιούτες εἶναι τὸς bus, vincitur autem in campis.
οἰκείες θεοὺς ὑπελάμβανον, ᾠήθησαν έμος είe huiusmodi, purarunt
Nam quoniam exiftimabant, deos
καὶ τὸν ἀληθινὸν τῶν ὅλων δημιουργὸν etiam verum Deum et
μερικὸν εἶναι Θεόν, ἀλλ᾽ ἔδειξε καὶ τοῖς rem vniuerfitatis efle Deum in
οἰκείοις, καὶ τοῖς ἀλλοτρίοις, τὴν ἰδίαν parte. Sed et fuis et alienis fuas
ἰχύν. τῆς γὰς συμπλοκῆς ἐν πεδίῳ γε- vires oftendit. Nam in campis
γενημένης, δυοκαίδεκα μυριάδας των αν. commifo prælio, centum et vi
τιπάλων ὁ Ἰσραὴλ κατηκόντισεν. ἵνα δὲ ginei millia - aduerfariorum fudit
κακεῖνοι καὶ οὗτοι μάθωσιν, ὡς θεήλα fcirent fuifle plagam a Deo im
τος ἡ πληγὴ, τῶν διαφυγόντων εἰς τὴν miflam, ex iis qui euaferant in
Ο
ἀν
creato-
Vt autem et hi et illi
ciui-
1) δραξί. Ita habet editio complut. Recepta, fed minus apta, lettio 1. c. ef
ἀλώπεξι. 2) ἶχον. In verf. τῶν ὁ. leg ὄχλον.
«) 3 Reg. 21, 10, edit. rom. b) Ib. verf. 13. è) Ib. c. 21, 14. ed. rom. d) Ib, verf. 23. 28.
508
THEODORETI
B.
ciuitatem Apheca, cadens murus
obruit feptem et viginti millia.
INTERR. LXIV.
Cur propheta vrentes parabolis, di-
vinas proferunt pradi&tiones?
Vt qui huiusmodi verba au-
diunt, nefcientes quod ad-
verfus fe ferant fententiam, iufte
Αφηκὰ πόλιν καταπεφευγότων κατα
πεσὸν τὸ τᾶχος ἁπλὰ καὶ εἴκοσι χιλιά
δας κατέχωσεν.
ΕΡΩΤ. ξδ'.
Διατί παραβολαῖς οἱ προφῆται κεχρη-
μένοι τας θείας προβξήσεις
προφέρουσιν ;
اد
να ἀγνοοῦντες οἱ τῶνδε τῶν λόγων
ἀκούοντες, ὡς καθ᾿ ἑαυτῶν τὴν ψῆς
φον ἐκφέρουσι, δικαίως ψηφίσωνται. ἄλ
judicent. Aliter enim in nobis.
λως γὰρ ἐν ἑαυτοῖς, καὶ ἄλλως ἐν ἄλ
ipfis, et aliter in aliis peccatum
videmus. Hæc etiam fecit Na- λοις τὴν ἁμαρτίαν ὁρῶμεν. ταῦτα καὶ
than. Non enim ftatim Dauidi Νάθαν πεποίηκεν. οὐ γὰρ εὐθὺς τῷ
intulit reprehenfionem: fed prius Δαβὶδ τὸν ἔλεγχον προσενήνοχεν αλλα
marrauit calamitatem pauperis: πρότερον τοῦ πένητος τὴν συμφορὰν δια
deinde iuftam videns fententiam, ηγήσατο στα δικαίαν τὴν ψῆφον ἰδὼν,
accufationis perfonam aperuit.
Hoc etiam hic fecit propheta, τὸ τῆς κατηγορίας ἐγύμνωσε πρόσωπον.
Fafcia enim vultu contesto et τοῦτο καὶ ἐνταῦθα πεποίηκεν ὁ προφή
fuperciliis, acceffit ad Achabum. της. τελαμῶνι γάρ τὸ πρόσωπον, καὶ
Deinde docuit quod quidam in τὰς ὀφοῦς συγκαλύψας, τῷ Αχαάβ
bello captus fuerit ei traditus, προσελήλυθεν. εἶτα ἐδίδαξεν, ὡς ἐν τῷ
iubente eo qui tradiderat vt cu-
ftodiret, et minante fore vt η πολέμῳ δορυάλωτος αὐτῷ παρεδόθη,
effugiffet morte multaretur. Mε φυλάξαι τοῦτον τοῦ παραδεδωκότος
autem, inquit, fpectante aciem κελεύσαντος, καὶ προσαπειλήσαντος, ὡς
arrepta occafione aufugit. Hæc εἰ φύγοι θανάτω ζημιωθήσεται. ἐμοῦ
cum audiffet Achab, ipfum ap- δέ φησι τὴν παράταξιν θεωμένου, πέρ
pellauit homicidam. Ecce enim, φεύγε χώραν λαβών. τούτων ἀκούσας ὃ
inquit, a) tu iudex apud me ca-
dem fecifti: hoftem enim foluifti, Αχαάβ, ανδροφόνον αὐτὸν ἀπεκάλεσεν.
vt ille multas faceret cades. 1) ἰδοὺ γάρ φησι δικαςὴς σὲ παρ᾽ ἐμοὶ
Tunc de cetero foluta farcia pro- ἐφόνευσας. πολέμιον γὰρ ἀπέλυσας, ἵνα
pheta oftendit quisnam effet, et πολλοὺς ἐκεῖνος πάλιν ἐργάσηται φόνες.
diuinam protulit fententiam. b) τότε λοιπὸν ὁ προφήτης τελαμῶνα λύ
σας, ἔδειξεν ὅτις ἐςί· καὶ προσήνεγκε
τὴν θείαν ἀπόφασιν. τάδε λέγει Κύριος
διότι ἐξαπέςειλας ἄνδρα ὀλέθριον ἐκ τῆς
χειρός σου, ἰδοὺ ἡ ψυχή σου ἀντὶ τῆς
ψυχῆς αὐτοῦ, καὶ ὁ λαός σου ἀντὶ τοῦ
λαοῦ αὐτοῦ.
Hæc dicit Dominus: Quoniam vi-
rum perniciofum tư e manu tua
dimififti, ecce anima tua pro ani-
mma eius, et populus iuus pro po-
pulo eius erit.
Ó
1) ιδού και δικαςής σύ. In Textu hebr. 1 Reg. 20, 40. leg.
ΕΡΩΤ.
1, quo-
Noftram le-
rum fenfum parum feliciter exprefferunt Interpretes græci.
ftionem quæ reliquis præferenda eft, habet editio compl. tefte Bos IO.
1
α) 3 Reg. 21, 40.
b) Ib. verf. 42.
QVEST. IN III. REG. CAP. XXI. XXII.
509
ΕΡΩΤ. ξέ
Καὶ διατέφι ανθρωπίας ἀπητήθη
δίκας ;
"O
τι χρὴ τῇ φιλανθρωπία συγκιρνῶν
τὸ δίκαιον. οὗτος δὲ ὠμότητι χρη
σάμενος κατὰ τῶν προφητῶν, καὶ πάν.
τας ἄρδην βουληθεὶς διαφθείραι, καὶ τες
αλόντας ἀνελὼν ἅπαντας, περὶ τὸν τοῦ
Ἰσραὴλ πολέμιον τὸ ἥμερον ἔδειξεν. ὅτι
δὲ πλεῖσα ἐξήμαρτε διὰ τὴν εὐκολίαν
τῆς γνώμης, τὰ ἑξῆς μαρτυρεῖ. ἀπῆλθε
γάρ φησιν ὁ βασιλεὺς Ἰσραὴλ 1) συνε
χόμενος, καὶ κλαίων. πεῖραν γὰρ τῶν
θείων ἔχων προβξήσεων, δὶς γὰρ ἐνίκησε
κατὰ τους θείους χρησμούς, τὴν προσ-
ενεχθεῖσαν ἔδεισεν ἀπειλήν ἀλλ᾽ εὐθὺς
πάλιν εἰς τὴν οἰκείαν ἐπανῆλθεν ἀσέ.
Γειαν.
ΕΡΩΤ. ξε
Πῶς νοητέον πάταξόν με 1) ἐν λόγῳ
Our évá
Κυρίου ;
εν
ὐκ ἐγώ σοι, φησὶν, ἐπιτάσσω, αλλά
τὸ ἐν ἐμοὶ πνεῦμα. διὸ δὴ τῷ ἀν-
τω άν
τειπόντι τὸν διὰ τοῦ λέοντος ἐπήνεγκεν
ὄλεθρον. ἄλλος δὲ τοῦτο δρᾶσαι κελευ-
θεὶς πιςῶς ὑπήκουσε, καὶ πατάξας
συνέτριψε, τουτέςιν ἐτραυμάτισεν.
ΕΡΩΤ. ξ.
Πῶς νοητέον, καθὼς συ, οὕτω καγώ
καὶ καθὼς ὁ λαός σου, οὕτως και
ο
τα
ὁ λαός μου;
Ο
*
INTERR. LXV.
Cur propter humanitatem fumtum
eft fupplicium ?
Q
uoniam cum humanitate mi-
fcenda eft iuftitia. Ifte au-
tem, cum vfus effet fauitia ad-
verfus prophetas, et omnes pror-
εus occidere voluiffet, et quos
ceperat omnes e medio fuftulis-
fet, in hoftem Ifraelis oftendit
manfuetudinem. Quod autem
plurimum peccarit propter ni-
miam mentis facilitatem, decla-
rant quæ fequuntur. Abiit enim
inquit, a) rex Ifraël comprefus
et lacrymans. Nam expertus di-
vinas prædictiones, (bis enim vie
cerat ex diuinis oraculis,) inten-
tatas tinuit minas, fed ftatim ad
fuam rediit impietatem.
Ω
INTERR. LXVI.
Quomodo intelligendum eft, Percute
me iuxta verbum Domini? b)
3
Non ego, inquit, tibi impero,
fed qui in me eft Spiritus.
Quam ob caufam nimirum, ei
qui contradixerat per leonem
Deus necem intulit.
Alius au-
tem hoc facere iuffus fideliter
paruit, et percutiens conuiuit,
hoc eft vulnerauit.
INTERR. LXVII.
Quomodo ef intelligendum illud,
Duomodo tu, fic et ego : ficut populus
ruus, ita et populus meus? c)
Rogatus Iolaphar vt belli iniret
Παρακληθεὶς ὁ Ἰωσαφάτ κοινωνήσαι
focietatem, hoc fe facturum
τῆς παρατάξεως τοῦτο δράσειν et pollicitus. Eadem, inquit, ego,
ὑπέχετο. τὰ αὐτά σοι, φησί, δράσω ὡς quæ tu, faciam, vt tu in acie fabis,
παρατάτη παρατάπλομαι καὶ ὡς ὁ fabo et ego, et vt populus tuus bel
λαός σου, καὶ ὁ ἐμὸς πολεμήσει. ἔδειξε τum geret, meus quoque populus
δ᾽ ὅμως αὐτοῦ τὴν εὐσέβειαν πυθέθαι pietatem. Exiftimauit enim neceffa-
bellum gerer. Oftendit tamen fuamma
γὰρ πρότερον τοῦ Θεοῦ τῶν ὅλων ἀναγ- rium prius fcifcitari Deum vi
καιον ὑπέλαβεν. επε γάρ φησι προς verforum. Dixit enim, inquit, d)
Ο
Achabo,
α) συνεχόμενος. Rec. leftio 1. c. eft συγκεχυμένος. 2) ἐν λόγῳ Κυρίου. Defid. in
Textu greco l. c.
a) 3 Reg. 21, 43. b) Ib. v. 35. 37. c) 3 Reg. 22, 5. d) Ib. verf. 7.
510
B. THEODORETI
Achabo, Scifcitemur Dominum.
Et cum ille congregaffer prophe-
tas Baalis, rurfus Iofaphat illos eft
abominatus, diuinum autem per-
quifiuit prophetam. Efine enim,
inquit, a) buc propheta Domini,
vt Dominum per ipfum fcifcitemur ?
Cum ille autem dixiffet, effe qui-
fed fe
dem, et vocari Michzem:
eum odio habere, quoniam grata
non refpondeat, pie refpondit lo.
faphat, b) Ne fic dicat rex. Sed
in his quidem eft laude dignus.
Eius autem pietatem labefactauit
amicitia et cognatio, hoc enim
nobis explicauit liber Paralipome-
* πω. Propheta * autem Michaas,
etiamfi eunuchus, qui ad eum
miffus fuerat, hortaretur ve bona
renuntiaret, non induxit in ani-
mum vt per mendacium regi gra-
vere viuit Dominus, qua mibi di.
tificaretur. Dixit enim, c) Quam
xerit Dominus, en loquar.
INTERR. LXVIII.
Ouam ob caufam ab Achabo roga-
rus, An afcendam in Ramoth Ģa-
land? dixit, Afcende, et profperum
fucceffum dabit Dominus per
manum regis? d)
Exfpectauit vt iureiurando adi-
geretur, atque ita deinde ve
rum diceret. Nam quoniam
Achab exiftimabat prophetam pro-
prer odium prædicere ea quæ erant
molefta, prius dixit ea quæ erant
iucunda. Deinde iureiurando ad.
altus diuina oftendit. Nam cum
dixiffet Achab, e) Quoriesrt ad
ως
προ-
Αχαάβ ἐρωτήσωμεν δὴ τὸν Κύριον· ἐκεί
νου δὲ τοὺς προφήτας τοῦ Βααλ ἀθροί
σαντος, πάλιν ὁ Ἰωσαφὰτ ἐκείνους μὲν
ἐβδελύξατο, θεῖον δὲ προφήτην εὐσεβῶς
ἐπεζήτησεν· οὐκ ἔτι γάρ φησιν ὧδε πι
φήτης Κυρίου, καὶ ἐπερωτήσομεν τὸν Κύ
ριον δι' αὐτοῦ, ἐκείνου δὲ εἰρηκότος εἶναι
μεν, καὶ Μιχαίαν κεκλῆσαι ἐχθραίνειν
δὲ αὐτῷ, ὡς οὐ τὰ θυμήρη χρησμολο
γοῦντα, ὁ Ἰωσαφάτ εὐλαβῶς ἀπεκρίνα
το μὴ λεγέτω οὕτως ὁ βασιλεὺς ἀλλ᾽
ἐν τούτοις μὲν ἀξιέπαινος. ἐλωβήσατο δὲ
αὐτοῦ τὴν εὐσέβειαν ἡ φιλία, και η συγ
γένεια. τοῦτο γὰς ἡ τῶν παραλειπομέ
νων ισόρησε βίβλος. ὁ δὲ προφήτης Μι
χαίας, καὶ τοῦ πρὸς αὐτὸν ἀποςαλέν
τος ευνέχε χρητὰ ἀπαγγείλαι παρεγ
γυήσαντες, οὐκ ἠνέχετο χαρίσαθαι τὸ
ψεῦδος τῷ βασιλεῖ. ζῇ γὰρ ἔφη ὁ Κύ
βιος, ὅτι ἃ ἂν ἔπὴ Κύριος πρός με,
ταῦτα λαλήσω.
εν
d
ο
ΕΡΩΤ. ξή.
πο
TO
Τίνος οὖν ἕνεκεν ἐρωτηθεὶς ὑπὸ τοῦ
Αχαάβ, 1) ἵνα ἀναβῶ εἰς Ῥαμωθ Γα
λαάδ, ἔφη ἀνάβαινε, καὶ εὐοδώσει Κύ
ριος -) ἐν χειρὶ τοῦ βασιλέως ;
2
今
​Ανέμεινεν όρκωθῆναι, επ' οὕτω φά
καὶ τὸ ἀληθές. ἐπειδὴ γὰς ὑπε
λάμβανεν Αχαὰς διὰ μίσος τὸν προφή
την προλέγειν τὰ λυπηρὰ, πρότερον τὰ
καταθύμια είρηκεν. ετα ἱρκωθεὶς τὰ
θεια μεμήνυκε. τοῦ γὰρ Αχαὰς εἰρηκό
τος, ποσάκις ὁρκίζω σε ἐγώ, όπως λα
λήσης προς με αλήθειαν ἐν ὀνόματι Κυ
ro ego, vt dicas mihi veritatem in no-
mine Domini ? (illud autem quo. βίου, τὸ δὲ ποσάκις ἀντὶ τοῦ πολλάκις
vies dixit pro fapius, fubiunxit τέθεικεν ἐπήγαγεν ὁ Μιχαίας οὐχ ού.
Michaas, j) Non fc, pro eo quod τως, ἀντὶ τοῦ, οὐ καλῶς ἔφην ἐκεῖνα.
ett, Non redte, inquit, illa dixi. Vi- ἑώρακα γὰρ πάνα τὸν Ἰσραὴλ διεσπαρ-
di enim vniuerfum Ifraëlem difperfum. μένον ἐν τοῖς ὄρεσιν, ὡς πρόβατα οἷς ἐκ
in montibus, ficut oues quibus non eft 57
paftor. Per hæc autem oftendit quod ἔςι ποιμήν. δηλὸν δὲ διὰ τούτων, ὡς
TO
ου
ἡ ἐκεί
1) ἵνα. Legendum effe videtur, i. 2) ἐν χειρί. Ita leg. in edit. compl. Rec.
leftio eft εἰς χεῖρα.
a) 3 Reg. 22, 7. b) Ib. verf. 8. c) Ib. v. 14. d) Ib. v. 15. e) Ib. v. 16. f) Ib. v. 17.
QVAST. IN III. REG. CAP. XXII.
511
اد
αν
اد
illius prauitas caufa fit ftragis.
Nam fi bonum ac pium habuis-
fent paftorem, viribus fuperas-
fent hoftes. Deinde oftendit et-
iam modum affequenda falutis.
Dixit enim Dominus, inquit, f
vere illi ad Deum (pertinent),
reuertatur vnusquisque ad locum
fuum in pace. Si Deo creditis,
et vultis ex eo fcire quid agen-
dum, dimittite exercitum. Cum
autem Achab dixifet ad Iofa-
phatum, a) Nonne dixi tibi,
quod ifte non pradicat mihi bona,
a
ἡ ἐκείνε πονηρία τὴν ἦταν ἐργάζεται &
γὰρ ποιμένος ἔτυχον εὐσεβοῦς, κατακρά.
τος ἂν τοὺς πολεμίους ἐνίκησαν· εἶτα
καὶ τρόπον ἀποδείκνυσι σωτηρίας, εἶπε
γάς φησι Κύριος" 1) εἰ κυρίως αὐτοὶ
πρὸς Θεὸν, αποςραφήτω δὴ ἕκατος εἰς
τὸν οἶκον αὐτοῦ ἐν εἰρήνῃ. εἰ πιςεύοντες
τῷ Θεῷ μαθεῖν βούλεθε παρ' αὐτοῦ
τὸ πρακτέον, τὴν σρατιάν διαλύσατε.
τοῦ δὲ Αχααβ πρὸς τὸν Ἰωσαφάτ εἰρη-
κότος, οὐκ εἶπόν σοι, ὅτι οὐ προφητεύει
οὗτος ἐμοὶ καλὰ, ἀλλ᾽ ἢ κακά; εἶπεν ὁ
προφήτης, οὐκ ἐγώ· ἄκουσον τὸν λόγον
Κυρίου. εἶδον Κύριον τὸν Θεὸν Ἰσραὴλ fed mala? dixit propheta, Non
καθήμενον ἐπὶ θρόνου αὑτοῦ, καὶ πᾶσα
ἡ κρατιὰ τοῦ οὐρανοῦ εἰσήκει περὶ αὐ.
τὸν ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ, καὶ ἐξ ευωνύμων
αὐτοῦ, καὶ εἶπε, τίς ἀπατήσει τὸν
Αχαας βασιλέα Ισραήλ, καὶ ἀναβήσε-
ται εἰς Ῥαμὼν Γαλαάδ, καὶ πεσεῖται
ἐκεῖ, καὶ εἶπεν οὕτως οὗτος· καὶ οὗτος
οὕτως· 2) καὶ εἶπεν, οὐ δυνήση, καὶ ἐξῆλο
θε πνεῦμα, καὶ ἔτη ἐνώπιον Κυρίου, και
εἶπεν, ἐγὼ ἀπατήσω αὐτόν. καὶ εἶπε
Κύριος πρὸς αὐτὸ, ἐν τίνι; καὶ εἶπεν
ἐξελεύσομαι, καὶ ἔσομαι πνεῦμα ψευδές
ἐν ςόματι πάντων αὐτοῦ τῶν προφητῶν,
καὶ ἀπατήσω αὐτὸν καὶ εἶπε, δυνήση
ἔξελθε καὶ ποίησον. ταῦτα δὲ προσω-
ποποιία τίς ἐςι, διδάσκουσα τὴν θείαν
συγχώρησιν. οὐ γὰρ ὁ ἀληθῶς Θεὸς
ού
καὶ τῆς ἀληθείας διδάσκαλος προσέτατ.
τεν απατηθῆναι τὸν ᾿Αχαάβ, ὁ διὰ τοῦ
προφήτου εἰπὼν, εἰ κυρίως αὐτοὶ πρὸς
Θεόν, ἀνατραφήτω δὴ ἕκασος εἰς τὸν
ἑαυτοῦ οἶκον ἐν εἰρήνη. διὰ τούτων τοίνυν
ὁ προφήτης ἐδίδαξεν, ὡς τὸ πνεῦμα τῆς
ἀπάτης, ὀργάνοις χρώμενον τοῖς δυσσε.
θέσιν ἀνθρώποις, ψευδῶς ὑπιχνείται
τὴν νίκην. τοῦτο δὲ γίνεται τοῦ Θεοῦ
συγχωρήσαντος, κωλύσαι γὰρ δυνάμε
ου
Ο
ego: audi verbum Domini Vidi
Dominum Deum Ifrael fedentem
επετείτηs cali fabat circa ipfum
fuper thronum fuum, et vniuerfus
ο dexteris eius et a finiftris, et
dixit, Duis decipiet Achabum re
gem Ifrail, vt nafcendat ad Ra
moth Galaad, et cadat ibi? Et
ifte quidem fic dixit, ille vero fic.
Et dixit, non poteris. Et egres-
τιus eft fpiritus, er ferit coram
Domino, et dixit, Ego decipiam
illum: er Dominus dixit ei, quo
modo ? Et dixit, egrediar et ero
Spiritus mendax in ore omnium
έργων. Er dixit, Poteris, egre
eius prophetarum, et decipiam
ipfum, Et
dere et fac. Hæc eft autem
quedam profopopeia, quæ do-
cet diuinam permiflionem. Non
enim verus Deus, et magifter
veritatis iuffit vt * deciperetur *
Achab, qui dixit per prophe-
tam, Si vere illi ad Deum, ve
verranur vnusquisque in locum
fuum in pace. Per hæc ergo do-
cuit propheta, fpiritum fraudis, im
piis hominibus vtentem tanquam
inftrumentis, falfo promittere vi-
Goriam. Hoc autem fiebat Deo per-
mittente. Nam cum prohibere pos
fet,
ι) εί— Θεόν. Preferenda eft recepta lectio, 3 Κύριος τέτοις Θεός; Noftram omifit Bo-
sive in Notis ad l. c. 2) και δυνήσῃ. Hæc def in Textu hebr. et verf. των 6. 1. c.
α) 3 Reg. 22, 18. fqq.
512
B. THEODORETI
Ο
اد
Ο
Ο
fer, non prohibuit, quoniam in- vos, οὐκ ἐκώλυσεν, ἐπείπες ὁ Αχααβ τῆς
dignus erat Achab, cuius Deus θείας ἦν κηδεμονίας ἀνάξιος. ὁ δὲ 1) Ἰώ-
curam gereret. Iofephus autem
dixit ene Michzam, qui iam σηπὸς τὸν Μιχαίαν ἔφησεν εἶναι, τὸν ἤδη
ante vfus erat fafcia, et qui mo πρότερον τῷ τελαμῶνι χρησάμενον, καὶ
lefta prædixerat Achabo: conii τὰ λυπηρὰ τῷ Αχααβ προαγγείλαντα,
ciens ex eo, quod dixerit Achab, τεκμαιρόμενος τῷ φάναι τὸν ᾿Αχαάβ,
odi eum, quoniam non dicit de ὅτι μεμίσηκα αὐτὸν, ὅτι οὐ λέγει περὶ
mne bona, fed mala: et nunc et-
iam mifit ipfum in carcerem, ἐμοῦ ἀγαθὰ, ἀλλ᾽ ἡ κακά. καὶ νῦν δὲ
iubens vt ei parum daretur ci αὐτὸν εἰς τὸ δεσμωτήριον ἔπεμψεν, προ-
bi, quo folum prohiberetur ne φῆς αὐτὸν ὀλίγης ἄγαν μεταλαμβάνειν
fame interiret. Sed non ideo προστεταχὼς, ἡ μόνον κωλύειν ἔμελλε
propheta defit loqui libere: fed τὴν ἐκ λιμοῦ τελευτήν. ἀλλ᾽ οὐδὲ οὕτως ὁ
dixit clamans, a) Si reuertens re-
vertaris in pace, non eft locutus προφήτης ἐξέτη τῆς παῤῥησίας, αλλ'
Et hac verba ἔφη βοῶν· ἐὰν ἐπιτρέφων ἐπιτρέφης ἐν
Dominus per me.
cum audiffet, profe&tus eft ad εἰρήνη, οὐ λελάληκε Κύριος ἐν ἐμοί· καὶ
bellum. Cum eo autem fimul τούτων δὲ ἀκούσας τῶν λόγων ὥρμησεν
abiit Iofaphat, fua pietate fa- εἰς τὸν πόλεμον συναπῆρε δὲ αὐτῷ καὶ
ciens indigna. Nam cum qua- ὁ Ἰωσαφάτ, τῆς οἰκείας εὐσεβείας ανά
fuiffet prophetam, et amandas-
fet falfos prophetas, et quid es. ξια δεδρακώς. ἐπιζητήσας γὰρ προφή
fet agendum didiciffet per Mi την, καὶ τοὺς ψευδοπροφήτας αποπεμ
chrain, pietati prætulit amici- ψάμενος, καὶ τὸ πρακτέον παρὰ τοῦ
tiain. Ceterum propter aliam Μιχαίου μεμαθηκώς, τῆς εὐσεβείας προ-
eius virtutem, curæ fuit diuina τετίμηκε τὴν φιλίαν πλὴν διὰ τὴν ἄλ
prouidentiæ. Nam cum Syri
ex veftimentis regiis coniecient λην αὐτοῦ ἀρετὴν τῆς θείας κηδεμονίας
eum effe regem Ifraëlis, et ad απήλαυσε. τῶν γὰρ Σύρων ἐκ τῆς βα-
eum contendiffent, ipfe quidem σιλικῆς ἀμπεχόνης τοπασάντων αὐτὸν
Dei inuocauit auxilium, Deus εἶναι τὸν βασιλέα Ισραήλ, καὶ κατ' αὐ
autem ei protinus præbuit falu- του χωρησάντων, ὁ μὲν τοῦ Θεοῦ τὴν
Diuina autem prædictio
finem accepit. Sauciatus enim ἐπικουρίαν ἐκάλεσεν· ὁ δὲ συντόμως αν
Achab, diu manfit in curru, ne τῷ τὴν σωτηρίαν ἐπόρισεν. ἡ δὲ θεία
fuga effet caufa vt fugaretur ex- πρόξξησις τὸ πέρας ἐδέξατο. τρωθεὶς
ercitus. Fluens autem fanguis γὰρ ὁ ᾿Αχααβ ἐπὶ πλεῖσον ἑςὼς ἐπὶ τῇ
o
infixus fuit currui. Eum in fon- άρματος διετέλεσεν, ἵνα μὴ τροπὴν ἐς-
te, qui erat prope vrbem, ab- γάζηται τη φυγῆ, τὸ δὲ αἷμα φερόμε
Juit auriga : canes vero linxe-
Meretrices autem fub au- νον ἐνεπάγῃ τῷ ἅρματι. τοῦτο παρὰ
roram de more lauabant fefe, κρήνην τινὰ τῷ ἄζει πελάζουσαν ὁ ἡνίο
non confulto volentes fe lauare χος ἔπλυνεν· οἱ δὲ κύνες ἐξέλειχον· αἱ
in fanguine, fed in aqua fonta. δὲ πόρναι ὑπὸ τὴν ἕω κατὰ τὸ ἔθος ἐλέ
na, vt confueuerant: ea autein
σαντο, οὐκ ἐξεπίτηδες εἰς τὸ αἷμα βου
erat colorata fanguine.
λόμενα λούσασθαι, ἀλλ᾽ εἰς τὸ πηγαίο
ὡς εἰώθησαν ὕδως. τοῦτο δὲ ἦν κεχρω-
σμένον τῷ αίματι.
tem.
runt.
1) Ιώσ. Antiqu. iud. lib. VIII. – 15.
n) 3 Reg. 22, 28.
πο
C
ΕΙΣ
QVAST. IN IV. REG. CAP. I.
513
ΕΙΣ ΤΗΝ ΤΕΤΑΡΤΗΝ ΤΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ.
LIBRVM IV. REGNORVM.
IN
ΕΡΩΤ. α.
Πῶς νοητέον τὸ ἠθέτησε. Μωὰς ἐν
Ἰσραήλ;
ασμὸν ἔφερον οἱ Μωαβίται τῷ
Αχαάβ, ὡς ὑπήκοοι. τελευτή
σαντος δὲ ἐκείνου κατεφρόνη
σαν τοῦ υἱέος, καὶ οὐκ ἠθέλη.
σαν άρχεσθαι.
ΕΡΩΤ. β'.
Ὁποῖον ἐςι τὸ δικτυωτὸν ὑπερῷον;
19 Dinos
κος ἦν ὥρα θέρους ἐπιτήδειος,
πολλὰς ἔχων φωταγωγούς δι
κτυοειδῶς κατεσκευασμένας, ἃς διατρή.
τους ὀνομάζουσιν οἱ πολλοί.
ΕΡΩΤ. γ
Προσοχθίσαι τί ἐςί;
α. προσοχθίσματα, καὶ βδελύγ
Ο
Γ
INTERR. I.
Quomodo eft intelligendum illud, Fa-
dus violauit Moab in Ifrael? a)
oabitæ pendebant tribu-
tum Achabo, tanquam
fubiecti: illo autem
mortuo contemferunt
MⓇ
eius filium, nec voluerunt eum
agnofcere dominum.
Ε
INTERR. II.
Quid eft canaculum reticularum ? by
rat domus apta tempori æfta-
tis, habens
inftar reris confruitas, quas mul-
ti appellant perforatas.
Finns Pultas fenefias
12.
enim
INTERR. III.
Quid eft προσοχθίσας
fcriptura folet appellare ido-
Sunt enim abominatione
plena, digna odio. Προσοχθισμα
fignificat odium. Sic enim
dixit Ifaac : Προσώχθισα animo
meo, propter filias Cananeorum -
id eft, odio habui. Et beatus
Dauid dixit, Adftitit omni vie
non bone, malitia autem non
προσώχθισε, id eft, non odiuit en:.
Defenda eft autem impiorum
amnentia.
K
ματα, τα είδωλα προσαγορεύειν ο fendicula et abominationes,
εἴωθεν ἡ θεία γραφή. καὶ γὰρ βδελυγ-
μίας μετὰ, καὶ μίσους άξια. τὸ γὰρ
προσόχθισμα το μίσος δηλοῖ, οὕτω γὰρ
καὶ εἴρηκεν ὁ Ἰσαάκ προσώχθισα τη
ψυχῇ μου διὰ τὰς θυγατέρας τῶν Χα-
ναναίων τουτέςι, μεμίσηκα. καὶ ὁ μακά.
ριος Δαβίδ ἔφη, παρέςη πάση ὁδῷ οὐ
ἀγαθῆ, κακία δὲ οὐ προσώχθισε του
τέςιν, οὐκ ἐμίσησε τὴν κακίαν. ἄξιον δὲ
θρηνῆσαι τῶν δυσσεβῶν τὴν ἀλογίαν. &
γὰρ μόνον τὰ μέγισα τῶν ζώων ἐθερ-
ποίησαν, ἀλλὰ καὶ τὰ σμικρότατα και
εὐτελέςατα, καὶ μύσους μετά. τί γὰρ
μυσαρώτερον μυίας ; ἀλλ' ὅμως τὴν εἶ-
κόνα ταύτης θεὸν ἀνηγόρευσαν, καὶ τὸν
1) Οίκος
Ρ. 368.
τα
ου
τα
Non folum enim in
Deos referebant maxima anina-
lia, fed etiam minima, et vi-
littina, et exofa. Quid enim
et mufca odiofius ? Sed ta-
men et eius fimulacrum Deum
dixerunt,
επιτήδειος. Hæc eadem funt cum Scholio apud MONTE IGT Ι.
α) 4 Reg. 1, 1. b) Ibid, v. 2.
B. Theod. Tom. I.
Kk
*
514
THEODORETI
B.
*
τό
dixerunt, et Deo vero relito, ὄντως καταλελοιπότες θεὸν, τὸ αὐτῆς
mufcæ fimulacrum de vita percon- ίνδαλμα περὶ ζωῆς ἐπηρώτων· καὶ ἣν
tabantur: et quam viuentem fla-
bellis expellebant, eius figurami ζώσαν ταῖς ῥιπίσιν ἐλαύνουσι, ταύτης
τὸν τύπον θεὸν προσηγόρευσαν.
Deum appellabant.
ΕΡΩΤ. δ'.
*INTERR. IV.
Quidam prophetam accufant crude-
litaris, quod duo Pentecontarchas
cum fubiectis igni cælefti
tradiderit.
QⓇ
ui prophetam accufant, ad
uerfus Deum prophetæ, lin-
Τινὲς ὠμότητα τοῦ προφήτου κατηγό
ρησαν, ὅτι δὴ τοὺς δύο πεντηκοντάρχες
μετὰ τῶν ὑπηκόων οὐρανίῳ πυρὶ
παραδέδωκεν.
Ο
τοῦ προφήτου κατηγοροῦντες
κατὰ τοῦ Θεοῦ τοῦ προφήτου και
guam mouent. Ipfe enim im- νοῦσι τὰς γλώτας· αὐτὸς γὰρ ἐπαφῆ
>
mifit ignem. Eft ergo nimiæ
audacia, diuina irafci adminiftra.
tioni, Oportet enim fcire æqui
tatem diuina prouidentia: et
quod iufte puniat peccatores, et
beneficio aficiat fuos cultores.
Eft autem perfpicuum Pente
contarchas, et qui eis parebant,
conuenife cum fcopo eius qui
illos mifit. Vnde etiam a Deo
immifla fuftinuerunt fupplicia.
Tertius enim Pentecontarcha,
æquitate et fide ornatus, et qui
experientia propheta virtutem di
dicerat, vfus verbis placidis effu
git fupplicium.
INTERR. V.
Suomodo eft intelligendum illud,
Tunc regnauit fuper Ifraelem Ioram
frater Ochozia loco eius, quod
non effet ei filius ?
ex érat,
Marati vt regum filii regnum
+
L
hæreditate poffiderent, fi
autem non ellent filii, frater natu
maximus, aut qui erat ei confan-
guinitate proximus. Dauidis qui-
dem certe regnum, vsque ad capri
vitatem, Gli a patribus accipien.
tes adminiftrarunt. Cum autem
techonias in captiuitatem abdu-
·
κε τὸ πῦς, τολμηρὸν τοίνυν ἄγαν τὸ νεο
μεσῆσαι ταῖς θείαις οἰκονομίαις, χρὴ
γὰρ εἰδέναι τῆς θείας προμηθείας τὸ
δίκαιον, καὶ ὡς ἐνδίκως κολάζει τοὺς απ
μαρτάνοντας, καὶ εὐεργετεί τοὺς θερα
πεύοντας. δῆλοι δὲ ἦσαν οἱ πεντηκόνταρ
χοι, καὶ οἱ τούτων ὑπήκοοι, συμβαίνον
τες τῷ σκοπῷ τοῦ πεπομφότος. ὅθεν καὶ
τὰς θεηλάτους τιμωρίας ὑπέμειναν. ὁ
γὰς τρίτος πεντηκόνταρχος, ἐπιεικεία
και πίσει κοσμούμενος, καὶ τῇ πείρα
μαθὼν τοῦ προφήτου τὴν δύναμιν, ἢ
πίοις λόγοις χρησάμενος τὴν τιμωρίαν
διέφυγεν.
ΕΡΩΤ. ε'
Πώς νοητέον τὸ, τότε ἐβασίλευσεν ἐπὶ
Ἰσραὴλ Ἰωρὰμ ἀδελφὸς Ὀχοσίου
ἀντ᾽ αὐτὸ, ὅτι οὐκ ἦν
αὐτῷ υἱός;
1) Νόμος ἦν τῶν βασιλέων τες παι
اد
τὴν βασιλείαν κληρονομών.
παίδων δὲ οὐκ ὄντων, τὸν πρεσβύτατον
ἀδελφὸν, ἢ τὸν ἐπιτηδειότατον. αὐτίκα
γοῦν τὴν Δαβιδικὴν βασιλείαν μέχρι
τῆς αἰχμαλωσίας τας παρὰ πατρὸς
παραλαμβάνοντες, διετέλεσαν οἰκονο
μοῦντες, τοῦ δὲ Ἰεχονίου πρὸ τῆς παιδο-
ποιίας
1) Νόμος - πρὸς πατρός. Hæc parum differunt a Scholio quod sosivs in No
tis fuis ad h. 1. attulit.
{
1
F
QVAST. IN IV. REG. CAP. II.
515
!
ποιίας δορυαλώτου ληφθέντος, ι) Μετ.
θανίας, ὁ καὶ Σεδεκίας, κατέχε την
βασιλείαν, θεῖος αὐτὸς ὢν πρὸς παρός.
اد
ΕΡΩΤ. Κ.
Τίνας υἱοὺς τῶν προφητῶν ἡ θεία προσ-
αγορεύει γραφή;
A
་
TO
atus effet, antequam liberos pro
crealer, tenuit regnum eius Mete
thanias, qui et Sedecias, cum eflet
eius paruus.
INTERR. VI.
Duosnam filios prophetarum vocat
i diuina Scriptura? a)
pfos prophetas, Hebræorum et
Syrorum idiomate, Sic enim
etiam homines folita eft nomina-
re. Filii enim, inquit, 6 homis
num, usquequo graui eftis corde ?
Εt e Secundum altitudinem tuam
amplificafti filios hominum, hoc
ent, homines. Oftendunt autem
ipfa quoque verba multos fuiffe
prophetas. Nam qui inhabita
bant Ierichuntem et Bethelem,
præliuerant et prædixerant af
fumtionem magni Eliæ. Cogno-
nerat hoc quoque qui primas
partes inter ceteros obtinebat,
prædlarus ille Elifa. Quamne
obrem et illis dixit, Er ego noui
tacere.
ὐτοὺς τοὺς προφήτας, κατὰ τὸ Ἑ
βραίων και Σύρων ιδίωμα, οὕτω γὰρ
καὶ τοὺς ἀνθρώπους εἴωθεν ὀνομάζειν.
υἱοὶ γάρ φησιν ἀνθρώπων, ἕως πότε
βαρυκάρδιοι; καὶ κατὰ τὸ ὕψος του
ἐπολυώρησας τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων,
τουτές, τοὺς ἀνθρώπους. δηλοῖ δὲ καὶ
λόγος πολλούς γεγενήσθαι προφήτας,
καὶ γὰρ οἱ τὴν Ἱεριχώ, και την Βαιθήλ
οἰκοῦντες, καὶ προεγνώκεισαν, και προ-
ειρήκεισαν τὴν τοῦ μεγάλου Ἠλιοῦ ἀνά.
ληψιν. ἐγνώκει δὲ τέτο καὶ ὁ τῶν ὅλων
πρωτεύων Ἑλισσαίος ὁ πάνυ. διὸ καὶ
τούτοις ἔφη κακείνοις και γε ἐγὼ ἔγνω
και σιωπάτει τοσοῦτον δὲ ἦν τῶν προς
φητῶν τὸ πλῆθος, ὅτι πεντήκοντα μὲν phetarum multitudo, vt etiam
αὐτοῖς πόρρωθεν ἠκολούθησαν. μετὰ
δὲ τὴν Ἠλιοῦ τοῦ μεγάλου ανάληψιν,
τὸν τῆς χάριτος κληρονόμον συναθροι-
θέντες ἔπεισαν ἀποςείλαι τινας εἰς ἐπι
ζήτησιν τοῦ κοινοῦ διδασκάλου και ο
πέςειλαν εὐζώνες πεντήκοντα τὸς γὰρ
τοιούτους υἱοὺς δυνάμεως προσηγόρευ
σεν, ἀντὶ τοῦ, δυνατούς. ἐκ δὲ τῶν ἀπο
ταλέντων σκοπητέον τῶν ἀποςειλάντων
τὸ πλῆθος,
ΕΡΩΤ. 3'.
ην
Tanta autem erat pro-
:
quinquaginta fecuti fint eos e lon
εinquo. Poft magni autem illius
Eliæ affumtionem, * perfuaferunt *
alfarntionem,
heredi gratia fimul congregati, vt
mitterer aliquos ad quærendum
communem magiftrum: et mife-
runt accinatos quinquaginta : eos
enim appellauit viros virtutis,
hoc eft,
en potentes ac frenuos. Por
ro ex iis qui mifi funt confideran-
dum eft, quanta fuerit eorum
multitudo qui miferunt,
INTERR. VI.
*
Τι δήποτε, του Ελισσαίου διπλήν του Duamnam ob caufam, cum perifer
πνεύματος τὴν χάριν αιτησαμένου, ὁ Elifa duplicem gratiam magnus
μέγας εἶπεν Ἠλίας, ἐσκλήρυνας
>
το αίτησαι;
φθονῶν τῆς χάριτος τῷ μαθη
&
periifti? d)
cmange-
Ou Devan The Xagros. To ordin. H tam difcipulo, fed curam ge
τῇ τοῦτο ἔφη ἀλλὰ τῶν ἄλλων αν
1) Alias vocatur Mατθανίας.
Pf. 11, 8.- ¿)
Kk 2
α) 4 Reg. 2, 3. 1) Pfal. 4, 2. €) PC ur, 8. d 4 Reg. 2, 10.
2,3. b)
rens
516
B. THEODORETI
1
rens aliorum hominum. Nam
quoniam tribus annis et fex menfi.
bus, impie fe gerentes fame catti-
gauit homines: neceffe autem erat,
vt qui duplicis erat hares gratia,
duplo maiora quoque miracula
ederet, ex iis autem erat pena ir-
roganda per famem, ei parcens di-
xit, Rem difficilem petiifti. Hoc au-
tem difcimus etiam ex hiftoria
Nam feptem annis illatum fuit ho-
minibus fupplicium per famem.
INTERR. VIII.
Quomodo eft intelligendum illud,
Pater, pater, currus Ifrael,
et eques eius? a)
θρώπων κηδόμενος. ἐπειδὴ γὰρ τρισὶν
ἔτεσι καὶ μησὶν ἓξ λιμῷ δυσσεβοῦντας
τοὺς ἀνθρώπους ἐπαίδευσεν ἀνάγκη δὲ
ἦν, τὸν τῆς διπλῆς κληρονομοῦντα χά
ριτος διπλάσια ἐργάσαθαι θαύματα
ἓν δὲ τούτων ἦν ἡ διὰ τοῦ λιμοῦ τιμω
ρία φειδοῖ κεχρημένος εἶπεν· ἐσκλήρυ
νας τοῦ αἰτῆσαι. τοῦτο δὲ καὶ ἐκ τῆς
ιτορίας μανθάνομεν. ἑπτὰ γὰρ ἔτεσιν
ἐπηνέχθη τοῖς ἀνθρώποις ἡ τιμωρία.
ΕΡΩΤ. ή
εν
Πῶς νοητέον, πάτερ,πάτες, ἅρμα
ραήλ, καὶ ἱππεὺς αὐτοῦ;
Τσο
Reges aliarum gentium equis Οἱ τῶν ἄλλων ἐθνῶν βασιλεῖς ἵπποις
vtentes et curribus aciem in-
ftruebant. Ea de caufa magnum
Eliam appellauit currum et equi-
tem Ifrael, vt qui folus fufficeret,
et ad fundendos ac profligandos
hoftes, et ad dandam gentilibus
fuis viatoriam.
INTERR. ΙΧ.
Quomodo eft intelligendum illud,
Vbi eft Deus Eliæ, aphpho? b)
Yum vellet propheta tranfire Ior-
danem, imitatus eft magi-
frum, et pelle ouina, percuffit
aquam, nihil dicens, fed exifti-
mans fuficere ad faciendum mi-
raculum pellem ouinam. Poft.
quam autem non obediit natura
aquarum, vocauit Deum fui ma-
gifri, qui ab hominibus cerni
vel adiri non poteft. Aphpho
enim explicatur occultus, fecun.
dum editionem aliorum inter-
pretum.
►
O
κεχρημένοι καὶ ἅρμασι παρετάτ
τοντο. τούτου χάριν τὸν μέγαν Ἠλίαν
άρμα Ισραήλ, καὶ ἱππέα προσηγόρευ-
σεν ὡς ἀποχρῶντα καὶ μόνον καταλύ
σαι τοὺς πολεμίους, καὶ παραχῶν τοῖς
ὁμοφύλοις τὴν νίκην.
ΕΡΩΤ. θ'.
Πῶς νοητέον, ποὺ ἐςὶν ὁ Θεὸς Ἠλιοῦ
1) αφφώ;
Διαθῆναι, βουληθεὶς τὸν Ἰορδάνην ὁ
προφήτης ἐμιμήσατο τὸν διδάσκα
λον, και τη μηλωτὴ τὸ ὕδωρ ἐπάταξεν
οὐδὲν εἰρηκῶς, ἀλλ' ἀποχρῆν νομίσας εἰς
θαυματουργίαν τὴν μηλωτήν. ἐπειδὴ
δὲ οὐχ ὑπήκουσε τῶν ὑδάτων ἡ φύσις,
ἐκάλεσε τὸν τοῦ διδασκάλου Θεόν, τὸν
τοῖς ἀνθρώποις ἀόρατον καὶ ἀνέφικτον.
αφφὼ γὰς 2) ὁ κρύφιος ἑρμηνεύεται
κατὰ τὴν ἔκδοσιν 3) τῶν ἄλλων ἑρμηνευ·
των.
Ο
ΕΡΩΤ
1) pow. In Textu hebr. 2 Reg. 2, 14. leg. 7, pro quo Interpretes gra
ci qui hanc minus aptam interpretationem dederunt, legiffe videntur
D' aut D. Hanc coniecturam tuetur locus c. 10, 10. vbi Textus
hebr. habet ND, verfio græca autem, ἀφφ. 2) ο κρύφιος. Hæc vos
fufpecta vifa eft oRvsro, quem vide l. c. p. 272. 3) τῶν ἄλλων ἑρμηνευτῶν
At quorum? Aquile et Symmachi non effe hanc interpretationem difcimus
& MONTF. l. c. T. I. p. 368.
P.
4) 4 Reg. 2, 12. b) Ib. V. 143
QVAST. IN IV. REG, CAP. II. III. 517
ΕΡΩΤ. Α.
INTERR. Χ.
Τίνος χάριν δι᾽ ἁλῶν τὴν πικρὰν τῶν Ouanam de caufa medicatus eft fali-
υδάτων ιάσατο φύσιν;
ωσῆς ὁ μέγας ξύλον ἐμβαλὼν τὴν
Μουσι
ὁ
Ο
πικρὰν τῶν ὑδάτων ποιότητα εἰς
γλυκεῖαν μετέβαλεν. οὗτος δὲ τοῖς ἁλσὶ
τῆς λυμαντικῆς ἠλευθέρωσεν ἐνεργείας.
ῥάδιον γὰρ τῷ δεσπότη Θεῷ καὶ βου-
λήσει, καὶ λόγῳ, καὶ δι' ὧν ἐθέλει, με.
ταβάλλειν τῶν τοιχείων τὰς φύσεις.
ΕΡΩΤ. ια'.
ων
ήν
Τί έτι, καὶ Μωσὰ βασιλεὺς Μωάζ ἦν
1) νωκηδεί
Ο
ἄλλοι ἑρμηνευταὶ τὸ νωκηδεὶ ἀρχι
ποιμένα ἡς μήνευσαν. δηλοῖ δὲ καὶ
τὰ ἑξῆς, καὶ 2) ἦν φέρων φόρον τῷ βα-
σιλὲ Ἰσραὴλ ἑκατὸν χιλιάδας ἀρνῶν,
καὶ ἑκατὸν χιλιάδας κριῶν ἐπιπέκων˙
ἀντὶ ἐγκωμίου μέντοι περὶ τοῦ Ἑλισ-
σαίου εἰρήκασιν, ὅτι ἐπέχεεν ὕδωρ ἐπὶ
χεῖρας Ἠλιοῦ. τοσοῦτον εἶχον θαῦμα
τοῦ μεγάλου προφήτου. ἡ δὲ χρεία και
τοὺς δυσσεβοῦντας βασιλέας ἠνάγκασε
πρὸς τὸν πανεύφημον Ελισσαίον δρα-
μεῖν. ὁ δὲ τῇ τοῦ διδασκάλου παρρησία
χρησάμενος, τί ἐμοὶ καὶ σοὶ ἔφη, δεῦρο
πρὸς τοὺς προφήτας τοῦ πατρός σου,
καὶ πρὸς τὰς προφήτας της μηρός σε ἡ
δὲ ἀνάγκη καὶ ἀ-
τοὺς θρασᾶς ἐπιεικας -
περγάζεται. αὐτίκα γοῦν ὁ Ἰωρὰμ
πράως ὑπολαβὼν ἔφη, μὴ ὅτι κέκληκε
Κύριος τοὺς τρεις βασιλείς τούτους, το
παραδοῦναι αὐτοὺς εἰς χεῖρας Μωάβ;
ἀλλ' οὐδὲ οὕτως ἔπεισε τὸν προφήτην,
μὴ διελέγξαι αὐτοῦ τὴν ἀσέβειαν. ἔφη
γάς· ζῇ Κύριος τῶν δυνάμεων, ᾧ παρέ.
την ἐνώπιον αὐτοῦ, ὅτι εἰ μὴ πρόσωπον
Ἰωσαφάτ βασιλέως Ιούδα ἐγὼ λαμ-
βάνω, εἰ ἐπέβλεψα ἂν πρός σε, καὶ εἶ-
اد
Ο
}
bus naturam aquarum? a)
Μα
agnus ille Mofes, ligno inie-
Co,
Matos amaran aquarum qua
litatem * transmutauit in dulcem :
hic autem fale aquam liberauit a
noxia operatione. Eft enim facile
Deo vniuerforum et voluntate, et
verbo, et per ea quæ velit, mutare
naturas elementorum. .
INTERR. XI.
Quid eft, Et Mofa rex Moab
erat νωκηδέι? b
Ali interpretes dicunt, prin-
oftendunt etiam ea quæ deinceps
cipem paftorum. Id autem
fequuntur, Et pendebar veftigal
regi Ifraëlis centum millia agno-
rum,
et centum millia arietum
cum vellere fuo. Pro laude autem
dixerunt de Elifa, quod infun-
deret aquam in manus Eliz. In
tanta habebant admiratione ma-
gnum illum prophetam. Neceffi-
tas autem cogit etiamn impios re-
ges confugere ad celeberrimum
Elifam. Ille autem vfus magi-
fri loquendi libertate, Quid mi
bi, inquit, c) et tibi? Fade ad
prophetas patris tui, et ad pro-
phetas matris tua. Neceffitas et-
iam audaces eficit mires.
>
Pro-
tinus itaque Ioram placide re-
fpondens dixit: Num Doca-
uit Dominus hos tres reges
οut vos traderet in manus Moab
Sed ne fic quidem perfuafit pro-
pheta, vt non arguerer eius im-
pietatem. Dixit enim, a) Quam
vere viuit Dominus - exercituum,
coram quo adfto, nifi refpicerem
faciem Iofephati regis Iuda, re non
adfpexifem et vidiffem. Cum ita-
Kk 3
1) νωκηδεί. Legendum effe videtur νωκήδ, vt habet Codex varic. 1. c.
Φέρων φόρον. Ita leg. in edit. compl. Rec. leftio eft επέσρεφε.
4) 4 Reg. 2, 21 fq. b) lb. c. 3, 4. c) Ib. v. 13. d) Ib. v. 14.
que
2) ἦν
*
518
THEODORETI
B.
que patentiæ faftum neceffitas δόν σε, τῆς χρείας οὖν κατενεγκάσης
depreffiffet, opportune reprehen- της δυνατείας τὸν τύφον, εἰς καιρὸν ὁ
ἔλεγχος προσεφέρετο.
fio adhibebatur.
INTERR. XII,
Quomodo eft intelligendum illud,
fumite mihi pfallentɩm? a)
D
iuiniffimus Dauid, qui et re-
gia et prophetica donatus.
eft gratia, fapienter etiam ordina-
uit minifterium facerdotale, et fa-
cerdotes quidem conuenienter legi
Moficæ iuffit vi tubis, Leuitas
autem. citharis, et pfalteriis, et
gymbalis, et aliis inftrumentis,
Vrebantur autem ipfi fpirituali
Dauidis modulatione. Ex iis vnum
iuffit acciri propheta. Illo autem
pfallente, quod erat agendum fi-
gnificauit gratia fpiritus, in tor-
rente enim iuffit ingentes falfas
fodi, vt procul illato aqua fuen-
to, aqua implerentur foffe, et
exercitui vfum exhiberent neceffa
Notandum autem, quod
manum Domini gratiam vocari
fpiritualem, Fuit enim, inquit,
*fuper * illum manus Domini, et
dixit, Hæc ait Dominus,
INTERR. XIII
1
Ouomodo eft intelligendum illud,
Et fuit pænitentia magna
in Ifraël? b)
Yum Moabitæ funditus de me-
dio tollerentur, tentauit qui-
Cum
dem fugere rex eorum, Sed
quoniam valida et frenua cohors
ei non permifit, filium primoge-
nitum, et regni fucceflorem, in
quadam turri igne confumfit. Hoc
cum confpexifer multitudo ho.
ftium, miferata eft cafium illum,
et foluit obfidionem.
Ό
τοι
ΕΡΩΤ. β'.
мой
Πῶς νοητέον τό, λάβετε
ψάλλοντα;
θειότατος Δαβίδ, καὶ βασιλικῆς
και προφητικῆς χάριτος ἠξιωμέ
vos, καὶ τὴν ἱερατικὴν σοφῶς ἔταξε λει
τουργίαν καὶ τοὺς μὲν ἱερέας κατὰ τὸν
Μωσαϊκὸν νόμον ταῖς σάλπιγξι κεχρη-
θα προσέταξε, τοὺς δὲ Λευίτας τους
κινύραις, και νάβλαις, και κυμβάλοις,
καὶ τοῖς ἄλλοις ὀργάνοις, ἐχρῶντο δὲ
τα τῇ πνευματικὴ τοῦ Δαβὶδ μελωδία,
τούτων ἕνα μετακληθῆναι προσέταξεν
ὁ προφήτης, ἐκείνου δὲ ψάλλοντος, ἡ τὸ
πνεύματος χάρις τὸ πρακτέον ἐσήμαι
νεν, ἐν γὰρ τῷ χειμάρρω βάθρους με
γίσους ὀρυγῆναι προσέταξεν ἵνα τῆς
χαράδρας πόρρωθεν ενεχθείσης, πλη
ρωθῶσιν, οἱ βόθροι τοῦ ὕδατος, καὶ τὴν
χρείαν παράχωσι τῷ κρατῷ. ἐπισημαν
τέον δὲ, ὡς χεῖρα Κυρίου τὴν πνευματι
τὴν ὠνόμασε χάριν. ἐγένετο γάρ φησιν
ἐπ' αὐτὸν χεὶς Κυρίου, καὶ εἶπε, τάδε
λέγει Κύριος,
ΕΡΩΤ. Αγ.
Πῶς νοητέον, καὶ ἐγένετο μετάμελος
μέγας ἐπὶ Ἰσραήλ;
T
ων
ὢν Μωαζ τῶν ἄρδην αναιρουμένων,
ἐπειράθη μὲν τούτων ψυχῶν ὁ βα
σιλεύς, ἐπειδὴ δὲ τὸ σεῤῥὸν καὶ γενναίον
τῆς φάλαγγος οὐκ ἐνδέδωκε, τὸν πρώ
τότοκον υἱὸν, ὃν τῆς βασιλείας εἶχε
διάδοχον, ἐπί τινος ὡλοκαύτωσε πύρα
γου. τοῦτο θεασάμενον τῶν πολεμίων
τὸ πλῆθος, ᾤκτειρε τὸ πάθος, καὶ τὴν
πολιορκίαν κατέλυσεν,
@) 4 Reg, 3, 15.
b) Ib. v. $7.
ΕΡΩΤ.
QVÆST. IN IV. REG. CAP. IV.
519
ΕΡΩΤ. δ'.
σι
Περὶ τίνος ἔφησεν ἡ γυνή, ὁ δοῦλός σου
ανής μου τετελεύτηκε, καὶ σὺ οἶδας,
ὅτι δοῦλος ἦν τοῦ Κυρίους
Tive's
Τινὲς φασὶ τὸν ᾿Αβδιοῦ εἶναι, τὸν οἶκο
νόμον τοῦ ᾿Αχαάβ, ὃς τοὺς ἑκαλόν
ἄνδρας ἐν δυσὶ κατακρύψας σπηλαίοις,
διέθρεψεν αὐτοὺς ἄρτω καὶ ὕδατι καὶ
τὸ χρέος διὰ τὴν ἐκείνων ἐπιμέλειαν γε-
γενῆσθαι. θαυμάσει δὲ ἄξιον τῶν προ-
φητῶν τὴν δύναμιν, ὅτι τὰ ὄντα πηγά.
ζειν παρασκευάζοντες, παρέχουσι τοῦ
βίου τὰς ἀφορμάς. καὶ γὰρ ὁ μέγας
Ἠλίας τὸ βραχύτατον ἄλευρόν τε και
ἔλαιον ἐπὶ πλῶςον ἐξαρκέσαι πεποίηκε
καὶ ὁ διπλασίαν τὴν ἐκείνου χάριν δεξά-
μενος, τῆς ἑτέρας χήρας τὸ ὀλιγισον
ἔλαιον παμπόλλοις αγγείοις ἐμβληθῆναι
κελεύσας, καὶ τοῦ ἀνδρὸς ἐξέτισε το
χρέος, καὶ αὐτὴν καὶ τοὺς παῖδας διέ-
θρεψε. καὶ ἐντεῦθεν δὲ ξάδιον γνῶναι,
ως
ὡς καὶ τοῦ λαοῦ παρανομοῦντος, καὶ
δυσσεβούντων τῶν βασιλέων, ἦσαν τινες
εὐσεβεῖς. ἐκ τούτων γὰς ὁ Αβδιοῦ, καὶ
οἱ ἑπτακιχίλιοι, οἱ μὴ κάμψαντες γόνυ
τῇ Βάαλ' καὶ ἡ θαυμασία Σωμανίτις,
ἣ πολλῆς θεραπείας τον προφήτην ἠξίδ,
ἧς τὴν ἐπιμέλειαν αμειβόμενος ὁ προς
φήτης, ἤρετο εἰ ἐςὶν αὐτῇ λόγος λαλῆ-
σαι πρὸς τὸν βασιλέα, ἢ πρὸς τὸν ἄρ.
χοντα τῆς δυνάμεως καὶ δυνάμενος αυ.
τῇ παραχῶν τὴν θείαν ἐπικουρίαν, καὶ
τῆς ἀνθρωπίνης αὐτὴν ἀξιῶσαι βούλε
και προμηθείας,
اد
Ο
ΕΡΩΤ. κε'.
•
INTERR. XIV.
De quonam dixit mulier, Seruus
tuus maritus meus eft mortuus, ec
tu nofti eum fuiffe feruum
Domini? a)
Aliqui dicunt, eum effe Abdiam
Achabi difpenfatorem, qui
centum viros in duabus abfcon-
ditos fpeluncis pane et aqua nu,
triuit: et ex eorum cura debitum
contra&um fuiffe. Iure autem
et admiranda vis prophetarum,
quippe
cuin efficiant
vt fa-
cultatibus abundemus, vitæ præ-
Elias effecit vt pufillum faring et
olei ad multum tempus fuficeret:
at ille qui duplicem eius gratiam
adeptus erat, alterius viduæ pa-
run olei cum in vafa plurima
με debitum, et ipfam et filios
iuffiffet infundi, et mariti exfol-
aluit. Hinc autem facile eft co-
gnofcere, quod contra legem fa-
ciente populo, et impie fe ge
rentibus regibus, fuerint quidam
pii.
Pit. Ex is enim erat Abdias,
et illi fepties mille, qui non fle-
xerunt genu ante Baal, et adıni-
rabilis Sommanitis, quæ in prophe.
tam valde fuit oficiofa,
oficii et cura vicem rependens
Propheta, cam rogauit an effet
aliquid quod vellet dici regi
aut duci exercitus: et cum pof-
fer ei diuinum exhibere ausilum,
vult eam humanam etiam pofce.
e curam,
bent adminicula. Etenim magnus
INTERR. XV.
Cuius
Τί ἔξιν, ἐν μέσῳ τοῦ λαοῦ μου ἐγὼ Quid fibi vult, In medio populi
κατοικω;
mci ego habito? b)
Απραγμοσύνη, φησί, χαίρω, καὶ εἰς Mili, inquit, placet otium, et
ρηνικῶς διάγω, και πρός τινα
ἔχειν ἀμφισβήτησιν οὐκ ἀνέχομαι.
α) 4 Reg. 4, 1. b) Ib. v. 13.
tranquille viuo, neque in
animum induco vt cum vllo ali
quân habeam controuerfiam.
Kk 4
INTERR.
>
!
520
B. THEODORETI
* INTERR.
XVI.
Quomodo eft intelligendum illud,
Hoc tempore vt hora hæc eft,
viuens tu concipies
filium? a)
ra
oc etiam patriarchæ Abraha-
Ho
mo dixit Deus vniuerforum,
b) Sa-
β) Hoc tempore veniam, et erit Su
re filius. Significat ergo prophe.
fa per ea quæ dixit, quod ipfe
vniuerforum Dominus per eum
loquebatur. Quamobrem afir,
matiue dedit promifum, quod
naturæ fuperat imbecillitatein.
Cum autem experientia didiciffet
prophetæ virtutem, fperauit etiam
fore vt puerum mortuum fufcita-
ret. Nam cum in propheta letto
collocaffet mortuum, claufo oftio
profefta eft ad prophetam, ne ma-
Tito quidem fignificata caufa pro-
feftionis. Ille iraque ignorans,
eam rogabat, o Quid eft vt hodie
nd eum proficifaris? Non eft no-
vilunium, ncque fabbatum. Nanı
ΕΡΩΤ. Κ.
Πῶς νοητέον, κατὰ τὸν καιρὸν τοῦτον,
ὡς ἡ ὥρα αὕτη, ζῶσα συ, καὶ συμ-
περιειληφυία υἱόν;
Τοῦτο καὶ πρὸς τὸν πατριάρχην
Ο
ου
Α.
βραὰμ ὁ τῶν ὅλων ἔφη Θεός. κατὰ
τὸν καιρὸν τοῦτον ἐλεύσομαι, καὶ ἐται τη
Σάββα υἱός. δηλοῖ τοίνυν δι᾽ ὧν εἴρηκεν
προφήτης, ὡς αὐτὸς ἐφθέγγετο δι' αὐ
τοῦ ὁ τῶν ὅλων Κύριος. οὗ δὴ χάριν καὶ
ἀποφανικῶς δέδωκε τὴν ὑπόχεσιν ὑπερ-
βαίνουσαν της φύσεως τὴν ἀθένειαν.
τη πείρα μέντοι μαθοῦσα τὸ προφήτε
την δύναμιν, καὶ τελευτῆσαν τὸ παι
δίον ἤλπισεν ἀναςήσεθαι. ἐν τῇ κλίνη
γὰρ τοῦτο τὸ προφήτου νεκρὸν κατα
κλίνασα, καὶ τὴν θύραν ἀποκλάσασα,
βαδίζουσα πρὸς τὸν προφήτην ἀφίκετο,
οὐδὲ τῷ ἀνδρὶ τὴν αἰτίαν τῆς ἀποδημίας
μηνύσασα. ἐκεῖνος οὖν ἀγνοῶν ἤρετο, τί
ὅτι σὺ πορεύη σήμερον πρὸς αὐτόν; οὐ
fabbatis, et in nouilunio folebant νουμηνία, οὐδὲ σάββατον καὶ ἐν τοῖς
fabbatis, et in nouilunio folebant σάββασι, καὶ ἐν ταῖς νουμηνίαις γὰς ἑος-
diem feftum agere. Illa vero
et eius maritus, et puer eorum,
C
?
dixit, Pax. Volo, inquit, eum τάζειν εἰώθεισαν. ἡ δὲ εἶπεν, εἰρήνη
alloqui. Cum autem eam procul προσειπᾶν αὐτόν φησι βούλομαι. πόρ
vidider propheta, rogauit per ῥωθεν δὲ αὐτὴν ὁ προφήτης ἰδων, ἤρετο
Giezi, quomodo fe habeat et ipfa, δια τοῦ Γιεζεὶ ὅπως ἔχουσι καὶ αὐτή,
Hoc enim fignificat, Pax tibi? καὶ ὁ ἀνὴς αὐτῆς, καὶ τὸ παιδάριον.
pas marito tuo ? pax puero? pro τοῦτο γὰρ δηλοῖ τὸ, εἰρήνη σοι, εἰρήνη
eo quod eft, Redte vos habetis ? τῷ ἀνδοί σου, εἰρήνη τῷ παιδαρίῳ, ἀντὶ
valetis? Illa autem Giezi quidem του, καλῶς διάγετε, ὑγιαίνετε; ἡ δὲ
disit, Par: propheta autem ap- πρὸς μὲν τὸν Γιεζεὶ εἶπεν εἰρήνη, τῶν δὲ
prehenfis pedibus, ei fignificauit του προφήτου ποδῶν ἐπιλαβομένη,
πάθος ἐμήνυσεν. ἐδήλου δὲ τὴν ὀδύνην
τὰ δάκρυα. ἀναςῆσαι δὲ αὐτὴν πειρω-
δε
μένου του Γιεζει, ὁ προφήτης εἶπεν, α
φες αὐτὴν, ὅτι κατώδυνος ἡ ψυχὴ αὐ
τῆς, καὶ Κύριος ἀπέκρυψεν ἀπ᾿ ἐμοῦ,
και οὐκ ἀνήγγειλέ μοι. δῆλον τοίνυν καν
τεῦθεν, ὡς οὐχ ἅπαντα προήδεισαν οἱ
προφῆται, ἀλλ᾽ ἅπερ ἡ θεία χάρις αυ
τοῖς ἀπεκάλυπίεν.
quid accidiffet, doloremnque often-
derunt lacryma. Cum autem
vellet Giezi facere vt furgeret,
flixit propheta, a) Milam fac eam,
triftis enim eft eius anima, et
Dominus me celauit, et mihi non
renunciauit. Hinc ergo eft per-
fpicuum, quod non omnia præ.
fciuerint propheta, fed ea quæ
dipina gratia eis reuelauit.
Ο
) 4 Reg. 4, 16. b) Gen. 18, 10. c) 4 Reg. 4, 23. d) Ib. v. 27-
τὸ
ΕΡΩΤ
}
OVAST. IN IV. REG. CAP. IV.
521
'S'.
ΕΡΩΤ. Κ.
Τί δήποτε εἰς τὴν ἀνάςασιν τοῦ παιδὸς
ἀποςείλας τὸν Γιεζει, παρηγγύησεν
αὐτῷ, ἐὰν εὕρης τινὰ ἐν τῇ ὁδῷ, μὴ εὐ
λογήσης αὐτόν· καὶ ἐὰν εὐλογήση
σέ τις, μὴ ἀποκριθῆς αὐτῷ;
ευ
INTERR. XVII.
Ouamnam ob caufam mittens Giezi
aliquem inueneris in via, ue bene-
ad fufcitandum puerum, iuffit, Si
dicas ei, et fi benedixerit tibi,
ne refpondeas illi? a)
ciebat effe
Η ἴδει αὐτὸν φιλότιμον και κενόδοξον, Semen honoris et inanis
καὶ ὅτι τοῖς κατὰ τὴν ὁδὸν ἐντυγ-
χάνουσι τοῦ δρόμου τὴν αἰτίαν ἐρει ἡ δὲ
κενοδοξία τὴν θαυματουργίαν κωλύει.
ουκ ουσαν
ΕΡΩΤ.
Τ
C
gloriæ cupidum, et futurum,
vt occurrentibus in via fui curfus
aulam indicaret: inanis autem
gloria impedimento effe folet, ne
fiat miraculumn.
INTERR.
XVIII.
Quid fignificat, incuruauit fe fuper
ipfum ? b)
oc
*
lefcentemn.
infufiando creauit animam quer
Sed creator quidem
Τί δηλοῖ τὸ, 1) ἐλαὰδ ἐπ᾿ αὐτόν;
Τοῦτο οἱ ἄλλοι ἑρμηνευταὶ ἐνεφύσησεν
ποιητὴς τοῦ Ἀδὰμ τὸ σῶμα δημιουργή- conditor vniuerforum corpus
εἰρήκασιν· ὥσπερ γὰρ τῶν ὅλων ὁ Ht alii interpretes dixerunt,
HⓇ Infufflauit. Quomodo enim
σας, διὰ τοῦ ἐμφυσήματος ενεφύσησε Adamni fabricatus, per infufatio-
τὴν ψυχήν οὕτως προφήτης εμφυσή- nem indidit animam : ita prophe-
σας ανέζησε τὸ μειράκιον. ἀλλ' ὁ μὲν δη- ta, cum infufaffet fufcitauit ado-
μιουργὸς ἐμφυσήσας ἐδημιούργησε τὴν
οὐκ
ψυχήν ὁ δέ γε προφήτης την
οὖσαν εἰς τὸ οἰκεῖον ἐπανήγαγε σῶμα.
τὸ δὲ 2) ἐνέπνευσεν ἐπ' αὐτὸν 3) συνεκά-
λυψεν οἱ ἄλλοι ειρήκασι. τὰ δὲ οἰκεῖα αι-
πητήρια τοῖς ἐκείνου προσήρμοσεν, ὀφ-
θαλμοὺς ὀφθαλμοῖς, τόμα ςόματι,
χαρας χερσίν ἵνα τῆς τοῦ ζῶντος ὁ
τεθνεώς μεταλάβη ζωῆς, τῆς πνευμα-
τικῆς δηλονότι χάριτος τὴν ζωὴν χορη-
γούσης.
τα
non erat: propheta autem eam
quæ erat in fuum reduxit corpus.
illud autem infpirauit in ipfum, alii
dixerunt cooperuit. Suorum au-
tem fenfuum organa illius organis
applicauit, oculos oculis, os
ori, manus manibus, vt mor-
tuus viuentis effet particeps vitæ,
gratia nimirum fpiritualis, quæ
vitam largitur.
Kk 5
INTERR.
1) Αλκάδ. Vexatiffima eft leftio huius vocis. Sunt qui legere iubent ἔλαδε,
alii ἔγλα δε, alii demum vel ἐλαδέ, vel vt MONTF. in Cod. quodam regio
inuenit, ἐγλαάδ. Hæ omnes lectiones toto calo diftant ab hebr.
quod Symmachus haud male vertit, καὶ ἐπέπεσεν, et procidit, et οἱ ὁ. συνέκαμ
ψεν, incuruauit fefe. DRvsvsl. c. p. 272. legere iubet vel αγαὰρ vel ἐγκάδι
Huic pofteriori fententiæ calculum quoque dedit MONTF. 1. c. p. 369.
2) ἐνέπνευσεν. Ita v. 35. idem verbum ab Aquila exprimitur. 3) συνεχ
7.
κάλυψεν - εἰρήκασι. In Codice quo MONTF. vfus eft, hæc interpretatio non
aliis, fed alii, qui Theodotio effe videtur, tribuitur. Non omittenda funt
h. l. quæ LAMB. BOS in Notis fuis ad 4 Reg. 4, 35. obferuauit:,,Et ver-
bum quidem συνεκάλυψεν reperitur in aliquot libris, in Scholio tamen quod
90X THEODORE TO videtur deriuatum, legitur, τὸ δὲ ἐνεχύωσεν ἐπ᾿ αὐτὸν συν
νέκαμψεν οἱ ἄλλοι ειρήκασιν.
33
a) 4 Reg. 4, 29. b) Ib. v. 34.
522
B. THEODORETI
INTERR. ΧΙΧ.
Quid eft, Vt colligeret
\
arioth? a)
•
ΕΡΩΤ. θ'.
η
Σ
Τί ἐςι συλλέξαι 1) ἀριών;
Οἱ ἄλλοι 2) ἄγρια λάχανα ταῦτα, ής.
μήνευσαν, τούτοις τὴν 3) τολύπην
3)?
lii olera agreftia hæc funt in- οἱ συλλέγοντες αγνοῦντες ἀνέμιξαν. αλ
terpretari. His ii qui colli- λὰ τὸ δηλητηρίου τὴν ἐνέργειαν ἤμβλυ
gebant, ignorantes admifcuerant
γεν ὁ προφήτης ἄλευρον ἐπιβληθῆναι κα
Colocynthida; fed veneni eficaci- λεύσας τῷ λέβητι. ἤμβλυνε δὲ οὐχ ἡ τε
tem obtudit propheta, iubens
farinam iniici in lebetem. Ob- αλεύρου φύσις, ἀλλ᾿ ἡ τοῦ προφήτου
dit autem non farina natura, χάρις. οὕτω καὶ τῶν ὑδάτων αγονίαν εἰς
fed prophetæ gratia. Ita etiam πολυγονίαν ἐχ οἱ ἅλες μετέβαλον, αλλ
aquarum fterilitatem in fecundi- ἡ τοῦ προφητικοῦ πνεύματος δύναμις.
tatem non fal mutauit, fed vir, τῶν μένοι προφητῶν τὸν ἀκτήμονα βίον
tus prophetici fpiritus. Quod
vero prophetæ inopem vitam du- ἡ ἱτορία διδάσκει. ὁ γὰρ τούτων πρω-
xerint, docet hiftoria. Nam τεύων νῦν μὲν ἀγρίοις αὐτοὺς λαχάνοις
qui erat eorum primus, nunc είασε· νῦν δὲ κριθίνους είκοσιν ἑκατὸν
quidem eos excepit conuiuio o-
ἀνδράσι παρέθηκε, καὶ τούτους ὑφ᾽ ἑτές
lerum agreftium, nunc autem
των προσενεχθέντας. τοσαύτης δὲ αὐτ
panęs hordeaceos viginti appo-
fuit centum viris, eosque ab aliis τοῖς εὐλογίας μελέδωκεν, ὡς καὶ τῶν ἑκατ
allatos. Eis autem tantam be- τὸν πληρῶσαι τὴν χρείαν, καὶ μετὰ
nedictionem impertit, vt et il- τὸν ἐκείνων μόρον ἱκανοὺς περιπλεῦσαι.
los centum exfatiarent, et poft τοσαύτη δὲ ἦν τῆς πενίας ἐκείνης ἡ δύο
fatietatem fupereffent permulti,
ναμις, ὡς τὸν βασιλέα τῶν Σύρων ἐκεί
Tanta autem erat vis illius pau
pertatis, vt rex Syrorum illius της δεηθῆναι τῆς χάριτος, καὶ Νεεμάν
egerer gratia et Neemanem mit. ἀποτείλαι τὸν ςρατηγὸν, ὥτε αὐτὸν διὰ
teret ducem exercitus, vt ipfe τῆς προφητικής προσευχῆς ἀπαλλαγῆ
per propheticas preces liberare- και της λέπρας καὶ ὁ μὲν βασιλεὺς
tur a lepra. Et rex quidem If- Ἰσραὴλ τοῖς τοῦ Σύρου ἐντυχών γράμ
raelis, leftis literis Syri, anceps
animi veftem difcidit. Prophe. μασι, δι' απορίαν τὴν ἐσθῆτα διέρξηξεν.
ta autem pauper ipfi fuccenfuit; ὁ δέ γε προφήτης ὁ πένης αὐτῷ μὲν ἐνε
iufitque ad fe mitti Neemanem. μέσησεν' ἀποςαλῆναι δὲ αὐτῷ τὸν Νεε-
Et ipfum quidem videre, quippe μὴν παρηγγύησει καὶ ἰδεῖν μὲν αὐτὸν,
leprofum, non fuftinuit, legem ὡς λεπρόν, οὐκ ἠνέχετο τὸν νόμον φυ
obferuans, vt qui fub lege vi- λάτων, ὡς ὑπὸ τῶνόμῳ πολιτευόμενος
Septies autem ipfum επλάκις δὲ λούσαθαι ἐν τῷ Ἰορδάνῃ αὐτ
τον προσέταξε ποταμῷ. σώματος δὲ ἦν
ἡ λέπρα ἐκ δὲ τῶν τεσσάρων τοῦτο 50-
χείων
ueret.
iuffit lauari in fluuio Ior-
dane. Lepra enim erat corporis,
Id autem conftat ex quatuor
2
Q
1) αριών, Mallem legere ὠρών. In Textu enim hebr. 2 Reg. 4,39. eft a olera.
Vid. DRV s. 1. c. p. 273. 2) ἄγρια λάγανα. Omnes, a quibus hæc verba alle-
gari video, habent αγριολάχανα. 3) τολύπην. Codex doislin. tefte MoΝΤΕ,
1. c. T. I. p. 369. habet κολοκυνθίδα.
n) 4 Reg. 4,39.
QVAST, IN IV. REG, CAP, IV. V,
523
elementis: et in feptem diebus
vita præfens voluitur.
vēro
Animæ
νετο purgatio perficitur per nu-
Neeman primum quidem contra,
dixit, dicens meliores efle fu
uias Damafci, fuorum autem
domefticorum admonitione fufce
pta iuit, et a morbo liberatus * *
venit ad prophetam. Et pri-
mum ei dona obtulit pretiofa;
fed propheta expetendam pau-
pertatem prætulit omnibus di
uitiis, et legem Euangelicam
adimpleuit priusquamn ferretur,
enim inquit, a) accepi
merum fanctæ Trinitatis. At
>
fis, gratis dare.
ille admirabilis,
Vir autem
credens vel
χείων συνέτηκεν ἐν ἑπτὰ δὲ ἡμέραις ὁ
παρών βίας ανακυκλοῦται. τῆς δὲ ψυ-
χῆς ἡ κάθαρσις κατὰ τὸν ἀριθμὸν τῆς
ἁγίας ἀποτελεῖται τριάδος, ὁ δὲ Νεε-
μὰν τὸ πρῶτον μὲν ἀντεῖπε, βελτίους
εἶναι τοὺς Δαμασκοῦ ποταμοὺς εἰρηκώς˙
τὴν εἰσήγησιν δὲ τῶν οἰκείων δεξάμενος,
ἀπελήλυθε· καὶ τοῦ πάθους απαλλα,
γεὶς προσελήλυθε τῷ προφήτη, και
πρῶτον μὲν αὐτῷ τὰ πολύτιμα πρισ..
ενήνοχε δῶρα· ὁ δὲ προφήτης τὴν που
λυπόθητον πενίαν παντὸς προτετίμηκε
πλούτου, καὶ τὴν εὐαγγελικήν νομοθε-
σίαν πρὸ τῆς νομοθεσίας πεπλήρωκε,
δωρεὰν γάρ φησιν ἐλάβετε, δωρεάν δός
τε. ὁ δὲ θαυμάσιος ἐκεῖνος ἀνὴρ, καὶ αυ- ipfam terram Ifrathis effe fanci-
τὴν τοῦ Ἰσραὴλ τὴν γῆν ἡγιασαι πιο fcatam, rogauit, vt duo onera
ζεύων, ἠξίωσε δύο τ) γόμους ημιονικούς mulorum ex ea terra acciperet:
ἐκ ταύτης λαβῶν, ὥτε ἐπὶ ταύτης 2) μό. Η οπferret lege conftituta facri-
vt fuper eam Domino Deo fo-
νῳ προσφέρειν τῷ δεσπότη Θεῷ τας νε- fcia
Non enim ofiret, in-
νομισμένας θυσίας. οὐ γὰρ ποιήσει, φη- quit, b) feruus tuus holocaufa,
σὶν, ὁ δοῦλός σου ὁλοκαύτωμα ἢ θυσίαν 'aut facrificium Diis alienis, fed
ή
θεοῖς ἑτέροις, ἀλλ᾽ ἢ τῷ Κυρίῳ μόνῳ. foli Domino Et propterea pro-
καὶ περὶ τοῦ λόγου τούτου ἱλάσεται μοι Pinus erit Dominus mihi feruo
Κύριος τῷ δούλῳ σου, καὶ ἐν τῷ εἰσπο
ρεύεθαι τὸν κύριόν μου εἰς οἶκον 3) Ρεε-
μὰν προσκυνῆσαι ἐκεῖ, ὅτι αὐτὸς ἐπα-
ναπαύεται ἐπὶ τῆς χειρός μου, καὶ ἐν τῷ
προσκυνῶν αὐτὸν εἰς οἶκον Ρεεμάν,
προσκυνήσω ἅμα αὐτῷ Κυρίῳ τῷ Θεῷ,
καὶ ἱλάσεται Κύριος τῷ δούλῳ σου περὶ
τοῦ λόγου τούτου, ανάγκη μέ φησι συν-
εισιέναι τῷ βασιλεῖ τὸν ψευδώνυμον
Θεὸν προσκυνῶν βουλομένῳ, ἀλλ᾽ εἰσιων minarum,
ἐγὼ τὸν ἀληθινὸν προσκυνήσω Θεόν ingrefius fuero, verum Deum
adorabo, fupplex petens vt
συγγνώμης τυχῶν ἱκετεύων, ὅτι δὴ διὰ
veniam confequar, quoniam
τὴν βασιλικὴν ἀνάγκην εἰσελθεῖν πρὸς regis cauffa cogor ingredi
τὸν ψευδώνυμον Θεὸν ἀναγκάζομαι, ad Deum falfo nominatum,
Ο
اد
η
δή
dum ingreditur dominus
mous in ædem Reeman vt ibi
Et
meam.
adoret, quoniam ipfe requiefcere
folitus eft fuper manum
Εἰ dum adorabit ipfe in domo
Recman adoraho cum ipfo Dom
Dommus feruo tuo propter hoc.
minum Deum, et propitius erit
Necefle eft, inquit, mihi,
fimul cumn rege, cum adorare
vult, eam ad Deumn falfo no-
α) γόμους. Codex alex. et Editio ald, habent γόμορ.
eft, δοθήτω δὴ τῷ δούλῳ σου γόμος ζεῦγος ημιόνων,
3) Rec. le&tio eft Ρεμμών.
μόνον.
#) Matth, 10, 8. b) 4 Reg. 5, 17. 18.
Verum ego,
vt
cum
Hoc
Recepta leftio 4 Reg. 5, 17.
2) μόνῳ. Nonnulli legunt
524
THEODORETI
B.
>
Hoc enim fignificauit cum dixit, τότο γὰς δεδήλωκεν, εἰρηκώς, ἱλάσετα
Propterea propitius erit Dominus
mihi feruo tuo. Hæc autem ver-
ba accufant turbam Iudaicam,
quod cum et legem haberent,
et prophetas, et facerdotes, et
miracula viderent et figna diuina,
cultum idolorum prætulerint Deἰ
cultui. Prophetæ autem iure eſt
admiranda et vis gratia, et iufta
fententia. Nam et furtum Giezi
cognouit, et Neemanis lepram
ei adiudicauit. Nonne, inquit, q)
cor meurn erat tecum, quando
defiliit Neeman a curru fuo vt
obuiam iret tibi? Et nunc AC-
cepifti pecuniam et veftes,
accipies tibi hortos, et oliue-
et vineas, et greges, et
et
feruos απ-
armenta,
et
et
cillas ; et lepra Neeman tibi adbe-
rebit, et femini tuo vsque in æter-
nunt.
.)
n
μοι Κύριος τῷ δούλῳ σου περὶ τοῦ λόγο
τούτου. ταῦτα δὲ τὰ ῥήματα τῆς Ἰου
δαϊκῆς πληθύες κατηγορε, ὅτι καὶ νό-
μον ἔχοντες, καὶ προφήτας, καὶ ἱερέας,
καὶ θαυματουργίας, καὶ θεοσημίας ὁρῶν
τες, τὴν τῶν εἰδώλων θεραπείαν τῆς
τοῦ Θεοῦ προτετιμήκασι θεραπείας.
ἄξιον δὲ θαυμάσαι τοῦ προφήτου καὶ
τῆς χάριτος τὴν ἰχὺν, καὶ τῆς ψήφου
τὸ δίκαιον. καὶ γὰρ ἔγνω τοῦ Γιεζεὶ τὴν
κλοπὴν, καὶ τὴν λέπραν αὐτῷ τοῦ Νεε-
μὰν ἀπεκλήρωσεν. οὐχὶ ἡ καρδία μου,
Φησὶν, ἦν μετά σου, ὅτε κατεπήδησε
Νεεμὼν ἀπὸ τοῦ ἅρματος αὐτῷ εἰς συν
αντησίν σου; καὶ νῦν ἔλαβες τὸ ἀργύριον,
καὶ τὰ ἱμάτια, τ) καὶ λήψη ἐν αὐτῷ
κήπους, καὶ ἐλαιῶνας, καὶ ἀμπελῶνας,
Sed ille quidem pecunia και ποίμνια, καὶ βουκόλια, καὶ δούλους,
amore captus, euafit leprofus. καὶ δούλας καὶ ἡ λέπρα Νεεμὰν κολ
Chorus autem prophetarum fum- ληθήσεται ἐν σοὶ, καὶ ἐν τῷ σπέρματί
mam amabat paupertatem. Non σου ἕως αἰῶνος. ἀλλ᾽ ἐκεῖνος μὲν ἐρατὴς
enim habebant domos, fed vte- χρημάτων γεγονὼς ἀπεφάνθη λεπρός
bantur tuguriis. Quamobrem a ὁ δὲ τῶν προφητῶν χορὸς τὴν ἐχάτην
magno illo propheta fupplices
perierunt, vt vna veniret cum ipfis πενίαν ἠσπάσατο. ἐδὲ γὰς οἰκίας εἶχον,
ligna fecantibus ad ea conftruen. ἀλλὰ καλύβαις ἐχρῶντο. διὸ τὸν μέγαν
da. Tanta autem viuebant in pau- προφήτην ἱκέτευσαν συναπελθὼν αὐ
pertate, vt ne fecurim quidem τοῖς ξύλα τέμνουσιν εἰς τὴν τούτων και
fuftinerent poffidere. Itaque cum τασκευήν. τοσαύτῃ δὲ ἐχρῶντο πενία,
vna cecidiffet * in fluuium, di-
ὡς μηδὲ ἀξίνην ἀνέχεθαι κτήσασθαι.
xit qui eam acceperat commo-
dato, b) Ο Domine, et ipfum αὐτίκα γοῦν μιᾶς εἰς τὸν ποταμὸν ἐμ
Ne πεσούσης, είρηκεν ὁ ταύτην χρησάμε
fuerat datum commodato.
νος, ὦ δὴ Κύριε, καὶ αὐτὸ 2) κεχρημέ
νον. ἀλλὰ μηδεὶς ἡγείσθω βλάσφημον
τὴν φωνήν. ἐπεὶ καὶ ὁ προφήτης Δαβίδ
modulatione dixit, c) Ο Domi-
ἐν τῇ πνευματικῇ μελωδία φησὶν, ὦ
ne faluum me fac: o Domine
bene profpera. Admirabili autem Κύριε σῶσον δὴ, ὦ Κύριε ευόδωσον δή.
ό
modo propheta furfum eduxit παραδόξως δὲ ἄγαν ὁ προφήτης ἀνή
ferrum. Thiedo enim ligno γαγε το σιδήριον. ξύλον γὰρ ἐμβαλων,
mo
Nam
autem exiftinet hanc vo-
cem effe blafphemain.
et propheta Dauid in fpirituali
Ο
Ο
Ο
1
παρε
1) καὶ στὴν ἀμπελῶνας. Ita leg. in edit ald. et complur. 2) κεχρημένον. Rec. leftio
ελ κεκρυμμένον. Editio complut. habet κεχρημένον.
}
4 Reg. 5, 26, 27. b) Ib. c. 6, 5. c) PL. 117, 25.
QVEST. IN IV. REG. CAP. VI.
525
σω
παρεσκεύασεν ἐπιπολάσαι τὸ σιδήριον.
τοῦτο δὲ πάλιν προετύπου τὴν τοῦ
τῆρος ἡμῶν οἰκονομίαν. ὥσπερ γὰρ τὸ
μὲν κουφότατον ξύλον ὑποβρύχιον γέ-
γονεν, τὸ δὲ βαρύτατον ἐπεπόλασε σι-
δήριον οὕτω τῆς θείας φύσεως ή και
τάβασις τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως .
πραγματεύσατο τὴν ἀνάβασιν.
ΕΡΩΤ. Κ.
Τί ἐςιν, εἰς τὸν τόπον τὸν 1) φελ-
μουνί ;
ώς
ως
,
τις εποι, εἰς τόνδε τὸν τόπον.
τὸτο γὰρ δηλοῖ τὸ φελμουνί. αξια
γατον δὲ τὸ προφήτου καὶ τοῦτο. θη
ρευθεὶς γὰρ ἐθήρευσε τοὺς θηρεύσαν-
τας, καὶ ἀχλὴν τοῖς τούτων ὀφθαλ-
μοῖς ἐπαγαγών, εἰς τὴν βασιλεύεσαν
αὐτοὺς εἰσήγαγε πόλιν. Στα τὴν ἀχλὺν
ἀποσκεδάσαι τὸν Θεὸν ἱκετεύσας, γνῶ-
ναι παρεσκεύασεν ὡς εἴσω τῶν ἀρκύων
ἐλήφθησαν. καὶ ὅτι ζωγρῆσαι πειραθέν-
· τες ἐζώγρηνται. αξιέπαινον δὲ αὐτὸ καὶ
κενο. τοῦ γὰρ βασιλέως ανελῶν πειρα-
θέντος ἔφη· ἐ πατάξεις οὓς οὐκ ήχμα-
λώτευσας ἐν ῥομφαία σου, καὶ τόξῳ
σε. παράθες αὐτοῖς ἄρτες καὶ ὕδωρ,
καὶ φαγέτωσαν, και πιέτωσαν, καὶ α.
ποςατήτωσαν πρὸς τὸν κύριον αὐτῶν.
εἰ σφαγείεν, φησὶν, ἐ γνωθήσεται τῆς
θαυματουργίας τὸ μέγεθος εἰ δὲ ὑγιες
ἀπέλθοιεν πρὸς τὸν ἀποςείλαντα, μα-
θήσεται κἀκεῖνος τὸ Θεὸ τὸ ἡμετέρες
τὴν δύναμιν.
effecit vt ferrum fupernataret.
Hoc autem rurfus præfigurauit
feruatoris noftri difpenfationem.
Quomodo enim lignum quidem,
quod eft leuiffimum, fuit demer-
fum, ferrum autem, quod gra-
uiffimum, fupernatauit: ita di-
uina natura defcenfus effecit vt
humana natura afcenderet.
INTERR. XX.
Quid eft, In hunc locum Phel
muni? a)
V fi quis dixerit, In hunce lo-
Iud Phelmuni. Eft autem in hoc
cum: hoc enim fignificat il-
quoque propheta dignus admira-
tione. Venando enim captus ce-
pit venantes: et cum eorum ocu-
lis induxiffet caliginem, eos in-
πroduxit in ciuitatem.
Deinde
difcuteret caliginem, effecit vt
a Deo fuppliciter precatus vt
cognofcerent fe effe comprehen-
fos retibus, et conantes capere fe
faios efle captiuos. Eft autem
Nam cum rex Ifrael tentafet eos
illius quoque hoc dignum laude.
de medio tollere, dixit, b) Non
percuties quos non cepifti gladio
tuo, et arcu
τμο. Appone illis
panes et aquam: comedant et bi
bant, et reuertantur ad dominum
fuum. Si interficiantur, inquit,
non cognofcetur magnitudo mi-
raculi. Sin autem reuertantur
fani ad eum qui mifit, ille quoque
difcet Dei noftri potentiam.
INTERR
1) Φελμουνί. Rec. leftio 4 Reg. 6, 8. eft ἐλμων, pauci libri veteres habent φελ
μωνί. MONTF. 1. c. Τ. Ι. p. 371. obferuat, in Cod. quodam regio ad mare
ginem legi hanc notulam, ἐν ἑτέροις βιβλίοις γράφεται εἰς τὸν τόπον Φελματί
Reftius vertit Aquila, εἰς τὸν τόπον τὸν δεῖνα,
1
α) 4 Reg. 6, 8.
b) Ib. v. 24,
526
B. THEODORETI
INTERR. XXI.
Cui vfui erat ftercue colum-
bar um?
ΕΡΩΤ. κα.
Ἡ κόπρος τῶν περιτερῶν ποίαν χρείαν
ἐπλήρες
Neceflitas obfidionis, et magni Ἡ της πολιορκίας ανάγκη, καὶ τοῦ
tudo cogebat
core vti pro fale.
INTERR. ΧΧΙΙ.
Cur iufis propheta claudi oftium,
et detineri eum qui miſſus fue-
rat a vege? a)
H
λιμοῦ τὸ μέγεθος, ἠνάγκασεν αὐ
τοὺς ἀντὶ ἁλῶν κεχρῆσαι τῇ κόπρῳ.
ΕΡΩΤ. κβ'.
t
Q
~
Τί δήποτε προσέταξεν ὁ προφήτης κλέβο
θῆναι τὴν θύραν, καὶ ἐπιχεθῆναι
τὸν παρὰ τὸ βασιλέως
καλέντα;
ex folidus, emulatus patris Ὁ ἐμβρόντητος βασιλεὺς, τοῦ πα
RE
2
Π
2
et m matris cruentum ani- τρὸς καὶ τῆς μητρὸς τὴν μια φο
mum, iuffit amputari caput pro- νίαν ἐζηλωκώς, προσέταξεν αποτεμεν
pheta, idque facco indutus, et το προφήτε τὴν κεφαλήν καὶ ταῦτα
cum a Deo precibus contender σάκκον περιβεβλημένος, καὶ τὸν Θεὸν
ret, vt folueret ac diffiparet
horrendam * illain et ftridentem ἱκετεύων λῦσαι καὶ σκεδάσαι τὸ συγνὸν
nubem. Et eum oporteret fup- ἐκεῖνο νέφος, καὶ τετρηγός καὶ δέον ἱκε
plicare propheta, vt Deo pro τεῦσαι τὸν προφήτην, ὥτε τὴν ὑπὲρ αὐ
iplo oferret interceflionem, hoc του πρεσβείαν προσενεγκεν τῷ Θεῷ,
non fecit : fed minatus eft, fe τἒτο μὲν οὐκ ἐποίησεν, ἠπείλησε δὲ καὶ
eum interempturum, vt qui
negligeret, vel fponte defpicer τασφάτλειν ὡς ἀμελοῦντα, ἢ ὡς ἑκόντα
ret fummam calamitatem. Sed παρορῶντα τῆς συμφορᾶς τὴν ὑπερβο
ftatim ductus poenitentia accurrit λήν, αλλ' εὐθὺς μεταμεληθεὶς ἔδραμεν
cædem reprimnens. Hoc enim ἐπέχων τὸν φόνον. τἔτο γὰρ και ο προ
ipfe quoque fignificauit prophe- φήτης δεδήλωκεν εἰ ἑωράκατε γάρ φη-
ta, Anne vidiftis quod ifte filius
σιν, ὅτι καὶ απέςειλεν ὁ υἱὸς τὸ φονείς
bomicidæ miferit ad amputandum
caput meum? Videte cum vene- τὲ οὗτος ἀφελῶν τὴν κεφαλήν με ; ἴδε
rit nuncius, claudire oftium, et τε ὡς ἐὰν εἰσέλθη ὁ ἄγγελος, ἀποκλεί
comprimite eum in offio. An non, σατε την θύραν, καὶ ἐκθλίψατε αυ
inquit, trepitus pedum domini eius τὸν ἐν τῇ θύρα οὐκ ἰδὲ ἡ φωνὴ τῶν που
eft poft ipfum? Sed tamen, quam- δῶν τε κυρίε αὐτῷ κατόπιθεν αὐτοῦ;
uis hæc pateretur propheta, Do-d
αλλ ὅμως καὶ ταῦτα πάχων ὁ προφή
mino fupplicauit, et repente
foluit obfidionem. Poft hanc της ἱκέτευσε τὸν Δεσπότην, καὶ τὴν πο
diarrationem, qui confcripfit hi- λιορκίαν αθρόως διέλυσε. μετὰ τοτο τὸ
ftoriam, nos docuit, quo- διήγημα, ὁ τὴν ἱςορίαν συγγράψας ἐδι
modo propheta przdixerit so- δαξεν ἡμᾶς, ὡς τῇ Σωμανίτιδι τὸν ἐσό-
μενον λιμὸν ὁ προφήτης προείρηκεν, με
μήνυσε δὲ καὶ τὸν χρόνον. Κύριος γάρ
φησιν ἐκάλεσε λιμὸν ἐπὶ τὴν γῆν, καὶ
inanitidi futuram famem. Si-
gnificauit autem etiam tein-
pus. Dominus enim, inquit, b)
vocauit famem fuper terram, εἰ
α) 4 Reg. 6, 32. δ) Ib. C. 8, 1.
που
εν
C
ώς
επι
2
παρέ
QVAST. IN IV. REG. CAP. VIII. 527
1)
Ο
Ο
Ο
Ο
i) παρέσαι ἐπὶ τὴν γῆν ἁπλὰ ἔτη. αἰνὶτε
δὲ ὁ λόγος, ὡς ὁ Ἰσραὴλ τὸ λιμοῦ
τὴν τιμωρίαν ἐδέξατο. διὸ δὴ τῇ Σωμα.
νίτιδι παρεγγύησε λέγων. ανάςηθι και
πορεύου σὺ, 2) καὶ ὁ υἱός σου, καὶ ὁ οικός
σε καὶ παροίκει 3) οὗ ἐὰν εὕρης ἐκεῖ εἰ
où
δὲ κοινὸς ἦν πάσης τῆς γῆς ὁ λιμὸς, ἐκ
ἂν αὐτὴν ἑτέρωσε ἀπετάλκει, δῆλον τοί.
νυν, ὡς ὁ Ἰσραὴλ ταῖς θεηλάτοις πλη-
γαῖς ἐπαιδεύετο, ὡς μετὰ τοσαύτην ἐπι-
μέλειαν δυσσεβῶς πολιτευόμενος, μαν-
θάνομεν δὲ καὶ ἐντεῦθεν, ὡς διπλῆς τε.
χηκε χάριτος ὁ προφήτης. το δε γὰρ
τε λιμοῦ ὁ χρόνος, διπλάσιος.
ό
اد
Ο
Ε
Ο
ως
ΕΡΩΤ. κγ.
et aderit fuper terra feptem annis.
Tacite autem indicat oratio
Ifraelitas fame
penas luiffe.
Quamobrem precepit Somanitidi
dicens, a) Surge, et vade tu et f
hius tuus, et domus iua,et habita vbi
inueneris. Quod fi vniuerfa terra
communis fames fuiffet, nequa-
quam alio ipfam mififfet. Eft ergo
perfpicuum, quod plagis a Deo im-
minis caftigatus fit lirael, vt qui
poft tantam quæ eius cauffa gereba-
tur curam,impie vitam ageret. Hinc
autem etiam difcimus, quod pro-
phera duplicem gratiam confecue
tus fit; eft enim duplum tempus
huius fàmis.
INTERR. XXIII.
Cur. cum propheta pradixiflet A
zaëli mortem Baradad, iuffit ei
dicere, Vita viues? b)
Vniuerforum Deus iufit magrio
Τί δήποτε το 4) Βαραδαδ ὁ προφήτης
τὴν τελευτὴν προειπὼν τῷ Αζαήλ,
παρεσκευάσατο εἶπεν αὐτῷ, ζωῆ ζήση;
τῶν ὅλων Θεὸς Ἠλία τῷ μεγάλῳ
παρεκελεύσατο χρίσαι μὲν τὸν
Ελισσαίον προφήτην, τὸν δὲ Αζαήλ εἰς
vt vngeret Elifam
βασιλέα Συρίας, καὶ τὸν Ἰηδ εἰς βασι prophetam, Azalem autem
λέα Ἰσραήλ, ἀλλὰ τὸν μὲν Ἑλισσαίονας, Tegem Syria, et lehu regem
Ifrael. Sed Elifam quidem vn-
χρισεν, ὡς προσετάχθη, τες βασιλεῖς δὲ πίτ vt iufus fuerat: reges autemi
ἐκ ἔχρισεν ἔφθασε γὰρ ἀναληφθῆναι. ὁ non vnxit: fuit enim prius affum-
δὲ Ἑλισσαίος, διπλῆν τὴν ἐκείνου χάριν
Elifa autem duplici il
δεξάμενος, πρῶτον εἰς τὴν Δαμασκὸν lius accepta gratia, primum abiit
in Damafcum vt vngeret Azaë-
ἀπελήλυθεν, ὥτε χρίσαι τὸν Αζαήλ, ὁ lem. Baradad ergo, (vnum eft
τοίνυν Βαραδάδ, ἓν γάρ ἐσιν ὄνομα, υἱὸς
Αδες, μαθὼν τοῦ προφήτου τὴν παρs-
σίαν, απέτειλε τον Αζαήλ, καὶ δῶρα
πολυτελῆ καὶ φιλότιμα, ὥτε μαθεν
εἰ τῆς ἀρρωςίας ἀπαλλαγήσεται. αφι-
κομένῳ τοίνυν τῷ ᾿Αζαὴλ ὁ προφήτης
προειπε καὶ τὴν αὐτῇ βασιλείαν, και
το πεπομφότος τὸν θάνατον. εἶπε δὲ
χάριν της.
enim
nomen, filius Ader,)
cum refciuifer aduentum pro
phetæ, mifit Azaëlem, et mi
nera magnifica ac pretiofa, vt di
fceret, an liberaretur ab agritu
dine, Gum ergo
Gum ergo adueniffet A-
zal, ei prædixit propheta, et
ipfum regem futurum et mortem
* eius qui ipfum miferat.
Iuffit
autem
i) Legendum effe videtur παρέση, vt editio complut. habet. Rec fe&tio eft ἦλθεν.
2) και σου. Hæc defid. in Textu hebr. et verfione τῶν ὁ. 3) οὗ ἐκεῖ. Ita
fere Symmachus vertit, οἳ ἂν εὕρης παροικεῖν. 4) Βαραδάδ. Hic in Textu
hebr. vocatur Benhadad, in verfione τῶν 6. dicitur υιός "Αδερ. Reliqui au
tem Interpretes habent, υἱὸς 'Αδάδ.
α) 4 Reg. 8, 7. 7) Ibid. verf. 10.
*
528
B. THEODORETI
autem ne mortem ei fignificaret, αὐτῷ, μὴ μηνῦσαι τὸν θάνατον, ἵνα μὴ
ne triftis e vita excederet. Cum αθυμῶν ὑπεξέλθη τὸ βίε. ἰδὼν μέντοι
Azailem ergo vidiffet propheta, τὸν ᾿Αζαὴλ ὁ προφήτης, τὰς τῶν δα
emifit riuos lacrymarum: praui-
Ο
dit enim per ipfum futuras Ifrae. κρύων ἀφῆκε λιβάδας. προεώρα γὰρ
li calamitates. Hoc enim ei quo- τὰς ἐσομένας δι᾽ αὐτοῦ τῷ Ἰσραὴλ συμ
que prius fignificauit.
φοράς· τοῦτο γὰρ καὶ αὐτῷ προμεμή-
INTERR. XXIV.
Ouomodo eft intelligendum, Et
accepit fragulam, et rinxit illam
aqua,et iecit fuper faciem eius,
et mortuus eft? a)
Jofephus dixit Azaëlem hoc fe-
1
ciffe, et violentam ei mortem
attulife: erat enim impius et fz-
uus ac czdem fpirans. Ipfe enim
dixit, b) Deus montium eft Deus
Ifrael, et non Deus vallium, et
conferuatus ab Achabo, ingratus
fuit in benefatorem. Nos autem
docuit hiftoria quid damni adferat
mala cognatio. Nam aiter Iστας
rex tribus Iuda, prognatus qui
dem fuit ex Iofaphato viro pio:
feductus autem verbis coniu-
gis, fuit particeps eius impie
fatis. Ambulauit enim, inquit,c)
in via regum Ifrael, ficut fecit
domus Achabi, quoniam filiam A.
et fecit
chabi duxerat vxorem :
malum coram Domino.
INTERR. XXV.
1
{
Quomodo eft intelligendum, Εt
percuffit Edomum et populum qui
cingebat eum, er principes cum
curribus, et fugit populus
ad tabernacula
Sua? d)
νυκεν.
ΕΡΩΤ. κδ'.
Πώς νοητέον το, ἔλαβε 1) τὸ ςρῶμα, καὶ
ἔβαψεν αὐτὸ ὕδατι, καὶ ἐπέβαλεν ἐπὶ
τὸ πρόσωπον αὐτοῦ, καὶ
ἀπέθανεν;
2)
TO
υπο
ου
2)Ὁ Ἰώσηπος τὸν Ἀζαὴλ εἴρηκε
το πεποιηκέναι, και βιαίαν ἐπε
νεγκεν αὐτῷ τελευτήν. δυσσεβῆς γὰρ
ἦν, και μιαιφόνος. αὐτὸς γὰρ εἴρηκε,
Θεὸς ὀρέων ὁ Θεὸς Ἰσραὴλ, καὶ οὐ Θεὸς
κοιλάδων. καὶ σωθεὶς ὑπὸ τοῦ ᾿Αχαὰς
ἀχάριτος περὶ τὸν εὐεργέτην ἐγένετο.
ἐδίδαξε δὲ ἡμᾶς ἡ ἱςορία τῆς κακῆς συγ
γενείας τὴν βλάβην ὁ γὰρ ἕτερος Ἰω-
ραμ, ὁ τῆς Ἰούδα φυλῆς βασιλεὺς, έφυ
μὲν ἐκ τοῦ Ἰωσαφάτ ἀνδρὸς εὐσεβοῦς
τοῖς δὲ τῆς ὁμοζύγου ὑπαχθείς λόγοις,
τῆς ἀσεβείας μετέλαχεν. ἐπορεύθη γάρ
Φησιν ἐν ὁδῷ τῶν βασιλέων Ἰσραὴλ, και
ό
θὼς ἐποίησεν ὁ οἶκος ᾿Αχαας, ὅτι θυ
γάτης ᾿Αχαας ἦν αὐτῷ εἰς γυναίκα,
καὶ ἐποίει τὸ πονηρὸν ἔναντι Κυρίε.
Ο
Ο
ΕΡΩΤ. κέ.
Πώς νοητέον τὸν ἐπάταξε τὸν Ἐδωμ,
καὶ τὸν λαὸν τὸν κυκλοῦντα αὐτὸν, καὶ
τοὺς ἄρχοντας μετὰ τῶν ἁρμάτων,
καὶ ἔφυγεν ὁ λαὸς εἰς τὰ σκηνώ
ματα αὐτό;
Ο
é
Imperauit Idumais rex uibus Ἤρχε τῶν Ἰδουμαίων ὁ τῆς Ἰάδα φυ-
H
Iuda: fed congruenter prophe-
λῆς βασιλεύς, ἀλλὰ κατὰ τὴν τὸ
tiæ patriarchæ Ifaac, feruitutis πατριάρχε Ἰσαὰκ προφητείαν, τὴν τῆς
δουλείας
1) τὸ τρῶμα. Ita ad fidem Aquila et Symm, vertitur in edit. compl. 4 Reg.
8, 15.
fed of 6. ipfam vocem hebr. retinuerunt. Codex vatic. habet rò Max-
βάρ, alex, τὸ Ναβρά. 1os EPHVS Ant. iud. lib. IX. c. 4. vertit δίκτυον, rete.
2) Ο τελευτήν. Hanc IOSEPH fententiam facræ litera tuentur.
a) 4 Reg. 8, 15. b) 3 Reg. 20, 23. 25. ) 4 Reg. 8, 18. d) Ib. v. 21,
QVÆST. IN IV. REG. CAP. IX.
529
1
απο
اد
αν
δουλείας ἀπεσείσαντο ζεύγλην. ἔται γάς
φησι καιρὸς, ἡνίκα ἂν καθέλης τὸν ζύ-
τὸν αὐτῷ ἀπὸ τοῦ τραχήλου σου. ςρα-
τεύσαντες τοίνυν κατ' αὐτῶν, ἐκείνους
μὲν ἀνελον, καὶ εἰς τὴν οἰκείαν ἐπα-
νῆλθον γῆν. οἱ δὲ Ἰδουμαῖοι καὶ νικηθέν.
τες ἄρχεθαι λοιπὸν οὐκ ἠνέχοντο.
}
ΕΡΩΤ.
κς'.
Τίνος χάριν δι᾽ ἄλλου προφήτου τὸν
Ιηοῦ κέχρικεν ὁ Ἑλισσαιέ;
ἄλλου προφήτου τον
iugum excuferunt. Erit enim
inquit, a) tempus quando auferes
et folues iugum eius a collo tuɔ.
Idumæi
In eos ergo facta expeditione,
illos quidem fuftulerunt, et in
fuam terram redierunt.
autem etiam vidi non amplius
fuftinuerunt vt fubirent impe-
rium.
INTERR. XXVI.
Quam ob caufam per alium prophe-
tam Elifa vnxit Iehu?
Λάθρα τοῦτο γενέθαι συνέφερεν, ώτε Hogicam fieri expediebat, vt
συντόμως αναιρεθῆναι τὸν Ἰωράμ
εἰ γὰρ προήδετο, παρετάξατο ἄν. ἐν
de
ram. Nam fi præfenfiffet, aciem
inftruxiffet: in acie autem neces-
δὲ τη παρατάξει, καὶ πολλοὺς ἦν ἀνάγ- fe fuiffet vt multi trinque ca
κη πεσὲν ἑκατέρωθεν.
ΕΡΩΤ. κζ'.
Διατί δε χρίσαντα φυγῶν εὐθὺς
παρηγγύησεν ;
ό
να μὴ συλληφθεὶς κινδυνεύση βούλε
τὰ γὰρ ἡμᾶς ὁ δεσπότης Θεός, και
ἀνθρωπίναις οἰκονομίας κεχρήσθαι. τες
γὰρ λόγῳ τιμηθέντας εις δέον προσ-
ήκει κεχρήθαι τῷ λόγῳ.
ΕΡΩΤ. κή.
Διατί ἐπίληπιον τὸν προφήτην
ἐκάλεσαν ;
1
derent.
INTERR. XXVII.
Cur eum fimulac vnxiffet iuffit
fugere? b)
Ne
Te fi fuiffet comprehenfus, fuis-
fet in periculo. Vult enim
nos Dominus* Deus humana etiam
να cautione et prudentia. Qui
enim ratione funt præditi, eos
ratione oportet vti ad id quod con-
venit.
γ
INTERR. XXVIII.
Cur prophetam epilepticum
appellarunt? c)
t impii,
Ὡς δυσσεβοῦντες ὕβριζον τοὺς θερά. Vim Dei famulos aficie
Ω
Ο
ως
ποντας τοῦ Θεοῦ· και μαινομέ-
νους ἐκάλουν, ὡς παρρησία χρωμένους
ὁ δὲ Ἰηοῦ οὐχ ὡς παροινῶν ἀδολέχην
ὠνόμασεν, ἀλλὰ κρύψαι τα ειρημένα
πειρώμενος. ἐπεὶ δὲ εἶδεν ἐπικειμένους,
ἐμήνυσεν.
σε
#) Gen. 27, 40.
b) 4 Reg. 9, 3.
bant contumelia, et infanos
appellabant, quod libere loque-
rentur. Ieliu autem, non vt con-
tumelia afficeret, eum nominauic
nugatorem: fed celare volens em
que difta fuerant. Poftquam au-
garrem: fed celare voiens es
tem vidit fe ab illis vrgeri, indi-
cauit.
c) ib. v. it.
INTERR.
B.Theod. Tom. I.
530
B. THEODORETI
Qu
INTERR. ΧΧΙΧ.
Quid eft, Et accepit quilibet veftem
fuam, et pofuit fub Iebú in
vnum garim? a)
uæ fequuntur explicant loci
obfcuritatem, adduxit ad
vnum graduum. Cum autem di
vinam noffent eleftionem, tan-
απ.
quam moni detulerunt honorem.
Aramin autem vocauit b) Syros,
Arama enim eft Syri. Sic enim et
iam alii funt interpretati
INTERR. ΧΧΧ.
Quomodo eft intelligendum, Et du-
tus, dutus Tebu filii Nameft,
quia inæqualitas
ducebat? c)
Cam
tam procal vidiffet fpeculator,
eos qui nifi fuerant non re-
verti, dux autem multitudinis vide.
retur effe Iehu, (hoc enim figni,
ficabat habitus,) indicauit id quod
vidit. Nonnulla certe exempla.
ria habent, Er ducens ducebat Lebu,
hoc eft Deus.
INTERR. XXXI.
Et
Quid eft, Er locutus eft Domi-
nus contra eum affumtionem
banc? d)
T
Τὰ
ΕΡΩΤ. κθ'.
Τί ἐςι, καὶ ἔλαβεν 1) ἀνὴς τὸ ἱμάτιον
αὐτοῦ, καὶ ἔθηκεν ὑποκάτωθεν
Ιηοῦ 2) ἐφ' ἑν τῶν γαρεμ;
ά ἑξῆς ἑρμηνεύει τοῦ λόγου τὸ ἀσα
φές 3) ἐπήγαγεν ἐπὶ μίαν τῶν
αναβαθμίδων. γνόντες δὲ τὴν θείαν χει
ροτονίαν, ως βασιλὰ προσήνεγκαν τὴν
τιμήν. 4) Αραμεὶν δὲ τοὺς Σύρους ἐκά
λέσεν Αραμὰ γὰρ 5) οἱ Σύροι. οὕτω
δὲ καὶ οἱ ἄλλοι ἡρμήνευσαν.
ΕΡΩΤ. λ'.
σε
ή
Πώς νοητέον, 6) καὶ ἡ ἀγωγὴς ἀγωγὴ
Ιηοῦ υἱοῦ Νάμεση, διότι ἡ
παραλλαγή ἦγεν;
Πόρρωθεν ὁ σκοπός θεασάμενος, ὡς οἱ
μὲν ἀποςαλέντες οὐκ ἀνέτρεψαν,
ὁ δὲ τοῦ πλήθους ἡγούμενος εώκει είναι
Ιηοῦ τοῦτο γὰρ τὸ χῆμα ἐδήλου ἐμή.
νυσεν ὅπερ ἑώρακεν. ἔνια μέντοι τῶν ἀν
τιγράφων ἔχει, καὶ ὁ ἀγῶν ἦγε τὸν
Ιηοῦ, 7) τουτέςιν ὁ Θεός.
ΕΡΩΤ. λα'.
今
​Τί ἐςι, καὶ Κύριος, 8) ἐλάλησεν ἐπ' αὐ
τον 2) τὸ λῆμμα τοῦτο;
Prophetias et vifiones appellabant, Τας προφητείας και δράσεις ἐκάλουν,
affumtiones. Nam ex pro-
a
Οι
καὶ λήμματα. οἱ μὲν γὰρ τῶν προ-
φητών,
1) йvng. Hæc eft Aquile verfio, quam habet ed. compl. Rec. lectio eft exa5os.
· 2) ἐφ᾿ γαρείμ. Cuius hæc fit interpretatio, incertum eft. Codex vatic.
1. c. habet ἐπὶ τὸ γαρέμ τῶν ἀναβαθμῶν, in Cod. alex. legitur ἐπὶ γὰρ ἕνα τῶν
ανα3. Præftat verfio Theodotionis ἐπὶ γαρεὶμ ἕνα τῶν ἀναβαθμών. Satius erat
h. 1. vocem difficiliorem retinere, quam pro lubitu interpretari, vt
Aquila fecit, qui vertit zgos osades, feductus fignificatione quæ alias huic
nomini propria eft. 3) ἐπήγαγεν — ανα6. Gloffemnatis fpeciem hæc referunt,
ad Textum enim l. c. non pertinent. 4) Cod. vatic. habet Αραμίν. 5) οἱ
Σύροι, Mallen legere ή Συρία. 6) κα) - Ναμεση. Hæc fere omnia cum ed.
compl. confentiunt. Rec. leftio eft, καὶ ὁ ἄγων ἦγε τον Ιηοῦ υἱὸν Νά μεσσί,
2) τουτέςιν ὁ Θεός. Sine dubio Νofter Participium ἄγων, quod ad aurigam
referendum effe videtur, per Ellipfin vocis ὁ Θεός explicare voluit. 8) ελά
το
λησεν. Ita habet ed. ald. Recepta, fed minus apta, leftio eft έλαβεν. 9) τὸ
λημμα. Hanc leftionem exhibet Cod. varic. fed præferenda eft leftio Cod.
alex. τὸ ῥῆμα τοῦτο. Niels enim h. 1. vt paffim in orationibus Prophetarum,
de trifti et ingrato fermone fumitur.
α) 4 Reg. 9, 13. b) 1b. verf. 16.
c) Ib. verf. 20. ) Ib. verf. 25.
QVAST. IN IV. REG. CAP. ΙΧ. Χ.
53 1
υπο
T
Το
τους
φητῶν, ἢ δι᾽ ἐνυπνίων, ἢ ὕπας ἑώρων τι-
να· καὶ τοῦτο τὸ εἶδος ὅρασις ἐκαλᾶτο.
τινὲς δὲ τοῦ θείου πνεύματος δι᾽ αὐτῶν
ἐνεργοῦντος ἐφθέγγοντο, καὶ προέλεγον -
τὰ ἐσόμενα. τοῦτο ἐκάλουν λῆμμα.
· ἀνεμίμνησκε τοίνυν ὁ Ιηοῦ τῆς Ἠλιού
τοῦ μεγάλου προβξήσεως, ὅτι ἔνθα του
Ναβουθὲ ἔλειξαν οι κύνες τὸ αἷμα, ἐκεῖ
τὸ αἷμα του Αχμὰς λείξουσιν. οὗ δὴ
χάριν καὶ τοῦ Ἰωρὰμ ἐκεῖ τὸ σῶμα ει
φῆναι προσέταξε και τῆς Ἰεζάβελ δὲ τὸ
σῶμα μεμαθηκώς ὑπὸ κυνῶν ἀνηλῶθαι,
ἐθαύμασεν ὁ Ἰηοῦ τὸ τῆς προββήσεως
ἀψευδές. ἐν τῇ μερίδι γὰρ ἔφη 1) Τεστ
δραὴλ καταφάγωνται οἱ κύνες τὰς σάρ-
κας Ιεζάβελ, καὶ τὰ ἐξῆς. τῶν δὲ ἄλ-
λων παίδων τοῦ ᾿Αχαὰς ἀναιρεθέντων
ὑπὸ τῶν θρεψαμένων, σοφῶς ἄγαν πρὸς
τὸν λαὸν ὁ Ἰηοῦ ἔφη, ἰδοὺ ἐγὼ συνετρά
Την ἐπὶ τὸν ἐμαυτοῦ κύριον, και απέ-
κτεινα αὐτὸν, καὶ τούτους πάντας τις
ἐπάταξεν ; ἴδετε ἀφφω, ὅτι οὐ πεσείται
ἀπὸ τῶν λόγων Κυρίου ἐπὶ τὴν γῆν, ὧν
ἐλάλησε κατὰ τοῦ δίκου του Αχανε.
ἐγώ φησιν ὡς τυραννῆσαι, βουλόμενος
ανείλον τὸν Ἰωραμ τοὺς ἀδελφοὺς αὐ-
τοῦ ἑβδομήκοντα ὄντας τὸν ἀριθμὸν τις
ἀνεῖλεν; οὐχὶ ἡ θεήλατος ὀργὴ τοῖς οἶ-
κειοτάτοις υπουργοῖς χρησαμένη; αψευ
δεῖς ἄρα τῶν προφήτων αἱ προβλήσεις.
ой
ΕΡΩΤ. λβ'.
T
AM S
2) Γνώςας τίνας καλά;
οὺς μάντεις, τοὺς οἰομένους ειδέναι
τὰ μέλλοντα, ὥσπερ γὰρ ὁρῶντας και
βλέποντας τοὺς προφήτας ὠνόμαζον,
ὡς τὰ μέλλοντα προορῶντας· οὕτω καὶ
τοὺς μάντεις γνώτας εκάλουν, ὡς καὶ
γινώσκειν τὰ κεκρυμμένα οἰομένους, και
προγινώσκειν τὰ μηδέπω γεγενημένα.
phetis, alii quidem aut per fo
mnia, aut vigilantes videbant ali-
quas et hoc genus dicebatur vi.
fio: aliqui vero diuino Spiritu
per fos operante dicebant et pra
dicebant futura, hoc appellabant
fumtionem. Reuocabat autemn
Iehu in mentem magni illius
Eliæ prædictionem, fore vt vbi
canes linxerint Nabothi fangui-
nem, ibi lingant Achabi. Quain.
obrem iuffit etiam Iorami cor
pus iue abiici. Et cuin edo.
aus eflet, corpus quoque Ieza-
bus, admiratus eft fehu prophe-
tis veritatem,
tiæ
belis confumtum fuiffe a cani
* In parte enim
inquit, a) Iefdrael, comedent canes
carnes Iekabel, et quæ fequun-
Aliis autem Achabi filiis
-
interfectis ab iis qui eos educa
10,6) Ecce ego conuerfus fum ad-
rant, fapienter Iehu dixit popu-
verfus dominum meum, et occidi
eum: bus omnes autem quis per
cuffit? Videte, non cecidiffe in
terram quicquam ex verbis Do.
mume Achaki. Ego, inquit, volens
mini, que locutus eft aduerfus do-
regnum occupare, confulto fuftuli
Ioramum: fratres autem eius, qui
erant numero feptuaginta, quis
occidit ? Αn non ira a Deo immiffa,
ftris?
Aris Sunt eige certa et non falla-
familiariffinis vfa eft adnini
ces prophetarum prædi&tiones.
, #
INTERR. XXXII.
Cognitores quosnam vocat ?c)
ates, qui exiftimant fe fcire
et nafpicientes appellabant prophe-
Futura. Sicut enim, videntes
τοs, vt qui futura prauidereur :
fic etiam vates cognitores vocabant,
με qui exiftimarent fe fcire et co-
gnofcere occulta, et præfaire ea
que nondum facta fuerant.
-
- L 1:2
་
INTERR.
i) Rec. lectio eft Ιεζράελ. 2) γνώσκει Tra habet Cod. olex. Sed præftar leftio
rec. γνωτούς.
α) 4 Reg. 9, 36.
1) Ib. c. 10, 9. 10. c) ib. verf. tr.
532
B. THEODORETI
INTERR. XXXIII,
Quid eft, Ionadab filius Rechab?a).
rat hic quoque vir pius, et
E eius profapfa. Nam in ta-
bernaculis perpetuo habitabant,
et a vini potu abftinebant. Ho
rum etiam propheta leremias me-
minit cum laude, et ipfa hifto-
pietatem.
·
ria oftendit eorum
Nam primum quidem rex Iehu,
cum eum vidiffet, ei benedixit,
hoc eft, eum falutauit. Deinde
rogauit, Efine cor ruum reitum
cum corde meo, ficur cor meum
cum corde tuo? Cum autem di-
xiffet, Eft, dixit ei lehu: Si
ita eft, da manum tuam. Dein-
de aflumens eum in currum,
dixit: b) Veni mecum, et vide
quod zelo miotus fum pro Domi-
no: et iufit eum federe in curru
fuo. Hinc ergo perfpicuum eft,
+
quod etiam in decem tribubus
fuerint quidam viri pietate pradi-
ti, propter quos etiam Deus,
qui fapienter regit omnia, ceter
ros tolerabat.
INTERR. XXXIV.
Cur mentitus eft, cum efet inter-
fe&turus facerdotes idolorum 3 Di-
xit enim, Achab parum ferui-
vit Baali, ego ei multum
feruiam. c)
c).
t verborum et factorum exa.
Eminandus eft fcopus. Quod
* hic * quoque eft faciendum. Ie-
hu enim, cum vellet nullum ef
fugere caden, illis verbis vfus
eft, vt omnes confidenter acce-
derent. Ne autem vllus ex Dei
facerdotibus effet pena focius,
quafi fefto indignos expelli ius-
fit: atque ita illos folos omnes con-
fodit. Baalis quoque ftatuam com-
bufit, et nemora excidit, et ab
alis idolis liberauit omnem terram
ΕΡΩΤ. λγ.
Τί ἐςιν Ἰωναδὰς ὁ τοῦ Ῥηχας;
σ
Εὐσεβὴς ἀνὴς ἦν καὶ αὐτὸς, καὶ τὸ γέ
T
Ο
νος αὐτοῦ. ἐν σκηναίς γὰρ διετέλε
σαν κατοικοῦντες, καὶ τῆς τοῦ οἴνου πό
σεως απεχόμενοι. τούτων καὶ ὁ προφή
της Ιερεμίας σὺν ἐπαίνοις ἐμνήθη. και
αὐτὴ δὲ ἡ ἱτορία δηλοῖ αὐτῶν τὴν εὐσέ
βειαν, πρῶτον μὲν γὰς ἰδὼν αὐτὸν ὁ βα
σιλεὺς Ἰηοῦ εὐλόγησεν αὐτὸν, τουτέςι
προσώπεν αὐτῷ· ἔἶτα ἤρετο, εἰ ἔςιν εὐ-
θεα ἡ καρδία σου μετὰ τῆς καρδίας με,
καθώς ἔτιν ἡ καρδία μου μετὰ τῆς καρ
δίας σου; τοῦ δὲ εἰρηκότος, ἐςὶν, επεν
αὐτῷ ὁ Ἰηοῦ εἰ ἔτι, δὸς τὴν χειρά
ἔπειτα αὐτὸν σύνεδρον εἰς τὸ ἅρμα
τοῦ λαβὼν ἔφη, δεῦρο μετ᾿ ἐμοῦ, καὶ ἴδε
ide
ἐν τῷ ζηλῶσαι με τῷ Κυρίῳ, καὶ ἐπεκά
θισεν αὐτὸν ἐν τῷ ἅρματι αὐτοῦ. καὶ ἐνα
τεῦθεν τοίνυν δῆλον, ὡς καὶ ἐν ταῖς δέκα
φυλαῖς ἦσαν τινὲς εὐσεβεία κοσμούμε
vos, δι' οὓς καὶ τῶν ἄλλων ὁ σοφῶς πάνε
τα πρυτανεύων ἠνείχετο.
"Ka
τω
σ
ΕΡΩΤ. λδ'.
εν
σου.
αυ
τὸν
Τί δήποτε μέλλων κατασφάττειν τῶν
εἰδώλων τοὺς ἱερεῖς ἐψεύσατο; ἔφη γὰρ
Αχαὰς ἐδούλευσε τῷ Βάαλ ὀλίγα, και
γε ἐγὼ δουλεύσω αὐτῷ πολλά.
αἱ τῶν λόγων καὶ τῶν ἔργων
σκοπὸν ἐξετάζειν δεῖ. τοῦτο καν
ταῦθα ποιητέον. καὶ γὰρ ὁ Ἰηοῦ μηδένα
διαφυγείν βουλόμενος τὴν σφαγὴν, ἐκεί
vois ἐχρήσατο τοῖς λόγοις, ἵνα θαρρή
δε
σαντες πάντες παραγένωνται. ἵνα δὲ
τις τῶν θείων ἱερέων μεταλάχη τῆς τι
μωρίας, ὡς ἀναξίους δῆθεν τῆς ἑορτῆς
ἐξελαθήναι προσέταξεν. επ' οὕτω μός
του Βάαλ δὲ τὴν σήλην ἐνέπρησε, και
νους ἐκείνους κατηκόντισεν ἅπαντας. και
τὰ ἄλση ἐξέκοψε, καὶ τῶν ἄλλων εἰδώ
λων πᾶσαν τὴν γῆν τοῦ Ἰσραὴλ ήλευ
νοις
α) 4 Reg. 10, 15. 4) Ib. verf. 16. 6) Ib. verf. 18
θέρωσε
QVÆST. IN IV. REG. CAP. XI.
533
θέρωσε. τὰς δέ γε χρυσᾶς δαμάλεις σέ-
των διατετέλεκε. Βααλεὶμ δὲ τὸν τοῦ
Βάαλ σηκὸν προσηγόρευσεν.
ΕΡΩΤ. λέ.
Τίνος χάριν ἡ Γοθολία καὶ τοὺς
ἐκγόνους ανείλεν ;
Qs du
Ο
του
αυ
δυσσεβὴς καὶ τυραννικὴ ἅπαντ
Δαβὶδ τὸ γένος, ὡς εὐσεβές, ἐκκό-
ψαι πρόβριζον ἠβουλήθη ἵνα ἐπειλημ-
μένη τῆς δυνασείας ἐκπαιδεύσῃ τὸν λαὸν
τὴν οἰκείαν ασέβειαν. ἀλλ᾽ ὁ πάντα σου
φῶς ἰθύνων Δεσπότης παρεσκεύασεν αὖ.
θις τῇ βασιλικῇ τὴν ἱερατικὴν μιγῆναι
φυλήν, καὶ τὸν Ἰωδαὲ τὸν σοφώτατον
ἱερέα γῆμαι τὴν Ἰωσαζεὲ, τοῦ Ἰω-
ρὰμ τὴν θυγατέρα, ἵνα φυλαχθῇ τοῦ
βασιλικοῦ σπέρματος ὁ σπινθής. αὕτη
ό
γὰρ ὁρῶσα τὸ βασιλικὸν ἀναιρούμενον
γένος, και έκλεψε καὶ ἔκρυψε τον αδελ-
φιδοῦν Ἰωάς, καὶ διετέλεσεν ἔνδον ἐν τῷ
ναῷ διατρέφουσα, καὶ ἓξ μὲν ἔτη κατέ.
χε διέπουσα τὴν βασιλείαν ή μιαρω.
τάτη Γοθολία τῷ ἑβδόμῳ δὲ ἔτε
πάνσοφος ἀρχιερεὺς τὴν βασιλείαν εἰς
τὸ βασιλικὸν ἐπανήγαγε γένος.
ΕΡΩΤ. λέ.
1) Παρατρέχοντας τίνας καλά;
TOUS
οὺς ἡγουμένους τοῦ βασιλέως. Χοροί
δὲ καὶ ῥασεὶμ ασπιδηφόρους και δο
ρυφόρους. τούτους τριχῆ διελών, τοὺς
μὲν ἐκέλευσε φυλάσσειν τοῦ βασιλέως
τὸν οἶκον, τοὺς δὲ τὴν εἴσοδον τοῦ θείου
ναοῦ, τοὺς δὲ τὴν πύλην τὴν ἑτέραν.
ΕΡΩΤ. Α.
Τί σημαίνει τὸ, φυλάξατε τὴν φυλα-
κὴν τοῦ οἴκου 2) μεσσαέ;
Ο
Iral. Iuuencas autem aureas
perpetuo coluit.
appellauit fanum Baalis.
Baalim autem
INTERR. XXXV.
Quam ob caufam fuos etiam nepotes
fuftulit Gotholia?
Sed
Vt impia et tyrannica, voluit
omne genus Dauidis tan-
quam pium radicitus exfcindere:
νε arrepto imperio populum
fuam doceret impietatem.
qui omnia fapienter regit Do-
minus, rurfus effecit vt regiæ
tribui admifceretur facerdotalis :
et Iodae fapientiflimus facerdos
duceret vxorem Iofabee, filiam Io-
rami, vt conferuaretur. fcintilla
regii feminis.
Hæc enim vi-
furata eft et occultauit fratris fi-
dens perimi genus regium, fuf-
lium Ioafum: et perpetuo intus
in templo eum aluit. Et fex
quidem annos tenuit regni ad-
tholia: anno autem feptimo"fa-
pientiffimus pontifex regnum re-
duxit ad genus regium.
miniftrationem exfecranda Go-
INTERR. XXXVI.
Quosnam vocat prope currentes? a)
Fos qui regem antecedunt
Ε
Chorri vero et razim hafti-
feros et fcutiferos. Hos cum
diuiffet uifariam, alios quidem
iuffit cuftodire domum regis,
alios autem aditum diuini rem-
pli, alios autem aliam portain.
-INTERR. XXXVII.
Quid fibi vult, Cufodite cuftodiam
domus meſſaë? b)
L1 3
Illud
1) Παρατρέχοντας. Vid. fupra, p. 492. Qu. 46. 2) μεσσαί. DRYSIVS et BOSIVS
1. c. Noftro tribuunt le&ionem μεσαέ. Nomen illud omiferunt of ό.
α) 4 Reg. II, 4. 6ο b) Ib. verf. 6.
:
534
B. THEODORETI
Fallud mefas ceteri dixerunge In.
terpretes a corruptione, hoc
eft, cum omni cautione, vt nul-
lum detrimentum in domo di
vina accidat. Illud autem, a) duae
maaus vobis, hoc eft, eftis inte-
gri et fani, ac fufficientes ad cu-
fodiendam domum Dei et do
mum regis. Iuffit autem Leui-
tas ferre gladios, et regem cu-
ftodire. Illud autem, 6) Iugre-
dicns in faderorh m rietur, liber
Paralipomenan * fic effert, c) Ιπ.
grediens autem domum morietur.
Sie etiam dixit Iofephus Illud
autem, d) A latere dextro adis
vsque ad latus adis finiferum, Γ.
fi-
gnificat, quod Leuita lunatain f.
guram facientes, habuerint cor-
nua adi coniunda, et regen qui
erat in medio cuftodierint: exer-
citus autem
autem armatorum ftabat
foris, arcens eos qui conabant
tur ingredi.
INTERR. XXXVIII.
Quid eft, Dedit fuper eum fantti.
ficationem et teftimonium? e)
Liber
f)
iber Paralipomenon fic habet:
Er dedit fuper eum infigneregale,
er teftimoniumener confiruerunt cum
regem, et vnxerunt eum Iodas et f.
lii eius, et dixerunt, Viuar rex.
Τὸ
ο μεσσαὲ τ' οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταί
τον
ἀπὸ διαφθορᾶς εἰρήκασι, τουτές
μετὰ πάσης φυλακῆς, ώςε μηδεμίαν για
νεοθαι βλάβην ἐν τῷ οἴκῳ τῷ θείῳ, τὸ
δε, 2) δύο χαρες ὑμῖν, ἀντὶ του, ἄρτιο
έτε ὑγιῆς, καὶ ἱκανοὶ φυλάξαι και
τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ, καὶ τὸν τοῦ βασιλέως.
ἐκέλευσε δὲ τοὺς Λευίτας μαχαιροφόρες
εἶναι, καὶ τὸν βασιλέα φρουρεῖν. τὸ δὲ
εισερχόμενος 3) εἰς τὰ σαδηρωθ απο-
θανείται, τῶν παραλειπομένων ἡ βίβλος
οὕτως ἔχει εἰσπορευόμενος εἰς τὸν οἶκιν
αποθανεῖται. οὕτω δὲ καὶ ὁ 4) Ιώσηπος
εἴρηκε, τὸ δὲ, ἀπὸ τῆς ὠμίας τοῦ οἴκου
τῆς δεξιᾶς, ἕως ὠμίας τοῦ οἴκου τῆς ἀρι
τερᾶς, δηλοῖ ὡς μηνοειδές χῆμα οἱ Λευί.
ώς
τα πεποιηκότες, τὰ κέρατα εἶχον συν-
ημμένα τῷ οἴκῳ, καὶ ἐν μέσῳ δὲ ὄντα τὸν
βασιλέα ἐφρούρουν, ὁ δὲ κρατὸς ὁπλο
φόρων ἔξω εἰςήκει, τοὺς εἰσιέναι πειρω
μένους ἐπέχων.
Ο
Ο
T
ΕΡΩΤ. λή.
Τί ἐςιν, ἔδωκεν ἐπ' αὐτὸν 5) τὸ ἁγίασμα
καὶ τὸ μαρτύριον;
Ἡ βίβλος τῶν παραλειπομένων οὔ
H
τως ἔχει. ἔδωκεν ἐπ᾿ αὐτὸν τὸ βα-
σίλειον, καὶ τὸ μαρτύριον καὶ ἐβασίλευ-
σαν αὐτὸν, καὶ ἔχρισαν αὐτὸν Ἰωδαὲ καὶ
υἱοὶ αὐτοῦ, καὶ εἶπον, ζήτω ὁ βασιλεύς.
ως
γ) οἱ ι ειρήκασι. ΜONTE. 1. c. p. 373. Scholion quoddam e Cod. coislin. at-
tulit, ex quo colligitur, nec hanc nec illam interpretationem in Hexaplo
inuentam fuiffe. Verba vltima huius Scholii, ἐν δὲ τῷ Ἑβραίῳ ἀμμελέχε
in mendo cubant, et ad finem præcedentis v. 5, vt puto, refpiciunt. 2) δύο
ὑμῖν. Litere ninis inhæferunt Interpretes græci. m enim. l. c. non
manus fed partes fignificat. 3) εἰς τὰ σαδηρώθ. Pro τὰ in verfione τῶν ὁ. le.
gitur eds. Aquila et Theodorio habent πρὸς τοὺς περιβόλους. 4) Ἰώσ. Ant.
iud. l. 9. c. 7. 5) τὸ ἁγίασμα. Hanc leftionem habet ed. compl, fed in Cod.
varic. leg. νεζές, in alex. ἔζερ. A noftra le&ione parum recedit Symm. qui
vertit τὸ ἅγιον, Nullus tamen Interpretum græcorum, quorum h. 1. ma
gnus eft diffenfus, veruin vocis fignificatum affecutus eft. Nihil
aliud enim h. 1. quam coronam regiam denotare poteft, ficque 2 Paral, 23, II.
bene vertitur τὸ βασίλειον.
◄) 4 Reg. 11, 7. b) Ib. v. 8. c) 2 Paral. 23,7. d) 4 Reg. 11, 11. e) Ib. v. 12. f) 2 Par. 23, 11:
1
QVÆST. IN IV. REG. CAP. XI.
535
1) ὡς εἶναι
δῆλον, ὅτι τὸ μὲν ἁγίασμα
χρίσμα εκάλεσε μαρτύριον δὲ τὸν βασι-
λικὸν ςέφανον, ὡς τῆς βασιλείας δηλωτι
κόν· 2) σύνδεσμον δὲ τὴν τυραννίδα εἰώθα.
δε
σιν ὀνομάζειν. τοιαύτη δὲ ἦν τῆς Γοθολίας
ἡ πονηρία, ὅτι τὸν ἔκγονον βεβασιλευκό-
τα θεασαμένη, καὶ τὴν ἐπῆτα διέρρηξε,
καὶ ἐβόησε, σύνδεσμος, σύνδεσμος. αλλά
καὶ τοῖς ἑκατοντάρχοις ἐκέλευσεν ὁ σου -
φώτατος ἱερεὺς ἔξω τῶν ἱερῶν ἀνελεῖν
αὐτὴν περιβόλων. κανταῦθα δὲ ἡ μὲν
τῶν βασιλειῶν βίβλος ἔξωθεν τῶν σα.
δηςὼν ἔχει, τῶν δὲ παραλειπομένων,
اد
ἐκτὸς τοῦ οἴκου.
ΕΡΩΤ. λθ'.
C
Ο
Ο
Πῶς νοητέον τὸ, διέθετο Ἰωδαὲ ὁ ἱερεύς
διαθήκην ἀναμέσον Κυρίου, καὶ ἀναμέ-
ལ
σον τοῦ λαοῦ, τοῦ εἶναι εἰς
λαὸν Κυρίου;
Quo fit perfpicuum, quod fanari-
fcationem vocauit vnguentum,
feu chrifma: teftimonium autem
coronam regiam, vt quæ fignifica-
ret regnum. Colligationem autem
folebant vocare tyrannidem. Go-
tholia autem tanta erat nequitia,
vt nepotem fuum regnare confpi
cara, veftem fciderit et exclamarit, a)
Colligatio, colligatio. Sed et centu-
rionibus iuffit fapientiffimus facer-
dos, b) vt eam extra facra fepta ne-
carent. Ethic quidem liber regum
habet extra faderorh, liber autem
Paralipomenwn, c) extra adem.
INTERR. XXXIX.
Quomodo eft intelligendum illud,
Fecit Iodnë facerdos reftamentum in
ter Dominum, et inter populum,
vt effet populus Domini? d)
ἣν διαθήκην πανταχοῦ οἱ ἄλλοι έρα Teftamentum vbique ali In-
Τὴν
που
μηνευταὶ συνθήκην εἰρήκασι. τέθει
κέ φησι και όξους και νόμους, και
βασιλεῖ καὶ τῷ λαῷ, ὥτε μόνῳ τῷ Κυ-
ρίῳ δουλεύειν, και κατά τους αυτού το
λιτεύεσθαι νόμους, ὅσον δὲ ὀνίνησι διδά-
σκαλος εὐσεβὴς, καὶ ἡ ἱτορία διδάσκει.
ἐποίησε γάρ φησι Ιωρὶς τὸ εὐθὲς ἐνώς
πιον Κυρίου πάσας τας ημέρας, ἃς ἐφως
ἀπε
τισεν αὐτὸν Ἰωδαὲ ὁ ἱερεύς. τὸ δὲ
λὲς καὶ τοῦδε τοῦ βασιλέως, καὶ τοῦ
λαοῦ, ὁ ἱςοριογράφος ἐδίδαξεν. ἐπήγαγε
γὰς, πλὴν τῶν ὑψηλῶν 3) οὐκ απέτησαν
ἔτι ὁ λαὸς ἐθυσίαζον καὶ ἐθυμίων ἐν τοῖς
μετεώροις. οἶμαι δὲ νῦν μὴ τῶν ψευδωνύ.
μων αὐτοῖς θεῶν ἐπιμέμφεσθαι λατρείαν.
ἀλλὰ τὰς παρὰ τὸν Μωσαϊκὸν νόμον
ἔξω τοῦ Θεοῦ νέω γεγενημένας θυσίας.
1) ὡς
et
terpretes dixerunt pactum,
feu fedus. Pofuit, inquit, de-
creta et leges regi et populo,
νt foli Domnino feruirent, et ex
Quantum autem iuuer pius do
eius legibus vitam inftituerent.
ετος, ipfa hiftoria docet. Fecit
enim, inquit, e) Ioas vcltum co-
ram Domino omnibus diebus qui-
bus illuminauit eum Iodaë facer-
dos. Imperfectionem autem
regis huius et populi docuit hi-
ftoriographus. Subiunxit enim, f)
Ceterum ab excelfis non difceffe
runt: adbue facrificabar et adole
bat populus in excelfis locis.
Exittimo autem, hoc loco non
reprehendi in eis cultum falfo
tum deorum, fed quæ præter le-
gem Molaicam extra Dei rem-
plum fiebant facrificia.
LI 4
δηλωτικόν, De fenfu vocis prioris iam dietum eft.
libro legis intelligendam effe puto, pro recepta vocis
ficatione. 2) σύνδεσμον
{
INTERR.
Pofteriorem de
in V. T. figni-
2) σύνδεσμον — ὀνομάζειν. Vid. fupra p. 491. . 3) οὐκ ἀπέςησαν.
Ita habet edroompl. Rec. le&tio eft, οὐ μετετέθησαν.
a) 4 Reg
4
b) Ib. v. 15. c) 2 Par. 23, 14. d) 4 Reg. 11, 17. e) Ib. c. 12, 2, f) Ib. v. 3.
536
B. THEODORETI
* INTERR. XL.
ΕΡΩΤ. μ.
Quid eft, Pecunia pretii eftimatio- Τί ἐςιν, ἀργύριον συντιμήσεως 1) ἀνδρὸς,
H
gnus.
offerre Deo feruatori. Rex loas
Τούτω
Ο
nis viri, pecunia pretii efti-
ἀργύριον συντιμήσεως ψυχῶν;
mationis anima? a)
το
ούτων τὸν νοῦν τὸ δευτερονόμιον ες-
orum fenfum, Deuteronomi-
um interpretantes, oftendi- μηνεύοντες δεδηλώκαμεν. προσέτα
Sanxit enim Dominus, τε γὰρ ὁ Δεσπότης τοὺς ὑπιχνουμένους
quot ficlos dare oporteat eos, τὴν ὑπὲρ αὐτῶν τιμὴν προσφέρειν τῷ
qui promittunt pro fe pretium σωτῆρι Θεῷ πόσους σίκλους προσήκει δι
ergo iuffit, vt omnem pecuniam, δόναι. ἐκέλευσε τοίνυν ὁ βασιλεὺς Ἰωάς
quæ offerebatur, facerdotes ac- ἅπαν τὸ προσφερόμενον ἀργύριον τοὺς
ciperent, et ipfi congruentem ἱερέας κομίσαθαι, καὶ αὐτοὺς ποιεῖσθαι
templi curam gererent Hoc τὴν προσήκουσαν θεραπείαν τοῦ νεώ.
enim dicit, b) Ipfi confirmabunt τοῦτο γὰρ λέγει, αὐτοὶ 2) κραταιώσου
qua inuenta fuerint ibi. Buder σι τὸ βεδὲκ οἴκου Κυρίου, εἰς πάντα οὗ
autein vocat, corruptorum lapi. ἐὰν εὑρεθῆ ἐκεῖ. βεδὲκ δὲ 3) καλεῖ τῶν
dum aut lignorum inftauratio- ἐφθαρμένων ξύλων, ἢ λίθων, τὴν θερα-
Liber autem Paralipome- πείαν. ἡ δὲ τῶν παραλειπομένων βίβλος,
πων, pro facere bedec, dicit, c) ἀντὶ τοῦ ποιῆσαι τὸ βεδέκ, ἐπισκευάσαι
inftaurare domum Domini, et τὸν οἶκον Κυρίου λέγει, καὶ πάλιν, τοῦ
θεραπεῦσαι τὸν οἶκον Κυρίου.
bedec domus Domini, ad omnia.
dem.
rurfus, ad curandam et inftau-..
andam domum Domini.
INTERR. XLI.
Ouid eft, et penituit Dominum, et
mifertus eft eorum propter fæ-
dus fuum cum Abrahamo,
Ifaaco et Iacobo ? d)
oachaz filius Iehu, rex decem
tributim, declinans ad impie
اد
ΕΡΩΤ. μα'.
μού.
* Πῶς νοητέον, καὶ μετεμελήθη Κύριος,
καὶ ᾤκτειρεν αὐτοὺς διὰ τὴν διαθήκην
αὑτοῦ πρὸς ᾽Αβραὰμ, καὶ Ἰσαὰκ
ó
Ἰωάχας ὁ τοῦ Ἰηοῦ υἱὸς, ὁ τῶν δέκα
Ό
φυλῶν βασιλεὺς, εἰς ἀσέβειαν ἀπο-
tatem, habuit populum focum
er participem cultus idolorum. κλίνας, κοινωνὸν ἔχε τὸν λαὸν τῆς τῶν
Deus ergo de eis panas funens, εἰδώλων λατρείας. δίκας τοίνυν αὐτὸς ὁ
eos tradidit Azali, quem re- Θεὸς εἰσπρατλόμενος, τῷ ᾿Αζαὴλ παρέ-
gem Syriæ creans Elifa ille δωκεν ὃν χειροτονῶν βασιλέα Συρίας
magnus plurimas effudit la- Ελισσαίος ὁ μέγας πλεῖσα ἐξέχεε δά
η
(
κρυα
3) ανδρός - ψυχῶν. Rec leftio eft ανὴρ ἀργύριον λαβὼν συντμήσεως, omiffo no-
mine ψυχῶν. 2) κραταιώσουσι. Ita habet ed. compl. 1. c. fed in Cod. alex.
leg. κρατήσωσιν, in vatic. κρατήσουσι. 3) καλεϊ - θεραπείαν. MONTF. BO-
SIVs et DRVSIVs legerunt καλεῖται ἡ θεραπεία. Fallitur DRvsivs qui l. c.
P. 275. radici fignificationem inftaurandi vindicare voluit. 4) İws —
Ιακώβ. Hæc ad 4 Reg.13, 23. fe referunt. Haud vana eft coniectura ea, quam
MONTF. I. c. p. 374. e Cod. coislin. protulit, Noftrum ea, quæ in Hexaplo
aliisque libris veteribus v. 23. leguntur, in Codice fuo poft v. 3. huius capitis
inueniffe,
e) 4 Reg. 12, 4. b) Ib. verf. 5.) 2 Paral. 24, 12. d) 43, 23.
1
QVAST. IN IV. REG. CAP. XIII. XIV.
537
κρυα ἅτε δὴ προβλέπων τὸν ὄλεθρον,
ὃν ἔμελλεν ποιήσων ταῖς δέκα φυλας,
οὕτω γὰρ αὐτοὺς ἀνήλωσεν, ὡς ἱππεῖς
μὲν αὐτοῖς ὑπολειφθῆναι πεντήκοντα,
ἅρματα δὲ δέκα, πεζοὺς δὲ μυρίους.
πλείους δὲ πολλάκις τῶν ἑκατὸν ἐχήκα-
μυριάδων, ἀλλ᾽ ᾤκτειρε πάλιν αὐτὸς
ὁ Θεὸς, καὶ τὰς οἰκείας αὐτοῖς ἀποδέ.
δωκε πόλεις. ταύτην ἐκάλεσεν ὁ συγ-
γραφεύς μεταμέλειαν, τουτέςιν, ἀπὸ
τῆς δυσκληρίας εἰς εὐκληρίαν μεταβο-
λήν.
σι
ΕΡΩΤ. μβ'.
C
απο
Τί δήποτε μέλλων τελευτῶν ὁ προφήτης,
1) Ἰωάχας τῷ τοῦ Ἰωᾶς υἱῷ διὰ τόξου
καὶ βέλους τὴν ἐσομένην ἐμήνυσε
νίκην;
Οὐχ οὕτως ἐπίςευεν τοῖς λόγοις, ὡς
τοῖς δὲ ἔργων προβξήσεσιν. οὗ δὴ
δή
χάριν καὶ τόξον τεῖναι ἐκέλευσε, καὶ
προσαρμόσαι τούτῳ τὸ βέλος. ὑπολα-
τῶν δὲ ὡς αὐτομάτως ἀφήσει πολλὰ,
ἔφη τοῦ πρώτου πεμφθέντος, βέλος σω-
τηρίας Κυρίῳ, καὶ βέλος σωτηρίας ἐν
2) Ισραήλ, καὶ πατάξεις τὴν Συρίαν ἐν
Αφὲκ ἕως συντελείας. ἐπειδὴ δὲ τρία μό
νον ἐξέπεμψεν, ἠχθέπη λίαν ὁ προφή-
της, ὡς τρίς τῆς Συρίας μόνον ἡτωμέ.
ώς
νης, καὶ πανωλεθρίαν οὐ δεχομένης. ὁ δὲ
προφήτης καὶ τελευτήσας τὸν νεκρὸν
ἀνέτησε τὸν πελάσαντα· ἵνα καὶ τοῦτο
μαρτυρῇ τὸ θαῦμα, ὡς διπλασίαν τοῦ
διδασκάλου τὴν χάριν ἐδέξατο.
او
ΕΡΩΤ. μγ.
Τί δηλοῖ ἡ παραβολὴ τοῦ ἄκαν,
καὶ τῆς κέδρου ;
Αμεσσίας τῶν Ἰδουμαίων πολέμε
νόμῳ κρατήσας, ἤλπισε και τους
δέκα νικήσειν φυλάς, καὶ τὸν ἐκείνων εἰς
tòv eis
crymas, vt præuidens exitium,
quod erat allaturus decem tribu-
bus. Ita enim eos confumfit,
vt foli equites quinquaginta fu-
pereffent illis, et currus decem,
peditum vero decem millia. Ha-
buerant autem fape plus quam
Sed eo-
decies centena milia.
rum rurfus mifertus eft Deus,
et eis proprias reddidit ciuitates.
Hanc au&or libri vocauit peni-
tentiam, hoc eft, mutationem a
rebus aduerfis ad fecundas.
INTERR. XLII.
Quamnam ob caufam moriturus pro-
phera Ioacbazo filio Ioas, per arcum
et fagittam futuram fignifica-
vit victoriam? a)
Ν
on tam credebant verbis, quam
iis quæ per facta fiebant præ-
et
dictionibus. Idcirco et arcum in-
tendere, et illi fagittam applicare
iuffit. Arbitratus autem fore, vt
fua fponte multas iaceret, prina
emiffa dixit, b) Sagitta falutis Do-
mino, et fagitta falutis in Iraël,
percuties Syriam in Apbec usque ad
confummationem. Poftquam autem
wres folum emifit, valde fuccenfuit
* propheta, quod Syria ter folum *
effet vincenda, nec penitus vaftan-
da. c) Propheta autem etiam mor-
appropinquirat: vt hoc etiam mi
tuus mortuum fufcitauit, qui ei
raculum teftaretur, eum accepiffe
duplicem magiftri gratiam.
INTERR. XLIII.
Quid fignificat parabola cardui
et cedri? d)
Amelias, iure belli fuperatis Idu-
mais, fperauit fe etiam fupe-
raturum decem tribus: et illorum
LIS
regem
1) Ἰωάχας. In Textu hebr. et verf græca vocatur Ions. 2) Ἰσραήλ. Legendum
effe videtur Συρία, præreunte Textu hebr. et verfione græca.
@) 4 Reg. 13, 15. fqq. b) Ib. v. 17. c) Ib. verf. 21. d) Ib. c. 14, 9.
538
B. THEODORETI
τω
regem prouocauit ad prælium, μάχην προυκαλέσατο βασιλέα. ἐκεῖνος
Ille autem contra expofuit, quod δὲ αντεδήλωσεν, ὡς ὁ ἄκαν τῇ κέδρῳ δε
ώς
carduus cedro fignificauerit, vt
fliam fuam filio eius defponder δήλωνε κατεγγυῆσαι τῷ παιδὶ τὴν θυ
ret. Cum autem loquerentur de γατέρα. τῶν δὲ περὶ τοῦ γάμου γινομέ
nuptiis, tranfeuntes beftia con- νων λόγων, τὰ θηρία διελθόντα συνε
culcarunt et corruperunt car- πάτησε τὸν ἄκαν, καὶ διέφθειρε. διὰ δὲ
duum. Per hæc autem verba fe τούτων τῶν λόγων ἀπείκασεν ἑαυτὸν
quidem affimilauit cedro, Amnes-
Hoc enim μὲν τῇ κέδρῳ, τὸν δὲ ᾿Αμεσσίαν τῷ ἄκαν
fiam autem carduo.
fignificant ea quæ deinceps le- τοῦτο γὰρ δηλοῖ τὰ ἑξῆς· πατάξας γάρ
quuntur. Percutiens enim, in φησιν ἐπάταξας τὴν Ἰδουμαίαν, καὶ ἐπῆ
quit, a) perca fifti Idumeam, et ρέ σε ἡ καρδία σου 1) ἡ βαρεια. ἐνδοξά
te extulit cor ruum : gloriive, θητι, ἐνδοξάθητι ἐν τῷ οἴκῳ σου. καὶ
gloriare fedens in domo tua. Et
ἵνα τί ἐρίζεις ἐν κακία; καὶ πεσῆ συ, καὶ
cur litigas in improbitate? et ca-
et Iuda tccum.
ὁ Ἰούδας μετὰ σοῦ. αὕτη δὲ ἡ παραίνε
Hæc au-
τις αλαζονικὴ μὲν, συμφέρουσα δὲ καὶ
τὸ τέλος ἐδίδαξε. μὴ πειθεὶς γὰρ ὁ
᾿Αμεσσίας παρετάξατο μὲν, ἡτληθεὶς δὲ,
καὶ δορυάλωτος γενόμενος, εἰσαγαγεῖν
des tu,
?
Ο
η
·
rem admonitio erat quidem ar-
rogans, fed conducibilis, vt finis
oftendit. Non perfuafus enim
Ametfias aciem infruxit: fupe-
ratus autem et abduius capri
vus, coaétus fuit introducere ho- τον πολέμιον εἰς τὴν πόλιν τὴν βασιλι
fem in vrbem regiam. Potitus τὴν ἠναγκάθη. ὁ δὲ τῶν Ἱεροσολύμων
vego ille Hierofolymis, diruit γενόμενος ἐγκρατής, τετρακοσίους πή
quadringentos cubitos murorum 'χεις τῶν περιβόλων κατέλυσε, καὶ τοὺς
ciuitatis, et Dei et regis raptis θείους θησαυρούς, καὶ τοὺς βασιλικούς
thefauris eft reuerfus. Accepit
autem alios quoque commiftio. συλήσας ανέςρεψεν. ἔλαβε δὲ καὶ τοὺς
num abominationum, nempe faείους 2) τῶν συμμίξεων τῶν βδελυγμά
cerdotes deorum qui falfo nomi των, τουτέςι τοὺς τῶν ψευδωνύμων θεῶν
nantur.
INTERR. XLIV.
Quænam ciuitas eft Aelon? b)
93
ἱερέας
"}
ΕΡΩΤ. μ..
Ποία πόλις 3) Αλών ;
と
​1) ἡ βαρεία. Defid. in Textu græco 1. c. Reftiffime fe habet bRvsii obfer-
vatio l. c. p. 276. In Commentariis græcis legitur ἡ καρδία σου ἡ βαρεῖα, ἐν
,, δοξάθητι. Sunt autem duæ interpretationes vocis 1997 qua bene ita
redditur ἐνδοξάθητι; fed qui olim vertit ή βαρεία, cumn punda deeffent,
,, legit 1997 aliis vocalibus. Gloffema itaque effe videtur Bapsia.
βαρεία.
Monendum quoque eft, ἐνδοξάπητα femel tantum in Verf. græca legi.
2) τῶν ἐ βδελυγμάτων. Hoc loco etiam duæ interpretationes diuerfe coa
luiffe videntur. In Textu hebr. leg. πίνη : filios fponfionum f.
obfides. His refpondent ifta, τοὺς υἱοὺς τῶν συμμίξεων. Alios autem legiffe
puto piasir, vnde Gloffemna τῶν βδελυγμάτων procul dubio ortum eft.
3) Αιλών. Rec. lectio 1. c. eft Αλών.
α) 4 Reg. 14, 10. #) Ib. verf. 22.
Γ
QVAST IN IV. REG. CAP. XIV. XV.
539
cl
ν νῦν ὀνομάζουσιν Αἰλάν. κεῖται δὲ
ἐν τῷ ςόματι τοῦ ᾿Αραβικοῦ κόλ-
που, ὃν ἐρυθρὼν προσαγορεύουσι θα
λασσαν.
ΕΡΩΤ. με.
Τὴν ταῖς βασιλείαις ἐγκειμένην προφη-
τείαν τοῦ Ἰωνᾶ οὐχ εὕρομεν ἐν τῇ
βίβλω τοῦ Ἰωνᾶ.
Ta
εν
τη
κατὰ τὴν Νινευὴ ἐν ἐκείνη μόνα
συνέγραψε. τούτου χάριν ἑτέραν
οὐ συνῆψε προφητείαν ἐκείνοις.
ΕΡΩΤ. με.
Διατί Οζίας ὁ βασιλεὺς ἐλεπρώνη;
Ο
Ο
τα
ท
υπ
Σαφέτερον τὰ κατὰ τοῦτον, ἡ τῶν πα-
ραλειπομένων ἐδίδαξε βίβλος, ένα
νην τοίνυν ερμηνεύοντες, σὺν Θεῷ φάναι,
τὴν αἰτίαν ἐροῦμεν. τὸ δὲ, ἐκάθητο ι) ἐν
οἴκῳ Αφφεσών, κρυφαίως οἱ λοιποὶ ἐκ-
δεδώκασι τουτέςιν, ἔνδον ἐν θαλάμῳ ὑπ᾽
οὐδενὸς ὁρώμενος. ἴθυνε δὲ τὴν βασιλείαν
Ιωαθὰμ ὁ τούτου υἱὸς, καὶ ταῦτα δύο
καὶ πεντήκοντα τοῦ Ὀζίου βασιλεύσαν.
τος ἔτη. καὶ τοῦ πατρὸς δὲ τελευτή.
σαντος, αὐτὸς τῆς βασιλείας ἐγένετο
κληρονόμος. καὶ τῆς μὲν ἄλλης ἀσεβείας
τὸν λαὸν ἠλευθέρωσε, καὶ τοῦ θείου νεω
τὴν πύλην τὴν ὑψηλὴν ᾠκοδόμησε. τες
λείαν δὲ οὐκ εἶχε τὴν εὐφημίαν τὴν
γὰρ ἐν τοῖς ὑψηλοῖς λατρείαν οὐκ ἔπαυ-
σεν. Αχαζ δὲ ὁ τούτου υἱὸς τῇ τῆς δυσ-
σεβείας ὑπερβολὴ τῶν ἄλλων ἀπέκρυψε
την ασέβειαν.
Ο
ΕΡΩΤ. μ.
Q
uæ nunc nominatur Aela,
Sita eft autem in oftio fi-
nus arabici, quem vocant mare
rubrum.
INTERR. XLV.
Prophetia Iona, qua eft in libris
regum, a) non inuenimus in
libro Iona.
Faarola fcripfit in eo, quæ fa-
E
eta funt in ciuitate Niniue:
ea de caufa prophetiam alteram
illis non immifcuit.
INTERR. XLVI.
Quare fattus eft Oxias leprofus ? b)
Dilu
Digidius de eo fcripfit liber
Paralipomenon.c) Illum ergo
* interpretantes, fi Deus velit,
caufam dicemus. Illud autem,d)
Sedit in domo Aphphufoth, reli-
qui verterunt occulto, hoc eft,
in thalamo a nullo confpeaus.
Regnum autem rexit ius filius
Ioatham, atque hac, tam re
gnarit Ozia quinquaginta, et duos
annos. Cumque deceffiffet pater,
iple fuit hates regni, et popu
ium quidem liberauit ab alia
impietate, et templi Dei altam
porrain zdificauit. Non fuit au-
tem laus eius perfecta, et omni
ex parte abfoluta, quia non re-
preffit idolorum cultum qui fie-
bar in excelfis. Achaz autem
eius filius impietatis exceflu alio-
rum obfcurauit impietatem.
1
INTERR. XLVII.
Πῶς νοητέον τὸ, διῆγε 2) τοὺς υἱοὺς Quomodo eft intelligendum illud,
αὑτοῦ ἐν πυρί ;
Traduxit filios fuos per ignem? e)
ofephus quidem dixit, ipfum
Ὁ ἕνας
μὲν 3) Ιώσηπος ἔφη, καὶ τὸν ἕνα
αὐτῶν τῶν υἱέων ὁλοκαυτῶσαι τῷ
Βάαλ. ἐγὼ δὲ οἶμαι τὸ μέχρις ἡμῶν
φθάσαν τῆς πλάνης εἶδος τὸν λόγοναι.
T
vnum ex filiis fuis obtuliffe holo-
cauftum Baali. Ego autem exiftimo,
id, quod digitur, tacite fignificare ge-
nus erroris, quod ad nos vsque per-
venit.
1) ἐν οἴκῳ Αφφουσών. Codex regius quo MONTF. vfus eft, habuit Ἰαφφεσώνε
2) τις νίας, Rec. lectio eft τὸν υἱόν. 3) Ἰώσ. Ant. iud. l. 9. c. 9.
@) 4 Reg. 14, 25. b) lb. c.15, 5. c) 2 Par. 26, 19. d) 4 Reg. 15, 5. e) Ib: c. 16, 3.
*
540
B. THEODORETI
venit. Vidi enim in aliquibus ci-
*vitatibus femel in anno accendi
rogos in plateis, et trans eos
faltare aliquos, non folum pue-
ros, fed etiam viros: infantes
autem per fammam ferri a ma-
tribus. Videbatur autem iftud
quædam effe expiatio et purgatio.
Exiftimo autem hoc quoque fuis-
fe Achafi peccatum.
INTERR. XLVIII,
!
εν
νίτεθαι. εἶδον γὰρ ἐν τισι πόλεσιν ἅπαξ
τοῦ ἔτους ἐν ταῖς πλατείαις ἁπλομένας
πυράς, καὶ ταύτας τινὰς ὑπεραλλομέ
νους, καὶ πηδῶντας, οὐ μόνον παῖδας,
ἀλλὰ καὶ ἄνδρας. τὰ δέ γε βρέφη παρὰ
τῶν μητέρων παραφερόμενα
διά
φλογός. ἐδόκει δὲ τοῦτο ἀποτροπιασμὸς
εἶναι καὶ κάθαρσις. ταύτην οἶμαι καὶ
του Αχαζ γεγενῆσαι τὴν κατηγορίαν.
ΕΡΩΤ. μή.
Ο
της
Cuinam iufie Achax adificari aram Τίνι το θυσιαςήριον ἐπέταξεν ὁ Ἄχαζ
in templo Dei? a)
exftruxiffe
οἰκοδομηθῆναι ἐν τῷ θείῳ νεῷ;
ὐκ οἶμαι αὐτὸ τῷ τῶν ὅλων κατε-
σκευακέναι Θεῷ, ἀλλὰ τινὶ τῶν
Οὐκ
Nobviuerorum, fed ali.
ψευδωνύμων ετών του το γὰρ ἡ τῶν πα-
Ο
cui ex iis qui falfo nominantur
Dii. Hoc enim innuit liber Pa. βαλειπομένων αινίτεται βίβλος. λέγει
ralipomenwn. Sic autem dicit:b) δὲ οὕτως καὶ προσέθηκεν Αχαζ ἀπο-
| Er amplius recefir Achaz a Do- εἶναι ἀπὸ τοῦ Κυρίου, καὶ εἶπεν ὁ βασι-
mino. Et dixit rex Achax, λεὺς Αχαζ, 1) ζητήσω τοὺς θεοὺς Δα
Ouaram deos Damafci, qui me μασκοῦ τοὺς τύπλοντας με καὶ εἶπεν,
verberant. Et dixit, dii regis
ὅτι θεοὶ βασιλέως Συρίας κατιχύουσιν.
Syria i confortant eos. Ipfis
ergo facrifcabo, et me defendent. αυτούς. τοίνυν θύσω αὐτοῖς, καὶ ἀντι-
Et ipfi fa&ti funt illae fcandalum, λήψονται μου. καὶ ἐγένοντο αὐτῷ αὐτοὶ
et omni Ifracli. Hoc etiam figni- εἰς σκώλον, καὶ παντὶ Ἰσραήλ. καὶ τὰ
ficant ea quæ deinceps fequun- ἑξῆς δὲ τοῦτο δηλοῖ. καὶ ἀπέζησεν Αχαζ
tur. c) Et abduxit Achas vafa do- τα σκεύη οἴκου Κυρίου, καὶ κατέκοψεν
αὐτὰ, καὶ ἀπέκλεισε τὰς θύρας οἴκου
Κυρίου, καὶ ἐποίησεν ἑαυτῷ θυσιαςήριον
ἐν πάση γωνία Ἱερουσαλήμ. ταῦτα καὶ
τούτοις ακόλουθα διεπράτετο. καὶ αὐ
τὴ δὲ ἡ τῶν βασιλειῶν βίβλος τοῦτο ση-
μαίνει. ἐπορεύθη γάρ φησιν ὁ βασιλεὺς
Αχαζ ἐπὶ συνάνε αν τῷ Θεγλαθφαλα-
σας βασιλεί Ασσυρίων εἰς Δαμασκόν
καὶ εἶδε τὸ θυσιαςήριον τὸ ἐν Δαμασκῷ,
καὶ ἀπέςειλεν ὁ βασιλεὺς Αχαζ πρὸς
Ουρίαν τὸν ἱερέα 2) τὸ μέτρον, καὶ τὴν
ὁμοίωσιν, καὶ τὸν ῥυθμὸν αὐτοῦ 3) κατὰ
mus Domini, et concidit ea; et
claufit ianuas domus Domini, et
fecit fibi altare in omni angulo
Hierofolyma.
Hæc faciebat, et
his confequentia. Porro autem
ipfe quoque liber regnorum hoc
fignificat. Iuit, enim inquit, d)
vex Achaz in occurfum Theglathpha.
lafari regi Affyriorum verfus Dama-
fcum: et vidit altare, quod erat Da.
* mafci: et * mifitrex Achazad Vriam
facerdotem menfuram, ac fimilitudi-
nem, et concinnitatem eius, fecundum
蚕
​C
T
་
πᾶσαν
1) ζητήσω. Ita habet editio compl. Rec. lettio 1. c. eft ἐκζητήσω. 2) τὸ
ὁμοίωσιν. Rec. le&tio 1. c. eft τὸ ὁμοίωμα του θυσιασηρίου. 3) κατά. Rec. letio
ε καή.
e) 4 Reg. 16, 11. b) 2 Par, 28, 22.23. c) Ib. v. 24. d) 4 Reg. 16, 10.
}
1
QVÆST. IN IV. REG. CAP. XVI. XVII.
541
πᾶσαν ποίησιν αὐτοῦ. αὐτίκα γεν και
τὸ χαλκεν θυσιατήριον, ὃ Σολόμων και
τεσκευάκει, μετέθηκε τὸ δὲ νεοποίητον
ἐν τῷ ἐκείνου ἔθηκε τόπῳ. 1) ὅτι δὲ καὶ
αἱ μεχρνων βάσεις ἦσαν, τὰ ἑξῆς διδα-
σκει.. συνέκοψε γάς φησιν ὁ βασιλεὺς
Αχαζ τὰ συγκλείσματα τῶν μεχωνώθ,
καὶ μετῆρεν ἀπ' αὐτῶν τὸν ρυτήρα.
ἐτόλμησε δὲ καὶ ἑτέραν ασέβειαν. τῶν
τὰς βασιλείων τὴν θύραν ἔνδον ἐν τῷ
θείω ναῷ μετέθηκε, τὴν διόδον διὰ τῶν
ἱερῶν περιβόλων ποιούμενος. καὶ τοῦτο
δὲ ἡμᾶς ἡ ἱςορία διδάσκει, ως Αδραμε-
λεχ ὁ Αἰθίοψ ἐν Αἰγύπτῳ κατώκει.
2) μαναὰ δὲ δώρα ἡρμήνευσαν οἱ λοιποί.
ΕΡΩΤ. μθ'.
Τί ἐςιν, ἀπὸ πύργου φυλασσόντων, ἕως
πόλεως ὀχυρᾶς;
ν παντὶ τόπω, φησί, βωμοὺς τοῖς
E'
δαίμοσιν ᾠκοδόμησε, καὶ οὐ μόνον ἐν
πόλεσι, καὶ κώμαις, ἀλλὰ καὶ ἐν τοῖς
κατὰ τὴν ὁδὸν πύργοις, ἐν οἷς ὀλίγοιτι
νὲς εἰώθασι φρουρῶν. ἐνταῦθα δὲ τὰ
ὑψηλὰ τὰ τεμένη τῶν εἰδώλων ἐκάλεσεν,
κοδόμησαν γάρ φησιν ἑαυτοῖς ὑψηλὰ
ἐν πάσαις ταις πόλεσιν αὐτῶν καὶ ἐςή-
λωσαν ἑαυτοῖς οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ τήλας,
καὶ ἄλση, ἐν παντὶ βουνῷ ὑψηλῷ, και
ὑποκάτω παντὸς ξύλου αλσώδους.
ἐθυμίων ἐκεῖ ἐν τοῖς ὑψηλοῖς, καθώς τα
ἔθνη ἃ απώκισε Κύριος ἐκ προσώπε αυ-
τῶν. κοινωνοὺς δὲ οἶμαι εἰρῆσαι τὴν
πρὸς τὰ ἔθνη συμφωνίαν, καὶ τὰς ἐξ
ἐκείνων ὁρμωμένους, καὶ διδάξαντας τῆς
ἀσεβείας τους νόμες. τ8το γὰρ αἰνὶτε
τέτο γὰρ αἰνὶτ
τεται τὰ ἑξῆς. 3) καὶ ἐποίησαν κοινωνές,
cl
εν
και
omnem eius difpofitionem. Iam ve-
rower æneum altare, quod Salomo
conftruxerat, transtulit, et alte-
rum recens factum, illius loco fta-
tuit. Quod autem mechonoth ba-
fes fuerint, docent quæ deinceps
fequuntur. Confcidit enim, iu-
quit, a) rex Achaz claufuras mecho-
noth, et ab eis amquit labrum.
Aliam etiam committere aufus eft
impietatem. Siquidem regiæ do-
mus portam intus in diuinum tem-
plum transtulit, per facros ambi-
tus tranfitum faciens. Porro au-
quod Adramelech Aethiops habita
tem nos quoque docet hiftoria,
verit in Aegypto. Manad b) aurem
reliqui interpretati funt dona.
INTERR. XLIX.
Quid eft, A rurre cuft dum vsque
ad ciuitatem munitam ? c)
omni 48, inquit, adifica-
vit altaria dæmonibus: nec
n
In
et
folumn in ciuitatibus et pagis,
fed etiam in turribus, quæ funt
in via, in quibus pauci folent
excubias agere. Hic autem ex-
celfa vocauit templa idolorum.
Audificarunt enim, inquit, d) fi
bi excelfa in omnibus fuis ciui-
tatibus : et fecerunt fibi fatuas
et lucos in omni colle excelfo,
adolebant illic in excelfis, ficur
et fub omni ligno nemorofo :
gentes qhus Dominus a facie "to
rum remotas babitare fecerat.
Socios autem diftos exiftino con-
fentientes cum gentibus, et eos
qui ab illis oriuntur, et qui le-
ses docuerunt impietatis. Hoc
enim tacite fignificant ea quæ
deinceps fequuntur.
e Et fea
crunt focios, et tepferuar
eo-
1) ὅτι - ἦσαν. Vid. fupra p. 471. 2) μανιακά και λοιποί. Tele MONTF. 1. c.
T. I. p. 376. vocem mης Aquila vertit δώρον, Symm. φόρον. 3) καὶ ἐποίη
σαν κοινωνούς. In Textu hebr. eft by a
ne vertit, καὶ ἐποίησαν ῥήματα κακά.
De
.
qua Aquila bee
#) 4 Reg. 16, 17. b) Ib.c. 17, 3. c) Ib. verf. 9, d) Ib. verf. 9-tt. e) Ib. v. II. 12.
542
B. THEODORETI
ου
και ελάτρευσαν τοῖς εἰδώλοις, οἷς επε
Κύριος αὐτοῖς, οὐ ποιήσετε τὸ ῥῆμα τοῦ
το πανταχοῦ δὲ ἄλσος οἱ λοιποί Αςα-
ρων ἑρμηνεύεσι δηλοῖ δὲ τἒτο τὴν
Αςάρτην, ἤγεν τὴν ᾿Αφροδίτην. τὸ δὲ
ἐποίησαν ἐφεδ καὶ θεραφίμ 2) τὸ μὲν
τό
ἐφεδ κατὰ μίμησιν τὸ ἱερα]ικῶ ἐνδύμα
T
vt ad iram prouocarent Dominum: καὶ τ) ἤρξαντο παροργίσαι τὸν Κύριον,
et feruierunt idolis, de quibus-eis
dixerat Dominus, Ne faciatis hoc
Pique autem reliqui lucum in-
terpretantur Aftaroth. Hoc autem
fignificat Affarten, vel Aphrodi·
ten. Quod autem attinet ad il-
la, Feccrunt Ephod et Theraphim,
Ephod quidem ad initationem
veftis facerdotalis compofitum
erat, Theraphim autem conue. τος τὸ δὲ θεραφίμ τας μαντικαῖς ἦν
niebant magicis prædictionibus. αρμότ]ον προβξήσεσιν. ἵνα δὲ μή τις εἰς
Ne quispiam aurem ad Ifralis ἀπολογίαν προφέρη τοῦ Ἰσραήλ, τὸ τῆς
excufationem aferret, quod cau- ασεβείας αἰτίαν γενέθαι τὴν τῆς βασι
fa impietatis fuerit regni diuifio,
λείας διαίρεσιν, καὶ τὸ πόρξω τῶν Ἱερο
et quod procul ab Hierofolymis
degerint, neceffario oftendit im- σολύμων διάγειν, αναγκαίως τῆς Ἰούδα
pietatem tribuis Iudz. Sic autem Φυλής απέδειξε την ασέβειαν. ἔφη δὲ ἕ
dixit: a) Quin etiam ipfe quoque τως. καί γε καὶ Ἰέδας καὶ αὐτὸς οὐκ
Iuda non feruauit mandata Domini ἐφύλαξε τὰς ἐντολὰς Κυρίε τὸ Θεὸ αὐ
* Dei fui, et * ambulauit in faturis
τὸ καὶ ἐπορεύθη ἐν τοῖς δικαιώμασι
totius Ifraëlis quæ fecerunt,
expulerunt a fe Dominum. Quod παντὸς Ἰσραὴλ οἷς ἐποίησαν, 3) καὶ ἀπώ
σαντο τὸν Κύριον ἐξ αὐτῶν. ὅτι δὲ χορ
autem pofteriori tempore con-
fcriptus fit liber regnorum ex iis νῷ ὕφερον τῶν βασιλειῶν συνεγράφη ἡ
prophetis quouis tempo· βίβλος ἐκ τῶν ὑπὸ τῶν προφητῶν καθ᾿
Te fcripta fuerant, hic etiam lo- ἕκασον συγγραφέντων καιρὸν, καὶ τόδε
us indicat. Translatus eft, in-
quit, b) Ifraël e terra fua ad
τεννα γιὰ τὰ τὸ χωρίον διδάσκει, ἀπωκίθη γάρ φη-
Alyrios in hunc usque diem. σιν Ἰσραὴλ ἀπὸ τῆς γῆς αὐτοῦ εἰς Αστ
Et hoc fepe dixit qui fcripfit hi συρίες ἕως τῆς ἡμέρας ταύτης. καὶ τὸ
foriam. Docuit etiam et de iis το πολλάκις εἴρηκεν ὁ τὴν ἱςορίαν συγ
qui nunc dicuntur Samaritimi, γεγραφώς. ἐδίδαξε δὲ καὶ τὰ κατὰ τὰς
vnde migrarint, et quemadmo- νῦν καλεμένες Σαμαρείτας, ὅθεν τε με
dum coafti fint feruare legem τωκίθησαν, καὶ ὅπως τὸν Μωσαϊκὸν φυσ
λάττειν ἠναγκάθησαν νόμον. ὑπὸ γὰρ
των θηρίων αναλισκόμενοι, ἱκέτευσαν ἕνα
τῶν Ἰσραηλιτῶν αὐτοῖς ἱερέων αποςα
λῆναι, ἵνα οὗτος ἐκπαιδεύων αὐτὸς τοῦ
Θεοῦ τῆς γῆς τὸν νόμον, τῆς ἐπικειμένης
λώβης ελευθερώση. ἐτόπαζον γὰρ μερι
re
et
Mofaïcam. Nam cum a feris
confumerentur, fupplicarunt vt
ad fe mitteretur vnus ex facerdoti.
bus Ifraëliticis, vt ipfe eos docens
legem terra, eos liberaret a damno
quod incumbebat. Exiftimabant
enim Deum vniuerforuum effe
τό
κόν
1) ήρξαντο. Legendum effe videtur ἐχάραξαν. Hanc quoque leftionem, quæ eft rece-
pta in Verfione τῶν ὁ, videmus fequi Interpretem latinum. 2) τὸ μὲν κ. λ. Nec
de Ephod nec de Theraphim quicquam I. c. legimus. Videntur autem hæc
ad v. 17. pertinere. 3) καὶ αὐτῶν. Differunt h. 1. libri veteres. In Cod.
vatic. leg. καὶ ἀπεώσαντο τὸν Κύριον. Editio compl. tefte Bosio habet, καὶ
ἀπώσατο Κύριος ἅπαν τὸ σπέρμα Ἰσραήλ.
α) 4 Reg. 17, 19. b) Ib. verf. 23.
OVAST. IN IV. REG. CAP. XVII. XVIII.
543
ρι
Το
κὸν εἶναι τῶν ὅλων τὸν ποιητήν. ἀλλ᾿
ὅμως καὶ τοῦ ἱερέως ἀποςαλέντος, και
τὸν νόμον διδάσκοντος, τὸν Κύριον, φησίν,
αὐτοὶ ἐφοβόντο, καὶ τοῖς θεοῖς δὲ αὐ.
τῶν ἐλάτρευον κατὰ τὸ κρίμα τῶν ἐθνῶν.
ὅθεν ἀπῴκισεν αὐτοὺς ἐντεῦθεν ἕως τῆς
ἡμέρας ταύτης. οὕτως ἐποίεν κατὰ τὸ
κρίμα αὐτῶν τὸ ἀπ᾿ ἀρχῆς. ταῦταπε-
ρὶ τῶν Σαμαρειτῶν εἰρηκώς, ἐπὶ τὴν Ἰ.
θα μετέβη φυλήν, καὶ τὸν Ἐζεκίαν ἠγά.
θη, ὡς τῷ Δαβὶδ παραπλησίως τὸν τῶν
ὅλων τεθεραπευκότα Θεόν. οὐ γὰρ μό-
νον τὰς τήλας συνέτριψε, καὶ τὰ ἄλση
συνέκοψεν, ἀλλὰ καὶ τὰ ὑψηλὰ ἐξῆρεν,
ὅπερ οὐδεὶς τῶν πρὸ αὐτοῦ πεποίηκε.
συνέτριψε δὲ καὶ τὸν χαλκὸν ὄφιν, ὃν
ὁ μέγας Μωσῆς κατεσκεύασεν, ἐχ ἵνα
προσκυνῆται, ἀλλ᾿ ἵνα προτυπώση το
σωτήριον πάθος. τέτῳ φησὶν ὁ λαὸς
θυμιών διετέλεσε, καὶ ἐκάλεσαν αὐτὸν
Νεεπάν. τοῦτο δὲ ἐν τῇ τῶν Ἑβραϊ
κῶν ὀνομάτων ἑρμηνεία κείμενον εὗρον
1) χαλκός αὕτη, 2) οἱ δὲ λοιποὶ, τὸν
Νεεαν Νάας. 3) ἐντεῦθεν οἶμαι και
τοὺς ὀφίτας, αἵρεσις δὲ αὕτη δυσσεβε
κάτη, Ναασηνούς ονομάζεται.
ΕΡΩΤ. ν.
Τί ἐςιν, 4) εἰς τὸ τέλος τριῶν ἐτῶν;
TO
Τρία τέλεια, φησὶν, ἔτη ἐπὶ τῆς Σα
μαρείας κατέχεν ἡ πολιορκία.
ΕΡΩΤ. να.
તૈ
Τί δήποτε δῶρα δώσειν τῷ Σεναχηρείμ
ὁ Εζεκίας ὑπέχετα;
Deum particularem. Sed tamen
et miffo facerdote, et legem do-
cente, et Dominum, inquit, a)
timebant, et deos fuos colebant
νίτη gentium. Vnde etiam eos
procul inde transtulit vsque in
hodiernum diem. Sic itaque fa-
ciebant ritu fuo antiquo. Hæc
ritu
cum dixiffet de Samaritanis
transiit ad tribum Iudæ, et Eze-
chiam laudauit, vt qui Deum
vniuerforum coluerit fimiliter at-
Non folum enim
qure Dauid.
contriuit ftatuas, et lucos con-
fcidit, fed etiam excelfa fuftu
μίt, id quod ante ipfum nul-
aneum ferpentem, quem magnus
Mofes condiderat, non vt ado-
raretur, fed vt falutarem præf-
guraret pafionem. Ei, inquit, 6)
populus perpetuo adolebat, et vos
cabat eum Neefthan. Hoc autem
in Hebraicorum nomina inter-
pretatione inuenimus expofitum,
than interpretati funt Naas. Hinc
Ifta eft as. Ceteri autem Nee
exittimo etiam Ophitas, (eft au-
hærenis perimna, appellatos
effe Naafenos.
lit,
lus fecerat. Contriuit autem et
tem
INTERR. L.
n
Ouid eft, Ad finem trium anno
rum? *c)
Tres, inquit, integros annos du-
rauit obfidio Samariæ,
INTERR. LI.
Cur promifit Ezechias, fe done mis
Furum Senacherimo? d)
Achaz
+2) of
1) χαλκός αὕτη. ΜΟN TF. l. c. p. 376. ad vocemi Νεεθα, obferuat, ἄλλοι χαλκός,
→ Nάas. Hæc nominis fcribendi ratio defideratur inter illas quas
MONTF. I. e recenfet. 3) ἐντεῦθεν - όνομάζεται. Plura de Ophitis vel
Oplianis vide infra l. 1. Hæret. Fabul. c. 14. Ibid. c. 13. Ναασινοί vocantur.
4) εἰς τὸ τέλος, Ita habet ed. compl. Rec. lectio eft από τέλους.
a) 4 Reg. 17, 33. b) Ib. c. 18, 4. c) Ib. verf. 10. d) Ib. verf. 14-
544
B. THEODORETI
•
A chaz pater eius, vocato The-
glatphalaffare, ad belli fo-
eft fe daturum tributum. llle
A
χαζὁ πατὴς αὐτὸ τὸν Θεγλαίφα
λασὰρ εἰς συμμαχίαν κατὰ τῶν
cietatem contra Syros, pollicitus Σύρων καλέσας, φόρον τελέσειν ὑπέλε
perpetuo id præbuit. Ezechias το τἒτον ἐκεῖνος διετέλεσε παρέχων.
autem tributum impofitum non δὲ Εζεκίας τὸν ἐπικείμενον δασμὸν οὐκ
* foluit. Vifo autem exercitu, pro- ἐξέτισε τὴν δὲ ςρατιάν θεασάμενος,
mifit fe daturum: et dedit trecenta δώσειν ὑπέχετο, καὶ ἔδωκε τριακόσια
argenti talenta, et trecenta auri
ta-
τάλαντα αργυρίου, καὶ τριακόσια τά
lenta. Tantum enim tributi As-
λαντα χρυσίου. τοσοῦτον γὰρ ὁ ᾿Ασσύ
fyrius iuffit eum foluere.
ριος δασμὸν παρέχειν ἐκέλευσεν.
ΕΡΩΤ. νβ'.
}
INTERR. LII.
Cur Deum ftudens placare, tribu-
tum præbuit ex facris
pecuniis? a)
on fuficiebant thefauri regi.
hi-
Ο
Τί δήποτε τὸ θεῖον θεραπεύειν σπου
δάζων, ἐκ τῶν ἱερῶν χρημάτων
παρέχε τον φόρον ;
ἀπέχρων οἱ βασιλικοί θησαυροί.
οὐκ
C
ἐ
Ο
N
ἔθος οὖν ἐν τοῖς τοιαύταις ἀνάγ
Mos igitur erat in eiusmodi
neceflitatibus, facros etiam the- καις, καὶ τὰς ἱερὲς θησαυρὸς δαπανᾶν,
fauros confumnere, et eos rurfus καὶ πάλιν αὐτοὺς ἐκ τῶν πολεμίων ἀνα
replere ex hoftibus. Neceffitas πληρέν, ἡ ἀνάγκη δὲ παρεσκεύασε καὶ
autem fecit, vt etiam confaret τας πύλας χωνεῦσαι τὰς χρυσᾶς, ὡς
portas aureas, quas ipfe confiruxe- έτος κατεσκεύασε, καὶ τὰς ςαθμὲς τῶν
rat, et poftes portarum. Hos enim
arbitror indicari per ἐπηριγμένα, id θυρῶν τέτες γὰρ ἐςηριγμένα οἶμαι
eft, firmata: ne f bello fuperior κληθῆναι ἵνα μὴ πολέμῳ κρατήσας ὁ
fuiffet Senacherino, et templum et Σεναχηρείμ, καὶ τὸν ναὸν καὶ τὴν πόλιν
vrbem incenderet. Porro autem
hic quoque rurfus oftendit qui i. ἐμπρήση καὶ ἐνταῦθα δὲ πάλιν δεδήλω.
ftoriam confcripfit, quod excelfa κεν ὁ τὴν ἱσορίαν συγγράψας, ὅτι μό
vocant non folum templa idolo- νον τὰ τεμένη τῶν εἰδώλων ὑψηλὰ ὀνο
rum, fed etiam altaria quæ Deo vni- μάζεσιν, ἀλλὰ καὶ τὰ τῷ Θεῷ τῶν ὅλων
verforum in locis excelfis exfruta ἐν τοῖς ὑψηλοῖς τόποις δεδομημένα θυ
Nam f, inquit, b) mihi σιατήρια. ἐὰν γὰρ εἴπητέ φησι πρός με,
dixeritis, In Domino Deo noftro ἐπὶ Κύριον τὸν Θεὸν ἡμῶν πεποίθαμεν,
confidimus. Nonne ipfe Ezechias
abduxit eius excelfa, et eius altaria, εχὶ αὐτὸς Ἐζεκίας ἀπέζησε τὰ ὑψηλὰ
dicens Iuda et Hierofolyme, Ante αὐτε, καὶ τὰ θυσιατήρια αὐτῷ, λέγων
altare hoc adorate Hierofolyme ? τῷ Ιέδα καὶ τῇ Ἱερεσαλήμ, ἐνώπιον το
Et hac dicebat Rapfaces, cui, 1)θυσιατηρίε προσκυνήσατε ἐν Ιερεσα
cum effet, vt puto, Hebræus, λήμ; καὶ ταῦτα ἔλεγεν ὁ Ραψάκης,
ό
et ad illos fponte transfugiffet, Ἑβραίος 2) ὢν οἶμαι, πρὸς ἐκείνες αὐτο
aut cum captiuis certe abdu
&us in Ayrios fuam often. μολήσας, ἢ τοῖς, ἐξανδραποδιδῶσιν ἤδη
diffet beneuolentiam commis- συναπαχθείς, καὶ ὡς εὔνοιαν δείξας τοῖς
fum fuerat imperium exercitus. Ασσυρίοις τὴν σρατηγίαν θα ηθείς.
erant.
1) θυσίας. Poft hanc vocem
a) 4 Reg. 18, 15%
TO
}
اد
τα
τα
fupplendum eft τέτα. 2) ὤν. Leg. effe videtur ὡς
b) Ib. verf. 22,
τῇ
QVEST. IN IV. REG. CAP. XIX.
545
λά
τα
οι
τῇ γὰρ Ἑβραΐδι φωνῇ χρώμενος ἐποια.
το τες λόγες. αὐτίκα γεν αὐτὸν οἱ ἄρ.
χοντες διαλεχθῆναι Συρις παρεκάλει
σαν, ὥςε μὴ γνῶναι τὸν λαὸν τὰ ι) γενό-
μενα. ἐκεῖνος δὲ μαθὼν ἀνιῶν τὲς ἄρχον.
τας τὸ τὸν λαὸν ἐπαίειν τῶν λεγομένων,
τό
τῇ Ἑβραίων φωνὴ χρώμενος τὰς δυσσε
Εᾶς ἐκείνας βλασφημίας ἐτόλμησε, τοῖς
ψευδωνύμοις θεοῖς τὸν ἀληθινὸν ἀπεικά
σας Θεόν. ἀλλ' ὁ σοφώτατος βασιλεύς,
ἐχ ὅπλα ταῖς ἐκείνε βλασφημίαις, αλ.
λὰ προσευχὴν καὶ δάκρυα, καὶ σάκκον
ἀντέταξε, καὶ τὸν προφήτην Ησαΐα, γε
νέπαι πρεσβευτὴν ἠντιβόλησεν. αξιάγα.
τα δὲ αὐτὸ καὶ τὰ ῥήματα. ἡμέρα γὰρ
ἔφη θλίψεως, καὶ ὀνειδισμό, καὶ ἐλεγα
με, καὶ παροργισμό ἡ ἡμέρα αὕτη, ὅτι
ἦλθον οἱ υἱοὶ ἕως ὠδίνων, καὶ ἐκ ἔσιν ἰσχὺς
τῇ τικτέση. ἐμπιπραμεθά φησι, και
ἐξαπλόμεθα τῷ θυμῷ, τῶν ἀῤῥήτων ἐκεί»
των βλασφημιῶν ἐπακέσαντες, κολάσαι
δὲ τὲς ἄνδρας εκείνες τες δυσσεβεῖς οὐ
δυνάμεθα. ὅθεν ἱκετεύομεν τὸν τῶν βλα.
σφημιῶν ἐκείνων ακηκοότα Δεσπότην,
διδάξαι τοὺς ἀνοσίες, ὡς οὐκ ἔσιν εἰς τῶν
καλουμένων Θεῶν. παραυτίκα δὲ τὴν ἱκε
τείαν δεξάμενος ὁ φιλάνθρωπος Θεός,
ἀπεσκέδασε του βασιλέως τὸ δέος, ἰδου
γὰρ ἔφη δίδωμι πνεῦμα ἐν αὐτῷ, καὶ
ακούσεται ἀγγελίαν πονηρὰν καὶ ἀπο
τραφήσεται εἰς τὴν χώραν αὐτὸ καὶ
καταβαλῶ αὐτὸν ἐν ῥομφαία ἐν τῇ γῆ
2) αὐτῶν. τὸ δὲ ἰδοὺ ἐγὼ δίδωμι πνεύ-
μα ἐν αὐτῷ, τὴν δειλίαν οἶμαι δηλοῦν,
καὶ γὰρ ὁ θεῖος ἀπόςολος οὕτως ἔφη
γὰρ ἔδωκεν ἡμῖν πνεῦμα δειλίας, ἡ δὲ
τὸ Θεὸ πρόβξησις εὐθὺς τὸ τέλος ἐδέ-
ξατο. φήμης γὰρ θρυληθείσης ὡς τῶν
Αιθιόπων ὁ βασιλεὺς ἐπετράτευσε, δεί
J
εν
Hebraico enim fermone verba fa-
ciebat: vnde principes eum roga-
runt vt loqueretur Syriace, vt ea
qua dicebantur populus non intel
quæ
ligeret. Ille autem fentiens, mo-
lefte ferre principes, quod populus
perciperet ea quæ dicebantur, He-
bræorum lingua vtens, aufus eft
mias, Dis falfo nominatis Deum
illas impias expromere blafphe-
verum affimilans. Sed rex fapien
cillinus, non arma illius blafphe
miis, fed preces, et lacrimas, et
faccum oppofuit, et rogauit E-
faiam prophetam vt effet intercef
for. Sunt autem eius quoque
verba digna laude Dies, enim
inquit, a) afliftionis, et oppro
bri, et redargutionis, et ad irama
irriterionis eft dies ifte, quoniam
parius, et parien non eft virtus.
vencrunt filii vsque ad dolorem.
Excandefcimus, inquit, et ira ac-
cendimur, auditis nefandis his
blafphemiis. Punire * autem viros
illos impios non poffumus. Vnde
fupplices rogamus Dominum qui
audiuit illas blafphemias, vt do
ceat impios, quod non fit vnus
Protinus
ex iis qui Di vocantur.
autem audita fupplicatione, be-
nignus et clemens Deus difcuffit
regis timoremn. Ecce, enim in-
quit, b) ego dabo illi fpiritum,
et audiet malum nuncium; et re-
Hertetur in
in regionem fuam: et
profternam ipfum gladio in terra
[ua. Illud autem, Ecce ego das
bo illi fpiritum puto fignificare
tinorein. Diuinus enim Apo»
ftolus
ποιος hic dixit:o) Non enim de
dit nobis fpiritum timoris.
Βεῖ
Dei autem prædictio ftatim
finem accepit. Sparfo enim iu-
more quod rex Ethiopum fe-
ciffet expeditionem, timens
Senache
1) γενόμενα. Anne potius λεγόμενα ? 2) αὐτῶν. Legendum effe exiftino αὐτοῦ.
a) 4 Reg. 19, 3. b) Ibid. v. 7. c) 2 Tim. 1, 7.
B. Theod. Tom. I.
Mm
546
B. THEODORETI
}
Ο
اد
Senacherim receffit, omni impies σας ὁ Σεναχηρεὶμ ὑπεχώρησε τῆς πά
tate piena miffa epiftola. Sed σης δυσσεβείας μετὴν ἀποςείλας ἐπιςο
rex fapientiffimus cum eam in
templo explicaffet, protulit vocem λήν. ἀλλὰ ταύτην ὁ σοφώτατος βασι-
illam admirabilem, α) Domine λεὺς ἀναπλύξας ἐν τῷ ναῷ, τὴν θαυ
omnipotens Deus Ifraelis, qui fe- μασίαν ἐκείνην προσενήνοχε φωνήν. Κύπ
des fuper Cherubim, ru es Deus ριε παντοκράτως ὁ Θεὸς Ἰσραὴλ, ὁ
folus fuper omnia regna terra: καθήμενος ἐπὶ τῶν Χερουβίμ, σὺ εἶ ὁ
tu fecifti cælum et terram. Illi,
Θεὸς μόνος ἐπὶ πάσαις ταις βασιλείαις
inquit, te effe arbitrantur vnum
σύ
ex multis qui non funt: ego au- τῆς γῆς, σὺ ἐποίησας τὸν οὐρανὸν καὶ
tem te folum fcio creatorem τὴν γῆν. ἐκεῖνοί σε, φησὶν, ἕνα νομίζου
effe omnium. b) Inclina Domine σι τῶν πολλῶν τῶν οὐκ ὄντων· ἐγὼ δέ σε
aurem tuam, et exaudi, aperi μόνον οἶδα Θεὸν, ποιητὴν τῶν ἁπάντων.
oculos tuos et vide, et audi verba κλίνον Κύριε τὸ οὖς σου, καὶ ἄκουσον˙
Senacherim regis Affyriorum, quæ
mifit ad exprobrandum Dio vi. ἄνοιξον τοὺς ὀφθαλμούς σου, καὶ ἴδε
uenti. Illud autem," Inclina et καὶ ἄκουσον τῶν λόγων Σεναχηρείμ βα
audi, more humano pofuit, ro- σιλέως Ασσυρίων, οὓς απέςειλεν ὀνειδι
gans vt beneuole preces adunit- ζειν Θεὸν ζῶντα. τὸ δὲ, κλῖνον καὶ άκο
terentur. c) Reuera enim Domine
σου, ἀνθρωπίνως τέθεικε, μετ᾿ εὐμενείας
veges Alyriorum defeντας fece- δεχθῆναι τὴν ἱκετείαν ἀντιβολῶν. ἐπ'
runt gentes et terram ipfa-
et indiderunt Deos έργα ἀληθείας γὰρ Κύριε ἠρήμωσαν βασι
rum igni. Non enim erant Dii, λες ᾿Ασσυρίων καὶ τὰ ἔθνη, καὶ τὴν
fed opera manuum hominum, γῆν αὐτῶν, καὶ ἔδωκαν τοὺς θεοὺς αὐ
ligna et lapides, et perdiderunt τῶν εἰς τὸ πῦς. οὐ γὰρ ἦσαν θεοί, ἀλλ᾽
ipfos. Hoc, inquit, monuit
hunc nefarium ad impietatem. ἔργα χειρών ανθρώπων, ξύλα καὶ λίο
Exiftimauit enim te efle fimilem θοι, καὶ ἀπώλεσαν αὐτούς. τοτό φησι
Diis qui non funt: fed expe. τὸν ἀνόσιον τοῦτον ἐκίνησεν εἰς ἀσέβειαν.
rientia difcat, o Domine, quan- ᾠήθη γὰρ ὅμοιον σε εἶναι τῶν ἐκ ὄντων
tum fit difcrimen veri Dei et θεῶν, ἀλλὰ τῇ πείρα μαθέτω Δέσπδία,
falli. Ceterum exiftimo fuper- ὅσον τὸ διάφορον ἀληθινοῦ Θεοῦ καὶ
Efaiam prophetam interpretans ψευδούς. ἀλλὰ γὰρ περιπὸν οἶμαι ταυ
hæc explicaui. Dicam ergo τολογεῖν. ταῦτα γὰρ τὸν προφήτην Ἡ
breuiter. Dominus exaudita σαΐαν ἑρμηνεύων ἀνέπτυξα, συντόμως
fupplicatione, noatu in momen- τοίνυν ἐρῶ, ὡς τὴν ἱκετείαν ὁ Δεσπότης
to centum et oltoginta quinque δεξάμενος, νύκτως ἐν ἀκαρεῖ ὀκτὼ καὶ
millia Afyriorum morti tradi- δέκα μυριάδας τῶν ᾿Ασσυρίων, καὶ πενα
rum :
uacaneum eadem dicere. Nam
dit. Senacherim autem mortem
rum.
Ο
ου
Ο
H
effugit, vt oftenderet omnibus, τακιχιλίους, τῷ θανάτῳ παρέπεμψεν.
ὁ δὲ Σεναχηρεὶμ τὸν θάνατον διέφυγεν
quanta fit virtus Dei Iudæo-
Statim autem a filiis fuis ἵνα πᾶσι μηνύση ὅση τὸ Θεὸ τῶν Ἰου
iuftam accepit plagam. Quoniam δαίων ἡ δύναμις, εὐθὺς δὲ παρὰ τῶν παί
enim aduerfus eum qui ipfum δων ἐδέξατο τὴν δικαίαν πληγήν. ἐπει·
fecerat rabie fuerat perditus, δὴ γὰρ κατὰ τὸ πεποιηκότος ἐλύτησεν,
a) 4 Reg. 19, 15. b) Ibid. verſ. 16.
b) Ibid. verf. 16.—c) Ib. v. 17. 18.
ὑπὸ
QVAST. IN IV. REG. CAP. XX. XXI.
547
εν
πᾶ
ab iis qui ex ipfo procreati fue-
rant fuit * interfe&tus.
Ararat
autem vocauit Armeniam. Etenim
Efaiæ prophetia interpretationem
iftam habet. Ea vero quæ ad z-
grorationem pertinent in diuini
Efair prophetia cum fatis decla-
rarium, fuperuacaneum exiftimo bis
eandem facere interpretationem.
peruafit vniuerfum orbem terra.
Omnibus enim fuit cognitum, fo-
lem retro cefliffe. Quamobrem
rex Babyloniorum, cum et inte-
admirabiliter facta erant didicifer,
ritum refciuiffet, et quæ in fole
mifit et legatos et dona ad regem
Iudzorum: et quos folebant abdu-
cere in captiuitatem, eos tanquam
Miraculuin autem in fole factum
ὑπὸ τῶν φύντων ὑπέμεινε τὴν ἀναίρε‐
σιν. 1) Αραράτ δὲ 2) τὴν ᾿Αρμενίαν ἐκά.
λεσεν ἡ γὰρ προφητεία τὸ Ἡσαΐς ταύ.
την ἔχει τὴν ἑρμηνείαν. καὶ τὰ περὶ τῆς
αρρωτίας δὲ ἐν τῇ τε θεσπεσίς Ἡσαΐs
προφητεία δῆλα πεποιηκώς, παρέλκον
οἶμαι δὶς τὴν αὐτὴν ἑρμηνείαν ποιήσαθαι.
τὸ μέντοι κατὰ τὸν ἥλιον θαῦμα εἰς τὰ
σαν τὴν οἰκουμένην διέδραμε. πᾶσι γὰρ
ἐγένετο γνώριμος ανατρέψας ὁ ἥλιος.
οὗ δὴ χάριν, τῶν Βαβυλωνίων ὁ βασι-
λεὺς, καὶ τὸν ὄλεθρον ἐγνωκώς, καὶ τὰ
κατὰ τὸν ἥλιον παραδόξως γεγενημένα
μεμαθηκώς, και πρέσβεις καὶ δῶρα τῷ
τῶν Ἰουδαίων ἀπέτειλε βασιλά. και
οὓς ἐξανδραποδίζειν εἰώθεσαν, τούτους
ὡς κράττους ἐτίμησαν. οὕτως αὐτοὺς præftantiores honorarunt. Ita
ἐπισήμους ὁ παρ' αὐτῶν θεραπευθεὶς
Θεὸς ἀπέφηνεν.
Ο
ΕΡΩΤ. νγ.
Τί δήποτε μέμψιν ὑπέμεινεν Εζεκίας ὁ
βασιλεὺς, τοὺς θησαυροὺς τοῖς τῶν
Βαβυλωνίων πρεσβευταίς
ὑποδείξας;
Ὅτι
τι δέον τοῦ Θεοῦ διδάξαι τὴν δύνα
μιν, καὶ τὴν κηδεμονίαν ἧς ἔτυχε,
τὸν πλοῦτον ὑπέδειξε, τὸν ἐδὲν ἔχοντα
μόνιμον. ὅτι δὲ οὐ φύσις, ἀλλὰ γνώμη
ἐν τοῖς ψυχικοῖς κρατεί, μαρτυρεί Μα-
νασσῆς, τὴν εὐσεβῆ τοῦ πατρὸς πολι-
τείαν καταλιπών, καὶ τὴν ἐναντίαν δ-
δεύσας. ᾠκοδόμησε γάρ φησι τὰ ὑψη.
λας, ο 3) κατέσκαψε και κατέσπασεν
Εζεκίας ὁ παλὴς αὐτῷ, καὶ ἀνέζησε θυ.
σιατήριον τῷ Βάαλ καὶ ἐποίησεν ἄλση,
καθὼς ἐποίησεν Αχαὰς βασιλεὺς Ἰσ.
10-
eos reddidit infignes Deus quem
coluerunt.
INTERR. LIII.
Cur fuit rex Ezechias reprehen-
fus, quod oftenderit thefauros
legatis Babyloniorum? a)
Que
uod cum oporteret Dei do-
cere virtutem, et curam
quam nactus erat, oftenderit diui-
ftabile. Quod autem non natu-
tias quæ nihil habent firmum ac
ra, fed voluntas dominetur in
hominibus quis terrena fapiunt,
teftatur Manaffes, relito pio pa-
tis tramite, in contrario incedens.
Adificauit enim, inquit, b) excel-
fa, que diruit et demolitus eft
fe, que diruit
Ezechias pater eius, et erexit
αram Balli: et fecit lucos, quo-
modo fecerat Achab rex Ifrael,
Mmn 2
et ado-
1) Αραράτ. Quidam libri veteres habent Αραράθ. 2) τὴν ἐκάλεσεν. Sic etiam
reliqui Interpretes fubftituerunt vocem Αρμενίας, quos fecutus eft Vulga
tus. Vid. MONTF. l. c. T. I. p. 377. 3) κατέσκαψε καὶ κατέσπασεν. Coniun-
&tæ funt h. 1. variæ lectiones Textus graci. Nam Codex vatic. 1. c. habet
κατέσπασεν, alex. κατέσκαψεν.
α) 4 Reg. 20, 16. b) Ib. c. 21, 3.
*
548
B. THEODORETI
meunit.
το
et adorauit omnem exercitum cali, ραήλ καὶ προσεκύνησε πάσῃ τῇ ςρατιά
et feruiuit ipfis. Exercitumn au- τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἐδούλευσεν αὐτοῖς.
rem cali dicit folem et lunam, τρατιὰν δὲ λέγει τὸ οὐρανοῦ, τὸν ἥλιον,
et ftellas. Et quod eft omnium
maxime impium, a) adificauit al. καὶ τὴν σελήνην, καὶ τοὺς ἀτέρας και
tare in domo Domini, de qua dixe- τὸ πάντων δυσσεβέςατον, ᾠκοδόμησε
rat, Hierofolyma ponam nomen θυσιατήριον ἐν οἴκῳ Κυρίε, 1) ἐν ᾧ εἶπεν,
Nec vnum folum, fed et- ἐν Ἱερουσαλὴμ θήσω τὸ ὄνομά μου και
fam plurima. Vniuerfo enim ex-
ercitui cali in duobus atis do. οὐχ ἓν μόνον, ἀλλὰ πλᾶςα. πάση γὰρ
mus Domini adificauit, et hario- τη σρατιά τοῦ οὐρανοῦ ἐν ταῖς δύο απ
latus eft, et auguratus eft, et λαις οίκου Κυρίε ᾠκοδόμησε καὶ ἐκληδε
comparauit ventriloquos, et cogni- νίζετο, καὶ οἰωνίζετο καὶ ἐποίησεν ἐγὼ
tores multiplicauit. Κληδών autem
γατριμύθους, και γνώτας ἐπλήθυνε.
eft, quæ per verba fit obferuatio: κληδὼν δὲ ἐτιν ἡ διὰ λόγων παρατήρη
res autem opinor vocatos efe, qui σις 2) οἰώνισμα δὲ ἡ διὰ πληνῶν. 3) γνώςας
per iecur vaticinantur. Et quod δὲ οἶμαι τοὺς δὲ ἥπατος μαντευομένους
eft omnium maxime impium, in κληθῆναι. τὸ δὲ πάντων ἀνοσιώτατον,
Dei templo ftatuit fimulacrum im- τὸ ἐν τῷ θείῳ ςῆσαι ναῷ 4)τὸ τῆς ἀκο-
pura et impudicæ damonis. Po- λάςου δαίμονος ἄγαλμα. ἔθηκε γάρ
fuit enim, inquit, b) idolum fculptum
luci in domo Domini. Et que de- φησι τὸ γλυπῖὸν τοῦ ἄλσους ἐν τῷ οἴκῳ
inceps fequuntur, docent fummam Κυρίου. καὶ τὰ ἑξῆς διδάσκει τὴν τῆς
impietatem.
ἀσεβείας ὑπερβολήν.
οἰώνισμα, quæ per aues. Cognito-
* INTERR.
LIV.
Ouomodo eft intelligendum, Et exten-
dam fuper Hierofolymam men-
furam Samaria? c)
Los quoque, inquit, in easdem
coniiciam calamitates. Et
quemadmodum illorum alios qui-
dem confumfit fames, alios vero
bellum, ceteros in captiuitatem re
runt: ita etiam iis qui habitant
Hierofolymis totidem afferam fup-
plicia. Et quomodo domum A-
chabi deleui funditus, ita etiam
Hierofolyma fuperbiam reducam
ad humilitatem. Non enim totam
in furorem idolorum natus eft, fed
etiam innoxium fanguinem efudit
Manafles plurimum, donec totam
ad os, vt aiunt, impleuit Hierofo-
dactos in aliam terram transtule-
εν
ΕΡΩΤ. νδ.
Πώς νοητέον τὸ ἐκτενῶ ἐπὶ Ἱερουσαλήμ
τὸ μέτρον Σαμαρείας ;
αῖς αὐτοῖς φησι καὶ τούτους περι
καλῶ συμφοραῖς, καὶ ὥσπερ ἐκεί
νων τοὺς μὲν ὁ λιμὸς, τοὺς δὲ ὁ πόλει
μος ἐδαπάνησε, τοὺς δὲ λοιποὺς ἐξαι-
δραποδίσαντες εἰς ἑτέραν μετέςησαν
Ο
Ο
γῆν οὕτω καὶ τοῖς ἐν Ἱερουσαλὴμ οι
κεσι τοσαύτας τιμωρίας ἐποίσω. καὶ
ὥσπερ τοῦ Ἀχαὰς τὸν οἶκον πανωλε
θρία παρέδωκα· οὕτω τῆς Ἱερουσαλὴμ
μεταβαλῶ τὴν ὑπερηφανίαν εἰς εὐτές
λειαν. οὐ γὰς μόνον εἰς τὴν τῶν εἰδώλων
αλλά
ἐλύτησε πλάνην, ἀλλὰ καὶ αἷμα ἀθῶον
ἐξέχεε Μανασσῆς σφόδρα, ἕως ᾧ ἐνές
πλησε τὴν Ἱερουσαλὴμ 5) ςόμα ἐπὶ 50-
Π
μου
1) ἐν ᾧ. Mallem legere ἐφ᾽ ᾧ. 2) οἰώνισμα. Bosivs, qui hac verba ad 4 Reg.
21, 6. allegat, legit οἰωνισμός. 3) γνώσας κληθήναι. Vid. p. 531. Qu. 3.
4) τὸ ἄγαλμα, fcilicet Veneris. conf. p. 55o. Qu. 55.
Symmachus 153 15 vertit ὥσπερ ἀγγεῖον ἄχρι σόματοδο
55
α) 4 Reg. 21, 4. b) Ib. v. 7. ) Ib. v. 13.
5) τόμα ἐπὶ τόματο
QVÆST. IN IV. REG. CAP. XXI. XXIII,
549
εν
lymam. Eos autem præcipue de
medio tollebat qui pietatem defen-
dicebant. Eum aiunt Elaiam quo.
debant, et diuinam iram eis præ-
que prophetam ferra lignea vium
difecuiffe. Ceterum ifte quidem,
νt docuit hiftoria Paralipome-
πως, a) motus penitentia reuoca-
tionem obtinuit ab exilio. Am-
prauitatem eft imitatus, peniten
mon autem eius filius patris quidem
tiam autem minime eft zmula-
tus. Eius vero nepos fummam
exercuit virtutem, et parentis fui
Dauidis poffedit pietatem. Εt pri-
mum quidem quæ inftauranda
erant in templo Domini fumma
curauit diligentia. Deinde cum
diuina audiiffet eloquia quæ funt
in Deuteronomio, et veftem die
fcidit, et diu luxit, et quid effet
agendum ex vniuerforum Deo
tam rerum diuinarum incuriam
et defpedum eruperant omnes,
vt ne diuina quidem eloquia au-
dirent. Hunc igitur librum cum
bus abieatum Chelcias pontifex
inueniffet in aliqua ex facris ædi-
mifit ad regem. Rex autem
cum ea quæ in ipfo erant co-
gnouiffet, et pontifices et prin
cipes mifit ad Oldam prophe-
μα. ἀνήρει δὲ διαφερόντως τοὺς τῆς εὐ-
σεβείας ἀντεχομένους, καὶ τὴν θείαν όρ-
γὴν αὐτοῖς σημαίνοντας. τοῦτόν φασι
καὶ τὸν προφήτην Ἡσαΐαν διαπρίσαι
ξυλίνω χρησάμενον πρίον. αλλ' οὗτος
μὲν, ὡς ἡ τῶν παραλειπομένων ἐδίδα-
ξεν ἱτορία, μεταμελεία χρησάμενος
τῆς ἀφέσεως ἔτυχεν. Αμμῶν δὲ ὁ τού.
του υἱός, τὴν μὲν τοῦ πατρὸς ἐμιμήσα-
το πονηρίαν τὴν δὲ μεταμέλειαν οὐκ
ἐζήλωσεν. ὁ δὲ ἔκγονος τὴν ἄκραν ἤσκη-
σεν ἀρετὴν, καὶ τοῦ προγόνου Δαβὶδ
ἐκτήσατο τὴν εὐσέβειαν. καὶ πρῶτον
μὲν τὰ θεραπείας δεόμενα τοῦ θείου
νεὼ πάσης ἐπιμελείας ἠξίωσεν ἔπειτα
τῶν θείων λογίων ἀκούσας, τῶν ἐν τῷ
Δευτερονομίω κειμένων, καὶ τὴν ἐπῆτα
διέρρηξε, καὶ ἐπὶ πλῶτον ἐθρήνησε. καὶ
μαθῶν τὸ πρακτέον περὶ τοῦ Θεοῦ τῶν
ὅλων ἐζήτησεν. εἰς τοσαύτην δὲ τῶν
θείων ἀμέλειαν ἐξώκειλαν ἅπαντες,
ὡς μηδὲ τῶν θείων ἐπακούειν λογίων.
τοῦτο γοῦν τὸ βιβλίον ἔν τινι τῶν ἱερῶν
οἴκων Χελκίας ὁ ἀρχιερεὺς ἐξιμμένον
εὑρῶν, ἀπέτειλε τῷ βασιλεῖ. ὁ δὲ βα-
σιλεὺς τὰ ἐγκείμενα γνούς, καὶ τοὺς
αρχιερέας, καὶ τοὺς ἄρχοντας πρὸς
Ολδὰν ἀπέςειλε τὴν προφῆτιν. ὁ δὲ
Θεὸς διὰ ταύτης κατὰ μὲν τοῦ λαοῦ,
καὶ τοῦ ναοῦ, καὶ τῆς πόλεως, τὴν ψῆ
φον ἐξήνεγκε, διὰ τὰς παρ' αὐτῶν τολ-
μηθείσας παρανομίας τῷ εὐσεβεῖ δὲ
Βασιλά χρησὰ προηγόρευσεν. ἀνθ' ὧν
γάρ φησιν 1) ἤκουσας τῶν λόγων quod, inquit, b) audifti verba
et emollitum eft cor tuum
καὶ ἡπαλύνθη ἡ καρδία σου, καὶ ἐνε
τράπης ἀπὸ προσώπου μου, ώς
et pudore fuffufus
me, poftquam audiifi qua 10.
τα
Ο
εν
Ο
ων
μου,
ὡς ήκου
~
difcere ftuduit. Porro in tan-
tiffam.
Deus autem per eam
aduerfus populum et templum
et ciuitatem tulit fententiam,
propter fcelera quæ ipfi admi
ferant: pio autem regi bong
et faufta prædixit. Propterea
cum
es Corn
σας ὅσα ἐλάλησα ἐπὶ τὸν τόπον τ8τον, cuius fium contra hunc
καὶ ἐπὶ τοὺς ἐνοικοῦντας ἐν αὐτῷ, τοῦ
γενέθαι εἰς ἀφανισμόν. καὶ διέρρηξας έργο
10.
et eos qui habitant in
vt deleatur: et fcidifti*
Mm 3
*
ipfo,
veftimen-
1) ἤκουσας
dem autem lectionein habet editio complut.
at) 2 Par. 33, 13. b) 4 Reg. 22, 19, 20.
μου, και. Hæc in Textu hebr. et verfione των 6. defiderantur. Ear-
550
B. THEODORETI
veftimenta tua, et feuifti coram τὰ ἱμάτιά σε, καὶ ἔκλαυσας ἐνώπιον
me, ecce ego audiui, dicit Dua
minus. Non fic : ecce ego appono
te ad patres tuos, et colligeris
in fepulcrum tuum in pace: et
non videbunt oculi cui omnia mala,
qua ego adduco fuper banc do-
et eos qui habitans in ca.
Tantum iuuat compunctio et la-
cryma eos qui vtuntur iuis. Τan
Tan-
tum boni pius rex adfert fuis
fubditis, quantum impii adfe-
tatem,
οὕτως, ἰδοὺ ἐγὼ προστίθημι σε προς
μου καί γε ἐγὼ ἤκουσα φησι Κύριος ἐχ
τους πατέρας σου, καὶ συναχθήση εις
τὸν τάφον σου ἐν εἰρήνη καὶ οὐκ ὄψον
ται οἱ ὀφθαλμοί σου πάντα τὰ κακὰ,
ἃ ἐπάγω 1) ἐπὶ τὸν οἶκον τοῦτον, και
ἐπὶ τοὺς κατοικοῦντας αὐτόν. τοσοῦτον
κατάνυξις καὶ δάκρυον τοὺς χρωμένους.
ονίνησι του τον εὐσεβῆς εὐεργετεῖ βα
νοις
runt nocumenti. Quemadmo- σιλεύς, ὅσον οἱ δυσσεβεῖς τοῖς ἀρχομέ
dum enim Ammon et Manalfes voις πημαίνονται. ὥσπερ γὰς Αμμων
inclinarunt populum ad impie-
et lucos plantantes, et και Μανασσῆς εἰς ἀσέβειαν ἐξέκλιναν
templa demonibus excitantes: τὸν λαὸν, καὶ ἄλση φυτεύσαντες, καὶ
ita Iofias rex pius, vafa quæ τεμένη τοῖς δαίμοσιν αναςήσαντες οὕς
conftructa fuerant Baali, et πως Ἰωσίας ὁ εὐσεβὴς βασιλεὺς τὰ τω
Aftartæ, et ceteris idolis, con- Βάαλ, καὶ τῇ Ατάρτη, καὶ τοῖς ἄλλοις
triuit et confauit in torrente εἰδώλοις κατασκευασθέντα σκεύη ἐν τῷ
Cedron, et in Bethel interfe-
χειμάρξῳ τῶν κέδρων συνέτριψε καὶ ἐ
χώνευσεν ἐν δὲ τὴ Βαιθήλ τοὺς τῶν εἰ
δώλων ἱερέας κατέκαυσε. 2) τὸ δὲ
ζουρών ατέρος οἶμαι ὄνομα εἶναι, καὶ
τοπάζω τὸν ἑωσφόρον οὕτως ὠνομάσαι.
ἔφη γὰρ οὕτως καὶ ἐθυμίων τῷ Βάαλ,
καὶ τῷ ἡλίῳ, καὶ τῇ σελήνη, καὶ τοῖς
μαζουρων, καὶ πάση τη σρατια του
οὐρανοῦ.
cit facerdotes idolorum. Μαζου-
ρως autem a) puto effe nonen
ftellæ, et coniicio fic nomina-
tum effe Luciferuin.
Nam fic
dixit: Et adolebant Baalı,
foli, et luna et Mazuroth,
et vniuerfo agmini cali.
>
INTERR. LV.
et
ΕΡΩΤ. νε.
TQ μα
ω
Quamnans dicit domum τῶν Καθησείμ, Τίνα λέγει τὸν οἶκον τῶν Καδησεὶμ, τῶν
qui erant in douno Domini ? b)
Per homonymiam appellauit
· ἐν οἴκῳ Κυρίε;
damones, fanetos. Cados Ὁμωνύμως ἐκάλεσεν ἁγίους τοὺς δαί
enim explicatur fanctus. In ea
autem domo, inquit, c) mulieres
texebant veftes luco. Lucum au-
tem alii interpretes, vt faepe dixi,
τα
μονας. 3) τὸ γὰρ κάδης ἅγιος ερα
μηνεύεται. ἐν τούτῳ δὲ τῷ οἴκῳ ὕφαινον,
φησίν, αἱ γυναίκες 4) τολὰς τῷ ἄλσει.
5) τὸ δὲ ἄλσος, ὡς ἔφην πολλάκις, οἱ ἄλ
λοι
1) ἐπὶ αὐτόν. Loco citato non nifi hæc pauca leguntur, ἐπὶ τὸν τόπον τοῦτον.
2) τὸ δὲ μαζουρών κ. λ. Vid. DRvs. l. c. p. 277. 3) τὸ
P. 293. 4) σολάς. Ita in edit. complur, exprimitur
ἑρμην. Conf. fupra
a quod Aquila ver
tit οἴκους. In verfione τῶν 6. leg. χεττιω, pro quo legendum effe videtur
βεττιείμ, vt habet Theodotio. 5) τὸ
θείῳ ναῷ. Hæc fere eadem funt cum
illis, quæ MONTF. I, c. T. I. p. 379. e Codice regio ad l. c. attulit, 1
#) 4 Reg. 23, s. b) Ib. v. 7. c) Ibid.
#
QVÆST. IN IV. REG. CAP. XXIII.
551
}
το
اد
TO
اد
λοι ἑρμηνευταὶ ἢ ἀσηρων, ἢ ἀπαρων όvo-
μάζουσιν. ὄνομα δὲ τοῦτο τῆς ᾿Αφροδί.
της αὐτὴν γὰρ καλοῦσιν Απάρτην. ταύ-
της δὲ καὶ τὸ ξόανον ἔνδον ἔζησαν ἐν τῷ
θείῳ ναῷ, ἀλλ' ὁ ἀξιάγατος βασιλεύς
καὶ τὸ ἄλσος ἐξέκοψε, καὶ τὸ ξόανον
ἐξενήνοχε, καὶ πυρὶ παραδέδωκεν οἱ δὲ
περὶ τὸν Ἀκύλαν τὸ καδησεὶμ ἔτως ὡς-
μήνευσαν, 1) οὗ ἐποίουν ἐνδύματα τοῖς
ἐκπορνεύουσιν ἀπὸ Κυρίε. ὅτι δὲ ὑψηλὰ
μονον οἱ τῶν εἰδώλων ἐκαλοῦντο βω-
μοι, ἀλλὰ καὶ τὰ ἐν τοῖς ὑψηλοῖς χω-
βίοις δομηθέντα τῷ Θεῷ θυσιατήρια,
πάλιν ἡ ἱτορία διδάσκει λέγει γὰρ ἔτως
πλὴν ἐν ἀνέζησαν οἱ ἱερῶς τῶν ὑψηλῶν
πρὸς τὸ θυσιαςήριον Κυρὶς ἐν Ἱερουσα-
λήμ, εἰ μὴ ἔφαγον ἄζυμα ἐν μέσῳ τῶν
ἀδελφῶν αὐτῶν. δῆλον δὲ, ὅτι ἐκ το ἱε.
βατικό γένες ὑπῆρχον ἔτοι. εἰ δὲ τοῖς
εἰδώλοις ἐλάτρευσαν, ἐκ ἂν αὐτοὺς ὁ
εὐσεβὴς βασιλεὺς συγγνώμης ἠξίωσεν.
ΕΡΩΤ. να'.
Ἐν
TO
τα
τα εν
τω
اد
Τὸ Ταφεθ τί δηλοῖ;
το
Ο
ν τῇ τῶν Ἑβραϊκῶν ὀνομάτων ςμη-
νεία, πλῶσιν εὗρον σημαίνον τὸ ὄνο
μα. τόπος δὲ ἦν ἔτος, ἐν ᾧ διῆγον ἐν
πυρὶ τὰ παιδία τῷ 2) Μελχών Άμμα.
νιτῶν δὲ ἦν τῦτο τὸ εἴδωλον, τὸτὸ δὲ καὶ
ἡ ἱτορία δεδήλωκεν, ἐμίανε γάρ φησι τὸ
Ταφεθ τὸ ἐν φάραγγι υἱοῦ Ἐγνομ, το
3) μὴ διάγειν ἄνδρα τὸν υἱὸν αὐτὸ ἐν
πυρὶ τῷ Μελχώλ, τὸ δὲ φαρουρὶμ τοῦ
4) φρουρίω οἱ περὶ τὸν Σύμμαχον ἡρμή.
νευσαν. ὅπως δὲ τ τον ἐμίανεν ὁ εὐσεβὴς
τῦτον
βασιλεὺς, ἡ ἱσορία διδάσκει. ἔπλησε γάς
φησι τοὺς τόπους αὐτῶν ὀςέων ἀνθρώ-
πων, καὶ πάλιν· ἀπέςειλε καὶ ἔλαβε τα
nominant Aferoth, vel Afaroth.
Εft autem hoc nomen Veneris,
et
Vbi
eam enim appellant Aftarten. E-
ius autem fimulacrum quoque
ftatuerunt in templo Dei. Sed
rex admirandus et lucum exci
dit,
dit, et fimulacrum deiecit,
igni tradidit. Aquila autem Καδη-
faciebant indumenta is qui formi
σεμ fic eft interpretatus:
cabantur a Domino. Quod au-
rem excelfa non folum appella-
bantur altaria idolorum, fed etiam
quæ in altis locis ædificabantur Do-
mino altaria, iterum docet hiftoria.
adfcendebant facerdotes excelforum
ad altare Domini in Hierofolyma,
fed tantum comedebant azyma in
medio fratrum fuorum. Ed au-
tem perfpicuum, quod ipfi fue
rint ex genere facerdotali.
autem coluiffent idola, rex pius
εἰs non ignouifer.
Sic enim dixit: a) Ceterum non
Si
INTERR. LVI.
Quid fignificat Topheth? b)
Τη interpretatione nominum He
n
braicorum inueni nomen illud
fignificare calum. Erat autem
locus, in quo traducebant* in igne *
pueros Deo Melchol. Erat autem
hoc idolum Ammonitarum. Hoc
autem oftendit etiam hiftoria. c)
Polluit enim Topheth, quod erat in
valle filii Ennon, ne traduceret vir
flium fuum in igne, Melcholo. Pha-
rurim autem Symmachus inter-
pretatus eft pre/idio, vel munitione.
Ὀμomodo autem eum polluerit
rex pius, docet hifloria. Impleuit
enim, inquit, d) loca eorum ofibus
hominum. Et rurfus, e) mifit er fumfit
Mm 4
offa
1) ου Κυρίου. Aliam Aquila verfionem habet MONTF. 1. c. Τ. Ι. p. 378. 2) Μελ
χώλ. Rec. lectio 4 Reg. 23, 10. eft Μολόχ. 3) μή. Def. 1. c. additur autem
in edit. complut. 4) φρουρίου, MONTF. et DRY SIVs Symmacho tribuunt le-
tionem φρουρου.
\a) 4 Reg. 23, 9. b) Ibid. v. 1o. c) Ibid. d) lb. v. 14. e) Ib. v. 16.
552
THEODORETI
Β.
Ο
offa ex fepulchris: et combufit of τὰ ἐκ τῶν τάφων, καὶ κατέκαυσεν αυ
fuper altare, fecundum verbum τὰ ἐπὶ τὸ θυσιατήριον, κατὰ τὸ ῥῆμα
quod locutus eft homo Dei, cum
farer Ieroboam ad altare in fυρο. Κυρίε, ὃ ἐλάλησεν ὁ ἄνθρωπος το Θεό,
fefto
Quod autem non effet pfeudo- ἐν τῷ ἑςᾶναι Ἱεροβοαμ ἐπὶ τὸ θυσιαςή-
propheta, qui hominem Dei fal. ριον ἐν τῇ ἑορτῇ, ὅτι δὲ ἐψευδοπροφήτης
Τα perfuafione decepit vt cibum ἦν ὁ τὸν ἄνθρωπον τὸ Θεὸ παραπείσας
apud fe funeret, huc eft facile τροφῆς μεταλαβῶν παρ' αὐτῷ, καὶ ἐνα
difcere. a) Conferuata enim funt τεῦθεν καταμαθεῖν εὐπετές. διεσώθη
offa maioris aetate propheta, qui
habitabat in Bethel, cum omnibus γάρ φησι τὰ στὰ τὸ πρεσβυτέρα τοῦ
hominis Dei qui veniebat ex Iuda, προφήτε, το κατοικέντος ἐν Βαιθήλ,
et locutus eft hæc omnia quæ μετὰ τῶν ὀςῶν τὸ ἀνθρώπε τε Θεοτο
fecit Iofias,
ἥκοντος ἐξ Ιέδα, καὶ λελαληκότος πάνα
τα τὰ ἔργα, ἃ ἐποίησεν Ἰωσίας.
ΕΡΩΤ. κζ'.
Τί δήποτε καὶ περὶ τὸ Ἐξεκίε, καὶ περὶ
το Ἰωσίς, τὰ αὐτὰ ἔφη· ὅτι ὅμοιος αυτ
τὸ ἐκ ἐγένετο ἔμπροσθεν αὐτοῦ, καὶ
μετ᾿ αὐτὸν ἐκ ανέςη ὅμοιος
INTERR. LVII.
Cur de Ezechia et de Hofa eadem
dixit, quod fimilis ei non fuerit
ante ipfum, et poft eum nom
exftiterit fimilis ei ? b)
Neque
Teque illum cum hoc compa-
illo,
\
rauit, neque hunccupa, Οὔτε
fed cum aliis qui vifi erant effe
αὐτῷ;
ἐκεῖνον τέτω συνέκρινεν, οὔτε
C/
το τον ἐκείνῳ, ἀλλὰ τοῖς ἄλλοις τοῖς
δόξασιν εὐσεβῶν, τῷ Ασᾶ, καὶ τῷ Ἰως
pii, Afa, Iofaphat, et loatham,
er hunc et illum conferens, pro σαφάτ, καὶ τῷ Ἰωάθαμ καὶ τοῦτον καὶ
nunciauit meliores. Si quis au- κείνον παρεξετάσας, τούτες κρείτιες
rem nudam attendat literam, in απέφηνεν. ἐὰν δέ τις ψιλῷ προσέχη το
uenietur et ille et ifte Dauidem γράμματι, ευρεθήσεται κακείνος και
fuperaffe. Et de illo enim et de
hoc dixit, Ei fimilis non fuit εκείνε γὰρ, καὶ περὶ τούτε, ἔφη, ότι ο
τος τοῦ Δαβὶδ ὑπερκείμενος. καὶ περὶ
rex ante ipfum. Sed eft perfpi-
cuum quod nec Ezechiam Daui- μοιος αὐτῷ ἐκ ἐγένετο βασιλεὺς ἔμπρο
di prætulerit, neque Ioniam Eze- πεν αὐτῷ, ἀλλὰ δῆλον, ὡς ἔτε τὸν Ἐζει
chia et Dauide pronuntiauerit κίαν τε Δαβὶδ πρετέθεικεν, ἔτε το Εζε
effe meliorem, fed eos cum a- κίς τὸν Ἰωσίαν, καὶ τὸ Δαβὶδ ἀπέφηνε
liis piis contulerit. Si quis au-
rem exiftimet reprehendi Επε κρείττονα ἀλλὰ τοῖς ἄλλοις αὐτὲς εύσε
chiam, vt qui fuerit magni et βέσι συνέκρινεν. εἰ δέ τις ὑπείληφε με μ
elati fpiritus, et Babyloniorum φθῆναι τὸν Εζεκίαν, ὡς φρονήματι χρη-
legatis thefauros oftenderit, vi- σάμενον ὑψηλῷ, καὶ τοῖς Βαβυλωνίου
dlebit etiam Iofiam non ene li- πρεσβευτας τες θησαυρὲς ὑποδείξαντα,
berum ab omni reprehenfio-
ne. Etenim quando
quando Pharos ὄψεται καὶ τὸν Ἰωσίαν ἐπαντάπασιν
Nechao fufcepit expeditio- αιτίας ἐλεύθερον. ἡνίκα γὰρ Φαραώ Νε
nem aduerfus
aduerfus Afyrios, fu- χαὼ κατὰ τῶν Ασσυρίων ἐςρατεύσατο,
duit opem ferre Affyriis: ἐπικουρῆσαι τοῖς Ασσυρίοις ἐσπούδασε
α) 4 Reg. 23, 18. b) Ib. v. 29.
૮
QVAST. IN IV. REG. CAP. XXIII.
553
ως
επ
Ο
dixit ei Pharao, a) Quid mihi et
bodie ad bellum gerendum, fed ad
locum belli, et Deus dixit vt fe-
ftinarem.
tibi rex Iuda? Non ad te venio
>
Caue tibi a Deo qui
eft mecum ne te perdat. Et
non auertit Iofias faciem fuam
ab eo
" e Tea confortarus cf ad
impugnandum illum, et non au-
diuit Tofias * fermonem Pharaonis *
Nechno ex ore Domini : et venit ad
bellandum in campo Mageddo. Et ia-
culari funt fagittarii Pharaonis
aduerfus regem Iofiam. Et dixit
te
mihi eft bellum:
1ite
καὶ ὡς ἡ τῶν παραλειπομένων ἐδίδαξε et vt docuit liber Paralipomenwn,
βίβλος, ἔφη πρὸς αὐτὸν Φαραώ τί ἐμοὶ
καί σοι, βασιλεῦ Ἰέδα; ἐκ ἐπὶ σὲ ἥκω
σήμερον ποιῆσαι πόλεμον, 1) ἀλλ᾽ ἢ ἐπὶ
τὸν τόπον τε πολέμε, καὶ ὁ Θεὸς εἶπε
το κατασπεῦσαι με. πρόσεχε σὺ ἀπό
τὸ Θεὸ τὸ μετ' ἐμὲ, μὴ καταφθείρη
τε
σε. καὶ ἐκ απέτρεψεν Ἰωσίας τὸ προσ-
ωπον αὐτῷ. ἀλλ' ἐκραταιώθη το πολε-
μὲν αὐτόν· καὶ ἐκ ἤκουσεν Ἰωσίας τῶν
λόγων Φαραώ Νεχαὼ ἐκ ςόματος Κυ-
βίδ καὶ ἦλθε το πολεμῶν ἐν τῷ πεδίῳ
Μαγεδδώ. καὶ ἐτόξευσαν οι τοξόται Φα-
ραὼ ἐπὶ τὸν βασιλέα Ἰωσίαν. καὶ εἶπεν
rex pueris fuis, Educite
ὁ βασιλεὺς τοῖς παισὶν αὐτῷ, ἐξαγά. autem fic dicit: Et mifit rex
quoniam valde agroto. Esdras
γετέ με, ὅτι ἐπόνεσα σφόδρα. ὁ δὲ Ἔσε Λυχνpri ad Infiam, dicens, Quid
Ο "Eo-egypti
δρας έτω φησί και διεπέμψατο ὁ βα- mihi et tibi rex Iudae? Non ad
σιλεὺς Αἰγύπλε πρὸς Ἰωσίαν, λέγων,τί re mifus fum a Domino Deo
ἐμοὶ καὶ σοὶ, βασιλεῦ τῆς Ἰεδαίας, ἐχ:
tuo. Ad Euphratem enim nunc
πρός σε ἐξαπέςαλμα, ὑπὸ Κυρίε τε Θε8.
ἐπὶ γὰρ τὸ Εὐφράτε ὁ πόλεμος μοι ἐςί.
καὶ νῦν Κύριος μετ᾽ ἐμὲ ἐπισπεύδων ἐςίν.
ἀπόςηθι, καὶ μὴ ἐναντι τῷ Κυρίῳ. καὶ
ἐκ απέτρεψεν ἑαυτὸν Ἰωσίας ἐπὶ τὸ ας.
αὐτῷ· ἀλλὰ πολεμεῖν αὐτὸν ἐπεχεί-
ρει, ε προσέχων ρήμασιν Ἱερεμίου τοῦ
προφήτε ἐκ τόματος Κυρίε ἀλλὰ συν-
ετήσατο πρὸς αὐτὸν πόλεμον ἐν τῷ πε-
δίῳ μετὰ ἀδίκου. ἐτοίνυν αὐτὲς ἀλλή.
λοις συγκρίνει, ἐδὲ αλλήλων ὑπεςίθησι.
τὸ γὰρ ὅτω νοεῖν ἀνοίας ἐςὶν ἐχάτης
ἀλλὰ τοῖς ἄλλοις αὐτὲς παρεξήτασε
βασιλεῦσι. τὰ δὲ κατὰ τὸν Ἰωαχίμ, και
Ἰωακεὶμ, καὶ Ἰεχονίαν, καὶ Σεδεκίαν,
πλατύτερον ὁ θεῖος Ἱερεμίας συνέγρα-
ψε. κακείνην δὲ τὴν βίβλον διὰ τῆς θείας
χάριτος πᾶσαν ἡρμηνεύσαμεν. παρέλ-
κον τοίνυν ὑπολαμβάνω δὶς τοὺς αὐτὲς
ἀνελίττειν λόγους. τὸν δὲ Ἰωαχὶμ, τὸν
τὸ Ἰωακεὶμ υἱὸν, ὁ θεῖος Ἱερεμίας Ie-
μα
τα
Ο
ΟΙ
Et
et nunc Domi-
nus eft mecum qui vrget. Recede
et noli aduerfari Domino.
non reuerfus eft Iofias ad currum
fuum, fed aggrefus cft contra
diftum Ieremia prophete ex ore
eum bellum gerere, non attendens
Domuni, fed aduerfus ipfum con-
fixit pralio in campo cum ini-
quo.
Non ergo cos inter fe
comparat, neque alterum al-
teri anteponit ; ita enim fen-
tire eft extreme amentiæ: fed
eos comparauit cum aliis regi-
bus. De Ioachimo autem,
et
Ioacino, et Iechonia, et Sede-
cia, fufius fcripfit diuinus Iere-
mias. Illum autem librum per
diuinam gratiam totum inter-
pretati fumus. Superuacaneum
exiftimo eosdem fer-
bis reuoluere. Ioach.
autem, filium Ioacin,
Ieremias appellat Ie.
itaque
mones
mun
diuinus
Mm S
γ) αλλ' ή πολέμου. Hæc tantum in edit. ald. et compl. adduntur.
η
«) 2 Par, 35, 21-23.
choniam:
554
B. THEODORETI
choniam: liber autem Parali- χονίαν καλᾶ· ἡ δὲ τῶν παραλειπομέ
pomenwn Ioachimum. Eum Eui-
lat Merodach e carcere libera-
tum conuiuam habuit et com-
menfalem. Nam qui percutit.
er fanat, cum
eum tradidiffet
hoftibus, dignatus eft eum rur.
fus liberare,
νων βίβλος Ιωακείμ. τοῦτον ὁ Εὐιλατ
Μερωδὰχ τῆς αἱρκτῆς ἀπαλλάξας, δια
μοδίαιτον είχε καὶ ὁμοτράπεζον. ὁ τύ
πλων γὰρ καὶ ἰώμενος τοῖς πολεμίοις ἐκ
δεδωκώς, πάλιν αὐτὸν ἐλευθερίας ἠξί
ωσεν.
FINIS QUESTIONVM IN LIBROS REGVM.
1
*ΤΩΝ
ΕΙΣ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗΝ
ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΩΝ.
IN LIBRVM I, PARALIPO MΕΝΩΝ.
A
rgumentum libri Parali-
pomenon declarat ipfa
appellatio. Quæ enim
Τ*
Ο
ή
ώς
Ο
τῆς βίβλου τῶν παραλειπομένων
τὴν ὑπόθεσιν ἡ προσηγορία δη-
λοῖ. ὅσα γὰρ παρέλιπεν ὁ τὰς
prætermifit qui fcripfit libros βασιλείας συγγεγραφώς, ταῦτα συνε
Regnorum, ea congefit, qui τέθεικεν ὁ τόνδε τὸν πόνον ἀναδεξάμε
hunc laborem fufcepit, collecta
ex multis libris propheticis. Mul- vos, ἐκ πολλῶν αὐτὰ προφητικών βια
ta autem etiam ex iis quæ ibi βλίων συναγαγών. πολλὰ δὲ καὶ τῶν
fcripta funt, addidit, vt feruaret έχει συγγεγραμμένων τούτοις συνήρ
hiftoriæ concentuin. Altius au-
Altius au- μοσεν, ἵνα φυλάξη της ιςορίας την αρ
tem vt
incepit genealogiam, ντ μονίαν. ἄνωθεν δὲ ἀπὸ τῆς γενεαλογίας
compendio oftenderet, quod ex
ἤρξατο, ἵνα δείξη συντόμως, ὡς ἐξ ἑνὸς
vno homine gerininariņt 0.
mnia genera hominum. Quon- ανθρώπου πάντα τὰ φύλα τῶν ἀνθρώ
iam autem facit mentionem fo- πων ἐβλάςησεν. ἐπειδὴ δὲ μόνης τῆς Ἰέ
lius regni Iuda, docet quæ- θα βασιλείας ποιεῖ τὴν μνήμην, διδά
nam fint eorum vrbes et
ετ σκει τίνες αἱ τούτων πόλεις καὶ κώμαι,
pagi, et
et a quibus fua ha-
καὶ ἐκ τίνων τὰς προσηγορίας ἐχήκασιν.
buerint nomina. Hinc difci-
mus, Nathanem, a quo di- ἐντεῦθεν μανθάνομεν ὡς Νάθαν, ἐξ οὗ
uinus Lucas deduxit genea τὸν σωτῆρα καὶ Κύριον ἡμῶν ἐγενεαλό-
logiam Seruatoris et Domini γησεν ὁ Λεκᾶς ὁ θαυμάσιος, καὶ τοῦ
noftri, et Dauidis fuiffe f. Δαβίδ ἦν υἱὸς, καὶ το Σολομῶντος ὁμος
lium, et Salomonis fratrem
vterinum, Ifti, inquit, a) mat μήτριος ἀδελφός. οὗτοι γάρ φησι τῷ
funt Dauidi in' Hierofolyma, Sa- Δαβὶδ ἐτέχθησαν ἐν Ἱερουσαλήμ, Σά
et Sobab, et Nathan, et μαλ, καὶ Σωβας, καὶ Νάθαν, και Σου
Salomon, filii quatuor Berfabee λομων, υἱοὶ τέσσαρες τῆς Βηρσαζε θυ
mad,
®) I Paral, 3, S.
nati
1
γατρὸς
{
QVAST. IN I. PARALIPΟΜ.
555
γατρὸς 1) Ηλᾶ καὶ τὸν Ῥηχὰς δὲ, τὸν filia Ela. Et Rechabum, qui
πολλαχοῦ τῆς γραφῆς ἐπαινούμενον, laudatur in multis locis fcriptu-
Ο
rx, hic liber oftendit fuiffe ex
tribu Iuda. Docet autem mani-
ג
feftius caufam, cur Ruben exci
derit primogenitura et Ιο-
feph eam fit affecutus, tribus
autern Iuda ampliorem adepta fic
quit, a) primogenit Ifrael: quon-
honorem. Fili enim Ruben, in-
iam ipfe erat primogenitus, eo au-
tem quod profanarit cubile patris
fui, dedit fuam primogenituram f
liis Iofeph, et in genealogia non
fuit relatus Ruben our primogeni
viribus inter fratres fuos, et dux
tus, quoniam Iuda erat potens
ex ipfo, et primogenitura erat
Iofephi. Docet autern hic fermo,
quod Iofeph prærogatiuam * pri. *
mogenitura fortitus fit: princi-
patum vero acceperit Iuda, pro-
pter Dominum, qui ex ipfo na-
enim tacite fignificat illud du
ex ipfo. Non enim folos re-
ges ex ipfo orituros fignificat
oratio : fed et
num qui neque initium ha-
buit dierum,
buit dierum, neque finem ac-
cipiet. Docet etiam, quomodo
αὕτη δείκνυσιν ἡ βίβλος, ἐκ τῆς Ἰούδα
ὄντα φυλῆς. διδάσκει δὲ σαφέςερον την
αἰτίαν, δι᾿ ἣν ὁ μὲν Ρεβεὶμ τῶν πρωτο-
τοκίων ἐξέπεσεν, ὁ δὲ Ἰωσὴφ τούτων τε-
τύχηκεν, ἡ δὲ Ἰούδα φυλὴ τιμῆς ἀπή-
λαυσε πλείονος. υἱοὶ γάρ φησι Ρουβειμ
πρωτοτόκου Ἰσραὴλ, ὅτι αὐτὸς ὁ πρω-
τότοκος. 2) ἐν δὲ τῷ βεβηλῶσαι τὴν τρ@-
μνὴν τε πατρὸς αὐτε, 3)ἔδωκε τα πρω-
τοτόκια αὐτὸ τοῖς υἱοῖς Ἰωσήφ, καὶ ἐκ
ἐγενεαλογήθη εἰς πρωτοτόκια ὁ Ρου-
Pou-
ζειμ, ὅτι Ιέδας δυνατὸς ἰχύει ἐν τοῖς
ἀδελφοῖς αὐτῷ, καὶ εἰς ἡγούμενον ἐξ αὐ
τ8, καὶ 4) τὰ πρωτοτόκια τῷ Ἰωσήφ.
δηλοῖ δὲ ὁ λόγος, ὡς τὰ μὲν πρεσβεία
τῶν πρωτοτοκίων ὁ Ἰωσὴφ ἐκομίσατο,
τὴν δὲ ἡγεμονίαν Ἰδας ἐδέξατο διὰ τὸν
ἐξ αὐτοῦ κατὰ σάρκα βλαςήσαντα Κύ-
βιον. τοῦτο γὰς αἰνίζεται τὰ εἰς ἡγούς
μένον ἐξ αὐτῷ. οὐ γὰς μόνους τοὺς ἐξ
αὐτοῦ βασιλέας ὁ λόγος δηλοῖ, ἀλλά
καὶ τὸν αἰώνιον βασιλέα, ὃς ἔτε ἀρχὴν
ἔχεν ἡμερῶν, ἐδὲ τέλος λήψεται, διδά-
σκει δὲ, ὅπως καὶ αἱ πέραν τὸ Ἰορδάνε
φυλαί, ἡ τὸ Ῥουβείμ, καὶ ἡ τὸ Γάδ,
καὶ τὸ ἥμισυ τῆς Μανασσήτιδος φυλῆς, bus, Ruben et Gad, et dimi-
συνεπλάκησαν τοῖς Αγαρηνοῖς, καὶ τοῖς dia tribus Manatre, confixe-
Ιτουραίοις, και Ναφισαίοις, καὶ τοῖς run cum Agarenis, et Itu-
ἄλλοις τοῖς μετὰ τέτων παρατασσομέ. ris, et Naphifiris, et cum
illis fuerunt in
νοις, καὶ ὡς μάχης καριερας γενομένης εἰς qui cum
κατακράτος ἐνίκησαν, καὶ τὰς Αγαρη- mia pralio,peruicerunt, et Aga-
acie ; et quomodo valido com-
νοὺς ἐξήλασαν. λέγει δὲ καὶ τὴν αἰτίαν renos expulerunt Dicit etiam cau-
τῆς νίκης, ὅτι τῷ Θεῷ, φησὶν, ἐβόησαν fam viatori, Quod Deum, in-
ἐν τῷ πολέμῳ, καὶ ἐπήκουσεν αὐτῶν, quit, b) inuocarunt, er eos exaudit,
η
Ο
tus eft fecundum carnem. Hoc
,
regem ater-
3
, quæ erant trans Iordanem tri
quoniam
1) Ηλα, Rec. leftio 1. c. eft Αμιήλ. 2) ἐνςρωμνήν. Hæc eft le&tio ed. comple
Recepta lectio 1. c. eft, ἐν τῷ ἀναβῆναι ἐπὶ τὴν κοίτην. 3) ἔδωκε Ἰωσήφ. Rec.
lectio eft ἔδωκε τὴν εὐλογίαν αὐτοῦ τῷ υἱῷ αὑτοῦ Ἰωσήφ. Editio compl. habet εδόθη
τὰ πρωτοτόκια αὐτοῦ υἱοῖς Ἰωσήφ. 4) τά - Ἰωσήφ. Ita habet editio compl. Rec.
leftio eft ἡ εὐλογία τοῦ Ἰωσήφ.
«) 1 Paral. 5, 1. 20 ¿) Ib. v. 20.
- 556
B. THEODORETI
σε
ήν
τι
quoniam confidebant in eo. Defcri- ὅτι ἐπεποίθεισαν ἐπ᾿ αὐτῷ. συνέγραψε
pfit etiam numerum præde. Ac- δὲ καὶ τῆς λείας τὸν ἀριθμόν. 1) πεντή
ceperunt, inquit, a) quinquaginta
millia camelorum, et ouium du- κοντα γάρ φησι χιλιάδας καμήλων ελα
centa quinquaginta millia, et bis βον, καὶ προβάτων διακοσίας καὶ πενλή-
mille afinos, et animarum boni κοντά χιλιάδας, καὶ ὄνους διχιλίες, καὶ
num centum millia: erant enim ψυχὰς ἀνθρώπων ἑκατὸν χιλιάδας.
multi fauciati, quoniam a Deo
erat bellum, et pro ipfis habita. τραυματία, γὰρ πολλοὶ ἦσαν, ὅτι παρὰ
erat bellum, et pro ipfis habita- Θεῖ ἦν ὁ πόλεμος, καὶ κατῴκισαν ἀντ᾿
runt vsque ad transmigrationem,
Refert etiam b) genealogiam facer- αὐτῶν ἕως τῆς ἀποικίας. γενεαλογεῖ δὲ
dotum et Leuitarum. Et dicit, καὶ τὰς ἱερέας, καὶ τὰς Λευίτας· καὶ
Sadocum qui fuit Pontifex tem- λέγει τὸν Σαδέκ, τὸν ἐπὶ τὸ Δαβίδ αρ
pore Dauidis, fuiffe vndecimum χιερατεύσαντα, ἑνδέκατον ἀπὸ ᾿Ααρων
ab b Aarone; Azariam autem, qui γεγενήθαι Αζαρίαν δὲ, ὃς ἔκγονος ἦν
erat nepos Sadoci, facerdotali of Yeyen day
ficio primum effe funium in το Σαδούκ, πρῶτον ἐν τῷ ναῷ οἰκοδομη
templo quod exftyxit Salomo. θέντι ὑπὸ τὸ Σολομῶντος ἱερατεῦσαι.
Ex his erat etiam lofedec, qui ἐκ τέτων ἦν καὶ Ἰωσεδέκ, ὃς δορυάλωτος
bello captus cum alis fuit ab- εις Βαβυλῶνα μετὰ τῶν ἄλλων ἀπήχθη.
duius in Babylonem. Huius f- τούτου υἱὸς ἦν Ἰησοῦς ὁ ἱερεὺς ὁ μέγας,
lius erat Iofua, magnus ille fa- ὃς σὺν τῷ Ζοροβάβελ τὴν αἰχμαλωσίαν
cerdos, qui cum Zorobabele re-
duxit turbam captiuam, et Dei ἐπανήγαγε, καὶ τὸν θεῖον ναὸν ᾠκοδό
templum adificauit. Hinc difci- μησεν. ἐντεῦθεν μανθάνομεν, ὡς Κορέ
mus, quod Core, qui aduerfus ὁ κατὰ Μωσῆ τὸ μεγάλου τὴν τάσιν
magnum illum Mofen excitauit ἐγείρας, το 2) Σισαὰρ ἦν ἔκγονος· ὃς τὸ
feditionem, fuerit nepos Ifaaris, μὲν Κααθ ἦν υἱὸς, ἀδελφὸς δὲ Αμραμ
qui Caathi quidem erat filius,
frater autem Amrami patris Aal τε πατρὸς Ἀαρὼν καὶ Μωσῆ τοιγάρ
ronis et Mofis. Erat itaque patrue- τοι ανεψιδοῦς ἦν τὸ νομοθέτου, ἀλλ᾽ ἔτος
lis legislatoris. Sed ipfe quidem μὲν ἐν τῇ ἐρήμῳ δίκας εἰσεπράχθη τῆς
in deferto dedit penas affectata τυραννίδος· οἱ δὲ υἱοὶ τῆς τιμωρίας οὐκ
tyrannidis: fli autem non fuerunt ἐκοινώνησαν τῷ γεννήτορι. αὐτίκα γοῦν
focii pœnæ genitoris. Iam vero
magnus ille Samuel ex eo ducit Σαμουήλ ὁ μέγας ἐκ τούτου κατάγει
genus. Porro autem Aeman, qui τὸ γένος. καὶ Αἰμὰν δὲ ὁ ψαλτῳδὸς ἔκε
canebat pfalmos, erat nepos Samue- yovος ἦν Σαμουὴλ τοῦ προφήτου˙ υἱὸς
lis propheta: erat enim filius Ioel, γὰρ ἦν Ἰωὴλ τὲ υἱς Σαμουήλ. ὁ δὲ Ἀ
filii Samuelis. Afaph autem, qui σαφ, ες δὲ καὶ ἔτος τῶν ψαλτωδῶν,
erat etiam vnus ex cantoribus, du- ἐκ του Γερσών κατῆγε τὸ γένος, ὃς υἱὸς
cebat genus ex Gerfone, qui erat
filius Leui, et frater Caathi. Ae- μὲν ἦν τὸ Λευί, ἀδελφὸς δὲ τοῦ Καάθ.
tham autem, (erat vero is quoque ex ὁ δὲ Αἰθαμ, καὶ ἔτος δὲ τῶν ἀδόντων
cantoribus, ) proauum habuit Me- ἐτύγχανεν ὤν, πρόγονον εἶχε τὸν Με
rari, tertium filium * Leui. Docet ραρί, τὸν τρίτον υἱὸν τὸ Λευΐ. διδάσκει
}
اد
1
Q
δε
1) πεντήκοντα και χιλιάδας καμήλων. Rec. leftio 1. c. eft καμήλους πεντακισχιλίας.
2) Σισκάρι Legendum effe puto Ισσαάρ.
e) 1 Paral. 5, 21, 22, b) Ibid, c. 6.
QVEST. IN I. PARALIPOM.
557
Ο
απο
αυ
autem etiam diferentiam facerdo-
tum et Leuitarum. Dicit enim
Leuitas fuiffe ordinatos ad omnne
Dei. Et Aaron, inquit, a) et f-
li eius, adolentes fuper altare bo-
locauftorum, et fuper altare rhy
miamatis, et ad omnia opera San-
Eti fan&torum, et ad placandum
pro Ifraele, fecundum omnia quæ
mandauit Mofes feruus Dei. Vide-
tur autem mihi hic liber fuiffe
fcriptus poft reditum a Babylone.
Nam et meminit captiuitatis, et
eius docet caufam.
minifterium tabernaculi domus
Vniuerfus,
δὲ καὶ τῶν ἱερέων, καὶ τῶν Λευϊτῶν τὸ
διάφορον. λέγει γὰρ τους Λευίτας δεδό-
θα εἰς πᾶσαν δουλείαν τῆς σκηνῆς οἴκε
το Θεξ. καὶ Ααρών φησι, καὶ οἱ υἱοὶ αὐ-
τε, θυμιῶντες ἐπὶ τὸ θυσιαςήριον τῶν
ὁλοκαυτωμάτων, καὶ ἐπὶ τὸ θυσιαςή.
βιον το θυμιάματος, καὶ εἰς πάντα τὰ
ἔργα τὸ ἁγίου τῶν ἁγίων, καὶ τὸ ἐξιλά
σκεθαι περὶ τὸ Ἰσραὴλ, κατὰ πάντα
ὅσα ἐνετείλατο Μωσῆς ὁ δοῦλος το Θε8.
δοκεῖ δὲ καὶ αὕτη ἡ βίβλος μετὰ τὴν ἐ-
πάνοδον συγγραφῆναι τὴν ἀπὸ Βαβυ-
λῶνος. μέμνηται γὰρ καὶ τῆς αἰχμαλω- enim inquit, b) Ifrael relarus ef
σίας, καὶ ταύτης τὴν αἰτίαν διδάσκει.
in genealogiam: et ecce fcripsi
π) πᾶς γάρ φησιν Ἰσραὴλ ἐγενεαλογή, funt in libro dierum regum
θησαν, καὶ ἰδού εἰσι γεγραμμένοι ἐπὶ Ifrael et
Iuda, et translati
βιβλίου ἡμερῶν βασιλέων Ἰσραὴλ καὶ funt in Babylonem propter
Ιέδα, καὶ ἀπῳκίθησαν εἰς Βαβυλῶνα διὰ
τὴν ἀσυνθεσίαν αὐτῶν, ἣν ἠδίκησαν καὶ
οἱ κατοικέντες πρότερον ἐν ταῖς καταχέ-
· σεσιν αὐτῶν, καὶ ἐν ταῖς πόλεσιν αὐτῶν
Ἰσραήλ, καὶ οἱ ἱερεῖς, καὶ οἱ Λευίται,
καὶ οἱ 2) Ναθιναῖοι. ταῦτα δὲ δηλοῖ μετα-
γενετέραν εἶναι τῆς αἰχμαλωσίας τὴν
συγγραφήν. ἐδεὶς γὰρ ἱςορίαν συγγρά-
φων τὰ μεταγενέτερα λέγει, ἀλλ᾽ ἢ τὰ
πρότερα, ἢ τὰ ἐπ᾿ αὐτὸ γεγενημένα.
προφητῶν γὰρ ἴδιον τὸ προλέγειν τὰ
μέλλοντα. ἔφη δὲ, ὅτι σὺν αὐτοῖς ἠχμα-
λαλεύθησαν καὶ οἱ πρὸ αὐτῶν τὴν γῆν ἐκεί-
την κατεχηκότες. πολλοὶ γὰρ καὶ Χανα-
ναίοι, καὶ Χετταίοι, καὶ Ιεβουσαίοι συν-
ᾤκουν αὐτοῖς, καὶ τῆς συμφορᾶς ἐκοι
νώνησαν. σὺν τῷ Ἰσραὴλ δὲ καὶ οἱ ἱερεῖς,
δέ
καὶ οἱ Λευῖται ἀπήχθησαν δορυάλωτοι.
Ναθιναίους δὲ οἶμαι καλᾶσθαι τοὺς ἱερο.
δούλους ὀνομαζομένους. πολλοὶ γὰρ ἑαυ·
τοὺς ἀφιέρουν εἰς τὰς τῶν ἱερέων καὶ
Λευὶτῶν ὑπουργίας. ἐχρῆν γὰρ καὶ τοὺς
اد
τα
prauaricationem qua fe ini-
que geferunt, et qui habitabant
ciuitatibus "Ifrael, et facerdotes et
prius in pollefionibus eorum, et in
Leuita er Nathinai. Hæc autem
oftendunt, fcriptionem huius li-
bri effe pofteriorem captiuitate.
Nemo enim fcribens hiftoriam ea
dicit quæ poftea fa&ta funt: fed vel
quæ antea, vel quæ fua ætate ac-
η ciderunt. Eft enim prophetarum
proprium prædicere futura. Dicit
autem quod etiam cum eis fue
rint facti captiui ii qui ante
ipfos illam habuerant terram.
اد
τα
τα
Nam multi cum eis habitabant
autem abducti
et Cananzi, et Ghetthai, et Iebu-
fzi, et fuerunt focii calamitatis.
Cum Ifraelitis
funt captiui et facerdotes et Le-
Nathinæos autem opinor
uitz.
appellari eos qui dicuntur facro-
confecrabant ad
ἐαν
ipfos
rum
ἰρίos
feria
ferui. Multi enim fe.
facerdotum
mini-
et Leuita-
run.
Oportebat enim etiam
eos
1) πᾶς κ. τ. λ. Totus ifte locus confentit cum leftionibus edit. compl. 2) Nass
πιναῖοι. Rec. lectio 1 Paral. 9, 2. eft δεδομένοι.
I
a) 1 Paral. 6, 49. b) Ib. 6ì 9, I. 2n
558
B. THEODORETI
et quæcumque funt huiusmodi
litis conueniebat tale minifte-
η
C
eos qui erant ex aliis tribubus, ἐκ τῶν ἄλλων φυλῶν, καὶ ὑδροφορέων,
er aquam ferre, et ligna fcindere, καὶ ξυλοκοπῶν, καὶ τἄλλα ὅσα τοιαῦτα
ἐργάζεθαι. εἰ γὰς τοὺς Γαβαωνίτας,
αλλοφύλους ὄντας, Ἰησᾶς ὁ πανεύφη
μος ἐκέλευσεν υδροφόρους εἶναι τῆς σκη-
νῆς, καὶ ξυλοκόπους, πολλῷ μᾶλλον Ἰσ
ραηλίταις ἡ τοιαύτη πρόσφορος ἦν λει
τουργία. εὗρον δὲ καὶ ἐν τῇ τῶν Ἑβραι
τῶν ὀνομάτων ἑρμηνεία τοῦτο δηλοῦν τὸ
ὄνομα δόσιν Ἰαῶ, του]έςι, τὸ ὄντος Θεῖ.
μέμνηται δὲ καὶ τῶν τῆς Ἱερουσαλὴμ
οἰκητόρων καὶ λέγει τούτους εἶναι ἐκ
τῶν υἱῶν Ἰούδα, καὶ Βενιαμίν, καὶ Ἐσ
φραίμ, καὶ Μανασσῆ. μέμνηται καὶ ἱε
ρέων καὶ Λευὶτῶν, τῶν ἐκείνην ᾠκηκότων
τὴν πόλιν. Κορηνοὺς δὲ καλὰ τὸ Κορὲ
τοὺς ἀπογόνους. ἐκ τούτων λέγει και πυ
χωρὸς τῷ θείῳ γεγενῆσαι ναῷ καὶ τὴν
διάταξιν ταύτην ὑπὸ Σαμδὴλ καὶ Δα-
Ειδ γεγονέναι. τούτους γάρ φησιν 1) -
ρίθμησε καὶ ἔζησε Σαμεήλ καὶ Δαβίδ
2) ὁ ὁρῶν ἐν τῇ πίτει αὐτῶν· ἔτοι οἱ
υἱοὶ αὐτῶν ἐπὶ τῶν πυλῶν οἴκε Κυρίου.
καὶ τὸ οἴκε τῆς σκηνῆς, τὸ φυλάσσειν
αὐτὴν εἰς τὰς τέσσαρας ἀνέμες. τῆς δὲ
σκηνῆς ἐμνημόνευσεν, ἐπειδὴ ὑπὸ Σα-
μουὴλ καὶ Δαβὶδ ἐδέπω ὁ θεῖος ναός τ
κοδόμητο, ἀλλ᾿ ἐν τῇ σκηνῆ ἐπετέλουν
τὰς ἱερὰς λειτουργίας. ἡςμήνευσε δὲ καὶ
alia operari. Nam fi Gabaonitas,
qui erant alienigena, iufit omni
bus laudibus profequendus folua
elle aqua baiulos tabernaculi, et
ligna fcindere: multo magis firae-
rium. Inueni autem etiam in
Hebraicorum nominum interpre-
ratione, nomen hoc fignificare
domum Iao, hoc eft, Dei qui
eft. Meminit etiam habitatorum
Ifraelis, et dicit eos ex filiis Iu-
da, et Beniamin, et Ephraim,
et Manaffe. Meininit etiam fa.
cerdotum et Leuitarum, qui il-
lam habitarunt ciuitatem. Core-
nos autem dixit eos, qui ex Core
duxerunt originem. Ex his dicit
*fuiffe * etiam ianitores templi
Dei, et hanc confitutionem fa-
Etam fuifle a Sanuele et Dauide.
Eos enim, inquit, a) numerauit
et ftatuit Dauid et Summuel, vi-
dens, fide fua. Ifti et filii eorum
præerant ianuis domus Domini,
et domus tabernaculi, vt illud cu-
ftodirent ad quatuor ventos. Mε
minit autem tabernaculi, quon-
fam a Samuele et Dauide tem-
plum Dei nondum fuerat di-
hicarum, fed in tabernaculo fa-
cra obibant minifteria. Expli-
cauit etiam vices. Non enim
quotidie fuccedebant, fed pro
feptenario numero dierum.
Hoc enim fubiunxit: b) Ε.
fratres eorum in atriis fuis, ut
venirent feptimo quouis die
ad ingrediendum per feptem dies,
a tempore ad tempus, cum eis.
Ο
と
​και
α
τὰς ἐφημερίας. ὁ γὰρ καθ' ἑκάτην ἡμέ
ραν ἠμείβοντο, ἀλλὰ κατὰ ἑπτὰ ἡμερῶν
αριθμόν. τοτο γὰρ ἐπήγαγε και οι ότι
δελφοὶ αὐτῶν ἐν ταῖς 3) ἐπαύλεσιν αὐ
τῶν 4) ἤρχονλο εἰς τὰ ἕβδοματῶν καιρῶν,
τοῦ εἰσπορεύεσθαι κατὰ ἑπτὰ ἡμέρας
ἀπὸ καιρὸ εἰς καιρὸν μετὰ τέτων. καὶ
Ο
τα
1) ἠρίθμησε καί. Hæc in edit. ald. et compl. inferta funt. 2) ὁ ὁρῶν. Rec. lectio
1. c. eft, ὁ βλέπων. Videns h. 1. i. q. Propheta. Conf. p. 396. Quæft. 17.
3) ἐπαύλεσιν. Communis leftio eft αὐλαῖς. 4) ἤρχοντο — καιρών. Hæc defunt
in Cod. alex. et vntic. Editio auten compl. et ald. cum noftra leftione con-
fentiunt, præterquam quod pro ήρχοντο habeant ἔρχεσαι.
4) 1 Paral. 9, 22-24.
b) Ibid. v. 25.
QVAST. IN I.
559
PARALIPOM.
τα
та
εν
Εν
το
ε υπο
Vafa quoque minifterii erant
aliis credita, Quidam eorum erant,
inquit, a) fuper vafa minifterii:
quoniam iuxta numerum inferent,
et iuxta numerum efferent. Et
ex iis erant confiruri fuper vafa,
et fuper omnia vafa Sanita, et
fimilaginem, et vinum, et oleum,
et thus, et aromata. Thymiama
et thus, et aromata.
A facerdotibus enim, inquit, b)
autem componebant facerdotes.
unguentari vnguenti in aromati
bus. De fepulcro autem Saulis
hic feriptum eft apertius. Nam
in libris quiden Regnorum legi-
πιs, quod fumferint ofla eius,
et fepelierint in agro in labes:
hic vero, c) fub quercu in Iabes.
De ventriloqua quoque hic di-
tum eft apertius. Mortuus eft,
inquit, d) Saul in iniquitatibus
ver-
τὰ σκεύη δὲ τῆς λειτεργίας ἕτεροι ἦσαν
Λευῖται πεπιςευμένοι καὶ ἐξ αὐτῶν γάρ
φησιν ἐπὶ τὰ σκεύη τῆς λειτουργίας ὅτι
ἐν ἀριθμῷ εἰσοίσεσι, καὶ ἐν ἀριθμῷ ἐξοί.
σεσιν αὐτά· καὶ ἐξ αὐτῶν καθισάμενοι
ἐπὶ τὰ σκεύη, καὶ ἐπὶ πάντα τὰ σκεύη
τὰ ἅγια, καὶ ἐπὶ τῆς σεμιδάλεως, καὶ
τὸ οἴνε, καὶ τὸ ἐλαίες, και το λιβάνου,
καὶ τῶν ἀρωμάτων, τὸ μέντοι θυμίαμα
οἱ ἱερεῖς κατεσκεύαζον. ἀπὸ γὰρ τῶν ἱε.
ρέων, φησί, μυρεψοὶ τὸ μύρε 1) ἐν τοῖς
ἀρώμασι. περὶ δὲ τὸ τάφο τοῦ Σαούλ
σαφέςερον ἐνταῦθα συγγέγραπίαι. ἐν
μὲν γὰρ τοῖς βασιλείοις ανέγνωμεν, ὅτι
ἔλαβον τὰ ὀτᾶ αὐτῷ, καὶ έθαψαν ὑπὸ
τὴν ἄρεραν ἐν Ἰαβείς· ἐνταῦθα δὲ ὑπὸ
τὴν δοῦν ἐν Ἰαβείς. καὶ τὰ περὶ τῆς ἐγὼ
γατριμύθε σαφέςερον ἐνταῦθα δεδήλω.
ται. ἀπέθανε γάρ φησι Σαέλ ἐν ταῖς fuis, quibus inique fe gefit er
A ga Dominum, fccundum
ἀνομίαις αὑτε, αἷς ἠνόμησε Κυρίω, κατὰ bum Domini, quoniam non cu-
τὸν λόγον Κυρίου, διότι ἐκ ἐφύλαξεν αὐ- fodiuit ipfum, et quoniam fci-
τόν. καὶ ὅτι ἐπηρώτησε Σαέλ ἐν τῇ ἐγ- fcitatus eft Saul per ventriloquam
γατριμύθῳ τὸ ἐκζητῆσαι καὶ ἀπεκρί. vt exquireret, et refpondit ei Sa
νατο αὐτῷ Σαμδὴλ ὁ προφήτης. δηλοῖ muel propheta. Oftendit aurem
δὲ ὁ λόγος 2) ὡς οὐχὶ γοητείαις τῆς ἐγὼ præftigiis reduxerit Samuelem :
oratio, quod non ventriloquæ
γατριμύθου τὸν Σαμουὴλ ἀνήγαγεν fed quod ille quidem impie et
ἀλλ' ὅτι μὲν ἐκεῖνος δυσσεβῶς καὶ παρα nefarie petiit vt hoc per illam
νόμως δι' ἐκείνης ήτησε τέτο γενέσθαι ὁ feret. Deus autem tulit in
δὲ Θεὸς κατ' αὐτὸ τῆς τιμωρίας τὴν ipfum fententiam fupplicii. Hæc
ψῆφον ἐξήνεγκε. διδάσκει δὲ ταῦτα σα- fuit falfa, vt quidam opinan
autem aperte docent, quod non
φῶς, ὡς οὐ ψευδῆς καθ᾽ ἅ τινες εἶπον
tur, prædictio. Refpondit enim
ἡ γενομένη πρόῤῥησις ἀπεκρίθη γὰρ αὐ. ipfi, inquit, Samuel propheta,
τῷ φησι Σαμουὴλ ὁ προφήτης, οἶμαι δε Puto autem fic nominatam fu
οὕτως ὠνομάθαι τὴν ὄψιν, ἐπειδὴ παρὰ iffe vifionem, quoniam de-
το Σαμουὴλ ὁ Σαούλ μαθῶν τὸ fiderauit Saul a Samuele
το προ
κτέον ἐπίθησεν. είτε δὲ ἄγγελος ἦν ὁ
fcerc quid agendum. Siue
autem vifus fuerit Angelus,
ὀφθεὶς, ἐν τύπῳ τοῦ Σαμουὴλ τὸ χῆμα in figura Samuelis formam exhi
δεικνύων· είτε αὐτὸ τὸ Σαμουὴλ ἡ ψυ- bens, fiue animna ipfius Samue
χὴ ἐν ταύτῃ τῇ ὄψε ἰτέον ὡς οὐ τῇ lis, fciendum eft, hoc non fuiffe
Ο
Ο
α
ως ου
dim
factum
1) ἐν τοῖς ἀρώμασιν. Rec. leftio eft, καὶ εἰς τὰ ἀρώματα. 2) ὡς οὐχὶ κ. τ. λ. Ad
totum h. 1. conf. Qu. 63. in librum 1 Reg. p. 398 iqq.
a) 1 Paral. 9, 28. 29. b) Ib. v. 30. c) Ib. 6. 10, 12,
d) Ib. v. 13.
560
B. THEODORETI
per
factum prafigis ventriloquæ: fed μαγγανεία τῆς ἐγγαςριμύθου τοῦτο
Dei fapientia et virtute, qui et-
iam per homines impios tape γεγένηται ἀλλὰ τῇ τῇ Θεοῦ σοφία τε
*multa prædixit futura: * καὶ δυνάμει ὃς καὶ διὰ δυσσεβούντων
Pharaonem, fertilitatem et fa- πολλὰ τῶν ἐσομένων πολλάκις προείρηκε
mem: et per Nabuchodonoforem, διὰ τοῦ Φαραώ, τὴν εὐθηνίαν καὶ τὸν
maxima regna orbis terræ. Sed λιμόν καὶ διὰ τοῦ Ναβουχοδονόσος, τὰς
de his fatis dictum eft in interpre- μεγίςας βασιλείας τῆς οἰκεμένης, ἀλλὰ
tatione Regnorum. Pergendum
eft ergo ad reliqua. Dixit, α) γὰρ καὶ ἀποχρώντως περὶ τούτων ἐν
a)
Dauidem fuiffe vnium in Che- τῇ τῶν βασιλειῶν εἰρήκαμεν ἑρμηνεία
bron, fecundum verbum Donini, ἐπὶ τὰ λοιπὰ τοίνυν ιτέον. τὸν Δαβὶδ
per manum Samuelis, quoniam ἔφη κεχρίσαι ἐν τῇ Χεβρών κατὰ τὸν
Deus mandauit Samueli vt eum vn- λόγον Κυρίου, δια χειρός Σαμουήλ,
geret. Illud autem, b) Procedebat ἐπειδὴ τῷ Σαμουὴλ ἐνετείλατο ὁ Θεὸς
Dauid procedens et magnificatus, et
Dominus omnipotens erat cum eo, χρίσαι αὐτόν. τὸ δὲ, ἐπορεύετο Δαβίδ
oftendit dignitatem fancifimi πορευόμενος και μεγαλυνόμενος, καὶ
fpiritus. Dominum enim omni- Κύριος παντοκράτωρ ἦν μετ᾿ αὐτοῦ, δη
porentem, vocauit fanciffinum λοῖ τοῦ παναγίου πνεύματος τὴν ἀξίαν.
fpiritum Quinque autem cubi
rorum dixit e fuife Aegyprium,
torum dixit c) fuiffe Aegyptium,
quem occidit Baneas. Quomodo
ergo dicunt aliqui non fuiffe ali-
quos qui magna haberent cor-
pora?
τω
Ο
Κύριον γὰρ παντοκράτορα τὸ πανάγιον
ἐκάλεσε πνεῦμα. πεντάπηχυν δὲ τὸν
Αἰγύπλιον ἔφη, ὃν Βανέας ανελε. πῶς
οὖν ἔφασαν τινες μὴ γεγενῆθαί τινας
Gedur vero nominauit μεγάλα σώματα ἐχηκότας; 1)Γεδούς
Cateruam Amalecitarum. Liber au- δὲ τῶν Αμαληκιτῶν τὸ ςίφος ὠνόμασεν
tem Regnorum eam appellauit 2) ἡ δὲ τῶν βασιλειῶν βίβλος, σύρεμα
globum. Recenfens porro fcriptor
eos qui conuenerunt in Chebron, μα αὐτὸ κέκληκε. καταλές των δὲ τοὺς
hac quoque dicit : d) Et ex filiis συνελθόντας εἰς τὴν Χεβρὼν ὁ συγγρα
Ifaar, cognofcentes prudentiam in φεύς, ἔφη καὶ ταῦτα· ἀπὸ τῶν υἱῶν
temporibus fuis, cognofcentes quid 3) Ἰσαάς, γινώσκοντες σύνεσιν εἰς τοὺς
faceret Ifrael in principatibus fuis, καιροὺς αὐτῶν, γινώσκοντές τι ποιήσει
ducenti: et omnes fratres eorum cum
ipfis. Hos autem in admiratione Ἰσραὴλ εἰς τὰς ἀρχὰς αὑτῷ, διακόσια,
habuit propter fapientiam, vt qui καὶ πάντες ἀδελφοὶ αὐτῶν μετ᾿ αὐτῶν.
idonei effent et folertes ad viden- τούτους δὲ ἐπὶ σοφία τεθαύμακεν, ὡς
dum quid fit agendum, et ad præ- ἱκανοὺς καὶ δεινοὺς ἰδεῖν τὸ πρακτέον
uidendum, non prophetice, fed καὶ προίδεν, οὐ προφητικῶς, ἀλλὰ
prudenter, futura, et ad fugge- συνετῶς, τὰ ἐσόμενα, καὶ τὰ συμφέρον
arca transferretur, Oza videns eam τα εισηγήσαθαι. τῆς κιβωτοῦ δὲ μετα-
euerti, admouit manum ad eam κομιζομένης, ὁ 4) Ὀζὰ περιτρεπομένην
fulciendam. Punitus autem fuit, ἰδὼν προσήρεισε την χαρα ἐκολάθη
rendum conducibilia. Cum autein
τα
Ο
-
ώς
δὲ,
1) Γεδούρ. Ρτο γεδούδ, νt videtur. Vid. p. 403. 2) 2) ή κέκληκε. Vid. ibid. t)
3) Ἰσαάρ. Legendum effe videtur Ισσάχαρ.
vocabatur Οζαν.
n) 1 Paral. 11, 3. b) Ib. v. 9. c) Ib. v. 23.
4) Οζά. Supra p. 413. Qu. 19.
d) Ib. c. 12, 32
QVAST. IN I.
561
PARALIPOM.
ο
Το
اد
Ο
δὲ, ὡς Λευίτης ὢν, καὶ οὐχ ἱερεὺς, ὅτι
πελάσαι ταύτη τετόλμηκε. μόνων γὰρ
ἦν τῶν ἱερέων τὸ ταύτην φέρειν ἐπ᾽ ὦ
μων. ἐπειδὴ δὲ δείσας ὁ Δαβὶδ εἰς τὸν
βασιλικὸν αὐτὴν οἶκον εἰσαγαγῶν οὐκ
ἐτόλμησεν, ἀλλ᾽ εἰς τὸν οἶκον 1) Αβεδ.
δαρῶν τοῦ Χετθαίου κατέτησε˙ δεικνύς
ο Θεός, ὡς οὐκ οἶδεν Ἰσραηλίτου και αλ-
λοφύλου διαφορὰν, ἀλλ᾽ εὐσέβειαν μό-
την τιμᾶ ἐπέκλυσε παντοδαπας εὐλο-
γίαις τοῦ ἀλλοφύλου τὴν οἰκίαν. ταύ-
τας ὁ Δαβὶδ τὰς πηγὰς θεασάμενος,
εἰς τὰ βασίλεια πάλιν τὴν κιβωτόν με
τατέθεικεν. ἔγνω δὲ τὴν αἰτίαν τῆς του
Ὀζα τιμωρίας· οὗ δὴ χάριν αὐτὴν οὐ
δι' αμάξης, ἀλλὰ διὰ τῶν ἱερέων μετή.
νεγκεν. ἦραν γὰρ αὐτὴν φησὶν, ὡς ἐνε
τείλατο Μωσῆς ἐν λόγῳ Κυρίου Θεοῦ
Ἰσραὴλ κατὰ τὴν γραφὴν ἐφ᾽ ἀναφο.
ρεῦσιν ἐπ᾽ ὤμοις αὐτῶν. Στα λέγει καὶ
τὰς διατάξεις τῶν ψαλτωδῶν, καὶ τι-
νες μὲν ἐν κινύραις ἶδον, τίνες δὲ ἐν νά-
Ελαις, τίνες δὲ ἐν κυμβάλοις. τὴν δὲ τῶν
μουσικῶν ὀργάνων διαφορὰν ἐν ταῖς βα-
σιλείαις 2) εἰρήκαμεν.
εν
ου
ΕΡΩΤ. ά.
ων
Π
Πῶς ὁ Δαβὶδ οὐκ ὢν ἱερεὺς ἐφοὺδ ἠμπί.
χετο; καὶ ἐπὶ Δαβίδ γάρ φησιν
3) ἐφούδ μόνον.
ολλάκις εἰρήκαμεν, ὅτι τὸ ἐφοὺδ ἐ
Πολλάκις
πένδυμα ο Ακύλας εἶπεν ὁ δὲ Σύμ-
μαχος ἐπωμίδα. ἀλλ᾽ ἦν ἐπενδύματα
ἱερατικά, ἦν δὲ καὶ κοινά. δῆλον δὲ, ὡς
ὁ μέγας Δαβίδ, καὶ θεοσεβής ὢν καὶ θεο-
φιλὴς ἀνῆς, οὐκ ἂν παρέβη τὸν νόμον,
ην
Ο
اد
اد
ο σε
quod cum effet Leuita, non fa-
cerdos, tamen aufus fit ad eam
appropinquare. Erat enim folo-
ris. Poftquam autem timens Da-
uid non aufus eft eam in domum
regiam inducere, fed eam ftatuit in
domo Abeddara Getthæi, often-
tiam Ifraelita et alienigene fed fo-
dens Deus fe non noffe differen-
lam honorare pietatem, effecit, vt
domus alienigenæ abundaret omne
genus benedictionibus. Hos fon-
res Dauid confpicatus, in regiam
uit autem caufam cur punitus fuif
rurfus arcam tranftulit. Cogno-
fet Oza: quamobrem non in curru
ean tranftulit, fed per facerdotes.
Suftulerunt, enim inquit, a) eam
ficut mandauit Mofes, iuxta firmo-
nem Domini Dei Ifael, fecundum
fcripturam, cum veftibus fuper bu-
meros fuos. Deinde dicit etiam
conftitutiones cantorum :
quinam cantarent citharis, qui-
nam habliis, quinam vero cymba-
lis. Muficorum autem inftrumen
torum differentiam diximus in li-
ruin facerdotu:n, eam ferre hume-
bris Regnorum.
*
et *
INTERR. I.
Quomodo Dauid, cum facerdos non es-
fer, induebatur Epbod? Erat enim, in-
quit, b) fuper Dauid Ephod folum.
Sæpe
epe diximus, quod Ephod Aqui-
la interpretetur ἐπένδυμα, id eft,
fuperindumentum: Symmachus au
tem ἐπωμίδα, id eft, fuperbunerale.
Sed erant fuperindumenta facerdo-
talia, erant et communia. Eft au-
tem perfpicuum, quod magnus
Dauid, cum effet pius ac religio
fus, legem non fit transgreflus,
neque
1)'Aßɛddagav. Hiç 1 Paral. c. 13, 13. 14. vocatur 'Aßeddasa, c. 15. et 16. autem
Αβδεδόμ. Conf. p. 414. 3). 2 ) ειρήκαμεν. Vid. fupra p. 479. Qu. 34. 3) φονδ
μόνον. Editio compl. 1. c. pro soλή βυσσίνη, quæ eft recepta lectio, habet
ἐφοὺδ βύσσινον, vnde coniici poffet, hoc loco vitium latere in voce μόνον.
«) 1 Paral, 15, 15.
B. Theod. Tom. I.
b) Ib. v. 27.
Z
No
562
B. THEODORETI
neque facerdotalem aufus effet in-
duere veften. Sed docet oratio,
quod cum arcam præcederet et fal-
taret, non fuerit veftibus amilus.
regiis, fed fuperhumerali fola, ωμίδα μόνην, ἣν νῦν καλοῦσιν Αρκαδίκιν.
lud autem χερχολ in libris Regno.
οὐδ᾽ ἱερατικὴν ἐτόλμησε περιβαλέσθαι
ςολήν. ἀλλὰ διδάσκει λόγος, ὡς ἡγούμε
νος τῆς κιβωτοῦ, καὶ χορεύων, οὐ τὸ
βασιλικὸν περιεβέβλητο χῆμα, ἀλλ᾽ ἐξ
quam nunc vocant Arcadicam. Il-
rum inuenimus pro κολλυρίδα. Ta-
cite autem fignificat liber, quod
omnes pfalmi fut celeberrimi Da-
nidis. Sic autem dicit: a) Tunc
ordinauit Dauid in principio ad
laudandum Dominum per manum
Afaphi, et fratrum eius. Porro
hymnodiæ munus perpetuo ob-
ibant, alterna fuccefione laborem
fuftinentes: nunc enim ifti, nunc
vero illi, omnium auctori laudem
offerebant. Ait autem, b) quod et
in Gabaon iuferit facerdotem Sa-
doc offerre facrificia, quoniam ta-
ой
ου το
1) τὸ δὲ χεςχαλ ἄξε κολλυρίδα ἐν ταῖς
βασιλείαις εὑρήκαμεν. αἰνίτεται δὲ ἡ
βίβλος, ὡς τοῦ πανευφήμου Δαβίδ εἰ
σὶν ἅπαντες οἱ ψαλμοί. λέγει δὲ οὕτως
ἔταξε Δαβὶδ ἐν ἀρχῇ τοῦ αἰνεῖν τὸν Κύ
ρίον ἐν χειρὶ Ασαφ, καὶ τῶν ἀδελφῶν
αὐτοῦ. διηνεκῶς δὲ τῆς ὑμνωδίας ἐπετέ
λουν τὰς λειτουργίας, τῇ διαδοχῇ τὸν
τη
πόνον συλῶντες. νῦν μὲν γὰρ οὗτοι, νῦν
δὲ ἐκεῖνοι, τῷ ποιητῇ τῶν ὅλων ὕμνον
προσέφερον. λέγει δὲ ὅτι καὶ ἐν τῇ Γα-
βαών Σαδοὺκ τὸν ἱερέα προσφέρειν τὰς
θυσίας ἐκέλευσεν. ἐπειδήπες ἡ ὑπὸ
Μωση κατασκευασθεῖσα σκηνὴ ἐν ἐκείνη
ἐπεπήγει τῇ πόλει. ἡνίκα δὲ ὁ θεήλατος
θάνατος ἐπηνέχθη τῷ λαῷ, καὶ τὸν
ἄγγελον ἐπάγοντα τὸν ὄλεθρον ἐθεά
κοδόμησεν, καὶ τὴν ὑπὲς τοῦ λαοῦ θυ-
σατο, ἐν τῇ ἁλῷ Ὀρνα θυσιαςήριον ως
obtulit facrificium: non tanquam
diuinam legem transgrediens, σίαν προσήνεγκεν οὐχ ὡς τὸν θεῖον πα
quæ iuffit offerre facrificia in al- ραβαίνων νόμον, ὃς ἐκέλευσεν ἐν τῷ πρὸ
tari quod erat ante tabernacu- τῆς σκηνῆς θυσιαςηρίῳ τας θυσίας
lum: fed propter fupplicium quo
afficiebatur populus, feftinauit
bernaculum a Mofe conftruaum
in ea ciuitate fuerat fixum. Quan-
do autem mors a Deo infiata fuit
populo, et confpexit angelum in-
teritum inferentem, in area Ornæ
conftruxit altare, et pro populo
Deum placare. Nam hoc etiam
docuit hiftoria. Tabernaculum,
enim inquit, c) Domini, quod fe
cerat Mofes in deferto, et altare
bolocauftorum, in illo tempore e-
rant Bumæ, quæ eft in Gabaon:
et non poterat Dauid ire ante illud,
ad exquirendum Deum, quoniam
non habuit fpatium requiefcendi
εν
προσφέρειν ἀλλὰ διὰ τὴν τοῦ λαοῦ τι
μωρίαν ἠπείχθη τὸν Θεὸν ἱλεώσαθαι.
τοῦτο γὰρ καὶ ἡ ἱςορία ἐδίδαξε. καὶ ἡ
σκηνή γάρ φησι Κυρίου, ἣν ἐποίησε Μω
σῆς ἐν τῇ ἐρήμῳ, καὶ τὸ θυσιατήριον
τῶν ὁλοκαυτωμάτων, ἐν τῷ καιρῷ ἐκεί
νῳ ἦν ἐν Βαμᾶ τῆ ἐν Γαζαών· καὶ οὐκ
ηδυνήθη Δαβίδ τοῦ πορευθῆναι ἔμπρο-
εν αὐτῆς τοῦ ἐκζητῆσαι τὸν Θεόν, ὅτι
2) οὐ κατέπαυσεν ἀπὸ προσώπου τῆς
δομ
εν
1) τὸ -- ευρήκαμεν. Nihil quod huc pertineret, in Commentariis ad libros Re-
gum occurrit. Pro χερχαλ autem legere mallem χεχαρ. Hæc enim lectio,
quam habet edit. compl. parum differt a 125 1 Paral. 16, 2 2) οὐ κατέ
1
a) 1 Paral. 16, 7. b) Ib. v. 39. c) Ib. c. 21, 29. 30.
παυσεν,
QVAST. IN I. PARALIPOM.
563
ῥομφαίας τοῦ ἀγγέλου Κυρίου. εἶτα τὸν
τόπον, ἐν ᾧ τὸν Θεὸν ἱλεώσατο τὴν θυ-
σίαν προσενεγκών, ἀφιέρωσεν, ὥτε ἐν
αὐτῷ τὸν θεῖον οἰκοδομηθῆναι ναόν. εἶπε
γάρ φησι Δαβίδ, ετός ἐξιν ὁ οἶκος τὸ
Θεῖ, καὶ τότο το θυσιατήριον εἰς ὅλο
καύτωσιν τῷ Ἰσραήλ. ὅτι δὲ ἐκ ἐμέμφθη
πόῤῥω τῆς σκηνῆς τὴν θυσίαν προσενεγ-
κων, ἡ ἱςορία διδάσκει. τὰ γὰρ ἱερεια και
τέκαυσεν ἐ χειροποίητον πᾶς, ἀλλ' ἐρα
νόθεν καταπεμφθέν. ἐξόησε γάρ φησι
Δαβὶδ πρὸς Κύριον, καὶ ἤκεσεν αὐτὸ Κύ.
ριος ἐν πυρὶ ἐκ τῇ ἐρανὲ ἐπὶ τὸ θυσια.
ςήριον τῆς ὁλοκαυτώσεως. ἐκέλευσε δὲ
καὶ πάντας ἀριθμηθῆναι τὰς προσηλύ
τες καὶ τὸς μὲν λιθοτόμες ἀπέφηνε,
τὲς δὲ μετακομίζειν τες τεμνομένες λί-
θες προσέταξεν. ἐνετείλατο δὲ τὰς λί.
θες ἐν αὐταῖς ταῖς λιθοτομίαις καθαι.
ρεσαι καὶ ἀποξέεθαι, εν' ἔτω μετα-
κομίζεθαι, τὸ δὲ, σὺ ἐκ οἰκοδομήσεις or.
κον τῷ ὀνόματί με, ὅτι αἵματα πολλά
ἐξέχεας ἐπὶ τῆς γῆς ἐναντίον με, εἰρῆ.
θα είμαι εἰς ὠφέλειαν τῶν τὰς μιαιφο-
νίας ἐργαζομένων. ἐγὰρ ἂν δίκαιον φόνον
ἐπεμέμψατο βασιλέι, ὁ τὸ Φινεὲς τὸν δί-
και ον φόνον θυσίαν προσαγορεύσας.καλοι
Φινεὲς ἱερεὺς ἦν ἐπαινέμενος. Φινεὶς γάρ
Φησιν υἱὸς Ἐλεάζαρ ι) ἔζησε τὸν θυμόν
με ἐν τῷ ζηλῶσαι αὐτὸν τὸν ζῆλόν με.
καὶ αὐτὸς δὲ ὁ προφήτης Δαβὶδ μετὰ
πολλὰς ἔφη γενεάς· καὶ ἔτη Φινεές, καὶ
ἐξιλάσατο, καὶ ἐκόπασεν ή θραύσις, και
ἐλογίθη αὐτῷ εἰς δικαιοσύνην, εἰς γενεον
καὶ γενεὰν ἕως τὸ αἰῶνος καὶ Μωσης δὲ
ὁ νομοθέτης τριχιλίες ἀνελε τελεθέν
εν
Ο
Ο
اد
αν
οι
1
coram gladio angeli Domini. De
unde locum, in quo Deum placa-
vit, facrificio oblato confecrauit,
vt in eo ædificaretur* templum Dei. *
Dixit enim, inquit,a) Hac eft,
domus Dei, et hoc altare ad offeren
dum holocauftum Ifrael. Quod au-
tem non fit reprehenfus procul a
docet hiftoria. Hoftias enim com
bufit non ignis manu fa&tus, fed
e calo deniffus. Clamauit enim,
inquit, b) Dauid ad Dominum, et
audiuit cum Dominus in igne e calo
ad altare holocaufti. Iufit etiam
numerari omnes profelytos : et alios
quidem fecit lapicidas, alios iuffit
portare eos lapides qui fecabantur.
Mandauit autern, vt in lapicidinis
lapides caderentur et polirentur,
atque ita deinde afportarentur. I-
lud porro, c) Tu non adificabis do-
mum nomini meo, quoniam multum
fanguinem effudifi fuper terram co-
ram me, puto efe dictum ad vtili-
tatem eorum, qui nefarias cades
committunt. Non enim de iufta
fam czdem, quam fecerat Phinees,
cade regem reprehendiffet, qui iu-
appellauit facrificium. Et quidem
Phinees laudatus erat facerdos.
Phinees enim, inquit, d) filius Elea-
zar, repreffit iram meam, eo quod
ipfe emulatus eft zelum meum. Ipfe
quoque propheta Dauid dixit poft
multas generationes: e) Sterit Phi-
nees, et placauit, et cellauit quafario :
et reputarum eft ei pro iuftitia in ge-
nerationem er generationem usque in
feculum. Mofes quoque legislator
feculum. Mofes quoque legislator
interfecit f) ter mille, qui vitulo fe
Nn 2
tabernaculo offerens facrificium,
con-
παυσεν. Rec. le&tio, quam etiam editio compl. 1. c. v. 3o. exhibet, eft, οὐ κατέσπευσεν,
fed 'odex cantabr. tefte Bosio habet κατέπαυσεν, omiffa Partic. οὐ. Ad aliam
leftionem refpiciant neceffe eft, quæ Bosivs in Notis ad l. c. obferuat: „Va
Fius hoc loco videtur fuifle THEODORETVS, nam in recitatione verborum
videtur negationem o pofuiffe, non pofuiffe in explicatione fententia.,,
1) ἔτησε. Pro κατέπαυσε, vt l. c. legitur.
>>
a) 1 Par. 22, 1. b) Ib. c. 21, 26. c) Ib. c. 22, 8. d) Num, 25, 11. e) Pf. 105, 30. 31.
f) Exod. 32, 38.
564
B. THEODORETI
confecrauerant, Leuitis vfus ad-
miniftris; et magnus Samuel fua
manu occidit Agagum; a) ma-
gnus quoque Elias interfecit b)
olingentos et quinquaginta pro-
phetas et facerdotes Baalis. Ita-
que ob aliam caufam, non ipfe,
fed eius filius templum difca-
vit. Nam quoniam Chriftus, fe.
cundum carnem quidem Daui-
dis filius, vt Deus autem, do-
minus et herus Dauidis erat
adificaturus ecclefias quæ funt in
toto orbe terrarum, non fuit
Dauidem ædificare templum iu-
daicum: fed iuffit illius filium
hoc facere, cuius appellatio præ-
fgurabat pacem noftri Seruato
cificus: et Dominus nofter pax
appellatur. Tefis eft beatus Pau-
lus clamans: c) Ipfe eft pax no-
fra, qui fecit vtraque vnum, et
parietem intermedium fepimenti
foluit. Ipfa autem hiftoria do!
ris. Salomo enim exponitur pa-
cet numerum Leuitarum: et quot
millia iufta fint pracfe adifica.
tioni, et quot iudicare et legem
docere, quotque præterea effe ia-
* nitores, * et obferuare ingreffus
templi iuffa fuerint : et quot ca-
nere, hymnisque et laudibus Do.
minum vniuerforum celebrare.
Dicit etiam quomodo Mofis ne-
potes Leuitis coniunxerit. Μο-
fes autem, inquit, d) homo Dei,
et filii eius, vocati funt in tribu
Leui. Docuit etiam quod Sadoc
Pontifex fuerit nepos Eleazari,
Abimelech autem Ithamari: et
quod cum inuenti effent plures
qui genus ducerent ab Eleazaro,
eis duas partes tribuerit in vicibus,
vnam autem iis qui genus duce-
bant ab Ithamaro. Diftribuit enim
eos, inquit, e) Dauid inter filios
Eleazari principes fecundum domos
fuarum familiarum, et eos diuifit
ὁ
C
Ο
Ο
Ο
τας τῷ μόχῳ, τοῖς Λευίταις χρησάμε
γος ὑπεργοῖς καὶ Σαμεὴλ δὲ ὁ μέγας
αὐτόχειρ ἐγένειο το Αγαγ καὶ Ἠλίας
μέγας πεντήκοντα πρὸς τοῖς ὀκτακο
σίοις κατέκτεινε το Βάαλ προφήτας και
ἱερέας, δι᾿ ἑτέραν τοιγαρὸν αἰτίαν ἐκ απ.
τος, ἀλλ᾿ ὁ τέτε παις, τὸν θεῖον νεῶν
ᾠκοδόμησεν. ἐπειδὴ γὰρ ἔμελλεν ὁ Χριστὸς,
ὁ κατὰ σάρκα μὲν υἱὸς τὸ Δαβίδ, ὡς
Θεὸς δὲ, καὶ Κύριος τὸ Δαβίδ και Δε
σπότης, τὰς κατὰ πᾶσαν τὴν οἰκεμένην
οἰκοδομήσειν ἐκκλησίας, ἐκ εασε τὸν Δά
βὶδ τὸν Ἰεδαϊκὸν οἰκοδομῆσαι νεών αλο
λὰ τὸν ἐκείνε υἱὸν τῦτο δρᾶσαι προσέ
ταξεν, ε ἡ προσηγορία τὴν τὸ σωτῆρος
ἡμῶν προετύπε εἰρήνην. καὶ γὰρ Σολο-
μῶν εἰρηνικὸς ἑρμηνεύεται, καὶ ὁ Κύριος
ἡμῶν εἰρήνη προσαγορεύεται. καὶ μάρ
τις ὁ μακάριος Παῦλος βοῶν, αὐτός
ό
ἐτιν ἡ εἰρήνη ἡμῶν, ὁ ποιήσας τὰ ἀμφό
τερα ἓν, καὶ τὸ μεσότοιχον τὸ φραγμε
λύσας, ἡ μέντοι ἱςορία διδάσκει τὸν τῶν
Λευϊτῶν ἀριθμὸν, καὶ πόσαι μὲν χιλιά
δες τῇ οἰκοδομία ἐπιςατῶν προσετάγη-
σαν, πόσαι δὲ κρίνειν, καὶ παιδεύειν τὸν
νόμον, πόσαι δ᾽ αὖ πάλιν πυλωρεν, και
Φυλάσσειν τοῦ ναοῦ τὰς εἰσόδους, πο
σαι δὲ ἄδειν καὶ τῶν ὅλων τὸν Κύριον ἀνυ
μνειν. λέγει δὲ ὅπως καὶ τὸ Μωσέως τις
απογόνες τοῖς Λευίταις συνέταξε. Μω-
σῆς γάρ φησιν ἄνθρωπος το Θεό, καὶ οἱ
υἱοὶ αὐτῇ, ἐκλήθησαν ἐπὶ τῆς φυλῆς
Λευί. ἐδίδαξε δὲ καὶ ὡς Σαδὲκ ὁ ἀρχιε
ρεὺς τῇ Ἐλεάζαρ ἀπόγονος ἦν, ὁ δὲ ΑΕ-
μέλεχ τὸ Ιθάμας καὶ ὅτι πλειόνων εύ
ρεθέντων ἀπὸ τὸ Ἐλεάζας καταγόντων
τὸ γένος, δύο μοίρας ἐν ταῖς ἐφημερίαις
απένειμε τέτοις, μίαν δὲ τοῖς ἀπὸ τοῦ
Ιθάμας. διειλε γὰρ καὶ αὐτές φησι Δα-
βὶδ τοῖς υἱοῖς Ἐλεάζας ἄρχοντας κατ'
oikes πατριῶν αὐτῶν, καὶ διεῖλεν αὐτὲς
πο
αυ
Ο
Ο
a) 1 Reg. 15,53. b) 3 Reg. 18, 40. ) Eph. 2, 14. d) Paral. 23, 14. e) Ib. c. 24, 4. 5.
έν
QVAST. IN I. PARALIPOM.
565
εν
τα
8
Ο
ftituit enim, inquit, b) Dauid
rex et principes excrcitus,
ad ope-
νa, filios Afaph, Aeman, et idi-
thum, qui prophetabant in citha-
τιs, et nablis, et cymbalis. Et
rentes Afapho propheta, adhaeren
paulo poft: c) Filii Afaph adhes
tes regi. Et rurfus: d) Filii Idi-
timum adbarentes parri fuo Idi-
thum, in citharis, qui propheta-
ἐν κλήροις. τούτων τῶν ἐφημεριῶν καὶ ὁ per fortes. Harum vicium me-
μακάριος μέμνηται Λεκᾶς ἐν αὐτῇ τῇ minit etiam beatus Lucas in ini-
τὸ εὐαγγελίς ἀρχῇ· ἔφη γὰρ εἶναι τὸν tio Euangelit. Dixit enim, a)
Ζαχαρίαν ἐξ ἐφημερίας ᾿Αβιᾶ τὸ τον δὲ Zachariam fuiffe ex vice Abiz.
τὸν ᾿Αβιᾶν ἕβδομον εἰληχέναι κλῆρον ἡ Hunc autem Abiam feptimam
προκειμένη βίβλος ἐδίδαξε τὸν δὲ Ασαφ, fortitum effe fortem docuit hic
καὶ Αἰμαν, καὶ Ἰδιθὲμ τῶν ψαλτωδῶν liber. Afaph autem, et Aeman,
et Idithum, principes pfallen-
τὸς ἄρχοντας, τινὲς μὲν ἔφασαν ἐτε
tium, quidam dixerunt non effe
Θες κεκλῆθαι προφήτας, ἀλλὰ τὸ Δα-
appellatos Dei prophetas, fed
βίδ, ἐπειδὴ παρ' αὐτὸ τὸς ὕμνες λαμ- Dauidis, quoniam ab ipfo hy-
ξάνοντες ἶδον ἐν τοῖς ὀργάνοις ἐγὼ δὲ οἶ- mnos accipientes canebant cum
μαι καὶ αὐτὲς προφητικό μεταληχέναι inftrumentis. Ego autem exifti-
χαρίσματος. τὸτο γὰρ καὶ ἡ ἱτορία - mo eos quoque fuiffe participes
δάσκει. ἔζησε γάρ φησι Δαβὶδ ὁ βασι- prophetici charifmatis. Hoc enim
λεύς, καὶ οἱ ἄρχοντες τῆς δυνάμεως, εἰς ipfa etiam docet hiftoria. Con
τὰ ἔργα τὲς υἱὲς Ἀσάφ, Αιμαν, και
Ιδιθέμ, 1) τες προφητεύοντας ἐν κινύ-
ραις, και νάβλους, καὶ κυμβάλοις. καὶ
μετ᾿ ὀλίγα· υἱοὶ Ασαφ ἐχόμενοι Ασαφ
το προφήτε, ἐχόμενοι το βασιλέως και
πάλιν τῷ Ἰδιθέμ, οἱ υἱοὶ Ἰδιθὲμ ἐχόμε
νοι τῦ πατρὸς αὐτῶν Ἰδιθὲμ ἐν κινύραις
το προφητεύοντος ἐξομολόγησιν καὶ αι-
νεσιν τῷ Κυρίῳ, καὶ μετὰ βραχέα bar confefionem et laudem Domi
πάντες ἔτοι υἱοὶ τὸ Αἰμὰν τὸ ὁρῶντος καὶ erant fli Acman videntis re-
Et paulo poft: e)
τῷ βασιλᾶ ἐν λόγοις Θεῖ τὸ ὑψῶσαι εi in urbis Dei, ad extollen-
κέρας. καὶ ἔδωκεν ὁ Θεὸς τῷ Αἰμαν υἱὲς dum cornu.
τέσσαρας καὶ δέκα, και θυγατέρας τρεις.
πάντες ἔτοι μετὰ τὸ πατρὸς αὐτῶν ὑ-
μνέντες ἐν οἴκῳ Κυρίε ἐν κυμβάλοις, και
ἐν νάβλαις, καὶ κινύραις, εἰς τὴν δελείαν
οἴκε τε Θεδ, ἐχόμενοι τε βασιλέως, καὶ
Ασάφ, καὶ Ἰδιθέμ, και Αιμαν, και Μω-
Mw-
σέως δὲ τὸ μεγάλε τὲς ἀπογόνες τῶν
ἱερῶν θησαυρῶν ἀπέφηνε φύλακας. απέ-
κειντο δὲ ἐν τέτοις, καὶ τὰ ἐκ τῶν πολέ-
μων ἀκροθίνια, καὶ τὰ δῶρα τὰ προσφε-
ρόμενα τῷ Θεῷ. ὅσα γάρ φησιν ἡγίασε
Δαβὶδ ὁ βασιλεὺς, καὶ οἱ ἄρχοντες τῶν
οι
εν
Ο
εν
·
720.
ifti
Omnes
Et dedit Deus Ae-
mani filios quatuordecim et filias
tres.
Omnes ifti cum patre eo-
rum hymnos canebant in domo
Domini cum cymbalis, et nabliis,
et citharis, fcruientes domui Dei,
adbarentes regi, et Afaph, et
Idithum, et Aeman, Magni quo-
que Mofis nepotes conftituit cu-
fodes facrorum thefaurorum. In
iis autem reponebantur et quæ
ex bellis capta erant fpolia, et
dona qua Deo offerebantur.
Ouacumque, inquit, f) faniti-
ficauit Dauid rex, et principes
fami-
Nn 3
1) τοὺς προφητεύοντας. In verfione τῶν ὁ leg. τοὺς ἀποφθεγγομένους. Sed Aquila
habet τῶν προφητῶν, Symm. τῶν προφητευσάντων.
a) Luc. 1, 5. b) 1 Par. 25, 1, c) Ib. v. 2. d) Ib. v. 3. e) Ib, v. 5. 6. f) Ib. v. 26 - 28.
566
B. THEODORETI
familiarum, tribuni, er centuriones,
et principes exercitus, qua acceper
runt ex bellis et ex fpoliis, et fantti-
ficauit de ipfis, vt non deficeret adi-
fcatio domus Domini : et fuper
omnia fanita Dei, quacunque fan.
* Etificauerat * Samuel videns, et Saul
filius Cis, et Abner filius Ner, et
•
Ioab filius Saruie, et omnis fanati.
ficans per manus Salometh et fra-
trum eius. Nemo auten exifti.
met effe difcrepantiam, quod in
libris quidem regnorum Baneas di-
atus fit atri præfeatus, et regis
patruelis, hic autem
hic autem facerdos.
Erant enim eiusdem nominis: fed
ifte quidem erat ex tribu facerdo-
tali, non autem ex tribu regia.
Admirabilis autem eft Dauidis ad-
monitio, quam facit filio fuo.
Cognofie, inquit, a) Deum parum
tuorum, et ferui ei corde perfecto,
et anima volente, quoniam omnia
corda ex
exquirit Dominus, et omnem
mentium cogitationem cognofcit.
Coactam, inquit, feruitutem non
admittit, voluntariam autem lau.
dat, et diligit perfectam animi ala-
critatem. Si eum quaras, inuenie-
tur a te: et fi eum deferas, te deve-
linquer tandem. Euangelica pro-
miflio, Ouerite enim, inquit, b) et
inuenieris, pulfate et aperietur vobis,
Et, Vide ergo, inquit, c) quod
ze præclegerit ad ædificandam ei
domum in fun&tificationem : confor-
zare, et fac. Te, inquit, mihi
prætulit: ego volui adificare, et
tibi opus mandauit. Omni ergo
animi alacritate imple quod ius
fum eft. Deinde tanquam adole-
fcenti, et ignoranti modum et for-
mam adificii, id dedit adumbratum
et delineatum. Dedit enim, inquit,d)
Salomoni filio fua exemplar templi,
οι
Ο
ην
Ο
α
τα
πατριῶν, χιλίαρχοι, καὶ ἑκατόνταρχοι,
καὶ οἱ ἄρχοντες τῆς δυνάμεως, ἃ ἔλαβον
ἐκ τῶν πολέμων, καὶ ἐκ τῶν λαφύρων,
καὶ ἡγίασεν ἀπ' αὐτῶν τὸ μὴ καθυτε
ρῆσαι τὴν οἰκοδομὴν τὸ οἴκε Κυρίε, καὶ
ἐπὶ πάντων αγίων τῇ Θε8, ὅσα ἡγίασε
Σαμεὴλ ὁ ὁρῶν, καὶ Σαελ ὁ τὸ Κὶς, και
᾿Αβεννὴς ὁ τὸ Νὴς, καὶ Ἰωὰς ὁ τε Σα
ρεία, καὶ πᾶς ὁ ἁγιάζων διά χειρός 1) Σα-
λωμήθ, καὶ τῶν ἀδελφῶν αὐτῇ. μηδεὶς
δὲ νομιζέτω διαφωνίαν εἶναι, τῷ τὸν Βα-
νέαν ἐν ταῖς βασιλείαις αὐλάρχην εἰρῆ
αι, καὶ τὸ βασιλέως ἀδελφιδῶν, ἐνταῦ
θαι,
θα δὲ ἱερέα. ὁμώνυμοι γάρ εἰσιν. ἀλλ'
ὗτος μὲν ἐκ τῆς ἱερα τῆς, καὶ ἐκ ἐκ τῆς
βασιλικῆς ἦν φυλῆς. αξιάγαςος
Δαβὶδ ή παραίνεσις, ἣν πρὸς τὸν υἱὸν
ἐποιήσατο. γνῶθι γὰρ ἔφη τὸν Θεὸν τῶν
πατέρων σε, καὶ δέλευε αὐτῷ ἐν καρδία
τελεία και ψυχῇ θελέση, ὅτι πάσας
καρδίας ἐξετάζει Κύριος, καὶ πᾶν ἐνθύ
μημα διανοιῶν γινώσκει. τὴν ἀναγκαςήν
φησι δελείαν ἐκ ἀποδέχεται τὴν δὲ ἐθε
λέσιον ἐπαινεῖς, καὶ τὴν τελείαν ἀγαπᾷ
προθυμίαν. ἐὰν ζητήσης αὐτὸν, εὑρεθή
σετο, σοι, καὶ ἂν ἐγκαταλείψης αὐτὸν,
εγκαταλείψη σε εἰς τέλος, εὐαγγελικὴ
υπόχεσις ζητεῖτε γάρ φησι, καὶ εὑρή
σετε κρέετε καὶ ἀνοιγήσεται ὑμῖν, ἴδε
τοίνυν ὅτι 2) προείλετο σε, φησὶν, ἐμὲ οἶ-
κοδομῆσαι αὐτῷ οἶκον εἰς ἁγίασμα αν
δρίζει καὶ ποίει προέκρινε σε, φησίν, ἐμᾶ
ἐγὼ ἠβελήθην οἰκοδομῆσαι, καί σοι τὸ ἔρα
γον ἐπέτρεψε. σὺν πάση τοιγαρέν προ-
θυμία τὸ κελευθὲν ἀποπλήρωσον. Εἶνα
ὡς νέῳ, καὶ ἀγνοῦντι καὶ τὰ μέτρα καὶ
τὸ χῆμα τῆς οἰκοδομίας, σκαριφεύσας
ἔδωκεν. ἔδωκε γάρ φησι Δαβὶδ Σολομῶν.
τι τῷ υἱῷ αὐτὸ τὸ παράδειγμα τὸ να,
اد
αν
και
1) Σαλωμήθ. In Textu græco τῶν ὁ vocatur Σαλωμώθ. 2) προείλετο σε ἐμοῦ.
Rec. lectio eft, ᾑρέτηκε σε.
@) 1 Paral. 28, 9. b) Matth. 7, 7. c) Paral. 28, 19. d) lb. v. II.
QVÆST. IN I. PARALIPOM.
567
·
τα
εν
εν
•
καὶ τῶν οἰκῶν αὐτῶ, καὶ τῶν ἀποθηκῶν et domorum et conclauium eius,
αὐτῷ, καὶ τῶν ὑπερῴων, καὶ τῶν ταμιείων et cenaculorum, et penetralium in
teriorum, et domus propitiatorii.
αὐτὸ τῶν ἐσωτέρων, καὶ τὸ οἴκε τὸ ἱλα
Et docens quod ea non humana
τηρίς. καὶ διδάσκων, ὡς ἐ λογισμὸς ἀν- defcripferit ratio, fed gratia fpi
θρώπινος ταῦτα διέγραψεν, ἀλλ' ἡ χά- ritus, fubiunxit, a) exemplar
ρις το πνεύματος, ἐπήγαγε καὶ τὸ πα. omnium que animo agitabat, et
ράδειγμα πάντων ὧν ἦν ἐν πνεύματι arriorum domus Domini, et omni-
μετ᾿ αὐτῷ, καὶ τῶν αὐλῶν οἴκε Κυρίε,
um cellarum, quæ funt in circui-
tu, quæ pertinebant ad conclauia
καὶ πάντων πασοφορίων τῶν κύκλο, τῶν domus Domini. Docebat etiam,
εἰς τὰς ἀποθήκας οἶκε Κυρίε. ἐδίδαξε δὲ quanti ponderis oporteat effe can
αὐτὸν καὶ πόσε ςαθμό προσήκει είναι delabra aurea, et quanti menfas.
τὰς λυχνίας τὰς χρυσᾶς, πόσε δὲ τὰς Similiter et thuribula, et fufci-
nas, et crateres,
τραπέζας, ὡσαύτως δὲ καὶ τὰ πορεία,
et phialas.
καὶ τὰς κρεάγρας, καὶ τὰ σπονδεία, και
τὰς φιάλας. 1) καφφωρὲ δὲ καλει σκεύη
τινὰ χρυσὰ καὶ ἀργυρᾶ, ἐν οἷς ἐφύρων
τὴν σεμίδαλιν τῷ ἐλαίω. καὶ ἄλλα δὲ
πάντα διεξελθὼν, ἐπήγαγε πάντα ἐν
γραφῆ ἐκ χειρὸς Κυρίε ἔδωκε Δαβὶδ τῷ
Σολομῶντι, κατὰ τὴν περιγενηθᾶσαν
αὐτῷ σύνεσιν, τὸ συνιέναι την κατεργα.
σίαν τ8 παραδείγματος. ἐπισημαντέον
δὲ, ὡς ἄνω μὲν ἐν πνεύματι δεδόθαι τὴν
γνῶσιν εἴρηκεν· ἐνταῦθα δὲ, ἐκ χειρὸς
Κυρίε. Κύριος ἄρα τὸ πανάγιον πνεῦμα,
κἂν μὴ θέλωσιν οἱ τῷ πνεύματι πολε-
μεντες. μετὰ διορισμὲ δὲ τὴν θείαν αυ-
τῷ κηδεμονίαν ὑπέχετο. ἐκ ἀνήσει γάρ
σε φησὶν, ἐδὲ μὴ ἐγκαταλίπη, ἕως τὸ
συντελέσαι σε πᾶσαν ἐργασίαν οἴκε Κυ-
ρίς. οἰκοδομῶν γὰρ ηὐσέβει, καὶ τῆς θείας
προνοίας απήλαυσε μετὰ δὲ τὴν οἰκο-
δομίαν, εἰς ἀσέβειαν ἀποκλίνας, ἔρημος
τῆς θείας κηδεμονίας ἐγένετο. ὅτι δὲ καὶ
μαρμάροις ὁ ναὸς ἐπεποίκιλτο, ἡ ἱτορία
διδάσκει. λίθες γάρ φησιν ὄνυχος, καὶ
λίθες πληρώσεως, λίθες πολυτελες και
ποικίλες, καὶ πάντα λίθον τίμιον, καὶ
λίθες παρίες εἰς πλῆθος. δείξας δὲ ὁπό-
اد
సీ
Ο
εν
καρφορέ autem vocat vafa quæ
dam aurea et argentea, in qui
bus confpergebant fimilam oleo.
Et alia omnia cum percenfuiffet,
fubiunxit, b) Omnia in fcriptura
de manu Domini dedit Dauid Sa-
lomoni, fecundum intelligentiam
qua erat ipfi ad intelligendam
confeftionem exemplaris. Notan-
dum eft autem, quod fupra qui
dem dixit in fpiritu datam effe
cognitionem: hic autem a ma-
nu Domini. San&tus ergo Spi-
titus eft Dominus, etiamfi no-
lint ii qui * Spirituin impugnant.
Cum quadam autem circumferi-
prione Dei curam eft ei pollicitus.
Non re dimitter, inquit, c) nec deve-
linquer, donec perfeceris omne mini-
fterium domus Domini. Aedificans
enim pietatem coluit, et diui-
nam proteftionem obtinuit. Poft
πdificationem autem, cum decli
naffet ad impietatem, eum defe
ruit diuina prouidentia. Quod
autem etiam marmore variatum
fit templum, docet hiftoria. La
pides, enim dicit, d) onychinos,
et lapides rcpletionis, lapides pretios
fos, et varios, et omnem lapidem
pretiofum, et lapides parios magno
numero. Cum autem oftendiſſet,
Nn 4
I
1) καφφωρέ. Leg. effe videtur κεφουρέ, vt of 6. 1 Paral. 28, 17. habent.
que legit Bosivs, qui hæc verba ad l. c. allegauit.
a) 1 Paral. 28, 12. b) Ib. v. 19. c) Ib. v. 20. d) lb. c. 29, 2.
«)
quam
Ita quo-
568
B. THEODORETI
+
>
ex
;
λογι
quam multa millia talentorum au- σας μυριάδας ταλάντων χρυσὸ καὶ ἀρ
ri et argenti collegerit, et as et γύρο συνήγαγε, καὶ χαλκὸν καὶ σίδηρον
ferrum fuperantia omnem homi-
nun cogitationem : hortatus ἢ ὑπερβαίνοντα τὲς τῶν ἀνθρώπων λόγ
eft
principes, vt lubentes offerrent σμες, προέτρεψε τὲς ἄρχοντας ἑκόνας
dona Domino Deo. Hoc enim προσενεγκεῖν δῶρα τῷ Δεσπότη Θεῷ.
dixit, a) Et quis fponte veniet ad τ το γὰρ ἔφη˙ και τις ἑκεσιάσεται πλη-
implendum manus fuas hodie Do- ρῶσαι τὰς χάρας αὑτὸ σήμερον τῷ Κυ
mino? Cum autem vidiffet popu- είῳ, τὴν δὲ τὸ λα θεασάμενος προθυ-
li promtam anini alacritatem,
hymnum obtulit Domino Deo. μίαν, ὕμνον τῷ μεγαλοδώρω Δεσπότη
Ouis enim, inquit, b) ego fum, Θεῷ προσήνεγκε τις γάρ φησιν εἰμὶ
et quis populus meus, quod parueri, ἐγώ, καὶ τὶς ὁ λαός με, ὅτι χύσαμεν
mnus voluntarie hac tibi facere ? 1)τὸ ἑκεσιάσαθαί σοι ἔτως, ὅτι τά ἐςι
quoniam tua funt omnia, et
τὰ πάντα, καὶ ἐκ τῶν σῶν δεδώκαμέν σοι.
quis tibi dedimus. Quoniam ut-
Quoniam fu· ὅτι πάροικοι ἐσμὲν ἐναντίον σε, καὶ πα
mus inquilini coram te, et per-
egrini, fcur omnes patres nofiri, ρεπίδημοι καθὼς πάντες οἱ πα]έρες ἡμῶν
fumus : et tanquam vmbra dies no- ἐσμὲν, καὶ ὡσεὶ σκια, αἱ ἡμέρα ἡμῶν ἐπὶ
fri funt fuper terram. Sic humana τῆς γῆς. ὅτω τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως
natura confeffus imbecillitatem, την αθένειαν ὁμολογήσας, ήτησε καὶ τῷ
petiit et populo et regi pietatis
pofeffionem. : Da, enim inquit) λαῷ, καὶ τῷ βασιλεῖ τῆς εὐσεβείας τὴν
ei cor bonum, vt faciat mandata κτῆσιν. δὸς γὰρ αὐτῷ φησι καρδίαν αγα
zua, et tefimonia tua, et prace- θὴν τὸ ποιῶν τὰς ἐντολάς σε, καὶ τὰ
pra tua. Deinde præcipit, vt to- μαρτύριά σε, καὶ τὰ προστάγματά σε.
tus populus fit particeps cantus στα πάντα τὸν λαὸν κοινωνῆσαι τῆς
hymnorum, et communiter omnes
feftant genua, et offerant ad υμνωδίας παρεγγυά, καὶ κοινῇ πάντας
rationem. Deinde oblatis mille κλίναι τα γόνατα, καὶ προσενεγκῶν
bobus, et aliis peratis facrificiis, την προσκύνησιν. ἔπειτα χιλιόμβην
populo prefente regem creauit προσενεγκών, καὶ θυσίας ἑτέρας ἐπι-
filium. Illud autem, d) Sedir Sa- τελέσας, τοῦ λαοῦ παρόντος ἐχειρο
lomo fuper thronum Domini, vt τόνησε τὸν υἱόν. τὸ δὲ, ἐκάθισε Σο-
rex effet pro Dauide patre fuo,
pro eo quod eft, Sedir in thro. λομων 2) ἐπὶ θρόνου Κυρίου εἰς βασι-
mo, qui a Deo datus fuerat, λέα ἀντὶ Δαβὶδ τὸ πατρὸς αὐτῷ, ἀντὶ
Oftendit autem finis prioris hi. τε, εἰς τὸν ὑπὸ τὸ Θεὸ δοθέντα θρόνον
foriæ, quod et Samuel videns, ἐκάθισε. δηλοῖ δὲ τῆς προτέρας ἱςορίας
et Nathan propheta, et Gad vi- τὸ τέλος, ὡς καὶ Σαμεὴλ ὁ ὁρῶν, καὶ
dens, libros confcripferint.
Νάθαν δὲ ὁ προφήτης, καὶ τὰδ' ὁ ὁρῶν
βίβλες εἶχον συγγεγραμμένας.
•
1
ado-
Ο
V
ΕΙΣ
1) τοῦ καὶ οὕτως. Rec. leftio 1. c. eft προθυμηθῆναι σοι κατὰ ταῦτα. 2) ἐπὶ — Δείκ
βίδ. Rec. lettio 1. c. his paucis continetur: ἐπὶ θρόνου Δαβίδ.
a) 1 Paral. 29, 5. b) Ib. verf, 14. 15. c) Ib. verf. 19. d) Ib. verſ, 23,
QVAST. IN II. PARALIPOM.
569
ΕΙΣ ΤΗΝ ΔΕΥΤΕΡΑΝ
ΤΩΝ ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΩΝ.
IN LIBRVM II. PARALIPOMENΩΝ
H
<
Ο
d
Ο
Ο
ως
اد
η
δευτέρα των παραλειπομένων
βίβλος διδάσκει, ὡς ἡ σκηνὴ
μὲν, ἣν ὁ μέγας Μωσης κατε-
σκεύασεν, ἐν τῇ Γαβαὼν εἰςήκει ἡ δὲ καὶ
ζωτὶς ἐν τοῖς βασιλείοις, τῇ ἑτέρα και
καλυμμένη σκηνῇ. ὁ δὲ Σολομῶν ἐν τῷ
Μωσαϊκῷ θυσιαςηρίω χιλιόμβας ἱερα.
τεύσας, ἱκέτευσε τὸν Θεὸν καὶ σοφίας
συχεῖν καὶ συνέσεως. τῷ δὲ Χειρομ ἐπι.
τέλλων, τὴν οἰκείαν θεογνωσίαν απέδειξε.
τις γάρ φησιν ἰχύσει οικοδομῆσαι οἶκον
τῷ Θεῷ; ὅτι ὁ οὐρανὸς, καὶ ὁ οὐρανὸς τῇ
ἐρανε, εχ ὑποίσουσιν αὐτόν. καὶ τὶς εἰμι
ἐγὼ ὁ οἰκοδομῶν αὐτῷ οἶκον, ἀλλ᾽ ἢ τὸ
θυμιᾶν κατέναντι αὐτοῦ; τὴν ἐμαυτ8,
φησὶ, χρείαν πληρῶ. τὴν αὐτὸ γὰρ χω-
ρῆσαι φύσιν οὐδὲ ὁ ὑπέρτερος οὐρανὸς δύ-
ναται προσφέρειν δὲ αὐτῷ τὸ δυνατὸν
*
ἐμοὶ βουλόμενος σέβας, χειροποίητον οἶ
κον οἰκοδομῶ, ὅσον δὲ ὀνίνησιν ἡ τῶν εὐ-
σεζών φιλία, δεδήλωκεν ὁ Χειρὰμ ἀντι-
γράφων. οὕτως γὰρ ἔφη εὐλογητὸς Κύ-
ειος ὁ Θεὸς Ἰσραήλ, ὃς ἐποίησε τὸν οὐ.
ρανὸν καὶ τὴν γῆν· ὃς ἔδωκε τῷ βασιλεῖ,
Δαβὶδ υἱὸν σοφὸν, καὶ εἰδότα φρόνησιν
καὶ ἐπισήμην, ὃς οἰκοδομήσει οἶκον τῷ Κυ
ρίω. δῆλον δὲ, ὡς ἐκ τῆς πρὸς τὸν Δα-
βίδ συνηθείας μεμάθηκεν οὗτος, ὡς τοῦ
Ἰσραὴλ ὁ Θεὸς οὐρανοῦ καὶ γῆς ἐςὶ
ποιητής. 1) μηδεὶς δὲ νομιζέτω, τὴνδε
τὴν βίβλον πρὸς τὰς βασιλείας διαφω-
νῶν, ἐπειδὴ τοῦ ναοῦ τὸ μῆκος ἑξήκοντα
μὲν πήχεων ἐνταῦθα εὑρίσκομεν, ἐκεῖ δὲ
τεσσαράκοντα. εὑρήσει γὰρ πρὸς τοῖς
Q
Ο
S
ecundus liber Paralipomenon
docet, tabernacuiuun, quod
conftruxit magnus Mofes,
ftetiffe in Gabaon, arcam
autem in regia, opertam alio ta-
bernaculo. Salomo autem, cum
in altari Mofaico facrificaffet mille
hoftias, fupplex a Deo periit, vt fa-
pientiam confequeretur et intelli-
gentiam Scribens autem ad Chi
ramum, oftendit fuam de Deo co-
gnitionem. Quis enim, inquit, a)
poterit adificare domum Deo, quon-
iam calum, et calum cali non ferent
domum, nifi ut adolean coram eo 3
eum? Et quis ego fum, ædificans ei
vt
Meum, inquit, oficium impleo.
Ipfius enim naturam ne fuperius
quidem calum poteft capere. Vo
lens autem ei offerre quem pofum
cultum, manu faétam domum edi
fico. Quantumn autem iuuet pio-
rum amicitia, docet Chiramus re-
fcribens. Sic enim dicit:b) Bene-
diitus Dominus Deus Ifrael, qui fe-
Qui dedit
cit calum et terram.
regi Dauidi filium fapientem, et
intruftum prudentia et fcientia,
qui ædificabit domum Domino.
Εft autem perfpicuum, quod ex
ea quæ ei fuit cum Dauide con-
fuetudine didicerit, Deum Ifrael
effe creatorem cali et
Nemo autem exiftimet, hunc li-
brum diffentire a libris Regnorum,
quoniam templi longitudinem hic
quidem inuenimus fexaginta cu-
birorum, illic autem quadra-
ginta.
μηδεὶς δέ κ. τ. λ. Vid. fupra p. 467. Qu. 23.
α) 2 Par. 2, 6. b) Ib. verf. 12.
Nn 5
terræ.
Inueniet enim prater
quadra-
570
B. THEODORETI
quadraginta, alios viginti eius
quod vocatur Dabir, hoc eft,
Sancti fanctorum: viginti autem
adiectis quadraginta, funt fexa.
ginta. Sic rurfus altitudinem vi-
ginti quidem et quinque cubito-
rum in libris Regnorum inueni-
mus: hic autem centum et vi-
* ginti. * Sed in exemplo oftendit
εν
C
Ο
τεσσαράκοντα ἄλλους εἴκοσι τοῦ καλου-
μένου δαβεὶς, τουτέςι τοῦ ἁγίου τῶν ἁ
γίων, είκοσι δὲ προστιθεμένων τοῖς τεσ.
σαράκοντα, ἑξήκοντα γίνονται. οὕτως
πάλιν τὸ ὕψος πέντε μὲν καὶ είκοσι πή-
χεων ἐν ταῖς βασιλείαις ευρίσκομεν, ἐνα
ταῦθα δὲ εἴκοσι καὶ ἑκατόν. ἀλλ᾽ ἐν τῷ
παραδείγματι δεδήλωκεν ὁ θεῖος Δαβίδ,
diuinus Dauid, quod non vnam
folam contignationem habuerit ὡς οὐχ ἕνα μόνον ὄροφον είχεν ὁ θεῖος
Dei templum. Domum enim, in- νεώς. τὸν οἶκον γάρ φησι, καὶ τὰ ὑπερῷα
quit, a) er eius contignationes fa- αὐτοῦ ποιήσεις. καὶ ἡ ἱσορία δὲ τῶν βα
भ
cies. Regnorum quoque docet σιλειῶν διδάσκει, ὅτι οὐ μόνον διώροφα,
hiftoria, quod domus Dei non ἀλλὰ καὶ τριώροφα εἶχεν ὁ οἶκος. 1) πό-
folum habebat duas contignatio-
nes, fed etiam tres. Ciuitatem λιν δὲ Δαβὶδ τὴν Σιῶν ὠνόμασεν. ἐξεκ-
autem Dauid nominauit Sion. κλησία σε γάρ φησιν ὁ Σολομῶν πάντας
Conuocauit, inquit, b) in concione τοὺς πρεσβυτέρους Ἰσραὴλ, καὶ πάντας
omnes feniores Ifrael, et omnes τοὺς ἄρχοντας τῶν φυλῶν, καὶ τοὺς ἡ-
principes tribuum, et omnes duces γεμένες τῶν πατριῶν τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ,
familiarum filiorum Ifrael, vt ad-
ducerent arcam fœderis Domini ex
τοῦ ἀνενεγκεῖν τὴν κιβωτὸν διαθήκης Κυ
ciuitate Dauid: ea eft Sion. Sic βίου ἐκ πόλεως Δαβίδ· αὕτη δὲ Σιών. οὕ
autein appellat fuperiorem ciuita- τω δὲ καλὰ τὴν ἀνωτέραν πόλιν. ὡς δ
tem. Tanquam curiorem enim χυρωτέραν γάς τειχίσας, ἐν αὐτῇ τὰ
cum muniuiffet, in ipfa adifica. βασίλεια ᾠκοδόμησε καὶ ἐξεκκλησιά
vit regiam. Et c) congregatus eft πη πρὸς τὸν βασιλέα Σολομῶντα πᾶς
ad regem Salomonem omnis vir If-
rael in fefto: is autem erat menfis ἀνῆς Ἰσραὴλ ἐν τῇ ἑορτῇ· ἔτος μὴν ἕβδο
feptimus. Feftum autem vocat μος. ἑορτὴν δὲ τὴν σκηνοπηγίαν καλά.
σκηνοπηγίαν, id eft, feftum taber- αὕτη γὰς τρίτη ἦν ἑορτή, και εισήνεγ
naculorum. Hoc enim erat ter- καν οἱ ἱερεῖς τὴν κιβωτὸν διαθήκης Κυρίε
tium feftum. Et d) intulerunt fa- εἰς τὸν τόπον αὐτῆς, εἰς τὸ δαβεὶς τοῦ
cerdotes arcam fœderis Domini in
· Locum fuum, in adytum domus, in San- οίκου, εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων, ὑποκάτω
Eta fantorum fub Cherubinos. Hinc 2) τῶν Χερουβείμ. καὶ ἐντεῦθεν οὖν δῆ
ergo etiam liquet, quod Dabir vo- λον, 3) ὡς δαβεὶς τὸ ἄδυτον, καὶ ἄψαν
cauerit.adytum et penetrale,ac velut sov, καὶ ανάκτορον ἐκάλεσε τοῦ ναοῦ, ὅς
regiam templi, quod folet diui-
na fcriptura nominare Sancta fan- περ άγια αγίων ὀνομάζειν φίλον τῆ
Etorum. Cum autem precatus effet θεία γραφῇ. τοῦ μέντοι Σολομῶντος
Salomo, et precationi finem im- προσευξαμένου, καὶ πέρας ἐπιτεθεικό
pofuiffet ignis e calo demis. τος τῇ προσευχῆς, πὺς κατενεχθὲν οὐ
fus confumfit oblata facrificia. φανόθεν τὰς προσενεχθείσας θυσίας
Rurfus autem docet hiftoria, ανάλωσε. πάλιν μέντοι ἡ ἱςορία διδά
>
y
ώς
ου
τα
σκεις
1) πόλιν
ὠνόμασεν. Vid. p. 458. Qu. 6.
P. 458. Qu. 6. 2) τῶν Χερεβείμ. In verf. τῶν ὁ. prz-
cedit τῶν πτερύγων. 3) ὡς - γραφή. Vid. p. 470. 473
4) 1 Par. 28, 20. b) 2 Par.5, 2. c) Ib. verf. 3. d) Ib. v. 7.
QVEST. IN II. PARALIPOM.
571.
εν
σκει, ὡς τοῦ πανευφήμου Δαβὶδ εἰσὶν οἱ
ψαλμοί. λέγει δὲ οὕτως καὶ οἱ Λευῖται
ἐν ὀργάνοις ᾠδῶν Κυρίου, ὧν ἐποίησε Δα
βὶδ ὁ βασιλεὺς, τοῦ ἐξομολογείται έναν
τι Κυρίου, ὅτι ἀγαθὸς, ὅτι εἰς τὸν αἰῶνα
τὸ ἔλεος αὐτοῦ, ἐν ὕμνοις Δαβὶδ διαχει
ρὸς αὐτοῦ. τοσαύτη δὲ ἦν ἡ τοῦ Σολο
ή
μῶντος εὐσέβεια, ὅτι τοῦ Φαραὼ τὴν
θυγατέρα εἰς τὰ νεόδμηλα μετέςησε βα-
σίλεια, λέγων· οὐ κατοικήσει ἡ γυνή με
ἐν οἴκῳ Δαβὶδ βασιλέως Ισραήλ, ὅτι
ἅγιος οὗτος, οὗ εἰσῆλθεν ἐκεῖ ἡ κιβωτος
Κυρίου. κατέςησε δὲ καὶ τοὺς πυλωρούς,
καὶ τοὺς ᾠδους, κατὰ τὰς τοῦ Δαβὶδ
διατάξεις. τὰ δὲ ἀγώγιμα ξύλα 1) πεύ-
κινα ὁ Ιώσηπος κέκληκε. ταῦτα τῶν μὲν
βασιλειῶν ἡ βίβλος υποςηρίγματα ἔφη
γεγενῆσθαι τοῦ οἴκου Κυρίου, καὶ τοῦ οἴκε
τοῦ βασιλέως· ἡ δὲ προκειμένη ἱςορία,
ἀναβάσεις τῷ οἴκῳ Κυρίου, καὶ τῷ οἴκῳ
τοῦ βασιλέως, πάλιν μέντοι μανθάνομεν
ἐντεῦθεν, ὡς Νάθαν ὁ προφήτης, και
᾿Αχιὰ ὁ Σιλωνίτης, καὶ Ἰωὴλ ὁ κατὰ τὸ
Ιεροβοαμ τὴν ψῆφον ἐξενεγκών, βίβλες
εἶχον συγγεγραμμένας. καὶ οἱ κατά-
λοιποι γάρ φησι τῶν λόγων Σολομῶντος,
οἱ πρῶτοι καὶ οἱ ἔχατοι, ἐκ ἰδοὺ οὗτοι γε-
γραμμένοι ἐπὶ τῶν λόγων Νάθαν του
προφήτου, καὶ ἐπὶ τῶν λόγων ᾿Αχιατε
Σιλωνίτου, καὶ ἐν ταῖς ὁράσεσιν Ἰωὴλ το
ὁρῶντος περὶ Ἱεροβοαμ υἱοῦ Ναβάτ, με
μαθήκαμεν δὲ ἐντεῦθεν, καὶ ὅτι ὁ ἄν-
θρωπος τοῦ Θεοῦ, ὁ τὸ ἐν Βαιθήλ -
σιαςήριον ξαγῆναι κελεύσας, ὃν ὁ λέων
συνέτριψε τοῦ Θεοῦ παραβεβηκότα τὴν
ἐντολὴν, Ἰωὴλ προσηγορεύετο.
ΕΡΩΤ. α.
Ο
η
Πῶς νοητέον τὸ, οὐκ ἤκουσεν ὁ βασιλεὺς
τοῦ λαοῦ, ὅτι ἦν μετατροφὴ ἀπὸ τοῦ
1) πεύκινα
κέκληκε. Vid. p. 479. 3)
@) 2 Paral 5, 12. 13. b) lb. c. 8, 11.
quod pfalmi fint celeberrimi Da-
vidis. Sic autem dicit:a} Er
Leuita cum inftrumentis cantico-
rum Domini, quæ fecerat rex
Dauid, ad confirendum coram Do-
mino, quoniam bonus, quoniam in
aternum mifericordia eius, cum
hymnis Dauidis ab eo compofitis.
Tanta autem erat Salomonis pie-
xerit in regiam recens adifica-
tam, dicens: by Non habitabit
υxor mea in domo Dauid regis
Ifrael, quoniam ea eft fanda, in
quam ingrefa eft arca Domini
tas,
vt Pharaonis filiam tradu-
Conftituit autem et ianitores, et
cantores, ex Dauidis conftitutio-
nibus. Quæ aduehebantur au-
tem ligna, picea vocauit Iofe
phus. Ea liber quidem regno-
rum dicit fuiffe fulcra domnus
et
fens autem hiftoria,
Domini, et domus regis: præ-
adfcenfus
ducentes ad domum Domini et
domum regis. Hinc autem rur-
fus difcinus, quod Nathan pro
pheta, et Achia Silonites,
Toel qui tulit fententiam aduer
fus reroboamum, libros confcri
pferint. Reliqua, enim inquit, c)
verba Salomonis, et prima et vl
tim, an non * ecce ea funt fcripta m
in verbis Nathan prophetd, in
fonibus loel videntis de Ierobog-
verbis Acbia Silonita, et in vi-
mo filio Nabat? Hinc autem
didicimus etiamn quod ho-
mo Dei, qui iuffit frangi altare
quod erat in Bethel, quem leo
contriuit quod Dei mandatum
effet transgreffus, appellabatur
Ioël.
}
INTERR. I.
Ouomodo eft intelligendum illud,
Non audiuit rex populum, quoniam
c) Ib. c. 9, 29.
erat
572
B. THEODORETI
erat auerfio a Deo, vt fabiliret Θεοῦ, ἵνα ζήση Κύριος τὸν λόγον
αὐτοῦ, ὃν ἐλάλησεν ἐν χερὶ ᾿Αχιὰ
τοῦ Σιλωνίτου;
tur.
Dominus verbum fuum, quod
locutus erat per Achiam
Silonitam? a)
uorum Deus curam gerit, ii
perfpiciunt quid fit agendum,
a Deo inftrudi. Qui ea autem
priuati funt gratia, temnere ferun-
Hoc enim hic quoque de-
clarauit oratio, quod vifum fit
Domnino Deo bifariam regnum
fcindere propter fcelera patris.
Cum autem facta fuiffet diuifio,
et Ieroboam fabricatus effet iu-
vencas aureas, qui in decem tribu-
bus habitabant facerdotes et Leui-
te, migrarunt ad regnum Daui-
dicum : in illo enim erat templum
Dei. Hic autem docet hiftoria, b)
quod eos inuitos eiecerit Ieroboam,
et filii eius, vt Domino non mini,
frarent, fiquidem conftituerat fibi
facerdotes excelforum, et idolis, et
vanis, et iuuencis quas fecerat Ie-
roboam. Securi funt autem fa-
cerdotes et Leuitas etiam ex alis
tribubus pii viri. Abierunt, enim
inquit, c) poft eos ex omnibus tri-
bubus Ifrael, qui dederunt cor fuum
ad quærendum Dominum Deum If
rael. Et, venerunt Hierofolymam,
ad facrificandum Deo patrum fuo
rum, et confrmandum regnum Iu.
de. Benignus autem et clemens
Deus, Ieroboamum quidem, qui
fe impie geferat, tradidit regi
Sufacim. Cum autem per pro-
phetam Samæam ipfi dixiffet, et
principibus, d) Vos me reliquiftis,
et ego relinquam vos in manu Su-
facim, poftquam eos vidit pudore
affectos, et confefos fuam impie-
tatem, dixit prophetx: e) Pudore
funt affe&ti, non difperdam eos, et
ego eos tanquam ad breue tempus
dabo ad falutem; pro eo quod eft,
fcintillam benedictionis orbis ter-
Οἱ τῆς θείας, κηδεμονίας ἀπολαύον.
ὑπότε
C
η
ως
Ο
Ο
εν
ενα
τες συνορῶσι τὸ πρακτέον ὑπὸ
Θεοῦ σοφιζόμενοι. οἱ δὲ ταύτης έπερη-
μένοι τῆς χάριτος, ὡς ἔτυχε φέρονται.
τοῦτο γὰρ ἐνταῦθα ὁ λόγος δεδήλωκεν,
ὅτι ἔδοξε τῷ Δεσπότη Θεῷ ῥῆξαι διχῆ
τὴν βασιλείαν διὰ τὰς τοῦ πατρὸς πα
ρανομίας. τῆς μέντοι διαιρέσεως γενομέ
της, καὶ τοῦ Ἱεροβοαμ τὰς χρυσᾶς δα
μάλεις κατασκευάσαντος, οἱ ἐν ταῖς δέ
και φυλαῖς οἰκοῦντες ἱερᾶς καὶ Λευῖται
πρὸς τὴν Δαβιδικὴν μετέςησαν βασι-
λείαν. ἐν ἐκείνη γὰρ ὁ θεῖος ναός. ἐν
ταῦθα δὲ ἡ ἱςορία διδάσκει, ὅτι καὶ απ
κοντας αὐτοὺς ἐξέβαλεν Ιεροβοαμ, καὶ
οἱ υἱοὶ αὐτοῦ, τοῦ μὴ λειτουργῶν τῷ Κυ
ρίῳ. καὶ κατέτησεν αὐτῷ ἱερεῖς τῶν ὑψη
λῶν, καὶ τοῖς εἰδώλοις, καὶ τοῖς ματαίοις,
και τους δαμάλεσιν αἷς ἐποίησεν Ιερο-
βοάμ. ἠκολούθησαν δὲ τοῖς ἱερεῦσι, καὶ
τοῖς Λευίταις, καὶ ἐκ τῶν ἄλλων φυλῶν
εὐσεβεῖς. ἀπῆλθον γάρ φησιν ὀπίσω αὐ
απ
τῶν ἀπὸ πασῶν φυλῶν Ἰσραὴλ, οἱ ἔδω
και καρδίαν αὐτῶν ζητῆσαι Κύριον τὸν
Θεὸν Ἰσραήλ. καὶ ἦλθον εἰς Ἱερεσαλὴμ
θῦσαι Κυρίῳ τῷ Θεῷ αὐτῶν, καὶ κατι
χυσα τὴν βασιλείαν Ἰούδα. ὁ δὲ φιλάν-
θρωπος Δεσπότης δυσσεβήσαντα μὲν
τὸν Ἱεροβοαμ τῷ Σουσακεὶμ παραδέδω-
καὶ διὰ Σαμαίου δε τοῦ προφήτου και
αὐτῷ καὶ τοῖς ἄρχουσιν εἰπὼν, ὑμεῖς
εγκατελίπετέ με, καὶ ἐγὼ ἐγκαταλεί
ψω ὑμᾶς ἐν χειρὶ Σουσακείμ' ὡς εἶδεν ἐν
τραπέντας, καὶ τὴν ἀσέβειαν ὁμολογή
σαντας, ἔφη τῷ προφήτη ἐνετράπησαν,
οὐ καταφθερῶ αὐτοὺς, καὶ δώσω αὐτὲς
ὡς εἰς σμικρὸν εἰς σωτηρίαν. ἀντὶ τοῦ,
τον σπινθῆρα τῆς εὐλογίας τῆς οἰκουμέ
•
a) 2 Par. 10, 15. b) lb. c. II, 14. c) Ib. v. 16. 17. d) Ib. c. 12, 5. e) Ib. verf. 7.
ΟΙ
vns
QVAST. IN II. PARALIPOM.
573
12012
τæ in eis conferuabo: Et a) nom
Millabit ira mea fuper Hierofoly-
nunc, inquit, tradam eos exitio,
fed in pofterum referuabo fupe
plicium: in prafentia autem im
ponam ipfis iugum * feruitutis. *
Erunt, enim inquit, b) ei pro
meam, et feruitutem regni terre.
feruis, et cognofcent feruitutem
A comparatione, inquit, eos do-
cebo, quam fuaue fit meum iu-
gum, et quam graue fit iugum
hominum. Rurfus autem doi
fumus, alios quoque fuiffe libros
propheticos. Verba
Verba, enim in-
quit, c) Roboam, prima et nouis-
fima, an non ecce fcripta funt in
verbis Samaa propheta, et Iadoc
videntis ad recenfendam genealo
giam, et fatta eius? Iure autem
Nam cum vidiffet ex decem ui-
bubus olingenta millia aduerfus
fe fare in acie, ducebat autem
illa Ieroboam, ifte cum qua-
dringentis millibus in aciem edu-
êtis dixit aduerfariis: d) An non
man per manum Sufacim. Non
της ἐν αὐτοῖς διαφυλάξω καὶ οὐ μὴςά-
ξῃ ὁ θυμός μου ἐπὶ Ἱερουσαλὴμ 1) ἐν
χειρὶ Σουσακείμ. οὐ νῦν αὐτούς φησι
παραδώσω πανωλεθρία, ἀλλ᾽ εἰς ύτερον
φυλάξω τὴν τιμωρίαν. ἐπὶ δὲ τοῦ πα-
ρόντος αὐτοῖς τὸν τῆς δουλείας ἐπιθήσω
ζυγόν. ἔσονται γὰρ αὐτῷ φησιν εἰς δού.
λους, καὶ γνώσονται τὴν δουλείαν με, και
ὴν δουλείαν τῆς βασιλείας της γης.
ἀπὸ συγκρίσεως, φησὶν, αὐτοὺς διδάξω,
ὅπως χρησὸς ὁ ἐμὸς ζυγὸς, καὶ ὅπως
βαρὺς ὁ τῶν ἀνθρώπων ζυγός. 2) πάλιν
δὲ καὶ ἑτέρας ἐδιδάχθημεν γεγενῆσθαι
βίβλους προφητικάς. οἱ λόγοι γάρ φησι
Ροβοαμ, οἱ πρῶτοι καὶ οἱ ἔχατοι, οὐκ ἰδέ
εἰσι γεγραμμένοι ἐν τοῖς λόγοις Σαμαίου
τοῦ προφήτου, καὶ 3) Ἰαδωκ τοῦ ὁρῶντος
4) τοῦ γενεαλογῆσαι, καὶ αἱ πράξεις
αὐτοῦ; 5) ἄξιον δὲ θαυμάσαι τὴν τοῦ
᾿Αβια δημηγορίαν. τῶν γὰς δέκα φυλῶν
ὀκτακοσίας χιλιάδας κατ' αὐτοῦ ςρα-
τευομένας ἰδὼν ἡγεῖτο δὲ αὐτῶν Ἱερο-
Τοάμ' οὗτος μετὰ τετρακοσίων χιλιάδων
παρατατόμενος, πρὸς τοὺς ἀντιπαρα- licet vobis cognofcere, quod Domi
τασσομένους ἔφη. οὐχ ὑμῖν γνῶναι, ότι nus Deus Irael dederit regnum
Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραὴλ ἔδωκε βασιλείαν Dauidi fuper Hierofolymam in a-
τῷ Δαβὶδ ἐπὶ Ἱερουσαλήμ εἰς τὸν αἰῶνα, ternum, et filiis eius, teftamentum
καὶ τοῖς υἱοῖς αὐτοῦ 6) διαθήκην αλὸς αι- falis aternum? An non, inquit,
ωνίαν; οὐχ ὑμᾶς, φησὶν, ἔδει γνῶναι, ὡς τos fcire oportebat, quod a Deo
datum fit regnum Dauidi
Θεόσδοτος ἡ τοῦ Δαβὶδ βασιλεία, και finem non accepturum fit, iuxta
τέλος οὐ δεχομένη κατὰ τὴν θείαν ὑπό- diuinam promifionem? Quomo
χεσιν; πῶς οὖν ἀνεςήσατε τύραννον τοῦ do igitur conftituiftis tyrannum
πατρός μου τὸν δοῦλον ; διαθήκην δὲ & patris mei feruum ? Teftamen-
λὸς αἰωνίαν τὸ βέβαιον τῆς βασιλείας tum autem falis æternum ap-
ἐκάλεσεν. ἐπειδὴ καὶ βάρβαροι πολλάκις pellauit regni firmitatem, quon
Ο
επι
α
eft admiranda concio Abiz.
,
et
iam etiam barbari fiinul
vefcen-
1) ἐν χειρὶ Σουσακείμ. Hæc in edit. compl. adduntur autoritate Textus hebr.
2) πάλιν προφητικάς. Vid. p. 477. et 568. 3) Ἰαδώκ. In Textu hebr. 1. c.
vocatur iy, in verf. græca Ανδὼ vel Αεδώ. 4) τοῦ γενεαλογῆσαι. Hæc
abfunt a Cod. alex. et varic. bene autem fupplentur in edit. compl. 5) ἄξιον
δὲ κ. τ. λ. Vid. p. 493. Qu. 47. 6) διαθήκην αλὸς αἰωνίαν. Rec. le&tio 1. c. eft
διαθήκη αλός.
a) 2 Par. 12, 7. b) Ib. v. 8. c) Ib. verf. 15. a) Ib. c. 13. 5.
574
B.
THEODORETI
vefcentes cum hoftibus, pacem fer-
uant frmam ac ftabilem, falis re-
cordantes. Sed pater meus, in
quit, propter iuuentutem et timi-
diratem ceffit tyrannidi: ego au-
tem vos arguo, quod aduerfus re-
gnum diuinum audeatis arma mo-
vere, quod Dominus donauit ge-
neri Davidis, et confdatis in mul.
titudine et aureis iuuencis, pro-
pter quas et eiectis Dei facerdoti-
bus, alios pro eis fufeciftis, fa-
cientes fimilia gentibus. Nam et
illi quosuis facerdotes creant iis
qui dii non funt. Nos autem in
vero Deo confidimus, cuius et fa-
cerdotes et Leuitas honoramus, et
ex lege diuina facrificia offerinus:
et ex eius conftitutionibus aciemn
infruimus, diuinis tubis bellum
antea fignificantes. Quamobrem
vobis denuntio, ne aciem diriga:
tis aduerfus Dominum Deum, qui
eft imperator noftri exercitus.
Penitebit enim vos fi feceritis.
His diftis, Iudam quidem circum.
dederunt decemn tribus. Ipfi vero
vociferati funt, et diuinum auxi,
lium implorarunt. Deus autem ad
belli auxilium vocatus, hoftium
audaciam conuertit in timorem,
et conuerfi aufugerunt omnes, et
cafa * funt quingenta millia in fu-
gam verfa. Dicit etiam fuga cau-
fam: a) Et inualuerunt filii Iuda,
quod fperauerunt in Domino Deo
patrum fuorum. Ceperunt etiam
ciuitates illis fubiectas. Ieroboa-
mum autem ipfe vniuerforum Deus
morti tradidit. Laudat autem et-
iam Afæ priorem pietatem. Fecir,
enim inquit, b) Afa redtum coram
Domino Deo fuo, et amouit altaria
aliena, hoc eft, altaria idolorum.
Deinde fubiunxit, Et excelfa.
Ego autem exiftimo per ea raci-
te fignificari ifta quæ præter le-
«) 2 Par. 13, 18. b) Ib. c. 14, 2.3.
Ο
συνεθίοντες πολεμίοις βεβαίαν εἰρήνην
φυλάτουσι, τῶν ἁλῶν μεμνημένοι. ἀλλ᾽
ὁ ἐμὸς πατής φησι διὰ νεότητα, και δεν
λίαν παρεχώρησε τῇ τυραννίδι. ἐγὼ δὲ
ὑμῖν ἐπιμέμφομαι, ὅτι κατὰ τῆς θείας
βασιλείας θρασύνεσθε, ἣν τῷ γένει τοῦ
Δαβὶδ ὁ τῶν ὅλων ἐδωρήσατο Κύριος.
καὶ θαῤῥεῖτε τῷ πλήθει, καὶ ταῖς χρυσ
σας δαμάλεσι, δι᾽ ἃς καὶ τοῦ Θεοῦ τες
ἱερέας ἐξελάσαντες, ἑτέρους ἀντ᾿ αὐτῶν
κατεςήσατε, παραπλήσια δρώντες τοῖς
ἔθνεσι. καὶ γὰρ ἐκεῖνοι τοὺς τυχόντας
ἱερέας χειροτονοῦσι τοῖς οὐκ οὖσι θεοῖς.
ἡμεῖς δὲ τῷ ἀληθινῷ θαῤῥοῦμεν Θεῷ,
de
καὶ τοὺς ἱερέας, καὶ τοὺς Λευίτας γεραί
ζομεν, καὶ κατὰ τὸν θεῖον νόμον τας θυ-
σίας προσφέρομεν, καὶ κατὰ τὰς τέτε
διατάξεις παρατασσόμεθα, τοις θείοις
σάλπιγξι τὸν πόλεμον προσημαίνοντες.
διὸ παρεγγυῶ μὲν ὑμῖν μὴ ἀντιπαραλά
ξαθαι τῷ Δεσπότη Θεῷ, ὃς τῆς ἡμεῖ
ρας φάλαγγος ςρατηγε, μεταγνώσεθε
γὰρ τοτο ποιήσαντες, τέτων ειρημένων,
ἐκύκλωσαν μὲν τὸν Ἰέδαν αἱ δέκα φυλα
ηλάλαξαν δὲ ἔτοι, καὶ τὴν θείαν ῥοπὴν
δε
εἰς ἐπικερίαν ἐκάλεσαν. ὁ δὲ κληθεὶς εἰς
συμμαχίαν Θεὸς εἰς δειλίαν τῶν πολε-
μίων το θράσος μετέβαλε και τραπέν
τες απέδρασαν πάντες, καὶ πεντήκοντα
μυριάδες ανηλώθησαν φεύγουσαι, λέγει
δὲ καὶ τῆς φυγῆς τὴν αἰτίαν· καὶ κατί
χυσαν οἱ υἱοὶ Ιέδα,ὅτι ἤλπισαν ἐπὶ Κύριον
τὸν Θεὸν τῶν πατέρων αὐτῶν. ἔλαβον δὲ
και πόλεις υποκειμένας ἐκείνοις. τὸν δὲ
Ιεροβοαμ αὐτὸς ὁ τῶν ὅλων Θεὸς τῷ
θανάτῳ παρέδωκεν. ἐπαινεῖ δὲ καὶ τοῦ
᾿Ασὰ τὴν προτέραν εὐσέβειαν. ἐποίησε
γάρ φησιν Ασὰ τὸ εὐθὲς ἐνώπιον Κυρία
τ8ὸ Θεὸ αὐτό, καὶ ἀπέζησε τὰ θυσιαςή
ρια τὰ ἀλλότρια, τετέςι, τὰ τῶν εἰδώ
λων. εἶτα ἐπήγαγε, καὶ τὰ ὑψηλά.
ἐγὼ δὲ οἶμαι διὰ τέτων ἀνίτεθαι τὰ πα
TO
τα
ρανό-
1
QVAST. IN II.
575
PAR LIPOM.
επ
εν
ξανόμως τῷ Θεῷ ἐν τοῖς βενοῖς ἀνακεί-
μενα καὶ συνέτριψε τὰς σήλας, καὶ ἐξέ-
κοψε τὰ ἄλση. καὶ ἐν τοῖς ἑξῆς δὲ τες
ἐπαίνες διέξεισι. μετὰ τῆς εὐσεβείας δὲ
ταύτης παραταξάμενος ἐτρέψατο της
Αιθίοπας, καὶ διώκων ἅπαντας κατηνά.
λωσεν. ὁμόρες δὲ λέγει τούτους αὐτῶν
γεγενῆθαι. ἐσκύλευσαν γάρ φησι σκυ-
λα πολλά, καὶ ἐξέκοψαν τὰς κώμας αυ-
τῶν κύκλῳ ι) Γεράρων, ὅτι ἐγένετο ἔκτα-
τις Κυρίε ἐπ' αὐτές· καὶ διήρπασαν τὰς
πόλεις αὐτῶν, ὅτι σκυλα πολλὰ ἐγενή-
θη αὐτοῖς. καί γε τὰς σκηνὰς 2) κτηνῶν,
καὶ τὸς 3) Αμαζονεὶμ ἐξέκοψαν. καὶ
ἔλαβον πρόβατα πολλά, καὶ καμήλους,
καὶ ὑπέτρεψαν εἰς Ἱερεσαλήμ. ὅτι δὲ
τα Γέραρα τῆς Παλαισίνης ἐςὶνς ἐδένα
ἀντερὲν οἶμαι. περὶ γὰρ τὴν καλεμένην
Ελευθερόπολιν Γεραρηνῶν 4) σαλτὸν
μέχρι τοῦ παρόντος ὠνόμαςαι. εἰκὸς τοί-
νυν ἀποίκες Αἰθιόπων ἐκείνην οἰκῆσαι τὴν
χώραν. καὶ ἄλλους δέ τινας Αμαζόνε μ
ὠνομασμένους, οὓς κατ᾿ αὐτῶν τρατεύ-
σαντας άρδην κατέκτειναν, ἅπαντας.
μετὰ μέντοι τὴν νίκην Αζαρίας υἱὸς
5) Οδὴδ ὁ προφήτης πνεύματος θείου
πληθεὶς ἀπαντήσας τῆςρατιά, καὶ τῆς
θείας ἐπικερίας ἐμνημόνευσε, και προσ-
μένειν τῇ εὐσεβεία παρέτρεψεν. ἐὰν γάρ
φησιν ἐκζητήσητε αὐτὸν, καὶ εὑρεθήσε.
ται ὑμῖν καὶ ἐὰν ἐγκατελίπητε αὐτὸν,
49
του
US
ges Deo erant dedicata in colli-
bus. Et contriuit ftatuas, et exfci-
αίt los In his porro quæ ſe-
quuntur, perfequitur eius laudes.
Cum hac autem pietate aciem in-
fruens, fudit et fugauit Aethio-
pes, et perfequens omnes con-
fumfit. Dicit autem eos fuiffe
ipforum finitimos. Multa, enim
inquit, a) ceperunt fpolia, et exe
fciderunt eorum pagos in circuitu
Gerarorum: quoniam fuit pauor
Domini fuper eos, et diripuerunt
εἰς multa fpolia. Exfciderunt et-
eorum ciuitates, quoniam fuerunt
iam tentoria pecorum et Amazonim,
et acceperunt multas oues, et came
los, et reuerfi funt Hierofolymam.
Quod autem Gerara fit Palafina,
neminem puto contradiâturum.
Nam circa Eleutheropolin quæ vo-
catur, Gerarenorum, Salton in prz-
fentem vsque diem eft nomina-
rum.
Eft ergo verifiinile, colo-
niam ab Aethiopibus deducam
dam etiam alios nominatos Amazo
illam habitaffe regionem, et quos-
nim, quos quia cum eis fufcepe
rant expeditionem, omnes occidit
penitus. Poft victoriam autem
Azarias filius Oded propheta, re-
plerus Spiritu faneto, occurrens
exercitui, et diuini memoriam re-
vocauit auxilii, et hortatus eft vt
perfeuerarent in pietate. Si enim,
inquit, b) quafueritis eum, inuenie-
tur a vobis: et fi eum dereliqueritis,
dere-
1) Γεράρων. - Rec. lectio 1. c. eft Γεδώρ. 2) κτηνῶν. Cod. alex. et var. 1. c. ha
bent κτήσεων. 3) Αμαζονείμ. Ree. leftio 1. c. eft Αλιμαζονείς. Pro Αμαζο
νείμ leg. effe videtur Αμαζονείς. Ita enim MONTF. 1. c. Τ. Ι. p. 388. hanc
T.
lectionem fine Autoris nomine exhibet, hac Nota addita:,, Quid legerint
qui ita verterunt, non fatis video. LXX. duplicem verfionem exhibent
Apanempe σκηνὰς κτήσεων et Αλιμαζονεῖς. Ad hunc qui-
dem locuin quod attinet, cum MONTF. confentinus, pater autem ex fe-
quentibus, gentem quandam hoc nomine fuiffe infignitam, quod fatis
aperte ex iis quæ Nofter deinde ad c. 16. obferuat, colligi poteft. Ibi enim
Libyis hoc nomen tribuit. 4) σαλτόν. Αι ἄλσος ? ) Οδήδ. Codex alex.
habet 'Αδάδ, var. Ωδήδ. Alii legunt 'Αδδώ.
39
α) 2 Par. 14, 13 - 15,
b) Ib. c. 15, 2.
576
ΤΗΕΟDORETIΙ
Β.
..
derelinquet vos. Oftendit autem
eis decem tribuum impietatem.
Multi, enim inquit, a) dies agen·
tur Ifraeli fine Deo vero, et fine
oftendente facerdote, et fine lege.
Et federunt in anguftiis : et conuer-
tentur in affli&tione ad Dominum
Deum Ifrael: et quærent ipfum, et
τω
εγκαταλείψει ὑμᾶς. ἐπιδείκνυσι δὲ αὐ
τοῖς καὶ τῶν δέκα φυλῶν τὴν ἀσέβειαν.
ἡμέρας γάρ φησι πολλαὶ τῷ Ἰσραὴλ ἐν ἐ
Θεῷ ἀληθινῷ, καὶ οὐχ ἱερέως ὑποδεικνῦν
τος, καὶ ἐν οὐ νόμῳ. κ) καὶ ἐκάθισαν ἐν
ςενότητι καὶ ἐπὶςρέψουσιν ἐν θλίψει ἐπὶ
Κύριον τὸν Θεὸν Ἰσραήλ καὶ ζητήσεσιν
inuenietur ab eis. Nolite, inquit, αὐτὸν, καὶ εὑρεθήσεται αὐτοῖς· μὴ ζη-
mulari fratrum veftrorum impie. λώσητε, φησί, τῶν ἀδελφῶν ὑμῶν τὴν
tatem. Illi enim non verum Deum, ασέβειαν. ἐκεῖνοι γὰρ οὐ τῷ ἀληθινῷ Θεῷ,
fed falfo fic dietos colunt: et pri- ἀλλὰ τοῖς ψευδωνύμοις λατρεύουσι καὶ
vari funt facerdotibus et dolori, ἐτέρηνται ἱερέων καὶ διδασκάλων ἐκπαι
bus qui docent Dei legem. Sed
δευόντων τὸν τοῦ Θεοῦ νόμον ἀλλὰ μας
*difcent * experientia, quantum ma-
Ium fit impietas. Nam cum in- θήσονται τῇ πείρα ὅσον κακὸν ἡ ἀσέβεια.
ciderint in omne genus calamita. παντοδαπαῖς γὰρ συμφοραίς περιπε
tis, diuinum quærent auxilium, σόντες τὴν θείαν ἐπικουρίαν ζητήσουσι
et id affequentur propter bonita- καὶ τεύξονται ταύτης διὰ τὴν ἄφατον
tem ineffabilem. Prædicit etiam
incurfionem Affyriorum. In illis,
enim inquit, b) temporibus non e
pax egredienti, quoniam pauor Do-
mini fuper omnes qui inhabitant ter-
Et bellabir gens aduerfus
gentem, et ciuitas aduerfus ciuita-
tem: quoniam Deus conturbauit eos
omni afflictione. Deinde admonet
illos, vt firman et conftantem in
Deo fpem retineant, Vos, enim
inquit, c) eftore fortes, et ne dis-
foluantur lumbi veftri, quoniam eft
merces operi veftro. Rex his audi-
tis, quæcumque erant reliqua ex
templis idolorum diruit: et quas-
cunque cepit ciuitates ex de-
cem tribubus, expurgauit. Hac
quoque docuit hiftoria
quod
magna multitudo ex aliis uῖ
bubus, cum didiciffet experientia
pietatem duarum tribuum, et
quam earum Deus gefferit cu-
ram, fuas quidem reliquerint ciui-
fares, ad eorum autem ciuitates
vas.
tri-
εν
αγαθότητα. προλέγει δὲ καὶ τῶν ᾿Αστ
συρίων τὴν ἔφοδον. ἐν γὰρ τοῖς καιροίς,
Φησὶν, ἐκείνοις οὐκ ἔτιν εἰρήνη τῷ 2) ἐκ
πορευομένῳ, ὅτι ἔκτασις Κυρίου πολλὴ
ἐπὶ πάντας τοὺς κατοικοῦντας γαίας.
καὶ πολεμήσει ἔθνος πρὸς ἔθνος, καὶ πό
λις πρὸς πόλιν, ὅτι ὁ Θεὸς ἐξέςησεν αὐ
τοὺς ἐν πάση θλίψει. εἶτα αὐτοῖς εἰση-
γεῖται τὴν εἰς τὸν Θεὸν ἐλπίδα κατέχειν
ασάλευτον καιὑμεῖς γάρ φησιν ἰχύσα
τε καὶ μὴ ἐκλυέθωσαν αἱ 3) ὀσφύες -
μῶν, ὅτι ἔτι μισθὸς τῆς ἐργασίας ὑμῶν.
τούτων ὁ βασιλεὺς ἀκούσας, ὅσα ἦν ὑ
πόλοιπα τῶν εἰδώλων τεμένη κατέλυσε,
καὶ ὅσας παρέλαβε τῶν δέκα φυλῶν
εξεκάθηρε πόλεις. ἐδίδαξε δὲ ἡ ἱσορία
καὶ τοῦτο, ὡς ἐκ τῶν ἄλλων φυλῶν πλῆ
9ος πολύ τῇ πείρα μεμαθηκὸς τῶν δύο
φυλῶν τὴν εὐσέβειαν, καὶ τὴν θείαν κη
δεμονίαν, ἧς ἀπολαύουσι, τὰς μὲν οἰκεί
aς κατέλιπον πόλεις, εἰς δὲ τὰς τέτων
κατέ
Ο
ή
α) και και εὑρεθήσεται αὐτοῖς. Rec. leftio eft, καὶ ἐπιτρέψει αὐτοὺς ἐπὶ Κύριον Θεόν
Ἰσραήλ, καὶ εὑρεθήσεται αὐτοῖς. 2) ἐκπορευομένῳ.
ρευομένῳ. 3) ὀσφύες Rec. leftio 1. c. et χείρες.
a) 2 Par. 15, 3. 4. b) Ib. verf. §. 6. (c) Ib. verf. 7.
Sequitur l. c. καὶ τῷ εἰσποι
QVAST. IN II. PARALIPOM.
577
και
~
T
T
confugerint, et maluerint effe in-
quilini in alienis, quam in fuis
habitare. Hos cum duabus tri-
bubus congregans Afa, peregit
vero
-
Prohibitum
κατέφυγον,καὶ τὸ παροικεῖν ἐν ἀλλδρίαις
τοῦ τὰς οἰκείας οἰκεῖν προετίμησαν. τέ.
τες μετὰ τῶν δύο φυλῶν συναγαγὼν ὁ
Ασα, ἑορτὴν ἐπινίκιον ἐπετέλεσε˙ feltum victoria, et plurimas ho-
πάμπολλα θύματα προσενεγ- fias Deo obtulit, et effecit vt
κῶν τῷ Θεῷ, ομόσαι παρεσκεύασεν omnes iurarent, fe a legitima vi-
ἅπαντας, ὡς τῆς ἐννόμου πολιτείας ἐκ ta inftitutione non recefiros, fed
ἀποςήσονται, ἀλλὰ μόνῳ λατρεύσουσι folum Deum veneraturos effe,
τῷ σεσωκότι Θεῷ. οὕτω δὲ θερμῶς τες νεο ardenter diuinas leges eft
qui eis dederat falutem. Adeo
θείες ἠσπάσατο νόμους, ὅτι καὶ την μη- amplexus, vt ipfam etiam ma-
τέρα αὐτοῦ, τῆ Ατάρτη λατρεῦσαι προ- trem fuam, quæ maluit colere
ειλομένην, τῆς βασιλείας ἐγύμνωσε καὶ Aftarten, regno priuauerit, et
τὸ εἴδωλον συγκόψας κατέκαυσεν ἐν τῷ confraftum idolum combuferit
χειμάρρω Κέδρων. αλλ' ι) οὐκ ἐν ἅπασι fuit perfeitus in omnibus. Nam
in torrente Cedron. Sed non
τέλειος ἦν. πρῶτον μὲν γὰρ ἐχ ἅπαντα primum quidem non omnia abs-
ἐξῆρε τὰ ὑψηλὰ, τουτέςι τοὺς ἐν τοῖς tulit excella,aroc eft altaria, quæ
ὑψηλοῖς χωρίοις ανακειμένους τῷ Θεῷ Deo vniuerforum erant dedicata
τῶν ὅλων βωμούς, ἀπηγόρευτο γὰρ ἐτέ. in locis excelfis.
ρωσε θύειν· ἐνὶ γὰρ ἡ κατά νόμον λατρεία
περιώριζο τόπῳ. ἔπειτα δὲ τὸ Βαασα
τρατεύσαντος κατ᾽ αὐτοῦ, καὶ τὴν Ῥa
μὰ τοῖς Ἱεροσολύμοις ἐπιτειχίσαντος,
δέον εἰς συμμαχίαν καλέσαι τὸν τοσού.
των ἀγαθῶν αὐτῷ γενά στον χορηγόν,
τὸν βασιλέα τῆς Συρίας εἰς συμμαχίαν
ἐκάλεσεν ἐκ τῶν βασιλικῶν θησαυρών,
καὶ μέντοι καὶ τῶν θείων, χρυσὸν αὐτῷ
πέμψας ὅτι μάλιςα πλεῖςον. ἀλλ᾽ οὐκ
εἴασεν αὐτὸν ἀνίατον ὁ Φιλάνθρωπος
Κύριος ᾿Ανανὶ δὲ τὸν προφήτην αποςεί
λας, τὴν ἀπιτίαν διήλεγξε, τάδε εἰπών:
ἐν τῷ πεποιθέναι σε ἐπὶ βασιλέα Συρίας,
καὶ μὴ πεποιθέναι ἐπὶ Κύριον τον Θεόν
σου, διὰ τοῦτο 2) διεσώθη ἡ δυναμις βα-
σιλέως Ισραήλ, ή της φησιναπιςία προ-
ξένησεν ἐκείνοις τὴν σωτηρίαν. εἰ γὰρ συν-
ήθως επίςευσας, ἄρδην ἂν πάντας κατέ
κτεινας. ἀναμιμνήσκει δὲ αὐτὸν καὶ τῶν
اد
αν
ท
{
1) οὐκ. Vid. p. 494. 3). 2) διεσώθη
enim erat alibr facrificare, quod
cundurn legem Dei cultus. De-
vno loco circumfcriptus effet fe-
inde cum Baafa aduerfus eum fe-
ciffet expeditionem, et muniifer
Ramna aduerfus Hierofolymam, et
oportuiffet vocare in auxilium
ditauerat, regem Syria Pocauit
eum, qui tot bona fuppe-
in auxilium, magno auri mume-
ro ad eum miffo ex thefauris re-
giis et diuinis.
Sed eu cura
α
fua non deftituit benignus et
clemens Dominus: fed miflo pro-
Litarens, hac dicens,a) Eo quod
pheta Anania, arguit eius incredu-
fauciam babueris in rege Syria,
non autem * in Domino Deo rub, *
propterea faluus funt exercitus ve
autinas illis procurauit falutem.
gis Ifrael. Tua, inquit, incre-
Nam fi credidifles vt confueue-
ras, funditus eos occidiffes. Ei.
autem in memoriam reuocauit
Aethio-
Ἰσραήλ. Hæc interpretatio, preferenda
eft lectioni recepta, quæ ita fe habet, ἐσώθη ἡ δύναμις Συρίας ἀπὸ τῆς χειρός σου.
α) Par. 16, 70
B.Theod. Tom. I.
578
THEODORETI
B.
י
quorum totum
Aethiopes et Libyes, et equos, et
currus, et ipfius fidem, per quam
omnes confumfit. Oculi enim Do:
muni, inquit, a) intuentur in vni-
verfum terram, ad eos roborandos,
cor. ipfi adheret.
Omnis enim, inquit, qui vere
et fincere ipfum inuocat, confe.
quetur falutem. Deinde apertius
arguit, Ignorafi in hoc, et dein
ceps prædicit triftia et grauia, qua
fint futura. Nam ab hoc, inquit,
tempore crit tibi bellum. Hinc li-
cet difcere, quod Amazonim eft
gens Libyca. Nam quos fuipe-
rius nominauit Amazonim, hîc
appellauit Libyes. Afa autem,
cum oporteret dolere et flere, et
diuinam implorare clementiam,
non folum fuit iratus, fed etiam
in carcerem coniecit prophetam.
Populus autem ex eius quoque
peccato fenfit aliquid.
enim, inquit, b) Afa populo tem-
Eum autem reprehen-
dit, quod etiam cum agrotaret,
non quæfiuerit Dominum, fed
medicos. Sed cum huius rei ex-
pore illo.
plicationem pofuerim in libro
quarto Regnorum, pergam ad id
quod reftat interpretandum.
Laudat Iofephatum hiftoria, vt
qui in initio zmulatus fit virtu
rem Dauidis: hoc enim dicit il-
lud, c) In primis. Narrat etiam
praclara eius facta et laude digna.
Dominum enim, inquit, d) Dei pa-
tris fui quefuit, et in mandatis eius
ambulant, non autem fecundum ope-
ra Ijrael. Oftendit autem horum
quoque fruitum. e) Et direxit Do-
mmuis regnum in manu eius : et fue.
runt ei diuitia et gloria multa.
Illud autem,f) Ero clarum fuit
cor eius, non dixit in vitupera
tionem, fed in laudemn. Subiun-
xit enin, In viis Domini ; et abftulit
lucos a terra Iuda. Præpofuit etiam
α) ἐντεῦθεν Εθνος. Vid. p. 575.
Αν
σε
εν
Αιθιόπων, καὶ τῶν Λιβύων, καὶ τῶν ἵπε
πων, καὶ τῶν ἁρμάτων, καὶ τῆς αὐτοῦ
πίςεως, δι᾿ ἣν αὐτοὺς κατηνάλωσεν 2-
παντας ὅτιὀφθαλμοὶ Κυρίε, φησὶν, ἐπι
βλέπουσιν ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν, κατιχύ
σαι ἐν πάση καρδία πλήρει πρὸς αὐτόν.
πᾶς γάρ φησι γνησίως αὐτὸν καλῶν,
τεύξεται τῆς σωτηρίας. εἶτα σαφέςερον
ἐλέγχει ἠγνόησας ἐπὶ τούτῳ. ἐπειτα
προλέγει τὰ ἐσόμενα σκυθρωπά. ἀπὸ
τοῦ νῦν γάρ φησιν έται σοι πόλεμος.
1)ἐντεῦθεν ἔτι μαθεῖν, ὡς οἱ ᾿Αμαζονεμ
ώς
Λιβυκόν ἐςιν ἔθνος. οὓς γὰρ ἄνω Αμαζο
νεὶμ ὠνόμασεν, ἐν]αῦθα Λίβυας κέκληκεν.
ὁ δὲ Ἀσα, δέον αλγῆσαι, καὶ θρηνῆσαι,
καὶ τὴν θείαν καλέσαι φιλανθρωπίαν,
οὐ μόνον ὠργίσθη, ἀλλὰ καὶ δεσμωτηρίῳ
τὸν προφήτην παρέδωκε, συναπήλαυσε
δὲ καὶ ὁ λαὸς τῆς τούτου πλημμελείας.
ἐλυμήνατο γάρ φησιν Ασὰ ἐν τῷ λαῷ,
ἐν τῷ καιρῷ ἐκείνῳ ἐπιμέμφεται δὲ αὐ
τῷ, ὅτι ἀρξωςήσας οὐ τὸν Κύριον ἐζήτη
σεν, ἀλλ᾿ ἰατρούς. 2) ἀλλὰ τούτου τὴν
σαφήνειαν ἐν τας τετάρτη τῶν βασιλειῶν
τεθεικώς, ἐπὶ τὰ ἑξῆς βαδιοῦμα τῆς ἑρα
μηνείας. ἐπαινᾶ τὸν Ἰωσαφὰτ ἡ ἱςορία,
ὡς κατ᾿ ἀρχὰς τοῦ Δαβίδ ζηλώσαντα
τὴν ἀρετήν. τοῦτο γὰρ λέγει τὸ ἐν ταῖς
πρώτοις, διηγεῖται δὲ αὐτοῦ καὶ τὰ ἀξιέ-
παινα κατορθώματα. Κύριον γάρ φησι
τὸν Θεὸν τοῦ πατρὸς αὑτοῦ ἐξεζήτησε,
καὶ ἐν ταῖς ἐντολαῖς αὐτοῦ ἐπορεύθη,
καὶ οὐ κατὰ τὰ ἔργα Ἰσραήλ. δείκνυσι δὲ
και τον τέτων καρπόν. καὶ κατεύθυνε Κύ-
3ιος τὴν βασιλείαν ἐν χειρὶ αὐτοῦ, καὶ
ἐγένετο αὐτῷ πλοῦτος και δόξα πολλή.
τὸ δὲ, ὑψώθη ἡ καρδία αὐτοῦ, οὐκ ἐπὶ
κατηγορίας, ἀλλ᾿ εὐφημίας ἔθηκεν. ἐπή
γαγε γὰς, ἐν ὁδοῖς Κυρίου, καὶ ἐξῆρε τὰ
άλση από τῆς γῆς Ἰούδα. ἐπέτησε δὲ καὶ
εν
2). αλλά
τὰ
•
τεθεικώς. Vid. p. 495.
εν
τα
παντί
a) 2 Par. 16, 9. b) Ib. v. 1o. c) Ib. c. 17, 3. d) Ib. v. 4. e) Ib. v.5. f) Ib. v. 6.
QVÆST. IN II.
IN II.
579
PARALIPOM.
τα
vniuerfo populo dottores diuing
legis, et facerdotes, et Leuitas,
et principes. Accepit autem a
Domino Deo præmia pietatis.
Fuir, enim inquit, a) terror fu-
per omnia regna terra, qua funt
circa Iudam: et bellum non gele-
runt cum Iofephato. Tantus au-
tem timor incuffus eft omnibus,
vt etiam alienigenæ et Arabes ei
παντὶ τῷ λαῷ διδασκάλους τοῦ θείς νέ-
με, καὶ ἱερέας, και Λευίτας, καὶ ἄρχον.
τας. ἐκομίζετο δὲ παρὰ το Δεσπότε Θες
τῆς εὐσεβείας τὰ ἐπίχειρα. ἐγένετο γάς
φησιν ἔκτασις ἐπὶ πάσας τὰς βασιλείας
τῆς γῆς τῆς κύκλῳ Ἰέδα· καὶ ἐκ ἐπολέ-
μεν τῷ Ἰωσαφάτ, τοσῦτο δὲ πᾶσιν ἐπέ.
πεσε δέος, ὅτι καὶ ἀλλόφυλοι, καὶ οἱ Αρα
δες δασμὸν αὐτῷ προσεκόμιζον. ταύτην tributum afferrent. Hanc hae
ἔχων τὴν ἀφθονίαν, καὶ πόλεις ᾠκοδόμη- bens rerum copiam, et vibes
σε, καὶ οἰκίας ἐδείματο, καὶ τὰς ἀτειχ. edificauit, et domos conftruxit,
τους ὠχύρωσε κώμας, εκουσιαζόμενον δὲ et vicos non munitos munit
τῷ Κυρίῳ λέγει, τὸν οὐχ ὑπὲρ αμαρτη- Domino dicit eum, qui non of
Voluntarie * autem offerentem *
μάτων προσφέροντα, ἀλλὰ δῶρα προσ- fert pro peccatis, fed qui dona
κομίζοντα τῷ Θεῷ, ἐπιμέμφεται δὲ αὐ. affert ad Deum. Eum autem
τῷ τὴν γαμικὴν ἐπιμιξίαν, ἣν πρὸς τὸν reprehendit, quod matrimonia-
Αχαὰς ἐποιήσατο. Γοθολίαν γὰρ τοῦ lemn afinitatem contraxerit cum
Αχααβ τὴν θυγατέρα κατηγγύησε το
Achabo. b Gotholiam enim fi-
παιδι. τέθεικε δὲ ἡ τὸ κατὰ τὸν Μιχαίαν pofuit etiam de Michæa narra-
liam Achab defpondit filio fuo.
διήγημα, κ τὲς ψευδοπροφήτας, ) ὅπες tionem, et de falfis prophetis,
ἐν ταῖς βασιλείαις ἡρμήνευται παρ' ή- quam interpretati fumnus in libris
μῶν. τὸ δὲ παρ᾽ ἐκείνο του συγγραφέως Regnorum. Quod autem ab il-
παραλειφθὲν, ἐνταῦθα δὲ τεθὲν, ἀναγ. lo fcriptore prætermiffum, hic
vero eft pofitum, neceffe dicere
καῖον οἶμαι εἰπεῖν. ἐπανιόντι γὰρ ἀπ
exittimo. Iolaphato enim reuer-
ἐκείνης τῆς παρατάξεως τῷ Ἰωσαφάτ tenti ab illo confictu occurrit
ἀπήντησεν Ἰηοῦ ὁ τοῦ Ἀνανὶ ὁ προφή- Tehu propheta, fiius Anani, et di-
της, καὶ εἶπεν αὐτῷ· βασιλεῦ Ἰωσα. xit ei, c) Rex Iofephat, ficcine
φάτ, εἰ ἁμαρτωλῷ σὺ βοηθεῖς, εἰ μια peccatori tu fers auxilium,
σουμένῳ ὑπὸ Κυρίου σὺ φιλιάζεις; διὰ cum eo inis amicitiam qui odio ba-
τοῦτο ἐγένετο ἐπί σε ὀργὴ παρὰ Κυρίε. te accenfa eft ira Domini, aria-
ἀλλ᾽ ἢ λόγοι ἀγαθοὶ ευρέθησαν ἐν σοὶ, men in re inucnta funt bona qua-
ὅτι ἐξῆρας τὰ ἄλση ἀπὸ τῆς γῆς Ἰούδα, dam, quia abftulifi lucos a reru
καὶ κατηύθυνας τὴν καρδίαν σου ἐκζη- Iuda, et direxifi cor ruum ad
τῆσαι τὸν Κύριον. ἐντεῦθεν μανθάνομεν, quarendum Dominum. Hinc
ὡς ἐλατοῖ τὰς ἐπὶ τοῖς ἁμαρτήμασι difcimus, quod minuunt pec-
τιμωρίας τὰ προγενόμενα κατορθώμα
catorum panas, quæ prius
recte facta. Iuftus
τα. καὶ γὰρ ὁ δίκαιος κριτής ταῦτα ἐκεί. fuerunt relate
enim iudex et hæc et illa
νοις ἀντιμετρῶν οὕτως ἐκφέρει τὴν ψῆ
ex aduerfo metiens fert fenten-
φον. τοῦτο καὶ ἐπὶ τούτου πεποίηκεν. tiam Hoc eriam fecit in ifto.
ἐχαλέπαινε μὲν γὰρ κατ' αὐτοῦ διὰτην Εi quidem fuccenfebat propter
اد
ท
συ
συ
Ο
εν
et
betur a Domino? propterea erga
002
1) όπερ - ερμήνευται. Vid. p. so. Qu. 68.
α) 2.Paral. 17. 10. 7) Ih. c. 18, 1. €) 1. c. 19. 2.9.
1
cogna-
580
B. THEODORETI
*
irruentibus et circumeuntibus ho-
Ο
cognationem propter aliam au- συγγένειαν· διὰ δὲ τὴν ἄλλην ἀρετὴν,
tem virtutem, eum liberauit ab των προσβαλόντων καὶ κυκλωσάντων
fibus. Oportet ergo nos, cum ἠλευθέρωσε πολεμίων. προσήκει τοίνυν
hæc didicerimus, fugere amici. ἡμᾶς, ταῦτα μεμαθηκότας, φεύγειν
tiam et cognationem eorum qui τῶν θεομισῶν καὶ τὴν συγγένειαν, καὶ
Deo funt inuif. Scriptor autem τὴν φιλίαν. ὁ δὲ συγγραφεὺς τὸν ψό
relicta vituperatione tranfiit ad
γον καταλιπών, εἰς τὸν τῆς εὐφημίας
laudum catalogum, et
et docet
lectores, quod cum rex acce-
μετέβη κατάλογον, καὶ διδάσκει τὲς ἐνα
piffet reprehenfionem, ftuduerit τυγχάνοντας, ὡς τὸν ἔλεγχον ὁ βασι-
piis laboribus delere maculam λεύς δεξάμενος, ἐσπούδασεν ἐν τοῖς εὐ
cognationis. Rurfus, enim in- σεβέσι πόνοις τὴν τῆς συγγενείας ἐξα
quit, a) egreffus eft Iofephat ad λείψαι κηλίδα: πάλιν γάρ φησιν ἐξῆλ-
populum, a Berfabee vsque ad
θεν Ἰωσαφὰτ εἰς τὸν λαὸν ἀπὸ Βερσα
montem Ephraim: et conuertit eos
ad Dominum Deum fuum. Νε. βεὲ ἕως ὄρους Εφραίμ, καὶ ἐπέτρεψεν
Ne-
que folum curam gefit pietatis, αὐτοὺς ἐπὶ Κύριον τὸν τὸν αὐτῶν. καὶ
fed etiam alterius iuftitia. Con- οὐ μόνον τῆς εὐσεβείας, ἀλλὰ καὶ τῆς
ftituit, enim inquit, b) iudices άλλης ἐφρόντισεν εὐνομίας. κατέζησε
in omnibus ciuitatibus Tude mu-
2ος.
·
$
nitis. Admiranda funt autem
etiam eius verba, quæ dixit iu-
dicibus. Videre, enim inquit,c)
quid vos facitis: quoniam non ho-
mini vos iudicatis, fed Domino,
er vobiscum verba iudicii. Nunc
iraque fit timor Domini fuper
Et * obferuare et facite:
quoniam non eft apud Dominum
Deum veftrum iniuftitia,
folet admirari faciem, aut acci-
pere dona. Infpectorem vniuer-
forum eis oftendit, eiusque in-
didit timorem, ne donis, neque
amicitia ius venderent. Similiter.
etiam mandauit iudicibus Hierofo-
nec
Kythæ, vt non folum ius di.
cerent ciuibus, fed etiam eo-
rum qui * aliunde venirent, iu-
fte componerent controuerfias,
et eis ea fuaderent quæ decet.
Precipieris, enim inquit, a) eis,
d)
et non peccabunt Domino, et non
اد
ان
ἐς φησι κριτὰς ἐν πάσαις ταις πόλε
σιν Ἰούδα ταῖς ὀχυραις. αξιάγαςα δὲ
αὐτοῦ καὶ τὰ πρὸς τοὺς κριτὰς ῥήματα.
ἴδετε γάρ φησι, τί ὑμεῖς ποιεῖτε, ότι
οὐκ ἀνθρώπῳ ὑμᾶς κρίνετε, ἀλλ᾽ ἢ τῷ
Κυρίῳ, καὶ μεθ᾽ ὑμῶν λόγοι κρίσεως.
καὶ νῦν γενέθω ὁ φόβος Κυρίου ἐφ' ὑμᾶς,
καὶ φυλάσσετε, καὶ ποιεῖτε, ὅτι ἐκ ἔτι
μετὰ Κυρίου Θεοῦ 1)ὑμῶν ἀδικία, οὐδὲ
θαυμάσαι πρόσωπον, οὐδὲ λαβεῖν δώρα.
ἔδειξεν αὐτοῖς τὸν τῶν ὅλων ὀπτῆρα, καὶ
τὸ τούτου δέος ἐντέθεικεν, ἵνα μὴ δώροις,
μηδὲ φιλία πωλῶσι τὸ δίκαιον. παρα-
πλησίως δὲ καὶ τοῖς τῆς Ἱερουσαλήμ κρι
ταῖς ἐνετείλατο, ὥςε μὴ μόνον τοῖς που
λίταις δικάζειν, ἀλλὰ καὶ τῶν ἑτέρωθεν
αφικνουμένων τὰς ἀμφιβολίας διαλύειν
ἐνδίκως, καὶ παραινῶν τὰ προσήκοντα.
διατελείτε γὰρ αὐτοῖς φησί, καὶ οὐχα
μαρτήσονται τῷ Κυρίῳ καὶ οὐκ έται όρο
Τι
τα
erit ira fuper vos, et fuper fratres γὴ ἐφ' μας, καὶ ἐπὶ τοὺς ἀδελφούς
- μῶν. οὗτος ποιήσετε, καὶ οὐχ ἁμαρτή
piris. Præfecit autem eis Amariam σε ε. ἐπέζησε δὲ αὐτοῖς Αμαρίαν τὸ
veftros. Sic facieris, et non
τρια,
1) ὑμῶν. Ita leg. in Cod, alex. fed præftat lettio Cod. vat. ἡμῶν.
α) 2 Paral. 19, 4ο b) Ib. v. 5. c) Ib. v. 6. 7. d) Ib. v. io.
ἱερέα
QVAST. IN II. PARALIPOM.
581
facerdotem, vt fi ignorarent iu-
dicantes quomodo ferant fenten
tiam, a Deo per illum difce-
rent. Ecce, enim inquit, a) A-
marias facerdos eft aux fuper vos
ad omne verbum Dei:
et Zaba-
dias filius Imiael dux domui Iu-
de ad omnem fermonem regis :
dc,
et fcriba et Leuita coram vobis.
Si quid ergo vultis Deum roga-
autem
fe,
hoc fiat per facerdotem: fin
regem, per principem.
Sin autem ea quæ videntur legi
vultis difcere, a Leuitis qui legem
ut
dolent difcite.
Doctores enim
unxit, Efore fortes, et facite,
appellauit fcribas. Deinde fub-
et erit Dominus cum bono. Non
dixit fimpliciter vobiscum, fed
cum bono, id eft, qui bonum habet
fcopum, et ad eum tendit. Por
ro autem,
cum plurimi hoftes
ἱερέα, ὥτε εἰ ἀγνοοῖεν οἱ δικάζοντες, ὅ-
πως ἐξενεγκεῖν τὴν ψῆφον, παρὰ τοῦ
Θεοῦ μάθοιεν δὲ ἐκείνου. ἰδοὺ γὰρ ἔφη
δι'
Αμαρίας ὁ ἱερεὺς ἡγούμενος ἐφ' ὑμᾶς εἰς
πάντα λόγον Κυρίου· καὶ Ζαβαδίας υἱὸς
Ισμαήλ, ἡγούμενος τῷ οἴκῳ Ἰούδα εἰς
πάντα λόγον τοῦ βασιλέως καὶ γραμ-
ματεῖς, καὶ οἱ Λευῖται ἐνώπιον ὑμῶν. εἴ
τι οὖν ἔρεθαι τὸν Θεὸ βούλεσθε, διὰ
τοῦ ἱερέως τοῦτο γινέθω εἰ δὲ τὸν βα-
σιλέα, διὰ τοῦ ἄρχοντος· εἰ δὲ τὰ δοκῶν-
κατα τῷ νόμῳ μαθεῖν θέλετε, παρὰ τῶν
Λευϊτῶν τῶν διδασκόντων τὸν νόμον μά-
θετε. τοὺς γὰρ διδασκάλους γραμμα-
νέας ἐκάλεσεν. εἶτα ἐπήγαγεν ἀνδρίζε
θε, καὶ ποιεῖτε, καὶ ἔσαι Κύριος μετά
τοῦ ἀγαθοῦ. οὐχ ἁπλῶς εἶπε, μεθ᾽ ὑ-
μῶν, ἀλλὰ μετὰ τοῦ ἀγαθου, τουτέςι,
τοῦ σκοπὸν ἀγαθὸν ἔχοντος, καὶ πρὸς
τοῦτο ῥέποντος. καὶ τῶν παμπόλλων δὲ
πολεμίων κατ᾿ αὐτοῦ ςρατευσάντων,
οὔτε τῷ πλήθει τῶν ὑπηκόων, οὔτε τοῖς
ὅπλοις ἐθάρρησεν. ἀλλ᾽ ἔδωκέ φησι τὸ
πρόσωπον αὐτοῦ, ἐκζητῆσαι τὸν Κύριον
καὶ ἐκήρυξε νηςείαν ἐν παντὶ Ἰούδα. Στα
πάντων συνειλεγμένων, καὶ τὸν Θεὸν
ἱλεουμένων, αὐτὸς τὴν ὑπὲρ ἁπάντων
προσενήνοχε προσευχήν Κύριον μὲν αὐ. preces obtulit, ipfum nomi
nans Dominum et Deum pa-
τὸν καὶ Θεὸν τῶν πατέρων ονομάσας, tum, fatorem cali et terra,
οὐρανοῦ δὲ καὶ γῆς ποιητὴν, καὶ τῶν et Dominum omnium gentium.
ἐθνῶν ἁπάντων Δεσπότην. τα αναμι
Deinde commemorat priftina
beneficia, et miracula.
μνήσκει τῆς γεγενημένης ευεργεσίας τε enim inquit, c) es Dominus
καὶ θαυματουργίας. σὺ γὰρ ε φησι Κύ- * Deus nofter, qui fileseus ex
ριος ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ ἐξολοθρεύσας τους terminafi eos qui habitabant banc
κατοικοῦντας τὴν γῆν ταύτην ἀπὸ προσ- terram a facie populi tui Ifrael:
ώπου τοῦ λαοῦ σοῦ Ἰσραήλ, καὶ ἔδωκας et eam dedifti femni Araba ami
αὐτὴν τῷ σπέρματι Αβραὰμ ι) τοῦ φί. ci tui. In memorithm autem re-
λου σου. ἀνέμνησε δὲ τοῦ προπάτορος, propter promiflionem illi fa-
ἵνα διὰ τῆς πρὸς ἐκεῖνον ἐπαγγελίας Etam affequeretur auxilium. Di-
τύχη τῆς βοηθείας. ἔφη δὲ καὶ ὅπως ὁ xit autem et quemadmodum
f
aduerfus eum fufcepiffent expe-
ditionem, meque in multitudine
fubditorum, neque in armnis f-
duciam habuit. Sed dedit, in-
quit, b) faciem fuam ad quaren
dum Dominum: et prædicauit ie-
iunium in omni Iuda.
Deinde
omnibus colleatis et Deum pla-
cantibus ipfe pro omnibus
uocauit progenitorem,
003
1) του φίλου σου. Rec. lettio 1. c. eft τῷ ἠγαπημένῳ σου.
α) 2 Paral. 19, II. b) Ib. c. 293. c) Ibid. v. 7.
Tu,
vt
tèm-
582
B. THEODORETI
f
templum fuerit adificatum, et ναὸς ᾠκοδομήθη, και όπως Σολομῶν
quomodo Salomo orans perierit,
vt fi incurfione facta ab hofti-
bus populus accurreret ad tem-
plum, et eius inuocaret Deum,
fupermum adipifcerentur auxilium.
Nofti, inquit, quod patres noftri
peruadentes defertum et venientes
in hanc terram, neque Idumais,
neque Ammanitis, neque Moabitis
damnum attulerint transeuntes
fecundum mandata tua. Sed ili
quidem nunc congregati conan-
tur nos expellere, a re nobis data
>
hæreditate. Deinde per intero-
gationem addidit: a) Nonne tudi
Confitetur au-
cabis * in eis?
TO
C
προσευξάμενος ήτησεν, ὡς εἰ πολεμίων
ἐπεληλυθότων προσδεάμη ὁ λαὸς τῷ
ναῷ, καὶ τὸν τούτου καλέσῃ Θεὸν, τῆς
ἄνωθεν αὐτοὺς ἀπολαῦσαι ῥοπῆς. οἶδας
δέ φησιν, ὡς οἱ πατέρες ἡμῶν, διόντες
τὴν ἔρημον, καὶ εἰς τήνδε τὴν γῆν ἀφι
κνούμενοι, οὔτε τοῖς Ἰδουμαίοις, ἔτετοῖς
Αμμανίταις, ότε Μωαβίταις ἐλυμή
ναντο παριόντες κατὰ τὰς τὰς ἐντολάς
ἀλλ᾿ οὗτοι νῦν κατὰ ταυτὸν ἀθροισθέν
τες ἐξελάσαι πειρῶνται ἡμᾶς τῆς ὑπό
σου ἡμῖν δεδομένης κληρονομίας. Στα
ἐρωτηματικῶς οὐ κρινεῖς ἐν αὐτοῖς ὁμο
λογῶ δὲ καὶ τὴν οἰκείαν αθένειαν· ὅτι
εκ ἔτιν ἡμῖν ἰχὺς τοῦ ἀντιτῆσαι πρὸς τὸ
πλῆθος τὸ πολὺ τοῦτο τὸ ἐλθὸν ἐφ᾽ ἡ
μᾶς καὶ οὐκ οἴδαμεν τί ποιήσομεν ἡμεῖς,
ὅτι ἐπὶ σοὶ οἱ ὀφθαλμοὶ ἡμῶν. τούτων
λεγομένων, ἅπαν εἰςήκει τὸ πλῆθος
μετὰ βοῆς τὸν Θεὸν ἱκετεῦον. αἱ δὲ γυναί
κες σὺν ὀλολυγμῷ καὶ κωκυτῷ τὰς ἱκε
τηρίας προσέφερον. ὁ δὲ φιλοικτίρμων
Θεὸς, ) Ἰεζεὴλ τῷ Λευίτη χρησάμενος
ὑπουργῷ, ἐλυσε τὸ δέος τῇ τῶν ἀγαθῶν
ὑποχέσει. ἐγένετο γάρ φησιν ἐπ' αὐτὸν
πνεῦμα Κυρίου ἐν τῇ ἐκκλησία, καὶ εἶ
πεν' ακούσατε πᾶς Ιούδα, καὶ οἱ κατοι
κοῦντες Ιερουσαλήμ, καὶ ὁ βασιλεὺς
Ἰωσαφάτ. τιμῆς ἡ διαίρεσις χωρὶς γὰρ
regis, et feorfum eorum qui ha- τοῦ βασιλέως ἐμνήθη, καὶ χωρὶς τῶν
birabant Hierofolymæ. (Multi au- την Ιερουσαλὴμ οἰκούντων· πολλοὶ δὲ
tem etiam ex aliis tribubus habi. * καὶ τῶν ἄλλων φυλῶν ᾤκουν ἐκείνην τὴν
tabant in illa ciuitate.) Hac πόλιν τάδε λέγει Κύριος ὑμῖν. μή φο
vobis dicit Dominus, Ne timeatis ζηθῆτε ὑμᾶς, μηδὲ πρηθῆτε ἀπὸ προσε
vos, nequezerreamini a facie multa ώπου τοῦ ὄχλου τοῦ πολλοῦ τούτου ὅτι
buius turbe, propterea quod non eft
vobis acies infiruta, fed Deo. De οὐχ ὑμῖν ἐτιν ἡ παράταξις, ἀλλ᾽ ἢ τῷ
inde iubet eos fare in quodam Θεῷ. εἶτα κελεύει ἐπί τινος ςῆναι κορυ
cacumine, et effe fpectatores φῆς, καὶ θεατὰς γενέθαι τῆς παρα-
τάξεως.
tem etiam fuam imbecillitatem.
Non funt nobis, inquit, b) vires
ad refiftendum huic tam magna mul-
ritudini, qua aduerfus nos venit.
Neque fcimus, quid nos fatturi fr.
mus: quoniam fuper te funt oculi
noftri. Hæc cum dicerentur, total
ftabat multitudo cuin clamore
Deo fupplicans. Mulieres autem
eiulatu et ploratu preces
offerebant. Deus autem miferi-
cors, vfus adminiftro Iezeel Le-
miffione. Fuit enim, inquit, c)
Super cum fpiritus Domini in con-
cione, et dixit: Audire omnis
Iuda, et qui habitatis in Hiero-
folymia, et rex Iofephar. Diuifio
cum
uita, foluit metum bonorum pro-
honoris: feorfum enim meminit
•
1) Τζεήλ. Hic in verf.
tem habet Ιεζιήλ.
ار
η
græca 2 Paral, 20, 14. vocatur Οζιήλ, editio compl. au-
4) 2 Páral, 20, 12. b) Ibid. c) Ib. v. 14. 15.
QVAST. IN II. PARALIPOM.
583
pugna. Non, enim inquit, a)
eft veftrum bellare hac de caufa.
State, et intelligite, et videte falu-
tem Domini vobiscum. Iuda et
Hiakofolyma, ne timeatis, neque
formidetis cras exire in occurfumi
eius, et Dominus erit vobiscum.
Dedit et pignus confidentia, et
eiecit humanum metum. His
mino
τάξεως. οὐχ ὑμῖν γάρ φησι πολεμῆσαι
ἐν ταύτη ςῆτε, καὶ συνίετε, καὶ ἴδετε
ταύτηςῆτε,
τὴν σωτηρίαν Κυρίου τὴν μεθ᾽ ὑμῶν. 18-
δα καὶ Ἱερουσαλὴμ μὴ φοβείσθε, μηδὲ
δειλιᾶτε ἐξελθεῖν αύριον εἰς ἀπάντησιν
αὐτῷ, καὶ ὁ Κύριος μεθ᾽ ὑμῶν. ἔδωκετὸ
τοῦ θάρσους ἐνέχειρον, καὶ ἐξήλασε τὸ
ἀνθρώπινον δέος. τούτων εἰρημένων ὑπὸ dietis ab Iezeele, adorarunt omnes.
τοῦ Ἰεζεὴλ, προσεκύνησαν ἅπαντες οἱ Leuitæ autem vâ funt hymno-
δὲ Λευῖται ταῖς ὑμνῳδίαις ἐχρήσαντο. dis. Exeuntibus autem poftridie
ἐξιόντας δὲ τῇ ὑπεραίᾳ ὁ βασιλεὺς πε- rex animum addidit, dicens: b)
Διεθάρρυνε, λέγων· ἀκούσατέ μου υἱοὶ Audite me, filii Iuda, et qui ha-
Ἰούδα, καὶ οἱ κατοικοῦντες Ιερουσαλήμ το Deo nofiro, et faeles ftis.
bitatis Hierofolyma, credite Do-
πιτεύσατε Κυρίῳ τῷ Θεῷ ὑμῶν, και Confdite in prophetis eius, et res
1) ἐμπιτεύσατε ἐν τοῖς προφήταις αυ- vobis redte fuccedent. Deinde
τοῦ, καὶ εὐοδωθήσεθε. ατα τῆς τρα- exercitum iufit præcedere, non
τιᾶς ἡγεῖται προσέταξεν, οὐ τοὺς προ- propugnatores arma portantes,
αλλά τους fed Leuitas
μάχους ὁπλοφοροῦντας, ἀλλὰ τοὺς fed Leuitas hymnos canentes.
Λευίτας ὑμνοῦντας. ὁ δὲ διασκεδάζων Qui autem diffipat confilia gen-
2) φυλὰς ἐθνῶν, καὶ ἀθετῶν λογισμός
λαῶν, καὶ ἀθετῶν βουλὰς ἀρχόντων,
καὶ ἀποτρέφων φρονίμους εἰς τὰ ὀπίσω,
καὶ τὴν βουλὴν αὐτῶν μωραίνων, κατ'
ἀλλήλων τοὺς πολεμίους διήγειρε και
πρῶτον μὲν ᾿Αμμανίται και Μωαβίται
τοὺς Ἰδουμαίους ανήλωσαν· εἶτα κατ'
ἀλλήλων χωρήσαντες τὰ παραπλήσια
ἀλλήλοις διέθηκαν. ὁ δὲ βασιλεὺς σὺν
tium, et populorum irritas fa-
cit cogitationes, et principum ab-
rogat confitia, et auertit pruden-
tes retrorfum, et eorum infatuat
confilium, hoftes inter fe inuicemn
concitauit. Et primum quidem
Idumæos. Deinde inter fe con-
gredientes fe inuicem fimiliter
confecerunt. Rex autem cum fub-
iectis adfpiciebat fragem ho-
Ammanitæ et Moabitæ deleuerunt
omnes
τοῖς ὑπηκόοις τὰς τῶν πολεμίων ἐθεώρει ftium. Poftquam autem
ceciderunt et nemo effugit,
ΤΟ
et
σφαγάς. ἐπειδὴ δὲ ἅπαντες ἔπεσον,και vt quod acciderat fuis renuntia-
να
οὐδὲ εἰς διέφυγεν, ἵνα τοῖς οἰκείοις μηνύret, fecure mortuos fpolia-
σῃ τὸ πάθος, ἀἰδεῶς τοὺς νεκροὺς ἐσκύ- runt, omnem prædam ab-
Cum tribus autem
λευσαν, καὶ τὴν λείαν ἀπήγαγον ἅπα- duxerunt.
* diebus hoc feciffent, quarto die *
σαν. ἐν τρισὶ δὲ τοῦτο δεδρακότες ἡμέ
ραις, τῇ τετάρτη τὸν δοτῆρα της νίκης hymnis celebrarunt datorem vi
τη
Єtoriæ. Accepit autèm etiam
ἀνύμνησαν. ἔλαβε δὲ καὶ τὸ πεδίον ἐκεῖ
δε
campus ille cognomen benedi-
νο τῆς εὐλογίας τὴν ἐπωνυμίαν˙ κοιλάς &ionis: fuit enim appellatus c)
γὰρ εὐλογίας ἐκλήθη. τὸ δὲ τῆς νίκης Vallis benedi&tionis. Admirabilis
004
autem
2) φυλάς. Aur potius βουλάς. Στα
1) ἐμπιςεύσατε. Omiffum eft, quod in verfione τῶν ὁ. præcedit, καὶ ἐμπιςευθή
σεθε, ab Interprere latino fuppletum.
quoque puto legifle HERVETV M.
«) 2 Paral. 20, 17. b) 1bid. v. 20.
c) Ib. v. 26.
584
B.
THEODORETI
ነ
Fun.
autem euentus victoria, terruit o-
mnes reges finitimos. Sed hoc etiam
maximo miraculo facto, Populus,
inquit, a) non direxit cor Fuum
ad Dominum Deum patrum fuo.
Meninit autem rurfus hi
foria fcriptæ hiftoriæ Iehu Anani
filii. Sic autem dixit: b) Et reli-
qua de Iofephare prima et vit.
1101 fcripta funt in
verbis Iebu filii Anani, quæ defcri-
pfit in libro verborum regum re
rael? Reprehendit autem rurfus
Iofephatum, quod cum Ochozia
fubiunxit: c) Et ipfe dcliquit,
quod fecerit er iuerit ad eum, εἰ
communicauerit cum eo ad faciem.
dum naues quæ irent in Tharfs: et
fecit naues in Gafion Gaber. Iam
autem dixi, quod hac ciuitas fit
mari adiacens Indico, qua Aethio-
pes habet habitatores. Vocant au-
tem eam Græca voce Beronicen.
Animarum autem medicus, Elie
zerem filium Dodiæ prophetammit
tens ad Iofaphatum, et reprehen-
elit amicitiam, et caftigationem
prædixit. Ouoniam, inquit, d)
filio Achabi inierit focietatem: et
et
τω
Ο
παράδοξον ἐξεδειμάτωσεν ἅπανας τῶν
ὁμόρων τοὺς βασιλεῖς, ἀλλὰ και τῆς με
γίζης ταύτης θαυματουργίας γεγένη-
μένης ἔτι, φησὶν, ὁ λαὸς ὁ κατηύθυναν
τὴν καρδίαν αὑτῶν πρὸς Κύριον τὸν Θεὸν
τῶν πατέρων αὐτῶν. ἐμνημόνευσε δὲ πά
λιν ἡ ἱσορία τῆς τοῦ Ἰηοῦ τοῦ Ἀνανὶ ἐγε
γράφε προφητείας. ἔφη δὲ οὕτως και
οἱ λοιποὶ λόγοι Ἰωσαφάτ, οἱ πρῶτοι καὶ
οἱ ἔχατοι, οὐκ ἰδοὺ γεγραμμένοι εἰσὶν ἐν
λόγοις Ιηοῦ Ἀνανὶ, οὓς κατέγραψεν ἐπὶ
βιβλίου λόγων βασιλέων Ισραήλ; ἐπι
μέμφεται δὲ πάλιν τῷ Ἰωσαφάτ, ὅτι
τῷ Οχοζία τῷ υἱῷ ᾿Αχαὰς ἐκοινώνησε
καὶ ἐπήγαγε καὶ αὐτὸς ἠνόμησε τε
ποιῆσαι καὶ 1) πορευθῆναι εἰς Θαρσεῖς
καὶ ἐποίησε ναῦς ἐν Γασίων Γαβές καὶ
2) ἤδη δὲ ἔφην, ὅτι πόλις ἦν αὕτη τῷ
Ινδικῷ πελάγει παρακειμένη, Αιθίοπας
οικήτορας ἔχουσα. καλοῦσι δὲ αὐτὴν
κατὰ τὴν Ἑλλάδα φωνὴν Βερονίκην. ὁ δὲ
τῶν ψυχῶν ἰατρὸς, Ελιέζες τὸν τὸ Δῳ-
δίου, τὸν προφήτην, πρὸς τὸν Ἰωσαφάτ
αποςείλας, ἐπεμέμψατο τη φιλία, και
την παιδείαν προειπεν ὡς 3 ἐφιλίασας
amicitiam et focietatem iniifti cum
Ochoria, difcidit Dominus fatta γάρ φησι τῷ Οχοζία, καὶ ἐκοινώνησας
et contrita funt naues tua, μετ' αὐτοῦ, διέκοψε Κύριος τὰ ἔργα
et nou potuerunt proficifci in σου, καὶ συνετρίβησαν αἱ νῆες σου,
Tharfis. Quanta autem mala
conciliauerit impia illa cognatio,
docent quæ deinceps fequuntur in
hiftoria. Ioram enim, filius Io-
faphati mulatus eft impietatem
Achabi foceri fui. Is et fratres
fuos omnes occidit, et per omne
vitium ac fcelus eft ingreffus.
Ambulauit, enim inquit, e) in
τία,
1
διδά
καὶ οὐκ ἠδυνήθησαν τοῦ πορευθῆναι εἰς
Θαρσείς, ὅσων δὲ κακῶν πρόξενος ἡ δυσ
σεβῆς ἐκείνη συγγένεια, τὰ ἑξῆς
σκει τῆς ἱςορίας Ἰωρὰμ γὰρ, ὁ τὸ Ἰως
σαφατ υἱος, Αχρὼς τὸ μηδεςοῦ ἐζήλῳ·
σε τὴν ἀσέβειαν. ἔτος καὶ τοὺς ἀδελφές
κατέκτεινεν ἅπαντας, καὶ διὰ πάσης ὥς
δευσε πονηρίας. ἐπορεύθη γάρ φησιν ἐν
1.
1) πορευθῆναι εἰς Θαρσείς. Codex vatic. 1. c. ita habet: πορευθῆναι πρὸς αὐτὸν τοῦ
ποιῆσαι πλοῖα τοῦ πορευθῆναι εἰς Θαρσείς. Hanc pleniorem leftionem in verfio-
ne fua expreffit HERVETVS, ita tamen vt ex parte accefferit ad lectiones
edit. compl. 2) ἤδη - Βερονίκην, Vid. p. 478. Qu. 3r. 3) ἐφιλίασας ἐκοινώνη
-
σας. Duæ diuerfe interpretationes h. 1. coaluerunt. Vtrunque enim ver
bum exprimit illud am 2 Paral. 20, 37.
nnn
#) 2 Paral 20, 33. b) Ib. v. 34. c) Ib. v. 35. 36. d) Ika, v. 37. e) Ib. c. 21, 6. 7.
{
QVÆST. IN II. PARALIPOM
585
και
Ο
ον
υἱα regum Trael, ficut fecerat
domus Achabi, quoniam filia Acha-
bi erat vxor eius : et fecit malum
coram Domino: fed noluit Domi
nus penitus perdere domum Daui-
fecerat cum Dauide: prout di
dis, propter teftamentum quod
xerat fe daturum effe ei et filiis
eius lucernam omnibus diebus.
Hinc difcimus, quantum pro-
fit pietas maiorum.
los etiam tolerat benignus et
clemens,
Nam ma-
memor virtutis de-
functorum. Collegit etiam fru-
aus pietatis. Excuffit enim
τῇ ὁδῷ βασιλέων Ἰσραὴλ, ὡς ἐποίησεν
οἶκος Αχαάβ, ὅτι θυγάτης Αχαας ἦν
αὐτῷ γυνή· καὶ ἐποίησε τὸ πονηρὸν ἐν-
ώπιον Κυρίου, καὶ ἐκ ἠβούλετο Κύριος
ἐξολοθρεῦσαι τὸν οἶκον Δαβὶδ διὰ τὴν
διαθήκην, ἣν διέθετο τῷ Δαβίδ, ὃν τρό-
πον εἶπε δοῦναι αὐτῷ λύχνον, καὶ τοῖς
υἱοῖς αὐτοῦ, πάσας τὰς ἡμέρας. ἐντεῦ-
θεν ἐδιδάχθημεν ὅσον ονίνησιν ἡ τῶν
προγόνων εὐσέβεια. ἀνέχεται γὰς καὶ
πονηρῶν ὁ φιλάνθρωπος, τῆς τῶν καλοι-
χομένων ἀρετῆς μεμνημένος. ἐδρέψατο δὲ
τὲς τῆς 1) εὐσεβείας καρπες, απώ
σατο μὲν γὰς Ἰδουμαία τὸν τῆς δου- Idumma iugum feruitutis, ex-
λείας ζυγόν, απέςη δὲ καὶ Λομνά, πό- cuffit etiam Lonna, quæ ef
λις οὖσα τῆς Ἰουδαίας. ὁ δὲ Δεσπότης ciuitas Iudza. Dominus autem
διὰ Ἠλιοῦ τὸ πάνυ τὴν ψῆφον κατ᾽ αὖ per Eliam eximium aduerfus
αυ eum tulit fententiam. Sed non
τὸ ἐξενενήνοχεν. ἀλλ᾽ ἐκ αὐτὸς ὁ προφή- acceffit ipfe propheta:
της αφίκετο, διὰ γραμμάτων δὲ μεμή- per literas * fignificauit diui. *
νυκε τὴν θείαν ἀπόφασιν. ἦλθε γάρ φη: nam fententiam.
σιν 2)ἐγγραφὴ παρὰ Ἠλίου τοῦ προ- inquit, a) fcriptura ab Elia
φήτου λέγοντος τάδε λέγει Κύριος ὁ Propheta, dicente: Hac dicit Dom
Θεὸς τὸ πατρός σε. ἀνθ' ὧν ἐκ ἐπορεύ- pterea quod non ambulafti in
θης ἐν ὁδῷ Ἰωσαφὰς τε πατρός σου, νια Iolapbati patris tui, et in
καὶ ἐν ὁδοῖς Ασα βασιλέως Ιέδα, καὶ viis Ark regis Iuda, fed ambu
ἐπορεύθης ἐν ὁδοῖς βασιλέων Ισραήλ, lofti in vits regum Ifrael, et
καὶ ἐξεπόρνευσας τὸν Ἰούδαν, καὶ τοὺς
fornicari fecifti Iudam et
κατοικοῦντας ἐν Ἱερουσαλήμ, ὃν τρόπον quomodo fornicata eft domus
qui babitant in Hierofolyma,
ἐξεπόρνευσεν ὁ οἶκος Αχααβ· καὶ τοὺς Ashabi: et fratres
ἀδελφές σε, καὶ τὸς υἱὲς τὸ πατρός, patris tui, meliores re, inters
σου τὰς ἀγαθὸς ὑπὲς σὲ ἀπέκτεινας fecifti :
διὰ τὸτο ἰδὲ Κύριος πατάσσει πληγὴν uus percutit plagam magnam in
μεγάλην ἐν τῷ λαῷ σου, καὶ ἐν τοῖς υἱοῖς populo tuo
εν
σου
و
εν
Ο
,
σε
ων
Ο
verum
Venit enim,
sninus Deus- patris tui.
-
Pro-
eos
tuos filios
propterea ecce Domi-
et in filiis tuis
et in omni
Et tu labora-
καὶ ἐν ταῖς γυναιξί σου, καὶ ἐν et in uxoribus tuis,
πάση τη 3) οἰκία σου. καὶ σὺ ἔση tua fupellettile.
ἐν ἀρρωτίαις πονηροῖς, ἐν ἀρρωτία bis infirmitatibus malis
κοιλίας σου, ἕως δ ἐξέλθη 4) τὰ ἔν. firmitate ventris tui:
σας
–
>
in
donee
exiering
1) ευσεβείας. Leg. cffe videtur ασεβείας. 2) εγγραφή. Præftat leftio recepta l. c.
ἐν γραφῇ. 3) οἰκίᾳ. Rec. le&tio, quam HERVET VS fequitur, eft, αποσκευῇ,
αξόωσίας. Rec. lettio 1. c. eft, ἡ κοιλία σου μετὰ τῆς μαλακίας,
4) τα
- a) 2 Paral. 21, 12 - 15.
Γι
586
B. THEODORETI
fed
اد
Ο
ω
ως
exierint inteftina tua propter infr. τερά σου ἀπὸ τῆς ἀῤῥωσίας ἐξ ἡμερῶν
mitatem per multos dies. Hinc di- εἰς ἡμέρας. ἐντεῦθεν μανθάνομεν, ὡς
fcimus, quod Afa et Iolaphar
non fuerint omnino reprobi, τὰ καὶ ᾿Ασα καὶ Ἰωσαφὰτ ἐ πανάπασιν
etfi in aliquibus deliquerint, in ἦσαν ἀδόκιμοι· ἀλλ᾽ εἰ καί τινα ἐπλημ-
pluribus Deum coluerint. Nam μίλησαν, ἐν τοῖς πλείοσι τὸν Θεὸν ἐθει
er ifti crimini datum eft, quod ράπευσαν. καὶ γὰρ ἔτος ἐνεκλήθη, ώς
iter illorum reliquerit. Finem τὴν ἐκείνων πορείαν καταλιπών. ἔλαβε
να
'C
autem accepit prædiatio. Non δὲ πέρας ἡ πρόβξησις. ἐ γὰρ μόνον αλ
folum enim alienigenæ militarunt
aduerfus Ioramum, fed etiam Ara- λόφυλοι τῷ Ἰωρὰμ ἐπετράτευσαν, ἀλλὰ
bes, et accola Aethiopum, et και Αραβες,καὶ τῶν Αἰθιόπων οἱ πρόσ-
irruentes deuicerunt, et ciuitatem οικοι, καὶ προσβαλόντες κατακράτος
ceperunt, et multitudinem abdu- ἐνίκησαν, καὶ τὴν πόλιν ἀνεῖλον, καὶ τὸ
xerunt in captiuitatem, et filios πλῆθος ἐξηνδραπόδισαν, καὶ τὸς υἱοὺς
eius et filias occiderunt, et opes αὐτῇ καὶ τὰς θυγατέρας κατέκλειναν,
regias vfurparunt. Solus autem
effugit Ochozias fliorum natu καὶ τὸν βασιλικὸν ἐσφετερίσαντο πλε
minimus. Ρόντο autem ei quo- τον. μόνος δὲ Οχοζίας διέφυγε, τῶν παί
que, ficut prædidum fuerat, δων ὁ νεώτατος. ἐπέσκηψε δὲ αὐτῷ καὶ
incubuit morbus ventris: neque τῆς γατρὸς τὸ πάθος κατὰ τὴν πρόβ
poft mortem regiam affecutus eft
fepulturam. Non parauit, enim ξησιν, καὶ ἐδὲ μετὰ θάνατον βασιλικῆς
ἠξιώθη ταφῆς. ἐκ ἐποίησε γὰρ αὐτῷ
inquit, a) ei populus funus et
combuftionem, fecundum combuftio- φησιν ὁ λαὸς ἐκφορὰν καὶ καῦσιν, κατὰ
nem patrum eius, et fepelierunt την καῦσιν τῶν πατέρων αὐτῷ. καὶ ἔθα
eum non in fepulcris Regum. Re. ψαν αὐτὸν ἐκ ἐν τάφοις βασιλέων. άλη-
uera horrendum eft incidere in θῶς φοβερὸν τὸ ἐμπεσεῖν εἰς χεῖρας Θε
eft mifericordia eius inerabilis, ζῶντος. ὥσπερ γὰρ ὁ ἔλεος αὐτῷ ἄρξη-
ita etiam pena intolerabilis. Ex ος, ὅτω καὶ ἡ κόλασις ἀνυπόςατος, ἐκ
hac hiftoria difcimus, quod ταύτης τῆς ἱςορίας μανθάνομεν, 1) ὡς οἱ
Amazoniim funt accola Aethio- Αμαζονιεὶμ πρόσοικοι Αἰθιόπων εἰσίν.
Superius enim hoftes, ἄνω γὰρ τὰς ἐπελθόντας πολεμίες τῷ
qui inuaferunt Ioramum, fcriptor Ἰωρὰμ ὁ συγγραφεὺς ἐδίδαξεν ὁμόρους
docuit effe finitimos Aethio- ༣
Hic autem cum dixif εἶναι τῶν Αἰθιόπων. ἐνταῦθα δὲ εἰπὼν
pum.
fet,
quod Ochoziam filium ὅτι καὶ τὸν Οχοζίαν ἐβασίλευσαν αντ'
eius minimum pro eo regem αὐτό, τὸν υἱὸν αὐτὸ τὸν νεώτερον, ἐπή
conftituerint, fubiunxit, b) quod γαγεν, ὅτι πάντας τοὺς πρεσβυτέρους
ἀπέκτεινε τὸ ληςήριον, τὸ ἐλθὸν ἐπ᾿
αὐτοὺς ἀπὸ τῶν βαρβάρων, καὶ ἀπὸ
τῶν ᾿Αμαζονιεὶμ ἐν τῇ παρεμβολῇ, καὶ
ἔτος δὲ τὸ πατρὸς ἐζήλωσε τὴν ἀσέ
manus Dei viuentis. Sicut eniin
pum.
omnes natu maiores occiderit
turba prædonum in eos irruens
a barbaris et ab Amazonium,
in caftris. Et ifte quoque mu-
latus fuit impietatcm patris.
1) ὡς εἰσιν. Vid. p. 575. et p. 578.
اد
4) 2 Paral. 21, 19, 20, `b) Ibid. c. 22, 1.
Ο
you
اد
ως
τω
Γιαν
ว
1
QVAST. IN II. PARALIPOM.
587
Γειαν. διδάσκαλον γὰρ εἶχε τὴν μιαςω- Habuit enim magiftrum fcelera-
τα
Ο
tiffimam matrem.
cit
Eum interfe-
εἰ lehu cum Ioramo rege Ifiael.
Adeptus eft autem fepulturam,
propter aui pietatem: eum enim
fepelit Tehu, Quonam, * inquie-
bat, a) eft filius Iufaphati, qui
quemir Dominum coro corde
Deinde exponit de Ionfo
ea quæ in quarro libro regno-
rum interpretati fumus.
fuo.
pon-
Dice-
veniuus pofita in illo libro.
mus autem quæcumque non in-
Nam qui fcripfit Paralipomena,
docuit, b) quod ab admiabili
tiâce in zelum infammatus po-
pulus diruerit ftatuam Baalis, et
mentis deftruxerit altaria,
eam contriuerit, et a fundamen-
damonum comminuerit fimula-
cra. Matthanem autem Baalis fa-
cerdotem occidit, Sacerdotum
vero vices confirmauit, et Leui-
tarum ordinem, et alia, vt
Eonftituit ad cultum Dei.
paucis dicam, quæ rex Dauid
et
τάτην μητέρα. το τον ανειλεν ὁ Ἰηοῦ,
σὺν τῷ Ἰωρὰμ τῷ βασιλῶ Ἰσραήλ
ἔτυχε μέντοι ταφῆς διὰ τὴν τὸ πάππω
εὐσέβειαν. ἔθαψε γὰρ αὐτὸν Ἰηδ, ὅτι
επεν υἱός ἐςιν Ἰωσαφάτ, ὅςις ἐζήτησε
τὸν Κύριον ἐν ὅλη καρδία αὐτῇ. μετὰ
ταῦτα ἐξηγεῖται τὰ κατὰ τὸν Ἰωάς,
ἅπερ ἐν τῇ τετάρτη τῶν βασιλειῶν ἡς-
τη
δὲ ὅσα ἐν ἐκείνη τῇ
μηνεύσαμεν· ἐροῦμεν δὲ ὅσα ἐν ἐκείνη τῇ
βίβλω μὴ εὑρήκαμεν κείμενα ὁ γὰρ τὰς
παραλειπομένας συγγεγραφώς βί-
βλες, ἐδίδαξεν, ὡς ὑπὸ θαυματοῦ ἀρ-
χιερέως εἰς ζῆλον ὁ λαὸς πυρσευθεὶς
κατέσπασε το Βάαλ τὴν ζήλην, και
συνέτριψε, καὶ ἐκ βάθρων ανέσπασε τα
θυσιατήρια, καὶ τὰς τῶν δαιμόνων εἶ-
κόνας ἐλέπλυνε. Ματθὼν δὲ τὸ Βάαλ
τὸν ἱερέα κατέκτεινε τὰς δὲ τῶν ἱερέων
ἐφημερίας ἐκράτυνε, καὶ τῶν Λευιτῶν
τὴν τάξιν, καὶ τὰ ἄλλα ἀπαξαπλῶς,
ὅσα Δαβὶδ ὁ βασιλεὺς εἰς τὴν τῇ Θε8 autem quæ a pontifice gereban-
διετάξατο θεραπείαν. συνήργει δὲ τοῖς tur opem rex conferebat ab ipfo
ὑπὸ τὸ ἀρχιερέως πρατιομένοις ὁ βασι- illuminatus. Fecir, enim inquit, c)
λεὺς φωτιζόμενος ὑπ' αὐτό ἐποίησε γάρ Tous eftum coram Domino omni
Φησιν Ἰωὰς τὸ εὐθὲς ἐνώπιον Κυρίε πά. στις diebus Todaè facerdotis. Ex-
hibuit etiam adificio templi
σας τὰς ἡμέρας Ἰωδαὲ ἱερέως. προσήνεγ- quod debut oficium. Tempo-
κε δὲ καὶ τῇ οἰκοδομία τὸ ναὸ τὴν ὡς- re enim præterito neglectui erat
μότλουσαν θεραπείαν. ἐν γὰρ τῷ παρ- habitum, quod iniqua, inquit, a)
ελθόντι χρόνῳ ἡμελήθη, ότι Γοθολία Gory» lia,
ότι Γοθολία Gorl. lia, et filii eius, domum
र्भ
ct omnia fandia
Φησὶν ἡ ἄνομος, καὶ οἱ υἱοὶ αὐτῆς, κατέ. De diruerant,
Domini confecrauerant ipfis Baa-
σπασαν τὸν οἶκον τὸ Θεῖ, καὶ πάντα τὰ μm. Horum autem omnium
ἅγια Κυρίου ἐποίησαν τοῖς Βααλείμ. τ8. admiratione dignus pontifex
τέ
των δὲ πάντων ὁ ἀξιάγατος ἀρχιερεὺς præcipuus fuit auror, qui propter
αιτιώτατος, ὃς διὰ τὴν εὐσέβειαν,
και
pietatem et multam virtutem,
τὴν πολλὴν ἀρετὴν, ἐξίω μὲν ἔτη τριά
vixit quidem centum et trigin-
κοντα καὶ ἑκατὸν, θήκης δὲ ἠξιώθη, βα-
σιλικῆς. έθαψαν γὰρ αὐτόν φησιν ἐν
πόλει Δαβὶδ μετὰ τῶν βασιλέων, ὅτι
τη
Ο
α) 2 Paral. 22, 9.
e) Ibid. v. 16.
Ο
bus
pietatem
ginta annos,
>
lis
d)
monumento au-
tein dignatus eft regio. Sepelie-
Fuluit, inquit, e)' eum 212 ci-
mirare Daud cum regibus, quod
fecerit
b) Ibid. c. 23, 17 fqq. c) Ibid. c. 24, 2. d) lbid. v. 7.
✰
588
B. THEODORETI
fecerit bonitatem in Irael, et ἐποίησεν ἀγαθωσύνην ἐν Ἰσραήλ, καὶ
cum Deo, et cum domo eius. Cum μετὰ τὸ Θεὸ καὶ τοῦ οἴκου αὐτῷ. ἐκείνε
ille autem deceiter, los deum.
ille autem deceffiffet, Foas decli- δὲ τελευτήσαντος, ὁ Ἰωὰς ἀπέκλινεν εἰς
nauit ad impietatem, inductus a
principibus. Sed non abiecit cu- ασέβειαν τὰς ἄρχουσιν ὑπαχθείς ἀλ
Fam eius animarum medicus. ἐκ ήμέλησεν ὁ τῶν ψυχῶν ἰατρός. απέ-
Mifit, enim inquit, a) Dominus
ad ipfos, prophetas, ad conuerten.
dum ipfos ad Dominum, et conte-
fatus eft eis, fed non audiuerunt.
Meminit autem nominatim vnius
propheta. Spiritus enim Domini,
inquit, b) induit Zachariam filium
Iodaë facerdotis, et furrexit erga
et furrexit erga
populum, et dixit ei: Haec dicit
Dominus: Cur vos transgredimini
mandata Domini ? Hinc non profpe-
rabimini, quoniam dereliquiftis bo
minum, ideo derelinquer vos. Sed
non folum verbis diuinis retire-
runt et contradixerunt, fed et-
iam prophetam lapidibus obrue-
runt iubente rege, et lapidibus
eum obruerunt intus in anio tem;
pli. Tanto ifte laborauit ingrati
animi crimine, et in Deum, qui fa-
lutem ei dederat, et in eum qui falu-
* tis fuerat adminifer. Hoc enim
docet hiftoria. * Er non meminit,
inquit, c) rex Iods mifericordia
quam Todaë pater eius exhibuerat ei:
et morte afecit flium eius poft ipfum.
Cum autem moreretur, dixit, Vi-
deat Dominus et iudicet. Neque
fua excidit petitione. Nam cum
præteriiffet annus, in eos impetum
fecit modicus quidem Syrorum
exercitus, fed traditi funt Domino
qui ab eis fuerat contemntus : et alios
quidem interemerunt, aliis vero in
captiuitatem redactis abierunt. Ifte
autem cum incidiffet in infirmita-
tem, occifus fuit a fubditis. Hanc
enim aduerfus ipfum fententiam
tulit Dominus, vt dixit hiftorio-
graphus: d) Er erga Ioafum exer-
Et
cuit iudicia, et inuaferunt Ioafum
προ
5ειλε γάρ φησι Κύριος εἰς αὐτοὺς
φήτας, ἐπιτρέψαι αὐτοὺς πρὸς Κύριον
καὶ διεμαρτύρατο αὐτοὺς, καὶ οὐκ ἤκε
σαν. ἑνὸς δὲ προφήτου καὶ ὀνομασὶ ἐμνή-
η. πνεῦμα γάρ φησι Κυρίου ἐνέδυσε
τον Ζαχαρίαν, τὸν τοῦ Ἰωδαὲ τοῦ ἱερέως,
καὶ ἀνέςη ἐπάνω τοῦ λαοῦ, καὶ εἶπεν αὐ
τοῖς, τάδε λέγει Κύριος ἵνα τί ὑμᾶς παρ
καὶ
βαπορεύεσθε τὰς ἐντολὰς Κυρίου; και
οὐκ εὐοδωθήσεθε, ὅτι ἐγκατελίπετε τὸν
Κύριον, καὶ ἐγκαταλείψει ὑμᾶς, ἀλλ᾿ ἐ
μόνον τοῖς θείοις λόγοις ἀντεπον, ἀλλὰ
και κατέλευσαν τὸν προφήτην, τοῦ βα
σιλέως κελεύσαντος, καὶ κατέλευσαν
αὐτὸν ἔνδον ἐν τῷ ὑπαίθρῳ τὸ ναοῦ. τοις
αύτην οὗτος ἀχαρισίαν ἐνόσησε, καὶ
περὶ τὸν σεσωκότα Θεὸν, καὶ περὶ τὸν
υπουργηκότα τῇ σωτηρία. τοῦτο γὰρ ἡ
soρία διδάσκει. καὶ οὐκ ἐμνήθη, φησίν,
Iwas ὁ βασιλεὺς τοῦ ἐλέους, οὗ ἐποίη-
σεν Ἰωδαὲ ὁ πατὴς αὐτοῦ μετ᾿ αὐτοῦ,
αύ
καὶ ἐθανάτωσε τὸν υἱὸν αὐτοῦ μετ᾿ αὐ
του. ὡς δὲ απέθνησκεν, εἶπεν ἴδοι Κύριος,
καὶ κρίναι. καὶ ἐ διήμαξε τῆς αἰτήσεως.
ἐνιαυτοῦ γὰρ διελθόντος, ὀλίγη μὲν αὐ
τους Σύρων προσέβαλε κρασιά· ἐξεδό
Θησαν δὲ ὑπὸ τοῦ καταφρονηθέντος Δε
σπότου καὶ τοὺς μὲν ἀνειλον, τοὺς δὲ
εξανδραποδίσαντες ᾤχοντο. οὗτος δὲ ἀρ
έωςία περιπεσὼν ὑπὸ τῶν ὑπηκόων ἐ
σφάγη, ταύτην γὰρ κατ᾽ αὐτοῦ τὴν ψῆ.
φον ἐξήνεγκεν ὁ Δεσπότης, ὡς ὁ ἱςοριο-
γράφος ἔφη· καὶ μετὰ Ἰωὰς ἐποίησε
κρίματα,καὶ ἐπέθεντο τῷ Ἰωάς οἱπαι
Ο
Ο
Ο
τω
a) 2 Paral. 24, 19. b) Ib. v. 20. c) Ib. v. 22. (d) Ib. v. 24. 25.
ως ο
δες
QVEST. IN II, PARALIPOM.
589
Ο
Ο
ου
δες αὐτοῦ ἐν αίμασιν υἱῶν Ἰωδαὲ τοῦ ἱε-
ρέως, καὶ ἐθανάτωσαν αὐτὸν ἐπὶ τῆς
κλίνης αὐτῷ, καὶ ἀπέθανε, και έθαψαν
αὐτὸν ἐν πόλει Δαβίδ, καὶ οὐκ ἔθαψαν
αὐτὸν ἐν τῷ τάφῳ τῶν βασιλέων. αλη-
θῆς ἄρα ὁ λόγος ὁ πρὸς τὸν Νώε ξη-
θεὶς, ὁ ἐκχέων αἷμα ἀνθρώπε, ι) πίνει
αὐτὸ, ἀντὶ τὸ αἷματος αὐτὸ ἐκχυθηκε
ται, ὅτι ἐν εἰκόνι Θεᾶ ἐποίησα τὸν ἄν-
θρωπον. καὶ τούτους δὲ ὁ τὸ Ἰωάς υἱὸς
Αμασίας βασιλεύσας κατέκτεινεν. οὐ
γὰρ ζήλῳ θείῳ πυρσευθέντες ἀνεῖλον,
άλλα μιαιφόνῳ χρησάμενοι γνώμη, αντ'
αὐτὸ δὲ ἐβασίλευσεν ὁ υἱὸς αὐτῇ Αμα.
σίας. οὗτος ςρατεῦσαι βουληθεὶς κατὰ
τῶν Ἰδουμαίων, ἐμιθώσατο Ἰσραηλιτῶν
ἑκατὸν χιλιάδας ἰσαρίθμων ταλάντων.
ἀλλ' ὁ προφήτης πρὸς αὐτὸν θεόθεν
ἀποςαλεὶς ταῦτα ἔφη. βασιλεύ, με
πορευέσθω μετὰ σοῦ δύναμις Ἰσραὴλ, ὅτι
οὐκ ἔτι Κύριος μετὰ Ἰσραὴλ πάνων τῶν
υἱῶν. Ἐφραίμ. ὅτι ἐὰν ὑπολάβης κατι-
χῦσαι ἐν τούτοις ἐν τῷ πολέμῳ, τροπώ-
σεται σε Κύριος ἐναντίον τῶν ἐχθρῶν σε,
ὅτι ἐςὶν ἰχὺς τῷ Κυρίῳ, τὸ βοηθῆσαι
καὶ τὸ τροπώσαθαι ἀρτῶ σοι, φησιν,
εἰς βοήθειαν ἐ χρήζεις πλήθους παρα-
τασσόμενος, μὴ λάθη εἰς ἐπικουρίαν τες
εὐσεβείας γεγυμνωμένους τέτου δὲ εἰ-
ρηκότος, καὶ τί ποιήσω τοῖς ἑκατὸντα.
λάντοις, οἷς ἔδωκα τῇ δυνάμει Ἰσραήλ;
ὑπολαβὼν ὁ προφήτης ἔφη· ἔτι τῷ Ku.
ρίῳ δεναί σοι πλειον τούτων. πιςεύσας
σοι πλειον τούτων. πιςεύσας
δὲ τοῖς εἰρημένοις ἀπῆλθε, καὶ κατέ.
κτεινε μυρίους, ἐξηνδραπόδισε δὲ τοσέ
τους ἀλλὰ τῆς θείας ἐπικουρίας τυχῶν,
ἐκ ἔγνω τὸν εὐεργέτην. τῶν γὰς ἡτης
εν
1
-
1
ferui eius ob fanguines Aliorum Io-
daë
dai facerdotis, et eum morte afece-
fepelierunt eum in ciuitare Dauid,
runt in le&to fuo, et mortuus eft, et
mo
er
non fepelierunt eum in fepulcro Re-
gum. Verum ergo eft id quod di-
rum fuit ad Noam:a) Oui efun-
dit fanguinem hominis, bibit illum,
pro fanguine fanguis eius effunde
hominem. Atque hos Ioafi filius
tùr, quoniam in imagine Dei feci
Amafias regnans occidit. Non e-
nim peremerant diuino zelo accen-
f, fed fauo et fanguinolento ani-
πιo incitati. Pro eo autem regnauit
facere expeditionem aduerfus Idu-
mzos, conduxit centum millia If
faelitarum totidem talentis. Sed
Propheta ad eum a Deo miffus hac
dixit: b) O rex, ne proficifcatur re-
τη Dominus cum Ifracle, toc omnibus
cum exercitus Ifraclis, quoniam non
eft
filiis Ephraim. Nam fi exiftimes, te
in his fuperiorem fore in bello, te
profigabit Dominus ex aduerfo ho-
fium tuorum: quoniam virtus ef
Domino, vt ope ferat, et ever-
tat. Sufficio tibi, inquit, ad auxi-
eius filius Amafias. Is cum`vellet
lium. Non opus habes multitudi-
ne in acie. Ne-afumas in auxi-
lium eos qui funt nudati pieta.
το
Cum is autem dixiffet: c) Er
quid faciam centum talentis quæ
dedi exercitui Ifrael? refponders
propheta dixit: Ef in poteftate
Domini, vt ribi det plura hisce,
Credens autem iis quæ difta fue
runt abiit, et occidit decem mil
pit.
lia : totidem autem viuos ce-
Sed diuinum affecutus
non cognouit bene-
Deos enim eorum
qui
auxilium
factoremn.
Ο
1) πίνει αυτό. Hæc fufpecta funt, cum nec in Textu græco τῶν 6. 1. c. nec apud
quenquam eorum qui fragmenta reliquorum Interpretum collegerunt,
legantur.
a) Gen. 9, 6. b) 2 Par. 25, 7. 8. c) Ib. V. 9ο
590
THEODORETI
B.
qui fuerant fuperati, quos repor-
tauerat cum fpoliis, tanquam vi-
Coriæ datores honorauit, et facri-
ficiis eft profecutus. Sed eius im-
pietatem Deus arguit per prophe-
tam, et ait: a) Cur quafiuifti Deoς
populi, qui non eripuerunt populum
fuum e manu tua ? Longo, inquit,
tempore eos coluerunt Idumæi:
* fed * cultus eorum nihil profuit
illis: nullum enim auxilium ab
eis funt affecuti. Tu autem mea
ope fretus non folum illos occi.
difti, fed iftos etiam abduxifti in
captiuitatem. Nihil horum pro-
fuit infipienti. Dixit enim pro-
pheta: i) Num dedi te confilia
rium regis ? caue tibi, ne re per.
cutiam. Propheta autem dixit
libere: Scio confilium iniife Do-
minum tu perdendi, quoniam
fecifti hoc, et non audiifi confi.
lium meum. Ita diuino nudatus
auxilio ad bellum quidem pro
uocauit regem Ifraelitarum: paf-
fus eft autem ea quæ diximus
in libris Regum. Patris au-
tem fini fimilem habuit f
Oziam autem laudat di-
uina fcriptura. Quærebat enim,
inquit, o Dominum in timore
Domini in diebus Zacharia intel-
ligentis in vifione Dei. Dicit
etiam fructus pietatis. Et in
diebus eius quafiuit Dominum, et
nein.
fi-
direxit eunt Dominus Deus.
Hinc difcimus, quod multi
fuerint Zachariæ, Etenim et f
lius Ioday, quem Ioas obruit lapi-
dibus, nominatus fuit Zacharias:
1) ἅπερ
ευτων
ບ
Ο
n-
θέντων τὲς θεές, οὓς μετὰ τῶν λαφύ
ρων εκόμισεν, ὡς δοτῆρας τῆς νίκης ἐτί
μησε, καὶ ἱερουργίαις ἐγέξαιρεν. ἀλλ'
λεγξεν αὐτὰ τὴν ἀσέβειαν ὁ Θεὸς διὰ
το προφήτου. επε γὰρ αὐτῷ, τί ἐζή-
τησας τὸς θεὸς τὸ λαδ, οἱ ἐκ ἐξείλον
το τὸν λαὸν αὐτῶν ἐκ χειρός σε, ἐπὶ
πολύν φησι χρόνον τέτους ἐθεράπευσαν
Ιδουμαίοι, αλλ' ἐκ ἀπώναντο τῆς θερα
πείας ἐδεμιᾶς γὰρ παρ' αὐτῶν ἐπικε
ρίας ἀπήλαυσαν. σὺ δὲ τῆς ἐμῆς ἀπο-
λαύσας ῥοπῆς, ἐ μόνον κατέκτεινας ἐκεί
νους, ἀλλὰ καὶ τέτους ἐξηνδραπόδισας.
τούτων ἐδὲν ὤνησε τὸν ἀνόητον. ἔφη γὰρ
πρὸς τὸν προφήτην, μὴ σύμβολον το
βασιλέως δέδωκά σε, πρόσεχε σεαυτῷ,
ένα μὴ πατάξω σε. ὁ δὲ προφήτης επε
σὺν παρξησία· ἔγνων ὅτι ἐβουλεύσατο
Κύριος τοῦ διαφθείραι σε, ὅτι ἐποίησας
τέτο, καὶ οὐκ ἤκουσας τῆς συμβουλίας
μου. ὅτω τῆς θείας γυμνωθείς προμή
θείας, προσκαλεῖται μὲν εἰς πόλεμον
το Ισραὴλ τὸν βασιλέα πέπονθε δὲ
I) ἅπερ ἐν τῶις βασιλείαις ειρήκαμεν.
ὁμοίως δὲ τῷ πατρὶ καὶ τὸ πέρας ἐδέ-
ξατο. 2) ἐπαινεῖ δὲ τὸν Ὀζίαν ἡ θεία
γραφή. ἦν γάρ φησιν ἐκζητῶν τὸν Κύριον
ἐν φόβῳ Κυρίε, ἐν ταῖς ἡμέραις Ζαχαρία
το συνιόντος ἐν δράσει Θε8. λέγει δὲ καὶ
τὲς τῆς εὐσεβείας καρπες καὶ ἐν ταῖς
ἡμέραις αὐτὸ ἐξεζήτησε τὸν Κύριον, και
3) κατηύθυνεν αὐτὸν Κύριος ὁ Θεός. ἐνα
τεῦθεν μανθάνομεν, ὡς πολλοὶ Ζαχα
ρίαι γεγένηνται. καὶ γὰρ ὁ τὸ Ἰωδαὲ υἱὸς,
ὃν Ἰωάς κατέλευσε, Ζαχαρίας ὠνόμα
Ο
εν
504.
εἰρήκαμεν. Vid. p. 538. Quæft. 43. 2) ἐπαινεῖ κ. τ. λ. Hiftoriam Oziz
nunc pluribus exponit Nofter, vt promiferat. Vid. p. 539. Quæft. 46.
3) κατηύθυνεν αὐτόν. Rec. lettio 1. c. eft εὐώδωσεν αὐτῷ. Noftra confentit cun
leftione edit. compl. et videtur effe Aquila, Vid. MONTF. l. c. p. 390.
i
α) 2 Paral. 25, 15. h) Ih. v. 16.
c) Ib. c. 26, 5.
}
1
1
QVAST. IN II. PARALIPOM
591
εκεί
pellatus fuit Zacharias. Exiftimo
autem eum effe, de quo dixit
Deus ad Efaiam: a) Adhibe mihi
teftes fideles homines, Vriam facer-
dorem, et Zachariam filium Bara-
chia. Efaias enim prophetauit illo
tempore. Villo enim, inquit, b)
quam vidit Efaias filius Amos,
quam vidit contra Iudeam, et con-
tra Hierofolymam, in dicbus Ozie,
et Ioathami, et Achaft, et Eze-
chic, qui fuerunt reges Iudae.
Dicit autem ipfum quoque in
bellis fortem, et in adificiis ma-
gnificum, et in agris colendis
gnauum ac diligentem.
autem ciuitatis habitatores no-
) Arabes. Sed non audi-
minat c) Arabes. Sed non audi-
uit parentem fuum Dauidem di-
centem: dy
d) Ne corrumpas peni-
της.
Petræ
και. καὶ οὗτος ὁ ἐπὶ τῇ Ὀζίε Ζαχαρίας et ifte, qui fuit tempore Oziz, ap-
κέκληται. οἶμαι δὲ τὸτον εἶναι, περὶ οὗ
πρὸς τὸν Ἡσαΐαν ἔφη Θεός˙ ποίησόν
μοι μάρτυρας πιτὲς ἀνθρώπους, τὸν
Ουρίαν τὸν ἱερέα, καὶ Ζαχαρίαν υἱὸν
Βαραχίδ. καὶ γὰρ ὁ Ἡσαίας κατ' ἐκεῖ
ό
τον προεφήτευσε τὸν καιρόν ὅρασις γάρ
φησιν, ἣν εἶδεν Ἡσαΐας υἱὸς Αμὼς, ἣν
είδε κατὰ τῆς Ἰουδαίας, καὶ κατὰ Ἱερ8.
σαλήμ, ἐν ἡμέραις Οζίου, καὶ Ἰωάθαμ,
καὶ Αχαζ, και Εζεκίου, οἱ ἐβασίλευσαν
οι
τῆς Ἰουδαίας. λέγει δὲ αὐτὸν καὶ ἐν πο-
λέμοις ἀνδρεῖον, καὶ ἐν οἰκοδομαίς φιλό-
τιμον, καὶ ἐν γεωργίας φιλόκαλον.
1) Πέτρας δὲ τῆς πόλεως τὰς οἰκήτορας
Αραβας ὀνομάζει. ἀλλ᾿ οὐκ ἤκουσε τοῦ
προγόνου Δαβίδ, λέγοντος, εἰς τὸ τέλος
μὴ 2) διαφθείρης, αλαζονικῷ γὰρ φρο-
νήματι χρησάμενος, ἔργον ἀρχιερατι-
κὸν ἐπιτελέσαι τετόλμηκεν. ὡς γὰρ κατί.
χυσέ φησιν Οζίας, ὑψώθη ἡ καρδία αὐ.
το το διαφθείραι, καὶ ἠδίκησεν ἐν Κυρίῳ
Θεῶ αὐτό, καὶ εἰσῆλθεν εἰς τὸν ναὸν
Κυρίου, τὸ θυμιᾶσαι ἐπὶ τὸ θυσιαςήριον
τῶν θυμιαμάτων. οὐ γὰρ ἐν τῷ βωμο
τῶν ὁλοκαυτωμάτων τέτο δράσαι
τόλμηκεν, ἀλλ᾽ ἔνδον ἐν τῷ ναῷ. ἀλλ᾽ οὐ
παρεχώρησεν ὡς βασιλεῖ ὁ ἀρχιερεὺς,
ἀλλ᾽ ἐν παρρησία διήλεγξεν εἰσῆλθε γάρ
φησιν ὀπίσω αὐτοῦ 3) Ζαχαρίας ὁ ἀρ.
χιερεύς, καὶ μετ᾿ αὐτὸ ὀγδοήκοντα ἱε.
ρεις, υἱοὶ δυνάμεως καὶ ἐπέζησαν τὸν O.
ζίαν τὸν βασιλέα, καὶ εἶπον αὐτῷ· οὐ
σοὶ Ὀξία τὸ θυμιάσαι τῷ Κυρίῳ, ἀλλ᾽
ἢ τοῖς ἱερεῦσι τοῖς υἱοῖς Ααρών, τοῖς ἡ-
μή
اد
ως
ου
τω
ω
εν
εν
10
ου
Superbo enim et arrogan-
ti duatus fpiritu aufus eft
fungi munere facerdotali. Poft-
quam autem validus, inquit, e)
et potens factus erat Ozias,
et 272-
elatum eft cor eius ut perderet
fefe, et iniufte fe gefit erga
Dominum Deum fuum,
grelius eft in templum Domini
ad dolendum, ad altare fiffi
tus. Non enim fuper altari
holocauftum, id agere aufus eft,
fed intus in templo. Non tamen
cedit tanquam regi pontifex,
fed eum libere arguit. Ingrefus
eft, enim inquit, f) poft ipfum
Pontifex Zacharias, et cum ipfo oto-
ginta facerdotes filii ftrenui, et fiere-
runt circa regem Oziam, et dixerunt
ei: Noneft tuum o Osia adolere Do-
mino, * fed facerdorum filiorum Aaron w
findi
1) Πέτραςὀνομάζει. Nihil de vrbe huius nominis l, c. legimus. Cum autem οἱ ό,
vocem 1999 h. 1. verterint ἐπὶ τῆς πέτρας, vix dubitandum
94
:
4. legerint ". 2) διαφθείρη .. Rec. lettio 1. c. eft απώσῃ.
Leg. elle videtur'Αζαρίας.
a) E!. 8, 2. h) lb. c. 1, I. c) 2 Par. 26, 7.
f) Ibid. v. 17. 18.
eft, quin pro
3) Ζαχαρίας.
) Pfal. 43, 23. (e) 2 Par. 26, 16.
*
•
592
THEODORETI
B.
τα
antificatorum. Recedora fanatua- γιασμένοις τοῦ θυμιάσαι. ἔξελθε ἀπὸ
rio, quoniam defecifti a Domino, τοῦ ἁγιάσματος, ὅτι ἀπέςης ἀπὸ τοῦ
et non cedet tibi in gloriam coram Κυρίου καὶ οὐκ ἔται σοι εἰς δόξαν παρὰ
Domino Deo. Definita funt, in- Κυρίου το Θεξ. διόρισος φησι παρὰ τὸ
quit, a Deo quæ regibus conue- Θεξ τὰ τοῖς βασιλεῦσι προσήκοντα, καὶ
niunt, et quæ facerdotibus con-
gruunt. Gentilicium munus ha- τὰ τοῖς ἱερεῦσιν ἁρμόζοντα. γενικὸν ἔ
bent facerdotes, quid conculcas χουσι τὸ γέρας οἱ ἱερεῖς. τί πατεῖς τὸν
legem a Deo datam? cur trans- Θεόσδοτον νόμον; τί παραβαίνεις τοὺς
grederis terminos ? rapiens ea ὅρους ; άρπάζων τὰ μὴ προσήκοντα, και
quæ tibi non conueniunt, tua et τὰ οἰκεία προσαπολέσεις. ἀλλ᾽ ἢ μόνον
iam perdes. At non folum non οὐκ εξεν, ἀλλὰ καὶ ἐχαλέπηνε πρὸς
ceffit, fed etiam verba ægre tulit,
et perftitit in facro minifterio in- τους λόγους, καὶ ἐπέμεινε τῆς ἱερουρ
folefcens. Sed pro gloria collo γίας κατατολμῶν, ἀλλ' ἀντὶ τῆς δόξης
git ignominiam. Exorta eft, ατιμίαν ἐδρέψατο. ἀνέτειλε γάρ φησιν
enim inquit, a) lepra in fronte ή λέπρα ἐν τῷ μετώπῳ αὐτοῦ, καὶ ἐν
eius, in domo Domini coram facer- τῷ οἴκῳ Κυρίου ἐναντίον τῶν ἱερέων,
dotibus, fuper altare thymiama-
Protinus autem facerdotes ἐπάνω τοῦ θυσιαςηρίου τῶν θυμιαμά
iram a Deo immiffam confpica- των παραυτίκα δὲ οἱ ἱερᾶς τὴν θεήλα
ti, etiam inuitum e templo ex-
pulerunt, et eadem et accide-
funt quæ primo parenti Adamo:
Deus, Dei quoque imaginem re-
ferre defiit : et hic conatus rape-
re facerdotium, etiam regnum
emifit. Intus enim fedit in tha-
lamo, lepra, quæ erat in fronte,
tum.
Ille enim cum defideraffet fieri
arcente, ne cum populo verfare.
tur,
τω
τον πληγὴν θεασάμενοι, καὶ ἄκοντα αὐ
τὸν ἐξήλασαν τοῦ νεώ. καὶ τὰ αὐτὰπέ
πονθεν Αδὰμ τῷ προπάτορι, καὶ γὰρ
ἐκεῖνος ἐπιθυμήσας γενέθαι Θεός, και
τὸ εἶναι εἰκὼν Θεοῦ προσαπώλεσεν. και
οὗτος παραθεὶς τὴν ἱερωσύνην ὡρπάσαι,
και της βασιλείας ἐξέπεσεν. ἔνδον γὰρ
ἐν ἀλάμῳ ἐκάθητο, τῆς ἐν τῷ μετώ
et libere loquereris Fe. πῷ λέπρας τὴν ἐν τῷ πλήθει διατριβὴν,
rebat enim in frontera umen. και παρρησίαν ἀπειργούσης. ἔφερε γὰρ
tum iniquitatis. Ioatham ει ἐν τῷ μετώπῳ τῆς παρανομίας τὸν ἔ
rem eius filius regnum perpetuo λεγχον. Ἰωάθαμ δὲ ὁ τούτου παῖς θύ
adminiftrabat. Nam et ipfe των διετέλει τὴν βασιλείαν. αὐτὸς γὰρ
patre mortuo accepit fcepta. καὶ τοῦ πατρὸς τελευτήσαντος τὰ σκῆς
Is autem fe quoque fortiter
geffit in bellis, et cogit Amn. πίρα παρέλαβεν. ἠρίςευσε δὲ καὶ οὗτος
manitas pendere tributum. b) Di- ἐν πολέμοις, καὶ τοὺς ᾿Αμμανίτας δα
cit autem feriptor caufam, c) σμὸν φέρειν ἠνάγκασε. λέγει δὲ καὶ τὴν
quod parauerit vias fuas coram αἰτίαν ὁ συγγραφεύς, ὅτι ἡτοίμασε τὰς
Domino Deo fuo. Achaz au- ὁδοὺς αὑτοῦ ἔναντι Κυρίου τὸ Θεὸ αὐτό.
tein eius filius in inuentis
impietatis obfcurauit omnes Αχαζ δὲ ὁ τούτου παις, ἐν ταῖς τῆς ἀσε
fui fimiles. Hoc autem βείας ἐπινοίαις τοὺς ὁμοίους ἀπέκρυψεν
quoque Regnorum ἅπαντας. τοῦτο καὶ τῶν βασιλειῶν ἡ
liber
4) 2 Paral. 26, 19. b) Ib, c. 27, 5. c) lb. v. 6.
Ο
βίβλος
}
QVÆST. IN IL PARALIPOM.
593
1
βίβλος ἐδίδαξεν. αὕτη δὲ πρὸς τούτοις ἡ
εν
Ο
docuit. Hæc autem præterea hi-
duces exercitus: ducenta vero
ἱςορία καὶ τὴν συμφορὰν ἐδήλωσεν, ἣν ftoria docuit, quam fuftinuerit
ὑπέμεινε. πρῶτον μὲν γὰς ἐξεδόθησαν quidem traditi fuerunt Syris, et
calamitatem. a) Nam primum
Σύροις καὶ πολλοὶ μὲν ανηρέθησαν, πολ- multi occifi, multi quoque cas
λοὶ δὲ ἐξηνδραποδίθησαν. ἔπειτα δὲ Φα- ptiui abduéti funt. Deinde Pha-
κεέ, τῶν δέκα φυλῶν ὁ βασιλεὺς, ἐν μια cee, rex decem tribuum, in vno
συμπλοκὴ δώδεκα αὐτῶν μυριάδας καλέ- confiatu occidit eorum centum
κτεινε, καὶ τοῦ βασιλέως τοὺς παῖδας, viginti millia, et filios regis, et
καὶ τοὺς ςρατηγούς· εἴκοσι δὲ μυριάδας millia duxit in captiuitatem.
ἐξηνδραπόδισεν. Ὠδὴδ δὲ ὁ προφήτης
τοῖς νενικηκόσιν ὑπαντήσας ἠπείλησε το
Θεᾶ τὴν ὀργὴν, ὅτι δὴ παρὰ τὸν θεῖον
νόμον εἰς δουλείαν ἦγον οὓς ἠχμαλώτευ.
σαν. ἰδοὺ γάρ φησιν ὀργὴ τοῦ Θεοῦ τῶν
ιδού
πατέρων ἡμῶν ἐπὶ Ἰούδαν καὶ παρέδω-
κεν αὐτοὺς εἰς τὰς χεῖρας ὑμῶν, καὶ
ἀπεκτείνατε ἐν αὐτοῖς ἐν ὀργῆ, καὶ ἕως
τῶν οὐρανῶν ἔφθασε. καὶ νῦν υἱοὺς Ἰδα
καὶ Ἱερουσαλὴμ ὑμᾶς λέγετε κατακλή-
σαθαι εἰς δούλους καὶ δούλας. ἰδοὺ οὐκ *
εἰμὶ μεθ᾽ ὑμῶν. τ) μαρτύρεται Κύριος ὁ
Θεὸς =) ὑμῶν. καὶ νῦν ακούσατέ μου, καὶ
αποςρέψατε τὴν αἰχμαλωσίαν ἣν ἠχ-
μαλωτεύσατε 3) ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν ὑ.
μῶν, ὅτι ὀργὴ θυμοῦ Κυρίου ἐφ᾿ ἡμᾶς.
ἠβουλήθη, φησὶν, ὁ Δεσπότης Θεὸς δι-
κας ἐκείνοις εισπράξαθαι τῆς ἀσεβείας.
τοῦτο κακείνοις τὴν ἦταν, καὶ ὑμῖν
παρέχε τὴν νίκην. ὑμεῖς δὲ νενικηκότες
ἐπελήθητε τῆς συγγενείας, τὴν φύσιν
εἰς νοῦν οὐκ ἐλάβετε, ἀλλ' ὡς βαρβά.
ροις καὶ ἀλλοφύλοις τοῖς ὁμοφύλοις ἐχρή-
σαθε. καὶ οὐκ ἠρκέσητε τας μυρίαις
σφαγαῖς, ἀλλὰ καὶ δουλεύειν τοὺς ὁμο-
γενείς αναγκάζετε. μαρτύρομαι τοίνυν
ὑμᾶς, ὡς χαλεπώτερα πάσεσθε, είξαν
οἱ ἄρχοντες τῷ προφήτη καὶ τῷ λαῷ
Oded autem propheta occurrens
vidtoribus, eis minatus eft iram
Dei, quoniam præter Dei le-
gem abduxerant in feruitutem
ce, enim inquit, b) ira Dei pa-
eos quos in bello ceperant. Ec-
trum noftrorum eft fuper Iudam:
et tradidit eos in manus veftras,
et occidiftis eos in ira, et perue-
nit vsque ad calos. Et nunc di-
Hierofolyme, ut feruos et ancillas,
citis vos poffidere filios Iuda et
Ecce non fum vobiscum, teftatur *
Dominus Deus nofter. Εt munc
audire me, et auertite turbam ca-
priuam, quam cepiftis, ab oculis
ην s, quia ira furoris Domini
veftris, quia ira furoris Domini
Dominus Deus ab illis pienas
fuper nobis. Volebat, inquit,
fumere de impietate.
Ο
Ο
Et
Ea fuit
et
caufa vt et illi vincerentur,
νος vidtoria potiremini. Vos au-
tem parta victoria obliti eftis
culum vobis venit in mentem,
propinquitatis: neque naturæ vin-
fed contribules tra&taftis tanquamn
barbaros et alienigenas. Ne-
que vobis fuffecerunt czdes in-
numerabiles : fed et feruire co-
giuis eos qui funt eiusdem ge
neris. Teftificor ergo, fore vt
grauiora patiamini. Cefferunt prin-
cipes prophetz
et populum
funt
1) μαρτύρεται υμών. Rec. leftio 1. c. eft μαρτυρήσαι Κυρίῳ Θεῷ ὑμῶν. 2) ὑμῶν.
Præftat lectio uv, quam etiam fecutus eft HERVETVS. 3) ¿ãÓÒ υμώνο
Rec. lettio eft τῶν ἀδελφῶν ὑμῶν.
!
a) 2 Par. 28, 5 fqq.
B. Theod. Tom. I.
b) ib. verf. 9 - 11ο
Pp.
B. THEODORETI
394
>
funt adhortati, et captiuorum cu-
ram geferunt. Nudos enim, in
runt, et alimenta eis porexe
runt, et imbecillioribus iumenta
præbuerunt, et deduxerunt eos
vsque ad ciuitatem Iericho. No-
tandum eft autem, quod ferichun-
rem appellauerit ciuitatem palma-
run. Eos, enim inquit, a) con-
Aituerunt in ciuitate palmarum le-
richunte. Docuit autem hoc quo-
que hiftoria, quod cum perman-
παρήνεσαν, καὶ θεραπείας τοὺς δορυα-
λώτους ἠξίωσαν. ἐνέδυσαν γάρ φησι τὲς
γυμνούς, καὶ αλοιφὴν αὐτοῖς προσήνεγ
και, καὶ τροφὴν, καὶ τοῖς ἀσθενετέρρις
ἔδωκαν υποζύγια, καὶ μέχρι τῆς Ἱερι
χοὺς ἀπάγαγον πόλεως. ἐπισημαντέον
δὲ, ὅτι πόλιν φοινίκων τὴν Ἱεριχὼ κει
κληκε. κατέτησαν γὰρ αὐτούς φησιν εἰς
την Ιεριχώ, τὴν πόλιν τῶν φοινίκων.
ἐδίδαξε δὲ καὶ τοῦτο ἡ ἱςορία, ὡς ἐπι-
μείναντες τῇ ἀσεβεία παρεδόθησαν τοῖς
fiffet in impietate, traditi fint αλλοφύλοις, καὶ εἰς τὰς τούτων πόλεις
alienigenis et hoftes habitarint
>
in eorum ciuitatibus. Humilia-
vir, enim inquit, b) Dominus Iu.
dam, propter Achas regem Iuda,
propterea quod manifeftauit in In-
da impietatem, et defecit defeitio-
ne a Domino. Iud autem, ma,
nifeftauit, ponitur pro eo, quod
eft, docuit illùm ea quæ non
oportet. Alienos enim introdu-
et effecit vt colerent
deos aliarum gentium. Afyrio
autem vocato in auxilium, fuo ex-
xit mores,
cidit inftituto. Hoc enim adiun-
1
Sed et
xit:c) Et non ad auxilium ei fuit,
fcd vt ipfe tribularetur.
omnibus iftis fuppliciis affectus,
impietatem adauxit. Hoc enim
dixit: a) Porro autem Achaz de-
fecit a Domino. Et dixit rex
Achax: Oueram deos Damafci, qui
me verberant: et dixit, dii Syria
corroborant illos. Idcirco eis facrif.
cabo, et defendent me: ipfi autem
fuerunt ei offendiculo. Non fo-
Ium enim ei opem non tule-
runt, fed etiam ei conciliarum
omne genus calamitates. Ad fum-
mum autem nefas proueâtus, e)
I
ત
αλ
ᾤκησαν οἱ πολέμιοι. ἐταπείνωσε γάρ
Φησι Κύριος τὸν Ἰούδα, διὰ τὸν Ἄχαζ
1) ων
τὸν βασιλέα Ἰούδα, ι) ἀνθ' ὧν ἀπεκά
λυψεν ἐν τῷ Ἰούδα ἀσέβειαν, καὶ ἀπέςη
ἀποςάσει ἀπὸ Κυρίου. τὸ δὲ 2) ἀπέκαμ
ψεν, ἀντὶ τοῦ ἐδίδαξεν αὐτὸν ἃ μὴ
α δεῖ.
ξένα γὰρ εἰσήγαγεν ἔθη, καὶ τοὺς τῶν
ἄλλων ἐθνῶν θεοὺς παρεσκεύασε σέβειν.
καλέσας δὲ τὸν Ασσύριον εἰς ἐπικουρίαν,
διήμαρτε τῆς σπουδῆς. τοῦτο γὰρ ἐπή-
γαγεν οὐκ εἰς βοήθειαν 3) αὐτῷ, ἀλ
ἢ τοῦ θλιβῆναι αὐτόν. καὶ ταύταις δὲ
πάσαις ταις τιμωρίαις υποβληθεὶς ἐπέ
τεινε τὴν ἀσέβειαν. τοῦτο γὰρ ἔφη καὶ
προσέθηκεν Αχαζ ἀποςῆναι ἀπὸ Κυ-
ρίου. καὶ εἶπεν ὁ βασιλεὺς Ἄχαζ ζη-
τήσω τοὺς θεοὺς Δαμασκοῦ τους τύ
πλοντάς με. καὶ εἶπεν, ὅτι οἱ θεοὶ Συ
ρίας κατιχύουσιν αὐτούς. θύσω τοίνυν
αὐτοῖς, καὶ ἀντιλήψονται μου. καὶ ἐγέ
νοντο αὐτοὶ αὐτῷ εἰς σκῶλον. οὐ γὰρ μόν
νον οὐκ ἐπεκρύβησαν, ἀλλὰ καὶ παντα
δαπῶν αὐτῷ συμφορῶν ἐγένοντο πρόξε
vo. εἰς ἐχάτην δὲ πονηρίαν ἐλάσας,
και
1) ανθ' ών και ἀσέβειαν. Hæc in edit. compl. adduntur, negle&ta tamen vo-
ce ἀσέβειαν. 2) ἀπέκαμψεν. Iubent quidem quæ præcedunt, vt legamus
ἀπεκάλυψεν, nolumus tamen quicquam mutare, et fere dubitamus, anne
potius precedens ανεκάλυψεν commutandum fit cum ἀνέκαμψεν ? Hoc enim,
fi omittitur vox ασέβειαν, longe melius exprimit hebr. illud
28, 19. 3) αὐτῷ. Omifum eft ἦν.
הִפְרִיעַ
a) 2 Par. 28, 15. b) Ib. v. 19. c) Ib. v. 21. 22. d) Ib. v. 22. 23. e) Ib. verf. 24.
2 Paral.
4 QVAST. IN II. PARALIPOM.
595
εν
Ο
Ο
Eum autem
mor-
tuum non funt dignati piorum
Regum fepultura. Ezechias au-
tem eius filius fummam exercuit
virtutem. * Fecit, enim inquit, a)
Ezechias veltum cum Domino, fe
cundum omnia qua fecit Dauid
pater eius.
Et primum aperuit
portas domus Domini, et eas in-
ftaurauit. Sacerdotes autem et
Leuitas fanctificatos iuffit mun-
dare templum Dei. Ille autem
ftatim, inquit, b) eiecerunt omnem
immunditiam inuentam in domo
Domini, i atrium domus Domi-
ni. Er eam acceperunt Leuite fe
vendam foras in torrentem Cedron.
Deinde his factis legitima obtu
lit facrificia, non folum pro dua-
bus tribubus, fed pro duodecim.
καὶ τὰ ἱερὰ κατέκοψε σκεύη, καὶ τοῦ vafa etiam facra confcidit, et rem
θείου ναοῦ τὰς θύρας ἀπέκλεισε, και pli Dei portas claufit. Et fecit
ἐποίησεν ἑαυτῷ θυσιαςήρια ἐν πάση fibi olearia in omni angulo in
Hierofolyma. Et quæ deinceps
γωνία ἐν Ἱερουσαλήμ. καὶ τὰ ἑξῆς
καὶ τὰ ἑξῆς δὲ fequuntur eandem habent repre
τὴν αὐτὴν ἔχει κατηγορίαν. τ8τον απο- henfionem.
θανόντα τῆς μετὰ τῶν εὐσεβῶν βασι-
λέων ταφῆς οὐκ ἠξίωσαν. Ἐζεκίας δὲ ὁ
τούτου υἱὸς τὴν ἀκροτάτην κατόρθωσεν
ἀρετήν. ἐποίησε γάρ φησιν Εζεκίας τὸ
τό
εὐθὲς ἐνώπιον Κυρίου, κατὰ πάντα ὅσα
ἐποίησε Δαβὶδ ὁ πατὴς αὐτοῦ. καὶ πρῶ-
ανέωξε τὰς θύρας τοῦ οἴκε Κυρίου,
καὶ ἀπεσκεύασεν αὐτάς. Στα τοὺς δε
ρεις καὶ τοὺς Λευίτας ἁγιάσας, ἐκκα-
θῆρα παρηγγύησε τὸν θεῖον ναόν. οἱ δὲ
παραυτίκα ἐξέβαλόν φησι πᾶσαν τὴν
ἀκαθαρσίαν, τὴν εὑρεθεῖσαν ἐν οἴκῳ
Κυρίε, 1) εἰς τὴν αὐλὴν οἴκου Κυρίε καὶ
ἐδέξαντο οἱ Λευῖται ἐξενεγκεν εἰς τὸν
χειμάρρουν Κέδρων ἔξω. ἔπειτα του.
των γεγενημένων τὰς νενομισμένας θυ-
σίας προσήνεγκεν, οὐχ ὑπὲρ μόνων τῶν
δύο φυλῶν, ἀλλ᾽ ὑπὲς τῶν δώδεκα. έξι.
λάσατο γάρ φησι περὶ παντὸς Ἰσραήλ.
ὅτι περὶ παντὸς Ἰσραὴλ εἶπεν ὁ βασι-
λεὺς προσενεχθῆναι τὰ ὁλοκαυτώματα,
καὶ τὰ περὶ ἁμαρτίας καὶ ἔζησε τους
Λευίτας ἐν οἴκῳ Κυρίου, αἰνοῦντας ἐν
κυμβάλοις, καὶ ἐν κινύραις, καὶ ἐν ναύ-
λαις, κατὰ τὴν ἐντολὴν Δαβὶδ τοῦ βα-
σιλέως, καὶ Γάδ τοῦ ὁρῶντος τῷ βασι-
λε, καὶ Νάθαν τοῦ προφήτου. ὅτι δι
ἐντολὴν Κυρίου τὸ πρόσταγμα ἦν ἐν χει-
ρὶ τῶν προφητῶν αὐτοῦ· τοῦτο διελέγε
χει τῶν Ἰουδαίων τὴν ἀφροσύνην, οἳ τὸν
μέγαν Δαβίδ προφήτην καλῶν οὐκ ἀνέ.
χονται. ἐνταῦθα γὰρ ἡ γραφὴ τῶν
τριῶν μνημονεύουσα ἐπήγαγεν, ὅτι δι'
ἐντολὴν Κυρίου τὸ πρόσταγμα ἐν χειρὶ
εν
εν
ત
Deum, enim inquit, c) propitianit
pro toto Ifraele, quoniam rex di-
πιτ οferri pro vniuerfo Ifraile
holocaufta et facrificia pro peccato.
Εt fatuit Leuitas in domo Domi-
ni laudantes in cymbalis, et citha-
ris, et uabliis, fecundum man
datum Dauidis regis, et Gad vi-
dentis regi, et Nathan propheta:
quoniam per mandatum Domini
præceptum erat in manu prophe-
rarum eius.
Hoc arguit Iudzo-
rum ftultitiam, qui non fufti-
nent vocare Dauidem prophe-
tam. Hic enim fcriptura trium
faciens mentionem, fubiuxit :
quoniam per mandatum Domi-
ni praceptum
Pp 2
erat in ዝበዝ
pro-
α) εἰς. In verfione τῶν 6. 1. c. præcedit κα), quod tamen h. 1. et in edit. compl.
iure omiffum eft, cum fenfum alienum in Textum inferat.
a) 2 Par. 29, 2. *) Ib. verf. 16. c) Ib. verf. 24. 25.
*
596
B. THEODORETI
prophetarum eius. Paulo poft au- τῶν προφητῶν αὐτοῦ. μετ᾿ ὀλίγα δὲ ὁ
tem innuit quod etiam Afaph
fuerit autor hymnorum. Dixit
enim, inquit, a) rex Ezechias, et
primeipes, Leuitis, vt bymnis ce-
lebrent Dominum in verbis Da-
widis et Aaphi propheta. Docet
auren nos rurfus hiftoria, quod
excorianda holocaufta, eos adiu-
verint fratres eorum Leuita, do-
nec perfettum effet opus, et do-
nec fanaifcati ellent facerdotes,
quoniam Leuitæ promto et ala-
cri animo funt fanctificati præ fa-
cerdotibus. Hoc
facerdotibus non fufficientibus ad
autem nunc
quoque inuenimus fieri. Nam
cum abeft Presbyter, et vrget
neceffitas neceffe habet etiam
diaconus ei qui opus habet ex-
hibere baptifmum. Rex autem
cum valde pius effer, etiam eos qui
habitabant in ciuitatibus decem
tribuum, conuocauit ad feftum.
Et aliqui quidem irridebant eos
qui conuocabant, aliqui vero ibant
obedientes. Plurima autem con-
εν
λόγος αινίττεται, ὅτι καὶ δ᾽ Ασάφ ὑμνο
ποιὸς ἐγεγόνει. εἶπε γάς φησιν Εζεκίας
ὁ βασιλεὺς, καὶ οἱ ἄρχοντες, τοῖς Λευκ
ταις, τὸ ὑμνεῖν τὸν Κύριον ἐν λόγοις Δα
βίδ, και Ασαφ τοῦ προφήτου. διδάσκει
δὲ ἡμᾶς πάλιν ἡ ἱτορία, ὅτι τῶν ἱερέων ἐκ
ἀποχρώντων ἀποδεῖξαι τὴν ὁλοκαύτω
σιν, άντελάζοντο αὐτῶν οἱ ἀδελφοὶ αὐ
τῶν οἱ Λευίται, ἕως ἐ συνετελέθη τὸ ἔς-
τό
γον, καὶ ἕως ᾗ ἡγιάθησαν οἱ ἱερεῖς, ὅτι
οἱ Λευίται προθύμως ἡγιάσθησαν παρὰ
اد
τὰς ἱερᾶς. τὸτο δὲ καὶ νῦν ἐςιν εὑρῶν γι
γνόμενον, πρεσβυτέρω γὰρ ἐ παρόντος,
καὶ τῆς χρείας κατεπειγέσης, αναγκά
ζεται και διάκονος προσφέρειν τῷ δεο-
μένῳ τὸ βάπισμα. ὁ μέντοι βασιλεὺς
ἄγαν ὢν εὐσεβὴς, καὶ τὸς ἐν ταῖς πόλεσι
τῶν δέκα φυλῶν οἰκοῦντας εἰς τὴν ἑορ
την συνεκάλεσε. καὶ τινὲς μὲν ἐκωμῳδεν
τες συγκαλῶντας, τινὲς δὲ ὑπακέοντες
ᾤεσαν. πλείςε δὲ πλήθες συναθροισθέν
gregrata multitudine, celebratum τος, ἐπετελέθη τὸ πάχα ἡ ἑορτή. πά-
eft feftum pafchatis. Rurfus au- λιν μέντοι ἐκ ἐξαρκέντων τῶν ἱερέων οἱ
tem facerdotibus non fufficientibus Λευίται ἔθυον τῷ πλήθει τα θύματα,
Leuitæ immolabant hoftias multi- καὶ τοῖς ἱερεῦσι τὸ αἷμα προσέφερον˙ οἱ
tudini, et facerdotibus offerebant δὲ τὸ θυσιατηρίε προσέχειν βάσει. ἐξα
fanguinem, illi autem effundebant πίνης δὲ κληθέντες πρὶν ἁγνισθῆναι τῶν
ad bafin altaris. Repente autem
vocati, priusquam effent expiati, ἱεςείων μετέλαβον. τῦτο καὶ ἡ ἱσορία δια
hontiarum fuerunt participes. Hoe δάσκει, ὅτι τὸ πλῆςον τὸ λαδ, ἀπὸ
τό
etiam docet hiftoria, quod maxi Ἐφραίμ, καὶ Μανασσῆ, καὶ Ἰσάχας,
ma pars populi ab Ephraim, et καὶ Ζαβελῶν, ἐχ ἡγιάθησαν, ἀλλ᾽ ἔφα
Manaffe, et Ifafchar, et Zabulon, γον τὸ φασὲκτ το παρὰ τὴν θείαν γρα
τό
derint hoc Pafcha præter diuinam Φήν. ἔτυχον δὲ συγγνώμης διὰ τὴν τὸ
fcripturam. Veniam autem funt βασιλέως εὐσέβειαν. προέθεσαν δὲ τῆ
confecuti propter pietatem regis. ἑορτῇ ἑτέρας ἰσαρίθμως ἡμέρας, τῶν ἀρ·
Adiecerunt autem feftiuitati alios χόντων παρεχηκότων φιλοτίμως τὰ θύ.
totidem dies, cum principes libera-
ματα. ἔφη δὲ τοιαύτην ἑορτὴν ἐκ τῶν
liter hoftias præbuiffent. Dixit
autem b) tale feftum non fuifle fa! ἡμερῶν Σολομῶντος μὴ γεγενῆσθαι. ένα
atum a diebus Salomonis. Hinc τεῦθεν ὁρμήσαντες, καὶ τὰ τεμένη τῶν
incitati, et templa demonum εἰδώλων κατέλυσαν, καὶ τὰ ἄλση ἐξέτε
diruerunt, et lucos
non fuerint fanatificati: fed come-
a) 2 Par. 29, 39.
exfcide-
b) lb. c. 30, 26,
σε
τη
αρα
μου
QVAST, IN II. PARALIPOM.
597
μον, καὶ μετὰ τέτων τὰ ἐν τοῖς ὑψηλοῖς runt, et cum iis etiam altaria,
Ο
Ο
τα
>
υπι
Ο
αυ
>
quæ in locis excelfis Deo erant
Curam quoque gefit ordinis fa-
dedicata funditus diruerunt.
cerdotalis, et eum confirmauit ac
roborauit, qui factus fuerat a fuo
progenitore. Et effecit, vt po-
pulus daret facerdotibus primi-
fubiunxit fcriptor, a quod poft
εins fecundum legem. Deinde
hæc verba, et hanc veritatem,
venerit Sennacherim rex Afyrio-
rum.
ανατεθέντα τῷ Θεῷ θυσιατήρια ἐκ βά-
θρων ἀνέσπασαν. ἐφρόντισε δὲ καὶ τῆς
ἱερατικῆς τάξεως, καὶ τὴν ὑπὸ τὸ προ-
γόνε γεγενημένην ἐκράτυνε,καὶ τὸν λαὸν
παρεσκεύασε τὰς κατὰ νόμον ἀπαρχὰς
αποδέναι τοῖς ἱερεῦσιν. Στα ὁ συγγρα-
ό
φεὺς ἐπήγαγεν, ὡς μετὰ τες λόγες τέ
τες, καὶ τὴν ἀλήθειαν ταύτην, ἦλθε
Σεναχηρεὶμ ὁ βασιλεὺς Ασσυρίων. δη-
λοῖ δὲ ὁ λόγος, ὅτι καὶ τὸς θεοσεβεῖς ἄν.
av
Significat autem oratio,
δρας δοκιμάζων ὁ τῶν ὅλων Θεός, συμ- quod etiam viros pios probans
φορας παραπεσᾶν συγχωρεί, αἶτα ἐπι-
Deus vniuerforum permittat, vt
incidant in calamitates, auxilium
κερῶν διαλύει τὰ σκυθρωπά. ὁ δὲ βασι-
vero ferens diffipet res aduerfas.
λεὺς τῷ Θεῷ θαῤῥῶν, καὶ τὰ παρ᾽ αὐ- Rex autem in Deo habens fdu-
το συνεισφέρων, πρῶτον τὰς πρὸ τῆς ciam, et quæ poterat ex fe con-
πόλεως πηγὰς ἐνέφραξεν ἵνα μὴ προσ- ferens, primum obftruxit fontes
εδρεύων πολιορκῇ ἔχων τὴν ἀφθονίαν το ante ciuitatem, ne fi quis obf-
ὕδατος. ἔπειτα τὲς περιζόλες ὠχύρωσε, haberet copiam. Deinde muro-
dendo premeret ciuitatem, aquæ
καὶ τὰς πύργος εἰς ὕψος ανέζησε, και rum fepta muniit, et turres iu
προτείχισμα προσωκοδόμησεν ἕτερον. altum excitauit, et etiam alterum
ἀλλ' ἔτε τέτοις, ὅτε τοῖς ὅπλοις ἐθάρξη- dificauit propugnaculum. Sed
σεν, ἀλλὰ πρὸς τὸ πλῆθος ἔφη ἀνδρίζει neque his, neque armis confidit:
θε, καὶ ἰχύσατε μὴ φοβηθήτε, μηδὲ verum dixit ad multitudinem, b)
πλοηθῆτε ἀπὸ προσώπε τε βασιλέως ris, neque terreamini a facie re-
Eftore frenui et fortes: ne timea-
Ασσυρίων, καὶ ἀπὸ προσώπε παντὸς gis Allyriorum, et a facie vniuer-
ἔθνες το μετ' αὐτὸ, ὅτι μεθ᾽ ἡμῶν πλεος fe gentis, qua cft cum eo, quon
ὑπὲς τες μετ' αὐτε. μετ᾿ αὐτὸ βραχίο- iam nobiscum plures funt quam
νες σάρκινοι, μεθ᾿ ἡμῶν Κύριος ὁ Θεὸς cum eo. Cum eo funt brachia car-
ἡμῶν, τὸ σῶσαι ἡμᾶς, καὶ τὸ πολεμειν fer, ut feruer nos, et nofirum bel
nea: nobiscum eft Dominus Deus no-
τὸν πόλεμον ἡμῶν. διὰ δὲ τέτων ἐδίδαξε tum gerar. Per hac autem nos et
καὶ τῆς θείας ἐπικερίας τὸ ἄμαχον, καὶ iam docuit, Dei auxiliuum effe in-
τῆς ἀνθρωπείας φύσεως τὸ πρόσκαιρον expugnabile, er humanam naturam
καὶ ἐπίκηρον. τὰ δὲ λοιπὰ καὶ ἡ τετάξη efie caducam, et interitui obnoxiam,
τῶν βασιλειῶν ἔχει. ἐπιμέμφεται δὲ αὐ. Cetera autem continet etiam quar-
τῷ ἡ ἱτορία, ὅτι καὶ τοσαύτην νίκην νεν. reprehendit hiftoria, c) quod etiam
tus liber Regnorum. Eum autem
κηκώς, καὶ τῆς ἀρρωςίας ἀπαλλαγείς tantam afecutus victoriam, et ab
παραδόξως, ὁ κατὰ τὸ ἀνταπόδομα ὃ infirmitate liberatus admirabiliter,
ἀνταπέδωκεν αὐτῷ Κύριος, ἀνταπέδωκεν non fecundum retributionem quam
αὐτῷ Εζεκίας, ἀλλ᾽ ὑψώθη ή καρδία Chias, fed elatum fuit cor eius, et fuper
αὐτῷ, καὶ ἐγένετο ὀργὴ ἐπὶ Ιέδα, καὶ ipfum fa&ta eft ira, et fuper quam et
απ
,
τό
Τ
•
Ο
dedit ei Dominus, retribucrit ei Eze-
#) 2 Par, 32, 1 fqq. b) Ih. v. 7. 8. c), Ib. verf. 35. 26.
Pp 3
Hie-
598
B. THEODORETI
επ
τι
εν
απ
επ
Hierofolymam. Et humiliatus eft ἐπὶ Ἱερεσαλήμ, καὶ ἐπ' αὐτόν· καὶ ἐτα
Ezechias ab elatione cordis fui, πεινώθη Εζεκίας ἀπὸ το ύψος τῆς καρ
ipfe, et qui habitabant in Hiero- δίας αὑτῷ, αὐτὸς καὶ οἱ κατοικέντες Ιε
folyma. Et non venit fuper ipfoς
ira Domini in diebus Ezechia. ρεσαλήμ. καὶ ἐκ ἦλθεν ἐπ᾿ αὐτὲς ὀργὴ
Vera eft ergo illa fententia, α) Κυρίε ἐν τοῖς ἡμέραις Εζεκίς. ἀληθὴς
Oui feipfum exaltat, humiliabitur, ἄρα ὁ λόγος ἐκεῖνος, ὅτι ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν
* et qui feipfum humiliat, * exaltabi- ταπεινωθήσεται, καὶ ὁ ταπεινῶν ἑαυτὸν
Hic igitur ob pietatem
fuam triftia non fpedavita
ante incurfum hoftium exceflit
e vita. Geon autem, vt ante di-
tum eft, Siloën vocat. Quod
vero miferit ad eum tex Baby
loniorum, propter folem, qui de-
cem gradibus retrocefferat, hifto.
ria docet. Cum enim comme.
moraffet de diuitis quas congre-
garat, et de thefauris quos con-
gefferat, fubiecit: b) Et profpere
egit Ezechias in omnibus operibus
fuis. Artamen in legatis princi-
pum Babylonis, qui miffi fuerant
ad eum, vt interrogarent de por-
rento quod acciderat fuper terram,
dereliquit eum Dominus, vt ten-
nota fierent quæ
{
>
et
taret eum
erant in corde eius. Declarat au-
tem hic fermo, melius effe in
Domino gloriari. Nam cum
oporteret eum diuina potentia
opera enarrare, thefauros often.
rauit, qui ftabile nihil habent.
Illud porro, vt tentaret eum,
et
corde
nota ferent, qua erant in ora
eius, fignificat quod voluerit pa.
tefacere cogitationes eius. Non
enim ignorat ipfe cogitationes
hominum, qui omnium folus
corda nouit: fed alis ea reue-
fepulturam adeptus eft fplendi
dam. Depofuerunt enim eum ma-
gno cum honore et gloria. Iam
vero Manaffe impietatem Regno-
rum quoque liber edocuit. Quip-
pe qui non folum impios reges fupe-
Το
«Ι
Ο
ὑψωθήσεται. ἔτος μέντοι διὰ τὴν εὐσέ
βειαν αυτόπλης ἐν ἐγένετο τῶν λυπηρῶν,
ἀλλὰ πρὸ τῆς ἐφόδε τῶν πολεμίων το
βίε τὸ τέλος κατέλαβε. Γηὼν δὲ, 1) ὡς
προείρηται, τὸν Σιλωάμ καλά. ὅτι μένε
τοι διὰ τὸ ἀνατρέψαι τὸν ἥλιον τὲς δέ
και αναβαθμὲς, απέτειλε πρὸς αὐτὸν τῶν
Βαβυλωνίων ὁ βασιλεὺς, ἡ ἱτορία διδά
σκει. διηγησαμένη γὰρ ὃν συνήγαγε
πλετον, καὶ ὅσες κατεσκεύασε θησαυ
ρες, ἐπήγαγε καὶ εὐωδώθη Εζεκίας ἐν
πᾶσι τοῖς ἔργοις αὐτε. καὶ ὅτως ἐν τοῖς
πρεσβευταῖς τῶν ἀρχόντων τῶν ἀπὸ Βα-
ξυλῶνος, τοῖς ἀποςαλᾶσι πρὸς αὐτὸν
πυθέθαι παρ' αὐτὸ τὸ τέρας ὃ ἐγένετο
ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ ἐγκατέλιπεν αὐτὸν Κύ
ριος, τὸ πειρᾶσαι αὐτὸν εἰδέναι τὰ ἐν τῇ
καρδία αὐτὸ. δηλοῖ δὲ ὁ λόγος, ὅτι ἄμε
vov ἐν Κυρίῳ καυχάθαι. δέον γὰρ αὐτὸν
τὰ περὶ τῆς θείας δυνάμεως ἐξηγήσα
θαι, τες θησαυρὸς ἐπέδειξε, τὸς ἐδὲν
μόνιμον ἔχοντας. τὸ δὲ πειρᾶσαι αὐτὸν
εἰδέναι τὰ ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτῷ, τέτο ση
μαίνει, ὅτι ἠθέλησε γυμνῶσαι τὸς λογι
σμὸς αὐτῇ. ἐ γὰρ αὐτὸς ἀγνοῦ τῶν ἀν-
θρώπων τὰ ἐνθυμήματα ὁ ἐπιςάμενος
καρδίας μονώτατος· ἀλλὰ τοῖς ἄλλοις
αποκαλύπτει τὰ κεκρυμμένα. απήλαυ
σε δὲ καὶ ἐπιταφίων λαμπρῶν. μετὰ
πολλῆς γὰρ αὐτὸν τιμῆς καὶ δόξης καλέ
θηκαν. τὸ Μανασσῆ δὲ τὴν ἀσέβειαν και
ἡ τῶν βασιλειῶν ἐδίδαξε βίβλος. ἐ γὰρ
μόνον τὰς δυσσεβεῖς βασιλᾶς ὑπερηκόν
1) ὡς προείρηται. Vid. p. 455. Queft. 2.
a) Luc. 14, II. b) 2 Paral. 32, 30. 31.
Ο
τισεν.
QVAST. IN II. PARALIPOM.
599
α
απο
τισεν. ἀλλὰ καὶ τὰ ἔθνη, φησὶν, ἃ ἐξῆρε
Κύριος ἀπὸ προσώπε τῶν υἱῶν Ἰσραήλ.
ἔτισε δὲ καὶ δίκας τῆς ἀσεβείας. παρε-
δόθη γὰρ τῷ βασιλεῖ τῶν Ασσυρίων,
καὶ απήχθη πεπεδημένος εἰς Βαβυλῶνα.
ἀλλὰ τῆς φιλανθρωπίας ἡ ἄβυσσος με-
τέδωκε καὶ τέτῳ τῶν τὸ ἐλέες κρενῶν.
ὡς γὰρ ἐθλίβη, φησὶ, Μανασσῆς, ἐδεήθη
το προσώπε Κυρίε τε Θεξ αυτέ, και
ἐταπεινώθη σφόδρα ἀπὸ προσώπε το
Θεῖ τῶν πατέρων αὑτὸ καὶ προσηύξα-
το πρὸς αὐτὸν, καὶ ἐπήκεσε τῆς φωνῆς
αὐτῷ, καὶ ἐπέτρεψεν αὐτὸν εἰς Ἱερεσα-
λὴμ ἐπὶ τὴν βασιλείαν αυτό, και έγνω
αὐτῷ.
Μανασσῆς, ὅτι Κύριος αὐτός ἐξιν ὁ Θεός.
τοσᾶτον ἡ παιδεία τὲς βελομένες ὀνίνη-
σι. ἃ γὰρ βασιλεύων ἐκ εἶχε, ταῦτα
δελεύων εκτήσατο. τῆς γὰρ δελείας &
παλλαγείς, περιελέ φησι τὸς θεὸς τὰς
ἀλλοτρίες, καὶ τὸ γλυπτὸν ἐξ οίκε Κυ-
τό
ρίς καὶ πάντα τὰ θυσιατήρια, ο ᾠκο-
δόμησεν ἐν ὄρει οίκε Κυρίε, καὶ ἐν Ἱερ8.
σαλήμ καὶ ἐξέβαλεν ἔξω τῆς πόλεως,
και κατώρθωσε θυσιαςήριον Κυρίε, και
ἔθυσεν ἐπ᾿ αὐτῷ θυσίαν σωτηρία, και
αἰνέσεως. ἐδίδαξε δὲ καὶ τὸν λαὸν εὐσε
βεν. επε γάρ φησι Μανασσῆς τῷ Ἰέ.
δα, δελεύειν Κυρίῳ τῷ Θεῷ Ἰσραήλ. τὸ
δὲ ἀτελὲς τὸ λαδ πάλιν ὁ λόγος δεδή-
λωκεν. ἐπήγαγε γὰρ, ὅτι ἔτι ὁ λαός
ἐπὶ τῶν ὑψηλῶν ἐθυσίαζεν. ὅτι δὲ τῷ
Θεῶ ἐν τοῖς ὑψηλοῖς ἔθυον, σαφῶς ἐν-
ταῦθα ἡ ἱσορία δεδήλωκεν. ἐπήγαγε
γάρ πλὴν ι) εἰς κενὸν Κυρίῳ τῷ Θεῷ αὐ-
τῶν. τὰ δὲ κατὰτὸν ἡμῶν καὶ Ἰωσίαν, ἐν
τῇ τετάρτη τῶν βασιλειῶν 2) ἡρμηνεύ.
σαμεν. ζητητέον δὲ, πῶς ἔνδον ἔσης τῆς
κιβωτὲ ἐν τῷ ἁγίῳ τῶν ἁγίων, τοῖς Λευ-
ἴταις ὁ Ἰωσίας αγνισθῆναι προσέταξε, το
ท
τα
Ο
α
|
rauit, fed etiam gentes, inquit,a)
quas fuftulit Dominus a facie
filiorum Ifrael, Luit autem er-
iam pœnas impietatis. Traditus
enim eft regi Afyriorum, vin-
tusque in Babylonem abduius.
Sed huic tamen mifericordia fon-
tes abyfus benignitatis imper-
tiit. Poftquam enim, ait, by co-
Dominum Deum fuum, et bumi-
anguftatus eft Manaffes, orauit
hiatus cft valde coram Deo patrum
Juorum. Et deprecatus eft eum,
er exaudiuit vocem eius, reduxite
que eum Hierofolymam in regnum
Dominus ipfe effet Deus: Vsque
fuum : et cognouit Manales quod
adeo volentibus prodeft caftiga-
tio. Quæ enim regnans non ha-
buit
hæc feruiens obtinuit.
Poftquam nimirum liberatus fuit
4 feruitute, abftulit, inquit, c
deos alienos, et fimulacrum de 'do-
3
c)
mo Domini, aras quoque omnes,
quas fecerat in monte domus Do-
mini, in Hierofolyma, et proiecit
extra vrbcm: et inftaurauit altare
Domini, et immolauit fuper illo
iam populum ad pietatem infti-
facrificium eucharifticum. Quinet-
tuit. Præcepit enim, inquit, d)
* Iuda Manales, vt feruirer Do- *
mino Deo Ifrael. Sed imperfe-
feftionem populi rurfus declarat
narratio. Addit enim, quod ad-
celus. Quod autem Deo immo-
huc populus immolauerit in ex-
lauerint in excelfis manifefte
hoc loco hiftoria docet, cum ad-
dit, e) fed in cafum Domino Deo
fuo. Quæ porro ad Ammonem
et Iofiam fpe&tant, in Regnorum li-
rendum, quomodo cum intus effec
quarro expofuimus. Sed quæ-
arca in Sandto fandorum, Leuitis
Iofias fanctificationem indixerit, vt
arcam
1) εἰς κενόν. Abeft a verf græca 1. c. in Cod, alex. et varic. occurrit autem in
edit. ald. et Gloffematis prae fe fert fpeciem. 2) ερμηνεύσαμεν. Vid. p. 549 fqq.
a) 2 Par. 33, 9. b) Ib. c. 53, 12. 13. c) Ib. v. 15, 16. d) Ib. v. 16. e) lb. v. 17.
600 B. THEOD. QVÆST. IN II. PARALIPOM.
/
VI-
>
ον
اد
τα
اد
ท
C
καὶ
arcam fantam inferrent in do. δέναι τὴν κιβωτὸν τὴν ἁγίαν ἐν τῷ οἴκῳ
mum Domini. Hoc enim fe Κυρίε. καὶ τὰ ἑξῆς δὲ τέτο δηλοῖ
quentia quoque fignificant. a) Et ἔθηκαν τὴν κιβωτὸν τὴν ἁγίαν ἐν τῷ οἴ
pofuerunt arcam fanétam in domo,
quam adificauit Salomo fitus Da κω, ὃν ᾠκοδόμησε Σολομῶν, ὁ υἱὸς Δαβίδ
vid, regis Ifracl. Ego vero exi. τε βασιλέως Ισραήλ. ἐγὼ δὲ οἶμαι, ἢ
ftimo, vel Affyrium, cum
τὸν ᾿Ασσύριον ἐπὶ τὸ Μανασσῆ τὴν πό
bem cepiffet Manada tempore, λιν ἑλόνα ἐξαγαγὼν τὴν κιβωτὸν ἔνδοθεν
arcam foras extuliffe, vel aliquem ή τινα τῶν δυσσεβῶν βασιλέων, τῶν μετὰ
regum impiorum, qui poft Ere- τὸν Ἐζεκίαν βεβασιλευκότων, ἢ τὸν Μα
chiam regnarunt, fiue Manaffen, νασσὴν, ἢ τὸν ᾿Αμών· εἶτα τετο τὸν Ἰω-
fiue Amnonem : poftea Ioniam,
re comperta, fuo loco reftituis. σίαν μεμαθηκότα εἰς τὸν οἰκεῖον ἀποκα-
fe. Rurfum pofthac hiftoria Ala- ταςῆσαι τόπον. πάλιν μέντοι ἡ ἱςορία
phum, Aemanem, et Idithunum τον Ασαφ, καὶ Αἰμαν, καὶ Ἰδιθὲμ προ-
έμπρο-
prophetas nuncupauit. Iuxta pre- φήτας ἐκάλεσε κατὰ τὰς ἐντολάς φησι
cepta, inquit, b) Dauidis, et Afa- Δαβίδ, καὶ Ασάφ, καὶ Αἰμαν, καὶ ἴδι
phi, et Aemanis, et Idithumi, pro
phetarum regis. Κερεσεὶμ autem c) θεμ, τῶν προφητῶν τὸ βασιλέως. 1)τὸ
diuinationis genus effe arbitror: δὲ Κερεσεὶμ εἶδος εἶναι μαντείας ὑπο-
quippe quod cum ventriloquis, λαμβάνω τοῖς γὰρ ἐγγαςριμύθοις, καὶ
et varibus, et theraphim coniun- τοῖς γνώταις, καὶ τοῖς θεραφὶμ συνῆπία.
Atum eft. Tanta autem regis τοσαύτη δὲ ἦν τὸ δὲ τὸ βασιλέως ἡ ἀρελή,
δε
iftius virtus erat, vt lamentatio. ὅτι καὶ θρῆνὸν ὁ προφήτης Ιερεμίας συν
nem quoque Ieremias confcripfe-
rit, eamque cantoribus et canta- έγραψε, καὶ τᾶτον τοῖς ᾠδοῖς δέδωκε, καὶ
tricibus dederit, vt eam canerent τα αδέσαις, ώςε τ τον άδειν καθ᾽ ἕκα
fingulis annis memoriam cele- ςον ἐνιαυτὸν ἐπιτελῶντας τὴν μνήμην.
brantes. Quæ ad reliquos vero τὰ δὲ κατὰ τὸς λοιπὲς βασιλᾶς ὁ προφή-
reges pertinent, Ieremias prophe- της Ιερεμίας διὰ πλειόνων ἐδίδαξεν ἡμᾶς
qui librum etiam illum, diuina fa' δὲ διὰ τῆς θείας χάριτος κακείνην τὴν βία
vente gratia, expofuimus, hunc βλον ἑρμηνεύσαντες αὖθις ἑρμηνεῦσαι
irerum exponere fuperuacaneum ταύτην περιτῖὸν ὑπειλήφαμεν. ὅτι δὲ ἐκ
duximus. Quod autem pluribus πολλῶν προφητικῶν βίβλων ταῦτα ὁἶςο
ex libris propheticis hæc longo
tempore collegerit hiftoriographus, βιογράφος μετὰ πολὺν χρόνον συνήγα
libri ipfius finis oftendit, cum men. γε, τὸ τέλος τῆς βίβλες ἐκδιδάσκει. μέσ
tionem faciat Cyri regis Perfarum, μνηται γὰρ Κύρε τὸ Περσῶν βασιλέως,
et reditus captiuorum.
καὶ τῆς ἐπανόδε τῶν αἰχμαλώτων.
ta pluribus edocuit.
Nos vero,
20/
Ο
Ο
Ο
1) τὸ δὲ Κερεσεὶμ κ. τ.λ. Hæc pertinent ad ea quæ 2 Par. 35, 19. in verf. gr. addita funt.
a) 2 Par. 35, 3. b) Ib. v. 15. c) Ib. verf. 19.
QUÆSTIONVM THEODORETI IN REGNA ET PARALIPOMENA
FINI S.
ADDEN
***
I
HK HK HK K K K K
ADDENDA.
Cum typis iam exfcriptus effet THEODORETI
in vtrumque librum Paralipomenon Commentarius, Excerpta
e Cod. Vill. B.bliothecae coislin. ad manus noftras peruenerunt.
His ne careat L.B. breuem illorum indicem fubiungere
vifum eft.
Pag. 554. Ed. nouae lin. 6. ago❤nτıãv ßıßλíwv. Cod. coisl. Bíßiwi.
ibid. lin. 8. συγγεγραμμένω . Cod. γεγραμμένων.
antep. Σαμακ. Cod. Σκάμ.
vlt. viol Cod. oi.
Pag. 555. lin. 5. Poußeiu. Cod. Poußrv femper.
Ibid. 19. 'Iovdas. Cod. præm. &.
Ἰούδας,
556.
2
25. oudé. Cod. ore.
28. Μανασσήτιδος. Cod. Μανασσίτιδος.
30. Ιτουραίοις. Cod. Τυρίοις.
- 31. άλλοις
παρατ. Cod. μετ' αὐτῶν παραταττομένοις.
8. κατώκισαν. Cod. κατάκησαν.
Ibid. - 12. Codex eandem lectionem exigaTevo avτa habet, quam
loco prioris αρχιερευτήσαντα fubftituimus.
557.
$58.
1
$59.
15. Tou abeſt a. Cod.
16. δορυάλωτος. Cod. δωριάλυτος, pro δοριάλωτος,vt videtur.
22. Murй. Cod. Mwvrou, femper.
24. 'Augáu. Cod. "Außgau, fed u prius erafo, remanet
Αβραμ.
5. a fine, Tegor. (Ed: prior habebat Fegonv.) Cod. redewv.
penult. sixe. Cod. nuxe. Lectio fufpecta.
vlt. τὸν τρίτον υἱὸν τοῦ Λευΐ. Cod. τοῦ Λευὶ τὸν τρίτον υἱόν.
II. xxí. Cod. pol.
ead. μετὰ τήν. Cod. μετ' αὐτήν.
23. Nawało. Cod. Na Invalo, femper.
ead. ταῦτα. Cod. τούτο.
32. Xerato. Cod. XeTTao, femper.
12. τούτους. Cod. αὐτούς.
18. va@. (Prior editio habebat ve@.) Ita quoque Codex.
22. of abeft a Cod.
26. υπό Cod. ἐπί.
- 27. vaós. Cod. veds, pro vews, fine dubio.
5. naisάuevo. Cod. xa Desaμévon
15. υπό. Cod. επί.
B.Theod. Tom. I.
(*)
P: 559.
}
Η
Pag. 559. Lin. 20. ηνόμησε. Cod. ἠνόμησεν ἐν.
25. οὐχὶ γοητείαις. Cod. οὐχ ἡ γοητεία
31. εἶπον. Cod. εἰρήκασιν.
32. ἡ γενομένη. Cod. γεγενημένη.
pen. αὐτοῦ. Cod. αυτή.
560. - 3. δυσσεβούντων. Cod. præm. των.
5. διὰ τοῦ. Cod. δι' αὐτοῦ τοῦ.
561. -
562. -
·
1
- 13. ἐνετείλατο. Cod. præn. ὁ Δεσπότης.
16. ἦν. Abeft a Cod.
22. Γεδούς. Cod. Γαδδούς.
25. δέ. Abeft a Cod.
27. από. Cod. præm, και.
28. Ἰσαάρ. Cod. præm. Ἰσραήλ.
· 30. είς. Abeft a Cod.
31. αδελφοί. Cod. præm. of.
33. καὶ δεινοὺς ἰδεῖν. Cod. συνιδεῖν.
antep.
δέ. Abeft a Cod.
I. ὅτι. Cod. εἶτα.
5. βασιλικόν. Cod. βασίλειον.
το. ἐν ἀναφορεῦσιν. Cod. ἐπαναφορεύσιν.
- 20. επ'. Cod. έν.
27. ἠμπίχετο. Cod. ἀμπείχετο.
5. εξωμίδα. Cod. ἐπωμίδα.
Io. έταξε. Cod. præm. τότε.
- 15. ύμνον. Cod. præm. τόν.
17. Σαδούκ. Cod. Σαδδούκ, femper.
26. ὅς. Cod. ὃ γὰρ νόμος.
31. γάρ φησι. Def, in Cod.
34. ἦν et τῆ def. in Cod.
35. ηδυνήθη. Cod. ἐδυνήθη.
penult. αὐτῆς. Cod. αὐτοῦ.
vlt. οὐ abeft a Cod.
563. - 5. τοῦ Θεοῦ. Cod. prem. Κυρίου.
-
7. δὲ abeft a Cod.
12. ἤκουσεν. Cod. ἐπήκουσεν.
13. ἐν πυρὶ in Cod. ponitur poft οὐρανοῦ.
- 18. προσέταξεν
21. σὺ def. in Cod.
27. καί τοι. Cod. δ.
564. - 2. δέ. Αbeft a Cod.
λίθους. Def. in Cod.
4. ὁ μέγας. Cod. ὁ πάνυ.
8. Χριςός. Cod. præm. Δεσπότης.
Pag. 564.
茶
​Pag. 564. lin. 10. Kai abeft a Cod.
19. αὐτός. Cod. add. γάρ.
24. προσετάγησαν. Cod. προσετάχθησαν.
- 34. 'Αβιμέλεχ. Cod. Αχιμέλεχ femper.
36. από. Cod. præem. τῶν.
-
vlt. πατριῶν αὐτῶν. Cod. add. εκκαίδεκα . .
. υἱοῖς Ἰθά
μας κατ' οίκους πατριῶν αὐτῶν ὀκτώ. Lacuna ifta
per τοῖς fiue καὶ τοῖς explenda eft. Conf. I Paral, 24,4.
565. - 12. προφητικοῦ. Cod. προφητικής.
1566. -
-
·
-
13. χαρίσματος. Cod. χάριτος.
26. Θεοῦ. Cod. præm. του.
31. v. Abeft a Cod.
33. καί. Def. ibid. ante Μωσέως.
6. αγίων. Cod. præm. τῶν.
7. Κίς.
Cod. Κείς.
το. Σαλωμήθ. Cod. Σαλωμίθ.
II. εἶναι. Abeft a Cod.
15. οὗτος. Cod. αυτός.
ead. καὶ οὐκ. Cod. ἐκεῖνοι δέ.
16. ἦν. Abeft a Cod.
21. ἐξετάζει. Cod. ἐκζητεῖ.
26. καὶ ἄν. Cod. έάν..
- 30. Φησὶν ἐμοῦ. Def. in Cod.
567. - II. et 12. πόσου. Cod. ὁ πόσου.
17. άλλα. Cod. τ' ἄλλα.
29. μή. Cod. addit σέ.
30. πᾶσαν. Αbeft a Cod.
568. - 3. ἀνθρώπων. Cod. ἀριθμῶν.
-
- Ιο. Θεῷ. Abeft a Cod.
10.
15. παρεπίδημοι. Cod. πάροικοι.
16. εσμέν. Abeft a Cod.
- 21. τοῦ. Def. ibid.
30. εἰς βασιλέα. Def.
569. - r. τῶν Παραλειπομένων. Def.
7. χιλιόμβας. Cod. χιλιόμβην,
9. τυχεῖν. Cod. addit ήτησε.
12. οἶκον. Abeft a Cod.
6. a fine, εςί. Def. ibid.
570. - Ι. εἴκοσι. Cod. præm. των.
4. ἑξήκοντα. Cod. præm. οἱ.
7. δέ. Abeft a Cod.
II. δέ. Abeft etiam.
1
(*) 2
Pag. 570.
}
IV
**
Pag. 570. lin. 20. αὕτη δὲ Σιών. Cod. ἐςὶν Σιών.
31. τῶν Χερουβείμ. Cod. præm. τῶν πτερύγων.
ead. ouy. Abeft a Cod.
571. - 13. Κυρίου. Cod. prem, του,
572.
- 23. Σιλωνίτης. Cod. Σηλωνίτης femper.
31. περί. Cod. κατ'.
32. ὅτι. Cod. ώς
B
-. 33. Βαιθήλ. Cod. Βεθήλ.
1. τήσῃ. Cod. αναςήσῃ.
16. ναός. Cod. νεώς,
19. του. Abeft a Cod.
24. καὶ ἐκ τῶν ἄλλων. Cod. καὶ οἱ τ' ἄλλων.
-24..
29. Κυρίῳ 1. Θεῷ αὐτῶν. Cod.Κυρίῳ τῶν πατρῶν (fic) αὐτῶν.
32. Ιεροβοάμ. Cod. Ροβοάμ.
ead. παραδέδωκε. Cod. παρέδωκε.
34. εἰπών. Cod. εἴρηκεν,
35. ἐγκατελίπετε. Cod. ἐγκατελείπατε.
573.- 20. 'Aia. Cod. 'AB₁od.
• 22. ςρατευομένας. Cod. τρατευσαμένας.
574. - 10. ἐξελάσαντες (quod in locum lectionis ἐξελάσοντες
fubftituimus exftat in Cod.
20. καί. Abeft a Cod.
30. ανηλώθησαν. Cod. αναλώθησαν.
32. οἱ. Abeft a Cod.
33. πατέρων. Cod. πατρῶν femper.
575. 4. ἐπαίνους. Cod. add. αὐτοῦ.
ead. δέ. Abeft a Cod.
576.
577.
-
-
•
6. κατηνάλωσεν. Cod. κατανάλωσεν.
13. τάς, Abeft a Cod.
14. ᾿Αμαζονείμ. Cod. Αμαζωνιεὶμ femper.
16. ὑπέτρεψαν. Cod. ἐπέτρεψαν.
19. Γεραρηνών σαλτόν. Cod. γεραρηνὸν σάλτον.
27. απαντήσας. Cod. ὑπαντήσας.
28. ἐμνημόνευσε. Cod. ἀνέμνησε.
29. παρέτρεψεν. Cod. προέτρεψεν.
30. καί, Abeft a Cod.
31. ἐγκατελίπητε. Cod. ἐγκαταλείπητε.
5. ἐκάθισαν. Cod. εκάθισεν.
21. ἐκπορευομένῳ. Cod. add. καὶ τῷ εἰσπορειομένῳ.
32. ὅσας. Cod. ας.
34. τοῦτο. Cod. ταῦτα.
11. αὐτοῦ. Abeft a Cod.
}
(
Pag.575.
*
V
Pag. 577. lin. 23.24. τὸν · χορηγόν. Cod. τὸν τοσούτων γενόμενον
χορηγὸν ἀγαθῶν.
578.
579.-
-
antep. προξένησεν. Cod. προξένισεν.
3. κατηνάλωσεν. Cod. κατανάλωσεν.
6. ἐν πάσῃ καρδία. Cod. μετά πάσης καρδίας.
ead. πλήρει, Abeft a Cod.
II. γάρ φησιν. Def. ibid.
- 12. ἐςι μαθεῖν. Cod. δῆλον.
18. προφήτην. Cod. προφητικόν.
21. ἐν τῷ καιρῷ. Cod. præm. και.
22. αρρωστήσας. Cod. pram. και.
23. αλλ', Cod, ἀλλὰ τούς.
27. ζηλώσαντα. Cod. ἐζηλωκότα.
28. τό. Abeft a Cod.
29. δὲ αὐτοῦ. Def. ibid.
antep. εὐφημίας. Cod. præm, ἐπί,
ead. έθηκεν. Cod. τέθεικεν.
vlt. τὰ ἄλση, Cod. add. καὶ τὰ εἴδωλα.
1. τοῦ θείου νόμου. Cod. τοῦ νόμου τοῦ θείου.
5. a fine. προγενόμενα. Cod. προγεγενημένα.
4. a fine. καὶ γὰρ ὁ. Cod. ὁ γάρ.
vlt. ἐχαλέπαινε. Cod. ἐχαλέπηνεν.
580. - 27. οὐδὲ θαυμάσαι πρόσωπον. Abeft.
39. μή. Cod. add. τε.
penult. ποιήσετε. Cod. ποιήσατε.
vlt. ἐπέζησε. Cod. ἔζησε.
581. - 1. αγνοοιεν. Cod. αγνοίεν.
582.-
1
2. ἐξενεγκεῖν. Cod. προσενεγκεῖν προσήκει,
9. εἴ τι οὖν ἔρεθαι. Cod. εἰ τὸν Θεόν φησιν έρευνα
19. καὶ πρὸς τοῦτο. Cod. καὶ περὶ τοῦτο.
5. a fine, τοῦ. Abeft.
vlt. τύχῃ. Cod. τύχοι,
I. ναός. Cod. νεως femper.
8. τοῖς. Abeft.
13. ἡμῖν. Def. ibid.
16. ἀντιςῆσαι. Cod. αντιςῆναι.
18. ποιήσομεν. Cod. add. αὐτοῖς.
22. ολολυγμῷ. Cod. ολολυγῇ.
ead. ἱκετηρίας. Cod. ἱκετείας.
24. Ἰεζεήλ. Cod. Ιεζιήλ.
32. πολλοὶ δὲ καὶ τῶν. Cod. πολλοὶ γάρ τε ἐκ τῶν
35. μηδέ. Cod. μή.
583. 12. περιεθά ξυνε. Cod. παρεθάρρυνεν.
(*) 3
Pag. 583.
VI
Pag. 583. lin. 12. υἱοί. Abeft a Cod.
14. Κυρίῳ. Cod. præm. ἐν.
15. ἐμπιςεύσατε. Cod. ἐπιςευθήσεθε, pro ἐμπιςευθή
σε ε, vt videtur.
20. Φυλάς. Cod. βουλάς, quæ fuit le&tio Herveri. Vid.
ibid. Not. 2.
- 21. καὶ — αρχόντων. Defid.
· 33. τοὺς νεκρούς. Cod. præm. καί.
584. - 9ο λοιποί. Cod. πολλοί.
II
II. Ιηοῦ. Cod. υἱοῦ.
- 16. πορευθῆναι erafum eft. Codex addit καὶ ἐκοινώνησεν
μετ᾿ αὐτοῦ ποιῆσαι πλοῖα καὶ πορευτῆναι εἰς
Θαρσείς.
22. Ελιέζερ. Cod. Ἐλιέζας.
26. φησί. Abeft a Cod.
585. - Ι. βασιλέων. Cod. βασιλέως.
15. Λομνά. Cod. Λεμνά.
21. ἐγγραφή. Cod. ἐν γραφῇ.
26. βασιλέων. Cod. βασιλέως.
་
{
27. καὶ ἐξεπόρνευσας. Cod. οἱ ἐξεπόρνευσαν.
30. υἱούς. Abeft a Cod.
antep. οἰκίᾳ. Cod. αποσκευῇ.
586. - 20. ταφῆς. Cod. τιμῆς.
21. 22. καῦσιν. Cod. κλαῦσιν.
25. αὐτοῦ. Abeft.
I
26. και. Abeft.
· 31. εἰπών. Cod. εἰρηκώς.
antep. από. Del. ante τῶν Αμαζ
587. - 5. αὐτόν. Cod. add. Φησὶν, δ.
8. ἐξηγεῖται. Cod. add. ἡ ἱτορία.
12. βίβλους. Abeft.
L
μα
-
་
13. θαυμαςοῦ. Cod. præm. τοῦ.
14. πυρσευθείς. Cod. πορευθείς.
18. Ματθάν. Cod. μαθών.
27. ἱερέως. Cod. præm. τοῦ.
29. 30. ἐν γὰρ
[
ἠμελήθη. Cod. ἐν τῷ παρελήλυ
θότι γὰρ ἐμελήθη χρόνῳ.
32. πάντα. Cod. præm. γάρ.
588. - 6. είς. Cod. πρός.
-
8. διεμαρτύρατο. Cod. διεμαρτύραντο.
ead. ήκουσαν. Cod. ἠθέλησαν.
II. Ιωδαέ. Cod. Ιωαδάβ.
- 20. αυτόν. Abeft a Cod.
}
Pag. 588.
VII
1
Pag. 588. lin. 21. καί. Def. ibid.
23. ή ιτορία. Cod. præm. καί.
24. φησίν. Abeft a Cod.
26. Ιωδαέ. Def. ibid.
1
antep. ὡς. Cod. τοῦτο γὰρ και.
vlt. τῷ. Abeft.
589. - 4. έθαψαν αὐτόν. In Codice additur, (ex errore Libra
590.-
591.-
-
-
rii, vt videtur,) ἐπὶ τῆς κλίνης αὐτοῦ, καὶ ἀπέθανε,
καὶ ἔθαψαν αὐτόν.
5. τάφῳ. Cod. τόπῳ.
6. ὁ λόγος. Cod. ὁ θεῖος λόγος ἐκεῖνος.
7. πίνει αυτό. Def
- 13. 14. αντ' αὐτοῦ
28. λάβη. Cod. λάβης.
- 33. πλείον. Cod. πλείω.
- 34.35. ἀπῆλθε.
Αμασίας: Def
μυρίους. Cod. ἀπῆλθεν καὶ γενι
κηκὼς ἐπανῆλθεν καὶ κατέκτεινεν μὲν μυρίους.
2. ώς. Cod. αλλ' ὡς.
3. fq. αλλ' ήλεγξεν
προφήτου. Cod. ἀλλὰ πάλιν ὁ
Φιλάνθρωπος Κύριος διά τινος τῶν προφητῶν
ἤλεγξεν τὴν ασέβειαν. Sequitur εἶπε κ.τ.λ.
6. ἐξείλοντο, Cod. ἐξείλαντο.
7. ἐπὶ
χρόνον. Cod. ἐπὶ πολλῷ φησι χρόνῳ.
17. πατάξω. Cod. πατάξωσιν.
ibid. είπε. Cod. ἔφη.
25. καὶ πέρας. Cod. καὶ τοῦ βίου τὸ πέρας.
26. δέ. Abeft.
· 31. καί. Abeft.
3. ἔφη. Cod. præm. ὁ τῶν ὅλων.
: 1ο. Ιωάθαμ. Cod. Ἰάθαμ femper.
13. οἰκοδομαῖς. Cod. οἰκοδομίαις.
29. αλλ' ἐν. Cod. ἀλλὰ σύν.
30. αρχιερεύς. Cod. ἱερεύς.
33. τόν. Cod. præm. ἐπί.
592. - 26. ἐκάθητο. Cod. καθῆςο.
27.14. τῆς ἐν τῷ
- 32. γάρ. Abeft.
απειργούσης. Def in Cod.
34. παρέλαβεν. Cod. κατέλαβεν.
ead. οὗτος. Cod ὁ αὐτός.
593. - το, Ωδήδ. Cod. Ολάδ
15. πατέρων ἡμῶν. Cod. πατρῶν ὑμῶν.
24. ὀφθαλμῶν. Cod. αδελφῶν.
31. 19. αλλ' ὡς - αλλοφύλοις. Cod. ὡς βαρβάροις αλλοφύλοις.
Pag. 593.
VIII
Pag. 593. lin. penult. ὑμᾶς. Cod. ὑμῖν.
594. - I. fq. καὶ
ἠξίωσαν. Def
13. ᾤκησαν. Cod. κατώκησαν.
16. ασέβεια. Abeft a Cod.
27. αποςηναι. Cod. præm. τοῦ.
31. κατιχύουσιν. Cod. κατιχύσουσιν.
595.- 2. vaoũ. Cod. veď.
14. fq. ἐκκαθήραι. Cod. ἐκκαθάραι.
15. ναόν. Cod. νεών.
23. δώδεκα. Cod. δυοκαίδεκα.
25. περί. Abeft.
33. ἦν. Abeft a Cod.
pen, μνημονεύουσα. Cod. μνημονεύσασα.
596. - 7. öti. Cod. wę.
-
22. Μεσαν. Cod ήταν.
27. τοῦ. Cod. prem. τῇ.
33. Jeíav. Abeſt.
597. I. τούτων. Cod. τοῦτο.
-
10. Σεναχηρείμ. Cod. Σενναχηρείμ.
- 13. παραπεσεῖν. Cod. περιπεσεῖνο
15. αὐτοῦ. Cod. ἑαυτοῦ.
-
16. πρώτον. Cod. præm. και.
28. μετ' αὐτοῦ. Def ante βραχίονες.
29. ἡμῶν. Cod. add. δέ.
31. ἐδίδαξε. Cod. ἔδειξεν,
· 36. τοσαύτην. Cod. τοιαύτην.
antep. ἀνταπέδωκεν. Cod. ἔδωκεν.
598.- 7.fq. xal ö
ὑψωθήσεται. Def.
- II. Γγών. Cod. Γιών.
ead. ώς προείρεται. Def.
23. αυτόν. Def.
27. ἐξηγήσαθαι. Cod. διηγήσαθαι.
599. - 20. Κυρίου. Cod. add. ἦν.
36. ὅτι. Cod. præm, πλήν.
pen. τοῖς Λευίταις. Abeft.
600. - 27. τῆς θείας χάριτος. Cod. τὴν θείαν χάριν.
29. ταύτην. Cod. τὰ αὐτά.
ERRAT A.
Pag. 272. Not. lin. 4. pro vti leg. vbi.
585. lin. 18. leg. εξενήνοχεν.
UNIVERSITY OF MICHIGAN
3 9015 07420 9175
B
3 9015 00250 281 6
University of Michigan
BUHR
ARTES
1837
SCIENTIA
VERITAS
LIBRARY
OF THE
UNIVERSITY OF MICHIGAN
* E-PLURIBUS-UNUM
TUE BOR
SIQUAERIS PENINSULAM AMOENAM QA
CIRCUMSPICE