* I i n t. ° • �. '- ?T° ô] Wi •*--• - … … 8* ζ] … - * . - ~- w w I - - . • ■ ■ ■ . ■ ^ ^ ® ■ ■ • • • I ■ ■ I q a p ® a 8T . •e I… Ia es* ■ … •w … • • • • • - « 8 * * { .… . s. - • ç w^ « X. c. < - – – *£OPE£R ENGLIS '*... • .-.. • • •_• .* &'.* T. - «e s**®* } 3 T}! CTfONA /( 34 a 2 'THE IL A T I N P O E MI S C O M£MIONE, Y ATTR.IIB UTEIO TO w A LT E R M A P E s, COLLECTED AND EDITED BY THOMAS WRIGHT, ESQ. M.A. F.S.A, ETC. oF TRINITY cOILI, EGE, CAMBRIDGE, MEMBER. oF THE ROYAL socIETY OF NORTFIERN ANTIQUARIEs OF coPENHAGEN, coRRESPONDING MEMBER OF THE so CIETY OF ANTIQUARIEs OF scOTLAND, ETC. L O N D O N : P R INTED FOR THE CAMDEN SOCIETY, 1BY JoHN BOWYER. NICHIOLS ANI) SON, PARLIAMENT STREET. M.DCCC.XLI. COUNCIL O F THE CAMDEN SOCIETY, ELECTED MAY 3, 1841. President, THE RIGHT HON. LORD FRANCIS EGERTON, M.P. THOMAS AMYOT, ESQ. F.R.S. Treas. S. A. Direcfor JOHN BRUCE, ESQ. F.S.A. Treasurer. JOHN PAYNE COLLIER, ESQ. F.S.A. C. PURTON COOPER, ESQ. Q.C., D.C.L., F.R.S., F.S.A. THE RT. HON. THOMAS PEREGRINE COURTENAY. T. CROFTON CROKER, ESQ. F.S.A., M.R.I.A. SIR HENRY ELLIS, K.H., F.R.S., Sec. S.A. JAMES ORCHARD HALLIWELL, ESQ. F.R.S., F.S.A. THE REV. JOSEPH HUNTER, F.S.A. SIR FREDERICK MADDEN, K. H., F.R.S., F.S.A. JOHN GAGE ROKEWODE, ESQ. F.R.S., Dir. S.A. THOMAS STAPLETON, ESQ. F.S.A. WILLIAM J. THOMS, ESQ. F.S.A. Secretary. ALBERT WAY, ESQ. M.A., F.S.A. THOMAS WRIGHT, ESQ. M.A., F.S.A. INTRODUCTION. THE great popular movements in England during the end of the twelfth and the earlier half of the thirteenth centuries, gave rise to a numerous class of Latin poems of a very peculiar character, re- markable chiefly for pungency of satire, or spright- liness of composition. The remains of this poetry, which we have long been in the habit of attributing to Walter Mapes, appear to be of sufficient interest and importamce to be collected into a volume ; and prefatory to the poems themselves, it will maturally be expected that we should give some account of the presumed author. § I. The greater portion of our information relatimg to Walter Mapes is contaimed in the Speculum Ec- CAMD. soc. 17. ô vi INTRODUCTION. clesiæ, an inedited work of Giraldus Cambrensis, Who was his intimate friend. From that Writer We learn that Mapes (or Map, which appears to be the proper orthography of the name), was a great fa- vourite of King Henry II., who esteemed him equally for his extensive learning and for his courtly man- ners, and that he was one of the ornaments of the court of that monarch. He obtained, by this high favour, various ecclesiastical dignities, being eanon of the churches of Salisbury and of St. Paul's in London, præcentor of Lincoln, incumbent of West- bury im Gloucestershire, with mamy other benefices, and finally archdeacom of Oxford. We learn from Thomas of Walsingham that he obtained this latter dignity in 1 197,* and he probably held it as well as the parsonage of Westbury to the end of his life. He visited Rome at the time of the great dispute between his friend Giraldus and Hubert Archbishop of Canterbury, re- lating to the rights of the Church of St. David's.* Among the charters of the Cottoniam Library which * Gualterus Mape, de quo multa referuntur jocunda, ex præcentore Lincolniensi Oxoniensis archidiaconus est effectus. Walsingham, Ypodigm. Neustr. p. 457. f Tanner, in Mapaeus ^ Gualterius). Mapes informs us in lìis book, De Nugis Curialium, that he had studied at Paris. INTRODUCTIO N. vii have been rescued from obliviom (and perhaps from destruction) by the zeal of Sir Frederick Maddem, is an original deed made by Walter Mapes, before he was made archdeacom of Oxford, and dated at West- bury ; * and Tammer has quoted a charter of the his- toriam Ralph de Diceto (as deam) and the chapter of St. Paul's, confirming this or some other donation by our poet.* We have no certaim indication of the date of his death, but it is supposed to have occured towards the year 1210. He was no longer alive whem Giraldus Cambrensis wrote the preface to the secondedition of his Hibernia Expugnata, which was dedicated to King John.} The common motiom that Walter Mapes was a “jovial toper” must be placed in the long list of * See AP. I. at the emd of our Preface. + Radulphus de Diceto, ecclesiæ Sti. Pauli London. decanus, et ejusdem ecclesjæ capitulum, omnibus, etc. Noverit univer- sitas vestra, quod mos donationem quam Gualterus Map Lin- colniensis ecclesiæ præcentor et noster con-canonicus, etc. Tan- ner, as above. f Giraldus there speaks of Mapes in the following terms :— Unde et vir eloquio clarus W. Mapus archidiaconus (cujus animæ propicietur Deus !) solita verborum facetia et urbanitate præcipua dicere pluries et nos in hunc modum convenire solebat, ** Multa, magister Giralde, scripsistis, et multum adhuc scribitis, et nos multa diximus ; vos scripta dedistis et nos verba.” Girald. Camb. Hibern. Exp. p. 813. viii INTROIDÜCTION. vulgar errors. All the information which cam be gathered relating to him, shews him to have been a wit, and a mam endowed with a marked taste for light amd elegant literature. He is well known to the lovers of Middle-Age romance as the composer of an important portiom of the cycle of King Arthur and his knights.* But he was, above all other things, remarkable for his bitter enmity to the Cis- terciam order of monks. According to Giraldus, this hostile feelimg originated in the encroachments of the monks of Newenham om the rights and property of his church of Westbury ; and that historiam has given us several amusing anecdotes of the mode in which it was frequently exhibited in public and pri- vate transactions.* We are told also that Mapes exhibited his hostility against the White Monks or Cistercians in numerous satirical writings, both in prose and verse ; and a canon of Oxford, mamed Bothewald, who wrote a poem agaiiist Mapes still preserved in a MS. in the Ashmoleam Library at * On this point, we need do no more than refer to Sir Frede- rick Madden's valuable Introduction to Syr Gawayne, and to M. Paulin Paris, Les Manuscrits Frangois de la Bibliothèque du Roi, tom. ii. pp. 847, 362. f The passages of Giraldus relating to Mapes are givem from the MS. of his inedited work in the Appendix to our Introduc- tiom, AP. II. and AP. III. - INTRO D U CTI O N. ix Oxford, or at least the writer of the rubric to that poem, assures us that he continued to publish these effusions both during his youth and in his old age.* The only prose writings mow known, which go under the name of Walter Mapes, are a treatise emtitled De Nugis Curialium,* and a tract entitled J^alerius ad Rufìnam de non ducenda Uvore.£ § II. A considerable number of the poems published in the present volume, including those which are most confidently and constantly attributed to Walter Mapes, appear in manuscript under the name of Golias, or of Golias Episcopus. We know from the testimony of Giraldus that these poems were pub- lished in the time of Mapes, but, singularly enough, evem Giraldus himself was so far deceived as to be- lieve Golias to have been the real name of their author.§ A comparison of a few passages from medieval writers is sufficient to shew that . this * See at the end of our Introduction, AP. IV. + There is a MS. of this work at Oxford, in the Bodleian Library, and amother in the Library of Mertom college. f Manuscripts of this work are not uncommon. There is more tham one copy in the British Museum. § See at the end of our Introduction, AP. V. • X. INTRODUCTION. name is a mere fanciful appellation givem to the imaginary personage who was to be a travesty or burlesque representative of the ecclesiastical order, and the instrument of exposimg and holding up to ridicule the vices of the different classes in the Ro- mish Church of that time. At the end of the twelfth and during the thirteenth century we meet with fre- quent mentiom of a class of persons distinguished by the jocular name of Goliards. In Latin they were termed goliardi and goliardenses ; their profession was termed goliardia ; the verb goliardizare was used to signify goliardorum more agere.* So in the French of the same period we have the terms goliard, golliard, goulard, gouliard, gouliardois (explained by Roquefortas signifying bouffon, gourmand,gloutom, amauvais sujet), gouliardie, gouliardise (explained by raillerie, plaisanterie), gouliarder, gouliardeusement. The explanations of Roquefort are inaccurate, be- cause the word was mot used in any of the general meamings which he gives to it. The goliardi, im the original sense of the word, appear to have been in the clerical order somewhat the same class as the jongleurs and minstrels among the laity, riotous amd unthrifty scholars who attended om the tables of the richer ecclesiastics, and gaimed their living and * See Ducange, in voce. INTRODUCTION. xi clothing by practising the professiom of buffoons and jesters. This interpretation appears to be coumte- manced by the epigrams at page 86 of the present volume.* The mame (derived apparently from gula, and having nothing in common with the French gaillard, as has been supposed), was probably given to them om account of their gluttony and intempe- rance. The name appears to have originated towards the end of the twelfth century, and, in the docum^^;,ts of that time and of the next century, is always com- mected with the clerical order. Matthew Paris, speaking of the troubles raised in the University of Paris in 1229 by the intrigues of the papal legate, of the departure of the scholars, and of their epigrams upon the rumoured familiarity of the legate with the queen, appears to class the goliardi, or as he terms them goliardenses, with the servants of the * There appears to us to be a curious similarity between the sentiment expressed in the first of the two epigrams alluded to (the resemblance may perhaps be considered fanciful) and a fragment of the poet Archilochus, preserved in Athenæus, Deipn. lib. i. p. 8. IIoXXòv òè τίνων και χαλίkpmTov μέθν, όν οὐδέ τιμήν eioréveykas, oùre p)v kληθeìs éo ij\6es, o?a δή φίλοs* άλλὰ σe yαστήρ vöov Te και φρέναs ταρήγαyev és άναιδίην. Ö Y l ( \ (1 , xii - INTRODUCTIO N. scholars,* who also appear to have formed a peculiar class in the universities, the original, perhaps, of the servitors and sizars of the later days of university his- tory.+ In the Statuta Synodalia Cadurcensis, Ru- thenensis, et Tutelensis Ecclesiarum, published in 1289, it is ordered that no clerks should be jongleurs, goliards, or buffoons,£ and a severe penalty is named for clerks who continue to act in that character durimg one year.§ One part of the character of the goliardus is distinctly pointed out in the poem at p. 69 of the present volume, in which we see the con- mection between the goliardi and the Golias of our rhimes. Golias, the burlesque representative of the * Recedentium autem [academicorum] quidam famuli, vel mancipia, vel illi quos solemus Goliardenses appellare, versus ridiculos componebant, dicentes,— Heu ! morimur strati, vincti, mersi, spoliati; Mentula legati nos facit ista pati. Mat. Paris, p. 354, ed. Wats. In the glossary to this edition the word is explained by,—-clerici, scil. ribaldi, qui Goliardi vulgo dicuntur: uti in concilium ad castrum Gonterii. Jocu- latores, mimi, quos buffones Itali vocant. f See a mote in the present volume, p. 251, l. 18. f Item, præcipimus quod clerici non sintjoculatores, goliardi, seu bufones. Ap. Marteme, Thes. Amecd. tom. iv. col. 727. An old authority quoted by Ducange, v. goliardus, says, Go- liardi, bufones, joculatores, iidem sunt. § Clerici. . . si in goliardia vel histrionatu per annum fuerint. Martene, tom. iv. col. 729. - INTRODUCTIO N. xiii clerical order, the instrument through which their vices were satirized, was also the representative of that jocular class, which, by its umrestrained in- dulgence and satirical joviality, was the real bur- lesque of the élerical order with which it was commected. Golias was the pater * and the ma- gister* goliardorum ; while the latter were the pueri f and discipuli § Goliæ. The account givem by Giraldus,|| eam leave no doubt that the name of Golias was first used in his time. A manuscript at Oxford has preserved a curious example of the compositions in prose, which * So in the Concil. Senon. ap. Concil. tom. ix. p. 578, Sta- tuimus quod clerici ribaldi, maxime qui vulgo dicuntur de fami- lia, Goliae. On the word ribaldi, see a note om the Political Songs, p. 369, where also will be found some further instances of the use of the word goliardus and goliardia ; the expression clerici ribaldi describes exactly the class of persons of whom we Have just been speaking. There is also a curious passage relating to the goliardi in the statutes of the Concil. Trevirense Anni 1227, ap. Martene et Durand. Ampliss. Collect. tom. vii. col. 117. Item, præcipimus ut omnes sacerdotes non permittant tru- tamnos, et alios vagos scholares, aut goliardos, cantare versus super Sanctus et Angelus Dei in missis, &c. f See the title to AP. VII. of our Introduction. f Pascat, potet, vestiat pueros Golyae. p. 70, of the present volume. § See the title to the poem on p. 54 of the present volume. || See AP. V. to the present Introduction. CAMD. soc. 17. C xiv INTRODUCTION. went under this name.* Towards the latter part of the thirteenth century the mame of goliardus begam to be used in a more general sense, and was applied to persoms of the jongleur's craft, who were im mo de- gree commected with the clerical Order. Im a remark- able passage of the Chronicles of St. Demis, the go- liardois are classed among the minstrels who gained their living by following the courts of princes and great barons, to give amusement to their guests.* The term appears to have been generally used in this sense among the earlier French and Anglo- Normam Writers ; there was a Fabliau entitled ** Le Paternostre aus Gouliardois,” in a MS. of the thir- teenth century preserved in the Bibliothèque du Roi at Paris, but unfortunately, from the mutilation of the manuscript, the concluding lines only are preserved.£ We find the word in English in the following cen- * Printed at the end of our Introductiom, AP. VII. + II avient aucume foiz que jugleor, enchanteor, goliardois, et autres mamieres de menesteriex, s'assemblent aus corz des princes et des barons et des riches homes, et sert chascuns de son mestier au mieuz et au plus apertement qué il puet, pour avoir dons ou robes ou autres joiaus, et chantent et content no- viaus motez et noviaus diz, et risies de diverses guises, et faign- emt à la loangence des riches homes quanque il puent faimdre, pour ce que il leur plaisent mieuz. Grandes Chroniques de S. Denis, ap. Dom Bouquet, tom. xvii. p. 368. f See AP. VI. to our Introductiom. INTROD UCT 1 O N. XV tury, used in the same general sense. It may be observed, however, that in Piers Ploughmam the go- liardeis is introduced speaking in Latin rhymes:* Thamne greved hym a goliardeis, A glotom of wordes, And to the aungel am heigh Answerde after: Dum reae a regere Dicatur nomen habere ; IVomen habet sine re, IVisi studet jura tenere. In Chaucer,* this term is applied to the Millar,— He was a jamgler, amd a goliardeis, And that was most of simme amd harlotries. Jangler means here a tale-teller, and is the same word asjongler : the character of “jongler and go- liardeis” thus given to the millar, is intended to represent him as a man who in company amused his companioms by telling tales, &c., and those tales (amother characteristic probably of the more ancient goliardus) were ** of sinne and harlotries,” i. e. the gross and licentious fabliaux which in those un- refimed ages were the delight of our forefathers when seated at the festive board. The millar, by * The Vision of Piers Ploughman, 1. 277, ed. Wright. + Canterbury Tales, l. 562, ed. Tyrwhitt. xvi INTRODUCTION. the tale which he afterwards tells, justifies the cha- racter thus givem of him. : § III. It is very singular that Giraldus Cambrensis, who was the intimate friend of Mapes, should not know or suspect that the latter was the author ofthe poems which go under the name of Golias, if the satirical archdeacom really wrote them ; yet while Giraldus praises the wit of his friend, and glories in his hos- tilities against the Cistercians, whom he also cor- dially hated, he declaims with horror against the im- pudence of the ** parasite mamed Golias,” (nostris diebus gulositate pariter et leccacitate famosissimus), who dared to attack in his metres amd rhimes not only the clergy in general, but evem the saered per- son of the Pope.* At the same time, if Mapes were mot the author of some of them, it is quite as strange that they should have beem so long and so generally attributed to him. We have mo early authorities which give us amy very definite idea of the satirical poetry of Walter Mapes. The rubric to the poem of canom Bothewald, * See at the end of our Introductiom, AP. V. INTRODlU CTION. xvii Mapes's poetical opponent, tells us that he wrote sa- tirical pieces in verse and prose against the Cister- cians.* The only piece in the present volume which is directed expressly against that order of Monks, ap- pears as the work of a ** discipulus Goliæ episcopi."+ Another slight difficulty arises from the circumstance that the poem alluded to by Bothewald appears to have been in leonime verse, and not in the style which characterise the pieces generally attributed to Mapes. It is, therefore, clear that we cannot regard the testimomy of Bothewald, or of the writer of the rubric, as an authority for attributing any knowm poems to Mapes. We do not find the name of Walter Mapes at- tached to these poems in any manuscript older than the fourteenth century. During the fifteenth cen- tury, however, we find the name in several contem- porary rubrics to the Apocalypsis Goliæ, the most celebrated and popular poem of this class. Besides the rubric in a MS. in the British Museum of the beginning of the fifteenth century, indicated at p. 20 of the present volume, there is a vellum manu- script of the fourteenth century in the Bodleiam * See AP. IV. at the emd of the Introduction. f See p. 54 of the present volume. Xviii - INTRODUCTION. Library (MS. Bodl. 851, Bernard. 304 1), in which the following contemporary rubric stands at the head of the poem just mentioned,—Apocalipsis Ma- gistri Galteri Mahap super vita et moribus persona- rum ecclesiasticarum ; and a manuscript on paper of the earlier part of the fifteenth century, in the same library (MS. Rawl. B. 214), has the following rubric at the end, also in a contemporary hand, Eaplicit Apocalipsis Anglie secundum Magistrum Walterum Mape. Amother MS. preserved in the same library (Bodl. 496), Written towards the emd of the fifteenth century, has the rubric, Hic incipit Appocalipsis Ma- gistri J/alterii Mahapp super vita et moribus eccle- siasticorum. It appears, therefore, certain that there was a current tradition in England, during the four- teenth and fifteenth centuries at least, which we cam trace back to more tham a century before the days of Leland and Bale, that this poem was written by Walter Mapes. We eam trace very little internal evidence relating to the particular authors of any of the poems in the present collection. Two poems which have been very constantly attributed to Mapes, (and which appear to have been almost as popular as the Apo- calypsis,) the Confessio Goliæ (p. 71) and Golias INTRODUCTION. xix. de Conjuge non ducenda (p. 77), appear at , first sight to contain some allusions which might afford a clue to their author. The first of these poems is particularly remarkable, because it is quoted by Giraldus as if it were a real bond fide confession of the persom who wrote it,* and because it contains the lines which, formed into a kind of drinking song at a later period, have hence beem the chief instrument in spreading the reputation of Walter Mapes in mo- dern times.* If what we have said in the mote at the emd of the Confessio (p. 75), be correct as to the persom alluded to as Bishop of Coventry, it only con- firms the testimony of Giraldus as to the age of the poem, and shews that, if not written by Walter Mapes, it was at all events composed when he was in the prime of life. Without amy direct evidence to the contrary, we hesitate in taking from him the au- thorship of a poem which has been so long identified with his name. * See Appendix to the Introduction, AP. V. f See the note in the present volume, p. 71. It is very diffi- cult to say when the Drinking Song was made, but it is perhaps mot older tham the sixteemth century. We know, however, that some of the same limes of the same poem had been introduced long before into a drinking song, a copy of which is preserved in a MS. of the fifteenth century in the British Museum, and is primted in the Appendix to our Introductiom, AP. VIII. XX INTRODUCTION. The only apparent reason for attributing to Mapes the poem De Conjuge non ducenda, is the circum- stance that in several manuscripts we find in it the name of Galterus or Gauterus (Walter). The va- riations im the other manuscripts are Gilbertus, Gal- winus, and Golias, the latter of which I am satisfiedis the correct reading. Some scribes having abbreviated the mame by writing a simple G, other copyists ac- cording to their famcy interpreted it by different IlaYY\€S. There is one poem in this collection De Palpone et Assentatore (p. 106), the author of which was cer- tainly named Walter,* and it bears a very close re- semblance in style to the poem on the Virgim Mary (p. 191). But the Writer appears to have lived at Wimborme, with which place we cammot discover that Mapes had amy connection ; and if our conjec- ture be right, that the young king alluded to in it: is Henry III., it must of course have been writtem some years after our archdeacon's death. On the whole, it appears, that we have little reasom for attributing to Walter Mapes the greater portiom of the poetry published in the present volume ; in fact, that there are only two pieces in the whole col- * See pp. 125, 126, 130. INTRODUCTION. xxi lection which afford amy grounds for admitting his claim to be their author, and evem those are only allowed to go umder his mame, because traditions of comparatively old standing give them to him, and We have mo positive evidence to the contrary. It also appears certain that we have no remains of the pieces which Mapes composed to satirize his great enemies, the Cistercians. § IV. In fact, an attentive perusal of the pieces of poetry which compose the present volume cammot failto convince us that they are not the productions of any one person, but rather of a class of persons during many years. They are mot the expressions of hostility of one mam against am order of monks, but of the indignant patriotism of a considerable portiom of the English nation against the encroach- ments of ecclesiastical and civil tyranny. The spirit which gave rise to them, and which is pictured with remarkable interest in the Chronicle of Matthew Paris, was in activity from the reign of Henry II. to the emd of that of his grandson Henry III., during a full century. Lost sight of in some degree during the political movements which followed, it again CAMD. soc 17. d. xxii INTRODUCTION. made itself felt under Edward III., exhibited itself in the nervous satire of Piers Ploughmam, became powerful in the person of Wicklyffe, and, after having again been dormant for a period, burst out at last in the Reformation. The poems we have printed were probably writtem at different periods from the latter half of the twelfth century to the middle of the thirteenth. They were the works of the university mem—those “ scholars” who, equally ready to com- bat with sword or pem, distinguished themselves so much in the baronial wars of the thirteenth century, and thus we may look upon them as unique mo- numents of the literature of our universities during that interesting period.* They hold, therefore, an important place both in political and in literary history. The history of those times shows us the extent of their influence om contemporary politics. * The largest and earliest collection of these pieces which we Know is contained in the Harleian manuscript, No. 978, and was made by a zealous partisam of Simon de Monfort, about the time of the battle of Lewes. Many of the poems contained in this MS. are unique. There is a modern transcript of many of them among the MSS. of Dr. James, No. 32, (in the Eodleiam Library), from a note in which it appears that the Harleiam MS., just referred to, was then in the pos- session of Dr. Lapworth, for there cam be no doubt of the identity of the Harl. MS. with that from which Dr. James copied. INTRODUCTION. xxiii Some of those which had less of a political character formed the foumdatiom of a class of literary produc- tions which ram through many of the languages of Europe in succeeding ages. The translations and imitations which form the appendix to the present volume are probably a very small portion of those which omce existed,* but they shew us how much * A diligent search would probably bring others to light. Since the Appendix of Translations, &c. was printed off, we have observed that there is a French version of the Dialogue between the Body and the Soul, differing from those indicated in the note om p. 321, in ome of the Arundel Manuscripts in the IBritish Museum, MS. Arund. No. 288, fol. 247, v°. of the four- teenth century, commemcing thus:— Si come jeo jeu en mon lit, Oy la voiz d'un espirit, ky fust dampné, Plaider fortmemt oue son corps, Qe gist au cimetere dehors enteré. L'alme s'en est issue, Ceo me ert vis tote nue en guise d'un enfaunt; Et ert la cheitive Verte come cive, et fesoit duel moult graunt. It appears from a note in Warton (Hist. Engl. Poet. ii. 888, edition of 1840) that there exists am English translation of the Prench Débat du, Cuer et de l'Oeil, (p. 310 of the present volume), printed perhaps before the year 1500, with the title, xxiv INTRODUCTIO N. the later literature of different countries owed to the playful wit of the English scholars of the thirteenth century. After the great Reformation had been brought about, the reformers were astonished and delighted to find that, between three amd four centuries before, their amcestors had protested so strongly against the abuses which they had now suc- ceeded in correcting, and they were eager to pub- lish and translate the biting satires by which their sentiments had beem bequeathedto posterity. Many of the poems in the present volume were printed in the sixteenth century ;* and of the Apocalypsis A Lyte? Treatyse called the Dysputacyon or Complaynt qf the Heart thorughe perced with the lokynge qf the Eye. Warton was not aware of the existence of a French original. The follow- ing is the first stanza of the English poem, as given by Warton : In the fyrst weke of the season of Maye, Wham that the wodes be covered in grene, In which the nyghtyngale lyst for to playe To shewe his voys among the thornes kene, Them to rejoyce which Loves servaunts bene, Which fro all comforte thynke them fast behynd, My pleasyr was, as it was after sene, Eor my dysport to chase the harte and hynde. * One or two of these poems have been printed singly in more modern foreign publications, though little known in England, and from foreign manuscripts. Such is the case with the Dia- logus inter Corpus et Animam (p. 95), printed in v. Karajan's Prühlingsgabe, and the poem De Phillide et Flora (p. 258), INTRODUCTIoN. xxv Goliæ, the presumed work of Walter Mapes, the grand philippic against the abuses of the Romish Church, we are emabled to give in our Appendix two different English translations. § V. It remains for the Editor to say a few words con- cerming his own labours. The present volume has been edited at a few leisure hours which he has snatched from other pressing engagements, and he is too conscious of the disadvantages under which he has laboured to pretend to set criticism at defiamce. His object has been to give as readable texts as the manuscripts would allow, and where he has collated several manuscripts for this purpose, it appeared to him desirable to give the various readings at the foot of the page. In some instances, where only one copy of a poem is knowm to exist, or where it has not been in his power to collate copies preserved in printed in Aretin's Beitrage. The latter book I have not been able to meet with in England : it appears from my friend Mr. Perdinand Wolf's learned work Ueber die Lais, Sequenzen, und Leiche (Heidelberg, 1841), p. 33, that in it is also printed a copy of the Dialogus inter Aquam et Vinum (p. 87) under the title De conflictu Vini et Aquæ. - - xxvi INTRODUCTION. distant libraries (this latter case is of very rare occurrence), the manuscripts contain readings which it would have beem vaim to attempt to explain or correct. It may also be observed that it was his in- tentiom at first to give the work as much general in- terest as possible, by adding numerous popular notes, but want of time has hindered him from carrying this desigm into effect after a few of the first pages. When he begam to collect his materials, the Editor contemplated a much smaller book, but finding the difficulty of fixing any limitto the claims which have been put forward so indefinitely for Walter Mapes, he came to the determination of collecting all the poetry belonging to this class of productions. The mame of Mapes is givem in the title in accordance with the po- pular traditioms concerning his writings, and as the representative of the authors (and mot the author) of these singular poems. It has been judged advisable to divide them into three classes : im the first are placed allthose poems to which in any of the manuscripts we find thc name of Golias attached ; in the second are given those poems which are not attributed to this imaginary personage, but which have been directly attributed by some writer to Walter Mapes ; the third class consists of pieces of the same character, INT1RO D U CT IO N. xxvii and writtem in the same style, which meither bear the mame of Golias nor are attributed to Mapes. It must be confessed, however, that the line drawn be- tween the secomd and third classes is altogether am arbitrary one, for it has been lomg the custom with writers on Literary Antiquities capriciously to attri- bute poems to Walter Mapes for mo other reasom than that they are writtem in short rhyming verse. The only pieces attributed to Mapes in Leyser's list which do mot appear in the present edition are the Topographiæ Compendium, the Commendationes Giraldi, and the Liber in Cistercienses Monachos, which are only supposed to have existed om the authority of Bale ; three poems entitled De Sancto Edmundo, De Festivitate Omnium Sanctorum, amd Ad utrumque Statum, the latter commencing with the line-- Suscitavit Dominus simplicem et brutum, all of which appear to have perished with the Cottoniam Manuscript Vitellius D. VIII; and, lastly, the rhythmi de Susanna, preserved in a manuscript at Corpus Christi College, Cambridge, which was not accessible to the editor at the time the book was printed. It ought also to be observed that, XXviii INTRODUCTION. with one exception, the poems of a similar class, formerly edited in the Political Songs, have mot beem reprimted in the present collection. The present volume may be considered as in some measure a companiom to that work, and, with it and the English Poem of Piers Ploughmam, it com- pletes a series of monuments of the popular feelings during the great movements of the thirteenth and fourteenth centuries. APPENDIX O R* PIECES REFERRED TO IN THE INTRODUCTION. AP. I.—Charter qf Walter Mapes. [From the origimal among the Cottomiam Charters.] ScIANT præsentes et futuri, quod ego Walterus MapLimcolniensis ecclesiæ præ- centor et beati Pauli Londoniensis ecclesiæ canonicus .xij. acras terræ in Wiles- dune, scilicet, .ix. acras in Scrichesfeld et.iij. de terra fabri quæ fuit sub cnolla, com- cessi et dedi Aunfelisæ et Johanni filio suo et hæredibus suis, temendis de me et successoribus meis libere et quiete ab omni exactione, reddend. ammuatim .ii. solid. pro omni servitio, .xii. d. ad Pascham et .xii. d. ad festum Sancti Michaelis, et ut hæc domatio mea rata et imconcussa permaneat, litterarum mearum muni- mime et sigilli mei impressione eam confirmavi, pro qua prædicti Aunfelisa et Johammes dederumt mihi .x. sol. im gersumam. His testibus, magistro Hugone de Londom., Rogero capellamo, Randulfo de Salewerp, Filippo Map mepoti meo, Willelmo capellano, Thoma clerico meo, Waltero clerico, Jacobo clerico, Ericio firmario meo tunc temporis, Willelmo Barefoot, et multis aliis, apud Westbir, AP. II.—Account qf Walter Mapes from the Speculum Ecclesiae qf Giraldus Cambrensis. [From MS. Cottom. Tiberius B. xIII. fol. 62, ro.] SCIENDUM hoc etiam et sama mente cavendum, quod momachus quidam ordinis ejusdem seu magis dæmoniacus modernis temporibus nostris fide catholica quasi fatigatus, Christique jugo suavi et onere levi tamquam prægravatus, viaque salutis amplius incedere instigante diabolo fastiditus, umbramque vanam ver*..ve relicta sequi satagems, et quoniam ex adipe prodiit imiquitas et sf*'j.v1am pa- tiuntur opes, re figurata quam antea tenuerat, tamdem ore °^ ,.ego plectibiliter CAMD. soc. 17. e XXX INTROIDUCTION. ex sufflata mira fatuitate et infidelitate, quia sigma recesserumt significata manent figuram . . . . . . . . . . . . . . . rri. . u . . longe post terga relimquens tamquam fremeticus et furibundus, ve- reque insaniam versus, ad synagogam Satanæ confugiens. Et ut summa rei nefandæ tota, quam prolixius ad detestandum inculcavimus, sub brevitate com- cludatur, demum ritu Judaico se circumcidi fecit, et inimicis crucis Christi tam- quam apostata vilissimus se dampnabiliter injunxit. Item, in borealibus Angliæ finibus ordinis ejusdem domo Geroudonia vocata, frater quidam mostris quo- que diebus errore simillimo, qui mimio furore Christi pactum irritum facere præsumems, et Satanæ semper adversanti, et ad pravitatem amimos excitamti, pompisque suis pravissimis et pestiferis quibus umiversis sacro sub lavacro et baptismali sacramento renunciaverat reéidiva misera se reconcilians, et vincu- lis quibus solutus fuerat se denuo ligams, et tam servitutis ætermæ jugo subjiciens quam gehemmali supplicio donans, ad Judaismum dampnationis domicilium et perversæ medietatis hujus miserumque pravæ reprobationis asylum, pernicibus alis et perniciosis comvolavit. Audiens autem vir ille celebri fama conspicuus et tam litterarum copia quam curialium quoque verborum facetia præclarus, Oxomiensis archidiacomus nomine Walterus et cognomine Mapus, de dictis duobus, in hoc ordine solo præter ordinem omnem sed mom præter horrorem nostris diebus sic apostatatis, quod de cæteris illi cujuscumque professionis aut conditionis anteaviris incognitum omnimo fuerat et imauditum, propter quod et miveo camdori tam- quam migredimis atræ mævus acrevit et mimis indecenter adhæsit ; audiens hoc inquam et admirams, inque verba hujuscemodi publice prorumpens, “mirum,'' im- quit, ** de miseris illis duobus, ex quo professionem pristinam sed tamquam suam perversam tanto vitiorum veneno infectam relinquere volebant, quod Christiani saniori consilio et salubriori mom sumt effecti,” ac si diceret, et licet indirecte, verbis tamen obliquis evidenter immueret, ordinis hujusviros propter prælibatævitiositatis et aviditatis maculas ac mendas tam manifestas, et a Christiamæ religionis since- ritate longe alienas, Christianos de jure dici mom posse. Sicque simultates erga hunc ordinem ob causam infra dicendam olim contractas, urbama eloquentia sua propalando declaravit, imrogatus sibi injurias etjacturas illatas utcumque mordaci sermone vindicavit. Nec mihi persuaderi ullatenus posset quod dicti duo mi- serrimi per devotionem meram aut propter augmentamdæ religionis amorem ad umbram vanam veritate relicta dampnabili mutatione confugerint, presertim cum aperte videre poterint Judæos ab adventu Christi in carne mec reges habuisse nec sceptrum deJuda. Et a vimdice templi per Romanos destructione et gentis perfidæ dispersione mec sacerdotes habuisse nec prophetas neque signa sicut in cunctis captivitatibus eorum antiquishabere consueverant; sed quia duritiam ordinis atque rigorem amplius ferre nequiverant, vel potius diabolo suggerente noluerant, præci- pue vero spiritu fornicationis instigante, qui fortes frequentius animos expugnare comsuevit, et viros religiosos abjectis habitibus suis domibusque relictis avia ve- ritatis atque salutis exorbitare compellit, per nequitiam exquisitam et versutiam exrog[atam . . .] dum hoc facimus propetrarunt, quatinus exleges effecti tam- • *• � ę © • • � ę AIPPENID IX. xxxi quam ad libitum et inpume voluptati vacare valerent. Et sic veluti sine lege de- gentes et incontinenter, mec temporalem poenam expaverint nec æternam, tam- quam increduli ac reprobi et ad ignis pabulum imter paleas et sarmenta præ- ciosa supremo ventilabro projiciendi formidaverimt. AP. III.— Further Account qf Walter Mapes from the Speculur, Ecclesiae qf Giraldus. [MS. Cottom. Tiber. B. XIII. fol. 96, r^.] De verbis W. Mapâ curialibus et facetis in ordinis hujus suggillationem emissis. Tempus autem munc esse videtur quatimus ad sales saporifero sapientiæ sale conditos urbanasque reprehensiones Oxoniensis archidiaconi W. Mapi in or- dinem hunc emissas stilum vertamus. Unde et in primis causam commotionis et exasperationis hujus in ordinem istum palam propomere dignum duximus. Momasterium igitur quoddam ordinis istius in limbo forestæ de Deme non procul a Newenam, fundatum olim im loco ubi comes Herefordiæ Milo ictu sagittæ ca- suali ad feram missæ perforatus letaliter fuit, partem ecclesiæ de Westburi gran- dem, cujus personatum archidiaconus tamquam persona gerebat, in detrimentum ejusdem ecclesiæ non modicum occuparunt, propter quod maxime in domum il- lam ordinemque totum exacerbatus plurimum fuit et commotus. Unde cum se- quela curiæ fuerit et regis Henrici Secundi . . . . cus familiaris, pluriesque jus- ticiariis errantibus ad jura regni tuenda justiciamque regiam exercemdam asso- ciatus esset, quotiens rex ab ipso sociisque suis et collegis sacramentum super jure suo cuique fideliter tribuendo more consueto sumebat, archidiacomus ille sa- cramento suo semper adjicere solebat, se cunctis in legationis illius officio præter quam Judæis et albis momachis fidelem pro posse futurum. Cum autem a rege ad risum provocato talis exceptionis causa quæreretur, respondere solebat, valde im- justum et indignum fore, justiciam illis et æquitatem exhibere, quos justum et aequum memini servare permittit quin potius injuriose semper et inique res alienas occupare sibique modis omnibus quod suum non esse totisque misibus et studiis appropriare cupiditas prava compellit. Item, cum rex in abbatia quadam ordinis ejusdem opima borealibus Angliæ finibus hospitatus quamdo fuisset, et abbas in crastino priusquam rex discederet, quem per singulas ædes et officifias sumptuose satis et artificiose constructas ad intuendum et comtemplandum deduxisset, tan- dem ad capitulum veniens, ait, ** domine, locus est hic locorum omnium quem am- plius odio diabolus habet, quomiam [hic] errata corriguntur, hic peccata punium- tur ; hic exorbitantes ad viam veritatis atque salutis reducuntur, propter quod et amimæ, quas meritis suis exigentibus malis hostis ille malignus sibi lucratus esse putaverat, hic ei per confessionem et poenitentiam Deo recomciliatæ denuo subtra- xxxii INTRODUCTION. huntur. Rex autem hiis auditis, cum in archidiacomum qui præsemsibi cum ipso tunceratocculos respiciendo converteret, ** nec mirum,” inquit ipse,** silocum hunc præ cæteris locis omnibus magis exosum habet perniciosus ille suggestor, multo- ciens enim in eo vapulant amici sui boni.” Disciplinas itaque crebras castiga- tiones atque flagella reis tam monachis quam fratribus perque reatum diaboli caris sæpius inflicta, sic obliqua responsione significavit. Ad hæc etiam prænotatus ab- bas de Dora dictus Adam, duorum sic dictorum primus, in tot et tantis excessi- bus se motabilem reddens, archidiaconum eumdem im publica multorum audientia quamque convenit, quærens curmam monachos Cistercienses tam exosos haberet, cui respondit dicens, quia numquam mores eorum immoderantiam non improbare valebat. Ad quod abbas incontinenti seu serio sive ludicro subjecit, quod si totum ordinem et monachos ordinis Cisterciensis intus et in cute plene novisset, multo minoris apud ipsum pretii longeque minoris dignitatis absque dubio forent. Quibus auditis archidiaconus abbatem quasi veridicum et vera fatentem in osculis et arctis amplexibus illico suscepit, dixitque palam aut dicere potuit, quod sicut dæmoniaci Christi præconia confitebantur quamquam inviti, sic et veritas interdum poterit etiam a falsis elici, dum quamdoque fatentur falsitatis amici. Item, contigit cum rex apud forestam de Deme curis venatoriis indulgeret, et in villa de Newenam pernoctaret, abbates tres ordinis hujus ad ipsum ibi veniremt duo [di]vites et per divitias suas donariaque perampla regi sæpe collata eidem moti et juxta spem dilecti, qui cum tertio et pro tertio pauperis domus et exilis abbate vemerant, quam etiam domum pauperem forestarii partium illarum desti- tutione terræ cujusdam, quam de memorosa silvositate pariter et hispiditate in novales culturas manuum labore redegerant, nuper amplius apporiaverant. Accedentes igitur ad regem mane, ubi missam audierat, humiliter exorabant ut dictam terram pauperi domui injuriose subtractam, et sine qua non poterat ulla. temus abbatia subsistere, causa Dei restitui faceret, et ipsi Deum ipsum fidejus. sorem ei dabant, quod Deus ipsius honorem in terris, sciebant enim ipsum super omnia terrenam gloriam appetere, ante annum completum multiplicite augmen- taret. Quibus auditis rex aliquantulum motus, archidiacomum cum clericis aliis et capellanis in cancello sedentem, ad se vocari fecit. Noverat enim animum ejus huic ordini per omnia contrarium, cunctisque negotiis . . . . . et agendis ejus quantum poterat adversarium. Iteroque statim ei dixit quod sermones abbatum diligenter attenderet, eique super hiis consiliis daret. Quos cum abbates quam suasorie poterant nec persuasorie tamen iterato repeterent, responditarchidiaconus ad regem verba dirigens, ** domine, fidejussorem vobis offerunt, fidejussorem pro se loquentem audiatis.” Ad quod rex, ** per oculos,'' inquit, “Dei!” quoniam hoc uti sacramento consueverat, ** justumest et ratione consonum, ut fidejussores ipsi super rebus unde fidejubere debent loquentes audiantur.'* Et sic surgens cumque risu modico et mom cachinmo recedens, abbates confusos et spe concepta vacuos tunc omnino relinquit. Item, contigit abbatem dictæ domus archidiacono vicinæ nimis sibique et ecclesiæ suæ de vicinitate nimia valde nocivae morbo AIPPENDIX. xxxiii gravatum lecto decumbere. Quod audiens archidiaconus ad ipsum visitamdum ocius accessit, remotisque statim arbitriis ipsum im secreto et tamquam serio com- vemit, momens et comsulens cum forsan in extremis jam laboraret, et mortis mal- leum velut in januas constitutus expectaret, quatinus de commissis omnibus et omissis perfecte poenitentiam ageret, vitamque suam et vitæ statum in melius emendare de cætero mom differret, abjectisque maturius ordine simul et habitu deceptoriis, veneno mimirum cupiditatis infectis vitioque rapacitatis plectibiliter involutis, præsertim vero cum charitas et cupiditas uno eodemque corde non co- habitent, et absque charitate nemo salutem consequatur, ad clericalem et cano- micam religionem ac vitam modestia conspicuam et honestate præclaram, cupidi- tatis mesciam, et rapacitatis ignaram, tamquam ad portum salutiferæ tranquillitatis, accelerare velocius et foeliciter applicare non tardaret. Ad quod abbas cum suspirio longo profumdoque respondit, ** habitum hunc meum abjicere propter animæ salutem assumptum ordinemque sacrum abnuere, quod absit ! aut disserere arctiore quoque religione et austeriore ad longe leviorem multoque leniorem et suaviorem mimis indecenter et imdebite descendere, quid aliud esset quam a via veritatis atque salutis præproperis passibus et ruinosis in præcipitium dampna- tionis evitissimis indiciis exorbitare ? Beatus Bernardus Clarevallensis cæterique viri quam plurimi ordinis ejusdem sancti vitaque pariter et conversatione conspi- cui ordinem laudabilem esse et appetibilem indubitata veritate comprobarunt ; unde pravo monitori cuilibet et in contrarium vice dæmoniaca dum tamen et seria fuerit et sobria suggestiori simul cum apostolo respondendum, Vade retro, Sathana, non sapis ea quæ Dei sunt.” Ad quod archidiaconus, ** tempore beati Bernardi cæterorumque virorum ordinis ejusdem sanctorum nondum in ordime cupiditas imvaluerat, nondum ordinem primæva sinceritate purissimum virulenta cupido corruperat ; sed postmodum ex quo charitatis fervore frigente radices suas ambitus in ordinem fixit, amplius de die in diem pullulans, in frondes ac fructices inutiles pariter et illaudabiles, non autem in fructus excrevit, honor ordinis et odor tam sublimis originaliter et tam suavis in infamiam, proh dolor! eva- muit et ignominiam. Iteroque dici jam poterit, ** Nunc aliud tempus, alii pro tempore mores.” Adjecit etiam archidiaconus, vel adjicere potuit, exemplum de abbate Eermardo, qui suis quandoque diebus de generali capitulo Cisterciensi re- vertems, quem abbates ordinis sui plurimos ipsum comitari in decessu suo, si- cut aliis comsueverant annis, tunc nom vidit ; causam cum admiratione quæsivit ; cui responsum ilico fuit, quod circa legatum a latere summi pontificis im Fram- ciam missum, qui capitulum tunc interrerat, moram abbates propter litteras et confirmationes ad domorum suarum utilitates tunc faciebant. Ad quod abbas cum pectoris intimi suspirio profundo subjecit, “ Deus optimus ! quamdiu ordinis nostri sanctitas ad dignitatem suam tuendam resque suas et possessiones integre defensandas et illibate sibi per se sufficere potuit, status quidem ordinis digne commemdabilis fuit et sincerus ; verum ex quo suffragiis extrinsecis, commis- xxxiv INTROIDUCTIO N. sionibus, s. confirmationibus et privilegiis, muniri jam quærit et fulciri, defectus, proh dolor ! ordinis et detrimenti, cupiditatis quoque et ambitus augmenti, signum et inditium evidens et est nimis manifestum.'? Accidit autem archidiaconum nom lomgo post tempore miseræ fragilitatis humanæ conditiome morborum incur- risse gravamem, et fere desperabilem. Quod cum aures abbatis pervenisset, pro- tinus ad ipsum videndum et vices ei rependendum, taliomemque tamquam animo vindice reddendum, accessit. Et cum in camera coram archidiaconi lecto sedes ut decuit ei posita fuisset, coepit eum verbis consolatoriis et tam ad corporis sa- nitatem quam ad animæ quoque cura longe propensiore salutem commonitoriis sane prout decuit et discrete confortare. Tamdem vero post cætera subjumxit, momens quod de verbis suis curialibus atque facetis et urbamæ eloquentiæ sale respersis quibus valde delectari solet, cum de omni verbo otioso ratio sit red- denda, perfecte poeniteret. Item, et cum ecclesias et præbendas in diversis epis- copatibus possederet plurimas, quibus digne deserviendis tantisque animarum curis præsertim in tot parochiis et ab invicem tam remotis sufficere nullatenus posset, monuit et im fide consiluit quatinus quam citius illis relictis omnibus sa- luti tam contrariis, ne morbi violentia de medio raperetur, subitoque rebus hu- manis eximeretur, ad ordinem Cisterciensem tanquam ad certum indubitatæ salu- tis portum statim accedere non tardaret. Et quoniam mora semper periculum trahit, neque tarda movit molimina, spiritus sancti gratia monachalem habitum quem frater cum abbate veniens occulte detulerat, me quis foret ad parata defec- tus, ostendi cucul1amque movam ei præteradi fecit. Archidiaconus autem hiis auditis et visis, clericos et servientes suos ad se vocari jussit, et statim im sessionem a lecto quo jacuit se suspiciens, ad suos sermomem dirigens, ait, ** videre qualiter abbas iste promptulus et spontaneus, nec vocatus mec invitatus, ut me monacharet advenit, et habitum ordinis sui, quem numquam ut mostis approbavi vel dilexi, se- cum portavit. Qua propter præmunitos esse vos volumus, quod si in hac ægri- tudine vel alia forte contigeret quod hunc habitum petam, pro certo scitote nulla- tenus hoc ex animi judicio proveriire, sed magis ex morbo violento, sicut ægris frivola et erronea proferre plerumque contigere solet. Quod si forte pertinaciter et instariter in hoc petendo perstitero, tamquam furibundum et mente captum cathenis et vinculis me statim fortiter astringatis, et arcta custodia, donec resipis- cam et in me redam, cohibere mom postponatis.” Ad abbatem vero postea com- versus, gratias ei de visitatione sua persolvit, suadens tamen et consulens quod ea intentione et commonitione qua nunc accessit ad ipsum, sanum aut insanum, validum videlicet aut invalidum, venire de cætero non præsumeret. APPENIDIX. XXXV AP. IV.— W. Bothewald's Invective against Walter Mapes. [From a MS. of the 13th century, in the Ashmoleam Museum, at Oxford.] Invectio magistri W. Bothewald canonici et supprioris ecclesiæ sanctæ Frideswidae, contra Walterum Mat. (?) archidiaconum Oaeoniæ ; qui tam in ju- ventute quam in senectute, quædam derisoria dicere consuevit et metrice et prosaice, de Monachis Albis, ad eorundem diffa [ma] fionem. Camomicus. Lancea Longini, grex albus, ordo mefamdus.* Cum monachis albis Longimi lamcea venit : Non quomiam feriant, sed feriamtur ea. Lancea sunt illis vilis cibus, aspera vestis, Mansio deserti, mocte dieque labor. Cum contempmantur, et plus aliis patiantur Pro Christo, mon est ordo mefamdus eis. Ordo quisque bonus, sed mon bonus ordine quivis : INec tamen ordo suæ laudis honore caret. Intus claustrales ardent virtutis amore ; Ardent et lucent ; mens facit hoc et opus. Exterius si sit aliquis qui mom operetur Ut decet, interius tendat ad omme bomum. Ergo pro paucis me possis perdere plures, >{< >{< >{< >{< << >{< >{< Pluribus umius mon debet culpa nocere ; Debemt peccata lædere quemque sua. Sed quamdoque mala, quæ facto sunt aliena, Consensus placito quis facit esse sua. Sed quos vel vitia, vel consensus vitiorum, Non tamgit, cesset tangere sermo tuus. Talia te facere facies tua facta semilis Nom simit : has veteres disce fugare vices. Justis parce viris, in quos tua fundere virus Mordacis dicti lingua dolosa solet. Tollere quos velles, auges invitus honores, * :% * >{< * :>{< :{< * This lime appears to have beem takem from the poem of Mapes which Bothewald attacks. The poem is here givem from Mr. Black's Cata- logue of the Manuscripts of the Ashmoleam Library. xxxvi INTROI) U CTION. Illis dum malus es, immo dum detrahis ipsis, Ore tuo gladius pessimus esse studes. Tamdem frange tuum gladium, quia non noces illis, Sed tibi: vim gladii sermo mocivus habet. Eorsam de decimis loqueris, quas mom tibi solvunt ; Et, quia mom solvunt, cur male rodis eos ? Rodis eos ? rodis Papam : rodis quasi Christum ; Nam Christus Papam, Papa tuetur eos. Ecclesiæ Papa pater est, pariterque patronus : Quod decimas retinent, Papa licere facit. Ecclesiæ nom est per eos corrosio facta, Ut dicis : decimæ sunt quasi jure suæ. Christi sunt decimæ : decimas illis vice Christi Confirmat Papa: jus datur ergo satis. A Christo Papæ, per Petrum, plena potestas Est data : Papa potest, vult, facit : ergo valet. Papa potest quod jure potest : non vult nisi justum : Nil nisi jure facit, quod facit ergo tenet. Et præter Christum, mom est qui judicet illum : Non est judicio subditus ergo tuo. Murmuris auctores me sint, de jure remittunt Sæpe suo. Cur hoc ? foedera pacis amant. Illis ut faciant pacem, dat Papa licere ; Sed pro velle suo ; sicque mecesse negat. Cum liceat decimas ipsis omnes retinere, Qui solvunt aliquas, lis sibi nulla datur: Cui solvunt nullas, sibi competit actio nulla, * * * * * >{< >{< Ut vicinorum sibi discordamtia corda Concordemt, solvunt quæ retinere queumt. Quam perdant animas aliorum, perdere malunt Plurima : nec perdunt, qui dare semper habent. Pro Christo solvunt ; pro Christo, quæ retinentur, Expendunt : sua sic omnia Christus habet. Pauperibus Christi sua sunt communia cunctis ; Et sibi quid retinent, præter egere nihil ? Est temuis cibus, et vilis vestitus eorum : Et sua sufficiumt omnibus atque sibi. Hospitibus largi, nonmumquam sunt sibi parci: Hoc quia dant aliis plurima, pauca sibi. Sic fieri debet ex ordime ; sic bonus ordo, Sic dici meruit : ergo nefandus abest. AIPPEND1X. xxxvii Hunc te mon modice miror dixisse nefandum ; Sed bene si recolas, ipse nefandus eris. Hii tibi si solvant aliquid, pro pacis amore ; Jam parcas, si sis pacis amicus, eis. Fecisti pacem, sed non illam bene servas : Contra te testis hoc tua lingua probat. Canis parce tuis, parcemdo religiosis : Illis si mom vis parcere, parce tibi. Jam nugas dedisse tuas vel fine dierum, (Quod decuit juvenem) nom decet esse semem. Pro momachis, per Canonicum, defensio facta Te moraet ut taceas; tuque tacere velis. Parce, Waltere ! Video me posse videre Quod mors jocunda [vita] rapit atque secunda. Ludicra nugarum nisi sint deleta tuarum Fletibus hac vita, delusus es, Archilevita ! Ordinis augmentum facit spoliatio rerum. Dum licet ergo, tua defle commissa; labora, Ut sata mumc plena, postmodo falce metas. Excute de sompno gravidum caput, ablue nefas Peccati : propera, dum tibi posse datur. ExPLICIT. AP. V.—Notice qf Golias, from the Speculum Ecclesiæ qf Giraldus Cambrensis. [MS. Cottom, Tiberius B. xIII. fol. 126, r°.] Qualiter etiam sicut olim ducibus Romanis et principalioribus sicut et munc summis pontìficìbus majori temeritate similiter objecta est infamiæ nota. Ad hæc etiam non solum antiquis diebus et temebrosis temporibus, verum etiam tempore gratiæ fideique Christi lampade mundum illuminante lucidius et irradiante, quædam sicut in cæteros sic et in viros etiam apostolicos et aposto- lorum successores, in præscripti criminis suggilationem ora maledica metritis etiam carminibus in hunc modum confinxerumt, gemeraliter scilicet hoc versi- culo. Roma manus rodit, quos rodere mon valet odit. Item, in papam mostri temporis egregium, scilicet Alexandrum .iii. qui propter CAMD. soc. 17. f' xxxviii INTRODUCTION. schisma diutinum urgens et ingruens pertinaciter Roma relicta apud Beneventum perhendimavit, quidam specialius sub hoc tenore scribere præsumpsit : Ni fecit argentum bene venit hic Beneventum, Verba dat in ventum misi proferat ante talentum. Item, et in Lucium tertium, qui primo loco post Alexandrum sedit, alius invehe- batur acerbius im hunc modum : Lucius est piscis, rex atque tyramnus aquarum, A quo discordat Lucius iste parum : Devorat hic homines, hic piscibus insidiatur ; Esurit hic semper, hic aliquando satur. Amborum vitam si lamx æquata levaret, Plus rationis habet quam ratione caret. Item, parasitus quidam Golias nomine nostris diebus gulositate pariter et leccaci- tate famosissimus, qui Golias melius quia gulæ et crapulæ per omnia deditus dici potuit, litteratus tamem affatim, sed nec bene morigeratus, mec bonis disci- plimis informatus, im papam et curiam Romamam carmina famosa pluries et plu- rima tam metrica quam ridmica non minus inpudenter quam imprudenter evo- muit. De quibus invectiomem ridmicam temere mimis et imdiscrete compositam casualiter incidens, clausulas aliquot inde ad detestamdam quidem et condemp- mandum, mom approbandum aut imitandum, has scilicet, hic apposui: Roma mundi caput est, sed nil capit mundum ; Quod pendet a capite totum est immundum ; Trahit enim vitium primum im secundum, Et de fundo redolet quod est juxta fundum. Roma capit singulos et res singulorum ; Romanorum curia mon est misi forum ; Ibi sunt vemalia jura senatorum, IEt solvit contraria copia mummorum. In hoc consistorio si quis causam regat, Suam vel alterius, hoc in primis legat, INisi det pecuniam Roma totum megat, Qui plus dat pecumiæ melius allegat. Romani capitulum habent im decretis Ut petentes audiant manibus repletis. Dabis, aut non dabitur ; petumt quamdo petis ; Qua mensura seminas, et eadem metis. Cum ad papam veneris, habe pro constanti, Nom est locus pauperi, soli favet danti; IEt si nummis præstitum non sit aliquanti, Respondet hæc tibia mon est mihi tanti. Papa, si rem tangimus, nomen habet a re, APPENIDIX. xxxix quicquid habent alii, solus vult papare. Vel si verbum Gallicum vis apocopare, Paez, paez, dit li mot, si vis impetrare. Porta quærit, bulla quærit, [. . . . .] Papa quærit, cardinalis quærit, omnis quærit ; lEt si des si quid uni deerit, Totum mare salseum, tota causa perit. Des istis, des aliis, addas dona datis, Et satis dederis, quærunt ultra satis. O vos bursæ turgidæ, Romam veniatis, Romæ viget phisica bursis constipatis. Porro quid feret hic tanto dignum delator hiatu ? Si curia Romana corpo- ralem delinquentibus poemam infligeret, dignus iste non suspendio solum, verum et incendio foret. Sed aliis quomodo male scribendo litterisque suis mordaciter abutendo, deferre valeret, qui sibi ipsi in tractatu quodam ridmico quem ipse de moribus suis et vita miserrima, finalique tamquam ephitaphio proprio conscrip- sit, minime deferre dignum duxit. Ubi quidem ex cordis abundamtia loquens, ait : Tertio capitulo memoro tabernam : Illam mullo tempore sprevi, neque spernam, Donec sanctos angelos venientes cernam, Cantantes pro mortuo requiem æternam. Meum est propositum in taberna mori; Vinum sit appositum morientis ori, Ut dicant cum venerimt Angelorum chori, Deus sit propitius huic potatori. Versus itaque magistri Marbodi duo, qui colores rhethoricos et tam verborum quam sententiarum exornatiomes versibus egregiis exornamdo declaravit, hii sci- licet hic adaptandi, non incompetenter occurrerunt : Qui sibi mom parcit, mihi vel tibi quomodo parcet ? Qui sibi divulgat probra, credis quod tua celet ? Mira ergo temeritas, miraque impudentia pariter et imprudentia, mentem homi- mis succedameo Petri, vicario Christi, summoque in terris amimarum rectori, con- tumeliam irrogare dictis aut factis, ore vel opere, tantam fuisse ullatemus ausam. Quod quidem et si ultionem declinare utcumque valeat humanam, tamen indigma- tionem illam quæ mihil erroneum relinquit inultum, nisi poemitentia plena se- cuta, nequaquam poterit evitare divinam. xl INTRODUCTION. AP. VI.—Fragment qf the Paternostre aus Gouliardois. [From a MS. im the Bibliothèque du Roi, at Paris, No. 198, fol. 49.] * >}: * * Chascum jour .iiii. patenostre. Ribaut et gouliardois doient Par le pais tiex.c. deniers, Dont .i. seulz n'em iert jà paiés ; Et s'il m'em estoiemt aquité, Il n'i domroiemt mie .i. poil d'erbe. Li vilains dit en som proverbe, Qui de grant folie c'esmaie Qu'asés acroit et riens ne paie. Je di veant vous oremdroit, Qu'aus vignerons feroit droit, Il devroient plus franc estre Qu'à chevalier me cler me prestre. S$ libera mos .i. sentier : Le matim quant moy leverai Par tous les vigneroms dirai, Pour les cepes qu'ils ont plenté, Qui du vin domnent a plenté. malo ; quant mauvés m'avoie Bon vim, sor lie mult m'amoie ; Et quant preudoms le tient au mains, Je di qu'il ne vaut mie maims. AÄ'; Dieus gart toute gent Qui biem despendent largement! Eæplicit la pafenostre aus Gouliardois. AP. VII.—A Satire în Prose under the name qf Golias. [From MS. Digby, (Bodl. Lib. Oxf.) No. 53, fol. 27, v°.] Magister Golyas de quodam abbate. CIRCA horam diei secundam vel tertiam cum sol matutimos exuit tepores et crescit in juvenem, abbas tunc tamdem surgit de lectisternio ; et cum adhuc coenam serotinam eructitat et nocturmas potationes prolixas, statim meditatur ubi AT>]PENDIX. xli adimpleatur os stomachi, quod mecdum evacuatum est. Quippe ? Plus enim meditatur de eo quam de Deo, plus de salsamentis quam de sacramentis, plus de salmone quam de Salomone ; mec mirum ; ipsius emim venter sibi Deus est, et quævis ejus gloria versatur in gula, sicque adimplet quod scriptum est, ** Primum quærite [regnum] Dei.” Igitur cum sibi venter Deus sit, et regnare bene come- dere, prius mittit mentem ad epularia quam ad epularia studia, et pluris sibi facit coenatorium quam coenobium, et pluris coenam quam cellam. O quam bonus pastor et quam digne electus, qui mon solum mom ponit amimam pro ovibus, sed cui parum est quod totus grex moriatur, ut ipse solus vivat abunde. Nunc quota sit vestis, quot sint sibi calceamenta, indumentorum perflua musa refert. Vestit ergo primo camisiam admodum subtilem, ne carnem ipsius temeram durum lædat cylicium. At ut quidpiam habeat religionis simulacrum, supervestit cylicium, sed me parte in aliqua sese maritet corpori prohibetur attente. Vestit demum pelicias duas vel plures si qua est frigoris intemperies ; superaddit etiam tunicam vel tunicas et cucullas cucullis contingat, si fuerit necesse. Quid plura ? Sic se munc vestit, numc exuit, ubi facile sustineat diei pondus et æstum. Tibiis quidem ipsius subveniunt femoralia linea, caligæ laneæ, ocreæ, non tamen ferreæ, immo ferinæ, et tandem epicaligæ. Pedilium vero certus non est numerus, crescit enim et decrescit secundum vicissitudines caloris et frigoris. Botas habet æstivales, hyemales, crepitas, filto triplicato ypoteticatas. De capuciis dabunt se- quentia. Indumenta pauca sunt, quia hiis nec opus mec locus est, nisi cum iter extra coenobium, vel tumc cum secumdam evocat primam et soloecizans partem masculini parti foeminimi generis associat. In illa siquidem disputatione pro- tervus opponens unum permittit mom duo sed concludens duobus. Tunc etiam arguit necessario, quod exuta cuculla exuatur et monachus ; secus tamen in illa est et in disputationibus aliis, mon enim diversa sentiunt, sed idem op- ponens et respondens, et semper proceditur ex concessis, donec uterque assequa- tur propositum. Sed de hiis alias expressimus in posterioribus amalectis videli- cet juvencularum nostrarum, in libro quarto de lenocinio. Redeamus ergo ad propositum. Igitur abbas pinguis et rotumdus, incassatus et dilatatus, claustrum ingreditur, ibique videns congregationem illam cuculatam immo culatam, capu- cium suum usque ad aures utrasque reflectit et sic rostratus incedit. Frontem prætendit masculam et plenam mimis, cilia extensa, supercilia hirsuta, oculos huc illuc devagantes quasi planeta erratiems, vultum ostendit austerum, mares dilita- tas, et tussim acuens tyramnico rugit boatu ; sicque ruminans procedit, non psal- mum sed salsamentum potius tum mente tum ore volutat vespertinum, tam piis amplexibus gregem suum tollit et educat, et tam misericorditer infirmitati compatitur ipsius. Recte enim clamare potest cum apostolo, quis infirmatur et ego nom firmor, quis scandalizatur et ego non gratulor. Ecclesia siquidem sub- sequenter ingreditur, et in circuitu ipsius ambulans non ad altaria immo luparia sese declinat ad latera. Non enim deerit, cui dicat, ** Tu mihi sola places, tu mecum mocte jacebis,'' xlii INTRODUCTION. Favetme illa ? Favet itaque. Nec mirum, quia non est adeo tenuis sortis mu- liercula, quin infra breve spatium auratos ostendat digitos, si etiam raros move- rit monachorum pruritus. Nec mirum ; pro libra venumdatur monacho ; quid clerico comceditur quimque pro nihilo quinque pro obulo. O res quam foeda et quam absurda ; quod templum Dei commutat in prostibulum ; lupæ enim huc cotidie, ** Spectant qui veniunt, veniunt spectentur ut ipsæ.” Quid plura? revertitur abbas ad præsepium et ante caminum in quo las- civit maritus Veneris, sibi culcita substermitur, tapeta etiam et pulvinaria supponumtur domino abbati, sed adeo mollia et pinguina ut eum deglutire videantur. Quare ? Ne piga ejus quassetur ; minimum enim est quo of- fendit potentes et amicos uteri. Mensa subsequenter proponitur coram domino abbate, sed relatu non erit facile quot supraponantur. Attamen licet mensa immumerabilibus ferculorum generibus abundet, de quadrupedibus imibi nil appponitur, de ipsis etenim comedere est contra prohibitionem regulæ. Quid igitur comedit ? Pisces grossos, quia de minutis non curat. Cavet enim me de illis inossetur, cum tenui interponere discet os a pellicula ; præterea insi- pidi sunt et milhabent pinguedinis. Suntne omnes grossi pingues ? Nequaquam. Quid igitur fit de macilentis ? Abjiciuntur ? Abjiciuntur itaque et demer- guntur a profundis sagiminis, ibique tam diu decoquuntur ut pingues fiant per accidens, quod esse non potuere per substantiam. Comedit igitur pisces lixos, pisces frixos, pisces assatos, quosdam farsitos, quosdam ovis deauratos. Abstinet- me ab omni carme ? Nom, sed a quadrupedibus tantum. Comeditne volatilia pem- mata ? Non, sed si fuerint deplumata et cocta tunc vescitur ipsis, quia oriuntur ab aquis ; sicut et pisces, quibus uti est illis satis licitum. Sumunt etiam sui er- roris defensionem ab auctoritate beati Ambrosii, qui ait, “ Magne Deus, potenter qui ex aquis ortum genus partim remittis gurgiti partim levas in aera.” Remittis itaque, domine abbas, gutturi tuo ea quæ sursum levantur in aera sicut et ea quæ remittuntur gurgiti, utraque enim ex aquis orta sunt ; remittis, inquam, gurgiti tuo pavones, cignos, grues et anseres, gallinas et gallinaceos, id est, gallos castra- tos. Gallos autem veros non comedit. Quare ? Quia caro ipsius durior est et minus saporifera palato. Est ratio et altera, si gallos comederet simul cum gal- linis, tunc tota eorum destrueretur propago, quod optaret serius quam calefieri ad caminum ignis. Est et tertia quæ verisimilior videtur, videlicet, quod ideo gallos non comedit, quia plus valent gallinacii qui fiunt de gallis, cum fuerint castrati. Non enim eorum reformidat propaginis defectum, dum gulæ placeat et castiget ingluviem. Corvos vero jurat se mullo modo velle comedere, quia cum missus esset de archa Noe invento cadavere noluit reverti, sicque probat quod nequam sit et inutilis. Bubones etiam non comedit. Quare ? Quia turpes aves sunt et odiosæ aliis. Fasianos vero, perdices, et columbas, cæterasque hujus- modi quæ formosæ sunt et natura simplices, nec aspernatur mec odit. Igitur cum et pisces comedat et alites, sicut mom omnibus utitur piscibus, sic non om- mibus. alitibus, AIPPENDIX. xliii q. ** Ut sic fine bono concordent ultima primis.'' Iterum cum luporum duo sunt genera, aquaticum, scilicit, et silvestre, non come- dit de utroque ; quia cum aquaticum sibi vendicet, juxta prædictam sententiam, lupum silvestrem detestatur et odit, tum quia de quadrupedibus est, tum quia est animal immite. De bacone qui in aera sustollitur, quid sentit ? Ipsum vero mom comedit, quia de quadrupedibus est ; verumtamen quia caro ipsius dul- cis est et pinguissima, diligentissime commentatur supe textam ipsius, et tandem hanc de eo exponit sententiam, ubi scilicet tam diu torqueatur et agitetur in patella, quod totus convertatur in liquorem, et sic quod non datur illi posse co- medere detur illi posse bibere. Retortam vero, qua suspenditur dominus baco, licet de quadrupedibus non sit et sursum sublevetur in aera, nihilo magis come- dit. Quare ? Tum quia de duris et siccis elementis est et parum habet in se pin- guedinis, tum quia ex aquis ortum gemus non est. Ab ossibus etiam se abstinet. Quare ? Quia humores generant grossos et indigestibiles, et cum sint esca camum, hoc habet in se religionis, quod camibus injuriari non curat. Præter prædicta, ova comedit sæpissime, quia regularia sunt et conservatoria sanitatis ; cibus enim comfortabilis est et digestibilis, et teste Ovidii aliquid habet in se petulantiæ, quod in hiis plus placet. Sed quia rigore regulæ coarctatur, ne quinarium mu- merum excedat, comedit quinque dura, v. mollia, v. frixa, v. lixa, v. cumino dealbata, v. pipere demigrata, v. in artocreis, v. im artocaseis, v. pulmentata, v. sorbilia, v. in brachiolis conflata, quæ licet per computationem sunt lv., divisim tamen sumpta non sumt misi v. De salsamentis et condimentis quid referam ? Piperata nigerrima, spississima, calidissima, pinguissima, acutissima, sibi propi- nantur, cuminata nivea, allea lactea, gansellia, moretum Virgilii. Viridis sapor, acutus sapor, et frigidus sapor, et ut breviter me expediam, mira feret indigna- tione, mi cuilibet cibario sapor proprius deserviat, ita scilicet, ut numerus ciborum et numerus saporum æque sibi respondeant. Vima porro ponuntur coram do- mino abbate diversi coloris, albi scilicet et rubei; album tamem a dextris poni- tur, quia majoris auctoritatis est, et rubeum a simistris, et de utroque sumens primitias, movies bibit, ut gustet quid vinum sapiat. Cum vero bibet ex intentione, bibit semel sed multum pro pace et stabilitate ecclesiæ, bis pro prælatis, ter pro sibi subditis, quater pro captivis, quinquies pro infirmis, sexies pro aeris serenitate, septies pro maris tranquillitate, novies pro peregrinantibus, decies pro domi sedemtibus, undecies ut parum comedant monachi, duodecies ut multum comedat ipse, tredecies pro umiversis Christianis, quaterdecies pro rebus hu- mamis, quinquies et decies ut Dominus Deus rorem mittat super montem Gel- boe, quo messes albeant, vineæ floreant, et germinent mala pumica, et sic mumero impari numerum potationum concludit juxta illud, ** Numero Deus impari gau- det.'' De cæteris siquid non potat, sed pitissat, ut ardorem stomachi temperet im- extinguibilem. Hæ sunt passiones, quas patitur pro Christo. Numquid con- dignæ sunt ad futuram gloriam ? Numquid meritoriæ sunt coronæ martyrii ? Hic est vere martyr, qui hiis jejuniis, hiis vigiliis, et hiis potationibus, corpus xliv INTRODUCTION. suum affligit, et hiis angustiis sese disponit. Coena autem terminata et mensis repositis sese elevare non potest, misi per utrumque brachiorum subtrahatur, ad modum vaccæ demersæ im profundum bituminis, et tunc morem gerens agentis gratias, ne tamen eas prolixas faciat, ** Miserere mei Deus,” prætermittit, et eructitando inchoat ** Laudate Dominum, pωf, omnis gens, laudate, p^Jf, et omnis spiritus laudet, po/f.” Non vero psalmodizando verba verbis continuat, sed propter interpolatas eructationes hæc verba furatur et illa dimidiat. Superest, itaque disserere de caputiis et eorum effectu, ut prosequutio pollicito respondeat. Residente, ut prædiximus, domino abbate coram marito Veneris ita calorem assuescit, quod algorem plus reformidat aspide. Unde fit quod si quandoque fit obvius Boreæ procellis tamquam fronte securi repercussa resilit et recalcitat, caputque munit caputiis. Quot ? Binis in autummo, trinis vel quaternis in hyeme, ergo senis im æstate. Unde locus ? A conjugatis, certe verius dixisses a remotis. In æstate etenim simul lasciviens cum tempore, pileolo delicato mon caputio amplitudinem coronæ et capillorum celat brevitatem, sicque superbiens procedit, mon ut monachus, imimo magis ut medicus. In hyeme ipsum invemis pinguissimum de Epicuræo grege porcum, fronte dilatata, arteriis grossis et extensis et thoris sub mento pendentibus ; im æstate vero, removata cute, barba rasa, et juvenem priori seni prorsus dissimilem. Sequitur de caputiorum effectu ; cum capillus testante phisica mil aliud sit quam fumus per poros capitis evaporans congelatus et in substantiam rotundam commutatus, propter calorem circa caput præåssignatum fumus egrediens minime potest demsari, immo se fieri potest egressus subtiliatus magis quam egrediens. Subtilis est hæc ratio quia physica, capiat qui potest. Est et alia fortasse magis congrua, quæ etsi videatur cuiquam nugatoria, lippis tamen et tonsoribus patet ad perfectum. Cum post coemam sedeat abbas utroque lacerto suffultus im cathedra et farsitus est venter ipsius ad summum, tunc incipit emittere ventos de thesauris suis ; mec mirum ; alioquim rumperetur in medio. Hiis quidem, ne per portam turpidinis exeant, per mares patet exitus et per latos oris hiatus. Tunc revera si assisteres videres fumum tanquam si respirasset Emcheladus, et ventos tamquam si rumperetur carcer AEoli. Eructantis strepitus sic perhorresceres, ut si jecur ipsius deficeret et fauces suæ dissiparentur ab imvicem. Hæ igitur eructationes tot et tantæ cum tanto impetu frontis invadunt lanuginem ut non sit pilus qui remaneat.— ExPLICIT. APPENDIX. xlv AP. VIII.—A Drinking Song. [From MS. Sloane, No. 2593, fol. 78, ro. of the Fifteenth Century.] ΜEUM est propositum im taberna mori, Et vinum appositum sitiemti ori, Ut dicant cum vemerint angelorum chori, Deus sit propicius isti potatori. Potatores singuli sunt omnes benigni, Tam senes quam juvemes in æterna igni Cruciantur rustici, qui non sunt tam digni Qui bibisse moverint bonum vinum vini. Vinum super omnia bonum diligamus, Nam purgantur vissia dum vinum potamus, Cum nobis sint copia, vinum dum clamamus, Qui vivis im gloria te Deum laudamus. Magis quam ecclesiam diligo tabernam, Ipsam nullo tempore sprevi, neque spernam, Donec sanctos angelos venientes cernam, Cantantes pro ebriis requiem æternam. Fertur in convivium vinus. ma. num, Masculimum duplicet atque fœmininum, Sed in neutro genere vinum est divinum, Loqui facit socios optimum Latinum. l. 3. Angulorum cori, MS.—4. iste, MS.—16. cantantibus, MS.—19. de- virzum, MS. CAMD. soc. 17. 4) CONTENTS. CLAss I. Poems bearing the name of Golias. 1. Apocalypsis Goliæ Episcopi . 2. Metamorphosis Goliæ Episcopi 3. Prædicatio Goliæ r . • 4. Golias in Romanam Curiam ę 5. Sermo Goliæ Pontificis ad Prælatos impios 6. Sermo Goliæ ad Prælatos 7. Goliæ Versus de Prælatis ę ę 8. Golias ad Christi Sacerdotes ę ¢- � 9. Goliæ Versus de Sacerdotibus ę e s « » 10. Prædicatio Goliæ ad terrorem omnium ç ©* 11. Discipulus Goliæ Episcopi de Grisis Monachis . Goliæ Quærela ad Papam 13. Golia de suo Infortumio « » 14. Epistola Goliæ ad Confratres Gallicos 15. Confessio Goliæ . . . ¢ e . • «• ę 16. Golias in Raptorem suæ Bursæ . «o ■• • 17. Golias de Conjuge mom ducenda . • • ' • 18. Golias de Equo Pontificis . ¢ ç . Epigramma de Mantello a Pontifice dato . Epigramma de Goliardo et Episcopo . Aliud Epigramma de iisdem . c. . Goliæ Dialogus imter Aquam et Wimum . . . 86 PAGIE 2] 3] 40 43 44 45 48 52 54 57 64 69 7] 75. 77 85. 85 86 86 87 xlviii CONTENTIVS. CLAss II. Other Poems attributed to Walter Mapes. IPAGE 28. Disputatio inter Cor et Oculum . « » «… • . 93 24. Dialogus inter Corpus et Amimam c. «• • . 95 25. De Palpone et Assentatore . «… ę e ę . 106 26. Cambriæ Epitome � ę � ç ę ■ . 131 27. De Mundi Vanitate «-» ê « * i > ę «• . 147 28. De Mumdi Miseria ¢ «… * * * ę c * . 149 29. Contra Avaritiam ę o» «• ę • q • ę . 151 30. Contra Ambitiosos et Avaros � ę � ¢. . 152 31. De Pravitate Sæculi . • cus « * ę * ¥ . 159 32. De Avaritia et Luxuria Mundi ę «s � c. » . 163 38. De Mundi Cupiditate . *• , « ò � « » . 167 34. De Comcubinis Sacerdotum . �. (… ę ά . 17] 35. Consultatio Sacerdotum ¢ « ò «• ę ę . 174 36. De Convocatione Sacerdotum � ę «• • . 180 37. De Carnali Contagio . «• * «- <• » . 182 88. De Visitatione Abbatis • • • . . . 184 39. De Malis Monachorum ę . «… ę e . 187 40. De Maria Virgine «… ę «• o £• * * . 19] 41. De Punitione Peccati . » cs £» «• ę . 208 42. De Partu Virginis � ¢ * ¢* ę ę . 212 43. De Ruina Romæ . ę • ©» ę ę a . 217 CLAss III. Poems qf a similar character, but not directly attributed to Walter Mapes. 44. De Cruce Denarii ¢ «• � » ę o . 223 45. De Nummo . . ¢ ę ę ce dù � . 226 46. De Diversis Ordinibus Hominum . «… ę . . 229 47. De Falsis Fratribus «• ę ç & * ce « » . 236 48. De Clarevallemsibus et Cluniacemsibus . � * ę . 237 49. De Mauro et Zoilo ę ę «… • f* ę . 243 50. De Presbytero et Logico tù � ę ç ç* . 251 51. De Phillide et Flora . «* «* ę ę �. . 258 CONTENT§. xlix Appendia, Qf Translations and Imitations. A.—Apocalypsis Goliæ. 1. English, of the reigm of Elizabeth f» « * � 2. English, about A.D. 1623 B.—De Conjuge non ducenda. 1. French, of the beginning of the Fourteenth Century 2. English, of the Fifteenth Century C.—Dialogus inter Aquam et Vinum. I. French, of the Thirteenth Century 2. Spanish, of the Seventeenth Century D.—Disputatio inter Cor et Oculum. 1. French, of the Fifteenth Century . • £* • E.—Dialogus inter Corpus et Animam. 1. Anglo-Normam, of the begimming of the Thirteenth Century « ò ę ę « * � 2. English, of the Thirteenth Century . * * � 8. English, of the earlier part of the Fourteenth Cem- tury ę è « » ę e « ò {• « » 4. English, of the Reign of Edward II. . ç • F.—Cambriæ Epitome. 1. English, of the Fifteenth Century • «… � G.— De Cruce Denarii, and De Nummo. 1. Latin Leonines, of the Thirteenth Century 2. French, of the Thirteenth Century � � ę 8. English, of the Fourteenth Century . ę © 4. English, of the Fifteenth Century • ¢ � 5. Scottish, of the Sixteenth Century * * � ę H.—De Phillide et Flora. 1. English, of the reign of Queem Elizabeth . *-» • PAGE 27] 282 292 295 299 306 310 32] 334 340 346 349 355 357 359 361 362 363 W ALTE R MIA PE S. W A L T E R M A P E S. CLASS I.—POEMS BEARING THE NAME OF GOLIAS. APOCALYPSIS GOLIÆ EPISCOPI. [MS. Harl. 978, fol. 96 ro (H. 1); Harl. 2851 (H. 2) ; Harl. 4657 (H. 3) ; MS. Cottom. Vespas. A. xrx. (C. 1) ; pas. B. XIII (C. 3) ; Titus, A. xx. (C. 4). MS. Bodl. 2004 (57), fol. 188 r° ; MS. Bodl. 98; MS. Bodl. 496, art. 4; 851 (3041), fol. 118 ro ; MS. Rawlinsom, 232. MSS. C. C. Coll. 367, art. 6 ; Coll. O, 2, 45 ; Vespas. E. xII. fol. 3 r° (C. 2) ; Ves- Im Bibl. Bodl. Oxom., MS. Digby, At Cambridge, MS. Trim. 450, p. 53 ; 481, p. 432. Flacius Illyricus, p. 133, (Fl.); MSS. collated in the margim of the copy of Flacius, in the King's Lib. Brit. Mus. (F/.*)] A tauro torrida lampade Cynthii fundente jacula ferventis radii, umbrosas memoris latebras adii, explorans gratiam lenis Favonii. l. 1. lampada, H. 1.—2. ferventis olei, C. 1.—3. frondosas latebras nem. Fl. APocALYPSIS.—This poem, as is shewn by the list of MSS. at the head, (to which mamy more might easily be added,) enjoyed am extraordinary popu- larity during the thirteemth amd four- teenth centuries, and was the first of the class which was givem to the world after the invention of printing, whem it was edited by Johm Bale. It was named in allusion to the Apocalypsis of St. John : like him, the poet represents himself as carried up to heaven in a visiom, and, CAMD. soc. 17. imstead of the fate of Christ's church, are revealed to him the vices of the different classes of Popish clergy. An old English translation of this poem (of the sixteenth century) is preserved in MS., and will be given in the Appendix to the present volume. Z. 1. A tauro. Under the sign of the bull, i. e. in the momth of May, the favourite period of the year with the poets of the thirteemth and fourteenth centuries. B. 2 ATPOCALYPSIS GO LIÆ EPISCOIPI. AEstivæ medio diei tempore, frondosa recubans Jovis sub arbore, astantis video formam Pythagoræ : Deus scit, nescio, utrum in corpore. Ipsam Pythagoræ formam aspicio, inscriptam artium schemate vario. Am extra corpus sit hæc revelatio, utrum in corpore, Deus scit, nescio. In fronte micuit ars astrologica ; dentium seriem regit grammatica ; in lingua pulcrius vernat rhetorica ; concussis æstuat in labiis logica. Hinc arithmetica digitis socia ; in cava musica ludit arteria ; pallens in oculis stat geometria ; quælibet artium vernat in propria. Est ante ratio totius ethicæ ; in tergo scriptæ sunt artes mechanicæ ; qui totum explicams corpus pro codice, volam exposuit, et dixit ** Inspice.” 1O 20 l. 6. umbrosa, Fl.*—9. inspicio, C. 1, 2. Fl. Fl.*—10. femati, C. 1.—12. scit Deus, Fl.*—15. pulcris, H. 1. Fl. Fl.*—16. labris, FI.* C. I.—17. Est a., Fl. If a., Fl.* C. 1. In a., H. 1.—20. vi p. Fl.—21. Est autem, H. 1. and Fl.— 23. Et totum, C. l, 2.—24. respice, Fl.* C. 2. l. 6. Jovis sub arbore. Itis, perhaps, hardly mecessary to observe that among the ancients the oak was dedicated to Jupiter. l. 8. Pythagoræ. According to the Middle Age motions, Pythagoras first made kmowm to the Greeks the seven arts of the schools, which, in two divisioms, called Trivium and Quadri- vium, were Rhetoric, Logic, amd Gram- mar ; Arithmetic, Astromomy, Music, amd Geometry. According to the le- gemd, Tubal Cain was the inventor of these arts, and, apprehensive they might be lost in the destruction with which mankimd was threatemed by the flood, he caused them tobe engravedom two pillars of stome. Ome of these pillars, we are told, was found by the philosopher of Samos; Hermes found the other. See Halliwell, Early Hist. of Freemasonry in England. AlpOCALYPSIS GOLIÆ EPISCOPI. 3. Manus exposuit secreta dexteræ ; cumque perspexeram, cæpique legere, inscriptum repperi fusco charactere : “ dux ego prævius, et tu me sequere.” Cito prælabitur quem sequi cæperam ; et dicto citius in terram alteram 30 simul divolvimur, qua multa videram inter prodigia plebem innumeram. Dum miror, dubius quæ sint hæc agmina, per frontes singulas traducens lumina, vidi quorumlibet inscripta nomina, tanquam in silice vel plumbi lamina. Hic Priscianus est dans palmis verbera ; est Aristotiles verberans aera ; verborum Tullius vi mulcet aspera ; fert Ptolomæus se totum in sidera. 40 l. 25. aperuit, C. 2. Fl. Fl.*—29. These four limes are wanting im C. l. delabitur, Fl.*—30. ducor citius, Fl. educor, C. 2.—31. quam multa, H. I. C. 1. Fl.*—33. sunt hæc agentia, C. l.—34. fruntes, C. 1.—38. Hinc A. Fl. conculcans, Fl.—39. The MSS. have demulcet, imstead of vi mulcet as givem in Flacius. l. 32. plebem, in^^/meram. It s mot improbable that the author of the English poem of Piers Ploughmam had the Apocalypsis Goliæ im mimd im his exordium, when he ** shoop him into shroudes ** om ** a May morwenynge *' to avoid the sun's warmth, and saw in a visiom the ** fair field ful of folk . . . . of alle manere mem,'' the plebs innu- mera of the present poem. l. 37. Priscianus. The grammar of Erisciam was the favourite book om that subject durimg the Middle Ages, amd the foumdation of almost every thing that was writtem om it from the time of Bede to that of Lilly. dans palmis verbera, the pumishment inflicted om the scholars for their want of proficiemcyim the rules of grammar. l. 38. Aristotiles. The expression verberans aera perhaps refers to the wordy discussions of the scholastics. l. 40. Ptolomæus. Ptolemy was the great authority in Astronomy at this period. - ** Ptolomæi pagina coelum Qua petitur, qua quis mente per astra volat. Eberhardi Laborintus, i. 55. 4 AIPOCALYPSIS GOLIÆ EPISCOPI. Tractat Boetius innumerabilia ; metitur Euclides locorum spacia ; frequens Pythagoras circa fabrilia trahit a malleis vocum primordia. Lucanum video ducem bellantium ; formantem æreas muscas Virgilium ; l. 41. traaeit, Fl.*—43. certaf, H. 1.—44. trahit, Fl. C. 2. a numeris, C. l. l. 41. Boetius. This writer held a high ramk in the Middle Ages. Through his various works, principally, the im- perfect knowledge of the Philosophy and of the Mathematics of the Greeks was transmitted to the schools, pre- vious to the introduction of the Arabiam science. His works treat om all sub- jects brought into the scholastic course. l 42. Euclides. Euclid was first made kmown to the West in the twelfth century by the Latin transJatiom made from the Arabic by Athelard of Bath. Eberhard, a poet who flourished at the beginning of the thirteenth century, mentions him as them popular :— “ Euclidis libri, numero ter quinque, figuris Pleni, non assunt, quos geometer habet.'' — Eberh. Lab. i. 57. For a very curious passage om the popu- lar notions comcerming this Mathemati- ciam, in Englamd in former times, see Halliwell, Rara Mathematica, p. 56 ; and Early History of Freemasomry in England, pp. I0, 11, 12. l. 43. Pythagoras . . . . . . frahit a malleis. It was pretended that the first idea of musical motes was takem from observing the sounds produced by the strokes of a hammer. The reader will at omce call to mind what Chaucer (Dreme, v. 63) says of Jubal :— ** That founde out first the arte of songe, lEor as his brothirs hamirs ronge Upon his anvelt up and downe, TherOf he toke the firste sowme. Eut Grekes saime of Pythagoras, That he the first findir y-was Of the arte, Aurora tellith so.'' The lines of the Aurora of Peter de Riga (a poet who lived at the beginning of the thirteenth century) to which Chaucer here refers, are these : — “ Aure Jubal varios ferramenti notat ictus; A. Pondera librat in his ; consona quæque facit. Hoc inventa modo prius est ars musica, quamvis Pythagoram dicant hanc docuis- se prius.** (4p. Leyser. p. 728.) ?. 45. Lucanum, &c. The writer enu- merates here the primcipal classic poets vwhose works were read in the schools in the thirteenth century. In the fa- bliau of the Bataille des vii Ars, print- ed in Jubimal's Rutebeuf, ii. 426, we have a similar enumeration of the poets then in most repute, which contains almost the same mames :—- ** mesire Perse, Dant Juvénal, et dant Orasce, Virgile, Lucain, et Etasce, Arator, Omer, et Térence. l. 46. æreas muscas Virgilium. Am A POCALYIPSIS GO LIÆ EPISCOPI. 5 pascentem fabulis turbas Ovidium ; nudantem satyros dicaces Persium. Incomparabilis est status Statio, cujus delinuit res comparatio ; saltat Terentius plebeius histrio ; agrestes Ypocras potat absinthio. Dum vulgi censeo gestus innumeri, accessit angelus vultus siderei, qui dixit, “suspice, et cœlos aperi, et vide cito quæ oportet fieri.” Suspexi celeri coelos intuitu, et fui postea statim in spiritu tractus per æthera miro circuitu, cœlorum positus tandem in aditu. 60 Sed fulgor fulguris, quod circumfulserat, primos intuitus inde reverberat ; et dixit angelus qui mecum aderat, * siste, videbis quæ Johannes viderat.” Visa conscripserat ille mysteria, septem ecclesiis quæ sunt in Asia : tu scribes etiam ; forma sed alia, septem ecclesiis quæ sunt in Anglia. J. 48. Sudantem, Fl.*—49. statum, H. I.—50. demonium in res, C. 1.— 52. agrestes Ipocras portat, C. l. J7/ocrastes, H. 1.—53. vulgus, C. 1. sentio, H. 1.—54. præfulgeras syderi, C. 2.—55. suscipe, oculos ap., Fl. et oculos, C. 2. suscipe in cælos, Fl.* inspice oculo s'ri. C. 1.—59. per aera, FI.*— 61. moae fulgur fulgurans, quod, Fl. mihi, C. 1, 2.—65. sed visa scrips. C. 1. C. 2— 66. in Anglia, C. 2.—67. eadem ; f. C. 1, 2.—68. in Neustria, C. 1. H. 3 ; allusiom to the Middle-Age legemds about the poet. He was said to have made a brazem fly, which was placed on ome of the gates of Naples, and which hindered that city from being troubled with flies for mamy years. Porro in Campania, civitate Neapolitama, sci- mus Virgilium arte mathematica mus- cam erexisse æneam, quæ tantæ virtutis in se habuit experimentum, quod, dum im loco constituto perseveravit integra, civitatem late spatiosam mulla musca ingrediebatur. Gervas. Tilb. Ot. Imp. iii. 11. (ap. Leibnitz, Rer. Brunsv. Sc.) Z. 52. Ypocras. Hippocrates the physiciam. 6 APOCALYPSIS GOILIÆ EPISCOPI. Dum inter dubia figor immobilis, quidam intonuit tanquam volubilis 70 rota tonitrui, sive terribilis * vox tubæ corneæ vel tubæ ductilis. Vidi, post sonitum pulsantem æthera, septem candelabra septemque sidera, quæ vir eximius tenebat dextera ; et dixit Angelus, “ frater, considera. Sunt hæc candelabra septem ecclesiæ, et stellæ præsules sunt omnes hodie, debentes aliis instar justitiæ ; ponunt sub modio lucernam gratiæ.” S0 Post hæc apposuit, cum septem titulis, signatum codicem septem signaculis, dicens, “ aspicias intentis oculis, quæ nota facias terrarum circulis. Est vitæ præsulum codex hic conscius, quæ per signacula videtur clarius ; nam intus clauditur detestabilius, et laudabilia pendent exterius. Primi capituli quædam potentia signum aperuit, et animalia 9() perspexi quatuor quæ reddit varia formæ diversitas, gestus equalia. Est primum animal leoni simile, secundum vitulo, tertium aquilæ, et quartum homini, quodque volatile repletum oculis, rotis volubile. C. 2. has Neustria, with Anglia, writtem over it. C. 4. has Anglia. These four lines are omitted im H. J. C. 3. Fl.*—70. quædam, FI.—72. voce, C. 1. —73. Vidi præsentium, C. 1.—78. præsides sed, Fl.* C. 2.—79. formam jus. Fl. normam jus. C. 2.—84. facies, Fl. C. 2. faciens, C. l.—86. qui per sig- maculum, Fl. et per, Fl.*—88. ponit eae, Fl.—91. prospeaei, C. 2. reddunt, H. l. reaeit, Fl.*—93. These four limes are wamting im Fl.*—96. jocis, Fl. AIPOCALYPSIS GOLIÆ EPISCOIPI. 7 Cum primi solvitur mexus signaculi, detecta serie primi capituli, totius aciem luminis intuli, hunc tamen prælegens tenorem tituli. . l 00 Est Leo pontifex summus, qui devorat ; qui libras sitiens libros impignorat ; marcam respiciens, Marcum dedecorat ; in summis navigans, in nummis anchorat. Est ille vitulus præsul, qui prævius in loco pascuæ præcurrit citius, roditque ruminans quod novit melius, et saginatus.est bonis alterius. Est aquila, quæ sic alis innititur, archidiaconus, qui prædo dicitur ; 110 qui videt a longe prædam quam sequitur, et cum circumvolat ex rapto vivitur. Est quod induitur humana facie, decanus tacitæ plenus versutiæ, qui fraudes operit forma justiciæ, piumque simplici mentitur specie. Ista sunt quatuor alas habentia, quia circumvolant rerum negotia ; plena sunt oculis, eo quod prævia lucra respiciunt, et subsequencia. ] 20 Incedit quilibet cum rota mobili, dum mentis volvitur axe volubili; 1. 97. primum, C. 1.—98. de testa, C. l.—101. H. 2 begims with this line, and prefixes the title, Gul. de ministris ecclesiæ. After these first four limes, it omits the rest as far as Vae genti.—105. iste, C. 1, 2. premiis, C. 1.—109. Est alter aquila, quæ alis nititur, Fl. nititur, C. 1. qui, H. 1.—113. Est qui, FI.*— 115. aperit, Fl.*—120. Justra, Fl. prospiciunt, C. 1, 2.—122. mens revol- vifur, FI. mente volvitur, Fl.* rota volub. C. 1. J. 102. Jibras . . . libros, . . . mar- thirteenth century. See a note On the cam . . . . Marcum.—These pums are Political Songs, p. 349. common among the Latim poets of the 8 AIPOCALYPSIS GOILIÆ EPISCOPI. et circumflectitur voto mutabili, intusque sequitur rotam a simili. Postquam perlegeram præmissum titulum, subscriptum legere cæpi capitulum, quo mores didici vitamque præsulum, qui duces populi seducunt populum. Væ genti mutilæ cornutis ducibus ! qui mulctant mutilos armatis frontibus, 130 dum habet quilibet fœnum in cornibus, non pastor ovium sed pastus ovibus. Non tantum cogitat ille de miseris, de claudis ovibus, ægris vel teneris, quantum de compoto lactis et velleris; sic ovem perditam refert in humeris. Si vulgi noverit excessus pauculos, causatur fidei læsos articulos, trahit jus ovium in causæ tribulos, vellens exuvias et mungens loculos. ]40 Errantem sequitur grex errans prævium, quem pastor devius ducens per devium, post lac et vellera, dat carnes ovium luporum dentibus et rostris avium. Male sponsalium nexus in anulo, gregisque regimen pensat in baculo, cum solo canones pendent in loculo. Sic lecto substiti primo capitulo. V. 123. mirabili, C. 1, 2.— 124. inter quem, C. 1. — 129. Sic H. 3, C. 2, 3, 4, gentis mut. H. l. gentis miseræ, Fl.* inutile, C. 1.—130. cornutis fr. H. 2. —131. ferrum, Fl. — 132. Nam p. o. fit, Fl.*— 133. tamen, H. 2, Fl.*— 136. reportat humeris, C. 2.—137. noverat, C. 1.—141. pervium, H. 2.— 142. ducit, Fl.— 145. More, Fl.*— 146. pensant, H. 2. pensit, H. I.— 147. Qui solo, H. 2. Cui soli, Fl. cum solum, C. 2.—148. Instead of this line, H. 2. has Et lucris inhyans, and omits the four which follow. l. 129. cornutis ducibus. Alluding to the shape of the bishops' mitres. APOCALYPSIS GOILIÆ EPISCOPI. 9 Concursu nubium coelum accenditur ; fit coruscatio, aer concutitur, 150 et vox tonitrui in rota volvitur ; ad hoc signaculum secundum solvitur. Ecce capitulum legi de moribus archidiaconi, qui suis vicibus quicquid a præsulis evadit manibus rapit, et lacerat rostris et unguibus. Hic plenus oculis sedet ad synodum, linx ad insidias, Janus ad commodum, Argus ad animi scelus omnimodum, et Polyphemus est ad artis metodum. 3 60 Doctorum statuit decreta millium, quorum est pondus supra jus jurium, unum qui solverit, reus est omnium, nisi resolverit prius marsupium. Dum causas ventilat personis dissonis, formans fallacias sub forma canonis, transformat canonem in formam Symonis, qui est Mercurius archidiaconis. Ecclesiastica jura venalia facit propatulo ; sed venialia cum venum dederit, vocat a venia, quam non inveniens venit ecclesia, l. 149. Concussu, Fl.—154. viribus, H. 2, faucibus, Fl.*—160. Sed P..... ad juris, H. 2, C. 1, 2.—161. These four limes are omitted im H. 1, and Fl.* —162. Quorum est levius, C. l. Quorum, quod est levius, C. 2.— 163. qui prius solverit, C. 1, qαί αηυη solverit, C. 2.—165. variis, C. 1.—166. Format fal- laciam, H. 1. C. 3. Fl. — 167. in forum•, H. 2. — 168. archidiaconus, Fl.*— 171. Cu*n venit dederit, C. l. l. 160. Polyphemus. The writer does not allude to the personage so celebrated under this mame in Greciam fable, or, if he does, it is merely in a play upon words : polyphemus is here CAMD. soc. 17. put for a persom who talks much, oris very clamorous, πολόφημos. The wri- ters of this age liked to show their |knowledge of Greek, by using pumming expressions of this description. C 10 APOCALYPSIS GOLIÆ EPISCOPI. Seductam nuncii fraude præambuli capit focariam, ut per cubiculi fortunam habeat fortunam loculi, et per vehiculum omen vehiculi. Decano præcipit quod si presbiteri per genitivos scit dativos fieri, accusans faciat vocatum conteri, ablatis fratribus a porta inferi. ] 80 Corpus interpolat lunare Cynthium, involvit aera caligo nubium, concretis tenebris ad instar noctium ; ad hoc signaculum se solvit tertium. Et dixit Angelus, “ lege quæ repperis;” qui legens repperi de viro sceleris, qui loca circuit venator Veneris, auceps infamiæ, piscator muneris. Hic vir decanus est ; qui viri specie mon vir sed virus est, virosa sanie, 190 in viros viribus furens insaniæ, humanum mentiens humana facie. Decanus canis est archidiaconi, cujus sunt canones latratus dissoni, canens de canone discors est canoni, datis et venditis est concors Symoni. Decanus canis est qui sequens prævia, mare cupidinis lucri vestigia, l. 174. præ, Fl.* ut sic per lectuli, C. 2.—175. fortuna, Fl.* C. 2.— 176. causam, v. Fl.*—178. Sint, Fl.— 179. vocatos, H. 2.—180. portiòus, H. 2. which omits the eight following limes.—184. volvit, Fl.*—189. Sed vir, H. 2. —191. virens malitiæ, H. 2, 3. C. 1, 2, 3.—194. canoni, C. 2, H. I.—195. fît discors can., H. 2.—196. fit con., H. 2. dandis, H. 3, C. 2. consors, C. I.— 197. premia, vel pervia, H. 2. V. 174. capit focariam. Focaria sider them, the wives of the priests at Was the name given to the comcubines, that period. See a long note om the or, as we ought probably rather to con- word in the Political Songs, p. 352. A PO CALYPSIS GOILIÆ EPISCOPI. ] 1 inducit callide cleri marsupia quo prius fixerat magister retia. 200 Jussus dirimere lites quas suscitat, a veris profugus, falsis inhabitat ; certus in dubiis, in certis dubitat, qui pie loquitur, dolose cogitat. Spondet auxilium danti munuscula : sed postquam fervida rerumque bibula corda sedaveris monetæ crapula, post datum nichil est, quod laudes pocula. Spondet auxilium, si quid contuleris ; sed si chiragricæ ferventem unxeris 2] () palmæ pruriginem unguento muneris, ibit podagrice ad opem operis. Injustum promovit et justum conterit, spretor justitiæ cum lucrum senserit ; amator Titii, si jus adjunxerit ; præfectus sceleris, si se removerit. A summis aurea manus emicuit, quæ tribus digitis librum arripuit, signumque subito solvens evanuit : ad hoc capitulum quartum apparuit. 22() Hic scriptas repperi consuetudines officialium, raptus, voragines, fraudes, insidias, et turpitudines, quæ magni codicis excedunt margines. l. 199. Inducunt, H. 2. Inveaeit, Fl.*—200. Quas, H. 2. qua, Fl. H. 3. quæ .... faceramut, Fl.* quam, H. l.—201. This and the three following lines are omitted im H. 1, H. 3, and C. 3. In the latter they are added in the mar- gin by a later hand. They are given im C. I. amd C. 2, and Fl.—204. Dum pie, C. 1.—206. rerum et bibula, H. 2.—207. sedaverit, H. 2, Fl.* faedaverit, H. 3. — 208. quæ, H. 2. — 209. ciragice, H. 2. — 213-16. These four limes are wanting in Fl.*-—214. Sumptor, H. 1. spector, H. 2. spretum j. luc. si sens., H. 3.— 215. adungerit, H. 2. advenerit, H. 3. adduæerit, C. 1. — 316. sceleri, Fl.* C. 1, 3. seculi, C. 2. The next eight limes are omitted in H. 2.—223. fraudes, furias, et, Fl. 12 APOCALYPSIS GOILIÆ E1PISCOPI. Hii sunt quos retinens mundus inhorruit ; a quorum facie terra contremuit ; quos, dum in cotibus Rodope genuit, ad omnes scelorum metus exacuit. Quantum ex sibimet innato scelere, vel ex officio possint officere, 23O quis scribæ calamus scribentis propere, quæ vox, quæ poterit lingua retexere ? Diffamant alios commissa levia ; hii nempe furias atque ferocia cum exercuerint, fiunt silentia, non murmur resonat, nec quærimonia. Hii venatores et aucupes præsulis ponunt insidias tutis et timidis, ignaris spicula, retia providis, incautis laqueos et viscum callidis. 240 Sic sæpe præsulum lucrantur cameræ mille denarios, emuncto paupere ; sed decem milia cadunt a latere, quæ nunquam præsulum propinquant dexteræ. Summo ecclesias venantur studio ; si quam extorserint, numquam fit quæstio 7. 227, cordibus, H. 2. cautibtts, Fl. C. 2, adds in the margim vel montibus. —229-32. These four lines are omitted in H. 2.—231. scribet cal., Fl. scribe altered to scribet, C. 3.—233. defamant, Fl. H. 3. C. 2, 3.—234. furiis, Fl.— 235. insanierint, Fl.—238. fallacias, H. 2. C. 1, 2, 3. Fl —239. ig. re. sp. pr. FI.—243. cadent, H. 2, 3. C. 3.—245-8. These four limes are omitted in H. 1. C. l, and 3, and Fl.* Im C. 3, they are added by a later hand im the margim. They are givem in C. 2. H. 3, and Fl. 7. 227. in cotibus Rodope. — The Aut Tmaros, aut Rhodope, aut extremi writer had in his eye the passage of Garamantes, Virgil, Eclog. viii. l. 43 :— Nec generis mostri puerum nec san- • • . . . . . . . . . . duris im cotibus guinis, edunt. illum APOCATLYIPSIS GOLIÆ EPISCOPI. È 3 si cujus nomine sit dedicatio, sed quantum loculis infundat pensio. Hoc suis semper est adjunctis obvium, quo semper aliquid fit in contrarium ; 250, himc nomen ducitur officialium, - qui, ut officiant, habent officium. Tum fiunt turbines et terræmotio ; vox clara intonans a cœli solio proclamat epheta, quod est apertio ; fitque signaculi quinti solutio. Viso capitulo legi proœmium morum et actuum sacerdotalium, væ ! qui dedecorant rerum principium, dum pro denario vendunt ternarium. 26G. Divinis interest sacerdos turpiter, divina celebrans de vino jugiter, qui Deo crapulam aspirat aliter sacerdos, aliter dicendus presbyter. Sacerdos rarius de jure poterit dici, quam presbiter qui bene dixerit; nam tunc sacerdos est cum sacra dederit, tunc vero presbyter cum ter præbiberit. Peccat audacius, eo quod pessima peccandi genera totque gravissima 270 discit a populo in quadragesima, sic sua reputans commissa minima Abhominabilis Deo vir sanguinum, plus mortem cupiens quam vitam hominum, unam puerperam capacem seminum mallet quam undecim milia virginum. . l. 248. adjungat, H. 3.—249. Ob suis, H. 1. C. 1, 3. Ob8 suis, H. 3. I» suis, C. 2. ovium, H. 3. The next twelve lines are omitted in H. 2.— 252. habet, Fl.— 253. Dum, Fl. H. 3. C. 1, 2, 3.— 255. Eaeclamat, Fl. effeta, H. 3. C. 3.—260. denarium, Fl.*— 267. qui verùm, Fl.*—271. a plurimis, Fl.—27 6. sedecim, Fl. 1 4 APOCALYPSIS GOLIÆ EPISCOPI. Post missam presbyter relinquens infulam, in meretriculæ descendit insulam ; sic fecit Jupiter, qui juxta fabulam coelum deseruit sequendo vitulam. 280 Hanc mulieribus proponit maximam, - quod rerum decima non salvat animam ; nulla salvabitur ad horam ultimam, nisi de corpore suo det decimam. Sicque vulpeculas fovea foveat, `nec causa Veneris infantes procreat ; sed ut de proprio animas habeat, quibus quas perdidit reddere valeat. Post hæc a thalamo prodit æthereo virago nobilis vultuque roseo, 290 quæ librum digito dum tangit niveo, sextum signaculum solutum video. Istud capitulum figuris brevibus, minutis litteris et cohærentibus, arctisque texitur interlinearibus, clerique plenum est crebris excessibus. Torpens ignavia, tumens elatio, libido sordidans, fervens ambitio, • J. 278. m2erefriciam, Fl.—281. regulam, given as a various reading, or as am explamatiom, in H. 3.—282. non fallat, H. l. cum r. d. absolvat a., H. 3. FI. omits this line, amd adds after the mext, which supplies its place, this—caelorum nec ingredi poterit januam, | ni de .... —285. fodiat, H. 2. fodicat, Fl. scito quæ vulpeculas foveas foveat, Fl.* scit quæ vulpeculas fovea, H. 3. scit quæ vulpeculam fovea f. C. 1. sicque vulpecula foveas, Fl. H. 1, 2.—286. n0n causa, El. Haec, Fl.*—288. The mext twelve limes are omitted im H. 2.—290. vultu, sidereo, H. 3.—291. dig. dissolvit niv. Fl.—293. Illud, C. 1, 2, 8. Fl.* l. 277. The irfula is amother mame the house of the courtezam. From the for the casula (chasuble) or ceremonial word thus used we might be led to garment which the priest wore in the suppose that such houses stood gene- celebration of mass. rally apart from other houses. See l. 278. In insulam meretriculæ, imto Ducamge, im v. insula. - APOCALYPSIS GOLIÆ EPIsCOPI. 15 voluptas indecens, et turpis actio, a turpi prodeunt cleri collegio. - 300 Ecce vicario persona primitus committit animas et jura spiritus, sibique retinet causas et redditus, quos audax devorat et imperterritus. Errantem animam in plura dividens, decem ecclesias vel plures possidens, est male singulis subjectis insidens, dum adest et abest semper ut, accidens. Est suæ celsius aulæ fastigium quam sit ecclesia sanctorum omnium ; 310 suæque pluris est puellæ pallium quam opertoria decem altarium. Facit indagines et ædificia, dragmas et anulos et mutatoria, de patrimonio regentis omnia, quem stare patitur nudum ad ostia. Commissas animas regit vicarius ut suam propriam, nam ut liberius amittat alias, de sua potius perdenda cogitat, ad mala prævius. • 320 Omnis a clericis fluit enormitas : cum Deo debeant mentes sollicitas, l. 300. contagio, H. 3. C. 2. Fl.—303. Sibimet, H. 2.—304. devoret hæc, H. 2. —306. et pl. H. 2.—307. Et, Fl.* præsidens, C. 1, 2.—308. et ac, H. 2.— 312. quam coopertoria, H. 3. opertorium, C. 2.—313. imagines, Fl. All the MSS. have indagines.—314. vestes et an., Fl.—316. Dum, H. 2.—317. fovet, El. -» l. 304. In a song primted im the (v. dragma) quotes the following limes Political Songs, p. 9, it is said of the from a metrical life of St. Eusebia : — priest : - “Laurea condecorat caput, in quo lilia “ Est sacerdos ut populus, verment, - Currunt ad illicitum, Pectore dragma micat, quam viva Uterque juxta libitum smaragdus inumbrat.” Auda2, et imperterritus.'' For the explanation of the word muta- J. 314. dragma. A gem, or some or- toria, see also Ducamge, in v., with the mamental article of dress. Ducange, passages there quoted. }16 APOCALYPSIS GOLIÆ EPISCOPI. tractant negotia mercesque vetitas, et rerum turpium vices indebitas. Hic sulcat maria præcepto domini ; hic colit mundinas credendus nemini ; hic arat socius bovis et asini: sic sors cujuslibet repugnat ordini. Hic generosior tonsuram despicit ; alter ad clerici nomen erubuit ; 330 hic librans liberos, libros deseruit: sic inter laicos clerus defloruit. Ad hæc Æthiopium turba cum turbine a quodam prodiit fusco bitumine, qui longo veniunt passim examine, clamantes septies, “Tu autem, Domine.” Clamoris horrida voce teterrimi dux meus tremore cæpit et comprimi, stetique corpore tanquam exanimi, dum fit solutio sigilli septimi. Abbatum video mores et opera, quorum est quisque dux gregis ad infera ; in claustro mobilis, fixus in camera, et in capitulo tanquam effimera. 340 l. 323. mentisque vet. H. 2. labesque, Fl. materiasque, Fl.*—326. cre- dendo, H. 2, Fl. predendus, C. l.—328. sic suo quìlìbet, H. 1. vt sors r^j^us- libet, Fl. sic sors cuilibet, C. 3.—329. respuit, C. 2, 3. Fl. renuit, H. 3. This line amd the three following are omitted in C. 1.—330. cleri, C. 2. Fl.*— 331. librosque destruit, H. 2.—332. clericos, Fl.—333. Posthæc, Fl. This and the sevem followimg limes are omitted im H. 2.—334. prodüt, Fl.—335. eae agmine, H. 1.— 337. clamantes, Fl.— 338. Tremore miserum duae me videt comprimi, Fl.—340. Cum Fl.—344. velut, Fl.* ephimera, Fl. l. 328, sic sors cujuslibet. The poetim thisarticleseems tohave had immimd the begimming of the first Satyre of Horace. l. 333. Æthiopum. Im Middle-Age Latin the word Æthiops is used very «commonly as a gemeric term for every persom that is black. l. 344. Effúmera. Eqjipepa. The MSS. are constant in givingthis ortho- graphy. It is curious as showing the mode of promoumcing Greek in the Middle Ages. ABOCALYPSIS GOLIÆ EPISCOPI. 17 Hii mundi gaudia sprevere penitus ; guod probat passio silentis spiritus, cordis contritio, aquarum exitus, tonsuræ vilitas, et turpis habitus. Sed cum sit habitus illorum turpior, in ipsis habitat Venus securior ; 350 si male convenit tonsura celsior, pronus ad calicem frons est liberior. Si flentes cor habent contritum solito, arrident calici semper apposito ; si linguam spiritu refrenant tacito, multa convitia loquuntur digito. ` Quibus prandentibus voto præcipiti fauces celerrimæ, dentes solliciti, sepulcrum patens est guttur, par gurgiti spumoso stomachus, et rastris digiti. 360 Dum coenas celebrat abbas cum fratribus, torquentur calices a propinantibus, vinumque geminis extollit manibus, et sic grandissonis exclamat vocibus :— “ O quam glorifica lucerna Domini calix inebrians in manu strenui ! he ! o ! Bacche ! dux sis nostro conventui, stirpis Daviticæ prole nos prolui !” Resumens poculum tractum a Cerere, clamat, ** Hunc calicem in suo genere 870 quem bibiturus sum, potestis bibere?” respondent, “ possumus ! ha ! hi ! fac propere !” J. 345. gloria, H. 1. spernere, C. I, H. 2.—348. tonsura vilitans, H. 2. et vilis, Fl.— 349. ipsorum, Fl.— 353. habeanf, C. 1. Fl. — 355. sed linguam, Fl.— 359. ventus par, H. 2.—361. caenam, H. 2, 3, C. 1.—367. Hinc B., H. 2. Ho Bacche, oh, Fl. Lieo, B., C. 2.—369. hic sumens, Fl. factum, C. 3.— 372. ha ci, H. 2. ha si, H. 3, C. 1, 2, 3. ha sic, Fl. l. 367. he ! o ! Of course this excla- arising from the mode in which Latim mation is a corruptiom for Io, Bacche ? was then promounced. CAMD. soc. 17. ID 18 APOCALYPSIS GOLIÆ EPISCOPI. Sed ne potandi sit illa conditio, qui tenet, teneat, donec de medio fiat, hinc esset lis et contradictio ; ad plenum bibitur sine litigio. Tunc legem statuunt pactumque mutuum, ne sit in calice quicquam residuum : sic, sine requie ventris et manuum, vas plenum vacuant, et replent vacuum. 3S0 Quisque de monacho fit dæmoniacus, et cuique monacho congarrit monachus, ut pica picæ,—ut psittaco psittacus, cui dat ingenium magister stomacus. Hiis mola dentium tumorem faucium, lagena gutturis ventris diluvium, oris aculeus dat flammas litium, et fratrum malleus calorem noxium. Cum inter fabulas et Bacchi pocula modum et regulam suspendit crapula, 390 dicunt quod dicitur favor a fabula, modus a modio, a gula regula. Et sic fit ordinis crebra transgressio, fraudes, perjuria, livor, detractio, mentis esuries, rerum distractio, ventris ingluvies, rerum concussio. l. 374. ut qui fert, ten, Fl.—376. sed plenus, H. 2. sed totum, Fl. sed plenum, H. 3, C. 3. sic plenum, C. 1, 2.—377. petuntque, Fl.* This and the three following lines are omitted in C. 1.—379. sed sine, Fl.*—380. replentque, Fl.*—381. This and the eight limes that follow are omitted im H. 2.—383. sy- mus symacus, H. 1. sitatho cithacus, C. 1. spitaco spitacus, C. 3. The line is wanting in Fl.*—384. Hoc dat, H. 3.—385. tumore, H. 3.—389. Dum. C. 2.—393. frequens, C. 1, 2, 3. Fl. This and the three following limes are omitted ;m H. 2.—395. de structio, H. 3, C. 3. Fl. constructio, Fl.* l. 381. Walsingham, Ypod. Neustr. ** et tanquam de monacho factus dæ- p. 463, speaking of the celebrated ad- moniacus, dolo et perfidia plenus fuit.” venturer Eustace the Monk, says ofhim, APOCALYPSIS GOLIÆ EPISCOPI. ] 9 Est nullum monacho majus dæmonium, nihil avarius, nil magis varium ; qui, si quid datur, est possessor omnium ; si quicquam petitur, nil habet proprium. 400 Si prandet, convenit ut loqui nesciat, ne lingua dentium opus impediat ; si bibit, expedit ut sedens hauriat, ne pes sub pondere ventris deficiat. Die tripudians adorat dolia, nocte cum bipede sepultus bestia, tali discrimine, tali molestia, meretur vir Dei regna cœlestia. Hiis mihi plenius visis et cognitis, dux meus manibus me cepit insitis, 410 et caput quatuor discerpens digitis, solvit in quatuor compagem capitis. Et ne mysteria vidissem perperam, figens occipitis in partem teneram rigentem stipulam, siccam et asperam, scripsit in cerebro cuncta quæ videram. Hiis gestis deferor in summa mubium, coelumque raptus sum usque ad tertium, ubi mirabile vidi mysterium, et ineffabile cuique mortalium. - 420 Ad summi judicis tractus concilia, inter tot millies centena milia, profunda didici Dei consilia, humanis mentibus inscrutabilia. l. 397. nichil........ magis, H. 2, C. 2. — 399. cui, H. 2, 3. C. 2. Fl. 401. competit, Fl. — 405. sicque fr., H. 1. d. devotius, Fl. — 406. laborat b. Fl.— 410. capit, C. I, 2, 3. Fl.—413. properam, C. 2, 3. Fl.*—423. magnalia, Fl.* concilia, C, 1, 2. ll. 418, 423. cælum tertium. . . pro- arcama verba, quæ non licet homini funda didici. ** Scio hominem.. raptum loqui.”—Epis. Paul. ad Corinth. xii. usque ad tertium coelum, .. et audivit 3, 4 20 APOCALYPSIS GOLIAE EPISCOPI. Quæ postquam videram statim esurii, mihique proceres magni consilii panem papaveris proponunt, alii Lethæi laticem propimant fluvii. Cumque comederam panem papaveris, labrisque laticem infudi miseris, 430 statim oblitus sum divini muneris, . nec quicquam potui nosse cum superis. De coelo cecidi ut Cato tertius, nec summi venio secreti nuncius, sed meus mihi quod inscripsit socius, hoc vobis dicere possum fidelius, O quanta dicerem et quam mirifica de rebus superis et sorte coelica, nisi papaveris coena sophistica mentis vestigia fecisset lubrica. 440 7. 425. noveram, C. 1, 2. Fl.*—428. calicem, C. 3. Fl.* laticis, H. 3.— 430. infundi, Fl.*—432. nosse de, Fl.—437. o quam, Fl.—440. Deo gratias. Eæplicit Apocalipsis Magistri Walteri Mapis, C. 2. This is added in the original hend, of the beginming ofthe fifteenth century. l. 427. panem papaveris. The Wri- l. 433. Cato tertius.—This appears ter had probably in his mimd the line of to have been a proverbial expression at Virgil (Georgic. i. 78.) :— the beginnimg of the thirteenth century. “ Urunt Lethæò perfusa papavera so, in the Political Songs, p. 10. somno.'* ** Heu ! cecidisti gravius Quam Cato quondam tertius.” METAMORPHOSIS GOLIÆ EPISCOPI. 2l METAMORPHOSIS GOLIÆ EPISCOPI. [MS. Harl. 978, fol. 121, vo.] SoLE post arietem taurum subintrante, novo terræ faciem flore picturante, pinu sub florigera nuper pullulante, membra sompno foveram, paulo fessus ante. Nemus quoddam videor mihi subintrare, cui ramus cæperat omnis pullulare ; quod nequivit hyemis algor deturpare, nec a sui decoris statu declinare. Circa ima nemoris aura susurrabat, cujus crebro flamine memus consonabat ; 10 et ibidem gravitas rauca personabat, sed a pulsu mellico tota resultabat. Circa partis mediæ medium ramorum, quasi multitudinem fingens tympanorum personabat mellicum quiddam et decorum, et extremo carmine dulcius alorum. Epitrita, sextupla, dupla junctione fit concentus, consona modulatione, et, ut a canentibus fit in Elycone, totum nemus resonat in proportione. I have omly been able to discover this poem im ome MS., where it is headed by the rubric, Incipit Metha- ^orphosis Golyae Episcopi. It is im some parts rather obscure, but it ap- pears to be a satire om the monks at the time of the contentions arising on 20 their attempts to intrude themselves into the universities. Of these comtem- tioms in England few traces are met with in our literary or historical mo- muments. l. 1. taurum. See, before, the note om l. l, of the Apoc. Gol. - 22 METAMORPHOSIS GOLIÆ EPISCOPI. 7. 46. Nam ramorum medium vento quatiente, et pulsu continuo ramos impellente, mixtum semitonio interveniente, sonat diatessaron, sonat diapente. Sed in parte nemoris eminentiore resonabat sonitu vox acutiore, ut pars summa mediæ cum inferiore responderet mutuo concordi tenore. Hic auditur avium vox dulcicamarum, quarum memus sonuit voce querelarum ; 30 sed illa diversitas consonantiarum præfigurat ordinem septem planetarum. Nemoris in medio campus patet latus, violis et alio flore purpuratus, quorum ad fragrantiam et ad odoratus visus mihi videor esse bis renatus. Stat ibidem regia columpnis elata, cujus substat jaspide basis solidata ; paries jacinctinus, tecta deaurata, intus et exterius tota picturata. 40 Conjectare cæperam ex visa pictura quod divina fuerat illa cælatura ; Hæc Vulcanus fecerat speciali cura, totum sub involucro, totum sub figura. Hic sorores pinxerat novem Elyconis, et coelestis circulos omnes regionis ; et cum hiis et aliis eventum Adonis, et Gradivi vincula et suæ Dionis. Ista domus locus est universitatis, res et rerum continens, formam cum formatis, 50 quam creator optimus qui præest creatis fecit et disposuit nutu bonitatis. circulos. The elevem circles of the heavens. See Macrob. im Somn. Scip. i, 15. MI ETAMORPHOSIS GOLIÆ EPISCOPI. 23 Hic intus multimodum audio concentum, ut dearum crederem fieri conventum : mam in suo genere omne instrumentum sonat, et lætitiæ facit argumentum. Illic quem audieram strepitus vocalis, rerum est concordia proportionalis. nam ut ibi consonat vox instrumentalis, sic est nexus musicus in rebus æqualis. 60 Intus regem conspicor alte residentem, et de more regio sceptro innitentem ; et ipsius lateri conjugem hærentem ; hunc et illam subditis rebus disponentem. Per hunc rebus insitas calor figuratur, quamvis hic et aliud eo designatur ; per hanc tota machina mundi temperatur, arbor fructus parturit, terra fæcundatur. Innuba de vertice regis Pallas exit, quam sibi collaterans firmo nexu nexit ; 7O illa peplo faciem circumquaque texit, nec nisi ad proprios visus se detexit. Hæc mens est altissimi, mens divinitatis, quæ naturæ legibus imperat et fatis ; incomprehensibilis res est deitatis, nam fugit angustias nostræ parvitatis. Video Cyllenium, superum legatum, a prædicti numinis sinistris locatum, ut rubentem decuit totum purpuratum, quadam pube tenera faciem umbratum. 8O In hoc quod est nuncius, volo designare eloquendi gratiam multos copulare. ejus dixi faciem pubem obumbrare, sic sermonem lepide debes colorare. Nupta sibi comes est de stirpe divina, vestis de cyndalio, partim hyalina, l. 77. Cilenium, MS. 24 METAMOIRIPEIOSIS GOILIÆ EPISCOPI. vultus rutulantior rosa matutina, quam nec nox decoxerat, nec læsit pruina. Nisi sapientiæ sermo copuletur, - vagus, dissolutus, infirmus habetur ; 90 et cum parum proficit, parum promeretur ; eget ut remigio ejus gubernetur. Hanc donavit Phronesis dono speciali, in conventu numinum die nuptiali; capiti imposuit sertum virginali, cujus domus rutilat gemma mediali. Per sertum significo circumspectionem, ut agendo habeas circumductionem ; gemma serti mediam signat rationem, cujus prævenire est omnem actionem. ^ 100 Sol sublimis capite suum gerit sertum, hinc et hinc innumeris radiis refertum ; nil huic absconditum, nihil inexpertum, sed quid hoc significat satis est apertum. Hujus erat species mille specierum, diadema capiti clarum et sincerum ; hic est mundi oculus, et causa dierum, et vitalis spiritus, et fomentum rerum. Ante deum quatuor erant urnae stantes, elementis omnium rerum redundantes ; 110 diversorum generuin æra imitantes, hæ sunt partes quatuor anni designantes. Sua Elyconides tenent instrumenta, ut perfecta gaudia fiant complementa ; et applaudunt organis inter sacramenta, quæque sua mystice præbent argumenta. Novem sunt in ordine, novem cecinere, novem novas manibus liras tenuere, 1. 88. s0æ, MS. METAMORPHOSIS GOLIAE EPISCOPI. 25 et diversos police mervos tetigere ; sed tamen concorditer sibi respondere. ] 20 Quid designat, dicere grande non est onus ; novem orbes opifex fecit ille bonus ; octo sibi consonant, sono caret nonus, nam non habet fieri sine motu sonus. Vel sunt dotes opifex quas Psyche largitur, quibus circumcingitur, quibus investitur, et quibus per titulos habens insignitur, cum carnis hospitium fragile aditur. Tres astabant virgines versus Jovem versæ, stabant firme digitis connexis inter se ; 130 sunt aversa corpora, facies aversæ, sunt excelsi numinis proles universe. JDonum Dei largitas esse deputatur ; siquis quicquam dederit, mox restituatur ; et data memoria firme teneatur, ut si simplex fuerit, duplex revertatur. Hinc cum bombis strepitus sonat cercellorum ; a Sileno ducitur agmen satyrorum ; temulentus titubat, et præcedit chorum, atque risus excitat singulis deorum. ] 4 0 Horum parti maximæ Venus dominatur ; iste sibi supplicat, ille famulatur ; l. 125. Sychi, MS.—138. Sylleno, MS. l. 122. Novem orbes. The mine orbs or spheres were those of the firmament, the seven planets, them kmowm, and the earth, which latter being supposed to be the centre, was set dowm as im- moveable. ** Ergo umiversi mundani corporis sphæræ novem sunt. Prima illa stellifera, quæ proprio nomine coelum dicitur et aplanes apud Græcos vocatur, arcens et continens cæteras. Hæc ab oriente semper volvitur in oc- casum. Subjectæ septum, quas vagas CAMID. sO c. 17. dicimus, ab occidente im orientem fe- runtur. Noma terra sime motu. Octo sunt igitur quæ moventur.” Macrob. in Somn. Scip. ii. 4. So Chaucer, in the ** Assembly of Fowls :'' ** Then sheweth he him the little earth that here is, To regard ofthe heaven'squantitie; And after sheweth he him the nime spheres, And after that the melody heard he. ?? É 26 MIETAMOIR, PHOSIS GOLIÆ EPISCOPI. hanc de more filius suus comitatur, nudus, cæcus, puer est facies, alatur. Nudus, nam propositum nequit sepelire ; cæcus, quia ratio nequit hunc lenire ; puer, nam plus puero solet lascivire ; alatus, dum facile solet præterire. Illius vibrabile telum est auratum, et in summa cuspide modice curvatum ; 15O telum invitabile, telum formidatum ; nam qui hoc percutitur pellit cælibatum. Sola soli Veneri Pallas adversatur, et pro totis viribus usque novercatur ; nam quod placet Veneri Pallas aspernatur, Venus pudicitiam raro comitatur. Hic diversi militant, et diversæ vitæ ; qui ab usu solito dissident invite ; quibus an plus valeat Pallas Aphrodite, adhuc est sub pendulo, adhuc est sub lite. I 60 Nexibus Cupidinis Psyche detinetur ; Mars Nerinæ conjugis ignibus torretur ; Janus ab Argyone disjungi veretur ; sola prole Pronoes diligi meretur. Psyche per illecebras carnis captivatur ; sors in Marte fluctuat, Nereus vagatur. 7. 161, 165. J. 161. ^eaeibus Cupidinis Psyche. An allusion to the story in Apuleius. l. 162. Mars Nerinæ conjúgás. Neria or Nerienes was, according to the fables of the Latins, the wife of Mars. Perhaps our writer had Plautus in view (Truculemt. Act. 2, sc. 6.) : “ Mars peregre adveniems salutat Ne- rienem lUxorem suam.?' This passage, with several others from 1ost writers, in which the name occurs, Syche, MS. is quoted by Aulus Gellius, Noct. Att. xiii. 22. The writer of our somg must have gathered his informatiom either from Gellius or Plautus, probably from both, in which case this is a mew proof that all the twenty comedies of that writer were read in the twelfth and thirteenth centuries. I. 163. Janus ab Argyone. I have mot beem able to fimd the mame of Ar- gyone in amy amcient writer, METAMIOIR, PIHIOSIS GOILIÆ EPISCO PI. 27 opifex in opere suo gloriatur : quid fiat in posterum Deo scire datur. Aderant Philosophi, talis usus stabat : Crispinus, cum humeris Zeno ponderabat ; 17O ardebat Eraclius, Perdix circinabat ; totus ille Samius proportionabat. Implicabat Cicero, explicabat Plato ; hinc dissuadet Appius, hinc persuadet Cato ; vacuum Archelias tenuit pro rato, esse quod inceperat undique locato. Secum suam duxerat Cetam Ysopullus ; Cynthiam Propertius, Deliam Tibullus ; Tullius Terentiam, Lesbiam Catullus ; vates huc convenerat sine sua nullus. l. 175. vacuus, MS.—178. Properius... l. 170. Crispinus. A Stoic philo- pher mentiomed by Horace, Sat. 3 and 4. l. 171. Eraclius, i. e. Heraclitus, who taught that fire was the elementary principle. ** Eraclitus [mumdum affir- mat esse] ex igne ; unde et Varro ig- nem mundi animum dicit,'' &c. Isid. Orig. viii. 7. vide loc. Perdiæ. Perdix was, according to the legend, the mephew of Dædalus, and invented the saw. He is also said to have invented compasses. ** Dicitur Perdix sororis Dædali filius invenisse circinum et serram.” Serv. in Georg. i. 143. So our old poet Lydgate (Mi- mor Poems, ed. Halliwell, p. 88) : “ Perdix by compas fonde tryangle amd lyme.*' *• For the legend of Perdix, see Ovid. Met. viii. 236, et seq. 7. 172. Samius. Pythagoras. l. 174. Appius. Perhaps Appius Clau^ ] 80 Titullus, MS.—180. convenerant, MS. dius Coecus the orator, who dissuaded the Romams from makimg peace with Pyrrhus. Cato. Probably the poet refers to Valerius Cato the grammariam, the * Latina Syrem,' whose celebrity was great during the Middle Ages. Z. 175. Archelias. Archelaus the Athemiam philosopher. 7. 178. Cynthiam Propertius. Pro- pertius addresses much of his elegiac poetry to his mistress Cynthia, whose. realnameis said to have been Hostia. Deliam Tibullus. Delia was the most favoured ofTibullus's mistresses, amd to her most of his elegies are ad- dressed. 7. 179. Tullius Terentiam. Terem- tia was the wife of Cicero. ILesbiam Catullus. The mame of Lesbia (mea Lesbia, nostra Lesbia, mea vita) is familiar to every reader of Catullus. 2S METAMORPHOSIS GOLIÆ EPISCOPí. Quæque suo suus est ardor et favilla ; Plinium Calpurniæ succendit scintilla ; urit Apuleium sua Pudentilla : hunc et hunc amplexibus tenet hæc et illa. Versus fingunt varie metra variantes, cothurnatos, lubricos, enedos, crepantes ; Hos endecasillabos, illos recursantes, totum dicunt lepide, nihil rusticantes. Ibi doctor cernitur ille Carnotensis, cujus lingua vehemens truncat velut ensis; 190} et hic præsul præsulum stat Pictaviensis, prius et nubentium miles et castrensis. Inter hos et alios in parte remota, Parvipontis incola, non loquor ignota, disputabat digitis directis in iota, et quæcumque dixerat, erant per se nota. Celebrem theologum vidimus Lumbardum ; cum Yvone, Helyam Petrum, et Bernardum, 7. 183. Prudentilla, MS. 7. 182. Plinium Calpurniæ. Cal- phurnia was the second wife of Pliny the Younger. To her are addressed three of his letters (lib. vi. epp. 4, 7 ; vii. 5.) all of them full of expressions of warm affectiom. l. 183. Apuleium sua Pudentilla. AEmilia Pudentilla was the wife of Apu- leius. Her relatioms, who were anger- ed by the marriage, brought againsthim the accusatiom of havimg gaimed her af- fections by magical arts, and his de- fence forms the subject of his interest- img Apologia, stillpreserved and primted amomg his works. l. 189. doctor Carnotensis. Ivo Carnotensis, or of Charters, ome of the most learmed mem of his age, bishop of Charters from 1090 to 1117. 191. præsul Pictaviensis. Petrus Pictavensis (of Poitiers), the disciple of Peter Lombard, whose reputatiom amomg the scholastics was mot inferior to that of his master. He was Arch- bishop of Parisim 1201, and died in 1205. l. 194. Parvipontis incola. Adam du Petit-Pont, am Emglishmam by birth, who has received this mame from the school of grammar and dialectics which he opened om the Petit-Pont at Paris. He was afterwards canom of Notre Dame at Paris, amd finalky Bishop of St. Asaph. His treatise, entitled Ars Disserendi, was long popular in the schools. l. 197. Theologum Lumbardum. Pe- ter Lombard, ome of the most cele- brated mames im the history of scho- lastic philosophy. l. 198. Yvone, Helyan Petrum, et MIETAMORPHOSIS GOLIÆ EPISCOPI. 29 quorum opobalsamum, spiratos, et nardum, et professi plurimi sunt Abaielardum. 200 Reginaldus monachus clamose contendit, et obliquis singulos verbis comprehendit ; hos et hos redarguit, nec in se descendit, qui nostrum Porphyrium laqueo suspendit. Robertus theologus corde vivens mundo adest, et Manerius quem nullis secundo ; alto loquens spiritu et ore profundo, quo quidem subtilior nullus est in mundo. Hinc et Bartholomæus faciem acutus, retor, dialecticus, sermone astutus ; 210 et Robertus Amiclas simile secutus, cum hiis quos prætereo, populus minutus. Nupta quærit ubi sit suus Palatinus, cujus totus extitit spiritus divinus ; quærit cur se subtrahat quasi peregrinus, quem ad sua ubera foverat et sinus. l. 206. nullus, MS. Bernardum. The only Ivo mentiomed im Fabricius to which this allusiom cam apparently be applied, is the ome who was made Bishop of Tours im 1174. Petrus Helias, or Elias, was a cele- |brated grammariam of the elevemth cem- tury, who wrote commentaries om Prisciam,&c. (See Fabricius and Leyser). The third of these is mo doubt St. Ber- nard of Clairvaux. V. 201. Regìnaldus Monachots. Itis rather uncertain who is the persom here alluded to. Perhaps Regimald of Cam- terbury, who was a distinguished Latin poet and scholar, of the begimming of the twelfth century. l. 205. Robertus theologus. Itis very difficult even to divine who is the per- som referred to by this name, or by the TEoberfuS im 7. 211. 1. 206. Mamerius. This name does mot occur im Fabricius, Bib. Lat. Med. et Inf. ÄEt. l. 209. Bartholomæus. Perhaps Eartholomew of Exeter, Bp. from 1161 tO 1184. l. 212. populus minutus, the menw peuple, or common herd. J. 213. Su^ts Pala? in^/S. sion to Abelard. An allu- 30 METAMORPHOSIS GOLIÆ EPISCOPI. Clamant a philosopho proles educati, cucullatus populi primas cucullati ; et ut cepe tunicis tribus tunicati, imponi silentium fecit tanto vati. 220 Grex est hic nequitiæ, grex perditionis ; impius et pessimus hæres Pharaonis, speciem exterius dans religionis, sed subest scintillula superstitionis. Gentis gens quisquilia, gens hæc infrunita, cujus est cupiditas mentis infinita ; istos ergo fugias, et istos devita ; et hiis ne respondeas, “ non est sic,” vel “ita.” Dum decernunt super hoc, et placet decretum, ut a suo subtrahant hunc a coetu coetum, 230 et me philosophicum audiat secretum, studii mechanici teneat oletum Quicquid tantæ curiæ sanctione datur, non cedat in irritum, ratum habeatur ; cucullatus igitur grex vilipendatur, et a philosophicis scolis expellatur.—AMEN. 7. 218. Cucullatus populus, the monas- to the emcroachments of the Monks tic order. This poem seems, indeed, om the University. as has beem already observed, to refer PRÆDICATIO GO]LIÆ. 31 PRÆDICATIO GOLIÆ. [MS. Harl. 978, fo. 120, v° (H.); MS. Cottom. Vespas. E. xII. fol. 113, r^. (C.); Titus, A. xx. fol. 168, vo ; MS. Sloame, 1580, f. 25, r° (S.) ; MSS. Lambeth. 238, f. 214, and 481, f. 56, v°.] MULTIs a confratribus pridie rogatus ut eis exponerem, tociens probatus, quare Dei filius sic est humanatus, ut in crucis cornibus fieret assatus, et ut ejus lancea foderetur latus, sic incepi dicere multis invitatus. Viri venerabiles, viri litterati, hostes injustitiæ, legibus armati, vestri non sufficio sarcinæ mandati, nec adire grandia licet parvitati. 10 Verbi ministerium mihi commisistis, quod est satis congruum in diebus istis ; erubescit facies, animus est tristis ; factus sum incipiens, vos me coegistis. Sapientes alloquor, supplico discretis, si non digne dixero, parcere debetis ; loqui de coelestibus nescio secretis, cæcus in apostolis, cæcus in prophetis. Sui magnitudine superant ignarum notiones singulæ trium personarum : 20 l. 4. quod in, C.—7. The Sloame, amd the two Lambeth MSS. begin with this lime.—10. novitati, C.—11. credidistis, S. C.—12. cujus est solempnitas in, S. C. —15. decretis, C.—16. non bene, C.—19. fugiunt ig. S. The title in the Harleiam MS. is De by the variatiom of the manuscripts, Summa Trinitate vel Incarnatione Do- have made two distimct poems of it, mini. Our title is that given by Bale one beginning with the first line, the and Leyser. These writers, deceived other with the seventh. 32 PRÆDICATIO GOLIÆ. quid Pater, quid Filius, patet mihi parum ; quid sit unde Filium Pater habet carum. Una est substantia tribus in personis, unitatis regula plus quam unionis ; nunciat in angelis, judicat in thronis, ad æternæ seriem dispositionis. Cum Creator temporum mom sit temporalis, factus est sub tempore res materialis ; Pater est efficiens, Filius formalis, utriusque Spiritus causa est finalis. 3O Creatori serviunt omnia subjecta, sub mensura, numero, pondere perfecta, ad invisibilia, per hæc intellecta, sursum trahit hominem ratio directa. Prædicat potentiam rerum magnitudo ; ordo sapientiam, sive pulchritudo ; bonitatis copiam summa plenitudo ; pascit mentis oculos Trinitas hoc ludo. Dignitate præminet universæ rei, factus ad imaginem majestatis Dei ; 40 cuncta sibi serviunt, ipse servit ei, quem nox nocti prædicat et dies diei. .Obligavit omnia nostræ servituti, alia deliciis, alia saluti ; sciunt evangelicis regulis induti, quibus frui convenit, quibus fas est uti. Hiis nos beneficiis voluit ditari, et adjecit cumulum muneris præclari, cum pro nobis Filium misit incarnari, ut uniret hominem suo salutari. 50 l. 21. quo.... quo constat, S. — 22. quo, S. — 28. cùm tempore, S. — 32. pondere numero, S.— 34. ducit, S.— 37. bonitatem copiæ, S. C. —39. uni- versitate rei, C.—46. decet vti, S. C.—48. adducit, C.—49. fecit in., S. PIRAEIDICATIO GOILIÆ. 33 Est inenarrabilis ista genitura ; in persona simplici duplex est natura ; ipse qui creator est ipse creatura, ligans dissimilia stabili junctura. Taceo particulam virginis beatæ, non originaliter carnis obligatæ, nec in lumbis Abrahæ quondam decimatæ, unde Levi major est Christus dignitate. Hæc simul cum anima Deo counita, unum personaliter, una mundi vita ; 60 fides ita prædicat, fides credit ita, pereat in perfidis hæresis sopita. Habens carnem similem carni peccatrici, formam servi præferens, habitum mendici, quasi dolo repulit dolos inimici, tale bellum perfido decuit judici. Cum in Deum hominem misit hostis manum, ut moveret stabilem, infirmaret sanum, si quid juris habuit in genus humanum, irrevocabiliter abiit in vanum. 70 O pugna mirabilis ! O tropheum dignum ! agnus lupum perimit, innocens malignum ; qui per lignum vicerat, victus est per lignum, quod est terror hostium, quod est vitæ signum. Infirmatur medicus, sanet ut ægrotum, non per quinque porticus, nec per aquæ motum, sed in vase figuli et in parte totum, proximo parieti copulat remotum. Incipit in sæculo factor sæculorum ; vitæ panis esurit, sitit fons hortorum ; 80 mortis sompno clauditur oculus cæcorum, plebis fit abjecto Deus angelorum. l. 52. inpleæ, S.—59. omnia, C.—65. Qui in dolo, H.—66. debuit, S.— 67. hostis misit, S.—75. ut sanet, S.—77. fictili, S.—81. noctis, S. CAMD. soc. 17. F 34 PRÆDICATIO GOLIÆ. Sol in mube tegitur, dies obscuratur ; trepidat securitas, virtus infirmatur ; disciplina cæditur, salus execratur; vita crucifigitur, ordo conturbatur. Parum nobis proderet redemptorem mori, ni rediret iterum vita redemptori ; liber inter mortuos redditur honori, et a dextris assidet natus genitori. 90 Ut divinæ resonat pagina scripturæ, processerunt tempora legis et naturæ, in antiquis patribus operum figuræ, sensus allegorici species obscuræ. Ut a primis ordiar mundi rudimentis, fit de costa mulier Adæ dormientis ; rutilans ecclesia vitæ sacramentis prodiit ex latere Christi morientis. Hæc est archa qua Noe cataclismo rexit ; hunc Jacob evigilans lapidem erexit; 100 hæc in vase scirpeo Moysen inspexit ; hæc est nurus Noemi quam Booz dilexit. Hæc est tabernaculum in deserto factum, atrio circumdatum, tabulis compactum ; hæc est archa foederis, hæc est vitæ pactum inter verum Israel et Deum contractum. Atrium exterius vita est activa, in quo sacrificia sunt figurativa ; hic altare concremat carnis incentiva, demolitur pinguia, lacerat lasciva. Incenduntur hostiæ carnibus oblatis, ligno crucis domini, flamma charitatis, 110 J. 83. obsecratur, C. — 85. vulneratur, S.—87. proderat, C. — 90. assides, H. in dextris, C.—95. ardear, C.— 98. dormientis, C.— 99. quae.. cclataisma, S. quam, C.—100. Hic, S.—101. aspeaeit, S.—102, est illa quas, S.— 104. sta- bile, S. — 1 10. demollitur, C. IPRÆDICATIO GOLIÆ. 35 agnus imnocentiæ et simplicitatis, hircus poenitentiæ, turtur castitatis. Primum tabernaculum contemplationem, mensa quæ præponitur signat lectionem, panes verbum fidei, thus orationem, candelabrum spiritus illustrationem. Futurorum pontifex Christus est bonorum, qui simul introiit in sancta sanctorum, I 2() non hircorum sanguine neque vitulorum, sed in suo, reserans aditum coelorum. Hic extinxit gladium nobis resistentem, gladium versatilem, gladium ardentem; et removit Cherubim gladium tenentem, dum latronem suscipit Christus confitentem. Quod fraternis manibus Abel est occisus, quod oblatus puer est cui momen risus, quod missus in puteum fratribus invisus, quod ascendens in Bethel calvus est derisüs ; 130 Coram agno mystico mors est Pharaonis, quod saliva defluit patre Salomonis, quod intravit Daniel locum Babilonis, totum est mysterium Christi passionis. Tangere sublimia res est onerosa, aeris in mubibus aqua tenebrosa, 7. 113. aut, H.-—115. This and the three following limes are omitted in S.— 123. eaetinguit, S. C.—124. manentem, C.—126. recipit, S. Christo, C.— 128. nostri forma risus, S.—129. Quod est Joseph venditus fr., S.—130. a8- cendit, H. corrected to ascendens, in the margin. .. mortem Ph., S.—132. patri, S. l. 128. cui n0men risus. Isaac, which signifies in Hebrew laughter. pri¥, ridere, pri¥*, risus. **Vocavit- que Abraham momem filii sui, quem irrisus, S.— 131. Quod in a gemuit ei Sara, Isaac.... Dixitque Sara, Risum fecit mihi Deus, quicumque audierit, corridebit mihi.” Gem. xxi. 3, 6. 36 IPERAE DIC ATIO GOILIÆ. ut a spinis discrepat lilium vel rosa, sic a Dei laudibus vita vitiosa. Tangens montem bestia debet lapidari, et indignus timeo plecti poena pari; 140 sed a vobis postulo veniam præstari, quorum voluntatibus nolo refragari. Supplicemus interim gratiæ divinæ, quam humanæ credimus summam medicimæ, ut expertes ultimæ faciat ruinæ ; sic sit salus omnibus et munc et in fine ! AMEN. GOLIAS IN ROMANAM CURIAM. [MS. Harl. 978, fol. 108, ro (H.). MS. Cottom. Vespas. A. xix. fol. 59, ro (C). Giraldus Cambremsis, MS. Cottom. Tiberius, B. xIII. fol. 126, vo. (G.) Flacius Illyricus, p. 159, 406. (Fl.)] UTAR contra vitia carmine rebelli ; mel proponunt alii, fel supponunt melli, pectus subest ferreum deauratæ pelli, et leonis spolium induunt aselli. 7. 137. lilium dis., S.—138. sic ab his sermonibus, S.—139, 142. These four lines are omitted in S.— 145. Jfimo, C.—146. sicque.. hâc et sine fine, C. /. I. Utor, Fl. This poem has been already givem from the Harleiam MS. in the Polifical Songs. In that MS. it bears the title Invectio contra avaritiam ; in the Cot- tomiam MS. its title is De veneranda justítia Romanæ curiæ. The present title is that given by Bale amd Leyser. Flacius has divided the poem in two at the head of the third tetrastich, and Romamae reb. C. —3. deaurafi belli, Fl. given the fragments as separate poems in different parts ofhisvolume. He gives two side-motes, indicating that the poem contaims allusions to King John : at the beginming “ Leo, Joannes Reæ . aselli, episcopi sunt ;'' — at the end, ** Jupiter reae Joannes est ; Pluto, Ro- manûs pontifez.” • GOLIAS IN ROMANAM CURIAM. 37 Disputat cum animo facies rebellis, mel ab ore defluit, mens est plena fellis ; non est totum melleum quod est instar mellis ; facies est alia pectoris quam pellis. Vitium est in opere, virtus est in ore, picem tegunt animi niveo colore: IO membra dolent singula capitis dolore, et radici consonat pomum in sapore. Roma mundi caput est; sed nil capit mundum : quod pendit a capite totum est inmundum ; transit enim vitium primum in secundum, et de fundo redolet quod est juxta fundum. Roma capit singulos et res singulorum ; Romanorum curia non est nisi forum : ibi sunt venalia jura senatorum, et solvit contraria copia nummorum. - 20 Hic in consistorio si quis causam regat, suam, vel alterius, hoc in primis legat, nisi det pecuniam, Roma totum negat, qui plus dat pecuniæ melius allegat. Romani capitulum habent in decretis, ut petentes audiant manibus repletis : dabis, aut non dabitur, petunt quando petis ; qua mensura seminas, et eadem metis. Munus et petitio currunt passu pari, opereris munere si vis operari : 30 7. 6. prqfluit, C.—9. facies in op., H. virt. in op., C.—10. tegunt partem an., FI.—12. ramus in sap., C. congruit ramum in, Fl.—15. trahit enim, C. G. Fl. et sec, Fl.—17. res et sing., C. singula, FI.—19. Romæ sunt v., Fl.—21. in hoc cons., C. G. Fl.—27. quia, H.—28. eadem et metis, C. G. eadem, tot metis, Fl. J. 11. membra dolent.. 13. Roma mun- de Divers. Fortum. iii. 199 : di caput. A similar expression occurs ** Ipsa caput mundi venalis curia papæ in Henricus Septimellensis, a poet of Prostat, et infirmat cætera membra the begimming of the thirteenth century, caput.'' 38 GOLIAS IN ROMAN AMI CU R.IAM. Tullium me timeas si velit causari, nummus eloquentia gaudet singulari. Nummis in hac curia non est qui non vacet ; crux placet, rotunditas, et albedo placet, et cum totum placeat, et Romanis placet, ubi nummus loquitur, et lex omnis tacet. Si quo grandi munere bene pascas manum, frustra quis objiciet vel Justinianum, vel sanctorum canones, quia tanquam vanum transferunt has paleas, et inbursant granum. 40 Solam avaritiam Roma novit parca, parcit danti munera, parco non est parca ; nummus est pro numine, et pro Marco marca, et est minus celebris ara quam sit arca. Cum ad papam veneris, habe pro constanti non est locus pauperi, soli favet danti ; vel si manus præstitum non est aliquanti, respondet, hæc tibia non est mihi tanti. Papa, si rem tangimus, nomen habet a re, quicquid habent alii, solus vult papare ; 50 vel si verbum Gallicum vis apocopare, pae2, paez, dit le mot, si vis impetrare. Papa quærit, chartula quærit, bulla quærit, porta quærit, cardinalis quærit, cursor quærit, omnes quærunt: et si quod des uni deerit, totum mare salsum est, tota causa perit. l. 32. munus el. pollet, Fl.—33. nummus, C.—34. rot. placet, totum pl., C. G, Fl.—35. ita pl., C. Fl. Romanos, C.—38. obiceret, C. objiciat, Fl.—39. et sanc., C.—40. transeunt, C. Fl. ut bursa det g., Fl. 41. Romam avaritiæ vitet manus p. Fl. venit p. C. 43. pro munere, C.—44. at est, H.—46. et sit, C. G. non sit, Fl. animanti, C.—48. hic tibi sic non, Fl.—50. pappare, Fl.— 51. nomen Gal., Fl.— 52. li mort, C. paies, paies, dist le mot, Fl.— 53. porta quærit, G. C. This and the three following limes are omitted im H.—55. omnis qvaerit, G. si des si quid uni, C. G.—56. jus falsum, Fl. l. 56. mare salsum. So, at a some- ** Quod si murmuraverit, what later period, im the Political Ni statim satisfecerit, Songs, p. 228 :— est totum salsúm mare.** CHOLIAS IN ROMANAM CURIAM. 39 Des istis, das aliis, addis dona datis, et cum satis dederis, quærunt ultra satis. O vos bursæ turgidæ, Romam veniatis ; Romæ viget physica bursis constipatis. 6() Prædantur marsupium singuli paulatim ; magna, major, maxima, præda fit gradatim. Quid irem per singula ? colligam summatim, omnes bursam strangulant, et expirat statim. Bursa tamen Tityi jecur imitatur; fugit res ut redeat, perit ut nascatur, et hoc pacto loculum Roma deprædatur, ut cum totum dederit, totus impleatur. Redeunt a curia capite cornuto : ima tenet Jupiter, coelum habet Pluto, 7O et accedit dignitas animali bruto, tanquam gemma stercori et pictura luto. Divites divitibus dant, ut sumant ibi, et occurrunt numera relative sibi : lex est ista celebris, quam fecerunt scribi, si tu mihi dederis, ego dabo tibi. l. 57. Des.. des, G. da.. da, Fl. addas, G. FI.—65. Burse, Fl.—68. totum, impl C. ut cum fiat vacuus, magis impl., Fl.—70. tenet Pl., H.—73. dant di. vitibus, C. In Fl. the last two tetrastichs are transposed. 40 SERMO GOILIÆ PONTIFICIS AID PRÆLATOS. SERMO GOLIÆ PONTIFICIS AD PRÆLATOS IMPIOS. [MS. Sloame, No. 1580, fol. 161, v°. (S.) Flacius Illyricus, p. 149. (F?.)] DILATATUR impii regnum Pharaonis, plebs Hebræa premitur, spoliatur bonis, Saul non compescitur musicorum tonis, infulatus Aaron delectatur donis. Templum Dei violat ordo prælatorum ; jam furantur filii carnes cacaborum ; Hi sunt semen Chamaam, duces reproborum, per quos dona spiritus fiunt vile forum. Patrum princeps Ysaac olim vocitatus, Jacob munus suscipit eo satiatus ; ]0 benedixit Israel Judæ primo matus, longum flebit Esau quasi reprobatus. Excitati præsules rectam linquunt viam ; Jacob Rachel fugiens amplexatur Liam ; inde læsus claudicat vulneratus sciam ; quod futuri legitur fore prophetiam. Germinabit dominus præsulum sophisma, per quos venit scandalum, per quos venit schisma ; sacros vendunt ordines, sacrum vendunt chrisma ; vendunt quantum in se est spiritus karisma. 20 Præbendæ nunc temporis ducuntur ad forum, Simonia pullulat, et dilatat chorum ; sed disperdet Dominus iter impiorum, conquassabit capita in terra multorum. Inaudita dicerem, si liceret fari : pauper procul pellitur omnis ab altari, l. 4. bonis, S. —8. juge, Fl. —10. recipit, Fl. —12. flevit, Fl. —20. in se quantu7n est, Fl.—21. ad sicorum, S. SERMO GOILIÆ PONTIFICIS AD PRÆLATOS., 4l postquam sentit pontifex nihil posse dari; non est qui pro paupere spondeat scolari. Jam mendicat misere chorus poetarum ; nulli prodest inbui fonte literarum : 30 huic qui parum possidet, datur nil aut parum ; nihil absque munere ducit præsul carum. Jam columpnæ titubant templum sustinentes ; nam pervertunt munera prælatorum mentes: credo quod has sorbeat Tartarus viventes, qui nil gratis tribuunt Simonem loquentes. Aurum templi penitus redditur obscurum ; plures reædificant Babilonis murum, per quos domus domini fit spelunca furum, quibus contra stimulum calcitrare durum. 40 Evangelizantium sordidantur pedes ; sed nil credunt sordidum Simonis hæredes; alienas vacuant, suas inplent ædes ; in tribunal vertitur pastoralis sedes. Aret sicca penitus ficus absque flore ; Gedeonis atria dulci carent rore : jam prælatos miseri fata monent Choræ, una ne consimili pereant dolore. Cum secare nequeam, fungar vice cotis ; imitantur præsules Christum a remotis ; 50 horum nullus circuit orbem in melotis, immo mundum viribus amplexatur totis. * l. 29. mandicat, Fl.—31. nihil, Fl.—34. sacerdotum, Fl.—36. nihil, S. Fl. —42. nihil, S.—46. area .. caret, Fl.—47. moveant, Fl. ?. 50. There is am imitatiom of this Fungar tamem vice cotis; in another, perhaps later, song (Politi- præsides ecclesiæ cal Songs, p. 44.) :— imitantur hodie ** Licet æger cum ægrotis, Christum a remotis.” Et ignotus cum ignotis, CAMD. soc. 17. G. 42 SERMO GOLIÆ PONTIFICIS AD PRÆLATOS, Non, ut verum fatear, loquor causa mei, sed me cogit scibere zelus domus Dei, qui non regunt præsules immo Pharisæi, qui subjectos faciunt reos ut sunt rei. Multa ferunt aspera, multos cruciatus ; hic secretum thalami paucis comitatus intrat, ibi recubans, cibis crapulatus, delet vino veteri populi reatus. 60 Alter majus patitur nomine pro trino : hiemali tempore, proximus camino, vinum forte redolet, ore resupino ; posses sine poculo satiari vino. Quisquis eris pontifex, hic dum licet ora ; fempus more fluminum fluit absque mora ; viros, senes, pueros, mortis rapit hora, cujus nemo poterit retinere lora. Exoremus igitur summum creatorem, in quo solo vincimus pravum exactorem, 70 ut det nobis spiritus sacrosanctum rorem extinguendo penitus criminum ardorem ! Exoremus iterum matrem pietatis, in qua rerum latuit summæ deitatis, vt subjectis tribuat simul et prælatis vivo secum perfrui pane charitatis ! l. 54. sic mei, Fl.—56. jam sunt, Fl.—65. hic nunc semper ora, Fl.—66. t. mare, flumina, fluunt, Fl.—67. capit, Fl.—70. per quem, added in S. probably as a various reading.—71. ut nobis eæ hábeat spìrìtus amorem, Fl.—73. itaque fontem, Fl.—74. in qua lumen, Fl. —76. vivo semper. ę SERMO GOLIAE AD PR.AE L ATO S. 43 SERMO GOLIÆ AD PRÆLATOS. [Flacius Illyricus, p. 152.] A legis doctoribus lex evacuatur, clerum odit laicus, pax periclitatur: non in cruce Domini quisquam gloriatur, pugna, lis, discordia per crucem sedatur. Vitam claudit hominum paucitas dierum ; vix est inter homines qui discernit verum. Jam plebs juste murmurat contra Dei clerum : fraus est et confusio, perit ordo rerum. Puer senem arguit dignitate pari, Rachel plorans filios non vult consolari. IO Jam ruinam Hierico videt reparari, res mala dum Sodomæ nequit extirpari. Circa mundi vesperam mala convalescunt, in senili corpore sordes juvenescunt : suis in stercoribus pecora sordescunt, et languente capite membra conlanguescunt. Væ ! qui propter munera vitam condemnatis ! glutientes bubalum, culicem colatis ; per errorum devia male deviatis ; nec jam dona gratiæ gratus habet gratis. 20 Væ ! pastores Israel gregem non pascentes, et a grege Domini lupos non arcentes, qui se dedit precium ad salvandas gentes ! erratis in invio, Christum non sequentes. Væ ! qui super Moysi cathedram sedetis! lex a vobis dicitur, quam vos non impletis, ejus in ecclesia speciem tenetis, cujus proculdubio vitam non habetis. Væ vobis! hypocritæ, filii moeroris, qualis quisque fuerit, non apparet foris : 30 44 GOLIÆ VE RSUS DE PRÆLATIS. qui dux esse debuit vitæ melioris, per errorem factus est laqueus horroris. Væ ! qui donis hominum faves in personis, et ad voces pauperum aures non apponis : hic eclipsin patitur lumem rationis, cum in jure prior est, potior in bonis. Cum ad bona curritur manibus contentis, sæpe fit ut pereat jus nihil habentis : furit manus judicis in causa potentis, Codri tamen claudicat æris nil ferentis. 40 GOLIÆ VERSUS DE PRÆLATIS. [MS. Cotton. Vespas. A. xIx. fol. 55, v°.] CUM sint plures ordines atque dignitates, reges, archipræsules, judices, abbates ; quod sic sunt præpositi, quod sic sunt magnates ; quod non illis proprium, Christo reddant grates. Rex qui regni regimen tenesque primatum, cui fons exuberans regni facultatum, præpotentem efficit et regem magnatum, scias hoc tantummodo nunc accommodatum. O vos sæcli judices, regi ministrantes, potestate regia leges promulgantes, 10 partite pauperibus juste judicantes, ne vos Deus arguat sponte deviantes. Vos quos mundus evehit, quos sacerdotalis decoravit dignitas, quos pontificalis sublimavit infula curæ pastoralis, reddit vos inmemores hujus curialis. Nam cum regum curias pastores sequuntur, pastorale regimen et jus postponuntur ; pastoris absentia greges disperguntur, -GOLIAS AID CHRISTI SACERDOTES. 45 morsuque lætifero dispersi læduntur. 20 Vos, claustrales monachi, vosque subpriores, nos vocatis dulciter fratres et sorores ; sed et cum pro meritis effectis pastores, tunc perit fraternitas, jam mutastis mores. Cum tenetis baculum et vices abbatis, thalamos incolitis, et vos elongatis a claustri dormitorio, cum vestris privatis læti multipliciter uuesheil decantatis. Sed cum judex venerit supremo dierum, cum nil sit absconditum falsum neque verum, 30 rationem postulans singularum rerum, tunc nil valent lacrimæ, pænitere serum. Igitur dum tempus est et lucem habetis, vestri miseremini et renuntietis peccatorum sordibus, vosque sic mundetis, ut coeli palatium gaudentes intretis. GOLIAS AD CHRISTI SACERDOTES.* [MSS. Bibl. Publ. Cant. Ee. vi. 29, art. 19, et Mm. v. 37, in fine. Flacius Illyricus, p. 154.] VIRI beatissimi, sacerdotes Dei, præcones altissimi, lucernæ diei, charitatis radiis fulgentes et spei, auribus percipite verba oris mei. Vos in sanctuario Dei deservitis, quos vocavit palmites Christus vera vitis, cavete ne steriles aut amari sitis, si cum vero stipite vivere velitis. Vos estis Catholicæ legis portatores, sal terræ, lux hominum, ovium pastores, l0 l. 28. wes eil, the old English word reprint from the volume by Flacius. It of salutatiom at drimking. is also primted by Wolf, in his Variæ * The text of this poem is merely a Lectiones. The title is from Bale. t. 46 GOLIAS AD CHRISTI SACERDOTES. muri domus Israel, morum correctores, judices ecclesiæ, gentium doctores. Si desit protectio legis, lex labetur : si sal evanuerit, in quo salietur ? nisi lux appareat, via non scietur : nisi pastor vigilet, ovile frangetur. Vos coepistis vineam Dei procurare, quam doctrinæ rivulis debetis rigare, et spinas et tribulos prorsus extirpare, ut radices fidei possint germinare. 20 Vos estis in area boves triturantes, prudenter a paleis grama segregantes : vos habent pro speculo legem ignorantes, laici qui fragiles sunt et inconstantes. Quicquid vident laici vobis displicere, credunt proculdubio sibi non licere ; sed quicquid vos opere vident adimplere, credunt esse licitum, et culpa carere. Cum pastores ovium sitis constituti, non estote desides, neque canes muti ; 30 sonum vestrum metuant latratus arguti, lupus rapax invidet ovium saluti. Grex fidelis triplici cibo sustentetur, corpore Dominico, quo fides augetur, sermonis compendio, ut discrete detur, mundano cibario, ne periclitetur. Omnibus tenemini viris prædicare, sed quibus, quid, qualiter, ubi, quando, quare, debetis solicite præconsiderare, ne quis in officio dicat vos errare. 40 J. 39. So in some memorial verses ** Si sapiens fore vis, sex serva quæ printed in the Relíquiæ Antiquæ, tibi mando : p. 288 :— - Quid loqueris, et ubi, de quo, cui, quomodo, quando.” GOLIAS AID CHIRISTI SAC EIR, DOTES. 47 Spectat ad officium vestræ dignitatis, gratiæ petentibus dare doma gratis : quæ si contra fidei regulas vendatis, vos lepram miseriæ ferre sentiatis. Gratis Eucharistiam plebi ministrate, et gratis conficite, gratis consecrate : secundum Apostolum omnia probate, solum hoc quod fuerit bonum approbate. Vestra conversatio sit religiosa, munda conscientia, vita virtuosa, 50 regularis habitus, fama speciosa, nulla vos coinquinet labes criminosa. Estote pacifici, sobrii, prudentes, justi, casti, simplices, pii, patientes, hospitales, humiles, subditos docentes, consolantes miseros, pravos corrigentes. Estote benevoli, ne vos ducat ad reatum, verbum quod proponitis sit abbreviatum, per vos inter simplices bene adaptatum, nam in multiloquio non deest peccatum. 60 Nullus fastus exprimat signum vestræ vestis, gravitatis vestium habitus sit testis : nihil mos illaqueet curis inhonestis, quibus claves traditæ regni sunt cœlestis. Utinam sic gerere curam pastoralem possitis in sæculo per vitam actualem, ut cum exueritis chlamydem carnalem, induat vos Dominus stolam æternalem. goLiae vERsus DE SACERDOTIBUs. GOLIÆ VERSUS DE SACERDOTIBUS. [MS. Cottom. Vespas. A. xrx. fol. 59, v°.] SACERDOTEs mementote, mihil majus sacerdote, qui dotatus sacra dote, ruga caret omnis notæ. Mementote tot et tanti, quid ingratum sit Tonanti, ad virtutem mos hortanti, cum sic ait, ** Estis sancti. “ Sanctus ego, sancti sitis, confortari si velitis 10 mihi qui sum vera vitis, qui sum pius, qui sum mitis.” O beati summonati, sacerdotes consecrati, ad hoc estis ordinati, sacris aris mancipati. Corpus Christi vos tractatis; quod si digne faciatis, non expertes castitatis, ore, corde, Deo gratis, . 20 cum electis et beatis in conspectu majestatis regnaturos vos sciatis. O quam fortis armatura, qua vestitur vestra cura; sed si forte contra jura faciatis, ruitura, nota nobis hæc scriptura, GO LIÆ VERSUS DE SACERDOTIBUS, 49 cum offertis Deo thura, si mens vestra non sit pura, nom sunt illi placitura. Miserorum contemptores, si vos estis contra mores, vel altaris mercatores, fures estis, non pastores. O sacerdos, hæc responde, qui frequenter et jocumde cum uxore dormis, unde Mane surgens, missam dicis, corpus Christi benedicis, post amplexus meretricis, . minus quam tu peccatricis. Scire vellem tamen quare sacrosanctum ad altare stanti velut immolare,(?) dignus virgis vapulare. Vapulare virgis dignus, cum amoris tantum pignus, ctenus (?) crates et mom tignus, jam non hæres, sed privignus. Dignus morte, dignus poenis, ad altare Christi venis, cum foetore, cum obscœnis, osculando fictis genis. Plenus sorde, plenus mendis, ad autorem manus tendis, quem contempnis, quem offendis, meretrici dum ascendis. Castitatis non inbute, sed inmundus corde, cute, animarum pro salute missam cantas impollute. CAMD. soc. 17. 30 4{} 5(} 60 50 GOLIÆ VERSUS DE SAGER, DOTIBU S. Quali corde, quali ore, corpus Christi cum cruore tractas, surgens de foetore, dignus plagis et tortore. Quali vultu, quali fronte, mom compulsus, immo sponte, ore, corde, lingua, sonte, de tam sacro bibis fonte. 7O Miror ego, miror plane, quod sub illo latet pane corpus Christi, quod prophane tractat manus illo mane. Miror, nisi tu mireris, quod a terra mon sorberis, cumque sæpe prohiberis, iterare non vereris. Forte putas manus mundas, cum frequenter fundis undas, 80 quas frequenter quamvis fundas, jam foetentes non emundas. Lava manus, aquas funde ; quamvis claræ, quamvis mundæ, quamvis fusæ sint abunde, numquam purgant eas undæ. Purgamentum vis audire, si reatum vis finire, mox divinæ cessant iræ, nec te potest impedire. Si cor scissum, cor contritum 90 habes, neque juxta ritum lætum petis in funitum, nunquam erit requisitum. Sed reatum cum deploras, et adire mox laboras, GOLIAE VERSUS IDIE SACER DOTIB U §. 5] quod plorandum esse noras, Deum magis inhonoras. Nihil valet hic ploratus, nec dimissus est reatus, sed est magis augmentatus, 100 Deus magis irritatus. Sacerdotem impudicum, et lustrantem sæpe vicum, et convivum meretricum, dare missas est iniquum. Sacerdotem temulentum, et ad opus Dei lentum, et peccatis circumventum, versum testor in jumentum. Sacerdotem gomorreum, 1 I 0 super omnes dico reum, auditorem nolo meum, sed hunc magis phariseum. Sacerdotem dicit Deus, qui probatur gomorreus, detestatur sermo meus, quia constat plusquam reus. Sacerdotem corde duro, vel elato vel inpuro, non servire mihi curo, 120 perdo illum in futuro. Sit sacerdos benedictus, per quem potus vel amictus datur illi, qui constrictus est algore, fame victus ! 52 PRÆDICATIO GOLIÆ AD TERROREM OMNIUM. PRÆDICATIO GOLIÆ AD TERROREM OMNIUM. [Flacius, p. 156.] TEMPUs acceptabile, tempus est salutis, tempus est discutere jugum servitutis ; accingamur igitur gladio virtutis, resistentes fortiter hostibus hirsutis. Quasi leo rugiens hostis investigat, quærit quos decipiat, et deceptos ligat : variis contagiis animas fatigat, ut æternis morsibus miseras affligat. Graviter offendimus Regem majestatis, sed nos indulgentia summæ Trinitatis, 10 suam nobis gratiam conferendo gratis, sanet a langoribus, mundet a peccatis. Carnis pestilentiæ restringamus ora : si jam bona facta sunt, fiant meliora ; eligamus citius et honestiora ; nam nos ad periculum trahit ista mora. Et ne forte cogites, “ vivam decem annis, tunc me vilioribus castigabo pannis : tunc induar vestibus Pauli vel Joannis:” sic expectat rusticus, dum defluat amnis. 20 Res infoelicissimas cur non confiteris ? dic tuas malitias, ut justificeris : steriles inducias et inanes quæris, expectans decennium, forte cras non eris. Quisquis ergo pœnites, lachrymis abunda, I have not been able to mieet with a Prælatos. MS. copy of this poem. It is primted /. 20. Horat. Epist. lib. I. ep. ii. 42. by Flacius Illyricus and Wolf. Bale Rusticus expectat dum defluat, ammis. gives as the title, Sermo ad impios IPR, ÆDICATIO GOILIÆ AD TEIR, R,OREM OMINIU M. 53 ore, corde, corpore tua facta munda. Istos David lapides posuit in funda, hæc est post naufragium tabula secunda. Quid dicturi miseri sumus ante thronum, ante tantum judicem, ante summum bonum ? 30 tunc non erit aliquis locus hic præconum, cum nostrarum præmia reddet actionum. Cum perventum fuerit ad examen veri, ante thronum stabimus judicis severi, non erit distinctio laici vel cleri, nulla nos exceptio poterit tueri. Hic non erit licitum quicquam allegare, neque jus rejicere, meque replicare, nec ad apostolicam sedem appellare : reus tunc damnabitur, nec dicetur quare. 40 Cogitate, divites, qui vel quales estis, quid in hoc judicio facere potestis : tunc non erit aliquis locus hic digestis, idem erit Deus hic judex, autor, testis. Judicabit judices judex generalis, nihil ibi proderit dignitas regalis : sed foetorem sentiet poenæ gehennalis, sive sit episcopus, sive cardinalis. Nihil ibi dabitur bullæ vel scriptori, nihil camerario, nihil janitori: 5() sed dabuntur præsules pessimo tortori, quibus erit vivere sine fine mori. Apud nostros judices jura subvertuntur, et qui legem faciunt, lege non utuntur. Sed attendant miseri mala quæ sequuntur : hi qui damnant alios, primo damnabuntur. Vobis ergo præcipit Conditor cœlorum, ut vos sitis quilibet socii justorum, ll. 49, 50. Compare the passage in a preceding poem, p. 38, ll. 53, 54. 54 DISCIPULUS GOLIÆ EPIscoPI DE GRISIS MONACHIs. • y ut columbæ simplices ad exempla morum, si consortes fieri vultis angelorum. 60 Vos, ut ait Dominus, lumbos accingatis, quod est proculdubio signum castitatis : hanc lucernam manibus vestris sufferatis, ut exemplum populo bonum præbeatis. Vos qui vultis populo Domini prodesse, et qui vultis Domini populo præesse, cujus vitam agere decet indefesse, pios, largos, humiles, dignos interesse. Viri venerabiles, servientes aræ, vobis mandat Dominus plebem castigare, 70 in fervore, moribus, et spe radicare, ut et vos cum populo possit luminare. Sacerdoti convenit legem sacram scire, plebem vita, moribus, verbis erudire, ut cum tamdem venerit illa dies iræ, piam vocem Domini possint hanc audire : Benedicti filii, regnum possidete, quod vobis paratum est sine meta metæ, sacri vos presbyteri, sicut et prophetæ, benedicti filii mecum congaudete. 80 DISCIPULUS GOLIÆ EPISCOPI DE GRISIS MONACHIS. [MS. Cottom. Vespas. A. XIX. fol. 56, r°.] SoMPNO et silentio plusquam satis usa, a torporis otio surge, mea musa ; scribe sub compendio, et mom sis profusa, nam in multiloquio culpa est inclusa. Ornat orbem inclitus ordo monachorum, qui lapsus divinitus a summo coelorum l. 4. multiloquio. See above, p. 47, l. 60, a similar sentiment. DISCIPULUS GOLIÆ EPISCOPI DE GRISIS MONACHIS. 55 Babel perdit funditus et Wi Chaldæorum, et per ipsum servitus perit idolorum. Miræ sunt continentiæ, miræ parcitatis, hostes vanæ gloriæ, hostes vanitatis, 1O frigore et macie se affligunt gratis, ut sic possent specie frui deitatis. Cultus his exterior rudis et abjectus, cibus est austerior, et stratus neglectus, sermo quoque parcior, et vix intellectus, nullus ordo sanctior, nullus tam perfectus. Terrena despiciunt causa futurorum, centuplum accipiunt pro contemptu horum, violenter rapiunt regna beatorum, sola illis sapiunt gaudia coelorum. 2O Jhesu bone, talium rector monachorum, qui judex viventium es et mortuorum, me si placet socium facias eorum, hiis me jungas omnium in festo sanctorum. Miris effers laudibus gentem tunicatam, gentem cunctis gentibus merito ingratam, sub ovilis vestibus lupos imitatam, gentem plenam fraudibus et rapinis datam. Continentes minime possunt appellari, sed rapaces maxime et nimis avari, 30 nam student nequissime capere præclari, et horto rectissime possunt comparari. Tenuis refectio pseudo-prophetarum, et vestis abjectio notat cor avarum ; gerunt sub silentio animum amarum, fucata religio nil valet aut parum. Nil nisi præsentia sitiunt aut quærunt, farsiunt marsupia, metunt quæ non serunt, pauperum penuria sese ditaverunt; Satanæ mancipia sunt et semper erunt. 40 56 DISCIPULUs GoLIÆ EPIscoPI DE GRIsIs MoNACHIs. Duo sunt qui nesciunt satis detestari, quæ exosa sentio coelo, terræ, mari, quibus omnis regio solet devastari, quibus nullo studio potest obviari ; Pestis animalium, quæ shuta vocatur, et Cisterciensium quæ sic dilatatur : duplex hoc contagium orbem populatur, quod sit magis noxium prorsus ignoratur. Carent femoralibus partes turpiores, Veneris ut usibus sint paratiores, l. 45. shuta. The mature ofthis disease, which appears to have continually in- fested the kingdom during the twelfth and thirteenth centuries, is sufficiently indicated by the mame, which occurs also in some of the Chronicles. Thus Simeon of Durham (Decem Script. p. 161.) tellsus, ** Anno 987: hoc anno duæ retro seculis Amglorum genti incog- mitæ pestes, scilicet febris hominum, et lues animalium quæ Anglice Scitta nominatur, Latine autem fluxus im- terameorum dici potest, totam Angliam plurimum vexaverunt.” (See also Hovedem, p. 427, Johm abb. S. Petr. Burg. ad An. 987.) The detestatiom im which this disease was held may be gathered from the life of Waltheof, who died of it : — ** dixit quod turpe et dedecus inestimabile esset, si morbo vaccarum prægravatus more moreretur vaccino.” Chron. Angl. Norm. ii. lll. J. 49. carent femoralibus. This circumstamce furmished a fertile source of satire against this particular class of momks. Thus im the old Anglo-Nor- mam fabliau of ** The Order of Fair- Ease,'* (Polit. Songs, p. 137, v. 138.): ** Gris moignes sunt dure gent, * * * :%& 50 Quar à matimes vomt sanz breys. Auxi deyvent nos freres fere, Pur estre prest à lur affere.” Nigellus Wireker calls them 7no- ^achi albi (Speculum Stult. fol. 52, r°. MS. Harl. 2422.) : ** Tædia de nocte femoralia mulla jacenti In lecto facient, sit procul iste timor. Nescia braccarum, genitalia membra deorsum Nocte dieque simul libera semper erunt. Ergo quid facerem, veniens si ven- tus ab austro Nudaret subito posteriora mea? Quod si contingat mea nuda puden- da videri, es Numquid de reliquo Monachus Albus ero ? - Dispensare tamem mecum poterunt et oportet, Ne pila quam porto sit manifesta foro. Monachi grisi and monachi albi are only other names for the Cistercians. Giraldus Cambrensis, Itim. Camb. p. 831, applies to them the well-known lime of the poet :— ** Qui color albus erat, nunc est con- trarius albo.'' GO ILIÆ QUÆR.E ILA ATD PATPA M. castitatis legibus absolutiores ; in cunctis hominibus nulli sunt pejores. Circumdate labia, precor, musa mea, aut propter convitia jam non eris mea, propter dicta talia judicaris rea, turpe est per turpia quærere trophæa.—AMEN. GOLIÆ QUÆRELA AD PAPAM. [MS. Harl. No. 978, fol. 101, vo. (H.); MS. Bodl. Oxfd. Digby iv. art. 5 : Flacius Illyricus, p. 9; 2 MSS. collated in the marg. of the Fl. Illyx in Mus. Brit. ; Leyser Hist. Poet. Med. Æv. p. 779. (L.)] NosTRI moris esse solet, ut cum festum turbas olet, loqui more clerici ; ne si forte quid dicamus unde risum moveamus, cachinnentur laici. Commemdarem bonos mores, sed virtutis amatores paucos esse doleo ; quod si pravos reprehendam, et eis non condescendam, bella mihi video. Sed, o judex æquitatis, propagator veritatis, 10 l. 7. vel probos, H. im marg. mundi mores, which gives lines , —18 before limes 30 and 31 of our text.—10. non defendam, H.—14. lenitatis, L. * The title here given to this piece, in the library at Leipsic. I have con- is made up from Flacius and Leyser. The Harl. MS. puts it simply under the mame of Golias. Leyser emendated the text givem im Flacius, bymeans of a MS. CAMD. soc. 17. tented myself with giving the variation of Leyser's text, which is on the whole inferior to the MS. in the British Mu- S€um , • 58 GOLIÆ QUÆ RELA AD PAPAM. lenis aura sæculi, esto mihi im asylum, te ductore sumpsi stylum, te duce signa tuli. Tanto viro locuturi studeamus esse puri, 20 sed et loqui sobrie ; carum care venerari, et, ut caro simus cari, careamus carie. Decet enim, et hoc unum est in primis opportunum, ut me ipsum judicem : homo vetus exuatur, homo novus induatur, ante tantum judicem. 30 Sed quis sum qui ausim loqui coram tantis ? quis ? ego qui sano fretus capite, rodo pravos in operto, vox clamantis in deserto ** rectas vias facite.” Quid desertum nisi mundus ? mundus non est, sed immundus, quia munda respuit ; sed desertum dici solet, 40 quia qui vernare solet ecce prorsus aruit. Quod solebat in prælatis germinare largitatis et pudoris flosculos, l. 17. rectore, L.—19. Im Leyser and Flacius the poem begims with this lime.— 23. simus caro cari, L.—31. qui sum, H.—32. tanto, L.—38. quidem, sed, L. 40. doci dolet, L.—41. nam quod fructum dare solet, L.—43. quis, L.— GOLIÆ QUÆ RELA ATD PAPAM. 59 tali partu destitutum, germen affert non virtutum, sed spinas et tribulos. Qui sunt spinæ tribulique ? qui ? pastores prælatique, 50 amatores muneris : cum non pascant, sed pascantur, non a pasco derivantur, sed a pascor, pasceris. Blandos amant et bilingues, canes muti, tauri pingues, gygantum fraterculi, qui thesauros coacervant, non dispergant, sed observant ut pupillam oculi. 60 Omnis habens muneratur ; non habenti supplantatur id ipsum quod habuit : in deserto mundi hujus nemo floret, nisi cujus bursa nondum vomuit. Bursa prægnans principatur, sapiensque conculcatur si manus ære vacet ; nam si pauper sit Thalia, 70 l. 47. gramen, L.—52. qui non, L.—65. ejus, L.—70. Sophia, L. Talya, H. l. 70. The complaimt against the Chascuns a som donet perdu.'? want of liberality in rewardimg the poets ((Euvr. de Ruteb. i. 224.) for their compositioms, is met with not A contemporary poet, cited by Ju- unfrequently, both at the period when bimal, says the same thing, partly in this somg was writtem, and alittle later. the same words : — See the complaints of a Latin somgster, ** Chascums a som donmet perdu: in the Political Songs, p. 208, and of ILi ménestrel sont esperdu ; the trouvère Rutebeuf. The latter la- Car mus me lor veut riens domner ments that, JDe dom ont esté soustenu : ** Chevalerie a passé gales ; Maimtemant sont souz pié temu ; Je me la vois ès chans n'ès sales ; Or voisent aillors sermommer.'' Ménesterez sont esperdu ; 60 GOLIÆ QUÆ RELA AD PAPAM. vilis erit. Quare ? Quia pauper ubique jacet. Pauper jacet, sed lenones, quorum blandi sunt sermones, et ipsi sunt jacula ; isti sunt quos mundus amat, et de quibus Psalmus clamat ** Beati in macula.” In macula sunt beati, sed non sunt immaculati, 80 teste conscientia. Vivit leno more suis, quia in labiis tuis diffusa est gratia. Quid dant artes, nisi luctum et laborem ? vel quem fructum fert genus et species ? olim multos, non est mirum, provehebant, ** Arma virum” et ** Fraternas acies.” 90 1. 73. palpones, L.—82. vive, H.—88. plures. L.—89. provehebat, L. l. 78. Psalm cxviii. 1, ** Beati im- maculati in via.?? V. 89. Arma virum, Virgil. J. 90. Fraternas acies. Statius, whose Thebaid begins with the line Praternas acies alternaque regna pro- famis. l. 96. Bella per Emathios. Lucam, who commences the first book of the Pharsalia with the words, Bella per Emathios plus quam civilia campos, | jusque datum sceleri canámus. These three poets were in the Middle Ages he gramd representatives of the am- cient classic poetr In the Latim song quoted above, they are also refer- red to (Trqjanas cædes probably refers to Virgil, though it may meam Joseph of Exeter, whose poem om the Trojam war had almost drivem Virgil out of the field):— ** Veræ pestilentiæ cathedra tu sedes, Qui Thebanas lectitas vel Trqjanas cædes. :* $ * * Contentus fama lateat Lucamus in hortis.”? Im the Laborintus of Eberardus (iii. 33.) these three poets are similarly joined together :— GO LIÆ QUÆ RELA AD PAPAM. 6 1 Antiquorum et studere fructus erat, et habere declamantes socios : nunc in archa sepelire nummos, magis est quam scire “ Bella per Emathios.” Opulenti solent esse qui aptabant virgam Jessæ partui virgineo, sive rubum visionis, 100 sive vellus Gedeonis, sparsum rore vitreo. Super aquas Rubri Maris designatur salutaris lavacri salvatio ; licet hoc sit, quod lucrum fert, quid hoc scire mihi confert, si sciens esurio ? Solet Christus appellari lapis sumptus de altari, 1 10 non manu, sed forcipe ; hoc est motum sapienti, sed præbendam requirenti nemo dicit, “ accipe.” Scio crucem figurari, quando lego dulcorari t. 91. nam, L.— 95. majus, L.— 97-102 are omitted im L.— 103. si per aquas, L.— 105. lavatio, L.— 107, et hoc, H.— 108. sitiens, H. ** Virgilio servit triplex stylus : hæc Arma canit fratrum sub duce quæ- tria thema [apex. que suo. Præbent, bos, et ager, historialis Lucanus claræ civilia bella lucernæ Statius eloquii jucundus melle, duo- Imponit, metro lucidiore canit.'' ]'UlIÌ] 62 GOLIÆ QUÆ RELA AD PAPAM. flumem apud Exodum : manibusque cancellatis homo veræ libertatis præfigurat commodum. 120 In Hebræa lege legis, quod serpentem lator legis erexit in patulo, ut cessaret mors et tabes, sic et nostras lavit labes Christus in patibulo. Duo ligna Sareptenæ spiritalis escam cœnæ coquunt in ecclesia ; Abrahamque tulit ligna, l 30 per quæ digne Deo digna cremaretur hostia. Secum volvit rotam rota, sic deponit lepram, nota, lux in superficie ; sic amictum parvipendit Joseph, quando non attendit vocem fornicariæ. Fudit aquam ter Helyas, et ter sanctus Ysaias 40 'Trinitatem innuit. Vidit Abram trinum chorum, Ruth in agro Judæorum Trinitatem messuit. Dumque per desertum itur, a gentibus repperitur l. 119. Jacob nostræ l., L.—125. quia nost., L.—131. dono digne digna. L.— 133. sic involvit rota totam, L.—134. lepræ notam, L.— 135. leae, L.— 140. pater sanctus, L.—146. gentili, L. G0I.I Æ QUÆ RELA AD PAPAM. 63 calens unda penitus, quia legis in deserto repperitur a diserto calor sancti spiritus. 15O Hæc scrutari quidam solent, post afflicti fame, dolent se vacasse studio : unde multi perierunt, et in ipso defecerunt scrutantes scrutinio. Ergo quia tot oppressis in studendo parva messis redditur post aspera, ad istius sedem patris 160 et ad sanctæ Syon matris sum reversus ubera. Turpe tibi, pastor bone, si divina lectione spreta, fiam laicus ; vel absolve clericatu, vel fac ut in cleri statu perseveram clericus. Dulcis erit mihi status, si prebenda muneratus, 170 redditu vel alio vivam, licet non habunde, saltem mihi detur, unde studeam de proprio. l. 153. plus vac., L.—l58. prava, L.—159. creditur plus a., L.—160. ad Romani, L.—161. sacrosanctæ M., L.—174. perseverem studio, L. 64. GO LIAS ID E S U O IN FORTUNTO. GOLIAS DE SUO INFORTUNIC).* [MS. Harl. 978, fol. 100, v°.] DIvEs eram et dilectus, inter pares præelectus ; modo curvat me senectus, et ætate sum confectus, unde vilis et neglectus a dejectis sum dejectus, quibus rauce sonat pectus, quîs nec amor nec affectus, pensa gravis, gravis lectus, et horrendus est aspectus. 10 Homo mendax atque vanus, homo procax et profanus, me dejecit capellanus, veteranum veteranus, et injecit im me manus, dignus dici Dacianus. Prius quidem me dilexit fraudulenter et illexit, postquam meas res invexit, fraudem suam tunc detexit, 20 primas sibi non prospexit, neque dolos intellexit, donec domo pulsus exit. * I have only met with this poem in ome MS. The title in the MS. is sim- ply Goliæ. The first five lines (omit- ting the fourth in this text) are quoted in am Ars Rithmicandi primted in the Reliquiæ Antiquæ, p. 30, which read8 in the third lime gravat, amd gives lines 4, 5, thus, et ætate jam confectus | ab electis sum ejectus. GOLIAS DE SUO IN FORTUNIO, Satis erat bonus ante, bursa mea sonum dante ; et dicebat mihi, ** Sancte frater, multum diligam te.” Hoc deceptus blandimento, ut emunctus sum argento, cum dolore, cum tormento, sum dejectus in momento, rori datus atque vento. Vento datus atque rori, vitæ primas turpiori redonandus et errori, poena dignus graviori, et ut Judas dignus mori, ' qui me tradens traditori, dignitatem vestri chori permutabam meliori. Traditori dum me trado, me de libro vitæ rado, et dum sponte ruens cado, est dolendum quod evado. Inconsulte nimis egi, in hoc malum me impegi, ipse mihi collum fregi, qui vos linquens præelegi ut servirem ægro gregi ; vili voléns veste tegi, quam servire summo Regi, ubi lustra tot peregi. COberravi coram Deo, indulgete mihi reo ; incessanter enim fleo, pro peccato gemens meo. Fleo gemens pro peccatis, CAMD. soc. 17. 66 GOLIAS DE SUO IN FORTUNIO. juste tamen et non gratis, vestræ memor honestatis et fraternæ charitatis, O quam dura sors primatis ! quam adversis feror fatis! segregatus a beatis, sociatus segregatis, vestris tamen fidens fatis, pondus fero paupertatis. Paupertatis fero pondus; meus ager, meus fundus, domus mea, totus mundus, quem pererro vagabundus, olim fœlix et fæcundus, et facetus et facundus, movens jocos et jocundus ; quondam primus, nunc secundus ; victum quæro verecundus. Verecundus victum quæro, sum mendicus, ubi vero victum quæram, nisi clero ? enutritus in Piero, eruditus sub Homero. Sed dum mane victum quæro, et reverti cogor sero, jam in brevi, quod despero, onerosus vobis ero. Onerosus, et quo ibo ? ad laicos non transibo. Parum edo, parum bibo, venter meus sine gibo, et, contentus brevi cibo, plenus erit parvo libo ; quod si fame deperibo, 60 70 8() 90 GOLIAS ID E S U O IN FORTU NIO. 67 vobis culpam hanc ascribo. Quidam frater, claudo pede, est eadem pulsus æde, violenter atque foede, ut captivus et pars prædæ, alligatus loris redæ, a Willelmo Palimede, Frater membris dissolutus, qui deberet esse tutus, . } 00 nam pes erat præacutus, nihil mali prælocutus, sed mandata non secutus, calciatus et indutus, est in luto provolutus. Provolutus est in luto, frater pede præacuto, quem clamantem ** Deus adjuto!” rebar esse satis tuto, fui comes involuto, ] 10 et pollutus cum polluto. Involuto comes fui, et in luto pulsus rui, dum pro bono pœnas lui, mullus meus, omnes sui. Adjuvabant omnes eum, Chananæi Chanamæum, Ferezæi Ferezæum, sed me nemo præter Deum ; Deus, adjuto fratrem meum, 12O nil merentem neque reum. Solus ego motus flevi, fletu genus adimplevi ob magistri scelus sævi, et tormentum, jam grandævi. GOLIAS DE SUO IN FORTUNIO. Quis haberet lumen siccum, cernens opus tam iniquum ? sacerdotem impudicum, corruptorem meretricum, matronarum et altricum, 130 sævientem in mendicum, claudum, senem, et antiquum, qui distractus per posticum, appellabat replens vicum adjutorem et amicum ? Nec adjutor est repertus, nec sacerdos est misertus; ita solus est desertus, totus luto coopertus, mec qua pedem ferret certus. l40 Accusabam turpem actum, propter fratrem sic confractum, claudum, senem, et contractum ; et dum dico male factum, judicatus dedi saltum. Post hæc intus non resedi, neque bibi nec comedi, capellani jussu foedi, qui quod sacræ datur ædi, aut impertit Palimedi, 150 aut fraterno dat hæredi, aut asportant cytharedi, ut adquirat bomus credi. Modo, fratres, judicate, neque vestro pro primate aberrantes declimate a sincera veritate, an sit dignus dignitate EPISTOLA GOLIÆ AD CONFRATRES GALLICOS. 69 vel privandus potestate senex carens castitate, 160 plenus omni foeditate, qui, exclusa charitate, nos in tanta vilitate, quorum fama patet late, sic tractavit ? judicate. EPISTOLA GOLIÆ AD CONFRATRES GALLICOS.* [MS. Harl. 978, f. 58, vo.] OMNIBUs in Gallia Anglus Goliardus, obediens et humilis frater non bastardus, Goliæ discipulis, dolens quod tam tardus, mandat salutem fratribus nomine Ricardus. Scribo vobis timide tanquam vir ignotus, qui tamen dum vixero vester ero totus ; deprecor attentius, supplex et devotus, Goliardus fieri, non vilis harlotus. Accedit ad vos nuncius vir magnæ probitatis, magister et dominus Willelmus de Conflatis, IO Goliardus optimus, hoc non timeatis ; sicut decet socium ipsum admittatis, * In the MS. this piece is emtitled, im a rather later hamd, Dicta cjusdam? Goliardi Anglici. It may be observed, em passant, that the word dicta was used mearly im the semse of rithmi, amd that it is the Latim representative of the old French dit, used in the same sense ; whence our ditty. V. 8. harlofus. This word is our harlot : but our restricted sense of the wordis moderm. Its meaning formerly was pretty mearly equivalent to rascal or scoundrel, and it was applicable in- differently to either sex. 70 EPISTOLA GOLIÆ AD CONFRATRES GALLICOS. quicquid de me dixerit verum teneatis, et quod volueritis per eum rescribatis ; quæ mihi scripseritis vel ore mandatis, pro posse meo faciam certissime sciatis. De adventu nobilis nuncii gaudete ; villam quam intraverit in illa manete, et hora cum fuerit cum ipso prandete, mero delectabili calices implete ; 20 tempus cum sit frigidum ad prumas sedete ; vinum meracissimum manibus tenete ; calices si fuerint vacui, replete ; ut bibat et rebibat sæpe suadete. Si bene potaverit, certum tunc habete, vobiscum moram faciet libenter et læte, , in bursa dum repererit staterem monetæ, et donec haustæ fuerint quindecim metretæ. Modum si excesserit, blande sustinete ; quod fit in consortio pandere cavete. 30 Nunc, fratres karissimi, scribere studete, ordo vester qualis est modusque dietæ ; si fas est comedere coctas in lebete carnas, vel pisciculos fugatos ad rete ; de Lyæo bibere vel de unda Thetæ ; utrum frui liceat Rosa vel Agnete ; cum formosa domina ludere secrete ; continenter vivere nullatenus jubete. Qualiter me debeam gerere docete, ne magis in ordine vivam indiscrete ; 40 donec ad vos veniam, sum sine quiete :— quid vobis dicam amplius ?—In Domino valete ! Summa salus omnium, filius Mariæ, pascat, potet, vestiat pueros Golyæ ! et conservet socios sanctæ confratriæ, ad dies usque ultimos Enohc et Helyæ !—AMEN. C ON FESSIO GO LIÆ. 71 CONFESSIO GOILIÆ.* [MSS. Harl. 978, fol. 99, ro (H. 1.) ; Harl. 2851, fol. 14. (H. 2.) ; Harl. 3724, fol. 45, ro. (H. 3.); Cotton. Vespas. A. XIX. fol. 55, (C. 1.) ; Vespas. B. x III. fol. 132, v°. (C. 2.). MS. Cantab. Corp. Chr. Coll. No. 450.] AEsTUAN s intrinsecus ira vehementi, in amaritudine loquar meæ menti, factus de materia levis elementi similis sum folio de quo ludunt venti; cum enim sit proprium viro sapienti supra petram ponere sedem fundamenti, stultus ego comparor fluvio labenti, sub eodem aere nunquam permanenti. Feror ego veluti sine nauta navis, ut per vias aeris vaga fertur avis ; - 10 non me tenent vincula, non me tenet clavis, quæro mei similes et adjungor pravis. Via lata gradiens more juventutis, implico me vitiis, immemor virtutis, l. Æstuo, C. 2. Æstuor, C. 1. H. 3.— 2. loquor, C. 2.— 3. F. su^ m., H. 3.—4. Folio sum similis, C. 1. H. 1, 3. —5. sit enim, C. 2. H. 1. sit michi, C. l. sit modo, H. 3.—9. F. ergo, H. 2. C. 1. sicut for sine, C. l. veloae n., H. 3.— 12. michi, C. l. H. 3.-— 13. gradior, C. 1. H. 1, 2, 3. — 14. Harl. 2. has salutis in this lime, and virtutis im the mext. * Im H. 2. this poem has the rubric sopopular, was made upfrom this poem. Item Guleardus de Vitæ suæ mutacione. It is composed of limes 45—52, 61— Im H. 1. it follows the Apocalypsis 76. Bale, and after him Leyser, have Goliæ, with the rubric Explicit Apoca- made two poems of it, one under the lypsis, Incipit Confessio ejusdem. Im C. 1. title Ihave given above, a second under it has the simple title Confessio Goliæ. the title “Carmem ebriosorum, Lib. i.'* The pretended drinking song, which begimming with l. 41, Tertio capitulo, has rendered the name ofWalter Mapes etc. 72 CoNFEssIo GoLIÆ. voluptatis avidus magis quam salutis, mortuus in anima curam gero cutis. Mihi cordis gravitas res videtur gravis ; hæc est amicabilis dulciorque favis, quicquid Venus imperat labor est suavis, quæ nunquam in cordibus habitat ignavis. 20 Præsul discretissime, veniam te precor, morte bona morior, dulci nece necor, meum pectus sauciat puellarum decor, et quas tactu nequeo saltem corde moechor. Res est arduissima vincere naturam, in aspectu virginum mentem ferre puram ; juvenes non possumus legem sequi duram, leviumque corporum mon habere curam. Quis in igne positus igne non uratur? quis in mundo demorans castus habeatur, 30 ubi Venus digito juvenes venatur, oculis illaqueat, facie prædatur ? Si ponas Hippolitum hodie Papiæ, non erit Hippolitus in sequenti die ; hunc ad opus Veneris ducunt omnes viæ ; nom est in tot turribus turris Aliciæ. Secundo redarguor etiam de ludo : sed cum ludus interest, me dimittit nudo ; l. 17. auditur, C. 1. H. 3. augetur, H. 2.—18. locus est amiòilis d. quam, H. 3. locus est amabilis dolorque suavos, C. 2. levitas amabilis d. f., H. 1. —20. mortibus, C. 1. H. 3.— 21—24. These limes are only im H. 1.— 26. con- spectu, H. 3. ferre p., C. 1.—28. seniumque, H. 3. levium est cor., H. l.— 929. ponitur, C. l.—30. quis Papiæ, C. 2. viros V., H. 2. juvenis veniatur, C. I.—32. perdatur, H. 2.—33—36. These limes are omly in H. I.—38. dum, H. 2. ludis corpore, C. l. corpore, C. 2. H. 1, 3.—demitto, H. 2. l. 36. tot turribus. There is perhaps throughout England in the time of the here an allusiom to the immumerable presumed writer of this poem, Walter castles which were built and fortified Mapes. CONFESS3IO GOLIAE. 73 frigidus exterius, æstu mente sudo ; tunc versus et carmina meliora cudo. 40 Tertio capitulo memoro tabernam : illam nullo tempore sprevi, neque spernam, donec sanctos angelos venientes cernam, cantantes pro mortuo requiem æternam. Meum est propositum in taberna mori : vinum sit appositum morientis ori, ut dicant cum venerint angelorum chori, “ Deus sit propitius huic potatori !” Poculis accenditur animi lucerna ; cor imbutum nectare volat ad superna : 50 mihi sapit dulcius vinum in taberna, quam quod aqua miscuit præsulis pincerna. Loca vitant publica quidam poetarum, et secretas eligunt sedes latebrarum ; sudant, instant, vigilant, nec laborant parum, et vix tandem reddere possunt opus clarum. Jejunant et abstinent poetarum chori, lites vitant publicas et tumultus fori ; et ut carmen faciant quod non possit mori, moriuntur studio, subditi labori. 60 Unicuique proprium dat natura munus : ego nunquam potui scribere jejunus ; me jejunum vincere posset puer unus ; sitim et jejunium odi tanquam funus. •, l. 39. frigore e. intus æstu s., C. 2. mentis æstu ludo, C. 1. mentis astu s. H. 3. aestu intus s., H. 1.—41. memoror, C. 2.— 42. hanc in m., C. 2. sperni, H. 2. 44. pro anima, C. I. pro mortuis, C. 2.—46. ut sint vina proæima, H. l.— 54. temebrarum, H. 3.—55. student, C. 1, 2. H. 1, 3.—56. carmen cl., H. 3. —58. vias, C. I. v. riacas p. H. l.—59. Carmen hii faciunt.. possunt, C. 1. ut *^on possint, C. 2. et ut opus, H. 1. quod non possint, H. 3.—60. studiis, H. I. mori volunt st. subjecti, H. 3,—63. potest, H. l. posse, H. 3.—64. C. 2. ends with this line. CAMD. soc. 17. L. 74 CONFESSIO GOILIÆ. Unicuique proprium dat natura donum : ego versus faciens bibo vinum bonum, et quod habent melius dolia cauponum ; tale vinum generat copia sermonum. Tales versus facio quale vinum bibo: nihil possum scribere nisi sumpto cibo ; 7O mihil valet penitus quod jejunus scribo, Nasonem post calices carmine præibo. Mihi nunquam spiritus poetriæ datur, nisi tunc cum fuerit venter bene satur ; cum in arce cerebri Bacchus dominatur, in me Phoebus irruit et miranda fatur. Ecce vitæ proditor vanitatis fui, ne qua me redarguunt servientes sui ; sed eorum nullus est accusator sui, quamvis volunt ludere scelereque frui. va 80 Jam sum in præsentia præsulis beati, secundum dominici regulam mandati ; mittat in me lapidem, neque parcat vati, cujus non est animus conscius peccati. Sum locutus contra me quicquid de me novi, et virus evomui quod tam diu fovi ; vita vetus displicet, mores placent novi ; homo videt faciem, sed cor patet Jovi. Jam virtutes diligo, vitiis irascor ; a. renovatus animo, spiritu renascor : 90 quasi modo genitus, lacte novo pascor, meum ne sit amplius vanitatis vas cor. l. 69. Jfaciens, H. 2.— 70. nunquam, C. 1.— 71. valent.. quae, H. 1.— 73. poesiæ, C. 1. — 74. nisi meus f., C. !.— 75. Dum, H. 1.— 77-80. These lines are only in H. l.—81. This and the three following lines are omitted im H. 2 and 3. sed nunc, H. 1. abbatis, C. 1, 2.—85. Cum l., H. 2.—86. jam diu, C. 1.—91. geniti, C. 1. Quo si novus g. ? H. 3.—92. nec sit meum, H. 1. ne %meum sit, C. I. GOLIAS IN IBlU R,S Æ. R. A PTOR, EMI SÜ Æ 75 Præsul Coventrensium, parce confitenti ; fac misericordiam veniam petenti, et da poenitentiam culpas sic dicenti : feram quicquid jusseris animo libenti. GOLIAS IN RAPTOREM SUÆ BURSAE.* [MSS. Harl. 978, fol. 103, r°. (H. 1.); 2851, fol. 12, v°. (H. 2.); Flacius Illyricus, p. 160. (Fl.).] RAPTOR mei pilei morte moriatur, mors sit subitanea, nec prævideatur, et poena continua post mortem sequatur, nec campis Elysiis post Lethem fruatur. Raptor mei pilei sæva morte cadat, illum febris, rabies, et tabes invadat ; l. 93. This last quartain is omitted im H. 2. In the first lime, H. l. reads O pastor ecclesiæ, and H. 3, Præsul mihi cognite.—95. vere penitenti, H. l. mihi penitenti, H. 3. l. 2. præjudicatur, H. I.—4. feratur, H. 2. trans Lethen, Fl.—6.scabies, Fl. V. 93. Præsul Covem, frensium. This reading is givem by only ome of the MSS. which I have collated, but that is ome written im the thirteemth century. Perhaps the bishop alluded to through- out the poem was Hugh de Numant, who occupied the see of Coventry from 1186 to 1199. He was, like Mapes, a great opponent of the monks, and ex- pelled them from Coventry im order to introduce secular clerks in their place. The monkish writersim return represent his life as having beem very irregular. He died in Normandy, and his Confes- sion amd Penitence is represented by the monkish historiams as being very remarkable. ** Cum ingenti mærore recognovit qualiter expulsis momachis Coventrensibus, ad cumulum omnium malorum clericos introduxit. Ad cujus^ flagitii satisfactiomem, aliud gemus cor- rectionis mon invenit, nisi ut im eorum habitu vitam finiret.** (Matth. Paris, p. 192.). His successor, Geoffrey de Muschamp, restored the monks and turmed out the secular clerks. * In the Harl. MS. 978, this poem is entitled simply GoL. Im the other Harleiam MS. it is entitled Rifhmus Guleardi de pilleo furato ab Episcopo dato. There is nothing im the poem itself to justify the fimishing clause of this last title. 76 . GOILIAS IN RAPTOREM SUÆ BURSAE. hunc de libro Dominus vitæ sanctæ radat ; hunc tormentis Æacus cruciandum tradat. Ei vita brevis sit, pessimusque finis ! nec vivat foeliciter hic diebus binis ; 10 laceret hunc Cerberus dentibus caninis, laceratum gravius torqueat Erinnys. Nunquam diu bajulet illi colum Cloto ; cesset filo Lachesis tracto nondum toto ; filum rumpat Atropos, nec fruatur voto, et miser presbytero corruat remoto. Excommunicatus sit in agro et tecto ! nullus eum videat lumine directo ! solus semper sedeat similis dejecto : hunc poenis Tartareis cruciet Alecto. 20 Ille rebus omnibus quas habet emunctus, nec confessus occidat, oleo nec unctus, morte subitanea palleat defunctus, Judæ traditori sit inferno conjunctus. Hoc si quis audierit excommunicamem, et non observaverit præsulis examen ; nisi resipuerit corrigens peccamen, anathema fuerit ! fiat, fiat. AMEN. l. 9. ejus vita, H. 2, Fl. Im H. 2. the second lime of this tetrastich is made the fourth. — 12. herinis, H. 2. Erynis, H. 1. — l3. illum dolum, H. 1. illi bajulet pie colum C., H. 2. — 15. rumpet, H. l. — 16. sed miser, H. 2.— I7. vel in fecfo, H. 2, Fl.—20. Hinc.. crucietur lecto, Fl.—22. vel unctus, H. 2. inconfessus.. non, Fl.—23. pallida, Fl.—24. sit in inferno junctus, H. 2. vice traditoris, H. I.—25. istud cum audierit, H. 2.—26. si non, H. 2. ' resi- piscat hic, Fl. 7. 18. lumime directo. This is am eafoöes ge-twæ'fed, allusion to am ancient and lomg preva- oööe fy'res feng, lent superstitiom. Few believed them- oööe fl6des Wylm, selves safe from the baneful influence of oööe grípe meces, the evil eye. In the early Anglo-Saxon oööe gáres fliht, poem of Beowulf it is similarly noticed oööe átol yldo, (l. 3522.) :— oööe eãgena bearhtm, ** eft sona biö for-siteö j for-sworceö.'* pæt pec ádl oööe ecg GO LIAS ID E DU C E N D A. CONJ U GE 77 N ON GOLIAS DE CONJUGE NON DUCENDA.* [MS. Harl. 978, fol. 125, vo. (H.) ; MSS. Cottom. Vespas. E. xII. (C. 1.); and Titus, A. xx. fol. 63, v°. (C. 2.); MS. Cantab. Corp. Chr. Coll. No. 450. ; MS. Bodl. Oxon. 2159 (Bodl. 496.) fol. 230, r°. ; MS. Bodl. 851 (Berm. 3041.) ; MS. Ashmol. 754, fol. 127, v°. ; MS. Rawlinsom, B. 214.] SIT Deo gloria, laus, benedictio ! Johanni pariter, Petro, Laurentio, quos misit Trinitas in hoc naufragio, me me permitterent uti conjugio. Uxorem ducere quondam volueram, ut viam sequerer multorum miseram, decoram virginem, pulcram, et teneram, quam inter alias solam dilexeram. Hinc quidam socii dabant consilium ut cito currerem ad matrimonium ; 10 vitam conjugii laudabant nimium, ut in miseriis haberent socium. l. 7. pinguem et, H.—9. quondam, C. 1.— 10. currerem miser ad miserum, H. —11. viam, H.—12. ut tunc me miserùm, H. * This poem, which appears to have been extremely popular, is a remark- able specimen of the gross satirical attacks upom the female sex which were common in the middle ages. Am early French translatiom of it, and a later English one, will be givem at the emd of the presemt volume. I have only col- lated the three MSS. in the British IMuseum. . The title im the Harleiam is De tribus angelis qui retraaeerunt a muptiis. The title I have retained is given by MS. Cottom. Vespas. E. XII. The other Cotton. MS. has no title, but at the emd the rubric, Explicit dissuasio nubendi Goliæ, etc. The Rawlinsom MS. at Oxford has the ru- brics, Incipit Naufragium Nubentium secundum Goliam, amd Eaeplicit Apoca- lypsis Golyae de Vaufragio Nubendi. The variations in the mame of the per- som who is himdered from being mar- ried are noticed and explained in the Introduction. By the kimdness of my friemd Mr. Halliwell, I am emabled to add om this point the variations of the four Oxford MSS. : the Bodl. 496, has Gill. erfus ; the Rawlinsom MS. Golias ; and the Ashmolean MS. Galwimus ; the Bodleian 851, Gatzferus. 78 N ON ID U C ENID A. GOLIAS DE CONJ U GE Tam cito nuptias volebam fieri, ut de me misero gauderent miseri ; sed per tres angelos quos missos repperi me Deus eruit a porta inferi. Accensus siquidem amore virginis in verno tempore, cum sol in geminis; istam eligerem ex cunctis foeminis, ut ei nuberem in fide numinis. 2() Cujus imperium volebam subjici, et collum subdere poena multiplici, sed ad me charitas Patris magnifici venit per angelos in forma triplici. In valle siquidem quam Mambre dicimus misit tres angelos Deus altissimus, inter quos loquitur Johannes ultimus, os habens aureum, vir consultissimus. In tribus angelis accessit Trinitas, quibus vox varia, sed sensus unitas, 30 ut innotesceret uxoris pravitas, cor semper varium, carnis fragilitas. P. de Corbolio uxorem fragilem, probat Laurentius stultam et labilem, l. 16. portis, C. 1.— 17-20. Omitted in H.— 18. æstivo tempore, C. 2.— 19. eligeram, C. 1.— 21. sic in perpetuum v. 8., H.—23. trinitas, H.— 25. valle duplici, C. l. triplici, C. 2. legimus, H.—30. cordis, C. l.—33. sed et hoc instruit, H. primo colloquio, C. 2. l. 26. Johannes.. os habens aureum. St. Johm Chrysostom. l. 33. P. de Corbo?io. Petrus de Corbolio was a famous theologiam of Paris, first Archbishop of Cambray, and afterwards, about A. D. 1200, Arch. bishop of Sens. He published com- mentaries om several parts of Scripture. l. 34. Laurentius. This may refer to Lauremce of Durham. Fabricius has beem led by some inaccurate cata- logue imto the error of attributimg to Laurence of Durham the poem we here primt, under the title ** Versus de Dis- suasione Conjugii, MSti. in eadem (Bodl.) Bibl. inter libros Is. Vossii.” G O LI A S ÌD E CONJ U G E N O N D U C E N D A. 79 Johannes asserit hanc nunquam humilem, sed superbissimam et irascibilem. Datur potentia P. de Corbolio, quæ notat firmitas et petræ ratio ; hic prius loquitur de matrimonio, et de nubentium labore vario. 40 Volentem igitur uxorem ducere cæperunt angeli me redarguere, et de conjugii loquentes onere, cæpit per ordinem et primus dicere :— “ Qui ducit conjugem se nimis onerat, a cujus onere mors sola liberat ; vir servit conjugi, et uxor imperat, et servus factus est qui liber fuerat. Semper laboribus labores cumulat, et labor advenit, et labor pullulat; 50 ipse est asinus quem uxor stimulat, ut pascat filios quos ipsa bajulat. Est et conjugium longa miseria, dolor continuus post puerperia ; experti conjuges horrent conjugia, qui crucem bajulant, sed in angaria. Semper se mulier infirmam asserit, et vomit nauseam postquam conceperit ; at vir laboribus se multis atterit, et tunc incipiet cum consummaverit. 60 Cum res conjugibus succedunt prospere, uxores asserunt se totum facere ; l. 35. stabilem, C. l.—37. detur p. Petri initio, C. 1. Petri potentia detur án., C. 2.—38. ^ota.. Petri, C. l. firmiter, C. 2.—39, 40. uæorem fragilem et plenam tædio | dicit, et morbidam eæ parte mimio, C. 1, 2.—41-44. These lines are only im H.—45. seipsum on., C. 1, 2.—50. nam lab., C. 2. præterit, C. 1, 2.—51. et hic est, C. 1.—52. ipsa procreat, C. 2.—53. longa c. est pe- ^itentia, C. 1. conjugii .. patientia, at penitentia, C. 2.—55. eæpertes conjugis, C. 2.—56. quæ crucem præparant atque supplicia, C. 1, 2.—58. bibìt et corne- dit, ^nungit et egerit, C. 1, 2.—59. et vir, C. 1.—61-64. Omitted in H. 80 GOLIAS ID E CONJ U G E N O N D U CENID A. si fiant pauperes, volunt arguere quod propter conjuges sunt ipsæ miseræ. Marito plurima sunt necessaria, pro se, pro conjuge, ac pro familia ; et non legitime tractans negocia mercando cogitur uti fallacia. Vix sibi sufficit vir operarius, et ducit conjugem doloris nescius, 70 cum infans nascitur frater est anxius, tunc exit lacrimans, doloris filius. Instat laboribus causa pecuniæ, ne fames urgeat ventres familiæ ; laborat jugiter et sine requie, et cras incipiet ut fecit hodie. Vir lassus dormiens labores sompniat : sic se continue labore cruciat, ut pascat conjugem quam nunquam satiat, Golias igitur uxorem fugiat.” 80 Hinc sapientia datur Laurentio ; nam laurus viridis cum pleno folio viret in hyeme sicut in Junio ; hic sequens loquitur sic de conjugio:— ** Est stulta mulier semper, et varia, et multa rapitur per desideria ; si vir non dederit sufficientia, se totam polluit per adulteria. Ut vestes habeat, quærit adulterum ; et ut refrigeret ardorem viscerum, 90 J. 64. homines, C. 2.—66. proque f., C. 1, 2.—67. et modo quolibet, C. 1, 2. —70. qui ducit, C. 2.—71. partus, C. 1, 2.—72. eaeit Benjamin, C. 1, 2.— 77. laborem, H.—78. vir se, C. 2. sicque continuus labor se cruciat, C. 1. — 80. Galvinus, H. Gauterus, C. 1. Golius, C. 2.—8l. nunc, C. 2.—82. viret, H.—83. Julio, C. 2.—84. et de, H.—85. semperque, H.—88. polluet, C. 1, 2. —89. si vestes, C. 2.—90. ardoris vitium, C. l. GOLIAS DE CONJ U G E NON DlU CIEN1D) A. 81 tota succenditur amore munerum, spernitque misera maritum miserum. Cito substantia mariti præterit, postquam adulterum uxor dilexerit: quicquid laboribus vir acquisierit, hoc dat adultero, maritum deserit. Petit licentiam uxor nefaria ut vadat peregre per monasteria, et tecta subiens prostibularia, plus illa celebrat quam sanctuaria. J 00 Uxor adultera dimisso gremio vix potest argui de adulterio ; ut navis transiens maris in medio, non comprehenditur ullo vestigio. Qui ducit conjugem, rancorem induit ; pascit adulteram qui se prostituit, partum alterius hæredem statuit, et nutrit filium quem alter genuit. Hic dolor maximus est et obprobrium, susceptus filius per adulterium, 110 quem uxor propria scit esse spurium, maritus fatuus appellat filium. Uxor adultera se multis copulat, et cum adulteris se totam maculat ; at vir cotidie laborans ejulat, et pascit conjugem quam alter bajulat. l. 93—96. These limes are omitted im H.—97. quærit, C. 1, 2.—98. ad mon., H.—99. subiat, C. 1. subiciens, C. 2,—100. ipsa, C. 1, 2.— 101—104. These imes are omitted im C. 1, 2.—107. adulterì, C. 1.—109. labor, H.—110. com- ceptus filius, C. 2. conceptum filium, C. l.—1ll. mater propria, C. 1, 2.— 114. et nichilominus se castam simulat, C. 1, 2. in which MS. this quartain precedes the two which here go before it.—115. sed vir continue labores cumu- lat, C. 1, 2, except that the latter has sic for Sed.— 116. vt. . baculat, C. 1, 2. CAMD. soc. 17. MI 82 GOLIAS DE CONJUGE NON TOlUCENDA. : Hæc est iniquitas omnis adulteræ, quæ virum proprium vellet non vivere ; ut det adultero non cessat rapere ;— desistat igitur Golias nubere. 120 Johannes sequitur in quo est gratia, afflatus spiritu majori copia ; Hic sicut aquila videt subtilia, et ita disputat super conjugia. Vere conjugium est summa servitus ; duplex angustia carnis et spiritus : sic homo trahitur sicut bos venditus, ut sit perpetuo labori subditus. Qui ducit conjugem ad jugum ducitur, et poenas nesciens ad pœnam nascitur ; 130 uxorem capiens plus ipse capitur, nam semper serviens servus efficitur. Nam omnis mulier est irascibilis, fallax et invida et nunquam humilis ; maritus factus est asello similis, qui est ad onera semper passibilis. In adjutorio facta est foemina, ut salvet generis humani semina ; in cunctis aliis est viro sarcina, ut semper domini vult esse domina. 140 Bonarum conjugum est summa raritas, de millenario vix erit unitas : est viri melior quædam iniquitas, quam benefaciens uxoris æquitas. l. 117. istud est proprium omnes, C. 1. Illud, C. 2.—118. maritum p. non velle v., C. 1, 2.—120. Galterus, C. 1. Galwinus, C. 2.—121. loquitur, C. 1, 2.— 123. vidit, C. 1.—125. summe, H.—130. et pænam sent., C. 2. et pœnas nesciens, H.—132. et semper, C. 1, 2.—133. This and the next sevem limes are omitted in H. nam semper, C. 2.—137. adjutorium, C. 2.—140. et tamen, C. 2.—141. caritas, H.—142. in m., C. 1, 2.— 143. viro, C. 1.— 144. pravitas, H. GOLIAS DE CONJUGE NON DUCENDA. 83 Vir bonæ conjugis beatus dicitur ; sed bona mulier vix unquam legitur; aut erit contumax aut fornicabitur, nec virum proprium juxta se patitur. Omnem suscipiet virago masculum, omnemque subdita vincit testiculum. 150 Quis potest conjugis implere vasculum ? mam una mulier fatigat populum. Insatiabilis vulva non deficit, nec unam feminam vir unus reficit ; iccirco mulier se multis subjicit, et adhuc sitiens non dicit sufficit. Quis satisfaciet illi per coitum ? qui nimis coeunt incurrunt obitum, ei non serviet quisquam ad libitum, ut reddat tociens carnale debitum. 160 Iccirco plurimæ fiunt adulteræ ; tædet quam plurimas maritas vivere : cum nullus feminæ possit sufficere, dico quod nemini expedit nubere. Est lingua gladius in ore feminæ, qua vir percutitur tanquam a fulmine ; per hanc hilaritas fugit ab homine, domus subvertitur australi turbine. Manet in conjuge fides exigua, postquam superbiæ sumpserit cornua ; 17O de lingua conjugis prava et nocua fulgura prodeunt, nubes, tonitrua. Fumus, et mulier, et stillicidia expellunt hominem a domo propria ; 7. 148. præesse patitur, C. 1. prodesse, C. 2.—149. accipiet femina, C, 1, 2. 154. afficit, C. 1.—157. satisfaceret, C. 1, 2.—159. si non servierat, C. l. 160. s; reddat, C. 2.—161. fuerunt, H.—162. plurimos, C. 2. nec sic permit- gerent m., H.—168. evertitur, C. 1, 2. ut austro turb., H.— 169—172. These lines are omitted in H.— 174. compellunt, H. 84 GOLIAS IDE CONJ U G E NON IDUCEM ID A. vir blande loquitur, dat verba mollia, illa multiplicat lites et jurgia. Voluntas conjugis semper perficitur ; sim autem, litigat, flet, et irascitur : vir autem patiens clamore vincitur, et cedens conjugi domum egreditur. 180 Serpentis capite nihil astutius ; et nequam conjuge nihil est nequius ; nam cum leonibus morarer potius quam nequam conjugi fuissem socius. Omni supplicio mors est amarior ; est tamen mulier morte crudelior ; mors enim præterit ut hora brevior, sed mortem superat languor prolixior. Uxorem capiens et mortem accipit ; cum putat vivere tunc mori incipit : 190 vivendi tædium in mentem concipit, et, ea mortua, vita mox incipit. Qui est cum conjuge semper affligitur, et mori cupiens languere cogitur: hic dolor maximus dolorum dicitur, ut rubus ardeat qui non consumitur. Quid dicam breviter esse conjugium ? certe vel tartara, vel purgatorium. Non est in tartara quies aut otium, nec dolor conjugis habet remedium. 200 Ingressus tartari sunt viro nuptiæ ; est ibi mulier in loco furiæ, l. 177. efficitur, H.—178. cum auferro, C. 2.— 179. marifus fatuus cl., C. 1, 2. — 181—184. Omitted in H.— 184. malae co^j., C. 2.—186. sed mala mulier, C. l. sed nulla, C. 2.—-189—192. Omitted in H.— 190. vivere, mori jam in., C. 2.— 193. sub conjuge, C. 1. sub jugo premitur, C. 1, 2.—194. langore, C. 2.— 196. et mom, C. 1.—l98. mortem vel tartarum, C. 2. tartar?/m, H.— 199. tar. laro, C. 2.—200. C. l. emds with this lime. GOLIAS DE EQUO PONTIFICIS. 85 nati qui devorant sicut et bestiæ ; poenæ difficiles et multifariæ. Quis potest conjugis ferre molestias, labores varios et contumelias ? labor et tædium restant post nuptias ;— uxorem igitur, Golia, fugias. Post hæc angelico finito nuncio, tactis epistolis et euvangelio, 210 ipsis trahentibus me de incendio, respondi breviter, ** vobis consentio.” l. 204. multiplices, C. 2.—Galwine, H. GOLIAS DE EQUO PONTIFICIS. [MS. Harl. 2851.]. PoNTIFICALIS equus est quodam lumine coecus, segnis et antiquus, morsor, percursor iniquus ; nequam propter equam, nullamque viam tenet æquam, cespitat in plano, nec surgit poplite sano : si non percuteret de vertice sæpe capistrum, et si portaret passu meliore magistrum, nil in eo possemus equo reperire sinistrum. EPIGRAMMA DE MANTELLO A PONTIFICE DATO. [MS. Cotton. Cleop. B. Ix. fol. I 1, v°.] PoNTIFICUM spuma, fæx cleri, sordida struma, qui dedit in bruma mihi mantellum sine pluma. Dic mihi, mantelle, tenuis, macer, et sine pelle, si potes, expelle pluviam rabiemque procellæ. Inquit Mantellus, “ Mihi nec pilus est neque vellus; inplerem jussum, sed Jacob non Esau sum.” 86 EPIGRAMMA DE GOLIA RIDO ET EPISCOPO. IEPIGRAMMA DE GOLIARDO ET EPISCOPO.* [MS. Arundel. No. 334, art i. (4.) ; MS. Cottom. Cleop. B. Ix. fol. 16, r°. (C.); MS. Harl. 978. fol. 103, v°. (H.)] GoLIARDUs. NoN invitatus venio prandere paratus ; sic sum fatatus, nunquam prandere vocatus. EPIscoPUs. Non ego curo vagos, qui rura, mapalia, pagos perlustrant, tales non vult mea mensa sodales. Te non invito ; tibi consimiles ego vito : me tamen invito potieris pane petito. [Ablue, terge, sede, prande, bibe, terge, recede.] ALIUD EPIGRAMMA DE IISDEM. [MS. Arumdel, No. 334.] GoLIARDUs. SI dederis vestes quæ possunt pellere pestes, dii mihi sunt testes, erimus Pylades et Orestes. EPIscoPUs. Si post hoc dictum nummos quæras vel amictum, non est delictum si quis tibi præbeat ictum. Si tibi præbetur læto vultu quod habetur, dicas esse satis quod confertur tibi gratis. Si tibi collatum nullatenus est tibi gratum, quod tecum latum fuerit, fac esse paratum. Conde, tene quod habes ; si monstres, tunc tua perdes. l. 2. prandebo, H.—3. magos, C. which MS. tramsposes the two last lines, and places them before the third.—5. sed con. tibi, A.—6. vesceris, A.—7. This lime is omly givem in A., amd does mot appear to have belonged to the original. * In H. the title of the Epigram is no title, but the rubrics Goliardus and simply Gol'. The other MSS. give Episcopus are found in A. GOLIÆ DIALOGUS INTER AQUAM ET VINUM. 87 GOLIÆ DIALOGUS INTER AQUAM ET VINUM.* [MS. Cotton. Titus, A. xx. fol. 63, r°. (C.) ; MS. Reg. 8 B. vr., fol. 1, r°. ; Camb. Bibl. Publ. Ee. vr. 29, art. 2. (Ca.); MS. Clare Hall ; Oxon. MS. Ashmol. 754, fol. 124 ; Bodl. 496. (MS. 2159.) fol. 227. v°.] CUM tenerent omnia medium tumultum, post diversas epulas et post vinum multum, postquam voluptatibus ventris est indultum, me liquerent socii vino jam sepultum. At ego in spiritu non in carne gravi, raptus sum et tertium coelum penetravi, ubi sacratissima quædam auscultavi, quæ post in concilio fratrum reseravi. Dum sederet equidem in excelsis Deus, et cæpisset spiritus trepidare meus, ecce in judicio Thetis et Lyæus intrant, et alteruter actor est et reus. Thetis in exordio multum gloriatur, dicens, ** Mihi merito laus et honor datur, cum sim ex quo machina mundi firmabatur, et super me spiritus Dei ferebatur.” Bacchus ad hæc incipit talia referre, * Mos est prius vilia, cara post conferre ; 10 l. l. medium omnia, Ca.—4. vinum, Ca.—6. ad tertium, Ca.—9. Cum, C. 10. sepisset, Ca.—11. judicium, Ca.—12. alterutrum, Ca.—15. dum.. confir- ^mabatur, Ca.—16. Domini spiritus, C. * This elegant little poem was para- Contes, Dits, Fabliaux, &c. Paris, phrased in, or rather made the founda- tion of, an early French poem, entitled La Despwtoiso^ du Vin, et de l'Iaue, which has beem printed by M. Achille Jubinal (in his Nouveau Recueil des 1839, vol. i. p. 293.) from a MS. im the Bibl. du Roi, of the earlier part of the fourteenth century. Warton (H.E. P. i. cxxvi.) calls this poem, ** a ridiculous piece of scurrility !” 88 GOLIAE DIALOGUS INTER, AQUAM ET VINUM. sic et Deus voluit te prius proferre, et me post, ut biberent peccatores terræ.” 20 “ Meum decus admodum Deus ampliavit, quando me de puteo potum postulavit; de torrente siquidem, attestante David, bibit et propterea caput exaltavit.” ** Cum in vite Dominus fructum dedit istum, uvæ nil aquaticum fecit intermixtum ; ergo qui potaverint vinum aqua mixtum, sunt adversus Dominum vel adversus Christum.” “ Me contentus respuit Nazarenus vina, cum in me sit posita vitæ medicina, 3() quod ex Euvangelica patet disciplina, cum sanaret angelus ægros in piscina.” ** Tandem si te jugiter lambat Nazaræus, quam tamen salutifer sit effectus meus patet, cum apostolus docet atque Deus, ut me propter stomachum bibat Timotheus.” * Medecimæ Naaman liquerunt humanæ, nec prodesse poterant cuti male sanæ, sed voces propheticæ non fuerumt vanæ, postquam fuit septies lotus in Jordane.” 40 “ Cæsus a latronibus Ierosolymita, visus a presbytero, visus a levita, incuratus forsitam extitisset ita, mi fuissent vulnera vino delinita.” “ Cum tu causa fueris intemperiei, ego sum apposita tuæ rabiei ; quia, sicut legitur, aquæ non Lyæi impetus lætificat civitatem Dei.” l. 19. Qfferre, C.—21. amplicavit, Ca.—22. poculavit, C.—24. posteat, Ca. —25. Dum, Ca.—34. salutíferus, Ca.—35. apostolis docet immo, C.—38. pro- desse ut poterunt cute, C.—39. cui voces, C.—40. fuerit, Ca.—43. vita, C.— 44. si, Ca. GOLIAE DIALOGUS INTER AQUAM ET vINUM. 89 “Tu tanquam vilissima funderis in planum, ego velut nobile mittor in arcanum ; 50 te potat in montibus pecus rusticanum, sed meus lætificat potus cor humanum.” “ Fructum temperaneum reddit excolenti lignum quod est proximum aquæ defluenti ; profert fructus segetis longe veniemti, prodest aqua frigida viro sitienti.” “ Satis contemptibilis et satis egena, si qua forte sumitur sine vino coena : non exterret homines paupertatis poena, cum me promptuaria sint eorum plena.” 60 “ Primam partem fidei ego reseravi, quando Dei filium in Jordane lavi ; et figuras veteris legis consummavi, cum de suo latere foras emanavi.” “ Ad baptismi gratiam venit per me reus ; per me multos homines jungit sibi Deus ; nec fuit, ut legitur, aqua, sed lyæus, de quo dixit Dominus, * Hic est sanguis meus.** “ Ego pulcritudinis, ego claritatis mater sum, et omnibus offero me gratis ; 70 ego pratis aufero pestem siccitatis, desuper cum intonat Deus majestatis.” “ Quantumcumque sapidus, quantum quoque carus, sine vino traditus, cibus est amarus ; tuo gaudet poculo pauper et avarus, sed calix inebrians o quam sum præclarus !” “ Ego flammas tempero solis in pruinis, potum do volucribus, opem molendinis, l. 50. ego vero nob., Ca.—52. noster, C.—53. eaecellenti, C.—54. aquo, Ca. —55. segetes, Ca.—56. confert, Ca.—64. Christi latere, C.—65. baptismum • • te, C.—68. sanctus, C.—70. in omnibus, C.—71. pestes, C.—72. intonuit, Ca.— 73. Christum, cumque.. Christum, C. — 74. traditur, Ca. — 75. populo, poculo, C.—76. Christum sum, C. CAMD. soc. 17. N 90 GOLIAE DIALOGUS INTER AQUAM ET VINUM. et mundum circueo fluctibus marinis, ubi sunt reptilia quorum non est finis.” 80 “ Ego de palmitibus in torcular ivi, et exinde vegetans ventrem introivi, vasculorum genera multa pertransivi, et in potatoribus requiem quæsivi.” ** Ratio confunditur, oculi cæcantur, hiis qui tuis potibus nimis immorantur; blande dum ingrederis, extra mordicantur, et velut a reguli morsu venenantur.” “ Potus tuus pestifer, potus est mutatus, cum fuit ad nuptias Jesus invitatus ;* 90 ** Per te Noe femora dormit denudatus, unde maledicitur irridendo natus ; per te mundo prodiit partus infamatus, cum fuit in montibus Loth inebriatus.” “ Tu deceptrix omnium, quibus dum te præstas placidam post fluctibus, subditis infestas ; rogat super alias David res honestas, * Ne demergat,' inquiens, * aquæ me tempestas !” ” “ Prohibetur homini Pauli disciplina vinum, ut luxuriæ turpis officina ; 10O nulla virtus colitur ubi regnant vina, quibus lege trahitur prudens a divina.” “Vinum luxuriæ tibi coaptatur, cum incesto filio Jacob imprecatur ; qui fusus ut aqueus liquor increpatur, dum per eum patruus thorus maculatur.” “ Ego sapientiæ sum assimilata, .- cujus alma pectora fonte sum potata, qua quæ semel fuerint corda foecundata, mon affliget amplius sitis iterata.** 110 l. 87. ingrederem, C. medicantur, Ca.—89. pestífer est et, Ca.—90. jur- gias, C.—95. hominum, C.— 96. subdato, Ca.— 98. nore, C.— 106. cum, C. GOLIÆ DIALOGUS INTER, AQUAM ET VINUM. 91 ** Sponsus sponsæ numerans singula decora, ut amborum oscula conjugantur ora, vinum super alia bona potiora ponit quæ sunt vilia sponsæ meliora.” “ Ad cœlestis speciem ego Trinitatis una sum de testibus terræ commendatis, unde fons exprimitur per me charitatis, in vitam exiliens sempiternitatis.” ** Per quam dies gratiæ gentibus illuxit, quam ex vinis vineam sponsam sibi duxit, I 20 sponsus in vinariam cellam introduxit, ubi quo sit ordine charitas instruxit.” ** Dextro templi latere meus est egressus, per me culpæ luitur si quis est excessus, actus elemosinæ mystice concessus est mihi quo criminum ignis est oppressus.” “ Virtus per te siquidem vitæ figuratur, si per me compunctio cordis designatur, quod Deo virgineus pudor geminatur, cum reus conteritur et justificatur.” 130 ** Si qui falsos hactenus coluerunt deos, si renasci faciant se per fontes meos, rex in coelo respicit et absolvit eos, nec qui coelos habitat irridebit eos.” * Ex vino prædicitur hostia reorum, in vino diluitur stola beatorum, vinum Jacob additur pro summa bonorum, vinum tandem bibitur in regno Cœlorum.” Z. 111. venerans, Ca. — 120. sponsa, Ca. — 121. vinaria celum, Ca. — 125. justitiae, Ca. — 126. terminum equis, Ca. — 129. quo Deus, Ca. — 130. dum, Ca.—131. si quos, Ca.-134. caelis, Ca.— 135-146. These lines are omitted in Ca., amd instead of them we have the three following, Viam cæli dare est actuum meorum, | per me subitravit hic Deus cælorum | ubi collocatæ sunt animæ sanctor?/7n. CAMD. soc. 17. X 2 92 GOLIÆ DIALOGUS INTER, AQUAM ET VINUM. “ Laudem meam placite quisquis intuetur, calix aquæ frigidæ penset quid meretur, 140 super coelos legitur aquam, ergo detur, quod ex vini meritis nusquam superetur.” ** Vitis non deseruit vinum ut regnaret, vinum hic præposuit qui non commutaret, vinum sponsus miscuit cum sponsa præparet, aquam venter respuit, calix fractus probaret.” “ Israel cum duceret se compendiose servitutis vinculo contumeliosæ separavit dominus me miraculose, ut cantarent canticum Deo gloriose.” 150 “ Vini, vir, miraculum noli obaudire, securos ac nobiles reddit suos mire : mutis eloquentiam, contractis salire, dat, et inter verbera facit non sentire. Si quis causa qualibet cessat a Lyæo, non resultat canticum neque laus ab eo ; si refectus fuerit tandem potu meo, tunc decantat * Gloriam in excelsis Deo.** Ad hanc vocem avibus ecce concitatis, quasi rationibus vimi comprobatis, , 160 inclamatur fortius vocibus elatis, “ In terra pax hominibus bonæ voluntatis.” Quorum ecce vocibus tandem post examen excitatus extuli sompnii velamen, et laudavi consonans patrem, natum, flamen, terminans in gloria Dei patris.-—AMEN. 7. 148. This line also is omitted im Ca.—158. gloria, Ca.—161. inclamantes .. levatis, Ca.— 163. quibus ego vocibus, Ca.—164. eaepuli, C.—165. la?damur, Ca. confinens, C.—166. gemmirans, Ca. CLASS II.—OTHER. POEMS ATTRIBUTED TO WALTER MAPES. DISPUTATIO INTER COR ET OCULUM. [MS. Harl. No. 978, fol. 1 19, vo. (H.); MS. Cottom. Julius, D. xr. fol. 99, vo.; MS. Reg. 8, B. vI. fol. 29, v°. ; Camb. Bibl. Publ. Dd. xI. 78, fol. 199, v° (Ca. 1.); and Ec. vI. 29, art. 3. (Ca. 2.); MS. Coll. Corp. Chr. No. 481. ; MS. Lambeth, 144, fol. 32, v°. ; Camden's Remaims, p. 301. (C.)] SI quis cordis et oculi non sentit in se jurgia, non novit qui sunt stimuli, quæ culpæ seminaria, causam nescit periculi, cur alternant convitia, cur procaces et æmuli replicant in se vitia. Cor sic affatur oculum : “ Te peccati principium, 10 te fomitem, te stimulum, te mortis voco nuncium ; tu domus meæ janitor hosti non claudis ostium ; familiaris proditor admittis adversarium. Nonne fenestra diceris qua mors intrat ad animam ? nonne quod vides sequeris ut bos ductus ad victimam ? 20 cur non saltem quas ingeris sordes lavas per lacrimam ? l. 1. Quisquis, Ca. l. C.—8. replicent, H. repliunt, C.—11. fontem, C. 18. intrahit, H.—21. Salter sordes quas ingeris, cur non lavas p. l. Ca. I. C. 94 DISPTU TATIO INTER, COR, ET OCUILUM. aut quare non erueris mentem fermentans azimam Cordi respondet oculus : “ Injuste de me quæreris, servus sum tibi sedulus, exequor quicquid jusseris ; nonne tu mihi præcipis sicut et membris cæteris ? 30 non ego, tu te decipis, \ nuncius sum quo miseris. Addo quod nullo pulvere quem immittam pollueris, nullum malum te lædere potest, nisi consenseris : de corde mala prodeunt, nihil invitum pateris ; virtutes non intereunt nisi culpam commiseris. 40 Cur dampnatur apertio corpori necessaria, sine cujus officio cuncta languent officia ? quo si fiat irrepio, cum sim fenestra pervia, si quod recepi nuntio, quæ putatur injuria ?” Cum sic uterque disputat, soluto pacis osculo, 50 ratio litem amputat definitivo calculo ; 23» l. 23. eaeueris, C. 2.—30. et ceteris membris, H.—33. Adde, H. inmittem, Ca. immitto, C. This stanza and the following are transposed in Ca. 1. and C. —39. introeunt, Ca. 1.—42. corporis, Ca. 2.—43. obsequio, Ca. 1,2.—45. quod, Ca. 2.—46. per me fenestra, Ca. 2.-49. Dum, Ca. l. - DIALOGUS INTER CoRPUs ET ANIMAM. 95 reum utrumque reputat, sed non pari periculo : nam cordi causam imputat, occasionem oculo. l. 53. utrumque reum, Ca. 1, 2. C.—55. cuJpam, Ca. 2. DIALOGUS INTER CORPUS ET ANIMAM. [MS. Harl. 978, fol. 88, v°. (H.) ; Harl. 2851, fol. Cottom. Titus, A. xx. fol. 163 r° ; Calig. A. xI. fol. 164, v°. ; MS. Reg. 8 B. vI. fol. 18, v°. ; Camb. Bibl. Publ. Ee. vi. 29. art. 1. ; MS. Corp. Chr. Coll. No. 481 ; Oxfd. MS. Bodl. No. 110 (Bern. 1963); MS. Douce, No. 54, fol. 36, v°. ; MS. Coll. Univ. B. 14 ; V. Karajam, Frühlingsgabe, 1839, p. 87. (K.)] NocTIs sub silentio tempore brumali, deditus quodammodo sompno spirituali, The subject of the poem here given was extremely popular throughout the Middle Ages, amd appears im almost every language in Europe. We have am Anglo-Saxom poem om this subject so early as the temth century, in the celebrated Exeter Book, so that our Latim poem must mot be looked upon as am original. However it was the foundatiom of mamy of the versions which appeared after its publicatiom. Among the MSS. of Emmanuel Col- lege, Cambridge, as well as in the collectiom of Sir Thomas Phillipps, there is a poem on the same subject in medieval Greek. It is well known that at a tolerably early period many of the romamces and other poems of Westerm Europewere carried to Greece. There cam be no doubt that the Latin poem mow primted was written in Eng- lamd ; it has beem attributed frequently to Walter Mapes ; and manuscripts containingit are common in theEnglish libraries. There has been cited a very early primted editiom. Mymuch esteem- ed friemd, Mr. Th. G. vom Karajan, of Vienna, has printed this poem in am im- teresting collection, entitled, Frühlings- gabe für Freumdeälterer Literatur, from a Viemma MS. of the fifteenth century, in which eight limes at the beginming, evidently am addition to the original poem, state it to be the Visiom of a French hermit, mamed Philibert. Mr. vom Karajam has also printed im the col- lectiom just mentioned two early Ger- mam versions. I have thought it suf- ficient to collate the Harleiam MS. with von Karajam's text. The lines prefixed in the Vienna MS. are these :— Vir quidam extiterat dudum heremita, Philibertus Francigena, cujus dulcis vita dum in mundo viveret se deduxit ita: nam verba quæ prætulit fuerunt pe- rita. Iste vero fuerat filius regalis, toto suo tempore se subtraxit malis, cum in mumdo degeret et fuit vitalis; mam visio sibimet apparuit talis.” 96 DIALOGUS INTER coRPUS ET ANIMAM. corpus carens video spiritu vitali, de quo mihi visio fit sub forma tali. Dormitando paululum, vigilando fessus, ecce quidam spiritus noviter egressus de prædicto corpore, vitiis oppressus, qui carnis cum gemitu sic plangit excessus. Juxta corpus spiritus stetit et ploravit, et his verbis acriter carnem increpavit: 1O “ O caro miserrima, quis te sic prostravit, quam mundus tam subito prædiis ditavit ? Nonne tibi pridie mundus subdebatur ? nonne te provincia tota verebatur ? quo nunc est familia quæ te sequebatur ? cauda tua penitus jam nunc amputatur. Non es nunc in turribus de petris quadratis, sed nec in palatio magnæ largitatis; nunc jaces in feretro parvæ quantitatis, reponenda tumulo qui minimo est satis ! 20 Quid valent palatia, pulcræ vel quid ædes ? vix nunc tuus tumulus septem capit pedes. Quemquam falso judicans a modo non lædes. Per te nobis misera est in inferno sedes. Ego quæ tam nobilis fueram creata, ad similitudinem Domini formata, et ab omni crimine baptismo mundata, iterum criminibus sic sum denigrata per te, caro misera, sumque reprobata. Vere possum dicere, heu ! quod fui nata ! 3O 1. 12. mundus sic prosper, K.— 15. ubi est fam., K.—16. tua sequens te, K. —21. pulchra, K.—23. Quemque false judicas, K.—24. mihi miseræ est infer- malis, K. — 26. et ad formam D. tam bene f., K. — 27. ac ad, K. — 28. et ut fructum facerem te cum ordinate, | per te sum criminibus graviter damnata, K. l. 22. septem pedes. The Saxom hlaford, he mæfde pa ealles landes butom Chronicle says beautifully of the death seQfon fot mael ; j se pe wæs hwilon of William the Comqueror :—** Se pe ge-scrid mid golde j mid gimmium, hè wæs ærur rice cyng, j maniges lamdes læg ba ofer-wrogem mid moldam.'' JDIALOGUS INTER, CORPUS ET ANIMAM. 97 utinam ex utero fuissem translata protinus ad tumulum ! et sic liberata a poena tartarea mihi jam parata. Non est mirum, fateor, quia, dum vixisti, quicquam boni facere me non permisisti, sed semper ad scelera pessima traxisti, unde semper erimus in dolore tristi ! In pœnis miserrima sum et semper ero ! omnes linguæ sæculi non dicerent pro vero unam poenam minimam quam infelix fero ; 4() sed magis me cruciat quod veniam non spero. Ubi nunc sunt prædia quæ tu congregasti ? celsaque palatia, turres quas fundasti ? gemmæ, torques, anuli, quos digito portasti ? et nummorum copia quam nimis amasti? Quo sunt lectisternia maximi decoris ? vestes mutatoriæ varii coloris ? species aromatum optimi saporis? vasa vel argentea nivei candoris ? Non sunt tibi volucres, nec caro ferina ; 50 non cignis nec gruibus redolet coquina ; nec murenæ nobiles, nec electa vina ; es nunc esca vermium : hæc est vis divina ; talis peccatoribus imminet ruina ! Tua domus qualiter tibi modo placet ? tibi nonne summitas super nasum jacet ? excæcantur oculi, lingua tua tacet ; nullum membrum superest quod nunc lucro vacet. Quidquid dudum vario congregasti more, dolo, fraude, foemore, metu, vel rigore, 60 l. 32. sicque, H. et sic, K.—33. a diris suppliciis, H. quæ nobis sunt, H.— 34. nec est nimirum. . quod, K.—35. quidque, K.—39. non possent, K.—40. fari pænam nimiam, K.—41. sed quid magis cruciar ? v. n. S., K.—44. quos super p., K.— 46. ubi.. tam miri d., K.— 50. caro vel f., H.— 51. nec, K.—52. This Hine is omitted in H.—53. leæ, K.—56. ecce tibi sum,, K.—58. luctu, K. CAMD. SOC. 17. C} 98 IDIA IL O GUS INTER, CO R, P Ü S ET A NIMIAM. longaque per tempora cum magno labore, a te totum rapuit sors unius horæ. Non modo circumdaris amicorum choris ; cum per mortem cecidit flos tui decoris, rumpitur cujuslibet vinculum amoris ; tuæ jam tristitia cessavit uxoris, de qua dotis gaudium aufert vim doloris. In tuis parentibus amodo non speres ; mortem tuam breviter plangit tuus hæres, quia sibi remanent turres, domus, teres, 70 et thesauri copia, pro qua modo moeres. Non crede quod mulier tua, sive nati, darent quinque jugera terræ sive prati, ut nos, qui de medio sumus jam sublati, a poenis redimerent quas debemus pati. O caro miserrima, esne modo tuta quod mundi sit gloria fallax et versuta ? pessimis et variis vitiis polluta, et veneno dæmonum nequiter imbuta ? pretiosis vestibus non es nunc induta, 80 tuum valet pallium vix duo minuta, parvo linteamine jaces involuta ; tibi modo pauperes non ferunt tributa, quod meruisti præmium nondum consecuta. Nam licet non sentias nunc tormenta dura, scito quod suppliciis non es caritura ; nam testantur omnium scripturarum jura, poenas mecum venies postmodum passura. Quia pater pauperum non eras, sed prædo, te rodunt in tumulo vermes et putredo. ' 90 Hic non possum amplius stare, jam recedo:— nescis ad opposita respondere credo.” l. 64. cui per, K.—66. et fuae f., K.—67. fulif vim, K.—70. domus et res, K. — 72. credo fua m. atque fui m., H. — 73. duo jugera, K. — 83. ferent, K. — 84. adhuc tuum meritum mon es com., K. — 85. et licet, K. — 86. scies, K. — 88. quod tormenta postmodum mecum es pas., K. — 90. nunc jaces in, H. lDIALOGUS INTER, C O R, PUS ET AN IMIA MI. 99 Tandem postquam spiritus talia dixisset, corpus caput erigit, quasi revixisset; postquam vero gemitus multos emisisset, secum quis interrogat locutus fuisset : “ Esne meus spiritus, qui sic loquebaris ? non sunt vera penitus omnia quæ faris ; jam probabo plenius argumentis claris quod in parte vera sunt, in parte nugaris. 100 Feci te multociens, fateor, errare, a bonis operibus sæpe declinare ; sed si caro faciat animam peccare quandoque, non mirum est, audi, dicam quare. Mundus et dæmonium legem sanxire mutuam, fraudis ad consortium carnem trahentes fatuam, eorumque blanditiis caro seducit animam, quam a virtutum culmine trahit ad partem infimam, quæ statim carnem sequitur ut bos ductus ad vic- timam. Sed, sicut jam dixeras, Deus te creavit, ] 10 et bonam et nobilem, sensuque dotavit, et ad suam speciem pariter formavit, et ut ancilla fierem tibi me donavit. Ergo si tu domina creata fuisti, et dabatur ratio, per quam debuisti nos in mundo regere, cur mihi favisti in rebus illicitis, et non restitisti ? Caro non, sed anima tenetur culpari, quæ se, cum sit domina, facit ancillari ; caro nam per spiritum debet edomari ] 20 l. 99. This line is omitted in K, and the mext commences with quia in, etc.— 102. et a bonis actibus, K.— 104. nimirum est, dicas fiòi quare, K.— 105. This and the four following lines stand thus in K. Mundus et dæmonium legemn pepi- gerunt, | fraudis ad consortium carnemque traverunt, | animam blanditiis suis subtraaeerunt, | et ut bos ad victimam secum hanc duxerunt, | ac in imum òarafri eam projecerunt.— 110. sed sic ut prædixeras, K.— 113. et is omitted in K,— 1 19. sinit amc., K. [00 T)IALOGUS INTER, CORPUS ET ANIM AMÊ. fame, siti, verbere, si vult dominari. Caro sine spiritu nihil operatur, cujus adminiculo vivens vegetatur ; ergo si per spiritum caro non domatur, per mundi blanditias mox infatuatur. Caro quæ corrumpitur, per se malum nescit : a te quidquid feceram primitus processit: cum carni quod spiritus optat innotescit, donec fiat plenius caro non quiescit. Tunc, si velle spiritus in opere ducatur 130 per carnem pedissequam suam, quid culpatur ? culpa tangit animam, quæ præmeditatur quicquid caro fragilis vivens operatur. Peccasti tu gravius, dico, mihi crede, carnis sequens libitum fragilis et fœdæ : rodunt mea latera vermes in hac æde— jam non loquar amplius, anima, recede !” Cui dixit anima, ** Adhuc volo stare, et, dum tempus habeo, tecum disputare, ut quod mihi loqueris, corpus, tam amare, 140 volens mihi penitus culpam imputare. O caro miserrima, quæ vivens fuisti et fallax et fatua, a quo didicisti verba tam acerrima quæ jam protulisti ? attamen in pluribus recte respondisti. Illud esse consonum scio veritati, obesse debueram tuæ voluntati, sed tua fragilitas, prona voluptati, atque mundo dedita, noluit hoc pati ; erimus penitus ergo condemnati. 150 l. 122. sine anima, K.—130. in actu du., K.—134. peccat tamen gravius, K. 140. caro tam, K.—142. quod vivens, K.— 143. stulta, vana, fragilis, a quo, K. 145. ín partibus, K.— 147. restâtisse debui, K. —150. This line is omitted in H. DIALOGUS INTER CORPUS ET ANIMAM. 10] Quando te volueram, caro, castigare fame vel vigiliis, vel verbere domare, mox te mundi vanitas cæpit adulare, et illius frivolis coegit vacare. Et ita dominium de me suscepisti, familiaris proditrix tu mihi fuisti ; per mundi blanditias me post te traxisti, et in peccati puteum suaviter mersisti. Sed scio me culpabilem, nam in hoc erravi, quod, cum essem domina, te non refrenavi ; I 60 sed, quia me deceperas fraude tam suavi, credo quod deliqueras culpa magis gravi. Si mundi blanditias et dolos adulantis despexisses, fatua, sed et incantantis dæmonis blanditias, et celsi Tonantis adhæsisses monitis, essemus cum sanctis. Sed cum tibi pridie mundi fraus arrisit, et vitam diutinam firmiter promisit, mori non putaveras, sed mors hoc elisit, quando de palatio tumulo te misit. 170 Hominum fallacium mundus habet morem, quos magis amplectitur, quibus dat honorem, illos fallit citius per necis rigorem, et dat post delicias vermes et foetorem. Qui tibi dum vixeras amici fuere, jacentem in tumulo nolunt te videre.” Corpus hæc intelligens statim cæpit flere, et verbis humilibus ita respondere :— “ Qui vivendo potui multis imperare, aurum, gemmas, prædia, nummos congregare, 180 l. 153. cæpit invitare, K.— 156, ac dolosa p. K. mihique, H.—158. et peccati puteo dulciter, K.—161. cum me, K.—162. pœna magis, K.— 163. si m. deli- cias, dolos machinantis, K.— 164. sic et, K. et etiam in tantis, H.—165. et Alfi- tonantis, K.— 171. fallentium, K.— 172. quo magis, K.—178. simplicibus, H. 102 DIALOGUS INTER CORPUS ET ANIMAM. castella construere, gentes judicare, putasne quod credidi tumulum intrare ? Non, sed modo video, et est mihi clarum, quod nec auri dominus, nec divitiarum, nec vis, nec potentia, nec genus præclarum, mortis possunt fugere tumulum amarum. Ambo, dico, possumus adeo culpari: et debemus utique, sed non culpa pari: tibi culpa gravior debet imputari, multis rationibus potest hoc probari. 19O A sensato quolibet hoc non ignoratur, tuque scis peroptime, nam litera testatur, cui major gratia virtutum donatur, ab eo vult ratio quod plus exigatur. Vitam et memoriam sed et intellectum tibi dedit Dominus sensumque perfectum, quibus tu compescere deberes affectum pravum, et diligere quicquid erat rectum. Postquam tot virtutibus ditata fuisti, et mihi tunc fatuæ pronam te dedisti, 200 meisque blanditiis numquam restitisti, satis liquet omnibus quod plus deliquisti.” Corpus dicit iterum corde cum amaro, “ Dic mihi, si noveris, argumento claro, exeunte spiritu a carne quid sit caro ? movetne se postea cito, sive raro ? Videtne ? vel loquitur? non est ergo clarum, quod spiritus vivificat, caro prodest parum ? si haberet anima Deum suum carum, nunquam caro vinceret vires animarum. 21O 7. 187. ambo quidem, K. — 192. jura clamant, ratio pariter testatur, K. — 193. quod cui major, H.— 194. quod magis, H.— 197. This line is wanting in Κ.— 198. pravum et, K.— 200. et tu mihi, K.— 201. et non restitisti, K. — 202. satis patet, K.—205. spiritu a carne quod est c., H.—206. sæpius aut, K. :I)IALOGUS INTER COR PlUS ET ANIMAM. 103 Si Deum dum vixeras amasses perfecte, et si causas pauperum judicasses recte, si pravorum hominum non adhæsisses sectæ, non me mundi vanitas decepisset, nec te. Tamen quando fueram vivens tibi ficta, ea quæ nunc respicis sunt mihi relicta, putredo cum vermibus, et est domus stricta, quibus sum assidue fortiter afflicta. Et scio præterea quod sum surrectura in die novissimo, tecumque passura 220 poenas in perpetuum : o mors plusquam dura, mors interminabilis, fine caritura !” Ad hæc clamat anima voce tam obscura, “ Heu ! quod unquam fueram rerum in natura ! cur permisit Dominus ut essem creatura Sua, Cum prænoverat ut essem peritura ? O felix conditio pecorum brutorum ! cadunt cum corporibus spiritus eorum, nec post mortem subeunt locum tormentorum, talis esset utinam finis impiorum !” 230 Corpus adhuc loquitur animæ tam tristi, “ Si tu apud inferos anima fuisti, dic mihi, te deprecor, ibi quid vidisti ? si qua spes sit miseris de dulcore Christi ? Dic, si quid nobilibus parcatur personis, illis qui dum vixerant sedebant in thronis ? si sit illis aliqua spes redemptionis, pro nummis et prædiis, cæterisque donis ?” “ Corpus, ista quæstio caret ratione ! qui semel intrat baratrum, quæcunque personæ 240 l. 213. nec p. h. a. s., K.—215. tandem quum, K.—217. est hæc domus, K. —224. Heu ! numquam fuissem in r. n., K.—-225. essem figura, K.—233. quod ibi, K.—236. Illis is omitted in H.—238. 0 c0rpus, hæc quam carent r., K.— 240. nam si illic veniunt damnatæ p., K. 104 DIALOGUS INTER coRPUs ET ANIMAM. mortales, subaudias pro transgressione, non est spes ulterius de redemptione, nec per elemosinas vel oratione. Si tota devotio fidelium oraret, si mundus pecuniam totam suam daret, si tota religio jejunus vacaret, in inferno positum numquam liberaret, quia Dei gratia talis quisque caret. Non daret diabolus ferus et effrenis unam entem animam in suis catenis 250 pro totius sæculi prædiis terrenis, nec quandoque sineret quod careret poenis. Adhuc quod interrogas si aliquid parcatur personis nobilibus: non, nam lex hæc datur, quod quanto quis in sæculo magis exaltatur, tanto cadit gravius si transgrediatur; dives ergo moriens si vitiis prematur, gravius præ cæteris poenis impulsatur.” Postquam tales anima dixisset moerores, ecce duo dæmones, pice nigriores, 260 quorum turpitudinem totius scriptores mundi non describerent, nec ejus pictores, Ferreas furcinulas manibus ferentes, ignemque sulphureum per os emittentes, similes ligonibus sunt eorum dentes, et ex eorum naribus prodeunt serpentes ; sunt eorum oculi ut pelves ardentes, aures habent patulas sanie fluentes ; sunt in suis frontibus cornua gerentes, l. 244. sanctorum, K.—245. This lime is omitted im K.—246. semper jeju- 7^aret, K.—248. quisquis illic caret, K.— 252. nec quemque, K.—253. ad hoc, H.— 254. nunquam leae haec datur, K.—255. quanto quis in s., K.— 256. gra- vior, K.— 257. Dives moriens, si forte damnatur, K.— 258. implicatur, K.— 263. gerentes, K.—268. validas, K. ÌDIA LOGUS INTER, CORPUS ET AN £ MIAM. ] 05 per extrema cornua venenum fundentes, 270 digitorum ungulæ ut aprorum dentes. Isti cum furcinulis animam ceperunt, quam mox apud inferos cum impetu traxerunt, quibus et diaboli parvi occurerunt, qui pro tanto socio gaudium fecerunt, ac loco tripudii dentibus strinxerunt, et eis cum talibus ludis applauserunt ; viscatis corrigeis eam ligaverunt, quidam furcis ferreis ventrem disruperunt, quidam plumbum fervidum intro projecerunt, 280 quidam os stercoribus suis repleverunt, et in ejus oculos quidam comminxerunt, quidam suis dentibus frontem corroserunt; quidam suis cornibus eam compunxerunt, quidam suis ungulis latera ruperunt, et a toto corpore pellem abstraxerunt. Post hæc dicunt dæmones fere fatigati, * Hi qui nobis serviunt sic sunt honorati ; nec dum potes dicere sicut bufo erati, nam debes in centuplo duriora pati.” 290 His auditis anima gemens suspiravit, » et voce qua potuit parum murmuravit ; quando vero baratri januas intravit ; voce lamentabili et quærula clamavit, “ Creaturam respice tuam, fili David !” Tunc clamabant dæmones et dixerunt ei, ** Tarde nimis invocas nomen tui Dei : non dices de cætero * miserere mei:' J. 272. carpserunt, K.—274. quibus jam, K.—278, cervinis cor, hanc flagel- Javerunt, K.— 279. ligaverunt, K.— 281. impleverunt, K.— 289. nonduro ta- men nosti quot sunt cruciati, K.—290. centuplum, H.—293. This line is omitted im K.—298. Parum prodest ammodo, * m. m,,' Κ.—299. non est tibi, R. CAMD. soc. 17. P. 106 DIALOGUS INTER CORPUS ET ANIMAM • non est ultra veniæ spes vel requiei ; lumen non de cætero videbis diei; decor transmutabitur tuæ faciei, nostræ sociaberis et huic aciei, et assimiliaberis nostræ speciei : nam sic apud inferos consolentur rei.'' 300 Talia dum videram dormiens expavi, et extra me positus fere vigilavi ; mox expansis manibus ad Deum clamavi, orans ut me proteget a poena tam gravi ; mundumque cum frivolis suis condempnavi, aurum, gemmas, prædia, vana reputavi, rebus transitoriis abrenunciavi, et me Christi manibus totum commendavi. 310 l. 300. nec l. d. c., K. lucem, H.—306. statim vigilavi, K.—308. protegat, K. DE PALPONE ET ASSENTATORE. [MS. Cottom. Vespas. E. xII. fol. 88, v°.] MULTI mortalium in mundi stadio certatim cursitant, sed casso studio, nunquam videlicet potiti bravio, dum viæ nescii vadunt in avio. Multi multimodis intendunt artibus ; ista mechanicis, hii liberalibus, ut tandem prosperis fortunæ flatibus, imaginariis breviter artibus. Multi mortalium per mundi maria solent Mercurii mercari pretia ; 1 O sed perdunt operam, sed perdunt studia, cum lucris congrua non habent retia. IDE PALPONE ET ASSENTATORE. 107 Hinc ergo rapido gressuque celeri venite, pauperes, venite, miseri, quicunque divites studetis fieri, nam artem subito ditantem repperi. Hæc ars gregarios solet exigere, et inter segreges in alto ponere ; abjectum pauperem levans ex pulvere, levatum collocat in regis latere. 20 Hæc ars felicitat lato dominio, armentis, prædiis, suggestu regio, argento copiat et aurilegio, plusquam Alkimiæ vana traditio. Nam hæc ars trabeam et vestes sericas, equos et phaleras et doxas aulicas ; vincit Alkimiam et artes Atticas, cautelas superat Aristotelicas. Per Aristotelis cautelas fallere indoctos possumus, verbisque capere ; 30 sed nullam potuit cautelam tradere, quæ possit miseros beare propere. At ars quam tetigi fortunat subito, incultis regium dat cultum concito, in hora temporis ponit in edito ; ob hæc ars artium vocanda merito. Sed jam sufficiat hæc commendatio, jam calcem congruit dare principio; non enim convenit, meo judicio, parvo tractatui longa præfatio. 40 Ad calcem igitur ducto prohemio, in ipso breviter tractatus hostio, in ipsis foribus et frontispicio, quod nunquam habeat hæc ars a properio ; ars, de qua tocies est facta mentio, ab aula prodiit, et adulatio 108 DE PALPONE ET AssENTATORE. vocari meruit, ut appelatio, in prolem transeat de matris gremio. In domo Cæsaris ars ista nascitur, in cujus curia fovetur, alitur ; 50 unde gnathonicus ad aulam graditur, sic proles parvula parentem sequitur. Ars ista prodiit de regis camera, hunc foetum curia fudit ut viscera, unde gnathonicus, ut proles tenera, tenella sequitur nutricis ubera. Hæc ars in regiis orta penatibus, nunquam a patriis discedit laribus ; unde gnathonici se jungunt regibus, et scatet aulicis aula palponibus. 60 Palpo palatii frequentat limina, ut verbis poliat potentum crimina ; sic inter curiæ coruscat lumina, per delinifica promotus famina. Palpones principum commendant opera, et cuncta Cæsaris collaudant scelera ; hoc magna nimio merentur munera, et inter curiæ clarere sidera. Palpo veneficus quem nullus abjicit, officiosior quo magis officit ; 70 venator gloriæ, tanto plus proficit quanto frontosius mentiri didicit. Palpones principum sunt digni gratia, qui norunt sculpere grata mendacia ; palpones munera merentur regia, fugat veridicos et odit curia. Non placet principi nisi gnathonicus, nisi blandiloquus, nisi nugidicus ; qui verum loquitur est hostis publicus, baburrus stolidus, immo freneticus. 80 ÌDJE PALPON E ET ASSEN'TATO R. jE. 109 Felix qui didicit loqui sophistica, qui linit principes arte gnathomica ; nam fœtet veritas acerba pontica, et eo gravius quo mage pistica. Si studes animum placare regium, verbis dulcisapis indulca labium ; qui vera loquitur et pungit vitium, fæx et peripsima censetur omnium. Felix qui didicit loqui placentia, regis accommodans errorum labia ; - 90 qui verum loquitur meretur odia, notatur digito, laborat inania. Si regi studeas placere, cogita hæc tantum dicere quæ nosti placita ; nam placet falsitas melle circumlita, severa veritas sit longe posita ! Qui palpo fuerit, ille pacificus, illeque dicitur esse probaticus ; qui vera loquitur est melancolicus, immo satiricus, immo famaticus. 100 Qui placet principi, pellax pellaciter ; palpo justificat laudatque fortiter, cum placet aliud vel forsan aliter, id idem tropicus laudabit arbiter. Placet principibus palpo vertibilis, in dolo stabilis, in verbo mobilis ; qui vera loquitur est execrabilis, et gravis omnibus et importabilis. Hic laudat fortiter quicquid laudaveris, mutat sententiam, si tu mutaveris ; l 10 in risus solvitur in quos te solveris, at pluit lacrimas cum ipse plueris. Hic tuum leniter dum petit vitium, pede vel cubito contingit socium, I 10 DE PALPONE ET ASSENTATORE. te dignum laqueo facit innoxium, sed pede garrulo dicit contrarium. Hic tuum libitum adæquat licito, sed morsu cubiti detrectat tacito ; quod laudat publice culpat in abdito, quod ore prædicat, hoc mordet cubito. l20 Hic æquis viribus et telis paribus scit in contrariis pugnare partibus ; et tibi militat et tuis hostibus ; hic hostis omnium dat dextras omnibus. Palpo virosior et pejor aspide, qui vulpem operit sub agni clamide, ne lædat aliquem loquendo rigide, se blandiloquii tuetur casside. Palpo palatii dulce prodigium, oris ancipitis bisulcum labium, 130 duplex accommodat in ministerium, in laudem scilicet et vituperium. Hic toto studio tua flagitia, dum tecum loquitur, dealbat omnia, tuaque superis æquat præconia, sed a clamdestina cave ciconia. FHic lætis oculis multisque plausibus ministrat fomitem tuis erroribus ; laxat immodicis habenam laudibus, clam aures asini depingens manibus. 14() Hic suplam exuens naturam hominum, transit in simiæ portentum geminum ; nam altis vocibus te vocat dominum, sed palmæ motibus ostendit fatuum. Qui vendit oleum, vadat ad curiam ; nunquam hic Stephanus habebit gratiam ; recedat igitur nec carpat quempiam, aut lapidabitur propter blasphemiam. DE PAILIPONE ET ASSENTATO RIE. l ll In aula veritas est pestilentia, et assentantium dolus et dulia ; 15O qui vera loquitur et serit seria, gravis est aulicis ut sexta feria. Qui palpat aulicos in aulam trahitur, et broncus Stephanus ab aula pellitur, justeque lapidum jactura plectitur, nam semper lapides squarrosos loquitur. Qui regi ferrea producit cornua, fasces et munera meretur afflua, Micheas discolus cornicans fatua, dignus est vinculis et arcta pascua. 160 Recedat Stephanus a regum domibus, qui semper utitur pro verbis vepribus, pro joco jaculis, pro sensu sensibus, nam reges proprie foventur mollibus. Qui nuginendus est pro linguæ numio, ad latus sedeat regis in prandio ; Johannes segiter setoso jurgio regem exasperans truncatur gladio. Cum rege comedat qui fingit frivola, qui semper sedulus succurat subdola ; 17O locustis victicet ille silvicola, qui regem provocat per verba discola. Cum rege comedat qui sanat omnium sermonis oleo dolores aurium ; Johannes periat qui, tanquam vitium, dampnat in principe thori colludium. Loquatur principi palpo, qui cultius cudit eloquium quam Marcus Tullius, l. 150. dulia. This word is glossed a history of the bishops of Auxerre, in the margin in a mearly coeval hand printed in Labbeus, the phrase, ** No- by the words, i. servitus ezhibenda bilium dulias atque statum multum homini. It is the Greek δουλeta. See habens gratum,” etc. Du Camge, v. Dulia, who quotes from IDIE P A LIPONE ET ASSENT ATO R. E. plectatur Joiade ceritus filius Sathan et Ismael cunctis contrarius. I 80 Cunctis principibus os placet thuridum ; Johannes igitur nil loquens lepidum, ut emissarius equus in horridum desertum fugiat, propter os acidum. Qui dentes acuit ut carpat crimina, offendit Cæsarem et aulæ lumina ; ergo vel dentium limet acumina, vel certe Cæsaris abjuret limina. Qui nullum territat dente malefico, in domo Cæsaris donatur serico ; ] 90 qui cinnamolgus est victu terrifico, magnatis minitans abcedat illico. O quanta cæcitas est in divitibus, qui linguis lubricis et volubilibus laudari gestiunt, et ab infamibus mendicant titulos famæ prædomibus. Si veris cupias efferri laudibus, non eas compares ab assentantibus ; non enim meritis, immo muneribus, a vanis emitur laus balatronibus. 200 Palpo turpissimus et præco turpium, linguam prostituit ob leve pretium ; os enim violat omne mendacium, et linguam polluit per adulterium. Cor linguæ caput est, sicut vir feminæ, ut ejus copula foetetur famine, mæchatur igitur in verbi germine, quod non concipitur ex cordis semine. Cor linguæ foederat naturæ sanctio, tanquam legitimo quodam connubio ; 210 ergo cum dissonant cor et locutio, sermo concipitur ex adulterio. DE PALPONE ET ASSENTATO RE. 113 Lingua pro conjuge cordi se copulat ; sed quando famina mente non regulat, viri legitimi thorum commaculat, et matrimonii foedus effibulat. Vir debet debitum uxori reddere, et prolem Numinis ad cultum gignere ; hoc est quod didicit mens verbo promere, et sapientia rudes imbuere. Solvit et mulier marito debitum, cum lingua detegit in corde debitum ; 220 si fingit aliud, statim ad coitum, et moecha suscipit mendacem spiritum. Ex dictis igitur recte concluditur, quod lingua blandiens cum ficta loquitur, qua Sathan spiritus mendax abutitur, in adulterii reatum labitur. Quid mirum igitur, si lingua talium, palponum scilicet et assentantium, quam ipsum gravidat mendax dæmonium, nil loqui valeat præter mendacium ? 23 O Ita mendacium lingua deblaterat, quam mendax spiritus impregnat, onerat ; nam hic enititur quod præconciperat, hoc fundat mulier quod vir infunderat. Palpones perfidi, palpones noxii, abscondunt tribulos sub flore lilii, sub favo faminis venenum odii, succum loliginis sub melle labii. Dum tua fumigat popina, pinguibus diversi generis referta carnibus, 240 placere poteris hiis buccionibus, qui falsis epulas venantur laudibus. Impransus balatro tua præconia canit, et alios omnes infamia CAMD. soc. 17. Q. ] 14 DE PALPONE ET ASSENTAToRE. aspergit aliqua te post convivia, cum verax aperit liber præcordia. Hic pauper fructibus et dives foliis ; hostis est animo, sed frater labiis ; amicum mentiens, exardet odiis ; hic spinas aperit sub spinæ liliis. 250 Palpo sententiæ favet, utrilibet, gratus quibuslibet quia qualislibet, contingens etenim est ad utrumlibet, vel impossibile quod infert quidlibet. Palpo si valeat in aulam recipi, fit cunctis concolor in morem polypi ; propter hoc aulicis carus et principi, quos juvat dulciter et blande decipi. Nullus est aulicis palpone gratior, quia mendaciis est testis promptior ; 260 pluma si placeat est plumbo gravior, fel melle dulcius, nix corvo nigrior. Gratus est aulicis palpo vertibilis, ad quorum volitum est alterabilis, Parandrum emulans, sed magis mobilis, nulli dissimilis sed neque similis. Si nigra quælibet nix esse dicitur, ut Anaxagoras sensisse traditur ; in testimonium si palpo trahitur, falsum tam evidens verificabitur. 270 Ad latus principis stat palpo blandiens, adaptans clamidem, vestemque poliens, et invisibiles plumas decutiens, invisa luteo visu conspiciens. 1. 268. The writer of the song ob- quibbling argument more fully. * Os δ tained this information from Cicero, *Ava£ayópas, τὸ λevkijv eìvai ròv xtova, Acad. Quæst. lib. iv. c. 72, “ Anaxa- âvrert6ev άτι χίων όδωρ ἐστι ττ€τηγόs. goras nivem nigram dixit esse.” Sextus Tò ôë ïòóp ἐστι μάλav, kaì ij xv&v Empiricus, Pyrrhom. Hyp. explaims the äpa μ€\alvâ éortu. IDE • PALPONE ET ASSENTATO RE. II 5 Palpo mutabilis, conformis omnibus, alter cameliom est in coloribus ; propter hoc maxime placet principibus, qui volunt labiis pasci mendacibus. Si mille dixeris impossibilia, palpo, si jusseris, confirmat omnia, 280 per Deum degerans et Evangelia ; sic placet aulicis hæc aulæ simia. Palpo subtiliter et multifariam regis volatilem venatur gratiam ; nunc aptans clamidem, nunc vestem aliam, nunc plumam excutit imaginariam. Hoc monstrum omnibus monstris dissimile, ad omne volitum regis est mobile, rex ut est figulus, palpo ductibile, natum ad principis votum formabile. 290 Palpones mobiles et formis varii, venantes gratiam favoris regii, fallaci calice fallacis labii, incautos debriant potu mendacii. In hiis prodigiis sunt repugnantia cor, frons, vestibulum et penetralia ; nam intus odia fovent incendia, et mella labiis stillant Hymettia. Palpo volubilis calix mendacii, pincerna Sathanæ, crater dæmonii ; 300 aulæ primoribus sive palatii propinat pocula dulcis exitii. Palpo volubilis vas est Sathanicum, propinans regibus potum sophisticum, quos reddit stupidos per linguæ toxicum, summe mortiferum, summe narcoticum. Favet utrilibet palpo sententiæ, ut menti connivit placere regiæ, l. 298. heymefia, MS. 116 I)E PALPONIE ET ASSENTATORE. sic motu vario feruntur variæ quo placet principi planetæ curiæ. 310 Palpo sententias magnorum sequitur, aqua ductilior quo placet ducitur, cheruca mobilis quo jubes vertitur, et omni flatui concors efficitur. Cheruca flatui favet qui flaverit, consentit Boreæ si prævaluerit, cum Auster pluvius oriri cæperit, foedus cum Borea contractum deperit. Blandus in bivio ponit os blandulum, tali vafritia vitat periculum ; 320 salutat quemlibet cheruca ventulum, omnesque suscipit flatus ad osculum. Laudat blandiloquus magnorum crimina, tali solertia vitat discrimina ; tot habet facies et tot volumina, vultus volubiles, quot Argus lumina. Hic fano Laidis et sale Tullii condire didicit foetorem vitii, in regum domibus hoc genus studii est lucratissimus modus aucupii. 330 Hic linguæ pectine canit facinora, Hoc sale condiens peccati stercora, sic læva sæculi tranquillat æquora, et tandem applicat ad mitræ littora. Hic funum criminis oris aromate multo thurificat et verbi schemate ; hic arte noctua diescens stemmate transit in aquilam in nostra climate. Hic omne sceleris oletum abjicit, et sordes lambit has quas princeps vomuit ; 340 pro tali studio crismari debuit, pro tali numio mitrari meruit. Hic compto crimina comit eloquio, incensum adolet omni flagitio, IDE PALPONE ET ASSENTATOR, E. 117 oris thuribulum dat omni vitio, væ tali scelerum thuribulario ! Palpones principum arte venatica venantur gratiam, id est gnathonica ; si placent regibus per ora lubrica, et ad utrumlibet pro noto tropica. 350 Palpo par Protheo vel usiformior, par astu viperæ, sed felle fortior, tanto deterior est quanto dulcior, et quanto mollior tanto malignior. Palpo Diogenis contempnéns olera, laudat vel levigat tyranni scelera ; minutam scabiem appellat ulcera, leprosi Naaman verucas tubera. Palponi Baucidis non placet ollula, neque Diogenis aula monocula ; 360 propter hoc regia fricat ulciscula, expalpans pinguia per frutum fercula. Qui cæco nesciunt pulmente vivere, solent in curia devote quærere Argi multimodi risum in olere, Bacchum in cantharo cum sacra Cerere. Circumstat principem grex adulantium, et comit comiter omne mendacium ; per tale munium et ministerium meretur trabeam ostrumque Tyrium. 370 Frequentat curias grex assentantium, ut mentientibus ferat auxilium ; nostris temporibus nullum obsequium meretur auctius in aula premium. Si reges provide mentiri nesciunt, ad opem providi palpones veniunt, nuda mendacia perpulchre vestiunt ; propter hoc regias vestes accipiunt. Cum princeps mentiens est minus topice, palpo subveniens hoc salvat tropice, 380 118 IDIE PALPONE ET ASSIENTATOR,E. nudum mendacium sustentans obice ; hiis palpo meritis ornatur murice. Putat rex dissona vel repugnantia, palpones facient hæc simul stantia ; si placent principi contradictoria, hæc palpo faciet compassibilia. Contradictoria si princeps astruit, astans gnathomicus favet et annuit ; componit pariter simulque consuit, quæ simul ponere Deus non potuit. 390 Ex ore principis si fàlsum prodeat, ne nuda falsitas in aure sordeat, et auditoribus spernenda pateat, palpo mendacium sub tropo clipeat. Si princeps aliquam affiret ungulam, quam palpo comperit a vero nudulam, oris accomodat statim forficulam, parans mendacio tropi tuniculam. Hic nanum miserum, cujus laterculi vix grossitudinem habent digituli, 400 vix humi viribus passura parvuli, armis et animo præponit Herculi. Palpones regibus solent assistere, auresque ungulis illius credere, quas student pectere doctisque comere et falsis laudibus ad astra vehere. Palpo dulciculus lingua mellicula potentes pellicit, sic pinguiuscula mercari didicit in aula fercula, qui cæca Baucidis odit oluscula. 4 10 Hic studet omnium placere studio ; alget si frigoris te tangat læsio, si sudas, æstuat sudore nimio, et frontem manicæ tergit sudario. Hic sordes ingerit rerum auriculis; propter hoc regiis pinguescit epulis ; IDE PALPONE ET ASSENTATORE. ] 19 pro tali merito raptus de casulis, decreto principis dignus est infulis. Hic scit quorumlibet vultus inducere ; Sosiam alterum se novit fingere; de corvo didicit olorem facere ; novit in Herculem Tersitem vertere. Hic prius perficit jussa quam jubeas ; .huic solum sufficit ut nutu momeas ; nubescit fletibus, si forte doleas ; micat Phoebigera fronte, si gaudeas. Hic flentes adjuvat fletu fictitio, si risu solveris saltat præ gaudio ; ars hæc ars artium est in palatio, quæ dignos efficit favore regio. EHanc domum incolit palponum concio, quæ vernæ tepuit fortunæ radio, in bruma delitet quo specu nescio, veris in reditu redit papilio. Palpones casulam Amiclæ fugiunt, non terunt lumina quæ fata feriunt ; tales hirundines in bruma dormiunt; cum ridet Jupiter, sompnos excutiunt. Palpo frontosior est meretricibus, qui sæpe Sisyphum æquat gigantibus, vatuim et turpiter distortum ruribus, scaurum balbutiens labellis mollibus. Discurrit impiger, vadens et veniens, minister promptulus, plus equo serviens, ad omne verbulum ut salmo saliens, solus omnificus et nihil faciens. Correptus leviter nutu vel verbulo, pavorem capite mentitur pendulo, vix terram contuens ocello tremulo, tamquam fulmineo percussus spiculo. 420 430 440 450 I20 IDE PALPONE ET ASSENTATORE. Terretur divitis verendis nutibus, ut puer bumulus virgis vivacibus ; metumque simulat submissis vultibus, secundum unitas nimium in partibus. Reges qui Thessala timent prodigia, nocturnos lemures stirgesque, sompnia, palpones nutriant qui norunt omnia in omen prosperum mutare dubia. Hic pestis pessima qua sine dubio Medeæ potior est atra potio ; 460 de domo Cæsaris, de regis solio, in claustrum transiit, qua luna nescio. Dulcis pernicies est assentatio, deludens mimico stultos præstigio, sirena mulcebris cantus obsequio, pro Deus ! inprovidos dulci naufragio. Ulixes nullus est, sed omnes patulis intendunt auribus sirenæ modulis, omnes ultronei dant se periculis, exitialibus illecti voculis. 470 Invitat miseros ad mortem belua cantus dulcedine, cito decidua ; plebs cursim advolat insensis fatua, auditum pascere letali pascua. O ! tu qui remigas secundo ventulo, et sulcas maria secundo lembulo, cur hamis modulum auditu bibulo, qui nunquam bibitur sine periculo. O ! qui velificas secundo flamine, quem beant candidæ nummorum laminæ, 480 cur blando pasceris sirenæ carmine, quo nemo pascitur sine discrimine. Miror quod veritas, qua nulla pulchrior est morum gemmula, nulla præstantior, DE PALPONE ET AssENTATORE. ] 21 jam apud aulicos est vappa vilior, et in palatio phoenice rarior. Abcedat veritas, privetur infula, offendens principes linguæ novacula, sed assentatio dulcis edentula, accedat cominus cluis(?) bajula. «* 490 Abcedat veritas quæ mordet perperam, quæ linguæ virgulam vertit in viperam, aut verba poliat et linguam asperam, aut Pharaonicam abjuret cameram. Qui verum animi verbis expectorat, nunquam in domibus potentum anchorat, hunc aula fascibus decore decorat, qui scelus aulicum laudando roborat. Non te decipiant palponis famina ; sed cum mollicule te linguæ machina, 500 ut cadas durius, levat ad numina, examen inprobum castigat trutina. Quis assentantium linguas aperuit? quis vallos Cæsaris in laudes acuit ? dic quæso psittacum quis ** chære * docuit ? magister stomachus qui voces tribuit. Palpo publicitus et in propatulo mentiri potuit sine piaculo ; solus mendacii viroso jaculo quos placet percutit sine periculo. » 510 Non placet regibus Johannes stipticus, qui scelus arguit Herodis mordicus; Baptista periat, et vivat unicus laudator impudens et hyperbolicus. J. 505. Persius, Prolog. ad Sat. l. 8: Magister artis ingenîque largitor ** Quis expedivit psittaco suum xaìpe, Venter, megatas artifex sequi voces.” Picasque docuit verba nostra comari. CAMD. soc. 17. IR, 192 IDE PAILIPONE ET ASSENTATOR, E. Fælix qui didicit dulci mendacio melleque perlito placere labio ; nam digna fascibus est assentatio, et mordax veritas cruce vel crucio. Lingua gnathonicus lambit innocua quæ peccant Cæsares, et mitræ cornua, 520 nil lædit dentibus dentata belua, non limat facinus ut limet ardua, Palpo mobilior quam verna flamina, (tot habent facies quod Argus lumina, vultusque varii mille volumina,) hac arte principum emit amamina. Vestitu vario solus hic affluit, nam vultus habitum mutat et exuit, per diem millies et novum induit, tot mutatoria Cæsar non habuit. 530 Qui novit lingere potentum ulcera, meretur muricem, meretur munera ; qui vera loquitur mordetque scelera, tanquam pro scelere portabit verbera. Non licet principum peccata pungere, nefas est divitum scelus arguere ; nam omnes æstuant hoc mali genere, quod vocant medici ** noli-me-tangere.” Qui scit felicium favere vitio, vestitur mollibus ostroque Tyrio; 540 qui vera loquitur par est Pelagio, tanquam hæreticus dignus incendio. Potentum scabies et putris pustula non debet aliqua tangi novacula, l. 540. ticio, MS. l. 538. noli-me-tangere, a cancerous swelling, much exasperated by applications. IDE PAILIPONE ET ASSENTATO RIE. 123 sed assentantium voce dulcicula foveri dulciter linguaque blandula. In aula Cæsaris regumque domibus, qui fatur mollia vestitur mollibus, qui vera loquitur contis et fustibus ad necem cæditur, exosus omnibus. 550 Regis et etiam reginæ gratiam per linguæ comparat palpo versutiam ; in illo strenuam laudat militiam, in illa nimiam fore præstantiam. Jurat quod facies reginæ lilia candore superat, vultusque gratia vix illi poterit æquari Cinthia, cum totis ignibus facis est obvia. Jurat quod facies carbonis æmula plus lacte candeat et nive candula ; 560 sic cignus candidus fit de cornicula, in Græcam Helenam sic transit ulula. Cornicis faciem adæquat lilio, quam dicit gratius micare Cinthio ; hiis se memdaciis, hoc ministerio, plus quovis curiæ lucratur ludio. Cuthburgam deprecor votis et vocibus, ut hanc omnigenam hydramque vultibus ad omnes omnium nutus nutantibus, blanditur et abigat a nostris finibus. 570 Rogo militiam coelestis curiæ, ut tales scorpios, qui solent impie dum cauda ferviunt blandiri facie, procul a finibus pellat Wymburniæ. Rogo te, domina sanctorum omnium, qui nunquam despicis preces humilium, 7. 567. Cuthburgam.—574. Wym- borne-Minster, in Dorsetshire, is dedi- öurniæ. The abbey church at Wim- cated to St. Cuthburga. 124 DE PALPONE ET ASSENTATORE, procul a finibus nostris hoc moxium potenti dextera pelle prodigium. Jam fessi digiti quietem cupiunt, mole materiæ se victos sentiunt 580 propter hoc calamum e manu jaciunt, et finem operi suscepto faciunt. Vinci me fateor in hac materia; accedat aliquis majori copia verborum præditus atque facundia, qui possit prosequi portenta talia. Vellem in beluam hanc arcum tendere, et linguæ spiculis monstrum confodere ; sed sensus tenuis et paucæ litteræ acutas nesciunt sagittas cudere. 590 Ad necem prosequi vellem hanc beluam, si darent superi telorum copiam ; surgat nunc alius qui possit stygiam majori prosequi virtute furiam ! Si totam Tullius spumam evomeret, et eloquentiæ fluenta funderet, siccato gutture prius aresceret quam dictam bestiam ad plenum pingeret. Suspendo calamum et finem facio, hicque dampnabili do calcem vitio, 600 quod quantum debui dampnare nescio, nec Maro faciet centeno studio. Malum quod persequor arguto carmine, dampnasse debui laxo volumine ; sed sensus tenui vigens acumine per linguam funditur exili famine. Malum quod prosequor lento conamine, procelli debuit telorum turbine ; sed surgat Tullius, et linguæ flumine scelus hoc impetat, vel Deus fulmine. 610 DE PALPONE ET ASSENTATORE. 125 Dans stilo feriam, dans finem operi, cervice cermua vox rogo teneri, cum istam legitis pagellam, parvuli, estote memores Gauteri miseri. Hæc mea ludicra do regi tenero, tenellis pueris hoc opus offero, quando post seria se vacant ludicro, illi subveniant Gautero misero, ••& quem prece socient sanctorum numero. Hoc opus offero legendum parvulis, 620 quando post seria se donant ludulis, illi me precibus a culpæ vinculis solutum inferant sanctorum tumulis. Hoc opus pueris novellis, rudibus, legendum offero, cum vacant lusibus ; precorque cernuis flexisque genubus ut juvent miserum Gauterum precibus. Ad vestros, pueri, prostratus pedulos, pedum deosculans plantas, digitulos, precor ingemimans singultus querulos, 630 ut pro me labii litetis vitulos. Ad vestra, pueri, prostratus genua, rogo suppliciter menteque cernua, ut vestris precibus coelestis janua Gautero pateat et vitæ pascua. Ad vestros, pueri, pedellos corruo, quibus hæc ludicra devotus tribuo, vos hoc quo superos pulsatis lituo, orando tegite mala quæ metuo. Legavi pueris hæc puerilia ; 640 illi me faciant precum instantia, respuerascere non imperitia, vel levitatibus, sed innocentia. l. 615. regi tenero. Perhaps this may be Henry III, in his mimority. 126 DE PALPONE ET AssENTATORE. Rogo vos, pueri, quos innocentia Deo gratificat et castimonia, precum impendite mihi suffragia, qui sum hominum apluda, scoria. Rogo puerulos, qui cum coelestibus de castimonia contendunt civibus, ut piis impium me juvent precibus, 650 multorum criminum confossum sentibus. Juvent me pueri precum suffragio, orent post ludulos pro suo ludio, quorum munditiæ devoto munio et coelibatui servire gestio. Juvent me pueri, quorum sunt cordula beati numinis beata vascula, quos nulla criminis denigrat notula, nulla deliliat cordis sordecula. Juvent me pueri, quos pudicitia 660 intacta filiat et veni nescia, qui nondum sentiunt carnis incendia, quos nondum Veneris discerpit lamia. Hoc vile xenium vilis homuncio, Gauterus scilicet, bardus ingenio, agrestis, aridus, rudis eloquio, legat infantium pio collegio. Do totum pueris, quod pervigilio promo de pauperi sensus ærario, quicquid elucubrans exsculpo studio, 670 detur infantibus, quorum sum flagio. Hoc scribo pueris, sed verbis fatuis, et a Romuleo splendore vacuis, quod mea modulat avena tenuis, Hoc totum gregibus detur innocuis, istud opusculum detur ætatulis, Quæ nondum latera minari virgula, nec velam teneram subduxit ferula. DE PALPONE ET ASSENTATORE. 127 Hoc totum rudibus detur infantibus, qui nondum genulæ silvescunt vepribus, 680 quorum sunt livida terga vibicibus, male corrigiis cæsa trinodibus. Catus irrideat Cato vel Scævola, et legant pueri quæ scripsi frivola, quorum creberrime terga lacteola sulcantur virgulis ac corrigiola. Quæ cudo mutuans do pusionibus, qui nondum liberi sunt a verberibus, quorum sunt facies udæ madoribus complutæ lacrimis et lotæ fletibus. 690 Scribo puerulis, quorum sunt humidæ aetate facies, sed luctu lividæ, quorum sunt alapis maxillæ pallidæ, cervices teneræ cervica timidæ. Nil fruticantibus genarum vellere, nil senioribus intendo cudere, sed tantum pueris quos juvat ludere. quos nondum seria delectat legere. Hos illi conspuant si volunt apices, quibus dant tempora verendos vertices, 700 quos catos faciunt genarum frutices, et qui Magnesios hauserunt latices. Illi me videant qui primi climatis fines irradiant vibratu dogmatis, istud opusculum nil habens schematis spretum a gravibus detur agrammatis. Hic meum calamum subsannat nalgio, qui linguæ rutilat stilique gladio, nolo me rideat insensus morio, immo loribsedis sit resseramio. 7IO Nil canescentibus intendo cudere, sed pusionibus qui volunt ludere, 128 DE PALPONE ET ASSENTATORE. qui trochos lutice jocoso verbere solent inaniter in orbes cogere. Nil ego temere cano Catonibus, sed tantum parvulis balbutientibus, qui turbi lusitant in vertiginibus, et ad hoc equitant in arundinibus. Subsannet cherulum Maro mon Mario, et dorcas noctuam non vespertilio, 720 luscus non rideat de lusco socio, sed angui liceat hoc Epidaurio. Moratus poterit morosos carpere, et linci liceat de talpa ludere ; voro non competit scauris illudere, neque strabonibus pætos impetere. Hanc catus paginam Cato despiciat, et stili vitia qui callet feriat, aut verrat omnia vel veru fodiat. Si tu sis scabidus, si tu sis glabrio, 730 cur impetiginem rides in alio, festucam, fatue, notas in socio, cum sis notabilis carnali vitio. Non culpat Sisyphum de curto brachio pigmæus quispiam sive pomilio, nec corvum fulica de plumæ vitio, sed pavo potius de papagabio. Non culpet Sisyphi pigmæus cruscula, sed magis Hercules qui tot miracula fecisse legitur, quem docet fabula 740 veras astrigeras fulcisse scapula. Qui recte graditur in vitæ tramite, castigat, arguat errores licite ; qui vero deviat a morum limite, si mordet alios mordetur tacite. Non radat vitia refertus vitiis, IDIE PAILIPONIE ET ASSENTATORE. 129 sed carpens alios sit dispar aliis ; nam cur me jaculis configet gnosiis, qui mihi similis est in flagitiis. Vatis Threicii si lyram tangerem, 750 vel cum oloribus cantu contenderem, vel meam laudulis cicadam mergere, non sine meritis notam incurrerem. Cigninis canticet Cato capitibus ; ego qui cantico non cano talibus ; nolo cum Mario cassis conatibus in coelum subvehi jungique nubibus ; scribo puerulis adhuc inberbibus, quos ætas viridis vix armat dentibus, qui nares sordidas muscillaginibus 760 extremis manicæ detergunt finibus. Vos ergo, pueri, pro Christi sanguine, me vestrum servulum, nec dignum nomine, scatentem sordibus, foetentem crimine, salvate precibus a mortis turbine. O sancti parvuli, quorum sunt vernula quibus deservio, stridentem cannula me piis meritis precumque cordula ad coelum trahite de carnis casula. Hiis quibus obsequor rurestri pagina, 770 in cœlum subvehant me precum machina, quem minax judicis deterret trutina, qua mea video pensanda crimina. Vos quibus scriptito prece me tergite, scelesto veniam scriptori poscite, solutum etiam a carnis cespite inter deividos locari facite. Solvant me pueri de culpæ pedica anguisque retibus, et ad thearticha 7. 750. coloribus, MS. CAMD. soc. 17. S 130 DE PALPONTE ET ASSENTATORE. transmittat horrea conscissa tunica, 780 quam nobis texuit tegna sathanica. Vos, o beatuli dipticæ geruli, sursum me rapite de coeno sæculi ad participium coelestis pabuli, ubi post lacrimas serescunt oculi. Ter pia concio pinacis bajula, junge me superis, ut mentis pupula, quem carnis putidæ caligat copula, detersa penetret Dei spectacula. Illis me, pueri, jungate coetibus, 790 qui nunquam fletuum humescunt fletibus, sed Jhesum limpidis cernunt obtutibus, detersis pupulæ lippæ pluoribus. Per vos, o pueri, per faustos exitus Gautero pateat ad coelum transitus ; hoc vestris meritis præstet ingenitus, Pater et Filius, Sanctusque Spiritus.—AMEN. ÛA MIBR.IÆ EPITOME; 13] CAMBRIÆ EPITOME.* [MSS. Reg. 13 D. I. fol. 26, v°. (R. 1.), and 13 E. I. fol. 10, vo. (R. 2.); a MS. in the lib. ofthe Abbey Church at Bath (B.); Polychrom. in Gale, p. 187 (G.)] LIBRI cursus nunc Cambriam prius tangit quam Angliam ; sic propero ad Walliam, ad Priami prosapiam, ad magni Jovis sanguinem, ad Dardani progeniem. Sub titulis hiis quatuor terræ statum exordior : primo de causa nominis ; secundo de præconiis ; £ 0 tandem de gentis ritibus ; quarto de mirabilibus. Hæc terra quæ nunc Wallia, quondam est dicta Cambria, 1. 1. Prìusquam tangam Angliam | quæ vastam vult materiam | jam prop., R. 2.—8. statim, G.---Il. genfium, B. * This poem is attributed to Walter Mapes in the old Jist of his works. It has been preserved by having beem im- sertedin Ralph Higden's Polychronica. The MSS. of the Polychromica are so numerous, that it would take much time to make a general collatiom. I have thought it sufficient to form a text by the collation of the primted edition of Gale with two fine MSS. on vellum, of the fourteenth century, in the Royal Library at the Brit. Mus., and with a paper MS. preserved in the Library of the Abbey Church of Bath, The collatioms of the latter were very lxindly communicated to me by the Rev. Joseph Hunter. This poem is little more tham am epitome of Giraldus Cambrensis : in some parts the author has showm his imgenuity im breaking into rhyme the historiam's owm sen- tences. The first part, on the name and divisions of Wales, and the cha- racter of the people and country, is takenfrom the Cambriæ Descriptio; the rest from the Itinerary. An old En- glish versiom of this poem is given im our Appendix. 132 CA MIBIRIÆ EPITOME. a Cambro, Bruti filio, qui rexit hanc dominio. Sed post est dicta Wallia a Gualaes reginula, regis Ebrauci filia, ad hæc nupta confinia ; 2O seu a Gualone procere, rupto soni charactere, reperies ad literam denominatam Walliam. Cujus circumferentia quamvis sit minor Anglia, par tamen glebæ gloria in matrc ct in filia. Terra fæcunda fructibus, et carnibus et piscibus, 30 domesticis, silvestribus, bobus, equis, et ovibus ; apta cunctis seminibus, culmis, spicis, graminibus ; arvis, pratis, memoribus, herbis gaudet, et floribus, fluminibus et fontibus, convallibus et montibus. Convalles pastum proferunt ; momtes metalla conferunt ; 40 carbo sub terræ cortice, crescit viror in vertice, calcem per artis regulas præbet, ad tecta tegulas. i. 16. nam hanc 7regit dom., R. 2. regit, G.—17. prius, G. post hæc d., B.—18. Gaweles, R. 2. Gwalaes, G.—19. Ebraucci, B.—21. Gwalone, R. 2. B.— 30. in carn., R. 2. de carn., G.— 33. cuncta, B.— 42. sub vertice, R. 2. C AMIBRIÆ EPITOME. 133 Epularum materia, mel, lac, et lacticinia, mulsum, medo, cervisia abundant in hac patria ; et quicquid vitæ congruit ubertim terra tribuit. - 50 Sed ut de tantis dotibus multa claudam sub brevibus, stat hæc in orbis angulo, ac si Deus a sæculo hanc daret promptuarium cunctorum salutarium. Hæc Wallia dividitur amne quæ Tiwy dicitur ; Northwallos ab australibus scindit certis limitibus ; 60 austrina pars Demetia, secunda Venedocia. Prima sagittis prævalet, hastis secunda præminet. In hoc procinctu Walliæ tres olim erant curiæ ; ad Kaermerthyn primaria, in Anglesey sed alia, tertia in Powysia, Pengwern, quæ nunc Salopia. 7O Septem quondam ponfifices, nunc quatuor sunt præsules ; quondam suis principibus, parebant nunc Saxonibus. l. 54. in sæculo, R. 1.—58. Tiwi, R. 1. Twi, R. 2. Tilsi, B.—59. Nor- wallos, G. sub. a., R. l.—62. Wenedocìa, R. 2. altera, B.—67. Kaermir- thin, R. 1. Caermerthyn, R. 2. Kermerdim, B.—68. est alia, R. 2. Angles- cia, B.—70. Penguern nunc, R. 1. qui nunc, B. 134 & CAMBRIÆ EPITOME. Convictus hujus patriæ differt a ritu Angliæ, in vestibus, in victibus, in cæteris quampluribus. Hiis vestium insignia sunt chlamys et camisia, 80 et crispa femoralia. Sub ventis et sub pluvia plura non ferunt tegmina, quamvis brumescat borea. Sub istis apparatibus, spretis lintheaminibus, stant, sedent, cubant, dormiunt, pergunt, pugnant, prosiliunt. Hii sine supertunicis, collobiis et tunicis, 90 capis, tenis, capuciis, nudatis semper tibiis, vix aliter incederent regi licet occurrerent. Hastis, sagittis brevibus, concertant in conflictibus ; validiores pedites ad pugnam sunt quam equites. Hiis silvæ sunt pro turribus, paludes pro aggeribus, 100 fugam vel pugnam capiunt cum opportunum sentiunt. Hos dicit Gildas fragiles bello nec pace stabiles. 3. 81. crispia, R. l.—83. fuerunt, R. 1.—85. apparitibus, R. l, B.—86. lin- thiaminibus, R. I, 2, B.—96. pugnant ín certaminibus, R. 2.—101. ?/t pugn., R. 1, 2, G.— 104. et nec in pace, R. 1. B. G. 7. 103. Hos dicit Gilhas.—See p. 15 of the editiom of Gildas by Stevemson, 8vo. 1838. CAMBRIÆ EPITOME. ' 135 Cujus si causa quæritur, mirum nequaquam cernitur, si gens expulsa satagat ut expulsores abigat ; sed frustra hiis temporibus, succisis jam nemoribus, ] 10 cum sint circa maritima firmata castra plurima. • Gens diu famem sustinens, communem victum diligens, cocorum artificia non quærit ad edulia ; mam panem ordeaceum edit et avenaceum, latum, rotundum, tenuem, ut decet tantum sanguinem. I20 Raro frumento vescitur, vix furni flammis utitur. Hiis pultes ad legumina pro epulis acrumina, butirum, lac, et caseus oblongus et tetragonus. Hæc sunt eorum fercula quæ provocant ad pocula medonis et cervisiæ, quibus instant cotidie. ]30 Vinum potant præcipuum, - quamdo sit magis rubeum. Potando gens hæc garrula vix cessat fari frivola. Z. 117, 118. ordeacium, avenacium, MSS.--120. priscum sangwinem, R. 2.— 122. viae furnum flammis writur, B.—123. et leg., B.—129. medones, B.— 131. putant, R. 1, 2. G.—132. majus, B. • * «* 136 CAMIBRIÆ EPITOME. Ad mensam et post prandium sal, porri sunt solatium ; sed et paterfamilias hoc reputat delicias, caldarium cum pultibus dare circumsedentibus, 140 taxando portiunculas, servans sibi reliquias. Hoc eis nocet nimium ad carnis infortunium, quod contra jussum physicum edunt salmonem calidum. Domos demissas incolunt, ex virgulis quas construunt, distantibus limitibus, non prope ut in urbibus. 150 Cum devastarunt propria, vicina quærunt atria, edentes quod inveniunt ; post hæc ad sua redeunt, vitam ducentes otio, sopore, et incendio. Mos cunctis est Wallensibus aquam dare hospitibus, si primo pedes laverint, pendunt quod bene venerint; 160 ita quieti victitant, quod raro bursam bajulant. His pectem et pecunia pendent ad femoralia. l. 135. ad mensam post p., R. 1.—138. hæc, B.—141. partiunculas, R. 2.— 142. servando, B.— 149. liminibus, B.— 156. sopori, R. 1, 2. B.— 157. est eunctiss, R. 2.—160. pandunt, B. CAMBRIÆ EPITOM E. 337 Et cum abhorrent nimium ami pudendum sonitum, mirum quod ante ostium habent latrinas sordium. Choro, lyra, et tibiis utuntur in conviviis ; 17o sed elatis funeribus clangunt caprinis cornibus. Extollunt Trojæ sanguinem de quo ducunt originem ; propinquos satis reputant, quos centum gradus separant ; sic præferunt se cæteris. Parent tamen presbyteris, et summi Dei famulos venerantur ut angelos. 180 Hos consuevit fallere, et ad bella impingere, Merlini vaticinium et frequens sortilegium. Mores brutales Britonum jam, ex convictu Saxonum, commutantur in melius, ut patet luce clarius. Hortos et agros excolunt ; ad oppida se conferunt ; ] 90 et loricati equitant, et calceati peditant ; urbane se reficiunt; et sub tapetis dormiunt ; ut judicentur Anglici nunc potius quam Wallici. l. 166. pudendi, R. 1.— 173. eaetollat, B.— 179. 5umm0s, H. 2.—182. pro- ducere, R. 2.—192. calciati, R. 1, 2. G. CAMD. soc. 17. T ] 38 CAMBIRIÆ EPITOME. Hinc si quæratur ratio, quietius quam solito cur illi vivant hodie ; in causa sunt divitiæ, 200 quas cito gens hæc perderet si passim nunc confligeret. Timor damni hos retrahit; nam nil habens mil metuit, et, ut dixit Satyricus, cantat viator vacuus coram latrone tutior quam phaleratus ditior. Ad Brechnoc est vivarium satis abundans pisciu111, sæpe coloris varii 2 1 (C ) comam gerens pomerii ; structuras ædificii sæpe videbis inibi ; sub lacu, cum sit gelidus, mirus auditur sonitus ; si terræ princeps venerit, aves cantare jusserit, statim deproment modulos ; nil concinunt ad cæteros. 22O l. 198, 199. Cur mitius quam soilito | quomodo vivunt hod., B.—201. hæc gens, B.—202. non, G.—208. faleratis, B.—209. Brehcnoc, R. I. Brehcynok, B.—210. piscibus, R. I.—212. Comma, G.—217. princeps IR. 2. terræ, B. l. 205. Satyricus. Juvemal, Sat. x. l. 209. Ad Brechnoc. See a long amd curious account of this lake im Girald. Itin. Camb. i. c. 1, p. 827. The pool here mentiomed is the Brecon- mere, or Brecknock- mere, called by the Welsh Llyn- Safeddan, mot far from BrethmoK;, Βrecknock. A wild legend, similar to those which are conmected with mamy other lakes in different parts of the world, says that its site was formerly occupied by a city, which was over- whelmed by the waters as a punish- ment for the sims of its rulers. C A MIBIR, IÆ EPITOM E. 139 Juxta Caerlion moenia, ad duo miliaria, stat rupes fulva nimium contra solarem radium, quam Goldeclif gens nominat, ut aurum quia rutilat. Nec frustra fit in rupibus flos talis, sine fructibus, si floret qui penitima terræ venas et viscera 23O transpenetrare sedula novisset arte prævia, occulta latent plurima maturæ beneficia, quæ hactenus incognita humana pro incuria, per posterorum studia patebunt sub notitia. Quod antiquis necessitas, hoc nobis dat sedulitas. 240 Itidem in South-Wallia apud Kaerdif est insula juxta Sabrinum pelagus, Barri dicta antiquitus, J. 221. Caerleon, R. 2.— 223. rupis, R. 2.— 225. Goldclive, R. l. Goldclif, B.—227. sit, B.—229, si pen., R. 1. si foret, R. 2.— clyf, R. 2. 242. Caerdyf, R. 2. 1. 225. Goldeclif. Girald. Itim. Camb. i. c. 5. Goldcliffis a village six miles from Newport, om the shore of the Severn. The insulated rock from which it takes its name, is partly com- posed of a large bed of mica, which glitters in the sum like gold. l. 244. Barri. Girald. Itin. Camb. i. c. 6. The isle of Barry, a few miles Golde- from Cardiff, amd mearly opposite Watchet in Somersetshire. This pas- sage of the poem was translated as follows by the Rev. P. Roberts:— ** Off Cardiff is an isle, of yore Called Barri ; om its mortherm shore A cleft, to which apply the ear, And womd'roussoumdsyou'llstraight- way hear ; 140 C AMIBRIÆ EPITOME. in cujus parte proxima apparet rima modica, ad quam si auram commodes sonum mirandum audies, nunc quasi flatus follium, nunc malleorum sonitum, 250 cotis ferri fricamina, fornacis nunc incendia. Sed hoc non est difficile ex fluctibus contingere, marinis subintrantibus hunc sonum procreantibus. Apud Penbroc est regio, quam dæmonum illusio vexat jactando sordida, et exprobrando vitia, 260 qui nullis valet artibus fugari neque precibus ; quod quando terram agitat, casum gentis pronosticat. Ad Crucmaur in West-Walliis est tumulus mirabilis, qui se conformem cuilibet advenienti exhibet ; l. 247. ad quas, R. 1.—250. martellorum, R. 2. metallorum, R. 1. G.— 252. tunc, B.—253. erit, R. 2.—257. Penbrok, R. 1, 2.—264. gentis casum, R. 2.-—265. Crutinaur, R. 2. Crucinaur, R. I. Cratcnaur, B.—267. decon- formem, G. Now like the blasts of mighty bel- Yet, after all, 'tis but sea-water, lows, Perhaps, that makes this hideous Now like the strokes of Vulcan's fel- clatter.” lows ; 7. 257. Apud Penbroc. An allusiom Now like the grimdstone, now his to the fairy legemds told in Girald. furmace, Camb. Itin. i. c. 2. When making, for Achilles, harness: l. 265. Crucmaur. Girald. Itim. Camb. c. 3, p. 862. . CAMBRIÆ EPITOME. 14] ubi si arma integra relinquantur in vespera, confracta proculdubio reperies diluculo. Ad Nevyn in North-Wallia est insula permodica quæ Bardiscia dicitur, 270 a monachis incolitur, ubi tam diu vivitur quod senior præmoritur. Ibi Merlinus conditur Silvestris, ut asseritur. Duo fuerunt igitur Merlini, ut conjicitur ; unus dictus Ambrosuis, ex incubo progenitus ad Kaermerthyn Demeciæ sub Vortigerni tempore, qui sua vaticinia proflavit in Snawdonia ad ortum amnis Conewey, ad clivum montis Eriri,— Dinas Embreys, ut comperi, sonat collem Ambrosii,— 280 290 l. 269. vel si, R. 1.—270. relinquuntur, B,—275. Bardeseya, R. l. Barde. sia, R. 2. Bardicia, B. — 276. a canonicis, R. 2. — 282. coninctitur, B. — 285. Caermerthyn, R. l. Kemerithim, R. 2.—288. Snowdonia, R. 1, B. Swandonia, R. 2. — 289. Conewy, R. 2. — 290. Enriri, [? Euriri] R. 2. Oricy, B. Eryry, G.—291. mons Orycy, ut c., B. covered with woods, not far from Beddgelart : it is crowmed by amcient intremchments. IMerlimus. What is here said about J. 273. Nevy^. Nevym is a small town in Caernarvomshire. Not far from it is Bardsey isle, on which was omce a celebrated monastery, and which is distant about a league from the maim lamd. Dimas-Emrys is am isolated rock, Dinas-Emrys and Merlim is takem from Girald. Itin. Camb. ii. c. 8. In the Em- glish versiom it is somewhat amplified. 142 CAMERIÆ EPITOME. ad ripam quando regulus Vortiger sedit anxius ; est alter de Albania Merlinus, quæ nunc Scotia ; repertus est binomius Silvestris Calidonius, a silva Calidonia qua promsit vaticinia ; 300 Silvestris dictus ideo quod consistens in prælio, monstrum videns in aere, mcnti cœpit cxccdcrc, ad silvam tendens propere Arthuri regis tempore, prophetavit apertius quam Merlinus Ambrosius. Sunt montes im Snawdonia cum summitate nimia, 31(/ ab imis usque verticem vix transmeatur per diem, quos Cambri vocant Eriry, quod somat montes nivei. Hii Walliæ pecoribus sufficerent in pascuis. 296. quæ est, B.— 309. Snaudonia, G. Swandonia, R. 2. Snowdonia, B.—311. usque ad, B.—313. Quod, R. l. 7. 309. Siuaινύωτιia. Girald. Itim. *Camb. ii. c. 9. The mame Eryri is still preserved im Wales, but, as it ap- pears, it is differently interpreted, as meaming the hill of eagles. (Nichol- som's Camb. Traveller's Guide). There are numerous pools om its summit. One of the lakes alluded to is called Enriri, R. 2. Erycy, B. by the Welsh Llyn-y-Dywarchen, or the Lake of the Sod. The moving isle, according to the work just quoted, is still to be seem, composed of ** a piece of the turbery, undermimed by the wa- ter, amd detached from the shore.” Eoth lakes are described in Giraldus, 1. c. C AM BIRIÆ EPITOM E. 143 In horum summo vertice sunt duo lacus hodie, quorum unus erraticam in se concludit insulam, 320 ventis hinc inde mobilem, ripis approximabilem, ita ut armentarii mirantur se clam provehi. Dat alter lacus perchios, trutas, omnes monoculos, quod reperitur hodie in mulwellis Albaniæ. Rothelam in confinibus Tegengil est fons modicus, 33() qui non marinis moribus die bis undat fluctibus, sed undis crebro deficit, undis vicissim sufficit. In Monia North-Walliæ, quæ Anglesei est hodie, l. 317. quorum, R. 2.—324. m. secula p., R. I, B. mirentur, G.—325. Par- thios, G.—326. curres.. novaculos, B. Turcos, G. with the two King's MSS.— 327. hoc rep., R. 2.—328. muluellis, B.—329. Ruthlan, R. 1, B. Ruthland, R. 2. — 330. Tetengil, R. I, B. — 332. diu bis, B. — 335. Nort- W., R. 2. — 336. Angleseye, R. 1. Angleseie, B. ?. 328. In mulwellis. Notamdum est quod in Albania quoque duobus in locis, umo ad mare orientale et altero ad occidentale, pisces marini qui mu- luelli dicuntur monoculi reperiumtur, dextrum oculum habentes et sinistro carentes. Girald. Itim. Camb. ii. c. 8. 7. 329. Rothelan. Rhyddlam im Elimtshire. l. 330. Tegengil. See Giraldus, Itim. Camb. ii. c. 10. This well, called now in Welsh Ffynnon Leinw, or the flowing well, is situated in the parish of EXilkem, mear Mold, in Flintshire. Simce the time of Camdem it appears to have ceased flowing. 1. 335. In Monia. Amglesea is full of Druidic remaims, of which the stone here memtioned was probably one. According to David Powel, the old commentator om Giraldus, this stone was called in his time Maem Mordhwyd. See Gir. Itin. Camb. ii. c. 7. 144 C A MIBIRIÆ EPITOMIIE. est lapis, sicut didici, concors humano femori, qui quantolibet spatio asportetur ab aliquo, 340 nocte per se revertitur. Hoc comperit, ut legitur, Hugo comes Salopiæ, Henrici primi tempore ; probandi causa lapidem ligavit ad consimilem magnis catenis ferreis, et projecit in fluctibus, qui tamen sub diluculo visus est loco pristino. 350 Hunc semel quidam rusticus ligavit suis cruribus ; statim femur computruit, lapis ad locum rediit. Si opus fiat Veneris juxta procinctum lapidis, lapis sudorem faciet, et proles non proveniet. Est Rupes Audientium sic dictus per contrarium, 360 ubi si sonum feceris cornu, vel exclamaveris, hac parte non percipitur sonus qui illac editur. l. 340. Aquilo, G —345. causam, B.—351. simul, B.—356. prqjactum, B. l. 343. Hugo comes. Hugh de Montgomery, Earl of Shrewsbury, who had conquered the isle of Anglesea in in 1096, and was there slain im a skir- mish with the Danes, the same year. l. 359. Rupes Audientium. Described in Girald. Itim. Camb. ii. c. 7. Ac- cording to his commentator, this stome in 1554 formed part of the wall of a church. CAMBRIÆ EPITOM E. 145 Est alia et insula huic loco contigua, sed heremitas continet ; quorum si quisquam dissidet, statim se mures congregant, - . escas eorum devorant, 370 mec cessat hæc molestia donec cesset discordia. Sicut hic et Hibernia gens extat melancolica, sic sancti hujus climatis propositi sunt vindicis. In hac quoque provincia, Hibernia, et Scotia, campanæ sunt et baculi ornatu sub multiplici, 380 tam digni proculdubio in clero et in populo, quod vereantur hodie perjurium committere tam super horum alterum quam super evangelium. Ad Basingwerk fons oritur qui Sacer vulgo dicitur, 1. 365. et alia, R. 1, 2, B.—867. sed et, B.—869. mures se, R. 2.—873. et £n, R. 1. Hæc satis ut Hibernica, R. 2. sic.. Hibernica, B.—374. maleneolica, R. 1, 2, B. — 387. Basingwere, R. l. Basyngwerk, R. 2. Basingwer, B.— 388. fons sicut vulgo, R. 2 satis, R. 1, G.—389. qui tantis, R. 2. l. 365. Alia insula. Accordimg to giraldus, it was called in Welsh Kynys Lecach, or the islamd of the church. Itim. Camb. ii. c. 7, p. 868. 1. 379. Campanæ. There were several sacred bells in Wales. Ome is men- tiomed in Giraldus, p. 827 ; amother in CAMD. soc. 17. •* Caradoc's Life of Gildas, ec. 6, 7, in the editiom of Gildas by Stevemson. l. 387. Basingwerk Abbey in Flint- shire was distant about a mile, or rather more, from the famous well of St. Wi- mefrid. See Girald. Itin. Camb. ii. c. 10. 3U 146 C AMIBRIÆ ET ITOME. et tantis bullis scaturit quod mox injecta rejicit ; \ 390 tam magnum flumen procreat ut Cambriæ sufficiat ; ægri qui dant rogamina reportant medicamina. Rubro guttatos lapides in scatebris reperies, in signum sacri sanguinis quem Wenefredæ virginis guttur truncatum fuderat. Qui scelus hoc patraverat 400 ac nati et nepotuli latrant ut canum catuli, donec sanctæ suffragium poscant ad hunc fonticulum, vel ad urbem Salopiæ ubi quiescit hodie. l. 394. reportent, R. l.—398. Wenfredæ, R. 2.—404. adhuc, B. l. 405. ad urbem Salopide. The bones of the virgim martyr were transla- ted to the abbey at Shrewsbury im 1138. DE M UNIDI VANITATE. 147 “. DE MUNDI VANITATE.* [MS. Cottom. Titus, A. xx. fol. 68, ro. ; MS. Harl. 206, fol. 118, v°. (H.); MS. Reg. 8, B. vI., fol. 29, r°. (R.); MS. Sloane, 1584, fol. 13, vo. (S.) ; MS. Camb. Univ. Lib. Ee. vI. 29, art. 4. ; MS. Bodl. Oxf. 596. (Bern. 2376); and MS. Digby, 28.] CUR mundus militat sub vana gloria, cujus prosperitas est transitoria ; tam cito labitur ejus potentia, quam vasa figuli quæ sunt fragilia. Plus crede litteris scriptis in glacie, quam mundi fragilis vanæ fallaciæ, fallax in præmiis, virtutis specie, quis unquam habuit tempus fiduciæ ? Credendum magis est duris fallacibus, quam mundi miseri prosperitatibus ; | 0 fallax in sompniis ac vanitatibus, fallax in studiis ac voluptatibus. Dic ubi Salamon olim tam nobilis ? vel Samson ubi est dux invincibilis? vel pulcher Absolon vultu mirabilis ? vel dulcis Jonathas multum amabilis? l. 4. figula, R.—7, 8. These two limes are transposed in H.—9. rebus fal- lacibus, Leyser.—11. volupt. H. falsis, S. falsus. Leyser.—12. vanitat. H. fallit, R. falsus, Leyser. * This poem was primted, im several of the older collections, as a work of St. Bernard of Clairvaux. See Leyser, p. 421. It has also beem attributed to Jacobus de Benedictis, am Italiam writer of the emd of the thirteemth century, who was author of the hymm beginming Stabat mater dolorosa. Leyser, p.2003. This, however, is certainly incorrect, as our poem is found in English MSS. of the thirteenth century. Leyser gives the variations of a foreign MS. 148 DE MUNIOI VANITATE. Quo Cæsar abiit celsus imperio ? vel Dives splendidus totus in prandio? dic ubi Tullius clarus eloquio? vel Aristoteles summus ingenio ? 20 Tot clari proceres, tot retro spatia, tot ora præsulum, tot regum fortia, tot mundi principes tanta potentia, in ictu oculi clauduntur omnia. Quam breve festum est hæc mundi gloria ! ut umbra hominis sunt ejus gaudia, quæ tamen subtrahunt æterna præmia, et ducunt hominem ad rura devia. O esca vermium! o massa pulveris! o ros ! o vanitas ! cur sic extolleris ? 30 ignoras penitus utrum cras vixeris : fac bonum omnibus quamdiu poteris. Hæc carnis gloria quæ magni dicitur, sacris in litteris flos foeni dicitur, vel leve folium quod vento rapitur, sic vita hominis a luce trahitur. Nil tuum dixeris quod potes perdere ; quod mundus tribuit intendit rapere ; superna cogita, cor sit in æthere, foelix qui poterit mundum contempnere. 40 l. 25. gaudia, S.—26. gloria, S.—27. quæ quamvis, H. detrahunt, Leyser. —28. adducunt, H. educunt, Leyser.—33. quæ sic appenditur, H. quæ magni penditur, R.—39. mens sit, R. l. 40. MS. IIarl. euds l1e1e, as lóes lelulis ibide111. R., adding, however, four leonines. S. Hii sunt qui psalmos corrumpunt also adds the following lines : nequiter almos, Sabbata nostra colo, de stercore sur- Momler, forscypper, stumler, sca- gere molo, terer, overhipper. Sabbata nostra quidem, Salomom, ce- See Reliquiæ Antiquæ, p. 291. I) E M U N D I M I S E RIA. 149 DE MUNDI MISERIA. [MS. Cottom, Titus, A. xx. fol. 164, v°. (C.); MS. Harl. 2316, fol. 27, vo.; MS. Harl. 2851, fol. 128, v°. (H.) ; MS. Reg. 8 B. vI. fol. 23, ro. ; Flacius Illyricus, p. 238. (Fl.)] EccE mundus moritur vitio sepultus ; ordo rerum vertitur, cessat Christi cultus, exulat justitia, sapiens fit stultus, in omni provincia suboritur tumultus. Mundus ad interitum vergit his diebus; dii facti sunt iterum Jupiter et Phoebus: nam qui nummos possidet et abundat rebus, hic ut deus colitur structus aciebus. Et quæ theologicæ virtutes vocantur, fides, spes, et charitas, fere suffocantur ; lO fraus et avaritia, et quæ derivantur ex his, jam in sæculo toto dominantur. Si sis ortu nobilis, si vultu seremus, si benignus, humilis, moribusque plenus, hæc nil tibi proderint, si tu sis egenus, nam sola pecunia formam dat et genus. Dummodo sim splendidis vestibus ornatus, et multa familia sim circumvallatus, prudens sum et sapiens et morigeratus, ego tuus nepos sum et tu meus cognatus. 20 Ista cum defecerint, protinus marcescit nostra consanguinitas, et paulatim crescit l. 4. sunt in mundo jugiter labor et tumultus, Fl. — 5. in interitum, Fl. — 8. septus aciebus, H. — 10. pede súff., Fl.— 15. tibi nil prQfuerint, Fl. — 19. nummosus et abundans ac qfficiatus, Fl.—20. sum tu, Fl.—21. statim eva- mescit, Fl.—32. et amor vilescit, Fl. who omjts nostra. - ] 50 DE M U NIDI MISER, IA. inter nos remotio, ita quod me nescit qui dum dives fueram surgens mihi cessit. O miranda vanitas! o divitiarum amor lamentabilis ! o virus amarum ! cur tot viros inficis faciendo carum hoc quod transit citius quam flamma stupparum ? Si nummus divitibus posset tria dare, . juventutem floridam, et mortem vitare, 30 pulcram et durabilem prolem procreare, bene possent divites nummos congregare. Homo miser, cogita, mors omnes compescit : quis est ab initio qui morti non cessit ? hic qui vivit hodie, cras forte putrescit ; in hac vita cuiquam parcere mors nescit. Qui de morte cogitat, mirum quod lætatur, cum sic genus hominum morti deputatur, quo post mortem transeat homo dubitatur, unde quidam sapiens ita de se fatur : 40 Cum de morte cogito, contristor et ploro ; unum est quod moriar, et tempus ignoro, tertium est quod nescio quorum jungar choro, sed ut suis merear jungi Deum oro. Quando domi summitas super nasum jacet, ibi viget veritas et fraus omnis tacet, totum mundi gaudium velut pisa placet, non est tunc qui frivolis sive ludis vacet. l. 23. ces8atque notitia, Fl.— 24. surgens intercessit, Fl.—29. nummâ diviti- bus hæc tria possent d., Fl.—34. morte non discessit, Fl.—35. forsan, Fl.— 36. cumque prorsus homini parc., Fl.—37—40. Omitted im FI.—41. de morte dum, Fl.—42. morior, Fl.—43. aliud est, Fl.—45—52. Instead of these eight limes, Fl. comcludes with two, Hoc nobis omnibus donet, et concedat, | Qui sine termino triumphat et regnat. We have takem the four concludimg lines of our text from MS. Reg. l. 45. super nasum jacet, see before, p. 97, 1. 56. CONTRA AVARITIAM. 15 1 Non ibi prudentia dolus reputatur, nec voluntas insuper lex est nec vocatur, 50 præda perquisitio, sed lex ibi datur, quæ dat unicuique prout operatur. Fertur dies Domini velut fur venire : heu ! dies miseriæ atque dies iræ ! ad hanc quisquis studeat sic se præmunire, ut ad coeli gloriam possit pervenire. CONTRA AVARITIAM. [MS. Sloame, No. 1580, fol. 160, ro.] CAPTIVATA largitas longe relegatur, exulansque probitas misere fugatur, dum virtuti veritas prave novercatur, inperat cupiditas atque principatur. Solum nec im precio precium habetur, et virtutis mentio penitus deletur, quod veretur ratio nemo jam veretur, suo dum ærario quicquam applicetur. Quondam diffusissimum verbum do-das-dedi, nunc est angustissimum plusquam possit credi; 10 verbum nobilissimum quod fugisti redi, cedet quod est pessimum gratia mercedi. Exulante gratia procul largitatis, cuncta sunt venalia, nihil datur gratis ; præsulum marsupia vi tenacitatis stringit avaritia, fons iniquitatis. Fuerant, antiquitus præsules dativi, omnes pene penitus nunc sunt ablativi, et virtutis penitus sunt adversativi, vendunt non dant redditus hospiti vel civi. 20 152 CONTRA AMBITIOSOS ET AVAROS. Sed cur generaliter dixi, si quæratur, unus specialiter ut excipiatur, cujus dissimiliter bursa dispensatur, communis communiter cunctis erogatur. CONTRA AMBITIOSOS ET AVAROS.* [(α) MS. Harl. 978, fol. 113, r°. (H.); MS. Sloane, 1580, fol. 159, ro. (S.) — (3) MS. Sloame, 1580, fnl 159, v° (Si); MS. Bodl. Qx. Digby, No. 4, art. 3.—(y) MS. Sloane, 1580, fol. 161, r°. (S2.)—(ò) MS. Sloane, No. 1580, fol. 160, vo. (S8.); MS. Bodl. Ox. Digby, 4. MIssUs sum in vineam circa horam nonam ; suam quisque nititur vendere personam ; ergo quia cursitant omnes ad coronam, semper ego auditor tantum nunquam me reponam. Licet autem proferam verba parum culta, et a mente prodeant satis inconsulta, licet ænigmatica non sint vel occulta, est quoddam prodire tenus si non datur ultra. * Of this amd the following poem, by taking a quatraim here and there, mo less tham four different poems have beem fabricated, and, which is singular enough, they are all of them found in one MS. (the Sloame MS.) which frequently affords us two or three variations of the same verse. Im the first place (α) we have the poem beginning as it does here. Secondly. (3) we fimd it begimning with the — lime, multiformis hominum, etc. Next (y) we have amother piece commemcing with line —, Ut Judæis hostia, etc. Amdim thefourthform(8), it beginswith the first quatrain a little altered :— ** Stulti cum prudentibus tendunt ad coronam, Juvcnalis autumat sumere persú- nam, sed quia non moverint palladea la- tronam, semper ego auditor tantum nunquam me reponam.” In all these different forms, the verses retained are very much transposed. coNTRA AMBITIosos ET AVARos. 'I53 Dum risu lascivio, versus dum propino, rodit forsam aliquis me dente canimo, 10 quia nec afflatus sum pneumate divino, neque labra prolui fonte Caballino. Multiformis hominum fraus et injustitia, letalis ambitio, furtum, lenocinia, cogunt ut sic ordiar conversus ad vitia, quis furor, o cives, quæ tanta licentia ? Tot sordes luxuriæ, mundi tot tumultus, tot assumunt species, tot immutant vultus, ut jam dicat aliquis animo consultus, quo teneam nodo mutantem Prothea vultus ? 20 Cum mundum intueor sordis fluctu mersum, et naturæ penitus ordinem perversum, et jam a princibus in vulgo dispersum, si natura negat, facit indignatio versum. Luxus, avaritia, gloria macelli, infamis concubitus patrantis ocelli, quicquid agant homines animo rebelli, gaudia, discursus, nostri est farrago libelli. Cum videam reprobos opibus affluere, dominari vitia, virtutes succumbere, 30 vilipendi fœminas et viros nubere, difficile mihi est satyram non scribere. Spargat ergo primitus sua Clio jacula in illos quos operit pastoralis infula ; nam ab illis omnibus, quid irem per singula, declinat in subditos vitiorum macula. In primis pontifices et prælatos noto; nam iste grex hominum, canone remoto, ' ?. 13. justitia, S1. S3. — 15. ut si, H. ut qui, Sl. ut que, S3. — 16. quos tanta, H.— 17. mundi luae., S3.—18. invitant.. assumant, Sl. tot in vita species, tot alumpne, S2.—19. animus animo, S'. S*.—21. cædis, S*.—23. vul- gus, S3.—26. incestus patrenitis ocelli, S. concelli, Si. S2.—33. clio sua, S8.— 34. illo quem, S3.—35. illus opibus, S3.-—36, deffluit, S3.—38. greæ ipse, Si. CAMD. soc. 17. X. 154 CONTRA AMB1TIOSOS ET AVAROS. totus est in poculis, totus lucri voto æstuat, et vitæ disconvenit ordine toto. 40 A prælatis defluunt vitiorum rivi, et tamen pauperibus irascuntur divi ; sic impletur iterum vox illa lascivi, quicquid delirant reges plectuntur Achivi. Sunt imprecatorii præsules moderni, sed dicuntur aptius præsules Averni, vel sub ore potius judicis æterni, potores bibuli media de nocte Falerni. Vos ergo cum talia, præsules, agatis, de supernæ gaudio vitæ desperatis, 50 illudque Lucanicum mente pertractatis, vellc vcnit scmpcr, nocuit differre paratis. Ecce sponsi comites sponsæ vendunt dotes ; curantur in cacabo carnem sacerdotes ; in factis medullitus rem si bene notes, Christum vendunt iterum novi Scariotes. Jam prorsus obsorduit usus largiendi: nam vendunt altaria quæ non solent vendi ; versa est in habitum cupido tenendi ; tempore crevit amor qui nunc est summus habendi. Præbendæ nunc temporis ducuntur ad forum ; 6] simonia pullulat et dilatat torum ; sed disperdet Dominus iter impiorum, conquasabit capita in terra multorum. Parochiam contrahit lege matrimonii sacerdos a præsule, si nummi sint medii ; sed si nummus deficit, et tumor marsupii, dabit ei pontifex libellum repudii. J. 45. heu quam nugatorii, S'. S3.—46. debent dici, S7. dici debent potiu8, S3. —47. et spectores, Si. vel spretores, S3.—48. medio, S'.—54. furantur, S°. —55. si spectes, S°.—58. hii vendunt, S8.—66. sed num., S2.—67. timor, S8. —68. illi, S3. CONTRA AMIBITIOSOS ET AVAROS. 155 Nec melior pontifex quam archilevita, vivens solitarius cœnat heremita ; 7O morerentur utinam hii qui coenant ita ! foelices obeunt quorum sine crimine vita. Vis decanus fieri, præsul, patriarcha, auri tui multi sit vel argenti marca ; tantum habet fidei, teste manu parca, quantum quisque sua nummorum servat in archa. In quo mundi climate, sub quo mundi signo est abbas vel pontifex pectore benigno ? dignus Christi nuptiis, dignus vitæ ligno ? rara avis in terris, nigroque simillima cygno. 80 Ut Judæis odio sunt carnes suillæ, sic in hiis extinctæ sunt virtutum scintillæ : hic vacat libidini, gulæ servit ille ; credite me folium vobis recitare Sibillæ. Cur sequi vestigia magnatum refutem ? impleri divitiis et curare cutem ? adipisci talibus corporis salutem ? quod decuit magnos cur mihi turpe putem ? Sed neque presbyteros decet excusari, quos cum suis ovibus constat inquinari ; 9() unde quosdam contigit vel ementulari, vel perimi, quociens voluit fortuna jocari. Si vero subtilius velis intueri, jam defecit dignitas et libertas cleri, Roma prorsus cecidit in eclypsin veri ; et si non cecidit, potuit cecidisse videri. Dic, papa, dic, pontifex, nobilis sponsæ dos, cur mores redarguis et sermones foedos ? l. 69. non est, S8.—70. vivit, S3.—74. multa sit et, S3.—81. hostia, S2.— 83. nummo servit, S2.— 84. vobis folium, S3.— 93. libet inf., S.— 94. et jam, Roma cec., H. spes sponsi sponsæ dos, S?. ] 56 CONTRA A.MIBITIOSOS ET AVAROS. cum sis pejor pessimis, hoedus inter hoedos, inter Socraticos notissima fossa cinædos. 100} Roma datis opibus in tumorem crescit, et quo plus infuderis magis intumescit ; nam sicut Horatii versus innotescit, sincerum nisi vas quodcunque infundis acescit. Roma metit omnia quadam falce manuum, recipit ab omnibus, nulli reddit mutuum ; . de te Roma sonuit illud non ambiguum, alterius siccas pocula, nemo tuum. Roma solvit nuptias contra nutum Dei, pervertit judicium, fovet partem rei ; I 10; preciosa quælibet famulantur e1, India mittit ebur, molles sua thura Sabæi. Eligendi præsulis quociens fit mentio, in primis inquiritur cum quanto marsupio interesse poterit Romano concilio, et ita de moribus nulla fiet quæstio. Jam plus æquo satagit Martha sive Lya, minus æquo nititur Rachel et Maria ; nullam partem eligit meliorem, quia jejunæ deficiunt pariter in via. 120 Quis nunc imitator est illius Johannis cujus erat tegimen camelus pro pannis ? epulæ silvestre mel, potus purus amnis? laudamus veteres, et nostris utimur annis. Clerus qui sors domini vocari deberet, hic est cui præcipue sordis fæx adhæret ; vox ergo prophetica locum 11011 haberet, omne caput languidum et omne cor moeret. Qui sunt qui ecclesias vendunt et mercantur ? qui sunt fornicarii? qui sunt qui moechantur ? 130 l. 100. 7)0tissima fessa, S2.—106. accipit, St.—105. poterunt, S1.—106. ulti- πιa fit, Sl.— 124. sed, $1.— 126. quis, Si. CONTRA AMBITIOSOS ET AVAROS. I57 qui naturam transvolant et abominantur? qui ? clerici ; a nobis non longe extra petantur. Florebant antiquitus artium doctores ; nunc adquirunt redditus auri possessores : ergo sic completum est quod dicunt auctores, in precio precium nunc est, dat census honores. Nullus avaritiæ rebus erubescit, ex hac vis libidinis derivata crescit; nam quociens opibus dives intumescit, inguinis et capitis quæ sint discrimina nescit. 140 Proh ! si scires quanta sit vanitas claustralium, quam duræ quam dispares vitæ pœnitentium ; ordo multis monachis vertitur in tædium, et jam fere charitas refrigescit omnium. Coenobita quilibet vivit dissolutus, effrons jam non loquitur lingua, sed per nutus ; nam in claustro, ubi grex solet esse mutus, vivitur ex rapto, non hospes ab hospite tutus. Quid mirum si tendimus homines ad imum ? humus humum sapere debet, limus limum ; 150 imitemur ergo nos sic dicentem mimum, O cives ! cives ! quærenda pecunia primum ! Hæc est quæ in synodis confidenter tonat, in electionibus prima grande sonat, inthronizat præsules, dites inpersonat, et genus et formam regina pecunia donat. Adora pecuniam, qui deos adoras: cur struis armaria ? cur libros honoras ? longas fac Parisius vel Athenis moras? si nihil attuleris, ibis, Homere, foras. 160 Disputet philosophus vacuo cratere, et sciat quod minus est scire quam habere ; 7. 146. vel per, S'. — 151. igitur hunc d. rimum, S°. ] 58 CONTRA AMBITIOSOS ET AVAROS. nam si pauper fueris, foras expellere, ipse licet venias musis comitatus, Homere. Sciat artes aliquis, sit auctorum plenus, quid prodest si vixerit pauper et egenus ; illum cogit nuditas vacuumque penus, hinc usura vorax avidumque in tempore foenus. Illud est cur odiens studium repellam, paupertatem fugiens vitamque misellam; 17O quis ferret vigilias frigidamque cellam ? tutius est jacuisse toro et tenuisse puellam. Si Joseph in vinculis Christum præfigurat, si tot plagis Pharao durum cor indurat, si filiis Israel exitus obturat, quid valet hæc Genesis, si paupertas jecur urat? Quid ad rem si populus sitit ante flumen? si montis ascenderit Moyses cacumen ? et si archam fœderis obumbravit numen? malo saginatas carnes quam triste legumen. 180 Quidam de scientia tantum gloriantur, et de pede Socratis semper commentantur ; et dicunt quod opes hiis qui philosophantur non bene conveniunt, nec in una sede morantur. Iccirco divitias forsan non amatis, ut æternam postmodum vitam capiatis ; heu ! heu ! mentes perditæ ! num quid ignoratis quod semper multum nocuit differre paratis. Si pauper Diogenes fuit hujus sortis, si Socrates legitur sic fuisse fortis, I9() Juvenalis extitit magister cohortis, marmoreisque satus jacuit Lucanus in hortis. Heu ! quid confert pauperi nobilis propago ? quid Tityrus patula recubans sub fago ? ego magis approbo rem de qua nunc ago ; nam sine divitiis vita est quasi mortis imago. CONTRA AMBITIOSOS ET AVAROS. 159 Semper habet comitem paupertas moerorem, perdit fructum Veneris et amoris florem ; quia, juxta mobilem versificatorem, non habet unde suum paupertas pascat amorem. Adde quod superbia sequitur doctores, 20} inflata scientia reprimunt minores ; ex hoc jam impletum est quod canunt auctores, inquinat egregios inflata superbia mores. Audi, qui de Socrate disputas et scribis, miser, vaca potius potibus et cibis; quod si dives fieri non vis aut nequibis, inter utrumque tene, medio tutissimus ibis. DE PRAVITATE SÆCULI. [MS. Harl. 978, fol. 114, v°. (H.) ; MS. Sloame, 1580, fol. 24, r°. (S.)3 Si, S?, as in the preceding.] ELICONIS rivulo modice respersus, vereor ne pondere sim verborum mersus, quem nec scriptitat mundus universus, incipe Mænalios mecum, mea tibia, versus. Accusator criminum judexque sedebo omnium quæ videro fieri sub Phoebo ; vitiosus siquidem vitio delebo ; munus et officium nil scribens ipse docebo. l. 2. timeo, S.—3. sed quem sc., S.—6. video, S.—7. vitium destrui videbo, S. —8. me scribas, S. 16O DE PRAVITATE SAECÜLI. - -= ==--- --- --- - - ---..• . • - • • - -. C.—DIALoGUs INTER AQUAM ET VINUM. P. 87. 1. French, qf the Thirteenth Cenfury.* [From a MS. in the Bibl. du Roi at Paris, fomds N. D. No. 198.] La Desputoison du Vin et de l'Iaue. JE fui l'autr'ier à une feste, Et cuidieremt faire vergoingme Au partir me dolut la teste, A Saint-Jehan et à Gacoingne, Pour ce que je bus vins divers ; Et d'autre part à la Rochelle. En mon chief monterent li vers Ainsi commamga la querelle, Qui me firent ce dist dister, Car chascum se mist à desfance. Que vous m'orrez gi recorder. Lors fist li diex d'amours desfamce Li diex d'amours sa feste fist, Que plus ne s'entre-menasςassent, IMès moisse et contens la desfist. Aincois leur repons proposassent Des vims qui ce plet emtamerent Si come à chacum pretemdroit, Et puis ensemble se meslerent, Et sur ce droit il leur remdroit De bouche emtr' eus se desmentirent, Selom le miex qu'il saroit, Et à biem pou se desmentirent, Et par le conseil qu'il avoit, Por ce que chascum vouloit estre Des vins qui venus i estoiemt Le plus hommoré et le mestre, Et de la pès s'entremetroient. Eiaune, Clameci, et Aucerre A celle jormée assemée Mistrent l'espée hors du fuerre Eiaume i vint la lance levée, * This poem was printed by M. Achille Jubimal, in his Nouveau Recueil de Contes, &c. vol. l, 8vo. 1839. Brunet describes two early primted editions of a later French ** redactiom,*' emtitled, Le Déòaf du Vím et de l'Eav, of which the concludimg limes are :— ** Je ne mangay ne chair me pain Au soupper, qi vouldra savoir mon nom, Pour scavoir qui est l'escripvaim Em ce couplet est tout em plaim S'on luy peut appercevoir.*' 300 LA DESPUTοIsoN DU v IN ET DE L'IAUE. Vim d'Aucuerre et de Clameci, Chascun d'eulz a dit : ** Vés me gi ; Nous nous presamtons sans delai.'' Tous ceuz furent d'une partie ; Saint Jeham me s'oublia mie, Et Gascoigne, qui li est près, Est vemue tantost après, Et avec ce drecie leur vojlle I vimdrent Anjo et Rochelle. Ces .iiij. ensemble biem se timdrent ; Par devant le dieu d'amors vindrent Qui seoit entre .iiij. vins Qui estoient mestre des vins ; C'est vim Grec et vim de Gremache, Chascun ot forrée gemache ; Vim muscadet et vin de Chipre Vestu de couvertures d'yppre ; Ces .iiij. à court furent venu; Cil sont au conseil retemu. Le dieu d'amors cil costoient Et comme asessour seoient ; Adomc fu fet commandement Parmi la court communement Que n'am m'i fiere me boude Et que leur resons en escoute Et par delà et par degà Adomc Aucuerre ce drega Comme procureur fondé Et des compaignons ordené, Si parla contre Saint Jouan, Qui procureur dès ouam De ces compaignons estoit fet, Aucuerre proposa son fet ; ** Sire, je suis .i. Aucuerrois Qui sus tous vins doi estre rois, Quar plus sui fors et entestans Et les entrailles eschaufans : Par ma force fas chiez doloir, Et de Robin et de Mariom. Chamter par mainte regiom ; Je faiz gent triper et saillir Et guerroier et assaillir ; Je les fais emsemble combatre, Et puis les abas .iiij. à .iiij. Ceus qui j'ai la bouche lavée Ne doutent me essai me espée ; Il ne leur faut mule armeure Je les fais hardis par mature, De ma force et de ma vigour J'euvre touz jors selonc vigor. Saint Jeham ! il m'est chief em homme Que tout à terre je m'estonne ; Chascum le set, chascun le voit ; Et puisque faire rois l'em doit Des plus fors, et gent à acort Somt que j'enteste le plus fort, Estre doi li rois souverains Et sur tous li rois primarins. De Biaume set-om biem de voir, Et biem partout fet som devoir ; Elle est biaune et est alaitamt, Por ce le pappe l'ama tant Que beneison li donma Et s'amour li abamdomna ; Elle n'est trop rouge pe trop tainte ; Biaume som non biauté aporte, Biaume à biem mée s'aporte, Eiaune benoit a le nom ; Por ce sur tous vins a remom, Por ce em bonté tous ce lia ; Le pappe em li s'umilia, Et quant l'em hommeure tel seigneur, Tous li doivent parter honeur. Clameci est de som lignage ; Mès à lui pas ne s'aparage Combien qu'il soit vins gracieus, Bons, fors, et sustamcieus, Especiaument cil de Goe. Saint Jeham ! tu durs sus la joe: Je, Claimmeci, Biaume, Nevers, Vous metrons tretous à rouvers ; Vous n'aurés jà contre nous force : Pas ne vous prisons une escorce, Sain Jouan ! qu'i pués-tu dire? En toi n'a c'um pou de matire, IMès de force me de biauté Envers moy n'auras ylgalté ; Car bele n'es ne gracieuse, LA DESPUTO IsoN DU vIN ET DE L'IAUE. 30I Grosse et aspre, dure et crueuse, El n'a que rougeur seulement : A sa couleur sa bonté ment ; Elle porte couleur safistre, Si m'aura jà croce me mistre ; Mès Biaume sera couronnée Por ce qu'elle est du pappe amée. Et qu'es-tu, de la Rochelle Qui m'est gracieuse me belle ? Por Dieu, Sire, que l'em la monstre ! Cil Lombart en font leur composte ; Eisiciem em omt à faire Por scirop et buvrage faire ; C'est chose emmiellée et non pure. De chose composte n'ai cure, Mès vims qui simples est de soi Et fors puet estamcher la soi, Comme moi, qui sui roi et prince, Car touz les boiax je reteimce, Par mom goust et mom arouser Fas gens dormer et reposer. ERochelle fait faire tonmerre ; Mès je sui cler saillant em voire, Fims, fres, froit, sade, fremiant, Sasfrés, savoureus, et friant. Que me puet-om plus demander ? Se sui rois, si puis comamder. En voire ou en vessel d'argent Me puent boire toute gent, Et ausi en hanap doré Sui-je prissié hommoré ; Et Biaune ausi y est béue Et à grant joie recéue, Mès jà me sera em vessel Eochelle, tant soit bon ne bel, Qu'el me soit laide et obscurcie. >{< :k >k :% * Por mes compaigmoms et por moi Qui sont venus avecques moi Tout ce vous ai-ge recité ; Et si le juge em verité, Por ce, que qu'am doie avemir, Nous vueillez en bom droit tenir ; Car se raisom me mous est faite, Maimte fort lie em sera traite. Je le vous di et biem l'oés, Procureur sui avoués.” Lors vim de Saimt Jouam parolle Ce qu'il ot apris à l'escolle : “ Vim d'Aucuerre avom entendu Qui moult haut a som arc tendu Et se vente de sa folie Qu'il fait et de sa musardie ; Quar ceus qui de lui vont buvant, Si comme il dit, va decevant Et les enteste et les asomme. Ce m'est mie fet de preudomme, INe m'om ne le doit pas prisier De ce qu'il fet la gent moissier. Quant au chief et au cors mesfait, Il me doit mie par tel plet Hommorez estre me prissiez ; Mès em doit estre desprissiez ; Quant proposse sa deshonneur, Recevoir me doit pas hommeur, IN'estre n'em doit oîz à court. Ce vous dis-je à brief mot et court: Je sui de bonne atrempeure Tieus est l?estat de ma nature A muli me fais maisememt Qui me premt resonablement. Des vins blans m'est-om pas meillour ? J'ai force, bonté, et coulour ; Ma couleur tieimg toute ma vie : Vim d'Aucuerre, vim tost roussie ; L'em me puet toutes pars mener Et sans honte demener. Me garde 1'em .ix. ams ou .x. L'em m'a biem esprouvé jadis; Mès vins d' Aucuerre tart dechiet, De sa bomté aimsi li chiet : Si di ce pour moi et l'arguë, Que li vins qui me se remue Est meilleur et plus covenable Que celui qui m'est pas estable. Vim de Gascoigme, sa colour 302 LA DESPUTοIsoN DU VIN ET L°IAUE. N'est pas de petite valour ; Les autres vins fet hommorer, Quant de soi les veult coulourer : Force donne, aide, et confort, Et d'um vim foible fet .i. fort. Il'a de vim plaime sustance ; Il nourrist sams faire grevamce : Aus testes est bons et au flanc. Et du rouge y a et du blanc ; Chascuns bonne nature engendre ; Si doit-on pour eulz le droit remdre. En mul temps me em mule sesom Il n'est mulle comparoisom De Clameci contre Gascoingne, * >{< >{< * >k Et Nevers n'est c'ume fussée ; Gascoingme est ume grant contrée Qui mains lieus hommeure souvemt. Clameci n'est qu'um pou devant ; Gascoigne est par terre et par mer ; Largement la doit-om amer, L'am l'a biem partout esprouvé: Gascoimgne a l'en partout trovée. ** Avecques à tort a repris Rochelle, qui tant a de pris Que 1'en la va de partout querre ; Chascum si l'enclot et l'enserre. Car il m'est pas á gargommer N'em me la doit q'aus boms domner ; IElle cure cors et metie Si qu'il n'i demeure pontie, Mauvès vemt, mauvèse fumée : Eiem a sa bonté esprouvée ; Elle tient le cors sammement Presamt em som fet hautement. Par les grans seignors l'en salache; Elle est du lignage Garmache, Qui est um des grans vins du monde ; Il m'est qui contre li respomde, Et celle est savoureuse et sade Dont elle gart le córs malade. Em fait-elle pour ce à blasmer ? Nanmil ; miex l'en doit-om amer. Cras vims, aspres, ruides, et gros Doivent-il avoir pris me los ? Nanmil ; mès ceus qui doucement Entrent et profitablement Euvrent, doivent le jor avoir Devant toutes gens de savoir. Me mul sages home de valeur Ne doit jugier selon colour ; Et la couleur c'om a véu Est-om biem souvent decéu : Des iex ne boit-on, mès de bouche. Or te tourne, Aucuerre, or te couche, Qui fet doloir et cors et teste, Et les courrous et les tempestes : De toine doit-om faire conte ; Tu fés les gens aler à honte. Par ton mal, par ta mauvestié Fés-ta maimte gent dehetié; Mès qui veult bien sentance remdre, Il doit à verité emtendre : Por ce requerons oremdroit Sus ce que l'en nous face droit Et que par droit l'em i regarde ; Quar il mous plest et si mous tarde Que la sentance em soit domnée Et la cause igi terminée.** Endementres que propossoient Et que sentance requeroient Vim de Saimt Porgaim est sailli Et durememt les asailli, Et à toutes les .ij. parties A commamcié grant envaies ; Et dit : ** Foi que doi Saint Antoine ! Plet fetes de la chape au moinne : N'à vous, m'à vous m'em est l'ommeur, Mès à moi, qui sui le greigneur Des vins et li plus reclamés Et des greigneurs seigmeurs amés. A la court de pappe et de la France, Sus tous vims ai-ge l'audience ; Se l'om a donmé la couromne, Force ai sustamcieuse et bomme Domtje fas les gens lessier LA DESPUTοIsoN DU VIN ET DE L'IAUE. 303 Em joie et em feste drecier ; Car je sui mez de bomme branche Qui n'est trop rouge me trop blache. J'ai la bouche, j'ai la couleur; Nus homs ne puet trover meilleur. CEil de perdris, c'est mom viaire ; A meilleur couleur me puie traire. Que me puet-em plus demander? Toutes tables fis amender ; Je sui bel, bon, et gracieus, Je fas rire et cuer et euls : De ce ne me pué mus desdire, Et au royaume et à l'empire Sui-je des greingneurs comméu. Chascum le set qui ma béu, Que touz jours ainsi ai esté Que j'ai la souveraimeté. Se mul m'em vouloit desmemtir, Mon pouvoir li ferai semtir ; J'ai voisins, amis, et parens, Qui de ce me seront garems. Dieu d'amors, vous le devez croire, Quar la chose est partout motoire, Et d'autre que vous le savez, Qui sovemt de moi but avez. Por ce mommés sui Saint Porgaim, Car je sui saint, bom, cler, et saim.'' Quant vim Framgois a ce oi, Ne s'en est pas moult esjoi ; Em place saut, et recommance A dememer grant moise et temce; ** Trop,'° le dist-il, ** sui esbahis Qu'entre vous vins, em mon paìs, Devant moi et en ma presance L'onneur voulez avoir em France ! Mès soit ou me soit vostre pois, Vo resom me valent .ij. pois. Por home temir fort et ferme, Et droit et raison nous aferme Que toutes choses sont criées De Dieu faites et ordenées ; Ceste raisom ai amené, Car je sui trop miex ordené, Et la force ai miex atrempée, Resonnable et amesurée, Delicieus goust et saveur Plus que qui veult avoir hommeur. Chascum me desirre à temir, Qarje puis trop miex maintemir Cors em senté d'omme et de fame ; Qarje fas ce porquoi sui fet, Sans à mului faire mesfait. Chascum veut santé, pes, et joie, Et je ces .iij. choses envoie : Semcté, pes, etjoie à tous temps Pais, et li autre font contens ; Si me doivent estre honmorë, Mès de tous doi estre ennoré Quant leur foles iniquités Amemde ; moi la digneté Apartient, l'ommeur em dememde ; Quar leur maus par mon sens amende : Sus ors resons doit premdre. Eiem le m'aideront à desfendre Tuit cil vim qui sont mi voisim, Freres, oncles, parant, cousim.” Quant l'iaue a entendu le plet; ** Sire diex d'amors, s'il vous plest, Oiez-moi et faites raison. Grant moise a em ceste messom De ces vins, de ceste descorde ; Ilomt biem gaaingné la corde Par leur mauvestié, de grant temps, Il font et moisses et contens, Omecides et roberies ; Et assés de ribauderies ; Assez font nestre de difames, Premdre les filles et les dames A bomme gens et à preudommes, Et despendre d'argent grant somme, Et riches povres devenir, Et souvent em honte venir A mourir de mauvesse mort ; Mait preudomme par vim som mort, Et em sont devenus à homte, IEt encor de moi me font conte 304 LA DESPUTOISON DU VIN ET DE L'IAUE. Ne me me daignent recommoistre ; Et si me puent sans moi mestre Ne venir à frutefiance, Et me laissent par leurbobence, Et par eulz sui-ge desprisée. — Jà par moi n'iere commenciée, INe sera, noisse me mellée, Nomme occis me fame craventée, Ne riches povres me sera ; Jà par moi mal me se fera. Les cors et Ies drasje metie Et par moi le blé frutefie. Les arbres et les prés arouse ; Qui que de terre ist me goulouse. Je fas moulins meudre à pooir, Je fas poissons cuire et laver. Tel office ai et tel mestier, Que chascum a de moi mestier. Je porte més, dromoms, et barges, Qui sont belles, grandes, et larges. En moy pramt-em maimt bom morsiax, Harens, poissons, et cras oissiaus ; De moi sont li potages cuit. Qui m'a du vim, si com je cuit, Puet biem de moi boire à som aisse. Il n'est riens qui m'ait grant malaise Se je li fail à som besoing. Rar túut le monde, près ct loing, Et gens et bestes mors seroient, Se de moi secouru m'estoient, Et pour ce garde vous premez Que leur folies me premez Et leur orgueil vueilliez abatre ; Devamt vous se veullent esbatre : N'est-ce biem gramt possessiom Quant de moy ne fomt menciom ? Sams moi mus homs me porroit vivre, Cil sont fol et mauvés et yvre, Qu'il les crient, m'en doubtés pas; Il em vemdront du trot au pas, Si devés leur orgueil refraimdre : Le mal ont ; n'em me les doit plaindre, Car qui le mal fet et presante, De tel los dojt avoir tel vente Et de si haut si bas vemir. Les terres doit-om maintemir, L'en doit les humbles eslever. Et l'orguilleus mauvés grever. Sus ces resons que je propose, Rendez-moi droituriere chose Et ma grant souverainneté ; Aimsi com tous jours ai esté, Moy teimgniez em juste sesime, Quar resom et droiture s'i encline.” Quant li diex d'amors la movelle Oy, som comseil em apelle, Vim Grec et le vim de Gremache ; De leur conseil poimt me de cache. Vim de Chipre et vim muscadé Y vindrent quamt furemt mandé, Et vins Rinois qui là survint, Au conseil estre li convint, Por ce que touz seul ne fu mie, Soupegom ausi de partie Ne par de gâ ne par de là, Le dieu d'amors les apella; Toute la cause adomc leur momstre ; Sur ce plet grant chose monte, ** Ceams a grant foisom de vims ; Ce poisse-moi quantje i vins. S'il se fussent entre-tuez, J'em fusse moquiez et huez De chascum qui siet sus som sueil. Se je de vous m'ai bom conseil Trop mal s'em yra mom afaire Je me cuidoie avoir à fere Qu'à .ij. parties seulement, Or faut fere à tous jugememt ; A fere à Saint Porgaim avons Domt la bouche souvent lavons, Quar il est moult meschams amis, Et je m'ai mestier d'anemis. Se je vueil faire som vouloir, Li autre me feront doloir ; Et d'um autre, certainememt Vim Framgois parle sagememt, Et si est em sa seignorie, Dont il aura plus fort partie LA DESPUTοIsoN DU VIN ET DE L'IAUE. 305 Et miex em sera deportez; Biaus Seigmors, se ne confortez Et conseillez em verité En ce cas de pesibleté ; -So koweynte kmit, i-kud so wide, as a lyum fers and proud, 3were is al thi michele pride, amd thi lede that was so loud ? 3wi listou there so bare side, i-pricked in that pore schroud? 3were beom thi castles amd thi toures ? thi chaumbres and thi riche halles ? I-peynted with so riche floures ? and thi riche robes alle ? Thime cowltes and thi covertoures ? thi cendels and thi riche palles? Wrechede, it is now thi bour, to moruwe thou3 schalt ther inne falle. 3were bem thi murdli wedes ? thi somers, with thi riche beddes ? Thi proude palefreys and thi stedes, that thou3 haddest in dester leddes ? Thi faucouns that were nou3t to grede ? and thime houndes that thou ledde ? `Me thinketh God is the to guede, that alle thine fremd beom fro the fledde. 3were ben thine cokes smelle, that scholdem gon greithe thi mete, With spetes, swete for to smelle ? that thou3 mevere werere fol of frete, To do that foule fleys to suwelle, that foule wormes scholdem ete ? And thou3 havest the pine of helle with glotomye me bi-gete, For God schop the aftir his schap, amd gaf the bothe Wyt and skil; In thi loking was i-laft, to wisse aftir thim oume Wil.” “ Ne toc I nevere Wyche-craft, me wyst I 3wat was guod nor il, Eote as a wretche dumb and mad, bote as tou3 tau3test ther til. Set to servem the to queme, bothe at evem amd a moruem, >-Sithim I was the bi-tau3t to 3eme, fro the time that thou3 was born ; Thou3 that dedes couthest deme, scholdest habbe be war bi-form Of mi folye, as it semet ; now with thi selve thou3 art for-lorm.” The gast it seyde, ** bodi, be stille ! 3wo hath lered the al this wite, That givest me these wordes grille, that list ther bollem as a bite ; Wemestou3, wretche, tho3 thou3 fille wid thi foule fleichs a pite, Of alle dedes thou3 didest ille, that thou3 so litel schalt be quite ? IDEIBAT E O R THE BOIDY ANID THIE SOU L. e, r2.7® va ô ? W 3) Wemestou mou gete the grith, ther thou3 list rotem im the clay ? ( They thou be rotim pile amd pid, amd blowem with the wimd away, 3eot schaltou3 come with lime and lyth ageim to me on domesday, Amd come to court, and I the with, for to kepen oure harde pay. To teche 3were thou3 me bi-tau3t, ac 3wam thou3 tho3test of the qued, With thi teth the bridel thou3 lau3t, thou3 dist al that I the forbed ; To sunme and schame it was thi drau3t, tilumtid and wikkede hed ; I-nou3 I stod ageyn and fau3t, bot ai thou3 mome thim oume red. Wam I the wolde teme and teche was (sic) uvel amd 3wat was guod, Of Crist me kirke was no speche, bote remme aboute amd breyd wod ; I-nou3 I mi3te prey and preche, ne mi3te I mevere wemde thi mod, That thou3 Woldest God knouleche, but don al that thim herte stod. I bad the thenke om soule-mede, matimes, masse, amd eve-somg ; Thou3 mostist first dom othere dede ; thou seidist al was idel-gong ; To wode and water and feld thou3 edest, or to cour to do men wrong ; Bote for pride or grettore mede, lutel thou3 dust guod among. £»/ r22J® —— • • - çy> Nou3 mouwe the wilde bestes remme, amd liem umder linde and lef; --- '. •• . 6 -? 4/.' And foules flie bi feld amd femne ; sithin thi false herte clef; r 4 # . » ? Thine ei3ene are blinde amd commem mou3t kenne ; thi mouth is dumb, thim ere is def; And nou3 so lodly thou3 list gremme, fro the cometh a wikke wef. Ne mis mo levedi brut on ble, that wel werem i-woned of the to lete, That wolde lye a mi3th bi the, for mou3th that men mi3te hem bi-hete; Thou3 art unsemly for to se, uncomli for to cirssem suwete ; Thou3 me havest fremd that ne wolde fle, come thou3 stertlimde in the strete.”? The bodi it seide, ** ic sey3e, gas[t], thou3 hast wrong, i-wys ; A lye Wyt om me to leye, that thou3 hast lorn thi mikkil blis : Were was I bi wode or weyre, sat or stod or dide ou3t mys, t- That I me was ay under thin eyre ? wel thou3 wost that soth it ys. 2,^ r3e/t, T. Wedir I ede up or doun, that I me bar the om my bac, __._._-------~-~ e 4 3 Als thim as fro toun to toum, als se thou3 me lete have rap and rac, That tou me were amd red roum, nevere did I thing, ne spac ; Here the sothe se men mouem, om me that ligge here so blo and blac. For al the wile thou3 were mi fere, I hadde althat me was med ; I mi3te speke, se, and here ; I ede and rod and dramk and et ; --- Lodli chaunched is my chere, sin the tyme that thou3 me let ; Def and dumb I ligge om bere, that I me may sterim hand ne fet. I scholde have ben dumb as a schep, or as a mouwe, or as a suyn, That et and drank and lay amd slep, slaym and passid al his pin ; Nevere of catel he me kep, ne wyste wat was water me wym ; No leym in helle that is so dep ; nevere me wist I of al that was tin.” The gast yt seide, ** is mo doute, aboutem, bodi, thou3 me bar ; *) > 336 IDEBATE OF THE * BOIDY ANID TEIIE SOU L. 4J.6 ( ^ „¢* J. J-> ,A\ _,*^ V. Thou mostist mede, I was with oute hand, and for I was wel war ; Bote as tou bere me aboute, ne mi3t I do the leste char ; Therfore most I nede loute, so doth that mom other dar. Of a wymmam born and bredde, body, were we bothe two; To gidre fostrid fayre, and fedde, til thou couthist speke and go ; Softe the for love I ledde, ne dorst I nevere do the wo, To lese the so sore I dredde ; and wel I wiste to getim ma mo. For me thou woldest sumwat do, w3ile thou were 3ong a litil first ; For fremdes ey3e that the stod to, the wile thou were betim and birst ; Or wam thou3 were thrivem and thro, amd knewe homger, cold, and virst, Amd 3hwilk was eyse, rest, amd ro, al thin oune wil thou dist. I sau the fair on fleychs and blod, amd al mi love om the I kest ; That thou thrive me thou3te guod, amd let me havem ro amd rest ; That mad the so sturme of mod, and of werkes so umwrest ; To fi3te with the me was no bot, me that thou bar im thi brest. Gloterie amd lecherie, prude and wicke coveytise, Nithe and omde amd emvie to God of heveme amd alle hise, Amd in unlust for to lye, waste, wame, non of thise That I schal nou3 ful dere abye, a weyle sore may me grise. _-? Thou was warned her bi-fore, 3wat bothe scholdem have ; Idel tale held tou that thore, thou sau3 fete bi-dum im grave ; Thou dist al that the werld the bad, and that thi fleys the wolde crave; TI tholede the amd as mad to be maister and I thi slave.'' ** I wenes thou3, gost, the seyned out for to quite the with al, Thou3 that was so wordly wrou3t, to seye I made the my thral, Ondi nevere om live nou3t, I me rafte ne I me stal, That furst of the me kam the thou3t, abyyt that aby3e schal! 3wat wisti wat was wrong or rith, wat to take or 3wat to schone, bote that thou3 pottist in mi si3th, that al the wisdom scholdest come ? 3wamme thou3 me tau3tist om umti3th, an me gam ther offe mone, Thamme dudi al my mi3th another time to have my wome. Oe haddist thou3 that Crist i-touthe givem me homger, vurst, amd cold, -—And thou3 witest me that mo guod couthe, in bismere 3wam I was sobold, That I hadde undernomen in 3outhe I havede holdem old, Thou let me rekyn north amd south, amd havem al my wille om wold. Thou3 scholdist for no lif ne for lomd, ne for mon other worldes winne, Have soffrid me to lein om homd, that havede tormd to schamme orsunme ; Oc for I the so eise fond, and thi wretche with so thunne, That ay was writhimde as a womd, the fore couthe I nevere blinme. To summe thou3 wistist was my kinde, as mankinne it is al so, And to the wretche world so mynde, and to the fend that is ore fo, Thou3 scholdest er have late me binde wan I misdede and don me wo ; • Ac 3wamme the blind lat the blinde, in dike he fallem bothe two.” DIEBATE BETWEEN THIE BOIDY ANI) THE SOU L. 337 p* Tho bigam the gost to wepe, am seide, ** Bodi, allas ! alas ! That I the lovede evere 3ete, for al mi love om the I las, That tou lovedest me thou3 le, amd madest me an houue of glas ; I dide al that the was sete, and thou my traytor evere was. Ho may more traysom do, or is loverd betere emgine, , Tham he that al is Crist is to, in and ou3t as oume hym. Ay seththe thou3 was thrivem and thro, mittis dedi alle mine, To porve3e the rest and ro, amd thou3 to bringe im pine. The fend of helle that haveth emvi3e to mankinme, amd evere hath had, Was in us as a spie, to do sum god 3wan I the bad : * * * The world he toc to cumpani3e, that mani a soule haved for-rad, They thre wistem thi folye, amd madin wretche the al mad. £-( /?, -;- h $`/ 3wam I bad the reste take, forsake summe ay and oo, -*- -=• Do pemaumce, faste, and Wake, the fe[nd] seide thou3 schalt nou3t so ; Thos sone al thi blisse for-sake, to livem ay in pine and wo, Joy3e and blisse I rede thou3 make, and thenke to live 3eres mo. 3wam I bad to leve pride, thi manie mes, thi riche schroud, The false world that stod biside bad the be ful quoynte and proud ; Thi fleychs with riche robes schride, nou3t als a beggare im a clou3t ; And on hei3e horse to ride, with mikel meyné in and ou3t. £ j ' 3wan I bad the erliche to rise, nim om me thi soule kep, Thou3 seidest thou3 mi3test a mome wise for-gon the murie morwe slep ; W3am 3e hadden set your sise, ye thre traytours, sore I wep ; Ye ladde me wid oure emprise, as te bothelere doth is schep. 3wam thre traitours at o tale to-gidere werem ageim me sworm, Al yy maden trotenale, that I haved seid biform ; •-•A 3e ledde me bi doune and dale, as am oxe bi the horn, øv( /2, T f S3 Til ther as him is browem bale, ther his throte schal be schorm. • , For love thi wille I folewede al, and to mim oume deth I drou3, To foluwe the, that was mi thral, that evere were false and frou3 ; Thou3 it dist and I, for hal we wistin wel it was wou3, Therfore mote we kepe ore fal pine amd schame and sorewe i-mou3. Thei3 alle the men mou3 under mome to demen werem sete om benche, The schames that us schullem be dome me schuldim halvemdel bi-thenke, Ne helpeth us mo bede me bome, me may us nou no wyt to-wrenche, Helle houndes cometh nou sone, for-thi me mouwe we noyther blenche.'' 3wam that bodi say that gost that mone and al that soruwe make, It seyde, “ Allas ! that my lif hath last, that I have lived for summe sake ; Min herte that amon ne hadde to-borste, 3wam I was fram mi moder take, I migte have ben im erthe kest, and i-leigen and i-roted in a lake. — ' * ' Thamme haved I nevere lerned 3wat was uvel me 3wat was guod, Ne mo thing with Wrong 3ernd, me pine tholed as I mot, 3were no seint mi3te berem ore ermde to him that bou3te us with is blod, CAMD. soc. 17. 2 X „...-•-- 338 DEBATE BETWEEN THE BOIDY ANT) TIIE SOU L. Im helle 3wamne we bem bremd, of sum merci to dom us bot.” ** Nay, bodi, nou3 is to late for to prei3e and to preche ; Now the wayn I sate 3ate, amd thi tonge hath leid the speche ; O poymt of ore pine to bate in the world me is mo leche ; Al to-gidere we gom o gate, swilk is Godes hard Wreche. Ac haddest thou3 a lutel er, 3wile us was lifto-gidre lent, … Tho that was so sek and ser, us schrivem and the devel schemt, •••*" Amd latem remme a reuly ter, and bi-hi3t amemdement, Ne thorte us have fri3t ne fer that God me wolde his blisse us sent. They alle the mem that ben o lyves werem prestes, messes to singe, And alle the maidemes and the wives, Wydewes, hondene for to Wringe, Amd miste suweche fyve als is in werld of alle thimge, Sithim we me mouwen us sulvem schrive, ne schulde us into blisse brimge. Bodi, I may mo more duelle, ne stonde for to speke with the ; Helle houmdes here I3elle, and femdes mo tham mem mowe se, That comem to fette me to helle, me may I moweder fro him fle; Amd thou schalt comem with fleys and felle a domesday to womie with me.'* Ne havede it nou er the word i-seyd, that wiste 3wider it scholde go, Hm a breken at a breid, a thousend develene amd 3et mo, 3wam thei haddin on him leyd here scharpe cloches alle tho, Yt was in a sori pleyt, reuliche toyled to and fro. For thei weren ragged, roue, amd tayled, with brode bulches om here bac, Scharpe clauwes, long nayled, no was mo lime withoute lac ; Om alle halve it was asayled with mami a devel foul amd blac ; Merci criende lutel availede, 3wan Crist it Wolde so harde wrac. Some the chaules it to-wrastem, and 3otem in the led al hot, And bedin him to drinke faste, amd senke aboutem him a brod ; A devil kam ther atte laste, that was maister wel I wot, A colter glowende in him he thraste, that it thoru3 the herte it smot. Gleyves glowende some settem to bac amd brest amd bothe sides, That in his herte the poyntes mettem, and madem him tho woundes wide, Amd seidem him, fol wel be lette the herte that was so fol of pride, Wel he it hadde that mem him bi-hette, for more scholde it bitide. Wordly wedes for to were thei seidem that he lovede best, A denkles cope for to bere al brenmymde om him was kest, With hote haspes i-mad to spere, that streite sat to bac amd brest, — An helm that was lutel to here, amom him kam am hors al prest. Porth was brou3t there with a bridel, a corsed devel als a cote, That grisliche gremnede and 3emede wide, the ley3e it lemede of his throte ; With a sadel to the mid side, fol of scharpe pikes schote, •* Alse an hethele onme to ride, al was glowemde ilke a grote. Opom that sadil he was sloumgem, as he scholde to the tornement; Am hundred devel on him dongem her amd ther tham he was hemt ; DEBATE BETWEEN THE BODY AND THE sOUL. 339 With hote speres thoru3 was strongem, and with oules al to-rent ; At ilke a dint the sparkles spromgem, as of a brond that were for-brend. 3wam he hadde redem that rode opom the sadil ther he was set, He was kast doum as a tode, amd helle houndes to him were led, That bro3dem out tho petes brode, als he to helle-ward was fet ; & Ther alle the fendes fet it trode mem mi3te of blod foluwe the trod. ¢xf 12, -t- f. é ] He bedem him homtim amd blowem, criem om Haustom and Bewis; ----~ . -. — The racches that him. were womed to knowem, he scholdem some blowe the pris, Am humdred develes racches om a rowe with stringes him drowem, unthanc his, Til he kome to that lodli lowe, ther helle was I wot to wis. W3am it cam to that wikke wom, the femdes kastem suwilk a 3el, The ertheit opemede anom, smoke and smother op it wal, Eothe pich and brumston, men my3te fif mile have the smel; Loverd, wo schalhim be bigon, that hath ther offe the tenthe del?-? 2 Ù) W3am the gost the soth i-sey, wride it scholde, it kaste a cri, Amd seide, ** Jhesu, that sittest om hey, om me thi schap mou3 have merci ; Ne schope thou3 me that art so sly, thi creature al so was I, Als man that sittes the so my, that thou havest so wel dom by. Thou3 that wistest al bifor, W3i schope thou me to wrother-hele, To be thus togged and to-torem, and othere to havem al mi wele ? Tho that scholdem be for-lorm wretches that tou mi3test spele, 9s : A ! welle ! W3i lestou3 hem be born, to 3eve the foule fend so fele ?*' c, ( H3 T / 63 Agein him the fendes gomnem cri3e, ** Caitif, helpeth the ma more ---"TT - -, - To calle om Jhesus me Marie, ne to crie Cristes ore ; .... 2 ' ^ Lorem thou3 havest the cumpaimye, thou havest served us so 3ore; Tharfore mou thou schalt abye, as otherè that levem om oure lore.” The foule fendes that werem faym, bi top and tail he slongem hit, And kestem it with my3t and mayn doum into the develes pit, Ther somne me schal mevere be seyn, hem self he somkem in ther mit ; The erthe hem sulf it lek a3eym, anon the domge it was for-dit. Soω };e parla cely ke ceste avìsìon aveit wew e dit issi : W3am it was forthe, that foule lod, to helle wel or it were day, Om ilk a her a drope stod, for fri3t and fer ther as I lay ; To Jhesu Crist with mild mod 3erme I kalde and lokede ay, -- 3wam tho fendes hot fot come to fette me away. I thonke him that tholede deth, his muchele merci and is ore, That schilde me fram mani a qued, a sunful mam as I lay thore ; Tho that sumful bem, I rede hem red, to schrivem hem amd rewem sore : Nevere was summe i-don so gret, that Cristes merci me is wel more. 4 *• -*• «^ ·;' , *•. / -f- / 1 •*• ; . :* Sa grace ly doine Jhesu Crist, $i ce dite de meins eserit - - - &……- -*• -**-*** De li server de quer parfit, à tous ofreie ly seinf espirif. — 2. + j [ ô t& «} -ms. 4& -~ \*. • o - it>*. 340 A DISPUTACION BYTWENE THE, BODI AND THE SOUI.E. 3. English, qf the earlier part qf the Fourteenth Century. (A later copy qf the same teaet as the preceding.) [From the Vermom MS. fol. 285, v°. im the Bodleiam Library.] A disputacion bytwene the Bodi and the Soule. Als ich lay im winteres miht, In a droupmynge to-fore the day, Me thou3te I seih a selly siht, A bodi ther hit on beere lay, That hedde i-ben a comeli kmiht, Amd luitel i-served God to pay ; Lorem he hedde this lyves liht, The gost was oute and wolde a-way. And whem the gost him scholde go, Hit turmed a3eyn and 3it with-stod, Ee-heold the fleshch ther it come fro, So serwefuliche mid dreri mood, Amd seide, ** Allas and weilawo ! Thou fikele flesch, thou false bold, Whi lyst thou mow stymkynde so That whilen weore so Wylde and wod? Thou that weore amd womt to ryde So hi3e am horse im and out, So queymte a kniht and kud so Wyde, As a lyoum fers amd proud, Where is mow al thi muchele pride, And thi leete that was so loud ? Whi lyst thou there so bare thi syde, Erikked in so pore a schroud ? Where ben now alle thine worthili wedes ? Thi somers mid thibourliche beddes ? Thi palfreis amd thi moble stedes, That thou aboute im destre leddes ? Thi faucouns that were womt to grede ? And thi grehoundes that thou feddes? Me thinketh thi good is the ful gmede ; INow al thi frendes bem from the fledde. [toures ? Where bem thyme castels and thi Thi chaumbres and thim hei3e halle, That peynted weorem with feire floures ? And thyme riche robes alle ? Thi quyltes amd thi covertoures ? That semdel amd that pourpre palle ? Lo! wrecche, wher is mou thi boure, To-morwe schaltou therinne falle. Where be mou alle thyme cokes Smelle, That scholde go greithe thyme mete Mid riche spiceries for to smelle, That thou were gredi for to frete, To dom thi foule flesch to swelle, That now wole foule wormes ete ? And ine the put and pyme of helle V[id thi glotemye hast thou gete. Wher be theose gleomen the to glew- em, Harpe amd fithele and tabour bete ? This pipers that this bagges blewem, And that thou 3af the 3iftes grete, The riche robes olde and newe, To 3elpen of the ther thu seete ? Suche truisours that mever mere trewe Of the hedden gret bi3ete. For to bere thi word so Wyde, And makem of the rym amd raf, Suche gylours for pompe amd pride Largeliche of thim thou 3af. Ac the pore eodem al besyde, j ύ, % *â, r* . - : ' . * V.:, . ~ : ., .- ;., &. : … .'- *.-?? &.-2-^^ \.-? l$: -^&* -**--.* ;;s .-;£ £*&*? r. \; A DISPUTACION BYTWENE THE BODI AND THE sOULE. 341 Eor ever hem thou over-haf; Amd 3if thei comen in eny umryde, Sone heo weore strikem myd a staf. Of suche pore thou hit nom, That mony a glotem eet and dronk ; Never me thou3test thow of whom, Ne ho therfore sarrest swonk. The riche was welcome whom he com, The pore was betem that he stomk; Now is al gom mid Godes grom, And thou hast, Wrecche, luyte thomk. Of al that thou to-gedere drou3, And were hardore them the flynt, Suche schul make hem large i- mou3, That thow mevere neddest hit mint ; And thou that madest hit so tou3, Al thi bost is some a-stint ; Ac I mai wepem that thou be lou3, Eor al my blisse is for the tynt. Thou wrecche that in al thi siht Neore mevere of worldes Wynne sad, Nou hastou nouthur lond me lith, Eut seven foote, and unmethe that. Nou sixtou amd the sothe hit kith, Al is lorem that thou er gat, Amd thou me schalt never eft be blyth Of that othur wol make hem glad. Ac to-morwe whon hit is day, Out from kith and al thy kym Bare schalt thou wendem away, And levem al this worldes wim ; In proud paleys thei3 thou her lay, With wormes is nou momen thyn in ; Thi boure is bult so cold in clay, The roofto restem on thi chym. So feole tyme weore thou thrat, What thow, wrecche, scholdest have ; And luitel 3ive thou of that, Thei3 thon se3e al thi kum i grave. Thou dudest al as the world the bad, And as thi foule flesch wolde, crave; I suffred the, amd dude as mad, To be maister amd ich thi kmave.'' The bodi grunte, amd gom to seye, ** Gost, thou hast the Wrong, i-wis, Al the gult on me to leye, That thou hast thus i-lorem thi blis. Wher was ich be wode or weye, Sat or stood or dude out mis, That I nas nevere undur thyn ei3e ? Wel thou wost that soth hit is. And thou that were so worthliche wrou3t, Thou seidest ich made the my thral ; Ac al that ever the of rou3t, Thou hit dust amd ich hit hal. Ne misdude ich mewer mou3t, INe I me rafte ne I me stal, That arst of the me com the thou3t, Abugge hose abugge schal. What wuste I what was wrong or ri3t, What to take or what to schome, Eut as thou puttest in my siht, That al the wisdam schuldest have kome ? Ac whom I dude an umtiht, And eft sones gom me ther of mome ; Themme leide I al my miht, Another tyme to have the wome. Wel ou3testou wite wat was my kynde, Asure eldrem werem ar tho, To be this Wrecched word so mynde, Amd ever coveytem mo amd mo. Allas ! whi neddest thou me bynde, Whom I wolde to synne have go ? Ac ther the blymde lat the blynde, In dich thei fallem bothe two. I scholde have bem but as a schep, Or as an oxe or as a swym, That eet and dromk, lay and sleep, Slayen amd passed al his pym. Newer of catel nomem mo kep, Ne chosem the water from the Wym ; Ne mou me scholde im to helle dep, 3 -? ,*  3 \j*., e.v.*… *• $, `. * •_J 342 A DISPUTACION BYTWENE THE BODI AND THE SOULE. Nere the wit that al was thym.” ** Careyne unkynde, what hast thou seide ? Por evere were thou luther amd les, For to brewe me bitter breid, And me to puytem out of pees. [seid, With lime i-wrou3t, with tongue i- To harme was thi raple res ; With schome is now thi leete i-leyd, With serewe me meweth me that mes. And ho may more tresum do, Or his lord better engyne, Them he that al his trust is to, And mid hym as his owne hyme ? . Ever sithem thou couthest go, Stumtem noldest thou newer fyne, Thi self to dihtem reste and ro, And me to purchasem put and pyme. Ac now mowem this bestes remme, And liggem umder lymd amd lef, Amd foules flem by feld and femme, Sithem thi false herte clef. Thyn e3e is blynd and com mot kenme, Thi mouth is doumbe, thim ere is deef, And thou begynmest thus to gremne, Erom the cometh a wikked weef. Nis mo ladi so briht of ble, That of the weore evel womed to lete, That o day wolde with the be, For al the gold thou ever gete. Unserhely art thou on to se, lUmcomelich for to cusse swete ; Thow hast no fremd that molde fle, Come thou startlynge in the strete.'' ** Nai, grimly gost, al the for nou3t Mid me to holde chide amd cheste, For clyvem most I to thi thou3t Amd bouwen as a boumdem beeste, To dom althat the of thou3t ; Ich was ever at thim heste. Withstondem the ne dorst I mou3t, Ror mid the werem mi3tes meste. Eor as ich was to the i-3ivem, Amd as thyn asse ich the bar, As mayster over me to lyven, That wel was of myne wrenches war ; And whon thou heddest me forth dry- vem, And i-put til eny char, Al to thei counseil most I clivem, As he doth that mom other me dar. Ac heddest thou, so Christ hit outhe, I-3ive me bothe hongur and cold, And i-tau3t me that nou3t me couthe, Βut ligge`in bisemare so bold; That ich usede in miy 3outhe, Hedde ich holdem whom ich was old. Ak thou me lete reyke north and southe, And haven al my wille im wold.” ** A ! thou foule flesch, unseete, Ful of falsnesse and fallas, That ich the se3e ever 3ete, Por al my love om the I las ; That thou lovedest me thou leete, And maadest me an houue of glas ; Ich dude al that the thhou3te swete, And thou traytur ever was. And whom ich bad the schrifte take, And leven thi synnes ever and o, Do penaunce amd faste and wake, The fend seide, * Schalt thow not SO, Thus 3omg thi ryot forsake To lyven longe in serwe and wo ; Joye and murthe I rede thou make, And thenke to lyvem 3it 3eres mo.? And whom ich bad the levem pruide, Thyne momy mees, thi semeli schroud, This wrecchede world the stood be- syde, And bad the be ful queynte and proud, 3{ '. Thi flesch mid riche robes schruide, ¥ xa, ;* Nout as a beggere in a clout, (… . Ac om hei3 hors for to ryde, V}. Μid muche meyné in and out. J\- Ak whon ich bad the erliche aryse, ^ .£\r a J x\3' ( f §\ ) * : , ~, , ** -*•_ ': ; ; '* , i.^\. .? 1. ^ - \, A DISPUTACION BYTwENE THE BODI AND THE soULE. 343. Amd of me takem rihtliche kep, Thou seidest, mi;test thou mone wise For thi murie morewe sleep ; And whom 3e hedden set 3oure assyse, 3e threo traitors, sore ich wep, 3e ladde me mid oure empryse, As the bothelere doth his scheep. And thi false heyr is mow faym, Thi feire fe for to under-fo ; Wel is him this day i-seym, That luytel good schal for the do : Nolde he mout mou 3ivem a3eym To bringem us into reste amd ro, Of al that londe a fote or tweym, That thou so symfuliche come to. And thyne executours schul nou seche Thyn other thing, mou thou art ded, Al schal geymliche gom to Wreche, Have thei deled a luytel bred, Uche to pyke that he com skekke, Scheep or swym or hors or met ; Ac luytel therof us thar recche, Sithen we beoth bothe bi-tau3t the qwed.” And whom the gost mid grisli chere Hedde thus maad his muchele mom, The bodi ther hit lay om bere, Am atelich thing as hit was om, The hed haf up and the swire, As thing al seek hit 3af a grom, And seide, ** Whoder thou3test thou fere, [gom ? That were thus freshliche from me What eyleth the, thou grimli gaast? That me thus breidest of mym um-hap, So brothliche as myn herte barst, The deth so deolfulliche me drap ; I mam mouther furst me last, That schal drymkem of that nap ; INis mom so keme that he mis cast, The pruddest may arst kepe his clap. What breidest thou that I schal rote ? For so dude Sampsom amd Cesar ; ] è ^'.> \ vg: 3. That mo mom com mou fyndem a mote Of hem, me of mooder that hem bar ; Wormes for-gnowen heor alre throte ; So schulem heo mym, mou am I war ; Ther deth so redi fynt dore opeme, Ne may helpe mo 3eym char. Ac whom I sei3 bothe clerk and kniht, And othur mem, bi gates go ; And ich was mom of muchel miht, And evere wemd have dured so ; Hi3e halles and boures briht Hedde I maad, with murthhes mo. Mi dwellyng here so feire i-diht, That deth hath me thus demed fro ; Mi wonynge here so murie i-wrou3t Amd wende have lyved 3it 3eres fele ; Wyde Womes and boldes bou3t, Mid al that evere I mi3te stele ; Nou wente the world a3eym my thou3t, Amd deth, that con so stille stele, Hath me demed awey with mou3t, Amd othere to weldem al this wele. Amd 3if thou wolt me therof Wyte, That bothe schul we bem i-spilt, Mid thi self scholdest thou furst flyte, For'al was hit thym owme gilt ; That schewe ich the with wordes luyte, And with ri3t resum, 3if thou wilt ; Thou art to blame, and ich al quite, For bothe schuldestou us fro schome - ham schild. For God the schop aftur his schaft, And 3af the bothe wit and skil; And in thi lokyng al was ich laft, To wissen after thym owne wil ; Ne couthe I mevere of wikked craft, Ne wuste what was good or il, Eut as a beest, doumbe amd daft, And as thou tauhtest me thertil. For ich was be-tau3t the to 3eme, And witles thing as ich was borem, And set to servem the to queme, Bothe an even amd at morem ; 344 A DISPUTACION BYTWENE THE BODI AND THE sOULE. Ac thou that deedes couthest deme, Scholdest ha ben war be-forem Of my folye, as hit now seme, And thus art thow thi self for-lorem.'' The soule seide, ** Bodi, be stille ! Who hath leret the this wit, To 3ive me this wordes grille, Ther thou lyst bollem as a bit ? Wenest thou, wrecche, thei3 thou fille Mid that foule flesch a pit Of al that evere thou hast done ille, That thou so lihtly schal be quit ? Wendest thou thus to getem grith, Thei3 thou lyst roted in the clay ? Nath theih thou rote pile and pith, Amd blowe with the wynd a-way, 3it schalt thou come with lime and lith A3eym to me at domes-day ; And come to court, and ich the with, For to kepe ure rihte pay. To loke seistou weore thou me tau3t, Ak sone so thou couthest ofemy qued, Mid the teeth the bridel thou lau3t Amd dudest al that ich for-bed ; To symne and serwe was thi drau3t, To serwe amd to wikked-hed ; Evere ich flot a3eyn and fau3t, Ac evere thou momme thim oweme red. Ak whom I spek of soule medes, Masse, matymes, or even-song, Thou mostest arst dom othur dedes, Amd toldest hit al idel-3ong ; To river or to chase thou eodes, Other to court to deme wrong, Βote for pride or muchele medes, Luytel good thou dudest amomg.” And tho the bodi sei3 the gost Such deol amd such mone make, Amd seide, ** Allas ! my lyfis lost, That ever I livide for thime sake ! That mym herte anom ne barst, Whom ich was from my mooder take ! Or ben into a put i-cast, Mid a tadde or mid a snake ! Por thenne medde I never i-lermed What was uvel me what was good, Ne mo thing Wrong i-3eorned, Ne pyne suffred, as I now mot, Wher mo seynt mai beode ure ermde To him that bou3t us mid his blod, That we me bem in this fuir for-brende, Thorw his merci to dom us boot.” ** Nai, wrecche, mai, now is to late For to preye or for to preche ; Now is the waym ri3t atte 3ate, And thi tonge hath leyd the speche ; O poynt of ure peyne to abate In al this World mis nom such leche ; That bothe we schullem gom o gate, Such is Cristes wraththe and wreche. I may mow mo lengor dwelle, Ne stomdem heer to spellem mid the ; For helle houmdes ich here 3elle, And femdes mo them I may se. That comem to fecchen me to helle ; Ne may I non gates fle : [felle, And thow schalt comem in flesch and At domus-day to wone with me.” And as hit hedde thus i-seid, Nuste hit whodere hit schulde go ; And to him with a lodly breyd Comen a thousund fendes or mo ; .^ And some thei heddem om hym leyd Heore scharpe cloches alle tho; Hit was in a deolful pleyt, Reuthliche i-toyled to amd fro. For summe were ragged and tayled, Mid brode bunches om heore bak ; Scherpe clauwes, and longe nayled ; Nas mom of hem withoutem lac. Om alle halve hit was assayled Of mony a devel blo and blac ; Merci cri3inge luitel hym vayled, Sithem God hit wolde so harde him wrak. Summe his chekes al to-Wraste, A DISPUTACION BETWENIE TEIIE BOIDI ANI) TFI E SOUILE. 345 And 3otem im the led alhot, And beedem he scholde drymkem faste, Amd 3ivem aboute him a brod. A foul devel com ther atte laste, That was mayster, wel ich wot, A coltur glowynde in hym he caste, That hit thorw his herte smot. Sweordes glowynge summe setten To bak, to breste, to uche a syde, That at his herte the poyntes mettem, Amd madem om him woumdes Wyde. Heo askedem him how wel hit lette, The herte that was so ful of pride ; 3if he hedde 3ut that mem him hette, For more he moste some be-tyde. Worthliche wedem for to werem, Seydem heo that he lovede best; An hem brumye for to berem Albrennynge om hym was kest, With strayte halpes for to sperem, That strayte sat to bac amd brest ; Am helm that luitel was to herem Com hym, amd am hors ful prest. He was ther im a sadel slongem, Amd scholde to a tormememt ; An humdred develen on hym dongen, Heer and ther he was i-hent ; At uche a dunt the sparkes sprongem, As a bromd that were for-brent ; Mid hotè speres was he stongen, Mid scharpe swerdes al to-rent. And beedem him for to huntem amd blowe, And clepem Bauson and Beufys ; The bacches that hym scholde knowe, For sone mosten heo blowe pris ; An humdred racches om a rowe Drivem hym, al unthonk his, Ti] he com to a lodly lowe, Helle hit was ichot to wis. And tho heo comem to that wikked won, The fendes castem up a 3el : The eorthe opemede up anom, Smoke amd smolder up ther wel; CAMD. soc. 17. Of the pich and the brymstom Mem mihte mony a mile have smel ; Lord, wo is hym bi-gon That ther schal have the halvem-del ! And whom the gost the sothe sei3, Whoder it scholde, hit made a cri, And seide, ** God, that sittest am hei3, Of me thou have mynde amd merci ; Ne schop thou me that art so slei3, And thi creature was I, As mony om that sitteth the mey3, And that thou hast so wel do bi ? Thow, God, that wustest al be-forem, Whi schop thow me to wrother-hele, To bem thus togged and to-torem, Or for to weldem eny wele ? Thulke that scholdem han bem lorem, Wel mi3test thou such werkes spele. Allas ! whi leetest us be borem, To 3ivem the foule femdes so fele ?” The fendes gumnem a3eym to crye, ** Caytif, helpeth the now mo more . To clepen on Jhesu me om Marie, INe for to crave Cristes ore ; I-lorem hast thow the cumpaynye, Eor served hast thou us so 3ore, Thi ryot thow schalt mow abuy3e, As othere that leeveth uppom ure lore.'' The fendes that of him weore fayn, Ei top and taylthei hentem hit, And slongem hit myd a modi mayn Imto the aller deoppeste pit, Ther mever somne schal be seyn ; Heom self asomkem in ther mit ; The eorthe closede hit self a3eyn, And the dumgoum was for-dit. Amd hit was forthe that foule lod, Faste hit gom mei3em the day ; On uche an her a drope stod, Por fyn fere ther Ilay. To Jhesu Crist with mylde mod 3erme ich clepede, and cri3ede ay ; So was I ferd, ich was mei3 wod, That heo me scholdem have borem away. 2 Y L-^ ; -& §*? -- ô ú $ - - <***• -•*• sy“ά,ζ λ •*- £_* • , •. ' ' ' • , X, V 346 DEBATE BETWEEN TEHE BOIDY ANID TEIIE SOlUIL. I thomke him that suffrede deth, A ! Jhesu, that us alle hast wrou3t, His muchele merci amd his ore, Lord after thi feire face, That saved me from so mamy a qwed, And mid thi precious blod i-bou3t, A synful wrecche as I lay thore. Of amemdement 3efus space, Alle synful ich rede hem red, So that thim homde-werk leose nou3t, Heore symnes for to rewen sore ; Im so deolful stude amd place ; Por mis mo synne in world so gret, Ac the joye that thou has us Wrou3t, That Cristes merci nis wel more. Graumte us, God, for thyn holy grace. Amen. - : - * ; ~ \e- z£ # 3743v"/. / The hulles maketh eweme smethe wyth the dales ; Him y telle a loverd that thus com bete bales. The fyfte day him cometh, y-wys, Everuch best that lyves ys, Toward hevene ys hed halt, Ant thuncheth wonder wed this byhalt, Ant wolde clepe to oure Dryhte, Ah hy to speke me habbeth myhte. The seste day ayem the dom shule foure aungles stonde, Elowe that this world shal quaque, with beme in here honde ; 3ef hit ys amy soule that flet bi water other by lomde, Up hit shal aryse amom, amt to the dom 3omge. The sevethe day shule up ryse, ase the bok us tolde, In stat of thrytty Wynter bothe 3unge ant olde : Thilke that god ham y-dom, he mowe be ful bolde, Whem Jhesu Crist wol come his harde domes holde. We mowe ther moud chyde, ne have wordes stronge ; The aungles shule quakye that Crist shup wyth hys honde ; Ant the apostles .xij. that eodem with Crist in londe, Ant alle Cristes y-corem that mever lovedem Wronge. Themme shal segge oure loverd to Seimte Marie, Bringinde the rode opom ys bak that stod om Calvarie, Ant schowen us hise fet ant hondem al blody, For oure soule fode deth tholede hy. Themme sayth Jhesu Crist to Sathanas the un-hende, * Fare awey the foule swyke ant thi cursede genge.' *' Themme saith the gost, ** Weylawey ! ant at the ende, alas ! Body, wo wurth the time that thou y-bore was ! Hy shal into helle for thi trespas, Ant tholiem harde pinem wyth that sory Judas.'' Such pleyntes makyeth the soule to the fleyshe, Ant thus heo departeth wyth muche reumes, The soule into helle, amt that mis mout les, The body to the erthe ant rotieth emdeles. Whiles he wes in worlde he hevede frend ant kym ; When he is graved under mold al cold ys hys ym, The wormes sitteth om ys brest ant eteth of ys chyn ; Ne haveth he fremd on erthe that thenketh opom hym. Al this worldes pride ant al this worldes ahte Ne mihte holde a mommes lyf a day to the nahte ; Were ther emy in londe that myhte charre ded, Shulde no mon deye that hevede emy red ; He wolde with ys catel, bote he were a qued, Wyten from the dethe the body ant the hed. OF THE LONIDE OF WALTES. 349 , v, a- „ zz 4 3% B-vy/4, Jhesu Crist him selvem is so corteis, For ous he soffrede deth, ase the boc hit seys. Alle we shule deye, be we mever so proude, Eor alle owre toures heye, ligge we shule throute, In forstes ant in snowes, im shures ant in cloude, Of alle oure riche clothes tid us mever a shroude. Whose hath dom for Godes love, he may be ful stoude. (? proude) Her we haveth houses of lym ant of stom, - Amt alle we shulem hem levem everuchon ; Fare we shule to a bour thatis oure long hom, Nouther more me lasse bote from the hed to tom, Ther shal rotie ure fleyshe al to the bon. Whem the flor is at thy rug, the rof ys at thy meose, Al this Wolrdes (sic) blisse nis nout worth a peose. Bote 3ef Jhesu Cristes merci among us more were, To Wrothere-hele that ever we in londe comem here ; To thin holy halewen, Crist, bring us alle y-fere.—Amen. ~ -*--'-'------=-- ---*-**' • • •*.*.-*.-*.-…-. *-- LATE Ita. Tav. kij4. ~*=***** • • ~-..-.-..-..…. F.—CAMBRIÆ EPITOME. (P. 131.) ûv. f£ £ £ 5 § English, qf the Fifteenth Century. }*j § § .T [From Trevisa's translation of the Polycrom. Caxtom, Westminster, 1480.] INow this book taketh om honde -<*…*u- Qf the lo^de qf Wales. And then preyse the lond and welle ; Then I shall write with my penme Wales after Englond, So take I my tales, And wende into Wales, To that moble brood Of Priamus blood, Knoleche for to Wynne Of grete Jupiters kynne, Por to have im mymde Dardanus kynde. In thise foure titles I fomde To alle thestate of that lomde ; Cause of the nam I shall telle ; Alle the maners of the menme ; Thenme I shall fonde To telle mervailles of the londe. Qf the ^ame, how it is mamed Walis. Wales now is called Wallia, Amd somtymeit heet Cambria, Por Camber Brutes sone Was primce, and there dyde wome. Thenne Wallia was to meme For Gwalaes the queme, Κyng Ebraucus childe, 350 O F THE LONIDIE OF W AILES. Was wedded thider mylde, Amd of that lord Gwalom Withdraweth of the soum, And put to l. i, a. Amd thou shalt fimde Wallia. And though this londe Be moche lesse tham Englond, As good glebe is one as othir, In the doughter as in the moder. Qf the commodifees qf the lond qf JVaJeS. Though that londe be luyte, It is fullof corm and of fruyte, And hath grete plenté y-wys Of flessh and eke of fissh, Of beestis tame and wylde, Of horse, sheep, oxem mylde ; Good lomde for all seedes, For corm, gras, and herbes that spredes. Ther ben woodes amd medes, Herbes and flours there spredes ; Ther bem rivers and welles, Valeyes and also hilles, Valeyes brimge forth flode, Amd hilles metals goode. Cool groweth under londe, Amd gras above atte honde. There lyme is copyous, And slattes for house. Homy and mylke white There is deynté amd mot lyte. Of braket, methe, amd ale, Is grete plentè in that vale. And alle that medeth to the lyve, That lomd bringeth forth ryve. Eut of grete riches to be drawe, And close many in shorte sawe, Hit is a cormer small, As though God first of all Made that lomde so fele, To be selere of all hele. Wales is deled by A water that heet Twy ; Northwales from the south Twy delith in places full couth. The south heet Demecia, And the othir Venedocia. The first shoteth and arowes beres, That othir deleth all with speres. Im Wales, how it be, Were somtyme courtes thre : At Carmarthym was that ome ; And that othir was im Mome ; The thirde was in Powisy, In Pengwern, that mow is Shrousbury. There were bisshops sevem, Amd mow bem .iiij. evem. Under Saxons all atte homde, Somtyme under princes of that land. Qf the maner and rites qf the PWalssh- 772072. The mamer lyvyng of that londe Is well diverse from Englond, Im mete and drymke and clothymg, And mamy othir doyng. They be clothed wondre well, In a shirt and im a mamtell, A crisp breche well faym, Bothe in wynde and in rayme ; Im this clothyng they be bolde Though the weder be right colde, Withoute shetes alway, Evermore im this aray They goo fighte, playe, and lepe, Stomde, sitte, lye, amd slepe, Without surcot, goum, cote, amd kirtell, Without jopem, tabard, clok, or bell, Without lace amd chaplet that her lappes, Without hode, hatte, or cappes. Thus araid gom the segges, And alway with bare legges. They kepe mone othir goyng, Though they mete with the kyng. With arowes and short speres They fight with them that hem deres ; OIF THIE ILONIDIE OIF WALES. 351 They fight better, yf they medem, Wham they go tham wham they ridem. In stede of castell and tour, They take wode amd mareys for socour. Wham they seem it is to do, In fighting they woll be a go. Gildas seyth they bem variable In pees, and not stable. Yf mem axe why it be, It is no wonder for the see, Though men put oute of lomde To put out othir wold fonde. Eut all for mou3t at this stomde, For almamy wodes bem at gromde, And upon the see amonge Eem castels buylded stronge, The mem may dure lomge um-ete, And Iove well comune mete. They cam ete and ben mury, Withoute grete cury ; They ete breed cold and hoote, Of barly and of ote, Brode cakes roumde amd thynne, As well semeth so grete kynne ; Selde they ete brede of whete, And selde they done omes ete. They hane gruell to potage, And lekes kynde to compamage ; Also butter, mylke, amd chese, Y-shape emdlong and corner Wese. Suche messes they ete snell, And that maketh hem drimk wel Methe and ale that hath myght, Therom they spemde day and myght. Ever the redder is the wym, They holde it the more fym. Wham they drynke atte ale, They telle mamy a lewd tale ; For whan drink is am hondling, They bem full ofjangling. Atte mete and after eke, Her solace is salt amd leke. The husbomd in his Wyse. Telleth that a grete prise, To yeve a caudrom with gruwele To hem that sitem om his mele ; He deleth his mete atte mele, Amd yeveth every mam his dele ; And alle the overpluse He kepeth to his owme use ; Therfor they have woo, And myshappes also. They etem hote samon alway, All though phisik say nay. Her houses bem lowe withall, And made of yerdes small ; Not as in citees myhe, Eut fer asonder amd mot to hihe. Wham all is etem at home, Them to hir meyhbours wyl they rome, And ete what they may fimde amd see, And them torme home aye. The lyfis ydle that they ledes, In brenning, sleping, and such dedes. Walsshmen use with her myght To weshe their ghestes feet a my3t ; If he wessh her feet all and somme, Then they knowe that they be welcome, They lyve so esily im a route, That selde they bere purs aboute ; At her breche out and home They hong their money and combe. It is wondre they be so hende, And hate crak atte mether ende, And withoute omy core 1Make their wardrope atte dore. They have in grete mangery Harp, tabour, amd pip for mimstralcie. They bere corps with sorow gret, And blowe loude hormes of gheet. They prayse fast Trojam blode, Por therof come all her brode ; Neyh kym they wyll be, Though they passe an c. degré. Above othir men they wil hem di3t, And worship prestes with her my3t, 352 OIF THE LONIDE OF WALES. As angels of heven right They worshipe servauntes of God almy3t. Oft giled was this brode, Amd yerned bataill all for wode, For Merlins prophecie, Amd oft for sortelegye. IBest in maners of Britons, For companye of Saxons Eem tormed to better right, That is kmowem as clere as light. They tillem gardems, felde, and doumes, Amd drawe hem to good tounes ; They ride armed as wole god, And goo y-hosed and y-shood, And sittem faire at hir mele, And slepe in beddes fair amd fele ; So they seme now im mymde More Englissh tham Walsh kinde. Yf mem axe whi they now do so More tham they wont to do ; They lyven in more pees, IBicause of their riches ; Forgheir catel shold slake Yf they used ofte wrake ; Drede of losse of her good IMake them now stille of mode. All im ome it is brought, Have nothing and drede nought. The poet seith a sawe of preef, The fotemam simgeth tofore the thef, And is bolder om the waye, Tham the horseman rich and gaye. Qf the mervailles and womdres qf Wales. Ther is a pole at Brechnok, Therim offish is mamy a flok ; Oft he changeth his hewe om cop, And bereth above a gardin crop. Ofte tyme, how it be, Shape of hous ther shalltou see ; Wham the pole is froze, it is womder Of the moyse that is ther under. Yf the prince-of the londe hote Βriddes singe well mery mote, As merily as they cam, And singem for mone othir mam. Eesides Carleon, Two myle from the toum, Is a roche well bright of leem Right ayenst the summe beem ; Goldclyfthat roche hihte, For it shyneth as go[1] d ful bri3t. Such a flour in stone is mou3t, Withoute fruyt, if it were sou3t, If mem coude by craft.undo The veymes of therthe amd com therto. Many benefice of kynde Een now hid fro mammes minde, And bem unknowe yet, For defaute of mamnes witte. Grete tresour is hid in grounde, And after this it shal be fomde, By grete studye and besines Of hem that comem after us. That olde mem had by grete mede, We have by besy dede. In bokes ye may rede, Trevisa. That kynde failleth not at nede ; Wham no mam had craft in minde, Then of craft halp God amd kynde ; Wham mo techer was in londe, Mem had craft by Goddes homde. They that had craft so themme, Taught forth craft to othir menne; Some craft that yet come not in place, Some mam shall have by Gods grace. R. Amilond is with mois amd strif, In West Walis at Kerdyf, Fast by Sewarm stronde, Barry hight that ilonde. In that hither side in a chene Shall thou here wonder dene, And diverse moys also, If thou put thym eere to ; OF THE LONIDE OF W AILIES. 353 Noys of leves* and of Wynde, Noys of metall thou shalt finde, Froting of irem and westones thou shalt here, Hetimg of ovems them with fire. All this may well be Ey wawes of the see, That breketh in thare With such moys and fare. At Penbrok im a stede Femdes doo ofte quede, And throweth foull thyng im, And dispiseth also synme ; Neythir craft me bedes may Do thens that sorow away ; Wham it greveth soo, To the mem it bodeth Woo. At Crucinar in West Wales Is a wonder burials ; Every mam that cometh it to see, Semeth it evem as moche as he ; Hool wepen there a nyght Shall be broken er day light. At Nemyn in Northwalis A litill ilonde there is That is called Bardisey, Momkes duelle there alway ; Mem lyve so longe in that hurst, That the oldest deyeth first. Men saye that Merlim ther buried is, That hihte also Silvestris. There were Merlins tweyme, And prophecied veyne ; Ome hyte Ambrose amd Merlim, And was y-goten by gobelim, In Demecia at Carmerthyn, Under kyng Vortigerim. He tolde his prophecie Even im Snowdonye, Atte hede of the water of Coneway, In the side of mount Eriri, Dynas Embreys in Walssh, Ambrose-hille in Englissh. IKyng Vortigere sate om The waterside, and was ful of wome ; Them Ambrose Merlim prophecied, To-fore hym right tho. Trevisa. What Witte wold wene That a fend myght gete a child? Somme mem wold meme, That he may no such werk welde. That fende that goth a nyght, Wymmem full ofte to gyle, Incubus is named by right ; And gyleth men othir while, Succubus is that wight. God graunte us nome such Vyle ! Who that cometh in hir gyle, Wonder happe shall he smyle, With wonder dede. Bothe men and Wymen seed Fendes wole kepe With craft, amd brimge an hepe ; So fendes Wylde May make wymmem bere childe; Yet mever in mynde Was child offendes kymde ; For withoutem eye Ther myghte mo suche child deye. Clergye maketh mynde, Deth sleeth no fendes kynde ; Eut deth slowe Merlim ; Merlin was ergo mo goblin. [R.] Anothir Merlim of Albym lond, That now is mamed Scotland ; And he had mames two, Silvestris and Calidonius also, Of that wode Calidoni, For there he tolde his prophecie ; And heet Silvestris as well, For wham he was in batell, And sawe above a grisly kynde, And fyl anom out of his mimde, Amd made momore abood, * The translator has here read foliorum imstead of follium. CAMD. soc. 17. 2 Z 354 oF THE LONDE OF WALEs. Eut ran anom unto the wood. Silvestris is wode, Trevisa. Other Wylde of mode, Other ellis That atte wode. duelles. R. Silvestris Merlim Tolde prophecie well and fym, Amd prophecied well sure Under Kyng Arthure, Openly, amd mot so cloos As Merlim Ambros. Ther bem hilles in Snowdonye That ben wonderly hye, With heyght as grete alwaye As a mam may goo a daye ; Amd heet Eriri om Walssh, Snowy-hilles in Englissh. In these hilles ther is Leese ymouh for al bestis of Walis ; These hilles om coppe beres Two grete fissh weres; Conteyned in that one pomde Meveth with the wynde an ilond, As though it dyde swymme, And meyheth to the brymme, So that heerdes have grete wonder And weme that the world meveth under. In that othir is perche amd fissh, Every one [one]-eyed is ; So fareth all well In Albania the mylwell. In Rutlond by Tetingel Ther is a litill welle, That floweth not alwaye As the see twies a daye, But somtyme it is dreye, And somtyme full by the eye. Ther is in Norwallia, Im Mom that heet Anglesia, A stome according well meyhe As it were a mammes thyhe ; How ferre ever that stome Be borne of omy mom, Om nyght it goth home his way ; That he fomde by assaye Hughe therle of Shrewsbury In tyme of the first Harry ; Eor he wolde the soth finde, That stome to anothir he gam binde With grete cheynes of irem, And threwe all y-ferem Y-boumde at ome heepe Into a water depe, Yet a-morow that stome Was seyne erly im Mom. A cherle helde him self ful sligh, And bomde this stome to his thye ; His thygh was rotem or day, And the stome wemte away. Yf men dom lechery Neyh that stome by, Swote cometh of that stome, IBut childe cometh ther nome. Ther is a roche right wonderly, The Roche of Hering by contre[r]y, Though ther crie ony mam born, And blowe also with am horn, Noyse ther made though thou abide, Thou shalt here nome in this side. Ther is amothir ilonde Fast by Mon at homde, Hermytes ther ben rive. Yf ony of hem don strive, Alle the myse that may begete, Come amd ete all their mete ; Thamme seceth newer that woo Tyll the strife sece also. As men in this lomde Eem angry as in Irlomde, So seintes of this contreye Eem also wrechefull alweye. Also im this londe, Im Irlond amd in Scotlonde, Eem belles amd staves That in worshipp mem haves, And ben worshiped so themme VERSUS DE NUMMO. 355 Of clerkes amd of lewd mem, That dredem also To swerem om omy of tho, Staff eyther belle, As it were the Gospelle. At Basingwerke is a welle, That sacer hete as men telle ; Hit springeth so sore, as mem may see, What is cast in it throweth aye. Therof springeth a grete stromde, It were ynowh for all the londe ; Seke at that place Have bothe hele amd grace. In the welmes ofter tham ones Bem foumde rede sperklid stomes, Im tokem of the blode rede That the mayde Wemefrede Shad at that pitte, Wham her throte was kytte. He that dyde that dede, Hath sorow om his seede His childrem at all stoundes, Eerkem as welpes amd houmdes, For to they pray that mayde grace, Ryght at that welle place, Eyther im Shrowsbury strete, There that mayde rested swete. G.—DE CRUCE DENARII (P. 223.) AND DE NUMMO (P. 226.) I. Latin Leonines, probably qf the Thirteenth Century. [MS. Cottom, Vespasiam, A. xrx. fol. 55, ro. ; MS. Harl. No. 3362, fol. 8, v°. and fol. 54, v°.] Versus de Nummo. IN terris summus rex est hoc tempore mummus. Nummum mirantur reges et ei famulantur ; Nummo venalis favet ordo pontificalis ; Nummus in abbatum cameris retinet dominatnm ; Nummum nigrorum veneratur turba priorum ; Nummus magnorum judex est comsiliorum ; Nummus bella gerit, nec si vult pax sibi deerit ; Nummus agit lites, quia vult deponere dites ; Erigit ad plemum de stercore nummus egemum ; Omnia nummus emit, venditque, dat, et data demit ; Nummus adulatur, nummus post blanda minatur ; Nummus mentitur, nummus verax reperitur ; Nummus perjuros miseros facit et perituros ; Nummus avarorum deus est et spes cupidorum ; Nummus in errorem mulierum ducit amorem ; Nummus venales domimas facit imperiales ; Nummus raptores facit ipsos mobiliores ; Nummus habet plures quam coelum sidera fures; Si nummus placitat cito cuncta pcricula clamat ; 356 VER.SVJS IDIE N UMMIO. Nummus devicit dominus cum judice dicit ; Nummus laudabat agnum niveum capiebat ; Nummus rex magnus dicit miger est meus agnus ; Nummus fautores habet astantes semiores ; Nummus securus plantat quod vult habiturus ; INummus iter coeli claudit reseratque fideli ; Nummus emit villas, struit urbes, destruit illas ; Nummus domatus dat honorem pontificatus ; Nummus perverse decreta facit sua per se ; Si mummus loquitur, pauper tacet, hoc bene scitur ; Nummus moerores reprimit relevatque labores ; Nummus corda mecat, sapientum lumina coecat ; Nummus, ut est certum, stultum facit esse disertum ; Nummus habet medicos, fictos adquirit amicos ; In nummi mensa sunt splendida fercula densa ; Nummus laudatos pisces comedit piperatos ; Francorum vinum nummus bibit atque marinum ; Nummus formosas vestes gerit et preciosas ; Nummus splendorem vestisque dat exteriorem ; Nummus eos gestat lapides quos India præstat ; Nummus dulce putat, quod eum gens tota salutat ; Nummus et invadit, sibi quæ vult opida tradit ; Nummus adoratur, quia virtutes operatur ; Nummus ægros sanat, secat, urit, et aspera planat ; Vile facit carum, quod dulce est reddit amarum ; Et facit audire surdum claudumque salire. De mummo quædam majora prioribus edam ; Vidi cantantem nummum missas celebrantem ; Nummus cantabat, nummus respona parabat ; Vidi quod flebat, dum sermonem faciebat ; Quod subridebat populum quia decipiebat. INullus honoratur sine mummo, mullus amatur ; Quem gens infamat, nummus * probus est homo ' clamat. Ecce patet cuique quod nummus regnat ubique ; Sed quia consumi poterit cito gloria nummi, Ex hac esse schola non vult sapientia sola. Omnes nummosi sunt reges imperiosi ; TOives laudatur, pauper tacet et superatur ; Nullus terremus decoratur cum sit egenus; Quos decorant nummi mumerantur in ordine summi. Nummus dat mores, genus auget, donat honores; Dat numero si vis sit mummus in ordine sivis. Nummus donetur, stultus jam doctus habetur ; Nil prodest sensus, mi detur copia census. ID E D A N DENIEIR,. 357 2. French, qf the Thirteenth Century.* [From a MS. im the Bibl. du Roi, at Paris.] De dam I)enier. Es vers domt me vueill traveillier, que il a droit Garder m'estuet au commemcier, Qui denier aime et demier croit. Et ma reson si portraitier, Denier n'ot goute me me voit, Que riens m'i mete sanz mestier. Et si garist homme de froit, Demiers si font mult à proisier Et si monstre putaim au doit, Qu'à plusors choses omt mestier. putaim. Male chose a em convoitier, Demier fet cortois le vilain, Que tuit em sommes coustumier ; Denier sorprent le mont à plain, L'en em pert Dieu por le demier. sorprent. Cil qui le fet, par Saint Richier, Tout est em son commemdepmemt. En aura mult mauvès loier ; Demier ne garde où il descent ; Mès por tant doivent etre chier, Si plus mauvès l'a plus sovent ; C'om en achate à som mengier, Ainz li leroit voiant la gent et peligoms, sachier les denz. Et granz mantiaus et lez et lons, Denier est assouagememz ; Bliaus, pailes, et syglatons, Il fet les pales rouvelenz Ditez et viles et domjons, à tout le maims. Abeies, relegions. Denier se prent aus riches maims Oez bom conte Aus rois, aus contes primerains, De dam Demier qui si haut monte : Aus clers, aus moines, aus nonmains, Formemt l'ont cher et roi et comte ; si com je pens. Trestou teirriens demier afronte ; Denier est mult de parfont sens, Cil qui l'aime n'en a pas homte, Denier se met aus riches gens, * This piece was printed from the Paris MS. by M. Jubimal, in his curious collectiom entitled, ** Jongleurs et Trouvères,” 8vo. Paris, 1835. There is amother copy in the MS. of Fabliaux, &c. in the Library at Berne, where it has the title, Ci commance de Dan Denier, and begins, En bon vers me voil traveillier, Garder m'estuet au commencier. (Jubinal, Lettre au Directeur de l'Artiste, 8vo. 1838, p. 36.) In the Fabliau of the Deuae Troveors Ribauz, published by M. Robert (Fabliaux inédits, 8vo. Paris, 1834, p. 25.) this poem is enumerated among those which were them im yogue among the mimstrels :— Ge sai le flabel du Demier. 358 IDIE ID AN IDENIER. Demier est privez chamberlens, privez. Dams Demier est mult redoutez, T)eniers est mult em chambre amez, Deniers se couche es lis parez, Demiers a biem ses volontez, ce sevent tuit. Qui dant Demier maine em conduit ; Demier n'a cure de gramt bruit : Privéememt fet son deduit, privéement. Denier parole fierement, Denier pardone mautalent, Denier va orguilleusement, ce est la somme. Denier fait sa besoigne à Romme ; por mient i vait ; Qui dant Denier maine à som plait, Quanqu'il commamde si est fait. * * >{< >% >k Demier est rage, Demier mont mauvès limgmage ; Denier met vilain en parage, Denier maine fame a putage, maine. Demier fet vuide mesom plaime, Demier taint escarlate em graine, Demier emparage vilaine, Denier met toz ses drus em paine, drus. Demier fet em cest mont vertuz, Deniers fet les vilains aguz, tout sanz fausser. Denier fet homme forsener, Denier fet pautonmiers monter, Deniers fet putains atroter, Et clop sallir et droit aler ; Denier fet prestres desreer, Et .iij. messes le jor chanter. Denier fet guerres acorder, Demier fet trives afermer, Deniers fet hommes mal mener, Et à males voies tormer : c'est fims sermons. Dans Denier fet les granz sermons, Dams Demier plege les larrons, Dans Denier oste les prisom, Denier fet les simples felons, Denier prent les granz guerredoms ; Por deniers fet-on les pardons, Et les viles et les mesons, trestout de voir. Denier aprent à gramt pooir. Om dist : ** Demier, venez seoir.** Denier alieve mauvès oir. Denier fet guerres esmovoir, |Et les preudommes decheoir, Et aus chevaliers por avoir, Et por denier puet-on veoir Que il vent sa fille ou son oir. Dans Denier fet tout som voloir, et la loi toudre. Dans Denier fet les molins moudre. Demier fet guerres, Denier done primes ses erres trestout premiers. Denier est privez chamberiers, Denier orguillist pautoniers, Denier espeuse les moilliers, matim, Dans Denier met son plet à fin. Denier deserite orphemim ; Denier fet gentil cuer frarim, Denier fet tapir som voisim, tapir. Demier fet genz del senz issir, Et homme et fame departir. Denier fes mors ensevelir, Demier fet citez assaillir, et les murs granz. Deniers n'est mie recreanz, Ainz est hardiz et combatanz. Denier justice'Ies poissamz, Denier aprent les mon-sachanz, Denier a les espiels tremchanz, espiels. Demier done les riches fiez, Et ajouste les amistiez, Denier rachate les pechiez ; Denier est partout essauciez, SIR, PENNY. mult a honors. Denier a chambre painte à flors, Denier ajouste les amors, Demier done les granz homors, Les gramz chastiaus et les gramz torz ; Demier acorde granz errors, souvent. Denier va par acoimtememt ; C'est dams Denier qui tout sorprent ; Il est li feus qui tout esprent. Denier fet maint mauvès convent ; si est mortaus. Denier conduit les os roiaus, Demier est mires mecimaus, Denier est mestre mareschaus, mestre. Dans IDenier fet de fol clerc prestre. Demier fet felom em pais estre, felom. Denier a le mont em prisom tout sanz moisier. Emcore i auront del demier ' Qui plus se voudront traveillier : Or dirons del denier la fin ; A Demier est li moms aclim. Li contes est vemuz à fim. Eæplicit de danf Denier. 3. English, qf the Fourteenth Century.* . [MS. Cottom. Galba, E. Ix. fol. 47, v°.] Incipit narracio de domino Denario. IN erth it es a litill thing, And regnes als a riche king, Whare he es lemt in land ; Sir Peni es his name calde, He makes both 3omg amd alde Eow umtill his hand. Ρapes, kinges, and emperoures, Βisschoppes, abbottes, and priowres, Persom, prest, and knyght, Dukes, erles, and ilk barowne, To serve him er thai ful boume, Both bi day amd myght. Sir Pemi chaunges mans mode, Amd gers tham oft to domm thaire hode, Amd to rise him ogayne. Mem homors him with grete reverence, Makes ful mekell obedience Unto,that litill swaime. In kimges court es it mo bote, Ogaines Sir Pemi for to mote, So mekilles he of myght ; He es so witty and so strang, That be it never so mekill Wrang, He will mak it right. With Pemy may mem wemen till, Be thai mever so strange of will, So oft may it be seme ; Lang with him will thai moght chide, * Amother copy of the English Sir Pemmy, mot quite the same as the one here printed, is in a MS. in the library of Caius College, Cambridge, and has beem printed in vol. ii. of the Reliquiæ Antiquæ. The present ballad has been already printed im the secomd edition of Ritson's Antient Popular Poetry. 360 sIR PENNY. Por he may ger tham trayl syde In gude skarlet and grene. He may by both hevyn amd hell, And ilka thing that es to sell, Im erth has he swilk grace ; He may lese and he may bind ; The pover er ay put bihimd, Whare he cumes im place. When he bigines him to mell, EHe makes meke that are was fell, And waik that bald has bene. All the medes ful sone er sped, Eath withowtem borgh and wed, Whare Pemi gase bitwene. The domesmen he mase so blind, That he may noght the right find, Ne the suth to se. Tor to gif dome tham es ful lath, Tharwith to mak Sir Pemi Wrath, Pul dere with tham es he. Thare strife was, Peni makes pese, Of all angers he may relese, In land whare he will lende ; Of fase may he mak fremdes sad, Of counsail thar tham mever be rad, That may have him to fremde. That sire es set om high dese, And served with mani riche mese At the high burde : The more he es to mem plenté, The more 3ernid alway es he ; Amd haldem dere in horde. He makes mani be for-sworne, And sum life amd saul for-lorme, Him to get and wym ; Other God will thai mone have, Eot that litil roumd knave, Thaire bales for to blim. Om him halely thaire hertes sett, Him for to luf will thai moght let, Nowther for gude me ill. All that he will in erth have done, Ilk a man grantes it ful some, Right at his awim will. He may bothe leme amd gyf; He may ger both sla and lif, Both by frith amd fell. Pemi is a gude felaw, Mem welcums him in dede and saw, Cum he mever so oft ; He es moght welkumd als a gest, Bot evermore served with the best, And made at sit ful soft. Who so es sted in amy mede, With Sir Peni may thai spede, How so'ever they bytide : He that Sir Pemi es withall, Sal have his will in stede amd stall, Whem other er set byside. Sir Peny gers im riche wede Pul mami go and ride on stede, In this werldes wide. In ilka gamin amd ilka play, The maystri es gifem ay To Peny, for his pride. Sir Peny over all gettes the gré, Both in burgh and in ceté, In castell amd in towre : Withowtem owther spere or schelde, Es he the best im frith or felde, Amd stalworthest im stoure. fm ilka place, the suth es sene, Sir Pemi is over al bideme Maister most in mode ; And all es als he will cumamd ; Ogains his stevyn dar no mam stand, Nowther be land me flode, SIR, PIEN NY. 361. Sir Pemy mai ful mekill availe Eot spendit als wele als thou cam, To tham that has mede of cownsail, So that thou luf both God and mam Als seme es in assise. In perfite charité. He lenkitheslife, and saves fro ded : — Bot Hufit noght over wele, I rede, God grante us grace with hert and will, For sin of covaityse. If thou have happ tresore to The gudes that he has gifem us till Wele amd wisely to spend ; win, Amd so oure lives here for to lede, IDelite the moght to mekill tharin, That we may have his blis to mede, lEver withowten emd. Ne mything thareof be ; 3»va-\-^ AINE υ •* y- • • w • 4. English, qf the Fifteenth Century. [From MS. Sloame, No. 2593, fol. 78, v°.] Go bet, Peny, go bet, go, for thou mat makym bothe frymd amd fo. Peny is am hardy kny3t, Peny is mekyl of my3t, Pemy of wrong he makyt ry3t, in every cuntré qwer he goo. Thow I have a mam i-slawe, . And forfetyd the kynges lawe, I xal fyndyn a mam of lawe wyl takym mym pemy amd let me goo. Amd if I have to dom fer or ner, And Pemy be mym massangar, Tham am I non thing in dwer, And if I my cause xal be wol y-doo. have pens bothe good and fym, Men wyl byddyn me to the wym, « « That I have xal be thim,'? sekyrly thei wil seyn so. Amd quam I have non in myn purs, Peny bet me peny wers, Of me thei holdyn but lytil fors, CAMD. soc. 17. ** he was a mam, let hym goo.” 3 A 362 SI R. PENNY. 5. Scottish, qf the Sivteenth Century. [Ancient Scottish Poems (edited by Lord Hailes), Edimb. 1770, p. 153 ; Allam Ramsay's ** Evergreem,'' i. 27; Caledoniam Muse, Londom, 1785, p. 164.] Rycht fame wald I my quentans mak With Sir Penny, and wat ye quhy? He is a mam will undertak A lairdship of braid lamds to by. Thairfoir me thimk rycht fame wuld I With him in felloschip to repair, Pecaus he is in cumpamy Ame noble gyd bayth lait amd air. Sir Penny for till hald in hand, His cumpany thay think so sweit ; Sum givis ma cair to sell his land, With gud Sir Penny for to meit, |Because he is a moble spreit, `Ane furthy mam, and ane forseand. Thair is mo mater to end compleit, Quhill he sett to his seill and hand. Sir Penny is a vailyeant mam, Off mekle strenth amd dignitie ; And evir sem the warld begam, Into this lamd autoreist is he. Withking and queme mayye nochtse, They treit him ay so tendiriy That thair cam ma thing endit be, Without him in thair company. Sir Pemny is a mam of law, [war ; And (witt ye weill) bayth Wyis and And momy ressonis cam furth schaw, Quhem he is standand at the bar. Is mane so wyis can him defar, Quhem he proponis furth ame ple ; Nor yit sa hardy mam that dar Sir Penny tyme or dissobey. Sir Penny is baith scherp and wyis, The kirks to steir he takks in hand, Dispomar he is of bemefyis Into this realme, our all the lamd ; Is mone so wicht dar him ganestand, So wyisly cam Sir Penny wirk ; Amd als Sir Symony his serwand, That mow is gydar of the kirk. Gif to the courte thow maks repair, And thow haif materis to proclame, Thow art umable weill to fair, Sir Penny and thow leif at hame. To brimg him furth thymk thow ma schame ; I do ye weill to understand, Into thy bag beir thow his mame, Thy mater cummis bettir till hand. Sir Pemmy mow is maid ane owle ; Thay wirk him mekle tray amd teme ; Thay hald him in quhillhe hair-mowle, And makis him blimd of baith his eme. Thairowt he is but seyndill seme, Sa fast thaireim they cam him steik, That pure commowmis can mocht ob- tene Ame day to byd with him to speik. IPHILI, IS AN D FILOIRA. 363 H.—DE PHILLIDE ET FLORA. (P. 258.) English, of the Reign of Queen Elizabeth. ********-**-<---..-..._._,_.._ « ..ex…*-**^* [From a primted tract, in 4to.] The sweete and cjuil] confenfio^ Q^ fvo a/^0rous Ladyes. Aut Marti vel lMercurio. 1598.* Æ>}j//is q^d F/o^g. Translated out qf Latine, by R. S. Esquire. Imprìnted at London, by W. W. for Richarde Iohnes. The Printer. To the Gentlemen Readers, as well such as prqfesse to be Mars his '. ......., 3, as those deuoted to be Mercuries Schollers. Courtuous Gentlemem, according to my accustomed maner, which is, to acquaint you with any Booke or matter I print, that beareth somelikelihood to be of worth, or might seeme pleasing or acceptable im your fauorable censures : So now, happening upom a sweete Poeme, contayming, a ciuill contention of two amorous Ladyes (both virgins, amd princesses), the ome deuoted in her loue to a souldier ; the other affecting a scholler : and both to mayntaine their choyce, they contende (as women) to commemde and reproue eyther others Loue, by the |best and soumdest reasons they cam alleadge, whether the scholler or the soul- dier were the more allowable by his profession in womens mindes, and aptest and worthiest to be best accepted into Ladyes fauours. Please it you, therefore, to reade the Poeme to the emde, then fauourably to censure of their opinions : and the rather with more fauourable justice, because they were Ladyes. If the * A copy of this rare tract is in the titled, “ Ovid's Banquet of Sence. A Eritish Museum. Ritsom, Bibliogra- phia Poetica, p. 156, informs us that there was amother translation of this poem (or rather amother copy of the translation, for it appears that the writer of the one committed wholesale piracy om the other), under the title of ** The amorous Contention of Phillis and Flora,” by George Chapmam, im- serted im a book by that Writer, em- Coronet for his mistresse Philosophie, and his amorous Zodiacke. With a translation of a Latine Coppie writtem by a Fryer, anno Dom. 1400.** 4to. 1595. I have mot been able to ob- tain a sight of a copy of this book. It is hardly necessary to observe that Chapmam is entirely wrong in the date he gives to the original. 364 IPHILLIS ANI) FLOR.A. matter like you, thanke the Gentleman that translated it, who craueth mo other rewarde for his labour : If otherwyse, yet of your wonted curtesies, I pray you to pardom mee the Printer, that procured the same from him to be published: So shall you binde me yours, as I haue been euer, willing to please you. R. IoHNEs. The amorous Contention Qf Phillis and Flora. Translated out qf Latine, by R. S. Esquire. IN flowry seasom of the yeere, And when the firmament was cleere, When Tellus hierbales paymted were With issue of disparent chere. When th'usher to the morme did rise, Amd drive the darkmes from the skyes, Sleepe gave their visuale liberties To Phillis and to Floras eyes. To walke these Ladyes liked best, For sleepe rejects the wounded brest, Who joyntly to a meade addrest, Their sportance with the place to feast. Thus made they amorous accesse, Eoth virgins and both princesces; Fayre Phillis wore a liberal tresse, But Flora hirs in curls did dresse. Nor in their ornamentall grace, Nor in behaviour were they bace ; Their yeeres and mindes im egall place Did youth and his effects embrace. A little yet umlike they proove, And somewhat hostilely they strove : A scholler Floras minde did moove, But Phillis likt a souldiers love. For stature and fresh bewties flowrs, There grew mo difference in their dowrs, All thinges were free to both their powrs Without and in their courtly bowrs. Ome vow they made religiously, And were of one societie ; And onely was their impacie The forme of eithers phantasie. Now did a timely gentle gale A little whisper through the dale, Where was a place of festivale, With verdant grasse adorned all. Amd im that meade -prowd- making grasse, A river, like to liquid glasse, Did in such soumd-full murmure passe, That with the same it wantom was. Hard by this brooke a pyne had seate, With goodly furniture compleate, To make the place in state more greate A md lessem the imflaming heate. Which was with leaves so bewtifide And spread his brest so thicke and wide, That all the sunnes estranged pride Sustainde repulse om every side. PHIL LIS AND FLO R A. 365 Fayre Phillis by the foorde did sit, Βut Flora far remov'd from it, The place in all thinges sweete was fit, Where herbage did their seates admit. Thus milde they opposite were set, Amd coulde mot their affects forget, Loves arrows amd their bosoms met, And both their harts did passion-fret. Love close and imward shrowds his fires, Amd in faint words firme sighs enspires, Pale tinctures change their cheeks at- tires, But modest shame emtoombs their ires. Phillis did Flora sighing take, And Flora did requitale make : So both together part the stake, Till foorth the wound and sickmes brak. In this chamg'd speech they long time staide, The processe all om Love they laide, Love im their harts their lookes be- wraide, At last in laughter Phillis saide : ** Brave souldier,” sayd she, ** O my Paris, Im fight, or where so ere he tarries, The souldiers lyfe lyfes glory carries, Onely worth Venus household quar- ries.?? While she hir warr-friemde did prefer, Flora lookt coye and laught at her ; Amd dtd this adverse speech aver : ** Thou shouldst have said, I love a begger. ** But what doth he my hart embraces ? A thing create, that all things passes, Whom mature blest with all hir graces; O clerkes, in you blisse all blisse places.'' This hard speech Phillis hardly takes, Amd thus she Floras paciemce crakes ; “Thou lov'st a man pure love for- sakes, That God his godles bellie makes. ** Rise, wretch, from this grosse extasie, A clerke sole epicure thinke I. No elegamce cam bewtifie A shapeles lump of gluttonie. ** His hart sweete Cupids tents rejects, That omely meate and drinke affects : O Flora, all mens intelects Know souldiers vows, shum those re- spects. ** Meere helpes for neede his minde suffiseth, Dull sleepe and surfetts he despiseth, Loves trump his temples exerciseth, Cooradge amd love, his life compriseth. ** Who with like band our loves com- bimeth ? Even Natures law thereat repimeth ; My love in conquests palme-wreths shineth, Thime feasts deforms, mine fight re- fineth.?? Flora hir modest face enrosed, Whose secomd smile more fayre dis- closed, At length with mooving voyce she losed What art in her storde brest reposed. ** Phillis, thy fill of hast, Thy witt with pointed wings is grast, speech thou 366 PHIIIL LIS A N D FILOIR, A. Yet urdgest mot a trueth so vast, That hemlocks lillies have surpast. ** Ease loving clerkes thou holdst for cleere, Servants to sloth and bellie cheere ; So emvie homor would empheere, But give me eare, Ile give thee answere. ** So much emjoyes this love of myne, He nere envies, or hirs, Or thyme ; Houshold stuffe, hommy, oyle, corme, wine, • Coyme, jewels, plate, serve his designe. ** Such pleasing store have clerks by- Iying, As mone cam fayne their dignifying : There, Love ciasps his glad wings im flying, Love ever firme, Love mever dying. ** Loves stingsim him are still sustained, Yet is my clerke nor pinde nor pained: Joy hath mo part in him restrained, To whom his love beares thoughts um- faimed. ** Palled, and leane, is thy elected, Poore, scarce with cloths or skim con- tected, His sinews weake, his brest dyjected, For nothing causde maks mought ef- fected. ** Approchingmeede is Lovesmeere hell, Souldiers wamt gyfts to woo loves well : JBut clerks give much, amd still heaps swell, Their rents and riches so excell.” “Right well thou knowst” (Phillis re- plide) ** What im both arts amd lyves abide, Likely, and clemly thou hast lide : But thus our differemce is not tride. ** Whem holy-day the whole world cheeres, A clerke lifes modest figure beares: His crowne is heavem, black weeds he weares, [teares. And showes a mind halfe dround in ** Nome is so poore of semce or eyme, To whom a souldier doth not shyme : At ease, like sprightles beasts lives thyne, [myne. Helms, and barb'd horse, do weare out ** Mine low with armes makes foe- towrs ly, And when om foote he fight doth try, While his fayre squire his horse holds by, Mine thinks om me, and then they dy. ** He turns, fight past, amd foes im- chased, And lookes on me with helme umlaced, Lifts his strong lyms, and brest strait graced, [placed.” And saies, kyss- blesse me, O hart- Plora her wrath im pants did spye, And mamy a dart at hir lets flye : ** Thou camst mot make with heaven- reacht crye A camel pierce a needels eye. ** False goes for true, for honny, gall, To make a clerke a souldiers thrall ; Doth love to souldiers coradge call? No, but the meede they toyle withall. ** Fayre Phillis, wouldthylovewerewise, No more the trueth to contrarise ! IPHILILIS ANI) FILOIRA. 367 Humger and thirst bow souldiers thies, In which Deaths path and Plutos lies. ** Sharpe is the wasting bane of warre The lot is hard, amd strayneth farre : The lyfe is stoopimg, doubts doth jarre, To get such things as meedefull are. ** Knewst thou the case, thou wouldst not say, Shavem haire sham'd clerks, or black aray : Worme higher honors to display, Amd that all states they oversway. **All things shouldto my clerke emclime, Whose crowne sustains th'impereal signe ; [thime, He rules and payes such friendes as And lay must stoope to mem divine. Thou sayst that sloth a clerke dis- guiseth, Who I confesse base workes despiseth : IBut whem from cares his free mimde riseth, [priseth. Heavens course and Naturs he com- ** Mime purple decks, thine maile be- . dighteth, [lighteth, Thine lives in war, mime peace de- Olde acts of princes he resighteth, All of his friend thinks, seeks, amd wrighteth. . **WhatVemus cam, or Loweswingdlord, First knowes my clerke, amdbrings me word : Musicke in cares doth mime afford, Thime joyes im rapine and the sword.'' Here speech and strife had both their ending, Phillis askt judgment, all suspending: Much stir they made, yet ceast com- tendimg ; [wending. Amd sought a judge in homewards With countmamces that egale beeme, With egale majestie beseeme : With egale voyce, and egale spleene, These virgins ward uppon the greene. Phillis a white robe bewtifide, Flora wore one of two hews dide : Phillis upom a mule did ride, Flora did back a horse of pride. The mule was that which being create, Neptune did feede, amd subjugate : Which after fayre Adonis fate, He Venus sent to cheere hir state. This she the queeme of Iberine, Phillis fayre mother did resigne, Since she was given to workes divime, Whence: Phillis had the mule in fine. Who of the trappings asks, and bit, The mule (though silver) champing it : Know all things were so richly fit, As Neptumes honor might admit. Them Phillis mo decorid Wamted, Eutrich andbewtious, alleyes daumted: Nor Floras vertue lesse enchaunted, Who on a Welthy palfrey vaumted. Tamde with his raines, wom heavem for lightnes, - Exceeding fayre, amd full of wightmes, His brest art dectt With divers bright- meS, [whightmes. For jeate blacke mixt with swans pure Young and in dainty shape dygested, His lookes with pride, mot rage, in- vested : 368 PHILLIS ANIJ FLORA. His mayme thim haird, his neck high crested, [ed. Smalleare, short head, and burly brest • His brode backe stoopt to this clerks- loved, [moved : Which with hir pressure nought was Strait legd, large thighd, and hollow hoved, All Natures skill in him was proved. An ivorie seate om him had place, A hoop of golde dit it imbrace, Graven : and the poitrell did enchace A stome that star-like gave it grace. Inscriptiom there allurde the eye, With mamy a womdrous misterie : Of amcient thinges made moveltie, That never man did yet descrie. The GodofRhetoriquesmuptiallbowre, Adornd with every heavenly powre, The contract, and the mariage howre, And all the most unmeasurd dowre. No place was there that figurd mought, That could through all the world be sought : Eut more excesse of mervails wrought, Then might inceede ahumane thought. The skyll of Mulciber alone Engrav'd that admirable throme : Who looking stedfastly thereon, Scarse thought his hand such art had shone. The trappings wrought he mot with ease, Βut all his payme employde to please : And left, to go im hand with these, The tardge of great Aeacides. A styrrop for hir feete to presse, And bridle-bosses he did dresse, And added rains im worths excesse, Of his sweete spowses gouldem tresse. Thus om their famouse cavalrye, These prince-borne damzels seemd to fiye : Their soft young cheekebales to the eye Are of the fresh vermiliom dye. So lillies out of scarlet peere, So roses of the vernall yeere, So shoote two wantom starrs y-feere From the eternall burning spheere. The child-gods gracefull paradise, They joyntly purpose to invise : And lovely emulations rise, In note of ome amothers guise. Phillis to Flora, laughter led, And Flora Phillis answered : A merlim Phillis mamaged, A sparhawlke Flora caried. Im little tyme these ladyes founde A growe with every pleasure croumde : At whose sweete emtrie did resounde A foorde that flowrd thatholy grounde. From thence the sweete-breathd Winds convay Odors from every mirtle spray : And other flowrs, to whose aray A humdred harpes and timbrels play. All pleasurs studie can invent, The dames eares instantly present : Woyces im all sorts different, The foure parts, and the diapent. PHILLIS ANI) FLORA. 369 Two tunes that from those voyces flie, With admirable harmonie : The tymbrell, harpe, amd psalterie, Rejoyce in rapting symphonie. There did the vials voyce aboumde, In musicke angel-like profounde : There did the phife dispreddem rounde His songe in mamy a variant sounde. All birdes with tunefull bosoms sing, The blackbird makes the woods to ring : The thrush, the jay, and she in spring Rues the past rape of Thraces king. Their shrill notes to the musicke ply- ing, Them all the different flowrs descrying, The odors in abundance flying, Prov'd it the bowre of Loves soft. lying. The virgins something entered here, And sprinckled with a little feare, Their harts before that helde Love deare, Im Cupids flames encreased were. And while each winged forester Their proper rumors did prefer, Each virgins minde made waight on her Applauses apt and singuler. Deathles were he coulde there re- pose, Each path his spycie odor stroes : Of mirh and synamom there groes, And of our blessed Ladyes rose. CAMD. soc. 17. Each tree hath there blisse, his severall Im fruites that mever seasom misse : Mem may conceave how sweete Love is, By that celestiall court of his. The daumcing companies they see Of young men amd of maydens free : Whose bodyes are as bright in blee, As starrs illustrate bodyes bee. In which so mervaylous a guyse Of umexpected movelties, These virgims bosoms through their eyes Were daunted with a quicke surprise. Who stay their royall steads out- right, Amd almost from their seates alight : Forgetting their emdevors quight, With that proud rumors sweete af- fright. IBut when sad Philomene did straine Hir rape-full-raving brest againe, These ladyes hearing hir complaime, Were reinflamd im every waime. About the center of the sprimg, A secret place is where they sing, And use their supreme worshyp- ping, Of Loves neare-darting fiery king. There mamy a two-shapt companie, Of faunes, nimphes, satyres, meete amd plie The tymbrell and the psalterie, Before Loves sacred majestie. 3 B 370 F HILLIS ANIO FLORA. There beare they goblets bigg with wime, Amd coromets of flowrs combine : There nimphs amd faums demy-di- vine, IDoth Bacchus teach to foote it fine. Who keepe true measure with their feete, That to the instrumemts do fleete : But olde Silemus playes mot sweete In consort, but indents the streete. The spring-sleepe did his temples lode, As om a long-eard asse he rode : Laughters excesse, to see him mod, Dissolv'd the bosome of the God. Fresh cups he ever cals uppom, In sounds of imperfection, With age amd Bacchus overgon, They stop his voyces orgamom. Amomgst this gamesome crew is seeme, The issue of the Cypriam Queene, Whose head amd shoulders fethered beene, Amd as the starrs his countmamce sheeme. Im his left hand his bow he bare, And by his side his quiver ware : In powre he sits past all compare, And with his flames the worlde doth dare. A scepter in his hand he hild, With Chloris native flowrs untild, And mectars deathles odors stild, From his bright lookes the summe did guild. The triple Graces there assist, Supporting with their brests commist, And knees that Tellus bosome kist, The challice of this amorist. These ladyes mow approched meare, Amd worshipped exempt from feare Loves god : who was environd there With youth, that honord stiles did beare. Their joy is superexcellent, To see a court so confluent : Whom Cupid, seeing their intent, Doth with his greetimg intervent. He askes the cause for which they C8lm € : They confidently tell the same : And he gives prayse to eyther dame, That durst so great a warre pro- clame. To both he spake to make some pause, Untyll their honorable cause, Profoundly wayde im every clause, Might be explamde with all applause. He was a God which well they know, Rehearsall meedes it mot bestow : They light and rest, and playnely • show, Where Love strives, Love wil maister grow. Love lawes and judges hath im fee, Nature amd use his judges bee : To whom his whole courts censures flee, Simce past, and things to come, they §€€. IPHILILIS ANID FLORA. 371 These do the hart of justice trie, Gainst which the queenes but little Amd show the courts severitie : strove, In judgment, amd strong customs Since Loves high voyce did it approve : eye, So both to their abodes remove : The clerke is fitst for vemerie. Eut as at first, rest firm in Love. Explicit Rhithmus Phillidis et Floræ. IFINIS. ILONID ON 2 J. B. NIcHoLs AND soN, PRINTERS, 25, PARLIAMENT STREET. UNIVERSITY OF MICHIGAN 3 9015 08462 3555 º.º.º., .ºz. :*S*...*¿.*?)? • ! · * <; ; . ££? $ic $i$t Σ »: e Èj?;. ait ' s * * * • t * . ; a s* :