THE LIBRARY The University of North Carolina <2 n H 1 1 PATTERN cu .J TYPE SLOT OR 7i SIZE START /: H O R Z o N ! T < A I z < V S E z R T at ui 1 C ►- A i/> L Ui X u ^ z R L I A N B T E z L D S (J z L 1 >■" B U ■ THE LIBRARY OF THE UNIVERSITY OF NORTH CAROLINA A' r CH APE LHILL pr! CUST. ACC ENDOWED BY THE DIALECTIC AND PHILANTHROPIC SOCIETIES DA25 .B5 1858 no.57 , v. 1 UNIVERSITY OF N.C. AT CHAPEL HILL 00032186278 This book is due at the WALTER R. DAVIS LIBRARY on the last date stamped under "Date Due." If not on hold it may be renewed by bringing it to the library. DATE RET DUE RET - DATE RET DUE M 1 5 1SS8 r . KWV1 4 p ss RERUM BRITANNIC ARUM MEDII .EVI SCRIPTORES, OR CHRONICLES AND MEMORIALS OF GREAT BRITAIN AND IRELAND DURING THE MIDDLE AGES. 24552. Digitized by the Internet Archive in 2011 with funding from University of North Carolina at Chapel Hill http://www.archive.org/details/matthiparisiensi01pari THE CHRONICLES AND MEMORIALS GREAT BRITAIN AND IRELAND DURING THE MIDDLE AGES. PUBLISHED BY THE AUTHORITY OP HER MAJESTY'S TREASURY UNDER THE DIRECTION OF THE MASTER OF THE ROLLS. On the 26th of January 1857, the Master of the Holls submitted to the Treasury a proposal for the publication of materials for the History of this Country from the Invasion of the Romans to the reign of Henry VIII. The Master of the Bolls suggested that these materials should be selected for publication under competent editors without reference to periodical or chronological arrangement, without mutilation or abridgment, prefer- ence being given, in the first instance, to such materials as were most scarce and valuable. He proposed that each chronicle or historical docu- ment to be edited should be treated in the same way as if the editor were engaged on an Editio Princeps ; and for this purpose the most correct text should be formed from an accurate collation of the best MSS. To render the work more generally useful, the Master of the Holls suggested that the editor should give an account of the MSS. employed by him, of their age and their peculiarities; that he should add to the work a brief account of the life and times of the author, and any remarks necessary to explain the chronology ; but no other note or comment was to be allowed, except what might be necessary to establish the correctness of the text. a 2 The works to be published in octavo, separately, as they were finished ; the whole responsibility of the task resting upon the editors, who were to be chosen by the Master of the Rolls with the sanction of the Treasury. The Lords of Her Majesty's Treasury, after a careful consideration of the subject, expressed their opinion in a Treasury Minute, dated February 9, 1857, that the plan recommended by the Master of the Rolls "was well calculated for the accomplishment of this important national object, in an effectual and satisfactory manner, within a reasonable time, and provided proper attention be paid to economy, in making the detailed arrangements, without unnecessary expense." They expressed their approbation of the proposal that each Chronicle and historical document should be edited in such a manner as to represent with all possible correct- ness the text of each writer, derived from a collation of the best MSS.j and that no notes should be added, except such as were illustrative of the various readings. They suggested, however, that the preface to each work should contain, in addition to the particulars proposed by the Master of the Rolls, a biographical account of the author, so far as authentic materials existed for that purpose, and an estimate of his historical credibility and value. Rolls House, December 1857. MATTHiEI PARISIENSXS, MONACHI SANCTI ALBANI, CHRONICA MAJORA. Ofchoa cfotfci la*ffii.<5 inter cwfijaatiWia r^raiuifrnf ^a,^ ifeH^fflyST&Tl^lpT^XeCa^ [ XIV.C.7. MATTHiEI PARISIENSIS, MONACHI SANCTI ALBANI, CHRONICA MAJORA. •^ p* 3lS c a, EDITED W •< HENRY RICHARDS LUARD, M.A. fellow of trinity college ; registrar y of the university, and vicar of great st. mary's, Cambridge. VOL. I. The CREATION to A.D. 1066. PUBLISHED BY THE AUTHORITY OF THE LORDS COMMISSIONERS OF HER MAJESTY'S TREASURY, UNDER THE DIRECTION OF THE MASTER OF THE ROLLS. LONDON: LONGMAN & Co., and TRUBNER & Co., PATERNOSTER ROW ; also by PARKER & Co., OXFORD; MACMILLAN & Co., CAMBRIDGE; A. & C. BLACK, EDINBURGH ; and A. THOM, DUBLIN. 1872. Printed by Printed by Eyre and Spottiswoode, Her Majesty's Printers. For Her Majesty's Stationery Office. PREFACE, o O ri CONTENTS OF THE PREFACE, Page The Greater Chronicle of Matthew Paris - - ix Authorship of the earlier portion x MSS. of Matthew Paris's Chronicle - - xi MSS. of Roger of Wendover's Chronicle - - xiii MSS. of Matthew of Westminster - - xv The earlier portion of Matthew of Westminster, probably transcribed from the Corpus Christ! MS. of Paris - xvi Table of Errors of the Scribe of the Corpus MS. fol- lowed in the Chetham MS. of Matthew of West- minster ------ xvii Comparison of the MSS. of Roger of Wendovcr with the Corpus MS. ----- xxi Summary of the Facts - xxx Theory of the Authorship - xxx Who was the Author of the original Compilation ? - xxxi Possibly the same Person as the Author of the Life of Offa .-_--_ xxxii Character of the Compilation - - - - xxxiii Alphabetical list of the Compiler's authorities - - xxxv Errors of the Scribe of the Corpus MS. - - xxxix Errors of the Rubricator . - - - - xl Manner in which the Compiler used his authorities - xli Errors of the Compiler • - - - xlvi Table of the Compiler's additions - Ivi Minor additions of the Compiler - lxxiii Proof that Matthew Paris could not have been the Author of the original Compilation - - lxxvi Additions of Matthew Paris - lxxx Authors quoted by Paris - lxxxiv Plan of the present edition - • lxxxiv Table of MSS. used ----- l XX xv PREFACE. The most valuable portion of the Greater Chronicle The of Matthew Paris, perhaps the best known of all n£! ate - r ] the mediaeval historians, was first published by Arch- ofMatthe-w bishop Parker in 1571, an edition reprinted at Zurich ans " in 1589 and 1606, and again by William Wats in 1640, whose edition was reprinted in Paris in 1644, and in London in 1684. It has been translated into French by A. H. Breholles, in 1840-41, and into English by Dr. Giles, 1849-1854. In spite of this, however, it can- not be said that the historian has ever yet had justice done to him, for his work has never been printed in its entirety, and his original editor, Parker, had such strange ideas of his duty as an editor, as to alter his text almost at random, and to introduce matter from other sources in a very arbitrary manner. 1 All that is known of the life of Matthew Paris has been put together with such care and skill by Sir Frederic Madden in his preface to the third volume of the Minor History (the Historia Anglorum), as to preclude the necessity of saying anything more on this subject ; and for a sketch of the Scriptorium of St. Alban's, I need only refer to the preface of Sir Thomas Hardy to the third volume of his Materials for British 1 Proofs of this will be given in the preface to the second volume. See the remarks and specimens given by Sir F. Madden in his pre- face to the Historia Anglorum, i. pp. xxxii-xxxvii. The edition edited by Wats was printed off as far as the beginning of the reign of Henry II. before he had aDything to do ■with it. X PREFACE. History in the present series. I propose at this time to confine myself to an account of the chronicle as far as 1066, the whole of which is contained in the present volume, reserving the consideration of the later portion, and an estimate of Paris as a historian, to subsequent volumes. Question The question of the authorship of the chronicle con- authorship Gained in the present volume is a very difficult one ; of the unfortunately the original MS., though it has been used tionofthV ^y many, has never before been thoroughly collated ; nor chronicle, have the authorities which were used in its compilation been investigated. Much light has of necessity been thrown on the question by doing this ; and if I have come to a different conclusion as to the authorship from what has been the popularly received theory, it must be remembered that I am in possession of evidence of which hitherto no use has been made. While, however, several of the modern theories respecting this question can be proved to be incorrect, and while I believe the con- clusion to which 1 have come is at least a very probable one, I cannot feel that it is in any way certain. It is very evident that we have not the original MS. from which the chronicle was transcribed ; and this not being in existence, much that would be proved from it can only now be conjectural. All that I can do is to put the facts that can be ascertained as clearly as I can before my leaders, and to leave them to judge how far my conclusions are correct. The question must involve a great deal of careful investigation and minute criticism. It is not, however, without its own interest, and will shed considerable light on the value of our authorities for the early history of England. In the first place, I will set before the reader, as briefly as I can, the evidence given by the existing MSS., in order to show what the difficulty attaching to the question of the authorship is. PREFACE. XI Under the name of Matthew Paris we have the two MS. of MS. volumes, Nos. 26 and 16 (which I denote by the £Eri?J7 Ar, 5 ^^ letters A, and B.), 1 in the Library of Corpus Christi Corpus . ^ ^ ^ College, Cambridge, having the earlier portion, down ColWe,'^ / &, to 1195, written in one or two scribes' hands of the Cambridge. beginning of the 13th century, and the later portion in p the hand which has commonly been supposed to be that wo ?& ju**\// of Paris, and which certainly is a St. Alban's hand. a /2 s J Throughout the earlier portion, that is before the hand called Paris's begins, are numerous additions and correc- tions, some on inserted leaves, others in the margins or between the lines, in certainly more hands than one, but all bearing distinctly the St. Alban's character. 3 In some cases the writing of the original scribe has been carefully erased, and fresh matter written over the erasure ; in these cases the corrector has always had additional matter to insert. The corrections embrace frequently very minute points, such as alterations of spelling, and show that the MS. was read through Avith the idea of being corrected throughout ; the work of correction has however been very unequally done, as many gross and obvious blunders are left unaltered. Though I believe that there is evidence that these cor- rections were done at different times, and that they, as well as the additions, are written in at least two hands, I cannot think that there is any reasonable doubt that they were written either in the handwriting or under the direction of Matthew Paris himself, the author of the later portion of MS. B. Indeed, under the year 622 (p. 271), where he has introduced a considerable amount of fresh matter, written over an erasure, respecting Mahomet, he refers for further details to what he has 1 See the full description of these i gated by Sir Thomas Hardy in the Volumes in Sir F. Madden's preface I preface to his third volume of the to the Historia Anglorum, pp. liv- Materials for British History, and lxi. •■ in the account of the fac-similes pre- 2 The question of the handwriting ! fixed to that work, that I need say of the additions to this MS. has | no more bfi the point. been so fully and carefully investi- | Xll PREFACE. Copies of this in the British Museum. Cotton. Nero D. 5, given under the year 1236, while under this latter year he inserts a reference to what is given on the subject under the year 622. 1 Of this MS. there exist two copies, MS. Nero, D. 5 in the Cotton Collection in the British Museum (which I call C), and MS. 1620 in the Harleian Collection, in the same library (which I call D.). 2 These are each written Harl. 1620. j n one ] ian( j throughout, and are demonstrably copied from the Corpus Christi MS. (A.). C. contains some additional notes in its margins, which are believed by Sir F. Madden to have been written by Paris ; so that this MS. would have some authority of its own, as having passed under the author's own eye. It is how- ever, as well as D., a most slavish copy of the Corpus MS., the grossest errors being left uncorrected, and the corrector's marginal additions being usually foisted into the text, even when they are only variations or expla- nations of a word, and spoil the sense by being thus thrust in. Thus frequently, when the corrector of A. has given a various reading in the margin, the scribe of C. inserts it with the other in the text ; e. g., p. 1 5, where A. has TricerberO) the corrector has vel Cerbevo in the margin ; C. has Tricerbero vel Cerbero in the text ; p. 19, A. has vastitata (of the island of Leogecia), the corrector has over the word between the lines vel vas* tata ; C. reads vastitata vel vastata ; p. 67, A. has delate, the corrector puts percepts above it, and C. D. read delate percepte. 8 A curious instance may be seen in the note 1 to p. 17. The corrector has here written a mar- ginal note as to the grammatical use of the word exulo. In D. this is in the text written on like the rest, as if 1 These references are both in rubrick, and in (I think) the same St. Alban's hand. ' See Sir F. Madden's description of these two MSS. Preface to the Historia Anglorum, pp. lxi-lxv. 3 This is the case continually. See the notes l , p. 22 ; ', p. 25 ; 8 , p. 36 ; ", p. 68, &c. I have quoted the readings of C. D. at first, in order to show their identity with A. ; afterwards I only give their variations. PREFACE. xiii it were part of the sentence, of which it of course makes nonsense. 1 Under the name of Roger of Wendover, and with Roger of his name at the end, there exist two MSS., one the MS. ms. Douce Douce ccvii., in the Bodleian Library at Oxford (which ccvii - I call W.), of about the middle of the 13th cen- tury ; the other Otho B. 5 (called 0.), in the Cotton Collection in the British Museum, written about the middle of the 14th century. The first of these begins as A. does, after a prologue chiefly copied from Robert de Monte (to which, however, it adds an additional paragraph), with the Creation, and goes through all the early Scripture and Roman history much in the same way, except that it is usually fuller. This compilation has much both verbally and in matter that is identical with A., and yet they differ so greatly that no one could call them copies of the same book, and so as to make collation of the two in the earlier portion impossible. 2 This is the case down to the year A.D. 231. Here the MS. which bears Wendover's name becomes identical with the Corpus MS. ; and with only such variations as will always exist between two copies of the same work, continues so till the year 1012, the only exception being the insertion of a chapter, " De origine militiaB Templi," introduced before the year G21 from William of Tyre. 3 From the year 1012, still having much in common with A., it is for the most part less full, omits much that is found in A., and has some entries that A. has not. This continues to the year 1065, when the MSS. are again identical. This MS. is written by a very care- less and ignorant scribe, there being many omissions 1 See the notes ", p. 37 ; -, p. 97 ; 3 , p. 100; », p. 470. 2 See the comparison between Parker's printed text of " Matthew " of Westminster " and the earlier portion (still unprinted) of Roger of Wendover in the Appendix II. to Sir Thomas Hardy's Materials for British History, vol. iii. pp. 415- 419. 3 See p. 2G9. XIV PREFACE. MS. Cot- ton. Otho B. 5. of words, and even sentences ; it has been corrected throughout,, but not very carefully, in another hand. The other MS. bearing Wendover's name, which I call O., has been unfortunately grievously injured by the fire at Ashburnham House in 1721 ; so much so that though it has been most carefully and skilfully put together, a large portion of most of the leaves is gone, and much that is left is illegible. It is very carefully written, with comparatively few errors of transcription or omission. It supplies many of the omissions in W., explains many of its blunders, and is probably copied from the earlier one of which W. is a transcript. Some- times, however, its omissions are the same as those of W. 1 The earlier portion, before the Incarnation, if it ever existed? is gone altogether. Its arrangement differs from that of W., as there are no headings like those in that MS. to each paragraph or year, but the whole is divided into 93 chapters, with a heading to each, e.g. " capitulum " secundum de his quse contigerunt tempore quo Gaius " Caligula ;" " capitulum 47 de his quas facta sunt tem- " pore quo regnavit Anastasius imperator ;" " capitulum "90 ;de rebus gestis tempore quo regnavit in Anglia " Henricus secundus a conquestu sub quo sanctus " Thomas Cantuariensis fuit martirio coronatus." Roger of "Wendover was printed from the Douce MS. in 1841- 1842 by the English Historical Society, under the editorship of the Rev. H. O. Coxe, now Librarian of the Bodleian Library. Mr. Coxe omitted all before the year A.D. 449, excepting a portion which he inserted 1 See, for instance, p. 297, where the passage " nisi legithnum ha- " bere connubium, nullus faciat," -which is in A., is omitted in both the Wendover MSS. 2 In the old catalogue (Oxon. 1696) of the Cotton MSS., it is described as " Chron. Eogeri de " Wendovere a Christo nato ad A.C. " 1234." As, however, it begins, " Incipit liber secundus de floribus " Historiarum a nativitate Domini " nostri J. C," &c, the earlier portion was probably in the MS. originally, though removed before it came into Sir E. Cotton's pos- session. PREFACE. XV in his preface, so that the earlier portion of this chronicle is still extant only in MS. But besides these there is a large number of MSS., " Matthew in their earlier portion mainly identical with A., which blister." go under the name of a third writer, Matthew of Westminster. These in many cases in the earlier years have some entries which A. has not ; they occasionally vary from each other, as if peculiar additions had been made in the different MSS. according to the monasteries where each was written ; but for the most part, down to A.D. 231, and from 1012 to 1065, where the Wen- dover MSS. differ from A., they agree with A. and not with Wendover. Of these the earliest is the MS. pre- served in the Chetham Library at Manchester (No. 6712), which is written in various hands, a portion, namely that from 1241 to 1249, being written in what is dis- tinctly a St. Alban's hand, and which is supposed by Sir F. Madden to be Matthew Paris's own. It is from one of these MSS. of the so called " Matthew of Westminster " that the early portion of this chronicle has been printed, 1 , and thus what is contained in the present volume has / got the name of " Matthew of Westminster." 2 Even / since Mr. Coxe's edition of Roger of Wendover was issued, and it was clear that so much of these two was identical, they yet have been quoted as if independent authorities, when, whether original or not, they are absolutely identical, and this even by writers like Lappenberg and Earle. • As " Matthew of Westminster" goes down to 1307, the authorship of the later portion does not concern the present inquiry ; but as the earlier portion is nearly identical with the MSS. of Matthew Paris, and as the 1 First by Parker, London, 1570. 2 Turner, for instance, in his History of the Anglo-Saxons, in- variably quotes this chronicle as " Matthew of Westminster," quite indifferently when it gives matter not to be found elsewhere, and when it is obviously a transcript of some earlier writer. He seems to consider its authority quite as good as that of Florence or Hunting- don. b 2 XVI PREFACE. Chetham MS. must have been written about the same time as A. (in the first half of the 13th century), the existence of these MSS. has added difficulties to the question of the authorship, and it will be necessary to clear up the question as far as relates to them. Matthew of My belief is that the earlier portion of " Matthew of Westmin- « Westminster " is a transcript with additions and omis- ster a tran- _ >■ script with sions of the MS. at Corpus Christi College, made by the'cwpus some independent person after some few of the cor- Christi MS. rector's alterations were written, but before the greater portion of them, certainly before the longer inserted pas- sages, and with additions introduced by the individual, whoever it was, under whose direction the MS. was first transcribed. I see no reason for doubting that this was done in St. Alban's, and then the copy lent for transcrip- tion to Westminster or other monasteries, St. Paul's, St. Mary's Southwark, Merton, Norwich, Rochester, fee., 1 in each of which some additions peculiar to each monastery or scribe were introduced. These additions in one case take the shape of an additional chapter, " Distinctio regionum," 2 but are for the most part inserted sentences from the same sources that the author of the original compilation has used. 3 I have examined all the MSS. under the title of Matthew of Westminster in the British Museum, 4 the Bodleian Library, 5 Westminster Abbey, Trinity College, Cambridge, 6 Manchester, 7 Eton, and (by a friend) the one at Paris, 8 and the following evidence will, I think, prove my point. 1 See Madden's Preface to the : the Claudius and Royal form an- Historia Anglorum, i. p. xxviii. - See note 4 , p. 5. The substance of this is in Wendover, though at a different place. other pair. 5 These are Laud 572, Fairfax 20, Rawlinson B. 177, Id. B. 186, Mus. 149, Ilatton 53. 3 See, for instance, pp. 7, 13, 34. I 6 R. 4. 2. A well written MS. of 4 These are Arundel 96, Clau- I average correctness, dms E. 8, Reg. 14 C. 6, Lansdowne " Chetham 6712. 96, Nero D. 2. Generally the j s Paris, Bibl. du Roi 6045. Arundel and Nero MSS. agree, and | PREFACE. XV11 p. 11. A. has Atheniorum for Atheniensium. So Errors of MS. Chetham and the other MSS. of Westminster. ^\lf he p. 14. A. has " ab ara destructa ductus Jeroboal," Corpus for dictus. So Chetham. The other MSS. of West- S^f minster generally follow Chetham, excepting the Eton followed in MS., which frequently differs altogether, and in most ham Ms ~ cases is more correct. It is written in one hand of Matthew of West- throughout, a hand of the early part of the 14 th cen- m i nster . tury. p. 15. A. omits milia. So Chetham. The Eton MS. inserts M. above the line. p. 19. A. omits the verb belonging to templum Diance. So Chetham. Paris supplies invenerunt. p. 26. A. has Litico for Levitico. So Chetham. p. 26. A. has oram for horam. So Chetham. p. 30. A. has nedom for Edom. So Chetham. p. 39. A. has " seditionem populis Romge fecit," for populus. So Chetham, reading also fuit for fecit. p. 53. A. has destitui for destrui, in speaking of the walls of Babylon, which makes nonsense of the passage. So Chetham and other MSS. of West. p. 58. A. has profecte for profecti. So Chetham. p. 65. A. has exivit for exuit. So Chetham. p. 67. A. has formidinis for fortitudinis. So Chet- ham and most of the MSS. of West. p. 68. A. omits vires. So Chetham. p. 70. A. has in urme for in urbe. The MSS. of West, vary between in urme and in urine. The Eton alone has in urbe. p. 78. A. wrongly inserts se. So Chetham. p. 85. A. has Siciliam for Ciliciam. So Chetham and other MSS. of West. p. 86. A. has cam (a blunder for causa). Chetham has cd, probably seeing the source of A.'s blunder, and restoring the old abbreviation for causa. p. 96. A. has ingressi for ingessi. So Chetham. p. 96. A. has duxebat for ducebat. So Chetham, and most of the Westminster MSS. XV111 PREFACE. Errors of p. the scribe of the P" Corpus liam ChristiMS. which are 1 followed in p. 97. A. has fe vie for ferre. So Chetham. 106. A. has Claudius for Arviragus. So Chet- 111. 111. of West- minster. P* ^J-^- corrected. p. 113. A. has odoris for odores. So Chetham. A. has istilio for stibio. So Chetham and ham MS. mos t of the West. MSS. of Matthew p. 111. A. has aliarum for animalium. So Chetham. A. had captivam for captiva before it was So Chetham. The year 73] is a repetition of the year 56 in A. So in most of the West. MSS. Eton has in the year 56 what A. gives in 52. p. 115. A. has agerit for ageret. So Chetham. A. has cathedram for cathedra. So Chetham. A. has edictu for edicto. So Chetham. A. has ad for ac. So Chetham. A. has Vesomedius for Mesomedius. So p. 115. p. 117. p. 118. p. 124. Chetham. p. 129. A. has excellentie for excellere. So Chetham. 130. A. has ecclesia for esca. So Chetham. 134. A. has persenilis for senilis. So Chetham. 141. In copying his original, the scribe of MS. Chetham had omitted the year 259 (which is given in A), and went on with the successive years, numbering them as in A. 260, 261, &c. A subsequent corrector has altered 260 into 259, and so on ; this has been followed by every MS. of Westminster which I have examined, and goes on to the year 334, when they read " Anno " gratie cccxxxiii. et cccxxxiv.," and so bring the num- bers of the year in accordance with A. and the MSS. of Wendover. 1 The curious reading in the same page, AD. 262, " Postumus qui per csedes diebus xxi in Gallia tyranni- " dem invasit," I shall discuss farther on. It affords a 1 The only exception is the Eton MS. See note -, p. 161. The cor- rector of the Chetham MS. has gone on altering the years till 348, so that there is no year 348. But et iiii. is inserted above the line in the year cccxxxiii. PREFACE. XIX distinct proof that all the MSS. of Westminster were Errors of derived from A. through the Chetham MS. ; and it shows ^f he also that this marginal correction was inserted in A. Corpus before the MS. was borrowed by the scribe of the Shkh^f Chetham MS. followed in p. 154. A.D. 306. A. has magnitudinis for mansue- iiam MS " tudinis. So Chetham. of Matthew of West- p. 156. A.D. 314. A. had omitted the verb dura- minster. verat in an extract from Bede. So Chetham. p. 164. A.D. 352. Here the MSS. differ, the West- minster MSS. omitting a sentence which is in A., and substituting another in its place. I suspect this arises from the copyist not being able to make sense of the words he found in A. erudAna voluntas (a blunder for eni dinitas), and so going to another source for some- thing to fill its place. 1 See the notes 4 and 5 . p. 171. A.D. 386. The strange blunder of the cor- rector of A., supposing an to stand for ante instead of annis, and adding "dies obit" has been followed by Chetham and other Westminster MSS. 2 p. 172. A.D. 391. A. has episcopos for ipsos. So It is corrected in A. A.D. 413. A. has vertice for cervice. So Chetham. p. 181. A.D. 434. A sentence given in A., but ex- puncted, is omitted in Chetham. p. 194. A.D. 461. A. has altered "trescenta milia . . " soeiavit^ in Geoffrey of Monmouth, to "trescenta " milia sociatis." So Chetham. Chetham. p. 177. 1 The reading of the Chetham MS. in this place is as follows : — " Invaluit hceresis Antropomor- " phitarum, Hseresis Antropomor- " phitarum in Siria et Macedonia " nascitur ab Antropho quo dam " inducta, qui Jesum humanam " tantum formam habere asserebat " et corporis partibus Deum esse " distinction, quod catholics fidei " [est contrarium. Eodem tem- " pore] floruit quoque Paphnutius " episcopus virtutibus clarus." The words in brackets, which the Chet- ham MS. omits, are given in the Eton MS. 2 Eor other instances of the cor- rections in MS. A. being followed, see note 4 , p. 187, note ", p. 188. XX PREFACE. Errors of the scribe of the Corpus ChristiMS. ■which are followed in the Chet- ham MS. ofMatlhew of West- minster. p. 244. A.D. 551. A. has ibi for Ibce. The Eton MS. has lie. So Chetham. p. 265. " annis " p. 318. vandum. p. 359. A.D. 616. A. has "post viginti et uno for unum annos. So Chetham. A.D. 701. A. has obs&rvantiam for obser- So Chetham. The verb privilegiaverit in the heading to the chapter is omitted in A. So also in Chetham. p. 390. In copying the word segniciem, A. writes it seniciem ; this was read seviciem, and the MSS. of Westminster have sevitiam in consequence. p. 399 Chetham. p. 411. d. 425. A. has confessione for confessionem. So A. has fugiens for fugientem. So Chetham. A.D. 888. A. has " Athelmus Wintoniensis " (an error for Wiltoniensis) co " for comes ; the MSS. of Westminster all read cor, 1 except the Eton MS., which reads episcopus. Chetham apparently co, but it has been erased. These are only a few out of many proofs that could be produced. It may be observed that sometimes the Chetham MS. has followed the corrections given by the corrector of A., though in most cases when they are obviously right, it has not done so. This will show that these corrections were made at different times, and that the Chetham MS. was copied from A. between the times when the first and second set of corrections were made. It would, I think, be dangerous to pro- nounce from the handwriting as to which were earlier and which later, especially as these minor alterations are in a very minute hand, and there could not have been many years between the two times. None of the In A. the two words are joined ton-ether, coreyis, so that the reading roris easily explained. It has given rise to all sorts of blunders. The printed text of Parker, -who printed from the Eton MS , reads episcopus, and an Athelm has been inserted at the lists of the bishops of Win- chester on the strength of this. See Coxe's Wendover, i. p. 352 ; Hardy's Le Neve, iii. p. 5, n. 41. PREFACE. XXI larger alterations or additions are found in the Chet- ham MS. 1 We may consequently, I think, dismiss the question The MSS. of Matthew of Westminster and all the MSS. which ° f West-^ go under his name from our present consideration, in minster the matter of the authorship of the compilation which dismissed is preserved in MS. A. On the question as to who the from tbe present transcriber of the MS. was, who its continuator, or considera- whether the name of Matthew of Westminster represents tl0n - a real person, or is altogether supposititious, I wish not to enter. Having shown that the book is directly derived from MS. A., the question of authorship has no concern with Paris's earlier history. 2 My next point is to endeavour to show the relation Compari- which the MSS. which have Wendover's name bear to M gg. f the Corpus MS., in order to ascertain whether any clear Roger of • Wendover evidence can be obtained of the one being derived from w i t h the the other, or of their having a common original. £ or P u . s „ A ! -r 7 r- i- 7 . -n -i ir , J t Chnstl MS. p. 1. A. has Job tor Jacob m K. de Monte s prologue. So Wendover. Weudover has an additional paragraph at the end of the prologue as it is in A. p. 7. Though for the most part the account of the earlier years is much fuller in Wendover than in A., the account of Abraham is fuller in A. p. 11. The account of the condition of the Jews in the wilderness, " Intra illos .... dominata," introduced 1 The scribe of the Chetham MS., though a servile was an honest copyist. Thus in p. 40, the word co-utebdntur ( = avyxP&' / ' Tai > S. Joh. iv. 9) was a puzzle, and he writes it contebantur. The Reg. MS. reads comitabantur, and the Claud, comi- tebantur. - I do not see how we can reject the evidence of two MSS. which claim the authorship for " Matthew " a monk of Westminster." Sir Frederick Madden's theory of its being an abridgement by Paris of his own work rests entirely on the evidence afforded by the hand- writing of the portion 1241 to 1249 in the Chetham MS. I have col- lated this portion of the Chetham MS. with the printed text of West- minster, and my impression is that the scribe was not the author. But the earlier portion could certainly not have been by Matthew Paris, as I shall be able to prove. XX11 PREFACE. Compari- by the compiler into his extract from Orosius, is not in son of the -ttt i MSS. of Wendover. Roger of n. 16. The words natvem pro bestia, in the account of Wendover . with the the death of Brutus's father, introduced by the compiler Corpus i n t Geoffrey's narrative, are in Wendover. Generally ' speaking, when Geoffrey is followed and enlarged, Wen- dover is the same. Sometimes, however, he is less full than A. p. 23. In the chapter from Geoffrey Be morte Bruti, the compiler of A. has spoilt the sense by changing sepeli- crunt eum into sepultus est. Wendover, who is not so full here, has avoided the error, though he has sepultus est. p. 25. In these extracts from the Bible, Wendover is much less full. p. 30. Wendover avoids the blunder nedom, and has Edom correctly. p. 32. There is no sign in Wendover of the play on the name Cordelia (commota est corde ilia for Cordeilla) which A. has. As a sj)ecimen of the two, the following may be remarked : — Geoffrey has (ii. § 12), " ibique ipsum infirmum fin- " geret et balnearet, indueret et foveret." A. alters this to " ipsumque ibi balnearet et foveret et regalibus indueret indumentis." Wendover, " ipsumque ibi balnearet et " foveret et regalibus indutum ornamentis honoraret." The last gives me the impression of being enlarged from what A. has. p. 59. The pretended quotation from Lucan is in Wendover. p. 60. A. has Gothomanus for Gorbonianus in Geoffrey. So Wendover. p. 62. In the account of Darius, Hugo of S. Victor (who is here the authority) has, speaking of his daugh- ters, " quarum redemptionem oblata Darius etiam regni " sui dimidia parte non obtinuit. Illas tamen Alex- " ander/' &c. Wendover takes illas as the object of PREFACE. XX111 obtinuit, and in order to make sense of the passage thus Compari- altered, he changes quarwm redemptionem into pro ^gg ^ e quarum redemptione. A. has the stop after parte, not Roger of after obtinuit, but has left the other words unaltered. wi ^ t ^ er p. 64. In the third line of this page, where A. has Corpus " aliis omnibus cunctis " for " aliis oneribus cunctis," Wendover has " aliis omnibus universis" apparently an attempt to make sense of the reading of A. p. 70. A. has in urme for in urbe. Wendover has urine. p. 91. A.D. 17. Livius Ortensis is also in Wendover. p. 92. A.D. 18. The addition of the compiler to his authority about Ovid is also in Wendover. p. 92. A.D. 19. This entry from Diceto and Orosius is in Wendover. p. 107. A.D. 60. Wendover has the same error as A. as to Agrippina being Nero's wife. p. 108. A.D. 65. The addition made by the compiler to Ado's entry is in Wendover, under the year 64, who has also the two errors about Lucretius and Lucan. p. 109, 1. 2. A. has curribus for cruribus. Wendover has cervicibus. p. 113. A.D. 73. This repetition of the year 56 about Arviragus is also in Wendover. p. 116. A.D. 94. This extract from Diceto is also in Wendover, but with variations. p. 124. A.D. 145. Wendover has avoided the blun- der in A. of joining together two modes of expression ; see note 1 . p. 128. A.D. 177. This is not in Wendover. p. 130. A.D. 187- The additions to Geoffrey about the grants of king Lucius to churches and churchmen are in Wendover, under the year 184. p. 130. A.D. 188. The blunder ecclesia for esca is also in Wendover. p. 141. A.D. 261, 262. Wendover is correct in these years (see post, p. lxxviii). p. 164. A.D. 352. Here Wendover gives an alto- XXIV PREFACE. Compari- gether different entry for the year to MS. A. See it in MSS of ^ :ie no ^ e on ^ ne P assa g e - Roger of p. 168. A.D. 369. A. has gratie for gratia. So Wendover tt T t with the Wendover. Corpus p. 172. A.D. 390. A. omits Jla/mmce. So Wendover. p. 181. A.D. 434. The insertion in A. which is ex- puncted (see note 2 ) appears in Wendover, but in both the MSS. with marks indicating that the scribes were doubtful about it. p. 185. A,D. 445. W. has numero for uncle, making- nonsense of the passage. O. has un, i.e. uncle, and so no doubt the MS. from which W. is copied. p. 194. A.D. 461. The error of construction in A. is also in Wendover. p. 195. Wendover agrees with A. in reading haberent for haberet, omitting sibi, and in reading inermi for inermes. p. 233. A.D. 516. In the paragraph about the foun- tain of St. Alban's, which is inserted in the middle of the extracts for Geoffrey, W. agrees with A. in having hinc, evidently mistaking hue, which O. has, for line. p. 235. A.D. 520. A. has lanceam incorrectly for lancea. So Wendover. p. 254. A.D. 590. The words omitted in A., which are necessary for the sense, are in Wendover. This is one of the compiler's introductions. p. 265. A.D. 616. In the extract from Bede, A. has altered " post viginti et unum annos " into " post viginti " et uno annis." So Wendover. p. 282. A. D. 644. A. has niinutum for minutim. So the two MSS. of Wendover, though one has been since altered. p. 296. A.D. 672. A. has incorrectly nolentes for nolentibus. So Wendover. p. 301. A.D. 678. In the extract from Malmesbury, A. spoils the sense by omitting dixit. So Wendover. p. 310. A.D. 689. A. omits the necessary words in materia in the extract from Geoffrey. So Wendover. PREFACE. XXV p. 313. A.D. 096. A. omits sororem. So Wendover. Compari- p. 317. A.D. 699. In the vision of Dricthelm, which ^g S ° of e is taken from Bede, 0. has " vestimenta suda" for " vesti- Roger of " menta uda." W. has suda, expuncting the d, i.e. sua. ^.[^ the p. 318. AD. 701. A. has observantiam incorrectly Corpus for observandum. So Wendover. p. 323. A.D. 711. By omitting the verb impetravit, one of Bede's sentences is spoilt in A. So also in Wendover. p. 327. A.D. 714. In copying Felix's life of St. Guth- lac there is an important omission in A (the verse of the Psalm chanted by S. Guthlac). So also in Wendover. p. 329. A.D. 721. The curious reading feronta for feritate which A. has, is also in Wendover. p. 331. A.D. 727. ■ A. has incorrectly conanti for conantem. So also Wendover. p. 345. A.D. 765. In the last line of the extract from the Life of Offa, non is omitted in A. So also in Wendover. p. 359. A.D. 793. In the heading the verb privi- legiaverit is omitted in A. So also in Wendover. p. 370. A.D. 805. In mentioning the death of Abbat iEthelheard, A. omits the necessary words " diem " clausit extremum." So Wendover. p. 399. A.D. 870. A. has incorrectly confessione for confessionem. So also Wendover. p. 411. A.D. 878. A. has incorrectly fugiens for fugientem. So also Wendover. pp. 417, 419. A.D. 883, 885. A. omits a necessary preposition ad. So also O. W. is here deficient. p. 431. A.D. 894. A. has cum suis for cum suis filiis. So also O. p. 435. A.D. 901. A. has "Tunc rex Eadwardus " rei cognita veritate de temeritate Ethelwoldi." W. has " Tunc rex Eadwardus re," &c, the re probably a beginning of rex expunctecl. p. 439. A.D. 910. "in editiori murorum eivitatis " loco," A. from Malmesbury. O. has editioni, W. editionem, O. apparently not knowing the word and XXVI PREFACE. Compari- copying it wrong-ty, W. having the same reading that O. son of the • .1 /» i ■ i , • • i MSS. of gives before him and trying to make sense. Roger of p. 449. A.D. 934. A. has incorrectly gravidatam for ■with the gravidata. So also Wendover. £ or P u ?„™ P- 457. A.D. 946. A. has aliud for alium. So also ChnstiMS. * , Wendover. p. 457. A.D. 947. A. has qucv prophetia for quam proplietiam. So also Wendover. p. 460. A.D. 957. A. omits pastor. So also Wendover. p. 461. A.D. 958. A. has concupineta for concupi- veram. Wendover has concupinetam. p. 461. A. omits frigore after nivali, in the extract from Osbern : Wendover supplies tempore, evidently seeing the blank and not knowing the true reading. p. 466. A.D. 974. A. has Rinoh for Kinoth, or Kineili. Wendover also has Rinoth. p. 470. A.D. 978. In copying Malmesbury's account of the burial of Edward II., A. alters " sacro regis " corpore .... levato/' to " sacro regis corpore .... " transferens," misled by a previous poznitens, and for- getting to change the case of the object. Wendover has " sacrum regis corpus .... transferens/' adopting the transferens, but correcting the other error. This would appear a proof that A. is not copied from Wendover, but Wendover from the original of A. p. 472. A.D. 983. A necessary ut, wanting in A., is also omitted by Wendover. p. 473. A.D. 988. The words omitted by A. in copying the text of Malmesbury, the absence of which spoils the sense of the passage, are also wanting in Wendover. Immediately before, the error which A. has of leguntur for legitur is also in Wendover. p. 476. A.D. 994. A. has (from Florence of Worcester) " regiis cum muneribus honoravit." Wendover has eum for cum, apparently to avoid the awkward place of cum. p. 485. A.D. 1012. Here the Wendover MSS. differ from A. In the history of the Cologne archbishop A. has " alio- PREFACE. XXvii *' quio dulci multos ad se amatores invitabat." Wen- Compari- dover has " alloquio fallaci r plurimos? which looks like ™° f t] } e a subsequent alteration. Roger of So again in the next page, for non prcesumens, Wen- ^h tiT^ dover has contern/pnens. Corpus p. 486. A.D. 1012. The notice of archbishop Lyfing ChristiMS - is not in Wendover. p. 487. A. has from Malmesbury Pcdingo comiti. Wendover adds Danico. p. 488, 1. 3. Mulier, A. Gunnildis, Wendover. p. 489. A.D. 1013. The insertion of the compiler into Florence's account of iEthelred's defence of London, " aliud non habens refugium," is not in Wendover. pp. 490, 491. A.D. 1018, 1014. These chapters are very much fuller in A. than in Wendover. p. 493. A.D. 1015. Where A. has "inter Assump- " tionem et Nativitatem beatse Marias in Northanhum- " briam cum uxore sua proficiscens terram totam quae " fuit Sigeferth et Mercheri comitum," W. has only, " cum ipsa in Northanhumbriam profectus terram totam " duorum comitum prsedictorum," which looks like an abridgment of the former. p. 494. The close of the first paragraph of A.D. 1016 is very briefly abridged in Wendover, while in the earlier portion he is fuller than A. p. 495. A.D. 1016. The account of Cnut's siege of London is omitted altogether in Wendover. In the account of the battle of Sherstone, for " in " prima acie stans," Wendover has " in prima acie onili- " tans," which looks like a correction for the former. p. 501. A.D. 1017. A. adds to Malmesbury's account of the concealment of Alfred and Edward in Normandy, " ut sic saltern mortis periculum evitarent/' This is not in Wendover, who has only, " cum avunculo suo duce " Ricarclo," in its place. p. 502. A.D. 1018. For cujus consilio, an insertion of the compiler, Wendover has " quae mediatrix inter XXV111 PREFACE. Compari- " Cnutonem et gentem Anglprum existens dedit ei MSS of C "'concilium." This gives the idea of being an expansion Roger of of the former. Sth ° with the Below, the statement (also from Florence) that Harold Corpus was the instigator of Alfred's death, is not in Wen- ChristiMS - dover. p. 514. A.D. 1041. The names of the two collectors of Harthacnut's tax, " Faeder et Turstinum," slain by the people of Worcester, are not in Wendover. p. 517. A.D. 1042. The last clause of this year about queen Emma is not in Wendover. p. 518. A.D. 1047. Speaking of the death of the bishop of Winchester, A. has ' : Stigandus, Helmhamensis " praesul, in ejus loco sublimatur." Wendover, " ei " subrogatus ambos obtinuit pontificatus." p. 523. A.D. 1052. In the account of queen Ead- gyth's restoration, after the quarrel between Godwine and the king was made up, A. has " et earn pristinee " restituit dignitati." For this Wendover has " nee " tamen carnaliter illam cognovit," which looks like a later alteration. Below, in speaking of the two prelates who were exiled, Wendover says the one restored was Robert (the archbishop of Canterbury) instead of William (the bishop of London). p. 524. A.D. 1055. Here where A. from Florence calls the peace made by Harold with iElfgar and Griffith firma, Wendover calls it infivma. He also omits the mention of the reception of his earldom by iElfgar. p. 525. The compiler's statement that Hermann was the last bishop of Wilton is not in Wendover. He, however, inserts in the mention of the removal of the see to Salisbury, " rege Eadwardo concedente," no doubt from the similar expression of Malmesbury a little above the sentence which is the source of this passage. (Gest. Pont. ii. 83, p. 183.) p. 525. A.D. 105G. The description of Leovegar, c XXX PREFACE. Compari- which the compiler has taken from Florence's description MSS of 6 °^ Odda, is not in Wendover. Roger of p. 525. A.D. 1057. The mention of the emperor with the Henry IV. is not in Wendover. Corpus ^ p. 526. In speaidng of the reason why Edward sent ' for Edmund Ironside's son Edward, A. has " ut ipse " vel filii ejus sibi succederent in regnum." The words velftlii ejus are not in Wendover. p. 530. A.D. 1062. A. says that Wulstan was made Bishop of Worcester, " acclamante populo : " Wendover, " rege acclamante cum populo." p. 531. A.D. 1065. Here the MSS. of Wendover again are identical with A. p. 534. In the story of Tostig's banquet Wendover has delicias for alios. p. 539. A.D. 1066. A. has nomen for omen. So Wendover. Summary The facts then now before us are these. MS. W. of the facts. ( Wendover ) is identical with A., between A.D. 231 and A.D. 1012. Before 231 it is very much fuller on the whole, though not always, than A., the sources of the portion between the Incarnation and that year, though usually the same as those employed by the compiler of A. (for the most part, Peter Comestor, Ado of Vienne, and Hugo of S. Victor), being in many instances amplified. From this point till 1012 the MSS. offer only the same kind of variations that any two MSS. of the same work will always do. Between 1013 and 1065 they again differ considerably, W. being on the whole considerably less full than A. Add to this that A. is a very carelessly written MS., full of scribe's blunders and occasional omissions. Theory of ^he most probable theory from these facts seems to me the author- . . ship. to be : A. is a direct transcript from another MS. exist- ing in St. Alban's, compiled and written shortly before, near the beginning of the 13th century. Wendover proposed to himself to make a new edition of this, and PREFACE. XXXI to re-write it. This lie actually did as far as the end of the year 231, using it and its materials, which were of course to he found at hand in the monastery. After 231 he gave up his intention of re-editing the work, and con- tinued his own book, merely by transcribing the earlier compilation, until the year 1012, when he again carried out his original plan, though less fully than before. The evidence seems to me to admit of no other explanation than this. If an earlier compilation existed in St. Albans, it is very unlikely that there should be two distinct am- plifications of it existing in the same monastery ; and as the style of A., or rather the way in which its compiler copies and abridges his authorities, does not change at the year 232, while the style of W. markedly does, I think we must conclude that A. is the original of the two, and W. the work of a copyist. The popular theory that A. is a copy of W., transcribed under the directions of Mat- thew Paris, is, I think, utterly untenable ; the whole introductoiy portion differs so greatly in the two MSS., that of W. being fuller then, while not so full after 1012 ; and, as I think has been shown above, giving evidence of being derived from A. between the years 1012 and 1065. Who then was the author of this compilation ? If the inquiry conclusion to which I have come is correct, it was not j^*° ® f Roger of Wendover ; and to say nothing of his date, I the compi- shall be able to produce conclusive evidence that it was w^ e ^. e not Matthew Paris, assuming him to be the author of dover and the corrections of MS. A. And the only serious objec- 1 j^ £ ^ s tion to my theory is that it seems unlikely that the of their author of so laborious a compilation — the basis on which the two historians of St. Alban's, Wendover and Paris, founded their histories — the book which was lent to other religious houses, and became the source of the widely popular compendium called by " Matthew of " Westminster's " name, should pass so entirely into oblivion. That the author had been soon thrown into the shade by the greater fame of Wendover and Paris, c 2 XXXll PREFACE. (ft 4 cM*.**^, even in his own monastery, is clear from Walsingham's words, who, in speaking of the celebrated monks of St. Alban's, speaks of " Rogerus de Wendovere, noster mo- " nachus, cui psene debent totius regni chronographi " qaicquid habent." x But it must be remembered that many years elapsed between the date of the compilation and the time when these words were written by Walsing- ham ; and it was not unlikely that a book, so completely made their own, and continued to their own time, by the "W. T^ yin*^ o£c^ two great historians of the house, Wendover and Paris, *■ \5^*S ^y should even in the house itself be called by one of their ~x 0L'* < < 1> ^* i fr~*£/l am unable to suggest any name for the author, there *^/^c^ *-* *^ v can be no doubt that his work was written in the &1'a+*J> *•*' w abbey of St. Alban's, from the frequent mention of the •* v *' */ A/t*t*£r*t- abbey, and from the elaborate way that anything that tends to illustrate the history of St. Alban's is amplified, as for instance the Life of S. Alban. As to the author's date, the work must have been composed after the time when, as Sir Thomas Hardy has remarked (Materials for British History, iii. p. xlii.), we learn from the Gesta Abbatum S. Albani, that Peter Comestor's work was introduced into the monastery, — that is, during the abbacy of John, 25th abbat, 1195-1214. 3 Of the works used in the compilation, probably the names. The loss of the author's name is in no way more remarkable than the loss of that of the Life of 'Offa, 2 which would have an especial interest in a society which claimed its origin from that monarch. Though r The Life of Offa tt latest work "' ' :! lhe latest in date is the Life of Offa, which was certainly used. written in the monastery of St. Alban's. The compiler has extracted a considerable portion of this Life of Offa 1 De Fundatione et mentis Mo- nasterii Sancti Albani. Appendix E. to Riley's John of Amundes- ham's Annals of S. Alban's, ii. p. 303. 2 I shall hereafter shew that Matthew Paris could not have writ- ten this, as has been sometimes supposed. See below, p. Ixxx. 3 See Riley's edition of the Gesta Abbatum, i. p. 233, and compare Madden's Preface to the Historia Anglorum, i. p. xii. PfiEFACE. XXXU1 (pp. 356, seqq.), and at the same time has enlarged some of his extracts in a manner very much as the author of such a piece would do in using it in this manner ; and in addition to this, on another occasion (p. 252), in speaking of the tomb of S. Alban, he uses the same words that the author of the Life of Offa uses. 1 The Life is used again in speaking of Offa in p. 343. It appears to me that a very possible theory may be that the author of the Life of Offa was also the author of the compilation which formed the basis of the histories of Wend over and Paris. The compilation, whenever and by whomsoever it was Character • ,, i -i -, 1 • -i-i ofthecom- written, must be regarded as a very curious and remark- pii at i on . able one. The very large number of sources consulted, the miscellaneous character of many of the extracts, the mixture of history and legend, the giving fixed years to stories which even writers like Geoffrey of Monmouth had left undated, the care at one time, and the care- lessness at another, the slavishness with which one authority is followed, and the recklessness with which another is altered, the frequent confusion of dates through ignorance and want of care, the blunders dis- played in many instances from the compiler not under- standing the author whom he is copying, as is especially the case in the extracts from the Anglo-Saxon Chronicle, — all these characteristics may well earn for the author the title that Lappenberg has given to him, though under the name of " Matthew of Westminster/' namely that of the '' Verwirrer der Geschichte." At the same time there is no doubt that he had access to some materials which we no longer possess ; and my object has been to trace all his statements, where possible, to their source, and to distinguish any additions that the compiler has made, when they are merely rhetorical amplifications of his own, or when they are realty from some source not now extant. 1 See the note ", p. 252. XXXIV PREFACE. The chief authorities. The prologue is taken, with the exception of a sentence at the beginning from Ado, and one at the end, which I suppose to be the compiler's own, from Robert de Monte. The early history from the Creation is chiefly from Peter Comestor, 1 but with considerable additions from the Vulgate Translation of the Old Testament, S. Augustine, Isidore, S. Jerome, &c. The early Roman history is from the Historia Miscella. With additions from many other sources, the history up to our Lord's Birth is chiefly from the Chronicle of Ado, archbishop of Vienne from 859 to 874, and the Excerpta Minora of Hugo of S. Victor. 2 Peter Comestor is again employed at the beginning of our era. The chief authorities used for the history of England are, besides the fabulous history of Geoffrey of Monmouth the whole of whose work is introduced in an abridged form, Bede, Florence of Worcester, Simeon of Durham, Henry of Huntingdon, and William of Malmesbury ; Asser was unknown to the compiler, and is always quoted at second hand from Florence. The general history is chiefly from Ado, though with frequent introductions from the Chronicle of Sigebert of Gembloux and others. The dates and lengths of the reigns of the Popes are at first from the Vita? Pontificum of the Librarian Anastasius, and afterwards from some continuation which was preserved at St. Alban's. The source of every passage which I have been able to identify is given in the margin. The alpha- betical list which follows gives all the authorities to whom I have been able to trace any statement in the 1 The copy made for S. Alban's of this work is now MS. Reg. 4 D. vii. in the British Museum. Mad- den's Preface to the Historia An- gloruni, i. p. xii, note l . 2 I regret that it was not till many of the earlier sheets had been printed off that I became acquainted with this work, and thus the autho- rities given in the margin are occasionally the writers used by Hugo, when Hugo's name ought to stand there. Three of these instances seemed to me of sufficient impor- tance to have the leaves cancelled ; the others will all be found indi- cated in the table of Corrigenda at the end of this preface. PKEFACE. XXXV compilation, my object being, of course, to identify, not the original source, but the author's, for his facts. List of the authorities which have been used by the compiler, with the editions to which reference is made. Abbo of Fleury : Vita S. Eadmundi (Migne's Patro- Alphabets logia, cxxxix.). S? Hst of ° ' ' the com- Acta S. Silvestri. piler's AdoofVienne: authorities Chronicon (Migne, cxxiii.). Martyrologium (Migne, cxxiii.). Adrevald of Fleury : Historia translationis S. Benedicti (Migne, cxxiv.). De miraculis S. Benedicti (Migne, cxxiv.). Aelred of Rievaulx : De genealogia regum Anglorum (Twysden's x. Scriptores) . Vita Edwardi Confessoris (Twysden's x. Scrip- tores). Anglo-Saxon Chronicles 1 (Monumenta Etistorica Bri- tannica). Apostolica Historica de S. Petro (Fabricius, Cod. Apoc. Novi Testamenti). Augustine, S. : De Hreresibus (vol. 8, Migne, xlii.). De Civitate Dei (vol. 7, Migne, xli.). Bede : Historia Ecclesiastica (Mon. Hist. Brit.). Chronicon de sex jetatibus sseculi (Mon. Hist. Brit.). Vita S. Cuthberti (Stevenson, Eng. Hist. Soc). Vitfe abbatum Girvieasium (Mon. Hist. Brit, pre- fixed to Simeon of Durham). The chronicle used was the Peterborough one (MS. Bodl. Laud. 636). XXXVI PKEFACE. Alphabeti- Berengosns : De laude et inventione S. Crucis (Migne, callistof -I x the com- CiA - r piler's Bridferth of Ramsey: Vita S. Dunstani (Migne, authorities. • N CXXX1X.). Cassiodorus : Historia Tripartita (Migne, lxix.). Chronicon Fani S. Neoti (Gale, Scriptores xv. p. 141). Cuthberti Epistola de morte Bedse (Stevenson's Bede, i.). Dexter : Chronicon (Migne, xxxi.). Fanstus, S. : Vita S. Mauri (Acta Sanctorum, 15 Jan.). Felix: Vita S. Guthlaci (Acta Sanctorum, 11 Apr.). Flodoard of Rheims : Annales (Migne, cxxxv.). Florence of Worcester: Chronicon (Mon. Hist. Brit.). Freculphus: Chronicon (Migne, cvi.). Geoffrey of Monmouth : Historia Britonum (Giles, Loud. 1844). Gregory of Tours : Historia Francorum (Migne, lxxi.). De miraculis S. Juliani (Migne, lxxi.). Hegesippus de bello Judaico (Weber, Marburg, 1864). Henry of Huntingdon : Chronicon (Mon. Hist. Brit.). Hermannus Contractus (Migne, cxliii.). Hildebert of Le Mans : Historia de Mahumete (Migne, clxxi.). Historia Eliensis (Gale, Script, xv. and Stewart, Anglia Christiana Soc). Historia Miscella (Eyssenhardt, Berlin, 1869, and Migne, xcv.). Historia Rameseiensis (Gale, Scriptores xv.). Historia de S. Cuthberto (Hinders Symeon of Durham, Surtees Soc. vol. 51, 1867). Hugo of S. Victor: Excerpta priora (Migne, clxxvii.). Ildefonsus (Pseud.) : Continuatio Chronicon S. Isidori (Migne, xcvi.). Isidore of Seville : Etymologia (Migne, lxxxii.). Chronicon (Migne, lxxxiii.). PREFACE. XXXV11 Isidore of Seville : De ortu et obitu patrum (Migne, lxxxiii.). 1 Isidore (Pseud.) : Decretalia (Hinscbius, Lips. 1863). Jerome, S. : Liber Qua3stionum in Genesin (Migne, xxiii.). In Osee (Migne, xxv.). Eusebii Chronicon (Migne, xxvii.). Johannes Diaconus Vita S. Gregorii (Migne, Ixxv.). Josephus : Antiquitates Judaicas (Dindorf, Par. 1845). Justin (Elzevir, Amstelod. 16G4). Leontius : Vita S. Johannis Eleemosynarii (Migne, Ixxiii.). Libellus de regibus Saxonicis (Hinde's Symeon of Durham. Surtees Soc. vol. 51, 1867). Lucas Tudensis : De Westergothis (ed. 1633). Marianus Scotus: Chronicon (Pistorius, Franc. 1601 and Migne, cxlvii.). Martyrologium Romanum (Antv. 1701). MS. apud Leland, Collectanea iii. (Hearne, 1770). Nennius (Mon. Hist. Brit.). Orosius : Historia (Migne, xxxi.). Osbern : Vita S. Dunstani (Migne, cxxxvii.). Vita S. Elphegi (Migne, cxlix.). Vita S. Odonis (Migne, cxxxiii.). PasskrSS. Ethelberti et Ethelredi (ap. Simeon. Dunelm. Mon. Hist. Brit.). Paulinus : Vita S. Ambrosii (Migne, xiv.). Paulus Diaconus : De gestis Longobardorum (Migne, xcv.). Petrus Comestor : Historia Scholastica (Migne, cxcviii.). Historia Evangelica (Migne, cxcviii.). Alphabet! cal list of the com- piler's authorities. 1 The first two references to this treatise, pp. 97, 109, were taken from the Cologne edition, 1617, where it is called " morte sanctorum." De vita et XXXV111 PKEFACE. Alphabet!- Pilati Epistola ad Tiberium (Fabricius, Cod. Apoc. thecl°- f Novi Testament!). piler's _ Privilegium Eadmundi regis (Monasticon, iii. p. 137). Ralph de Diceto : Abbreviate ones Chronicorum (MS. 13 Reg. E. vi., 1 and Twysden's x. Scriptores). Robert de Monte : Annales (Migne, clx.). Ruffinus : Historia Ecclesiastica (Yeronaa, 1745). Sigebert of Gembloux : Chronicon (Migne, clx.). Simeon of Durham : Annales (Mori. Hist. Brit.). Historian recapitulatio (Hinde, Surt. Soc. vol. 51.) Historia .Dunelmensis Ecclesire (Twysden's x. Scriptores). De Archiepiscopis Eboracensibus (Hinde, Surt. Soc. vol. 51). Ursinus : Yita S. Leodegarii (Migne, xcvi.). Yita S. Neoti (Whitaker, Lond. 1809.) Yita OfFaa II. (Wats, in the same volume with Matthew Paris's History). Yita S. Oswini (Raine, Surtees Soc. 1838). Yitas Pontificum (Anastasius, Migne, cxxvii. cxxviii.). Yulgate, the, especially the two books of Maccabees. William of S. Alban's : Yita S. Albani (Acta Sancto- rum, June 22). William of Jumieges : Historia Northmannorum (Migne, cxlix.). William of Malmesbury : Gesta regum (Hardy, Eng. Hist. Soc). Gesta Pontificum (Hamilton, in the present series). 2 1 This MS. was formerly in the library at S. Alban's. See Madden's Preface to the Historia Anghrum, i. p. xii. note 2 . Paris into the compilation, there are extracts from Sibyllinorum Ver- bornm Interpretatio (Migne, xe.) ; Rabanus Maurus, De vita beatae - In the additions introduced by I Mariaj Magdalensc (Migne, cxii.). PREFACE. XXXIX I proceed to speak of the character of the compilation, Character and of the way in which the compiler has used his th ^ authorities. tion. In the first place, the scribe who wrote the Corpus Errors of MS. was a very illiterate and careless one : thus to give * e scnbe n . n. & of the some specimens out of many instances of careless writing Corpus or blundering, we find mortalibus for moralibus (p. 1), S[ lstl alterra for altera (p. 4), tarctarent for tractarent (p. 23), aratur for aratra (p. 55), omnibus for oneribus (p. 64), juventute for vivente (p. 75), conso for tonsor (p. 86), cam for causa, (from not understanding ca, ib.), rubes for urbes (p. 92), rie for ne (p. 95), in terrum for interim (p. 100), juvene for Vienne (p. 107), curri- bus for cruribus (p. 109), ecclesia for escct (p. 130), «spem for specie (from not understanding s£> compiler finding contrary accounts of the same transaction in Ins used his different authorities, and simply copies both. In the authorities - earlier portion there is ample evidence that Justin, Orosius, and Josephus 1 were known to him, and in the library of the monastery ready to his hands ; but he prefers in most cases to take Roman and Jewish history from the Historia Miscella and Hugo of S. Victor, even when they are manifestly copied from the above writers. The above list of authorities used is especially inter- esting, as showing what probably was the extent of the historical library of St. Alban's at the time Roger of Wendover and Matthew Paris were writing, viz., the earlier portion of the 13th century, and the books which were open to them. It is valuable also, as showing how little there is that we have not at present. In the list which follows (pp. lvi-lxxiii) of the compiler's own additions, if we take away what are evidently his own inventions or enlargements for the sake of fancied im- provements, it will be seen how little there is left of which the source cannot be identified with absolute certainty. The recent publication of the "Libellus de " regibus Saxonicis " in Mr. Hinde's very valuable edition of Symeon of Durham (Surtees Society, vol. 51, 1867), has shown what is the authority for several facts which were before supposed to be only known through this compilation. The author must, however, have had access to certain Annals of Northumbria, which are no longer in existence, and I think that the frequent mention of Kent points to some similar annals of that part of the kingdom winch have been lost. If to these we add one or two saints' lives, and the Acta S. Silvestri, I think we possess all his other authorities. The list 1 The MS. of Josephus, which was probahly that used in S. Alban's, is now in the British Museum, MSS. Reg. 13 D. vi., vii. See Madden, Preface to the Historia ADglorum, i. p. xii. note 2 . xlr PREFACE. Character of the compiler's of his introductions, in which I have not consciously omitted anything of importance, will enable the reader to judge of this for himself. Of what are certainly the author's own introductions, the most characteristic are the explanations of English own intro- names, which he continually inserts while copying his authority closely, 1 and the characters he gives of the various bishops or abbats, whose succession or death he has occasion to mention ; thus he says of James, bishop of Nisibis, that he " in Ecclesia clarissime refulsit " (p. 1G2), while in the next page he calls him "vir " in scripturis humanis et divinis eloquentissimus ; " Ecgberht, archbishop of York, is " in divina scientia vir " ad plenum eruditus " (p. 338) ; archbishop Bregwine, " vir prudens et in litterali scientia eruditus " (p. 344) ; iEthelheage, bishop of Sherborne, is " vir in rebus eccle- " siasticis eruditus " (p. 402). In p. 459, A.D. 954, Florence's " vir reverendus " of archbishop Oskytel, is expanded into " vir bonus et in rebus divinis ad plenum " eruditus/' iElf heah is called " vir litteratus et mori- " bus ornatus," p. 472. These appear to be introduced merely according to the writer's fancy. His errors. His errors, though in most cases proceeding from pure carelessness, are sometimes more elaborate, and occasioned by ignorance of the language in which his original is written ; this is especially the case in the instances (not very many) in which the Anglo-Saxon chronicle is used. Anglo-Saxon words are mistaken for proper names, the system of numeration in Anglo-Saxon is not understood, and corruptions are caused by the eye catching sight of an expression in a language with which the compiler was not familiar. The way in which the chronicle is used gives the idea that the compiler did not understand Anglo-Saxon, but consulted it for genea- 1 A curious instance of alteration from this cause may be seen in p. 408 (A.D. 875), where Florence's Stratcluttenses is changed into Walenses. PREFACE. xlv logies and proper names. 1 This ignorance of the language of his authorities is sometimes displayed even in the case of Latin ; one very curious instance may be seen in p. 876, where the account of Ecgberht's victory over the Danes, in A.D. 835, is copied from Huntingdon. Huntingdon speaks of him as " secunda usus fortuna," and this the compiler has interpreted as meaning " being victorious on a second occasion/' and has actually introduced an account of a second victory in A.D. 886, which had no existence but in his own imagination. He oftener abridges than enlarges,' 2 but he is fond of Character introducing clauses or explanations which illustrate or p ii at j on _ amplify his authorities ; thus, while copying Geoffrey's account of Brutus killing his father, he inserts the words " patrem pro bestia " (p. 16), and shortly afterwards Pandrasus is directed by Brutus to be kept " reverenter " (p. 18). His extracts are made generally with little care for accuracy, and he occasionally gives two differing ac- counts from two of his different authorities 3 of the same event ; while sometimes he has repeated a notice of an event from the same authority in different language. 4 He occasionally uses the first person intentionally 5 ; but on more than one occasion he uses it when merely copied from his authority. 6 One very curious instance may be 1 See pp. 296, 309, 402, 437. In p. 384 is a blunder over an Anglo- Saxon word in .ZEthelwulf' s charter. From an extract in p. 437 (A.D. 902) it is clear that the Peter- borough chronicle was that used by the compiler. 2 On the other hand the usual stories of Godwin e and Harold are filled up and exaggerated. 3 See p. 272, where, through an error of Malmesbury, Cwithelm is called the brother of Cynegils, in- stead of his son, though shortly before, in copying Huntingdon, the compiler had correctly called him his son. 4 See pp. 336, 337, where the ordination of Frithebert to Hexham is repeated twice from Simeon of Durham. 5 See pp. 344, 421, 442, 536. 6 In p. 306, while copying Bede, he leaves his first person unaltered ; so also in an extract from Hunting- don, p. 509. In p. 364, where, in quoting what Alcuin says as given by Malmesbury, he uses the first person, without giving any hint as to who is speaking. Xlvi PREFACE. seen in p. 384, where he uses nostra; in speaking of the monastery of Malmesbmy, showing he must have copied William of Malmesbury's statement without thinking about it. There is evidently frequently an intention of rounding a sentence, or completing any statement he thinks unfinished ; thus, in mentioning the succession of bishops from one of his authorities, he not unfrequently inserts the mention of the deaths of their predecessors. Sometimes, however, he alters apparently only for the sake of altering; thus, Geoffrey's "flevit arnare qusesivit- " que " is altered to " cum lachrymis qusesivit " (p. 32) ; the same writer's " cum solis navibus " is changed to " nudis corporibus " (p. 235) ; where Florence has " in " septimana hebdomada post Pascha," he alters it to " in- " stante sancta solemnitate Pentecostes" Cp. 412) ; where Simeon has " xxxvii. dies," it is altered to " mensem " (p. 415) ; where Huntingdon says "non sine mirabili " exercituum ruina fugam dedignans," he alters it to " per fugam non declinans ruinam " (p. 341) ; where Malmesbury has, " elementis Anglicis," he gives instead, " Anglicis et aureis litteris," p. 372, &c. Errors of I proceed to point out the chief errors and deviations the com- f rom ^} ie original sources. p. 1. In the prologue, taken, as has already been stated, chiefly from Robert de Monte, in contrasting Jacob's simplicity and Esau's craft, the author, appa- rently not thinking simplicity a just characteristic of Jacob, substitutes Job, though Esau is left. 1 p. 2. In the account of the creation of man, where Ado is literally copied, the words " in agro Damasceno " are introduced from Peter Comestor. p. 23. In speaking of the death of Brutus, by a par- tial change of the construction, the sentence is made unorammatical. See note 2 . 1 It is curious that in the prologue to the Historia Anglorum, Jacob is left, i. 4 (ed. Madden). piler. PREFACE. xlvii p. 56. In this account of the kings of Persia, which is Errors of the co piler. made up from several sources, some of the passages being th certainly taken from Justin, what Justin says of Arta xerxes Mnemon is here used of Artaxerxes Longimanus. p. 63. Alexander is said to have met his end " cum " a Babilonia reversus fuisset," though immediately afterwards the words " in eadem urbe " occur as the place of his death. Here Hugo, the authority, is delibe- rately altered for the worse, as he has " Babiloniam " correctly. p. 64. In the account of Heliodorus's aggression on the Temple, which is taken directly from the Book of Maccabees, the avenger, instead of being the " terribilis " sessor" on the horse, is the horse himself, "equus " terribilis." p. 70. In the extract from Geoffrey of Monmouth regin is given for regni, and made into a proper name. p. 91. Livy is described as " Ortensis." I have offered a conjecture as to the origin of this blunder in the note on the passage, supposing that the compiler had the Historia Miscella before him, while he was also copying S. Jerome's chronicle. p. 107. A.D. 60. Agrippina is called Nero's wife, instead of his mother. p. 108. A.D. 62. In the account of the martyrdom of S. James from S. Jerome's chronicle, the words pertica fullonis are introduced from Hugo of S. Victor. p. 108. A.D. 65. Lucretius is put in place of Lu- canus : and an addition to Ado's account is given about Seneca, here called Lucan. p. 113. A.D. 73. " De morte Arviragi regis." This chapter, taken from Geoffrey of Monmouth, is a repeti- tion of the entry for the year A.D. 56. (p. 107.) p. 124. A.D. 145. By joining together two different words of expression the sense is spoilt. p. 124, A.D. 149. S. Papirus is called episcopus instead of diaconus. d 2 xlviii PREFACE. Errors of P- 164. A.D. 350. The compiler not seeing that by tnt* com~ piler. Roma Ado here means New Rome, i. e. Constantinople, has made Constantine bring the relicks of SS. Andrew and Luke from, instead of to, Constantinople. p. 167. A.D. 366. Here is a curious instance of careless copying. Ado says that Joviniau reigned " uno " anno, vel ut verius, octo mensibus." Our compiler alters this to " uno anno et octo mensibus." p. 171. A.D. 389. To an extract from Ado, an ac- count of S. Ambrose's consecration from Paulinus's life of S. Ambrose is added, though it had been mentioned from Ado several years before, A.D. 377 (p. 169). p. 176. A.D. 406. In the same paragraph are two entries respecting S. Chrysostom. He is called Johannes Crisostomus in. the first, and Johannes Constantinopoli- tanus in the second. The compiler who took the first from Sigebert and the second from Ado, evidently had no idea that the two entries related to the same person. So again, — p. 179. Sigebert is followed in calling the first king of the Franks Pharamund, though in p. 170 Ado had been followed in calling him Priam. p. 191. In a sentence, which is wholly the compiler's, he quotes Bede as giving the date of the death of S. German. Bede is speaking of Valentinian. p. 195. Inermi is given for inermes ; and so in p. 222, grandi for grandes. p. 248. A.D. 571. There is a confusion about the Paschal cycle. p. 249. A.D. 580. Huntingdon says that Cutha, in the 12th year of Ceawlin, took Bedford and other castles ; the compiler omits all mention of Cutha, and says that Ceawlin took them. p. 287. A.D. 651. Oidilwald, king of Deira, is made son of Eanflsed, in consequence of the compiler joining together two sentences of Florence. p. 314. A.D. 698. By endeavouring to change Sige- PREFACE. xlix belt's construction, the compiler represents Tiberius III. Errors of (Apsimar) as being imprisoned instead of Leontius. piiei C ° m " p. 319. By carelessly copying Bede, the compiler represents him as ordained priest by Benedict Biscop, while Bede especially says he was ordained by Ceolfrid. p. 324. A.D. 712. A list of the bishops of Worcester, given by Malmesbury, ends with the words " Dunstanus, " Oswaldus, Eldulfus, quorum tres ultimi archiepiscopi " fuerunt." The compiler in copying this remembered that Dunstan was archbishop of Canterbury, and rushed to the conclusion that the other two were so also, and inserted Cantuarienses before fuerunt p. 331. A.D. 727. Ini's queen is called Sexburga. p. 337. Through blundering over Huntingdon, Ceolwlf is said to have died in A.D. 739. There is also an error in the genealogy given. p. 342. A.D. 756. Here is a curious blunder, from the compiler's ignorance of Anglo-Saxon. He is copying Huntingdon's account of Sigebert's death by a swine- herd (porcarius) ; but turning to the Chronicles, he sees the words an ypan, which he mistakes for a proper name, and calls the porcarius " Ansuan." p. 344. A.D. 762. In copying Florence, he has made Eadberht follow instead of precede iEthelberht II. in Kent. p. 344. A.D. 765. Pope Adrian I. is incorrectly men- tioned under this year, though his accession is correctly given afterwards under AD. 772. p. 347. A.D. 773. Alchred of Northumbria is said to have died this year, instead of being expelled. There is another confusion (Ethelredus for Alcredus) respecting the kings of Northumbria, pointed out in the note to AD. 780, p. 350. p: 35 J. The succession of the bishops of Sherborne from the MS. A. of Florence of Worcester is placed in this year (784) evidently at random. 1 PREFACE. Errors of p. 352. A.D. 787- The error respecting the bishops piler C ° m " °f Dorchester is pointed out in the note 2 . p. 353. By carelessness in joining together two sen- tences of Florence, Osred is called the " trinepos " of Ida, instead of Alchred. p. 362. A.D. 795. By joining together the accounts of two quite different years (770 and 795) given by Sigebert, the acts of Constantine V. are attributed to Constantine VI. p. 364. " iEthelhardo legationem graviter fungente." Malniesbury, from whom this is taken, has " amminis- " trante ;" the compiler alters it to " fungente," and forgets to change the case of legationem. pp. 369, 370. A.D. 803. The successions of the bishops of London and Rochester are inserted at random. p. 371. A.D. 815. Louis I. is said to have been crowned by P. Leo III., instead of by his successor P. Stephen IV. p. 376. A.D. 834. Among those who fell in Ecgberht's battle with the Danes, Sighelm, bishop of Sherborne, is introduced, who did not die till a century afterwards. The name seems to have been carelessly altered from Huntingdon, and the see inserted without any thought of the date. Of the curious blunder arising from the compiler's not understanding the meaning of secunda. I have already spoken (p. xlv). p. 377. A.D. 837.' jEthelstan, son of ^Ethelwulf, is said to have been illegitimate, probably through a con- fusion with the great iEthelstan, the story of whose birth, as given by Malmesbury, was known to the compiler. p. 378. A.D. 838. The construction is altered and a solecism produced by the attempt at varying it. p. 379. A.D. 846. , ceptum accepit, ut se cum sua sobole circumcideret, non ut 1 The numbers are introduced from Genesis ix. xi. ; post diluvium is an error. 2 West, inserts, "Abraham ^Egyp- ths arithmeticam et astrologiam tradidit, a quibus ad Graios postea devenerunt." 8 MATTHiEI PARISIENSIS ipse Deus aliquid superfluum in homine creasset, quod postea juberet abscidi, sed ut inter alias gentes hoc corporis signo electi viri soboles nosceretur. Et cum esset jam senior, genuit Ysaac. Praecedenti tamen tempore, ut dictum est, ge- nuerat Ismael, unde Arabes et aliaa gentes se esse ex genere Abrabas gloriantur. Circumcisus est etiam Ysaac nativitatis sua3 die octavo. Pra3terea cum jam esset grandasvus Abraham, preecepit ei iterum Deus prasfatum filium suum Ysaac sibi inmolari in monte Morin. Quod quidem ille, Creatori amplius quam suo affectui cupiens deservire, voluit adimplere. Sed nunquam credentibus dura Divinitas, suspendit virum angeli voce a filii nece, ostendens ei, quern immolaret pro filio, arietem, ut absque pietatis dispendio tanti sacrificium consum- maretur viri. Post haac autem cum esset Ysaac jam sexage- narius, genuit Esau et Jacob, patriarcbas Ydumea3 et Israhe- liticas gentis. Be regno Argivorum. Circa bos dies natum l est regnum Argivorum, ubi primus S. August, regnavit Inacbus, cujus fuisse filia Io perhibetur, uxor Osiris, 2 ® e P 1Yl };. quae ut magna dea est in iEgypto culta, eo quod ibi juste 3 ' regnaverit, et bomines ibidem Uteris informaverit. De filiis Isaac, Usan et Jacob, et generations eorum. 66-83. Memoratus Ysaac, cum, laborante in partu Eebecca et ora- Pet. Co- culum audiente de Esau servituro Jacob, apud Abimalecb in ^, es *' ^ en " Geraris peregrinatus, 3 uxorem dixisset 4 sororem suam, de semine centuplum colligens, tribus puteis eruderatis, et quarto facto in Bersabee, ibidem foedere inito cum Abimelecb et Pbicol, Esau reprobato, ignarus benedixit Jacob, qui, fratre suo turn in primogenitura turn in benedictione supplantato, in Mesopo- tamiam proficiscens, cum provisione juxta Luzam titulum erex- isset, et pro Rachel et Lia servitium quatuordecim annorum apud Laban complesset, pacto de aliis septem annis pro gre- gibus, mutatione virgarum vix completo, cum uxoribus et filiis undecim, a Laban furto sublatis idolis a Rachel, recedens in Galaad est comprehensus. Inde cum Laban foedere inito, in lapidibus ad Manaum, ubi castra angelorum vidit, proficiscens ordinatis turmis, vadum Jaboch transiens, matutina lucta lasso 1 Par. puts over this word, vel I 3 cum ins. West. ortum ; W. has exortum. 4 dixisset\ duxisset, A.C.D. 2 uxor Osiris'] uxor Isidis, West. West. Om. W. I CHRONICA MAJORA. 9 nervo cum angelo completa, mutatione nominis facta, prasmissis rauneribus, fratri suo tremebundus occurrit. Cujus filia Dina a Sichem oppressa, et Sichimitis in dole- occisis, jussu Dei ipse in Bethel altare erexit, et domum purgavit. Esau liispidus venator, venditis prirnogenitis pro 1 lenticula fulva dictus Edom, ductis uxoribus Chananasis, Judith et Ba- semath, supplantatus a fratre in benedictione, redeunti Jacob de Mesopotamia cum quadringentis viris pacifice occurrit. Matrem quoque Esau et Jacob, scilicet Rebeccam, adduxit Eliezer servus Abrahas Ysaac, de Mesopotamia, sororem Laban, filiam Batnelis. S. Hieron. Liber Heb. Qusest. in Genes im, xxii. 20. De Job, et Balaam, et asina. Tempore filiorum Ysaac, ut quidam tradunt, fuit secundus rex in Edom Job, de genere Hus filii ISTachor, post Bale, qui et in Genesi dicitur Jobab pronepos Esau. Sed Hebrgei dicunt eum, ut diximus, descendisse de Hus primogenito Nachor. Eodem tempore Balaam, qui in Job Eliud dicitur, descendit de Buz, qui a Balac rege conductus at malediceret " Israel, ei benedixit, loquente sibi prius asina, et de ortu stellaa et Sal- vatoris prophetavit. 74-77. Be nativitate cluodecim patriarcliarum. Pet. Co- Memoratus autem Jacob genuit duodecim patriarchas, de mest. Gen. q UO rum stirpe duodecim tribus Israel originem habuerunt. Habuit namque ex Lia, quaa lippa dicebatur, Ruben, Symeon, Levi, Judam, Ysachar, Zabulon, et Dinam filiam quaa a Sichi- mitis legitur oppressa. Ex Bala genuit Dan et Neptalim. Ex Zelfa genuit Gad et Aser. Ex Rachel, quaa pulchra dicebatur, genuit Joseph et Benjamin. Iste Joseph genuit Manassen et Effraim, quorum uterque facit tribum per se, remota tribu Levi a sorte hasreditatis. S. August. De Civit. Dei, xviii. 5. De Seraph cleo JEgypti. Circa hos dies Apis 3 rex Argivorum transvectus est navibus in iEgyptum. Qui, cum ibi mortuus fuisset, appellatus est Serapis, omnium maximus iEgyptiorum deus. Serapis autem, non Apis, ideo appellator, eo quod sarcofagum ^jgyptii soros 1 pro] Written by Par. over an erasure ; West, has a ; W. has pro edulio lenticulce fulva. 2 malediceret] A. had maledice- retur ; Par. has obliterated ur ; W. has malediceretur. 3 West, inserts filiua Pkorceiei ; W. has filius Phoronei. 10 MATTHjEI parisiensis appellant, ubi eum sepultum venerari coeperunt, priusquam ei templum conderent. Hujus filius fuit Argus, a quo sunt Argi appellati. Be Joseph ei ejus venditione. Joseph autem, cum sexdecim esset annorum, pascebat gregem p et q _ cum fratribus suis, adhuc puer, et erat cum filiis Balse et mest. Gen. Zelfee, uxorum patris sui. Cumque fratres suos apud patrem 87. accusasset, et somnia plura fratribus narrans somniasset, invi- debant ei, atque iEgyptiis vendiderunt. Sed dum moraretur Id. 97, 102. Joseph in iEgypto, anno secundo sterilium annorum descendit etiam eo Jacob in animabus septuaginta duabus, et habitavit ibi, et per ordinem filiis suis ibidem benedicens vitam finivit. Be Jnda et ejus generatione. Judas filius Jacob, ex uxore nomine Sue genuit Her, Onam, Id. 89. et Sela. Ex Thamar genuit Phares et Zaram. Istam Thamar p. 4, cum dedisset Judas duobus filiis suis, Her et Onam, et illi ob ignominiosum scelus perissent, remisit viduam in domum pa- ternam, timens earn tradere Sela, quod fieri debebat secundum legem, causa suscitandi seminis. De qua postea sedente in bivio, mutato habitu, vadens Judas cum Tram opilione ad ton- dendas oves, Sue uxore sua mortua, Phares et Zaram ad unum concubitum genuit, suspicans esse scortum. Qua3 postea ad patibulum ducta, tanquam in adulterio deprehensa, per arra- bonem annuli, baculi, et armillae se liberavit. Explicit de Genesi. Incipit de Exodo. Be morte Israel, et nativitate Moysi. Mortuo autem Israel in iEgypto, et in terram Chanaan Exod. i. ii. translate et ibidem sepulto, crevit populus HebrEeorum mira- biliter annis multis, usque dum incrementis ejus inviderent iEgyptii, et ipsa eorum foecunditas eis fieret importuna. Tunc coeperunt eos affligere laboribus multis, sed tandem divina miseratio respexit populum. Egressus est namque in diebus illis de domo Levi vir nomine Amram, qui accepta uxore stirpis su£e, nomine Iochabeth, genuit ex ea Aaron, Moysen, et Mariam. Be exitu populi Israelitici de JEgxjpto duce Moyse. Denique cum creverat Moyses, jubente Domino, eduxit popu- Orosius i. lum de iEgypto, in portentis et prodigiis magnis, et siccis 10. CHRONICA MAJORA. 11 vestigiis transierunt Bubrum Mare. Quos cum persequeretur rex Mgy-pti, poenitentia ductus quod eos abire sivisset, in- gressus est ipse cum curribus et equitibus suis medium sicci maris. Sed subito refusa est super ipsum a tergo omuis moles aquas, et obrutus est ibi cum universo agmiue suo. Unde extant nunc, in eodem littore, bujus signi certissima monimenta. Tractus nempe rotarum et vestigia equitum et peditum ibi- dem adhuc conspiciuntur, et si casu turbentur, sole renasceute, diatim divinitus reparantur. Verum postquam transivit Mare Bubrum, populus HebrEeorum 1 fuit in deserta 2 Syna annis quad- raginta, quorum primo anno per manum Moysi suscepit legem a Deo. Intra illos tamen annos non calciamentum aut vestis illorum est attrita, nee ulla capillorum vel unguium excretio eis est dominata. Sed velut inmortalitate jam reddita, immu- tabilem bominis formam eorum simplex servavit integritas. Hos autem per noctem columna lucis tanquam dux itineris praacedebat, et eadem per diem nubis babens speciem, ne fessos solitudo vasta redderet, 3 ab aestus injuria defendebat. Be figmentis poetarum. Eduxit autem Moyses eundem popukvm ex iEgypto, novis- De Civit ' SJmo tempore Cycropis regis Atbeniensium, qui ipsam Atbeni- Dei, xviii. ensium 4 condidit civitatem in honorem Minervaa, et ab ejus 8, 11. nomine Atbycos Atbanienses appellavit. Minerva quippe Greece Atbanatbe Partbene, id est, immortalis virgo vocatur, quoniam sapientia, cujus esse dea credebatur, nee mori potest nee corrunipi. Haec Ogygii temporibus ad lacum qui Tritonis dicitur, virginali fertur apparuisse astate. Unde tanto procli- vius dea 5 est credita, quo minus ejus origo innotuit. Porro Atbenienses lanificii, vini, et olei usum primi finitimis populis tradidisse feruntur. Fertur etiam de Cycrope, quod primus Jovi ut Deo 6 mactaverit. Hac prseterea tempestate ferunt bomines de luto formasse, quod optimus sapientiaa doctor extiterit. BZujus frater fuit Atblas, qui et ipse surnmus astro- 1 Hebrceoriim] The Chetham MS. has Hebreorurn above Judeorum. 2 deserta] Par. has vel -to over the line. 3 solitudo vasta redderet] So Par., -who has expuncted the reading of the MS., latitudo conficeret. The MSS. of West, vary between lassi- tudo conficeret and lassitudo consu- meret. 4 Atheniensium] Atheniorum, A.C.D. West. ; Par. has over it vel ensium. 5 dea'] de ea, A.C.D. 6 ut Deo] Not in W. or West. After primus, W. has bovem. The MSS. of West, vary between ovem and bovem. 12 MATTH^EI parisiensis logus fait. His etiam diebus reperitur fuisse Mercurius, nepos Athlantis ex Maia filia sua, 1 homo rnultarum inventor artium. Cycropi vero Carnao successit, sub quo Deucalionis diluvium fuit. Tunc etiam Pbaethontis fuit fabulosum incendium. Isidori Chron. De numero jpopuli Israel prceter Levitas. Dum morarentur in deserto Syna filii Israel, praecepit Do- Num. i. minus Moysi et Aaron ut numerarent eos per cognationes et domos ac familias, et nomina singulorum a vicesimo anno et supra, omne sexus masculini qui possent ad bella procedere : et inventi sunt de tribu Ruben filii Israel primogeniti xlvi. milia quingenti. De tribu Symeon lxx. milia ccc. De tribu Gad xlv.miliaDcl. De tribu Juda lxxiv. milia dc. De tribu Ysachar liv. milia cccc. De tribu Zabulon lvii. milia cccc. De tribu Joseph, scilicet filiorum Ephraym, xl. milia cccc. De tribu Manassen fratris Ephraym xxxii. milia cc. De tribu Benjamin xxxv. milia cccc. De tribu Dan. lxii. milia Dec. De tribu Aser xl. milia et mille D. De tribu ISTeptalim liii. 2 milia cccc. Summa filiorum Israel cum exirent de Egipto. Summa autem filiorum omnium Israel, sexcenta tria milia Num. i. quingenti quadraginta. Levitee autem non sunt numerati cum 45-50. eis, sed jubente Domino constituti sunt ad portandum taberna- culum testimonii et omnia utensilia ejus, et erant 3 in ministerio, ac per gyrum tabernaculi castra rnetabantur. 4 De quadraginta duabus mansionibus pojpuli Israelitici, dum fuerunt in deserto, per tres annos. Primi anni, prima mansio ° populi Israel in deserto fuit Pet. Co- Eamesse, secunda Sochot, tertia Echam, quarta Phiairon, mest. Liber quinta Mara, sexta Helym, septima desertum Sim, octava De- ■ Nun1, 51 * phea, nona Alus, decima Raphidim, undecima desertum Synai. Secundi anni mansio prima fuit sepulchrum concupiscentia3, secunda mons Sepher, tertia mons Seroch, quarta Rechima, 1 A. C. D. repeat filia ; it is erased inC. 2 liiu] So W ; liv. West. 3 eran f] erunt,W. Chetham. The Reg. MS. of West, has qua erant. After ministerio, W. inserts altaris, West. ejus. 4 rnetabantur^ metabuntur, W. and MS. Chetham; the Reg. MS. has rnetabantur. 5 mansio'] mensio, A. CD. ; it is altered in C. CHRONICA MAJORA. 13 v. Eernmon Phares, vi. Lebna, vii. Eessa, viii. Chelatha, ix. Arada, x. Macelotb, xi. Tbaacb, xii. Thare, xiii. Melcha, xiv. Esinona, xv. Baneiacbam, xvi. mons Galgag, xvii. Jetbebatba, xviii. Ebrona, xix. Asion Gaber, xx. Cades. Tertii anni prima mansio mons Hor, ii. Salmana, iii. Pbinon, iv. Oboth, v. Jeaba- rim, vi. Dibongad, vii. Hemonde, viii. Blataim, ix. Abarim, x. Campestria Moab. Josue. De Josue, et de exploratoribtis Jericho. Pet. Co- Mortuo Moyse, successit Josue films Nun in ducatu populi niest. Lib. Israel, jubente Domino ; qui missis exploratoribus in Jericbo de Cetbim, post septem dies Jordanem siccis pedibus cum omni populo transivit. Duodecim lapides de alveo in siccum tulit, aliis duodecim de alveo in siccum reportatis ; populum in Galgala secunda circumcisione innovavit. Civitatem Jeri- cbo, septem diebus sacerdotibus clangentibus buccinis, in sep- timo septies desfcruxit; Acbor, qui de anatbemate regulam auream et cblamydem coccineam tulerat, propter quod Do- minus iratus in Hai. xxxvi. viros occiderat, lapidavit. Civitatem Hai per insidias accendit, Gabaonitas in servos lignarios et P» 5. aquarios recepit. Quinque reges qui obsederant Gabaon, pro- ducto diei spatio, sole et luna stantibus, peremit, 1 viginti qua- tuor reges qui erant cum Jabin interfecit. Altari constructo in Ebal, benedictiones et maledictiones acclamari prrecepit, terrain aliis secundum, concessionem, aliis secundum traditionem dis- tribuit. Duas tribus et dimidiam, qua? in reditu suo, post quatuordecim annos, altare juxta tumulos Jordanis construx- erant, liberans dimisit ; foedus a populo de colendo Deo, per aqua3 effusionem initum, in volumine scripsit. S. August. DeCivit. Dei, xviii. 12. De figmentis gentilium temporibus Josue. Temporibus Josue Liber pater fertur ostendisse vitem bospiti suo in Graacia. Et bis iterum temporibus rapta per- hibetur Europa, cujus filii fuerunt Eadamantus, Sarpedon, et Minos. His quoque diebus Busyris, filius Neptuni ex matre Lybia, Paphi filia, suis diis suos bospites immolabat." Sed et bis temporibus Latbona peperit Apollinem, non ilium cujus oracula solebant consuli, 3 sed ilium qui cum Hercule 1 peremif] om. West. 2 The MSS. of West, here insert a paragraph about Phoenix and Cadmus. In W. it is before the previous sentence. 3 non — consuli] In West., but not inW. 14 MATTH^I PAEISIENSIS servivit Admeto, qui tamen sic est Deus creditus, ut plurimi ilium unum eundemque opinentur Apollinem fuisse. Hoc praeterea tempore, Liber pater bellavit iu India, qui multas legitur in exercitu foeminas habuisse, qua3 Bacbas sunt appel- latas, non tarn virtute quam furore famosee. Per idem quoque tempus Perseus,- et Andromeda uxor ejus, in caelum recepti esse referuntur. De judicibus, qui post mortem Josue judicaverunt Israel. Post mortem Josue Bennun, qui Moysi successit, Hebraaorum Liber populus mansit sub judicibus annis multis, quorum nomina Judicum. sunt baac, Otboniel, Aiotb, Delbora, G-edeon, Abymelecb, Tbola, Jayr, Jepbte, Abessan, Jabdon, Sanson, Hely, Samuel, qui unxit Saulem in regem. Memoratus autem Otboniel percussit Cariatbsepher, unde babuit uxorem Axam, quae petiit a patre suo irriguum superius cum irriguo inferior! ; judicavit autem Israel xl. annis. Huic successit Aotb, qui cum esset ambi- dexter, percusso Eglon rege pingui, Israel liberavit ; judi- cavit Israel lxxx. annis. Sangar occidit sexcentos viros vo- mere uno. 1 Delbora uxor Baracb vel Lapidotb, occiso Sisara per Jabel uxorem Abner Cinei, dato poculo lactis, tandem Jabin interfecit, cujus princeps fait Sisara, et canticum ceci- nit- Delbora judicavit Israel quadraginta annis. G-edeon salutatus ab angelo, cui supra petram carnes obtulit, ab ara destructa dictus 2 Jeroboal, suscepto signo in vellere, cum tre- centis aquam more canum lambentibus, laternis fractis et tubis clangentibus, quatuor reges Oreb et Zeb et Zebee et Salmana stravit. Abimelecb, filius Jeroboal de concubina, in Sycbem factus rex super Sicbimitas, lxx. fratres suos inter- fecit, superstite qui parabolam de oliva et ficu et vite et ramno Sicbimitis proposuit. Eandem etiam Sicbem cum prin- cipe suo Gaal, per Zebul destruxit, et fragmine mola3 per manum mulieris in oppido Tbesbe periit. Abimelecb de Jero- baal regnavit super Israel tribus annis. Tbola succedens Abimelecb, judicavit Israel xxiii. annis, et Jayr xxii. annis. Jepbte a filiis Israel ut spurius abjectus, in regione Thob commorans, postea super eos princeps factus, superatis Am- monitis voto alligatus, filiam post planctum virginitatis xl. 1 W. has " Post Aioth judicavit " Sangar Israel anno fere uno, qui " populum liberans viros sexcentos " vomere uno peremit, et sic vitam u finivit." West, has after uno, " et " ipse defendit Israel et eodem anno " vitam finivit." 2 dictus'] ductus, A.C.D. "West. It is not in W. 13 CHRONICA MAJORA. 15 dierum immolavit. Quadraginta duo [milia] ' de Effraym per Secbboletb, et Thetholoch, dijudicans ad vada Jordanis, truci- davit. Jephte judicavit Israel vi. annis, Abesan post eum judicavit Israel vii. annis, Aylon x. annis, Abdon sive Labdon viii. annis, Sanson xx. annis. Iste Sanson Manue films, 2 cui nativitas ejus per angeluna est praedicta, ISTazareus, uxore ducta in Tampnata, 3 parabola de leone convivis proposita et per dolum mulieris soluta, cum segetes bostium ligato igne ad caudas vulpium incendisset, et niille viros niandibula asini aquam dante in Ramotblesbi trucidasset, et portas Gazaa in montem tulisset, tandem dolo Dalidse rasis crinibus a Pbilistseis excas- catus, molae deputatus, in templo Dagon renascentibus capillis, plures stravit mortuus quam vivus. De raptu Helence et fahulis poetarum. S. August. Inter annos illos quibus populus Hebrgeorurn, post mortem De Civit. Jebu, alternavit sub judicibus et bumilitates laborum et pros- is peritates consolationum, Alexander Paris Helenam rapuit, et regnum Argivorum ad Micenas est translatum, ubi regnavit Agamemnon. Per idem etiam tempus celebres apud gram- maticos fabulae sunt inventse. Fabula scilicet de Triptolemo, quod jubente Cerere, anguium portatus alis, indigentibus terris frumenta volando circumtulerit. De Minotauro, quod bestia merit inclusa laberinto, quo cum intrassent bomines, inextricabili errore inde exire non poterant. De Centauris quod equorum bominumque fuerit natura conjuncta. De Tri- cerbero, 4 quod sit triceps inferorum canis. De Pbrixo et BZelle ejus sorore, qiiod vecti ariete volaverint. De Grorgone, quod fuerit crinita serpentibus, et aspicientes se convertebat in lapides. De Bellerofonte, quod equo pennis volante sit vectus, qui equus Pegasus dictus est. De Ampbione, quod cytbarse suavitate lapides mulserit et attraxerit. De fabro Dfedalo et ejus filio Tcaro, quod sibi aptatis pennis vola- verint. De Oedipo, et 5 monstro quodam, quod Spinga G dicebatur, bumana facie quadrupes, 7 soluta, quae ab illo 1 milia'] also omitted in West, j 5 et] So Par. above quod, -which The passage is not in W. ! is expuncted ; monstro quodam is 2 West, inserts de stirpe Dan. W. ! altered from monstrum quoddam, has de tribu Dan. which West. has. 3 Tampnata] intemptata, Par., in margin, and so CD. 4 Tricerbero] vel Cerbero, Par., in margin. Tribercero vel Cerbero, C. 6 Spinga] vel Spinxs, Par., over the line. 7 A. inserts ob. The MSS. of West. vary. Chetham has it, Trim not. 16 MATTH.EI parisiensis proponi solebant, velut insolubili quasstione, suo prascipitio perire compulerit. De Anthaao, quem necavit Hercules, quod filius fuerit terra?, propter quod cadeus in terram, fortior solitus esset ' assurgere. De Ganimede, puero ad stuprum rapto, quod nefas non Jupiter, 2 cui ascribitur, sed rex Tan- talus fecisse refertur. Danae etiam per imbrem aureum, ipsius Jovis fertur 3 adepta fuisse concubitura, ubi subintelli- gitur mulieris pudicitia auro fuisse corrupta. p. 6. Birth of Brutus. De excidio Trojce et nativitate Bruti. Hac tertia mundi astate, cum judicasset Labdon Israel Historia tribus annis, factum est Trojse excidium, expletis a mundi sce a ' u initio quatuor milibus xix. ; a diluvio mille Dcclxxvii. ; a nativi- tate Abrabaa et quadragesimo tertio anno Mni regis Assy- riorum dcccxxxv. ; ante urbem conditam annis cccciv. ; ante primam quoque Olympiadem annis ccccvi., capta est Troja. Dc cujus excidio iEneas, Veneris et Anchisaa filius, ad Italiam venit, post excidium anno tertio. Qui cum Turno Dauni Tus- corum filio dimicans, eum interemit, ejusque sponsam Lavi- niam, Latini regis filiam, in conjugium accepit. Regnavit autem iEneas Latini s 4 tribus annis; quo vita dedecente reg- num suscepit Ascanius, ejusdem iEneaB filius, quem apud Trojam ex Creusa conjuge genuerat, et secum in Italiam ve- niens adduxerat. Hie condidit Albam super Tiberim, genuit- Galf. Mon. que filium cujus nomen erat Silvius. Hie furtivas veneri i. cap. 3. indulgens, nupsit cuidam nepti Lavinias, eamque fecit prasg- nantem. Oumque dies partus accessisset, edidit mulier puerum, et in nativitate ejus mortua est. Traditur autem ille obstetrici, et vocatur Brutus. Postremo cum ter quini anni emensi essent, comitabatur juvenis patrem in venando, inopinatoque 5 ictu sagittaa patrem pro bestia interfecit. Quo mortuo, ex- pulsus est ille ab Italia, indignantibus parentibus ipsum tantum facinus commisisse. 1 solitus esset'] So altered by Paris from soleret. - Jupiter'] So Par. above the line. Jovis, A.C.D.W. West. C. puts Jupiter in the margin. 3 fertur] So altered by Par. from ferta est, as West. W. has dicta est. 4 Latinis] vei u., Par., over the line. 5 inopinatoque] inopino, A. West, as Galf. Mon. Par. puts inopin- atoque above the line. W. has ubi inopinato. CHRONICA MAJORA. 17 Ut Brutus in exilium pulsus, ad regem G-rcecorum divertit. Calf. Mon. Exulatus 1 ergo 2 Brutus, adiit partes Graaciaa, et invenit ibi Exile of i- 3 - progenieru Heleni, filii Priami, qui sub potestate Pandrasi, Brutus. regis Graacorum, in servitute tenebatur. Pirrus etenim filius Acbillis, post eversionem Troja3, pra3dictum Helenum com- pluresque 3 alios secum in vinculis abduxerat, et ut necem patris sui in ipsos vindicaret, in captionem teneri praaceperat. Agnita igitur veterum concivium prosapia, moratus est Brutus apud eos. In tantum autem militia et probitate vigere ccepit, ita ut a regibus et principibus praa omni juventute patriaa amaretur. Erat enim inter sapientes sapiens, inter bellicosos fervens, et quicquid auri vel argenti sive ornamentorum adquirebat, totum militibus erogabat. Divulgata itaque per universas nationes ipsius fama, Trojani coaperunt ad eum con- fluere, orantes ut, ipso duce, a servitute Graacorum libera- rentur. Quod leviter fieri asserebant, cum in tantum jam infra patriam multiplicati essent, ita ut septem milia, exceptis parvulis et mulieribus, computarentur. Erat praaterea quidam nobilissimus juvenis in Graacia, nomine Assaracus, qui parti - bus eorum favebat. Ex Trojana namque matre natus erat, fiduciamque in illis babebat maximam, ut auxilio eorum iu- quietudini Graacorurn resistere quivisset. Arguebat enim eum frater suus propter tria castella, quae sibi moriens pater dona- verat, et ei auferre conabatur, quia ex concubina natus fue- rat. Erat autem frater ejus patre et matre Graacus, 4 ascive- ratque regem caaterosque Graacos parti suaa favere. Inspiciens ergo Brutus et virorum multitudinem et Assaraci castella, Id. i. 4. quaa sibi patebant, securius petitioni eorum adquievit. Erec- Brutus tus igitur in ducem, convocat undique Trojanos, et oppida Pandra- Assax-aci munivit. Ipse autem et Assaracus, cum tota mul- n regem ... j. . L .. ni ' Grraacorum titucune virorum et muherum quaa eis adhaarebat, nemora et bello super. colles occupant. Deinde Brutus literas suas regi direxit, avit. petens celsitudinem potentiaa suaa, ut sineret populum ad alia- rum terrarum nationes accedere, vel in terra sua ad pristinam dignitatem redire. Pandrasus ergo vebementi commotus ira, exercitum grandem collegit, ut Trojanos persequeretur, et 1 Exulatus] Par. has vel exul above the line, and adds in the margin : " Exulo per totum hunc " librum tarn passivum sensum " quam activum retinet ; sic etiam " degenero transitive saape accipi- " tur. Ita enim in veteribus isto- " riographis invenitur." This is incorporated with the text in D. 2 ergo] itaque, W. ; igitur, West. 3 pluresque] compluresque, West. This sentence is not in W. 4 Grcecus] om. AVest. B 18 MATTH^T PARISIENSIS majori subiceret servituti. Dum autem deserta, quibus eos adesse autumaverat, per oppidum Sparatinum peteret, egres- sus est Brutus cum tribus milibus virorum, ipsunique nihil hujusraodi praameditatum 1 ex inproviso invasit, totumque ejus exercituin dispergens, maximam partem interfecit. Ad ulti- mum vero, Marte sibi existente propitio, Antigonum fratrem regis, et Anacletum ejusdem socium retinuit atque vinculis mancipavit. Ut Brutus regem Pandrasum hello ceperit. Brutus vero potitus victoria, oppidum sexcentis militibus Galf. Mon. munivit, captivosque suos custodibus tradens, nemorum abdita u 6 ~ 10 - iterum petivit. At Pandrasus ob fugam siiam fratrisque cap- tioned] anxius, populum dilaceratum resociare vacavit, oppi- dumque cum resociato populo obsidere progressus est. Arbitra- batur enim Brutum immisisse se infra ipsum cum Antigono caeterisque captivis quos ceperat. Ut igitur moenibus accessit, indixit ut alii 2 egressum inclusis abnegarent, alii cursus flumi- nis averterent, alii crebris arietibus casterisque machinationi- bus murorum compagem dissolverent. Brutus vero obsessis opem subvectare affectans, nocte sequente castra G-raacorum invadere disposuit, ut labore fessos et pigros somno et quasi ab bostium incursione securos, miseranda caade afficeret, affec- tosque suaa voluntati subiceret. Dispositis ergo catervis, Brutus cum sociis suis bostium cuneos audacter penetrans, ad regis tentorium, quod super omnia adire aastuabat, pervenit. Quo facto, enses ocius evaginant, cubilia sopitorum ingrediun- tur, letiferos ictus ingeniinant, et nullam quietem 3 babentes, castra in modum leonum lustra ferarum perscrutan- tium 4 deambulant, quaeque sibi obvia crudeliter lauiantes. Brutus vero Pandrasum regem omni solatio destitutum, vivum retinuit, ipsumque vinciri et reverenter conservari prase epit. Ut Brutus filiam Pandrasi regis duxerit in uxorem. Brutus vero, tanta laatus 5 victoria, quassivit a suis quid a Id. i. 10. Paudraso petendum laudarent. Illi vero cum diversis affec- tibus diversa affectarent, surrexit Mempritius vir consilio magnus, indictoque silentio ait : " Regem interficere cupiditate 1 prameditaturn] vel -tantem, Par. 2 alii] aliis, West. 3 quietem] pietatera, West, as Galf. M. 4 in modum . . . perscrutantium] in hnnc niodurn, West, as Galf. M. 5 leetus] vel fretus, Par., above the line. CHRONICA MAJORA. 19 Galf. Mon, i. 11. " dominandi, nefas mibi videtur, cum omnibus licitum sit pro " patria pugnare. Sed laudo ut petamus ab illo filiam suam " ad opus ducis nostri, et cum ea aurum et argentum, naves " et frumentum, et csetera itineri nostro necessaria, ut ali- " quam regionem desertam adire, ubi nos et tota nostra pos- " teritas in asvum soli regnare possimus." Cumque omnibus ha?c sententia placuisset, Bruto jubente, rex in medium reve- renter adductus est. Edoctus vero de proposito eorum, demissa voce respondit : "Quoniam adversi dii me meumque fratrem " Antigonum in manus vestras tradiderunt, parendum est peti- " tioni vestra?, ne vitam, quee vestro arbitrio mihi adimi *' vel concedi potest, amittam ; do duci vestro filiam meam " Innogen. do aurum et argentum, frumentum, vinum et " oleum, et quicquid itineri vestro necessarium censueritis." Maritata itaque filia Bruto, caaterisque omnibus rite peractis, rex liber a carcere [dimittitur], et Troes l ab ejus potestate secundis ventis abscedunt. Ut Brutus iiavigando mansionem qucesierit. Id. Completis igitur prospero ventorum flatu duobus diebus et Voyage oi una nocte, applicuerunt in quandam insulam Leogecia voca- ru us ' tarn, quaa antiquitus vastitata - a nemine babitabatur. Exeuntes e 3 navibus venerunt ad quandam civitatem desertam, in qua P- ?• invenerunt 4 tempkim Diana?, et ipsius imaginem responsa dan- tem, si forte ab aliquo peteretur. Suggesserunt 5 duci commi- litones templum adire, atque litatis donis a numine inquirere, quae patria eis sedem certse mansionis praeberet regionem. At Brutus consiliis eorum adquiescens, ante aram dea? vas sacrificii plenum vino et sanguine Candidas cervEe dextra tenens, vocem in base verba dissolvit: Id. TJt Brutus Dianam consuluerit. 6 Diva potens nemorum, terror silvestribus apris, " Cui licet anfractus ire per astbereos Oracle of Diana. 1 Troes~\ vel Trojani, Par., above the line. 2 vastitata~\ vel vastata, Par., above the line. C. has vastitata vel vastata ; West, vastata ; W. vas- tatus. 3 e] de, W. West. 4 invenerunt] ora. West. W. has erat, and afterwards imago. h suggesserunt] altered by Par. from suggerunt, which West has. W. sucgesserunt. 6 In the margin is a Picture of a statue of Diana, with wings to the feet, and horns, and four wor- shippers ; a deer killed on the ground. B 2 20 MATTH^T PAPJSIENSIS " Infernasque domos, terrestria jura revolvis, 1 a r£ n « ^ c q uag terras nos habitare velis. " Die certam sedem, qua te venerabor in sevum, " Qua tibi virgineis templa dicabo cboris." Hasc ubi novies dixit, circuivit aram quater, fuditquo sanguinem et vinum quod tenebat, in focum, atque procubuit super pellem cervas, quam ante aram extenderat, invitatoque somno tandem obdormivit. Erat tunc quasi tertia bora noctis, qua dulciore somno mortales premuntur. Tunc visum est illi deam ante ipsum astare, et eurn 3 in hunc modum affari : Respoiisum Dianas. " Brute, sub occasu solis, trans Gallica regna, Galf. Mon. " Insula in occeano est, undique clausa mari, i- 11. " Insula in occeano est, babitata gigantibus olim, " Nunc deserta quidem, gentibus apta tuis. " Hanc pete, namque tibi sedes erit ilia perennis, " Hie 4 net natis altera Troja tuis. " Hie de prole tua reges nascentur, et ipsis " Totius terrae subditus orbis erit." Tit Brutus GorincBum invenerit. Tali itaque visione expergefactus dux, sodalibus quae audi- Id. i. 11-15. erat indicavit. At illi maximo fluctuantes gaudio, ad naves illico revertuntur. Sulcantes aequora, cursu triginta dierum, venerunt ad Affricam ; deinde ad aras Pbilistinorum, et ad lacum Salinarum, et navigaverunt inter Ruscitadam et montes Azaraa. Porro flumen Malvse transeuntes petierunt columnas Herculis, et Tyrrenum sequor, ubi juxta littora invenerunt quatuor generationes de exulibus Trojaa, quae Antenoris fugarn fuerant comitataa. Erat autern dux eorum Corinaaus, vir magni consilii, audacias, et virtutis. Hunc Brutus associavit sibi, et populum cui praasidebat. Yenerunt inde ad Aquitanniam, et ostium Ligeris ingressi, situm exploraverunt regionis. At Corinaaus cum cc. viris naves egrediens, victualia viriliter congerebat. Cumqiie id Groffario, qui tunc in Aquitania regna- bat, nunciatum fuisset, cum Gallis et Aquitaniis obviam veniens, ereptioni prasdas vacabat. Inito tandem certamine, dira pugna committitur utrobique. Sed Corinasus infra tur- 1 revolvis] revolve, West. ; re- solve, W. 2 Tu] So Par. altered from Et, as West, and W. 3 eurn'] sese, A. West. Par. ex- puncts this, and inserts eurn over it. 4 Hie] hsec, West. ; hie fiet et, W. CHRONICA MAJORA. 21 mas eorundem sese densa acie intromittens, hostes coegit in fugam, et forte amisso gladio arripiebat 1 bipennem. Qua 2 brachium cum manu amputat, illi scapulas a corpore separat, alii caput uno ictu detruncat, altefius crura a summo dissecat, omnes in ilium et ipse solus in omnes ruebat. Quod Brutus aspiciens, motus amore viri, venit cum una turma, et regem Goffarium cum Pictavensibus et Gallis in fugam propellit. Affuit autem ibi quidam Tros 3 nomine Turnus, nepos Bruti, quo fortior sive audacior nullus excepto Corinseo aderat. Hie solo gladio suo sexcentos viros peremit, sed ab irruen- tibus Gallis citius quam debuerat, proh dolor ! interfectus est. De nomine vero ipsius Turonorum civitas vocabulum traxit, Turono- quia ibidem, ut testatur Homerus, sepultus fait. Et licet Bruto tanta victoria maximum ingessisset gaudium, magno tamen angebatur dolore quod nepotem suum amiserat, juve- nem tantse probitatis. Nee mora, assensu suorum classem suam petivit, replens earn universis qua3 adquisierat, navesque ingressus, prosper is ventis promissam adiens insulam, in Totonesio littore applicuit. rum civitas unde. Galf. Mon. i. 16. Ut Brutus ad insulam Albion veniens, terras militibus suis afflaenter distrihuit. Erat tunc nomen insula? Albion, quae a nemine, exceptis paucis Arrival of stantibus, inbabitabatur. Amceno tamen situ locorum herboso- Brutus at rum, et copia piscosorum fluminum, nemorunique fecunditate 4 u 6 b praselecta, affectum babitandi Bruto sociisque inferebat. Per- agraois ergo quibusque provinciis, repertos gigantes ad cater- vas 5 montium fugant, patriam donante duce sortiuntur, agros incipiunt colere, domos aadiflcare, ita ut in brevi tempore terrain ab tevo babitatam 6 censeres. Denique Brutus de nomine suo, insulam Britanniam appellat, sociosque suos Britones. Volebat enim ex derivatione nominis sui memoriam babere perpetuam, unde postmodum loquela gentis, quae prius Trojana sive curvum Grascum nuncupabatur, dicta fuit Bri- tannia. At Coringeus portionem regni, quaa ilium contingebat, 1 arripiebat] So Paris, over the MS. reading amministrabat, which is expuncted. 2 qua] So Par. for huic, which A. and West. have. 3 Tros] vel Trojanus, Par. 4 So altered by Par. from the original reading, nemoribus quoque, as West, has ; nemoribusque, Galf. Mon. The sentence is not in W. 5 catenas] vel cacumina, Par. ; cavernas,W. and the MSS. of West, (except Peg., which has catenas'). 6 habitatam] So altered by Par. from inhabitatam, which W. and West. have. 22 MATTHjEI pakisiensis ab appellatione sui nominis Corineiara 1 vocat, populum quo- que suum Corineiensem, exemplum ducis est insecutus. Ideo praecipue illam regioneru, quaa nunc a cornu Britanniaa Cornubia appellatur, elegit, quia super omnia cum gigantibus congredi asstuabat. Plus enim ibi abundabant, quam in ulla provinciarum quae consociis suis fuerant distributes. Nempe, ut in bistoria Britonum legitur, ipse luctamen 2 iniit cum quo- dam gigante, Goemagog nomine, cujus statura duodecim cubitorum erat, ipsumque in bumeris ponens, usque ad littus maris detulit, atque per abrupta saxoruru deorsum proiciens, in multa frusta concidit. Ut Brutus Trinovantum condiderit. Diviso tandem regno, affectavit Brutus civitatem sedificare. Galf. Mon. Affectum itaque suum exequens, circuivit totius patriae situm, 1- 1 ^' 1 ^- donee ad Themensem fluvium perveniens, locum nactus est proposito suo perspicuum. Condidit itaque civitatem ibidem, eamque Trojam novam vocavit. Quae postea per corruptionem vocabuli, Trinovantum dicta fait. Deinde civibus, jure vic- turis, earn dedicavit, deditque legem qua pacifice tractarentur. Begnabant tunc in Troja filii Hectoris, expulsis posteris An- tenoris. Begnabat etiam in Italia Silvius iEneas, iEneae filius, avunculus Bruti, Latinorum tertius. Begnabat time in Judaea Hely sacerdos, et arcba testamenti a Pbilistasis capta est. Be Bevitis, et captione arcliee a FhilistcBis et morte Heli sacerdotis. Superius memoratum est, quod jubente Domino, remota est Num. yiii. tribus Levi a sorte baereditatis, ut ministraret in tabernaculo ' ^ m " foederis et offerret sacrificia et bostias pro peccatis. Iste i Paralip. Levi genuit Caatb, Caatb ex uxore Jocbabetb genuit Isnar et vi. Amram. Isnar primogenitus genuit Cbore. Amram genuit Aaron et Moysen. Iste Moyses ducatum praabuit filiis Israel ab iEgyptia servitute, ut superius dictum est. Aaron genuit ISTadab, Abiu, Eleazar, et Itbamar. Supradictus Cbore liti- gavit contra Aaron de sacerdotio in deserto, eo quod ipse fuerat de primogenito Isnar, et ideo cum ccl. igne divino periit. Datan quoque et Abiron, ISTadab et Abiu, tunc sunt Cf. Pet. absorpti. Ab Eleazar fuerunt sacerdotes descendentes usque ad Comest. 1 Corineiam] vel Cornubiam, Par. ; Corineiara vel Cornubiam, CD. 2 luctamen] certaraen, West., but the Chetham MS. has luctamen above the line. CHRONICA MAJOEA. 23 et 1 Reg. tempora Christi, secundum originem judicuni, reguru, et pro- cap, vi. phetarum. Huic successit Phinees, Phinees Abisue, Abisue Boezi, Boezi successit Ozi, a quo translatum sacerdotium ab Eleazar ad Hely, qui fuit de Ithamar, et privati sunt sacer- dotio Azaria, Meraioth, Amarias, et Acbitob. Hely vero in arguendis filiis tepidus, Ofni scilicet et Knees, qui cum. eo sacerdotio fungebantur et sacrificia altaris irreverenter trac- 1 Reg. iv. tarent, a Domino legitur reprobatus. Qui audita strage filio- rum suorum, et archam Domini a Philistasis captam, de sella retro cadens fractis cervicibus, expiravit. Judicavit autem Israel xl. annis. Be Helcana et Samuele, et Saul. Pet. Co- Fuit autem in diebus ejus vir nomine Helchana, per Chore mest. Liber de Isnar descendens, qui duas babuit uxores, Fenennam fce- 1 R e g- cundam, et Annam sterilem. Qua? votum faciens de masculo, si Deus ei daret, quod faceret JSTazarasum, 1 peperit Samuelem propbetam et judicem, qui liberavit Israel a PhilistEeis, per agnum immolatum in lapide adjutorii, in terminis posito. Ad petitionem quoque Israel Saulem sibi a Domino ostensum in regem unxit, tribus signis confirmans unctionem, preeceptum ei dans, quod quia postea transgressus est, reprobatus a Domino, in tanta angustia est positus, ut Samuelem mortuum magica arte suscitaret per Pbitonissam. Descendit autem per multas successiones ex Abiel de tribu Benjamin, de cujus filio Scis natus est rex Saul. Iste Saul genuit Jonathan, Jesui, Mel- chisua, et Hisboseth, cum duabus filiabus, Merob et Micol. De morte Bruti et successione filiorum ejus. Galf. Mon. Tempore quo regnayit Saul in Judasa, Brutus Britannorum Ui *• rex ex uxore sua Innogem tres filios genuit, quibus erant nomina Locrinus, Albanactus, et Kamber. Hi postquam pater eorum in vicesimo quarto anno regni sui ab hoc saaculo mi- gravit, in urbe quam condiderat, sepultus est, 2 et diviserunt regnum Britannias filii sui, et secesserunt 3 unusquisque in locum suum. Uncle Loegria. Id. ii. 1-6. Locrinus, qui primogenitus fuerat, possedit mediam partem Loegria. insula?, qua? postea de nomine suo appellata est Loegria. Uncle 1 Par. has erased hcec, which 3 secesserunt'] successerunt, Che- West, and W. insert here. j tham. It is not in W., or in some 2 Sic for sepelierunt eum, which i of the MSS. of Westminster. Galf. Mon. has. 24 MATTH.EI PARISIENSIS Cambria. Albania. The Humber. Cambria. Camber autem partem illam qua3 est ultra Sabrinum flumen, qua3 de nomine ipsius postmodum Cambria dicebatur, qua? regio modo Wallia nuncupatur. At Albanactus junior pos- sedit partem illam qua? nunc Scotia appellator, et ex nomine suo Albaniam nominavit. Uncle Albania. Illis deinde concordi pace din regnantibus, applicuit Humber rex Hunorum in Albaniam, et commisso prtelio cum Albanacto, ipsum interfecit. Uncle Humber fluvius. Locrinus igitur primogenitus, associato sibi Kambi'o fratre suo, venit obviam Hunorum regi citra flumen quod nunc Humber vocatur; iibi inito congressu, Humbrum compulit in fugam, qui usque ad flumen diffugiens, submersus est infra ipsum, et nomen suum flumini reliquit. Ab bac victoria Locrinus tres rapuit puellas, quaruni una miraa pul- cliritudinis erat nomine Estrildis, filia cujusdam regis Ger- manias : cujus amore captus, voluit earn maritali sibi tieda 1 copulare. Quod cum Corina30 compertum fuisset, indignatus est vebementer, quoniam Locrinus pepigerat sese filiam ejus ducturum. Adiit ergo regem, et tarn minis quam blanditiis, Locrino quod pepigerat exequi coegit. Duxit ergo filiam Corinau, nomine Cuendoloenam, nee tamen amoris Estrildidis oblitus est, sed facto in urbe Trinovantum subterraneo, furti- vam venerem cum ilia ducere satagebat. Estrildis interea gravida facta, edidit filiam quam Habren vocavit. Guendoloena vero gravida facta, peperit filium quern vocavit Madden. De- functo tandem Corinaso, deseruit Locrinus Guendoloenam, et Estrildidem in reginam erexit. ITnde Guendoloena supra mo- dum indignans adiit 2 Cornubiam, ubi exercitu congregate, Lo- crinum inquietare curavit. Conserto denique praslio juxta flumen Sturam, Locrinus ictu sagittaa percussus interiit, cum decern annis regnasset. At Guendoloena paterna furens in- sania, jubet Estrildidem et filiam Habren preecipitari in flu- vium. Qui tunc de nomine ejus Habren, nunc vero per corruptionem nominis Sabrina nuncupatur. Volebat enim honorem asternitatis illi impendere, quia maritus suus earn genuerat. Tunc Homerus clarus rhetor et poeta habebatur, et Samuel propheta floruit in Judaaa. Be Maclclan et filiis ejus. Maddan vero diademate insignitus, genuit duos filios, Men- Galf. Mon. pricium et Malim, regnumque pacifice annis xl. tractavit. u< 6# 1 tceda] conjugio, W. Chetham has toro in a later hand above the line; thoro, Trin. 2 adiif] So also W., as Galf. Mon. West has abiit. CHRONICA MAJORA. 25 Quo defuncto, discordia orta est inter prgedictos fratres, quia uterque totam insulaoi possidere volebat. Menpricius vero fratre interfecto, tantam tyrannidem in populum exercuit, quod fere quemque nobilissimum regni perimere satagebat ; sed vice- simo regni sui anno, dum venationem faceret, a sociis secedens, a multitudine rabiosorum 1 luporum devoratus est. De genealogia Salvatoris in cetate mundi quarta. Linea Salvatoris, in hac mundi tertia estate, ab Abrabam S. Matth. i. sumpsit exordium. Abraham, ut dictum est, genuit Ysaac, Ysaac genuit Jacob, Jacob genuit Judam et fratres ejus, Judas genuit Phares, Pbares genuit Esrom, Esrom genuit Aram, Aram genuit Aminadab, Aminadab genuit Naason. Iste ISTaason egressus est de iEgypto, princeps in tribu Juda ; et ita verum est, quod dixit Dominus ad Abraham in Genesi, quod quinta generatione exierunt filii Israel de iEgypto, facta computatione, secundum tribum regiam, ut vocemus generationes, non per- sonas, sed successiones, quod potes videre computando a Juda ad JSTaason. Nam quinquies dicitur ibi " genuit." Si vero in litera ilia contineatur quarta generatione, in tribu sacerdotali, sumendus est orclo computantibus a Levi ad Eleazar. Naason autem genuit Salmon. Iste Salmon duxit in uxor em Eaab meretricem, quae recepit exploratores Jericho, et abscondit in stipula lini super murum, et liberavit domum suam per filum coccineum positum in fenestra, cum destrueretur Jericho. Salmon autem genuit Booz de Eaab. In diebus Booz, Elime- lech vir de Behllaem, cum uxore sua ISToemi, et filiis suis Maalon et Chelion, tempore famis peregrinatus est in Moab, ubi acceptis uxoribus filiis suis, Ruth videlicet et Orpha, et p. 9. mortuis filiis et patre, rediit Noemi cum Ruth Moabitide, de qua Booz genuit Obeth, suscitans semen propinquo defuncto. Obeth autem genuit Isay, vel Jesse. Jesse autem genuit David et fratres ejus. Istum David, reprobato Saule propter inobedientiam, Samuel propheta unxit in regem. In Saul terminatur tertia cetas, liabens secundum Hebrceos dccccxlii. annos ; secundum septuaginta interpretes, duos minus. De regno David. Liber 1, David, ut dictum est, minimus fratrum, in regem electus a &' Domino, per Samuelem et inunctus in Bethel 3 in signum 1 rabiosorum] vel rabidorum, 1 ing of the MS., Bethleem, -which he Par.; rabiosorum vel rabidorum, C. has expuncted. 2 Bethel] So Par. above the read- I 26 MATTH.EI PARISIENSIS regis, postea in Ebron in regem super tribum Juda septeni annis et sex inensibus, tertio super totuni Israel xxxiii. annis, Saulem psallendo mitigans, morte Golise animam Jonatba) sibi conglutinans, gener regis factus est. Cujus in- vidia, ob laudein virginum erga se suscitata, cum ejus caute- lam centum prseputia dando frustrasset, ictum lancea3 dum psalleret, insidias satellitum astutia Micbol statuam in lecto ponentis, evasit. Saulem cum L[ev]itico 1 tribus in ISTabaiotb propbetantern, beneficio Samuelis illsesus vidit. Jonatba? exer- centi se sagittis foedus juravit. In IsTobe panes sacerdotales comedit, simulate- furore apud Acbis. Becepto Abiatbar, solo de sacerdotibus a Doecb peremptis erepto, Ceila liberavit. Cipb de manu Saul irruentibus Pbilistaais liberatus, ejusdem postea persequentis oram 2 cblamydis praascidit. Nabal stulto mortuo. Abigail duxit uxorern. Hastam et vas aquas de capite Saulis clam tulit ; ab Acbis in Sicbelecb rediens, Amalecbitas percussit. ISTuncium mortis Saulis occidens, carmen lugubre plangens, mortuo Isboseth solus regnans, de Jerusalem qua3 prius Solyma dicebatur, Jebuseum ejecit, et Mello asdificavit. Stratis Pbilistasis in Baalfarasim, arcba in Jerusalem reducta, a Micbol irrisus, promissa prole, domum Domino probibitus aedincare, Moab funiculis metiens, percussit Pbilistasos et Idumseos in valle Salinarum. Officiales dignitates distribuit, Uriam manu Amonitarum occidit; Absolon prius sibi reconci- liatum, postea se persequentem, fugit, quo perempto, et Acbi- tofel suspenso, Jerusalem rediit. Populo ntimerato, iram Dei sibi accivit. Urbs AJclud castellum puellarum. De Ebrauco rege, qui condidit Eboracum. Tempore quo regnavit in Judeea David, defuncto Mempritio Galf. Mon. Britonum rege, Ebraucus filius ejus regnum suscepit, et annis Ji- 7_9 - xl. in eo regnavit. Hie primus post Brutum, classem in partes Gralliarum dirigens, cum victoria reversus est. Deinde trans Humbrum condidit civitatem, quam de nomine suo vocavit Kaerbrauc, id est civitas Ebrauci. Tunc regnavit in Italia Silvius Latinus. Condidit etiam urbem Alclut, 3 versus Alba- niam, et oppidum montis Agned, quod nunc castellum puel- larum dicitur. Genuit etiam xx. filios, et xxx. filias, quas 1 All the MSS. of Par. and West, have Litico. It is not in W. 2 oram] horam, A.C.D.W. West. 3 D. inserts here in the margin : " Memorandum quod urbs Alclud ponebatur super aquam de Clyde juxta Glascue in Scotia, quas modo dicitur Dunbretan, jam pe- nitus destructa praster castellum." CHRONICA MAJOEA. 27 omnes in Italiain ad Silvium Albam, qui post Silvium Latinum regnavit, direxit, et ibi maritatas sunt nobilioribns Trojanis. Post ilium, Brutus cognomento viride scutum, regni guberna- cula suscipiens, duodecim annis regnavit. Huic successit Leil filius ejus. Liber 3 Reg De Salamone, et templi constructions Defuncto David rege, jam quarta mundi a;tate, Salomon filius ejus successit, inunctus a Nathan propbeta et Sadocb sacerdote. Deinde occiso Joab et Semey et Adonia, et accepta a Deo post immolationem sapientia, templum Do- mino Hierosolymis asdificavit, regni sui anno quarto et egressionis Israel de iEgypto quingentesimo secundo, adven- tus vero Abrahaa de Mesopotamia Syria? ad ObananaBorum terram millesimo atque vicesimo ; et a tempore diluvii mille- Galf. Mon. simo et quadragintesimo. His quoque diebus memoratus Leil, rex Britonum, aadificavit civitatem, et earn de nomine suo Kaerleil, id est civitas Leil, vocavit. Begnavit autem annis xxv. Post hunc regnum suscepit Budbudibras filius ejus ; bic condidit Kaerkeint, id est Kantuariam, et Kaerguient, id est Guintoniam, atque oppidum montis Paladur, quod nunc Sep- tonia nuncupatur. ii. 9. Be Roboam, et segregatione decern tribuum a regno David. Liber 3 Reg. iEdificato, ut dictum est, a Salomone templo, dccima die Septembris illud consecravit, domum saltus cum domo regia mirabiliter construens. 1 Beginam Saba bonorifice suscepit. Ad ultimum vero vitam laudabilem amore mulierum et cultu ido- lorum miserabiliter maculavit. Post Salomonem regnavit filius ejus Boboam, contra quern exsurrexit Jeroboam de tribu Efrraym, et segregavit decern tribus a Juda, et a domo David. Quod non casu, sed Dei judicio contigit, propter Salomonis offensam, qui postquam illud nobilissimum Jerosolymis con- truxisset templum, blandimento mulierum suarum subductus, 2 in idolatriam est prolapsus. Sed noluit miserator et misericors Dominus eum patris sui regno privare, donee deficeret, propter Pet. Co- David servum suum. Proinde postquam singula? partes, sicut mest. Lib. scriptum [est], singulos reges babere cceperunt, remansit cum 3 Reg. cap. tribu Juda et tribu Benjamin etiam tribus Levi, qua? sacerdo- ■28. 1 construens'] So altered by Par. from construxit, which W. and West, have. subductus] seductus, West 28 MATTHiEI PARISIENSIS talis erat, et Dei proprie servitio mancipata. Ex eo tempore istae tres tribus regnuni Judas, reliquas vero tribus regnum Israel, ccepit appellari. Adhaaserunt quoque Israelitico populo tribus duaa, Mauasses scilicet et Effraim, quas non sunt de tribubus 1 xii. Nani Joseph, unus de xii. patriarchis, non unam sicut caateri patriarcbaa singulas, sed duas, quas modo nomi- navimus, tribus fecit. Porro Jeroboam, mente perversa, in 3 Keg. xii. Samaria et in toto regno suo instituit idolatriam. Timuit enim ne veniendo ad templum Dei, quod erat in Jerusalem, quo secundum divinum mandatum, sacrificandi causa, universae genti illi veniendum erat, populus seduceretur, et stirpi David tanquam regio semini redderetur. Unde, sicut jam dictum est, populum Israel aticum nefanda impietate maculavit. Nam Id. xiv. ad suasionem Abdo prophetaa viam pravam non deserens, Achiam Solonitem per uxorem de salute pueri consulens, triste - nuncium suaa desolationis audiens, expiravit. Regnavit autem xxii. annis. De regilus Israel. Diviso itaque regno, post Jeroboam regnavit super Israel in Pet. Co- Samaria Nadab filius ejus duobus annis sinodocbice. Iste m est. Lib. Nadab obsidens Gebeton urbem Pbilistinorum, occisus est a „. e &' Baasa, et regnavit pro eo xxiv. annis sinodocbice. Iste Baasa, licet correctus ab Jbeu propbeta, cum contra Asa sedificasset Rama, impeditus per Benadab, mortuus est. Fuit autem iste Benadab ex antiquioribus regibus Syria?, qui infestaverunt reguum 3 Israel. Huic Baasa successit Helam filius ejus duo- bus annis sinodocbice, qui temulentus sive ebrius factus a Zimri interfectus est, et regnavit pro eo septem diebus. Nam ob- sessus ab Amri, succensus in Tbersa. Huic succedens idem Amri, regnavit pro eo duodecim annis sinodocbice. Iste Amri, tribus annis antequam solus regnaret, contendit cum p. 10. Thebin, et aadificata Samaria, obiit. Post eum regnavit Acbab filius ejus xxii. annis sinodocbice. Hoc tempore floruerunt propbetaa Helias, Micbeas, et Abdias. Iste Helias oravit ne plueret super terram, et non pluit Galf. Mon . annos tres et menses sex. His quoque diebus Bladud, filius U- 10 ' 11 * Rudhudibras, regnum Britanniaa suscipiens, tenuit viginti annis. Hie aedificavit urbem Kaerbadum, quaa nunc Bado 4 nuncupatur, fecitque in ilia calida balnea ad usus mortalium apta, quibus prasfecit numen Minervaa, in cujus asde inextinguibiles posuit 1 tribubus'] So Par. ; tribus, A. | 3 regnum"] om. West. ■ triste] So alt. by Par. from tristem. | 4 Bado] vel Bafho, Par. CHRONICA MAJORA. 29 ignes, qui nunquam deficiebant in favillas, sed ex quo tabescere incipiebant, in saxeos globos convertebantur. Docuit etiam nicromantiam per regnum Britanniae, nee praestigia facere quievit, donee alis sibi paratis, ire per summitatem aeris ten- tavit, ceciditque super teniplum Apollinis infra urbem Tri- novantum, in multa frusta contritus. Huic successit Yeir, filius ejus, xl. annis. Hie aadificavit civitatem super flumen Soram, qua3 Britannice Kaerleir, Saxonice vero Leircestre nuncupatur. 4 Reo\ Tempore vero quo Helias caalum clausit efc sacerdotes Baal interfecit, Achab regi Israel successit Ocbozias filius ejus duo- bus annis. Ochozias vero successit Joram frater ejus xii. aunis. Porro Joram occidit Jheu, quern unxit discipulus Elisei in dissipationem domus Acbab, secundum propbetiam Elyaa. Reg- navit autem Jheu xxviii. annis. Cui successit Joacbaz filius ejus xvii. annis, sub quo Elisaaus propbeta defunctus est, vir vita prseclarus et niiraculis gloriosus, et sepultus in Samaria. Joacbaz successit Joas filius ejus xvi. annis. Post Joas vero regnavit Jeroboam filius ejus xli. annis. Hujus tem- poribus Osee, Amos, Jo'hel, et Jonas propbetabant. Jeroboam successit Zacbarias filius ejus mensibus sex, quern necavit Sellum servus ipsius. Post Sellum, qui uno mense regnavit, suscepit regnum Manaen decern annis. Iste Manaen, datis mille talentis argenti Pbul regi Assyriorum, ut ab eo rece- deret, dono falsorum vitulorum iram ejus in se provocavit. Post Manaen regnavit Faceias filius ejus, duobus annis. Fa- ceias vero successit Facee filius Romalias, sub quo prophetavit Uauin, qui Facee regnavit xx, annis. Iste vero non restitit Reglatphalasar, quin cajotivaret duas tribus et dimidiam, et de Pet. Co- tribu Zabulon et Neptalim asquipollens dimidias tribui. Huic mest. Lib. successit Osee, quern captivavit Salmanasar rex Assyriorum, 4 Reg. cap. transferens Israelitas in Assyrios, in urbibus videlicet Medo- rum, juxta flumen Gozam. Sub eodem Osee, licet dedisset licentiam eundi ter in Jerusalem, captivata? sunt decern tribus a Salmanasar, inter quas Tobias, cujus bistoria nota est, cap- tivatus. Obsessa tribus annis Samaria, Cutheis, vel Jacobitis, vel Samaritanis impleta est, qui ob tiniorem leonum, lege re- cepta, non abjecerunt idola. De vegno et vegihus Judce. 2 Paralip. De regno et regibus Judas qui contemporanei 1 fuere regibus memoratis tractaturi, a Roboam, filio Salomonis, sumamus 1 contemporanei] temporanei, West. 30 MATTH^I PARISIENSIS exordium. Iste Roboam, spreto seniorum consilio, adolescen- tium consilio temeritate conturbans populum, duas tribus cum Levitica retiuuit, et dictum est regnum illud Juda; qui peccatis suis exigentibus, Susach rex iEgypti Jerosolymam veniens, templum Domini spoliavit. Hie etiam pro scutis aureis sublatis scuta serea substituit. Hac tempestate pro- pbetabant Acbias, Jbeu, Amos, Jobel, et Zacbarias, et Elyas a Deo translatus nusquam comparuit. Boboam autem qui decern et septem annis regnavit, successit Abia tribus annis. Abia successit Asa. Iste Asa munitis Gabaa et Maspbatb 2 Paralip. civitatibus, de lapidibus et lignis quae collegerat Baasa in xvi. 6, 10. Eama, redargutus a Jbeu quod spem in Benadab posuisset, -*• " et - dolore pedum, quern propbeta3 intulerat, ponendo eum in -y^ 3 -^ eo . nervum, obiit. Begnavit autem li. annis. Huic successit cap, 32. Josapbat xxv. annis, et post Josaphat regnavit Joram vii. annis. Quo regnante, recessit Edom, 1 ne esset sub Juda, et constituit sibi regem. Post eum regnavit Ocbozias uno anno, qui et Ozias et Azarias vocabatur. Quern Azariam, cum filio suo Joas et nepote suo Amasia, Evangelista Mattbasus a Cbristi genealogia seclusit. Et post Azariam regnavit Atbalia vi. annis ; et post ilium Joas, qui bono Id. cap. 17. usus principio sed fine pessimo, interfecit Zacbariam, filium Joiadte sacerdotis, inter templum et altare, et regnavit xl. annis. Et post Joas, Amasias, qui regnavit xxix. annis. Apud Assyrios autem circa bos dies regnavit Sardanapallus, Trogus bomomuliere corruptior. Semper enim inter fceminarum contu- Pompeius bernia versabatur. Ad quern admitti cum quadam die praafectus L ™ ejus Arbastus, praapositus Medis, obtinuisset, invenit eum inter Orosium scortorum greges, muliebri babitu, purpuram colo nentem, et i. 19. inter virgines pensa dividentem, cum et corporis mollitia et oculorum lascivia omnes secum positas foeminas anteiret. Quo viso, regressus ad socios, quod viderat 2 refert, negatque continuo illi se prorsus parere posse, qui se maluit 3 esse fceminam quam virum. Et fit mox conjuratio Medorum ad- versus gentem Assyriorum, et indicitur bellum Sardanapallo. At Sardanapallus, cum resistere rebellibus gentibus non po- tuisset, in regiam se recepit ; ubi extructa et accensa pyra, se suasquc divitias igne cremavit, sicque defuncto Sarda- 1 Edom] So W. ; A. had nedom, as also the Chetham MS. of West. Par. alters it to in Edom, and CD. read in eodem, corrected to in edom. The MSS. of West, vary between nedom and edom. Petrns Coniestor, from -whom this is taken, has "Tunc " recessit Edom ne esset sub Juda." 2 viderat] Corrected by Paris from viderit, -which West. has. 3 maluit] malit, West. CHRONICA MAJORA. 31 2. napallo, Assyriorum rege tricesimo sexto, translatum est in Re dicavit et ostendit. Prreter tamen omnes istas ferunt quondam fuisse Sibillam, qua3 ab omnibus despectum et conculcatum lignum crucis in Jerusalem diu despi- cabiliter adorans venerata est. 2 1 aut'] ante, C, not understand- ing au in A. 2 The latter portion of this is not in the separate MSS. of this account which I have seen. CHRONICA MAJORA. 53 Adonis Viennensis Chronicon. (Migne's Patrologia, cxxiii.), col. 49. Hugo of S. Victor, Excerpta Priora, v. 5 (Migne's Patrol. clxxvii. col. 228). Orosius ii. G. Hugo, Excerpt. Prior, v. 5. Id. v. 4, 5, col. 228. Incipit cetas quinta, nono videlicet anno regni Nubugodonosor regis Babilonis, qui vixit post liana eversionem annis xxv. Descriptio Babiloniae. Facta, lit dictum est, templi Domini eversione, simul et po- Descrip- puli Hebraaorum in Babiloniam eductione, manserunt ibi annis ti° n of septuaginta, post quos prophetaverat Jeremias, Judaeorum a ^ on " captivitatem esse solvendam. Quo tempore regnaverunt post ISTabugodonosor in regno Persarum quatuor reges, scilicet Evilmerodach, Labosordach, Egesar, et Baltbasar, nee fuit Judaais ulla spes evadendi de Babilonia, quae tunc cunctis ur- bibus fortior, opulentior, atque sublimior erat. Hujus enim ambitus circumveniebatur stadiis quadringentis et octoginta sex. Erat etiam in campi planitie et castrorum facie moani- bus paribus per quadrum disposita. Murorum vero ejus lati- tudo erat cubitorum quinquaginta, babens altitudinem quater tantam ; a fronte quoque murorum centum aareaa portaa. Per medium autem ejus Euphrates fluvius transcurrebat, et extrin- secus per circuitum fossa late patens, in qua 1 amnis circum- fluebat. Arx autem, quaa intus imminebat, est ilia turris, quas post diluvium a Nembrocb, gigante famosissimo, coepit aadificari, babens 2 in altum quinque milia passuum et centum septuaginta quatuor. Latitudo autem ejus quatuor milia pas- suum tenere dinoscitur. Erant praaterea aliaa domus intra eandem urbem quater geminaa, babitationis nimia proceritate mirabiles, unde bumana virtute destrui 3 posse incredibile vide- batur. Advenerat ibi Croesus rex Lidorum, famosus opibus, ut auxiliaretur Babiloniis, cum 4 aliis regibus et principibus multis. Et cum septimum decimum Baltbasar regni sui com- plevisset annum, irritam putans pollicitationem Jeremiaa, qua praadixerat usque ad annum septuagesimum captivitatem Ju- daaorum esse solvendam, exbiberi fecit in mensa sua vasa templi Domini, et contra jus et fas bibit in eis. Sed hujus criminis poanas Cyrus, 5 nepos Astyagis, divino ammonitus ora- culo luit. Nempe educatus apud Persas, cum adolevisset, con- gregata Persarum manu, avunculo certamen indixit, et facta congressione, illius exercitum fudit, et ipsum Astyagem cepit. p. 21. Sed nihil ei praater regnum abstulit. Ifcaque Cyrus iste dig- nitatem Medorum ad Persas transtulit, et Syriani Scithiamque sibi subjugavit ; quibus patratis Babiloniam obsedit. Sicque 6 1 in qua] So altered by Paris from vice. West, has vice, as Hugo. 2 habens .... dinoscitur] This is quoted as from the Chronicle of Eusebius in the notes to S. Jerome on Isa. lib. v. cap. xiv. 22, opp. iv. p. 180 noted I cannot find it. It is not in Hugo or Ado. 3 destrui] destitui, A. West. 1 cum . . . multis] Not in Hugo. 5 Cyrus oraculo] Intro- duced by the compiler. 6 Sicque intravit] Intro- duced by the compiler. Cf. Fre- culph. i. 3. 18. D 3 -H 54 MATTH^I PARISIENSIS Cyrus. Cyrus iste secundum vaticinium Ysaiae propbetaa, qui dudum haec figura prasdixerat, reges et contritum exercitum effugavit, et urbem intravit. Quam postquam disponere coepit, laxata Ado, col. HebrjBorum captivitate, ferinas gentes, scilicet 1 quinquaginta 50. milia hominum, regredi permisit in Judaeam, reddens eis vasa templi Domini aurea et argentea quinque milia quadraginta. Josedech quoque de genere Aaron sacerdotem, qui fuerat cum Hugo, patribus adductus, redire mandavit, ut ritus veteris solemni- ^ cer .P t- tatis, per assueti sacerdotis scientiam reformaretur. At illi col ^22. venientes in Jerusalem cceperunt rea3dificare templum Domini. Ado, col. Sed Samaritanis impedientibus, intermissum est opus, donee 51. consummaretur sub Dario anno secundo 2 regni ejus. Et notandum est, quia illo eodemque tempore, quo a Cyro est Babi- lonia capta, est Eoma a pra3taxati regis Tarquinii superbis- sima dominatione liberata. Porro 3 a Cyro rege potentissimo superbia antiquaa Babilonias vindicata, asdificavit ibi banc quee nunc incolitur Babiloniam, abbominatus omnem illius veteris Babilonias superstitionem ; sicque vetus Babilonia, secundum sancti propbetaa Ysaise propbetiam, perducta est in eremi vas- titatem. Hac praaterea tempestate floruerunt in Judaea Aggasus propheta, Zacbarias, et Malacbias. Porro Cambyses, Cyri pras- Hugo, fati regis Alius, secundus ISTabugodonosor appellatur. Sub boc Excerpt. etiam tempore factum esse putatur, quod in Juditb bistoria r i 10 229 '' continetur. Quo decedente, regnaverunt Magi duo. Et bis interemptis, Darius Antypasti filius rex est constitutus, qui regis Cyri filiam in matrimonium suscepit, et regalibus nuptiis sibi regnum firmavit, ita ut non tarn in extraneum regnum translatum, quam in familiam Cyri videretur esse reversum. Et bujus Darii, sicut pragmissum est, anno secundo completald.iv.il, est templi asdificatio, quadragesimo sexto videlicet anno post- col. 222. quam coepit asdificari. Unde Judaai Domino evangelico ser- mone dixisse referuntur, " quadraginta efc sex annis aedificatum " est templum istud," et castera. Dario vero Xerses filius ejus successit. Cujus imperii anno septimo Hesdras, scriba legis Dei, ascendit de Babilone in Jerusalem, referens ad templum Domini sacras pecunias, argenti talenta sexcenta quinquaginta, vasa argentea talentorum centum, et vasa aurea talentorum viginti, et celebravit solemnitatem scenopbegias. Bemeavit etiam Neemias, ipsius 4 regis pincerna, de Susis castro anno regni ejusdem vicesimo, qui muros urbis reaedificavit cum 5 summa solicitudine. 1 ferinas gentes, scilicet^ So altered by Paris from ferme. 2 anno secundo~\ annus secundus, A. 3 Porro . . . vastitaieni] Altered and enlarged from Ado, who is speaking of Egypt and Cairo. 4 i.e. of Artaxerxes. 6 cum summa solicitudine'] Intro- duced by the compiler. CHRONICA MAJOEA. 55 Be regibus Britonum. Galf. Mon. His temporibus Cunedagio, Britonum. regi, Brwallo filius Kings of u.ib. e j ug success itj cujus tempore tribus diebus pluvia sanguinea theBritons. cecidit super terram. Huic successit Gurgustius filius ejus, cui Sisillius, cui Lago Gurgustii nepos, cui Kinmarus filius Si- silii, cui Gorbodogo. Huic nati sunt duo filii, Ferreux scilicet, atque Porrex, inter quos contentio facta est defuncto patre, quis eorum Britannia potiretur. Sed Porrex fratri parans in- sidias, ilium iuterfecit. Porro mater eorum, cum bujus rei certitudinern babuisset, propter mortem filii ira vebementi incanduit. Nacta ergo tempus quo Porrex sopitus fuerat, cum ancillis suis in multis eum frustis crudeliter laniando mactaYit. Exinde civilis discordia multo tempore populum afflixit, et regnum quinque regibus est submissum, qui se mutuis Id. ii. 17. cladibus infestabant. Succedente tandem tempore, suscitavit probitas juvenem quendam, filium scilicet Clotbenis regis CornubiaB, qui Dunwallo Molmutius vocabatur. Qui, ut regnum patris suscepisset, insurrexit in reges Loegrias, Kambrias, et Albania?, illosque interfecit, et deinde solus regnavit. Hie leges Molrnutinas statuit, qua? usque bodie inter Anglos cele- brantur. Statuit praaterea, ut templa Deorura et civitates talem baberent dignitatem, ut quicunque fugitivus sive reus ad ea confugeret, securus inter bostes sineretur abire. Sta- tuit etiam ut aratra 1 colonum, et viaa quae ad templa praa- dicta sive ad civitates ducebant, eadem lege firmarentur. Deinde, cum quadraginta annis regnum in pace tenuisset, de- functus est, et in urbe Trinovantum, prope templum Concor- diaa, quod ipse ad confirmationem legum construxerat, est Id. iii. 1. sepultus. Deinde duo filii ejus, Belinus et Brennius, regnum inter se diviserunt, ita scilicet quod Belino Loegria, Kara- bria, et Cornubia, Brennio vero, qui minor fuerat, Noetban- bumbria et Albania cesserunt. Be regibus Persarum. Trogus Post supradictum Darium Antipasti filium, regnavit in re- Pompeius gi oue Persarum Xerses, rex potentissimus et magnis opibus 10in " affluentissimus. Iste in exercitu suo septuaginta 2 milia arma- torum, et de auxiliis trecenta milia, Gra3ciam expugnaturus, legi- tur babuisse. Naves etiam rostratas mille ducentas, et one- rarias tria milia. Sed tanto agmini dux defuit. Nam semper in praslio postremus et in fuga primus Xerses apparuit; erat 1 aratra] aratur, A.C.D. | 2 septuaginta] septingeiita, Justin, 56 MATTHiEI PAPJSIENSIS in periculis timidus, et ubi metus abesset inflatus, unde ad l experimentum belli, opibus magnis fretus, montcs in planum sequabat, et maria pontibus onerabat, et immensas aquarum voragines permeabiles faciebat. Sed ubi ad angustias Ther- niopylarum pervenit, qua introitus in Graeciam patet, turpiter devictus est. Et cum inde fuisset reversus, terrestri navalique Justin, iii. preelio superatus, etiam suis contemptui esse coepit. Deficiente 1- itaque cotidie regis majestate, Artabanus prasfectus ejus, in spem regni adductus, vesperi cum septem robustissimis filiis regiam ingressus, eum trucidavit, et regnum ejus sibi vendi- cavit. Artabano vero Artaxersis Longimanus successit. Hie Liber imperii sui anno tertio, gentes Persis subjectas, cum satrapis Esther, c.i. ct ducibus suis, per centum et octoginta dies magnificis et accuratissimis 2 epulis pavit. Regina quoque Vasti, uxor ejus, mulierum convivium splendide et opulentissime eclebravit. Et dum rex reginae pulcbritudinem, inter suas delicias, suis convivis vellet ostendere, illam ad se venire prsecepit. At ilia fastu superbise tumens, ad eum venire contempsit. Qua de re rex ira commotus, illam deseruit, et Hester, puellam Hebraiam, qua3 pulcbritudine et gratia vultus omnes Babilonise puellas videbatur excellere, suo conjugio copulavit. Iste Artaxersis Justin, vi. qui totam Grasciam bellis edomitam et sibi vendicatam dis- ' ° r cedere ab armis prascepit, denuncians pacis contradictorem Mnemon. morte puniendum. Quod fecit non ut genti paci 3 consuleret, sed ut aliis bellis occupatus, ab eis quietus redderetur. Post base vero bellum civile apud Persas exortum est, cum Ar- Orosius, ii. taxersis et Cyrus, fratres, de regno ambigerent. Sed cum P- 22. c diverso ambo fratres equis invecti concurrentes affligerent, Artaxersis vulneratus est, sed equi velocitate mortem 4 exemptus evasit. Cyrus vero, coborte regia oppressus, finem certarninis fecit, et sic Artaxersis regni sui potestatem fratricidio confir- mavit. Hie etiam contra potentissimos Persarum prsefectos, Ado, coll. Pbanabuzum et Tysipbonem, feliciter dimicavit, et iEgyptum ' 55 ' magno labore suo subjecit imperio. Circa bos denique dies floruit Aristotiles pbilosopbus. Post Artaxersem autem reg- navit Arxes, qui cognominatus est Ocbus. De discordia inter Belhmm et Brennium. The quar- In diebus istis maxima orta est discordia inter praedictos Galf- Mon. re between Britonum reges, Belinum et Brennium, eo quod uterque totins ni - 1-S - 1 ad] So altered by Par. from ante, as W. West, and Justin. 2 accuratissimis] vel lautissimis. Par, 1 paci] altered from pacis. 1 mortem] niorti, West. CHRONICA MAJORA. 57 insulas monarchiam aastuabat habere. Belloque hinc et inde and Bren- iiidicto, tandem dispositis catervis, conveniunt pugnaturi. nius. Cum igitur multum diei decertando consumpserunt, victoria cessit Belino, et exercitus Brennii maxima pars ca3sa, et re- sidua 1 in fugam propulsa est. At Brennius vix elapsus, ad Gallos anxius confugit. 2 Cumque infortunium suum principibus regionis propalasset, petivit auxilium, quo regnum aniissuni recuperare quivisset. Porro cum sibi ab omnibus auxilium negaretur, venit tandem ad Seginum ducem Allobrogum, et ab eo bonorifice susceptus est. Moram autem illo faciente D e probi- apud ipsum, in tantam familiaritatem ducis accessit, ut omni- tate Bren bus ministris in curia preeferretur. Erat enim in armis furens, rm > ®* in pace tranquillus, in membris bene dispositus, in consilio fir iam expeditus, in arte venandi sive aucupandi sufficienter edoctus. ducis Allo- Videns autem dux tot probitates in uno homine vigere, statuit brogum in animo ut unicam, quam babebat, filiam sibi matrimonio cluxeri • copularet. Nee mora, maritatur puella Brennio, principesque patriae ei subduntur, soliumque ducatus largitur. ~Nec annus post elapsus est, cum suprema dies ducis superveniens ipsum bac luce privavit. Tunc Brennius principibus patriae tbesaurum ducis affluenter distribuens, gratiam omnium sibi prudenter illexit, et, quod pro magno habebant jDrovinciales, in epulis dandis erat profusus. Omnibus itaque in amicitiam attractis, indicavit qualiter a fratre suo Belino a Britannia ejectus fuisset. Quod cum magnates calluissent, promiserunt se cum ipso ituros, ubicunque illos conducere affectasset. ISTec mora, col- Qualiter lecto grandi exercitu, mare ingressus est, secundisque ventis Brennius evectus, in Britanniam applicuit. Divulo-ato istitur ipsius ad- m . lltail ~ -L -,. P .. . .. . mam re- ventu, Belmus frater ejus, ascita totius regm juventute, obviam Yersus j n perrexit, cum illo praslium commissurus. Sed cum bine inde fratrem stantes cobortes fere commisceri incepissent, acceleravit rnater suum se amborum, per dispositas turmas incedens, desiderans filium V1 ? ic ?, le ■ -1 -I, . tt it voluent. videre, quern multo temjjore non aspexit. Ut ergo ad locum quo filius erat pervenit, bracbiis collo ejus injectis, desiderata oscula imprimebat. Deinde midatis ubcribus, sermonem in bunc modum cum singultu dissolvit : " Memento, lili carissime, me- " mento uberum istorum quaa suxisti, memento matris tuas, " cujus viscera te cum angustiis intolerabilibus ad esse perdux- " erunt. Anxietatum igitur, quas pro te passa sum, reminis- " cens, petitioni meaa adquiescens fratri tuo veniam concede, " iramque inceptam compesce." Super bis igitur et aliis innu- merabilibus allegationibus maternis Brennius commotus, ani- mum sedavit, et illico galea deposita, una cum matre ad fratrem 1 residua"] residuum, West., and I - confugW] aufugit, West. A. with vel a over tbe line. I 58 MATTH^EI PARISIENSIS Rornana Historia. perrexit. Quod Belinus intelligens, abjectis armis, in amplexus ejusdem cum osculo ruit, sicque amici effecti in urbe Trinovan- tum sese receperunt, ubi inito consilio quid agerent, statu erunt communem exercitum in partes Gallicanas conducere, ut uni- versas mundi regiones sua? subicerent potestati. Deinde emenso anno transfretaverunt ad Gallias, patriamque vastare coeperunt. Quod cum per nationes illas divulgatum fuisset, convenerunt omnes Gallicani prinoipes in obviam, et prEelium commiserunt- At Britones victoria potiti sunt, Galli vulneratis catervis fugicrunt. Quos Britones et Allobroges insecuti coeperunt, et deditioni coegerunt. Munitis etiam castellis et urbibus, Bo- mam petierunt. Tanta enim militum multitudo comitabatur cos, quod omnes provincias, per quas transitum faciebant, tributum solvere cogebant. De istis fratribus bistoria Bomanorum sic refert : Trecenta Justin, milia Gallorum ad sedes novas quajrendas profecti, 1 ducibus x^iv. 4. Belino et Brennio, Bomam invaserunt, ibique diu morati sunt. Sed mille libras auri, pra3mium discessionis a Bomanis susci- Hist. Misc. pientes, mox divisis 2 agminibus, alii Grteciam, alii Macedonian!, J - alii Tbraciam 3 petiverunt, et sua prole, velut quodam examine, r ' totam Asiam repleverunt. Tantusque terror Gallici nominis, et armorum invicta felicitas erat in illis diebus, ut non reges Orientis, sine mercenario illorum exercitu, ulla bella gerere praesumerent, neque pulsi a regno ad alios quam ad Gallos confugerent. Non enim aliter majestatem suam tutam, neque amissam recuperare se posse, nisi Gallica virtute, arbitrabantur. Itaque in auxilium Bitbinia? regis evocati, regnum cum eo, peracta victoria, diviserunt, eamque regionem Gallograaciam coeiiominaverunt. Gcibius et Porsenna consules. Invasion of Erant tunc Bomee duo consules, Gabius et Borsenna, quo- Galf. Mon. Rome by the Gauls. rum consilio respublica regebatur. Qui videntes sasvitia? fra- 111. 9-18. trum neminem posse resistere, assensu senatorum venerunt ad illos, offerentes eis dona plurima auri et argenti, annisque singulis tributum solvere promiserunt. Firmato itaque foe- dere, obsidibus sumptis, reges in Germaniam cobortes suas duxerunt. Illis vero recedentibus, piguit Bomanos prasdicti foederis, et revocata audacia, Germanis in auxilium processe- runt. Quod cum fratribus relatum fuisset, inierunt consilium quomodo utrumque populum debellare quivissent. Eabito igitur 1 profecti] profecte, A. CD. "West. 2 divisis\ Altered by Par. from diversis, as West. alii Thruciam is not in Justin. CHRONICA MAJORA. ' 59 consilio, remansit Belinus in Germania, pra3liuin adversariis illaturus. Brennius vero Eomam adiit, ut rupturn fosdus iu Romanos vindicaret. Divisis itaque in hunc moclum agruinibus, Gabius et Porsenna consules, casu inopinato, obviaverunt Belino, et praaliura committere satagebant, ISTec mora, Romani pondns prcelii ferre dinthis non valentes, cum fuga campnm dese- ruerunt. Quos Belinus sine pietate insequens trucidare non cessavit, donee superveniente nocte stragem inceptam perficere non valebant. Dissipatis itaque Bomanis, Belinus cum victoria Romam adiit, ubi fratrem suum civitatem acriter invadentem p- 23. invenit. Ut igitur communem esercitum confecerunt, urbis moenia prosternere non cessabant. Et ut major em bostibus terrorem incuterent, ante portas civitatis obsides Bomauorum in patibulo suspenderunt. Gabius interim et Porsenna con- sules resociatis agminibus, mandaverunt Bomanis, ut matutinali crepusculo de civitate exeuntes, bostes acriter invaderent, et ipsi a tergo supervenientes stragem facere molirentur. Mane igitur facto, cives a fronte et consules a tergo impetum fece- runt in Alobroges et Britones ex improviso, et ceciderunt utrinque multa milia armatorum. At fratres crebras irrup- tiones facientes, bostes retrocedere coegerunt. Tandem inter- fecto Gabio et capto Porsenna, fratribus victoria provenit, et civitas cum concivium opibus eorum usibus cessit. Bemansit igitur Brennius in Italia, et populum inauclita tyrannide fatigavit. De quo etiarn Lucanus 1 poeta eximius sic dixit: " Tarpeiam cum fregerit arcem " Brennius," boc est, Capitolium. Cujus actus casteros, quia Bomana) illos declarant bistoria3, ne fastidium legentibus ingererem, praetermit- tere curavi. Belinus vero in Britanniam reversus cum tranquil- litate patriam tractavit. iEdificavit autem urbem prope Sabri- num mare, super flumen Uscbam, Kaerusc aiDiDellatam, quaa De- mecise metropolis fuit, quam multo post tempore Bomani urbem Legionum dicebant, eo quod ibidem Bomana3 legiones byemare solebant. Fecit etiam in urbe Trinovantum portam rnira? pulcbritudinis, qua3 usque bodie a pagensibus Belinesgate nuncupatur. Quo defuncto, successit ei Gurgiunt Barbtruc filius ejus, paternorum operiTin sedulus imitator, ita quidem quod omnes adversarios suos ad subjectionem debitam revo- cavit. Inter plura etiam qua? laudabiliter fecit, in Daciam 1 This quotation is an insertion of the compiler. It is not in Geof- frey of Monmouth. It is not in Lucan, nor can I find it in any of the Latin poets. 60 • MATTHiEI PARISIENSIS exercitum ducens, tributum uatri suo debifcum sibi reddere coegit. Deinde post victoriam rediens, invenit xxx. naves per Orcadum insulas advenientes, viris et mulieribus plenas. Quo- rum cum adventus causam inquisisset, dux eorum, Partholoint nomine, respondit sese locum mansionis quaerere, petens ab illo portionem regni Britannia?, ubi sub ipso vivere potuisset. At rex volens eos audire, misit cum eis homines suos ad insulam Hybernia?, qua? tunc omni incola carebat, eamque illis concessit. Creverunt itaque ibidem, et insulam usque hodie jure ha?reditario tenuerunt. Defuncto itaque Gurgiunt, et in urbe Legionum sepulto, Guithelinus filius ejus regni diadema suscepit. Erat autem ei mulier nobilis Martia nomine, omnibus artibus erudita, qua? etiam legem, quam Britones Martiam appellant, invenit. Hanc postea rex Alfredus trans- ferens Saxonica lingua, Merchenelage nuncupavit. Defuncto tandem Guitbelino, Sisillius filius suus successit, cui Kininarus primogenitus. Cui Danius ejusdem frater. Quo defuncto, successit Morvidus filius ejus ex concubina generatus. Hie nemini parcebat iratus, quin omnes sibi astantes interficeret. Sed belua qua?dam immanissima ex partibus Hybernici maris adveniens, bujus certaminis pcenas luit. Nam cum fama ad regem penetrasset, quod inaudita? feritatis monstrum incolas juxta maritima devoraret, accessit ipse ad illam, et solus cum ea congressus est. Sed, cum omnino nibil profecisset, accele- ravit monstrum illud, et apertis faucibus ipsum, velut pisci- culum, devoravit. Begnavit post ilium Gotbomanns 1 filius ejus. Cui successit Arigallo frater suus. 2 Hie nobiles quos- que deprimere laborabat, et ignobiles exaltare. Magnates vero a solio regni ilium deponentes, Elidurum fratrem ejus Nota hu- in regem erexerunt. Qui, cum emenso quinquennio, in Cala- militatem trio nemore veniens, fratri deposito casu obviavit, motus inregee Rn p er eo quantocius accessit ad eum, et injectis collo ipsius admirabile x ' L . J l factum. bracbns, iterata oscula imprimebat ; ducensque ilium an civi- tatem Aldclut, in regio tbalamo occultavit. Deinde rex, sese fingens infirmivm, ad omnes regni Britannia? fines nuncios direxit, mandans principibus sibi subjectis ut ad se visitan- dum quantocius properarent. Cumque cuncti ad regem con- venissent, pra?cepit ut singillatim et sine tumultu tbalamum ingrederentur, quia ipsius infirmitas silentium exigebat. Cre- duli itaque magnates sermonibus regis, unusquisque post alteram tbalamum ingressus est. Pra;ceperat autem Elidurus miuistris suis capita singulis amputare, nisi se iterum Arcb- gallino fratri suo submitterent. Ipsi vero, mediante timore, 1 Go//iom«?!M.s]Gorbonianus,Galf. I 2 situs'] ejus, West, and so Galf. Mod. I Mon. CHRONICA MAJORA. 61 Galf. Mon. unaninriter paruerunt. Foedere itaque confirmato, cepit diadema in. 17. d e capite suo, et capiti fratris imposu.it. Ex quo facto, Eli- durus Pius postea nomen sortitus est. Archgallus secundus, cum decern annis regnasset, defunctus est, et in urbe Kaerleir Id. iii. 18. sepultus. Erigitur iterum Elidurus in regem, et pristinae Nota de restituitur dignitati. Sed duo fratres ejus natu minores, Vi- Eliduro. genius et Peredurus, collectis undique armatis, insurrexerunt in eum, et commisso praslio ceperunt ilium, et infra urbem Trinovantum in carcere posuerunt. Exinde diviso regno, tenuerunt illud septem annis, et morte subita superveniente, ambo perierunt. Elidurus igitur extractus de carcere, tertio sublimatur in regnum. Et cum omne tempus suum in pietate et justitia complevisset, ab hac luce migrans, exemplum pie- tatis suis successoribus ' dereliquit. Neemias populo Israel xii. annis ducatum prcebuit. Inter ea vero memoratus Neemias, scriba legis Dei, cum restauravisset ornatum templi Domini, et ea quae ad cultum Hugo of religionis pertinebant, misit nepotes sacerdotum illorum, qui S. Vict. absconderant sacrum ignem altaris holocaustomatum in puteo Excerpt, sicco, quemadmodum superius continetur. At illi non inve- 11 col ' nerun t ignem, sed aquam crassam, quam et bauserunt, et 222. illuc 2 attulerunt. Quam jussit Neemias aspergi super ligna et super bolocausta, et accensus est ignis ex aqua, 3 ita ut Ado col. omnes mirarentur. Ipse autem Neemias duodecim annis du- 52. catum prsebuit sacerdotii in Jerusalem. Post reditum vero Judaicas plebis de Babilonia, per pontifices agebatur rerum summa. Itaque 4 tarn ipse quam Josdecb, qui jubente Cyro a Babylonia redisse dictus est, et quatuordecim viri, posteri eorum, reprassentaverunt principatum sacerdotii, per ordinem successionis suae, a reditu populi usque ad Antiochum Eupa- Cf. Ado, torem, annis trecentis tribus, quorum eminentioris famaa fuerc col. 51, Jesus sacerdos magnus, Joacbim, Elyasipb, Simon, Onias, et P- 24. and Hugo r , ■,-, to J r j v n to Graddus. De Alexandro Magno, rege Macedonum. b Ado, coll. Porro Gaddi temporibus, Pbilippus AmintaD filius, Alexandri Philip of 55, 56. Magni pater, rex Macedonum, Atbenienses, Pocenses, Tbessa- Macedon. losque perdomuit, et Capadociam sibi subjugavit. Quo vita 1 successoribus'] suceessionibus, A. 2 illuc] ilU, W. 3 West inserts ilia, as Hugo. 1 Itaque . . . tribus] This seems to he the compiler's own, made up from several sources. 3 In the margin is a portrait of Alexander. D 7 +- 62 MATTH-EI PAPJSIENSIS Alexander privato, Alexander Magnus ei successit. Qui cum vicesimum Hugo, v. 6, the Great, ageret a3tatis annum, regnum adorsus est expugnare Persarum, c °l- 230. habens in exercitu peditum triginta milia et equitum quatuor milia quingentos ; et horum agminum ordines nemo nisi sex- agenarius duxit, et si principia castrorum cerneres, senatum te cernere, non militias duces existimares. Nemo denique illorum in praalio fugam, sed victoriam coagitavit, nee in pedibus cuiquam spes, sed in lacertis fuit. Porro Darius rex, fiducia virium, non bostem a Persarum finibus arcere, sed intra regni sinum recipere gloriosius ratus, flumen Eufratem et montem Cilicias illis sine impedimento transire permisit, ac demum in campis Adrasti dirigit aciem adversus eum. Ha- buit itaque Darius in ea congressione sexcenta milia bomi- num. Sed tarn numerosus exercitus mox terga vertit ; non minus superatus Alexandri arte, quam Macedonum [virtute ; magna caades Persarum in eo praslio] fuit. De exercitu vero Alexandri, novies 1 centum cecidere pedites, et centum viginti equites. Post banc victoriam, major pars Asise statim ad Alexandrum confugit. 2 Denique plurima Alexander gessit bella cum praefectis Darii, quos jam non tarn armis quam nominis sui terrore superavit. Jam enim milites Alexandri Persicum aurum, et totius Orientis opes, quasi suam praadam ducebant, nee belli periculorum 3 sed divitiarum adquiren- darum meminerant. De gloriosa victoria Alexandri contra Barium regem Persarum, et de numero inter fector win. Post base autem Darius, cum quadringentis milibus peditum Id. et centum milibus equitum, in aciem procedit. Occurrit ei Alexander, et committitur praelium ingentibus animis. In eo praelio uterque vulneratus est rex, et tam diu certamen anceps fuit, quoad aufugeret Darius. Exinde magna caades Persarum secuta est. Caasa sunt enim sexaginta unum milia peditum, et equitum decern milia, capta vero quadraginta milia. Ex Macedonibus vero cecidere pedestres centum et triginta, et equites centum quinquaginta. In castris Persarum multum auri et caaterarum opnm inventum est, et intra castrorum captivos capta est Darii mater, et uxor, soror quoque, et duas Darii filiaa, quarum redemptionem 4 oblata Darius etiam regni 1 novies] So Par. altering novem, I W. ; periculorumque, West., as as W. West. 2 So Paris, altering the old word defecit, which W. West. have. Justin. Par. has erased the copula. 4 quarum redemptionem] pro qua- rum redemptione, W., taking Mas 3 periculorum] perieulorumve, | as the object of obtinuit. CHRONICA MAJORA. 63 Hugo, v. 6, sui dimidia parte non obtinuit. Illas tamen Alexander haberi col. 230. apud se ut reginas praacepit, filiabusque non sordidius matri- monium, sed J dignitate patris, sperare jussit. Ut regnum Persarum cessit Macedonibus. Id. Post haac auteru Darius, in gratiam victoris Alexandri, vin- Death of citur aureis cathenis a cognatis suis, et vinctus vitam finivit. Darius. Cujus corpus Alexander more regio sepelivit. Sicque Per- sarum regnum cessit in potestatem Macedonum, postquam steterat per annos ducentos et triginta unum. Interea vero Conquests Alexander Tyrum, urbem florentissimam, expugnavit, et Alex- °* r' " andriam super amnem Thanaym aadificavit, et Indiam expetiit, ut ultimo Orientis 2 Oceani limbo imperii sui finem terminaret ; ubi cum Poro, ipsius gentis rege fortissimo, equo vectus, singulari certamine dimicavit. Sed occiso dejectus equo, con- cursu satellitum suorum, mortem evasit. Subactis denique omnibus Orientis gentibus usque ad flumen Indum et Oceanum, statuit remeare retrorsum. Yerum cum Darium regem annis tantum quinque supervixisset, et aBabilonia 3 reversus fuisset, suorum insidiis, in eadem urbe, in ipso aatatis et victoriarum His death suarum flore, vitam veneno finivit, vita3 videlicet suae anno at Baby- xxxii., regni vero sui duodecimo. on " Be divisione regni Alexandri post mortem ipsius. Orosius,iii. Quo defuncto, illico translato vel disperso in multis imperio, Division 23. Ptoloma30 prima iEgyptus, Africaa Arabiaaque pars sorte pro- °f Alex- Ado, col. venit. Macedonas autem Philippus, qui et Arridaaus dicebatur, i £ ; na . ( j om 57 - frater Alexandri, sortitus est. Porro Syriam et Babiloniam, et omnia regna Orientis obtinuit Pseleucus, et Asiaa regnum Abridged Antygonus. Deinde alii egregii quique viri, qui magno mili- from Ado taverant Alexandro, diversas occupavere provincias, et reges an u g°- ex praafectis facti, magnas opes non sibi tantum paraverunt, verum etiam posteris reliquerunt. Hi tamen omnes, non multo post, mutuis se bellis et certaminibus consumpserunt. Ado, col. Horum tamen Pseleucus Antiocbiam, Laodiciam, Seleuciam, 5S * Apamiam, Edessam, Beroeam, et Pellam urbes inclytas con- didit, et in easdem urbes Judaaos transtulit. Hujus 4 praaterea (Not in Pseleuci fuit films Antiochus Magnus. Ado.) 1 Here is an instance of the addi- tin, xii. 7, has " Oceano ultimoque tion of Paris spoiling the sense. " Oriente." W. has " quam si pater cas mari- 3 a Babilonia'j Sic. Babiloniam, " taret." Hugo. 2 Orientis] Not in Hugo. Jus- 4 Hujus . . Magnus] Not in Ado. 64 MATTH^I PARISIENSIS Be Antiocho Magna. Porro Antiochus iste relaxavit sacerdotes et scribas et Hugo, v. 7, cantores templi Domini a tributis, et a regio vectigali, et ab c °H.231, aliis oneribus l cunctis. Verum iste Pseleucus atque Lysima- ' chus atrociter inter se dimicaverunt. Ultimum hoc bellnm ,„ ' ' Alexandri commilitonum fuifc. Sed his ambobus occisis, Ptolomasus Lagi filius Jerosolimam et Judseam dolo suam redegit in deditionem. De Ptolomceo Philadelphia}. Post quern regnavit Ptoloma3us Philadelphus, 2 qui donaria Id. col. 59. multa Jerosolimis transmisit, et divinas scripturas ex He- braica in Gra3carn linguam, per septuaginta interpretes, trans- ferre curavit. Et post hunc iterurn Ptolomaeus Euergetes, Id. 61. Quo tem- sub quo Jesus filius Sirach Sapientiaa librum composuit. pore fuerit Hujus etiam Ptolomasi filiam, nomine Cleopatram, Antiochus Marianus Jesus nlius M_ a g nug s ibi legitimo "copulavit matrimonio, 3 sumens cum ea a Scotus. praafato Ptolomaeo partem Syrise et Samariam, Judasam, atque Phcenicem sub nomine dotis. Porro magnus Antiochus iste genuit Pseleucum et fratrem ejus Antiochum. Quorum Pse- leucus Heliodorum Jerosolimam destinavit, ut a3rarium templi 2 Mace. iii. Domini confringeret, et extractam inde pecuniam ad eum deportaret. Sed dum Heliodorus cum suis satellitibus, man- datum ejus perficere cupiens, a3rarium fuisset ingressus, appa- ruit ei quidam equus terribilis, 4 qui eum graviter flagellavit, unde infecto regressus negotio, inde ad eum remeavit. Ab Hugo, v. 7. hoc proinde Pseleuco Parthi defecere, et Arsacem sibi regem Id. v. 17. constituere. 5 Post Pseleuci decessum, adeptus est regnuni Id. v. 7. ejus Antiochus, frater ejus, qui Epiphanes, id est praeclarus, appellatus est. Fuit tamen Pseleuco filius nomine Demetrius. Verum post Ptolomaauni Euergetem regnavit in .ZEgypto Pto- Id. v. 10. p. 25. lomaBus Sother, et huic successit Ptolomasus Ejriphanes. Epi- Joseph, phanes quoque reliquit filios duos, 11 quorum unus Phyolometor, Ant. xii. et alter nomen habuit Fiscon. 4 - 11 - De Hannibale. His etiam temporibus apud Carthaginem quoque Hannibal, Orosius, Amilcaris filius, Pcenorum, id est Affricanorum, imperator est * v - 14, or Ado, 1 oneribus'] omnibus, A. West, has omnibus aliis exactionibus. 2 W. ins. xxxviii. annis, and so West. 3 Cleopatra was the daughter of Antiochus, and married Ptolemy Epiphanes. Marianus Scotus (a. 4006) and Eusebius, from one of whom this is taken, give it correctly. See Joseph. Antiq. xii. 4. 1. 4 terribilis] Sic, for terribilem habens sessorem. 5 Here West, has ' Ptolomeus Philopater xvii. annis.' 6 duos] suos, A. col. 59. CHRONICA MAJORA. 65 Justin, institutus ; fatale nou tain Romania quam ipsi Africae malum. xxix. 1. Q u j civm esset novem annis natus, juravit se Romanis nun- Orosius,iv. q ua m futurum amicum. Et factus imperator, nt Romanorum pervaderet regnum, Pyrenasos montes transgressus, inter fero- cissimas Gallorum gentes ferro viam aperuit, et a Pyrenseo ad Alpes pertingens, cum Scipione, Roma tunc consule, con- flixit, et superavit ; et idem apud Taximanum lacum Romanum consulem Flaminium interfecit, et ejus exercitum penitus delevit. Cannes vicus Apulice est. Orosius, iv. Sed et alia vice, apud Cannas, vicum Apulise, Lucius 16 - JEmilius Paulus et consulares atque praatorii viri viginti ab eo sunt interfecti, et plurimi senatores capti et occisi, viri quoque nobiles treeentL Virius quoque consul cum quin- quaginta fugit equitibus. In ilia prseterea pugna pedestrium virorum quadraginta milia et equitum tria milia quingenti periere. Hannibal autem, in testimonium victoria? sua?, tres modios aureorum annulorum Cartbaginem misit, quos ex ma- nibus interfectorum equitum Romanorum cletraxerat. Itaque pame omnes Romanae spei vires in eo certamine perierunt ; et adeo desperaverunt Romani, ut de relinquenda Italia no- visque sedibus exquirendis consilium ineundum putaverint. Id. 17. Sed demum in Hispania duo germani Scipiones, Romanorum consules, a ducibus Hannibalis interfecti sunt. Sed borum Id 18 nepos Scipio, qui cognominatus est Affricanus, imperium in Hispania proconsulare 1 sortitus, in ultionem patris et patrui animum intendit, et Pyrengeum trangressus, Pcenorum ducem Hasdrubalem superavit bello, et castris exuit 2 ; et omnem His- paniam a Pyrena30 usque ad Oceanum in provinciam redegit. Id. 19. Et tunc tandem Hannibal in Affricam redire compulsus est, ut fessis Cartbaginensibus subveniret; quern Scipio bello sus- ceptum superavit. In ea pugna interfecta sunt Cartbaginen- sium viginti milia quingenti, et octoginta elepbanti capti vel occisi. De magnitucline Cartaginis et cdtitudine mv/rorwm arcis. Orosius, iv. Demum quoque Cartago a Romanis deleta est, qua? tri- -~- ginta milibus passuum muro amplexa, tota pene mari cinge- batur, absque faucibus, qua? tribus milibus passuum aperie- bantur. Porro bic locus murum viginti pedes latum habebat, saxo quadrato, in altitudinem cubitorum quadraginta. Arx 1 proconsulare^ vel -i, Par., A. I - exuit'] exivit, A. Chetham. It haviug pro consulare in two words. I is not in W. E (56 MATTHJEI PABISIENSIS vero ejusdem. urbis, cui Byrsse nomen erat, amplius quam duo milia passuum tenebat. Et una parte munus communis erat urbi et Byrsee, imminens mari. Diruta et concremata est ipsa civitas, anno a conditione sua septingentesimo ; sicque tandem bellum Punicum est finitum. De expugnatione Numidice, id est Mauritania. In Numidia tunc amicus Bomani populi Micipsa regnabat. Cf. Oro- Quo defuncto, regnavit Jugurtha, qui contra se bellum movit sium, v. 1 5 Romanorum, propter necem Adberbalis et Hyempsalis, libero- rum Micipsa?. Hac occasione primum expugnata est Numidia a Metello consule, et demum a Mario domita. Sed et Mauri- tania, quam Bochus rex tuebatur, a Bomanis est subacta. Cantabri denique, Gallicii, et Lusitani, Hispaniee populi, uno pene preelio sunt superati. In Italia quoque Epyrotee, qui in Illyrico, cum Pyrrho rege suo, contra Bomanos conspira- verant, primum pace molliti, demum vero cum Achivis et Thessalis edomiti, Bomano * subacti sunt jugo. Indeque for- tuna Bomana, non contenta terminis Italise, ccepit se porrigere ad procul posita regna. De Attalo rege Asia. Nam et ipso ferme tempore Attalus rex Asia?, biimanis Orosius, v. rebus excedens, per testamentum suum Bomanos sui consti- 8 - tuit hseredes regni. De Antiocho illustri rege Asya. Sed, ut ad Hebraicam revertar bistoriam, extinctis jam 2 Mace. iv. varia sorte Alexandri Magni ducibus, regnavit in Syria jam dictus Antiocbus illustris, filius Antiochi regis, anno exxxvii. regni Grascorum. Onias in illis diebus Jerosolimis summus pontifex habebatur. Cui frater Jason eripere sacerdotium cupiens, ccepit Judaica? legis jura, non in occulto violare, sed palam omnibus destruere, quasi sacerdotium, quod affectabat, aliter quam scelere consequi non valeret. Nota impietatevi Jasonis fratris Onice pontificis. Ausus est enim sub ipsa templi arce gymnasium construere, 2 Mace. iv. et optimos quosque epbeborum in lupanaribus ponere, eosque * 2- 1 Romano'] Romani, A.C.D. W. and West have Romano. CHRONICA MAJOEA. 67 2 Mace. iv. C pi erant Jerosolimis, Antiochenos scribere. Sed hoc impii, et non sacerdotis, Jasonis nefarium et inauditum scelus ultio divina consecuta est. In leges quippe diviuas impie agere, non cedit impune. Unde post trienninm ipse Jason, qui Dei jura violaverat, et gernianuni proprium captivaverat, jussu regis Antiochi expulsus est in Ammanitidem regionem, et Menelaus quidam, de tribu Benjamin, sacerdotiuni obtinuit. Verum, bujus Menelai factione, Onias, pius pontifex, dolo peremptus est per quendam regis suffectum Andronicurn. Et non multo post, Menelaus amotus est a sacerdotio, succedente sibi fratre Lysimacho. Sed cum nee sic malum desisteret, tandem postmodum dejectus de turre quinquaginta cubitorum, infelicem exhalavit animam. Lysimacbus quoque, jam multo templi auro asportato, plebeio concursu, secus aerarium lapi- datus interiit. Post hasc autem praafatus rex Antiocbus as- cendens Jerosolimam, intravit in sanctuarium cum superbia, et tulit altare aureum, et candelabrum, et mensam proposi- tions, et velum, et csetera templi ornamenta, et regressus est Antiocbiam. Demum vero praacepit omnibus regni sui gentibus ut esset populus unus, et probibuit in templo Domini fieri bolocausta et sacrificium, praacepitque Judaeis coinquinari escis immundis, ut transgrederentur mamlata Dei. De crudelitate Antiochi, et sejytem fratrihus cum matre sua interfectis. 2 Mace. vi. In illis diebus quidam Eleazarus, 1 aatate provectus, compel- lebatur camera manducare porcinam. Sed ille : " ISTon est," inquit, " dignum, Eleazarum nonagenarium transire ad vitam " alienigenarum." Et amplectens potius gloriosam mortem, quam odibilem vitam, multis fatigatus suppliciis, decessit, juni- oribus et universaa genti suaa magnum virtutis et fortitudinis 2 Id. vii. 1. exemplum derelinquens. Contigit etiam eodem tempore se}> tem fratres cum matre ad similem cibum flagris compelli, in P- 26 - praasentia crudelissimi regis. Sed et bi magis elegerunt cru- ciatibus interfici, quam contra jus et fas carnes porcinas manducare. Ad ultimum vero passa est sancta et memora- bilis mater eorum, quaa, pereuntes septem filios sub unius Id. vi. 10. diei articulo, asquanimiter fuerat contemplata. Sed et alias duas mulieres delates 3 sunt natos suos circumcidisse. Quas, 1 West. ins. nomine. i 3 delatce'] Par. puts perceplce - fortitudinis'] So Par. C.D.W. above the line. CD. have delate formidinis, A. West., except Reg. percepte. MS. E 2 68 MATTH.EI PAEISIENSIS pueris ad colla suspensis, cum publice per civitatem liatos circumduxissent, de muro prascipitaverunt. Praaterea apud quemcunque iuveniebantur libri testamenti Domini, et qui- I Mace. i. cumque observabant legem Moysi, secundum regis edictum 60 - trucidabantur. Qua de causa, territa populi multitude-, reliquit id. [ m 45 legem Domini, secundum jussum regis Antiocbi, et sacrifica- 50. bant idoliSj et infringebant sabbatum, et asdificabant sibi aras et ternpla idolorum, secundum rifcum gentium, nee se simpli- 2 Mace, citer Judamm quisque fatebatur, sed studia Grraecoram asmula- vl - G - bantur, et eis per omnia consimiles fieri cupiebant, quos bostes et peremptores antea habuerant. De Juda Machabceo. In illis diebus, Judas Machaba3us secesserat in desertum, 2 Mace. v. et ibi inter feras vitam cum suis agebat, ne particeps esset - '* coinquinationis et praevaricationis. Sed quamvis pauci numero id. ii. 22, forent bi qui cum illo morabantur, ita tamen multitudinem 23. gentium et duces Antiocbi regis bellis contriverunt creber- rimis, 1 ut et templum quod erat Jerosolimis recuperarent, et leges, quaa abolendaa erant, eorurn felici pertinacia 2 resti- tuerentur. Unde manifeste claruit, quod nulla? essent bomi- num [vires] 3 adversus Deum. De infelici morte prcefati Antiochi. Interea tamen Antiocbus rex, cum conceptam nequitiam o Mace. ix. Deo impediente perficere non valeret, ira tumens Jerosolimam 4, 7. properabat. Quo dum tenderet, contigit ut de curru cor- rueret, sicque gravi collisione membrorum attritus, lecto de- cubuit, et miserabili languore diu fatigatus, interiit. Reliquit Id. vi. 17. tamen basredem, parvulum filium Antiocbum, quern Eupatorem appellavit. De Demetrio. Quod audiens Demetrius Pseleuci filius, cujus supra menii- 1 Mace, nimus, a Roma, qua tenebatur obses, latenter egressus, in Syriam vii. venire curavit. Ubi secundo favore populi susceptus, mox conductum exercitum aggregavit, et postmodum pupillum Eupa- torem et tutorem ejus Lysiam comprebendens, pariter inter- fecit. Et cum sedisset super sedem patrum suorum, accessit ad eum sceleratissimus Alcbimus, de genere Aaron, Oniae 1 creberrimis~\ uberrimis, West. 1 pertinacia'] vel audacia, Par. pertinacia vel audacia, C. 3 vires'] om. A. TheMSS. of West, vary. It is in Trin., but is omitted in Chetham. CHRONICA MAJORA. 69 videlicet sunimi pontificis frater, sed niliil dignum sacerdotii 2 Mace. in se retinens. Cum enim ofFensionis tempore, propter absen- tationem regis Antiochi, sponte coinquinatus fuisset, populo Dei detrahere et regem coepit inflammare multis sermouibus adversus Judam Macbabasum. Dicebat enim: "Hi qui dicuntur " Assidei Judaaorum, quibus praaest Judas Macbabaaus, bella " nutriunt et seditiones movent, nee pathmtur regnum esse " quietum. Unde ego defraudatus parentum gloria, dico autem " summo sacerdotio, veni buc quidem, primum utilitatibus regis " fidem servans, secundo etiam civibus consulens. Nam, pras- " dictorum pravitate virorum, nniversum genus nostrum valde " vexatur. Sed de bis singulis, oro te, res, ut et regioni et " generi nostro, secundum pervulgatam omnibus bumanitatem " tuam, prospicere digneris." Tunc misit rex Jerosolimis Nicba- norem principem elepbautorum, ut et Judam Macbabasum com- prebenderet, et Alcbimum sacerdotem constitueret. Alcbimus autem ferme beluas animum gerens, cum Jerosolimam venisset, et pretio sacerdotium comparavisset, ne quid jus et fas invio- 1 Mace. ix. latum prwtermitteret, jussit destrui muros domus sanctoa in- 54 - terioris, opera videlicet sanctorum propbetarum, expletis tre- centis et tribus annis ex quo remeaverat Judasorum populus ex .ZEgypto. Sed borum criminum pcenas miser diu vitare non potuit. Subito enim obclusum est os ejus, et loqui non potuit, sed dissolutus paralysi miserabiliter expiravit; sicque deficientibus sacerdotibus de genere Aaron, et Juda Macbabajo, pro patriae legibus decertante sorte bellica, jain defuncto, Id. ix. 31. Jonatbas frater ejus adeptus est principatum Judasorum simul- que sacerdotium. De morte Demetrii. 1 Mace. xi. Interea vero, regem Demetrium Alexander Eupatoris filius interfecit. Genuerat tamen Demetrius filium nomine Deme- trium, qui memoratum postmodum interfecit Alexandrum, qui multis praaliis Partbos fudit ; sed ab bis tandem comprebensus, in Hircania expiravit. Yerum rex Alexander filium suum, nondum adultum, Tripboni cuidam militi suo nutriendum Joseph. tradiderat. At ille, sperans Demetrium adolescentem esse Ant. xiii. defunctum, occiso pupillo Antiocbor (sic enim puer nomina- batur, quern Tripbo tueri debebat), regnum Syriaa invadit. Quo cum potiretur, Jonatbam fratrem Judae, summum ponti- ficem Judreorum, dolo captum interemit. Tbripho quoque non multo post, ab Antiocbo, fratre Demetrii, qui in Asia educa- batur, bello vincitur et occiditur ; rursusque regnum Syria? ad sobolem Demetrii revertitur. Jonatbas vero, Symon frater ejus successit. Post Svmonem autem pervenit sacerdotium ad 1. 70 MATTH^I PAEISIENSIS filium ejus Joannern, qui adversus Hirchanos dimicaus, Hircani Hermann. nomen accepit. Hircano vero successit Aristobolus, qui 1 on factus est rex et sacerdos, et Aristobolo successit rex et sacerdos pariter Alexander. Alexander quoque moriens reliquit super- stites filios duos, Aristobolum scilicet et Hircanum. Sed Cf. Hege- donec adolescerent pueri, Alexandram, conjugem suam, tempera- tjL -Rello mento regali prteesse voluit, simul arbitram statuens, cuinam Judaico, i. potissimum illorum duorum summum sacerdotium committeret. 12. Ilia Hircanum in sacerdotio substituit patri propter senioris ^! 0Se P ... astatis prEerogativarn, Aristobolo fratri nibil publicorurn com- lg p. 27. mittens officiorum. Post Alexandrse 2 vero mortem, Aristobolus Hermann. invasit regnum, ac demum Hyrcanus sacerdotii dignitatem ei Contract. misit. Postea vero idem Hyrcanus, excitatus ab Antipatro patre Herodis, primum ad Arabiae regem se contulit, facti poenitens, ac demum Pompeio, Romanorum duci, qui in Syriam Tygranem regem debellaturus advenerat, querimoniam super fratre suo detulit. Qua occasione idem Pompeius, consul Roma- norum, urbem Jerosolimam oppugnavit, et templum polluit, et Aristobolum pontificem vinctum cum liberis Eomam misit ; Hircano vero pontificatum reliquit, et memoratum Antypatrum procuratorem totius regni constituit. Sicque deinceps gens Judasorum tributaria Romano facta est imperio, et ita, sicut dictum est, Aristobolus et Hyrcanus fratres, de regno inter se dimicantes, primi occasionem tribuere Romanis ut Judasam invaderent. In illis etiam diebus, tarn supra nominatus Pom- Uros. vi. 6. peius quam Gabinius, consules Romanorum, totam Syriam Romanis subactam redegerunt imperiis in provinciaa formam, et sic paulatim Oriens Romano subici coepit imperio. Interea tamen fit in urbe 3 Catilina3 conjuratio, quam scripsit Salus- tinus. Verum consulis Oiceronis industria celeriter est sopita, Joseph, pariter et extincta. Porro Clabinio Orassus successit, et regi I™ - xn- Syrias 4 Ptolomaso Alexandro successit Ptolomasus Dionisius. Hiei-on. De quibusdam regibus Britonum. His quoque diebus, post Elidurum regem Britonum, regnavit Galf. Mon. Regin 3 Gorboniani Alius. Huic successit Marganus Archgallonis m - 19 - filius. Cui Ennianus frater ejus, qui septimo anno regni sui depositus est propter tyrannidem quam in populo suo exercuit ; et in loco ejus successit Idwallo, Vigenii filius ; huic Runo, 1 qui] autem, A. CD. TheMSS. I have in urrne or in urine. W. has of West. vary. urine. ■ Alcxandrce] Alexandri, Par. 4 Syria'] Sic, for JEgypti. CD. ; Alexander, A. 5 regnavit Regin] Sic MSS., 3 in urbe] in urme, A. ; murne, C ; inurine, D. The MSS. of West. apparently for regni diadema susce- pit, as Galf. Mon. CHRONICA MAJORA. 71 iii. 20. Peredurii filius ; cui Geroncius, cui Catellus, cui Coillus, cui Porrex, cui Cherin. Hujus tres filii, Fulgenius videlicet, Eldadus, efc Andragius, post ilium per ordinem regnaverunt, Exin successit Urianus Andragii filius. Cui Eliud, cui Ele- dauclius, cui Clotenus, cui G-arguincius, cui Morianus, cui Bleddo, cui Cap, cui Oenus, cui Sisilliuus, cui Bledgaberd, cui Archinail, cui Eldol, cui Eedion, cui Bederchius, cui Samuil, cui Penissel, cui Pyr, cui Capoyr, cui Digueillus, cui Galf. Mori. Hely. Hie quadraginta aunis regnum tractavit. Hie tres gene- ravit filios, Lud, Cassibellauuum, et Nennium, quorum primo- geuitus, videlicet Lud, reguum post obitum patris suscepit. Exin, gloriosus sedificator urbium existens, renovavit muros urbis Triuovantum, et iunumerabilibus turribus earn circum- cinxit. Prsecepit etiam civibus, ut domus et sedificia sua in eadem construerent, ita ut non esset in longe positis regnis civitas qua? pulcbriora palatia contineret. Fuit ipse bellicosus homo, et in dandis 1 profusus. Et cum plures civitates jdos- sideret, banc pra3 omnibus amabat, et in ilia majori tempore totius vitcB Slice 2 commanebat, unde nominata fuit postmoduui Kaerlud, et deinde per corruptionem nominis Kaerlunden. Succedente quoque tempore, per commutationem linguarum, dicta fuit Lundene, et postea Lundres, applicantibus alienigenis, qui patriam sibi summittebant. Defuncto tandem alio, corpus ejus reconditum fuit in prasdicta civitate, juxta illam portam, qua3 adhuc de nomine suo Porthlud Britannice, Saxonice vero Ludesgate nuncupatur. ISTati fuerant ei duo filii, Androgeus et Tennantius ; qui, cum propter getatem regnum tractare nequi- vissent, Cassibellannus, frater suus, loco illorum sublimatur. Mox ut diademate insignitus fuit, ccepit ita largitate atque probitate vigere, ut per remota regna fama illius divulgaretur ; unde contigit, ut totius regni monarcbia sibi et non nepotibus cederet. Cassibellannus tamen, pietati indulgens, noluit juvenes expertes esse regni, sed eis magnam partem distribuit. Urbem etenim Trinovantum cum ducatu Canciae largitus est Androgeo ; ducatum vero Cornubia3 Tennantio. Ipse autem diademate preelatus, illis et totius insula3 principibus imperabat. Ut Julius Coesar venit in Brita/nnium. Galf. Mou. Contigit interea ut Julius Caasar, subjugata Gallia, ad littus iy. 1-4. Butbenorum pervenisset. Cumque illinc Britanniam aspexisset, quassivit a circumstantibus qua? patria et qua? gens infra 1 West. ins. muneribus. Galf. Mon. has epulis. - vita su>e\ So Par. in the margin. the scribe of the MS. having omitted the proper word, anni, ■which West. has. 72 MATTILEI PAPJSIENSIS Occeanum babitasset. Denique cum nomen insulas a refc- rentibus didicisset, nuncios illico destinavit ad regem, cum minis exigens ut sibi tributum, sicut ab aliis nationibus, annis singulis solveretur. Cassibellaunus vero rex Britonum, cum nunciorum adventus causam cognovisset, cum indignatione re- spondit, sese tributum minime redditurum, niaxime cum una eademque nobilitatis vena, a Priamide et iEnea, Eomanis et Britonibus sit communis. " Libertatem," inquit, "in tantum " nostra progenies consuevit habere, quod servitus, quid sit, " penitus ignoret. Et si ipsi dii nobis earn conarentur eripere, " omni nisu laboraremus resistere, etiamsi pro ilia mortem " pati ! contingeret." Cnmque reversis nunciis Julius Caesar bujusmodi responsum audisset, navigium furibundus parare jubet, ut quod Cassibellauno mandaverat, prosequatur efFectu. Optato igitur instante ventorum flatu, in ostium Tbamensis fluminis cum exercitu suo applicuit. Erat eo tempore Cassi- bellaunus rex, cum tota fortitudine regni, consilium quasrens a suis qualiter bostes longius arceret. Aderat ibidem cum eo Belinus princeps militia3 suae, cum Androgeo duce Trino- vantum, et Tennantio duce Cornubiee. Affuerunt quoque tres reges sibi subditi, Cridiosus videlicet Albanias, et Gueithaec Venedociaa, atque Britael Demetiee. Denique omnes in boc consenserunt, ut antequam civitatem aliquam aut oppidum cepissent, castra Cassaris adeuntes, ipsum expellere conarentur. Concurrentibus igitur adverso 2 catervis, praslium diu et crude- liter commiserunt. Tandem cum casus Nennio obtulisset aditum cum Caasare congrediendi, irruens acriter in eum, totisque viribus utens, ilium super galeam percussit, admodum lastus se posse cum tanto viro, gladiis discurrentibus, prasliuru com- miscere. At iterato 3 prastenso clipeo, ipsum virilifcer cum ense nudato semel et secundo in casside percutiens, letaliter vul- neravit. Gladius igitur Caasaris, a casside !N"ennii labens in p. 28. clipeo 4 ejus, viriliter impressus remansit. ISTennius ergo gla- dium Cassaris boc modo adeptus, in bostes irruere non ces- savit. Quern cunque cum ipso attingebat, caput ei aut mem- brum aliquod amputabat. Illi tandem in bunc modum saavienti obviavit Labienus tribunus, atque ab illo interemptus est. Denique plurima diei parte emensa, victoria Britonibus pervenit. Superveniente itaque nocte, Caesar agminibus lace- , „ . ., r. " adverso'] Altered thus by Par. 1 So Par. m the margin for sus- \ ■} J ^tit an , • , ,. -u from adversis. tinere (West.), which the scribe i. j m j tit- i. iterato] Julius, West. ; Cesar, had omitted ; W. has incurrere • __ J cogerernur. W. 4 clipeo'] clipeum, W. West. CHKONICA MAJORA. 73 ratis naves conscendit, Gralliamque confusus petivit. Ab hac autem tergiversatione, Lucanus poeta eximius in laudem Bri- tonum sic ait [ii. 572] ; " Territa quassitis ostendit terga Britannia." Nennius vero frater regis letaliter, ut dictum est, vulne- ratus, post dies quindecim vitani finivit. Exequias autem regias facientes, posuerunt cum illo in sarcophago gladium Caesaris, cui nomen erat crocea mors, 1 quia nullus ab eo vulne- ratus vivus evadebat. Ut Cassibellaunus rex Julium Gcesarem de Britannia fugaverit. Galf. Mon. Fugato igitur in hunc modum Julio Ca3sare, nulla interim Defeat of 1V- _ dies prasteribat, quin fugam suam Britonumque victoriam ( ^ SGSar - condoleret. Emenso deinde biennio, parat iterum Occeanum transfretare, et sese in Cassibellaunum vindicare. Quod cum Cassibellaunus per internuncios comperisset, in alveo Tamensis fluminis, quo ad urbem Trinovantum imperator navigaturus erat, palos ferreos et grossos subtus amnem infixit, ut naves ejus, si supervenirent, illiderentur. Julius autem, cum queeque sibi necessaria paravisset, per Tamensem fluvium civitatem Trinovantum adire disposuit. Sed naves ejus prasfatis infixes palis, grande periculum subito incurrerunt. Unde ad milia milites submergebantur, dum naves perforatas fluvius ingre- diens absorberet. Cassar ergo hnjusmodi naufragium passus, cum suis, qui ex hoc periculo vix fuerant elapsi, cum maxima difficultate terram nactus est. At Cassibellaunus boc viso, impetum fecit in Romanos, qui viriliter Britonum irruptioni- bus restiterunt. Veruntamen in fluvio periclitati, majorem patiuntur stragem quam in ferro. 2 Unde supra modum exhi- larati, 3 Britones triumpbum reportarunt. Cassar vero cum paucis ad naves fugiens, ventorum flatu celeriter evectus Monanorum litora penetravit, ingressus ergo turrim quam antea construxerat, qua3 Odrea dicebatur, majorem ibidem armatorum copiam expectabat. Tit Gassibellatmus pro iterata victoria cliis Ubamina obtulerit. Galf. Mon. Cassibellaunus itaque ob iteratam laatus victoriam, ad urbem Cassibel- i-v. 8-10. Trinovantum cum universa multitudine regni reversus, debitos l aun us. 1 Crocea mors^\ croceamor, A. 3 exhilarati] So altered by Par. ; 2 in ferro~\ So Par. ; A. had j debilitati, West. ; debilitatis, W, inferrent. as W. West. 74 MATTH^I PARISIENSIS lionores et sacrificia diis suis impendere praacepit, qui sibi de tauto imperatore concessere triurnpbum. Mox igitur ut diis suis solempnitates debitas peregisseut, epulisque et poti- bus sese refecissent, residuum diei in ludis compouendis per- ficere satagebant. Ludentibus itaqiie ipsis, maxima orta est discordia inter nepotem Androgei ducis Trinovantum, et ne- potem regis, 1 ita quod illis altercantibus nepos regis capite est privatus. Quo occiso, perturbata est curia, et rumor infaustus ad Cassibellaunum penetravit. 2 Commotus rex super casu nepotis sui, Androgeo iratus mandavit, ut nepotem suum sibi redderet, paratum talem sententiam subire qualem pro- ceres regni indicarent. 3 Androgeus vero regi mandavit, sese suam babere curam de bominibus suis, et ibi diffiniri debere, si quis adversus aliquem suorum querimoniam baberet. Sicque cum indignatione illis ab invicem recedentibus, Cassibellaunus acceleravit provincias Androgei devastare, ignem accumulare, et sinistra, quaecunque potuit, facere non cessavit. Denique, cum rex, midtotiens ab Androgeo requisitus, furorem nulla- tenus mitigare voluisset, Androgeus omni solatio destitutus, nuncios cum obsidibus ad Julium Cassarem destinavit, auxi- lium ipsius implorans, ut ipsius adjutus celsitudine, injuriis Cassibellauni resistere quivisset. Addidit etiam, quod si per ipsius potentiam pristinas dignitati posset restitui, ipse per eum tota Britannia potiretur. Sceuvam nibilominus, filium suum, cum triginta pueris nobilioribus regni, in argumentum securitatis, perdendos ei transmisit, si in aliquo contra eum vitium incurreret falsitatis. Imperator autem, cum sententiam bujusmodi a nivnciis sibi referentibus cognovisset, obsides bonorifice custodiri praacepit, ingentique fluctuans gaudio, cum tota multitudine sua, naves celeriter conscendit, flatuque ven- torum velociter evectus, in Rutupi portu, qui modo Sancwicum dicitur, cum prosperitate applicuit. Invenit ibidem Andro- geum ducem Trinovantum, qui fidele sibi promittens obse- quium, qualiter procedere debuit prudenter instruxifc. Obse- derat interea Cassibellaunus rex civita,tem Trinovantum, sed cum adventum Caasaris calluisset, ipsi obviare festinat. Ut igitur in quandam convallem prope Doroberniam convenerunt adversas catervae, multum cruoris ibidem utrobique diffundunt. Cumque multum diei in decertando consumpserant, ecce An- drogeus ex quadam silva, qua3 prope erat, cum quinque mili- 1 et nepotem regis] Inserted here by Par., the scribe having omitted it. 2 penetravit] vel, usque pervenit, Par., above the line. 3 At the foot of the page is a portrait of a king sitting, holding a sword. CHRONICA MAJORI. 75 bus armatorum egrediens, exercitum Cassibellauni a tergo invasit, et licet cum labore dispersit. At rex cum suis coactus in fugam, montem quendam occupavit arduum et abruptum, in summitate babens coriletum densissimum et saxosum, qui Britonibus ad tempus pro castro babebatur. Obsedit igitur Caesar montem ilium deficiente die, omnes exitus adversariis prtecludens. Emensa jam die secunda, cum Ceesar Britones ad deditionem cogere nequiret, decrevit ibidem eos fame fatigare, nisi Androgeus, in se reversus, de gente propria pietatem baberet. Ipse namque accedens ad Julium iu nunc modum sermonem dissolvit : " Ecce, satis vindicasti te " in Cassibellaunum, et Britanniam tibi, meo auxilio, subjecisti. ' ' Noluerunt l omnipotentes dii nostri, 2 dominum meuni morte " turpissima condemnari, nee 3 vinculis eum patiar irretiri. •' Habeto ergo misericordiam de illo, quia me vivente 4 ipse " periclitari non poterit." Ca3sar igitur ad petitionem Androgei mitigatus talem concordiam iniit, 5 quod Cassibellaunus tria milia librarum argenti annis singulis, nomine tributi, sese de Galf. Mon. Britannia Cassari redditurum promisit. Deinde facti amici, iv. 11. mutua dona alter alteri contulerunt. Cumque postmodum anni septem prasterissent, defunctus est Cassibellaunus, et in Eboraco sepultus. Successit ei Tennantius frater Androgei, quia Androgeus cum imperatore Romani profectus fuerat. Ut Julius, expletis negotiis, Romam redierit. Julius igitur, prasliis occidentalibus in decennio consummatis, Romam contra Pompeium properavit, solus sestuans imperare, P- 29. Nam, ut ait Lucanus [i. 92], " Nulla fides regni sociis, omnisque potestas " Impatiens consortis erit." Hist. Misc. Sed cum Pompeio simul et Romanis ipsius adventus esset V1 - promulgatus, timuerunt tyrannidern ipsius, et decreverunt ut non nisi dimisso exercitu veniret in urbem. Quod Ctesar graviter ferens, illuc bostiliter contendit. At Pompeius et omnis Romanorurn senatus tremefacti, Gra?ciam adierunt. Tunc Caesar urbem ingrediens asrario publico pecuniam tulit, et suis militibus erogavit. Tandem commisso praslio, Pom- 1 noluerunt] Altered by Par. 4 vivente] D.W. ; juventute, A. ; from noluit, an error of the scribe : viventute, C. ; the MSS. of West. for nolint. i have vivente or vivendo. 2 A. has ut here, which Par. has 5 iniW] So altered by Par. from expuncted. It is in W. West. i inierunt, as West. ; W. has/ec«>. 3 nec~\ Altered by Paris from aut. 76 MATTH^I PARISIENSIS peium per Syriam in iEgyptum fugavit. Csesa referuntur Oros. vi. in illo praslio Pompeianorum militum duodecim milia, et tri- 15 - ginta quatuor centuriones. Pornpeius vero, statim lit iEgypti litus attigit, jussu Ptbolomasi juvenis in gratiam Ceesaris occisus est. Deinde Ca3sar omnium Orientalium pervagatus regna, quseque sibi obvia subjugavit. Inde reversns Romam, rerum summam ac potestatem solus ordinavit. Sed dum Id. 17. ibidem reipublicaa statum contra majorum consuetudinem dementer ' instauraret, actoribus Bruto et Cassio in curia viginti tribus vulneribus confossus interiit, post annos tres et menses sex quam coeperat imperare. In bac conspiratione ducentos sexaginta viros fuisse conscios refertur. 2 Be imperio Augusti Gcesaris secundi. Secundus Eomanoram monarcba Octavianus Augustus ex- Hist. Misc. stitit. quo nullus imperatorum in bellis felicior, in pace mode- vu - ratior fait. Adolescentiam tamen suam civilibus bellis impli- cans, omnia qua3 adorsus est regna, sine difficultate, Eomano subjugavit imperio. Sed antequam regni monarcbiam obti- nuisset, inter ipsum et Antonium socerum suum respublica divisa manebat. Tandem cum Antouius sese propria maim interemerat propter Cleopatram reginam suam, qua? magis Augusto quam sibi adbserere cupiebat, solus mundi climata moderabat. Extremi orbis namque principes, fama sapientia? et benignitatis ipsius invitati, sub ipso vivere ac rerum geren- darum curam peragere dulce babuerunt. Plus enim apud omnes favore sui nominis fecit Augustus, quam alius quisquam imperatorurn facere armorum robore potuisset. Herodes nam- Hegesippus que, rex Judaicfe gentis. qui ab Antonio memorato diadema ^ e Bello susceperat, sponte se illi coritulit, et licet tremens accessisset " ^f ' 1- ad eum, quoniam Antonio adbasserat, tale fertur accepisse responsum : " Dignus es plurimis imperare et bonis moribus " abundare, qui in adversis positum rion deseris amicum. Benignitas " Nobis autem indignum esse videtur, ut quern bello vicimus Uctaviani. a henigExfcafce non vincamus." Et cum bfec dixisset Augustus, imposuit coronam capiti ejus, amplians illi Gadacon et Tponem, Samariam et Ypenum, turrimque Stratonis, et maritimas civi- tates. Pacatis igitur omnibus regnis per orbem universum, omnique bellorum fragore sedato, Eomam rediit, et renq:>ub- licam secundum leges Romanas, unicuique jus suum tribuens, cum tranquillitate disposuit. 1 dementer'] The de of this word is ' rmitur, as West. Par. has erased erased in A. Orosius has dementer. un. - The MS. apparently had refe- ' CHRONICA MAJOR A. 77 Linea Salvatoris, id est, generatio Christi Jesu in estate quinta. Linea Salvatoris nostri in hac mundi astate quinta, a Salathiel, quern genuit Jeconias junior post transmigrationem Babilonis, sumpsit exordium. jSTam major Jeconias, de quo superius dictum est, consilio Jeremia? tradidit se in manus Nabugodo- nasor regis Babilonis, cum quo circiter decern milia Judaso- rum transmigraverunt, in quorum numero fuit Ezecbiel cum Daniele, et tribus pueris. Salatiel autem genuit Zorobabel, Zorobabel genuit Abiud, cujus temporibus Esdras, bibliotheca reperta, rediit Jerusalem cum mdcc. Judaeis, et alienigenas mulieres a consortio Judasorum ejecit. Eodem tempore ISTee- mias veniens in Jerusalem, muros cum sex portis in angustia construxit, populum ab usuris liberavit. Ignem novum de stipitibus absconditis a Jeremia suscepit, legente Esdra in Cenofegia, populum ad audiendam legem quater in die, et quater in nocte convenire fecit, et ad celebrationem sabbati populum induxit. Abiud autem genuit Eliacbim, qui genuit Azor, qui genuit Sadoch, qui genuit Acbim. Acbim genuit Eliud, qui genuit Eleazar. Iste Eleazar elephantum effodiens, cum eo cecidit. Eleazar genuit Matban. Iste Matban ex uxore Estba genuit Jacob. Defuncto vero Mathan, suscepit Matbat vel Melchi Estham uxorem Matban, et genuit ex ea Hely, qui fuit frater uterinus Jacob. Jacob autem genuit Jo- seph virum Marias. Iste Josepb films fuit adoptivus Heli, secundum legem, et non secundum naturam. Unde legitur in Evangelio Lucas Evangelistas, " ut putabatur, filius Josepb, " qui fuit Hely." Iste Joseph babuit sponsam secundum legem Judasorum de familia et domo propria nomine Mariam. De qua, angelo nunciante, natus est verus rex et sacerdos Christus Dei Filius, secundum ordinem Melcbisedecb. Ut Herocles regnwm et sacerdotium Judceorv/m invaserit. Hegesippus Tunc ' vero deficiente regno atque legitimo sacerdotio JudaB- De B. J. i. orum, Herodes vir alienigena, Antipatris principis et Cipj 7 dis ' sec l ( l- matris Arabia? filius, a senatu Romano susceperat regnum Ju- dasorum, et contra jus et fas Judaicae gentis, ignobiles quos- que extulit. Vestem summi pontificis obclusam retinens, nun- quam ejus usum alicui concessit. Et lit suam sobolem regio Ado, col. Judaiorum generi commisceret, abjecta Doside uxore quam 73. prius acceperat, Mariagnam neptem regis Aristoboli, et filiain Hircani summi pontificis, sibi copulavit. Et ne forte ab Israe- 1 Tunc'] Nunc, West. 78 MATTH^I PARISIENSIS litico sernine argueretur extraneus, conibussit omnes libros in quibus nobilitas gentis illius in tenrplo servabatur ascripta, ut deficieiitibus probamentis ipse ad banc pertinere videretur. Govern legitur babuisse uxores, quarum duse tantum sine liberis erant. Sed inter omnes alias pollebat Mariagnes excel- lentissinii gratia decoris, unde nee earn offensani babere vole- bat. Nam quinque ei genuerat filios, quorum duo, Alexander et Aristobolus, facetiam virilis animi omnibus preeferebant. Et licet Herodes Mariagnem in nullo moestificare vellet, ilia non curabat parem viro refundere gratiam, sed nacta occa- sione, quia Hircanum avum suum viri sui insidiis compe- rerat extinctum, propter regni cupiditatem falso suspecturn, odio maximo virum mulier constringebat. Quod audiens He- rodes, crimen bujusmodi in Mariagnem componit, quod scilicet suam imaginem in iEgyptum Antonio superius memorato destinasset, ut x pulcbritudinis suae splendore perstrictum exci- taret in 2 illius libidines, quern prasrupturu noverat ad omnes amatorum cupiditates. Etsi non multo post secuta sit facti poenitentia, jussit earn Herodes occidi. Matri itaque succes- p. 30. sere filii memorati, niaternge necis ultores, si possent, asse- rentes quod ad scelus parricidii nulla digne causa potest pras- tendi. His non mediocriter movebatur Herodes, ita quod nullum ssevitiee genus prseterniittendum putaret, nulli crederet, omnes suspectos baberet. Quod videns Antipater, Herodis et Dosidis supranominatge suee uxoris filius, geminis fretus ar- mis, adulandi scilicet arte et simulandi versutia, ita germanos apud patrem ccepit in-gere, ut pater bumanitatis immemor apud urbem Sebasten eis necem inferret. Antipatris tamen animus cruentus non est expletus mortibus fratrum peremp- torum, sed mens impia, cum non baberet fratres quos odisset, patrem latenter persequi ccepit. Quibus rex deprebensis re- pente ilium decollari fecit. Veruntamen antequam decolla- retur, genuit Agrippam Herodem, de quo infra dicetur. De Zacliaria et Elisabeth, et de nativUate Joannis JBaptistcB. Fuit autem in diebus Herodis regis Judasaa, effluxis annis Pet. Co- regni ejus undetriginta, sacerdos nomine Zacbarias, de vice mest - Hi st - Abia, et uxor ejus Aaronita EHsabetb. David enim, 3 ampliare ,. b " ^ volens cultum Domini, viginti quatuor instituit summos sacerdotes, quorum tamen unus major, qui dicebatur princeps sacerdotum. Statuit etiam sedecim viros de Eleazar, et octo 1 ut] et, A. Chetham. - A. Chetham insert se ; it is expuncted in the Trin.MS. of West. W. West, insert rex. CHRONICA MAJORA. 79 de Itamar, et secundum sortem dedit unicuique kebdomadam vicis suaa. Habuit autem Abias octavarn hebdomadarn, de cujus genere Zacbainas, cum in die propitiationis incensum poneret, praadixit ei angelus filium nasciturum sibi de uxore. Qui considerans sterilitatem uxoris et utriusque senectutem, non credidit ; et ob boc obmutuit usque in diem partus. No- men quoque pueri et magnificentiam cum abstinentia ei indi- cavit. Concepit autem Elisabeth, et occultabat se mensibus quinque. De adventu Oabrielis arehangeli ad beata/m Vlrginem. Pet. Co- Mense autem sexto missus est angelus Gabriel in Nazareth, mest. cap. a( j Mariam desponsatam Joseph. Oumque ea salutata dixisset earn pariturani Jesum Filium Altissimi, quaasissetque quomodo boc fieret, cum se non cognituram virum etiam animo vovis- set, nisi Deus aliter disponeret, addidit angelus, non de viro, sed opere Spiritus Sancti concepturam, et concepisse cognatam suam Elisabeth sibi indicavit. Permixtaa enim erant 1 sacer- dotalis tribus et regia. Nam et Aaron uxorem habuit de Juda Elisabeth, sororem Naason, et Joiada pontifex Jochabeth filiam regis Joram. Et ait Maria, " Fiat mihi secundum verbum " tuum." Et statim conceptus est Christus de Yirgine, plenus homo in anima et carne, ita tamen quod lineamenta membro- rum visibus humanis discerni non possent. Creditur autem conceptus fuisse viii. kalend. Aprilis et revolutis xxxiii. annis eadem die mortuus. Et 2 notandum quod duse fuere sorores in Judaaa, Hymeria videlicet et Anna, quarum prima mater fuit Elisabeth, quaa genuit Joannem, praacursorem Domini ; secunda tres habuit viros, Salome, Joachim, et Cleopham. Ex prirno genuit Mariam, Zebedaai uxorem, de qua nati sunt Jacobus major et Joannes Evangelista. De secundo genuit Mariam Alphasi, de qua nati sunt Jacobus minor, et Judas sive Thadams. Ex tertio genuit Mariam matrem Domini. Et hoc ideo diximus, ut consanguinitatem inter Elisabeth et matrem Domini osten- deremus, sicut ab angelo dictum est: " Ecce Elisabeth cog- " nata tua, 3 et ipsa concepit filium in senectute sua," et caatera. Ut Joseph Mariam dimittere cogitaverit. Id. cap. 3. Et continuo post recessum angeli exurgens Maria abiit in civitatem Juda, et intravit in domum Zacharias, et salutavit 1 erant] W. ; erat, A. West. - This paragraph is not directly from Pet. Comestor. See, however, cap. 47. (Migne's Patrolog. cxcviii. col. 15G3). 3 tua\ W. ; sua, A. West. 80 MATTHjEI PATtlSIENSIS Elisabeth, et mansit ibi mensibus tribus, ministrans cognata? suas donee pareret. Et cum die octavo circumcideretur puer Johannesque vocaretur, rediit Maria in domum suarri in Na- zareth. Cumque Joseph vir suus cognosceret earn praagnantem, noluit earn traducere, sed occulte dimittere volebat. Tunc in somnis ab angelo monitus ut earn acciperet, indicavit ei pue- rum de Spiritu Sancto fuisse conceptum, et qui populum suum salvum faceret a peccatis eorum. Et accipiens spousam suam, curn Virgine virgo permansit, ut et viri solatio frueretur et Dei partus diabolo celaretur. Be edicto Ccesaris. Tunc exiit edictuni a Csesare Augusto, ut describeretur uni- Pet. Co- versus orbis. Yoluit scire numerum regionum in orbe, quae mest. cap. Romanas suberant ditioni, numerum etiam civitatum in qua- ' ' libet regione, numerum quoque capitum in qualibet civitate. Praacepit etiam, ut de suburbanis oppidis, vicis, et pagis, sin- guli convenientes profiterentur in suam civitatem, unde trahe- bant originem ; et unusquisque nummum pro capite suo de- ferret, qui decern nummos appenderet et imaginem Caasaris et nominis inscriptionem haberet. Judaaa vero, quia in umbi- lico terraa nostra? habitabilis esse videtur, provisum est ut ab ea inchoaretur. Haac descriptio prima facta est a praaside Syria? Cyrico, vel quia prima fuit post praasulatum Cyrini, vel prima, id est universalis et maxima, Augusti, quia nee ante vel post talis facta fuisse perhibetur. Ascendit ergo et Joseph a Nazareth in Betheleem, eo quod esset de familia David, ut pro- fiteretur cum Maria uxore sua praagnante. Cum esset ibi, peperit suum filium primogenitum, nee J ante vel post alium, et pannis involutum in praasepio reclinavit inter bovem et asinum, quos Joseph forte secum adduxerat ad defereridum itineri suo necessaria. Et quia propter frequentiam divitum ob id ipsum convenientium non erat pauperibus locus in diversorio, ideo reclinaverunt in praasepio, ut scriptura imple- retur, " Cognovit bos possessorem suum, et asinus praasepe " domini sui." Et Abacuc : " Tn medio duum animalium cog- " nosceris." Unctione itaque legitima cessante, ut dictum est, secundum Danielis sermonem, immiuebat expectatio gentium Jesus Christus Dominus noster, de regum atque ponfcificum sjenere misericorditer camera assumens. 1 nec\ Erased by Par. ; nee . . . alium, om. W. CHRONICA MAJORA. 81 De nativitate Domini nostri Jesu Christi. 1 A.D. 1. Marian Scot. Anno igitur ab origine ninndi quinquies millesimo ducen- tesimo minus uno, imperii Augusti Cassaris xlii., regni vero Galf. Mon. Herodis regis Judasas xxx., regnante in Britannia Kimbelino iv. 11„ Tennantii filio, Olympiadis centesimas nonagesimas tertias anno tertio, quarta indictione, epactis existentibus undecim, concur- P- 31- rentibus [quinque], 2 octavo kalend. Januarii, natus est Dominus Pet. Co- noster Jesus Christus, et Dei Filius, in Betbleem Judas, ut mest.cap.5. populum gentilern et Judaicum sanctificando sibi connecteret et uniret. Natus est autem sua ordinatissima dispositione, nocte diei Dominicas, quia si tabulas compoti retro percurras, invenies bujus anni concurrentem v. regularem, Januarii iii. Quibus junctis et sublatis vii., unus remanet. Itaque kalend. Januarii in Dominica invenies quod concurrit. Nam eadem die qua dixit, " Fiat lux," et facta est lux, visitavit nos Oriens ex alto, ut illuminaret sedentes in tenebris, et dirigeret in viam pacis. Incboata est vero, sectmdum quosdam, sexta astas a nativitate Christi, et secundum Apostolum, qui ait, "Cum venerit pleni- " tudo temporis, etc. ;" secandum alios, a die qua baptizatus est, propter •vini regenerativam datam aquis ; secundum alios a passione, quia tunc aperta est porta, et inchoata est septima quiescentium gloria. Adveaitum itaque suum ideo Christus usque ad sextam dis- tulit astatem, ut novas legis plenitudinem prolixitas temporis non auferret. 3 Nam si ante venisset, cuncta forsitan novas 1 At the foot of the page is a representation of the Nativity, with the ox and the ass, and the follow- ing verses in the writing of Matt. Par. :— Annus solis erat decimus lunseque secundus Quando fuit Christus sacra de Virgine natus. Item de eodem : — Annis quingentis decies iterurn- que ducentis Unus defuerat cum Deus ortus erat. Ab origine mundi usque ad An- nunciationem beatas Virginis ; Ter decies deni, centum quinqua- gies anni A patre primasvo sunt ad Chris- tum minus uno. Cum fuerint anni transacti mille ducenti Et quinquaginta post partum Vir- ginis almas Tunc antichristus nascetur de- mone plenus. In the margin to this is: — " Nota " quod in Marco scribitur super his, " scilicet cap. xiii." Wendover's second book begins here, with a second Prologue. See Coxe's edi- tion, i. p. 4. 2 quinque] Om. A. D. ; C. in- serts it above the line. 3 auferret] aufereret, A. F i 82 MATTH^I PAPJSIENSIS A.D. 1. legis prascepta vetustas temporis delevisset. Proinde decebat, ut qui sexta die bominem fecerat, sexta mundi setate eu'm ad plenitudinem legis perduceret, et jam veterascentem suo novo adventu reficeret. De prepu- tio. SirneoD. Anna. Be revelatione pastoribus facta. Et pastores, uno miliario a Bethleeni distantes, custodiebant Pet. Com. vigilias noctis supra gregem suum, et ecce angelus Domini 6 - stetit juxta illos, annuncians natum Salvatorem in Betbleem, et in signum Puerum in praasepio positum indicavit. Mos enim antiquis * erat apud gentiles, in utroque solstitio, vigilias noctis facere, ob venerationem solis, qui forte et apud Judasos ex usu cobabitantium inoleverat. Et angelo recedente, apparuit mul- titudo spirituum, dicentium : "Gloria in excelsis Deo, et in " terra pax bominibus bona? voluntatis." Merito, in Domini nativitate, canticum pacis auditur ab angelis, quia eo nascente, facta est pax inter Deurn et bominem, inter angelum et bomi- nem, et inter Judamm et gentilem. Transeuntes itaque pastores usque Betbleem, invenerunt pastorem magnum in praasepio, narrantes ea quaa audierant et viderant. Maria autem con- servabat omnia verba base, conferens in corde suo. Et licet Cheistus putaretur filius Josepb, ejus tamen generatio sic erat. Prima enim bominis conditio de terra fuit, secunda de» latere viri, tertia de viro et fcernina, ista de foemina et Spiritu Sancto sine viro. Deinde octavo die circumciditur Chkistus, cujus praaputium ab angelo Carolo Magno dicitur delatum in tem- plum Domini in Jerusalem, et ab eo translation Aquisgranum, et post a Carolo Calvo positum in ecclesia Salvatoris apud Carosium, et ibidem reverenter observatum. Et postquam Id. 9. impleti sunt dies purgationis Marias, tulerunt Jesuii in Jeru- salem parentes ejus, et pro eo bostias dederunt, par turtururn scilicet et duos pullos columbarum, et insuper redemerunt eum quinque siclis argenti. Et erat in Jerusalem senex Symeon, qui responsum acceperat a Spiritu Sancto, non visurum se mor- tem, nisi prius videret Cbristum Domini ; et venit in spiritu in templum, et Jesum in ulnis suscepit. Et eadem bora super- veniens Anna iDropbetissa, loquebatur de illo omnibus qui expectabant redemptionem Israel. antiquis'] antiquitus, W. West. CHRONICA MAJORA. 83 Dei, lib. viii. Thales. Anaxime- nander. Epicurus. PJato. Phitagoras. Invectio contra philosophos gentium, qui rerum \_Creatorem~\ A.D. 1. qucerentes invenire non potuerunt. 1 S. August. Confundantur itaque philosophi gentilium, qui sua sagaci De Civit. investigatione raundum et rerum causas ex quatuor elementis esse compositas a3stimare potuerunt, et auctorem mundi in elementis quaarentes, invenire nunquam nieruerunt. Thales namque Millesius, astrologiaa numeris comprehensis, defectuni solis et lunaa praedicere ccepit. Ipse etiani aquam rerum principium esse putavit. Anaximenander, ejus auditor, non ex huniore, sed ex suis propriis principiis, quascumque res nasci asseruit, et principia docuit esse infinita. Et cum Thales in humore, Anaximenes in aere, Stoicus in igne, Epicurus in atomis principium rerum esse dixissent, Plato laudatur philo- sophiam 2 primus in tres partes distribuisse, moralem scilicet quag in actione servatur, 3 natural em quaa contemplationi depu- tatur, et rationalem qua verum a falso decernitur. Phytagoras vero philosophus, interrogatus quid profiteretur, philosophum, id est, amatorem scientiaa, se esse respondit. ISTam sapientem se profiteri, arrogantissimum sibi videbatur. Sed hi omnes, quia sine fide quassierunt sapientiam, perierunt propter suam insipientiam. ISTonne istis omnibus sapientiores fuerunt Yeteris et ISTovi Testamenti patres sancti, qui linceis oculis perspicui Deum, sicuti est, invenerunt ? et illi qui in elementis quassi- erunt, nunquam invenire potuerunt. Abel quoque Justus, decimas dando et primitias, Deum sibi placabilem efficiens, coronam martyrii primus omnium est adeptus. Enoch Septi- mus post Adam, placens Deo, in paradisum translatus est. Sed etlSToe per fidem se et filios suos a periculo diluvii liberavit. Abraham vero credidit Deo, et reputatum est ei ad justitiam. Moyses credidit, et scripsit, Trinitatem fecisse caelum et ter- ram, et omnia quaa in eis sunt. David sanctus, et ejus filius (Salomon, necnon Tsaias, Jeremias, Ezechiel, et Daniel et cajteri prophetaa, Deum verum prasdicaverunt et coluerunt, asserentes Patres Ve- teris Tes- tamenti et Novi. Abel. Enoch. Noe. Abraham. Moyses. David. Salomon. Ysaias. Jeremias. Ezechiel. Daniel. 1 In the margin Paris has writ- ten : — " Dicta Pauli Orosii. Ab " orbe condito usque ad urbem con- " ditam quatuor milia et quadrin- " genti et octoginta quatuor; ab " urbe condita usque ad Nativi- " tatem Christi anni septingenti " quindecim. Colliguntur ergo ab " origine mundi usque ad adventmn " Christi quinque milia, centum, "• nonaginta et novem. Katus au- " tern est Christus anno xlii. im- " perii Octaviani Csesaris, fuerunt- " que ipso anno indictiones qua- " tuor." 2 philosophiani] philosophu , MS. ; philosophum, most of the MSS. of West. W. has " qui philosophiani " primus in tres partes distribuit." 3 servatur'] versatur, S. Aug. viii. 4. p 2 84 MATTH^I PAEISIENSIS A.D. 1. naturas a se creatas subsistendi et movendi initia finernque ab ipso traxisse, et rationalem animam, quas animus dicitur, cunctis viventibus indidisse, hunaanumque genus in exordio et progressu fineque moderasse. Denique Spiritu Dei perflati pronunciaverunt nobis, quod auctor rerurn et moderator nullis sit locis inclusus, nullis vinculis alligatus, in nullas partes sectilis, ex nulla parte mutabilis, implens caelum et terram sua potentia, sed non propria indigente natura, et quod ita ministret omnia quae creavit, ut etiam ipsa proprios agere motus atque exercere permittat. Denique inter sapientes niundi, qui stulti apud Deum reputantur, tanta inveuitur dis- sonantia, ut difficile advertatur cui opinioni etiam diligens lector conquiescat. ISTostri vero, licet non fuerint contempo- ranei aut condiscipuli, inter se tamen Concordes, et in nullo dissouantes inveniuntur. Organa enim Dei fuerunt, et ideo p. 32. quasi una et divina barmonia iuitium unum, progressurn, et finem esse omnes cognoverunt. De Magis, et stella quae ajoparuit. Anno divinse incarnationis secundo, tres astrologi, sure artis S.Matth.ii. peritia sive inspiratione divina, venerunt Jerusolimam, di- centes, " Ubi est qui natus est rex Judasorum ? Vidimus enim " stellam ejus in Oriente, et venimus ad eum." Quod audiens Herodes expavit, utpote quern nulla prosapiaa regalis origo contingebat, et accersitis legis doctoribus percunctatus est ab " eis ubi Cbristus nasceretur. At illi dixerunt ei, "In Bethle- " hem Judas. Sic enim scripturn est in libroMicheaa prophetee: " ' Et tu Bebleem terra Juda nequaquam minima es in principi- " ' bus Juda. Ex [te] enim exiet dux, qui regat populum meum " ' Israel.' " Tunc Herodes clam vocatis Magis, diligenter didicit ab eis tempus stellaa quae apparuit eis. Et mittens illos in Bebleem, dixit: " Ite, et interrogate diligenter de puero, et " cum inveneritis, renunciate mibi, ut et ego veniens adorern " eum." Hoc autem dolo dicebat, volens eum interficere, quasi ipse esset futurus rex de semine David, qui regnurn ejus pos- set adipisci. Denique Magi pervenientes ad Cnristi cunabula, invenerunt eum cum Maria matre ejus, et procidentes adora- verunt eum, et apertis tbesauris suis, obtulerunt ei rnunera, aurum, tbus, et myrrbam. Devotionis autem suaa officio sapi- enter expleto, ad Herodem [redire] 1 neglexerunt. Unde rex majori suspicione perterritus, pravo usus consilio, misit et occidit omnes pueros qui erant in Bebleem, a bimatu et infra, 1 redire~\ C, in the marg. ; D., above the line. CHKONICA MAJORA. Tet. Co- mest. 10. sperans inter coa3taneos pueros, puerum Jesum interficere. Nam ortam didicerat stellam die qua natus est Dominus, et secundum ortum stellae Jesum anniculum esse sciebat et in- super aliquot dierum, et ideo a bimis et infra aunis, usque ad aatatis 1 unius noctis infantem, in pueros desaavit. Sed Joseph voce pra3monitus angelica, tulit puerum et matrem ejus, et fagit in iEgyptum, et erat ibi usque ad obitum Herodis. Unde dicitur, quod sicut in exitu filiorum Israelis de ^Egypto non fait domus iEgypti in qua, Deo procurante, non jaceret mortuus, ita non fait modo templum in iEgypto, in quo non corruisset idolum. A.D. 2. De diversis opinionibus Magorwn. Id. 7. Tradunt quidam tertia decima die a nativitate Dominum. fuisse adoratum a Magis, 2 et stellam apparuisse eis multo tempore antequam Christus nasceretur, et ita de longinquo venire potuerunt, vel forte super dromedarios sedentes, longa terrarum spatia transmearunt. Sed buic sententias contrarium Id. 11. videtur quod Josephus refert. Dicit enim Herodem citatum fuisse a Ca?sare Augusto per epistolam, ut Eomam iret, ac- cusationi filiorum superius memoratorum responsurus, et quod Alexandrum filium suum secum Eomam traxerit, et veneni sibi parati reum apud Cassarem postulaverit. 3 Qui cum iter faceret per Ciliciam, 4 audiens naves Tharsensium transvexisse Magos, et in spiritu vehementi combussit naves Tharsis, ut psalmistaa vaticinium impleretur, " In spiritu vebementi, etc." Cum vero coram Caesare pater disceptasset cum filiis, bac lege facta est reconciliatio, ut adolescentes patri obedirent in omnibus, et ipse regnum dimitteret cui vellet. Veniens autem Jeruso- limam, populum convocavit, et concordiam a Caasare factam exponens, haaredem 5 se constitutum proposuit. Tunc certius quam prius in regno confirmatus, jussit pueros occidi. Quo- rum maxima pars tertio miliario a Bethleem ad Austrum sepulfca est. Item, Chrisostomus dicit stellam apparuisse per annum ante Domini nativitatem, credebatque Herodes tunc etiam Dominum fuisse natum, et sic putabat Dominum bimum esse cum adjectione paucorum dierum, et ideo occidit pueros bimos, et deinceps usque ad quinque annos, sed non minores bimis, et exponit bimatum et infra secundum rationem numeri. 1 cetatis] aetatem, A.C.D. West. W. 2 At the foot of the page is a re- presentation of the three kings with their offerings, riding on camels. 3 postulave?-it] postulaverunt, A 4 Ciliciam] So W., as Pet. Co* mest. Siciliam, A. CD. West. 5 haredem'] So all the MSS. Pet. Comest. has se successoris judicem, 86 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 2. Sicut enim ratione temporis juniores bimis inferiores sunt eis quia post nati sunt, ita ratione numeri majores bimis inferiores sunt eis, quia- post eos numerantur. Cui assertioni videtur fidem facere, quod quasdam ossa innocentium babentur adeo grandia, quod bimorum esse non possunt. Potest fcamen ad boc dici, quod longe majores tunc bomines erant quantitate quam modo. 1 Ut Herodes imorem et filios interfecerit. Anno divinaB incarnationis tertio, per astutiam Antipatri su- Pet. Co- perius memorati, iterum facti sunt suspecti Alexander et mest - 13, Aristobolus Herodi. Ob boc autem Augusto scribens pater filios in multis accusavit. Misit ergo Cassar Saturninum et Peanum legatos, cum rescripto ut coram bis duobus, coacto consilio procerum, filios judicaret, et de eis, si convincere eos posset, faceret quod vellet. Auditis autem bine et inde parti- bus, legati illos damnandos pronunciaverunt, non tamen morte. Tunc apud Sebasten pater conjecit eos in vincula, complices vero eorum apposuit torquere pater, ut confessione eorum cer- tioraretur, si in animam snam aliquid macbinarentur filii. Oonfessus autem qrridam multa sibi promissa 2 ab Alexandro si patri venenum propinaret. Confessus est autem et tonsor 3 de promissis sibi muneribus si, dum patri pararet barbam, eum jugularet. Addiditque dixisse Alexandrum, non esse spem in sene qui canos tingebat ut videretm 1 adolescens. His mo- tus Herodes, missis spiculatoribus, jussit filios occidi, et aspor- tari in Alexandriam, ibique sepeliri cum Alexandro avo suo materno. Deinde condidit testamentum Herodes, et Antipatrum Id. 14. regem futurum instituit, et Herodem, qui cognominatus est Antipas, substituit Antipatro. Antipater vero intolerabile odium populi excepit, cunctis scientibus quod fratribus suis conseruisset calnmnias. Ob boc etiam pater eum jam non recto oculo aspiciebat. Ad base etiam Antipater molestus erat patri, quod fratrem sibi substituerat, eo quod ad filios ipsius Antipatri regnum transire noluisset. Alia quoque major causa 4 invidias in patrem orta est ei. Nam pupillos filiorum quos occiderat, paterna dilectione fovebat, aliis nepotibus eos copu- lans matrimonio. Erant autem secundum Josepbum parvuli relicti 5 de Aristobolo, Herodes Agrippa, qui Jacobum gla- dio occidit, et Herodias, quam post abstulit Herodes Antipas 1 There is an additional sentence in "West. 2 promissa] promissam, A. :i tonsor] conso, A. CD. 4 causa] cam, A. ; earn, CD. ; the MSS. of West., ca. It is not in W. 5 relicti] re is erased in A. CHRONICA MAJORA. 87 fratri suo Philippo. Timuit ergo Antipater, ne ad pup ill os A.D. 3. fratrum suorum quandoque regnum revocaret Herodes, quia eos ex matre contingebat. Cornmovit etiam Feroram in odium Herodis, adeo ut Feroras secederet a patre, et habitaret in terra qua3 concessa ei fuerat trans Jordanem. Ipse vero Antipater, etiam patre volente, quibusdam excogitatis occasi- P* 33, onibus, Eomam properavit, efficacissimum venenum a quadam venefica Arabica comparans, et apud uxorem Ferora3 reponens, quod interim dum ipse abesset, per ministrum quern ipse Pet. Co- conduxerat, patri propinaretur. Dum autem Antipater Komaa mest. 15. esset, mortuus est Feroras, accepitque Herodes de veneno re- posito apud uxorem Feroras, per ancillam a domina sua ira- cunde recedentem. Itaque evocata relicta fratris, afferre vene- num jubet earn. Ilia vero, quasi allatura, egressa de tecto, se praacipitem dedit. Sed semiviva allata ad regem, ait : " Cum moreretur frater tuus, vir meus, ait mihi, ' Affer buc, mulier, ' venenum quod reliquit nobis Antipater, meque vidente in igne ' consume, ne ad inferos conscientiam fratricidii ultricem fe 1 - ' ram.' Ego vero magnam ejus partem in ignem fundens, modi- cum mihi et propter clubios casus, quia te metuebam, reser- vavi." Cumque pyxidem pertulisset, expiravit. Acceptisque pluribus argumentis aliis quod Antipater in mortem patris gras- saretur, Herodes eum mature revocavit, matremque illius repu- diavit. Cumque filium de parricidio publice accusasset, praasente Varo preeside Syrige, qui illis diebus Jerosolimam venerat, Id. 16. posuit eum in carcerem apud Jericonta. Cumque complices filii qiiasreret pater, ut eos cum filiis exquisitis perimeret sup- pliciis, gravi morbo impeditus est. De tdtione divina in Herodem. Id. Anno divinee incarnationis ciuarto, Cassar Augustus annum imperii sui xlv. agebat. Quo tempore duo sopbistas erant in Jerusalem, quos non pauci adolescentum sectabantur, cum leges exponerent. His opportununi visum est, languente He- rode, ut aquilam auream deicerent, qixarn rex super rnaximam portam templi contra patrias leges posuerat. Qua dejecta, rex commotus animi magnitudine morbum superat, in conci- oneru procedens, in omnes Jerosolimitas injuriam banc refun- dere nitebatur. Sed ad preces populi, in solos auctores ultus est. Illos ergo qui in funibus dimissis aquilam conciderant, 1 vivos incendit curn duobus sopbistis. Dehinc variis affligebatur languoribus. Nam febris non mediocris erat, prurigo intole- 1 conciderant] considerant, West. ; aquilam demittentes considerant, W. 88 MATTH^I PARTSIENSIS A.D. 4. erabilis in omni corporis superficie, assidue colicis vexabatur tormentis, pedes intercute vitio tumuerant, putredo testiculorum vermes generabat, creber anbelitus, interrupta suspiria, qua? ad vindictam Dei ab omnibus referebantur. Ipse Jordanem trans- iens, 1 apud Calliropen aquis calidis titebatur. Oumque corpus ejus oleo calidiori foveri medicis placuisset, in arcbam plenam demersum ita dissolutum est, ut etiam lumina, quasi mortuus, resoluta torqueret. Tunc tamen ad clamorem astantium vix respicere visus est. Be morte Kinibelini, regis Britonum. Death of Anno divinas incarnationis quinto, Kimbelinus rex, cum Galf. Mon. Cymbehne. Britanniam decern annis tenuisset, genuit duos filios, Guide- 1V - 12 - riuin scilicet et Arviragum, quorum primogenitus Guiderius, defuncto patre, regni gubernacula suscipiens, cum gaudio et pace subjection sibi populum tractavit. Circa bos utique dies Joseph. Herodes lee^atos Bomam mittens, in multis 2 filium suum Anti- -^nt. XY1U • 5 8 patruni accusavit. Nota detestandam Herodis crudelitatem. Anno divinaa incarnationis sexto, Herodes rediens Jericbo, Pet. Com. cum audisset Judaaos cum gaudio mortem suam expectare, ex 17. omni Judaaa nobiliores collectos juvenes concludi praacepit in bippodromio, id est, in carcere circi, praacipiens Salome sorori suae, ut cum animam efflaret, statim illos occideret, ita ut omnis Judaea tam in morte quam in vita ipsius plangeret. Et bic annus bisextilis erat. I De morte Herodis miserrima. Anno divinas incarnationis septimo, nuncii, quos Herodes Id. 17, 18. Bomam miserat, revertentes tulerunt epistolam a Caasare, ut Antipatrum in exilium daret, vel, si mallet, morte damnaret ; quo nuncio audito paululum recreatus, cum pomum quo liben- ter vescebatur petisset, cultellum quoque ad incidendum popos- cit, statimque in cor matm 3 violenta distenderetur, circum- spiciens ne quis arbiter impediret, se percussurus dexteram sustulit. Sed Aciabus consobrinus ejus 4 dexteram continuit, 1 transiens~\ transsieens, A. 2 Chetham inserts in. 3 in cor maniC] cum tussi, W. West., as Pet. Comest. The MS. apparently was blank before Paris's insertion. The MSS. of West, have iussi or tussi. 4 ejus} Most of the MSS. of West, have cujus. CHRONICA MAJORA. 89 statimque ululatus, quasi rex mortuus esset, in regia 1 domo A.D. 7. exorsus 2 est. Quo audito, Antipater exultans, custodibus multa promittebat ut eum solverent. Quod cum accepisset Herodes, gravius tulit exultationem filii quam mortem, et continuo missis satellitibus occidit eum, sepelirique prsecepit in Hir- canio. Statimque mutans testamentum, Arcbelaum filium suum regni scripsit successorem, ita tamen ut ab Augusto susciperet diadema. Post mortem autem filii quinque diebus exactis, Herodes, qui miserabiliter vixerat, miserabilius vitam finivit, anno imperii Augusti Cassaris xlix. Sepelivit autem eum Archelaus in Herodio, juxta ipsius mandatum. Et sedens pro tribunali, dixit se etiam a regis nomine velle temperare, donee a Cassare confirmata foret successio, promittens quod patre melior in omnibus appareret. Begnv/m Judceorum in tetrarchias divisa. Pet. Co- Orta est autem seditio in Judaea, qure in novis rebus solet mest. 19- acc i(J ere . Quam cum Arcbelaus sedare non posset, missa grandi manu satellitum, circiter ix. milia occidit, Bomamque profectus est, Pbilippo fratre regni procuratore relicto. Pro- fectus est etiam Herodes Antipbas, ut de regno babendo cum fratre disceptaret. Tandem, de consilio senatus, Caesar mo- narcbiam Herodis distribuit, mediam partem, Judaeam scilicet et Ydumaaarn, tradens Arcbelao. Mediam vero partem in duas secuit tetrarcbias, cessitque in partem Herodis regio trans flumen, et Galilaea. Ituria vero et Tracon et Auranitis Pbilippo destinata sunt. Sicque tres fratres remissi sunt in Judaeam, cum sedissent Romaa quatuor mensibus rei eventum expec- tantes. Arcbelaus vero in sibi subditos crudelius patre dessevit. Ut Jesus rediit de JEgypto. Id. 23. Anno gratia? octavo, qui est annus regni Arcbelai secundus, angelus dixit ad Josepb ut rediret cum matre et puero in terram Israelis. Cumque audiret quod Arcbelaus pro patre regnaret in Judaea, noluit illo ire, sed ivit in Galilaaam, et mansit in Nazareth. Tragus hucusque scripsit. Anno gratiaa nono, Caasare 3 Augusto imperii sui undecimum Trogus agente annum, Trogus Pompeius cronica sua terminavit, in Pompeius. 1 regia] The r is erased in A. I MS., which had exortus, as W. West. - exorsus] So Par., altering the I , (jeuare] Cesari, A. 90 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 9. quibus quasi mundi praeteriti curs am ad memoriam posterorum reduxit. Ita namque Romanorum rempublicam, et arma quas gens ilia late per orbem terrarum circumcontulit, ab initio usque ad pra3sens tempus prosequitur, ut qui res ejus legerit, P- 3,i - ad construendum Romanum imperium virtutem et fortunam discat contendisse. De Harchelao. Anno divime incarnationis decimo, Athenienses res novas con- Ensebii tra Romanos molientes, opprimuntur,magnatibus seditionis inter- Chron. in- fectis. Per idem tempus Arcbelaus, in contumeliam generis sui, o er PF. ete repudiavit Mariagnem, fratris sui filiam, quam pater ei dederat D yn 10 uxorem, duxitque Glasiram, filiam regis Capadociaa, fratris sui Pet. Co- Alexandri quondam uxorem, et mortuo Alexandra, Jubaa regi m est. 23. Libiaa nuptam ; mortuo et Juba, apud patrem modo in viduitate degentem. Quaa cum in Judaaam redisset, nupta Arcbelao, vi- dere visa est instantem sibi Alexandrum, et dicere, " Nonne " tibi satis fuit libitum matrimonium, sed rursus reversa ad " penates meos, fratri meo [impudenter conjuncta es ? Te " ergo, licet invitam, recuperabo." Quas, exposito boc somnio, vix biduo supervixit. Garvinus orator obiit. Anno divinaa incarnationis xi., qui est annus imperii Augusti Hieron. Cassaris lii., regni vero Arcbelai regis Judasaa gentis quintus, Carvinus orator inedia confectus moritur. Jesus in Jerusalem remansit. Anno divinaa incarnationis xn., puer Jesus remansit in Jeru- S. Luc. ii. salem post parentes suos, et post triduum inventus est a 43 ~47. parentibus suis, sedens in medio doctorum, audiens et in- terrogans illos. Et mirabantur omncs super prudentia et reponsis illius. Bomani numerantur. Anno divinas incarnationis xiii., Augustus cum Tyberio filio Hieron. suo censum Roma) agitans, invenit bomines nonagies trecen- tena et septuaginta milia. Somninm. Anno divinas incarnationis xiv., qui est annus imperii Au- Pet. Cc~ gusti Cassaris liii., 1 Arcbelaus rex crebro accusatus, ad Caasareni mest - 24 - 1 liii.'] Altered by Par. from lv., as West. CHRONICA MAJORA. 91 Hieron. Pet. Co- mest. 26. Hieron. citatus accessit. Qui quinque diebus antequam vocaretnr, no- A.D. 14. vera aristas plenas et maximas a bobus comedi somniaverat. Dunique accitos vates consuleret, Simon, Esseus genere, aristas annos et boves rerurn mutationes interpretatus est, eo quod agros arando verterent et mutarent. Ideoque eum novem an- nis regnaturum, varias ante expertum rerum mutationes, rnoriturum. Nono igitur principatus sui anno, Ronram veniens, a Csesare damnatus, in exilium pellitur apud Yiennam, civita- tem Gallia^, quando solis eclipsis fuit. De morte Augusti Gcesaris. Anno divinaa incarnationis xv. Caesar Augustus, cum reg- nasset annis lvii., mensibus sex, et diebus decern, ]STola3 morbo percussns, vitam finivit. Cumque enim quadragesimo secundo anno regni ejus natus esset Dominus, qui decimo quinto anno Tyberii Caasaris fuit tricennarius, patet Caasarem mortuuni, Domino quintumdecimum agente annum. Mortuus est autem anno vita3 sua3 lxxvii., apud Atellam civitatem Campania?, et sepultus in Martio campo, super omnia gloriatus, urbem, quam lateritiam invenerat, se marmoream reliquisse. Ado. coll. 75, 76. Hieron. Pet. Co- mest. 26. Hieron. Claudius suscepit imperium, imperator tertius, qui et Tiberius. Anno divince incarnationis svi., Claudius Tyberius, Julias filius, Augusti Cassaris privignus, ad imperium sublimatus, imperavit annis xxii. Iste primum in magna modestia rei- publicaa praafuit, ita ut quibusdam sibi suadentibus ad augenda provinciis tributa, respondit, " Boni pastoris esse pecus tondere, " non deglutire." : Nota de morte Augusti. Anno divinaa incarnationis xvii., Livius Ortensis 2 bistorio- graphus vitam finivit. Quo etiam anno, secundum quosdam, Augustus Caasar obiit. Nam dimidium annum et dies qui secuti sunt, pro anno integro ponunt bi qui banc opinionem sequuntur. Ovidius periit. Anno divinaa incarnationis xviii., qui est annus Tyberii Caa- saris secundus, Ovidius poeta eximius in exilio periit. Fuerat 1 deylutire~] degiubere, Oros., Freculph., Hist. Misc. ; Ortensis~\ This seems to be a blunder derived from copying the Historia Miscella, the author of which, in a list of eminent writers of this time, has Hortensius after Livius. Lib. vii. (Migne's Patro- logia, xcv. col. 861 D.) 92 MATTH^I PAMSIENSIS A.D. 18. enim proscriptus ab Augusto Caesare, et in Pontum insulam missus, propter uxorem ejus, de qua habebatur siispectus. Dictum est autem quod de ea libros metrice composuerat, et ideo ab eodem est in exilium relegatus. Continuatio. Anno divinae incarnationis xtx., Valerius bistoriograpbus Diceto, Eomanorum dicta descripsit et facta. Eodem anno Germani- MS. Keg. cus, Dirusi filius, Caligulaa pater, de Germanis, ad quos ab J ' ' .. Augusto Caasare missus fuerat, triumpbavit. . ros ' vu ' Nota terrcemotum. Anno divinaa incarnationis xx., tredecim urbes 1 terrasmotu Hieron. corruerunt, Epbesus, Magnesia, Sardis, Monestene, Hiero, Ca3- sarea, Pbilade]phia, Tbimolus, Tbemus, Cime, Smirma, Apo- lonidia, Hircania. Nota artificium vitri. Anno divinaa incarnationis xxi. Fenestella, historiarum Hieron. scriptor et carminum, septuagesimo aatatis suae anno moritur, Cumisque sepelitur, indictione decima. Eodem anno, artifex Isidor.Ety- quidam excogitavit vitri temporamentum, ut flexibile esset et m ^°g- xvi. ductibile. Qui, dum admissus fuisset ad Tyberium Caasarem, porrexit ei fiolam, quam ille indignatus in pavimentum pro- jecit. Artifex autem sustulit fiolam de pavimento, quaa com- plicaverat se tanquam vas aaneum ; deinde martellum de sinu protulit, et fiolam correxit. Hoc facto, Caesar dixit artifici, " Numquid alius scit banc artem vitrorum ?" Postquam ille jurans negavit alteram boc scire, jussit ilium decollari, ne dum boc cognitum fieret, aurum pro luto baberetur, et omnia metallorum pretia abstraberentur. Quia revera, si vasi vitrea non frangerentur, meliora essent quam aurea vel argentea. De morte regis Kimbelini. Anno divinae incarnationis xxn., in Britannia mortuo rege Galf. Mon. Kimbelino, cujus temporibus natus est Dominus, successit Wi- lv< 12- derius filius ejus, qui Romanis tributum consuetum reddere con- tempsit, quod nullus antecessorum suorum, a tempore Julii Caasaris, ausus fuerat attentare. 1 urhes] rubes, A. ; cor. Paris. CHRONICA MAJORA. 93 Nota proditionem. Hieron. Anno gratia? xxni., Tyberius Caesar multos reges ad se vo- catos, nullum remisit ; sed regnis eorum in provincias redactis, ubi reges fuerant, Tjrocuratores constituit. A.D. 23. De venditione sacerdotii. Pet. Co- Anno gratia? xxiv. missus est a Tyberio Csesare procurator mest. 27. Juda?a? Valerius Graccus, qui qua?stuni pietatem putans, pa- lam vendebat sacerdotii principatum ; qui amovens Annam, Ysmaelem pontificem designavit. Hieron. Theatrum incenditur. Anno gratia? xxv., qui est annus Tyberii Caasaris nonus, Pom- peii theatrum incenditur, quinta decima indictione. Pet. Co- mest. 27. Item. Anno gratia? xxvi., Graccus Judaea? procurator, Ysmahelem p. 35. sacerdotem amovens, Eleazarum Anna? filium subrogavit. Id. Item. Anno gratia? xxvu., idem procurator Eleazarum arcens, Sy- monem sacerdotem constituit. Pilatus Judcece procurator mittitur. j,l_ Anno gratia? xxvm., amoto Symone, Josippus, qui et Cai- pbas, subrogatur. Quo facto, Valerius Roraam revertitur. Deinde missus est a Tyberio Pontius Pilatus Juda?a? procu- rator, 1 sub quo Herodes Antipas in honorem Tyberii Tyberia- dem nominavit. Hieron. Notandum de scelere incomparabili. Anno gratia? xxix., Servius Plautus, corrupts filii reus et convictus, semetipsum in judicio peremit. 1 -procurator^ procuratori, A. CD. 94 MATTH^I PARISIENSTS A.D. 30. De baptismate Johannis. Anno gratise xxx., Johannes Baptista in deserto, snb princi- Pet. Co- pibus sacerdotum Anna et Caypha, pra3dicavit baptisnxum mest - 30 - pcenitentias in renrissionera peccatorum, quia ad pcenitentiam baptizandos monebat, et non nisi quos poanitentes videbat, baptizabat. De baptismo Domini. Eodem anno Jesus, veniens a Galilasa in Jordaneni ad eum, Id. 33, 37. baptizatus est ab eo. Et ipse Jesus erat inoipiens quasi tri- ginta annorum, id est, tricesimum inceperat annum, videlicet xiii. diebus illius anni peractis. Et secundum hoc vixit Jesus tantum xxxii. annis et dimidio. Sed Johannes Chrisostomus aliter sensit. Opinio etiam quorundam est, eodem anno Do- minum Apostolos yocasse, Evangelicam doctrinam inchoasse, jejunasse, temptatum fuisse, simul et miraculum vini fecisse, quia legunt Eum et discipulos Ejus invitatos ad nuptias. Sed aliorum sententia probabilior est, quae dicit htec omnia il- ium ante incarcerationem Johannis Baptistee fecisse, sed tamen occulte, et post publice ; et hunc ordinem prosequimur sine praejudicio alterius opinionis. De bina Apostolorum vocatione. Legimus tamen in Evangelio, Dominum bis vocasse Apostolos ; Id. 36, 41. primo scilicet quando vidit Nathanaeleni sub ficu, sed non perfecte tunc secuti sunt eum, quia redierunt ad artes pristinas ; secundo quoque vocavit, cum turbas irruerent in eum, et ipse vidit ibi duas naves stantes secus stagnum. Et tunc, re- lictis omnibus, secuti sunt eum perfecte. De conversione aquae in vinum. Anno divinas incarnationis xxxi., Dominus tertiadecima die, Id. 38. secundum prtefatam opinionem, aquam in vinum convertit, in nuptiis Architriclini, matre hoc a filio impetrante. Eodem etiam anno Johannes incarceratus legitur ab Herode. Hoc Id. 44. utique anno facta legitur secunda Apostolorum vocatio, in qua duodecim elegit ad praadicanduni fidem Evangelii et perhi- bendum testimonium veritati, inter quos unum habuit, cujus malo bene utens, sacramentum suee passionis implevit, et Ecclesiee suaa ad tolerandum malorum injurias exemplum praebuit. CHRONICA MAJORA. 95 Directio 1 historice prcesentis. Anno gratia? xxxn. principium fuit vicesimi jubilasi, secun- dum Hebraeos. Hoc quoque anno transfiguratio Domini facta creditor octavo idus Augusti, quam proliibuit Dominus reve- lari, ne 2 passio ejus impediretur. Hoc etiam tempore assump- sit Dominus noster Jesus Christus septuaginta duos discipu- los, qui ilium praacederent 3 in omnem locum quo erat ipse venturus, ex quibus putatur fuisse Mathias, qui Juda3 suc- cessit, Joseph, qui vocabatur Justus, Cleophas quoque, qui frater esse Joseph patris Domini perhibetur, et Barnabas, cu- jus supra rneminimus. Isti omnes missi sunt in praaparationem Evangelii ante Dominum, ut Magister superveniens bonoratior haberetur. A.D. 32. Epistola Pilati ad Tiberium. Fabricius Cod.Apocr, Nov. Test. i. p. 298. De passione Christi. Anno divinaa incarnationis xxxiii. passus est Dominus noster Jesus Christus, 4 sub Pontio Pilato, et quarto kalendas Aprilis crucifixus ; tertia die resurrexit, mense qui apud Hebraaos ISTisan appellatur. Ascendit in caalum tertio nonas Maii ; et idibus ejusdem Spiritus Sanctus super Apostolos descendit. De hac quoque Dominica passione Pilatus Tyberio Caasari scripsit in hunc modum • "Pontius Pilatus Claudio suo salutem. ISTuper accidit, quod " et ipse probavi, Judaaos per invidiam se suosque posteros " crudeli damnatione punisse. Nam cum promissurn haberent " patres eorum, quod illis Deus mitteret de caalo sanctum " suum, qui eorurn merito rex diceretur, et hunc se promiserit " per Yirginem ad terras missurum ; iste, me praaside, He- " braaorum Deus cum venisset, et vidissent eum caacos illu- " minasse, leprosos mundasse, paralyticos curasse, daamones " ab hominibus fugasse, mortuos suscitasse, ventis imperasse, " super mare siccis pedibus ambulasse, et multa alia mira- " bilia fecisse, cum omnis populus Judaaorum hunc Dei filium " dicerent, invidiam contra eum passi sunt principes sacer- " dotum, mihique eum tradiderunt, et alia pro aliis men- " tientes, dixerunt ilium magum esse, et contra legem eorum " a^ere. Ego autem credidi ita esse, et flagellatum tradidi 1 Direction Direcci, A.C.T). The MSS. of West, have either no title, or " Transfiguratio Domini facta est." 2 ne] So altered by Paris from rie. 3 prcecederent] praacederint, A. ; prsecederunt, Par. C. The MSS. of West, have either prseeederint, or prcecederent. 4 In the margin is a representa- tion of the Crucifixion. 96 MATTH.EI PARISIENSIS A.D. 33. Caesar Epistolam misit ad senatum, ut Christus Deus habe- retur. Oros. vii. 5. Mathias Apostolus ordinatur. Hseresis Nicholai- tarum. p. 36. De divi- sione Apo- stolorum. ' arbitrio eorum. At illi crucifixerunt eum, et sepulto ei ' custodes adbibuerunt. Ille vero, militibus meis custodien- ' tibus eum, die tertia resurrexit. Sed in tantum exarsit ne- ' quitia eorum, ut darent eis pecuniam, dicentes ' Dicite, 1 ' ' quia discipuli ejus corpus ipsius rapuerunt.' Verumtamen ' milites, cum accepissent pecuniam, quod factum fuerat, ' tacere non potuerunt. Nam et ilium resurrexisse testati ' sunt, et a Judaais se pecuniam accepisse, et ideo ingessi 2 ' boc, ne quis aliter referens mentiatur, et existimet creden- ' dum mendaciis Judaaorum." Tunc Cassar, cum sufFragio magni favoris, retulit epistolam ad senatum, postulans ut Cbristus Deus haberetur. Sed sena- tus consecrationem Cbristi recusavit, indignatione commotus quod non secundum morem prius epistola sibi delata fuisset. Tunc senatus edicto constituit, Cbristianos ab urbe esse ex- terminandos. Sed Cassar super boc indignatus, accusatoribus Cbristianorum mortem comminatus est. Ex ilia denique die, ccepit immutari laudatissima Cassaris prius modestia, in pce- nam contradictoris senatus. Nam adeo crudeliter desaavit in Romanos, quod vix aliquem eorum reliquit incolumem. Sic- que contigit, ut qui Cbristo spreverant duce salvari, Cassare proprio punirentur. Indignum enim erat, ut consecratio Cbristi bumanis assertionibus indigeret. Interea vero, Jerosolimis Apostoli Matbiam Apostolum ordi- Act. Apost naverunt, et septem diaconos, quorum nomina sunt base, Ste- pbanus, Pbilippus, Procborus, Nicbanor, Tbimo, Parmena, et Nicbolaus advena Antiocbenus, a quo orta est bseresis Nicbo- laitarum. Hie cum ad praadicandum profectus fuisset, pul- cberrimam ducebat 3 secum uxorem. Sed cum quadam die a sociis de zelotypia increparetur, produxit earn in medio, ut si quis vellet, ea abuteretur. Unde quidam basretici putant, uti posse legitime promiscuis et illicitis carnalibus copulis, ejus libidinis contemptum nequiter, pro sua libidine explenda, suscipientes. Proinde cum praidicatio verbi Dei procul per diversas provincias sese diffunderet, Pbilippus descendens in Samariam, praadicavit ibi verbum Dei. Erat tunc in civitate magus quidam nomine Symon, populum seducens, quia 4 virtus Dei ab eis evocabatur, 5 qui videns signa qua? faciebat Pbilip- pus, credidit et baptizatus est ab eo. Sed cum post dies Ruffinus Hist. Ec- cles. iii. 29. Act. Apost. 1 Dicite'] Discite, Chetham and several of the MSS. of West. It is altered by Par. 2 ingessi] ingressi, A. CD. West. W. has suggessi. 3 ducebat] duxebat, A.C.D. Chetham. 4 quia] So Par. CD.; qui, A. West. 5 evocabatur] So Par. ; voca- batur, A. West. CHRONICA MAJORA. 97 paucos Petrus et Johannes advenissent, et manus super capita A.D. 33. credentium imposuissent, accipiebant Spiritum Sanctum. Quod cernens Syrnon, obtulit pecuniam ut banc potestatem haberet. Cui Petrus : " Pecunia tua tecum sit in perditione, quoniam " donum Dei esistimasti pecunia possideri." Quibus verbis Symon confusus recessit, verbi Dei fulmen ferre x non valens. Cf. Isidor. Eodem tempore Jacobus frater Domini Jerosolymis patriarcba Ar q et a ^ Apostolis ordinatus est, qui fait Alfan et Maria?, sororis - s ' - • matris Domini, filius. Deinde Apostoli ituri in orbem uni- versuni, ut praadicarent Evangelium omni creatura?, symbolum fidei composuerunt, ut ad diversas nationes profecturi, non diversum sed unum omnes prasdicarent. Et sic Petrus in- Cf. Id. 82. vasifc Pontum et Galatiam, Capadociam et Bithiniam ; Andreas adivit Acbaiam, Thomas Indiam, Johannes Asyam, Matli33us Marian. iEthiopiam ; omnes unanimiter fidem Evangelii prasdicantes ubique, Domino cooperante, et sermonern eorum confirmaritc sequentibus signis. Be passione beati Stephani prothomartyris. Act. Apost. Anno gratia? xxxiv. Stephauus, diaconus et prothomartyr, Petrus Jerosolimis lapidatus est a Judaais, et Saulus adolescens Antioch- Marian. observabat vestimenta lapidantium Judeorum. Petrus tenuit *j na Ca >i- e ~ Scot. cathedram Antiochia? septem annis, cui successit Euodius. 2 ma t U r. Paulas ad fidem convertitur. Act. Apost. Anno gratia? xxxv. Paulus Apostolus ad fidem convertitur, et apud Damascum ab Anania baptizatur ; qui illico ingrediens synagogam, confundebat Judasos qui habitabant Damasci. Marian. Deinde ab Jerusalem usque ad Illiriticum omnes provincias Scot. sua praadicatione implevit. Mathceus Evangelium edidit. Hieron. Anno gratia? xxxvi. Mathaaus Apostolus Evangelium scripsit, Tiberius Hist. Misc. et de Apostolo Evangelista factus est. Eodem anno Tyberius expiravit. vu - Claudius, cum imperasset annis xxii., insidiis Caligula? extinc- tus est. 1 ferre] So Par. ; ferie, A. Che- tham ; referre, D. - There is a representation of the stoning of S. Stephen in the margin. Par. adds in the margin : — " Hie dicti sunt Christiani, antea " dicti Nazaraai, quasi religiosi." This is in the text in D. G 98 MATTHiEI PAMSIENSIS A.D. 37. Gains imperator efficitur. Anno divina? incarnationis xxxvu., Gaius cognomento Cali- Beda. gula imperium suscipiens, imperavit annis tribus, mensibus decern, et diebus undecini. Iste, qui in exercitu natus fuerat, jjist. Misc. cognomentuni calceamenti militaris, id est Caligula?, sortitus vii. est. Hie imperii sni prime- anno, regnum Juda?orum tradidit Joseph. ^ Ilerodi Agrippse, Aristoboli filio, addens ei tctrarcbias Phi- fi n ' x ^ lu " lippi, Lysamei, et Herodis qui Jobannem Bapfcistam decol- laverat et Dominum Jesum, alba veste indutum, remiserat ad Pilatum. Pilatus exilio velegatur. Anno gratia3 xxxvm., Pilatus a Csesare apud Viennam. Ado, col. Gallia? urbern, exilio relegatus, 1 seipsum manu interemit. 77. Herodes cum Herocliacle ceterno damnatur exilio, et puellam saltatricem terra vivam deglutivit. Anno gratia? xxxix., imperator Herodem, a regno spoliatum, Ado, col. una cum Herodiade adultera, asterno damnavit exilio, et 77. puellam saltatricem terra deadutivit vivam. Ct. Dexter (Migne, xxxi.), Gains imperator pro Deo se coll proscepit. Anno gratia? XL., Ca?sar templum quod erat Jerosolimis jus- Ado, col. sit propbanari sacrificiis gentilium, Jovis statua ibi collocata, 77. seque ut deum ca?li [et] 2 terra? coli et adorari pra?cepit. Denique omnibus odiosus effectus, a suis protectoribus occisus est. Peperti sunt in secretis ejus libelli duo, in quibus contine- bantur electorum nomina virorum morti destinatoruni con- scripta. Inventaque ibi est arcba ingens variorum venenorurn repleta. Sed successore ejus Claudio jubente, traduntur in mari projecta, non sine magno piscium exitio. Claudms imperavit, imperator guartus. Anno gratia? Xli. Claudius, Caligula? patruus, ad imperium Beda. sublimatus, imperavit annis tredecim et mensibus octo. Petrus Hujus regni exordio, Petrus, cum prius Antiocbenam rex- Ado, coll. Papa isset ecclesiam, Pomam veniens, salutarem cunctis credentibus 77, 78. primus 1 W. West, insert propria. | - et] om. A. West. ; ins. W. CHRONICA MAJOR A. 99 fidem fideli verbo docuit, ibique cathedram episcopalem xxv. A.D. 41. auuis tenuit, usque ad ultimum videlicet Neronis annum. Marcus Evangelium scrijpsit. Ado, col. Anno gratia? xin. Marcus Evangelista Evangelium, quod "-• Petro narrante conscripserat, primum Aquileise prsedicavit, ibique ordinate) Ermagora discipulo suo, ad iEgyptum per- venit. Petrus [a] compeclibus liheratur. xii. 1. Actus Anno gratise xiiii. Herodes Agrippa voluit affligere quos- __•?, dam de Ecclesia. Occidit autem Jacobum fratrem Jobannis gladio. Videns autem quia placeret Judoais de nece Jacobi, apprebendit etiam Petrum Apostolurn et in carcereni projecit. Sed angelus Domini, ilium a compedibus solvens, illo3sum abire fecit. Claudius impemtor Britanniam invasit. Galf. Mod. Anno gratia} xliv. Claudius Tyberius in Britanniam trans- invasion of it. _-1.j. vec t US} quam ante Julium CaBsarem nee post quisquam at- Britain by temptare ausus fuerat, in civitate Kaerperis, qua3 nunc Porces- Claudius, tria appellatur, applicuit. Widerius enim, Britannorum rex, tributum Eomanis consuetum a multo tempore reddere con- tempserat; unde Claudius indignatus illud repetere cogitavit. Sed Widerius, cum adventum Claudii cognovisset, Romanorum exercitum petivit, commissoque praelio Rornanos ad naves fugere coegit. Quod videns Laslius Hamo, princeps militia? imperatoris, armis propriis abjectis arma cepit Britannica, et quasi contra suos pugnare ccepit. Hortatur Britones ad in- sequendum, festinum promittens triumpbum. Didicerat enim linguam eorum et mores, quia inter Britannicos obsides Romse fuerat educatus. Denique paulatim accedens ad regem, ipsum nil tale praBmeditantem mucrone peremit. Deindo inter bostes elapsus, sese cum nepbanda victoria inter suos recepit. At Arviragus frater regis, cum ipsum pereniptum cognovisset, armis indutus regiis, quasi ipse Gauiderius esset, Britones ad perstandum suasit. Tandem Romani in duas partes dilapsi, campum bostibus turpiter dimiserunt. Arvi- ragus igitur bostes insequi non cessavit, donee super ripam maris illos occupans, Laslium Hamonem ex improviso pererait. Portus autem ille ab illo tempore usque in bodiernum diem portus Hamonis, id est, Hamtonia nuncupatur. Claudius interea viribus resociatis, Kaerperis, id est, Porecestriam, viri- G 2 100 MATTHiEI PARISIENSIS A.D. 44. liter oppugnans, muros diruit, et cives subegit. At Arviragum p. 39. bostiliter insequitur jam Wintoniam ingressurn. Deinde civi- tatem obsidens, diversis machiuameutis illara opprimere nite- batur. Arviragus vero, valvis apertis, ad praelianduni cum suis egressus est. Sed antequam acies convenissent, per internuncios talem concordiam inierunt, quod videlicet Clau- dius filiam suam Arvirago maritaret, et regnum Britannia? a Romanis sub tributo teneret. Paruit Arviragus, et consilio suorum Ceesari subjectionem fecit. Mox Claudius propter filiam suam misit, et interim l Orcadas insulas auxilio Arvi- ragi sua? potestati summisit. Emensa deinde byeme, redi- erunt legati cum filia nomine Gewisa, et Arvirago lege maritali copulata est. At Arviragus in bonorem Claudii et tantarum memoriam nuptiarum, a?dificavit urbem, qua3 de nomine ejus Kaerglou, id est, civitas Claudii, qua3 2 nunc Grloucestria, nuncupatur. Deinde Claudio Romam reverso, regimen provincialium insularum Arvirago cessit. Eoderu Ado, col. anno, Herodes Agrippa ab angelo percussus et toto tumens "• corpore miserabiliter animam eructavit. Cui successit Agrippa filius ejus, et usque ad extremum templi excidium perdu- ravit. Mater Domini in ccelum assumpta est. Anno gratia? xiv., 3 qui est annus duodecimus post passio- nem Domini, beata Yirgo Maria in caelum ab angelis assumpta Hieron. est, anno astatis sua3 liv°. Et illis duodecim annis quibus post Cf. Dexter, passionem Domini supervixit, mansit in domo beati Jobannis c °l- 139 - Evangelists, cui Cbristus earn commendaverat in cruce. Et Ado, col. codem anno, inter Tberam et Tberasiam, insula de profundo " 8 - emicuit, triginta stadiorum spatio extenta. 1 interim'] in terrum, A.C. 2 qua] So Par., following W. ; et A. West. 3 There is a portrait of the B.V. Mary in the margin, and at the foot of the page Paris has written: — " Secundum rotulum abbatis. Sancta " Maria hahuit quatuordecim annos " quando peperit Salvatorem, et " triginta tres annos cum eo com- " morata est in terra, et sexdecim " annos post Ejus ascensionem vixit " in mundo, et sexaginta tres annos " habuit quando migravit a sscculo. " Et sciendum quod Joseph virsuus " ante passionem Christi obiit, " quando nescitur ; unde commissa " est custodienda heato Johanni " Evangelistae. Migratursc annun- " ciavit Gabriel ferens palmam tran- " situm ejus." This is in the text in C.j in the margin in D. ■jjc auitiflDita. cjtsunfw Q^bv^ncuCeeKu )Eiwmc7 twMom&.'f ijmtict: ijnnmv-aatijs ■ilijlofMvpvJiiiso- »V)cjiiu Mui&i.'A'atljw ffifflfo , tyciiuVrnti uiat-fVititK'^lii Mute, Ocotatit ifti iTgua;»cfj*i«tf-^'inl"i;itrou\:r^f'u<:nuicto(i'liiti.i iuJSc yccrtt.lgr rt*r. fiwccrtctraylla ;a>ir;fl«cf nuw(v l1o?r?.p£ pttf & tl> 1" u " fanial'4T aiil t illj'in al uc autfsgtf i&ttr^crgVn;. lit fitrOfl cnrf ivluttiV wtiCq! tatfrtcftpuuit tvjimly aacnnf qf lfta&u-f Ktflurn? ftt^tonJnnniyOTtifisf.Jii vc;^w u l^y amfy.c' fl: tqfpunilnyuuicu: CySft matf wtiJg, t")«! Sjijiiiti^wliittOA' to&B.(jjTi(jiu[miKicli»i>triiiT giaillnffe sy , at>1>fj4 iKraltntfi^fpclccWrpmifa-ajaiimttn^uCw tdigStn any iitan Boanvwavm ajiift-Mt'fariBu/tun < &- ii* oumi-ar.-u qcKtmiiij; oof biif nctxttTi'ti) taawi' Mi n icjjftemr. ^im ctii ur BSninvgina all afliifra flilr , jl ttni "itiii"raiitrtVu'!>SflaSni uataf p)iafcuVtc1«»f?rfB ' | CHr.^Nfla^faciiU-biiufio.diqlijRiSiii^aJciwiw ^manfar ton u:i5ia jjtWjLi tic puucfac oacmre ta a)\ni nytVaVffiil.ira- ptin te»aiam-.i5jcntrf a fait Ig •futT^cila'ffil^ai upfvfcmi5mf l jwlkftiiienK fittltf Iwifa tiarttloa .1 Snc 8 fclepKaywcrfirur ' <®.U&\mttntyMMiuntf cV<>iiU(i mttieritiw c[tc--- \0n\lxUluawu4 imijtt j t'ofohuaUioiifliK I'tfmmttfuiiaiir. n fcroiccf a i _ 0foiitnral>ili j^iumftoiproftlw u'aD oiuw' 1 ,ranf nnltno.'flimrc euro afiau? relfijtna?- tnrmni^?aflVwa^niarct^rrniiiaiaiiu1ijf!vf j ccnJcf lu-tfuoma rotaty jiaiiam a^txf reSqniP «Mn jaJpif qalmnftw tmit^tiiayi gallKuttyt^ S;c'iirrfoiiciicnniifi>ffinMV)''Jiro.-'t , iimiaiiriina ti'ai/unn) |)KKj)i) nn ft oumnatrJ qcwf ai mm nfcptmyi t: foil cr 1 edit T aitfmimQW e>rqrt WdfWttf^i?. cf nni t feajkm CHRONICA MAJORA. 101 Ado, col. 78. Marian. Scot. Marcus Evangelista martyr izatur. Anno gratias xlvi. Marcus Evangelista, firmatis ecclesiis per Lybiam, Marmoricam, Amoniacam, Pentapolim, Alexan- drian!, 1 ad ultimum tenttis a paganis, Alexandrite martyrium complevit. Eodem anno, Paulus cum Barnaba, apostolatu suscepto, 3 gentibus prsedicaverunt. 3 A.D. 46. Ado, col. 78. Nota in Jerosolimis proditioneru. Anno gratise xlvii., procnratore Judeere Cumano, in Jero- solimis tanta seditio est exorta in diebus azimorum, ut in portarum exitu populo coarctato, triginta milia Judseorum ceede prostrata et compressione sufFocata referantur. Rabanus Maurus De vit. B. Marian Magda- lena?, cap. 36 seqq. (Migne's Patrologia, cxii. col. 1491.) De divisione Apostolorum, et mundi climatibus eisdem assignatis. 4 Hoc autem anno facta est divisio Apostolorum. Oriens p. 37. cessit Thomas et Bartholomreo, Meridies Syraoni et I ^. 1 ^' slon Mathpso, Aquilo Philippo et Thadseo, medium mundi Apostles. Mathife et Jacobo, mediterranei maris provincipe Johanni et Andreas. Occidentis vero regna Petro et Paulo. Paulus enim per idem tempus venit Jerosolimam videre Petrum, dextrasque societatis Apostolicae dedit et accepit a Jacobo et Johanne et Petro. Indeque cum co-apostolo 5 suo Barnaba in Asiam et Illyricum ut evangelizaret perrexit. Et Petrus Orientem relicturus Komamque iturus, designavit regionibus Orientis, 6 quas ipse adire non poterat, evangelii prsedicatores de nobilioribus in Christo et antiquioribus discipulis Christi ; in regionem Nota de Galliarum cujus sunt provincial decern et septem, GaSrSi 1 Alexandriani] om. "West. 2 apostolatu .... pradicave- runt] apostolatum suscepit, West. 3 Par. has in the margin : — " Hoc " quoque anno occisus est Jacobus " frater Johannis gladio, et Petrus " incarceratus, et Saulus etiam spiri- " turn, scilicet apostolatum Christi, " cui et Pauli nomen, est sortitus." This is in the text in CD. 4 This is inserted by Paris on separate leaves. 5 co-apostolo~] apostolo, C. Orients'] Occidentis, Rab. 102 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 47. toticlemque pontifices ; in regionem vero Hispaniarum Rabanus anmi 1Spani " cu j us sun * provincias septem, doctores totidem. Horum De Vit. B. viginti quatuor seniorum primus erat et primicerius, de Mar.Magd. numero septuaginta discipulorum Domini, doctor egregius, miraculorum omnium gratia illustris, et post Apostolos Christianas militias signifer praselectus, pontifex Maximi- nus. Hujus autem religioni atque sanctitati beata Maria Magdalena caritatis vinculo se conjunxerat, ut quoties- cunque eos Dominus vocaret, ab ejus comitatu non separaretur. Jam enim, ut prasdictum est, regina, casli assumpta erat in caslurn, in cujus ministerio contempla- tioni vacans Paradisi deliciis interfuerat. Jam decern Apostolorum facta erat divisio, cum quibus tarn diu pia devotione permanserat, donee, invidia Judasorum in ecclesia persecutionem concitante, Jacobum Apostolum [Herodes] decollaret, Petrum incarceraret, et credentes a finibus suis propelleret. Hac igitur persecutionis procella sasviente, fideles diversa terrarum loca a Domino sibi de- legata petierunt, ut verbum salutis gentibus Christum ignorantibus constanter prasdicarent. Quibus abeuntibus consociaverunt se nobiles matronas et viduse quas Jero- solimis et in Oriente eis ministraverant, non ferentes a consortio specialis arnicas Domini Salvatoris, videlicet beatas Marias Magdalenas, omnium ministrarum ejus Nota de primitias, longius separari. Inter quas venerabilis hospita suscitato Filii Dei, Martha beatissima, reverentissimo fratre ejus quod pon- Lazaro tunc apud Cyprum pontificante, sororis suas in Cypro. vestigia secuta est, simul et sancta Marcella, mulier magnas devotionis et fidei, beatas Marthas pedissequa, Nota de quas Dominum salutans dixerat, " Beatus venter qui te mulieris " portavit et ubera quas suxisti." Aderat et sanctus exciaman- Parmenas diaconus, plenus fide et gratia Dei, cujus tls BGclttlS venter, etc. custodias et curas sese commendavit in Christo Martha beatissima, sicut et sancto Maximino pontifici sancta Maria Magdalena. Admirabili ergo divinas dispositionis consilio iter ad Occidentales orbis plagas dirigunt, ut videlicet non CHRONICA MAJORA. 10? solum per evangelium beatas Marias Magdalena? sororisque A.D. 47. ejus laus et memoria toto orbi innotesceret, verum etiam sicut Oriens esemplo devotas conversation is earum felix extitit, sic plaga Occidentalis corporali earum pras- sentia et sacrosanctis earum reliquiis illustraretur. Ut viginti quatuor seniores Gallias et Hispanias sortiti sunt. Eaban. Igitur asquora ingressi cum gioriosa dilectrice Dei Nota de Maur. cap. M ria Magdalena ac sorore ejus Martha beatissima, f dy f ntu o7. J ' beats sanctus archiprassul Maximinus et beatus Parrnenas Marias archidiaconus, episcopi quoque Trophimus, Frontinus, et ^ ^ ^^ Eutrojnus, necnon et reliqui duces Christianas militias, in Gallias. flante Euro, Asiam relinquentes, inter Europam et Affri- cam per mare Tyrrenum Circium versus descende[nte]s, 1 urbem Komam totamque Italiam a dextris relinquentes, necnon et Alpes, qua? a Ligustio sinu de mari Gallico exurgentes, Orientem versus sinu Lygurico terminantur in mari Adriatico, prospero cursu applicuerunt a dextris in provincia Galliarum Yiennensi apud civitatem Marsi- p. ss. liam, ubi maris Gallico sinu recipitur Rodanus. Ibi in- vocato magno mundi principe Deo, provincias regionis ad quant Spiritus Sanctus appulerat eos, inter se Eodem 2 in- spirante partiti sunt. Moxque profecti prasdicarunt ubi- s - Marc. que, Domino cooperante et sermonem confirmante sequen- tibus signis. 3 Etenim rex virtutum dilecti dilecti dedit Ps. lxvii. verbum evangelizantibus virtute multa, qui speciei domus ' Dei dedit dividere spolia fortis armati. Sortitus est Nota de sanctus prassul Maximinus Aquensem metropolim pro- re s loni1 ? us 1 m t L c r et pvovm- vincias, Narbonensis provincias secundas. In qua beata ciis Cis- Maria Magdalena complevit cursum pereginationis suae. ST^w Paulus Narbonam metropolim Narbonensis provincias predicato- 1 descendentes] descendes, A.D. ; 1 - codem~\ om. C. descendens,C. Raban. lias et circum •' signis~] om C. for Circium versus. 104 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 47. primse, Austregisilus Bituricam metropolim Aquitarmise nbus con- p r j mge# Hirenseus Lugdunum metropolim Lugdunensis versEE sunt *■ & . pnmo ad prinue. Gratianus Turonem metropolim Lugdunensis nstum. ^ er (.jgg Sabinus efc Potencianus Senones Lugdunensis quartse. Valerius Treverim metropolim Belgica? primse. Feroncius Bisuncium metropolim provincise maximse Sequanorum. Eutropius Sanctonas urbem Aquitannise secundse, cujus nunc metropolis est Burdegalis. Trophimus Arelas, tunc metropolim provincise Viennensis. Has decern provincise Galliarum his prasdicantibus prcecre- diderunt. Cseteri doctores non reliquis septem provinciis, sed septem civitatibus prsedietarum provinciarum prse- dicaverunt. Eutropius apud Arosicam civitatem pro- vincia3 Viennensis, Frontinus apud Petragoras urbem Aquitanniaa secunda?, Georgius apud Veliacum urbem Aquitannia? primal, Julianus apud Cenomannium Lug- dunensis tertire, Martialis apud Lemovicas x urbem Aqui- tanniae prima?, Saturninus apud Tholasam urbem Nar- bonensis primse in qua prseeip[it]atus 2 est de capitolio pro Christi fide, Parmenas apud urbem Avennicorum provincia? Viennensis cum venerabili ministra Domini Salvatoris Sancta Martha recedit. Marcella quoque ministra ejus, Epafras et Sostenes, Germanus et Eucodia et Sintex, Bothomagus cum sua provincia Lugdunensi secunda, qua3 nunc est Normannia. Maguntia cum sua provincia Germania prima, Colonia cum sua provincia Germania secunda, Octodorus cum sua provincia Alpium Gaiarum et Penninarum. Auxiatana metropolis cum sua provincia Novempolana, Ebreduna metropolis cum sua provincia Alpium maritiinarum, Bemis metropolis cum sua provincia Belgica secunda, aliis doctoribus reservata? sunt. Eorum vero qui ad Hispanias ab Apostolis destinati sunt, ha?c sunt nomina ; Torquatus, Thesifon, Secundus, 1 Lemovicas'] Lemanias, C. 2 prcccipitalus~\ praecipatus, A.C.B. CHRONICA MAJORA. 105 Indalecius, Cecilius, Esicius, Eufrasius. Hi septem His- A.D. 47. paniarum provincia[s] septem Christianse fidei conjunx- erunt. De beata Maria Magdalena. Raban. Beatus igitur Maximinus Aquis metropolim ingressus, Maur. cap. j]3i^ em mansit et praBclicavit, multumque populum Deo lucrifecit, multisque virtutibus effulsit. Cum quo beata Maria Magdalena in eadem ecclesia Aquensi assiduse contemplationi vacavit, multis radians miraculis. De beata Martha. Id. 39. Beata quoque Martha cum sociis suis apud urbes Avennicorum et Arelatensium, et quas circa Rodanum erant villas et oppida in provincia Yiennensi, evan- gelizabat populis Dominum Salvatorem, quse circa Ipsum viderat qua?que ab Ejus ore didicerat, publice con- testans ; quodque de Domini virtutibus prredicabat, Id. 40. propriis miraculis astruebat. Apud autem Tharasconam conversata, immanissimum draconem qui Thariscus dice- batur, unde etiam et Tharascona nomen sortitur, zona sua ligavit et ligatum tenuit, donee incolse aclvocati Id - 41 - eundem in frusta conciderent. Juvenem submersum Id. 42. Rodano suscitavit. Aquam in vinum convertit. Populus Homanus describitur. Hieron. Anno gratiae xlyiii. descriptio Eomaa facta est sub Olauclio, et inventa sunt civium Romanorum sexagies novies centeua et quaclraginta quatuor milia. Judcei a Roma exjpelluntur. Ado, col. Anno gratia? xux. Claudius imperator Judreos tumultuantes ' 8- Eoma expulit. De qua Lucas Evangelista in Actibus Apos- tolorum refert. 106 MATTHiEI PAMSIENSIS A.D. 50. Fames Siriam invasit. Anno gratia? l. imperator decimum imperii sui agebat an- Ado, col. num. Cujus teniporibus fames gravissima per Syriam facta '°' est. Sed Christianoruni necessitatibus Helena, Adlabenorum regina, ad fidem Christi conversa, frumenta largissime minis- travit. Fames Roman . Anno gratia? LI. tanta fames Roma? fuit, nt medio foro Id. imperator correptus a populo convitiis et panis fragminibus turpissime infestaretur. Arviragus rex Romanis tributum denegavii. Arviragus. Anno gratiae lii. Arviragus Britannorum rex in tantam pro- Galf. Mod. lapsus est superbiam, quod Romanes potestati noluifc diutius lv * subjectione teneri. 1 Vespasianus igitur a Claudio missus, cum in Rutipi portu applicare incepisset, Arviragus illi obvians probibuit ne portum ingrederetur. At Vespasianus, retortis velis, in Totonesio littore applicuit, et civitatem qua? Bri tan- nice Kaerpenliuelgoit, nunc autem Exonia appellatur, obsedit. Elapsis inde septem diebus Arviragus supervenit, prseliumquo cum Romanis commisit, utrorumque exercitu valde lacerato, mediante Gewisa Olaudi filia, duces amici facti sunt. Tunc Vespasianus Romam rediit, et Claudius 2 in Britannia remansit. Ccepit deinde senatum Arviragus diligere, tantam que largi- tatem et probitatem habere, ut per totam Europam ipsius fama divulgaretur. Uncle Juvenalis imperatori do rombo capto sic dixisse perhibetur [iv. 126] : " Regem aliquem capies, aut de themone Britanno " Excidet Arviragus." Claudius imperator veneno periit. Anno gratia? liii. Claudius imperator Britannicum filium Aurelius suum exortem Romani faciens imperii, Neronom, maritum Vlctor > *■ Octavia?, filiaa suse, in imperium adoptavit. ISTec multo j)ost idem Claudius veneno periit. Nero imperator efficitur qwintus. Anno gratiae liv. Nero, quintus ab Augusto, imperii digni- Oros. vii. tatem adeptus, imperavit annis xiii. et mensibus octo. Hie, ?■ 1 teneri] tenere, A. West. Galf. I ~ 2 Claudius] sic A. West., errone- Mon. ; altered by Paris. | ously for Arviragus. It is not in W. CHRONICA MAJORA. 107 Hieron. Gaii avunculi sui erga omnia vitia et scelera non solum sec- tator, sed etiam in omnibus transgressor apparuit. Cujus im- perii anno primo, post Marcum Evangelistam, Anianus Alexan- dria? ecclesia? sacerdotium suscepit. A.D. 54. Ado, coll. 78, 79. Galf. Mod. iv. 16, 17. Festus Judcece procurator constituitur. Anno gratia? lv. Festus, Juda?a? procurator a Nerone con- stitutus, Felici successit. A quo etiam Paulus Apostolus Komam vinctus mittitur, et per biennium in libera custodia retinetur. Arviragus rex obiit. Anno gratia? lvi. Arviragus Britannorum rex, expletis vita? sua? diebus, in civitate Claudiocestria? sepelitur. Successit ei in regnum filius ejus Marius, vir mira? prudentia? et sapientia?, et Romano senatui in omnibus fidelis et devotus. 1 Ado, col. 79. Paulus Hispaniam invasit. Anno gratia? LVII. Paulus ad Hispaniam dicitur pervenisse, et Arelata? Trophium, Vienna? 2 Crescentem, discipulos suos ad pra?dicandum reliquisse. Id. Marian. Scot. Hieron. Festus obiit. Anno gratia? lyiii. Festo Juda?a? procuratori successit Al- binus. Quo etiam tempore Nero, in re militari omnino nihil ausus, Britanniam pene amisit. Petrus Apostolus Linum et Gletum presbyteros ordinavit. Anno gratia? lix. Petrus Apostolus ordinavit duos episco- pos, Linum videlicet et Cletum, qui omne ministerium in urbe Bonia populo subministrent, et infidelibus fidem Christi pra?dicare non cessarent. 3 Nero uxorem suam et sororem patris sui interfecit. Anno gratia? lx. Nero Agrippinam uxorem 4 suam et soro- rem patris sui interfecit ; quia etiam. tanta? luxuria? fait, ut frigidis et calidis lavaretur unguentis, retibusque aureis pisca- retur, qua? purpureis funibus extrahebat. 1 This is repeated anno 73, and so also in West ; W. gives it twice under years 57 and 73. 2 Vienna"] juvene, A.C.D. 3 cessarent] Altered by Paris from cessent. 4 Sic, erroneously for matron. 108 MATTHiEI PAPJSIENSIS A.D. 61. Gontinuatio contemporilium. Anno gratia? ixi. Statins Suesulus Tholosensis in Gallia Hieron. rethoricam docuit, in ilia arte in omnibus vir perfectus. Jacobus frater Domini martyr izatur. p. 40. Anno gratia; lxii. Jacobus frater Domini, qui et Justus ap- Id. pellabatur et Jerosolirnorum erat episcojous, a Judaeis lapi- datus et pertica fullonis excerebratus est. In cujus sedem Symeon secundus assumitur. Maria Magdalena migravit ad Dominum. Anno gratiae lxiii. Maria Magdalena migravit ad Dominum, ix. 1 kal. Allgusti, qua? pedes Salvatoris lacrymis rigavit, et capillis capitis sui siccavit. Judcei contra Romano s rebelles sunt. Anno gratia? lxiv. Albino Judaaa? procuratori successit Floras, Ado, col. cujus luxuriam ct avaritiam Judaai cum casteris flagitiis non 79. ferentes, contra Romanos debellare cceperunt. Ad quos do- mandos mittuntur a Uerone Vespasianus et filius ejus Titus, qui plurimas Judaace urbes ceperunt et funditus destruxerunt. Persius poeta obiit. Anno gratia? lxv. Persius poeta moritur ; Lucretius 2 a Id. Nerone interimitur. Lucanum 3 etiam praaceptorem suum, in balneo sanguine minutum, vita privavit, eo quod in juventute flagellaverat eum, dicens se ipsius aspectum sustinere non posse. Be Simone Mago, et de passione Apostolorum Petri et Pauli. Anno gratia? LXVI. Symon Magus Eomam veniens, suis Apostol. magicis artibus populum dementare 4 fecit, ita ut a nonnullis £f 1 p 0r- e adoraretur ut Deus. Sed Dominus omnipotens, sicut in Acti- 18 ]9 ' bus Apostolorum legitur, per Apostolum suum Petrum vani- (Fabric. Cod. Apoc. 1 Sic for xi. 2 Sic for Lucanus. 3 Sic for Lucium Annavm Sene- cam. 4 devicntare~] Par. puts blasphe- mare above the line ; CD. have only blasphemare. CHRONICA MAJOR!, 109 N. T. ii. tates ejus efc insanias detexit, adeo quidern quod alto corruens, A.D. 66. pp. 436- f r actis cruribus, 1 expiravit. Tunc Nero confusus, jussit appre- hendere Petrum. Sed Petrus ab urbe exire ad tempus cupiens, ubi ventum est ad portam, videt sibi Christum occurrere, et adorans eum ait, " Domine, quo vadis ? " At ille, "Yenio " Eomam, iterum crucifigi." Intelligens Petrus quod in se Dominus erat passurus, qui patitur in Sanctis, non corporis dolor e sed compassione misericordiaa, rediit in urbem, et rnox Petrus et Isidor. De a persecutoribus captus cruci addictus est. Crucifixus est Paulus Vit. et igitur capite deorsum ; et Paulus 2 vinctus tenebatur in urbe, patiuntur. nr? X -\ ban et eadern die capite truncatus est. by, / 0. x De miserancla Judceorum afflicticme. Oros. vii. 7. Anno gratiaa lxvii. Nero urbem Romas jussit incendi. Et, ut similitudinem ardentis Trojaa conspiceret, per sex dies et septem noctes ignis vebemens ipsius pavit aspectum. Quern ex altissima turre prospectans tragica lastus decantabat. Dum haec Romaa agerentur, Yespasianus gentem Judaicam misera- Hegesipp. bili plaga afflixit. Jotapata enim civitate capta, cassa sunt in De B. J. iii. e a Judasi quadraginta milia. Jopen capta est, et in mari sum- |-|' 9n mersi sunt sine" bello quatuor milia et quingenti. In Taricbea Id! 26 capta interempti sunt sex milia dec, et sex milia juvenum ad Neronem destinati ; alios mille ducentos necavit, triginta milia Id. iv. 3, 4. et quadringentos vendit. In captione Gamalaa quatuor milia perempti referuntur, quinque milia prascipitio perierunt, alia duo milia, quaa sequebantur Johannem principem, in Giscala interfecti sunt, tria milia vero captivitati adjudicati. Deinde Id. 15. Jericho destructa est, et xcii. milia et ducenti perierunt. De hac subversione, contra improbos Judaaos ita prophetavit Ysayas, Isa. i. 4. dicens : " Yaa genti peccatrici, populo gravi iniquitate, sernini " nequam, filiis sceleratis ; dereliquerunt Dominum, blasphe- Hieron. " maverunt sanctum Israel, abalienati sunt retrorsum." In hac clade Josephus historiographus et dux belli Judaaorum, cum a Puomanis esset interimendus, Yespasiano pronunciat de morte ISTeronis, et ipsum post eum imperatorem futurum, et sic ad tempus mortis evasit periculum. Mortuo Nerone, Galbana success it, imperator Septimus. Ado, col. Anno gratiaa lxviii. G-alba in Hispania imperator creatus, 79 - et Nero Eomaa ab omni populo hostis publicus pronunciatus 1 cniribus] So West. ; curribus, I 2 West. ins. qui dudum. A.C.D. ; cervicibus, W. I no MATTHvEI PAPJSIENSIS A.D. 68. est. Quern cum Nero impcratoreni creatum ab exercitu Ro- mano cognovisset, totus animo ac sj>e concidit, et ignominio- sissime ab urbe fugieus, ad quartum lapidem sese ipse inter- fecit, atque in eo Caasarum 1 omnis familia consumpta est. Galba vero Eomam veniens, imperavit mensibus sex et diebus totidem. Otho, Galba interfecto, imperium invasit, imperator vii us ? Anno gratiae lxix. Otbo, ex 3 oppido Ferentano splendidis Hist. Misc. ortus parentibus, Eomam veriit, et in medio foro Galbam viii. pcrimens imperium invasit, et tribus mensibus imperavit. Yitellius interea per Germanicas legiones in Gallia imperator creatus, versus Eomam iter arripuit. Sed Otbo illi obvians, cum eo dimicavit, illumque ter in prselio vicit. In quarto autem prauio cum Otbo suos vinci comperisset, seipsum interfecit. Sicque Vitellius Eomam 4 veniens, octo mensibus imperavit. Vitellius [Othone] interfecto imperavit viii 1 ". Anno gratia3 lxx. Cum Vitellius multa crudeliter ac nequi- Id. ter Roma3 ageret, minutissimorum ictuuin punctionibus ex- carnificatus, et ad ultimum in Tyberim mersus, communi caruit sepultura. Vespasianus itaque, cognita Neronis morte Id. ix. et Yitellii interfectione, multis Judaaorum urbibus captis, ad obsidionem urbis Jerosolimorum se contulit. Ubi innumeram multitudinem Judaicaa gentis ob diem festum ibidem congre- gates obsedit. Ibique Tito filio suo procuratore constituto Eomam venit. Electus enim a senatu, propter nobilitatem generis, et audaciam rei militaris, nee Eomanis deesse voluit, nee Judteis parcere, quos filius infestavit. 5 Be imperio Vespasiani, imperatoris ix. Be persecutione Juclceorum. Anno gratioa ixxr. Vespasianus imperium adeptus, impe- Beda. ravit annis ix., mensibus xi., et diebus xxii. Titus vero filius Hist. Misc. ejus interim magna ac diutina obsidione Judasos premebat. * x - ISTam cum apud eos corrupta essent legis jura et violata 1 CcEsarum'] Altered to cesa by Par. 2 This rubric is incorrectly given in A. -with the next. 3 ex\ rex, A.C.D. 4 Romani] Roma, A.C.D. 5 parcere . . infestaviQ So Par., altering A., -which had quoniam filius representaret, as West. CHRONICA MAJORA. Ill Hege- sippus De B. J. iv. 25. Id. iv. 4. Id. iv. 23. Id. iv. 6. Id. v. 11. Id. v. 1. Id. v. 12. Id. v. IS. Id. v. religio, deseruit eos Deus, quia nee solum illos urgebant Eo- A.D. 71. rnani, sed et ipsi inter se domesticis seditionibus laborabant. Sectabantur enini luxurias effusiones, unguentorum odores, 1 calanaistris capillos crispabant, stibio 2 oculos depingebant, et amictu muliebri induebantur, earumque mollicieni afFectabant, voces etiam effceinrrjare, sexurn mutare, fracto gressu incedere, comani pascere, vultuni dealbare, genas punicare, barbam vellicare, et cum bis omnibus sEevitiam intollerabilem exer- cere studebant. Versabatur inter eos dira seditio, pax sepulta erat, fides arebat, famesque pecuniaB regnabat, ita quod nibil sibi videbatur bonestum, quod pecunia erat vacuum. Habe- Nota de bant bujus turpitudinis fautores duos, quorum unus erat Jo- tuxpitudine bannes, vir levis, 3 populi lues, dolis milli secundus, cui nun- . quam defuit affectus nocendi, doli existens callidus, doctus meudaciis, fallaciam virtuteni credebat, carissimos circum- veniebat. Alter vero Symon dicebatur, crudelitate non dispar, et ipse durus erat, immitis, et qui nullo affectu ad pietatem flecteretur. Isti sub obtentu conservandaa libertatis, in nobi- libus sasviebant ; aut enim falso crimine affiicti vinciebantur, p. 41. aut in carcere positi jugulabantur. Sacerdotes quoque pere- grini, qui sacerdotio interventu pecuniaB fungebantur, ad omne nefas arbitrio iniquoruni principum ignobile vulgus pertrabebant. Sed dum baec a Judasis agerentur, Eomani muros Jerusalem macbinis cunctisque bellicis instrumentis subvertere nituntur. Nee fuit intermissio ulla, nee ullas dabanfrur induciae. Judaeis desperatio audaciam dabat, Eomanis gloria? cupiditas virtutem augebat. Cassi sunt mortales multi, 4 dum propugnacula muro- rum crebris ictibus solverentur. Fugientibus tandem Judasis, Eomani, non sine suorum lassione ac sanguinis effusione, extre- mum. civitatis intravere murum. Tunc bellum rursus accen- ditur, quia adbuc muri duo vinceudi restabant. Hortatiu 1 milites Titus, inclusi deferisioni vacabant. Invasit interea Nota fames miserabilis obsesses, adeo quod civitas plena cadaverum f amem - jacebat. Filii parentibus, et parentes filiis, de ipsis faucibus cibum rapiebant ; alii equorum cadavera, alii arborum cortices detrabebant. Matres itaque assatis pueris vescebantur, pleris- que etiam vomitus et stercora animalium esca fuere. Evo- 1 odores'] So Par. C.D.W. ; odo- ris, A. Most of the MSS. of West, have odoris. - stibio] istilio, A.C.D., most of the MSS. of West. ; one (Arundel) has stibio in the margin in a later hand, and the Eeg. MS. has heen altered to stibio. W. has ystilio. 3 levis] Levi Alius, Hegesipp. 4 multi] multa, A.C.D. 5 animalium] So Par. in the mar- gin ; aliarum, A. West. W. has vomitus aliorum et stercora escafue- runt. 112 MATTH,EI PAPJSIENSIS A.D. 71. luto itaque quadriennio postquam obsessa est civitas, Titus Hist. Misc. non sine suorum sanguinis effusione muros ascendit, et urbis i x - munitiones obtinuit, fcempltun et sancta sanctorum polluit, Hegesipp. vasa sacra diripuit, 1 aurum et argentum et gemnias preciosas v " 4 suis nailitibus erogavit. Fessi 2 denique tanta strage Bomani, Id. v. 47. quserebant quibus captiva 3 mancipia venderentur, sed quia plurinii venales, et pauci inveniebantur emptores, triginta uno numismate vendebantur. 4 Captivi vero nonaginta et Id. v. 49. septem milia sunt abducti, quidam etiam eorum bestiis ad Templi devorandum sunt projecti. Hoc templi supremum excidium, Hist. Misc. excidmra. anno Mcii. contigit a conditione sua, et octavo die septimi ix. mensis concremata est civitas, et teniplum funditus est ever- sum. Acta autem sunt hose in Pascbali solemnitate, quam Frccul- Phase appellabant Judsei. Dignum enim erat in eisdem die- phus, ii- bus Phase illos interfici, in quibus mundi Salvatorem et suum ' ' si 3 vellent, despicabiliter flagellatum, in ligno crucis suspeu- derunt. Hanc utique subversionem futuram ostendit Dominus Id. ii. l. in Evangelio, quando lacrymatus est super civitatem Jeru- 24. sal em dicens : " Venient dies in te, et circumdabunt te inimici " tui vallo, et ad terrarn prosternent te et filios tuos qui in " te sunt, et non relinquent in te lapidem super lapidem, eo Linus post " quod non cognovisti tempus visitationis tua3." Eodem tern- Hieron. p pore Petro Apostolo in cathedra Bomana Linus successit. cundus. Dispersio Judeeorum. Dispersion Anno gratise lxxit. Judaaa a Tito capta, et Jerosolima sub- Hegesip- ofthe Jews, versa, facta est dispersio Judreoruin per orbem universum. P us ' ^' Quam dispersionem multa prcecurrerunt signa. Nam super Signs pre- urbein Jerusalem sidus, gladio simile, stare videbatur, et ceding the come ta anno uno perseveravit. In Pascha, Orientalis porta the p.itv templi obserata, qua3 vix a viginti hominibus claudebatur, nocte ultro aperta est. Currus et acies armatae similiter visa? sunt per aera ferri. In Paschali solemnitate, lumen in nocte in templo, sicut in die, dimidia hora refulsit. Bos ad hostiam adducta, in medio templo agnum peperit. In Pentecos- ten vox audita est in templo : " Migremus hinc, migremus hiuc, " migremus hinc." Jesus iilius Anani, vir plebeius, qua.tuor annis ante templum ita clamabat: "Vox ab Oriente, vox ab the city. 1 diripuit] So also W. ; dirupit, West. - Fessi] Freti, W. 3 captiva] So altered by Par. from captivam, which Chetham has. 5 si] se, A. CD. 4 Par. has in the margin, " et " sicut decern pro triginta denariis " emerunt, ita de eis xxx. pro uno " denario venditi sunt." This is in the text in CD. CHRONICA MAJORA. 113 " Occidente, vox a quatuor ventis, vox in Jerosolima et templo, A.D. 72. " vox in maritos novos novasque nuptias, 1 et in omnem hunc " populum." Verberatus etiam, nulli maledicens vel bene- dicens, per septem annos et quinque menses indesinenter clamabat : "Vae Jerosolimis." Nee voce raucus effectus est, nee clamare cessavit. In obsidione super murum clamavit ; " Vas urbi, vae pbano, vas templo ; " et cum addidisset, " Vae " etiam et mihi," lapis enormiter missus eum peremit. De movie Arviragi regis." Galf. Mon. Anno gratias lxxiii. Arviragus, Britonum rex, expletis iv. 16, 17. vitas suas diebus, Claudiocestrias sepultus est. Successit ei in regnum Marias Alius suus, vir miraa sapientias et prudentiae, qui Romano populo in tantam amicitiam cecidit, ut tribu- tum, quod exigebatur ab eo, sine contradictione impendere curaret. Ut Colossus Romce erigitur. Ado, col. Anno gratias lxxiv. Colossus erigitur Romas, habens altitu- 80 * dinis pedes centum et septem. De aclventu Pictorum in Britanniam. Galf. Mon. Anno gratias lxxv. Rex Pictorum, Rodricus, de Scitbia ve- iv. 17. niens, in Aquilonalem Britanniae partem applicuit, ac provin- ciam illam devastare ccepit. At Marius Britonum rex ilium hostiliter petens interfecit. Deinde dedit populo devicto, qui cum Rodrico venerat, partem Albania? ad inbabitandum, quas Oatenesia nuricupatur, terram dosertam et omni babitatore vacuam. Picti mulieres sibi ex Hybernia assumunt. Id. Anno gratias lxxvi. Picti, qui cum Rodrico in Britanniam venerant, uxores non babentes, filias et cognatas Britonum petierunt ab eis. At illi, ut passi fuere repulsam, transfreta- verunt in Hyberniam, et ex ilia patria mulieres reducentes, pueros susceperunt, et multitudinem suam, homines videlicet modicae staturae, genuerunt. 1 nuptias] nuptas, West. ; sponsas novas et nuptas, W. 2 This, which is a repetition of the year 56, is in W. and most of the MSS. of West. Nero D. 2 omits it, leaving out the year alto- gether. 114 MATTHiEI PAEISIENSIS . -Q 77 TJnde Scoti. Anno gratia? xxxvn. Ex Pictis et Hyberniensibns Scoti Cf. Galf. originem habuerunt, dicti Scoti quasi ex diversis nationibus Monav - 17, coinpacti. Scot etenira illnd dicitur, quod ex diversis rebns in unum acervum congregatnr. Deinde vero terra ilia, qua3 prius Albania dicebatnr, a Scotis Scotia nuncupatur. Defuncto vecje Mario Colosus successit. Anno gratia? lxxviii. Marius Britannorum rex, ab hoc see- Galf. Mon. culo transiens, Ooillnm filiuni habuit successorem. Hie ab lv - 18 - infantia Komae nutritus, a senatn multum dilectns est. Sol- vens enim tributnm quod petebatur ab eo, in pace et tran- quillitate regnuni suuni gubernavit. 1 Joannes Evangelista apud Epliesum claruit. Anno gratia? lxxix. Joannes Evangelista in Epbesiorum ecclesia clams babetur. Nam septeni ibidem ecclesiis, quarum nomina in Apocalypsi leguntur, constructis, ministros in eis idoneos ordinare curavit. Vespasianus imperator obiit. Anno gratia? lxxx. Vespasianus Eoma3 profluvio ventris in- Hieron. p. 42. teriit, anno vitas sua? lxx. Dicunt tamen alii quod febre cor- reptus vitam finivit. Titus Vespasiano successit, imperator decimus. Anno gratia? lxxxi. Titus, Vespasiani filius, imperavit annis Ado, col. duobus et totidem mensibus, vir omni genere virtutum mira- 80, bilis, adeo ut amor et delitia? bumani generis diceretur. Hie in imperio tantas bonitatis fait, ut nullius omnino sanguinem fuderit, sed convictos adversum se conjuratione dimitteret, atque in eadem familiaritate, qua ante habuerat, retineret. Nota seneum Titi. Anno gratia? lxxxii. Titus imperii sui annum agebat se- Hieron. cundum. Hie ampbitbeatrum Boma? a?dificavit, et in ejus dedi- Ado. 1 yubernavit] moderabatur, West. A. bad apparently moderavit, which Paris has altered. CHRONICA MAJORA. 115 Ado, col. catione quinque milia ferarum occidit. Iste etiam in tantum A.D. 82. 80> facundissimus extitit, ut causas Latino ageret 1 poemate, et tra- gcedias Gra?ce componeret. Dixit similiter sese perdidisse diem, in qua nihil boni fecerit. Tandem cum ingenti omnium luctu in urbe Roina defunctus est. Papa tertius. Vit. Pontif. Eodem anno Cletus in cathedra 2 Komana sedit annis undecirn, mense uno, et diebus undecirn. Domitianus imperator. Ado, col. Anno gratia? ixxxni. Domitianus, frater Titi junior, impe- riura sumens, imperavit annis quindecim et mensibus sex. Is in tantam superbiam prolapsus est, ut deum sese ac dominuni vocari et coli jusserit, secund usque post Neronem extitit, qui Christianos Ecclesiamque Christi, datis edictis, crudelissime convellere conatus est. Johannes Apostolus in exilium pellihir. Id. Anno gratia? lxxxiv. Johannes Apostolus ad Pathmos insu- lam a Domitiano in exilium missus, Apocalypsim ibidem scrip- sit, qua? Latine Revelatio interpretatur. Pantheon construitur. Beda De Anno gratia? lxxxv. Domitianus imperator Pantheon, id Sex iEtat. est, templum in honore omnium deorum, a?dificavit. Sseculi, p. Ahilius Aniano successit, Hieron. Anno gratia? lxxxvi. Apud Alexandriam, Aniano, qui Marcho successerat, Habilius successit. Quintilianus rhetor claruit. Ado. Anno gratia? lxxxtii. Flavia Domicilla, Flavii Clementis consulis ex sorore neptis, in insula Pontiana ob fidei testimo- Hieron. nium exulatur, et Quintilianus claras rhetor habetur. Item continuatio histories de Domitiano. Id. Anno gratia? lxxxviii. Domitianus mathematicos et philo- sophos ab urbe Eomana depulit. 1 ageret\ Altered by Paris from i 2 cathedra] cathedram, A.C.D. agerit, which A. Chetham have, | Chetham. H 2 116 MATTH^I PAKISIENSIS A.D. 89. Domitianus Judoeos persequitur. Arno gratia? lxxxix. Domitianus Judaaos de semine David, Aclo > co1 - acerbitate tormentorum interfici pra?cepit, ac si futurus esset rex, qui regnum ejus posset adipisci. Nota opera Bomce. Anno gratia? xc. Capitolium, forum Trajani, tberma? Tra- Hieron. jani, ludus matutinus, Pantheon, Mica aurea, Vespasiani tem- plum Roma? fiunt. Item. Anno gratia? xci. Domitianus de Dacis et Germanicis lau- Id. dabiliter triumphavit. Gletus Papa martyrizatur . Anno gratia? xcn. Domitianus statuas aureas et argenteas Id. sibi in capitolio poni jussit. Eodem anno Cletus Papa a Do- Marian, mitiano martyrio coronatus est. Scot. Clemens success It, Papa quartus. Anno gratia? xciii. Clemens s edit in cathedra Romana annis Vit. Pontif. novem, mensibus duobus, et diebus decern. Versus Occidentem doctores mittuntur. Anno gratia? xciv. Clemens, Romana? sedis episcopus, ad Radulphus collocandum in Galliis nova? fidei fundamentum, industrios ac ^f^ iceto, magnificos viros destinavit. Parisiensibus Dionisium, Silva- jj e „"_ jj_" g nectensibus Regulum, Rotomagensibus ISTigasium, Ebroicensibus f. 10 b. Taurinum, Arelatensibus Trophimum, Narbonensibus Paulum, Tolosensibus Saturninum, Arvernis Astremonium, Lemovicen- sibus Martialem, Turonicis Gratianum, Cenomannicis Julia- num, Belvacensibus Lucianum, Ambianensibus Firminum, Lugdunensibus Potinum, per quos innumera multitudo homi- num ab idolorum cultura recessit. 1 Joannes in ferventis olei dolium mittitur. Anno gratia? xcv. Johannes Apostolus a Domitiano Ca?sare Ado, col. in ferventis olei dolium missus perhibetur, a quo tarn im- 81. 1 The author of this paragraph is possibly Ivo Carnotensis. See the note on Anastasius in Migne's Pa- trologia, cxxvii., col. 1111. on 1. 14. The last line, per . . . recessit, is not in Diceto. CHRONICA MAJORA. 117 munis exivit a poenis, quam a corruptione carnis semper man- a.D. 95. serat alienus. Nota martyr es. Hieron. Anno gratia? xcvi. Apollonius et Euphrates insigues philo- Diceto. sophi habentur. Dionisius atque Nigasius cum sociis suis Hieron. martyrio coronantur. Domitianus omnes de genere David interfici pra3cepit. Adonis Marty rol. col. 376. Martyrol. Roman. 11 Oct. Sanctus Dionisius martyrizatur cum sociis suis. Anno gratia? xcvn. Passus est Sanctus Dionisius, beati de- mentis Papa? discipulus, cum sociis suis, Pustico archipresby- tero et Eleutberio arcbidiacono, sub Fecemino l Sisinnio pro- consule, civitate Parisius, septimo idus Octobris. Eodem tem- pore passus est beatus Nigasius cum sociis suis, sub eodem proconsule, in pago Rotomagensi. Be morte Domitiani vm/peratoris. Ncrva imperator. Ado, col. Anno gratia? xcvm. Domitianus in urbe Poma in palatio a senatu interfectus est. Cujus cadaver populari sandapila, per vispiliones exportatum, atque ignominiose pollutum est. At Nerva senex, imperium adeptus, imperavit anno uno mensibus quatuor, et diebus octo. Hie primo edicto 2 suo cunctos exules, quos Domitianus relegaverat, revocari pra?cepit. Unde Jo- hannes Apostolus, hac indulgentia liberatus, Ephesum rediit. S. Aug. Et quia concussam, se absente, per haareticos vidit ecclesiam De Hseres. ibidem, 3 Cherinti et Hebionis hau'esim ' damnavit. Astruunt 8, 10. Oros. vii. 10. enim mundum ab angelis factum, et Jesum hominem fuisse tantum, nee resurrexisse. Pesurrectionem quoque mortuorum non credebant. Contra banc bajresim, a fratribus compulsus, Apostolus Evangelium scripsit, ostendens in exordio ejus, in principio fuisse Verbum, et Ipsum esse Deum, per quem omnia facta sunt. Nerva imperator afflicta? reipublicas consulere cu- piens, Trajanum, virum sapicntissimum, in filium sibi moriens adoptavit. 1 Sic, A.C.D. 2 edicto] edictu, A. Chethani. Trin. has postea edictu. 3 ecclesiam ibidem] So altered by Par. from ecclesice fidem. 4 A. has ibidem, as West., which Paris has expuncted. 118 MATTH^I PARISIENSIS A,D. 99. Nota de Trajano imperatore. Anno gratia} xcix. Trajanus, 1 Eomanum suscipiens imperium, Beda. iniperavit annis xix., mensibus sex, et diebus xv. Hujus tern- Cf. Isidor. poribus Johannes Apostolus, cum esset annorum nonaginta De ortu novem, pra3sentibus suis discirmlis, facta oratione, migravit ad et °" ltu _ r» . . l r > ' & patrum,72. Christum. r ' De triumpMs Trajani imperatoris . Anno gratiae c. Trajanus trans Danubium multas gentes Ado, col. subegit, G-ermaniam quoque trans Renum in pristinum statuni 81. reduxit. Item de aliis notabilibus. Anno gratiaa ci. Trajanus Seleuciam et Ctesifontem ac " Id. Babiloniam occupavit, atque usque Indiee fines post Alexan- druni primus accessit. Post Clementem Anacletus successit, Papa qidntus. Anno gratiee en. Post obitum beati Clementis, Anacletus Vit. Pontif. sedit in cathedra Romana annis novem, mensibus decern, et cessavit sedes diebus tredecim. Simeon martyr izatur. P- 43 - Anno gratis cm. Trajano adversum Christianos persecu- Ado, col. tionem movente, Symeon Cleophae filius, Jerosolimorum epi- 81 - scopus, crucifigitur, cui succedit Justus. Hieron. Ignatius martyr izatur. Anno gratiae civ. Sanctus Ignatius, Antiochia? urbis episco- Ado, col. pus, Romam perductus, bestiis traditur ad devorandum, ka- Si- lend. Februarii. Item Alexander martyrio coronatur. Anno gratiae cv. Alexander, episcopus Romanus, martyrio Id. coronatur, septimo 3 ab urbe miliario, via JSTumentana, ubi de- collatus est. 1 Trajanus] Trajauum, Chetham. - ac] Altered by Par. from ad, as West. ; W. has ac. 3 septimo'] So Par., altering the MS., ■which had et vii., but had obscured the sense by omitting sepe- litur at the end of the paragraph. CHRONICA MAJORA. 1]9 Item Zacharias martyrio beatificahir. A.D. 106. Ado, col. Anno gratiae cvi. Zacharias senex, Viennensis ecclesise epi- scopus, martyrio coronatur. Cujus prsedecessores fuere Aposto- lorum discipuli, primus Crescens, deinde Marty mis. Nota pietatem. Id. Anno gratia3 evil. Plinius orator et historicus, qui inter cseteros judices persecutor ecclesia3 datus fuerat, nemini mor- tem gravem intulit, sed rescriptis levioribus illico temperavit edictum. Romce domns aurea incenditur. M- Anno gratise cviii. Eoma? domus aurea, a Nerone condita, repentino conflagravit incendio. Pantheon fulmine incenditur. Id. Anno gratise cix. Pantheon Eomaa, quod Domitianus fece- rat, admirantibus cunctis, fulmine concrematum est. Nota terrcemotum. Id. Anno gratise ex. Terrsemotus Antiochenam civitatem pene totam subruit, et alias per orbis partes civitates multas. Papa sexfats incathedratur. Vit. Pontif. Anno gratise cxi. Post Anacletum, Bomansa sedis episco- pum, Evaristus successit, annis decern. Judcsi bella excitant. Ado, col. Anno gratise cxn. Judsei sub uno tempore, quasi effracti 1 82 - rabie, per diversas terrarum nationes exarserunt, et bella atro- cissima gesserunt, donee digna ceede jussu imperatoris sterne- rentur. Vents Viennensis gloriose claruit. Id_ Anno gratise cxin. Verus Yiennensis episccpus, qui iinus fuit ex discipulis et auditoribus Apostolorum, fidei confessione et doctrina claruit. 1 effracti] Altered by Par. from effrati ; West, has efferati, as Ado and Orosius. A.D. 114. 120 MATTH^I PARISIENSIS Nota martyrium pretiosum. Anno gratis cxiv. Phoca, Sinopis civitatis episcopus, glo- Ado, col. riosissime martyrium duxit, cujus sacratissimas reliquiae trans- 82. lata? sunt in Galliam, civitatem Viennam, ibique in ecclesia Sanctorum Apostolorum repositae. Natus est Goillo. Anno gratia? cxv. Natus est Coillo, regi Britonum, unicus Galf. Mon. filius, quern vocavit Lucium, qui factus est patri gaudium et i v - 19 - exultatio, quia in senectute et quasi ab haarede destitutus, 1 genuerat eum. Justus ordinatur. Anno gratia? cxvi. Justus apud Alexandriam sacerdotio Hieron. fungebatur. De morte Trajani imperatoris. Anno gratia? cxvu. Trajanus apud Seleuciam Ysauriae ur- Hist. Misc. bem extinctus est, cujus exusti corporis cineres Romani in x - columna marmorea condiderunt. Adrianus imperator. Anno gratia? cxviii. Helyus Adrianus, Romanum adeptus Oros. vii. imperium, imperavit annis viginti et uno. Erat enim conso- brina? Trajani filius, vir industrius et discretus, et qui de facili ad pietatem flecteretur. De prdbitate ejus. Anno gratia? cxix. Adrianus imperator justissimis legibus Ado, col. rempublicam ordinavit, ita ut a senatu pater patria? diceretur. 82. Eruditus etiam lingua Latina et Gra?ca, Athenis bibliotbecam miri operis extruxit. Septimus Papa. Anno gratia? cxx. Post Papam Evaristinum Alexander sedit Vit. Pontif. annis octo mensibus quinque et diebus duobus. Hie constituit verba Domini super panem et vinum in canone recitari, et aquam benedictam in babitaculis bominum spargi. destitutus^ restitutus, West. CHRONICA MAJORA. 121 Nota. A.D. 121. Ado, col. Anno gratis cxxi. Imperator per Quadratum, Apostolorum discipulum, Aristidem Atheniensem, virum fide et sapentia plenum, atque per Serenium legatnm, libris de Christiana re- ligione compositis instructus est et eruditus. Unde pra3cepit per epistolam, proconsule Asia3 destinatam, ut nemini liceret Christianos sine objectu criminis aut probatione damnare. Imperator Judceos rebelles edomuit. Id. Anno gratia? cxxn. Adrianus Judseos rebellantes, et Pala?- stinarn provinciam quondam suam depopulantes, ultima casde perdomuit in ultionem Christianorum. Recedificatio Jerosolimce. Id. Anno gratia? cxxiii. Aelius Adrianus Jerusolimam rea?difi- cavit, et illam de suo praBnomine Helyam vocari prtecepit. Jussit etiam ne cui Juda?orum introeundi in illam esset licentia, Christianis tantum civitate permissa. Lucius rex Britonum. Galf. Mon. Anno gratia? cxxiv. Coillo Britonum rege defuncto, Lucius iv. 19. filius ejus regni diademate insignitus est. Hie omnes actus bonitatis patris sui sequens, ab omnibus tanquam ipse Coillus habebatur. Be episeopis Jerosolimitanis. Marianus Anno gratia? exxv. Primus ex gentibus Marcus Jerosolimo- Scotus. rum episcopus constituitur, cessantibus his qui a passione Domini usque in prassens tempus fuere. Nam primus omnium Jerosolimorum episcopus Jacobus frater Domini fait, secundus Symeon filius Cleopha?, tertius Justus, quartus Zachens, v us Tobias, vi us Benjamin, vii us Joannes, viii us Mathias, ix us Philippus, x us Seneca, xi us Justus, xii us Levi, xiii us Effrem, xiv ns Joseph, xv us et ultimus, Judas. Secundus divince legis interpres. Ado. col. Anno gratia? cxxvi. Aquila orator, genere et natione Pon- 82. ticus, clarus habetur, qui post septuaginta, secundus interpres divina? legis extitit. 122 MATTHiEI PARISIENSIS A.D. 127. Justus Viennensis claruit. Anno gratis cxxvn. Justus, Viennensis ecclesiaa episcopus, Ado, col. illustrissimus in Christi confessione refulsit. 82, Papa octavus. Anno gratias cxxviii. Post Alexandrum, Sixtus sedit in ca- Vit. Pontif. thedra Komana annis decern, mensibus tribus, et diebus viginti, et cessavit sedes diebus duobus. Item. Anno gratiaa cxxix. Publio, Atbenarum episcopo et Aposto- Ado, col. lorum discipulo ac martyrio ob fidem Christi coronato, Quad- 82. ratus, cujus supra meminimus, successit, qui ecclesiam Christi, grandi terrore dispersam, sua industria congregavit. Basiliani Christum passum negant. Hceresis. Anno gratise cxxx. Basilides haeresiarches ecclesiam Christi Isidor. multa maculavit perfidia, a quo Basiliadiani sunt appellati, Etymol, qui secta3 illius adhseserunt. Hi inter cseteras blasphemias, vm * quas de Christo componunt, Ipsum passum negant. Cornelius ordinatur. Anno gratiaa cxxxi. Cornelius Antiochiae constituitur epi- Hieron. scopus quartus. Eodem tempore passio beati Quaclrati, 1 epi- scopi et Apostolorum discipuli, celebratur. Qui persecutione Adriani ecclesiam grandi terrore dispersam, fide sua efc in- dustria congregavit. Passa est Simphrosia martyr. Anno gratise cxxxn. Nichopolis 2 et Csesarea terra3motu cor- Hieron. ruerunt. Eodem tempore, apud urbem Tiburtinam, passa est Martyrol. sancta Symfrosa cum septem filiis, qua3 primo palmis ca3sa Roman, et deinde crinibus suspensa, novissime in flumen pra3cipitata est. 18 Jul. 1 Quadrati] om. A.C.D., and continuatio put in its place iu ru- brick. Chetham has Cathdrati. The passage is clearly made up from the extract from Ado just before, a. 129. 2 Nichopolis~\ Neapolis, W. CHEONICA MAJORA. 123 Hieron. Martyrol. Roman. 29 Sept. Item nota. A.D. 133. Anno gratia? cxxxm. Alexandria? ecclesia? Hyniena?us epi- p. 44. scopus prasfuit. Eodem tempore Boma? passio sancta? Sabina? martyris sub Adriano imperatore illustrissime celebratur, quae gladio percussa, cum palma martyrii, ad ca?lestia convolavit. Hieron. Id. Marianus Scotus. Hieron. Nota, Anno gratia? cxxxiv. Silvius Julianus perpetuuin compo- suit edictum. Adrianus, cum insignes Atbenis fecisset a?des, bibliotbecam mirandi operis extruxit. Nota. Anno gratia? cxxxv. Judaai in arma versi Palsestinam de- populati sunt. Eodem tempore depositio beati Aristidis cele- bratur, qui, Adriano principi de religione Christiana libros offerens, quod Jesus solus esset Deus, eleganter peroravit. Anno gratia? cxxxvi. Bellum Judaicum, quod in Pala3stina gerebatur, finem accepit. Id. Primus ex gentibus Jerosolimorum episcoptis Marcus ordinatur. Anno gratia? cxsxvn. Jerosolimis primus ex gentibus Mar- cus constituitur episcopus, cessantibus bis qui ex circumci- sione fuerant. Ado, col. 82. Antoninus imperator. Anno gratia? cxxxvm. Antoninus, cognomento Pius, impc- rator creatus, annis viginti et non plenis tribus mensibus im- peravit. Hie adeo tranquille vixit, ut merito pius et pater patria? sit appellatus. Papa norms. Vit. Pontif. Anno gratia? exxxix. Thelesphorus Papa sedit in cathedra Boniana annis xi., mensibus tribus, et diebus viginti ; et cessavit sedes diebus septem. Nota pietatem. Ado, col. Anno gratia? cxl. Antoninus cum filiis suis, Aurelio et 82, Lucio, in omni regno Eomano, cautionibus incensis, cunctorum debita relaxavit. Id. col. 83. Anno gratia? cxli. Justinus philosophus librum de Chris- tiana religione compositum Antonino tradidit, eumque benig- 124 MATTH^EI PARISIENSIS A.D. 141. num. erga Christianos fecit ; qui non longc post suscitata persecutione, prodente Crescente Cinico, joro Christo sanguinem fudit. De hceresi Valentiniana. Anno gratiaa cxlii. Haaresis Valentiniana et Marcionis Ec- Ado, col. clesiani Christi fraudulenter impugnat ; cujus pestis inven- 83 ; tores seonas, id est, saacula quaadam, in originem creatoris TJ , S1 or \ inducunt. Christum quoque de Virgine corpus non assump- y^ 5 _ ' sisse, sed per earn, quasi per fistulam, transisse profitentur. Galienus medicus. Anno gratiaa cxliii. Gallienus insignis medicus, et Pergamo Ado, col. genitus, Romaa clarus habetur. Eodem tempore sub Antonino 83 - imperatore, sanctus Alexander episcopus martyrium sumpsit, Martyrol. qui post multa tormentorum genera gladio occubuit. „, g ' Papa decimus. Anno gratiaa cxliv. Pius Bomanee ecclesiaa ordinatur epi- Ado, col. scopus. Eodem tempore, apud Spoletum, sancti Concordi 83 - presbyteri passio celebratur, qui post varia tormenta, ad ulti- x>™?_ mum gladio percussus martyrium complevit. 1 Jan. Anno gratiaa CXLV. Antiochi constituitur episcopus Herus. Hieron. Sub eisdem diebus sanctus Pontianus, jubente Antonino impe- Martyrol. ratore, martyrii palmam post multarum tribulationum ignes, Roman, ad martyrii gloriam laudabiliter pervenit. 1 Anno gratiaa cxlvi. Alexandriae episcopatum suscepit Mar- Hieron. cus. Per idem tempus, apud Smirnam, sanctus Policarpus Martyrol. episcopus temporibus Antonini igni traditus et ad purum Roman, examinatus, a Domino meruit coronari. " an ' Anno gratiaa cxlvii. Yalentinus haareticus agnoscitur, et Hieron. permanet usque ad Nicetum. Circa eosdem dies beatus Martyrol. Philippus, episcopus in urbe Cortina, sanctitate perfectus, R° man - obdormivit in Domino. P ri ' Anno gratiaa cxlviii. Mesomedius 2 Cretensis citharasdorum Hieron. carminum mnsicus poeta agnoscitur. Sanctus Papirus martyr izatm\ Anno gratiaa cxlix. Taurus Hyretius, Platonicaa sectaa phi- Id. losophus, clarus babetur. Eodem tempore, apud Pergamum, Adonis sanctus Papirus episcopus 3 martyr efficitur gloriosus. Martyrol. . col. 246. 1 Sic, the compiler having joined I " Mesomedius'] Vesomedius, together two modes of expression. A.C.D.W. West. W. has " martyrii gloriam lauda- " biliter suscepit," and omits " mar- " tyrii palmam." 3 episcopus'] An error for Jia- conus. CHRONICA MAJORA. 125 Papa tmdecimus. A.D. 150. Vit.Pontif. Anno gratis cl. Eginus Papa sedit in cathedra Eomana annis quatuor, mensibus tribus, et diebus sex. Hie clerum composuit, et in ordinibus gradus distribuit. Hieron. Anno gratiaa cli. Apollonius Stoicus et Basilides philosophi Cf. Mar- illustres habentur. Sub eodem tempore, Maria Virgo, jubente tyrol. Ro- Antonino principe, per martyrum palmam feliciter migravit man - lNov - ad Christum. Scmcta Fellcitas coronatur. Hieron. Anno gratiaa cm. Adrianus Nichomediensis et Maximus Martyrol. Tyrius agnoscuntur. Per idem tempus sancta Felicitas cum Roman. septem filiis suis, jubente Antonino imperatore, decollata est 23 Dec. pro Christo. Hieron. Anno gratias citii. Alexandrmaa ecclesiaa Celadion episcopus floruit. Papa duodecimals. Vit.Pontif. Anno gratia? cliv. Pius sedit in cathedra Komana, annis xi., mensibus tribus, et diebus xxi. ; et cessavit sedes diebus xxii. Nota prcec&ptwm Angeli. Ado, col. Anno gratia? cly. Hermes librurn scripsit, qui dicitur Pas- 83 - toris, in quo praaceptum angeli continetur, ut Pascha semper die Dominica celebretur. Id. Anno gratiaa clvi. Policarpus, auditor beati Joannis, Eomam veniens, multos ab haaretica labe compressit, qui Valentini et Cerdonis fuerant nuper doctrina corrupti. Id. Anno gratiaa clvii. Justus Viennensium episcopus et Lug- dunensium Fotinus, in ecclesia Christi clari 1 habentur. Antoninus imperator moritur. Id. Anno gratiaa clviii. Antoninus cognomento Pius ad duode- cimum ab urbe lapidem, morbo correptus, interiit. Marcus Antoninus imperat. Hieron. Anno gratiaa ciix. Marcus Antoninus Verus Komanum asse- cutus imperium, imperavit annis xix. et mensibus xi. Hie 1 clari~\ clams, West. ; W. has claruerunt. It is altered by Paris. Ado has " Justus adhuc clarus habetur." 126 MATTHjEI parisiensis A.D. 159. ascivit sibi ad imperii partem Aurelium Commodum propin- quum suum, cum usque ad hoc tempus singuli Augusti fuerint. Quarta ChrisUomorwm persecutio post Neron&m excitatur. Anno gratiaa clx. Marcus Antoninus et Aurelius Commodus Ado, col. bellum contra Parthos mirabili virtute et felicitate gesserunt. 83. Quo etiam tempore persecutio Cbristianorum, quarta jam post Neronem vice, in Asia et per Gallias excitata est. Anno gratiaa clxi. Pionius et Policarpus, beati Johannis Id. discipulus et Smirneorum episcopus, illustre duxerunt mar- tyrium. p. 45. Anno gratia3 clxii. In Galliis plurimi pro Ohristo sanguinem Id. gloriose fuderunt. Inter quos Justus Yiennensis episcopus, longo tempore exilio maceratus, martyr efncitur gloriosus. Be Catafrigum hceresi. Anno gratiaa clxiii. Katafrigum haaresis exorta est, dicta a Hermann. Fri°;ia provincia, ubi illius auctores extiterunt. Contract. ° * Isidor. Etymol. Continuatio historian. Papa decimus tertius. T "i- 5 - Anno gratia3 clxiv. Anicetus sedit in catbedra Eomana, Vit. Pontif. annis undecim. Hie constituit ut clerici comam non mitri- rent. Fotinus Lugdunensium episcopus martyrizatur. Anno gratiaa clxv. Fotinus Lugdunensium episcopus, se- Ado, col. nex mirabilis, cum aliis xlviii. ex Lugdunensi et Viennensi 83. urbibus, martyrium suum impleverunt. 1 Item. Anno gratias clxvi. Severinus, Exuperius, et Pelicianus, apud Id. Yiennam martyrio coronantur. Nota mortalitatem. Anno gratiaa clxvii. Tanta lues in iiltionem martyrum per Oros. vii. Italiam diffusa est, ut passim villas et agri sine cultore et 15 - babitatore remanerent, nee etiam Gallia ab bac peste evasit illaasa. 1 impleverunt] hnplevit, West. CHRONICA MAJORA. 127 Item nota terrcemotum. A.D. 168. Hist. Misc. Anno gratias ci/xvin. Terraamotus, cum interitu civitatuni, et x> inundationes x fluminum, per diversas provincias crebrescebant. Agmina quoque locustarum agros penitus infestabant. Item continuatio. Ado, col. Anno gratiaa clxix. Aurelius Commodus, dum in veliienlo 83 - cum fratre sederet, morbo quern Graaci apoplexiam vocant, interiit. Quo defuncto, Marcus Antoninus reipublicaa aliquan- tulum solus prasfuit. Lucius. Id. Anno gratiae clxx. Marcus Antoninus Lucium Commodum filium suum assumpsit in regnuni. Qui etiam leges severiores novis constitutionibus temperavit. Id. Anno gratias clxxi. Marcus cum filio suo, omnia simul fis- calium negotiorum calumniosa monumenta, in forum congesta, jussit incendi. Id. Anno gratias clxxii. Mellitus Asianus, Sardicensis episco- pus, Marco Antonino imperatori pro Christianis apologeticum tradidit. Hceresis, Isidor. Anno gratiaa clxxiii. Montani heeretici sunt exorti, sic Etymol. dicti eo quod tempore persecutionis in montibus latuerunt; qua occasione se a corpore Ecclesiaa catholics diviserunt. vin. 5. Item. Oros. vii. Anno gratiae clxxiv. Marcus Antoninus imperator, cum filio 15 - suo Lucio, Marcomannicum " bellum feliciter peregit. Sed Ado. col. postquam gentes barbara?, Wandali scilicet Sarmataa, et totum 83. pene Germaniacum Eomanum exercitum circumvexerant, 3 qui- dam milites Christiani, qui cum imperatore erant, in magna constantia nomen Christi invocantes, hostes perterritos in fugam coegerunt. Quod imperator senatui literatorie significans, victoriam suam Christo gaudenter attribuit. D. 1 inundationes] inundicationes, A. I W. ; Manicum, West. One MS. of "West, omits Lucio. 3 circumvexerant] circiuneinxe- Marcomannicum'] Mannicum, j r|mt> w . c i rcumc i nxe raiit, West. 128 MATTHiEI PARISIENSIS A.D. 175. Papa decimus quarius. Anno gratia? clxxv. Sotherus Papa, post Anicetum, sedit in Vit. Pontif. cathedra Romana annis noveni mensibus tribus et diebus xxi., et cessavit sedes diebns xxii. Hie constituit ut nulla monialis sacra vasa vel pallam sacratam contingeret, vel incensum in tburibulo poneret. Hmresis. Anno gratia) clxxvi. Tatianus ha?resiarcha suo dogmate Ado, coll. Ecclesiam Christi obfuscare conatur; a quo etiam Encratitse 83 .' 84, exorti sunt, dicti eo quod carnes abominantur. Hunc errorem if 1 ov \ a ■ .j. a ■ ■ Etymol. bevenanus auxit, a quo Sevenani. yiii # 5 Theophilus prcesul. Anno gratia? clxxvii. Theophilus praasul sextus Antiochia? Ado, col. ecclesia? floruit, et Finitus J Cretensis, G-nosse 2 urbis episcopus. 84. Lucius imperator. Anno gratia? clxxviii. Marcus Aurelius Antoninus impe- id. rator in Pannonia constructus, 3 repentino morbo correptus interiit. Quo defuncto, Lucius Antoninus Commodus, Alius ejus, imperavit annis xiii. Hie adversum Germanos bellum feliciter gessit. Item. Anno gratia? clxxix. Lucius Antoninus, luxuria et indigni- id. tatis dedecore depravatus, gladiatoris saapissime armis in ludo depugnavit, et in amphitheatro feris sese frequenter objecit. Gapitolium Romce incenditur. Anno gratia? clxxx. Capitolium Roma? fulmine projectum id. est, ex quo facta inflammatione, bibliothecam majorum studio compositam et aades alias juxta sitas, rapaci turbine con- cremavit. 1 Finitus'] Sic. Finitus or Piny- tus, Ado, Hieron., Freculph., Her- manu. Contract., and Marian. Scot. 2 Gnosce] Gnose, A. ; Gn'ose, C. Gen'ose, D. 3 constructus'] constitutes, West., as Ado and Orosius. CHRONICA MAJORA. 129 Item. A.D. 181, Ado, Anno gratia? clxxxi. Lucius imperator plurimos senatores, col. 84. e t maxinie illos quos advertit nobilitate et indusfcria excellere, 1 interfecit. Dionisius, discipulorum Christi auditor. Id. Anno gratia? clxxxii. Hyrena?us, episcopus Lugdunensis, insignis habetur, et Dionisius, discipulorum Christi auditor, Viennensem ecclesiam tunc regebat. Item. Id. Anno gratia? clxxxiii. Imperator, Colossi capite sublato, sua? imagini caput ejus jussit imponi. Id. Item. Anno gratia? clxxxiv. Theodotion Ephesius, divina? legis interpres tertius, clarus apparuit. 'Britannia primo fidem Christi suscepit. Papa xv us . Vit. Pontif. Anno gratia? clxxxv. Eleutherius Papa sedit in cathedra Bomana annis xv., niensibus sex, et diebus quinque, et [cessavit] Galf. Mon. sedes diebus sex. Eodem tempore Lucius, Britannorum rex, Lucius, iv. 19. ad eundem Papam epistolas direxit, petens ab eo ut Christi- £, 1D » . anus efficeretur. Beatus vero pontifex, comperta regis devo- tione, misit ad ilium doctores religiosos, Pagaunum et Duvianum, qui regem ad Christum converterent et lavacro abluerent salu- tari. Quod cum factum fuisset, concurrerunt ab baptismum nationes diversaa, exemplum regis sequentes, ita ut in brevi nullus inveniretur infidelis. Beati igitur doctores, cum per totam Britanniam paganismum delevissent, templa, qua? in honore plurimorum deorum fundata fuerant, uni Deo ejus- demque Sanctis dedicaverunt, diversisque ordinatorum ccetibus expleverunt.' 2 Constituerunt etiam in diversis civitatibus regni Episcopal xx. et viii. episcopos, qui tribus archiepiscopis et sedibus me- see . s in tropolitanis submittebantur. Prima sedes Londoniis erat, cui l m ' submissa est Loegria et Cornubia, quas provincias Sabrina a Kambria sejungit. Secunda apud Eboracum, cui submissa est Deira et Albania, quas magnum flumen Humbri a Loegria secernit. Tertia in urbe Legionum, cui subjacuit Kambria, id est, Wallia, quam Sabrina a Loegria secernit. Hanc urbem 1 e.xcdlere\ So Par., as Ado ; A. I - expleverunf] repleverunt, West., has cxcellentie, as West. I as Galf. M. I 130 MATTH.EI PARISIENSIS A.D. 185. super Oscam fluvium in Glarninorgantia olim fuisse sitam, ve- p. 46. teres muri et sedificia ' protestantur. Fides Ghristi in Britannia confirmatur. Anno gratise clxxxvi, Beati antistites Fagaunus et Duvi- Galf. Mon. anus Roraani reversi, cuncta quae fecerant, impetraverunt a lv - 20 » Papa beatissimo confirmari. 2 Quibus peractis, redierunt in Britanniam prasfati doctores, cum aliis quampluribus, quo- rum doctrina gens Britonum [in fide Cbristi in brevi fundata refulsit. Istorum autem] nomina et actus in libro reperiuntur, quern Gildas bistoricus de victoria Aurelii Ambrosii conscripsit. Lucius rex ecclesias Britannice libertatibtis munivit. Anno gratise clxxxvii. Gloriosus Britonum rex Lucius, cum Id. v. 1. infra regnum suum vera3 fidei cultuni magnificatum esse vidisset, possessiones et territoria ecclesiis 3 et viris ecclesias- ticis abundanter conferens, cbartis et monimentis omnia com- munivit. Ecclesias vero cum suis coemiteriis [ita] constituit esse [libera ut] quicunque malefactor ad ilia confugeret, illce- sus ab omnibus remaneret. Deinde in dilectione Dei et prox- imi feliciter vivens, regnum suum in tranquillitate maxima moderavit. Eleutherii constitutum.* Anno gratite clxxxviii. Eleutberius, Romance urbis epi- Vit.Pontif. scopus, constituit ut nulla esca 5 a Cbristianis reptidiaretur, quaa tamen G rationalis et bumana esset. Anno gratias clxxxix. Egissipus, Jerosolimitanus episcopus Cf. Fre- vicesimus, et ecclesiastics historiaa scriptor veracissimus, clarus ciu ph. ii. babetur. 2 > 17 - De Lucio imperatore. Anno gratise cxc. Lucius [Commodus] imperator, cunctis Ado, incommodus, in domo Vestali strangulatus interiit. co1 - 84 - 1 et cedificia] om. Chetham ; the words are in the other MSS. of West. In some of the MSS. of West, there follows here a paragraph about Westminster and Thorney. 2 confirmari] conformari, A. ; Par. has vel fir above ; confirmari, CD. 3 ecclesiis'] From this word to the end of the paragraph is from some other source than Galf. Mon. The words in brackets are from the MSS. of West. 4 A. has for the title, Eleutherius constituitur. 5 esca] ecclesia, A.C.D.W. The MSS. of West, vary between the two words. 6 tamen] cum, A.C.D. CHRONICA MAJORA. 131 Ado, col. 84. Id. 84, 85. Be Eelio. A.D. 191. Anno gratiaa cxci. Helyus Pertinax, imperator a senatu creatus, sex mensibus imperavit, quibus vix expletis, scelere Juliani in palatio csesus est ; qui post eum septem mensibus imperavit. Hunc Severus bello civili victura interfecit. Item. Anno gratia; cxcu. Severus genere Afer, Eomanum conse- cutus imperium, imperavit annis xviii. Hie natura sasvus l nmltis saspe bellis laceratur. Fortissime quidem rempublicam, sed laboriosissinie, rexit. Item continuatio. Id. 85. Anno gratite exem. Severus Pescenninum Nigrum, qui in Mgj-pto et Syria ad tyrannidern aspiraverat, apud Crecum 2 vicit et interfecit. Item. Id. Anno gratia? cxciv. Judasos et Samaritas rebellare conantes, ferro 3 Severus coercuit ; Partbos, Arabes, 4 Adlabenosque supe- ravit. Quintet, post Neronem persecutio in Ghristietnos. Id. Anno gratiaa exev. Post Neronem, Severus quintam persecu- tionem in Cbristianos excitavit, plurimique sanctorum per diversas provincias inartyrio coronantur, inter quos Leonides pater Origenis, et Clemens Alexandrinas ecclesia) episcopus, martyrium compleverunt. Item. Id. Anno gratiaa cxcvi. Hyrenaeus Lugdunensis, cum maxima multitudine et 5 diversa sexus et eetatis, martyrium pro Cbristo suscepit. Claudius Geesar gerimitur. Id. Anno gratiee cxcvu. Claudius Albinus, qui se in Galliis Ca3- sarem fecerat, apud Lugdunum interfectus est. 1 scevu S -\ A.C.D.O.W., as Ado, Orosius; severus, "West. 2 Crecum] Cizecum, Ado, and so West. 3 ferro] ferre, A.C.D. 4 Arabes] Altered by Par. from Arabas. 5 et] Inserted by Par. ; not in West. I 2 132 MATTH^I PARISIENSIS A J). 198. Bapa sextus decimus. Anno gratia? cxcvm. Victor Bomana? sedis pontifex effectus Vit. Pontif. est, mansit in ea annis decern, niensibus duobus, et diebus decern, et cessavit sedes diebus sex. Hie constituit Pascba a luna decima quarta primi mensis usque in vicesimam primam celebrari. Item hceresis. Anno gratis cxcix. Apollonius, vir disertissimus, scribit ad- Ado, versum Montanum, Priscam, et Maximillam ba?reticos, qui col. 84. Spiritum Sanctum non Apostolis, sed sibi tradituni affirmant. gL^j viii. 5. Be Serapione episcopo. Anno gratise cc. Serapion, Antiocbena? ecclesia? episcopus, Ado, et Apollonius senator, martyres efficiuntur. c °l- 84 - Lucius rex Britannorum obiit. Death of Anno gratia? cci. Inclitus Britannorum rex Lucius, in bonis Galf. Mon. Lucius. actibus assumptus, Claudiocestria? ab bac vita migravit ad V-1 > 2 - Christum, et in ecclesia prima? sedis bonorifice sepultus est. Quo defuncto, discidium inter Britones surrexit, quia absque ha?rede decessit, et Bomana potestas infirmata est. Mansit itaque Britannia in discidio usque ad adventum Severi, qui eam postea Bomana? restituit dignitati. Item. Anno gratia? ecu. Imperante Severo, Perpetua et Felicitas Ado, apud Cartaginem Affrica?, in castris bestiis deputata? sunt pro co1, 85, Christo ad devorandum, nonas Martii, et cum eis BeTOcatus . • ai " tyrol. et Saturninus. Secundolus vero, diu in carcere positus, quievit co i 036. in Cbristo. Continuatio. Anno gratia? cciii. Panta?nus, Sfcoica? secta? pbilosopbus, Ado, qui primum in Indiana Demetrio Alexandria? episcopo ad co ^ 85, docendum missus, operc et exemplo Ecclesiam Cbristi instruit. Simachus leg is interpret claruit. Anno gratia? cciv. Symmacus, divina? legis interpres quartus, Id. insignis babetur.. CHKONICA MAJOltA. 133 Severus in Britannia murum a mari usque acl mare constrwx.it. A.D. 205. Galf. Mon. Anno gratis ccv. Severus in partes Britannicas bellum v * transfert, ubi magnis 1 gravibusque prasliis seepe gestis maxi- mam insulas partem sibi subjugavit. Partem vero quam ad tempus subjugare nequibat, trans Deiram coegit in fugam, a quibus saapius diris debellationibus fatigatus, multos de suis militibus frequenter amisit. Decrevit igitur receptam insula? partem, a gentibus indomitis, fossatis et muris disfcinguendam, ut hostes atrocissimos a se longius arceret. Construxit itaque "Wall of fossatum magnum murumque firmissimum, et crebris turribus Severus. communitum, per centum triginta duo milia passuum, a mari ad mare, et custodibus dispositis ad Eboracum contendit. Severus in Britannia interfectus est. W. Anno gratiae ccvi. Fulgentius, dux populi profugati, cum muro sese suosque prasclusos cognovisset, transfretavit in Scytbiam, ut Pictorum auxilio restitueretur pristinaa dignitati. Cumque ibi omnem patriaa juventutem collegisset, cum maximo navigio reversus est in Britanniam, atque Eboracum obsedit : quod cum Severo nunciatum fuisset, illico cum suis obsidio- nem petivit. Sed cum pugnam acrius confecissent, interfectus Death of est Severus, et Fulgentius letaliter vulneratus. Reliquit vero Severus. Severus duos filios, Bassianum et Getam ; ex quibus Britanni Bassianum elegerunt, quia matre Britannica natus fuerat; Bomani vero Getam, quia ex utraque parte illos contingebat. Proinde fratres pugnam commiserunt, in qua Geta interficitur, et Bassianus victoria potitur. Deinde cum omni celeritate Eomam profectus est. Imperator Bassilianus. Ado, Anno gratise ccvii. Bassianus Aurelius Antoninus Caracalla p. 47. col. 85. principatum adeptus, irnperavit annis septem, j^atre Severo asperior in omnibus apparens. Hie etiam libidine adeo fervebat, quod novercam suarn Juliam uxorem duxit. Divinai legis editio qidnta reperitv/r. Id. Anno gratia? ccviii. Jericbo, quinta editio divinae legis reperta est, cujus auctor non apparet. 1 magnis'] magnum, A.C.D. 134 MATTHiEI PARISIENSIS A.D. 209. Papa decimus septimus. Anno gratis ccix. Zephirus Papa sedit in cathedra Eomana Vit. Pontif. annis octo, mensibus sex, et diebus decern, et cessavit sedes . diebus sex. Nota hceresim. Anno gratia? ccx. Imperante Bassiano, Symmacus ha?resim Eusebius suam diffudit, pra?dicando Christum de Joseph semine fuisse (Ru™ 1 -) natum, legemque Mosaicam Judaico ritu fore servandam. Eccles vi 14. Item continuatio. Anno gratia? ccxi. Alexander episcopus Capadocensis, cum, Ado, desiderio sanctorum locorum visendi, Jerosolimam veniret, • • vivente adhuc Narcisso, ejusdem urbis episcopo senilis 1 a?tatis, Domino per revelationem idipsuni monente, in loco Narcissi episcopus constituitur. Continwxtio. Anno gratia? ccxn. Tertullianus Afer, centurionis procon- Id. sularis Alius, omnium ecclesiarum sermone celebratur. Qui postmodum ad Montani dogma dilapsus, adversum Ecclesiam volumina scripsit. Imperator occiditur. Anno gratia? ccxni. Bassianus imperator contra Parthos Id. bellum movens, inter Edessam et Carras ab hostibus circum- ventus occisus est. Macrinus imperator. Anno gratia? ccxiv. Macrinus prasfectus imperium invadens, Id. uno anno imperavit. Emenso autem anno a militari tumultu interfectus est. Item. Anno gratia? ccxv. Marcus Aurelius Antonius imperium Id. col. 86. adeptus, et tenuit quatuor annis. 1 senilis'] A. had persenilis, as I erased per ; CD. senilis. Two Chetham,Ado, and Bede, Par. having | MSS. ofWest. have per seculis. CHRONICA MAJORA. 135 Item. A.D. 216. Ado, Anno gratiae ccxvi. In Palaastina Nicbopolis, prius qiiEG col. 86. Emnians vocabatur, urbs condita est. Haec est Emmaus quarn Dominus, post resurrectionera suam, suo ingressn sanc- tificare dignatus est. Hceresis. Id. Anno gratiae ccxvu. Sabellius ha3resiarches apparet, qui Isidor. unam personam, Patris, et Filii, et Spiritus Sancti, praedican- % n f L dam esse astruxit. vui. 5. Alexander imperator. Ado Anno gratiae ccxviii. Alexander, senatus ao militum volun- col. 86. tate imperator creatus, xiii. annis digno aequitatis praeconio imperavit. Papa deeimus octavus. Vit.Pontif, Anno gratiae ccxix. Calixtus sedit in cathedra Eomana, annis quinque, mensibus dnobus, et diebus totidem, et cessavit sedes diebus sex. Hie constituit jejunium quatuor temporum fieri per annum, ad impetrandam aeris serenitatem et frngum abundanti am. Sexta divince legis editio reperitur. Ado, Anno gratiae cexx. Sexta editio divinae legis Nichopoli ' col. 86. reperta est, cujus auctor non apparet. Id. Anno gratiae ccxxi. Ypolifcus episcopus, qui multorum opus- culorum conditor extitit, temporum canonem conscripsit, et hucusque perduxit. Item continuatio. Id. Anno gratiae ccxxn. Mammaea, imperatoris mater Cbris- tianissima, Originem presbyterum audire curavit, eumque ab Antiochia accitum in summo bonore babuit. Item. Id. Anno gratiae ccxxiii. Alexander imperator, in Persas expe- ditionem movens, Xersen regem eorum victor oppressit. Papa decinms nonus. Vit. Poiitif. Anno gratiae ccxxiv. Urbanus tenuit cathedram Komanam annis octo, mensibus decern, diebus undecim ; et cessavit sedes 1 Nichopoli] Neapoli, Marian. Scot. 136 matth^ei pakisiensis A.D. 224 diebus xix. Hie multos mobiles ad fidem Christi et mar- Ado, tyrium roboravit. co ^- 86 « Sancta Cecilia martyrizatur. Anno gratiae cexxv. Almachius, Romanaa urbis praafectus, Martyrol. in Christianos atrociter saaviens, beatam Ceciliam ad martyrii fj f™ an " 22 Dec. palmam perduxit. Cujus iniraculis et exemplis, Tyburtius, ^ Valerianus, et Maxinius martyrium laudabiliter compleverunt. col. 86. Item. Anno gratia^ ccxxvi. Alexander imperator, Xersen, regem Hieron. Persarum, gloriosissirne vicit. Ulpmnus claret. Anno gratia3 ccxxvu. Ulpianus juris consultus, assessor Id. Alexandri, insignis babetur. Eodem tempore, plurimorum martyrum martyrium celebratur, quos Alexander imperator capitali sententia damnavit. Item. Anno gratiae ccxxvin. Terminus presbyter Antiocbenus, Hieron. Ypolitus, Berillus, et Hostrenus, clari scriptores babentur. Nota martyrium. Anno gratia? cexxix. Passus est beatus Calepodius presbyter, Martyrol. sub Alexandre imperatore, quern fecit gladio occidi, et corpus J* ™^- per civitatem trabi, atque ad extremum in Tyberim jactari. Palmatius martyrizatur. Anno gratiaa cexxx. Zebennus, Antiochiae episcopus, clarus Hieron. babetur. Eodem tempore Palmatius consul, cum uxore et Martyrol. Roman. 10 Mai. filiis et sociis quadraginta promiscui sexus, illustre martyrium *"'""'"' duxit. Item. Anno gratiae ccxxxi. Origenes in Alexandria, cum se prop- Diceto, ter amorem res;ni caalestis castrasset, et licenter cum viris et MS. Reg. mulieribus babitasset, ab Alexandria Jerosoliniam venit, ob r ' : ; ' , . . . -,.„, 1. ll o, quam causam per orbem universum legitur dinamatus. CHRONICA MAJORA. 137 Papa vicesimus. . ^ „__ 1 A.D. 2.32. Vit. Pontif. Anno ccxxxn. 1 Pontianus sedit in cathedra Romana, annis v., mensibus ii., et diebus ii. Hieroru Ado, col. 86. Id. De morte Alexandri imperatoris. Anno gratise ccxxxni. Alexander imperator apud Mogon- tiacum a tumultu militari interfectns est, postquam annis tre- decim imperaverat. Maximinus imperator. Anno gratiaa ccxxxiv. Maximinus, 2 nulla senatus voluntate, imperator ab exercitu, postquam bellum in Germania prospere gesserat, creatus, tribus annis imperavit. Item imperator adversus preelatos persecutionem movet. Anno gratiaa ccxxxv. Maximinus adversus ecclesiarum pras- latos persecutionem movit, et maxime propter Mammasam Alexandri matrem, cui successerat, et ejus familiam Chris- tianissimam, unde plurimi per palmam martyrii ad caslica regna subvolarunt. Pontianus Papa martyrizatur . Id. Anno gratise ccxxxvi. Pontianus, Romanaa sedis episcopus, martyrio coronatur ac in ccemiterio Calixti sepultus est. Anierns Papa xxi tlg . Vit. Pontif. Anno gratiaa ccxxxA r n. Antberus sedit in cathedra Romana, mense uno et diebus xv., quibus exactis per martyrium, ju- bente Maximino, caelum penetravit. Sed paucis elapsis diebus Hieron. idem Maximinus a Pompeieno interfectns est. Ado, col. 86. Gordianus imperator. Anno gratia? ccxxxviii. Gordianus Romanum assecutus im- perium, annis sex imperavit. Nam Pompei[en]us interfector Maximini et frater ejus Albinus, qui imperium usurpaverant, mox in palatio sunt interfecti. 1 From this point the MSS. of Matthew of Westminster differ from MS. A., and it is identical with the MSS. of Roger of Wendover up to 1013. It is collated with the MS. of Wendover in the Bodleian Library (Douce, 207), denoted by W., and the earlier one in the Cotton collection, Otho B. 5, a great portion of which is injured by the fire of 1721, denoted by O. 2 Maximinus'] om. W. 138 MATTHJ5I PARISIENSIS A.D. 238. Papa xxii us . p. 48. Eodem anno Fabianus Papa sedifc in cathedra Eomana annis Vit. Pontif. xiv., mensibus undecim, et diebus tobidem. Anno gratia? ccxxxix. Lucius x Africanus inter scriptores Ado, col. ecclesiasticos insignis habetur. Qui etiam in philosopbicis 86 - studiis atque omni Grraecorum doctrina instructissimus pra?- dicatur. Item. Anno gratia? ccxl. Origenes in Ceesarea Pahestina? Theo- Id. dorum coguomento Gregorium et Athenodorum, episcopos, divina philosophia imbuit. Florentines martyr. Anno gratia? ccxli. Florentius, Viennensis episcopus, vita Id. et doctrina claruit. Mansit autem usque ad Gralieni et Volu- siani imperium, exulatusque martyrium complevit. Item. Anno gratia? ccxlii. Fabianus Romanam rexit ecclesiam. Id. In cujus promotione Spiritus Sanctus in specie columba? super caput ipsius descendit. De Gordiano. Anno gratia? ccxliii. Cordianus adniodum puer, in Orientem Id. Partbicum profectus, suorum fraude prope Oircesum super Eupbratem occisus est. Philippics imperator. Anno gratia? ccxliv. Pbilippus imperator constitutus im- Id. col. 87. peravit annis septem, et Philippum 2 filium suum consortem imperii fecit. Primus imperator Christianus. Anno gratia? ccxlv. Imperator Pbilippus omnium impera- Id. torum primus efficitur Christianus, et 3 usque in finem Chris- tianus permansit. 1 Lucius'] Sic A. C. D., erro- j 3 et . . . permansit'] This, which neously for Julius. J is not in Ado, _Orosius, or Bede, 2 Par. inserts que, ! seems due to the compiler. CHRONICA MAJOEA. 139 Ado, col. 87. Nota multitudinem librorum Origenis. A.D. 246. Anno ccxlvi. Origenes adversus quendam Celsum, Epicu- reum philosopkum, qui contra nos libros scrips erat, octo voluminibus respondit ; cujus libros Jeronimus quinque milia se legisse testator. Nativitas Ghristi celebratur ab Ecclesia catholica. Id. Anno gratiaa ccxxvii. Nativitatis Christi annus a Christia- nissimo iniperatore Philippo celebratur. Id. Anno gratia3 ccxlviii. Post tertium imperii Philippi annum, millesimus a conditione Eomaa annus expletus est. Fabiani Decret. 10 (Decretal. Pseudo- Isidor. ed. Hinschius, p. 161.) Ado, col. 87. Nota continuatiouem historic®. Tit novum chrisma singulis annis conficiatur. Anno gratiae ccxlix. Papa Pabianus constituit, ut singulis annis novum chrisma conficiatur et vetus incendatur. Be movie im/peratoris. Anno gratias ccl. Pbilippus, tarn pater quam filius, licet in locis diversis, ambo tamen l a tumultu militari et Decii fraude interfecti sunt. Anno gratiaa ccli. Decius, civilis belli incentor, 2 anno uno et tribus mensibus imperavit. Hie ob odium Philippi, cui successerat, ad persequendos interficiendosque Christiano s fe- ralia dispersit edicta, et Septimus post Neronem in Christicolas desaavit. Hac tempestate, in urbe Eoma passus est 3 Fabianus ; apud Ephesum, sancti septem dormientes ; Jerosolimis, Alex- ander episcopus ; Eomaa, Laurentius et Tpolitus. Anno gratiaa cclii. Grallus, cum filio suo Volusiano, regnum 4 adeptus, annis duobus et quatuor mensibus illud tenuit. Quo tempore pestilentia ingens per onmes pene provincias Eomani imperii extenditur, ob ultionem proculdubio violati nominis Christiani. Eodem tempore Origenes, presbyter supramemora- Death and tus, defunctus est. Cujus scripta in locis quibusdam reperiuntur ^ritings of S. August, haaretica pravitate vitiata. Astruxit enim, quod omnes qui in ° n " de hsere.si- p ecca tis, licet maximis, vitam finierunt, diabolumque et omnes ejus satellites, post longa 5 tempora purgandos, regno Dei resti- tui, et rursus ad tormenta relabi atque reverti. Et has vices Id, Oros. vii 21. Martyro- log. Ado, col 87. 1 ambo tamen'] om. W. - incentor] inventor, West. 3 A. had beatas, as West., which Paris has erased. 0. W. have Papa. 4 regnum] imperium, W. 5 longa] longo, A. C. D. 140 MATTH^EI PARISIENSIS A.D. 252. alternantes beatitudinum et miseriarum, omnis ratioxialis crea- turae dicit semper fuisse et semper fore. Origen. Hie mille et eo amplius tractatus et multos etiam commen- tarios edidisse legitur, et seipsum castitatis gratia castravit, licet non secundum scientiam. Fecit etiam istud, ac si videns navis gubernator tempestatem futuram, gratia declinandse tempestatis, iratus guberuaculum frangat ac navem fluctibus immergat. Eodem tempore Cyprianus, doctorum lumen, Cartbagini clarus Ado, col. babetur. Tunc Cornelius, Bomanas urbis episcopus, tenuit 87 .- catbedram annis duobus, et totidem mensibus, et diebus decern. -" on 1 ' Hie rogatus a quadam matrona Lucinia, corpora Apostolorum Ado, col. Petri et Pauli de catbacumbis noctu levavit, et Lucinia beati 87 - Pauli corpus posuit in suo prasdio in via Hostiensi, ubi de- collatus fuit. Corpus vero beati Petri Cornelius Papa posuit juxta locum ubi crucifixus fuerat. Eodem anno Gallus et Yolusianus, dum contra Emilianum, novis rebus studentem, bellum civile moliuntur, occisi sunt. Emilianus tanien tertio mense suaa tyrannidis extinctus est. Valerianus cum filio Galieno imperavit. Anno gratiaa ccliii. Valerianus, cum filio Galieno, im- Id. peravit annis xv. Hie ita prinium sanctos venerabatur, ut ejus Eusebius domus ecclesia Dei a fidelibus crederetur. (Kuitm.), vii. 9. Lucius. Anno gratia3 ccliv. Lucius, Bomanaa urbis episcopus, Vit. Pontif. tenuit catbedram annis tribus, mensibus tribus, et diebus totidem. Be octavo, Ecclesice persecutions. Anno gratiaa cclv. Valerianus, octava in Christianos perse- Ado, col. cutione commota, statim a Sapore J Persarum rege captus lumi- 87 > 88 - nibusque orbatus, ignominiosissima apud Persas servitute con- senuit donee vixit. At Gallienus tarn claro Dei judicio territus, pacem ecclesiis tepida satisfactione restituit. Sanctus Cyprianus martyrizatur. Anno gratia? cclvi. Sanctus Cyprianus, Cartbaginensis epi- Id. col. 88. scopus, martyrio coronatur. Cujus vitam et passionis volu- men diaconus Pontianus scripsit, et fidelibus ad a^dificationem reliquit. 1 Sapore'] Sabore, A. C. D. CHRONICA MAJORA. 141 Stephanus Papa. Vit. Pontif. Anno gratia? cclvti. Stephanus sedit in cathedra Romana, annis quatuor, mensibus tribus, et diebus tribus. Item hie constituit sacerdotes et Levitas vestibus sacris in usu coti- diano non uti, nisi in ecclesia tantnm. Item. Ado, col. Anno gratia? cclvtii. Germani, tota Italia hostiliter pene- 88 - trata, Ravennani usque perveniunt. A.D. 257. Item. Id. Anno gratia? cclix. Alemanni Gallias crudeliter pervagantes etiam in Italiam transeunt. 1 Item continuatio historice. H. Anno gratia? cclx. Gra?cia, Macedonia, Pontus, et Asia, Gothorum inundatione deletur. Vit. Pontif. Anno gratia? cclxi. Sixtus tenuit cathedram Romanam, p. 49. annis duobus, mensibus undecim, et diebus sex ; cessavitque sedes diebus xxi. 2 Anno gratia? cclxii. Postumus in Gallia tyrannidem in- vasit, 3 ac per decern annos ingenti virtute ac moderatione usus, dominantes hostes expulit; qui tamen seditione militum inter- fectus est. Ado, col 88. 1 This year, which is given by W., is omitted in all the MSS. of Matthew of Westminster ; the numbering of the years going on regularly, as if there had been 1 *; no omission, till the year 335. The Chetham MS. had an omission of the number 259, but in that MS. all the numberings of the years have been altered up to 335. 2 This and the following line are thus given in A. : "Romanam annis " ii. mensibus xi. et diebus vi. cessav " Anno gre cclxii. Postum' " qg " sedes diebus xxi. in Gallia," etc. ; the scribe not having room in the first line, and omitting the usual mark after Postumus in the second. The result has been that all the MSS. of Matthew of Westminster, apparently having copied one which was derived from this, insert et tunc before cessavit, and end the year 261 so, and read in the next line, " Postumus qui per ca?des diebus," etc., making nonsense of the line. The MSS. vary between sedes and cedes. Paris, who had been misled by the scribe of A., expuncts s in sedes, writing c over it, and puts qui per in the margin, and this seems to be the origin of the reading of tbe MSS. of Westmin- ster. W. is as in the text. C. D. follow Paris as usual, C. having cedes and D. sedes. 3 invasif] exercuit, W. 142 MATTH^I PAPJSIENSIS A.D. 263. Victorinus imperaior. Anno gratise cclxiii. Yictorkms, a Gallis nltro irnperator Ado, col. creatus, post paululum apud Yiennam occisus est. 88 - Anno gratise cclxiv. Dionisius Papa sedit in cathedra Ro- Vit. Pontif. mana annis duobus et niensibus totidern. Anno gratise cclxv. Gregorius IsTeocsesarese Ponti episcopus, Eusebius ecclesiam volens sedificare, a monte quodam impediebatur. (Ruffin.), Cumqne locus non sufficeret ecclesise construendse, montem TU- " ' precibus movit, et ecclesiam fundavit. Anno gratise cclxvi. Felix tenuit cathedram Ronianam, Vit. Pontif. annis ii., mensibus x., et diebus xxv. Per idem tempus Lu- Ado, col. picinus, Viennensis ecclesise episcopns, clare floruit. 88 - Galienus i/m/perator perimitur. Anno gratise cclxvii. Galienus imperator, cum rempublicam Id. deseruisset et Mediolani libidinibus inserviret, interfectus est. Claudius imperator. Anno gratise cclxviii. Claudius, voluntate senatus iniperio Id. sumpto, annis duobus prsefuit. Be Euciano Papa. Anno gratise ccxxix. Euticianus sedit Romse, annis viii., Vit. Pontif. mensibus x., diebus iii. ; et cessavit [sedesj l diebus octo. Item. Anno gratise ccxxx. Claudius Gothos, jam annis - xv. Illi- Ado, col. ricum Macedoniamque vastantes, bello adorsus, incredibili 88 - strage delevit. Cui a senatu clipeus aureus in curia, et in capitolio statua equesferis aurea decreta est. Sed continuo apud Syrmum morbo correptus interiit. Bisputatio contra hceresim. Anno gratise ccixxi. Quintillus frater Claudii, unicse mode- Id. rationis vir, ab exercitu imperator electus, xvii. imperii sui die interfectus est. Eodem tempore Maidion, Antiocbense ecclesise presbyter, adversus Paulum Samosathenum episcopum An- tiocbise, qui dogmatizabat Christum communis naturse homi- nem tantum fuisse, notariis excipientibus, disputavit. 1 secies is also omitted in 0. W. j - jam annis'] per annos, O. W. CHRONICA MAJORA. 143 Aurelianus imperator. A.D. 272. Ado, col. Anno gratia? cclxxii. Aurelianus iniperinm adeptus, qnin- l8- que annis et sex mensibus tenuit, vir industria militari excellentissimus. Be prcelio ejus. Id. Anno gratia? cclxxiii. Aurelianus, expeditione in Danubium suscepta, Gotbos magnis prseliis profligavit. Urbs Roma muris cingitur. Id. Anno gratia? cclxxiy. Aurelianus urbem Romam muris firmioribus cinxit, atque 1 eani invincibilem fecit. Eusebius Eodem anno Paulus superius menioratus, de sua ba?resi apud (Ruffin.), Antiocbiam convincitur et damnatur. vii. 25. Aurelianus imjperator perimitur. Ado, col. Anno gratia? cclxxv. Aurelianus, cum persecutione adversus 88 - Cbristianos agi decerneret, fulmen ante eum magno pavore circumstantium ruit; ac non multo post in itinere est occisus. Eucianus Papa martyrizatur, qui cccxlii. martyres sepelierat. Id. Anno gratia? cclxxvi. Tacitus tenuit imperium mensibus sex ; quo apud Pontum occiso, Florianus obtinuit diebus lxxxviii. imperium, et apud Tbarsum interfectus est. Per idem tempus Eutycbianus, Roma? episcopus, martyrio coro- natus, in coemiterio Calixti sepelitur, qui manu propria cccxlii. martyres sepelierat. Item Gaius Papa. Vit. Pontif. Anno gratia? cclxxvii. Gaius, Romana? urbis episcopus, Ado, col. sedit annis undecim, mensibus quatuor. Quo etiam anno 89 - Probus imperium adeptus, annis sex et mensibus quatuor illud tenuit, Anatholius in scripturis claruit. Id. Anno gratia? cclxxviii. Anatbolius, Laodicia? Syria? epi- scopus, plurimo sermone celebratur, Cujus ingenii magni- tudo, de libro quern super Pascba composuit, et de decern libris aritbmetica? institutionis, potest apertissime coguosci. atque . . . fecit'] introduced by the compiler. 144- MATTHjEI PARISIENSIS A.D. 279. Hceresis ManicJiceorum oritur. Anno gratiar cclxxix. Hasresis insana ManicbaBorum exori- Ado, col. • 89 tur, cujus auctor Manes extitit. Hi duo principia esse docent, « V d nnum boni et alterum mali, unum lucis et alterum tene- Hseres.46. brarum. Ex Deo, quasi ex fonte quodam, aninias manare Isidor. asserunt, Yetus Testamentum respuunt, Novum ex parte reci- Et y m - ynn - piunt. Eodem tempore Simplides, Viennensis episcopus, vir ^ co j miraa sanctitatis, floruit. 89. Probus imperator Gallos liberal. Anno gratiaa cclxxx. Probus imperator Gallias, a barbaris Id. jamdudum occupatas, per multa et gravia prselia, deletis tandem bostibus, ad perfectum liberavit. Item. Anno gratise cclxxxi. Probus duo bella gessit, unum in Id. Oriente, quo Saturninum tyrannum subactum oppressit et cepit. Aliud quo Proculum et Bonosum apud Agrippinam, magnis praaliis superatos interfecit. Arcbelaus, Mesopotamise episcopus, librum disputationis suae, quam babuit adversum Manichaaum exeuntem de Perside Syro sermone composuit, qui translatus a multis Graacis babetur. Probus imperator interficitur. Anno gratias cclxxxii. Probus imperator, apud Syrmum Id. in turre ferrata 1 militari tumultu interfectus est. Cujus anno secundo, secundum Hebraeos, initium fuit lxxxvi. jubilasi, quo continentur anni quatuor milia ccl. Nerva 2 imperator creatur. Anno gratioe cclxxxiii. Yarus 3 imperio potitus, imperavit Id. annis ii. cum filiis Carino et ISTumeriano. Anno gratiaa cclxxxiv. Hierius, 4 presbyter Alexandrias, sub Id. Tbeona episcopo, populos docuit, et sermones diyersorumque tractatuum libros composuit. Invenitque elegantiam composi- tionis, ita ut Origenes junior vocaretur. 1 in turre ferrata] in terra fe- rata, Par. C. D. ; in turre ferata, A. O. W. It is not in West. Ado has turre ferrata, and so the Hist. Miscell. x. 37. 2 Sic, and so W. "West. 3 Sic, for Cams, and so W. 4 Hierius'] Phierius, Ado. CHRONICA MAJORA. 145 Ado, col. 89. Item continuatio. Varus fulminatur. Anno gratia? ccixxxv. Varus bello Parthico, postquam duas nobilissimas urbes, Coelon et Tbesifontem, cepit, et de Persis triumpbavit, super Tigridem in castris, fulmine ictus, interirt. A.D. 285. Dioclitianus l imjperator. Id. Anno gratias cclxxxvi. Dioclitianus Komanum adeptus imperium, annis xx. illud tenuit, qui statini ut potestatis copiam babuit, Aprum, interfectorem Numeriani, manu sua interfecit. Galf. Mon. v. 3. Beda, H. E. i. 6, p. 112 n. Insolentia cujusdam regis? Anno gratiae cclxxxvii. Erat in Britannia quidam juvenis Carausius nomine Carausius, ex infima gente procreatus, qui Eomam king of profectus, petivit licentiam a senatu ut maritirna Britanniae ain ' ab incursione barbarica navigio tueretur. Tandem, cum suis falsis promissionibus senatum illusisset, quod 3 petiit impe- travit, et cum cbartis sigillatis Britanniam petivit. Mox in- p. 50. gressus mare cum sociis et galleis, comprovincialibus 4 insulis sua eripiebat, civitates et oppida diruendo nulli parcebat. Confluebant ad eum quicumque in aliena suspirabant, 5 quos donariis assiduis sibi confidere 6 curavit. Ob boc itaque tumi- dum babens animum, Britonibus dixit, quod si ipsum regem facerent, exterminatis Roraanis, totam insulam a gente bar- barica liberaret. Annuentibus autem cunctis, regni diadema suscepit, et septem annis regnavit, tributumque consuetum senatui Romano reddere contempsit. Gains Papa martyrizaiur. Vit. Pontif. Anno gratias cclxxxviii. Gaius Bomanae urbis episcopus, sub Dioclitiano imperatore, martyrio coronatus est. 1 Dioclitianus'] Domitianus, A., and so W. with DiocW written over it. 2 The title in W. is De Carausio qui JRomanos illusit. A. has the heading above, and that belonging to the next year. 3 quod] So Par., altering the MS. reading que, which W. West. have. 4 comprovincialibus] cum pro- vincialibus, 0. ; provincialibus, W. 3 suspirabant] aspirabant, O. W. West. 6 confidere] confederare, 0. W. West. 146 MATTHjEI patusiensis A.l>. 289. Marcellinus Papa creatur. Anno gratiaa cclxxxix. Marcellinus sedit in cathedra Ro- Vit. Pontif. mana, annis vii., duobus mensibns, et diebus xxv. ; cessavitque sedes annis vii., mensibus vi., et diebus x. 1 Dioclitianus Maximianum consortem imperii fecit. 2 Anno gratiee ccxc. Dioclitianus Carinum, qnem Varus Ado, col. Caasarem in Dalrnatia reliquerat, difficillimo bello et maximo 89 - labore superavit. Maximianus in Occidente, Dioclitianus in Oriente. Anno gratiaa ccxci. Cum in Galliam Amandus et Heianus Id. 89, 90. perniciosos tumultus excitassent, Dioclitianus Maximianum, cognomento Herculium, Cassarem fecit misitque in Gallias, qui facile agrestium hominum confusam manum militari vir- tute compescuit. Item. Anno gratia? ccxcu. Per omnes fere Romani imperii fines Id. col. 90. subitarum fragores turbationum concrepuerunt. Unde per- motus Dioclitianus, Constantium, Maximianum, Galerium, et Maximinum ad 3 diversas destinavit provincias, ut rempublicam manu militari tuerentur. Caransius slain by Alectus. Alectus kins:. Alectus in JBHtanniam missus Carausium interfecit. Anno gratiaa ccxciii. Carausio contra Romanos in Britannia rebellante, senatus legavit Allectum ut tyrannum interficeret, et Britanniam Romanaa restitueret dignitati. Qui appulsus in insulam, prselium commisit, et Carausium interfecit. Deinde cladem maximam Britonibus iutulit, quia, republica relicta, Carausii se submiserant jussioni. Sumpto itaque regni dia- demate, insulam per triennhim tenuit. Galf. Mon. v. 4. Beda, H. E. i. 6, p. 113 a. 1 x."\ xxv., O. W. 2 For this heading, which is cor- rectly given in W. to the next year, W. has Dioclitianus Carinum bello superavit. In West, the title is Dioclitianus gloriose triumphal. 3 ad ... . tuerentur'] For this Ado has only " Csesares legit." The Hist. Misc. " Csesares creavit." CHRONICA MAJORA. 147 Dioclitianus gemmas vestibus insui 1 constituit. A.D.294. Ado, col. Anno gratise ccxciv. Dioclitianus primus gemmas vestibus QO ... . . et calciamentis inseri jussit, dum sola purpura retro prmcipes uterentur. Uncle Walebroc dicatur. Galf. Mori. Anno gratiaa ccxcv. Asclepiodotus dux Cornubiee, auxilio Alectus v> ' Britonum fretus, invasit Allectum, dum Londoniis diis patriis defeated sacrificium proposuisset offerre. Allectus vero, cum adventum . / a j n Asclepiodoti comperisset, relicto sacrificio, egressus est contra piodotus. ipsum, et acerrimam ingerens pugnam ab Asclepiodoto in fugam coactus est, et totus ejus exercitus dissipatus. Quibus fugientibus, multa milia et regem Alectum peremit. At Levius Gallus, Allecti collega, residuos Eomanos collegit in urbe Londoniarum, ut Asclepiodoto resisteret. aut necem emi- nentem evitaret. Britanni iitique civitatem acerrirne inva- dentes, muros civitatis diruere satagebant. Factoque agmine denso, invaserunt Eomanos, et una die omnes interfecerunt, supra torrentem infra urbem, qui postea de nomine ducis, Origin of Britannice Nautgallum, Saxonice vero Gallesbroc 2 dicebatur. the name of e Wallbrook. Asclepiodotus Britannice diadema suscepit. Id. v. 5. Anno gratiee ccxcvi. Asclepiodotus, annuente populo, Bri- Asclepio- tannias diadema suscepit, et cum recta justitia illud x. annis dotus king. tractavit. Ado, col. Anno gratiaa ccxcyii. Constantius Herculii Maximiani pri- vignam Tbeodoram accepit uxorem, ex qua sex filios, fratres Constantini, sustulit. 90 Gontinuatio. Id. Anno gratia3 ccxcviii. Constantius Ceesar in Gallia, primo praalio ab Alamannis exercitu suo profligate, vix ipse surreptus est. Sed secuta est secunda victoria, ita ut paucis horis lxx. milia Alamannorum caasa referuntur. Id. Anno gratiee ccxcix. Acbilleum in iEgypto contra Eomanos rebellantem, et Quinquegentianos, Maximianus Herculius bello superavit. Gontinuatio. Id. Anno gratias ccc. Dioclitianus Acbilleum, obsessum per octo menses, apud Alexandriam cepit et interfecit. 1 insui'] inseri, W. " Gallesbroc~] Gallesboc, A. K 2 148 MATTH.EI parisiensis A.D. 301. Item. Anno gratis ccci. G-alerius Maximianus, cum duobus jam Ado, col. prasliis adversum Narseum conflixisset, tertio congressu victus 9 • est, amissisqne copiis ad Dioclitianum refugit. Anno gratias cccn. Arnobius apud AfFricam florentissime Id. col. 91. rethoricam docuit, et adversum gentes volumina quae vulgo extant edidit. De nativitate Scmctce Helence. Anno gratia? ccciii. Marcellus sedit in catbedra Eomana, Vit.Pontif. annis v., mensibus vi. Per idem tempus Coel, dux Kaercolim, Galf. Mon. id est, Colecestriaa, insurrexit in Asclepiodotum regera Bri- v " * tanniaa, et conserto praslio ipsum peremit, et ejus regnum obtinuit. Bomani vero legaverunt Constantium senatorem, qui Hispaniam aliasque l terras quamplures ipsis subdiderat, ut Britanniam Bomanas redderet dignitati. Porro Coel rex Britonum, cum adventum ipsius comperisset, timuit cum ipso praaliari, quia fama ipsius sapientia? et audacias ilium fore invincibilem asserebat. Ut igitur Constantius applicuisset in insulam, direxit Coel legatos ad ipsum, pacemque petiit, et subjectionem promisit. Cujus petitionibus adquiescens Con- stantius, nibil praater solitum tributum ab ipso petebat. At pace firmata, obsidibus datis, Coel elapso mense vitam finivit. Deinde Constantius, regni diadema adeptus, Helenam Coel regis filiam, virginem valde speciosam, artibusque liberalibus et instrumentis musicis ad perfectum eruditam, in societatem tbori recepit. Caruerat namque pater ejus alia prole, quae post ipsum regni solio potiretur ; unde earn ita eruditam esse laboraverat, ut cum bonore et tranquillitate regnum post ipsum moderari quivisset. Suscepitque ex ea filium Constantius, et vocavit eum Constantinum. De persecutioiie Dioclitiani et Maximiani. Anno gratiaa cccxv., qui est annus imperii Dioclitiani xix., Id. v. 5. orta est persecutio Cbristianorum, post Neronem decima, qua fere deleta fuit Cbristianitas per orbem universum. Nam Ado, col. p. 51. Dioclitianus in Oriente, Maximianus Herculius in Occidente, 90 - vastari ecclesias et Cbristianos interfici, praaceperunt. Pro- Galf. Mon. ponitur etiam edictum, ut cunctaa per orbern terrarum ecclesiaa v - 5 - ad solum usque complanarentur, scripturaa sacraa in mediis foris igni comburerentur, qui ecclesiis praaerant in vinculis Pope Mar- cellus I. Asclepio- dotus slain by Coel. Constan- tius sent against Coel. Death of Coel. Marriage of Constan- tius and Helen. Birth of Constan- tine. aliasque terras quamplures'] Introduced by the compiler. CHRONICA MAJORA. 149 ponerentur, ac demum diis irnmolare exquisitis suppliciis A.D. 304. cogerentur. Tunc quidam timore perterriti cedebant, quidam vero divina virtute suffulti ad superna per tormenta convo- Ado, col. labant. Passa est sub hac clade sanctorum legio ThebEeo- Legio The- • rum, continens milites sex milia secentos sexaginta sex, qui, bseorum. jubente Maximiano, pro fide Christi laudabiliter martyrium compleverunt. Ex hac autem martyrum multitudine, nomina nobis sunt comperta, Mauricii, videlicet, Exuperii, Candidi, Victoris, Innocentii, atque Yitalis. Sed castera nomina, quaa nobis sunt incognita, in libro vitas continentur ascripta. Apud Castrum Solodorum passio Victoris et TTrsaa celebratur. Martyrium etiam Gereonis sociorumque ejus cccxxviii. apud Agrippinam Coloniam impletur. Haac persecutio tarn crudelis Nota cru- et crebra flagrabat, ut intra lmum mensem xvii. milia mar- delitatem. Galf. Mon. tyrum passi inveniantur. Nam et Oceani limbum transgressa, v. 5. Britannis lampades sanctorum martyrum clarissimas accendit. Beda, _ Siquidem in ea passus est sanctus Albanus, de quo presbyter • *' '■ Fortunatus, in laude martyrum, sic ait : [viii. 4.] " Albanum egregium foecunda Britannia profert." Qui videlicet Albanus, cam perfidorum principum mandata De Sancto adversum Christianos desaavirent, clericum quendam perse- Albano cutores fuc-ientem bospitio recepit. Quern dum orationibus P r ° °" . .... , . "r , . ,. . martyre contmuis ac vigilns studere conspiceret, subito divma respec- ADgliaa. tus gratia, exemplum fidei illius coepit aamulari, ac salutaribus ejus exbortationibus paulatim edoctus, relictis idolatriaa tene- bris, ex corde integro efficitur Christianus. Istius clerici nomen, licet Romanaa taceant historiaa, in his- Galf. Mon. toria Britonum tamen continetur expressum, ubi dicitur : " Al- De nomine v * 5> " banus, caritatis gratia fervens, confessorem suum Ampbi- cleri qui " balum, a persecutoribus insectatum. in domo sua 1 primum A e ,t n • o n • i ,) i- ' -i i cc t • • • Albanum occultavit,- et demde, mutatis vestibus, sese cliscrimim convertit " mortis obtulit, imitans in hoc Christum, animam suam pro " ovibus ponentem." Be prcedicatione Sancti Amphibali, et conversione Sancti Albani. William Igitur diebus singulis, cum jam in vesperam hora declinaret, S. Amphi- of St. magister et discipulus, hominum frequentiam devitantes, ad balus and v -. ai ^ S: domum remotiorem, quaa tugurium vulgo solet appellari, se fe - Alban. Albani'i.9. proripiunt, noctem totam ibidem in Dei laudibus transigentes. (Acta Et haac faciebant ne secretum suum palam fieret infidelibus, Sanctorum, ',. J J domo sua'] domum suam, W. 3 mutatis vestibus] Introduced by 2 occultavit] So Par. altering | the compiler. occuluit, the reading of A. W. 150 MATTH^I PAMSIENSIS A.D. 304. qui cultores Christiana? religionis, non in fide sequi, sed pro William fide persequi contendebant. Verum aliquanto tempore inter- of St. jecto, gentilis quidam ad judicem audacter ingressus, quod ^:'^ ai ^ s : factum fuerat indicavit, nihil omnino reliquit intactum, quo AThani' - facilius vel obesset innocentibus, vel judicem impelleret ad 10. furorem. Quibus cognitis, judex mox iracundise furore suc- census, Albanum et magistrum illius ad suam prassentiam jussit evocari, ut, cum ea qua dignum erat reverentia, diis suis victimas immolarent ; nolentes autem vi et violentia comprebendi, vinculis * arctari, et aris deorum loco victimas jugulandos imponi. Sed hujusmodi decretum Albanum non latuit, qui principis insidias modis omnibus cupiens preeve- nire, hortatur Amphibalo ut urbe secedat, dans ei chlamydem auro textam, quo 2 tutior ab hostibus redderetur. Vestis enim hujusmodi tantaa tunc temporis apud omnes dignitatis, tan- tasque fuit reverentias, ut ilia indutus 3 hostium cuneos pene- traret 4 illaasus. Ipse vero magistri sui caracallam sibi retinuit, certissime sciens, quod non aaquis oculis earn saavientes aspi- cerent inimici. Igitur Amphibalus, Albani precibus adqui- escens, ante lucis exortum fugam arripuit, per viam tendens qua? de civitate vergit ad Aquilonem : Albanus vero eum de- ducebat, quamdiu ambobus visum est expedire. Cumque discederent ab invicem, et ultimum sibi valefacerent, quis eorum lacrimas sine lacrimis ad memoriam possit revocare ? Itaque in Walliam Amphibalus ad martyrium festinat, Albanus habitu magistri vestitus, ut vel hoc modo gentilium animos in se solum facilius provocaret, [remeavit]. At ubi dies exortus est, equites animis efferatis in aades Albani irruunt, et universa perlustrantes, ipsum tandem in tugurio reperiunt in habitu peregrino, nudis pedibus ante crucem Domini, quam sibi ma- gister reliquerat, precibus incumbentern. Mox ilium satis inhumane rapientes, vinculis constrictum 5 ad praasentiam judicis pertraxerunt. Qui tunc, cum universa civitate, aris assistebat, ut diis suis hostias immolaret. Albanus vero, ut se servum crucis ostenderet, signum Dominicum in manibus jugiter praa- ferebat. Quern judex vultu trucissimo perstringens, 6 ut diis offerret libamina imperavit. Cui beatus Albanus : " Diis vestris " falsis nullo modo sacrifico, qui nee sibi nee aliis aliquando " profuerunt." Tunc, ex praacepto judicis, Albanus apprehensus extenditur ad flagella, sed inter verbera verba Dei jugiter 1 vinculis] vinculo, W. 2 quo\ qui, W. 3 indutus] inductus, A. ; indictus, W. 4 penetraret] penetravit, W. 5 constrictuni] om. W. 6 perstringens] Par. adds vel re- spiciens. CHRONICA MAJOR A. 151 William resonabant. 1 Cum que lictoruin manus fatigarentur, et res A.D. 304. of St. effectum non baberet, sub custodia judicis mensibus sex et eo y. ai ^ S: amplius detineri jubetur. Sed mox injuriam martyris elementa Albani' ii. testantur. A tempore namque comprehensionis illius usque 14. in diem quo carcere 2 fuerat absolveudus, terram ros aut pluvia non infudit, sed in dies singulos tota regio sub sole ardentissimo torrebatur : uou agri, uon arbores, quicquam fructuum protulerunt, elemento contra impios dimicante. Judex aufcem et cives Verolamii plagam bujusmodi non ferentes, Albano crimen impouunt, congregatisque in uuum omnibus, ipsum sibi prassentare fecerunt. Et dum staret in medio multitudiuis, omnes uuauimi consensu in sanctum Dei mortis tulere sententiam. Ipse interim crucem Domini, quam manu tenebat, frequenter deosculans et adorans, causam suam Domino commendabat. Albanus igitur de judicio ad suppli- p. 52. ciura trabebatur. Cumque iter agentes ad flumen rapidis- simum pervenerunt, oratione ad Deum emissa, inter undas viam populo patefecit. Tunc miles ille qui trabebat Albanum ad supplicium, 3 viso miraculo, ensem proicit, fatetur errorem, et a sancto veniam deprecatur. His ita gestis, inimici veri- tatis bominem arripiunt, dentes excutiunt, et omnia illius ossa immisericorditer confringunt, et, si nibil in corpore remansit illaasum, fides tamen, qua3 fervebat in pectore, lasdi non potuit. Albanus fontem oranclo procluxit. Id. iii. 21. Tandem cacumen montis ascendentes, invenerunt illic tur- Martyrdom bam bominum sine numero, qui sub sole ardenti siti aastuantes oiS.AJban. extremum spiritum jam trahebant. Quorum miseriis Albanus condolens, in montis cacumine fontem orando produxit. Ex- tinxerunt sitirn bomines infideles, sed adhuc tamen bumanum sanguinem sitiebant. Quid plura ? 4 Ex omni populo carnifex unus eligitur, qui scelus pras omnibus perpetraret. Qui mox summis viribus ensem librans in cervicem, uno ictu caput martyris amputavit : sed oculis ferientis simul cum capite mar- tyris in terram cadentibus, ipse totus efficitur tenebrosus. Crux vero, quam vir sanctus jugiter in manibus ferre consueverat, 1 resonabant~] resonabat, W. 2 carcere] carne, 0. W. ; A. had came originally ; Par. adds vel car- cere, and has altered the ■word besides. Will, of S. Alban's has 4 Par. has in the margin in ni- blick : Sanctus Albanus martyrizatur Cujus percussor lumine privatur. Unde quidam: carnis vinculis. Martyr obit victor, privatur lu- 3 ad supplicium] om. W. ; in the mine lictor. margin in A. 152 MATTH^I PAKISIENSIS A.D. 304. Miles nolens Sanctum Albanum decollare martyriza- tur. Quacritur et inveni- turSanctus Amphiba- lus. felici jam cruore respersa, super herbam decidit, eamque Christianus quidam occulte rapuit, et ignorantibus paganis abscondit. Quo facto, miles ille, quern paulo ante semivivum pagani reliquerant, annisu quo potuit, montem manibus rep- tando conscendit. Tunc judex viri vulneribus insultans, ait: " Obsecra nunc Albanum, ut ossa tua dignetur in statum pristi- " num reformare." " Ego," inquit, " credo, quodbeatus Albanus, " suis Sanctis meritis, mihi poterit integram reddere sanitatem " et ad clementiam perducere Salvatoris." Tunc caput martyris reverenter assumens, illudque corpori devotus apponens, de- speratum corporis robur recuperare coepit, et sanus effectus, Albani meritum Christique potentiam, omni populo audiente, non destitit praedicare. Deinde terram aperiens, humo corpus Albani operit, et tumulum desuper ipse componit. Quo viso, miles ille ab bostibus crucis apprebendi jubetur, et nimis borrendo supplicio sanctum illius corpus discerpentes, ad ulti- mum caput gladio amputarunt. Sicque miles ille, in fide Cbristi perseverans, una cum beatissimo Albano, corona mar- tyrii meruit sullimari. Nocte igitur insecuta, visa est columna lucis e tumulo beati martyris caalos penetrare, per quam de- scendentes angeli et ascendentes, noctem totam in Dei laudibus deducebant. Inter castera vero quas canebant, vox ista fre- quentius est audita : "Albanus vir egregius martyr extat glori- " osus." Cum que ad hoc spectaculum subito fieret concursus paganorum, unus ex omnibus in banc vocem prorupit : "Haac " miranda, quaa videmus, Christum, Dei Filium, liquido constat " operari. Eamus et inquiramus virum Dei, qui, sicub nostis, " Albanum praedicando convertit ad Christum." Cumque omni- bus ista sententia placuisset, ad mille hominum versus Walliam iter arripiunt, et virum Dei Amphibalum ibidem invenerunt, regionis illius hominibus verbum vitse praedicantem. Cui, adventus sui causam exponentes, crucem, quam suo quondam Albano commendaverat, cruore respersam obtulerunt. At ille Deo gratias agens, novis auditoribus fecit de religione ser- monem. Qui mox illi consentientes, signaculum, quod in Christo consecratum est, ab ejus sacris manibus alacriter susceperunt. Et cum dies aliquot prasterissent, fama facti Verolamium ] pervenit. Cives vero, nimio furore commoti, totis viribus cum ingenti strepitu iter ineunt, ac si essent ad praalia processuri. Audientes autem celebre nomen Amphibali, post dies aliquot ad eum, fama ducente, perveniunt, et in circuitu ejus, quos quasrebant, verbis illius inveniunt inten- dentes. At gentiles, diabolica invecti furia, in sanctos Dei William of St. Alban's : Vita S. Albani, iii. 22. Id. iv. 26. 1 Verolamium~\ Verolamii, W. CHRONICA MAJORA. 153 William of St. Alban's : Vita S. Albani, iv. 31. Id. v. 38. gladiis sasvientibus irruunt, atque corporibus eorum minutim A.D. 304. dilaceratis, beatas caslo animas cum gaudio intulerunt. Sicque pater a filio, fratres a fratribus, cives a civibus trucidantur. Ex hoc sacro collegio unus omnino superfuit, qui in via cor- poris infirmitate detentus, adesse non potuit. Sanctus Amphi- balus, vallatus undique corporibus occisorum, beatas animas Domino commendabat, in quern cruenti carnifices omnem iracundiam suam refundentes, et bracbia loris dirissimis con- stringentes, ante equos suos versus civitatem Verolamium nudis incedere pedibus compulerunt. Sed quo magis Albano suo appropinquavit, 1 eo amplius asperitas viarum et laboris injuria mitigatur. Et dum iter agitur, hominem languidum, videntibus cunctis, vinctus Ampbibalus a -vinculis infirmitatis absolvit. Denique cum sua jam possent moenia cernere civi- tatis, paululum in 2 loco deserto scuta reclinant, et bastas telluri defigunt. Cgeteris quiescentibus, solus Amphibalus re- quiem non babebat, sed suis persecutoribus verbum prasdicans docuit quod verbum Dei non potuit alligari. Wunciatur 2 Tim. ii. 9. interim in civitate quod cives in patriam remeassent, et quod magistrum Albani secum reduxissent. Dictum est etiam quod omnes, pro quibus iter tam laboriosum assumpserant, in externis finibus gladio perierunt. Judex autem, cum talia cognovisset, coram omni populo dixit: " Egrediamur universi " et inimico nostro occurramus, ut qui omnes dinoscitur offen- " disse, ab omnibus sibi vindictam sentiat irrogari." Tunc alter alterum, ut velocius eat, bortatur, et in suum sese excitant inimicum. Tendentes ergo per viam quas de civitate vergit ad Aquilonem, urbem fere vacuam reliquerunt. Et venientes ad virum Dei, invenerunt eum vinculis irretitum. Quern mox atrocius arripientes expoliaverunt, visceraque ejus patefacta palo in terram refixo circumligantes, sanctum Dei in circuitu pali ambulare fecerunt. Vir Dei Amphibalus inter tales et tot angustias constitutus, cum nulla daret doloris indicia, inimici crucis acriores effecti eum quasi ad signum statuunt, cultellisque et lanceolis quod reliquum erat corporis confo- diunt et confringunt. Tunc plurimi beati martyris constantiam intuentes, et magis admirantes, Christiana3 se fidei subdi- derunt, excelsa voce Deum deprecantes ut, meritis beati mar- tyris et intercessione, asternaa vitas participes fieri mererentur. Quo cognito, spiculatores mille viros morti tradiderunt, beato Amphibalo intuente, eorumque animas Domino commendante. Martyrdom of S. Am- phibalus. Nota con- stantiam loriosi martyris Amphibali. 53. 1 appropinquavit] appropinquat, A. W. as Will, of S. Alban's. It is altered by Paris, 8 in] O. W. ins. hoc. It is in A., but expuncted by Par. It is not in i Will, of S. Alban's. 154 MATTH^EI PAMS1ENSIS A.D. 304. His ita gestis fervent impii in necem innocentis, et, ut beatum spiritum eiciant, saxornm grandine graviter conquassatnr. Ille vero, in oratione persistens, nee in partem alteram vel ad horam declinavit. Sed cum tandem invictum spiritum CEelo esset redditurus, duo angeli, cselesti fulgore radiantes, de supernis ad enm veniebant, qui beati viri animam, niveo candore fulgentem, secum assumentes, in caelum cum bymnis et laudibus detulerunt. Vox quo que de cajlo ad enm facta est, audientibus cunctis, in hunc modum : "Amen dico tibi, " quia bodie cum discipulo tuo Albano eris in paradise" Tunc quidani fidelis in Cbristo, beati martyris corpus clam auferens, sub terra diligenter occuluit, quandoque, ut confidi- Other mar- mus, divino munere in lucem proferendum. Eodem tempore tyrdoms. j n Britannia passi sunt Aaron et Julius, cum aliis pluribus viris et feminis, qui ad egregias Jerusalem portas absque cunctamine per martyrium convolarunt. Tunc passus est et Pampbilus presbyter, cujus vitam Eusebius, Caesariensis epi- scopus, tribus libris comprebendit. William of St. Alban's : Vita S. Albani, v. 43. Beda. p. 90 c. Ado, col. 90. Imperatores furpuram depommt. Anno gratise cccv. Dioclitianus ISTicbomedise, Maximianus Id. col. 90, Herculius Mediolani, purpuram deposuerunt. Attamen ccepta 91 - semel persecutio usque ad septimum Constantini imperatoris annum fervere non cessavit. Death of Constan- tius at York. Galerius imperator. Anno gratise cccvi. Gallerius, Romanum adeptus imperium, tribus annis impera^it. Eodem etiam anno, qui est persecu- Ado, col. tionis annus tertius, Constantius, vir summse mansuetudinis l 91 - et civilitatis, in Britannia in urbe Eboraci diem clausit extre- mum. Cujus filius Constantinus, Britannia? regnum susci- Galf. Mon. piens, in maxima tranquillitate et bonore pra?esse studebat. Y * 6 - Undecima persecutio post Neronem in Ghristianos fervet. Anno gratia? cccvii. Maximinus et Severus, a Galerio Ado, col. Maximiano Ca?sares facti, persecutionem in Cbristianos ac- 91 * cumulant. Passus est autem ea tempestate Petrus Alexandria? episcopus, et cum eo plures iEgyptii. Passus est etiam Lucianus, Antiochena? ecclesia? presbyter, et Roma? Timotbeus, x. kalendas Julii. mansuetudinis^ magnitudinis, A. W. West. CHRONICA MAJORA. 155 Gonstantinus in Britannia imperator creatur. A.D. 308. Ado, col. Anno gratia? cccvill. Cortstantirms, Constantii et Helena? 91 - filius, in Britannia ex rege imperator creatns, annis xxx. et mensibus x. imperavit. Sanctus Niclwlaus migravit acl Christum. Anno gratia? cccix. Sanctus Nicholaus Ifirrea? metropolis archiepiscopus, sanctitate et virtutibus insignis, migravit ad Christum. Item. Vit. Pontif. Anno gratia? cccx. Eusebius sedit in cathedra Eomana, annis duobus et totidem mensibus. Eodem anno Gallerius imperator vitani fmivit, et Gonstantinus solus imperavit. Ado, col. 91. Be Bascuio. Anno gratia? cccxi. Pascius Yiennensis ecclesia? episcopus floruit, et Phileas JEgyptius librum de laude martyrum elegantissime composuit, et tandem per martyrium vitam finivit. Papa. Vit. Pontif. Anno gratia? cccxil. Melchiades sedit in cathedra Eomana, annis tribus, mensibus octo, et diebus octo. Ado, col. 91. Galf. Mon. v. 7. Id. v. 8. Gonstantinus Bomam pergit. Anno gratia? cccxiii. Maxentius, Herculii Maximiani filius, Roma? Augustus est appellatus, qui tyrannidem in populo Romano exercens, quosque nobilissimos subvertere nitebatur. Incumbente ipsius sasvitia, diffugerunt 1 exterminati ad Con- stantinum in Britanniam, et honorificc excipiebantur ab ipso. Denique cum multi ad ilium confluxissent, incitaverunt eum in odium Maxentii, talia illi sa?pius referentes; " Tu solus de genere nostro es, et quod amisimus expulso Maxentio nobis reddere potes, Romanumque imperium, quod tibi debetur, nobis auxiliantibus poteris obtinere; est namque tibi copia auri et argenti, ac robustorum militnm maxima multitudo." His igitur et aliis incitatus Constantinus para- vit navigium, Romanorum consilio in omnibus adquiescens. 1 diffugerunt] diffugierunt, A. ; fugerunt, W. 156 MATTHjEI parisiensis Nota de ecclesia Sancti Albani. A.D. 314. Cessante jpersecutione, fax Ecclesice est reddita. Anno gratiaa cccxiv. Constantinus, Romam veniens, tres Galf. Mon. avunculos Helenas matris suae, Trahern scilicet, Marium, et v. 8. Loelinum, cum iiiBumera militum multitudine secum con- duxit. Expulsoque Maxentio tyranno, proscriptos omnes pris- tine restituit dignitati. Tres quoque avunculos matris sua? in ordinem senatorum 1 promovit, et deinceps monarchiam mundi cum tranquillitate tractavit. Eodem anno, cessante persecutione Christianorum, pax eccle- siis data est, quaa 2 per decern annos prasteritos [duraverat], 3 ut Beda in historiarum libro i., capitulo vi., commemorat, dicens : Beda, Interea Dioclitianus in Oriente, Maximinianus Herculius in H. E. i. 6. Occidente, vastari ecclesias, affligi interficique Cbristianos, decimo post Neronem loco prasceperunt. At ubi turbo per- Id. i. 8. secutionis, elapsis decern annis, conquievit, progressi sunt in publicum fideles Cbristi, qui se tempore discriminis sylvis, locis desertis, abditisve speluncis occuluerant, sanctorum ecclesias ad solum usque destructas renovant, 4 basilicas sanctorum martyrum fundant, construunt, perficiunt, ac veluti victricia signa propalant, dies festos celebrant, sacra mundo corde et ore conficiunt." Hoc denique tempore basilica in bonore beati Albani, Anglorum protomartyris, creditur vel potius constat fuisse fundata, Beda in bistoriarum libro i., capitulo vii., 5 taliter re- ferente. Passus est siquidem beatus Albanus, die decima kal. Beda, i. 7, Juliarum, juxta civitatem 6 Verolamium, quaa nunc a genteP- 114E - Anglorum Warlamecestre vel Watlingecestre appellator, ubi postea, redeunte temporum Cbristianorum serenitate, ecclesia est mirandi operis, atque ejus martyrio digna, extructa, decern scilicet 7 annis post passionem ipsius elapsis. In quo videlicet loco, usque in bodiernum diem, curatio infirmorum et frequen- tium operatio virtutum celebrari non desistit. s p. 54. Quod autem civitas memorata nomine censetur bifario, base Unde War- ratio est. Ab alveo namque quas Warlame dicitur et ad lamecestre Orientalem civitatis plagam defluit, "Warlamecester ; a via sive Wat- au t era re gi a> q U£e Watlinge nuncupatur, et ad partem Occi- 1 senatoruni] senatoriuni, 0. W., as Galf. Mon. So A., but Par. has expuncted the i. - qua~\ i.e. the persecution. 3 duraverat] Also wanting in W. West. 4 renovant] renovat, A. 5 vii.] vi., MSS. 6 juxta civitatem] om. W. " decern, scilicet] W. has been altered from x. f. to xi. 8 desistit] Inserted by Par. ; de- sinit, 0. West. Bede. ; desunt, W. CHRONICA MAJORI. 157 Beda, ^ dentalem civitatis sita est, Watlinge[ce]ster appellator. Pax A.D. 314. nV quoque in Britonum ecclesiis usque in tempora Arriana? ve- saniaa perseverans integra illibataque permansit. Octavius rex, Romanis interfectis , Britannia} cliadema suscejpit. Galf. Mon. Anno gratia? cccxv. Octavius, Gewiseorum rex, insurrexit Octavius v * 8# in proconsules Romana? dignitatis, quibus regimen Britannia? king of fuerat permissum, 1 et ipsis interfectis solio regni sese insig- nivit. Cumque id Constantino Roma3 nunciatum fuisset, misit Trahern, avunculum matris sua?, cum tribus legionibus, ut insulam Romana? restitueret dignitati. Appulsus itaque Tra- Hen. Hunt, hern in insulam, civitatem Kaerperis, qua? nunc Porecestria p. 692 b. dicitur, infra duos dies cepit; quo divulgate, Octavius in manu Galf. Mon. armata venit sibi in obviam, et prEelio commisso, Trahern v 8 . * . agminibus laceratis in fugam convertit. At ille Albaniam petens, a?quoreo cursu provincias Aquilonales vastare vacavit. At Octavius, turmis resociatis, in provincia qua? "Westmaria- lande vocatur dimicavit cum eo. Sed consternates Octavius sine victoria difFugit ; Trahern quoque insecutus eum, diadema Trahern illi cum regno eripuit. Porro Octavius Norwegiam petens, a king, rege Gumberto auxilium postulavit. Papa. Vit. Pontif. Anno gratia? cccxvi. Sanctus Silvester sedit in cathedra Romana, annis xxiii., mensibus x., diebus xi. ; et cessavit sedes diebus xv. Describitur autem hie vir sanctus aspectu fuisse angelicus, sermone nitidus, opere sanctus, consilio magnus, fide catho- licus, spe patientissimus, caritate diffusus, orphanorum et vi- duarum consolatio, monachorum et clericorum sustentatio, laicorum et pauperum defensio, matronarum et virginum sulle- vatio. Talibus igitur ac tantis virtutibus decorates, coram Deo et hominibus honorabilis habebatur. Octavius regnum amissum recuperavit . Galf. Mon. Anno gratia? cccxvu. Octavius supra memoratus, propter v - 8 - amissum regnum anxius, familiaribus suis fecit edictum, ut omni nisu Trahern interficere conarentur. Denique dum qua- Trahern dam die Trahern ab urbe Londoniarum recederet, comes sub slain, municipio 2 oppidi, in quadam convalle delitescens, ipsum inter- 1 permissum] commissum, W. I as Galf. Mon. ; so A., but it is - sub municipio] municipii,O.W., | altered by Par. 158 MATTHiEI PAPJSIENSIS A.D. 317. Octavius recovers his power. Constanti- nus mun- datur. fecit. At Octavius in Britanniam reversus, regnum Eomanis dissipatis occupavit, et illud annis multis feliciter moderavit. 1 Silvester Papa. Anno gratia? cccxvm. Sanctus Silvester, persecutionem Acta S._ iniperatoris Constantini fugiens, in monte Serapi delituit. i Nota pietatem Constantini imperatoris. Anno gratia? cccxix. Constantinus Augustus, cum plurimam stragem de Christianis fecisset, elephantine a Deo lepra percus- sus est. Cumque consilium haberet ut balneum sibi faceret de sanguine innocentium puerorum, adducti sunt ad tria milia ad eum, quorum matres solutis crinibus pectoribusque nudatis coram eo prostratse gemitum dantes et ululatum, horrorem sibi nimium et suis magnatibus incusserunt. Tunc imperator, tale facinus abhorrens, jussit filios matribus reddi cum donis amplissimis, ut quse flentes venerant ad patriam alienam alacres reverterentur ad suam. Hoc opus pietatis respiciens Deus, nocte sequenti misit ad eum Apostolos Petrum et Paulum,, qui talia illi referebant; " Quoniam effusionem innoxii san- " guinis horruisti, Constantine, missi sumus a Deo dare tibi " consilium recuperandae sanitatis. Mitte igitur ad Silvestrum, " Romanae civitatis episcopum, qui in monte Serapi latitat, " per quern, cum unum Deum credideris, 2 et in piscina Dei- " tatis ablutus fueris, ab omni lepras contagione mundaberis." Exurgens autem imperator Silvestrum ad se venire fecit, eique omnia qua? sibi dicta fuerant diligenter exposuit. Tunc sanctus Silvester, illo in fide roborato, baptizavit, et 3 exurgens a fonte Cbristum se vidisse confessus est, et a lepra perfecte mundatus, jussit Deum unum et verum ab omni orbe 4 Romano coli, et siquis contemptor fuisset inventus puniretur. (Cf. Baron, iv. a. 323. iv.) Id. See the Edictum Constan- tini ad Silvestrum Papam. Migne's Patrologia, viii. col. 572. Gonstantinus ecclesias constitui 5 jussit. Anno gratiaa cccxx. Imperator Christianis licentiam dedit Ado, col. libere congregare in honore Christi, ecclesias ubique jussit 91, construi ; ac pene per totum Romanum imperium singulis civitatibus privilegia dedit, ut populus Christianus," jure et ordinatione episcoporum, libere viveret, ac Dei templis libere honoris structuram componeret. 1 moderavii] guhernavit, W. 2 credideris'] crediti ejus, A. 3 et] qui, O. W. 4 orbe] urbe, A. and West., which differs here. 5 constitui] construi, W. 6 W. ins. sub. CHRONICA MAJORA. 159 Be hceresi Arriana. A.D. 321. Ado, col. Anno gratia? cccxxi. Haaresis Arriana exoritur, dicta ab 91 - Arrio Alexandrine- presbytero, qni eoa?teraum Patri Eilium Jsidor.Ety- non agnoscens, diversas in Trinitate substantias astruxit, ' contra illud quod ait Dominus : "Ego et Pater unum sumus." Ado, col. Ad damnationem istius et integra? fidei confirmationem, Nicbeum ex orbe terrarum concilium a Constantino congre- gatur ccexviii. episcoporum. Gontinucdio historice. Id. Anno gratia? cccxxn. Sacratissimum Arelatense concilium secentorum episcoporum colligitur, Mauricio ! tunc ejusdem civitatis existente [episcopo]. Be hceresi Donatistarum. Id. Anno gratia? cccxxin. Donatistarum haeresis in Affrica Isidor.Ety- exoritur, a Donato quodam initium babens, qui de ISTumidia mol. vm. 5. veniens, totam pene Aifricam sua persuasione decepit, asserens minorem Patre Pilium, et minorem Filio Spiritum Sanctum ; catbolicos post lapsuni baptizandos prasdicabat. Gonstantinus nndtitudinem harharortim vicit. Cf. Beren- Anno gratia? cccxxiv. Gens multa barbarorum collecta est gosuni De super flumen Danubium, parata ad bellurn contra Eomanos, laude et q U od audiens Constantinus paravit exercitum, et profectus est CraVis ii ^ n obviain eorum. ISTocte vero sequente venit ad eum vir 3. (Migne's splendidissimus, dicens ei : " Constantine, respice in caelum, Patrologia, " et vide." Intuens autem in ca?lum, vidit signum sancta? q<^t C q^ ^ cruc i s ' ex lumine claro constitutum, et desuper scriptum : ' ' In hoc signo vinces. Quo viso, fecit similitudinem crucis et jussit antecedere sibi signum. Et superveniens barbaris con- cidit eos, et mortua est ex eis maxima multitude Deditque Deus victoriam Constantino, per virtutem sancta? crucis. Be sandce crucis inventione. Eusebius Anno gratia? ccexxv. Helena Constantini mater, divinis p. 55. (Ruffinus), admonita visionibus, Jerosolimam petiit, crucemque dominicam diligenter quaarens, pro una tres reperit. Sed perturbabat 1 Mauricio] Martino, Ado. 160 MATTH^EI parisiensis A.D. 325. reperti muneris lsetitiara uniuscujusque crucis indiscreta pro- prietas. Denique ex tribus inventis crucibus, illarum ad Domi- nicam gloriam qua? l ibi fuerat, per feminam quandam gravi infirmitate confectani et perfecte curatam evidenti indicio de- monstrate. Clavos quoque, quibus dorninicum corpus fuerat Euseb. ix. affixum, ad filium mater deferens, frenos componere jussit, °' Zee. xiv. quibus uteretur in bello, ut 2 propbetia impleretur": " Et erit in 20 - " die ilia, quod in freno equi sanctum Domino vocabitur." Constantinus ecclesiam beato Petro jussit fabricari. Anno gratia? cccxxvi. Constantinus fecit baptisterium Romas Ado, col. miro opere, juxta basilicam beati Jobannis Baptista?, qua? 91 - appellatur Constantiniana, ubi prius baptizatus fuerat. Et basilicam beato Petro in templo Apollinis, nee non et beato Paulo. Corpus quoque utriusque a?re circumdedit quinque pedes grosso. Fabricate/, est ecclesia Roma?, quce Jerusalem dicitur. Anno gratia? cccxxvn. Imperator jussit fieri basilicam in Id. col. 92. palatio Sorano, quae appellatur Jerusalem, ubi partem ligni sancta? crucis deposuit, et basilicam beata? martyris Agnetis, rogatu Constantia? filia? sua?, ubi ipsa et Constantia, soror Augusti, baptizata est. Fabricata est ecclesia Sancto Laurentio. Anno gratia? cccxxvin. Idem imperator fecit basilicam in Id. honore beati Laurentii martyris, via Tyburtina in agro Verano, ubi idem martyr sepultus fait. Nota de chrisviatis consecratione. Anno gratia? ccexxix. Sanctus Papa Silvester constituit ut Vit. Pontif. sanctum crisma, non a presbyteris, sed ab episcopis, conse- craretur. Deceptatio Sancti Silvestri contra Judceos. Anno gratia? ccexxx. Consreg-ati sunt coram Constantino Acta S. et Helena matre ejus sapientiores Juda?orum cxx., ut dis- p f 5, s *.. ceptarent contra Papam Silvestrum, asserentes fidem Cbristia- j col _ 149( ^ norurn esse inanem, et non a Deo, sed ab bominibus ratione (Labbe), carentibus inventam. Quibus sanctus Silvester, fultus agmine Migne's _____ Patrolog. viii. col. 1 W. places quce after crucibus, I - ut . . . vocabitur'] Introduced by g^g* and has fuerit for fuerat. | the compiler. CHRONICA MAJORA. 161 xxiv. episcoporum, viriliter resistens, auctoritatibus tarn Novi A.D. 330. quam Veteris Testamenti omnes confusos reddit et elingues. Quorum maxima multitudo ad fidem Trinitatis, quam infesta- bant, conversi sunt. Nota de basilica. Ado, col. Anno gratire cccxxxi. Imperator Constantinus fabricavit Basilicas 92# basilicam beato Petro et Paulo l martyribus, via Lavicana, inter °um °y -, , Constan- duas lauros. tiae in Kome, Nota mausoleum. Id. Anno gratice cccxxxn. Idem imperator construxit mauso- leum, miro opere fabricatum, ubi postmodum matrem suam in sarcophago purpureo sepelivit. Item nota de ecclesiis fabricatis. Id. Anno gratiaa cccxxxm. Imperator fecit ecclesiam, in civi- Ostia, tate Hostias juxta portam urbis EomaB, beatorum Apostolorum Petri et Pauli, et Sancti Jobannis Baptista?, et in civitate Albanensi basilicam in bonorem ejusdem sancti. Albano, Nota iterum. Id. Anno gratiaa cccxxxiv. 2 Constantinus construxit basilicam in urbe Neapoli, miro 3 opere, omnibus apostolis et martyribus ; Naples, et in Derpana, civitate Bithynise, fabricavit ecclesiam in Derpanum, bonore martyris Luciani, urbemque novis Eedificiis instaurans, ex vocabulo matris sua?, Elenopolim nuncupavit. Constantinus beato Petro et Paulo Eomam dedit. '"• Anno gratia? cccxxxv. Imperator urbem sui nominis in Tracia statuens, sedem llomani imperii et caput totius Orientis esse voluit ; et caput mundi, Eomam, beatis Apostolis Petro et 1 Paulo} Sic MSS. for Marcel- lino, which Ado and Bede have. 2 Anno gratia cccxxxiv.'] The MSS.ofWestminsterreadcccxxxiii. et iv., and so bring the numbers of the years again in accordance -with A. and W. The only exception being the Eton MS. of Westminster, "which has " Constantinus templa " subvertit. Anno gratiae cccxxxiiii. " Romoe ordinantur episcopi Mar- " cus et Julius. Romani Gothos " in Sarmatarum regione vicerunt. " Edicto Constantini gentilium " templa subversa sunt." 3 miro .... martyribus} Intro- duced by the compiler. 1G2 MATTHiEI PARISIENSIS A.D. 335. Paulo sub testamento tradidit. Nobiliores quoque Eomanorum Ado, col. ac totum pene senatorum ordineni cum uxoribus et liberis, in 92 - secunda et nova Roma, Constantinopolim, translates babitare constituit. Rectius, bishop of Autun. Juvencus presbyter hexametris versibus libros Evangeliorum composuit. Anno gratiaa cccxxxvi. Rectius, Augustuclinensis episcopus, Id. famas babetur celeberrimaa, et Juvencus presbyter Hispanus, qui bexametris versibus quatuor libros Evangelii ' composuit. Tmperator statuit templet deorum confringi. Anno gratiae cccxxxvn. Imperator statuit, citra ullam bomi- Id. num. casdem, paganorum templa claudi arasque deorum con- fringi. 2 Firmianus reihorieam scripsit. Lactantius. Anno gratiaa cccxxxvm. Firmianus qui et Lactantius, Id. Arnobii discipulas, ISTicbomedias ad scribendum retboricam se contulit. Writings of James, bishop of Nisibis. Jacobus episcopus Arriomam hceresim damnavit. Anno gratias ccexxxix. Jacobus, Nizibenaa civitatis episcopus, Id. qui in Nicbena synodo cum aliis Arrianam baaresim damna- vit, et multorum scriptor opusculorum, 3 in Ecclesia clarissimc refulsit. Deaths of Constan- tine and Pope Syl- vester I. Constan- tine II. Sanctus Silvester et imperator Constantinus defuncti sunt. Anno gratiaa cccxl. Magnificus imperator Constantinus vitam laudabilem glorioso fine conclusit. Quo etiarn anno sanctus Silvester viam universaa carnis ingressus est. Dig- num plane et omnino conveniens, ut, qui simul circa incre- mentum Ecclesiaa perseveranter laboraverant, simul reciperent pro labore mercedem. Be diebus Constantini. Anno gratiaa cccxli. Constantinus, cum Constantio 4 et Con- Ado > co1 - stante fratribus, imperavit annis xxiv., mensibus v., et diebus 1 Evangelii] om. W. " confringi] constringi, A. ; arasque deorum confringi is intro- duced by the compiler. 3 0. W. ins. eral. In . . . re- fulsit is not in Ado. 4 Constantinus cum Constantio] Constantius cum Constantino, W. CHRONICA MAJOEA. 163 Vit. Pontif. xiv. Eodem anno Marcus sedit in cathedra Eoniana, annis A.D. 341. duobuSj mensibus octo, et diebus viginti. Pope Mar- cus. Item. Ado, col. Anno gratia? cccxlii. Jacobus Nisibinus episcopus, vir l in Death of 92< scripturis humanis et divinis eloquentissimus, moritur. James, bishop of Nisibis. Item. Vit. Pontif. Anno gratia? cccxliii. Julius sedit in cathedra Romana, Pope annis xi., mensibus ii., et diebus vii. Julius. Impietas Arriana scevit. Ado, col. Anno gratia? cccxliv. Impietas Arriana, exiliis, carceribus, Persecu- 92- et variis afflictionum modis, primum Athanasium, Alexandrina? *] on °* "; , . . , n . , ,. Atbanasius urbis episcopum, et demde onines non sua? partis episcopos ^ tlie persecuta est. Arians. Item. Id. Anno gratia? cccxlv. Maximus 2 Treviroruni episcopus claret, Maximus, a quo Athanasius, [cum] 3 a Constantio qua?reretur ad poenam, bishop of honorifice susceptus est. Ireves. Nota concilium. Id. Anno gratia? cccxlvi. Nectarius, Viennensis ecclesia? epi- Nectarius, scopus, in doctrina fidei extitit gloriosus, qui in synodo Are- ™? ho P 0± latensi primus interfuit, et Patris et Pilii et Spiritus Sancti gyno^ f usiam unius esse natura? et potestatis, Deitatis et virtutis Aries, docuit et in ecclesia prsedicavit. Antonius heremita transiit. Id. col. 93. Anno gratia? cccxlvii. Antonius monachus, centesimo et S. An- quinto a?tatis sua? anno, in heremo moritur. thony. Id. Anno gratia? cccxlviii. Reliquias beati Timothei Apostoli Eelicks of Constantinopolim invecta? referuntur. S.Timothy. Note de morte turpissima Arrii. Id. Anno gratia? cccxlix. Dura Arrius, Constantii favore fretus, Death of Constantinopolim ad ecclesiam pergeret, contra fideles de fide Arius. dimicaturus, divertens per forum Constantini ut ventrem pur- 1 vir . . . eloquentissimus'] Not in | 2 Maximus] Mainius, A. Ado. I ' cum] est, A. ; West, has dum, L 2 164 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 349. garet, omnia viscera sua cum vita et hseresi ' ibidem repente p. 56. reliquit. Ossa Sancti Andrece et Sancti Lucce Bomam deferuntur. Anno gratia} cccl. Constantio Eomam 2 ingresso, ossa sancti Ado, col. Andreas Apostoli et Lucse Evangelista?, a Constantinopolim 93 - Luke delata, ibidem bonorifice deposuit. Relicks of SS. An- Hilary, bishop of Poitiers. Hyllarius Pictaviensis ab Arrianis 2^'oscribitur. Anno gratiaa cccxi. Hylarius Pictaviensis episcopus, qui Id. pulsus ab Arrianis in Frigiam exulaverat, cum apud Constan- tinopolim Constantio librum pro se porrexisset, ad Gallias repedavit. Heresy of the An- thropo- morphites. De hceresi AnthropomorpJiitarum. Anno gratia? cccxn. Hasresis 3 Anthropomorpbitarum in Syria et Macedonia nascitur, ab Audaso quodam inducta, qui divina formam bumanam babere asserebat, et corporis parti- bus Deum esse distinctum, quod Catholics doctrime contrarium est. Licet 4 enim Divinitas 5 aliquando possit in corporali specie c intueri, sicuti in nube lucida et in columba, Deum tamen, sicuti est, nemo vidit nnquam. Id. Cassio- dorus, Hist. Tripart. vii. 11. Item. Donatus. Anno gratias cccliii. Donatus, artis gramrnaticge scriptor Ado, col. necnon institutor, 7 Romas illustris babetur. 93 - 1 et hceresi'] Introduced by the compiler. 2 Romam] i.e. New Rome or Constantinople. See Smith's note on Bede, Mon. Hist. Brit. p. 91 a . The compiler, not understanding this, has in the next line altered Ado's and Bede's a Constanth opoli- tanis miro favore suscepta to the reading in the text. 3 For the above, 0. W. give under this year : " Floruit Paphnu- " tius, Egyptiorum episcopus, in " quo tanta virtutum irierat gratia, " ut verbo tantum ab hominibus " daemones fugaret et sola oratione " infirmos curaret, caccis visum et " paraliticis gressum proestaret." 4 This sentence is not in West., "who has in its place, " Floruit quo- " que Paphnutius episcopus virtu- " tibus clarus." 5 enim Divinitas'] erudina volun- tas, A., the reading of the original compilation being probably eni di- ?iitas. 6 specie] spem, A., probably from not understanding spe. 7 institutor] instructor, W. CHRONICA MAJORA. 165 Eusebius episcopus Ccesarea moritur. A.D. 354. Ado, col. Anno gratia? cccliv. Eusebius Cassarea? Palajstinse, in scrip- Death of tut-is divinis studiosissimus, primumque in hasresim Arrianam Eusebius of et ' lapsus et correctus, moritur. Csesarea. Nota. Id. Anno gratia? ccclv. Eustachius, Antiochia? episcopus, ad- Exile of versum Arriani dogma opuscula multa componens, tandem in Eustace, exilium pulsus est. A ^ y. Papa. VitPontif. Anno gratiaa ccclvi. Liberius sedit in cathedra Eomana Pope annis decern et mensibus septem. Liberius. Nota. Ado, col. Anno gratiaa ccclvii. Marcellus, Anciranus " episcopus, con- Marcellus, 93, tra Arrianos multa scribens, Sabelliana? haereseos arguitur, bishop of sicut Hyllarius meminit. Porro ille defendit se non esse illius ncvra - dogmatis cujus accusatur. Id- Anno gratia? ccclviii. Basilius, Anciranus episcopus Mace- Basil and donias partis, cum Eustasio Sebasteno, princeps fuit; erat enim E ustace of 1 ,. . ., > e r Sebaste. artis medicmas peritus. Nota hceresim. Id. col. 94. Anno gratiaa ccclix. Lucifer, Carelatanus episcopus, a Con- Lucifer, stantio in exilium pellitur, eo quod Nichenam fidem damnare kj°P °* Isidor.Ety- nollet. Sed ab exilio reversus ha?reticis consensit, et a com- ° mol. viii. 5. rnunione Ecclesia? recedens, cum auctore suo Lucifero, qui mane oriebatur, cadere non diffugit. Nota persecutionem Arrianorum. Ado col. Anno gratia? ccclx. Eusebius, Vercellensis episcopus, a Exile of 94. Constantio pro confessione fidei Catbopolim exilio pellitur, ?. u f ebiu *L' unde reversus factione Arrianorum interficitur. Vercelli Nota. Id. Anno gratia? ccclxi. Hylarius. urbis Pictavorum Aquitannicas Exile and episcopus, factione Saturnini Arelatensis episcopi, de synodo ^"tings of Hilary. \ ■ 1 et] om. 0. W. 2 Anciranus'] Altered to Auxitanus in W. 166 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 361. Biternensi Frigiam 1 sub Constantio pulsus in exilium, xii. Ado, col. libros adversum Arrianos confecit. Et librum de synodis ad • G-alliarum episcopos, ab exilio reversus, conscripsit. Constantius in hceresim labitur. Pope_ Anuo gratias ccclxii. Constantius imperator Liberium, Eo- Cf. Ado, benus manse sedis episcopum, ad 2 persecutionem Arrianorum, expulit co • 94r " gives -way in exilium ; quo pergentem Fortunatius, Aquileiensis episcopus, to the primus sollicitavit, et fregit, et ad subseriptionem hasreseos Ariansub- intrusit. scription. Coiitinuatio. Serapion, Anno gratia3 ccclxiii. Serapion, Tbenneos episcopus, ele- Ado, col. bishop of gantis ingenii, sub Constantio, in confessione fidei prasclarus, 94, Tarns, moritur. Gontinucdio historic?-. Mortuo Constantio impemtore, succedit Jnlianus. Felix con- secrated in place of Liberius. Death of Constan- tius. Julian, the apostate. Johannes et Paulus. Nota. Anno gratia^ cccxxiv. Acbatius, 3 Gneocsesareaa episcopus, in Id. tantum sub Constantio claruit, ut Felicem Bomaa episcopnm pro Liberio consecraret, qui anno integro permansit. Eodem "Vit. Pontif. anno imperator Constantius periit, et Julianns imperium adep- Ado, col. tus, duobus annis et octo mensibus imperavit. Hie ex clerico imperator effectus, in culturam labitur idolorum, martyriaque inferens Christianis, eallidis eos odiis ad superna transmittit. Inter alios vero, qui in toto orbe pro Cbristo jaassi inveniuntur, Joannes et Paulus Bomae martyrium illustre duxcrunt. Idem, in odium Cbristi, tempi um Jerosolimis Judaais reparare per- mittit. Qui cum, ex diversis provinciis collecti, nova funda- Id. col. 94. menta construerent, subito nocte oborto terraamotu, saxa ab imo fundamenti concussa longe latequc referuntur dispersa. Igneus etiam globus, ab interiore loco templi egressus, cedes plurimas eorum suo prostravit incendio. Reliefs of S. John the Bap- tist. Ossa beati Joannis Baptistce sparguntur. Anno gratiaa ccexxv. Pagani apud Sebasten, Palaostina? Id. col. 93. iirbem, sepulcbrum beati Joannis Baptista3 invadentes, ossa dispcrgunt, cademque rursus collecta et cremantes latius per agros spargunt; sed Dei providentia affuerunt quidam mo- 1 Frigiani] Figiam, A. 2 arf] ob, W. 3 Achatius~\ Acharius, W. CHRONICA MAJORA. ] 67 naclii ex Jerosolimis cum aliis mixti, qui omnia qua? poterant A.D. 365. ablata, prius ad patrem suum Philippum, deinde ad summum pontificem reverenter detulerunt. Ado, col. Eodem tempore apostata Julianus ossa venerabilis Jacobi, De Juliano Nizibeni episcopi, foras civitatem jubet efferri. rJec multo a P°stata. post, cum exercitum contra Persas ordinaret, incertum a quo, perimitur ; qui intestina sua in aera proiciens, insauo furore Christum Dominvim blasphemavit : " Yicisti," inquit, " Galila?e, " vicisti." Imponitur ' tamen boc miraculum Matri Salvatoris, qua? per beatum Mercurium, militem suum, banc vindictam mirabiliter perpetravit. Papa. Vit.Pontif. Anno gratia? ccclxvi. Liberius, Komana? urbis episcopus, Return of Felice defuncto, ab exilio reversus, sedit iterum in cathedra Pope ^ Ado, col. Petri annis v. Eo anno Jovinianus imperium adeptus, uno -^b^'ms. anno et - octo mensibus pra?fuit, vel regnavit. Qui sese statim . Tuu ^ nus Christianum affirmans, paganis se pvseesse nolle asseruit. Quibus auditis totus exercitus, qui per Julianum nomen Christi abjecerant, Christianos se esse confessi sunt. Sed tanti imperatoris pia laetaque principia mors immatura pra?- venit. Eodem tempore synodus Antiochia? a Mileto 3 suisque Nota de collecta est, in qua Macedonianum dogma prave firmatum est. c° ncl lio. Isidor.Ety- Dictum est autem a Macedonio, Constantinopolitano episcopo, moi. Tin. 5. q U ^ Spiritnin sanctum Deum esse negavit. Valentinianus imperator . Ado, col. Anno gratia? ccclxyii. Valentinianus, cum Valente fratre, Valen- imperavit annis xi. Eodem tempore Apolliuaris, Laodicenus tln ^ j' episcopus, multimoda nostra? religionis scripta composuit. Apollina- ' Isidor.Ety- g e( i i uca utus postea a fide devians, ha?resim sui nominis r j S5 bishop mo . vm. . j us ^ 11 ^ j dicens, Christum tantummodo corpus sine anima of Lao- snscepisse. dicea. Be hceresi Fotini. Ado, col. Anno gratia? ccclxviii. Ha?resis Fotini et Eunomii agnos- Heresy of t 4 -'j -n. citur. Fuit enim Fotinus Syrana? 4 episcopus, qui astruxit p h°t™is Isidor.Ety- ,, . T ,,•■,••• n • , and Euno- mol viii 5 Christum a Maria per Joseph nuptiali coitu imsse conceptum. ^^ p. 57. 1 This last sentence is from some | 3 i. e. Meletius. other source. 4 Syranai] Gallogrsecise Sirmia?, 2 et\ This is an incorrect copying Isidor. Sirmium, in Pannonia. of Ado, who has vel ut verius. 168 MATTHjEI PARISIENSIS A.D. 369. Nota hceresim. The Goths. Anno gratia; ccclxix. Gothi apud Histrum bifarie inter Ado, coll. Frigidernum et Alaricuni divisi sunt. Sed Frigidernus Ala- 94 5 95 - ricum Valentis auxilio super ans, hujus beneficii gratia, 1 de catholico Arrianus cum omni gente Gothorum effectus est. Item. Ulfilas Anno gratias ccclxx. Vulfilo Gothorum episcopus, Gothicas Ado, col. t u an ^>^f S reperiens literas, utrumque testamentum in linguam propriam 95. the Bible. . . , •.., «> transtuht.* Papa. Pope Anno gratiaa ccclxxi. Damasus sedit in cathedra Romana Vit.Pontif. Damascus. aniug X viii., mensibus duobus, diebus decern, et cessavit sedes diebus xxxi. Basilica in honore [Sancti Laurentii]. 2, Basilica of Anno gratia; ccclxxii. Damasus Papa fecit basilicam juxta Ado, coL S. Lau- atrium 4 in honore sancti Laurentii, et earn donis amplissimis 95. rence. Persecu- tion of Valens. decoravit. 5 Anno gratia) ccclxxiii. Valens ab Eudoxio Arrianorum Id. episcopo 6 baptizatus, Christianos persequitur. Item. The bodies Anno gratia? ccclxxiv. Damasus Papa construxit basilicam Id. of SS. Catacumbis, ubi jacuerunt corpora sanctorum Petri et Pauli ; e er an ^ plateam,' ubi corpora sancta jacuerant, versibus adornavit. Octavius rex Britonum ohiit. Death of Anno gratias ccclxxv. Octavius Britonum rex supra memo- Galf. Mon. Octavius, ra tus, confectus senio, diem clausit extremum. Qui unicam v - 9 - Britons tantum habens filiam, masculina prole carebat. Mansit itaque in discidio aliquandiu Britannia, quia diversi diversa sentiebaut, cui puellam cum regno maritarent. 1 gratia] gratie, A. 0. W. - At the end West, adds, " Sedet " Papa Felix." 3 Sancti Laurentii'] Added in W. in the corrector's hand. 4 atrium] So also Ado ; theatrum, Bede; arrium, W. 5 et . . . decoravit] Introduced by the compiler. 6 Of Antioch. ' plateam] platoniam, Ado, Bede. CHRONICA MAJORA. 169 Damasus Papa in fine Psalmorum dicere Gloria Patri A.D. 376. instituit. Vit.Pontif. Anno gratise ccclxxvi. Damasus Papa constituit dicere in Gloria ecclesia, in fine Psalmorum, " Gloria Patri et Filio et Spiritui Patri. " Sancto," et ca3tera. Gratia nus imperato r. Ado, col. Anno gratis ccclxxvii. Gratianus Eomanum adeptus im- Gratian. 95. perium, annis vi. imperavit. Eodem tempore sanctus Am- S. Am- brosius conseci'atus est episcopus Mediolanensis, cujus indus- t> rose - ti'ia omnis Italia ad rectam fidem convertitur. Imperator monachos nolentes militare occidit. 1 ' Id. Anno gratiaa ccclxxviii. Valens cum Gratiano, lege data Monks ut monachi militarent, nolentes fustibus jussit occidi. forced to be soldiers. Maximianus senator rex Britannia^ ejficitur. Galf. Mon. Anno gratise ccclxxix. Magnates Britannia, ut firma pace Maximini- v - 9- fruerentur, miserunt legates Bomam, ut Maximinianum sena- a ° u ^\ . S torem invitarent ad conjugium fili»3 Octavii regis superius memorati. Brat enim patre Britannus a Leolino Constantini avunculo procreates, rnatre vero et natione Bomanus, ex utra- que parte regalem originem ducens. Cumque nuntii Maxi- miano cattsam sui adventus intimassent, ilico adquievit, quia ab imperatoribus Gratiano et Yalentiniano plurimum infesta- Id. v. 10. batur. Britanniamque petens, Francorum urbes et mcenia sibi subiciens, auri ibidem et argenti copiam adquisivit. Sed cum tandem in portu Hamonis applicuisset, obviavit ei Conanus nepos regis Octavii, cum tota juventute regni, pradium inferre Id. v. 11. cupiens, quia omni nisu in regnum anbelabat. Porro faven- tibus Britannis, expulso Conano, filiam regis Maximiano lege maritali copularunt. At Conanus ultra modum indignans, Scotiam petivit, et exercitum colligere vacavit. Deinde, cum omni multitudine sua, Humbri Airmen pertransiens, quasque provincias depopulari ccepit. Porro Maximianus superveniens ilium bello vicit ; sed tandem intervenientibus amicis concor- diam inierunt. occidif] jussit occidi, W. 170 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 380. Be primo rege Francornm. The Anno gratia? ccclxxx. Eebellantcs Alemannos Franci inter Ado, col. Franks. Danubium et Mseotides paludes, junctos Eomanis, superaverunfc. 95 - TJnde imperator Yalentinianus lingua Atliica Francos, a feri- tate et duritia atque audacia, primus appellari voluit. Qui post paululum, cum tributa Eomanis negarent, et Eomauorum im- petum ferre non possent, egressi a Sicbambria, pervenerunt in extremis partibus Herui ] fluminis in Germanorum oppidis, qui ibi aliquot annis cum principibus snis Marcomiro et Phara- Subnone resederunt. Ubi primum regem Pbaramundum sibi mond, first statuunt, legibusque se subdunt, quas priores eorum Guiso- Franks nastus, et Guisogastus, Arrogasfrus, 2 et Salegastus invenerunt. Nota. Deaths of Anno gratia? cccixxxi. Tytus, Hostenus 3 episcopus, acerri- Id. Titus, mus con t ra Manicbteos disputator, moritur. Eodem tempore r. \: i Atbanasius Alexandrinus episcopus, multas Arrianorum per- S. Ath'a- pessus insidias, sub principe Yalentiniano moritur. Primus 4 nasius. rex Francorum, Priamus, sex aunis regnavit. Theodo- sius I. Death of S. Greg. Nazian. Continuatio. Anno gratia? cccixxxii. Tbeodosius, Eomanum assecutus Ado, col. imperium, annis xvi. imperavit. Cujus temporibus Gregorins 96. ISTazanzenus, vir eloquentissimus et praaceptor Jeronimi, c 5- naturaa debitum solvit. , Anno gratiaa ccclxxxiii. Basilius CaBsariensis, et Effrem, Id. Edessense ecclesia3 diaconus, moriuntur. S. Martin. Defeat of the Alans, Huns, and Goths. The Arians. Sancius Martinus nascitur. Anno gratia? cccxxxxiv. Sanctus Martinus nascitur. Eodem Id. col. 96, anno Tbeodosius Alanos, Hunos, et Gothos magnis multisque pra?liis vicit. Nota. Anno gratia? ccclxxxv. Arriani, Tbeodosii principis studium Id. fidei non ferentes, post quadraginta annos ecclesias, quas vi tenuerant, reliquerunt. 1 Sernt] So altered by Par. from Hreni, which A. W. have. 2 Arrogastus] om. W. ; it is in 0. 3 Sic, erroneously, for Bostrenus. 4 Primus'] om. A. ; ins. by Paris. CHRONICA MAJORA. 171 Sigebert, col. 67. Ado, col. 96. Continuatio. A.D. 386. Anno gratios cccxxxxvi. Francorum [rex] Marcomirns, annis Marcomir. triginta quatuor. 1 ISTiceta, Yiennensis episcopus, in doctrina 3 Niceta, pra3clarissimtis, insignis habetur. bishop of Vienne. Ado, col. 96. bishop of ons. Nota concilium. Anno gratia? ccclxxxvii. Justus, Lugdunensis episcopus, Death of qui postmodnni relicta sede vitam anachoreticam praaelegit, Justus, in .ZEgypto moritur. Eodem anno, synodus cl. patrum Con- j ls stantinopoli congregatur adversus Macedonium ha?reticum, g yno( j Damaso Roma? residente episcopo. against Macedo- -r, nius. Fa/pa. Vit.Pontif. Anno gratia? ccclxxxviii. Syricius sedit in cathedra Ro- Pope mana, annis xv., mensibus xi., 3 diebus xxv., et cessavit sedes Syricius. diebus viginti. Theoclosius imperator filium suum consortem fecit imperii. Anno gratia? ccclxxxix. Theodosius iruperator Archadium, Arcadius. filiuni suum, consortem imperii sui fecit. Eodem tempore, mortuo Auxentio episcopo, secta? Arriana? pravitatis assertore, Cf. Paulini cum inter catbolicos de electione tractaretur, et Ambrosius S. Am- Vit.S.Am- vir consularis ad populos sedandos advenisset, subito vox rT°^ e ' infantis insonuit, Ambrosium fnturum episcopum. Moxque ^uJ Ambrosius, tunc catbicuminus, capitur et baptizatur, et octava die cum summa la?titia episcopus ordinatur. Et cum non multo post, idem Ambrosius verbum Dei in ecclesia face- Nota de ret, Arrianorum quidam vidit angelum Dei ad aurem stantis Sancto episcopi, indicantem ei quid populo nuntiare deberet. Quo m rosi °* viso miraculo, fidem quam prius expugnabat, defendere ccepit. p. 58. Ado, col 96. brosii, 6 (Migne. xiv. col 29.) Maximianus rex Britonum Gallicanas provincias subjugavit. Galf. Mon. Anno gratia? cccxc. Maximianus rex Britannorum, propter Maximia- v - 12 - auri et argenti copiam infinitam et robustorum militum mul- nus invades titudinem, in tantam superbiam est elatus, quod regno suo - 13ritann y- 1 Par. adds dies obit, mistaking an (annis) for ante. 0. apparently had "Prancorum Marcomirus annis " triginta quatuor." W. om. Fran- corum. The MSS. of West, follow Paris's blunder. - 0. W. ins. fide i. :i mensih.is xi.'] om. W. 172 MATTH.EI PARISIENSIS A.D. 390. sibi non sufficiente, partes Gallicanas subvertere sibique (jalf. Mon. disponeret subjugare. Parato itaque navigio, Arrnonicanum v. 12. regnum, quod postea Minor Britannia dicebatur, petivit. Tantam igitur militum multitudinem secum adduxit, quod universam fere Britanniam omni armata manu vacuam reli- quit. Cum ergo velis secundis in regione prgefata applicuisset et depopulationi provinciarum operam dedisset, obviavit ei Umbaldus, dux illius regionis, cum xv\ milibus armatorum. Sed in primo congressu in fugam conversus est, et maxima pars exercitus ejus est ' interfecta. Vocavit igitur Maximianus Conanum, cui, ut superius relatum est, regnum Britannias eripuerat, et dedit illi regnum Armoricanum, 2 et Minorem Britanniam jussit appellari. At Conanus, inclinato capite gratias agens, promisit se fidelem in obsequio suo, dum vive- ret, permansurum. Deinde convocatis catervis, civitates et Id. v. 13. oppida sibi viriliter subjugarunt. Obstantes vero, lamma 3 aut vinculis aut 4 morti tradiderunt. Sicque fugientibus cunc- tis, omnia 5 Gallicana infra annum in sua potestate recepit, de pueris tantum et mulieribus misericordiam babens. Porro quoscunque in aliena aspirare callebat, sibi associans, argento et auro ceeterisque muneribus illos ditare curavit. 6 Maximia- nus Eo- manos im- peratores graviter afflixit. Maximianus Britanniam centum triginta liominum milibus vacuavit. Anno gratias cccxci. Maximianus tyrannus regnum, quod Id. ceperat, Britaunico populo replere cupiens, fecit edictum ut centum milia plebeianorum 7 de Britannia ad eum venirent ad terram illam replendam, et xxx. milia militum, qui ipsos 8 ab hostili irruptione tuerentur. Cumque omnia complevisset, distribuit singulis nationibus terras affluenter, et sylvas cum fluminibus piscosis, quibus ilia regio abundabat. Conanumque omni populo prasficiens, regem ilium ibidem constituit, pa- triamque Minorem Britanniam nuncupavit. Time Maximianus, cum tota multitudine sua progrediens, interiorem Galliam adivit, gravissimisque prceliis illatis, totam Germaniam sibi subjugavit. Tbronum autem imperii sui apud Treveros sta- tuens, in duos imperatores adeo debaccbatus est, quod Gratiano interempto, Yalentinianum ex Eoma fugavit. v. 14. 1 est] ova. A. 0. W. ; ins. by Par. 2 Armoricanum] Armoricarum,W. 3 flammcc] om. A. (J. W. ; ins. in the margin by Par. 4 aut] ut, A. 5 O.W. ins. regna. 6 curavit] curabat, W. 7 plebeianorum] plebanorum, A. W. ; alt. by Paris. s ipsos] A. had epos, i.e. episco- pos, which Par. has altered to ipos. The MSS. of "West, have episcopos. CHRONICA MAJORA. 173 Conanus rex uxores de Britannia adduxit. A.D. 392. Galf. Mon. Anno gratiae cccxcu. Conanus, Armoricanornna Britonum Conan v. 15. rex, volens commilitonibus suis de sua natione conjuges dare, sends to ne cum Gallis commixtionem facerent, misit ad Dionotum Dionotus regem Cornubia3, cui Maximianus Britanniam commendaverat f or ^ dum absens fuerat, ut hujus rei curam gereret, et puellas soldiers. Id. v. 16. cum festinatione ad eum destinaret. Dionotus igitur yiso Undecim Conani nuntio, collegit per diversas provincias filias nobilium, milia vir- numero xi. milia, de casteris vero ex infima erente procreatis P n . es mar -r . tyrio coro- lx. milia, qua3 omnes in urbe Londomensi naves lngressas sunt. nan t U r. Erant autem qusedam ex eis, qua? castitatem nuptiis pra> ferentes, maluissent vitam amittere, quam hoc modo maritis vel etiam nobilibus copulari. Navigio itaque per Thamensen fluvium mari ingresso, 1 subita tempestate exorta, omnes peri- clitare cceperunt, et in majori parte summersaa sunt. Undecim quoque milia virginum, quaa apud Coloniam passa? leguntur ab hac clade, inciderant in nephandum exercitum Wanii regis Hunorum, et Melgaa ducis Pictorum, qui, jussu Gratiani maritimas nationes clade dirissima opprimebant. Isti puellis obviantes prsedictis, et earumque pulchritudinem inspicientes, cum eis lascivire disponunt. Quod cum puellaa abnegassent, et paganos Christianissime despicabiliter contempsissent, ir- ruerunt ambrones in illas, et gladiis discurrentibus in maxima constantia per martyriuiu ad regna caalestia convolarunt. Tunc nephandi duces, cum didicissent Britannias insulam omni armato milite vacuam, iter versus illam arripiunt, et regnum, quod • rectore ac defensore carebat, invadunt. Abduxerat enim secum Maximianus, ut prsedictum est, omnes milites et juvenes belli- cosos, inermes et rusticanos in regione relinquens. At duces prasfati, de valgo 2 stragem non minimam facientes, urbes ec oppida vastare cceperunt. Cum igitur tanta calamitas Maxi- miano nunciata fuisset, misit Gratianum senatorem cum duabus legionibus, qui hostes acerrima casde affectos in Hj-berniam fugaverunt. Maximiano interea Roma3 interfecto, Britones qui cum illo erant ad concives suos in Minorem Britanniam Id. vi. 1. affugerunt. Gratianus igitur, cum necem Maximiani cogno- Tyranny of visset, diademate suscepto in regem sese promovit ; deinde Gratian. tantam in Britones tyrannidem exercens, 3 quod plebani fac- tis agminibus ilium peremerunt ; quo perempto, reversi hostes prasfati, et 4 Britanniam oppressione dirissima et diutina afflixerunt. 1 mari inyresso~\ So Par., altering [ 3 exercens'] exercuit, W. mare ingressum, which A. has. 4 et] om. 0. W. '- 0. W. add inepto. 174 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 393. Nota continuationem. Anno gratia? cccxciii. Floruerunt in Ecclesia Dei Gregorius Cf. Sige- Nazanzenus, Gregorius Msenus, Hyllarius Pictavensis, Mar- bert,a. 381, tinus Turonensis, Ambrosius Mediolanensis, Jeronimus abbas Bethleemensis, Ruffinus Aquileiensis, Meletius Antiochenus, et Pacbomius abbas JEgyptius. Jeronimus cronica finit. S. Jerome. Anno gratia? cccxciv. Jeronimus chronica sua finit, et Sigebert, Gennadius. Gennadius incipit. 1 Eodem tempore, Sanctus Patricius Scotus c °l- 69 - S. Patrick, in Hyberniam venditur 2 cum suis sororibus ; ubi cum esset regis porcarius, angeli sa?pe alloquio confovetur. Nota. S.Jerome's Anno gratia? cccxcv. Jeronimo sacras scripturas veteris et Id. col. 70. version of novi Testamenti in Latinam vertente linguam, editio 3 septua- the Scrip- m n t a interpretum vilescere ccepit. tures. Item. Anno gratia? cccxcvi. Corpora Abacuc et Miches? prophe- Id. tarum revelantur. Anno gratia? cccxcvu. Corpora Nazarii et Celsi, martyrum, Id. Mediolani ab Ambrosio reperta et levata sunt. Arcadius and Ho- norius. p. 59. Hymns. Arsenius. Arcadius imperator. Anno gratia? cccxcvm. Defuncto imperatore Theodosio Ado, col, magno, Archadius et Honorius, filii ejus, amiis xiv. imperium 9 ?- tenuerunt. Qui monarchiam mundi inter se dividentes, unus (Not in Roma? et alter Constantinopolim imperii capita statuerunt. Ado.) Quorum temporibus Donatus Ejoyrensis episcojms virtutibus Ado, col. insignis est habitus. Hie draconem ingentem, in ore ejus 97- expuendo, necavit ; quern octo juga bovum ad locum incendii, ne aerem putredo ejus corrumperet, vix trahere potuerunt. Amhrosius hymnos i componit. Anno gratia? cccxcix. Ambrosius 5 hymnos in ecclesia primus Sigebert, canendos instituit. Eodem tempore Arsenius ex senatore effi- c °l- C9, incipit] incepit, W. venditur'] om. O.W. editio] vel indicio, Par. in mar- gin. 4 hymnos] hereticos, W. 5 0. W. add post Hyllarium Pic- tavensem ; so A., but it is ex- puncted. CHRONICA MAJORA. 175 Ado, col. 97. Sigebert, col. 70. citur monacbus. Per idem tempus gentium tcmpla, Tbcodosio A.D. 399. jubente, per orbem universum subvertuntur, ac pro eis Christi Destruc- templa ubique construuntur. tl0n °f pagan temples. Be morte Rufim. Anno gratiae cccc. Euffinus, magister Orientalis ' militiae, Ruffinus imperii cupiditate fractus, studioque principandi rebellans, a P ut *° Stilicone, magistro militia) Occidentals, perimitur. Stilicho De cujus interitu Claudianus, poeta eximius, sic ait : [in Eufin. i. 21.] " Jam non ad culmina rerum " Injustos crevisse queror ; tolluntur in altum, " Ut lapsu graviore ruant." Messallianorum hceresis oritur." Cassio- Anno gratia3 cccci. Messalianorum ba3resis est exorta : Heresy of dorus,Hist. eorum scilicet qui 3 sola oratione dicunt daemones ex hominibus . Messa- Tripart. _ m _■ bans. vii. 11. effugari posse. Id. ix. 40. Nota. Anno gratiae ccccn. Fuit quidam baareticus, Eunomius nomine, Heresy of qui in mersione praesurupsit baptizare, dicens non in Trinitate Eunomius. sed in morte Cbristi baptizari oportere, et 4 eos qui in Trinitate erant baptizati, rebaptizabat. Be morte beati Ambrosii. Sigebert, col. 71. Anno gratiae ccccni. Sanctus Ambrosius laudabiliter vitam Death of S. fmivit. Cujus acta et mores Paulus, 5 Nolanus episcopus, ad Ambrose. Augustinum episcopum claro sermone descripsit. Eodem tempore in Italia Sisinnius et Alexander martyrio coronantur, Martyr- Id. col. 72. Per idem tempus Stilico, pacem imperatorum perturbare cloms - volens, Alaricum, regem Gotborum, magistrum militum Alaric. ordinavit. Item [_de] hceresi Pelagiana. Id. Anno gratiae cccciv. exorta est baeresis Pelagiana, a Pelagio Heresy of quodam Britannico natione inventa. Hie docuit, bomines sine Pelagius. gratia Dei suis meritis posse salvari, unumquemque ad justi- 1 Orientalis ] conventalis, W., though O. is correct. 2 oritur'] oriuntur, W. 3 eorum scilicet qui] So O. and Par. above the line. W. has only et. 4 et . . . rebaptizabat] Not in Cassiodorus. s i. e. Paulinus, bishop of Nola. 176 MATTHiEI PARISIENSIS A J). 404. tiam propria voluntate regi, infantes sine peccato originali Sigebert, nasci, et tarn insontes esse ut 1 fuit Adam 2 ante prsevaricatio- co1, ' 2- nem, nee ideo baptizandos esse ut a peccato solvantur, sed ut per adoptionem in regnum Dei admittantur ; qui etsi non bap- tizentur, esse tamen eis extra regnum Dei 83ternam et beatam vitam, Adam suo solo peccato lsesum esse, eumque non ex culpse merito mortuum esse, sed ex conditione naturae, qui moriturus fuisset etsi non peccasset. Dicebat etiam, orationes irritas esse quse fiunt ab Ecclesia, sive pro fidelibus sive pro infidelibus. PopeAnas- tasius I. Death of Pacho- mius. S. Chry- sostom. Theopbi- lus. Strange birth in Palestine. Pope In- nocent I. Papa. Anno gratiaa ccccv. Anastasius sedit in cathedra Komana Vit.Pontif. annis duobus et diebus xxvi., et cessavit sedes diebus xxi. Sub eisdem diebus Pacbomius abbas, centesimum decimum Sigebert, vitas agens annum, in virtutibus consummatur. c . 7 . Item. Anno gratiaa ccccvi. Johannes Crisostomus in Ecclesia Dei Id. col. 70. prasclare refulsit. Eodem tempore Johannes 3 Constantinopoli- ^, do ' co1- tanus et Theophilus Alexandrinus episcopi floruerunt. Item. Anno gratise ccccvu. Natus est puer in castello Judaa nomine Sigebert, Emaus, perfectus ab umbilico et sursum divisus, ita ut a - 39 j>< haberet duo pectora, duo brachia, 4 duo capita, et unusquisque sensus proprios. Sed 5 quandoque unus edebat et alter non edebat, unus dormiebat et alter vigilabat; nonnunquam in- simul dormiebant et simul vigilabant et ludebant, quandoque flebant simul et pectus adinvicem percutiebant : ferme annis duobus ■vixerunt. Tandem uno defuncto, alter tribus diebus supervixit. Papa. Eodem anno, Innocentius Papa creatus sedit in cathedra Vit.Pontif. Eomana annis xv., mensibus duobus, diebus xx., et cessavit sedes diebus xxv. 1 ut] quam, W. ; so A., but ex- puncted by Par., who puts ut above the line. 2 Adam] om. W. 3 i e. S. Chrysostom, though he has been mentioned immediately before, from Sigebert. 4 duo brachia] om. Sigebert, and also the Hist. Miscella. xiii. 16, whence Sigebert took the story ; cum brachiis, West. 5 Sed] So Par., who has ex- puncted nam, which A. has. CHRONICA MAJORA. 177 Ado, col. Anno gratia? ccccviii. Innocentius, Eomariffi urbis episcopus, A.D. 408. 9 ?* dedicavit l basilicam beatissimorum martyrum Gervasii et Pro- Basilica of thasii, ex devotione testamenti cuiusdarn illustrissima? feminee, ~"' ^ erva- -„ , . sius and nomine Vestmae. Protasius. De Innocentio Papa. Pacts osculum ad missam constituitur. Vit. Pontif. Anno gratiae ccccix. Innocentius Papa constituit pacis The kiss of osculum ad missas dari, et oleum infirmorum ab episcopis P?, ac ^ *J 1 * oil of the consecrari. j ^ Marty rol. Anno gratia? ccccx. Sanctus Alexius Eomse declaratur, qui g Alexius. Roman. prima nuptiarum nocte sponsam relinquens, xviii. annis pro ' ' u ' Christo peregrinatus est. Augustinus doctor claruit. Ado, col. Anno gratia? ccccxi. Augustinus, Ipponensis episcopus, S. Augus- doctrina atque scientia in Ecclesia Christi insignis refulsit. ™ e Item. Id. col. 98. Anno gratis ccccxn. Archadio imperatori successit Hono- Honorius. rius, et xx. annis imperavit. Hceresis Priscilli oritur. Sigebert, Anno gratioa ccccxiu. Exorta est ha?resis Priscillianistarum, Heresy of a. 386. a Priscillo quodam inventa, qui astruxit fatalibus stellis homines j. e . nscl " ri i Vj 1 ^ ust ' colligatos, et ipsum hominis corpus secundum, duodecim s ^ - casli signa compositum, constituens Arietem in capite, Taurum in cervice, 2 Geminos in humeris, et Cancrum in pectore. Sic- que discurrens per singula membra 3 pervenit usque ad plantas, 4 quas Piscibus attribuit. Conjugium et carnes despexit. Opifi- cium quoque humaiise carnis non Deo, sed angelis malignis ascripsit. Honorius GonstanUwni principem fecit militice. Ado, col. Anno gratiae ccccxiv. Honorius imperator Constantimn Constan- comitem magi strum militia? ordinavit, qui primum in G-alliam tine, the profectus Constantinum apud Arelatem cepit et interfecit. tyrant, — Aries and slain. 1 dedicavit'] edificavit, W. 2 cervice] So S. August., Sige- bert; vertice, A. O.W. West. 3 membra] oin. A. O.W. ; ins. by Par. 4 W. ins. pedum; 0. has appa- rently interdum. M 178 MATTH^I PAKISIENSIS A.D. 415. Concilium. Council of Anno gratia? ccccxv. Cum haeresis Pelagiana ad audientiam Cf. Decret. Carthage Irmocentii Papa? pervenisset, 1 concilium apud Carthaginem Pseudo- against the CCS5 i v- episcoporurn consregari fecit, eamque convicit et / -S- ; °»" Pelagians. , • . (mns- aamnavit. chius), p. 534. Orosius presbyter iusignis refills it. Anno gratia? ccccxvi. Orosius presbyter et bistoriograpbus, Ado, col. qui missus legitur a beato Augustino ad sanctum Jeronimum, 99« pro discenda aninia? ratione insignis babetur. Anno gratia? ccccxvu. Constantius comes apud Arelaten Id. Orosius. Expulsion of the consistens, mama rerum ejerendarum industria, Gotbos, quibus os rom j am Attawlfus pra?erat, Placida? conjunx, a Narbona expulit by Con- atque abire in Hyspaniam coegit. stantius. Lucianus presbyter claret. Lucian. Anno gratia? ccccxvm. Lucianus presbyter prasclarus habetur, Id. qui revelationem beati i^rotomartyris Stepbani ac sociorum ejus Gra?co sermone conscripsit, quam postmodum Avitus presbyter Hyspanus in Latinum convertit ; quique reliquias beati Stepbani per Orosium Occidentalibus destinavit. Nota virtutem orationis. Anian, Anno gratia? , ccccxix. Anianus Aurelianensis episcojms id. bishop of clarus babetur, qui orationibus suis ab Hunorum impetu Aurelianenses liberavit. The Bri- tons send to Rome for aid. p. 60. Roruanum auxilium petitur a [_Britannis~\. Anno gratis? ccccxx. Britanni Scotorum, Pictorum, Nor- Id. wegensium infestinationem non ferentes, Romam mittunt auxi- lium 2 flagitantes, quibus statim missa legio magnam barbarorum multitudinem stravit, eosque a Britannia? finibus expulit. Deinde ob arcendos hostes muruni inter duo maria statuit, qui absque magistro, magis cespite quam lapide factus, nil Britannis operantibus profuit. Nam mox ut discessere Roinani; bostes pra?fati advecti navibus, obvia qua?que sibi caadnut, vastant, deiciunt, et consumunt. 1 perveni.sseQ om. W- a auxilium} om. W. CHKONICA MAJOKA. 179 It&rwm Britanni petunt auxilmm a Romanis. A.D. 421. Sigebert, Anno gratiae ccccxxi. Francorum. [rex] Pharamundus annis Phara- _ a. 419. undecim regnavit. 1 Iterum Britanni petunt auxilinm Eoma- ™ ^ d > kin g Ado, col. nortraij q U j advenientes hostes ad mare pellnnt, conjunctisqne j^ks. sibi Britannis murum saxo solidnm faciunt, et 2 a niari usque rp^e jj _ ad mare perducunt. Sed et in littore meridiani maris crebras mans make turres per intervalla statuunt, terram muniunt, sociis valedi- a wall for centes quasi ultra uon redituri. ^ s n ~ Papa. Vit.Pontif. Anno gratiae ccccxxn. Zozimus sedit in cathedra Komana, Pope Zo- annis tribus, mensibus octo, et diebus xxv., et cessavit sedes zimus - diebus xi. Sanctus Jeronimus obiit. Ado, col. Anno gratiae ccccxxm. Jeronimus presbyter vitam in Death of 100, sanctitate finivit pridie kal. Octobris, anno aetatis suaa xci. ». Jerome. Id. Anno gratiae ccccxxiv. Macbarius monachus iEgyptius signis Macharius. et virtutibus refulsit. Papa. Vit.Pontif. Anno gratiae CCCCXXV. Bonefacius sedit in cathedra Eomana Pope Boni- annis tribus, mensibus viii., diebus xiii., et cessavit sedes e diebus novem. Severi silentium. Ado, col. Anno gratiae ccccxxvi. Severus presbyter, cognomento Death of 10 °- Sulpitius, qui vitam 3 beati Martini in libellum redegit, moritur. "; S lU ~ Hie in senectute sua a Pelagianis seductus est ; sed agnoscens SLyerus loquacitatis culpam, silentium usque ad mortem tenuit, tacendo corrigens quod loquendo deliquit. Papa. Vit.Pontif. Anno gratiae ccccxxvii. Caelestinus sedit in cathedra Eomana Pope annis vii., mense uno, diebus ix., et cessavit sedes diebus xxi. Celestinel. Ado, col. Eodem anno Theodosius junior, imperium suscrpiens, imperavit Theodosius • annis xxvi. "• 1 regnavii] om, A. 0. W. ; ins. I 3 qui . . redegit] Introduced by by Par. the compiler. et~\ om. A. W. ; ins. by Par. M 2 180 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 428. Valentmianus imperat. Valen- Anno gratia? ccccxxvill. Valentinianus junior, Constantii Ado, col. timan III. fi]ius, Eavenna3 imperator creatus est, et Placida 1 mater ejus 100- Oralla rla- Augusta nuncupatur. cidia. Heresy of Nestorius. Hceresis. Anno gratia? ccccxxix. Nestorius, Constantinopolitanus epi- Id. scopus, suae perfidia? ka?resim detexit. Hie Beatam Virginem Isidor.Ety- Mariam non Dei sed hominis tantummodo asseruit genitricem, m 111- 5 ' ut aliam personam carnis, aliam faceret Deitatis ; nee unum Christum in verbo et came credidit, sed separatim, 2 alteram Dei filium, alterum hominis pra?dicavit. Nota fraudem diaboli. Diabolick Anno gratia? ccccxxx. Diabolus in specie Moysi Juda?is in Ado, col. appearance Creta apparens, dum eos per mare pede sicco ad terrain re- 100- promissionis perducere promittitur, 3 plurimis exultavit necatis. Reliqui, qui salvati sunt, confestim ad Christi gratiam con- vertuntur. in Crete. Africa wasted by the Vandals. Death of S. Augus- tine. Augustinus doctor oliit. Anno gratia? ccccxxxi. Effera gens "vVandalorum, Alanorum, Id. atque Gothorum ab Hispanis ad Affricam transiens, omnia ferro, flamma, rapinis, simul et Arriana impietate foedavit. Sed beatus Augustinus, Ipponensis episcopus et omnium ecclesiarum doctor eximius, ne civitatis sua? ruinam videret, tertio obsidionis sua? meuse migravit ad Dominum, anno a?tatis sua? lxxvi. Clodius regnat in Gallia. Sicily Anno gratiae ccccxxxn. Wandali, Cartagine capta, Siciliam Id. wasted by deleverunt. Eodem tempore Francis Clodius 4 regnavit, annis Sigebert, the Van- r „ , . , o* j t> , • • col 79 dais. xvii. 5 Eodem quoque anno missus est banctus ratnems Marian Clodius. episcopus, filius Conches, sororis Sancti Martini Turo- Scot. S.Patrick. ne nsis antistitis, ad Hibernienses a Cselestino Papa ad p 52 g n> ' 1 Placida] Placidia, A. 0. W. ; Par. has expuncted the i. 2 separatim'] seperanter, A. O.W. 3 promittitur] So also 0. ; in W. it is altered to promittit. 4 Clodius] vel Clodoreus, Par., as Ado. 5 xvii.] xx., Sigebert. CHRONICA MAJORA. 181 prsedicandum fideiii Christi, per cujus praedicationem a.d. 432. conversa est sanctissima Modwerma, quae ab eodem velum sanctum suscepit. Scoti fidem Christi susceperunt. Ado, col. Anno gratia? ccccxxxni. Scotis ' in Christura credentibus, Palladius 101. ordinatus a Papa Caslestino Palladius, primus episcopus ibidem ^B* to ^ e mittitur. Scots/ Galf. Mon. vi. 3. Beda,H.E. i. 12, p. 118 c. Romani Britanniam deserunt. Ann o gratias ccccxxxiv. Recedentibus a Britannia Romanis, Invasions redeunt Scothi et Picti, cum Norwegensibus et Dacis, qui °* Britain totam ab Aquilone insulam iudigenis fere vacuam muro tenus, departure quern Romani ad patrias defensionem erexerant, derelinquunt. f the Quo facto, invaduut bostes murum, compages ejus dissolvunt, Romans, ac Britones in altis murorum ad repugnandum stantes, uncatis ferris in vallum prosternunt. Erant enim sine rectore indocti ad pugnam, proni ad fugam. Unde, qui ab bac calamitate evadere potuerunt, in nemorum densitatibus, in speluncis, et abditis terrse locis, latibula quaesierunt. 2 Tandem civitatibus relictis, ut agni a lupis, plebs dolenda discerpitur. Quid plura? Miserunt iternm epistolam, lacrimosis gerumnis refertam, ad Agitium, Biomanse potestatis consulem, beec inter alia conti- nentem : " Agitio ter consuli gemitus Britonum salutem. Nos " mare ad barbaros, barbari et 3 ad mare propellunt. Inter base " autem, duo funerum genera oriuntur. Aut enim submergimur, " aut jugulamur." At Romani cum illis denunciassent, sese ulterius nolle tarn laboriosis expensis pro eis fatigari, nuntii tristes recedunt, repulsam suis concivibus intimantes. Acta autem sunt base anno octavo imperii Tbeodosii junioris, qui est annus prsesens. Cessavit autem hoc anno tributurn Britanniae, quod senatui Romano a tempore Julii C^esaris solvebatur. Brltanni ab omnibus devicti, reg&m sibi de Minore Britannia postulantes acceperunt. Anno gratia? ccccxxxv. Witbelinus, Londoniensis arcbiepi- Gwithelm, scopus, scientia et virtutibus insignis babetur. Hie, cum cala- archbishop of London, 1 i. e. Irish, or Irish settled in Scotland. 2 Here A. inserts — " facilius est " utique de milvo accipitrem facere " quam de rustico militem erudi- " turn," but it is expuncted. It is in O. (underlined) and W., (with nota at the side) ; not in C. D. West. 3 et~\ om. A. W. ; ins. by Par. 182 MATTHiEI PARISIENSIS A.D. 435. goes to Britanny for aid. p. 61. mitateni Britannia? abjectionemque Kornanorum intellexisset, transfretavit in Minorern Britanniam, quae olim Armorica sive Galf Mon. Letania dicebatur, ut auxilium a suis confratribus postularet. vL 4. Begnabat tunc in ilia Aldroenus rex, a Conano quartus, cui Maximianus tyrannns regnum illud dederat. Qui viso tantas reverentiae viro ilium cum honore suscepit. At arcbiepiscopus adventus sui causam exponens in fletum prorupit, et dixit; " Satis tuaa nobilitati patet, rex, qualiter Maximianus qui boc " regnum vobis contulit, et insulam nostram suis militibus " spoliaverit, qualiterque earn a viris et feminis nobilioribus " vacuam reliquerit, et quam miseriam nos nostrique 1 concives " passi fuerimus dummodo omnibus nationibus prasda sumus " " et rapina. ISTon solum ab boste deprimimur, sed potius fame " morimur, maxime cum omni genere pabuli, excepto artis " venatoriaa solatio, careamus. Ab omni igitur alia spe repulsi, " gratiam vestram adivimus, rex, implorantes ut prassidium " adbibeas personaliter accedens; et regnum tibi debitum, ex- " pulsis barbaris, ad libitum disponas, populum regas, et " patriam, quae olim regna longe posita sibi subjecerat, ad " pristinum statum reducas." Cumque baec et alia arcbiepi- scopus diu allegasset, rex in bunc modum respondit; "Olim " tempus erat quo non negarem insulam Britannia? recipere ; " sed quoniam infortunia accesserunt, vilior mibi facta est, et " meis principibus odiosa. Veruntamen, eo quod avi et atavi " mei insulam illam tenuerunt, trado vobis Constantinum fra- " trem meum, et duo milia militum cum eo. Qui, si Deus " permiserit, patriam ab bostium irruptione liberabit, atque " diademate ilDidem insignitus, cum gloria et bonore regnum " possidebit." Vix finem dicendi fecit rex, cum arcbiepisco- pus vocato Constantino, viro in militia approbato, ei in ba?c verba arrisit, " Cbristus vincit, Cbristus regnat, Cbristus im- " perat. Assit igitur Cbristus regi Britanniae, qui est defen- " sio nostra, ut insulam miserrimam ad pristinam libertatem " reducat." Quid pluraP Paratis in litore navibus, eligi- tur ex diversis regni partibus supradictus militum numerus ; qui mare ingressi in Totonesii portu prospere applicuerunt. Id. vi. 5. Nee mora, confiuxerunt undique Britones dispersi de latibulis et speluncis, et cum bostibus congressi victoriam per indus- triam novi regis et beati viri meritum sunt adepti. Deinde facta in Cicestria 3 concione, erexerunt Constantinum in regem, eiqiie conjugem dederunt ex nobili Bomanorum prosapia ortam, 1 nostrique] vestri, A. 0. W. ; que is inserted by Par. " sumus] simus, W. 3 in Cicestria] intra Silcestriam, Galf. Mon. CHRONICA MAJORA. 183 Galf. Mon. qua? indiistria beati Witbelini, Londoniensis arcbiepiscopi, fuerat A.D. 435. educata ; ex qua tres filios inclitos, Constantem scilicet, Aure- Nota tres Hum Ambrosianum, atque Uterpendragon, processu temporis ^i° s bncli- geueravit. Constantem vero priniogenitum suum Deo sacri- os natos - ficavit, tradens eum in ecclesia Sancti Arnpbibali infra Win- toniam, ubi monacbilem ordinem suscepit, Aurelium autem Ambrosium atque Uterpendragon arcbiepiscopo Londoniensi ad nutriendum commisit. Continuatio. Be Sixto Papa. Vit.Pontif. Anno gratia} ccccxxxvi. Syxtus sedit in catbedra Eomana, Pope Ado, col. annis octo et diebus xviii. ; qui basilicam Sancta? Maria3 Ma- "ixtus III. 101 • tris Domini, qua? ab antiquo Liberi patris delubrum fuerat, miro opere refecit. Nota cle Sancto Stephano. Id. Anno gratia? ccccxxxvu. Eudoxia, uxor Tbeodosii principis, Eudoxia ab Jerosolymis remeavit, secum beati protomartyris Stepbani translates reliquias deferens, qua? in basilica S. Laurentii posita? pie o e J?° 7 a fidelibus venerantur. Continuatio. Id. Anno gratia? ccccxxxvm. Bleda et Attila fratres, multa- Bleda and rumque gentium reges, Illiricum Traciamque depopulati sunt. Attila. Item. Id. Anno gratia? ccccxxxix. Maximus, Taurinensis episcopus, Maximus, vir in Scripturis divinis satis eruditus, pra?clarus babetur. bishop of Id. Anno gratia? ccccxl. Petronius, Bononiensis episcopus Ita- urm -_ lia?, vir sanctitate vita? et monacborum studiis exercitatus, et h- s j!° mU f' Uteris sa?cularibusque l eruditus, rnoritur. Bologna. Continucotio. Id. Anno gratia? ccccxli. Julianus episcopus 2 et Ga?lestus Pe- Two Pe- lagii sectatores agnoscuntur. lagian bishops. Item, Id. Anno gratia? ccccxiii. Leporius presbyter Pelagianum dogma Leporius, a sequitur, pra?sumens de puritate vita? sua?, quam arbitrio suo Pelagian. 1 quel om - A. 0. W. ; ins. by Par. | 2 Of Eclanum. 184 MATTH^I PAKISIENSIS A.D. 442. tantum et conatu proprio, non Dei se adjutorio obfcinuisse Ado, col. credebat. Sed ad ultimum emendatus correcfionis suaa libruni 101. vera fide composuit. Item nota. PopeLeoI. Anno gratiaa ccccxxiii. Leo primus sedit in cathedra Ro- Vit.Pontif. mana, annis xxi., mense uno, et diebus ix., et cessavit sedes diebus xxi. Nota continuationem. Victor of Anno gratia) ccccxliv. Victor Massiiiensis rbetor, qui li- Ado, col. Marseilles. b rum in Genesim ad filii sui iEthereii personam commentatus 101. est, in divinis scripturis non ' satis eruditus, moritur. Rex Britonum Constantinus interfechis est, cui successit films ejus Constans in regnum. Murder of Anno gratia? ccccxlv. Constantinus Britannorum rex, qua- Galf. Mon. Constan- (J a vn die dum venatum iret, a Picto quodam, qui in ejus Y1 - 5-7. obsequio fuerat, in virgulto densissimo cum cultro interfectus est. Quo defuncto surrexit dissensio inter proceres quis eorum sublimaretur in regnum " ; filii quoque regis defuncti, Aurelius Ambrosianus atque Uterpendragon, missi fuerant in Minorem Britanniam ad educandum. Qui, si prsesentes fuissent, prop- ter aitatem puerilera regnare non possent. Porro Vortigernus consul Gewiseorum, qui omni nisu in regnum aspirabat, per- rexit Wintoniam, et Constantem monacbum, Constantini filium, de claustro extractum duxit Londonias, et eum, vix annuente Proditio populo eo quod monacbus esset, in regem erexit. Witbelinus detestanda. enim Londoniensis arcbiepiscopus tunc defunctus fuerat, nee fuit alter qui ilium in regem sullimare prassumpsisset. Sed ipse Vortigernus vices episcopi gerens, coronam 3 capiti suo pro- priis manibus impressit. Sullimatus igitur rex, omnia regni negotia Vortigerno disponenda commisit. At Vortigernus astutus, 4 castella et munitiones regni suis satellitibus tradens, quomodo regem traderet callide cogitabat. CejDit itaque tbesauros regis in custodiam, et numerum militum ac servi- entium diebus singulis augmentavit. Deinde regem adiens, consilium dedit ei ut centum Pictos, quos ad omnem prodi- tionem et dolum promptos noverat et paratos, in obsequio suo 1 non] om. 0. W.; it is in Ado. 2 regnum] regno, W. 3 coronam] om. W., though in 0. 4 A. has et sapiens, as Galf. Mon., but it is expuncted. It is in W., not in West. CHEONICA MAJOEA. 185 Galf. Mon. retineret, ut corpus suum diebus ac noctibus ab incursione A.D. 445. y i- 7. hostium tuerentur. Porro aimuente rege, supradictus Picto- rurn numerus cum privata regis familia est admissus. At Vortigernus eos ita stipendiis ditabat militaribus et epulis delicatissimis reficiebat, quod adorantes ilium, per plateas dignum imperio judicabant. Cum igitur gratiam omnium se habere cognovisset Vortigernus, inebriavit eos quadam die, dicens cum lacrimis, se a Britannia recessurum, cum non haberet de proprio unde ' 1. militibus stipendia provideret. Deinde, quasi tristis, recedens ad bospitium suum, ipsos in aula potantes reliquit. Quo audito murmurabant Picti ad in- vicem, dicentes, "Ut quid monachum istum non interficimus, " ut Vortigernus solio regni potiatur ?" Surgentes itaque ine- Constans briati, impetum fecerunt in regem, illoque perempto, Vorti- rex Brito- gerno caput regium detulerunt. Quod cum intellexisset Vor- g c j tur tigernus, quasi contristatus in fletum prorupit, ut proditionem <} i . factam sub lacrimarum velamine palliaret. At Vortigernus civibus Londoniensibus, ut 2 base acciderant, convocatis, Pictos illos jussit decollari, ut propriam fraudem ab boc scelere red- Id. vi. 9. deret excusatam. Tandem, cum neminem sibi parem in regno Vortigern conspexisset, imposuit capiti suo coronam Britannia?, et super- crowns Cf. Bed. gressus est principes universos. Sublimatus ergo, coepit in , J™ * H. E. i. 14, eo crescere omnium lues scelerum, crudelitas prascipue et Britain p. 120 a. odium vei'itatis, contemptus Dei, 3 litigium, contentio, proditio, livor anxius, et luxus, cum ceeteris flagitiis, adeo quidem quod nee imam ex omnibus sibi creditur defuisse, et, quod maxime bonestati contrarium est, nobiles deprimens et infimos ex- tollens, Deo et bominibus efficitur odiosus. Ut Sanctus Germanus, Autissiodorensis episcopus, in Britanniam veniens, Pelagianam hceresim, auxiliante Sancto Albano, clelevit. Beda,H.E. Anno gratia? ccccxlvi. Haaresis Pelagiana, per Agricolam i. 17, Pelagii discipulum illata, fidem Britonum fceda peste macu- p. 62. p. 122 a. i av it. Verum Britanni, cum neque suscipere dogma perver- Pelagian- sum, gratiam Cbristi blaspbemando, ullatenus vellent, neque i s ™ 1J } versutiam nefariaa persuasionis refutare verbis certando suf- ■ Brltam * ficerent, inveniunt salubre consilium, ut a Gallicanis episco- pis auxilium belli spiritualis inquirant. Quamobrem collecta ibidem magna synodo, quaarebatur in commune qui illuc 4 1 unde] numero, W., from blun- dering over un, •which 0. has. 2 ut~\ altered to ubi in W. 3 0. W. ins. here " amor menda- " cii, ebrietas, animositas." 4 illuc] illic, A. O.W. ; altered by Par. 186 MATTH^EI PARISIENSIS A.D. 446. ad succursum fidei mitti deberent. Atque omnium judicio Beda,H.E. SS. Ger- eligebantur Apostolici sacerdotes, Germanus Autissiodorensis i- 17, man and _^. L U p Ug Trecasinse civitatis episcopi, qui ad confirmandam P* 123a - to Britain fi^em Britanniam ' venirent. Qui cum prompta devotione pre- to eradicate ces et jussa sanctaa Ecclesia3 suscepissent, intrant Ocean um, it. et licet cum labore, tandem decursis in brevi pelagi spatiis, optati litoris quiete potiuntur. Collecta itaque apud Verola- mium synodo, 2 immensa multitudo virorum 3 etiam cum con- jugibus et liberis illic excita convenerat. Aderat populus, expectabatur futurus et judex, astabant partes dispari condi- tione dissimiles ; inde divina fides, hinc bumana pra3Sumptio ; bine pietas, inde superbia ; hinc Cbristus, inde Pelagius auctor pravitatis. Primo in loco beatissimi sacerdotes copiarn dis- putandi adversariis pra3buerunt, quaa sola nuditate verbo- rum diu inauiter et aures occupavit et tempora. Deinde antistites venerandi torrentes eloquii sui cum Apostolicis et Evangelicis imbribus profuderunt. Miscebatur sermo pro- prius cum divino, et assertiones molestissimas lectionum tes- timonia sequebantur. Convincitur vanitas, perfidia confutatur, ita ut ad singulas verborum objectiones errasse se, dum ne- quit respondere, fatetur. Populus arbiter vix manus continet, judicium cum clamore testatur. Post bunc diem, ita ex Id. animis omnium suasio iniqua deleta est, ut sacerdotum doc- trinam sitientibus desideriis sectarentur. Compressa itaque j>erversitate damnabili, ejusque auctoribus confutatis, atque animis omnium fidei puritate compositis, sacerdotes beatum Albanum martyrem auctori Deo per ipsum gratias acturi pe- tierunt. Ubi Germanus, omnium Apostolorum diver sorum que martyrum secum reliquias babens, facta oratione, jussit revelli sepulchrum, preciosa ibidem munera conditurus, arbitrans op- portunum, ut membra sanctorum ex diversis regionibus collecta quos pares meritis rcceperat ccelum, sepulcri quoque unius teneret bospitium. Quibus depositis bonorifice ac sociatis, de loco ipso ubi beati martyris effusus erat sanguis, massam pulveris secum portaturus abstulit, in qua apparebat cruorc servato rubuisse martyrum ■csedem, persccutore pallente. Quibus ita gestis, innumera bominum turba eodem die ad Do- minum conversa est. i. If 1 Britanniam'] Britannias, A. 0. W. ; altered by Par. 2 collecta . . . synodo] This is not in Bede. rirorum] oni. A. O.W. ; ins. by Par. CHRONICA MAJORA. 187 Causa vocationis Anglorum. A.D. 447. Anno gratiaa ccccxlvii. Cum regis Vortigerni iniquitas, et The Saxons animi levitas, omnibus per circuiturn nationibus essefc divul- invited by Cf. Beda, gata, insurrexerunt in eum Scoti a Circio et Picti ab Aquilone, ° H. E. i. 12. quorum Vortigernus centum concives interemerat, et regnum Britanniai acerrirna infestatione et labore continuo vexabantur. 1 Nam ferro et flamma, prasdis et rapinis, omnia consumentes, gentem peccatricem, quee regiis nequitiis favens simul cum ipso contaminata est, ultio diri sceleris est secuta, Et quod de populo miserando bostilis irruptio non attigit, fames pras- valida penitus consumpsit, adeo quidem ut nee vivi suffice - Beda, II. E. rent mortuos sepelire. Bex itaque, cum populo desolato et i. 14. bellicis incursionibus fatigato, contra bostium irruptionern ignarus est quid ageret. Tandem omnibus placuit, ut gentem Saxonum de partibus transmarinis 2 in auxilium convocareut. Quod divino nutu dispositum esse constat, ut veniret contra improbos malum, sicut evidentius rerum exitus comprobavit. Mittuntur 3 interea in Germaniam nuntii, ut quod praalocutum est opere compleatur. Id. i. 20, p. 126 b. Nota helium non virifais sed virtute obtentum. Anno gratiae ccccxivm. Picti cum Scotis bellum adversum Victory of Britones junctis viribus susceperunt. Cum vero Britanni partes tne Britons suas fore impares judicarent, sanctorum antistitum Gei'mani pT er et Lupi subsidium petierunt. Denique cum major pars exer- g co t s citus arma capere et bellum parare temptarent, Germanus se ducem pra9lii futurum fatetur. Eligit expeditos, circumjecta percurrit, et e regione, qua bostium sperabatur adventus, vail em circumdatam mediis montibus intuetur, quo in loco ipse dux agminis novum exercitum componit. Et jam aderat ferox bostium multitudo, quam appropinquare intuebantur in insidiis constituti. Tunc subito Germanus signifer universos admonet et prtedicat ut voci suae uno clamore respondeant. Et sacerdotes Alleluia tertio repetitum exclamabant. Sequi- tur una vox omnium, et elatum clamorem reperensso aere montium conclusa multiplicant, bostile agmen terrore proster- nitur, et super se non solum rupes circumdatas, sed etiaru ipsam ca3li macbinam mere 4 contremiscunt, trepidationique 1 vexabantur'] vel — bant, Par. 2 W. ins. sibi. 3 Mittuntur . . compleatur] This sentence is due to the compiler. 4 mere] Introduced by Par. Not in W. or in Bede. It is in the MSS. of Westminster. 188 MATTHjEI parisiensis A.D. 448. injecta? vix sufficere pedum pernicitas credebatur. Passim Beda,H.E. fugiunt, arma proiciunt, gaudentes vel nuda corpora eripuisse lm ®> discrimini. Plures etiam timore prsecipites flumeu, quod p " transierant, devoravit. Ultionem suam innocens exercitus in- tuetur, et victorise concessa? otiosus spectator emcitur. Spolia colliguntur exposita, et ccelestis palmar gaudia miles religiosus amplectitur. Triumphant pontifices hostibus confusis ' sine sanguine, triumphant victoria fide obtenta non viribus. Com- posita itaque insula securitate multiplici, superatisque bostibus invisibilibus vel carne conspicuis, reditum moliuntur ponti- fices, quibus tranquillam navigationem et merita propria et intercessio beati martyris Albani paraverunt, quietosque eos suorum desideriis felix carina restituit. Francorum 2 [rex] Sigebert, Meroveus annis x. tunc regnavit. c0 De adventu Anglorum in insulam Britanniam. Arrival of Anno gratia? ccccxlix. Gens Anglorum sive Saxonum aBeda,H.E. the Saxons, rege Vortigerno invitata, Britanniam tribus longis navibus i. 15, advehitur, et in orientali parte insula? locum manendi a rege, P* 120c - p. 63. quasi pro patria pugnatura, suscepit. Susceperunt ergo locum donantibus Britannis, ea conditione, ut pro patrife salute et pace contra adversarios militarent, et illi militantibus debita 3 stipendia providerent. Advenerunt autem de tribus Germania3 populis fortioribus, id est, Saxonibus, Anglis, et Jutis. De Jutarum origine sunt Cantuarii et Wictuarii. Haac est ea gens qua? Wectam tenet insulam, et ea qua? usque bodie, in provincia Occidentalium Saxonum, Jutarum natio nominatur, posita contra ipsam insulam Vectam. De Saxonibus vero, id est, ea regione qua? nunc antiquorum Saxonum natio cogno- minatur, venere Orientales Saxones, Meridiani Saxones, Occi- dui Saxones. 4 Porro de Anglis, hoc est de ilia patria qua? Angulus dicitur, et ab eo tempore usque hodie manere deser- tus perbibetur, Orientales Angli, mediterranei Angli, 5 Mercii, tota JSTorbanbumbrorum gens, qua? ad Boream Humbri flumi- nis babitat, ca?terique Anglorum populi sunt exorti. Duces eorum perbibentur fuisse duo fratres Hengistus et Horsa, qui 1 confusis'] fusis, A. W. ; Par. has introduced con. 3 debita] om. A. ; inserted by- Par. - Francorum . . reqnamtl om. O. ...,,. ,„ , -^ ,, Saxones] om. W., though in O. W. has "Irancorum Meroveus an- I " nis x.;" tunc regnavit, which is in the MSS. of West., is introduced by Par. 5 mediterranti Angli] om. A. ; in- serted by Par. CHRONICA MAJORA. 18.9 fuerant nlii Witbgisii, cujus pater Witba, cujus pater Wetba, A.D. 449. cujus pater "Wodera, de cujus stirpe multarum provinciarum Galf. Mod. regium genus originem duxit. Cumque tandem in 1 praesentia Religion of vi. 10. regis essent constituti, quassivit ab eis, quam fidem, quamque tneSaxons. religionem patres eorum coluissent. Cui Hengistus, " Deos " patrios, scilicet, Saturnum, Jovem, atque caateros qui mun- " dum gubernant colimus, maxirne autem Mercurium, quern " lingua nostra Woden appellanius. Huic patres 2 veteres " nostri dedicaverunt 3 quartam feriam septimanae, quaa usque " in hodiernum diem Wodenesdai sortita est. Post ilium co- " limus deam inter cseteras potentissimam, vocabulo Fream, " cui etiam dedicaverunt sextam feriam, quam ex nomine " ejus Fredai vocamus." Ad boc Vortigernus, " De credu- " litate vestra, quaa potius incredulitas dici potest, vebementer " doleo ; de adventu autem vestro gaudeo, quia in congruo " tempore vos necessitati mess sive Deus sive alius obtulit. " Opprimunt me etenim inimici mei undique, et si laborem " prasliorum meorum mecum communicaveritis, retinebo vos " bonoriflce infra regnum meum, et diversis muneribus et " agris ditabo." Paruerunt illico barbari, et fcedere confir- mato in curia ipsius remanserunt. Beda, H.E. Eodem anno nunciatum est in Britannia, Pelagianam per- S. German i. 21, versitatem iterato paucis auctoribus dilatari. Rursusque ad again in beatissimum Germanum preces Britannorum deferuntur, ut n . ain ......... . against the causam Dei et belli spiritualis certamen assumere dignaretur. Pelagians. Quorum petitioni festinus obtemperans, adjuncto sibi Severo totius sanctitatis viro, qui erat discipulus beatissimi patris Lupi et tunc Treveris ordinatus episcopus, mare conscendit, et consentientibus elementis, tranquillo navigio Britanniam petit. Praadicatio deinde ad plebem de prasvaricationis emen- datione convertitur, omniumque sententia pravitatis auctores condemnantur ; factumque est ut illis in locis multo ex eo tempore fides intemerata perduraret. Itaque compositis omni- bus beati sacerdotes ea qua venerant prosperitate redierunt. Ut Vortigernus rex ad helium provocatus auxilio Saxonum liostes vlcit. Galf. Mon. Anno gratice ccccl. Post recessum beatissimorum a Bri> Fresh vi. 10. tannia pontificum, emergentes ex more Scoti cum Pictis, ex irruption of partibus Aquilonis exercitum valde grandem confecerunt, ^p. ot . s atque Aquilonales insulaa partes devastare cceperunt. Quod 1 in] ova.. W. ; 3 dedicaverunt] predicaverunt, 0. 2 patres] oni. 0. W. I 190 MATTH^EI parisiensis Vortiger- nus Sax- ones se- cundo ad patriae exitium vocavit. A.D. 450. ubi Vortigerno nunciatum fuisset, collegit niilites atque trans Qaif. Mon. Hurnbrum in obviam perrexit. ISTec multum oportuit cives vi. 10. pugnare; nam Saxones, qui aderant, tarn viriliter prseliaban- tur, ut hostes, qui prius vincere solebant, sine mora in fugam propellerent. Vortigernus ergo per illos victoria potitus, Id. vi. 11. donaria sua ampliavit eis, atque duci eoruni Hengisto dedit agros plurimos in Lindeseia regione, quibus sese et suos com- militones sustentaret. At Hengistus, cum esset vir astutus, comperta amicitia regis, ipsuin in bunc sermonem adivit : " Domine mi, undique inquietant te inimici tui, atque minan- " tur tibi, dicuntque sese conducturos ex Armoricano tractu " Aurelium Ambrosium, ut, te deposito, ipsum in regem pro- " moveant. Si placet ergo, mittamus in patriam nostram, et " invitemus ex ea milites ut numerus noster augeatur." Eex itaque ejusdem petitioni adquiescens praacepit Hengisto in Ger- maniam mittere, ut milites ex ea invitati festinum afferrent aux- ilium. ISTec mora ; missa in Germaniam legatione, nuntii rever- Id. vi. 12. tentes conduxerunt secum decern et octo naves electis militibus plenas. Conduxerunt etiam filiam Hengisti, vocabulo Eouwen, cujus pulcbritudine Vortigernus illectus, postulavit earn a patre suo. Hengistus vero, comperta animi regis levitate, concessit ei filiam suam. Intravit itaque Satbanas in corde ejus, qui cum esset Christianas cum pagana coire desiderabat. Nupsit itaque eadem nocte rex paganag, qua3 ultra modum placuit ei J ; unde inimicitiam procerum et filiorurn suorum incurrit. Genuerat primitus filios de altera conjuge, quorum erant nomina Vortimerus, Katigernus, Pascentius. Genuit Incest of etiam ex eadem conjuge filiam, quam in societatem thori sus- Hen. Hunt. Vortigern. cipiens, filium ex ea procreavit, unde a Sancto Germano et u " P" ' 07e - ab omni episcoporum conventu excommunicatus est. Ut rex filiam Hen- gisti in uxorem duxerit. De transitu 8. Germani. Death of Eodem anno, ut scripsit Sigisbertus in cronicis suis, Sanc- S. German. ^ us Qermanus ad Eavennam pro pace Arinoricanee gentis perveniens, et summa reverentia a Valentiniano et Placidia matre ejus susceptus, migravit ad Christum. Cujus corpus 2 honorifico agmine sanctorum virorum, 3 comitantibus virtutum signis Autissiodoro defertur. Quo tempore Severus presbyter, vir miraculis pra^clarus, destructo idolorum templo, ubi error Sigebert, col. 83. Beda,H.E. i. 21, p. 128 b. Ado, col. 103. 1 ef\ oni. W. 2 A. 0. W. ins. in. Par. has ex- puncted it. It is not in Bede. 3 sanctorum vvrorwm\ om. A. O. W. ; ins. by Paris. West, has " sanc- " torum ac religiosorum virorum." It is not in Bede- CHRONICA MAJORA. 191 Ado, col. 103. gentilis centum deos cultura insanissima adorabat, ecclesiam A.D. 450. beati protomartyris Stepbani, ut conseoraretur praa foribus Vienna?, parabat. 1 Sed cum reditum beatissimi Germani a Ravenna sustineret, qui se ad dedicationem venturum prasdix- erat, contigit ut die ejusdem dedicationis, antequam officia in- cboarentur, beatissimum corpus confessoris Christi Germani per Viennam deportatum in eandem ecclesiam novam repausandi gratia portaretur, sicque viri Dei promissum constat impletum. Qua? miracula, quasve 2 virtutum insignia per beaturn virum in His bio- Britannia Deus operatus sit, liber 3 qui de ipsius vita scriptus graphy- est, legere volentibus indicabit. Beda tamen in bistoria An- glorum refert 4 ipsum ab boc sasculo migrasse anno imperii Martiani sexto, qui est annus post hunc octavus. PMlvppus presbyter ohiti. Ado, col. Anno gratia? ccccli. Pbilippus presbyter, auditor beati Je- Death of 103. ronimi, qui in Job simplici sermone libros edidit, diem p hlll vP the clausit extremum, ^ er ' Be concilio Calcedonensi. Id. col. 102. Anno gratia? cccclii. Mortuo Tbeodosio imperatore, Mar- Marciau tianus et Valentinianus sex annis imperaverunt. Quorum initio, industria beati Leonis Papa?, Cbalcedonense concilium 5 and Valen- tinian III. p. 64. celebratur, ubi Eutice cum Dioscoro, Alexandrino episcopo, rjoancil of Isidor. convincuntur publice 6 et damnantur. Erat autem Eutices abbas Chalcedon Etym. "viii. Constantinopolitanus, qui Cbristum post bumanam assump- against tionem negavit existere de duabus naturis, sed solam divinam Eutyches. in eo asseruit esse naturam. Ut Vortigernus propter Saxones miserit. Galf. Mon. Anno gratia? ccccliii. Hengistus, cum Vortigerno filiam Hengist's vi. 13. suam copulasset, ipsum in nunc modum allocutus est, dicens : advice to Vortigern 1 parabat~\ Tel procurabat, A. 2 quave] que, W. ; ve is ins. by Par. 3 This is probably the Life of S. German by Constantius. Por an account of this and other lives, see Hardy's Catalogue of Materials for British History, i. pp. 47-57. 4 The passage alluded to is at the end of i. 21, p. 128 c. But Bede is speaking of Valentinian's death. See Mr. Coxe's note, R. Wendover, i., p. 12. 5 0. W. ins. regni. It is not in Ado. 6 convincuntur publice ] Intro- duced by the compiler. 192 MATTH.EI PARISIENSIS A.D. 453. " Audi consilium menm, efc invitemus adbuc filium meum Q a lf. Mon. to invite " Octam cum fratruele suo Abissa; viri enim bellatores sunt; \i. 13. Sax i° e " 6t da eis regiones quas sunt in aquilonalibus Britanniaa par- " tibus juxta murum, inter Deiram et Scotiam, qui detinebunt 1 " ibidem et sustinebunt impetum barbarorum, et sic citra " Humbrum in pace remanebit. 2 " Paruit Vortigernus, atque illico, missis legatis, venerunt Octa et Abissa et Cerdicius, cum trecentis navibus armata manu repletis ; quos omnes Vortigernus benigne suscepit, maximisque muneribus donavit. Quod cum vidissent Britones, timentes proditionem eorum, dixerunt regi ut ipsos ex finibus regni sui expelleret. ]STon enim debebant pagani Christianis communicare, quia lex Christiana probibebat. Insuper tanta eorum multitudo super- venerat, ita ut civibus terrori essent, quibus debuerant esse praasidio. 3 At Vortigernus diffugiebat consilio suorum 4 adqui- escere, quia super omnes gentes propter conjugem suam eos diligebat. Deposition of Vorti- gern, and victory of Vortimer. Ut, deposito rege Vortigerno, filius ejus successerit. Anno gratias ccccliv. Magnates Britannia regem Vortiger- Id. num penitus deserentes, unanimiter 5 Vortimerium filium ejus in regem sublimarunt. Qui consiliis eorum in omnibus ad- quiescens, coepit expellere barbaros, et insequens eos usque ad flumen Derewente, ubi 6 victoria potitus est, multos truci- davit. 7 Fugit autem cum aliis Vortigernus, qui propter uxorem suam quod potuit illis auxilium impendebat. Tuuc Vortime- Id. vi. 14. rius victoriam adeptus, coepit possessiones amissas civibus reddere, ipsosque diligere, ecclesias destructas renovare, atque viros ecclesiasticos in omnibus honorare pra3cepit. De prribitate Vortimerii regis. Victories of Anno gratia3 cccclv., qui est annus adventus Anglorum in Hen. Hunt. Vortimer. Britanniam septimus, gens Anglorum cum Vortigerno, viribus u - P- 708 resumptis, cceperunt iterura Vortimerium, regem Britonum, ad c " r> ' Battle of bellum provocare. Convenientes autem bine et inde apud Aylesford. ^ii es torp 8 cunei, acriter et diu pugnaverunt. Tandem pondus 1 detinebunt'] In W. de is ex- puncted, and there is sus in the margin. 0. has only detinebunt. - remanebit] remanebis, 0. W. 3 quibus . . . prcesidio] Inserted by the compiler ; esse prcesidio is inserted in A. by Par. 4 suo?um] eorum, 0. W. 5 unanimiter] om. A. ; ins. by Tar. c ubi] ibi, W. "' multos trucidavit] om. A. 0. W. ; ins. by Par. 8 W. has Ailesbiri in the margin. CHRONICA MAJORA. 193 praelii in Saxones couversura est, et 1 pugnam deseruerunt et A.D. 455. campum. Britones vero viriliter insequentes, illorum- innu- meraui multitudinem perernerunt, cseteris autem dispersis, Vortimerius cum victoria ad propria remeavit. Nee multo post Vortimerius, cum fratribus suis, Katigerno et Pascentio, et universo insula? populo, Saxonibus bellum indixit. Quibus congregatis, acies disposuerunt ad bellum. Horsus vero frater Death of Hengisti, cui Vortigernus Cantia? provinciam contulerat, et Vatl g em » Hen. Hunt, rex a suis concivibus dicebatur, percussit aciem Katigerni u. pp.708 c. f ra t r i s Yortimerii regis tanto impetu, ut ad modum pulveris dispersa dissiparetur. Deinde Katigernum ab equo prostratum interfecit. Quod videns rex Vortimerius, frater ejus, irruit and Horsa. in eum, et illo interfecto reliquias cohortis sua? ad Hengistum fugavit, totumque pra?lii pondus in Hengistum conversum est. Et 1 cum probitati Vortimerii resistere nequivisset, tandem, non sine magno Britonum detrimento, qui nunquam fugerat aufugit. Tit clef undo Hors Saxones Hengistum regem m Cantia fecerint. Id. p.709A. Anno gratia? cccclvi. Horso defuncto, Saxones Hengistum, Hengist fratrem ejus, in regnum Cantia? sublimarunt. Quo etiam anno king of Galf. Mon. ter contra Britones pugnasse legitur. Sed probitati Vorti- s ' eQ ' vi. 13. merii resistere non valens, ad insulam Tanetb confugit, ubi pra?lio navali cotidie vexabatur. Tandem Saxones cimbas 3 suas Departure vix ingressi, relictis mulieribus et filiis, Germaniam redierunt. of the Saxons. Ado, col. 102. Nota miracuhim. Anno gratia? cccclvii. Sanctus Mammertus, Viennensis epi- Miracle of scopus, instante solemnitate vigiliarum Dominica? resurrectionis, "• Mam- . ... Hicrtus a?des publicas, 4 in urbe Viennensium, flammis terribilibus ere- bishoDof pusculo conflagrare inspexit. 5 Quid multa ? Pleno timoribus Vienne. populo ecclesia vacuatur, dum similem casum in singulis 6 domi- bus singuli metuebant. Perstitit tamen coram festivis altaribus invictus 7 antistes Mammertus, et calore fidei succensus flumine 1 est et] om. A. W. ; ins. by Par. 2 illorum'] illos, W. It is altered by Par. in A. 3 cimbas] ciulas, W., as Nennius (47, p. 69 a) ; cinulas, A. Par. has expuncted this, and -written cimbas over it ; celoces, Galf. Mon. 4 publicas] publica, A. 5 inspexit] cepit, A. O.W., which Par. has expuncted, and -written in- spexit above the line. 6 singulis] propriis, 0. W. " Par. has vel vestitus in the mar- gin. N 194 MATTH^EI PARISIENSIS A.D. 457. lacrimarum permissam ignibus potestatem compescuit. De- Ado, col. speratione igitur deposita, reditur ad ecclesiam, niiraculum 102 - sancto viro ascribentibus universis. TJt caput Sancti Johannis revelatum sit. The head Anno gratia? cccclviii. Jobannes Baptista caput suum duobus Id. col. of S. John monacbis orientalibus, qui ad orationem venerant Jerosolimam, 103- the Baptist j ux t a Herodis quondam babitaculum revelavit. Quod deinceps Edessa Edissam Pbenicia? urbem perlatum, 1 et digno bonore conditum est. Hceresis Dioscori pullulavit. Leo I., II. Anno gratis cccclix. Defuncto imperatore Martiano, Leo Id. Bioscorus major cum Leone minore sedecim annis imperium tenuerunt. bishop of q uo e ti am tempore, Alexandria et iEgyptus, errore Dioscori ^ r j a hasretici languens, immundo repleta spiritu canina rabie latrat. Childeric. Francorum [rex] 2 Hildericus regnavit annis viginti sex. Sigebert. col. 87. Death of Vortimer. Vortigern sends for Hengist. De morte Vortimerii regis Britonum. Anno gratia? cccclx. Vortimerius rex Britonum et flos ju- Hen. Hunt, venum defunctus est, cum quo simul spes et victoria Britan- "• P- 708 e. norum extincta est. Diabolus namque in corde novercEe sua? ^ali. Mon. Bouwen ingressus, dedit illi venenum 3 per quendam fami- liarem suum, quo subita morte prseventus in urbe Trinovan- tum sepultus est; quo defuncto misit Yortigernus, instinctu Id. vi. 1 5. uxoris sua3, in G-ermaniam propter Hengistum, ut veniret in Britanniam privatim et cum paucis, ne, si aliter veniret, dis- cordia inter Britones oriretur. Hengistus rediit in Britanniam. Return of Anno gratia? cccclxi. Hengistus, audito obitu Vortimerii, Id. engist to trescenta rnilia 4 armatorum sibi sociatis, in Britanniam rever- Jiritain. ,.,.., -o- • sus est. bed cum tantse multitudmis adventus Vortigerno principibusque regni nuntiatus fuisset, indignati sunt valde, et constituerunt cum illis prasliari. Quod cum Hengisto filia p. 65. s Ua p er internuntios indicasset, gentem patriae sub specie pacis prodere 5 cogitavit, misitque legatos ad regem, dicens, 1 perlatuni] prolatum, W. - rex is omitted also in W. 3 Par. inserts propinavit. 4 Sic, and so W. West., an error arising from altering sociavit in Geoffrey of Mon. into sociatis, and forgetting to change the case of the numbers. 5 prodere] vel perdere, Par. CHRONICA MAJOR A. 195 Galf. Mon. se non multitudinem tantam conduxisse, tit vel sibi vel regno A.D. 461. vi. 15. aliquam ingereret violentiam, sed sestimabat Vortimerium ad- buc vivere, queni super omnia expngnare cupiebat; quoniam autem ipsum esse defunctum non baesitabat, sese et populum suum disposition! suas committebat, ut quos optaret, in regno retinuisset, et quos refutaret, statim in Gerrnaniam vela ver- tissent ; et, si id Tortigerno placuisset, petebat ut diem et locum, quo pariter convenirent, statueret. Cumque talia regi Massacre nuntiata fuerunt, placuerunt ei vebementer, jussitque cives et 2j * he Saxones kalendis Maii in pago Ambrii convenire, ut ibidem ^mesburv praedicta firmarentur. Quod cum utrinque concessum fuisset, proecepit Hengistus commilitonibus suis, ut unusquisque Ion- gum cultrum infra caligas baberet, 1 et cum Britones securius colloquium tractarent, unusquisque paratus astantem [sibi] ' 2 Britonem abstractis cultris jugularet; 3 quod ita factum est. Hengistus vero illico Vortigernum 4 per pallium detinuit ; casteri autem astantes principes nibil tale prasmeditatos, cir- citer quadringentos sexaginta viros, inter barones et consrdes Id. vi. 16. jugularunt. Aderat ibi tunc consul Claudiocestria?, vocabulo Eldol, qui, visa proditione, sustulit palum, quern forte inve- nerat, et quemcumque cum illo attingebat, confringens ei membrum quod percutiebat, confestim ad tartara dirigebat; alii caput, alii bracbia, alii scapulas, compluribus etiam crura elidens, terrorem non minimum bostibus inferebat ; nee prius de illo loco recessit, donee septuaginta viros consumpto palo interfecit. Et cum tantse multitudini resistere nequivisset, divertit se ab illis atque civitatem suam petivit. Multi bine et inde ceciderunt ; sed victoriam Saxones habuerunt, quia Britones, qui inermes 5 advenerant,minime resistere potuerunt. TJt Saxones ecclesias Britannice vastaverint. Id. Anno gratiaa ccccxxil. Saxones, Vortigerno regi mortem Britain laid comminantes, ligaverunt eum, petieruntque civitates suas atque waste by munitiones pro vita; quibus ilico, quicquid affectaverant, con- Faxons, cessit, ut vivus abscedere sineretur. Quod, cum juramento confirmatum fuisset, solverunt eum a vinculis, atque urbem Londoniarum primitus adeuntes ceperunt ; ceperunt deinde 6 Eboracum et Lindocolinum, necnon et Wintoniam, quasque 1 haberet] haberent, A. O. W. altered by Par. 2 sibi] om. A. 0. W. 3 jugularet] jugularent, W. 4 Vortigernum] om. W. 5 inermes] inermi, A. O., and so W. originally, but it has been altered. fi deinde] inde, W. N 2 196 MATTH^I PAPJSIENSIS A.D. 462. provincias devastantes. Invadebant undique cives, quasi lupi oves, quas pastores deseruerunt ; ecclesias et ecclesiastica Of. Bed. omnia ad solum usque destruebant, sacerdotes juxta altaria tru- H - hl - L ' ■ cidabant, sacras scripturas igue concremabant, super sancto- rum martyrum sepulturas cumulos terra3 congerebant; viri religiosi, qui ab hac clade evadere potuerunt, speluncas et terrarum concavitates, nemorosa loca atque deserta, montium Cf. Galf. quoque et collium preerupta, cum sanctorum reliquiis peti- ^ on - xn - Vortigern erunt. Cum ergo tantam cladem inspexisset Vortigernus, in- q^£ Mon> retreats gcius quid contra nefandam gentem ageret, secessit in partes yL 6. into ^ ales. Xambrise, et sese in oppidum Genorium inclusit. Id. viii. 2. Be hceresi Acepjhalorum. Heresy of Anno gratiee cccclxiii. Apparuit ha3resis Acephalorum, Ado, col. if i^ Ce " Calcidonense concilium l repugnantium. Ideo Acepbali, id I /*- " ' est, sine capite, nominantur, quia, qui prius illam hgeresim j;tymol. introduxit, non invenitur ; hi in Christo duarum substantiarum viii. 5. proprietatem negant, et unam in ejus persona naturam esse contendunt. Ut gens Britonum propter suhsidium militare ndsit. Aurelius Anno gratias cccclxiv. Gens Britonum in Minorem Britan- Galf. Mon. sent fo^bv n ^ am nuntios ad Aurelium Ambrosianum et TJtherpendragon V1, 8 - the Britons, fratrem ejus, qui pra3 timore Vortigerni illuc missi fuerant, destinantes, postularunt obnixius et instanter, ut celeriter ex Cf. Id. viii. tractu Armoricano ad illos venientes, Saxonibus et rege Vor- ' ' tigerno expulsis, Britannia? susciperent diadema. At illi jam adultae Eetatis existentes, iter suum perinde cum navibus et armatis militibus paraverunt ; quod ubi Vortigerno regi nun- Id, vi. 17. tiatum fuisset, vocatis magis suis, queesivit ab iis, quid sibi Tower in tali eventu foret agendum ; qui respondentes dederunt ei built by consilium, ut turrim fortissimam eedificaret, quce sese suosque V oTtiffern a mortis discrimine tueretur. Peragratis igitur quibusque provinciis, ut locum congruum inveniret, venit tandem ad montem Erir, ubi locum congruum, ut sibi videbatur, invenit. Congregatis itaque ex diversis - partibus ceementariis, jussit construi turrim; at illi a fundamento incipientes, quicquid una die operabantur, nocte sequenti tellus absorbebat. Vor- tigernus vero a magis causam inquirens ruinee, consulue- runt, ut juvenem sine patre quEereret, ut sanguine ipsius CEementum et lapides aspergerentur, ut opus inceptum robur firmitatis obtineret. JSTec mora, legati mittuntur ad diversas 1 Calcidonense concilium'] Calcidonensi concilio, 0. W. CHRONICA MAJORA. 197 Galf. Mod. provincias, ut talem juvenem invenirent. Venientes tandem A.D. 464. v1, ad urbem, qua3 postea Kaermerdin fuit nuncupata, conspex- erunt duos juvenes litigantes, quorum alter socio suo impro- perabat, dicens, ' Quid mecum conteudis, fatue ? Numquid tu " sine patre natus meae nobilitati parificari poteris, qui de " regio genere ortus, ex utraque generis mei parte clarus " resplendeo?" At nuntii verbum hujusmodi audientes, ce- perunt juvenem cum matre ejus, et ad regem ilico perdux- Id. vi. 18. erunt. Cumque in praesentia regis essent constitute coepit diligenter a matre infantis quaerere, quo patre puerum gene- ravit; ad quern ilia, "Vivit anima mea, domine mi rex, quod Birth of " cum essem in thalamo regis Demetiae, patris mei, apparuit Merlin. " mihi quidam in specie pulcberrimi juvenis, et saapissime " amplectens strictis brachiis oscula mihi dedit; et cum de " me quid sibi placuit perfecisset, subito evanescens recessit ; " cumque me in hunc modum diu frequentasset, gravidam " me tandem reliquit, nee est alter qui juvenem istum in me " genuerat." 1 Tunc rex supra modum admirans vocavit Id. vi. 19. juvenem, quasrens ab eo quo nomine vocaretur. Porro, cum se Merlinum Ambrosium fuisse vocatum diceret, 2 quaesivit a rege, utquid ipse et mater ejus ad regis praasentiam fuissent adducti : cui rex Vortigernus, "Magi mei dedere mihi consi- p. 66. " lium, ut juvenem sine patre perquirerem, cujus sanguine " opus meum irroraretur et staret ;" cui Merlinus, "Jube " magos tuos coram me venire, et convincam eos mendacium " invenisse ; nescientes enim quid sub fundamento sit, per " mendacium vobis satisfacere cupiebant. Sed voca operarios " tuos, domine mi rex, et jube terram fodere, et invenies " stagnum sub ea, quod opus stare non permittit:" quod cum factum fuisset, invenerunt omnia quae a Merlino dicebantur. Tunc Merlinus ad magos accedens ait, " Dicite mihi adhuc, " vilissimi adulatores, quid sub stagno latet?" At illi nihil respondentes tacuerunt ; at Merlinus conversus ad regem dixit, " Jube hauriri stagnum per rivulos, et in fundo invenies " duos lapides concavos et in illis duos dracones dormientes." Credulus ergo rex super verbis illius jussit hauriri stag- num, et, admirantibus cunctis, reperit verum quod a Merlino dicebatur. Ut Victorinus circul/u/m Paschalem xcripserit. Vit. Pontif. Anno gratiaa cccclxv. Hylarius sedit in cathedra Romana Pope annis sex, mensibus tribus, diebus decern, et cessavit sedes Hilary. 1 yenuerat] generavit, 0. W. - diceref] altered by Par., apparently from dicerelur. 198 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 465. diebus decern. Ad istms Papse petitionem Yictorinus Pasclialem Ado, col. circulum scripsit quingentoruin triginta duorum annorum. ' Vision of Vortigern, and pro- phecies of Merlin. Albus draco. Rubeus draco. Incipit proplietia Merlini.* Eodem tempore, cum sedisset Yortigernus rex Britonum q ,» ,, super ripam exbausti stagni, egressi sunt duo dracones, v ii. 3. quorum unus erat albus, alter vero rubeus ; cumque alter alteri appropinquasset, commiserunt diram pugnam, et ignem anbelitu procreabant. Prasva- i -r, , . >, •,-,. 1 rer montes mteliigun- tur majores Britannise, per valles populares, quia eo- dem modo corruent majores quo minores, ut in occi- sione lx. ducum Britonum lebat autem albus draco, ru- beumque usque ad extremita- tem lacus fugabat ; at ille, cum se expulsum doluisset, impetum fecit in album ip- sumque retroire coegit. Ipsis ergo in hunc modum pugnan- tibus, pracepit rex Merlino et multi populi a Saxoni- Ambrosio dicere, quid prcelium bus apud Stanhenges tem- draconum portendebat. Mox pore Yortio'erni reois ipse in fletum prorumpens, spiritum bausit propbeti^, et " Id est > minorum m assumpta parabola ait, ' Ya; occisione de Stanhenges^ rubeo draconi, nam exter- u bi solus dux Glovernise minatio ejus festinat! Caver- evasit nas ipsius occupabit albus . draco, qui Saxones quos ■"■** hteram ; per Sax- invitasti significat; rubeus ones Sarracenos qui occu- vero gentem significat Bri- parunt totam Britanniam. tannise, quae ab albo oppri- metur. Montes 1 itaque ejus ut valles Eequabuntur, et flumina vallium 2 sanguine manabunt ; cultus religionis 3 delebitur, et ruina ecclesi- arum patebit ; prasvalebit tandem oppressa, 4 et sa3vi- 4 Ecclesia. 5 Vel ssevitia. 6 Qui de uxore ducis Cornubise genitus fuit, Ar- tliurus videlicet, qui fugavit eos et decern et octo vici- bus dimicavit cum Sax- tia3 5 exterorum resistet ; Aperf 6 etenim Cornubise onibus et super eos vicit, * There is a portrait of Merlin in the margin. These explanations of the prophecy by Paris are certainly not taken from Alanus de Insulis, though they frequently agree with his interpretations. They are writ- ten in Paris's smallest hand between the lines and on the margin of pp. 66, 67 of A. f Aper\ W. has in the margin, " Aper Arthurum significat." This has been erased in A. CHRONICA MAJORA. 199 Galf. Mon. " succursum prsestabit, vii. 3. " et colla eorum sub " pedibus suis concul- " cabit; insulae 7 oceaui " potestati ipsius sub- " deutur, et Gallicanos s " saltus possidebit ; tre- " mebit Komulea do- " inus 9 saavitiaru ipsius, " et exitus ejus dubius ' ' erit ; in ore populorum " celebrabitur, et actus " ejus cibus erit nar- " rantibus. Sex 10 pos- " teri ejus sequeutur " sceptrum, sed post ip- " sos exsurget Germa- " nicus vermis ; subli- " mabit 11 ilium aaquo- " reus lupus, quern Afri- " cana nemora 12 comi- " tabuntur. Delebitur '"' iterum religio, 13 et " transmutatio prima- "■' rum sediumfiet; dig- ' ' nitas 14 Londonise ador- " nabit Doroberniam, et 7 Scilicet Dacia, Norwegia, AJ). 465. Orcades, Scotia, Hibernia. S:?? h v ies ' of Merlin. 8 Ingressusenimin Galliam cum rege Norwegise earn occupavit. 9 Eo quod devicto procuratore Cesaris in valle Suesie Suwesie, caput ejus misit Romam vice tributi ; et sic profectus versus Romam usque ad * con- struxit Baladigam, regressus propter guerram Modredi. 10 Id est, sex posteri de genere Britonum, scilicet Caterius et alii connumerati in historia Bri- tonum. Post Arthurum sex, Constantinus, Aurelius Conanus, Yortiporius, Malgo Caterius, Coovanus, Cadwallo, Calowala- drus. Gormundus venit tempore Caterii, post quern translatum est regnum ad Saxones. 11 Tangitur de Gormundo, qui veniens ab Affrica occupavit totam insulam. 12 Id est, naves AffricaB. 13 Scilicet per Gormundum, vel sic delebitur, etc., scilicet per Augustinum, qui fecit occidere trecentos monachos in Bangor, una scilicet abbatia Britonum in marchia Wallia?, eo quod nolu- erunt venire ad eum ad voca- tionem concilii sui per Anglicos. 14 Id est, archiepiscopus qui fuit apud Sanctum * de Cor- * Sic, left blank by Par. blanks being left. In C. the words are written on, without 200 MATTHiEI PARISIENSIS A.D. 465. " pastor 15 Eboracensis Prophecies of Merlin. Septimus m Armorico " regno 16 frequentabi- " tur ; Menevia 17 pallio " urbis Legionum indu- " etur, et pra?dicator " Hybernise propter in- " fantem in utero ma- " tris 18 crescentem ob- " mutescet; pluet san- " guineus imber, 19 et " dira fames 20 mortales " afficiet. His superve- " nientibus dolebit ru- " beus, sed emenso 21 '• labore vigebit. 22 Tunc " infortunium albi 23 fes- " tinabit, et sedificia " bortulorum ejus diru- " entur; 24 septem scep- ' : trigeri 25 perimentur, " et unus eorum 26 sanc- " tificabitur, " 7 ventres " matrum secabuntur " et infantes abortivi " erunt ; erit ingens " supplicium bominum, " ut indigense restitu- Vir in equo " antur. Qui faciet bsec, seneo Cad- wallonem " ameum virum induet 28 significat. " et per multa tempora hulle translatus est apud Doro- berniam. 15 Id est, beatus Sanson trans- latus ab urbe Legionum usque Eboracum, qui cum vii. episcopis suis transtulit se in Britanniam Minorem metu Gormundi, et sedit ibi in ecclesia Dolensi. 16 Id est, Minori Britannia. 17 Sancti David translata fuit sedes arcbiepiscopalis ab urbe Legionum usque ad Sanctum David. 18 Id est, Sanctus Patricius. Tangitur quoddam miraculum de beato Patricio quod ingredi- ente matre beati David prseg- nante obmutuit. 19 Ad literam, tempore Gor- mundi. 20 Ad literam. 21 Post bella longa et conflic- tus quamplurimos. 22 Quando gens Britonum vidit se opprimi a Saxonibus. 23 Gentis Saxonum. 24 Quicquid redificabunt de- struetur per Britones. 25 Hie tangit reversionem regni ad Britones, quia Britones erex- erunt Cadwanum in regem apud Cestriam ut debellaret Eadwi- num regem Northanhumbrise. 26 Id est, beatus Oswaldus. 27 Vel glorificabitur. 2S Rex Lud moriturus jussit corpus suum cremari, et ejus ci- CHRONICA MAJOEA, 201 Galf. Mon. vii. 3. Rex bene- dictus Ced- ■wallam significat, qui Romae baptizatus ibi mortuus est. super geneum* equum portas Lon- doniaa servabit. Exin 29 in pro- prios mores revertetur rubeus draco, et in seipsum sa3vire la- borabit. Superveniet itaque ultio Tonantis, quia omnis ager colo- nos decipiet ; arripiet mortalitas populum, cunctasque nationes 30 evacuabit ; residui natale solum deserent, et exteras culturas se- minabunt; rex benedictus parabit navigium, et in aula duodecimi inter beatos annumerabitur ; erit miseranda regni desolatio, et areee messium in fructicosos saltus redibunt. Exsurget iterum albus draco, et filiam Germanise invi- tabit ; replebuntur iterum hortuli nostri alieno semine, et in extre- mitate stagni languebit rubeus. Exin coronabitur Germanicus ver- mis, et asneus princeps bumilia- bitur, terminus illi positus est, quern transvolare nequibit ; cen- tum namque quinquaginta annis 31 in inquietudine et subjectione manebit, ter centum vero insi- debit. Tunc exsurget in ilium Aquilo, et flores, quos Zephirus procreavit, eripiet; erit deauratio in templis, nee acumen gladio- rum cessabit. Vix obtinebit ca- vernas suas Germanicus draco, 32 quia ultio proditionis ejus super- veniet ; vigebit tandem paulisper, sed decimatio ISTeustrise nocebit, populus namque in ligno et fer- reis tunicis superveniet, qui vin- dictam de nequitia 33 ipsius sumet; restaurabit pristinis incolis man- siones, et ruina alienigenarum patebit. Germen albi draconis ex bortulis nostris abradetur, et nerem poni in ima- A.D. 465. gine senea, et ipsam ^M^riT imaginem poni super portam Londoniis in titulum ejus. Qu83 porta propter hoc appellatur Ludgate. Postea vero elapso multo tempore venit Willelmus conquestor detestans pompam ta- lem et ritum Sarra- cenum, jussit ipsam imaginem et equum quern insidebat pree- cipitari et confringi, iratus quod imago vi- debatur custos portse illius, immo potius totius civitatis. 29 Id est, in pec- catis commorabuntur Britones more solito. 30 Id est, vii. reges de genere Saxonum fuerunt in bello per- empti per Cadwallo- nem qui successit. 31 Ab exitu scilicet Cadwoladri. 32 Vel vermis. 33 Willelmus Bas- tardus cum navigio ar- mato Haroldi perjuri qui ultimus fuit rex de genere Anglorum. ameum~\ oru. W. 202 MATTH.EI PARISIENSIS A.D. 465. Prophecies of Merlin. Duo dra- cones. Leo justi- tise. Catuli leonis. reliquiae generations ejus deeimabuntur ; jugurri perpetuse servi- tutis ferent, matrem- que suam ligonibus et aratris vulnerabunt. Succedent 34 duo dra- cones, quorum alter 35 invidias spiculo suffo- cabitur," alter 3r> vero sub umbra nomiuis redibit. Succedet leo justitia3, ad cujus ru- gitum Gallicanee tur- res et iusulani draco- nes trernebunt. In diebus ejus aurum ex lilio et urtica extor- quebitur, et argentum ex ungulis mugien- tum 37 manabit ; cala- rnistrati varia vellera vestibunt, 38 et exterior babitus interiora sig- nabit ; pedes latran- tium 39 truncabuntur, pacem babebunt 40 fe- rae, burnanitas suppli- cmm 41 dolebit; finde- tur forma commercii, dimidium 42 rotun- dum 43 erit ; peribit milvorum rapacitas, et dentes luporum hebe- tabuntur ; catuli leo- nis 44 in asquoreos pis- ces 45 transformabuntur. 34 Willelmi Bastardi duo sci- licet filii, Robertus Curthose et Willelmus rex Rufus frater ejus. 33 Rex Rufus Willelmus. 36 R. Curthose recusans recu- satus est. 37 In assisa de Clarendune tornagium et hujusmodi. 38 Yel vestient. 39 In foresta. \ ' ., '< 40 Ad literam. 41 Pro mutilatione membrorum et vitse privatione. 42 Hie primo secabantur de- narii. 43 Id est, oboli et quadrantes. 44 Super ripam qua? vocabatur ripa filii regis ante portam de Barbeflete. 45 IT Robertus dux Norman- N nise dictus Curthouse strenuus in armis patre irato amisit cum benedictione paterna primoge- nita ; Normanniam ei concessit tantummodo quia natus fuit in eadem. 1 Willelmus Rufus, secundo Willelmus natus, successit patri suo in lP rlmus 1 # conquestor. regno Angliae; sed quia inhu- ' manus fuit et avarus Deo non erat acceptus, unde quasi ecclesia3 Dei persecutor spiculatus obiit. *H Henricus primus. Iste cleri- catui addictus legis peritus extitit, mente sagax, facie pul- cber, et corpore extitit elegan- tissimus. Huic delegavit pater CHRONICA MAJORA. 203 Galf. Mon. vii. 3. p. C7. et aquila 46 ejus super montem Arardum ni- dificabit. Venedotia rubebit mater no san- guine, 47 et domus Co- rina3i sex fratres in- terficiet ; nocturnis 48 lacrimis madebit in- sula, unde omnes ad omnia provocabuntur. Va3 tibi INeustria, qiio- niam cerebrum leonis in te spargetur et membra lacerabun- tur. 49 Nltentur posteri transvolare superna, sed favor novorum sublimabitur ; * noce- thesaurum suum, unde ccenobium A.D. 465. Radingis construxit, et frater Prophecies ejus Robertus simili edoctus ex- emplo, pro anima patris eorum terram sanctam adiit peregri- nando. Sed quia ibi regnum sprevit Jerusalem cselitus sibi oblatum, male obiit incarceratus in tenebro carcere csecatus ; unde Merlinus, " Succedent duo draco- " nes, quorum alter invidise spi- " culo/' etc. Succedit leo justi- ciee, id est, Henricus primus. 46 Id est, imperatrix, filia sci- licet Henrici regis primi, quae prius maritata fait imperatori et postea Galfrido comiti Ande- gavia3. 47 Id est Norwallia. Hoc impletum est anno gratiae MCXXXVIII. 48 Hoc completum tertiof anno Stephani regis. Respice cronica Henrici Arcliidiaconi, unde ver- sus : " Quis mihi det/' etc. 49 Id est Normannia, in qua cerebrum regis defuncti, scilicet Henrici, cum fieret de corpore suo anatomia, ejectum est et * At the foot of p. 66 is in rubrick, " In fine libri hoc plenius scilicet in Assere ;" and below : — f Locrinus — Loegria — "] Brutus. | nunc Anglia.__ _ | _ _ _ Cathenes, Britannia v '"" I Termini ma ^ r - Totenes. J filiales - Tres fratres j Albanactus— Albania — filii Bruti. 1 nunc Scotia. Innogen rnater. j Camber — Cambria— ^ nunc Wallia. J f tertio] This should be quinto. The reference is to Hen. Hunt, viii., f. 223 b, ed. Savile. 204 MATTH.EI PARISIENSIS A.D. 465. " bit 50 possidenti 51 ex Prophecies of Merlin. " impiis 52 pietas, 53 do- " nee sese genitore 54 in- ' ' duerit ; 55 apri igitur oculi. Membra dicit, quia mem- bratim di visum est cadaver, et musculosa caro sale imposito profundius incisa. 50 Id est, aggregabit peccata longa gwerra. 51 Id est, terram, id est, regi Stephano. 52 Id est, ex concilio impio- rum. 53 Quia mitissimus fuit. 54 Id est, regem Henricum quern genuit. 55 Cum autem dampnosa guerra et mororosa inter Henri- cum et Stephanum omnia bona terras exhausisset, magnates tasdio affecti decreverunt communi con- silio bellum committi campestre inter Henricum et Stephanum et eorum consanguineos, et cui sors victoriam contulisset in pace extunc regnaret in omni potentatu. Statuto ergo ]oco tanto prselio competenti, scilicet, Euenfeld, et jam ad laqueandas galeas utrobique pervenirent partes, Matildis mater Henrici, pietate materna commota, venit festinanter illico lacrimans et anhela ad Stephanum et hsec auribus instillavit : " infelix, " quid facere prsesumis ? visne " filium tuum interficere ? " Cum que audiens hasc Stephanus vehementer admiraret, ipsa dubi- tantem certificavit, quam quando Story of Matilda's asserting that Henry Avas her son hy Stephen. (Compare the Hist. Anglor. i. pp. 294, 295, Mad- den.) CHRONICA MAJORA. 205 Galf. Mon. vii. 3. " dentibus accinctus, ca- " cumina niontium et " umbram galeati trans- " cendet. Indignabitur idem Stephanus constitutus nun- A.D. 465. cius pro ipsa in Andegaveam / ^? 1f ies venire t, in reditu genuit ipsum Henricum, scilicet, in navi, et qusedam alia signa secreta ex- posuit ; et sic plenius edoctus Stephanus, qui prius letaliter oderat Henricum filium suum, prascordia liter paterno affectu ccepit diligere. Matildis vero super hoc gaudens, sub eodem spiritu festino Henricum adiit, et ipsum jam armatum seorsum vocavit, sic alloquens, " miser, " quis te furor inflammavit ut " fias parricida ? " et incompta et hirsuta capilla ubera denu- data ei ostendit : " Ecce ego " mater tua his uberibus te in- " fantem alui, hoc corpusculo " prodeuntem ; si committatur " hoc praslium, nolo vivere, et " sic fies parricida et matricida, " et totius istius exercitus nu- " merosi ;" et cum callidis ver- bis cor Henrici filii sui veri- tati inclinasset, fractum est cor ejus et pacificatum, et Stephani amore relativo quasi filius pa- trem ccepit amplexari : et cum aliquotiens mater intermeasset sollicita, appropinquantes pater et filius et alternaverunt am- plexus cum osculis, et secretius colloquentes ait unus alteri, " Ave pater ;" respondente al- tero, " Salve fili ;" et sic materna 206 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 465. Prophecies of Merlin. Albania, 56 et convoca- tis collateralibus, san- guinem effundere vo- cabit ; 57 dabitur 58 maxillis ejus fre- num, 59 quod in Armo- rico sinu fabricabi- tur ; 60 deaurabit 61 il- lud 62 aquila 63 rupti foederis, et tertia 64 nidificatione gaudebit; evigilabunt rugientes catuli, 65 et, postpositis nemoribus, infra moa- nia civitum venabun- sollicitudine sopita est tarn cru- enta discordia, et clarificatum Merlini vaticinium. Ha3C tamen narratio omnes in exercitu la- tuit cum pax accclamaretur. 56 Rex Scotorum ad Stan- dardum. 57 Vel vacabit. 58 Hoc reperies in ultimo folio liujus voluminis ad mortem Henrici II. in hoc libro. 59 Id est, regi Scotorum capto et incarcerato et ad votum edo- mito. 60 p er rebelles regis de Mi- nori Britannia quos regina Ali- enora, qua3 aquila rupti foederis dicitur, sedaverat. 61 Hie primo incepit exigi aurum reginse. 63 Hoc adimpletum anno Do- mini mlxxxix., scilicet secundo folio secundi libri. 63 Alienora, quia praBter alia adulteria etiam Sarracenis com- miscebatur, aquila quia rapax et regalis. 64 Id est, filio suo rege Ri- cardo, qui eandem quasi matrem et plusquam matrem dilexit, in tantum ut omnia sua prsecepta jussit adimpleri ; et hoc post- quam incarceraverat earn rex Henricus, ut idem rex Ricardus quod deliquit in patrem expiaret in matrem. 65 Filii regis Henrici, scilicet CHRONICA MAJORA. 207 ' tur ; C6 stragem non ' minimam 67 ex obstan- ' tibus facient, et lin- ' guas taurorum absci- ' dent; 63 colla rugien- * tium onerabunt cate- ' nis, et avita temp or a ' renovabunt. Exin 69 ' de primo in quartum, 70 ' de quarto 71 in tertium, ' de tertio '- in secun- ' durn. rotabitur pollex ' in oleo. 73 Sextus 74 ' Hyberniee mcenia sub- ' vertet, et nemora in ' planitiem mutabit; 75 ' diversas portiones 76 in ' unum reducet, et ca- ' pite leonis " corona- ' bitur ; principmm ' ejus vago effectui suc- ' cumbet, sed finis ip- ' sius ad superos con- ' volabit ; " s renovabit " 9 namque beatorum se- H[enricus] junior rex, G[alfri- A.D. 465. das], et J[ohannes]. SmSST 66 In regis patris domesticos S98vient. 67 Verum est ad literaro, quia bellicosi erant. 68 Prselatis silentium imponent. 69 Hie computat successionem non computato Henrico rege ju- niori, licet alias pro rege com- putetur. 70 Id est, de rege Henrico in quartum a, se, id est, in Ricar- duni regem ; duos enim habuit fratres primogenitos, scilicet Wil- lelmum et Henricum dictum regem. 71 Id est, de Ricardo in Johan- nem, quia Galfridus fuit medius. 72 Id est, de Johanne in Hen- ricum filium suum, quia ei suc- cessit ; sed qualiter dicitur se- cundus non penitus liquet. 73 Id est, inunctio regalis. 74 A Willelmo Bastarclo, sci- licet Henricus, quia Hiberniam sibi subjecit. 75 Id est, plures portiones in unam rediget. 76 Multse enim portiones Hi- berniee. 77 In coronatione regis Ricardi. 78 Henrici, ratione guerra3 Ste- phani, vel propter luxuriam, quia tandem potentissimus fuit. 79 Notandum quod dictus rex de quo agitur, scilicet Henricus, 208 MATTH^EI PAPJSIENSIS A.D. 465. " des 80 per patrias, et Prophecies of Merlin. " pastores in congruis " locis locabit ; duas 81 " urbes duobus palliis " induet, et virginea " munera virginibus do- " nabit; promerebitur " inde favorem 82 Tonan- " tis, 83 et inter beatos 84 " collocabitur. Egredi- Linx. " etur ex eo linx 85 pe- " netrans omnia 85 quas " ruinse propria gentis " imminebit; per illam " enim utramque insu- " lam amittet Neustria, " et pristina dignitate " spoliabitur. Deinde " revertentur cives 87 in " insulam, nam disci- " dium 88 alienigena- " rum 89 orietur. 90 Ni- rt veus quoque senex 91 " in niveo equo fluvium " Peridonis 92 divertet, " et cum Candida virga 93 " molendinum 94 super " ipsum metabitur; Cad- " walladrus 95 Conanum 96 attraxit primo in regnum hoc Templarios et Hospitalarios, al- bos monachos et moniales de Fonte Ebraudi, et dedit eis vir- ginea dona, id est, nova et in- audita, quse nunquam fuerunt ab aliquo rege prius data. 80 Episcopatus, abbatias, et hujusmodi. 81 In Hybernia, ubi constituit duos archiepiscopatus de novo. 82 Et gratiam. 83 Dei vel Papse. 84 Id est, sanctos. 85 Henricus III. 86 Id est, bursas omnium ri- mando. 87 Id est, Britones, quorum respectu alii alieni sunt omnes. 88 Vel disci dia. 89 Habitatores insulre. 90 Vel orientur. 91 Papa Innocentius. 92 Vel Perironis. Hie tangit de parliamento Ludovici apud Pirironem. 93 Id est, flagellum excom- municationis et guerrse. 94 Id est, lucrum. 95 Id est, reliquiae gentis Kad- walladri. 96 Conanum, id est, impera- torem Fredericum, qui Conanus, id est rex, dicitur : Conan enim in Britonum lingua rex sonat et Cuning Anglice, autonomasice quia summus. CHRONICA MAJORA. 209 Galf. Mon. " vocabit 97 et Albaniam 9S in socie- T "- 3 - " tatem accipiet. Tunc erit strages " alienigenarum, tunc flumina" san- " guine manabunt, tunc erumpent " Armorici 100 montes, et diademate " Bruti un coronabuntur ; replebitur " Kambria 102 laetitia, et robora " Cornubi«3 103 virescent; nomine " Bruti vocabitur insula, et nuncu- " patio extraneorum peribit. Ex Aper. " Conano 104 procedet aper bellico- " sus, 105 qui infra Gallicana neniora " acumen dentium suorum exerce- " bit ; truncabit namque qnasque " majora robora, minoribus vero " tutelam prsestabit ; tremebunt " ilium Arabes et Affricani, nam im- " petum cursus sui in ulteriorem " Hispaniam protendet. Succedet Hircus. " bircus Venerii castri aurea habens " cornua et argenteam barbam, qui " ex naribus suis tantam efSabit ne- " bulam, quanta tota superficies in- " sulee obumbrabitur. Pax erit in " tempore suo, et ubertate glebee " multiplicabuntur segetes ; muli- " eres incessu serpentes fient, et " omnis gressus earum superbia re- " plebitur ; renovabuntur castra Ve- " neris, nee cessabunt sagittce Cupi- " dinis vulnerare ; fons revertetur " in sanguinem, et duo reges duel- " lum propter leamam 1CI6 de vado " baculi committent ; omnis humus " luxuriabit, et bumanitas fornicari '"' non desinet; omnia ba3c tria ssecula " videbunt, donee sepulti reges in " urbe Londoniarum propalabuntur. " Redibit iterum fames, redibit mor- " talitas, et desolationem urbium Aper com- " dolebunt* cives. Superveniet aper mercii. " commercii, qui dispersos greges " ad amissa pascua revocabit; pectus 97 Id est, impera- A.D. 465. torem. Prophecies of Merlin. 98 Id est, Scotiam. 99 Id est, populi. 100 Minor Britan- nia dicitur Armorica. 101 Id est, Britan- nise. 102 Id est, Wallia. lWi Quia Britones cum exiret Cadwola- drus a Britannia, di- visi fuerunt Britones in tres partes, in Walliani quam vocat Kambriam, et Cornu- biam Arm ori cam que, id est, Britanniam Minorem, qui con- juncti fuerint secun- dum tempus pr?efini- tum a Merlino ; no- mine Bruti vocabitur insula. 104, Id est, impera- tore. 105 y^ r strenuosis- simus. 106 y erslls : meretrix Lenonem lena non diligit absque crumeoa. dolebunt'] delebunt, A. 21 O 1 MATTH^I PARISIENSIS of Merlin. Arbor. Asinus. A.D. 465. " ejus cibus erit egentibus, et lingua Galf.Mon. Prophecies « e j us sedabit sitientes; ex ore ipsius vu - 3 - " procedent flumina, quae arentes " bominum fauces rigabunt. Exin " super turrim Londoniarum procre- " abitur arbor, quee tribus solum - " modo ramis contenta, superficiem * " totius insulse latitudine foliorum " obumbrabit ; hinc adversarius " Boreas superveniet, atque iniquo " flatu suo tertiurn illi ramum eri- " piet; duo vero residui locum ex- " tirpati occupabunt, donee alter al- " terum foliorum multifcudine adni- " bilabit ; deinde vero locum duorum " obtinebit ipse, etf volucres extera- " rum regionum sustentabit, patriis " volatibus nocivus habebitur, nam " timore umbras ejus liberos vola- " tus amittent ; succedet asinus " nequitia3, in fabricatores auri " velox, sed in luporum rapacitatem " piger. In diebus illis ardebunt " quercus per nemora, et in ramis " tiliarum 107 nascentur glandes ; 107 Vel ilicum. " Sabrinum mare per septem ostia discurret, et fiuvius Oscbae " per septem menses fervebit ; pisces ipsius calore morientur, " et ex eis procreabuntur serpentes ; frigebunt Badonis balnea, " et salubres aquae eorum mortem generabunt. Londonia ne- " cem viginti milium virorum lugebit, et Tamensis in san- ' ' guinem mutabitur ; cucullati ad nuptias provocabuntur, et " clamor eorum in montibus Alpium audietur. Tres fontes Id. vii. 4. " in urbe Grwintonia erumpent, quorum rivuli insulam in tres " portiones secabunt; qui bibet ex uno diuturniori vita frue- " tur, nee su23erveniente languore gravabitur ; qui bibet de " altero, indeficienti fame peribit, et in facie ipsius pallor " et borror sedebit; qui bibet de tertio subita morte pericli- " tabitur, nee corpus ipsius poterit subire sepulcrum ; tantam " ingluviem vitare volentes diversis tegumentis earn occul- " tare nitentur. Quascunque ergo moles superposita fuerit " formam alterius corporis recipiet; terra namque in lapides, " lapides in lympbam, lignum in cineres, cinis in aquam, si " superjecta fuerit, mutentur. Ad baec, ex urbe Canuti ne- superficieni] super faciem, A. f et] ins. by Par. CHRONICA MAJOR A. 211 Galf. Mon. " moris eliniinabitur puella, ut medela? curam adhibeat; qua3, A.D. 465. vn. 4. << U |. omnes ar tes inierit, solo anbelitu suo fontes nocivos sic- Prophecies " cabit. Exin, ut sese salubri liquore refecerit, gestabit in of Merlin. " manu sua dextra nemus Colidonis, in sinistra vero murorum " Londonia3 propugnacula ; qnocumque incedet passus sulpbu- " reos faciet, qui duplici flamma fumabunt; fumns ille exci- " tabit Rutbenos, et cibum sub marinis conficiet, lacrimis " miserandis manabit ipsa, et clamore borrido replebit insu- " lam, Interficiet eani cervus decern ramorurn, quorum quatuor Cervus. " aurea diademata gestabunt, sex vero residui in cornua bu- " balorum vertentur, qua3 nefando sonitu tres insulas Britannia? " commovebunt. Excitabitur Daneium nemus, et in bumanam Daneium " vocem erumpens, clamabit, ' Accede Kambria, et junge nemus - " ' lateri tuo Cornubiam, et die Wintonia?, Absorbebit te " ' tellus. Transfer sedem pastoris ubi naves applicant, et " ' ca?tera membra caput sequantur ; festinat namque dies, " ' qua cives ob scelera perjurii peribunt; candor lanarum " ' nocuit, atque tinctura? ipsarum diversitas.' Va? perjuras " genti, quia urbs inclita propter earn ruet. Gaudebunt naves " augmentatioue tanta, et unum ex duobus fiet. Reffidificabit " earn bericius oneratus pomis, ad quorum odorem diverso- Hericius. " rum nemorum convolabunt aves ; adiciet palatium ingens, p. 68. " et secentis turribus illud vallabit. Invidebit ergo Lon- *' donia, et muros suos tripliciter augebit; circuibit earn un- " dique Tamensis fluvius, et rumor operis transcendet Alpes; " occultabit infra illam bericius poma sua, et subterraneas " vias machinabitur. In tempore illo loquentur lapides ; et '* mare, quo ad Galliam navigatur, infra breve spatium con- " trahetur; in utraque ripa audietur bomo ab boinine, et " solidum insula? dilatabitur ; revelabuntur occulta snbmari- " norum, et Gallia pra? timore tremebit. Post ba?c, ex Cala- " terio nemore procedet ardea,' qua? insulam per biennimn Ardea. " circumvolabit ; nocturno clamore convocabit volatilia, et " omne genus volucrum associabit sibi; in culturas mortalium " irruent, et omnia grana messium devorabunt; sequetur " fames populum, atque dira mortalitas famem. At cum " calamitas tanta cessaverit, adibit detestabilis ales vallem Ales detes- " Galabes, atque earn in excelsum montem levabit; in cacu- tabilis. " mine quoque ipsius plantabit quercum, atque infra ramos " nidificabit : tria ova procreabuntur in nido, ex quibus Tria ova. " vulpes, et lupus, et ursus egredientur. Devorabit vulpes Vulpes. " matrem, et asininum caput gestabit; monstro igitur assumpto Lupus. " terrebit fratres suos, ipsosque in ISTeustriam fugabit. At " ipsi excitabunt aprum detonsum in ilia, et navigio revecti Excitabunt " cum vulpe congredientur ; qua?, cum certamen inierit, finget *P rn)n ' " se defunctam, et aprum in pietatem movebit. Mox adibit o 2 212 MATTH^EI PARISIENSIS A.D. 465. Prophecies of Merlin. Lupus et ursus. Capite leo- nis corona coronabi- tur. Bos mon- tanus. Asinus. Cornu- taurus. Submarini luces. Corvus. Bubo. ipse cadaver, dum super stabit, axibelabit in oculos ejus et Galf. Mon. faciem ; at ipsa non oblita prasteriti doli mordebit sinistrum vu - 4 - pedeni ejus, totumque a corpore evellet; saltu quoque facto eripiet ei dexterarn aurem et caudam, et infra cavernas montium delitebit. Aper ergo illusus requiret lupum et ursura, ut ei amissa membra restituant; qui, ut causam inierint, promittent ei duos pedes et aures et caudam, et ex eis porcina membra component; adquiescet ipse, pro- missamque restaurationem exspectabit. Interim descendet vulpes de montibus et sese in lupum mutabit, et quasi colloquium babitura cum apro adibit ilium callide, ipsumque totum devorabit ; exin transvertet sese in aprum, et, quasi sine membris, exjoectabit Germanos, sed et ipsos postquam advenerint subito dente interficiet, atque capite leonis coro- nabitur. Tn diebus ejus nascetur serpens, qui 1 neci mortalium imminebit, longitudine sua circuibit Londoniam, et quosque praetereuntes devorabit. Bos montanus caput lupi assumet, dentesque suos in fabrica Sabrina3 dealbabit ; associabit sibi greges Albanorum et Cambrias, qui Tamensem potando sic- cabunt. Vocabit asinus bircum prolixaa barba3, et formam ipsius mutabit; 2 indignabitur igitur montanus, vocatoque lupo cornutaurus in ipsos fiet. Ut autem ssevitite indulserit, devorabit carnes eorum et ossa; sed in cacumine TJriani cremabitur ; favillas rogi mutabuntur in cygnos, 3 qui in sicco quasi in fiumine natabunt ; devorabunt pisces in piscibus, et bomines in hominibus conglutient. Superveniente vero senectute efficientur submarini luces, 4 atque submarinas in- sidias macbinabuntur ; submergent navalia, et argentum non minimum congregabunt ; fiuctuabit iterum ° Tamensis, convocatisque fiuminibus ultra metas alvei procedet ; adhi- bebit igitur fontem Galabes dolo et nequitia repletum ; orientur ex eo seditiones, provocantes Venedotos ad praslia. Convenient nemorum robora, et cum saxis Gewiseorum congredientur ; advolabit corvus cum milvis, et corpora per- emptorum devorabit ; super muros Claudiocestrise 6 nidifi- cabit bubo, et in nido suo procreabitui' asinus ; educabit ilium serpens Malvernia?, et in plures dolos commovebit ; sumpto diademate transcendet excelsa, et borrido racanatu populum patriae terrebit ; in diebus ejus titubabunt montes Patbaii, et provincia? nemoribus suis spoliabuntur ; super- 1 qui] que, A. 2 mutabit] vel mutuabit, Par. 3 cygnos] tignos, A. ; vel cing- nos, Par. above the line. 4 luces] lupi, Galf. Mon. 5 iterum] vel igitur, Par. 6 Claudiocestrice] id est Glover- nise, Par. CHRONICA MAJORA, 213 Galf. Mon. " veniet namque vermis ignei anhelitus, qui, emisso vapore, A.D. 465. vii. 4. " comburet arbores. Egredientur ex eo septem leoues capiti- Vermis. " bus bircorum turpati, foetore narium mulieres corrnmpent, Septem " et proprias communes facient; nesciet pater filium proprium, eones - " quia more pecudum lascivient. Superveniet itaque gigas Gigas. " nequitia3, qui oculorum acumine terrebit universos. Ex- " surget in ilium draco Wigornias et eum exterminare cona- Draco. " bitur; facto autem congressu superabitur draco, et nequitia " victoris opprimetur ; ascendet namque draconem, et exuta " veste insidebit nudus; feret ilium ad sublimia draco, erecta- " que cauda verberabit nudatum, resumpto iterum vigore, " gigas fauces illius cum gladio confringet; iniplicabitur " taudem sub cauda sua draco et venenatus interibit. Suc- " cedet post ilium Totonesius aper, et dira tyrannide oppri- Aper. " met populum. Eliminabit Claudiocestria leonem, qui diversis Leo. " prasliis inquietabit serpentem ; l conculcabit eum sub pedibus Serpens. " suis, apertisque faucibus terrebit; cum regno tandem liti- " gabit leo, et terga nobilium transcendet. Superveniet taurus " litigio, et leonem dextro pede percutiet ; expellet eum per " regni diversoria, sed cornua sua in muris Exoniag confringet. " Vindicabit leonem vulpes Kaerdubali, et totum suis deuti- Vulpes. " bus consumet; circumcinget earn Lindocolinus ? coluber, Coluber. " preesentiamque suam draconibus multis borribili sibilo tes- " tabitur. Congredientur deinde dracoues et alter alterum Dracones. " dilaniabit; opprimet alatus 3 carentem alia et ungues vene- " natas 4 in genas configet. Ad certamen convenient alii, et " alius alium interficiet; succedet quintus interfectis, 6 re- Quiatus. " siduosque diversis macbinationibus confringet; transcendet '" dorsum unius G cum gladio, et caput a corpore separabit, " exuta veste ascendet alium, et dexteram caudae lasvamque " iniciet; superabit eum nudus, cum nihil indutus pro- " fecerit; casteros a dorso tormentabit, et in rotunditatem '•' regni compellet. Superveniet leo rugiens immani feroci- Leo rugi- " tate timendus ; ter quinque portiones in unum reducet, et ens, " solus possidebit populum; splendebit gigas colore niveo, Gigas. " et ad candidum populum germinabit. Delitiaa priucipes p. 69. " enervabunt, et subditi in beluas mutabuntur. Orietur in ' ' illis leo bumano cruore turgidus, supponetur ei in segete Leo rubi- " falcifer, qui dum laborabit mente, opprimetur ab illo ; £" n ~! is " sedabit illos Eboracensis auriga, expulsoque domino, in ^ ur i(T a " 1 serpentem'] vel ssevientem, Par. 4 venenatas~\ vel -tus, Par. - Lindocolinus'] id est Lincolni- 5 Par. alters tbis to interfectus. ensis, Par. r> unius] vel illius, Par. :i alatus] vel alitus, Par. 214 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 465. Prophecies of Merlin. Piscistauri. Colonus serpens. Cornutus draco. Lupus signifer. Miles. Aper. Nota si- dera. Mercurius. Stilbon. Galea martis. currum quern ducit ascendet ; abstracto gladio minabitur Galf. Mon. Orienti, et rotarum suarum vestigia replebit sanguine. yn - 4 - Fiet deinde piscis in aequore, qui sibilo serpentis revocatus coibit cum illo. Nascentur inde tres tauri fulgurantes, qui, consumptis pascnis, convertentur in arbores ; gestabit primus flagellum vipereum, et a post genito dorsum suum con- verted nitetur ipse ei flagellum eripere, sed ab ultimo corripietur ; avertent mutuo a sese facies, donee venenatum cipbum projecerint. Succedet eis colonns Albaniae, cui a dorso imminebit serpens; vacabit ipse tellurem subvertere, ut patriae 1 segetibus candeant. Laborabit serpens venenum diffundere, ne herbae in messes proveniant. Letali clade deficiet populus, et moenia urbium desolabuntur ; dabitur in remedium urbs Claudii, quaa alumnam flagellantis inter- ponet; stateram namqne inedicinae gestabit, et in brevi renovabitur insula. Dein duo subsequentur sceptrum, quibus cornutus draco ministrabit; adveniet alter in ferro, et volantem equitabit serpentem ; nudato corpore insidebit dorso, et dexteram caudaa iniciet ; clamore ipsius excita- buntur maria, et timorem secundo inicient. Secundus itaque sociabitur leoni, sed exorta lite congressum facient; mutuis cladibus sucenmbent mutuo, sed feritas belluee prtevalebit. Superveniet quidam in tympano et cythara, et demulcebit leonis seevitiam ; pacificabuntur ergo nationes regni, et leo- nem ad stateram provocabunt; locata sede ad pensas stude- bit, sed palmas in Albaniam extendet. Tristabuntur ergo aquilonis provinciae, et ostia templorum reserabunt ; signifer lupus conducet turmas, et Oornubiam cauda sua circum- cinget ; resistet ei miles in curru, qui populum ilium in aprum mutabit ; vastabit igitur aper provincias, sed in profundo Sabrinae occultabit caput. Amplexabitur bomo leonem in bumo, 2 et fulgor auri oculos intuentium excascabit. Candebit argentum in circuitu, et diversa torcularia vexabit. Imposito vino, inebriabuntur mortales, postpositoque caslo in terram respicient ; ab eis vultus avertent sidera, et soli- tum cursum confundent; arebunt segetes, bis indignantibus, et humor convexi negabitur ; radices et rami vices muta- bunt, novitasque rei erit in miraculum ; splendor Solis electro Mercurii languebit, et erit horror inspicientibus ; " Mutabit clypeum Stilbon Archadia3, " Vocabit Venerem galea Martis ; 1 patritE] patere, A. ; vel patrie, Far. in marg. 2 humo] vel vino. Par. Galf. Mon. has auro. CHRONICA MAJORA. 215 Galf. Mon. " Galea Martis umbram conficiet, A.D. 465. yn ' 4 - '' Transibit terrninos furor Mercurii ; " Nudabit ensem Orion ferreus, Orion. " Vexabit nubes Phoebus aaquoreus, Phoebus. " Exibit Jupiter licitas semitas, Jupiter. " Et Venus deseret statutas liueas. " Saturni sideris livido corruet, Saturnus. " Et falce recurva mortales perimet. " Bis senus numerus domorum et siderum deflebit hospites " ita transcurrere ; obmittent Gemini complexus solitos, et Gemini. " urnam in fontes provocabunt ; pensa Libras oblique pende- l r£D " bunt, donee Aries recurva cornua supponat; Cauda Scor- a rips] " pionis procreabit fulgura, et Cancer cum Sole litigab it ; Scorpio. •' ascendet Virgo dorsum Sagittarii, et flores virgineos obfas- Virgo. " cabit; cursus Lunas turbabit zodiacum, et in fletuui pro- j a ^ nus ' " rumpent Pleiades. Officia jam nulla redibimt, sed clausa Pleiades. " janua in crepidinibus Adrians delitebunt. In ictu radii " exsurgent asquora, et pulvis veterum renovabitur ; confligent " venti diro sufflamine, 1 et sonitum inter sidera confident." De reditu Aurelii hi Br'danniam. Id. viii. 1. Cumqire in hunc modum diu propbetasset Merlinus, astan- tes omnes in admirationem commovit. Yortigernus igitur ex- itum suum scire desiderans, rogavit juvenem sibi dicere quod sciebatj ad quern Merlinus, " Ignem filiorum Oonstantini " difi'uge si vales ; nam gentem Saxonum subjugabunt, et " teipsum infra oppidum Genorium 2 inclusum comburent. Ru- " bebunt sanguine Saxonum facies, et iuterfecto Heugisto " Aurelius Ambrosius coronabitur." Nee mora, 3 cum crastina Aurelius dies illuxisset, applicuit Aurelius Ambrosius cum fratre suo -A-mbrosius Utberpendragon cum 4 innumera multitudine armatorum. f jj^ -° Id. viii. 2. Convenerunt itaque Britones undique dispersi, et convocato Id. viii, 3. regni clero Aurelium in regem erexerunt. Sublimatus autem, ecclesias ad solum usque destructas, ut potuit, reparare va- cavit. Erat autem largus in rnuneribus dandis, sedulus in divinis obsequiis, modestus in cunctis, et super omnia men- dacium postponens, fortis pede, fortior equo, et ad regendum exercitum eruditus. Talibus insignitus virtutibus, fama ipsius in nationibus Celebris habebatur. 1 sufflamine] flamine,W., and so A. Par. has put in suf., as Galf. Mon. 2 infra oppidum Genoririm~\ intra 3 moral W. ins. erat. 4 cum~\ et, 0. W. Galf. Mon. has decern milibus militum comita- turrim, Galf. Mon. j " tus." 216 MATTH.EI PARIS1ENSIS A.D. 466. Death of Vortigern. TJt Vortigermis rex incendio perierit. Anno gratiae cccclxvi. Cum Britanni regem Aurelium cohor- Galf. Mon. tarentur, ut in Saxones impetum faceret, dissuasit rex, nam v "i- 2 - prius volnit persequi Vortigermim ; deinde exercitum suum in Kambriam dirigens, oppidum Genorium petivit. Ufc igitur ad illud pervenit, proditionis patri et fratri illatae l reminiscens, astantibus ait, " Respicite, duces nobilissimi, bujus turris " moenia si possint Vortingernum protegere, qui fertilem " patriani devastavit, nobiles regni exterminavit, sacras eccle- " sias destruxit, et Cbristianitatem fere a mari usque ad rnare " delevit, et, quod magis dolendum censeo, patrera meum et " fratrem prodidit. Nunc, cives nobilissimi, viriliter agite et " vindicate vos prius in ilium, per quern base omnia acces- " serunt, et deinde arma vertamus in hostes." Nee mora, diversis macbinationibus adhibitis, mcenia diruere nituntur. Postremo cum caatera defecissent, adhibuerunt iguem, qui cum alimentum suscepisset nou cessavit, donee turrim com- bussit cum Vortigerno. 2 Item. Theodoret, Anno gratiae cccclxvii. Tbeodorius, 3 episcopus civitatis quae, Ado, col. bishop of a Cyro Persarum rege condita, Cyriae nomen accepit, vir in 104. y rus- divinis scripturis ad perfectum eruditus, in ecclesia clarissima columna 4 refulsit. Alaric II., slain by Clovis, at Poitiers. Item. Anno gratiae cccclxviii. Clodoveus, rex Francorum, mil- Id. liario decimo ab urbe Pictavis, Alaricum regem Gotborum interfecit ; cujus filius Amalricus evadens in Hyspanias aufugit. Conquests of Clovis. p. 70. Cordiuuatiu. Anno gratiae cccclxix. Clodoveus rex Tbolosam, Santonas, Id. omnemque terram Aquitanicam sibi subjugavit, et Gotbos Arrianos inde expellens, Francos ibi catbolicos babitare con- stituit. 1 illatce~\ om. W., having facta in the corrector's hand in the margin. 0. has Mate. - combussit cum Vortigei-no~\ et Vortigernum combussit, O. W. ; et Vortigernum exarsit, Galf. Mon. O. doesnot seem to have had tur- rim. :i Theodorius~] Theodoretus, Bede. 4 columna] calumpna, A. CHKONICA MAJOEA. 217 Gontinuatio. A.D. 470. Ado, col. Anno gratife ccccxxx. Salvianns presbyter apud Massiliam Salvian of scripsit ad Claudiannm, presbyteruni Yiennensem, librum unum Marseilles, expositionis extremas partis in Ecclesiasten. Item. Simplicius Papa. Vit. Pontif. Anno gratia) cccclxxi. Simplicius sedit in cathedra Romana Pope Siru- annis quindecim, mense uno, diebus septem, et cessavit sedes plicius. diebus sex. Hilarius episcopus habetur insignis. Ado, col. Anno gratia) cccclxxii. Hyllarius, Arelatensis ecclesia) prse- Hilary, sul, vir elemosinarius et paujaertatis amator, in scripturis bishop of divinis doctus eniicuit. Aries. Aurelius cum Hengisto pugna/vit. Hen. Hunt. Anno gratia; cccclxxiii. Aurelius Ambrosianus Hengistum Battle of 7nq et Osricum filium suum, cognomento Esc, 1 in Cantia ad bellum Wippedes- provocans, duodecim cuneos Britonum oi'dinavit in loco qui .y,/ postea Wippedesflete dicebatur, ubi diu et acriter ex utraque fleet?), parte pugnantes, sanguineni non minimum profuderunt, sed victoria dubia et adeo lacrimabilis fuit, quod, multo postea tempore, nee Saxones fines Britonum, nee Britanni Cantiam intrare prassumerent. Saxones vero quendam principein mag- Origin of num, Wipped apj^ellatum, ibidem inter casteros amittentes, ~.® name locum belli ad memoriam ipsius Wippedesflete vocaverunt. fl e te Gontinuatio. Ado, col. Aaino gratia) cccclxxiv. Claudianus, presbyter Viennensis, Claudian vir in rebus ecclesiasticis ad disputandum subtilis, floruit. of Vienne. Item. Id. Anno gratiaa cccclxxv. Prosper, Aquitannica) regionis, ad- Prosper of versum Euticen dictavit epistolas de vera incarnatione Christi Aquitaine. et libero arbitrio male sentientem. 1 Esc] Cese, A. O. W. Hengist's I ii. 5, p. 154 d, who has " Oeric, son is only calledEscby Hen. Hunt. I " cognomento Oisc." The other name is from Bede, II. E. 218 MATTH^EI pakisiensis A.D. 476. Regula- tions of Pope Hil- ary. Victory of Clovis over the Germans, and his baptism. Nota miraculum. Anno gratise cccclxxvi. Hyllarius, Roma? urbis l episcopus, prohibuit ne clerici laicali babitu uterentur, presbyteris et concubinas suas interdixit. Eodern tempore, dum Clodoveus, Gregor. rex Francoruni, contra Alemannos confligeret et ejns graviter Turon. exercitus la3deretur, elevatis in caelum oculis, dixit, " Domine 21 * 30, " Jesu Obriste, qnem uxor mea Cbrotildis colit, tuam opera " devotus efflagito. Et si mibi in boo certamine victoriarn " dederis, de cetero credarn et in tuo nomine baptizabor." Quod cum dixisset, Alemanni in fugam acti sunt, et rex cum triumpbo ad patriam remeavit. Tunc, accersito 2 sancto Re- migio episcopo, baptizatus est cum omni gente sua. '10 A. Zenon imjperator ; Elle primus rex Australium Saxonum ex Anglis venit in Britcmniam. Zeno. Anno gratise ccccixxvn. Zenon, Romanum suscipiens im- Ado, col. iElla lands perium, annis septendecim regnant. Eodem anno Elle dux 104 - in Britain, et tres filii ejus, Cymen, Plenting, et Cyssa, in Britaniriam ^ e °j r , | ' venientes, in loco, qui 3 postea a [Oymene] Cymenesoara, id est, portus Cymeni, dicebatur, applicuerunt ; egredientibus autem illis innumera Britonum turba convolarunt, et bellum illico inierunt. Sed Britones campum deserentes, ad proxi- mum nemus, quod Andredeswold dicebatur, fugati sunt. Sax- ones vero litora maris in Suthsexia occupantes, magis ma- gisque sibi regionis illius spatia subjugarunt. Leo II. saved by his mother A copy of S. Mat- thew's gos- tum egt- pel written by S. Bar- nabas. Item. Nota matris pietoiem. Anno gratise cccclxxviii. Zenon imperator Leonem filium Ado, col. suum interficere quserens, mater ejus pro eo alium ei similem 104 - obtulit, qui postea in clericatu usque ad Justiniani tempora perduravit. Item. Anno gratice cccclxxix. Coi-pus Barnabse apostoli, et evan- Id. gelium Matbasi ejus stilo conscriptum, ipso revelante, reper- Itera. Odoacer takes Rome. Anno gratiaa cccclxxx. Odoacer, rex Gotborum, Romam Id. obtinuit, quam ex eo tempore reges eorum diutius tenuere. 1 urbis'] vel, A. -' accersito'] acquisito, W. 3 qui . . . dicebatur] Hen. Hunt. has only ad Cymenesore. CHRONICA MAJORA. 219 Continuatio. A.D. 481. Ado. col. Anno gratia; cccclxxxt. Theodoricus, res G-othorum, utram- Ravages of 104. que Macedoniam Thessaliamque depopulatus est, et Italiam Theodoric. infestus occupavit. Item. Id., coll. Anno gratia? cccclxxxii. Hunericus, res Wandalornm Arri- Persecu- 104, 105. anus, esulatis in Affrica trecentis tribus episcopis catholicis, ^ on of the ecclesias eoruni clausit, plebemque variis affecit suppliciis, et , a ° 1C " s innumeram multitudinem pro fide veritatis peremit ; et manus neric, king linguasque innumeris pra?cidens ut catholica? confessionis of theVan- loquelam auferet, multa martyrurn milia effecit. ^als. Item. Glocloveus in consanguineos scevit. Id., col. Anno gratia? cccclxxxiii. Clodoveus, res Francorum, Reg- Regnaca- 105 - nacarium propinquum suum et fratrem ejus cepit et interfecit. rius slain by Clovis. Nota cupiditatem. rp- ,-, Id. Anno gratia? cccclxxxiv. Tyniotheus, estincto ab ' Ales- f"rr lirus ) -,■■$, ^ ■ i ■ x , -, ■ bishop of andrims Frotnerio, aut voluit aut passus est ao uno episcopo Alexan- in loco occisi episcopi sese ordinari. dria. Hen. Hunt. Anno gratia? cccclxxxv. Britones, duce Ambrosio Aurelio, Battle of pp. 708 c, convenerunt ad pugnam apud Mercredesburne contra Elle et Mercredes- ' B " filios suos, et cum diu et acriter pugnam commisissent, Elle burne - cum filiis suis, non sine dispendio Britonum, campum deseruit. Misit igitur Elle in patriam suam propter majorem copiam armatorum. Item. Vit.Pontif. A mm gratia? cccclxxxyi. Felis sedit in cathedra Bomana Pope Felix annis octo, mensibus undecim, diebus septendecim, et cessavit ^- sedes diebus quinque. Aurelius Saxones ad pugnam provocans victoriam adeptus est. Galf. Mon. Anno gratia? cccclxxxvii. Ambrosius Aurelianus, masima Victory of viii. 3-5. Britonum multitudine collecta, Sasones ad pugnam provocare Aurelius disposuit. Esercitum itaque suum versus aquilonem dirigens, m rosius - Hengistum cum suis Sasonibus trans Humorum invenit. Hengistus vero cum adventum ipsius comperisset, perresit 1 ab] om. W. 220 MATTELEl PARISIENSIS A.D. 487. audacter in obviam, et in cainpo, qui Maisbelli vocabatur, quo Galf. Mon. Aurelius erat transiturus, subitum atque furtivum impetura VU1 - 4- facere afFectans, Britones non praemeditatos disposuit occupare ; quod tamen Aurelium non latuit, nee iccirco campum distulit adire. Dispositis tandem in utraque parte catervis, congredi- untur acies, cruoremque non minimum utrobique difFundunt ; Hengist bine Britones, illinc Saxones, vulnerati moriuntur. Demum mesto quoque cum Hengistus socios suos succumbere vidit Brito- •r I nesque prasvalere, confestim diffugit, itaque 1 oppidum Kaer- but does conan, quod nunc Cuningeburc appellatur, petivit. Sciens 2 not enter it. vero quod omne tutamen suum in giadio et basta consisteret, oppidum intrare noluit, quia illud Aurelio resistere nequa- quam asstimavit. Insequitur eum Aurelius, et quoscumque in itinere reperiebat, amputatis capitibus, ad tartara destinavit. Potitus itaque victoria Aurelius, Deum ca?li ex intimo cordis affectu laudare non cessavit, qui sibi de bostibus triumpbum reportare concessit. Aurel'ms ecclesias destructas recedificare fecit. The Anno gratia? cccclxxxviii. Aurelius Ambrosius, cum per Cf. Galf. churches Britanniam bostes qua?rendo transitum faceret, invenit eccle- Mon. viii. \ y sias ad solum usque destructas, unde vebementer condoluit. ' Ambro- Accitis itaque ca?mentariis et lignariis, a?dificia divina repa- sius. rare curavit. Dispositis ergo in eis presbyteris et clericis, P- 71. divinum obsequium ad statum debitum revocavit. At ubi profana deorum templa et idola invenit, a memoria bominum universa delevit ; justitiam et paceni ecclesiis et viris eccle- siasticis observare pra?cepit, beneficia multa contulit, et orare pro regno et ecclesias statu omnibus imperavit. Aurelius Hengistum hello victum cejnt, ac decapitari prcecepit. Defeat and Anno gratia? cccclxxxix. Aurelianus Ambrosius, epistolas death of ad universos Britannia? fines dirigens, prgecepit ut omnes, qui vPt\ potuerunt arma movere, ad eum quamtocius convenirent, et ' paganos exterminare a Britannia? finibus laborarent. Congre- gatis igitur omnibus, promovit exercitum Ambrosius versus aquilonem, et Hengistus cum Saxonibus super flumen quod Don appellatur, aciebus ad bellum instructis, invenit. Quid multa? Concurrentibus bine et inde catervis, acerrimam com- misere pugnam, cruoremque 3 non minimum utrobique diffun- 1 itaque] atque, O. W. | piler has used this expression. See 2 The end of this chapter is con- above, under the years 473, 487. siderably altered from Galf. Mon. The mention of Hengist's death at 3 This is the third time the com- | the Don is peculiar to him. CHRONICA MAJORA. 221 Galf. Mon. viii. 5, 6. Id. 7. Hen. Hunt, p. 710 b. Beda,H.E. ii. 5, p. 154 d. Galf. Mon. vi. 12. dunt. Dumque in hunc rnodum diutissime decertassent, dux Claudiocestrise l Eldol, cui ardens inerat desiderinm cum Hen- gisto congrediendi, curti phalauge cui praserat cuneos pene- trans, cepit Hengistum per nasale cassidis, sunrmisque utens viribus ipsum infra concives suos pertraxit ; " Desiderium " nieuni," inquit, " hodie adimplevit Deus ; victoria enim " nobis in manu est." Diffugerunt itaque Saxones, quo im- petus quemque ducebat, quos Aurelius fugientes insequens, immisericorditer trucidavit. Octa vero, Alius Hengisti, cum majori multitudine Eboi'acum, Eosa autem urbem Aldclud, petierunt. Ut igitur triumpbavit Aurelius, cepit urbem Co- nani, et ibidem tribus diebus moratus est ; post baac, con- vocatis ducibus, praecepit decernere quid de Hengisto fieri debuisset. Surgens itaque Eldadus, episcopus Claudioces- trensis et frater Eldol ducis, jussit omnes tacere, 2 " Etsi ' omnes istum liberare vellent, ego eurn in frusta conci- ' derem. Samuel namque propbeta, cum Agag regem Ama- ' lecb in bello cepisset, mactavit ilium in frusta, dicens, ' Sicut fecisti matres sine liberis, sic faeiam matrem tuam ' hodie sine liberis inter mulieres ; similiter facite de isto qui ' alter Agag existit." Accepto itaque Eldol gladio duxit eurn extra urbem, et amputato capite ad tartara direxit. Successit ei Osric filius ejus, cognomento Esc, super gentem Saxonum in Cantia, a quo reges Cantise usque bodie " Eskinges " vocantur. Dederat namque Vortigernus provinciam illam Hengisto pro filia sua, ut superius relatum est, et sic earn annis viginti quatuor, quasi jure baareditario, possidebat. 3 A.D. 489. Octa flies to York, Eosa to Dumbar- ton. Conis- borough taken by Aurelius. 1 Reg. xv. 33. Ut Octa misericordiam im/petravtt. Galf. Mon. Anno gratia? ccccxc. Aurelianus Ambrosius exercitum suum viii. 8. duxit ad Eboracum, ut Octam filium Hengisti expugnaret. Cumque civitatem obsedisset, dubitavit Octa urbem contra tantam multitudinem retinere ; communicato itaque salubri consilio, egressus est cum nobilibus qui secum erant, et sese suosque regi in baec verba prassentavit, " Victi sunt dii mei, " Deumque tuum regnare non bassito, qui tot nobiles ad te " venire compellit. 4 Accipe ergo nos, et nisi misericordiam " adhibueritis, ad quodcunque supplicium voluntarie paratos." Motus igitur pietate Aurelius, ut erat pius, misericordiam babuit de eis. Exemplo etiam Octse venit Eosa, cgeterique Siege of York by Aurelius Ambrosius. Octa and Eosa ad- mitted to mercy. 1 A. inserts cum. 3 possidebaf] possidebit, A. This 2 West, inserts " et ait, frendens last clause is due to the compiler, pro ira." 4 compellit'] compellet, A. 999 MATTHyET PARISIENSIS A.D. 490. The stones of the Giants' dance Drought from Kil- dare by Merlin's direction. qui diffugerant, et misericordiam impetrarunt ; dedit ergo eis regionem prope Scotiam, et foedus cunctis 1 confirmavit. Deinde perrexit ad monasterium Ambrii prope Kaercaradoc, Galf. Mon. qua? nunc Saresberia dicitur, ubi principes defuncti jacebant, YU1 - 9 > 10 - quos Hengistus prodiderat, et pietate commotus in lacrimas resolutus est. Deliberans ergo apud se, ut locum, ubi 2 tot nobiles jacebant, rnemorabilem faceret, jussit Merlinum vatem diligenter qua3rere, ut consilio ipsius, quod desiderabat, im- plere potuisset. Cumque 3 Merliuus ad regis prsesentiam per- ductus fuisset, [exposuit] ei de morte nobilium memoratorum, quoniodo prodiderant eos Saxones, et quod voluit locum bonore debito venerari. Tunc Merlinus, aliquantulum in extasi mentis positus, tandem respondit, dicens, " Si volueris, domine mi " rex, opere perpetuo sepulturam decorare, mitte pro cborea " gigantum, quaa est in Killarao, monte Hyberniaa, ubi talis " est lapidum structura qualem nemo bujus retatis oculis " perspexit. 4 Grandes 5 sunt lapides et mirabiliter collocati, " qui, si eo modo bic quo ibi sunt positi locati fuerint, sta- " bunt in Eeternum, et 6 rnemorabilem facient sepulturam." Ad Id. viii. II. baec Aurelius in risum solutus Merlino respondit, "Numquid " lapides Hyberniaa meliores sunt lapidibus istius regionis, " ut ex tarn longinquo ad Britanniam veberentur ? " Ad quern Merlinus, " Ne vanum, rex, moveas risum ; nam mystici " sunt lapides, et ad diversa medicamenta salubres. Gigantes " eos olim asportaverunt ex ultimis finibus Affrica3 regionis " illuc, ut balnea infra ipsos 7 conficerent, cum variis infirmi- " tatibus gravarentur. Lavabant namque lapides cum variis " berbarum confectionibus et fundebant in balnea, unde cura- " bantur aagroti; nee est ibi lapis qui careat medicina." Cumque ba3c audissent Britones, pro lapidibus mittere de- creverunt; eligitur ergo Utber frater regis, cum quindecim milibus armatorum, qui, si ab aliquo impedirentur, prselio lapides asportarent ; eligitur et Merlinus, ut ipsius 8 ingenio omnia agerentur. Paratis igitur navibus mare ingrediuntur, et velis prosperis ad Hyberniam pervenerunt. Cumque Gillo- Id. 12. mannius rex Hybernia? adventus eorum causam cognovisset, astantibus dixit, " Armate vos, viri, armate, quia, dum mibi " vita inerit, non auferent a nobis minimum cborea? lapillum." !Nec mora, congrediuntur partes, sed victoria Britonibus cessit. 1 cunctis'] cum eis, O. W. West., as Galf. Mon. - ubi] quo, 0. W. West. 3 Cumque'] Ut, W. ; Ut auteni, West. 4 perspexit] prospexit, O. W. West. 5 Grandes] Grandi, A.O., and so W., though corrected in the margin. 6 et ... sepulturam] not in Galf. Mon. 7 ipsos] ipsis, A. s ipsius] ipsi, A. CHRONICA MA.TORA. 223 Galf. Mon. Deinde Killaraum raontem adeuntes, structuram lapidum in A.D. 490. vm. 1_. yanum deponere laborabant ; deficientibus autem cunctis sub- risit Merlinus, suasque machinationes conficiens, levius quam credi potest lapides deposuit, navibusque imposuit, et cum gaudio ad Britanniam perduxit. Quod cum Aurelio indicatum fuisset, venit cum episcopis et abbatibus et aliis regrri mag- natibus in montem Ambrii, ubi in die Pentecoste coronam . portavit, et duabus ecclesiis metropolitanis pastores instituit, concedens sedem Eboraci sancto Samsoni Tiro illustri, Du- bricio quoque urbem Legionum. Cumque bsec et alia ibidem peregisset, praecepit Merlino lapides circa sepulturam nobi- lium erigere ; qui prasceptis ejus obediens, eodem modo quo in Killarao monte positi fuerant, mirabiliter collocavit. Sigebert, Eodem anno, Idacius, Leviciaa l Hyspaniarum urbis epi- Idacius. col. 93. gcopus, cronica sua, a primo Tbeodosii consulatu incboata, buc- p. 72. usque perduxit. G-ennadius etiam de viris illustribus librum Gennadius. suum boc anno terminavit. De Sancto Patricio Hibernensium doctore. Id. Anno gratias ccccxci. Sanctus Patricius, secundus Hybernia? S. Patrick, arcbiepiscopus, anno aatatis suaa centesimo vigesimo secundo in Domino quievit. De cujus sanctitate et miraculis niulta Nennius, leguntur insignia ; nam per annos quadraginta prasdicabat 59, p. 72 a. yirtutes apostolicas, dum caacos illuminabat, surdos audire faciebat, deemonia ab obsessis corporibus fugabat, incarceratos propriis sumptibus 2 liberabat, mortuos novem diyina virtute Id. 60. praeditus suscitabat. Abgetoria quoque trecenta quadraginta quinque et eo amplius scripsit, totidem episcopos ordinavit, presbyteros autem tria milia, necnon duodecim milia bominum in regione ilia 3 ad fidem Cbristi convertit; reges septem, qui erant filii Amolgitb, in uno die baptizavit, quadraginta diebus totidemque noctibus in cacumine collis Heli jejunavit, ubi tres petitiones pro bis Hybernensibus, qui fidem Cbristi sus- Id. 61. ceperant, postulavit ; primo petiit, ut unusquisque susciperet pcenitentiam, licet in extremo statu vita? ; secundo, ne ab infidelibus consumeretur in aaternum ; tertio, ne supervivat abquis Hybernensium in adventu Judicis, quia delebitur per orationem Sancti Patricii septem annis ante judicium. In uno 4 autem colliculo benedixit populum Hyberniaa, et icleo 1 Levici(E~] Levide, W. ; Levice or Levite, West. This is Idacius Lamacensis, or Leiuicensis (i. e. of Lima), bishop of Aquae Flavia; (Chaves in Portugal). W. West 2 West, inserts redemptos. 3 ilia] so Par., altering the ori- ginal reading Conacta, which W. has, as Nennius. 0. has Conata. 4 uno'] So Par., altering A. ; illo, 224 MATTELEI PARISIENSTS A.D. 491. ascendit, ut oraret pro eis et videret fructum laboris sui. Nennius, S.Patrick. Venerunt etiam ad eum ibi aves multi coloris innumerabiles 61 ' P - ' " c ' ut benediceret eis, 1 qua?, 2 ad interpretationem sancti, signi- ficant omnes sanctos utriusque sexus Hybernensium pervenire ad eum in die judicii ad patrem et magistrum sunm, ut sequantur ilium ante Deum. Quatuor modis asquantur Moyses Id. 62. et Patricius ; primo, angelo sibi colloquente in rubo igneo ; secundo, in monte quadraginta diebus cum nocbibus jejunavit ; tertio, similes fuerunt aatate centum viginti duorum annorum; quarto, quia sepulchrum ejus non invenitur, sed in occulto bumatus est, nemine sciente. 3 In pueritia autem, cum esset Marian. natione Hybernensis, a patre cum duabus sororibus suis in Scot., • • . a 388 Scotiam venditus est cuidam homini, qui Cuulcu dicebatur, « .' . l . . Nennius, et porcarius illius erat. Denique decimo septimo astatis sua? 55^ p 71 B# anno a captivitate ad patriam suam reversus est, et nutu Dei sacris litteris eruditus ; atque tandem Eomam veniens, ibidem tempus suum protrabebat donee eruditior baberetur, sanctas- que percurrens scripturas divina raysteria penetravit. Dumque ibidem moraretur, missus est Palladius episcopus a Papa Oselestdno ad Scotos in Cbristum convertendos ; qui verbum Dei primo in Scotia pra?dicans, tandem Britanniam pervenit, et in terra Pictorum defunctus est. Audita vero morte Pal- Id. 56. ladii, Patricius, Tbeodosio et Valentiniano imperantibus, a papa Caslestino ad partes occiduas missus est, ut vexillum (This is en- sanctas crucis gentibus prtedicaret. Cumque ad Britanniam l ar ged pervenisset, prsedicavit ibi verbum Dei, et a gentibus regionis ^ • >. illius cum gaudio susceptus est. Deinde ad Scotos se con- 2Tim. ii. 9. ferens, praedicavit quod verbum Dei non potuit alligari. Tan- Id. 57. dem a Matbajo, per mirabilem arcbiepiscopum, 4 ad episcopalem gradum promotus, nomen Patricius in ordinatione suscepit, nam Mannun antea vocabatur. Ordinati sunt etiam cum eo Ausilius et Yserninus, et casteri nonnulli ad ordines inferiores, ut sub ipso Domino ministrarent. Tunc, accepta benedic- Id. 58. tione in nomine Sanctse Trinitatis, navem ascendit, et per- veniens ad Britanniam insulam, prasdicavit ibi multis 5 diebus. Deinde ad Hiberniam 6 cum tbesauris spiritualibus transcendens baptizavit eos, et annis octoginta ibi prasdicavit ; ubi tandem M. 62. ad culmen religionis provectus, ut relatum est, in senectute Id. 61. bona et virtutibus insignis in Domino quievit. 1 els'] eos, W. rege et a sancto episcopo, Nennius 2 qua] qui, A. archiepiscopo, West. 3 sciente] scientie, A. 5 multis] non multis, Kenuius. 4 per mirabilem archiepiscopum] '' Hiberniam] Britanniam, A. CHRONICA MAJORA. 225 TJt Elle rex Andredcestre cepit. A.D. 492. Hen. Hunt. Anno gratise ccccxcu. Elle, qui regionem Australium Sax- Andredces- n. p. 710 onum, ut supra dictum est, occupaverat, venit ex partibus ter taken Germania?, militare subsidium ducens secum, cujus fretus ^ a> auxilio Andredescester urbem munitissimam obsedit ; quo audito, convenerunt undique Britones quasi apes, et, assilien- tibus Saxonibus a tergo semper assistentes, 1 cum viris sagit- tariis hostes acriter infestabant. Dimissis ergo moenibus, pagani gressus eb arma dirigebant in eos; at Britones, pedum velocitate illis prsestantiores, silvas cursu petebant, atque iterum ad moenia tendentibus paganis, rursum a tergo infes- tabant. Hac arte Saxones diutius fatigati, stragem non mini- mam sunt perpessi. Tunc Saxones, exercitum in duas partes dividentes, partem unam moenibus civitatis et alteram ad debellandum Britones assignarunt; cives vero diuturna fame contriti, cum jam pondus infestantium pagan orum diutius ferre nequivissent, omnes in ore gladii perierunt, civitatemque illam hostes penitus deleverunt. Locus itaque civitatis usque bodie transeuntibus ostenditur desolatus. Mansit ergo ibidem Elle 2 cum tribus filiis suis, et regionem JElla illam, quae usque bodie Anglice " Sutbsexe," Latine autem occupies " Regio Australium Saxonum " dicitur, colere coepit. Sussex. Nota. Sigebert, Anno gratiaa ccccxciii. Anastasius Romanum sumens im- Anastasius col. 93. perium, annis xxv. 3 imperavit. emperor. Et sciendum est, quod anno, quo Zenon mortuus est, et Anastasius imperare coepit, erant anni secundum Romanos ab Adam 4 quinque milia nongenti octoginta novem, et secundum supputationem Alexandrinorum quinque milia nongenti octo- ginta tres. TJt Gertie, primus rex Occidentalium Saxonum, venit in Britanniam. Vit. Pontif. Anno gratiee ccccxciv. Gelasius sedit in cathedra Romana Pope Gela- Hen. Hunt, annis quatuor, mensibus octo, et diebus novendecim. Eodem S1US *■ n. p. 710 e. tempore Gertie, et filius ejus Kineric, cum quinque navibus landing of in Britanniam applicuerunt, in loco qui postea de nomine „ . 1 assistentes] assistentibus, A. 2 Elle] ille, A. 3 xxv.] xxi., W., though O. has xxv. 4 ab Adam] om. W. P 226 MATTH.EI PARISIENSIS A.D. 494. ejus Certichesora, id est, portus Certic, dicebatur ; quo die convenit uuiversa multitudo regionis contra eos, et pugnam Hen. Hunt, viriliter commiserunt. Saxones vero coram navibus immobiliter "• P- 710 e. stabant, donee noctis tenebrae litem et lucem dirimerent -, 1 inventis autem Saxonibus asperis, Britanni sese subtraxerunt, et pagani in terra bostili non sine frequentibus bellis regionis litora maris ibidem magis ac magis occupare cceperunt. Ab Cf. Flor. isto quoque Certic reges Occidentalium Saxonum originem &' babuerunt. Nota de hceretico. 2 Anastasius Anno gratia3 ccccxcv. Anastasius imperator Accatium hasreti- Sigebert, endeavours cum e t damnatum revocare cupiebat, at 3 Eomani non consen- c °l- 93 - to restore serun t. Erat autem Constantinopolitanus episcopus, sed Deo (not m bishop of e ^ sancta3 ecclesia3 effectus est odiosus. Constanti- nople. Continuatio. Achatius hcereticus fulminatur. Sigebert.) p. 73. Death of Acacius. Pascentius returns to Britain. Anno gratias ccccxcvi. Achatius haareticus memoratus ful- Id. mine ictus periit. Per idem tempus Pascentius filius Vorti- Galf. Mon. gerni, qui in Germaniam, ut superius relatum est, diffugerat, VU1 - 13 - in manu valida et armata, in aquilonali parte Britanniaa appli- cuit, ut sese patremque suum in Aurelium regem Britonum vindicaret. Cumque id 4 regi nuntiatum fuisset, collegit exer- citum et obviam perrexit ; qui ultro ad praslium venientes pugnam commiserunt, sed Pascentius tandem victus est, et in fugam propulsus. Ireland. Be morte Aureliani regis. Pascentius Anno gratiaa ccccxcyii. Pascentius memoratus, ad G-illo- Id. viii. 14. obtains mannium regem Hyberniaa se conferens, postulavit auxiliurn, help from u ^ ge j n Aurelium vindicaret ; G-illomannius vero, quia Aurelius Cboream gigantum ab Hybernia violenter asportaverat, auxi- liurn promisit. Paratis itaque navibus ascenderunt eas, et velis prosperis in urbe Menevia appulerunt ; quo divulgato, Utber frater Aurelii, quia et ipse infirmus jacebat, contra Gillomanniurn et Pascentiurn in Kambriam perrexit. Sed Pascentius antequam pugnam cum Uther fratre regis iniret, cum Aurelium infirmari cognovisset, corrupit quendarn Saxoni- ' dirimerent'] So altered by Par. ; dirimebant, 0. W. ; diremerunt, H. Hunt. - de haretico] haereticum, W. 3 cupiebat, at] So altered by Par. ; cupiens, 0. W. ; cupiebat sed, West. 4 id] om. W. CHRONICA MAJOR A. 227 Galf. Mod. cum, Eopa nominatum, donariis multis, ut Aurelium regem A.T). 497. vni. 14. veneno perdere procuraret. At proditor ille, habitum. monacbi suscipiens, versus Wintoniaro. iter arripuit; postremo urbern ingressus et se medicum fingeus regiis miuistris obsequium suum obtulit, qui nihil potius quam medicum expectabant ; qui tandem ad regis prassentiam perductus venenum ei por- rexit; quo hausto, prascepit illi nefaudus proditor ut dormiret, recepturus ilico sanitatem ; nee mora, illabente per poros Death of corporis et venas veneno, mors pariter subsecuta est. Deinde Aurelius .Am nrosius proditor ille, latenter elapsus, a curia recessit. Sed dum Id. viii. 16. Wintonia? ista gererentur, Gillomannius et Pascentius in Kam- briam contra Uther fratrem regis pugnam acerrime commise- runt. Sed tamen convaluit 1 Utber, et, interfectis Gillomannio Gilloman Id. viii. 14. atque Pascentio, victoriarn reportavit. His ita gestis, apparuit and Pas- stella mirae magnitudinis et claritatis, uno tantum radio con- centras tenta, ad cujus radium erat globus igneus in similitudinem Q om g t draconis extensus, et ex ore ejus duo radii procedebant, quorum unus longitudinem suam ultra Gallicana climata extendere videbatur, alter vero versus mare Hybernicum ver- Id. viii. 15. gens, in septem radios minores terminabatur. Hoc sidere viso, Utber, nimio terrore percussus, sapientes suos sollicitabat, ut, quid stella portenderet, indicarent ; qui respondentes dixerunt, Te quidem sidus et igneus draco sub sidere significat ; Its ex- radius autem, qui versus Gallicanam plagam porrigitur, P lanatl0n - portendit filium tibi futurum potentissimum, qui plurima regna, quae sidus contegit, possidebit ; alter vero radius filiam innuit, cujus filii et nepotes regnum Britanniaa succedenter babebunt. Festina ergo, dux nobilissime, festina ; defunctus est enim ille frater tuus, rex Britonurn inclitus Aurelius 3 Ambrosius, cum quo simul militia et gloria Britonurn ex- Burial of Id. viii. 16. " piravit." Nee mora, venerunt nuntii casum regis indicantes, Aurelius et ipsum jam ab episcopis et abbatibus regni regio more Ambrosius. sepultum infra Cboream gigantum, quam ipse fieri imperarat. De coronatione Uterpendragon. Vit. Pontif. Anno gratia3 ccccxcviii. Anastasius sedit in catbedra Ko- Pope An- mana anno uno, mensibus undecim, et diebus viginti quatuor. astasius II. Galf. Mon. Per idem tempus, Uther, frater Aurelii regis Britonurn de- Coronation viii. 16. functi, audito casu fratris, cum festinatione Wintoniam venit, of Uther- Id. 17. et convocato populo regni et clero Britanniaa diadema suscepit. P en< iragon. Beminiscens itaque de sidere supradicto, jussit fabricari duos 1 convaluit] invaluit, W. ; prava- I 2 Aurelius'] altered by Par, from luit, Galf. Mon. | Aurelianus. P 2 228 MATTHJEI PARISIENSIS gon stan- dard. A.D. 498. dracones ex auro, ad similitudinem draconis quern in radio Galf. Mon. The dra- stellas inspexerat, et unum in ecclesia primae sedis Wintoniae VU1 - *'• obtulit, alteram vero sibi retinuit in praelia deferendum. Ab illo ergo tempore vocatus fait Britannice Utberpendragon, Anglica vero lingua 1 "Ubtberd drakehefed," Latine autem " Utber caput draconis;" unde usque hodie mos inolevit (Not from regibus terrae hujus, quod pro vexillo draconem in bellicis Galf. expeditionibus ante se statuunt deferendum. on '-' Rising of Sub bis diebus, Octa Alius Hengisti, atque Eosa cognatus Galf. Mon. Octa and suus, cum soluti essent a foedere quod Aurelio pepigerant, v i"- I 8 - moliti sunt regi Utber bellum movere et suos [fines] dilatare. 2 Maxima igitur Saxonum multitudine stipati aquilonales Bri- tanniae provincias invaserunt, et munitiones ab Albania usque ad Eboracum penitus destruxerunt. Postremo cum urbem Aldclud obsidere incepissent, supervenit Utberpendragon cum tota fortitudine regionis, et cum illis pugnam commisit. Be- stiterunt viriliter Saxones, et Britones in fugam propulerunt, insecutique sunt eos pagani usque ad montem Danet, 3 dum sol diem stare permittebat. 4 Occupaveruut montem Britones, illumque pro refugio babuerunt, quid agerent ignorantes. Tandem salubri consilio decreverunt nocturnum in bostes impetum facere, atque ipsos soporatos et inermes occupare; statu ti itaque per turmas et armati, castra bostium petunt, eosque acriter invadunt; qui ita ex improviso occupati inu- tiliter prEelium reddiderunt, cum caateri ex prasmeditatione Their de- audaciam recepissent ; tandem capti sunt Octa atque Eosa, et feat, Saxones penitus dissipati. Denique omnibus pacificatis rex Id. viii. 19. cap ure, Londonias perrexit, Octam quoque et Eosam ibidem in carcere prisonment sei *vari fecit. Festo etiam Pascbali imminente jussit proceribus in London, regni ibidem convenire, ut, sumpto diademate, sanctum diem bonore debito celebraret. Paruerunt ilico cuncti, et rex fes- tivitatem cum gaudio celebravit. Aderat inter caateros nobiles Guilty love Gorlois, dux Cornubiaa, cum uxore sua Igerna, cujus pulchri- » j er tudo omnes mulieres Britannias superabat ; quam rex cum wife of ' inspexisset, subito incaluit amore illius, et illi soli aurea pocula incessanter et fercula dirigebat ; quod cum maritus ejus comperisset, iratus valde sine licentia a curia recessit. Rex itaque valde indignatus, Cornubiam cum festinatione petivit, in urbes ejus et oppida ignem accumulans; ad ultimum cum ad oppidum Dimiliocb pervenisset, comitem obsessum ad praa- lium provocavit. Comes vero inconsulte agens, oppidum Gorlois, duke of Cornwall, 1 vero lingua] om. W. 2 suos fines dilatare] nationes ejus dilacerare, Galf. Mon. 3 Danet] Damen, Galf. Mon. 4 dum . . . permittebat] dum sole dies emicuit, West. ; 0. W. and Galf. Mon. as text. CHRONICA MAJORA. 229 Galf. Mon. egressus est; sed inter primos corruit letaliter vulneratus, et A.D. 498. vm. 20. socii ejus penitus sunt dissipati. Rex vero, post mortem illius, uxorem ejus duxit matrimonio copulatam, genuitque ex ea p. 74. filium et filiam ; Alius autem Arthurus dicebatur, filia vero Birth of Id. viii. 19. Anna. Sed Arturus, ut Celebris haberetur, mira probitate Arthur _ >. and Anna, promeruit. Duo Apostolici consecrantur. Vit. Pontif. Ajano gratiaa ccccxcix. Mortuo Papa Anasfcasio, in sede Contest for Apostolica duo consecrantur, Simmacus videlicet atque Lauren- the papacy tius. Et cum inde magna dissensio Romas haberetur, decrevit between senatus Romanus ut ambo pergerent ad regem Italiae Theo- c ^ us and doricum ; quod cum factum fuisset, adjudicavit rex, ut qui Laurence, prius fuit ordinatus, et cui major pars populi faveret, sedem Apostolicam obtineret. Tunc Simmacus, in sede confirmatus, Laurentium in Micena l ecclesia episcopum ordinavit ; sed post annos tres accusatus est Simmacus, et Laurentius re- vocatus. Tunc Simmacus, synodo congregata centum et quin- decim episcoporum, a crimine sibi objecto coram omnibus se purgavit ; et tunc iterum projectus est Laurentius et Sim- macus revocatus. Sigebert, col. 95. Nota novum episcopatum. Gifts of Anno gratise d. Lodowicus, rex Francorum, ecclesiaa Re- ,-,, i t i • . -p. « • i Clovis to mensi multa prsedia contuht. Remigius, multa earum parte Rheims. data ecclesiaB Laudunensi, sedem episcopatus ibi esse con- -phe see Q f stituit. Laon es- tablished. Untile Portesraues. Hen. Hunt. Anno gratise di. Port et duo filii ejus, Bleda et Magla, Landing of n. p. 711 a. cum d ua b us navibus applicuerunt in Britanniam, in loco qui,. I11S SODS de nomine Port Portesmuthe nomen accepit. Porro, ducem regionis illius expellentes, maris " litora occuparunt, et locum ilium desertum inhabitare coeperunfc. Item. Sigebert, Anno gratise dii. Simmacus 3 patricius et gener ejus Boetius Symma- col. 95. omnium liberalium artium libro[s] de Greeco in Latinum ^ us an< ^ , i , Boethius. transtulerunt. 1 Micena'] Altered by Par. to Ni- cena. Anastasius has Nuceriam, correctly, i.e. Nocera. Compare Hist. Misc. xvii. 2. 2 This latter clause is introduced by the compiler. 3 i.e. Q. Aurelius Memmius Sym- machus. 230 MATTH^EI PARISIENSIS A.D. 503. Nota ult ion em Trinitatis. Olimpus, a Anno gratia? Dili. In AfFrica Olimpns qnidam insanissimus, 1 Sigebert, blasphemer, dum in balneis Sanctam Trinitatem blaspbemaret, ignito jaculo co1, 95> miracu- caalitus superveniente combnstus est. lously r burnt. Miracle ■with res- pect to heretical baptism. Nota baptismum hceretiei. Anno gratia? div. Constantinopolim dum Deutberus, Ar- Id. rianus episcopus, qoendam nomine Barbam baptizaret, et male distinguens Trinitatem diceret, "Baptizo te, Barba, in nomine " Patris, per Filium, in Spiritu Sancto," aqua disparuit. Refutation of Euty- chianism by Ala- mundus, king of the Saracens. Item. Nota cujnsdam sojpMsma. Anno gratia? dv. Alamundus, rex Saracenorum, ab ortbo- Id. doxis baptizatus, cum eum vellent Euticiani seducere, refellit eos bac fabulosa inductione, dicens, quod litteras acceperat de morte arcbangeli Micbaelis ; illisque respondentibus boc im- possibile esse, eo quod angeli sint impassibilis naturae. " Quo- " modo ergo," inquit, "secundum vos nudus crucifixus est " Cbristus, nisi duarum naturarum esset, quandoquidem nee " angelus mortuus est?" Gloria in Excelsis. Sampson and Dubri- cius, arch- bishops. Continuatio. Nota de "Gloria -in excelsis" Anno gratia? dvi. Simmacus Papa instituit, omni die Do- Id. a. 493, minico vel martyrum natalitio, " Gloria in excelsis " ad missas c °l- 94 - canerc, quern bymnum Tbelesforus Papa nocte tantum Natalis Domini cantari instituit, et in eo ad angelorum verba ea, qua? sequuntur, adjecit. Anno gratia? dvii. Floruerunt in Britannia sanctus Samson, Galf. Mon. arcbi [episcopus Ebor]acensis, et Dubricius, arcbiepiscopus viii. 12. urbis Legionum. Papa. Pope Hor- misdas. War of Anno gratia? dviii. Hormisda sedit in catbedra Komana Vit. Tontif. annis novem, diebus septendecim, et cessavit sedes diebus Cerdi^and sex ' •^ 0( ^ ein tempore, Certicb et filius ejus Kineric Britones Hen. Hunt. Cynric ad pra?lium provocarunt: infirmabatur enim Utber rex Bri- "■ P- 711 A - tonum, nee se potuit in latus aliquod " declinare ; unde ducem with the Britons. 1 ijisanissimus is not in Sigebert or in the Hist. Misc. (xvii. 9). 2 aliquod] O.W.; aliud, A. West. This sentence is introduced by the compiler, -who has mixed up Geof- frey of Mon. and Henry of Hunt. CHRONICA MAJORA. 231 Nathanliot principem militias Britonum ordinavit. Convenien- A.D. 508. Cf. Hen. tibus autera Saxonibus et Britannis pugnam acriter commise- Defeat and 7u U ' run ^ ' se< ^ Saxones, aciebus Britonum perforatis, ducem Na- deatl1 °f tbanliot peremerunt. Corruerunt etiam cum eo ex Britonibus an ~ eo ' quinque milia virorum, et Saxones cum victoria recesserunt. Octet et Eosa de carcere evaserunt. Galf. Mon. Anno gratias dix. Custodes carceris, quo Octa et Eosa Escape of vm * ' tasdiosam agebant vitam, donariis corrupti, fugerunt cum eis O cta an| i in Germaniam, atque cum classe maxima in exitium Britannias os . d ' T ° /-i • • • tt • -T-. again in- redierunt. uommisit itaque rex Utner exercitum Britanmas va( j e j$ r i_ Loth consuli Leil, viro strenuissimo, quia ipse invalitudine tab. maxima tenebatur. Cum que in bostes progressum fecisset, multotiens ab eis repulsus est, quia Britanni nolueiumt ipsius consiliis obedire. Item contimiatio. Sigebert, Anno gratia) dx. Anastasius imperator Lodowico Francorum Clovis col. 96. re gj Htteras de consulatu misit et coronam auream lapidibus ma( ie con- pretiosis decoratam, et ex ilia die consul est appellatus. astasms Tit Saxones ecclesias Britannia} destruxerunt. Anno gratiaa DXI. Videntes Saxones, qui Britanniam in- Ravages of babitabant, Utherpendragon resreru erravi infirmitate oppressum, tne Saxons F . s ° ° . , o •; .in Britain, convenerunt omnes in unum, ut msulanos a nmbus suis expellerent et junctis viribus fertilem patriam sibi in perpe- tuum subjugarent. Perlustrantes itaque quasque provincias, cum neminem sibi resistere cognovissent, totam fere insulam a mari usque ad mare devastare cceperunt ; nee praslatis ecclesiarum vel rebus ecclesiasticis parcentes, Cbristianitatem paene totam in insula deleverunt. Insulani autem regem in- firmum deserentes, ad montium abrupta et silvarum latibula confluxerunt, quia nimirum fallere non pottiit proverbium illud antiquissimum, quo dicitur, quod " Capite infirmato, csetera " membra dolent." Ut Tlterpendragon, portatus in lectica, Saxones devicerit. Anno gratias dxii. Bex Britonum Utberpendragon, de regui Defeat of subversione et ecclesias sanctas oppressione vebementer com- **" ; fe f^ ons Galf. Mon. motus, convocatis omnibus regni sui magnatibus, acriter eos and Eosa viii. 22. tenuit Erkenwinus, qui fait filius Offae, qui fuit Biedcan, qui fuit Sigewlf, qui fuit Suannse, qui fuit Gesac, qui fuit Andesc, qui fuit Nascad. Invasion Anno gratise dxxviii. Oertic et filius ejus Kineric, congre- Id.p.712o. of the Isle gatis ingentibus armatorum copiis apud Wectam insulam, i ri 1 ^ y stragem magnam ibidem bominum fecerunt apud Witbgares- andCynric. beri, 1 et insulam illam sibi subdiderunt. Corpus Antonii revelatur. S. Antho- Anno gratia? dxxix. Corpus Antonii monacbi, divina reve- Sigebert, ny's body, latione inventum, ad Alexandriam delatum est. c Nota miraculum. Miracle in Anno gratia? dxxx. Quidam ortbodoxi episcopi in Affrica, Id. the case Unguis sibi preecisis radicitus a Wandalis, postmodum clare ot certain i q Uen( J multis miraculo fuere. Quod miraculum unus eorum bishops. anxit, qui, in elationem versus, statim divino privatus dono obmutuit. Continuatio. bishop of' Anno gratise dxxxi. Sanctus Yedastus, primus Atrebatensis Id. Arras. episcopus, a sancto Eemigio ordinatur. p. 77. Nota de tabula Dionisii. Cycle of Anno gratia? dxxxii. Abbas Dionisius cyclum suum orditur, Id. Dionysius cylorum quinque decennovenalium. Et quia secundus annus iguus. operis bujus concordare debet, in ratione compoti, primo anno ISTativitatis Cbristi, debet tricesimus quintus annus cycli Dio- nisii concordare, in ratione compoti, tricesimo quarto anno Nativitatis Christi, lit scilicet, quartadeciraa luna Aprilis oc- currat nono kalendas Aprilis in quinta feria; passio Cbristi, octavo kalendas Aprilis in sexta feria; resurrectio, sexto ka- lendas Aprilis in die Dominica. Sed quia non ita occurrit, sed luna xiv° Aprilis occurrit eo anno xii. kalendas Aprilis in prima feria, Dominica vero dies Pascbse in quinto kalendas Aprilis, ideo improbatur, quia repugnat evangelicee veritati. The digest Hoc quoque anno imperator Justinianus libros legum Roma- of Justi- norum abbreviavit in uno volumine, quod Justinianum vocatur. nian. ^^^ 1 i.e. Carisbrooke. CHEONTCA MAJORA. 239 Gertie primus \_rex\ Australium Saxonum obiit. ^ D 533 Hen. Hunt. Anno gratiaa dxxxiii. Certic, primus rex Occidentalium ^ , „ n. p. 712 d. gaxonum, mortuus est, et regnavit pro eo Kineric filius ejus Cerdic. Galf. Mon. yiginti sex annis. Eodem tempore, rex Arthurus, totam Eu- Cynric ix. 1. ropam subjugare affectans, parato navigio, ISTorwegiam adivit. succeeds. Quo cum pervenisset, invenit Sichelinum regem illius patriae Arthur in jam defunctum, qui moriens Loth sororio Arthuri regnum ^ orwa y- assignaverat Norwegensium ; erat enim Loth nepos Sichelini, juvenis mira3 probitatis atque largitatis, unde sibi in regnum succedere adoptaverat. Erat autem tunc Walwanius filius praa- dicti Loth, duodecim annorum juvenis, Yigilio papae traditus ad nutriendum, 1 a quo etiam et militiae cingulum accepit. Tandem cum Arthurus Loth, subactis Norwegensibus, in regnum subli- masset, ad Britanniam cum gaudio remeavit, Gallicanas partes adire desiderans, quas supra modum sibi subdere anhelabat. Continuatio. Sigebert, Anno gratiae dxxxiv. Teodoricus abbas, discipulus 2 sancti Theodoric col. 101. Eemigii, et Theodulphus abbas, ipsius Teodorici discipulus, ancl Theo- in Gallia clarent. dulphus. Item. Id. Anno gratiae dxxxv. In Gallia clarent fratres uterini, eadem Bishops of die nati, eadem die pontifices consecrati, Medardus videlicet Noyon and ad titulum Noviomensem, Gildadus ad Rothomagensem, uno ■ Kouen * die absoluti a sseculo et assumpti a Christo. Be morte 8. BenedicU. Id., col. Anno gratia? dxxxvi. Sanctus Benedictus, secundum quos- Death of 102 - dam, ex hoc sasculo migravit. °. Bene- dict. TJt Arthurus ad subjugandum partes Gallicanas mare trans- fretaverat. Galf. Mon. R es Arthurus, partes Gallicanas suae ditioni subdere cupiens, Arthur x. 2. parato navigio, Modredo nepoti suo custodiam totius Britan- commits Id. ix. 11. nise cum uxore sua commisit. Deinde mare cum prosperitate •», , ir \ ° pertransiens, Estrusiam, quae nunc Normannia dicitur, sine difficultate subegit. Denique ulterius procedens, universas Gal- Arthur's liae provincias depopulans, Prollonem tribunum ad ultimum con q uests 1 This is altered from " obsequio " Sulpicii Papse ab avunculo tradi- " tus," which Galf. Mon. has, in order to make the Pope's name at least correct. 2 discipulus'] discipuli, A. 240 MATTH.EI PARISIENSIS A.D. 536. duello peremit, et civitatem Parisius in sua jura recepit. Galf. Mon. Porro versus occidentem proficiscens, Andegaviam, Pictaviam, 1 i x - H« et totam Aquitanniam suae potestati adjecit. Arthur goes to Autun, and defeats the Romans under Lucius at Langres. Persecu- tion of S. Benedict hy Totila. Cf. Sige- hert, col. 102. Galf. Mon. x. 6. TJt Artliurus Lucium Romance urbis consulem inter fecer it. Anno gratia? dxxxvii. Contigit miraculum, omnibus notis- simum, de Theophilo apostata et matre Salvatoris. Hoc etiam tempore Arthurus, rex Britonum, subjugatis Gallia? finibus, Augustudunum profectus est, ubi Lucium Romance urbis consulem, qui Gallis in auxilium venerat, prope Lengrias, in valle qua? Siesias nuncupatur, cum omni Romana fortitudine interemit. Nota miraculum. Anno gratise dxxxviii. In Campania Italia? 2 Benedictum Sigebert, juniorem rex Totilam pro Christo persequens, cum eum et co1, 102 - cellam ejus comburere vellet, nee valuisset, in clibanum eum ardentem projecit; qui inde die altera [illa?sus] illa?sis etiam vestibus, exivit. Eclipse of the Sun. De magni- ficentia regis Arthuri. ■ TJt Artliurus iter versus Bomam susceperit. Anno gratia? dxxxix. Obscuratus est sol a mane usque ad boram tertiam. Eodem tempore rex Artburus, subactis citra Alpes quibusque provinciis, paravit iter ut Romanum popu- lum expugnaret. Magnificatum est enim nomen ejus in uni- versa terra valde; unde principes de partibus remotis et nobiles ad eum venerunt, sub ipso vivere et ejus interesse facetiis delectantes. De ejus utique magnificentia et probitate propbetavit Merlinus vates Britonum, inter caetera ita dicens : " Proevalebit tandem oppressa Britannia, et saavitise exterorum " resistet ; aper enim Cornubia? succursum pra3stabit, et colla " bostium sub pedibus suis conculcabit, insula? oceani potestati " ipsius subdentur, et Gallicanos saltus possidebit; tremebit " Romulea domus saavitiam ipsius, et exitus ejus dubius erit, " in ore populorum celebrabitur, et actus ejus cibus erit " narrantibus." Hen. Hunt, p. 712 d. Galf. Mon. ix. 20. Id. ix. 11, 12. Id. vii. 3. Justinianus Purificationem beatai Mar ice celebrari constituit. Hugo de Pestilence Anno gratia? dxl. Apud Bizantium magna bominum morta- S. Victore. at Con- litas facta est ; qua de causa, jubente imperatore Justiniano, Excerpt, stantinople. >>■■"■>■ < prior, ix. 4. col. 267. 1 0. W. and West insert Gasco- niam. 2 Italia:'] Italia, A. CHRONICA MAJOItA. 241 coepit celebrari solenmitas sancta? Dei geuitricis, qiiaa Purifi- A.D. 540. catio dicitur, die secunda Februarii rnensis, efc cessavit mor- Galf. Mon. talitas. Per idem tempus Modredus, Arthuri nepos, cui idem Ut Modre- x. 13. Arthurus Britanniam commiserat, diademate illius sese fecerat dus diade- insigniri, reginamque Guenburuaram in consortium tori acce- ma e . ' Id. xi. 1. perat, 1 violate jure priorum nuptiarum ; confcederatus erat jnsignitus Saxonibus proditor ille, qui [duce] Cheldrico venerunt ex Ger- uxorem mannia cum navibus octingentis militibus plenis, qui omnes duxerit Modredo quasi domino serviebant. Cumque istius sceleris . uri re°*is. infamia ad aures Artburi, qui jam versus Eomam Alpes tran- scendere incepit, pervolasset, cum regibus tantum insulanis versus Britanniam remeavit, ira maxima in Modredum ac- census. Ut Artlnurus, Modredo interfecto, ipse letaliter est vulneratus. Sigebert, Anno gratia? dxli. In Gallia cometa apparuit, ita quod casluru Comet, col. 103. ardere videbatur. Eodem etiam anno verus sanguis ex nubi- Portent. bus effluxit ; per idem tempus domus cnjusdam sanguine re- Galf. Mon. spersa apparuit, et secuta est dira bominum mortalitas. Eodem Arthur X1 - ■ tempore rex Artburus, cum summa festinatione Britanniam lands at veniens, in Rutupi portu, qui modo Sandicum dicitur, appli- , 1C " , care disposuit ; cui applicanti Modredus maxima stipatus mul- titudine obvians, stragem non minimam applicantibus dedit ; corruerunt enim in ilia die Auguselus rex Albania?, et Wal- guanus nepos regis, cum innumerabilibus aliis. Sed tandem cum labor e maximo Artburus cum suis applicuit ; delude bostes acriter invadens, Modredum et ejus exercitum, non mediocriter laceratum, in fugam coegit; qui suis, ut potuit, resociatis p. 78. nocte sequent! Wintoniam ingressus est. Cumque ista Guen- bumaraB regina? nuntiata fuissent, ad urbem Legionum con- stanter aufugit, atque in monasterio Julii martyris inter mo- Id. xi. 2. niales babitum religionis Buscepit. Artburus vero furibundus Wintoniam properans, Modredum infra eandem jam ingressum obsedit ; mane autem facto, agminibus dispositis, Modredus civitatem egressus regem acriter invasit. Facta est autem ex obstantibus csedes non minima, sed Modredus tandem campum deserens versus Cornubiam iter arripuit. Artburus itaque ilium insecutus, super flumen Camblam Modredum invenit ; at ille, ut erat omnium " audacissimus, catervis dispositis in regem et ejus exercitum audacter irruit, mori potius affectans quam bostibus cum dedecore terga dare. Denique, illis bine et hide 1 reginamque acceperat'] I - omnium] hominam, O. "W". om. O. W. I 242 MATTH^EI PARISIENSIS A.D. 541. concurrentibus, cruorera non minimum utrobique diffundunt, Galf. Mon. gemitusque morientium viventibus audaciam contulerunt ; X1 - 2 - postquam autem multum diei consumpsissent, irruit tandem Arthurus in turmam ubi Modredum sciebat, et viam gladiis faciens tristissimam ca3dem ingessit. Cecidit enim nebulo ille Modredus, et cum eo Saxones Cbeldricus, Elafius, Egbritbtus et Bruningus, necnon et multa milia cum eis, atque, favente Deo, Artburo victoria cessit. Sed et inclitus ille rex Artburus letaliter vulneratus est, qui illinc ad sananda vulnera sua in insulam Avalonis, qua3 nunc Glastonia dicitur, 1 est evectus. Deatli of Modred. Arthur mortally wounded. Legend of Arthur's still living;. Siege of Saragossa by Clo- thaire I. De dubia morte Arbhwri. Anno gratis dxlii. Rex Artburus de vita desperatus, bosti- Id. bus interfectis, Constantino cognato suo, filio videlicet Cadoris ducis Cornubias, diadema Britannia? concessit ; unde, quoniam (Not in de morte Arthuri vel ejus sepultura bistoriee nibil referunt, Gait. Mon.) gentes Britonum ipsum adbuc vivere fabulose contendunt. Eodem anno, Lotbarius rex Francorum, obsessa in Hispania Sigebert, civitate Caasaraugusta, cives Deurn exorantes, 2 tunicam beati co • **• martyris Vincentii circumtulerunt, quam rex ab eis pro munere accipiens, ad propria remeavit. Rising and death of Modred's sons. Nota de ecclesia Sancti Ampliibali magistri Sancti Albani. Anno gratias dxliii. Duo filii Modredi insuiTexerunt in regem Galf. Mon. Britonum Constantinum, volentes patrem vindicare, qui Saxoni- X1 - ^> 4 - bus confcederati praalia plurima commiserunt. Quos tandem Oonstantinus in fugam pulsos, 3 unum Wintoniaa in ecclesia Sancti Ampbibali ante altare trucidavit ; alteram vero Londo- niis, in quorundam fratrum ccenobio absconditum, crudeli morte damnavit. Herculanus II., bishop of Perugia, martyred. Death of Wihtgar, •who is buried at Caris- brooke. Nota divinum miraculum. Anno gratia? dxliv. Herculianus, Perusinus episcopus, a Sigebert, Totila rege Ostrogotborum, capite amputato, martyrizatur ; co ' ' cujus caput post mortem ejus corpori unitum invenitur. Eo- Hen. Hunt, dem anno Witbgarus, "Wectas insula? princeps, obiit, et se- 1K ?• ' 12d > pultus est in loco qui de nomine ipsius Witbgares-berib appellatur. qua: Mon. dicitur] Not in Galf. West, inserts persequens. CHRONICA MAJORA. 243 Be rege Britonum Aurelio. „. Anno gratias dxlv. Sanctus Remigius, Remensis arcbiepisco- coT 104' P us ' ^ n Domino qnievit. Per idem tempus rex Britonum Con- Galf Mon stantinus obiit, et infra Choream gigantum sepultus est ; cui xi. 4. successit Aurelius Conanus, mira3 probitatis juvenis, et ipsius Id. xi. 5. nepos, per omnia diademate dignus, nisi civilis belli foret amator. Nempe avunculuro. suum, qni post Constantinum reg- nare debuerat, in carcere posuit, duobusque filiis ejus peremptis regnum obtinuit, et triginta annis regnavit. 1 A.D. 545. Death of S. Remigius. Death of Constan- tine. Aurelius Conan succeeds. Marian. Scot. col. 741. Sigebert, col. 104. Vigilms Papa exilio pellitur. Anno gratia? dxlvi. Vigilius Papa a Justiniano imperatore Exile of exilio pellitur, eo quod Anthimum ba?reticuni ad suum episco- S?P®. . • a 1 ., VlglllUS. patum - noiuit revocare. & Nota. Anno gratia? dxlvii. Albuinus, res Longobardorum, Cui- Cunimund, mundum, regem Gepidarum, bello peremit. Ex cujus [capitis] k m &. ° testa cipbum sibi ad bibendum i?aravit, filiamque 3 ejus capti- s j a j^ ^ ' vam secum adducens mati'imonio sibi copulavit. Alboin. Hen. Hunt. p. 712 e. Libellus de regibus Saxonicis, p. 209 (ed. Hinde, Surt. Soc. 51). Hen. Hunt. p. 713 a. Sigebert, col. 104. Regnum Norlianhumhrorum initium sumpsit. Anno gratia? dxlyiii. Regnum ISTorthanbumbrorum exordium sumpsit. Cum enim proceres Anglorum magnis laboribus et continuis patriam illam subjugassent, Idam, juvenem nobilis- simum, regem sibi unanimiter pra?fecerunt. Genuit autem ex regina sua sex filios, Ad dam scilicet et Elricum, Tbeodoricum, A.tbelricum, Osmerum, et Tbeodfredum. Pra?terea, ex concu- binis alios sex filios generavit, Ogam videlicet et Aliricum, Eccam, Osbaldum, Segor, et Sogotberum. Isti omnes venerunt in Britanniam cum navibus sexaginta, et apud Plemesburc ap- plicuerunt. Regnavit autem Ida annis duodecim, et castellum de Baenburc construxit, quod prius ligneis palis, 4 postea muro, circuivit. Genealogia[m] vero ejus sequentia declarabunt. Origin of the king- dom of North urn- bria. Ida's children. They land at Flam- borough. Bam- borough castle built by Ida. Id. Gontinuatio Mstorice. Anno gratia? dxlix. Augericus, Yirdunensis episcopus, sane- Augeric, tate refulsit insignis. Verdun^ Nota continuationem. Anno gratia? dl. Sambucus arbor in Italia grana et fructus Miraculous vitis portavit. alder tree. 1 triginta . . . regnavit] secundo regni sui anno defunctus est. Galf. Mon. - i.e. Constantinople. :i Rosmunda. 4 ligneis palis] sepe, H. H. Q 2 244 MATTH^I PAPJSIENSIS A.D. 551. Quintet synodus celebratur. Fifth Anno gratiffi dli. Quinta synodus universalis Constantino- Sigebert, general polim celebratur. In qua 1 epistola, quselbse 2 dicitur, erroris ccn - 104 - council. plena reprobatur, et Theodorus, 3 personam Mediatoris Dei et hominum in duabus substantias separans, ad impietatis perfi- History of diam cecidisse convincitur et damnatur. 4 Eodem anno Jor- Jornandes. d anus episcopus bistoriam suam terminavit. Per idem tempus Hugo de Treatment Justinianus Augustus, ab Antbimo ba3retico seductus, ccepit a »• Victore, of Pope g(j e catbolica declinare ; misit namque uxor ejus Theodora ad Dr ; or j x " 4 igi ius y p a p am YigiH umj mandans ut Anthimum revocaret. Fuerat (Migne, and Theo- enim Constantinopolitanus episcopus, et a Papa Agapeto, eo clxxvii. dora. quod haareticis favebat, degradatus ; et quia Papa Vigilius ilium co y 26 ' revocare distulit, vi compulsum ad se venire fecit; quern dum ontii. maximis afficeret injuriis, fertur ei dixisse Papam Vigilium, " Ut video, non me fecerunt ad se venire Justinianus et Tbeo- " dora, sed Dioclitianus et Eleutberia." Tapa. Pope Anno gratiaa dlii. Post Vigilium, Pelagius sedit in cathedra Id. Pelagius I. Romana annis quatuor, mensibus decern, diebus octodecim ; Miracle in cessavit sedes mensibus [sex]. 5 Eodem anno puer quidam in Sigebert, the case of Oriente, Alius Judaaorum, cum a coaavis suis, Christianorum co '- 104 - a converted q\[[ s> ac ^ h oc inductus fuisset, ut in ecclesia matris Domini corpus Christi et sanguinem susciperet, propter hoc a patre suo in fornacem ardentem projectus, illaesus inde a Christianis extractus est, asserens quod mulier, quas in ilia ecclesia puernm tenens depicta erat, pallio suo fiammas a se efflavisset. De Sancto Mauro. S. Maurus, Anno gratiee dliii. Sanctus Maurus, beati Benedicti disci- S. Fausti ™ \ ■ pulus, virtutibus [et] miraculis praeclarus habetur. Cujus ad- ^ lta ?• of the ' ventum cum vir nobilis, nomine Florus, ad partes Gallicanas " , V ct J 3 " cognovisset, venit ad eum, et locum ei opportunum ad con- Sanctorum struendum monasterium devotus ostendit; quod vir Dei cum 15 Jan.). vix annuisset, artificibus congregatis, opus incepit et perfecit. Florus vero filium suum Bertulfum beato Mauro ad erndien- dum tradit ; cujus exemplum nobiles multi insecuti, locum ilium memorabilem reddiderunt. of the monastery of Glan- feuil (S. Maur-sur- Loire). 1 qua] ipsa, W. - Iba\ ibi, A. W. West. This is lbas, bishop of Edessa. 3 i.e. Theodore of Mopsuestia. 4 et damnatur'] Interlined by the compiler. 5 sex] so W. West, tres in Anas- tasius. CHRONICA MAJOEA. 245 Nota asjperitatem Injemis, quce aves edomuit. A.D. 554/ Sigeberf, Anno gratis dliv. Hyems nive et glacie ita exasperatur, ut Severe col. 105. ayes et fera3 indomita? manu capi possent. "winter. Item. Id. Anno gratia3 dlv. Quasi species lancea[rum] in aere visas Prodigy, sunt a septentrione usque in occidentem. Medardus martyr izatur. Id, Anno gratia? dlvi. Sanctus Medardus, Noviomensis episco- Death of pus, virtutibus insignis migravit ad Dominum, et Suesionis S. Medard, sepelitur. Jf ho P of 1 ISJoyon. Continuatio. Id. Anno gratia? dlvti. Radegundus regina, uxor quondam Lo- S. Kade- tharii regis Francorum, mutata veste, sanctitatis nobilitate gundes. Probably a claret. His quoque diebus sa?pe fiebant conflictus inter Bri- Battles be- summary of tannos et Anglos, atque multis bine et inde peremptis, nunc tween the Galf. Mon. oiyeg nunc hostes yincebant _ Britons and xi. 8. Angles. Sanctus Ch'egorius Roma) enltuit insignis. Sigebert, Anno gratia? dlyiii. Gregorius, filius Gordiani senatoris, S. Gregory col. 105. Roma? adolescit, qui, de patrimonio proprio sex monasteriis in tne Great. Sicilia fundatis et septimo Roma? in domo sua, ex pra?tore ur- bano factus est monacbus, qui sapientia, scientia, doctrina, et sanctitate enituit insignis. Kineric defuncto, Ceaulinus successit. Hen. Hunt. Anno gratia? dlix. Kineric, rex Occidentalium Saxonum, Death of p. 713 b. def'unctus est, et regnavit pro eo Ceaulinus filius ejus triginta ^y nnc - Ceawlin. annis. Begnum Norhanhumbrorum divisum est. Division Lib.de Anno gratia? DLX. Defuncto Ida rege Nortbanbumbrorum, of the reg. Saxon. re gnum illud in duo regna divisum est. Siquidem Elle filius kingdom &, Vrr- Yffae, ducis strenuissimi, in Deira resrnare incepit, et regno ° - i u °, rtil_ I 1 lor. Wig. ' ,. ... . -att umbna. p. 525 b. t a le nomen dedit et annis triginta in eo regnavit. Adda vero, ™ f filius Ida?, in regno Berniciorum patri successit, et septem Deira. annis regnavit. Iste est Elle rex Deirorum, de quo in vita Adda king beati Gregorii Papa? fit mentio, sicut subjecta docebunt. ofBernicia. 246 MATTHiEI PAR1SIENSIS A.D. 560. JSfota miraculum. A Jew Eodem anno Judasus qtiidam imaginem Salvatoris de ecclesia Sigebert, stoned who f ur ^ m surripiens, clam illam in domum suam detulit, eamque c °b 1° 5 - burn an * e ^° transfixit ; cumque earn flammis cornburere vellet, sese image of iniaginis sanguine cruentatum videns, praa stupore earn ab- theSaviour. scondit ; quam Cbristiani requirentes, et per vestigia sanguinis invenientes, earn sanguinolentam receperunt, Judaeum 1 lapi- iEthel- daverunt. Eodem anno, Ethelbertus, res magnus Cantuari- berht, king orum, secundum quosdarn regnare incepit, quibus etiam Beda 2 consentit ; veruntamen aliorum 3 sententia probabilior esse videtur. Hen. Hunt, p. 713 c. of Kent. Sanctus Brandanus claruit. S. Bren- dan. Anno gratiaa dlxi. Sanctus Brandanus in Scotia claruit, qui Sigebert, Fortunatas 4 Insulas septennali navigatione requirens, multa co • 105- S. Malo. relatu digna vidit, a quo Macutus regulariter educatus, et ipsius navigationis socius, in Britannia miraculis et sanctitate refulsit. Qui a Britannis exacerbatus, eis rnaledicens ad Gallos transiit, ubi sub Leontio, Sanctonum episcopo, multis virtu- tibus claruit. Britannos vero propter suam maledictionem variis cladibus addictos, data rursum benedictione sanavit et Sampson, absolvit. Per idem tempus, Samson, Dolensis archiepiscopus, Id. a. 566, archbishop e t successor Sancti Samsonis qui de Britannia Majori ad co ^ 106 - ot Dole. Minorem Britanniam 5 transiit, claret sanctitate et doctrina. A moun- tain falls into the Rhone. JSfota mugitum montis. Anno gratiae dlxii. In Gallia mons, super Bodanum fluvium Id. multis diebus dans mugitum, tandem ab alio monte sibi vicino discissus, cum ecclesiis et domibus, bominibus et bestiis, in Bodanum prascipitatus est. Nota. Priscian. Anno gratiae dlxiii. Eloraerunt Bomee Priscianus Gramma- Paulus Arator. ticus, et Arator subdiaconus, qui Apostolorum Actus versibus ^ ia conus Fortunatas. hexametris peroravit. Floruit etiam Fortunatus, vir egregius, Longobard His life of S. Martin. " Ingenio clarus, sensu celer, ore suavis," 468. >5, col. qui ab Italia Turonis veniens, actus beati Martini quatuor id. ii. 13. 1 O. W. ins. vero, as Sigebert. 2 i.e. H. E. ii. 5, p. 154 a. :i aliorum] i.e. A.-S. Chron. 565 ; Flor. Wig. p. 525 c. These last clauses are original. 4 Fortunatas'] fortunatus, A. 5 Britanniam'] om. W. West. CHKONICA MAJORA. 247 libris heroico metro digessit ; indeque assumptus, Pictavorum A.D. 563. est ordinatus episcopus. Sigebert, -Anno gratia? dlxiv. Lothario rege Francorum defuncto, Death of co . 06. quatuor filii ejus regnum inter se diviserunt, quorum primo- Clothaire. genitus Chilpericus regnavit annis viginti tribus. Chilperic. Justinus imperator. Id. Anno gratiae dlxv. Justinus junior, Eomanum adeptus im- Justin II. perium, annis duodecim imperavit. Quo etiam anno signa Signs in multa in sole et luna apparuerunt. the sun and moon. Pa/pa. Vit. Pontif. Anno gratia? dlxvi. Johannes sedit in cathedra Komana p p e John annis duodecim, mensibus undecim, diebus viginti septem, et III. Flor. Wig. cessavit sedes mensibus decern et diebus tribus. Eodem anno S. Colum- p. 525 c. Sanctus Oolumbanus, de Scotia veniens, in Britannia clarus Dan - e -19 UDt na ^ etur - Eodem anno Ethelbertus, Ermerici filius, regnum ^thel- Cantia? suscipiens, quinquaginta sex annis illud gloriosissime berht king Beda,H.E. gubernavit. Hie regum Anglia? potentissimus, usque ad con-°fK ent - l. 25, p. ^ finium Hnrubra? fluminis, quo meridiani et septentrionales „ *Vi, u ' populi dirimuntur, imperii sui fines extendens, omnium illarum 3, p. lol c. . ' L . . . . provmciarum gentibus strenuissime imperavit. Glajppa rex. Flor Wig p 525 b & " Anno gratia? dlxyii. Defuncto Adda rege Berniciorum, Glappa Sigebert, Glappa regnavit pro eo quinque annis. Eodem anno hasta? ^ m o.°( col. 106. ignea? in aere visas sunt, protendeutes irruptionem Longobar- T , ,. t i . t, ,. Prodigy, dorum m Italia. Nota pugnam. Hen. Hunt. Anno gratia? DLXVlII. Ceaulinus rex Westsaxonum, et Cutha Battle of p. /13e. f ra ter ejus, causis compellentibus, contra Ethelbertnm regem Wimble- Cantia? pugnaverunt ; ubi Ethelbertus, duobus comitibus suis n " interfectis, ipsemet in fugam conversus est. Flor. Wig. Anno gratiae dlxix. Defuncto Glappa rege Berniciorum, Kino-s f p. 525 b. regnavit pro eo Theodwaldus uno anno. Bernicia. Id. Anno gratia? dlxx. Frethewlfus regnavit in Bernicia 1 septem Sigebert, annis. Eodem anno Armenia? gentes fidem Christi susceperunt, Armenia. J?; 'j et abbas Wandregisilus natus est. Monte, col. 414. dregesil. Bernicia] Deira, A. C. D., though correct in the year 577. 248 MATTHJEI PARISIENSIS A.D. 571. Paschal Cycle. Uffa reigns in East Anglia. Gregory of Tours. Nota de cyclo. Anno gratise dlxxi. Completus est cyclus unus sancti Pas- chas annoruni quingentorurn viginti duo,"' ex quo Dominus noster Jesus Christus crucifixus est, indictione septima, anno secundum Graacos a creatione 2 niundi quinquies milesinio lxxv. Hen. Hunt. Wffa in Est-anglia regnat. p. 714 a. Anno gratia^ dlxxii. Gregorius, Turonensis episcopus ordi- Sigebert, natus, sanctitate refulsit insignis. c °l- 1°?- Disputes about Easter. p. 80. Nota miraculum. Anno gratias dlxxiii. Hyspani et Galli de Pascha celebrando Id. dissentiunt, Hyspanis xii. kal. Aprilis, Francis xiii. 3 kal. Maii Pascha celebrantibus. Sed Francos recte celebrasse per hoc divinitus claruit, quod fontes in Hyspania, qui in Sabbato sancto Pascha; ad baptizandum divinitus repleri solent, non in Hyspanorum sed in Francorum Pascha repleti sunt. Alboin, king of the Lombards, murdered by Ros- munda. Nota cijpTmm de testa capitis. Anno gratia3 dlxxiv. Albuinus, rex Longobardorum, patrem Id. uxoris suaa regem Gepidarum Cuniniundum olim in bello pere- nierat, et ex testa capitis ejus cyphum sibi ad bibendum para- verat ; cui, una dierum, cum porrigeret ad bibendum, dicens, " Bibe cum patre tuo," ilia, femineo accensa furore, ilium in lecto ab armigero suo jugulare fecit. Pope Bene- dict I. Gregory prevented from going to England. Famine in Rome stayed by the em- peror Tibe- rius II. Item Papa. Anno gratias dlxxv. Benedictus sedit in cathedra Bomana Vit. Pontif. annis quatuor, mensibus sex, et diebus septendecim. Ab isto Sigebert, Papa Gregorius ad prasdicandum Anglis abire permissus, sed, c0 • 108- populo tuinultuante retractus, levita septimus est ordinatus. Nota famem. Anno gratias dlxxvi. Fame Bomam urgente, multi Boma- Id. norum ad Longobardos confugiunt ; sed Tyberius postea im- perator, missa ab iEgypto frumenti copia, Bomam ab inedia liberavit. 1 duo'] quatuor, O. W. There is | some confusion here, as the cycle consists'of 532 years. See Bede, De rationam tempore, capp. 47, 65. Marian. Scot. col. 736. 2 creatione] traditione, A. 3 xiii] xiv., O.W. West., as Sige- bert. CHRONICA MAJOEA. 249 Tiberius imperator. A.D. 577. Sigebert, Anno gratia? dlxxvii. Tyberius, Eomanum adeptus impe- Tiberius II. col. 108. rium, annis septem imperavifc; qui quoniam in pauperes libe- emperor, ralis fviit, Deus ei multos tkesauros invenire concessit. Eodem Kings of Lib. de anno, defuncto rege Berniciorum Fretkewlfo, Theodoricus Bernicia. reg. Saxon. succe ssit annis septem. p. 209. 1 Continuation Sigebert, Anno gratia? dlxxviii. Sanctus Germanus, Parisiensis ' epi- S. German, col. 108. scopus, suo obitu ca?lestia decoravit. Eodem anno, defuncto bishop of Galf. Mon. re g e Britonum Aurelio Conano, Vortiporius successit tribus " ans ; annis ; qui, Saxonibus infestus, multotiens de eis laudabiliter or 1 V ore ' triumphavit. Hen. Hunt. Per idem tempus, post Wffam regem Orientalium Anglorum, p. 714 a. a q U0 re ges illius provincia? Wffingas dicuntur, Titilus filius Titilus ejus regnum suscepit. Erat autem Titilus pater Redwaldi, king °f Flor. Wig. qui a Wodenio decimus fait. ^ ast r. p. 628. Angha. Papa. Vit Pontif Anno gratia? dlxxix. Pelagius sedit in cathedra Eomana Pelagius II. annis decern, mensibus octo, diebus decern, et cessavit sedes P°P e - mensibus sex et diebus viginti qainque. Ceaulinus, rex Westsaxonum, multa castra cepit. Sigebert, Anno gratia? dlxxx. Ignis per caelum discurrere visus est. Lightnings, col. 109. jj- g 2 vero (Jiebtis assidua? fiebant inter Britones et Saxones Men. Hunt, irmptiones ; Ceaulinus 3 enim cepit Bedeanforde castellum, p. 714 A, B. ..... quod modo Bedefort nuncupatur, cum aliis, videlicet, Lienberi, Conquests Ailesberi, Bensintune, Heinesham, Gloverniam, Cirencestriam, of Ceawlin. et Batkoniam, et magnificatum est nomen ejus vebementer. Rovice decretum est, ut novem tantum prcefationes ad missas dicantur. Sigebert, Anno gratia? dlxxxi. Papa Pelagius decrevit novem pra?- Decree of col. 109. fationes tantum ad missas debere decantari, cassatis cotidianis, Pelagius II. Galf. Mon. qua? dici solebant. Eodem anno, defuncto rege Britonum Vor- xl " tiporio, successit Malgo, vir pulcberrimus, probitate pra?clarus, Malgo king armis robustus, et supra modum largus ; sed, sodomitana peste °J . dissolutus, Deo et hominibus sese exbibuit odiosum. Hie etiam sex comprovinciales oceani insulas potenter subegit. 1 Parisiensis^ Pariacensis, A. 3 It is Cutha -whom H. H. says 2 His . . . irruptiones"} Due to the took Bedford Castle, &c," Ceaulini compiler. " anno xii.," whence the error. 250 MATTH^I PA1USIENSIS A.D. 582. S. Gregory writes on Job, and confutes Eutychius. Miracle at Tours. Gregorius doctor Uhrwm moralium composuit. Anno gratiaa dixxxii. Gregorius doctor, a Papa Pelagio Sigebert, Constantinopolim directus, libros moralium in Job composuit, co ^ 109 - et ibidem Euticium, Constantinopolitanum episcopum, male de resurrectione dogmatizantem, qui corpus bumanum in ilia resurrectionis gloria impalpabile ventis aereque subtilius esse venturum, in imperatoris praasentia confutavit, et illo non multo post mortuo penitus extinxit. Anno gratias dlxxxiii. Turonis de pane altaris fracto verus Id. sanguis effluxit. Mauricitis imperator. Anno gratias dlxxxiv. Tyberio Caasare in amentiam 1 verso j,j Maurice et mortuo, Mauricius annis viginti duobus [imperavit]. Eodem Hen. Hunt, emperor. anno, rex Westsaxonum Ceaulinus et frater ejus Cutbwinus p. 714 b. Battle of bellum cum Britannis commiserunt apud Fritbenleiam, ubi Iretberne. Cutbwinus graviter oppressus et peremptus est. Victi sunt igitur Angli et fuga? dati. Kingdom of Mercia. Nota octo Anglorum re^na. Regnum Merciorum initium sumpsit, cujus rex primus Creoclda fuit. Anno gratiaa dlxxxv. Regnum Merciorum initium sumpsit, Id. quod primus omnium Creodda tenuit. Incboata sunt igitur boc tempore omnia Anglorum sive Saxonum regna. Quaa octo numerantur ; regnum videlicet Cantias, cujus caput est civitas Doroberniae ; regnum Australium Saxonum, id est, Sutbsex, cujus caput civitas Ciscestriaa ; regnum Orientalium Saxonum, id est, Eastsexe, cujus caput est civitas Londoniarum ; regnum Orientalium Anglorum, id est, East-anglia, cujus caput Nbrwicum ; regnum Westsaxonum sive Occidentalium Saxonum, cujus caput est civitas Wentana, 2 quaa modo Wintonia dicitur ; regnum Merce, sive Middel-anglia, cujus caput est Dorke- cestria, nunc vero Lincolnia; regnum JSTortbanbumbrorum, cujus caput est Eboracum. Hoc regnum modo in duo dividitur, sicut supra dictum est. Caretius king of Britain. JBritones, patriam suam deserentes, in WalMa/m successerunt. Anno gratia? dlxxxvi. Malgoni, Britannorum regi, Karetius, Galf. Mon. civilium amator bellorum, successit, Deo et Britonibus inimi- x i- 8 - cus ; cujus inconstantiam reges memorati, Anglorum videlicet 1 amentiam.'] Armeniam, Sigebert, as the Histor. Miscell. xix. 5. - Wentana] Wentaria, A. CHRONICA MAJORA. 251 Galf.Mon. et Saxonum, comperientes, insurrexerunt unanimiter in eum, A.D. 586. x * - s - et post pra?lia multa fugaverunt eum a civitate in civitatem, donee ad ultimum commisso pra?lio ipsum ultra Sabrinam in Walliam fugaverunt. Clerici vero et sacerdotes, mucronibus Sacerdotes imdique micantibus ac flammis in ecclesiis circumquaque ere- ^ s ^ ' Id. xi. 10. pitantibus, omnes simul in exterminium pellebantur. Seces- exilium serunt itaque Britannorum reliquiae in occidentalibus regni pelluntur. partibus, Oornubia videlicet atque Wallia, maximam insula? partem relinquentes ; unde crebras et ferales irruptiones, sine intermissione, bostibus inferebant. Tunc arcbipra?sules, Episcopi Tbeonus Londoniensis et Tbaodiceus Eboracensis, cum omnes -^.''ltannia? , . .,.,,. , , .,. , visaecclesi- ecclesias sibi subditas solo tenus destructas vidissent, cum arum d eS0 - pluribus ordinatis, qui in tanto discrimine superfuerant, cum lationecum reliquiis sanctorum in Cambriam diffugerunt, timentes ne reliquiis barbarorum irruptione tot et tantorum sacra ossa veterum a Xambriam memoriis hominum delerentur, si ipsa imminenti periculo f U( rerunt. minime subtraxissent. Plures etiam, Armoricanam Britanniam i petentes, totam ecclesiam duarum 2 provinciarum, Loegria? vi- delicet et Northanhmnbria?, a conventibus suis viduatam dese- (Not in ruerunt 3 et inanem ; quibusdam 4 vero sanctorum corporibus, a • on -; q Use [ n S epulcris jacebant reverenter occultata, cumulos terra? superposuerunt, ne ab infidelibus despectui baberentur. Erant P- 81 - enim Anglorum sive Saxonum reges armis strenuissimi, pagani atroeissimi, qui nibil potius quam Cbristum et Cbristianorum cultum subvertere sitiebant ; nam si qua ecclesia, terra sub- jugata, illsesa servabatur, boc magis ad confusionem nominis Cbristi quam [ad] gloriam faciebant ; nempe ex eis deorum suorum templa facientes, profanis suis sacrificiis sancta Dei Galf.Mon. a ltaria polluernnt. 4 Itaque Britanni regni diadema multis tem- poribus amittentes, videlicet 5 usque ad tempora Cadwallonis, quern Beda Cedwallam vocat, illam patria? partem, qua? eis remanserat, non uni regi sed tribus tyrannis subjectam, civili- bus bellis sa3pissime infestare non cessabant. Besidebant igitur miserrima? Britonum reliquia? in tribus ^°. ta tres provinciis, Cornubia videlicet, qua? cornu Wallia? a quibusdam prov j nc i as dicitur, eo quod in mare sese quasi cornu extendat; Demecia, qua? Australis Wallia appellator ; Venedocia, qua? Norwallia nuncupatur. His finibus quamvis eis invitis content!, a fide 1 Britanniam~\ Britannia, A. - duarum'] dominarum, A. 3 deseruerunt] deserunt, O. W. 4 - 4 quibusdam .... polliierunt] This seems to be due to the compiler. 5 videlicet . . vocat] Introduced by the compiler. 6 From this point the rest of this chapter and the beginning of the next seem to be original. Q6f- 252 MATTH^EI PARISIENSIS A.D. 58 6. tamen Christi nunquani recesserunt ; sed in hoc tantum repre- bensibiles judicantur, quod semper gentem Anglorum, et etiam usque iu hodiernum diem, quasi per eos propriis finibus pro- scripti, odio mortali perstringunt, nee illis libentius quam canibus communicare volunfc. Sunt autem provincia3 illorum inexpugnabiles, videlicet nemorum densitatibus consitae, altis vallata3 paludibus, prasruptis tumentes montibus ; unde saspis- sime quasi mures ' de cavernis erumpentes, gentem Anglorum nequiter infestant, nee aliud ab eis in bello nisi capita solum pro [redemptione] requirunt. Hac denique tempestate, ccclesia beati martyris Albani, quas post passionem suaru miro tabu- latu lapideo 2 atque ejus martyrio condigna legitur fabricata, dejecta penitus cum aliis creditur et deleta, donee per minis- terium OSes regis, angelo sibi revelante, corpus gloriosi con- fessoris ac martyris inventum est, et monasterium ejus denuo fabricatum. Nota de ecclesia Sancti Albani. Nota hie de regnis Angliae antiquis et regibus. Limits of the eight kingdoms. Nota distinctiones regnorum et regum Anglice. Subjugata itaque Britannia civibusque proscriptis, reges Anglorum sive Saxonum terras undique occupant, regna dila- tant, et, pro uniuscujusque possibilitate, regnis suis limites ponunt. Eegnabant autem bis temporihms in insula octo reges, quorum nomina baac sunt ; iEtbebertus videlicet in Cantia. Oyssa in Sutbsexia, Ceaulinus in Westsexia, Credda in Mercia, Ekkenwinus in Estsexia, Tytila in Est-anglia, Elle in Deira, Alfridus in Bernicia. Haac denique regna processu temporis ita distinguebantur. Reges autem, Cantuariaa in sola Cantia? provincia dominabantur ; reges Sutbsexias in ilia tan- tum provincia dominabantur ; reges Essexiaa in ilia provincia et in Middelsexe dominabantur ; 3 reges Est-angliaa in ISTorthfolc et Sutbfolc dominabantur, necnon in provincia Canterbergensi, donee a rege Offa Merciorum mutilati sunt; reges Merciorum dominabantur in provinciis Glovernensi, Wigornensi, Ware- wicensi, Cestrensi, Derebiensi, Scrobesberiensi, Notinge- bamensi, Lincolniensi, Leircestrensi, Oxoniensi, Herefordensi, Stafordensi, Norbamtuncnsi, Buckingeahmensi, Bedefordensi, Huntendunensi, Cantebergensi, et Herefordensi; reges West- saxonum dominabantur in provinciis Bercensi, Dorsetensi, Cf. Flor. Wig, Append., p. 643 a. Will. Malmesb. Gesta lie- gum, i. 99- 104, pp. 139-141 (ed. Hardy). 1 mures] muri, A. 2 These same words are used in speaking of the tomb, by the author of the Life of Offa II. (p. 27, ed. Wats, 1640). Cf. Bed. H. E. i. 7, p. 1 1 5 a. G esta Abbatum S. Album (Riley), i. p. 3. 3 reges . . . dominabantur] om. W. Three crowns are drawn in the margin in A. CHRONICA MAJORA. 253 Devenensi, Sutbantunensi, Sutberiensi, Wiltunensi, Salesbe- A.D. 586. riensi, Batbonensi. Istis igitur provinciis inter sex reges distributis, quandoque ad invicem bella civilia et plusquam Flor. "Wig. civilia commiserunt. Duo reges, qui sunt in Norbanbumbria, p. 644 b. dominabantur a magno flumine Humbrae usque ad mare Sco- tia? ; de bis auteni sufficienter superius dictum est. His ita dispositis, placuit dictis regibus Britanniam et me- Britain moriam Britannorum penitus delere ; unde communiter statu- now called erunt quatinus insula non a Bruto Britannia, sed ab Auglis 1 U S dn ■ Anglia vocaretur. Sigebert, Eodem anno rex Francorum Guntrannus, in venando fessus, Legend of col. 110. dum in gremio sui armigeri dormiret juxta rivum aqua3, vidit Gontran armiger ex ore regis parvulum animal exire ; cui volenti T \ 1D ^ ° . ,. . ,,. . . 1 ranee. 1'ivum transire nee valenti armiger, gladio trans rivum posito, viam ei eundi et redeundi paravit. Quo iterum in os ejus intrante, expergefactus rex et stupefactus dixit, se per som- nium super pontem ferreum transisse, et sub monte quodam multos tbesauros vidisse, ubi cum secundum fidem somnii perrexisset, tbesauros magnos invenit, eosque acceptos ecclesia? usibus delegavit. Sleclde rex Orientalium Saxonum. ^ Anno gratia? dlxxxvii. Lotharius regnavit in Gallia annis Clothaire Hen. Hunt, quadraginta quatuor. Eodem [anno], defuncto Erkenwino, II. ii. p. 712 c. rege Orientalium Saxonum, Sledde films ejus, a Wodenio Sledda [decimus], 2 decern annis regnavit pro eo. 3 Malmesb i. 98, p. 137 king of the East- Saxons. Flor. Wig p. 639 b. Lib. de Item nota. Anno gratia? dxxxxviii. Atbelfridus, rex Berniciorum, Accam, iEthelfrith. filiam Ella? regis Deirorum, conjugem accepit, et ex ea septem king of o e filios processu temporis generavit. Nomina autem filiorum -oermcia. p. 209. nEec sunt, Eanfridus, Oswaldus, Oswius, Oslacus, Oswidus, Osa, His sons. Hen. Hunt, et Offa. Eodem anno, Credda Merciorum rege mortuo, Wibba ii. p. 714d. flli U g ejus successit tribus annis. 4 Continuatio. Sledda genuit Sebertum. Id. p. 71 2 c. Anno gratia? dlxxxix. Sledde, rex Orientalium Saxonum Birth of ex filia 5 Ermenrici, regis olim 6 Catituariorum, genuit Seber- Sebert. turn, qui post patrem regnavit. 1 Anglis] om. W. 2 decimus] om. A. O. W. 3 pro eo] om. W. West. The length of Sledda's reign is not given elsewhere. 4 tribus minis'] This is due to the compiler. 5 ex filia] om. W. Her name was Ricolan. See the Peterb. Chron. a. 604. She is mentioned as JEthel- berht's sister under a. 604 (p. 260). olim] om. W. 254 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 590. The king- dom of Sussex falls to Ceawlin. Plague in Italy. Death of Pope Pela- gius II. Gregory archdeacon in Rome. Anno gratiaa dxc. 1 Defuncto Cyssa, [rege Australium Saxonum, regmua illud ad] regem 2 Occidentalium Saxonum Ceaulinum devolutum est. Be septiformi letania a heato Gregorio constituta. Anno gratia? dxci. Facto in Italia paene ultra fidem omnium Sigehert, diluvio, post multam rerum confusionem subsecuta est pestis, col. 111. quae inguinaria dicitui', quae primuin omnium Papam Pelaginm extinxit, ac demurn populum strage maxima devastavit. Fun- gebatur autem eodem tempore beatus G-regorius vice 3 archi- diaconi in urbe Roma, qui pro tanta civium clade jussit fieri Paulus septiformem letaniam. Septiformis letania ideo dicitur, qui[a] Diaconus in loco primo fuit omnis clerus. in secundo omnes abbates ~? e ^^^ . n . , , . . Longob. cum suis monacms, m tertio omnes abbatissaa cum suis monia- ^ 2 4 col. libus, in quarto omnes infantes, in quinto omnes laici, in sexto 526. universa? viduae, in septimo omnes conjugate. His omnibus vir Dei rite dispositis pestem prasfatam, iram [Dei] mitigando, penitus ab urbe detersit. Elected Pope. p. 82. The soul of Trajan re- leased. Gregory's addition to the canon. Ceolric king of the West- Saxons. jEthelfrith expels Eadwine and seizes Deira. Johannis Diaconi Vita S. #< Gregorii, i. 39, 40. Sigehert, col. 111. Gregorias Papa. Anno gratiae dxcii. Beatus Gregorius, populo acclamante cum clero Papa electus, licet rnultum renitens seipsum absen- tando, tandem inventus intbronizatus est; qui inter caetera pietatis opera, Trajani quondam imperatoris animam, quamvis pagani, a poenis inferni promeruit liberare. Antipbonarium composuit, Kyrieleyson cum alleluia ad missas cantari instituit, et in canone missae tria verba utiliter apposuit, " Diesque nos- " tros in tua pace disponas, atque ab aeterna damnatione nos " eripi et in electorum tuorum jubeas grege numerari." Ceolricus rex in regnum Occidentalium Saxonum successit. Ellce Deirorum regi Ethelfridus successit. Anno gratiaa dxciii. Ceaulinus et frater ejus Quicbelmus Flor. Wig. decesserunt, et Ceolricus Oeaulino in regno Occidentalium p- 526 b. Saxonum successit quinque annis. Eodem tempore, Papa „ n \ zrf* 1 ' Gregorius orationem Dominicam post canonem super bostiam gjiebert censuit recitari. Eodem anno Elle rex Deirorum defunctus est; col. 111. quo mortuo, Etbelfridus rex Berniciorum, filium ejus Eadwinum Flor. Wig. regno 4 expellens Deirorum, duo regna strenuissirne gubernavit ; P* B ' 1 In W. the heading to this year is A Cyssa Cicestria. ' D. has been altered to regnum — Ceaulino. The bracketed words, which are in 0. W., are omitted also in C. D. There seems no earlier authority for this statement. Comp. Hen. Hunt. ii. pp. 711 d., 719 e. 3 vice] vices, A. 4 regno] regnum, A. CHRONICA MAJOR A. 255 Lib. de at Edwinus, in exilium pulsus, exulavit cum Bedwaldo, rege A.D. 593. re %o q axon ' Orientalium Anglorum, quousque per ilium regno suo restitutus Eadwine P ' " * est. restored by Redwald. Tunica inconsutilis Domini invenitur. Sigebert, Anno gratia3 dxciv. Tunica Domini Salvatoris, in civitate Tbe col. 112. Zaphat non longe ab Jerusalem confessione Symeonis Judsei nol y coat iuventa, et ab episcopo Gregorio Antiocbeno et episcopis , ■.. . Tboma ' Jerosolimitano ac Jobanne " Constantinopolitano Je- Jerusalem. Hen. Hunt, rosolimis, in loco ubi crux Cbristi veneratur, posita est. Eodem ii. p. / 1 4 d. ann0 "VYibba, rex Merciorum, obiit, cui successit Cberlus, non Ceorl king filius, sed consanguineus ejus, decern annis. 3 ofMercia. Wisigothorum rex ab Arriana gravitate revocatur. Sigebert, Anno gratia? DXCV. Bicardus, rex Wisigotorum, synodo Eecared col. 11-. sexaginta duorum episcoporum apud Tboletum congregata, king of the ibique Arriana ba?resi abdicata et anatbematizata, totam eentem 1S1 8° *j converted illam in catbolica fide confirmat. f rom Arianisrn. Sancius Augustinus, a Sancto Gregorio in Britanniam missus, regem Ethelbertum et jpopulum sibi subjectum adfidem Christi convertit. Beda, Anno gratia? dxcvi., qui est annus centesimus quadragesi- " -1 ' mus septimus ex quo Horsus et Hengistus fratres venerunt in Britanniam ut earn Sibi subjugarent, missus est servus Dei Mission of (Not in Augustinus a beato Papa Gregorio in Britanniam ut barbara? S. Augus- isede.) genti Anglorum verbum Dei pra?dicaret ; qui, pagana super- tme- stitione ccecati, totam Cbristianitatem deleverant in ilia parte insula? quam habebant. In parte vero Britonum adbuc Cbristi fides vigebat, qua?, anno Dominica? incarnationis centesimo quinquagesimo septimo babita, nunquam inter eos defecit. Beda, H. E. Est autem ad orientem Cantia? plagam Tbanetos insula, in qua His landing i. 25, Y ir Dei Augustinus et socii ejus applicuerunt, viri, ut ferunt, in Thanet. P' D ' ferine quadraginta ; et mittens interpretes ad regem iEtbel- bertum, mandans sese de Roma venisse ac nuntium ferre optimum, qui 4 sibi obtemperantibus a?terna in ca?lis gaudia promittebat. Ha?c audiens rex post dies paucos venit ad His inter- insulam, et, residens sub divo, jussit Augustinum cum sociis Tiff Y ad suuni ibidem colloquium venire. At illi divina virtute b er ht Thoma] Thome, A. :) decern aunts'] Not in Hen. Hunt. Johanne~\ Johannes, A. 4 qui] qd, A. 25G MATTH.EI PARISIENSIS A.D. 596. Answer of ^Ethelberht to S. Augustine. His gift of a house in Canter- bury. Church of S. Martin. S. Augus- tine con- secrated at Aries by archbishop Yergilius. prasditi veniebant, crucem pro vexillo ferentes et imaginem Beda, H. E. Domini Salvatoris in tabula depictam, letaniasque pro sua *■ 2 5> P- simul et eorum, propter quos advenerant, salute decantantes. Cumque ad jussionem regis residentes verbum ei vitae una cum omnibus qui aderant praedicarent, respondit ille dicens ; ' Pulcbra quidem sunt ea qua? promittis, sed quia nova sunt ' et mibi incerta, non his modo possum assensum prasbere, ' relictis eis quaa tanto tempore cum mea gente servavi. ' Verum quia de longe hue peregrini venistis, et ea quas vos ' vera et optima credebatis 1 nobis communicare desiderastis, ' nolumus vobis molesti esse, sed potius benigne vos hospitio ' recipere, et quaa victui vestro sunt [necessaria] ministrare ; ' nee prohibemus quin omnes quos poteritis fidei vestras ' religioni prasdicando societis." 2 Dedit ergo eis mansionem in civitate Dorobernensi, quae imperii sui erat caput, ubi coeperunt apostolicam primitivaB ecclesia? vitam imitari, ora- Id. i. 2C. tionibus videlicet assiduis ac jejuniis inhaerendo, verbum vitaa prasdicando, quos poterant lavacro salutis perfundebant. Nee mora, crediderunt multi et baptizabantur, imitantes simplici- tatem innocentis vitas, ad dulcedinem doctrime caelestis. Erat autem prope civitatem ipsam ad orientem ecclesia in honorem Sancti Martini antiquitus fabricata, in qua regina, filia regis Francise, nomine Berta, orare consueverat, ubi primo et ipsi convenire et praedicare, missas celebrare, et baptizare coepe- runt. At ubi post paululum ipse etiam rex inter alios delec- tatus vita sanctorum, mundissima, credens baptizatus est, coe- perunt plures cotidie ad audiendum vita? verbum confluere ac, relicto gentilitatis errore, unitati ecclesiae sese credendo so- ciare. L'edit etiam ipsis doctoribus suis locum sedis congruum gradui eorum in Dorobernia civitate sua metropoli, et neces- sarias in diversis rebus contulit mansiones. Interea vir Domini Id. i. 27. Augustinus venit Arelas, et, ab archiepiscopo ejusdem civitatis archiepiscopus ordinatus, in Britanniam reversus est. Ccenobium beati Senedicti destruitur. Abbey of Anno gratiaa dxcvii. Ccenobium beati Benedicti, quod in Paulus Monte castro 3 Cassino idem pater fundaverat, a jDerfidis Longobardis Diaconus Cassmo destructum est. Fugientes itaque ex eodem loco monachi P e testis roje . j^Qj^g^,^ petierunt, regulam, quam idem sanctus ediderat, secum j v f 8 ° ' CQ \ deferentes. 547. 1 credebatis] om, W. 2 societis'] sociare, A. castro] monte, W CHRONICA MAJOR A. 257 Cf. S.Greg. Continuatio. A.D. 598. Mirac. Anno gratia? dxctiii. Floruit in Galliis Gregorius, Turonica? Gregory S. Juliani, civitatis episcopus, qui ex Arvernico territorio attulit sancti of Tours. 34. (iligne, reliquias Juliani. Eodeni anno Sanctus Columbanus, doctor S. Co- 82n \ Scotoruni ec Pictorum, obiit, qui posteris suis rnulta sancti- bomb a. Sigebert * at ^ s docunienta reliquit. col. 112.' Continuatio. Flor. Wig. Anno gratia? dxcix. Defuncto Redwaldo, rege Orientalium Eorpwald, -"■pp. Anglorum, Eorpenwaldus regni gubernacula suscepit. ^ n g °f P- 636 a. East Anglia. Item. Sigebert, Anno gratia? DC. Mortuo rege Francorum Childeberto, Theode- col. 113. Theodebertus et Theodoricus filii eius subrosrantur. bert n. Thierry H. TJt Papa Gregorius Augustino 'pallium miserit. Beda, H.E. Amio gratia? DCI. Beatus Papa Gregorius Augustino pallium The pall 1- ~ ' misit, ad ecclesiam videlicet Londoniensem, qua? tempore sent to S. Id ii 3 ' Britonum metropolis erat, sicut Beda in bistoria Anglorum Augustine. p. 151 c. testatur. Item. Sigebert, Anno gratia? Ddl. Contentio inter Romanam ecclesiam et Arrogance col. 113. arrogantiam Jobannis, episcopi Constantinopolitani, universalis m & death patriarcba? sibi nomen usurpantis, sub Papa Pelagio concepta .. I et a Gregorio modo ' non leviter agitata, non ante quiescere f Con- potuit quam ipse Jobannes subita morte occubuit. stantinople. TJt Sanctus Augustinus Britonum episcopos ad concilium vocaverit. Flor. Wig. Anno gratia? dciii. Rex Nortbanbumbrorum Ethelfridus p. 83. p. 526 e. contra Britannos apud Caer-legion dimicans, viros religiosos Slaughter de abbatia Bangornensi, maximam multitudinem, interfecit. °»"* Beda, H.E. Nempe vir Domini Augustinus, auxilio regis Etbelberti usus, -R ana . or u - -' convocavit ad synodum suam episcopos et doctores proxima? Account Britonum provincia?, in loco qui usque hodie lingua Anglorum of the " Augustines Ac," id est, robur sive quercus Augustini, synod at appellatur, in confinio Occidentalium Saxonum et Wicciorum, .. U ^ US I rr tine s Ac. 1 modo is erased in A. 258 MATTHiEI PARISIENSIS A.D. 603. Account of the synod at Augus- tine's Ac. Second synod of Augustine, coepitque eis fraterna admonitione suadere, ut pace catliolica Beda,H.E. secum babita, communem evangeli zandi gentibus pro Domino u - -■> . p 149 c. laborern susciperent, ut qui sanctum Pascba et alia perplnra unitati ecclesiaa contraria faciebant. Qui cum, longa dispu- tatione habita, neque precibus neque bortamentis Augustini assensum pra3bere voluissent, ait, " Obsccremus, fratres, Deum " Omnipotentem, ut ipse nobis caslestibus signis insinuare " dignetur, quae sequenda traditio, quibus sit viis ad ingressum " regni caslestis properandum ; adducatur aliquis a3ger, et per " cujus preces fuerit curatus, bujus fides et operatio omnibus " sequenda tradatur." Quod cum adversarii, licet inviti, con- cederent, allatus est seger quidam oculorutn luce privatus ; qui cum oblatus Britonum episcopis nibil curationis eorum ministerio perciperet, tandem Aiigustinus genua sua ad Patrem Domini nostri Jesu Cbristi flexit, 1 ut visum cseco restitueret, ut per illuminationem unius bominis corporalem in plurimo- rum corda fidelium gratiam accenderet lucis spiritualis. JSTec mora, illuminatur cascus ac verus summaa lucis prasco pras- dicatur ab omnibus Augustinus. Tunc Britones confitentur intellexisse se veram esse viam quam prsedicavit Augustinus, sed sese non posse, absque suorum consensu, priscis abdicare moribus, unde ut secundo fieret synodus pluribus advenien- tibus postulabant. Quod cum esset statutum, venerunt, ut perbibent, septem Id. p. 150 a. Britonum episcopi et plures viri doctissimi, maxime de nobi- lissimo eorum monasterio, quod lingua Anglorurn Bangor- neburb dicitur, cui tempore illo abbas Dionotus prasfuisse narratur. Qui, ituri ad concilium prasfatum, venerunt primo ad quendam virurn sanctum ac prudentem, qui apud eos anacboritanam ducebat vitam, consulentes an ad prasdicationeru Augustini suas deserere traditiones deberent ; qui respondit, "Si bomo Dei est, sequimini ilium." Dixerunt, " Et quomodo " boc possumus probare ? " At ille, "Dominus" inquit, "ait, " ' Discite a me, quia mitis sum et bumilis corde;' si ergo " Augustinus ille mitis est et bumilis corde, credibile est quia " et ipse jugum Cbristi portet 2 et vobis portandum offerat; " si ergo immitis est ac superbus, constat quia non est a " Deo, neque vobis est ejus sermo curandus." Qui rursus aiebant, "Et unde boc 3 dinoscere valemus?" "Procurate," inquit, " quod ipse prior cum suis ad locum synodi adveniat, 1 deprecans, which W. insert here, is erased in A. Bede. - portet] portat, A. West. It is in 3 In A. unde hoc has been erased, and quomodo inserted in a later hand. CHRONICA MAJOR A. 259 Beda, H. E. " et si ipse, vobis appropinquantibus, assurrexit, sciatis quo- A.D. 603. 11.2, (t n j ara C^rigti famulus est, et obtemperanter ilium audifce ; Second " sin autem vos spreverit, nee vobis assurgere voluerit cum synod of " sitis numero plures, et ipse spernatur a vobis." Factumque ll & us ine - est ut, venientibus illis, Augustinus in sella sederet, quod illi videntes mox in iram conversi sunt, eumque superbias no- tantes, cunctis qua? dicebat contradicere laborabant ; quibus Augustinus ait, "Si in tribus saltern obtemperare mihi vultis, " ut Pascba scilicet suo tempore celebretis, ut ministerium " baptizandi, quo Deo renascimur, juxta morem sanctse Eo- " mange ecclesia? compleatis, ut genti Anglorum una nobiscum " verbum Dei praadicetis, csetera quae agitis, quamvis moribus " nostris contraria, aaquanimiter tolerabimus." At illi nihil se horum facturos neque ilium pro arcbiepiscopo se babituros affirmabant, conferentes ad invicem, " quia si nobis assurgere " noluit, quanto magis, si ei subdi cceperimus, pro nibilo " contemnet." Quibus vir Domini Augustinus fertur minitans dixisse, quod si pacem cum fratribus nollent, belluin ab hos- tibus forent accepturi ; et si nationi Anglorum viam vitaa prsedicare nollent, per horum manus ultionem essent mortis accepturi ; quod ita per omnia ut praadixerat, divino agente judicio, patratum est. TJt rex Norhanlmnibrorum Ethelfridus mille et ducentos monaclios inter fecer it. Id. p. 150 d. Nee multo post iEthelfridus, Nortbanhumbrorum rex for- Slaughter tissimus et paganus ferocissimus, collecto grandi exercitu, in of the civitate Legionum, qua3 a Britannis Kaer-legion, id est, civitas Bangor Legionum, eo quod Eomanaa legiones ibi perendinare solebant, maximam ex iis fecit stragem. Nam bellum contra Britannos commissurus, cum videret sacerdotes eorurn, qui ad exoran- dum Deum pro milite bellum agente convenerant, seorsum in tutiore loco consistere, sciscitabatur qui essent quidve acturi illo convenissent. Erant enim plurimi eorum de monas- terio Bangor, in quo tantus fertur fuisse monachorum nume- rus, ut, cum [in] septem essent portiones cum suis rectoribus divisi, nulla minus quam trecentos religiosos monacbos con- tinebat. Horum autem plurimi, triduano peracto jejunio, cum aliis orandi gratia convenerant, babentes defensorem Brocbi- mallum, qui eos precibus intentos a gladiis protegeret barba- rorum. Quorum adventus causam cum intellexisset Etbelfridus tyrannus, ait, " Et si isti adversum nos Deum suum invocant, " profecto, quamvis arma non ferant, contra nos pugnant, R 2 260 MATTHiEI PARISIENSIS A.D. 603. " qui adversis 1 imprecationibus suis persequuntur ;" itaque 2 Beda, H.E. Slaughter in hos primum arma vertere jubet, et sic caeteras nefandae "• *» of the militise copias, non sine exercitus sui damno, delevit. Ex- v ' monks. tinctos autem in ilia pugna ferunt, ex his qui ad orandum venerunt, viros circiter mille ducentos, et solummodo quin- quaginta fuga elapsos. Brochimail quoque ad primum hostium adventum cum suis terga vertens, eos, quos defendere de- buerat, inermes ac nudos gladiis ferientis 3 reliquit. Sicque completum est praesagium beati pontificis Augustini. Ut Sanctus Augustinus ordinavit Justum primum Rofensem episcopum. Ordination Anno gratiae Dcrv. Beatus Augustinus, donante rege Ethel- Id. ii. 3, of Justus, berto, in civitate quae a quodam primario nomine Bof, Bofe- PP- 151 D > cestria, id est, civitas Bof, dicebatur, ecclesiam Sancti Andreas Apostoli construxit, eamque multis possessionibus et amplis dotavit, atque ibidem Justum episcopum ordinavit. TJt Sanctus Augustinus Mellitum ordinavit primum Londoni- ensem episcopum. Ordination Eodem anno in civitate Londoniarum idem Augustinus Mel- Id.p.l51c. of Mellitus. litum pontificem eonsecravit. p. 84. Sicque urbs Londoniensis, quae semper temporibus Britan- (Not in The dig- norum archiepiscopum habuerat, dignitas illius nunc ad Bede.) nity of Doroberniam translata est, ut Merlini vaticinium impleretur London dicentis, " Delebitur religio in insula, et transmutatio prima- tr£Ln s fenced to Canter " rum sedium fiet : dignitas Londonias adornabit Doroberniam," bury. et castera. Ut praa- Eodem anno Melitus, in provinciam Orientalium Saxonum j ( j p _ 151 c# dicante ad prasdicandum missus a beato Augustino, Sabertum regem Me o k a " cum tota gente sua ad fidem Christi convertit. Erat autem Dcrtus rex Orienta- idem Sabertus nepos iEthelberti magni regis Cantiaa ex sorore lium Saxo- Bicula, atque sub potestate ipsius constitutus, qui omnibus, num fidem usque terminum Humbras fluminis, Anglorum gentibus im- Christi _ pe ra bat. suscepent. i T _, 1 . m--- • t-, • .. j\ f Eodem anno imperator Mauncius, vir JJeum timens, m suis Hugo de the emperor [orationibus] divinam jugiter clementiam precabatur, ut faci- S. Victor. Maurice, norum suorum in hoc seculo comrnissa luere posset. Quadam ^c^P*- 1 ^ Prior, ix. 7, col. 268. 1 adversis'] Altered to adversi I 2 itaque] ita, W. in A. 3 ferientis] ferentis, A. C. D. CHRONICA MAJORA. 261 Hugo de itaque nocte dum in stratu suo quiesceret, emissa est ad eum A.D. 604. S. Vict. vos coitus dicens, " Maurici, trade 1 te et uxorem tuam Con- Prior ix " stantiam cum pueris Phocas militi." Expergefactus autem 7 col. 269. quassivit a suis, si scirent militem inter agmina sua Phocam appellatum ; at illi, " Scimus;" et ille, " Cujus est qualitatis ? " Qui dixerunt, " Juvenis tumidus et temerarius." Tunc Augus- tus, somnium suum referens, glorificabat magnifice Deum pro hujusmodi visione. Post ha3c autem in terra hostili positus, cum milites suos ferro et rapinis abstinere compelleret, nee Usurpation tamen eis consueta stipendia ministraret, Phocatem rogare of Phocas. coeperunt ut imperii super eos regimen usurparet ; quibus Phocas obaudiens, 2 purpuram imperialem suscepit. Quod au- Nota. diens Mauricius animo dissolutus, rebusque adversum se fluen- tibus cessit, et in quandam silvam mari contiguam fugit, in Death of qua cum uxore et quinque filiis jussu Phocas Cassaris inter- Maurice, emptus est. Phocas Romanum invadens imperium, annis octo imperavit. Tit beatus Gregorius Trajani prmcipis animam a pcenis infemalibus eripuerit. Beda de Anno gratia? dcv., qui est annus imperii Phocas secundus, Legend sex setat. beatus Papa Gregorius ex hac vita migravit ad Dominum. respecting t ^ • ' Hie vir beatus adhuc vivens, cum tempore quodam per forum Diaconi Trajani principis, quod ipse a?dificiis pulcherrimis dudum ve- Vita S. nustarat, procedens, judicii ejus quo viduam consolatus fuerat Gregor. recordaretur, pro tanta imperatoris mansuetudine commotus ii 44 . CMia-ne ^ ^aucti Petri Apostoli basilicam festinus viator pervenit, ubi lxxv. col. tarn diu super infidelitate et errore clemeutissimi principis 105.) flevisse asseritur, quousque noctc sequenti responsum acce- pisset se pro Trajano tantum exauditum fuisse, ita ut pro nullo ulterius pagano preces effunderet. Sic itaque Trajani animam ab inferni cruciatibus crede liberatam, ut in infeimo posita per Dei misericordiam inferni non sentiat cruciatum ; nempe unus et idem gehennas ignis, etsi multos valet pecca- toies pariter detinere, per Dei justitiam non omnes potest asquali poena punire ; nam secundum delicti modum animaa in gehenna sentiunt cruciatum. Opus pietatis, per quod Trajanus Deum et beatum patrem G-regorium commovit ad misericor- diam, hoc fuit. Quodam tempore Trajano ad belli procinctum vehementissime festinanti, vidua quaadam feminarum pauper- 1 trade'] This has been altered to I 2 obaudiens] W. has e over au, tradidi in A. i. e. obediens. 262 MATTH.EI PARISIENSIS A.D. 605. rima ad eum lacrimis dissoluta accessit dicens, "Filiusmeus, Justice of " te imperante, innocens peremptus est; obsecro ut quia ilium Trajan. << mihi reddere non vales, sauguinem ejus letaliter vindicare " digneris." Cumque Trajanus, si sanus reverteretur de pradio, hunc se vindicaturum promitteret, vidua dixit, " Et si tu iu " praalio mortuus fueris, quis mihi justitiam exhibebit ? " Trajauus respondit, " Ille qui post me imperabit;" et ilia, " Quid tibi proderit si alter mibi justitiam fecerit?" Tra- janus respondit, " Utique nihil;" et vidua, "Nonne," inquit, " melius tibi est, ut tu mihi justitiam facias et per hoc mer- " cedem tuam recipias, quam alteri hanc transmittas ? " Tunc Trajanus, ratione simul ac pietate commotus, equo descendit, nee antea discessit quam judicium viduaa et sententiam de- mandaret executioni. Pro hac autern mansuetudine et exhi- bitione justitias a pcenis infernalibus per lacrimas beati patris G-regorii, quingeritis post mortem et eo amplius elapsis annis, Nota hu- meruit liberari. Idem pater Gregorius, primus omnium, in militatem principio epistolarum suarum, ante salutem, gratiam, et bene- Lrregoni. dictionem, sese servum servorum Dei pronuncians, omnibus successoribus suis formam humilitatis ostendit. Et post humilitatem utilitatem subjunxit, cum dicit salu- tem videlicet anima3 et corporis, gratiam a Deo et hominibus, benedictionem, quaa est in semine Abraham, quod est Christus, in quo benedicentur omnes gentes terraa. Johannis Diaconi Vita S. Gregorii, ii. 44, col. 105. (Not in Joh. Diac.) Id. ii. 1, col. 87. (Not iu Joh. Diac.) Pope Sa- binianus. Legend. Be cibis in lapidibus converses. Anno gratia? dcvi. Sabinianus sedit in cathedra Eomana Vit. Pontif. anno uno, mensibus quinque, et diebus novem. Eodem tern- Sigebert, pore pauper quidam, cum a nautis elemosinam peteret nee coll. 1 13, acciperet, dicente nauclero, " ISTos nihil hie praster lapides " habemus," subjecit pauper, " Omnia ergo vertantur in la- " pides." Quo dicto, quicquid manducabile in navi erat in lapides conversum est, colore et forma rerum earundem permanente. Ceolwulf, king of Wessex. Geolwlfus rex Occidentalnim Saxonitm. Anno gratias dcvii. Ceolrico rege Occidentalium Saxonum jj en jjunt defuncto, Ceohvlfus regnavit pro eo viginti quatuor l annis. ii. p. 714 e. Per idem tempus cum Papa Sabinianus liberalitatem beati Sigebert, Gregorii preedecessoris sui derogaret, et sub hoc obtentu ma- col. 114. 1 viginti quatuor] xiv., Hen. Hunt., correctly. CHEONICA MAJORA. 263 Sigebert, num egenis subtraheret, G-regorius eum, per visum, ter pro A.D. 607. col. 114. culpa tenacise et hujus derogationis increpatum, quod nou re- Parsimony spiceret pauperes, etiam quarto horribiliter iucrepans et com- aud death minans, in capite percussit, quo ille dolore vexatus paulo post 2. i •°? e obiit. nus . Sanctus Augustinus obiit. Vit. Pontif. Anno gratia? dcviii. Bonefacius sedit in cathedra Romana Pope Beda, H.E. mensibus octo et diebus viginti novem. Eodem anno beatus Boniface u. 3, Augustinus, Dorobernensis archiepiscopus primus, diem clausit ' p. 152 a, b. , & ' . . , , T . F l . 1 ' T ,. Death of S. £, .. , extremum septimo kalendas Jumas; cm successit Laurentius, . Id. a. 4, -r. ■ -m • -,- 'Augustine. p. 152 c. natione Itomanus, quern ipse adnuc vivens ordmaverat, ne x, tlurence Id. ii. 3, status ecclesia? tenerrimus sine pastore vacillaret. Sepultus archbishop. p. 152 a. est autem juxta ecclesiam Apostolorum Petri et Pauli, qua? Burial of necdum fuerat perfecta nee dedicata, in qua plurimorum S. Augus- arcbiepiscoporum corpora tumulata leguntur. ine- _ Ecclesia Romana caput omnium ecclesiarum constituitur. Vit. Pontif. Anno gratia? dcix. Bonefacius quintus * sedit in cathedra Pope Romana annis sex, mensibus octo, diebus duodecim ; et ces- Boniface IV Beda de savit sedes mensibus septem et diebus viginti quinque ; a quo sex aetat. rogatus Phocas imperator statuit, ut ecclesia Romana caput Rome the ^ C 'P'.^" A- esset omnium ecclesiarum et magistra ; nam antea ecclesia nea d of all p 153 d ' Constantinopolitana primam sese scribebat omnium ecclesiarum. Impetravit etiam idem Papa a praefato principe tempi um Romas, Consecra- quod antiquitus Pantheon vocabatur, eo quod ibi quondam tion of the omnium non deorum sed daBinonum cultus agebatur. Quo Pantheon. impetrato, exclusa in diversa simulacrorum multitudine, Omni- potentis Dei et Sancta? Yirginis Maria? omniumque sanctorum ecclesiam construxit, ut sicut ibi quondam omnium da?mo- niorum cultus agebatur, ita deinceps ibidem omnium sanctorum memoria haberetur. Bo regibus Anglorum. Hen. Hunt. Anno gratia? dcx. Defuncto Ceolwlfo, regc Occidcntalium Cynegils ii. p. 715 b. Saxonum, regnavit pro eo Kinegils filius Ceola? triginta et king of Wessex. uno annis. Regnabant hoc tempore in Mercia Penda, in regno Orien- Contenipo- talium Anglorum Redwaldus, in Cantia Ethelbertus, in Essexe rar y tings. Saebertus, in Northanhumbria Ethelfridus superbus et vana? gloria? cupidus. 1 quintus] sic, for quartus. 264 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 611. Mellitus sent to the Roman synod. Story of John, the almoner, archbishop of Alexan- dria. De synodo Italics. Anno gratias dcxi. Papa Bonefacius, congregata synodo in Italia, mense Martio, tertia videlicet die mensis, 1 multa ad utilitatem ecclesias statuit. Interfuit autem Mellitus, Londo- niensis episcopus, ab archiepiscopo Dorobernensi Laurentio destinatus, ut decreta synodo Britanniam rediens ecclesiis Anglorum traderet, et summi pontificis auctoritate executioni demandaret. Eodena tempore Johannes Alexandrinus floruit archiepiscopus, qui ob eximiam in pauperes Christi liberalitatem nomen " Elemosinarii " habere promeruit. Contigit autem, ut quidam peregrinus videns tantam ejus in pauperes com- passionem, temptare eum volens, accessit ad cum dum de consuetudine infirmos visitaret, et dixit, ' ' Miserere mei, quo- " niam miser ego sum et captivus." Patriarcha vero dis- pensatori sno ait, "Da ei sex aureos : " quibus acceptis, mutavit habitum pauper, et aliunde veniens obviam procidit in terram dicens, " Miserere mei, quia inedia coarctor nimis ; " dicit denuo patriarcha, " Da ei sex aureos;" quo facto, dixit minister in auribus patriarcha;, " Domine, ipse jam bis ac- " cepit;" et tertio veniens elemosinam postulavit, minister autem domino intimavit ; tunc ait ille vere misericors, "Da " ei duodecim aureos, ne forte Christus sit et temptet me." Beda,H.E. ii. 4, p. 153 c. Sigebert, col. 114. Leontii Vita S. Johannis Eleemosy- narii, cap. 8. (Migne, lxxiii. col. 346.) De rnorte PhocaMs imperatoris. Death of Anno gratia? dcxii. Phocas imperator, dum crudeliter in Hugo de Phocas. suos saeviret domesticos, Heraclii, Africa? patricii, jussu per- y 1C ° re ' emptus est; qui post necem ipsius sibi rempublicam vendi- p r i r. ix. cavit. 8, col. 269. Heraclius emperor. Belick of S. John the Baptist. De imperio Heraclii. Anno gratia? dcxiii. Heraclius, Romano potitus imperio, Sigebert, annis triginta et uno imperavit. Eodem anno apud urbem co1 - 115 - Gallias Mauriennam erat mulier qua?dam sancto Baptistas nimis devota. Hasc in orandi constantia persistens, dari sibi a Deo trienni oratione aliquid de membris ejus expetebat ; spemque suam in Deo ponens, juravit se non prius manducaturam ante- quam acciperet quod petebat; et sic septem diebus jejunans septima die super 2 altari joollicem miri candoris apparere videns, laeta donum Dei accepit. Ad quod adorandum tres episcopi venientes cum de pollice partem elicere vellent, tres 1 Bede has tertia die kal. Mart. i. e. 27 Feb. 2 stiper^ Sigebert. desuper, 0. W., as CHRONICA MAJORA. 265 Sigebert, col. 114. sanguinis guttas ex eo stillare in Kntheo supposito stupuerunt, A.D. 613. et singulas singuli se 1 meruisse lastati sunt. Deusdedit Papa fit. Vit.Pontif. Anno gratiae dcxiv. Deusdedit sedit in cathedra Romana p ot)e ]) eus _ annis tribus, diebus viginti, et cessavit sedes mense uno et dedit. Sigebert, diebus sexdecim. Hie constituit, ut si qui viri vel mulieres jjis decrees col. 115. suos filios quocunque modo de sacro fonte susceperint, sepa- as to spon- rentur, et si mulier compatrem suum in conjugium duxerit, sors - separentur; mulier tamen dotem recipiat, et post annum, si Hen. Hunt, vult, alteri nubat. Eodem anno rex Occidentalinm Saxonum Cwichelm ii. p. 715 b. Kinegils Quicbelmum filium suum regni consortem suscepit. king of Wessex. Sigebert, col. 116. Gontinuatio. Anno gratiae dcxv. Clodesindi Methensi sponsum suum g Qj d e . fugienti velamen capitis per angelum a Deo transmittitur, et sindis. ilia se et sua Deo delegavit. Beda,H.E. ii. 5, p. 154 a, C. JEtlielbertus rex Cantuariorum obiit. Anno gratiae dcxvi. iEthelbertus, rex Cantuariorum, post Death of regnum temporale, quod quinquaginta sex annis gloriosissime iEthel- tenuerat, sterna caelestis regni gaudia conscendit ; defunctus Dernt - autem post viginti et unum annos 2 accepts fidei, in porticu Sancti Martini intro ecclesiam Apostolorum Petri et Pauli, Id.p. 154d. quam ipse fundaverat, 3 sepultus est. Anno itaque quo defunc- tus iEthelbertus, cum filius ejus Eadbaldus regni gubernacula Eadbaldus suscepisset, magno ibi tenellis ecclesiae crementis detrimento rex rever- fuit ; siquidem non solum fidem Cbristi recipere noluit, sed etiam tltur a tali fornicatione pollutus est, ut uxorem patris insanus haberet. jr| i orum Auxit autem procellam hujusce 4 perturbationis etiam mors D ea th of Saberti, regis Orientalium Saxonum, qui ubi regna perennia Sebert, petens, tres filios, qui pagani permanserant, regni temporalis king of the haeredes reliquit. Cceperunt illi mox idolatriae, quam vivente o patre aliquantulum intermisisse videbantur, palam deservire, „■ subjectisque populis idola colendi liberam dare licentiam ; qui cum viderent pontificem, celebratis in ecclesia missarum solem- niis, eucbaristiam popnlo dare, dicebant ad earn barbarica inflati Their stultitia, " Quare non et nobis porrigis panem nitidum, quern re( l uest - Id. p. 155a. 1 O. W. ins. habere. 2 unum annos~\ uno annis, A. O. W. West. 3 quam ipse J'tmdaverat] Inter- lined by the compiler from H. E. ii. p. 151 D. 4 hujusce] hujuscemodi, O. W. 266 MATTH^lI PARISIENSIS A.D. 616. " et patri nostro 1 Saba dabas, et adhuc populo in ecclesia dare Beda,H.E. Answer of " non desinis ? " Quibus Mellitus episcopus respondit, " Si vultis u - 5 > Mellitus to « ablui illo fonte salutari, quo pater ve-ster ablutus est, potestis p ' " panis sancti. fieri participes ; sin autem, nullatemis valetis " panem vita3 suscipere." Qui dixerunt, " Si non vis assentire " nobis in tarn facili causa, jam non poteris in regno nostro Mellitus ab " demorari." Expulsus vero [Mellitus] venit in Cantiam, episcopatu tractaturus cum Laurentio et Justo coepiscopis, quid in bis esset agendum ; decretumque est communi consilio quia satius esset ut omnes ad patriam redeuntes libera ibi 2 mente Deo deservirent, quam inter rebelles fidei sine fructu residere. Discessere utique primo Mellitus et Justus ad partes Gallias, ibi rerum finem expectare disponentes. Sed non multo post p. 86. tempore reges, qui prseconem a se veritatis expulerant, egressi in praslium contra gentem Gewiseorum omnes pariter cum sua militia judicio divino corruerunt. Qualiter Laurentius, Cantuariensis arcMepiscojpus, ab Apostolorum principe flagellatur. Apparition Cum vero Laurentius arcbiepiscopus Mellitum Justumque Id. ii. 6, of St. Peter secuturus ac Britanniam esset relicturus, jussit ipsa sibi nocte P- 155d. to arch- - u ecc i es i a beatorum Apostolorum Petri et Pauli stratum prte- Laurence P arar i ; i n I 110 ) cum post multas preces ac lacrimas pro statu ecclesise ad Deum fusas ad quiescendum membra posuisset atque obdorrnisset, apparuit ei'beatissimus Apostolorum princeps, et multo ilium tempore secreto noctis silentio flagellis acriori- bus afficiens sciscitabatur apostolica districtione, quare gregem, quern sibi ipse crediderat, relinqueret, vel cui pastorum oves Cbristi in medio luporum positas fugiens ipse dimitteret; "An " mei," inquit, " oblitus es exempli, qui pro parvulis Cbristi " quos [mibi] in indicium suae dilectionis commendaverat, " vincula, verbera, carceres, afflictiones, ipsam postremo mortem " cruris ab infidelibus ipse cum Cbristo 3 coronandus pertuli?" His beati Apostoli flagellis simul et exbortationibus animatus famulus Cbristi Laurentius mox mane facto venit ad regem, et erectis vestibus quantis esset verberibus laceratus ostendit ; rex autem multum miratus, requisivit quis in regno suo tanto viro tales infligere plagas ausus fuisset. Tandem 4 audivit quia suss causa salutis episcopus ab Apostolo Cbristi talia esset vulnera et tormenta perpessus, extimuit multum, atque, ana- 1 nostro] meo, A. C. It has been altered in D. - ibi is erased in A. 3 0. W. ins. tandem. 4 0. W. ins. ut. CHKONICA MAJORA. 267 Beda, H. E. tbematizato omni idolatriaa cultu, abdicatoque x connubio rion A.D. 616. p. 156 a. legitimo, suscepit fideni Christi, et baptizatus ecclesiee rebus Conversion quantum valuit in omnibus consulere et favere curavit. Verum of Eadbald. ipse cum omni gente sua, ex quo ad Dominum conversus est, divinis se studuit mancipare preeceptis. Misit etiam in Galliam, R eca u f et revocavit Mellitum et Justum episcopos," eos ad suas eccle- Mellitus sias libere redire praacepit, sicque 3 viso miraculo ad ecclesige an( ^ Justus, rediit unitatem. Hen. Hunt. ii. p. 715 c. Cf. Libel. de reg. Saxon, pp. 209, 210. Hen. Hunt ii. p. 715 E De pugna inter regem N orthanhumhromm et regem Oriental turn Anglorv/m. Anno gratiaa dcxvii. Mellitus et Justus episcopi in Britan- Mellitus et niam reversi, a rege Eadbaldo et tota ejus gente cum honore Justus . recepti sunt. Eodem anno Eeodwaldus, rex Orientalium An- S g£ es ^ ias glorum, ^Etbelfridum, regem ISTortbanhumbrorum, ad prselium revocantur. provocavit. Convenerunt itaque agmina utrorumque in regione Battle of Jutorum, 4 ad orientalem plagam amnis qui Tdle vocatur; unde 5 the Idle, exivit proverbium usque in bodiernum diem, " Amnis Tdle " Anglorum sorduit cruore." Igitur iEthelfridus, ferus et in- dignans et multum admirans quod aliquis cum illo auderet congredi, audacter quidem sed inordinate in bostes irruit, quamvis acies Beodwaldi eleganter ordinate 6 intuentibus ter- rorem non minimum inferrent. Eex tamen !N"orthanbunibrorum, quasi praada inventa, subito proruens in cuneos conglomeratos, Eeinerum [principem militias] 7 regis Eeodwaldi cum tota acie sua prostravit, et ad inferos impetuose direxit. Eeodwaldus autem, tanta clade minime perterritus, sed ad yindictam ani- matus, cuneos iEtbelfridi laudabiliter penetravit, atque, cruore maximo bostium profuso, regem superbum interemit ; deinde bostes sine pietate insecutus omnes eorum acies dissipando contrivit. In bac quoque pugna potissimum laudanda fuit probitas Eadwini, qui de regno illo expulsus apud Bedwaldum septen- decim annis s exulaverat. Eegnavit ergo 9 Eadwinus filius Ellas [super duo] regna Deirorum et Berniciorum, qui postea 1 abdicatoque] abdicatque, A. 2 O. W. ins. et. 3 sicque . . . unitatem'] Introduced by the compiler. 4 in regione Jutorum] in finibus Merciorum, Hen. Hunt. 5 unde] ununi, A., the original probably having un. " ordinate] om. "VV. 7 principem militia] Sic 0. W. West., though Hen. Hunt, has filium. s septendecim amiis seems to come from regnavit xvii. annis in the Li- bellus de Reg. Saxon., p. 210. 9 ergo] om. 0. W. 2GS MATTH^T PARISIENSIS A.D. 617. Ckristianus eflfectus omnes reges, tam Anglorum quam Wa- Beda,H. E. lensium, in sua ditione : recepit. u - 9 > p. 158 a. Damascus and Je- rusalem taken by Chosroes. Message of Heraclius to him, Gosdroe Jerusalem destruxit. Anno gratia3 dcxviii. Rex Persarum Chosdroe cepit Damas- cum et Jerusalem devastavit, et loca sancta quaa in ea erant conflagravit, populorum multitudinem copiosam captivavit, nonaginta milia iuterfecit, patriarcbam ejusdem urbis Zacba- riam expulit, pretiosum crucis lignum in Persidem secum asportavit ; sepulchrum - vero Dominicum divina virtute muni- tum, nunquam violare permissus est. Per idem tempus occu- pavit totam iEgyptum, et Alexandriam, Libiam atque Carta- ginem, ut vel sic Heraclium ad prfelium provocaret ; ad quern misit Heraclius, rogans ut inceptis desisteret, quod ille facere contemnens, nuntios imperatoris contumeliis afFecit. Hugo de S. Victore, Excerpt. Prior, ix. 9, col. 270. Hist. Mis- cell. xx. 5, 6. Constan- tine III. Defeat of Chosroes by Hera- clius. The cross restored to Jerusa- lem. Continuatio. Anno gratis dcxix. Heraclius imperator filium suum Con- Id. xx. 4. stantium regio diademate insignivit, et Augustum appellavit. Anno gratiaa dcxx. Imperator Heraclius amio imperii sui Cf. Id. xx. decimo, collecta armatorum rnultitudine, adversus Oosdroe^' 9 ' ' movit iter, ferens secum sanctas Dei genitricis iconiam, quae apud Byzantium est, non bominis manu sed divino miraculo pictam. Cumque pervenisset ad fines civitatis Gozorem, Cos- droe in fugam versus combussit omnia sata per quas fugiebat; deinde constituit principes militias suaa plurimos, qui Heraclium debellarent, dura ipse de loco ad locum fugeret a facie impera- toris ; sed Heraclius, iconiaa Dei genitricis confisus 3 auxilio, omnes adversarios suos in bello peremit et fugavit ; 4 Cosdroe autem tandem 5 fugiendo captus et in carcerem trusus, ad ex- tremum morte impia periit. Imperator potitus victoria mili- Id. xx. 53. tabus suis prasmia tantis condigna laboribus erogavit, et modicum Hugo de S. recreatus revexit Jerosolymis Dominicae crucis lignum, pluri- * c '**' ' ' mas Deo pro tauto triunrpho referens gratias, lacrimas devotas perfundendo. 7 1 ditione] dictione, A. 2 sepidchrum . . est] Introduced by the compiler. 3 confisus] fultus, W. "West. 4 et fugavit] aut turpiter in fugam coegit, 0. W. West. 5 autem tandem] tandem in, W. West. 6 impia periit] impiorum defecit, W. West. 7 A. repeats devotas. lacrimas . . . perfundendo is not in Hugo. CHRONICA MAJORA. 269 Item. A.D. C21. Vit. Pontif. Beda,H.E. ii. 7, p. 156 B, E. (Not in Bede.) Beda,H.E, ii. 8, p. 157 a. Hugo de S. Victore, ix. 9, col. 270. Pseud. Ildefonsi Contin. Chroni- cou Isidori. (Migne xcvi. col. 321.) Anno l gratiae dcxxi. Bonefacius sextus, 3 Eomanse ecclesiae Pope Boni- Apostolicus, suas promotionis annum agebat quartum, qui taceV- sedit annis quinque, diebus tredecim ; et cessavit sedes men- sibus sex. Eodem tempore Laurentius, Dorobernensis archi- Sees of episcopus secundus, diem clausit extremum ; cui successit Canter- Mellitus, Londoniensis episcopus, quinque annis ; et Mellito jvfvd on Justus, totidem annis. Post Mellitum Londoniensis vacabat ecclesia multis [annis] ; post Justum vero, in Rofensi ecclesia, successit Eomanus. De Mahumeth pseudo-jpropheta. Anno gratiae dcxxii. Cirus, Alexandrinus episcopus, et The Mono- Sergius, Constantinopolitanus patriarcba, Monotbelitarum hae- "* M| et heresy. resim praedicabant. Hac utique tempestate Saraceni, qui <-■-,, Turci dicuntur, Mabumet pseudo-propbeta eis ducatum prae- Mahomet bente, a suis sedibus exierunt, et imperium Heraclii graviter devastare cceperunt. Porro 3 iste Mabumet, Saracenorum et P- 8 "- Arabum princeps, de genere Hismael fait, filii Abrabae, qui, cum in primaeva aetate sua esset mercator, pergebat frequenter cum camelis suis apud iEgyptum et Palsestinam, et conversa- batur cum Judaeis et Cbristianis, a quibus tarn Yetus quam Novum didicit Testamentum, sed et magus nequissimus effectus est. Et cum bac illacqite discurreret, contigit ut Corozaniam ingrederetur provinciam, cujus provincias domina Cadisan vel Adige filia Husait 4 dicebatur; quas cum diversas species, quas 5 furto vel prseda raptas Macbumet attulerat, miraretur, ccepit ei prasfata mulier familiarius adbaarere ; quam Mahumet suis incantationibus perstrictam ccepit paulatim astutus in errorem inducere, dicens quod ipse esset Messias, quern esse venturum adbuc Judaai expectant. Hac opinione non solum potens mulier decepta est, sed omnes Judasi, ad quos ejus fama n pertingere poterat, ad eum cum Saracenis catervatim 1 Before this year O. W. insert a chapter De origine ordinis militia templi, from William of Tyre. Coxe's Wendover, i. pp. 118-120. 2 sextus] Sic for qulntus. 3 At the top of the page between the two columns is a picture of " Machometus " standing on a boar, " sus." In the right hand is a label, " Poligamus esto, scriptum " est enim, Crescite et multiplica- mini ;" in the left a label, "Presentes " delicias pro futuris non spernite." 4 HusaW] C.has read this Hiclalt, D. Hulait. Vel . . Machumet at — is written by Par. over an erasure. 5 O. W. ins. secum. 6 famoi] furia, W. West. 270 MATTHjEI parisiensis A.D. 622. confluebant, tanta rei novitate percussi ; qui ccepit novas leges Pseud. History of fingere et eis tradere, adbibens ipsis legibus testimonia de Pdefonsi Mahomet. u troque Testarnento : bas IsmaelitEe leges appellant suas, eumque pP n 1 ^' suum legislatorem esse fatentur. Prasfata quoque mulier [vi- con dens] bomineni Judseorum et Saracenorum pariter contubernio Isidori. vallatum, existiniabat in eo divinitatem latere ; et, cum esset (Migne vidua, adsunipsit eum sibi maritum, sicque Mabumet totius „„i -\ provinciaa illius obtinuit principatum. Demum vero Arabes ei adbaerentes regnum Persarum infestare coeperunt, ac demum Orientis fines imperii ad Alexandriam super Heraclium in- vaserunt. Post beec autem Mabumet coepit cadere frequenter epilentica passione, quod Cadisan Adige uxor ejus cernens, oppido tristabatur, eo quod nupsisset impurissimo et epilentico viro ; quarn ille placare desiderans, dixit, quia Gabriel angelus ad eum loqueretur, nee se ejus splendorern posse sustinere, utpote bomo carnalis, et ideo se cadere et deficere asseruit. Credidit ergo mulier, et omnes Arabes et HismaelitaB, quod ex ore arcbangeli leges susciperet, quas dabat illis, eo quod Gabriel 1 saspe mittatur ad bomines. Praadicabat etiam volup- tates deliciasque carnales futuris pollicitis incertis non fore prseponendas, lauteque vivere summum esse bonum ; in eo Epicurus. 2 Tandem cum prsefataru bominum numerositatem in suam baeresim intricasset, quadam bora vespertina, cum in palatio sederet vino debriatus meracissimo, sed cujusdain socii sui fraude venenato, cognovit per solita indicia quod consueta asgritudo ilium ilico esset invasura ; 3 exiit igitur festinanter, dicens se ad colloquium archangeli fuisse vocatum, probi- buitque ne quis eum sequeretur, ne forte angelico splendore His death, raoreretur, quia et ipse stando non potuit sustinere. Ille autem Cf. Hilde- cadens cumulum fimi, ne cadens lasderetur, ascendit, ubi ^ ert i Ceno- stridens dentibus et spumantibus rictibus volutabatur ; quod ^^ n ^ nS1S comperiens qua3dam proterva sus et esuriens, babens ut dicitur Mahumete porcellos, ut eum sensit, cujus os crapulam adbuc exbalabat cant. 14, cum nidore carnium indigestarum, invasit eum, et cum esset 15-(Migne, sui impos ac semivivus discerpens et lacerans suffocavit. Uxor 1353' . 1364). 1 O.W. insert archangelus. From here to the end of the year 624 is in the handwriting of Matthew Paris, 3 ilico esset invasura] invaderet O. W. From this point W. and West., which agree, differ too much written apparently over an erasure. 1 from A. in the rest of this chapter - For this O.W. have " unde credo to admit of collation. " quod si hodie viveret, midtos in- j " veniret discipulos," and so West. CHRONICA MAJOR A. 271 autem ejus et familia audientes porcorum strepitum stupefacti A.D. 622. exierunt, et corpus domini sui in magna parte jam corrosum Death of Cf. Pseud, invenerunt. Sed quia suam prsedicaverat infra tertium a omet • 1390' diem resurrectionem, corpus suum diligenter reserva- runt. Sed cum pertransissent xxx. dies nee resurrexit, complices sui ne falsitatis redargueretur cui prsedicando ssepe prsebuerat testimonium, illotum et semiesum illud corpusculum occultarunt in tumba quadam pretiosa. Multi ergo sapientes recesserunt a lege sua. Budes * vero et simplices et proni ad carnalia mandatis suis inclinarunt, et eorum posfceritas in hoc errore usque in praesentem diem obstinaciter est propagata. Sed quia Machometus crapulatus epilensia urgente cum veneno interiit, contenditur qua morte interierit, vel crapula, vel veneno, vel inorbo illo. Forte triplici peste mortifera ideo percussit eum Dominus quia maxime peccavit blasphemando in Trinitate, dicendo frivolum esse credere Deum Trinum et Unum. Credunt igitur et dicunt orthodoxi nee sine ratione quod iccirco iratus Dominus tradidit eum sui ad dilaniandum. Ut per suem spurcissimum animal immundus spiritus signifi- cetur, porca enim quasi spurca dicitur ; Line est quia Sarraceni sicut et Judsei porcum execrantur. Merito igitur periit traditus sui Machometus intoxicatus et epilenticus et crapulatus, trina scilicet poena punitus. Post mortem autem ejus surrexerunt maximi inter His suc- alios omnes discipulos ejus vir quidam nobilis nomine cess0is - Abuzer filius Abubalippi, et quidam alius dictus Nas- toreus, qui potius deciperet ypocrita in contemptu et scandalo religiosorum sub habitu monachi et specie simplicitatis suam palliavit superstitionem. Qui ut suam jam declinantem legem suscitarent ab utroque Testamento aliquid indirecte accipientes, ut sic Judseis ac Christianis aclularentur, placentia populo prasdi- carunt, dicentes auctore Machometo nullo modo placere benigno Deo hominum afflictionem ut jejunia et con- 1 In the margin is " Hsec autem I " de Machometo vera sunt plenius in anno gratise mccxxxvi. quae I " dicuntur." 272 MATTH^EI PAHISIENSIS A.D. 622. similia. Docebat insuper quod, qui inimicos occidunt, prae- Sigebert, ruradise of c jp Ue re belles legi suas, vel qui ab inimicis occiduntur, paradi- ??„ 118 ' Mahomet. l . ,. , S , ., ■ H v ... , , « .. 119. sum lugrediantur, et lbi esse carnalis cibi et potus rerectionem, ibique existere fluvium vini, lactis et mellis, et commixtionem niulierum carnalem non praesentium sed aliarum, et affluentem voluptatem. Machometus autem in regno Saracenorum quatuor praatores statuit, quos Admiralios vocavit ; librum autem legem suam continentem Prothosimbolum fecit appellari. 1 Pope Ho- norius I. Papa. Eodem anno Honorius, Papa sexagesimus octavus, sedit in Vit. Pontif. cathedra Eomana annis duodecim, mensibus undecim, diebus sedecim ; cessavit autem sedes mensibus septem et diebus octodecim. Item. Romanus Anno gratiaa dcxxiii. Sanctus Eomanus, Eotbomagensis ar- archbishop cbiepiscopus, sanctus babetur. Eodem tempore, post Sexredum o- , ., ' et Siwardum fratres, regnavit apud Orientales Saxones Sige- king of the bertus Parvus, Siwardi filius, qui cum fratre Seberto a Kine- East- gib?, rege Occidentalium Saxonum, et Quitbelmo fratre 2 ejus Saxons. interfecti sunt justo Dei judicio ; nam patre mortuo ad cultum idolorum reversi, Mellitum Loridoniensem episcopum expu- lerunt, nee de eorum exercitu vel unus evasit qui eventum nuntiaret. Defuncto Orientalium Anglorum rege Beclwaldo Eorpenwalchis successit. Eorpwald Aimo gratiaa dcxxiv. Defuncto rege Orientalium Anglorum Cf. Flor. king ot Pedwaldo, Eorpenwaldus regni gubernacula suscepit, et Ijonum Wig. -A-pp. East- . . . , j ,. v n -> -. p. 528 d. * j. prmcipium laudabili nne conclusit. r Paulinus Anno gratiae dcxxv. Paulinus a Justo arcbiepiscopo Ebo- Beda, H.E. archbishop racensis arcbiepiscopus ordinatur. Contigit autem, quod North- 11- 9 ' of York. p. 158 c. Eob. de Monte, col. 414. Plor. Wig. App. p. 637 a. Hen. Hunt, ii. p. 716 a. Malmesb. i. 98, pp. 137, 138. 1 For this Sigebert has " ipse vero amiras dicebatur vel proto- simbolus." W. follows this. At the bottom of the page is Datur Machometus sui spurcis- simae (id est immundo spiritui) ad dilaniandum ; in Patrem. in Eilium. in Spiritum sanctum." epilenticus pecca- venenatus > vit crapulatus enim 2 fratre] Sic all the MSS. in- stead of filio, though above under 614 (p. 265) filium is correctly given from Hen. Hunt. The error ! comes from Malmesbury, who calls i them both " filii Celrici." Gesta Kegum, i. 18. p. 28. CHRONICA MAJOR A. 273 Beda, H.E. anbumbrorum rex Eadwinus, missis procis, iEthelburgam, A.D. 625. u - 9 > filiam Cautuariorum regis ./Ethelberti jam defuncti, peteret us- Marriage orem : cui a fratre puellas, tunc resre, responsum est, non esse Eadwine ,. .. ' n , . .. * . . fo v . . _ . andJEthel- iicitum Christianam virgmem pagano conjungere, ne veri Dei t,ur°-a cultus propbanaretur consortio bominis infidelis. Cumque nuntii Eadwino regi talia referrent, respondit, quod si religio puellas a viris prudentibus examinata sanctior atque Deo dig- nior posset inveniri, non abnegavit quin earn susciperet ra- tione praemissa. Nee mora, mittitur puella et cum ilia Pau- linus, ne paganorum societate posset pollui, qui earn cotidiana exhortatione et sacramentorum caslestium celebratione firmaret. Cum autem illuc pervenissent, concessit rex, ut fidem culturn- que religionis, Cbristiano more, omnes qui cum ilia venerunt, videlicet viri ac feminse sive sacerdotes, 1 observarent. Sicque Paulinus. Paulinus cum prasfata virgine ad regem Eadwinum quasi comes copulas carnalis advenit, sed ipse potius toto animo intendebat, ut gentem, quam adibat, ad agnitionem vocaret veritatis. Nota. Id. p. 158 d. Anno gratias dcxxvi. Venit quidam sicarius, nomine Eume- Attempted rus, missus a rege Occidentalium Saxonum Quichelmo, qui murder of cum patre Kinegils regnavit, ut regem Eadwinum interficeret. a wn1e - Qui domini sui legationem simulans irruit in regem cum bipenni toxicata, juxta amnem Dorewentionem, voleus eum p. 88. saltern veneno perdere si bipennis defecisset ; quod videns Lilla 2 quidam minister regis, et ictui sese interponens trans- fixus est, atque eodem ictu rex aliquantulum vulneratus ; in- terfecto etiam mox equite quodam, ipse tandem gladiis cassus et minutim in frusta ;i concisus est. Rex autem tali eventu Id. p. 159a. plurimum perturbatus est, sed filia, quam regina ejus nocte Birth of his sequenti peperit, dolorem aliquantulum mitigavit. Cumque daughter rex diis suis gratias egisset, increpavit eum Paulinus dicens, an B ' quod precibus suis sine dolore regina peperisset. Quibus ver- bis delectatus rex, promisit se Deo Paulini crediturum si illi victoriam de Quicbelmo conferret, et in pignus implendse pro- missionis filiam suam baptizari prascepit; quae cum triginta 4 His victory de familia ejus baptizata, Eanfled appellata est. Deinde, col- over Cwi- lecto exercitu, rex venit contra Quicbebnum, ac bello inito chem '- universos quos in necem suam conspirasse didicerat, aut truci- davit aut in deditionem recepit. 1 viri . . . sacerdotes'] viris ac feminis sive sacerdotibus, A. O. W. - Lilla] illam, A. 3 frusta] frustra, A. 4 triginta] undecim, Bede. 274 MATTH.EI PARISIENSTS A.D. 626. Quichelmum x vero in loco, qui lingua Anglorum " Quichelmes- Quichel- hlawe " usque hodie dicitur, interemit, et in testimonium vic- mus peri- ^ or ja3 nomen loco dedit, et sic cum triumpho ad patriam re- meavit. Be revelatione facta Paulino archiepiscopo, per quam rex Eachvinus ficlem Christi suscepit. Conversion Anno gratiae dcxxvii. Pacta est Paulino archiepiscopo quae- Beda H.E. of Eadwine dam revelatio inspiratione divina, ut creditur, quae regem ii. 12, by .Fauli- Eadwinum ad credendum stimulabat hoc modo. Cum, iEthel- P- 162 c - frido ilium olim persequente qui ante eum regnavit, profugus apud regem Orientalium Anglorum Eeodwaldum moraretur, cognovit per quendam amicum suum Eeodwaldum muneribus iEthelfridi esse corruptum, ut Eadwinum aut interficeret aut inimico traderet jugulandum, Eadwinus amico respondit, "Quo " nunc fugiam, qui tot annis per omnes Britannia? fines dis- " currens hostium insidias evitavi? Si mori oportet, malo ut " hie me interimat quam ignobilior." Dumque mentis an- goribus in hunc modum tortus nocte sequenti in stratu qui- esceret, vidit hominem sibi ignotum penitus astantem et dicentem sibi, " Quid dares homini qui te ab hac mcestitudine " absolveret, et Eeodwaldo regi ut te diligeret suaderet?" Qui cum responderet, " Omnia quae possem," adjecit ille, " Quid si quis te regem futurum potentiorem prioribus, ex- " tinctis hostibus, vere promitteret ? " respondente Eadwino ut prius, addidit iterum, "Quid si quis tibi meliorem vitas " viam ostenderit quam aliquis parentum tuorum habuerit, " numquid illi obtemperares ? " Promittente hoc sibi firmis- sime Eadwino, subdidit ille, imponens manus capiti ejus, " Cumque ergo hoc tibi signum evenerit, memento istius " temporis et sermonis ; " quo dicto disparuit repente, ut in- telligeret non hominem esse sed spiritum. At ubi mane juve- nis regius solus sederet, praefatus amicus venit ad eum, et ait, "Surge hilaris, mutatum est cor regis; nam consilio " reginas fidem tibi servare disposuit." Quid plura? Reod- 1 waldus, ut supra dictum est, regi iEthelfrido bellum movit, et Eadwinum in regnum restituit ; cumque Paulinus a Spiritu Sancto edoctus, hoc oraculum regi retulisset, manus capiti ejus imponens, regem ad pedes ejus procidere volentem erexit, et Baptism of exhortans eum ad fidem quod petiit impetravit. Eex igitur Eadwine. fc e ganc to Paschaa et multi cum eo in ecclesia Sancti Petri, Id. ii. 14, quam ipse de ligno construxerat, a Paulino baptizatus, idola P- 165 D - 1 This is peculiar to the compiler. CHRONICA MAJORA. 275 Beda,H.E. et eorum aras penitus destruxit. Deinde in civitate Eboraci A.D. 627. u - 13 > sedem episcopalem Paulino constituens, ecclesiaru ibi lapideam A stone ?" ,, B *' fabricavit, in qua baptizati sunt liberi ejus cum maxima mul- ° ll l 1 ] rc . !l p. 165 d. titudine bominum, ita quod in brevi in toto regno ejus nnllus y ork inventus est infidelis. Honorius [Lindissce] primus est episcopus ordinatus. Id. ii. 16, Anno gratia? dcxxviii. Paulinus archiepiscopus provinciam Lindsey p. 167 c. Lindissa? regionis, qa.se est ad meridianam plagam Humbra? c onyerte< i- fluminis, ad fidem Christi convertit, atque prius Bleccam, illius civitatis pra?fectuni, cum omni domo sua baptizavit. In qua Consecra- civitate ecclesiam fabricavit, et in ea Honorium episcopum tlon °* Honorius, consecravit. bishop of Lindsey. Continuatio. Hen. Hunt. Anno gratia? dcxxix. Commissum est bellum inter Pendam, Battle of u. p. /16 b. re g em Merciorum, et Kinegilsum, regem Occidentalium Sax- Cirences- onum, apud Cirencestriam ; sed post multam stragem utrinque er " illatam induciati recesserunt. Be pace tempore Eadtvini regis. Beda, H.E. Anno gratia? dcxxx. Eex Eadwinus inter ca?tera utilitatis Fountains u - 16 J qua? suae genti procuravit remedia, lucidos fontes juxta vias ob erected by "' ' ' refrigerium viantium per calamos a?reos conduxit, vexilla ante ™jr wm ^ se deferri praecepit, pacem talem in Britannia temporibus suis ^ COU n- statuit, ut mulier onusta auro cum puero parvulo, ubicumque try. Id. ii. 18, vellet, ire posset indemnis. Tunc, Justo archiepiscopo defuncto, Archbp. p. 169n. Honorius successit. Honorius. Continuatio. Beda de Anno gratia? dcxxxi. Sergius, patriarcha Constantinopoli- Heresy of sex setat. tanus, et Cirus, Alexandria? episcopus, Heraclium in hasresim tne Mono- rf C w i D " ^ on °thelitarum involvunt, unam operationem in Cbristo pra?- e es ' S Vict dicant, credentium ecclesiam perturbant. Unde imperator illis ix. 9. favens odium subjectorum incurrit, ab omnibus vicinis undique Sigebert, infestatur, et qui omnes vincere solebat, ab omnibus vincitur, c0 * ' divina id justitia permittente. Beda H.E. Anno gratia? dcxxxii. Rex Orientalium Anglorum Eorpen- Conversion ii. 15, waldus bortatu regis Eadwini fidem Cbristi suscepit; verum °f Eorp- p. 166 c, postquam cum omni gente sua per Pelicem episcopum credidit, "" ad - "' ' non multum vixit, quia a viro gentili nomine Rigberto occisus His death. est ; exinde tribus annis provincia ilia in errore permansit. Fuit autem Felix episcopus memoratus natione Burgundus, S 2 276 MATTHjEI parisiensis A.D. 632. quern ad illam provinciam Honorius, Cantuariensis arcbiepi- Beda,H.E. Felix, scopus, miserat acl prasdicandum, accepitque sedem episcopatus U- 15 > bishop of - n c ivitate Dommoc, ubi cum septendecim annis pontificale p ' Dunwich. ™ . , . , . ., „ . . orhcium complevisset, in pace vitam nmvit. Be fugna inter regem Norliamhumbvor Ceadwallonem, regem Brito •um Eadwinum et p. 89. Ceadwallonem, regem, Britonum. War be- Anno gratia? dcxxxiii. Orta discordia inter regem Eadwinum Galf. Mon. tween Ead- c ^ Cadwallonem regem Britonum, convenerunt ad praeliiim et, x11 - 4 - Cadwall n ^' AC ^° congressu, Cadwallo multa 1 milia suorum amisit, et in fugam conversus est. Potitus itaque victoria Eadwinus, duxit exercitum suum per provincias Britonum et 2 tria eorum regna, Demecise videlicet, Venedocise, et Menevias, combustis urbibus et colonis destructis, omnes illorum provincias in sua jura recepit. Cadwallo autem, qui in Hiberniam aufugerat, reso- ciatis catervis suis, conabatur semper in patriam reverti, nee poterat, quia quandocumque in portu aliquo applicare incipi- ebat, obviavit illi Eadwinus et introitum denegabat ; babuit nam que Eadwinus astrologum quendam, nomine Pellitum, qui indicabat ei omnia quae fiebant. Cadwallo vero in despera- tionem versus adivit regem Salomonem in Minorem Britanniam, et ab illo reverenter receptus est; et cum causam adventus ejus cognovisset, auxilium et consilium ei promisit. Tunc Id- xii. 7. Cadwallo Salomoni de astrologo Eadwini omnia referens, dedit consilium ut aliquis vir prudens et audax in babitu peregrino mitteretur, qui magum ilium interficere attemptaret. Placuit Cadwallo[ni] consilium, et illico nepoti suo, nomine Brieno, boc onus imposuit, qui, prasceptis domini obediens, jussa implere maturavit ; denique habitum peregrini suscipiens, baculum ferreum praaacutum fabricavit, peram 3 ad latus sinistrum ap- pendit, et Britanniam veniens versus Eboracum, ubi Eadwinum sciebat, properavit. Ut igitur civitatem ingressus est, asso- ciavit se pauperibus, qui ante januam regis elemosinam ex- pectabant ; eunte a,utem eo et redeunte, egressa est soror ejus ab aula habens pelvim in manu, ut aquam reginee usibus asportaret, (rapuerat namque earn Eadwinus in urbe Wigornia? dum post fugam Cadwallonis per provincias Britonum desre- viret,) qua? fratrem inter [pauperes] cognoscens, timuit ne ab aliquo cognitus ab bostibus caperetur ; indicavit ergo fratri breviter statum curia? et magum quern quasrebat, qui tunc 1 multa] ova. W. 2 et tria . . A/ewet»'ff] Introduced by the compiler. 3 peram . . appendit] Introduced by the compiler. CHRONICA MAJORA. 277 Galf. Mon. forte deambulabat inter pauperes. Porro Brienus sororem re- A.D. 633. xu. 7. cognoscens prnecepit, ut nocte sequeuti furtim egrediens ve- iiiret ad eum ad quoddam vetus templum extra urbem, ubi ipse adventum ejus expectaret ; deinde ad pauperes rediens venit ad locum ubi Pellitus illos collocabat. Nee mora, erexit Magus burdonem, quern sub pectore magi infigens ilium peremit ; et -Pellitus baculum in terram proiciens, inter casteros delituit, et nulli ^ mi ur- astantium suspectus ad prsefata latibula pervenit. Soror autem ejus uocte clam egredi volens, non potuit ; turbabatur enim curia tota pro morte Pelliti, unde ' vigiles circa curiam rex poni pra3cepit. At Brienus, nemorum densitates penetrans, ad Exoniam pervenit, ubi convocatis Britonibus, qua3 fecerat uarravit ; at illi civitatem munientes, adventum Cadwallonis cum laetitia expectabant. His itaque per totam Britanniam Exeter be- divulgatis, Penda rex Merciorum cum maxima multitudine ^' e S ed b y Saxonum venit Exoniam, et Brienum obsedit. De morte regis Eadwini, et clesolatione provincial Nortliamliumbrorum. Galf Mon Anno gratias dcxxxiy. Cum rex Britonum Cadwallo qua? Defeat of xii. 8. [facta] fuerant de Pellito cognovisset, applicuit in insulam 5, G j ,,^ cum decern milibus militum, et celeriter Exoniam petivit; consertoque praslio Penda de tali impetu non prasmunitus con- tinuo captus est et ejus exercitus dissipatus. At Penda, cum aliam evadendi viam non baberet, Cadwalloni fidelitatem jura- vit, et obsides de subjectione invenit; atque convocatis Britoni- bus, Cadwallo cum rege Merciorum JSTortbanhumbriam petivit, patriamque regis Eadwini devastare ccepit. Quod cum Ead- Battle of wino nuntiatum fuisset, in campo qui Haetbfeld appellator, Hactbfeld. obviam veniens cum Britonibus bellum commisit; et, conserto (HatneJar) praslio, Eadwinus interfectus est, et ejus exercitus crudeliter Death of laceratus ; cecidit autem Eadwinus et Alius ejus Offridus, cum Eadwme. Beda H.E. Codboldo rege Orcbadum, quarta die iduum Octobris. Allatum ii. 20, p. est autem caput Eadwini ad Eboracum ; in ecclesia beati Petri 171 c. k. d. q Uam ip S e fundaverat reconditum est. Facta est autem strages maxima in ecclesia et gente Northanhumbrorum ; siquidem Penda rex Merciorum idolis deditus, et Cbristiani nominis peni- tus ignarus, nulli parcebat, qui omnes Christi fideles hostes publicos reputabat. Cadwallo vero, quamvis nomen haberet et Cruelty of professionem Cbristiani, adeo barbarus erat, ut ne sexui quidem Caedwalla. muliebri aut innocuaa parvulorum parceret aatati, cpiin universos 1 unde~\ unum, A., probably from I ever has unde in full. It is not in having un in his original. 0. how- I Galf. Mon. 278 MATTH^ET PARISIENSIS A.D. 634. atrocitate ferina morti contraderet per tormenta; nam multo Beda,H.E. tempore eorum provincias debaccbando pervagatus, omne genus u - 2 0> Anglorum Britannia3 finibus proscribere laborabat. Perturbatis P* ' igitur Nortbanbumbrorum ecclesiis, Paulinus arcbiepiscopus, Paulinus Ebora- censis in exilium pellitur. Paulinus episcopus Rofensis ecclesise cur am suscepit. Osric of Deira and Eanfrith of Bernicia apostatize, and are slain by CaBdwalla. assumpta secum regina iEtbelburga, navigio rediit in Cantiam, atque ab Honorio arcbiepiscopo et rege Eadbaldo decenter susceptus est. Habuit antem. secum Uffream filium et Anfledam filiam Eadwini, et Tffi filium Osredi filii ejus, ac vasa pretiosa regis plurima, crucem magnam auream atque calicem aureum, quas omnia in ecclesia Doroberuensi servata multo post tempore ostendebantur. Quo in tempore Eofensis ecclesia pastorem non habens, curam illius egit Paulinus, invitatioue antistitis Honorii et regis Eadbaldi, ac tenuit usque [dum] ipse ad cselestia regna consceudit ; ubi etiam moriens pallium, quod a Komano pontifice susceperat, reliquit. Defuncto itaque Eadwino, successit ei in regno Deirorum Id. iii. 1, Esric cognatus ejus ; reguum vero Berniciorum Anfridus filius P* 172l) - iEtbelfridi regis suscepit. Hi autem juvenes ' tempore regis Eadwini apud Scotos et Pictos exulantes baptizati sunt, sed statim reges effecti ad idola conversi sunt. ISTec mora, utrum- que juvenem Cadwallo rex Britonum peremit; et primo quidem Osricum dum se in oppidum temere recepisset, Cadwallo subito erumpens ilium interfecit ; deinde, cum anno integro provincias Nortlmnbumbrorum tragica csede dilaceraret, tandem Eanfridum inconsulte ad se venientem cum militibus duodecim postulanda3 pacis gratia simili sorte damnavit. Oswald, king of Northum- bria. Aidanus Lindisfar- p. 90. nensis pri- mus con- secratur episcopus. Owaldus super duo regna consecratur. Anno gratiaB dcxxxv. Oswaldus regnum Northanbumbrorum Id. iii. 9, integrum suscipiens novem annis tenuit ; qui mox ut fidem P- !8l c. augeret in regno suo, misit in Scotiam ubi exulaverat, et accepit '™' ' pontificern Aidanum, magnee religionis virum. Yenienti igitur j± p. 575 Ai episcopo rex Oswaldus sedem episcopalem iu insula Lindisfar- nensi concessit. Ubi igitur fides coepit dilatari, contigit ut, evangelizante Aidano, qui Anglicum perfecte non noverat, ipse rex suis ducibus et ministris interpres existeret ; longo enirn exilii sui tempore linguam Scotorum plene didicerat ; unde contigit, ut in brevi adeo fides cresceret, ut in regione ilia incredulus nullus inveniretur. Erat - antem Oswaldus filius regis jEtbelfridi, et frater Eanfridi, unde duo regna suscipiens lauda- 1 juvenes'] juvenis, A. - Erat . . . peregit] This though due to two passages of Bede, iii. 1 , p. 173 c, iii. 6, p. 178 c, is an in- sertion of the compiler. CHKONICA MAJORA. 279 Galf. Mon. bilem in eis vitam peregit. Hoc quoque anno missus est Penda, A.D. 635. xn. 10. res Merciorum, a Cadwallone rege Britonuru, cum maxima copia armatorum, in regionem Northanhumbrorum, ut interflceret regem Oswaldum. At Oswaldus dum a Penda in loco qui [voca- Battle of tur] Hefenfeld, id est, Caslestis campus, impeteretur, signum Hefenfeld. vivifica? crucis manibus suis erexit, ac ' fovea3 impositam cespitibus firmavit. Commilitonibus autem indixit, ut suprema voce omnes hasc verba ad Deum clamarent, " Plectamus genua ad Deum " universi, ipsumque in commune deprecemur, ut nos ab exer- " citu superbi regis Britannici et ejusdem nefandi ducis Pendaa " defendat; scit enim ipse quia justa pro salute gentis nostra? " bella suscipimus." Pecerunt ergo omnes ut jusserat, et sic in hostes progressi juxta sua? fidei meritum victoria potiti sunt ; ac locus ille, in quo crucem Domini erexit, miraculis plenus in magna veneratione hucusque habetur. Eodem anno, jussu Honorii Papa;, Birinus in regionem Occiden- Birinus talium Saxonum veniens, per Asterium, Genuensem pontificem, bishop of est episcopus ordinatus, ut populo illi gratiam fidei pra?dicaret. ^ e , es Evangelizante autem illo ibi, rex ejusdem provincias Kinegils baptism f cum omni gente sua credens baptizatus est; contigit eo tern- Cynegils. pore regem Oswaldum affuisse, eumque de lavacro exeuntem suscepisse, qui ejus filiam erat in conjugem accepturus. Dona- Dorchester verunt ergo ambo reges civitatem Dorkecestria? ad faciendum m ^ e tQe sedem episcopalem, ubi constructs ecclesiis ac dedicatis, divini s ^ ^ a cultus propagines ad fructum in eis perducere laborabat. Beda,H.E. iii. 2, p. 174 a. Id. iii. 7, p. 178 d. Id. ii. 15, p. 167 b. Malmesb. Gesta re- gum, i. 97, p. 135. Gontinuatio Mstorice. Anno gratia? dcxxxvi. Sibertus, vir per omnia Christianis- Sigeberht simus ac doctissimus, regnum Orientalium Anglorum suscepit. ^ n ^ r Hie, vivente adhuc fratre Eorpenwaldo, dum exularet in Gallia, Angles imbutus est fidei sacramentis; quorum participem, ut regnare incepit, totam suam provinciam efficere curavit, scholasque His literarum per loca instituit, ut literarum dulcedinem bomines schools, experirentur agrestes. Tandem, seculo renuntians ac mona- Succession chum induens, Egrico cognato suo thronum regni reliquit. of Ecgric. Item. Vit.Pontif. Anno gratia? dcxxxvii. Severinus sedit in cathedra Eomana Pope annis duobus, mensibus quatuor, et diebus viginti novem. Per Severinus. Sigebert, idem tempus floruit in Gallia Audoenus, Dagoberti regis refe- S. Ouen. col. 120. 1 ac fovea: . . . firmavit] This is from Bede, p. 173 n, though the rest of the chapter has been taken from Galf. Mon., who has slightly altered Bede's account. 280 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 637. reudarius, ideo dictus, quia per eum publica? conscriptiones Sigebert, annulo seu sigillo regis ad ilium relatas 1 confirmabantur. coi - 12 °- Continuatio. S. Laudo Anno gratia? dcxxxviii. Sanctus Laudo floruit, qui Lamber- Id. bishop of £ um p 0g ^. episcopuxQ e t, martyrem a puero imbuens, in viam veritatis induxit. Pope John Anno sratiae dcxxxix. Joannes sedit in catbedra Eoniana Vit. Pontif. TT7- ° anno uno, mensibus octo, diebus novendecim, et cessavit sedes mense uno et diebus tredecim. Eaclbaldus rex Cantice, obiit. Pope Theo- Anno gratia? dcxl. Tbeodorus sedit in cathedra Romana Id. dorus I. annis sex, mensibus quinque, diebus octo, et cessavit sedes Death of diebus quinquaginta duobus. Eodem anno Eaclbaldus, rex Beda, iii. 8, Eadbald. Cantuariorum, ex hac vita transiens, duos Alios Earmenredum p- 180 b. Succession e t Erkenbertum regni temporalis reliquit haaredes ; sed 2 junior *? ( v in h ht C ° n " Erkenbertus callide regnum fratri surripiens, ilium a regno privavit ; qui suscepto regno viginti quatuor annis et aliquot Beda, iii. 8. mensibus laudabiliter praefuit; nam primus regum 3 Anglias in Idols toto regno suo idola destrui simul et jejunium quadraginta destroyed. di erum observaii prascepit ; qua? ne facile a quopiam possent contemni, in transgressores condignas punitiones fieri jussit. Habuit autem reginam, nomine Sexburgam, Annas regis Orien- talium Anglorum filiam, ex qua Ebertum filium et Erkengotam filiam generavit. Natique sunt etiam Ermenredo processu Passio ap. temporis iEthelbertus et iEtbelredus, de quibus suo loco Simeon, Earcon- dicetur. 4 Erkengota vero memorata in Brigensi 3 monasterio P* c " gote. Francorum babitum religionis suscipiens ac Deo ibidem ser- Beda, II. E. viens, magnarum fuit virgo virtutum ; nam eo tempore, nee- ', „' dum multis in regione Anglorum monasteriis constructis, multi de Britannia, monasticaa conversationis gratia, Galliarum mo- nasteria adire solebant. Hujus autem virginis Deo dicatas multa quidem ab incolis loci illius solent opera virtutum et signa miraculorum referri ; verum nobis de transitu illius tan- tum, quo caslestia regna petiit, aliquid breviter dicere sufficiat. 1 relates] relata, A. j Passio SS. Ethelberti et Ethelredi, 2 sed . . privavit] This is peculiar I prefixed to Simeon of Durham, to the compiler, and seems the only ! p. 645 c. authority for the statement. It is copied by Richard of Cirencester, Speculum Historiale, ii. 39, (vol. i. p. 157, ed. Mayor). The two sons of Eadbald are mentioned in the 3 regum] regnum, A. 4 v. infr. p. 288. 5 Earmoutiers. See Smith's note b , p. 180 b. CHRONICA MAJORA. 281 Beda, H. E. Imniinente ergo suae vocationis die vidit catervam honiinum A.D. 640. m " ' albatorum suum intrare monasterium, hosque interrogates quid -Death of quasrerent aut quid vellent, dictum est respondisse quod ob ' . hoc illuc fuerant destinati, ut 2 aureum illud numisnia, quod eo de Cautia venerat, [secum] assumerent. Ipsa autem uocte, iu cujus ultima parte, id est, incipiente aurora, pra?sentis mundi tenebras trausiens, superuam migravit ad lucem, si- quidem multi de fratribus ejusdem monasterii, qui aliis erant in a?dibus, jam manifeste se concentus angelorum psallentiura referebant audisse, sed et sonitum quasi plurima? multitudinis monasterium ingredientium ; uude mox egressi, dinoscere quid esset cupientes, viderunt lucem caslitus emissam fuisse per- maximam, qua? sanctam illam animam carnis vinculis absolutam ad aeterna patriae ca?lestis gaudia deducebat. 3 Nota. Hugo de Anno gratia? dcxli. Heraclius Augustus defunctus est ; post Deaths of S. Victor, cujus obitum Heraclius Constantinus, filius ejus, imperavit Heraclius xceip. mens ii3 US quatuor ; quibus vix expletis, veneno propiuatus est ■■ ^ ra " col. 270. ' a noverca sua Martina. stantine. Id. ix. 10. Anno gratia? dcxlii. Heraclonas, Heraclii filius, cum matre Heraclo- sua Martina imperavit mensibus sex ; quibus emensis, repulsi nas. sunt a senatu propter venenum quod Heraclio propinaverunt, ac lingua Martina? praecisa et Heraclonas naso, missi sunt ad Constantem filium Heraclii junioris. Mortuo Kiaegils, rege Occidentalium Saxonum, Kiuewalc successive Hen. Hunt. Anno gratia? dcxliii. Rex Occidentalium Saxonum Kinegils Death of ii. p. 716c. C um regnasset annis triginta duobus 5 ex hoc sasculo migravit; Cynegils. et regnavit pro eo Kiuewalc filius eius triginta et uno annis. P" 01 Jo Cenwealh. De sanctitate Oswaldi regis. Beda, H. E. Anno gratia? dcxliv. Sanctus Oswaldus, cum omnes Bri- S. Oswald. 1U " _' tannia? gentes, Anglos videlicet, Scotos, Pictos, et Britannos, in sua potestate recepisset, semper tamen bumilitatem ser- vavit, benignus peregrinis apparens, pauperibus pater, divi- tibus terribilis, a?quitatem observans in omnibus. Hie cum 1 ob~\ ah, A. 2 ut\ aut, A. 3 deducebat~\ deducebant, A. 4 This rubrick is erroneously placed before the previous year, and nota in rubrick in its place. 5 triginta duobus'] xxxi., Hunt. 282 MATTH^I PAKISIENSIS A.D. 644. His charity. Prophecy ofS.Aidau Its fulfil- ment. De morte Oswaldi regis. Edda pri- mus ex Anglis Wintoni- ensis con- secratur episcopus. Constans imperator. Iferesis Monothe- litarum. die sancto Pascha? ad prandium cum Aidano sederet episcopo, discoque argenteo cum regalibus epulis apposito, jam essent mauus ad panem benedicendum missuri, intravit subito minis- ter, cui suscipiendorum inopum erat cura delegata, et indi- cavit regi quia multitude* pauperum adveniens undecumque per plateas sederet, a rege postulans aliquid elemosina? sibi dari ; qui mox dapes sibi appositas eis deferri, et catinum minutim 1 confringi et eis distribui prascepit ; quo facto pie- tatis 2 Aidanus delectatus apprebendifc dextram ejus, et ait, "Nunquam ba3C manus putrescat ; " quod ita evenit, nam cum in pugna, in qua occisus est, manus ilia cum bracbio praacideretur, contigit bactenus ut incorrupta permaneat, et in urbe regia, quae Burgum 3 appellatur, loculo inclusa argenteo et deaurato in ecclesia Beati Petri manus cum bracbio ser- ventur, et a populo devote venerentur. Erat autem nepos Eadwini regis ex sorore Accba, dignus tanfco prsedecessore haares et religionis et regni ; sed 4 bonitati ipsius invidit ini- micus, dum cor Cadwallonis ut ilium perimeret stimulavit. Siquidem anno aetatis suas tricesimo octavo, mensis 5 Augusti die quinto, regni sui anno nono, occisus est gravi praelio commisso a pagano rege Merciorum Penda iniquo, in loco, qui lingua Anglorum "Marelfeld" appellatur; quo in loco, ubi pro patria pugnans martyrio coronatus est, infirmorum curabio celebrari non desinit. Eodem tempore Kinewalc sedem episcopalem in "Wintonia fundavit, in qua etiam Hedda pontifex primus ex Anglis fuit ; nempe postquam Birinus, Dorkecestrensis antistes, ad Chris- tum migraverat, et in sua ecclesia sepultus fuerat, processu temporis subacta civitate ilia a regibus Merciorum, translata est sedes apud Wintoniam ; corpus vero beati Birini ab epi- scopo praefato ibidem translatum est et in ecclesia primaa sedis bonorifice collocatum. Eodem anno Constans, Heraclii Constantini filius, Bomano potitus imperio, annis viginti sex imperavit. Hie etiam in haeresim Monotbelitarum incidit, sicut avus ejus Heraclius Augustus. Isti autem unam Cbristo inesse naturam praadicant contra fidem ortbodoxam ; nam Filius Dei de suaa divinitatis essentia dicit, " Ego et Pater unum sumus," et de buma- Beda,H.E. iii. 6, p. 178 B. (Not in Bede.) Beda, H. E. iii. 9, p. 181 D. Cf. Id. iii. 7, p. 179 B.D. Malmesb. Gest. Pont. ii.75,p,158. (ed. Hamil- ton.) Hugo de S. Victor. Excerpt. Prior, ix. 11, col. 270. Paulus Diaconus De Gest. 1 minutim] minutum, A. 0.; W. had minutum, but has been altered. 2 O. W. ins. regicB. 3 Burgum'] Bcbba, Bede. The place is Bamborough in Northum- bria. 4 sed . . . stimulavit] This intro- duction probably arises from Galf. Mon. xii. 10, though that chapter has been copied above. 5 mensis] mensibus, A. CHRONICA MAJORA. 283 Longo- nitatis substantia idem alias dicit, "Pater major me est." A.D. 644. bard. vi. 4, j) e j^g q UO que iuferius prolixius dicetur. Osvjcddo successit in regnum Bemiciorum Oswi frater ejus, in regno Deirorum Oswinus filius regis Osrici. Beda, H.E. Anno gratise dcxiv. Oswaldo successit in regnum Berni- Os-wiii king m. 14, pp. c i orum Oswi frater ejus, regnans cum labore annis viginti et oiBeimcia, 185 d., ^ ,. , /-> • nr r\ ■ • • andOswine 186 a octo. Quo etiam tempore Uswmus, nlius (Jsrici regis, regnum Q ^ j) eiYa Deirorum suscipiens, septem annis regnavit. Hie in regno (Enlarged constitutes omnibus se amabilem exhibuit; erat enim aspectu "'is? ,, \ an g e li cus J statura procerus, affectu jocundus, civilis moribus, manu largus, in mensa sobrius, in lecto pudicus, moribus ornatus, atque in supremo regni fastigio sublimatus bumili- tatem, quae custos virtutum dicitur, studuit possidere ; sicque Defimcto a magnis reverebatur ut dominus, minimis arridebat ut socius, Honorio Id. iii. 20, unde omnes sub ipso vivere dulce babuerunt. Eodem 1 anno oroD er- vt w" Honorio, Cantuariensi arcbiepiscopo, Deusdedit successit. Eo- episcooo 529 e & ' ^ em armo Penda, rex Merciorum, Kinewalc, regem Occiden- Deusdedit talium Saxonum, quia sororem ejus repudiaverat, bello invasit, successit. Sigebert, et a regno privavit. Eodem anno Clodoveus regnavit in f x £ u slon col. 122. Prancia, atque regnum tenuit annis septendecim, Sigisberto we alh. fratre ejus regnante in Austr[as]ia. Clovis II. Sigebert II. Gontinuatio. Hen. Hunt. Anno gratiae dcxlvi. Kinewaldus, rex Occidentalium Saxo- Cenwealh 1 • P- ' ' num, recaperato regno, Cuthredo filio Quicbelimi 3 cognato suo restore(1 - ?:. e a ' • • multas contulit mansiones. Eodem anno Sanctus Paulinus, Sanctus p. 186 a. Pofensis episcopus, pro temporali vita commutavit geternam, 3 ^ a ^ Iln ! IS cujus sanctitatem Beda multipliciter commendat. episcopus defunctus Be iScmcto Furseo. es t. Sigebert, Anno gratia? dcxlvii. Sanctus Furseus in Hibernia insignis S. Fursey. co. 122. na betur; qui peregrinationem pro Cbristo aggressus, ad Gal- lias usque pervenit, et a Clodoveo rege bonorifice 4 susceptus Latiniacum ccenobium fundavit. Quern non multo post fratres Lagny sui Foillanus et Ultanus pari peregrinandi voto secuti, per abbey Gallias claruerunt ; ex quibus Foillanus dono Geretrudis vir- foun 531 A - Attack of Pendaupon Oswiu. Vow of Oswiu. Death of Penda. Ethelere rex Orien- talium Anglorum periit. Battle of the Aire. Be morte Pendce regis Merciorum. Anno gratise dclv. Penda rex Merciorum, jubente Cadwallone Britonum rege, innumerabili exercitu collecto Northanbum- briam petivit. At Oswius rex necessitate compulsus promisit ei donaria multa et ornamenta regalia ut, rebus bellicis praetermissis, amicabiliter ad propria redirefc ; cumque ille nee pretio neque precibus adquiescere vellet, rex ad drvinurn confugit auxilium, quo ab impietate barbarica posset liberari, votoque sese obligans, ait, " Si paganus nescit nostra accipere " donaria, offeramus ei qui novit, Domino Deo nostro." Vovit ergo quia, si victor existeret, filiam suam Domino sacra virginitate dicaret, simul et duodecim mansiones praediorum ad construenda monasteria donaret, 2 et sic parvo stipatus agmine se certamini dedit ; denique fertur paganos tricies majorem exercitum babuisse, nam, ducibus triginta ad bellum dili- genter instructis, Oswi solus cum filio iElfrido Cbristo duce occurrens, [illos] fugavit et insequendo peremit. Cecidit inter caeteros Penda rex nequissimus, qui tot nobiles a vita tern- porali privavit ; cecidit rex iEthelbere frater Anna? regis, de quo supra rneminimus, auctor ipse belli, qui perditis militibus noluit solus perire. Et quia prope fluvium, qui 3 Winwed dicitur, pugnatum est, qui tunc pra3 inundantia pluviarum omnes metas suas transierat, contigit ut multo plures aqua fugientes quam bellantes perderet ensis ; unde exivit prover- bium, " In Winwed amne vindicata est casdes Annaa, " Ca3des regum Sibert et Egrice, " Ca3des Oswald et Eadwine." Galf. Mon. xii. 13. Beda.H.E. iii. 24, p. 197 D. Cf. Hen. Hunt. ii. p. 717 b. Beda,H.E. iii. 24, p. 198 b. Hen. Hunt, ii. p. 717 b. 1 Merewald, v. p. 299. The Passio calls him "rex Merciorum " Mearwoldus." Florence," Westan- " Hecanorum rex," i.e. ealdonnan of the West Hecanas. 2 donaret] om. W. 3 qui] qd, A. CHRONICA MAJOEA. 291 Beda,H.E. Tunc Oswi juxta quod Domiuo voverat pro collata sibi victoria A.D, 655. m ' 1 qt' gratias Deo referens, dedit filiam suam, quae vix unius anni JElflred aetatem impleverat, perpetua ei virginitate consecrandam in takes the monasterio, quod Herteseie, id est, insula cervi, nuncupatur, Z? 1 Jr cui tunc Hilda praefuit abbatissa. Quae comparata possessione an( j "builds ' decern. x familiarum in loco qui Strenesbale appellatur, Whitby monasterium ibi construxit. Hoc autem bellum rex Oswi ad abbey, magnani utriusque populi utilitatem confecit, dum suarn gen- tem ab hostili paganorum depopulatione liberavit, et ipsam Conversion gentem Merciorum, dejecto capite perfido, qui omnes pere- of Mercia. merat, ad Christianas fidei gratiam convertit. Mortuo Ethelre rege Orientalium Anglorum Ethelwaldus successit. Flor. Wig. Successit autem .ZEthelhere in regno Orientalium Anglorum Succession App. p. frater ejus iEthelwoldus ; continuatis successionibus - tandem of kings regnum eiusdem iEthelhere filiis Eadulfo et iEadwoldo Tper- L . f. st .,-, Lir Angha. vemtj. ° Be primis episcojpis Lichesfelclensibus. Beda, H.E. Anno gratiae dclvi. Oswi rex donavit Pasadee, filio Pendae, Peada. U1 - 24 > eo quod cognatus ejus esset, regnum Australium Merciorum, Bishops of qui fluvio Trente sunt discreti ab aquilonalibus Merciis, de se Lichfield. Id. p. 198d. tenendum. Qui primum babuit episcopum in pro vine ia Diuma Merciorum, simul et Lindisfarorum ac 3 mediterraneorum primus Anglorum, nomine Diuma. Hie apud mediterraneos Anglos P 1SC0 P US - defunctus ac sepultus est. Secundus ejusdem provinciaa epi- Cellach scopus Celiac fait, qui, relicto episcopatus officio, ad Scotiam secundus. rediit. Tertius Tunbere extitit de natione Anglorum, sed a 4 Tunhere Scotis doctus et ordinatus, abbas erat in monasterio quod tertius. dicitur Ingetlingum, 5 ubi Oswinus rex et martyr occisus est. Be morte Peadce regis Merciorum, cui successit Wlfere frater ejus. Id. p. 199b. Anno gratiaa dclvii. Peada, filius Pendse, multum nefarie Death of peremptus est, proditione, ut dicunt, uxoris suae, in ipso Peada. tempore festi Pascbalis. Cui successit frater ejus Wlferius, Wulfhere. septendecim annis haares paternas virtutis. 6 Qui statim subli- His rising matus in regem adversus regem Oswi rebellavit, auxilio fultus against Immin, Eabbe, et Eadbert ducum, ejectisque a regno Mercio- SW1U * rum ministris Oswi, fines suos simul et libertatem receperunt. 1 A. had inserted prcefuit, but all but p is erased. - A. inserts qui. 3 ac~\ a, A. 4 a] ad, A. 5 Gilling. 6 hares patentee virtutis is from Hen. Hunt. h\ p. 717 b. T 2 292 matth,ei parisiensis A.D. 657. Habuit autem post Tunhere episcopos Jaruman, Ceaddam, et Beda, H. E. Bishops of Winfridum, qui per ordinem in Mercia episcopali officio Hi- 24 > P- Lichfield. f un gebantur. 199b - Victory of Anno gratias dclviii. Kinewaldus, rex Occidentalium Hen. Hunt. Cenwealh, Saxonum, rebellavit contra Britannos apud Pennum ; sed ' P" ., -n . Britones primum Anglos aliquantulum repulerunt; tamen from Pen Britones postmodum fatigati, more nivis liquefacta est forti- to the tudo eorum, et fugati sunt a Pennum usque Pedredan, et Parret. facta est super progeniem Bruti plaga insanabilis in die ilia. Pope Eu- Anno gratias dclix. Eugenius sedit in cathedra Romana Vit. Pontif. genius I, ann i s duobus, mensibus novem, diebus viginti duobus, et cessavit sedes mensibus duobus. p. 95. Nota miraculum. Clovis n. and the Anno gratias dclx. Clodoveus rex corpus beati Dionisii Sigebert, body of discooperiens, cupide et minus religiose os brachii freedt et c0 ^ 125, S.Denis. ■>. a ■ <.- -a-T * rapuit ; sea mox m amentiam mcidit aaternam. , - ere Anno gratise dclxi. Kinewaldus rex Westsaxonum rebellavit Hen. Hunt. Cenwealh contra Wlfere regem Merciorum ; sed ipse paterna "virtute et u -P*^ l ^ D - and seizes fortuna usus praavaluit ; rege quoque West-saxonum fugato, the I. of terram ejus spoliavit ; tandem ad insulam Wectam perveniens _ : ^. - „bello earn obtinuit. Hoc etiam tempore iEthelwaldus, rex iEthel- Australium Saxonum, anno l regni sui quarto a prasfato Wlfhero wealh, subjugatus, fidem Christi suscepit, et ab eodem rege de sacro king of fonte susceptus est ; quo facto, misit Eopam presbyterum ad t e boutn Wectani insulam, qui populum ilium preedicando ad fidem converteret veritatis. Fuit eo tempore in provincia jSTorthan- Beda, H. E. S. Wilfrid, bumbrorum clericus quidam, Wilfridus nomine, Alfridi filii m - 25 > . . . . . p 9 00 B Oswii regis propter doctrinam Christianas eruditionis multum F " amicus, qui de Roma rediens, apud Dalfinum, archiepiscopum Lugduni, multum temporis implens, ab ipso susceperat tonsurae ecclesiasticae coronam. Dedit ergo ei Alfridus monasterium quadraginta familiarum, in Ripun, quern videlicet locum paulo ante dederat episcopis, qui Pascha Domini juxta consuetudinem Scotorum celebrabant ; sed quia illi postmodum, data sibi optione, loco potius cedere volebant quam suam consuetudinem mutare, dedit illi locum, qui digniorem vitam habuit et Wilfridus doctrinam. Venit eo tempore iEgelbertus, Occidentalium sac^rd t^ Saxonum episcopus, cujus supra meminimus, Aldfridi amicus, est pro- a d provinciam Northanhumbrorum, qui ad petitionem Aldfridi motus. prasfati ad monasterium jam dictum Wilfridum presbyterum ordinavit, ubi in bona vitas conversatione degens, ea quaa (Not in Bede.) 1 anno . . . subjugatus - ] This is peculiar to the compiler. CHRONICA MAJORA. 293 ,..,.. 7 n n . . A.D. 661. discipulis suis sequenda tradidit, ipse summopere adimplere j£„ e ru. e t Bede, H.E. curavit. iEgelbertus episcopus regem Kenewald et regnum Wentanse 111 • y Angliee relinquens in Gallia episcopatum suscepit, et in loco urbis Bri- ejus Wine episcopatum suscepit. tanniam Wine pro Ehkenberto Cantice regi Egbertus successit. eo e P lsc °- pus ordi- Vit. Pontif. Anno gratias dclxii. Vitalianus sedit in cathedra Eomana natur. annis duodecim, niensibus sex, et cessavit sedes mensibus B°pe Vi- duobus et diebus tredecim. talian. Sigebert, Anno gratise dclxiii. Lotharius regnavit in Francia quatuor Clothaire col. 125. annis. Eodem tempore in Anglia magna fit disceptatio de HI. ••• e h ! observations [Paschee] inter Anglos et Scotos; convenerunt ■"? Britan- pp. 199r>- namque apud Strenesbalh rex Oswius et filius ejus Alfridus, gj (j^f 1 ^ 203 b. Colemannus etiam Scotus, Lindisfarnensis episcopus, cum tatio de clericis suis de Scotia, Ced quoque episcopus cum Hilda Paschae ob- abbatissa, qui partes Scotorum fovebant ; ex altera vero parte serva tione. Wilfridus presbyter cum monacbis et clericis, qui de celebratione Pascbse aliter quam Scoti sentiebant. Considentibus cunctis ostendit rex Oswi quod oporteret eos, qui uni Deo serviunt, unam vivendi regulam tenere, nee in sacramentorum casles- tium celebratione discrepare, qui unum omnes in caslis regnum expectarent ; sed communiter inquirerent qu£e verior esset traditio, et banc omnes fideliter sequerentur. Tunc Colemannus, " Pascha," inquit, "hoc, quod agere soleo, a " majoribus meis accepi, qui me buc episcopum miserunt, " quodque omnes patres nostri Deo dilecti eodem modo cele- " brasse noscuntur ; quod ne cui reprobandum esse videatur, " ipsum est quod beatus evangelista Johannes in omnibus " ecclesiis quibus praeerat legitur celebrasse." Cumque hasc et hujusmodi diu allegasset, Wilfridus presbyter, rege jubente ut diceret, ita exorsus ait, " Pascha quod facimus, Eomani, " Itali, Galli, Grseci, ac universalis ecclesia per orbem usque- " quaque diffusa communiter observat, prteter Pictos, Scotos, " et Britannos, qui coutra totum orbem stulto labore con- " tendunt ; cum enim Petro, Apostolorum principi, Dominus " diceret, ' Tu es Petrus, et super hanc petram gedificabo eccle- " 'siam meam, et portae inferorum non praevalebunt adversus " 'earn, et tibi dabo claves regni caelorum ; ' prasferrene, '• Colemanne, patres nostros Pictos et Scotos principi Aposto- " lorum potes, cui Dominus regimen generalis ecclesiaa " concessit?" Audiens autem ista rex, ait, " Verane sunt, " Colemanne, quaa dicit Wilfridus?" Et ille, "Vera, domine " rex." " Si uterque vestrum in hoc consentitis, quod haec " principaliter Petro dicta sunt, ego vobis dico, quia hie est " ostiarius, cui contradicere nolo ; sed in quantum valeo illius 294 MATTH^II PARISIENSIS A.D. 663. " obedire statutis cupio, ne forte, veniente me ad fores regni Beda, H. E. Decision in " caslestis, non sit qui reseret, averso illo qui claves tenere ui - 25 > favour of " probatur." Hsec rege dicente, elevatis in caalum manibus, P* the Roman observ- ance. faverunt assidentes ; abdicata minus perfecta institutione, ad ea sese, qua3 meliora noverant, contulerunt. Ecgberht king of Kent. Tuda bishop of Lindis- farne. Eclipse. S. Wilfrid conse- crated in France. Cedda et Wilfridus Eboraci ordinatur episcopus. Tuda LincUsfarnensis episcopus ordinatur. Anno gratiae dclxiv. Erkenbertus res obiit, et Egbertus filius ejus in regnum Cantiaa successit. Eodem anno Coleman- nus, episcopus Lindisfarnensis, cam suis ad Scotiam reversus est, cujus loco Tuda episcopus ordinatus. Eodem anno eclipsis solis facta est mense Maio, et secuta est mortalitas inaudita. Deusdedit, arcbiepiscopus Cantuariensis, obiit, et cessavit sedes Dorobernensis quatuor annis. 1 Eodem anno Aldfridus, Oswii regis filius, misit Wilfridum presbyterum ad Gallias, ut ibidem ordinaretur arcbiepiscopus Eboracensis ; qui veniens ad iEgel- bertum, qui relicta Britannia Parisius erat episcopus, ab ipso 2 consecratus est. Quo ibidem demorante, rex Oswi misit Ceddam presbyterum ad antistitem Occidentalium Sasonum, Wine appellatum, qui ilium episcopum consecravit, licet contra statuta canonum, quia, vivente adbuc Wilfrido, non debuit alius subrogari ; sed error iste postea correctus est, [ut] infra dicetur. Continuatio Mstorialis. Beda, iv. 1, p. 209 b. Id. iii. 26, p. 203 C. Id. p. 204 c. Id. p. 209b. Id. iii. 28, p. 206 A. (Not in Bede.) Cf. Malmesb. Gest. Pontif. iii. 100, p. 211. Nota mor- Anno gratis dcixv. Mortalitas adeo invaluit in Anglia, ut talitatem. homines gregatim ad maris loca preerupta venientes, sese in eo prsecipites darent, praaferentes cita morte prseveniri quam longo cruciatu tabefacti perire. Wine buys the bishop- rick of London, p. 96. Constans II. De episcopate pecunia adquisito. Anno gratiaa dclxvi. Wine, episcopus Wintoniensis, a rege Flor. Wig. Kinewalc de preesulatu pulsus, a Wlfbero, Merciorum rege, P- 533 A - episcopatum Londoniensem magno emptum pretio 3 adquisivit ; unde 4 post mortem in episcoporum serie Londoniensium non meruit recenseri. Anno gratiae dclxvii. Constantius imperator volens in urbe Sigebert, Roma caput imperii constituere, resistitur ei a, Constantino- co *- ] 26 - 1 quatuor annis'] non pauco tem- pore, Bede. 2 ipso] episcopo, W. 3 magno emptum pretio] from Bede, p. 179 d., who has emit pretio. 4 unde . . recenseri] This is pecu- liar to the compiler. CHRONICA MAJORA. 295 Hugo de politanis, sicque ejus propositum penitus enervatur. Deinde A.D. 667. S. Victore, Romam veniens, obtulit Sancto Petro pallium auro contextum, at Rome. Excerpt • t • Prior ' quern Papa Vitalianus cum honore suscipiens, ad limina Sancti ix. ll, Petri in magna populi frequentia perduxit ; et cum in urbe col. 271. per dies duodecim resedisset, magna tactus cupiditate, omnia Nota cupi- ornamentorum genera ex aere et marmore, quibus urbs de- „. " suit; sed ubi navem conscendit, Favonio flante, 1 in Fresiam in Erisia projectus est, ubi gentibus regionis illius verbum fldei pras- dicando, regem Aldgilsum et populum ejus lavacro abluit salutari. Ibi ergo byemem cum nova Dei plebe peragens, At Rome Romam tandem pervenit, ac ubi coram Agathone ejus causa p. 98. ventilata fuit, praesentibus episcopis plurimis, omnium judicio absque crimine fuisse accusatus et pronuntiatur episcopatu He takes a dignissimus. Quo tempore cum Papa synodum Romae centum part in the viginti quinque episcoporum congregasset, adversus eos qui counci haeresim Monothelitarum dogmatizabant, vocari iussit et Wil- Monothe- fndum, atque inter episcopos considentem ndem suam simul lites. et provincias [unde] 2 venerat, dicere praecepit. Qui cum in fide catholicus cum suis inventus fuisset, de rebus sibi im- His return positis absolatus est ; reversusque Britanniam, provinciam to England. Australium Saxonum ab idolatries tenebris ad fidem Christi convertit. Ad Wectam quoque insulam verbi Dei ministros direxit, atque secundo anno Aldfridi, qui post Egfridum in Northanhumbria regnavit, sedem suam, ipso rege donante, recepit. Miracle by Ingresso tempore quodam, cum parochias visitaret, villain Malmes- Wilfrido, quae Tindanefre appellatur, occurrit ei mulierum ^ ur - ^ e f}.- plurima multitudo, pueros illi offerens confirmandos. Immis- 10 „ ' „,! cuit autem se multitudini paupercula mulier filium gerens exanimem, quem ad confirmandum episcopo porrexit, credens hoc commento posse se filium recipere sanum ; sed antistes cum 1 flante~\ flente, A. 2 unde is also omitted in W. CHRONICA MAJORA. 301 Malmesb. puerum detexisset, ut exequeretur oflBcium, anima privatum A.D. 678. ^ est- .„ ... advertit. Turn mulier fraude depreheusa, ad preces conversa Miracle of Pontif. m. -r- . , . S. Wilfrid 01 - exorans per Deum et ejus matrem, ut motus pietate puerum exanimem excitaret, vestigiisque ipsius advoluta [dixit] ' se non recessuram a pedibus quos tenebat donee filium sanum recepisset. Fluctuabat interim sanctissimi hominis sententia, an temere insuefcum miraculum attemptaret, an durus despiceret orbatae lacrimas mulieris ; sed vicit pietas pectus virtutis ; orationi se dedit, dexteramque cadaveri apponens, [ad] corpus- culum animam revocavit. Exclamat mulier propter gaudium, sed cobibita est ab episcopo ut taceret. Be Sancta Etheldrida, qnce et Etheldreda dicitur. Hen. Hunt. Anno gratia? dclxxix. Bgfridus, rex Northanhumbroruin, et Battle of u. p. 71 . rex iEthe^redl^s Merciorum, juxta flumen Trente gravissime the Trent, pugnaverunt; ubi frater regis Egfridi Escwinus, 2 juvenis utrique Death of provincire multum amabilis, peremptus est; nam etsororem ejus, iElfwine. Osritb nomine, iEthelredus rex Merciorum babuit uxorem. Cum bellum inter reges acerrime fuisset accensum, Tbeodorus antistes divino fultus auxilio incentivum certaminis penitus extinxit, data pecunia multa pro morte fratris regi Egfrido. Eodem tempore virgo sancta Etheldrida ex hoc sasculo transiens S. iEthel- Beda, H.E. pro temporali vita commutavit [asternam] 3 ; erat autem Annas dritha. iv. 19, regis Orientalium Anglorum filia, proles tanto patre digna, quam P' " c ' prius duxerat Tonbertus, australium princeps Girviorum ; sed eo defuncto, virgo incorrupta permansit ; deinde regi Northan- bumbrorum Egfrido copulata parentum violentia, custos tamen, duobus nupta viris, integerrimas virginitatis perseveravit. Vir- ginitatis enim ipsius vir Dei Wilfridus erat testis, qui Beda? venerabili super bac re sciscitanti dixit," Egfridum sibi terras " et pecuniam magnam promisisse, si ^Etheldrida? regina? per- " suadere posset ejus connubio assentire." Sed divini signum miraculi ejusdem virginis caro sepulta, carnique castissima? vestis circuamicta dum corrumpi non poterant, indicia fuere, quod a virili contactu incorrupta decessit; cum enim annis duodecim praefato regi cohabitasset, nee ad consensum emolliri potuisset, vix a rege virgo sacratissima impetravit, ut apud Coludesburh 4 sanctimonialis efficeretur, benedicente earn Sancto Wilfrido, ubi Ebba amita viri sui Egfridi erat abbatissa. Anno autem elapso facta est abbatissa in insula Helyensi, virgo vir- ginum mater monitis et exemplis ; ubi cum septem annis lauda- 1 dixit also omitted in 0. W. - i.e. iElfwine. Beda, iv. 21. The next sentence is enlarged from \ 3 aternam~\ also omitted in W. Mahnesbury. 4 Coldingham. 302 MATTHjEI parisiensis A.D. 679. biliter Deo serviens vixisset, pro vita caduca commutavit Death of astemam. Quo in loco ad gloriam Dei et laudem virginis S. iEthel- crebra non desinunt miracula celebrari. dntha. Be Scmeta Hilda virgine. Beda,H.E. iv. 23, p. 234 B. S. Hilda. Anno gratias dclxxx. Hilda abbatissa, cum in babitu sanctaa religionis apud Strenesbale triginta tribus annis vitain duxisset, de mundo migravit ad Dominum. Haac autem virgo beatissima, cum esset de stirpe regis Eadwini generosa, et ad preedica- tionem beati Paulini ad fidem conversa, postea relicto babitu saaculari proposuit transfretare ad monasterium Cale, 1 ubi soror ipsius Hereswitba mater 2 Aldulfi, regis Orientalium Anglo- rum, Deo feliciter militabat. Sed retenta est a prassule Aidano et facta abbatissa ad Herteseie, 3 et post [in] monasterio Strenes- bale appellate, 4 quod ipsa fundaverat, ubi clericos suos adeo moribus ecclesiasticis instruebat, ut qninque ex eis ad episco- palem ascenderent dignitatem, Bosa videlicet et Wilfridus in Eboraco, Hedda in ecclesia Dorkecestrensi, Jobannes in Augus- taldensi, Ostford in provincia "Wicciorum, cui tunc prasfuit rex Osricus ; Tadfridus etiam de ejus monasterio electus est, sed rnatura morte praaventus. Yiderat quoque mater ejusdem Id. p. 236b Hilda? 5 somnium, quod videlicet quasrens vixum sunm non inve- uerit, sed sub veste sua monile pretiosurn invenit, quod omnes fines Britanniaa illustrabat. Hilda tandem sanctissima languens annis sex, ut anima ejus longa carnis molestia examinaretur et virtus in infirmitate perficeretur, anno septimo febrium de morte transivit ad vitam ; in ipsa autem bora, qua decessit, monialis quaadani animam ejus vidit [ab] angelis in caslum deferri, ubi cum Cbristo gaudiis perfruitur sempiternis. Synod of Eodem anno Theodorus, Cantuariensis 6 arcbiepiscopus, con- id. iv. 17, Heathfield cilium congregavit in loco qui Hatbfeld appellatur, anno P- 227 b. regni regis Mercensium Etbefredi sexto, regnante in regno Orientalium Anglorum Ealdwlfo, qui post iEtbelwoldum reg- navit, regnantibus etiam in ISTortbanbumbria Egfrido et in (Not in regno Occidentalium Saxonum Kentwino, praasidente arcbiepi- Bede.) scopo Cantuariensi Tbeodoro, cum suis suffraganeis episcopis p. 99. aliisque multis. Propositis igitur Sanctis evangeliis, tradidit symbolum Tbeodorus omnibus adsidentibus, sanctorum patrum 1 i.e. Chelles. 2 mater] martyr, A., not under- standing mr in 0., unless this part of the MS. was written from dic- tation. 3 i.e. Hartlepool. 4 appellate] appellatum, A. 5 Hilda'] om. W. 6 Cantuariensis] Canter, A. CHRONICA MAJORA. 308 Beda, H. E. in hunc modum Uteris expressura; " Suscipimus sanctas et A.D. 680. iv. 17, << universales quinque synodos sanctorum patrum orthodox- Sentence of "' ' " orum, id est, Nicenum contra Arrium et ejus dogmata, Con- *^ e Synod, stantinopolitanum contra vesaniam Macedonii et Eudoxii et eorum dogmata, Ephesium contra Nestorium et ejus dog- mata, Chalcedonense contra Euticen et Nestorium et eorum dogmata, Oonstantinopolitanum secundum contra Theodorum et Ibe et Cyrillum et eorum dogmata ; addimus etiam et sextam synodum, tempore Martini Papa? Romas congregatam contra haeresim Monothelitarum, impefante Constantino im- peratore Christianissimo. Suscipimus et glorificamus Deum omnipotentem, sicut illi glorificaverunt, nihil addentes nihil subtrahentes ; damnamus quos ipsi damnaverunt, et suscipi- mus quos ipsi susceperunt, qua3 omnia tenenda subscribi- mus, sicut sancti apostoli [et] prophetse de Deo senserunt et scripserunt. Amen." Flor. Wig. p. 536 v. This is an abridge- ment of the " Historia Translatio- ns Sancti Benedicti, auctore Adrevaldo monacho." Migne's Patrologia, cxxiv. coll. 901-910. Corpora Sanctorum Benedicti et beatce Scholasticoe de Monte Gassino ad monastermm Floriacense transferuntur. Anno gratia? dclxxxi. Monasterium apud Jarewe fundatum est. Per idem tempus abbas monasterii Floriacensis, nomine Mummolus, revelatione divina prsemonitus, misit monachum suum Aigulfum ad Montem Cassinum, ut inde sibi deferret sanctissimi corpus Benedicti. Nam ccenobium, quod ibidem quondam construxerat idem Benedictus, a Longobardis fuerat devastatum et in solitudinem redactum ; ibi tamen Sancti corpus Benedicti, cum corpore sororis sua3 Scolasticaa uno sepultum in loculo tenebatur. Contigit etiam ut de Ceno- mannica urbe quidam eodem tempore proficiscerentur ad locum memoratum, pro deferendo Sanctaa Scolasticas corpusculo ; sed postquam ad Floriacum devenerunt ccenobium, beato semper adheeserunt Aigulfo, donee ad Sancti Petri limina pervenerunt; quo cum pervenissent, mox beatus Aigulfus eorum deseruit l consortium, Montemque Cassinum solus expetiit, ubi etiam pernoctare decrevit. Et ecce intempestas noctis silentio, ipsum Sancti patris Benedicti sepulchrum ita caalitus vidit illustrari, ac si densis lampadibus " undique vallaretur ; sed nocte transacta splendor ille disparuit. Tunc saapefatus Aigulfus eo reverenter accessit, et effracto a latere sepulchro, illud evacuavit ac quicquid ibi reperit unius sportulaa sinu, quam ad hoc praaparaverat, inclusit ; quibus patratis dum ad propria remearet Aigulfus, socios suos in itinere offendit, et cum eis Jarrow monastery. The bodies ofSS. Benedict and Scho- lastica translated from Monte Cassino to Fleury. 1 deseruit] om. O. W. 2 lampadibus'] lapidibus, A. 304 MATTHyEI PARISIENSIS A.D. 681. Translation of SS. Be- nedict and Scholas- tica. Miracle. Thierrilll. ad Floriacum monasterium pariter remeavit. Sed antequam ad illud pertingeret, devenit ad locum quem Novumvicum 1 appellant, qui miliario uno distat a monasterio saspefato ; ibique pra3dictus abbas Mummolus cum frequenti turba eis reverenter occurrit, et tarn sacra pignora cum honore sus- cepit et assumens sportulam supra memoratam, posuit in ecclesia principis Apostolorum Petri, extraxitque ossa sanc- tissima, quae ibi confuse jacebant inclusa. Demum vero ea eligens, singillatim ab invicem separavit, a majoribus secernens minora; quod cum factum fuisset, ecce duorum cadavera mor- tuorum ad sepeliendum ferebantur, quorum unum masculini et alteram erat sexus fceminini. Mira res ! nam cum super masculi corpus majora fuissent ossa superposita, continuo per meritum beati Benedicti mortuo est reddita vita ; tunc cum ossa minora super cadaver mortuas puellae fuissent adhibita, continuo puella revixit. Aderat buic spectaculo non minima hominum multitudo, asta[bant] et cives Cenomannici, qui socii itineris extiterant et laboris. Illi vero multa prece ossa beatse Scolasticse sibi dari postulantes impetrabant, ne duo magna luminaria uno clauderentur in loculo, cum singula - singulis sufficere valuissent. Cenomannici igitur remeantes ad urbem, corpus prasfatum secum detulerunt cum gaudio, et juxta mcenia Cenomannicee civitatis, in ecclesia nova, pro ejus bonore fabricata, reverenter est collocatum, 3 ubi sub regulari disciplina sanctae devotionis foemina? sunt aggregates. His ita gestis, venerabilis pater Mummolus, cum nocte quadam sub nudo cselo Dominum precaretur, ut sibi caslitus ostenderet, quo in loco corpus beatissimi reconderet Benedicti, ecce subito lux emissa de caelo, sicut fulgur ei apparens, locum ubi poni deberet manifestissime denotavit, quo lastificatus indicio, in loco quem illi Deus revelaverat illud tumulavit. Locus autem beatas Dei genitricis erat oraculum, non multum a prasfata Sancti Petri basilica separatum. Translatum est autem corpus sanctissimum, a transitu ejus centesimo tricesimo octavo anno; ubi quicunque pia devotione piissimi patris nomen invocaverit, mercedem suaa devotionis optatam recipiet. 4 Tbeodoricus regnavit in Francia annis quatuordecim. Continuatio historialis. Adrevaldi Historia Transla- tions S. Benedicti, col. 905. (Not in Adrevald.) Sige'oert, a. 666,680, coll. 126, 128. Cent-wine Anno gratiaa dclxxxii. Kentwinus, Occidentalium Saxonum jj en> Hunt, king of rex, Britones bello aggressus est, eosque male resistentes, ii. p. 718 d. Wessex 1 La Mairie de Neuville. - singula] sml'ia, A. collocatum'] collocata, A. recipiet] reciperet, 0. W. CHRONICA MA.TORA. 305 Hen. Hunt, victoriosus ac vehemens, csede et incendiis usque ad mare A.D. 682. 11. p. 718 d. fugavit. defeats the Britons. Sanctus Cuthbertus episcopus est ordinatus. Beda,H.E. Anno gratia? dclxxxiii. Sanctus Cuthbertus Lindisfarnensis g, Cuth- iv. 28, episcopus consecratus est. Eodem tempore, defuncto Sigero bert. ^To~m Q C K Orientalium Saxonum rege, Sebba, ejus in regno socius, solus Sebba king regnare incepit. of Essex. Malmesb. Gest. Res i. 98, p. 138. Egfridus, rex Northanlmmbrorum, gentem Hybernice afflixit. Vit. Pontif. Anno gratia? dcixxxiy. Leo sedit in cathedra Romana Popes Leo mensibus decern et diebus septendecim. Eodem anno Bene- If-> Bene- Beda,H. E. dictus Papa successit mensibus decern et tribus diebus. Eo- Jt c „. \ it. 26, dem anno Egfridus rex Northanhumbrorum, misso Hyberniam ; nV ades "* ' exercitu, Berto duce, 1 gentem vastavit innoxiam et Anglorum Ireland, nationi semper amicissimam, ita ut ne quidem ecclesiis aut p. 100. monasteriis manus 2 deferret hostilis. At illi, in quantum va- luere, vim vi repellere satagebant, invocantes divina? pietatis auxilium, et se caslitus vindicari continuis imprecationibus flagitabant ; contigit ergo ut hi qui merito sua? impietatis maledicebantur, ocius, Domino vindice, sui reatus pcenam luerent, sicut sequens annus declarabit. Interfecto rege NoHhanhumbrorum Egfrido, successit ei Alhfridus frater suus. Vit. Pontif. Anno gratia? dclxxxv. Johannes sedit in cathedra Komana Pope. Beda, H.E. anno itno. Eodem anno rex Egfridus, cum temere exercitum John V. i v - 26, a( j vastandas Pictorum provincias duxisset, multnm prohiben- Death of "' ~ B ' tibus amicis ac maxime beatse memorise Cuthberto, qui nuper c ^ ri fuerat episcopus ordinatus, 3 simulantibus ergo fugam hostibus, introductus est in angustas 4 montium inaccessorum latebras, atque cum maxima parte copiarum, quas secum adduxerat, Id. p. 242a. est extinctus. Successit ei frater ejus Alhfridus, licet 3 non de Succession legitimo matrimonio susceptus, sed in scripturis vir doctis- of Eald- simus, qui regni statum, in magna parte inclinatum, lauda- lritn - 1 duce] om. O. W. ° licet . . . susceptus] This seems " manus'] priamus, A.C. ; priamis, to come from Malmesbury, who D. calls him nothus. Gesta Regum, i- 3 ordinatus] ordinatur, A. 51,52. Bede has " qui frater ejus 4 angustas] angustis, A. Bede j " et filius Osuiu regis esse dice- having angustias, and not latebras. " batur." U 306 MATT&a2I PARISIENSIS A.D. 685. Genealogy ofEcgfrith. Story of Imma, a young man supposed to be slain at the battle of the Trent. biliter reparavit. Fuit autern Egfridus filius Oswi et Eanfiedee Flor. "Wig. filiaB regis Eadwini ; Oswi vero filius iEthelfridi, qui fuit Append. iEthelrici, qui fuit Idas, primi regis ISTorthanhumbrorum ex P* Anglis. Oontigit autem in bello quondam inter Egfridurn et regem Beda, H.E. Merciorum iEthelredurri, ut supra dictum est, actum admira- *▼• 22, bile 1 miraculum, quod si referatur multorum saluti arbi- P' A> tror fore proficuum. Occisus est enim in ilia pugna, inter alios de militia memorati Egfridi, juvenis quidam, Imma vocabulo ; qui cum die illo, quo occisus est, cum nocte sequenti inter cadavera occisorum similis mortuo jaceret, tandem resumpto spiritu revixit, et residens sua vulnera, prout potuit, 2 alligavit; dein modicum requiescens levavit et abire ccepit ; sed inter eundum captus est [et] vinculis mancipatus a quodam consule regis iEthelredi. Miles autem ille vinctus fratrem babuit bene religiosum, Tunna vocatum, qui cum fratrem csesum in bello preefato cognovisset, venit ut quasreret si fratris corpus invenire valuisset; inventumque alinm fra- tri simillimum credidit fratrem esse, quern ad monasterium suum deferens bonorifice sepelivit, pro cujus anirnse absolu- tione ssepius missas celebrare fecit. Tempore vero, quo frater pro fratre missas celebrare fecit, solvebantur vincula fratris viventis nee aliquo potuit retineri. Consul igitur videns eum impossibilem vinculis cohiberi, adductum Londonias cuidam vendidit Fresoni. Freso quoque idem comperiens, accepit ab eo redemptionem quam dederat pro eo, et militem abire per- misit; cumque ad patriam suam veniens fratri et compro- vincialibus rem gestam retulisset, multi accensi sunt ad offe- rendas victimas Deo ssepius, elemosinas quoque et orationes agendas pro ereptione eorum, qui de sssculo migraverunt. Hoc autem miraculum, quia in veritate verum esse 3 comperi, bistoriee nostras credidi inserendum. Pope^ Conon. John, bishop of Hexham. Death of Defuncto Eatta episcopo Johannes Haugustaldensis ecclesice prcesulatum suscepit. Anno gratise dclxxxvi. Conon sedit Komas mensibus mi- Vit.Pontif. decim. Eodem tempore, defuncto Eatta episcopo, Johannes Beda, v. 2, vir sanctus Haugustaldensis ecclesise praesulatum suscepit. P - - 49 B * Eodem anno Lotarius, rex Kentensis, diem clausit extremum Id. iv. 26, octavo idus Februarii. Vulneratus enim fuerat in pugna Aus- P" Hlothhaere, tralium Saxonum, quam contra eum Eadricus filius Egberti king of Kent. 1 admirabile~] admirabilem, A. : profit potuit'] periit, A. esse] esset, A. CHRONICA MAJOR A. 307 Beda, iv. 26, p. 242a. Id. Vit. S. Cuthberti, 36, p. 114 (ed. Ste- venson). Id. 37, p. 117. Id. 39, p. 125. Id. 40, p. 126. Id. 41, p. 127. Id. 42, p. 129. Paulas Diaconus De Gest. fratris sui aggregaverat, efc inter medendiun defuuctus est. A.D. 686. Post eum auteru idem Eadricus anno et dimidio regnavit. Eadricus Eodem tempore, cum vir Domini Cuthbertus annis duobus regnavit in Lindisfarnensem rexisset ecclesiam, sciens in spiritu Dei, quo T ^ an ia ' . , ,. . , ., . ,. ., -, De transitu plenus erat, diem sui transitus appropmquare, abjecit pondus g anct [ curas pastoralis, atque ad dilectum heremiticas conversationis Cuthberti. agonem remeare curavit, ut inolita sibi solicitudinis niundanas spineta liberior priscaa compunctionis flamma consumeret. Qui cum duos ferme menses in magna repetitas sua3 quietis exul- tatione transigeret, multoque consuetaa distinction] s rigore corpus mentemque constringeret, arreptus infirmitate subita, temporalis igne doloris, ad perpetuaa ccepit beatitudinis gaudia praaparari, et tribus septimanis continua infirmitate decoctus, sic ad extrema pervenit: exitumque suum Dominici corporis ac sanguinis perceptione communiens, elevatis oculis ac niani- bus in caslum, animam suam Deo commendans, spiritum emisit. His burial. Deinde ad insulam Lindisfarnensem navigio delatus, corpore incorruptibili sepulchro lapideo in basilica Beati Petri ad dex- tera[m] altaris quasi dormiens positus requiescit. Sed nee Miracles, eo defuncto ac tumulato, signa virtutum cessare, quas vivens exercuerat, potuerunt. Nam puer quidam in territorio Lin- disfarnensi dsemone atrocissimo vexabatur, qui nee per ex- orcismi gratiam poterat ullo modo curari ; impositus autem carro deducitur ad monasterium, ut per beati viri merita in- ibi sanaretur. Tunc presbyter quidam diviuo edoctus spiritu modicam tolleus hurui partem, ubi aquam noverat fuisse effu- sam, qua corpus beati patris defunctum lotum : fuerat, in aquam mittens, ori patientis infudit ; qui, continuo ut aquam attigit, furere " cessavit, placido sopore noctem transegit, et mane facto per meritum beati patris Cutbberti liberatum se esse cognovit. Denique transactis a sepultura ejus imdecim annis, immisit Deus in cordibus fratrum, ut corpore jam, ut credebant, in pulverem redacto, ossa more mortuorum jam arefacta et desiccata in levi locello reconderent. Dum id P- 101. Eadberto antistiti suo referrent, eorum consilium approbavit ; jussit ergo, ut in die depositionis ejus hoc facerent; qui aperientes sepulchrum invenerunt corpus totum quasi adhuc His body viveret integrum et integris artuum compagibus mdissolutum, found in- multo dormienti similius quam mortuo, 3 ita quidem, quod corru P ■ omnia ejus indumenta, quibus, ut pontificem decebat, indutus fuerat, integerrima sint inventa. Hac pra3terea tempestate luna eclipsim passa est indictione Eclipses of octava; sol quoqtie defecit hora diei quasi decima quinto nonas the moon and sun. 1 lotum'] locum, A. 2 furere'] fuere, A. 3 mortuo] mortuor, A. u 2 308 MATTHiEI PARISIENSLS A.D. 686. Pestilence at Rome and Pavia, which ceases after the transla- tion of S. Sebastian's relicks. Csedwalla king of Wessex. Maias ; et eodem anno subsecuta est gravissima pestis tribus mensibus, Julio videlicet, Augusto, et Septembri; fuitque Boma? mortalitas magna. Ha3C denique pestilentia Ticinum adeo depopulata est, ut, civibus per juga montium fugientibus, intra prasfatam urbem berbse nascerentur et fruteta ; ubi etiam duo angeli visibiliter apparuerunt pergentes per civitatem, bonus scilicet et malignus, qui quotiens cum venabulo, quod manu ferebat, ostium cujuscumque domus jussu boni angeli percussisset, tot de eadem domo sequenti die bominum cada- vera trahebantur. Tunc quibusdam viris de civitate per reve- lationem dictum est, quod non prius pestis ipsa quiesceret, quam in basilica beati Petri Apostoli, qua? Ad Vinculo, dicitur, Sancti Sebastiani martyris altare construeretur. Delatis ita- que ab urbe Koma martyris prsefati reliquiis, mox, ut jam dicta basilica ipsius altare constitutum est, pestis ilia quievit. Per idem tempus defuncto rege Occidentalium Saxonum Kentwino, Cedwalla, rex Britonum, regnum occupans, ibidem duobus annis regnavit. De boc Cedwalla invenitur dissonantia inter bistoriam Britonum et cronica Anglorum ; asserunt enim Angli Cedwallam filium fuisse Kenberti, de genere Ceaulini ; Britones e contra dicunt ilium fuisse filium Cadwallonis regis Britannici, qui reges Anglorum Eadwinum et Sanctum Os- waldum peremit. Longo- bard, vi. 5, col. 627. Hen. Hunt iv p. 722 A, E. i.e . Galf. Mon. xii. 14 , and A.- S. Chron. a. 685, P- 322. Pope Sergius I. Justinian II. Death of Eadric king of Kent. Ravages of Csedwalla. JvMinianus imperator. Anno gratia: dclxxxvii. Sergius sedit Boma? annis tredecim, mensibus octo, diebus viginti quatuor, et cessavit sedes mense uno et diebus viginti. Eodem anno, mortuo viro catbolico ' imperatore Constantino, filius ejus Justinianus decern annis imperavit. Sub bis quoque diebus Dorobernensis rex Eadricus de functus est, post cujus obit am regnum illud extranei inva- serunt ; Cedwalla enim rex et frater ejus Mul provinciam illam ingressi, nullo obsistente earn deprasdati ac depopulate sunt, qua? - sasvitia per triennium duravit, donee Mul iora?fatus, inanis et gloria? cupidus, immatura morte praaventus vitam ter- minavit. Eodem anno Cedwalla rex praafatus Wectam insulam subjugavit, regemque Etbelwoldum Australium Saxonum, qui tunc insulanis praafuit, crudeli morte peremit, ac provinciam illam saava depopulatione contrivit ; sed mox a ducibus iEthel- woldi, Bertbuno et Audbuno, expulsus, regnum praadictis duci- Yit. Pontif. Sigebert, col. 1.30. Beda,H.E. iv. 26, p. 242 A. Hen. Hunt, iv. p. 722 Beda.H.E. iv. 15, p. 226 a, B. 1 catkolico is not in Sigebert. Hugh of S. Victor has orthodo.vo. (Excerpt. Prior, ix. 12, col. 271.) - qua . . duravit] introduced by the compiler, who has also given Mul's death in his own language. CHEONICA MAJORA. 309 Beda, bus reliquit, quod illi deinceps multo tempore tenuerunt. Fait A.D. 687. '7" autem Cedwalla, ut supra dictum est, secundum cronica An- Genealogy Cnro'n glorum, filius Kenberti, qui fait Ceadda?, qui fait Cutba, qui °f Caed- a. 685. fuit Ceaulini. Sed sub silentio pra?tereundum non esse reor x T . ,„_' . . iNotamar- p. o22. ^ c l e duobus filiis Arwaldi, Wecta? insula? subreguli, qualiter sunt tyres. ' 6 \r' Dei gratia martyrio coronati. Siquidem imminentibus insula; The two p. 226 c hostibus, ad proximam Jutorum provinciam per fugam elapsi sons of sunt, sed ibidem delati et, jubente Cedwala, sunt perempti; Arwald > quod cum audisset abbas de Bedford, 1 non longe monasterium t ^ e j s i e f habens, venit ad regem, postulavitque ab eo, ut si pueros per- Wight. dere vellet, prius liceret eos fidei imbui sacramentis ; quod cum rex annuisset et fonte salutari essent abluti, instante car- nifice, mortem lseti subierunt temporalem, per quam se ad vitam perpetuam indubitanter transituros sciebant. Ceddtvalla, regnum propter Deum relmquens, Romam bapthandus venit. Beda, H.E. Anno gratia? dclxxxviii. Cedwalla, miseratione tactus divina, Ca?dwalla v - ' > imperium propter Deum relinquens temporale, Romam venit ; abdicates p ' *" ' hoc sibi gloria? singularis adipisci desiderans, ut ad limina an ^ goes Apostolorum beatorum Petri et Pauli baptismatis fonte ablue- retur, in quo didicerat generi bumano vita? ca?lestis patere introitum. Sperabat etiam, quod baptizatus et mox carne so- lutus, ad a?terna gaudia jam mundus transiret ; quod utrumque, ut mente conceperat, Domino juvante complevit. Defumto rege Cedwalla, Ine successit. 2 Id. p. 253 c. Anno gratia? dclxxxtx. Cedwalla rex Eomam veniens, Sergio His bap- pontificatum agente, baptizatus est die sancto Sabbati Pas- tlsm and cbalis, et in albis adhuc positus, langore correptus duodecimo kalendarum Maiarum die carne solutus, et beatorum in ca?lis est regno sociatus. Cui etiam, tempore baptismatis, Papa memoratus Petri nomen imposuit, ut rex, qui pio ductus amore ad limina Petri a finibus terra? venerat, nominis quo- que ipsius consortio jungeretur. Qui, jubente Pontifice, in 1 i.e. Redbridge in Hampshire. 2 In the margin Par. has written ; Cedwale "I ., Candwaladrus J Hie propter generalem faniem An- origine mundi extiterat. Hujus The pes- famis incomparabiiis mentionem tilence the fecit Merlinus, dicens, " Omnis ager cause of " colonos decipiet." Iste autem Csed . walla ' s ]eavin°* rex ultimus fuit Bntonum. The T? nfT ]and gliae, sicut et alii infiniti, fugit ab ; source of this is Galf. Mon. xii. 15, Anglia. Nimquam talis et tanta ab ' 18 310 MATTH^EI pakisiensis A.D. 689. ecclesia sepultus, epitaphiuni in monumento ipsius lioc modo Beda, H. E. scriptum est : v - 27 > 1 p. 253 d. Epita- Culmen, opes, sobolem, pollentia regna, triumphos, phium. Exuvias, proceres, moenia, castra, lares, Quasque patrum virtus et quas congesserat ipse, Cedwalla armipotens liquit amore Dei. Successit autern Cedwallse in regnuin Occidentalium Saxonum Ine, de stirpe regia, triginta septem annis, qui fuit filius Hen. Hunt. Kenredi, qui fuit Ceolwaldi, qui fuit frater Kenewald, qui iv. p. 723a. fuerunt Cuthewine, qui fuit Ceaaliui, et sic ascendendo usque ad Woden. Eodern anno Gaufridus Monemutensis, postea episcopus Sancti Asaph, historiam Britonum, quam ab excidio Trojaa inchoavit, terniinavit hoc modo ; " Expulsis ab insula a Sax- Galf. Mon. " onibus Britannis, Walliarn petierunt, ubi a Britannica no- X11 - 19 - " bilitate degenerati, non Britones sed "Wallenses appellati ; " nomen a Wallone duce eorum, sive a Galaes regina, sive " a barbarie traxerunt. Beges auteni eorum, qui ab illo tern- Id. xii. 20. " pore in Wallia successerunt, Karadoco Lankarbanensi con- " temporaneo rneo [in materia] 1 scribendi committo. Beges " vero Saxonum "Willelmo Malmesberiensi, et Henrico Hunten- " donensi, quibus de regibus Britonum tacere jubeo, cum non " habeant librum Britannici sermonis, quern Walterus, Oxene- " fordensis archidiaconus, de Britannia Minori advexit, quern " de historia eorum veraciter editum in honore principum " praadictorum hoc modo in Latinum sermonem transferre " curavi." Ini suc- ceeds. p. 102. End of Geoffrey of Mon- mouth's history. Nota An- glorum historio- graphos Willelmum Malmes- beriensem et Hunten- dunensem. Theodorus, Gantuariensis archiepiscopus, diem clausit extremum. Death of Anno gratias dcxc. Theodorus, beataa memoriae, Cantuari- Beda, H.E. archbishop ensis archiepiscopus, plenus dierum defunctus est, postquam v. 8, Theodore, mansit in episcopatu annis viginti duobus; sepultusque est inP" 254r>- ecclesia beati Petri, in qua omnium episcoporum Dorobernen- sium corpora sunt sepulta* Cujus epitaphium monumenti hujus 2 habetur, — Hie sacer in tumba pausat cum corpore praesul, Quern nunc Theodorum lingua Pelasga vocat. Alma novas 3 scandens felix consortia vitas, Civibus angelicis junctus in arce poll. 1 in materia'] These words of Galf. Mon. are also omitted in O. W. West. Sic, carelessly abridging Bede. Alma novae'] Alme nova, A. CHRONICA MAJORA. 311 Mahnes- bur G t Eodem tempore Elwoldo, Orieutalium Anglorum regi, Beuna A.D. 690. Reg. i. 97, successit in regnum. Alwoldo p. 136. Sigebert, col. 131. Id. col. 132 Anno gratia? dcxci. Pipinus rex Francorum ISTeustriam sub- * e IP Unen " jugavit, et Sanctum Lambertum in ecclesia Trajectensium Anglorum episcopum ordinavit. Per idem tempus Willebrordus cum Beuna sociis duodecini ab Anglia veniens, in Gallia sanctitate enituit succ _essit. Pepin. msl g mS - S.Lambert. Willibrord. Brithivaldus CoMerheriensis arcMepiscopus consecrahir. Beda, H. E. Anno gratia? dcxcii. Theodoro, Dorobernensi arcbiepiscopo, Bribtwald, v - 8 > Britbwaldus, qui erat abbas in monasterio, quod Eaculfe nuncu- abbat of patur, successit. Electus est autem die prima mensis Julii, ecu \ e1 ' SHCC6 6CIS regnantibus in Oantia Witbredo et Suibardo fratribus, qui Theodore Id. iv. 26, religion e simul et industria gentem suam ab extranea invasione as arch- p. 242 b. ejecerunt. bishop. Isti 1 postmodum in villa Dovernensium in bonore Sancti Ecclesia Martini fabricaverunt ecclesiam, in loco eis assignato a Sancto Cantuanse n . t i ., • , in honore pra3lato, m qua monachos regulariter viventes imponentes, ^ anct : Beda, H.E. multis eos rebus simul ac terris divites effecerunt ; regna- Martini v. 23, verunt autem triginta quatuor et semis annos. fabricator. Eodem anno Wilfridus Eboracensis erga regem Adlfridum Wilfridus accusatus, ab eodem rege et episcopis plurimis ab episcopatu arcaie P 1_ pulsus est; veniensque Eomam, cum, praasentibus accusatori- episcopatu bus, locum se defendendi acciperet, considentibus episcopis expulsus pluribus, in prassentia domini Papa? omnium judicio probatum est - est, accusatores ejus nonnullas contra eum falsas calumnias macbinasse ; scriptum est regi 2 ISTortbanbumbrorum Albfrido, ut eum in praBsulatum suum recipi faceret, eo quod injuste Id. p. 272d. fuerit condemnatus. Qui cum Britanniam rediens in partes Galliarum devenisset, tactus est infirmitate repentina, ut nee equo vehi [posset], sed manibus ministrorum in grabato por- taretur ; sicque in Meldum civitatem Galliaa delatus, quatuor S. Wilfrid diebus cum noctibus quasi mortuus decumbebat. Cumque ita lU at sine cibo et potu, sine voce et auditu, quatriduo vexaretur, quinta illucescente die, quasi de gravi sommo exurgens resedit, modicumque suspirans, ubi esset Acca presbyter, requisivit, qui cum statim vocatus intrasset, ita eum alloqui adorsus est; " Yisio mibi modo tremenda apparuit, quam te audire ac His vision. " silentio tegere volo, donee probem quid de me fieri velit " Deus. Adstitit mibi quidam candido praaclarus babitu, Id.v. 19 p. 272 a, Meaux. 1 This is peculiar to the compiler. The construction of the church at Dover is mentioned by Florence, p. 635 i), and in one of MSS. of Malmesbury's Gesta Regum, i. 15. See Hardy's note 5, p. 23. 2 regi] rege, A. 312 MATTHMl PARISIENSIS A.D. 692. " dicens se Michaelem esse archangelum, et ob hoc, inquit, Beda, H. E. S.Wilfrid's " missus sum, ufc te a morte revocem ad vitam ; donavit enim v.- 19, tibi Deus vitam, per intercessionem et lacrimas discipulo- P' A " rum tuorum et per orationem sua3 genitricis ; sed paratus esto, quia post quadriennium revertens visitabo te; ad patriam autem perveniens, possessionum ablatarum portionem recipies, atque pace tranquilla vitam terminabis." Convaluit igitur episcopus, gaudentibus cunctis, cceptoque itinere Bri- tanniam pervenit. Lectis autem epistolis, quas [ab] Apostolico Papa advexerat, Brithwaldus, Cantuariensis archiepiscopus, et Etbelredus quondam rex, tunc autem abbas, libentissime fave- runt, sed Aldfridus rex Northanhumbrorum eum suscipere con- tempsit. Aldfrido vero non longo post tempore defuncto, Osredus, qui post eum regnavit, 1 sjnodo juxta flumen Nid collecta, post aliquantum utriusque partis conflictum, cunctis tandem faventibus, in prassulatum suae ecclesise est receptus ; sicque annis quatuor, sicut ei ab angelo praedictum fuerat, in pace vitam ducens, quievit in Domino. Defunctus est autem quarto idus Octobris 2 in monasterio suo, quod babebat sub regi- mine Cutbbaldi abbatis in Undalium provincia ; sed ministerio fratrum perlatus in primum suum monasterium in Ripmi, in ecclesia beati Petri Apostoli juxta altare ad austrum sepultns est. Ine et Gantia pacificantur. Anno gratise ncxciu. Ine, rex Occidentalium Saxonum, Hen. Hunt, castroi'um aciebus terribiliter ordinatis, combustionem Mnl 1V - P- ' 2 ^e. cognati sui vindicare disposuit ; rex vero Cantias 3 Witbredus humiliter obviam veniens, magnam pecunias summam pro nece juvenis dedit, et sic " Lis finita ruit, pax coniirmata revixit." Eodem anno Brithwaldus, Cantuariensis archiepiscopus, a God- Beda, H.E. wino, Galliarum archiepiscopo, 4 consecratus [est]. Post God- v - 8 > mundum, Rofensis ecclesioa pra3sulem, Tobiam episcopum con- P' " secravit, virum scilicet Latina lingua et Grasca multipliciter eruditum. His death at Oundle, and burial at Bipon. Ini threatens Kent. Wergeld of Mul. Consecra- tion of archbishop Brihtwald. Bishops of Rochester. Clocloveus regnat in Francia. Clovis HI. Anno gratise dcxciv. Clodoveus regnavit in Francia quatuor Sigebert, p. 103. annis. Quo etiam tempore, sanctitas et innocentia beati Leo- c °l- 132 - 1 Sic for " regnante Osredi filio ejus," which Bede has, p. 273 B. quarto idus Octobris is not in the best MSS. of Bede. See Ste- venson's note, Bede, i. p. 389, n.27. 3 Canti(£~\ Canter, A. 4 Of Lyons. CHRONICA MAJORA. 313 Ursini degarii, Heduensis episcopi, per Dei omnipotentis gratiam A.D. 694. Vita S. . clarescere coepit. Hie autem a ministro iniquitatis Ebroino, Martyr- Jjeoaegarii ^^ monac ] 1 jii babitu deposito, sub rege quondam Francorum dom of S. Patrologia Theoderico principabatur, crudelitate pessima, eo quod famili- , . ? e £ a £' xcvi. coll. aris pra?decessori esset dicti regis, post multa fecit 1 supplici- Autun. 336-346). orum genera decollari. Sed, vivente adbuc Ebroino, virum sanctum misericors Dominus plurimorum miraculorum gloria decoravit. Pars Dominicce cruris Eomce invenitur. Beda de Anno gratia? dcxcv. Papa Sergius invenit in sacrario beati Portion of sex a?tat. Petri Roma? magnam Dominica? crucis portionem, qua? annu- * . cross aec. p. . c. a ^ m so \ e ^ j n die Exaltationis ejusdem vivifica? crucis ab ornni Id. H. E. populo Romano deosculari et in reverentia venerari. Eodem SS. He- v * 10 > anno Hewaldus albus et Hebaldus niger, presbyteri, a Britannia wald - P* ' ' in regionem Presonum prasdicandi gratia venientes, martyrio Sigebert, ibidem coronantur, et jussu Pipini in Agrippiniensi Colonia col. 132. tumulantur. Sol defecit hora diei tertia. Eclipse. Hen. Hunt. Anno gratia? dcxcvi. Mercii qui dicuntur Subhumbri, id 2 Murder of iv. p. 72. c. eg ^ -r| a p arg Merciorum qua? est a parte boreaH 3 Trente Osthryth fluminis, scelus nequissimum commiserunt ; reginam namque , v . „ . .,. ,-,,, , ■ ,. . . , -,-, „.,. • Mercians. Eastntbam, uxorem HitnelrecU regis sui, et Eglridi regis Beda, II. E. Nortbanbumbrorum [sororem], 4 crudeliter peremerunt. Eodem The body iv. 30, anno Eadbertus, successor Sancti Cuthberti, cum post annos °^ "■ Cuth- p. _4t> n. U]1 (j e cim corpus ejusdem sancti transferret et super pavi- . mentum locaret, tarn corpus quam lintbeamina integra sunt Sigebert, reperta. Per idem tempus Leo patricius Justinianum im- Justinian col. 132. perio privavit, eumque naso et lingua truncatum in exilium H. de- relegavit, throned. Leo imperat. Beda de Anno gratia? DCXCVII. Leo Romanum adeptus imperium Leontius. sex setat. annis duobus 5 imperavit. Eodem tempore Willebrordus, na- Willebrord ssec.p. 99c. tione Britannus, a Sergio Papa ad pra?dicandum genti Pre- ^ s P °^ Sigebert, gonum mittitur, et ex douo Pipini regis sedem episcopalem apud Wltrajectum suscepit. Sanctus Lambertus 'martyrio coronatur. Id. Anno gratia? dcxcviii. Hildebertus, Francorum rex creatus, Childebert Id.col. 133. octodecim 6 annis regnavit. Eodem anno Sanctus Lambertus HI. 1 Sic. 4 sororem] omitted also by O. W. 2 id . . .fluminis'] Inserted by the , and West, compiler. 5 Sic for tribus. s borcali] borealis, A. * octodecim] 16, Sigebert. 314 MATTH^EI PAKISIENSIS A.D. 698. martyrio coronatur et Trajecti tumulatur ; Pipinuni enim Sigebert, S. Lam- principeni increpare ausus, quod adulterant legitinite uxori co }- 133 - er , , superduxerat, a Dodone fratre ipsius martyrizatur, et Trajecti, ut dictum est, sepelitur. Per idem tempus Absimarus, qui Leontius m . L . . x . dethroned e J-yberius, Leone ab imperio pulso nasoque absciso, car- cerali custodiae deputatur. 1 Tiberius III. (Apsimar) emperor. Death of Dodo, the murderer of S. Lam- bert. Vision of Drich- thelm. Absimarus qui et Tyberius invperat. Anno gratia? dcxcix. Absimarus, qui et Tyberius, Roma- Id. num. adeptus regnum, imperavit annis septem. Eodem anno Dodo, interfector Sancti Lamberti, pessimo languore cruciatur, a vermibus consumitur," et ob intolerantiam fcetoris in Mosam fluvium dernergitur, 3 omnesque bujus culpa? complices infra annum divinitus puniuntur ; percussor vero sancti martyris fratri suo congressus, alter ab altero trucidatur. De rnortuo resuscitato et poenis jpurgatorii. His diebus, quidam paterfamilias in regione ISTortbanbum- Beda,H.E. brorum, gravi corporis infirmitate tactus, primo noctis tern- v. 12, pore defunctus est; sed diluculo reviviscens, ac repente P' 26 ° B " residens, onines, qui corpori flentes aderant, timore nimio perculsos in fugam convertit. Uxor tamen, qua? amplius amabat, quamvis multum perterrita, remansit, quam ille consolatus, "Noli," inquit, " timere, quia jam vere resurrexi " a morte qua tenebar, et apud bomines iterum vivere sum " permissus." Statimque surgens abiit ad villula? oratorium, et usque diem in oratione persistens, mox omnem substantiam, quam possederat, in tres portiones divisit, e quibus imam conjugi, 4 alteram filiis tradidit, tertiam sibi retinens pau- peribus statim distribuit; nee multo post in monasterio, quod Mailros appellatur, accepta tonsura curis saeculi est penitus absolutus. Ubi monasterium ingressus est, abbati et fratribus borrendas quas 6 viderat visiones retulit in bunc modum ; " Quidam aspectu lucidus et indumento clarus me ducebat. " Incedebamus autem tacentes, ut videbatur mibi, contra solis " ortum solstitialem, donee devenimus ad vallem iinmensa? " latitudinis, infinita? longitudini-s, ac nimia? jDrofunditatis, " qua? ad lasvam nobis sita, unum latus flammis ferventibus " nimium terribile, alteram furenti grandine ac frigore ni- " yium 6 omnia perflante ac verrente, non minus intolerabile 1 carcerali cutodia; deputatur~] apparently a blunder derived from Sigebert's etincarcere retruso, which of course applies to Leo. 2 consumitur~\ consumture, A. 3 dernergitur] dimergitur, A. 4 conjugi] conjugem, A. 5 quas] que, A. nivium] nimium, A. CHRONICA MAJOEA. 315 Beda,H.E. v. 12, p. 260 d. prasferebat; utrumque autem erat animabus hominum pie- A.D. 699 num., quae vicissim hinc inde videbantur quasi tempestatis Vision of inipetu jactari. Cum yim fervoris imraersi tolerare non Oncthelm. possent, prosiliebant misere in medium, frigiditatis infestim, et cum neque ibi quicquam requiei invenire potuissent, resiliebant rursus in medium urendaa flammarum inextin- guibilium, infelici vicissitudine sine ulla quietis intercape- dine, spirituum deformium innumerabilis multitude Et ccepi cogitare, quod esset infernus locus ille de cujus tor- mentis intolerabilibus saepius narrare audivi ; respondit cogitationi meaa ductor qui me prascedebat, ' 'Non boc,' inquiens, ' suspiceris.' Sed cum me hoc spectaculo tarn borrendo perterritum in ulteriora perduceret, vidi subito ante nos loca incipere obscurari et omnia tenebris ad- impleri; quas cum intraremus in tantum pardisper con- densate sunt, ut nibil praeter illas aspicerem, excepta duntaxat specie et veste ejus qui me praacedebat. Et cum progrederemur sola sub nocte per umbras, ecce subito apparent ante nos crebri tetrarum globi flammarum, quasi de puteo magno ascendentes, et rursum in eundem deci- dentes ; quo cum perductus fuissem, ductor mens repente disparuit, ac me solum in medio tenebrarum et horrendas visionis reliquit. At cum idem globi ignium sine inter- missione-modo alta peterent, modo ad ima baratri redirent, cerno omnia quas ascendebant fastigia flammarum plena esse spiritibus hominum, qui, instar favillarum cum fumo ascendentium, nunc ad sullimiora proicerentur, nunc re- tractis ignium vaporibus in profundum laberentur; sed et foetor incomparabilis cum eisdem vaporibus ebulliens, omnia ilia tenebrarum loca corrumpebat. Et cum ibidem diutius p. 104, consisterem pavidus, et quid agerem incertus, audio subito post tergum sonitum miserrimi fletus et cacbinnum insul- tantium daemoniorum, qui clarior effectus ad me usque pervenit; ubi turbam spirituum malignorum consideravi, quae animas hominum moerentes et ejulantes, ivsa multum exultans, illas in medias 1 tenebras detrusit ; factumque est, ut fletum hominum risumque daamoniorum clare discernere nequirem, sonum tamen proraiscui sexus in auribus habe- rem. Ascenderunt quidam spirituum obscurorum de abysso ilia flammivoma, et accurrentes circumdederunt 2 me atque oculis flammantibus et de ore ac naribus [ignem fcetidum eftlantes angebant, forcipibusque] igneis, quos tenebant in manibus, me comprebendere minabantur, nee tamen me 1 medias~\ medium, A. - circumdederunf] circumdederent, A, 316 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 699. " iillateiius contingere, tametsi terrere prassumebant. Cumque Beda,H.E. Vision of " hostibus undique prseclusus ac tenebris buc atque illuc v - 12 > Dncthelm. << ocu i os circumferrem, si forte aliquid quo salvarer adveniret, P" " apparuit retro, via qua veneram, quasi fulgor micantis stella3 " inter tenebras, qui paulatim crescens et ad me festinans, " ubi appropinquavit dispersi sunt omnes spiritus infesti, qui " me forcipibus rapere contendebant. Ille autem qui adveniens " illos fugavit, ipse erat qui me antea deducebat; qui mox " iter ad dexteram versus, quasi contra ortum solis brumalem " ducere me incepit, et sine mora tenebris exemptum in auras " serena3 lucis induxit; cumque me ibi duceret, vidi ante nos " murum permaximurn, cujus altitudinis sive longitudinis " nullus esse terminus videbatur; ccepi autem mirari, quare " accederemus ad murum, cum in eo janua nulla vel fenestra " sive ascensus alicubi appareret. 1 Cum ergo pervenissemus " ad murum, statim, quo ordine nescio, fuimus in summitate " ejus, et erat ibi campus latissimus 2 ac lretissimus tantaque " fragrantia vernantium flosculorum plenus, ut omnem mox " foetorem tenebrosi fornacis, qui me pervaserat, effugaret " odoris bujus suavitas admiranda. Tanta autem lux cuncta " ilia perlustraverat loca. ut omni splendore diei sive solis " meridiani radiis prasclarior videretur; erant namque in hoc " campo innumera bominum albatorum conventicula, sedes- " que plurimse lastantium animarum ; cumque inter 3 cboros " felicium incolarum medios me duceret, cogitavi quod " esset regnum cajlorum, sed ille cogitatui meo respondens, " ' Non hoc,' ait, ' suspiceris.' Cumque procedentes transisse- " mus has mansiones spirituum beatorum, aspicio ante nos " multo majorem luminis gloriam quam prius, in qua etiam " voces cantantium dulcissimas audivi, sed et fragrantia miri " odoris tanta effundebatur de loco, ut is, quern antea degus- " tans quasi maximum rebar, jam mihi odor permodicus " videretur ; sic quoque lux ilia campi florentis 4 eximia " in comparatione ejus, qua? nunc apparuit, lucis tenuissima " videbatur et parva. In hujus amoenitatem loci cum nos " intraturos sperarem, ductor meus repente substitit, et sine " mora gressum retorquens, ipsa me, qua venimus, via re- " duxit. Tunc qui me ducebat mihi dixit, ' Scis qua? sint " 'omnia ista qua? vidisti?' Respondi ego, 'Non;' et ait,' " ' Vallis ilia, quam aspexisti flammis ferventibus et frigori- " ' bus horrendam rigidis, ipse est locus in quo exarninandas 1 janua .... appareret] nullus I 3 O. W. ins. hac. appareret ascensus, O. W. 4 florentis'] florentes, A. 2 latissimus] altissimus, A. I CHRONICA MA.TORA. 317 Beda,H.E. v. 12, p. 262 a. ' sunt aniniEe illorum, qui differentes confiteri et emendare A.D. 699. '" ' scelera quas fecerunt, sed in ipso tandem mortis articulo Vision of " ' ad poenitentiam confugiunt, et sic de corpore exeuntes ^ rict helm. " ' omnes in die judicii caalorum perveniunt ad regnum; " ' multos etiam preces viventium, et elemosinas, jejunia et li ' maxim e missarum celebratio adjuvant, ut ante diem judicii " ' liberentur. Porro puteus ille flammivomus ac fcetidus, " ' quern vidisti, ipsum est os gehennas, in quo qui semel " ' inciderit non liberabitur in asternum; locus vero florifer, " ' quern vidisti, in quo pulcberrimam juventutem jocundari " ' ac fulgere conspexisti, ipse est in quo recipiuntur anima? " ' eorum, qui in bonis operibus de corpore exeunt, nee tamen " ' tantaa sunt perfectionis, ut statim regnum caslorum ingredi " ' mereantur, qui tamen omnes in die judicii ad visionem " ' Dei et gaudia regni caelestis intrabunt; et quicunque in " ' omni verbo, opere, et cogitatione perfecti sunt, mox de " 'corpore egressi regnum ingrediuntur caslorum; ad 1 cujus " ' vicinia pertinet locus ille, ubi sonum cantilenas dulcis cum " ' odore suavitatis ac splendore lucis audisti. Tu autern, " ' quia nunc ad corpus reverti et rursum inter homines " ' vivere debes, si actus tuos curiosius discutere et mores " ' sermonesque tuos in rectitudine ac simplicitate servare " ' studueris, accipies et ipse post mortem locum mansionis " ' inter haac, quae vidisti, .agmina lastabunda spirituum beato- " ' rum ; nam ego, cum ad tempus recessissem a te, ad hoc " ' feci, ut quid de te fieri deberet, agnoscerem.' Hasc mihi " cum dixisset, multum detestatus sum ad corpus reverti, " delectatus suavitate ac decore loci quern videram, simul et " consortio eorum quos aspexi, sed inter haac, quo ordine " nescio, repente me inter homines vivere cerno." Denique His subse- in vicinia 2 cellaa illius, ut praadictum est, in flumine quod 1 uent ll ' e * praaterfluebat, solebat crebro ob magnum castigandi corporis affectum ingredi, ac saapius in eo crescentibus undis immergi, sicque ibidem, quamdiu sustinere potuit, psalmis precibusque insistere et fixus ibi manere, ascendente aqua usque ad lumbos et quandoque usque ad collum ; et inde egressus vestimenta uda ' A nunquam deponere curabat, donee calefacta de suo coi'pore siccarentur. Tempore vero hyemali, defluentibus circa eum glacierum crustis, dixerunt qui videbant, " Mirum, frater *' Drithelme, quod tantam frigoris asperitatem tolerare potes ;" respondebat ille simpliciter, " Frigidiora ego vidi." Et cum 1 ad] at, A. 2 vicinia~\ vicina, A. 3 uda] suda, O. ; suda,W., i.e. sua; Bede has uda. The Trin. MS. of Westminster omits it. 318 MATTHjEI PARIRIENSIS A.D. 699. Drich- thelm's habits of life. dicerent, "Mirum quod tarn austeram tenere continentiam Beda,H. E. " velis," respondebat, " Austeriora ego vidi." Sicque usque ad v - 12 - diem vocationis suaa, iufatigabili cselestium bonorum desiderio, "" A corpus senile inter cotidiana jejuni a domabat, multisque saluti fuit tarn opere qnam exemplo. Britliricus comes perimitur. Death of Anno gratia? dcc. Britliricus, conies Northanhumbrorum, Hen. Hunt. ' volens vindicare dominum suum regem Egfridum, terram " "" Pictorum hosfciliter invasit; sed sicut dominus suus maledicta Hybernensium sentiens corruit, ita iste a Pictorum populo interfectus est. Per idem tempus Eomani Syriam perva- Sigebert, gantes ducenta Saracenorum milia peremerunt. p. 105. of the North- umbrians. The Ro- mans in- vade (Syria. col. 133. Floruit abbas Adamannus. S.Adam- Anno gratia? dcci. Floruit vir bonus et literatus, Adam- Beda, H.E. nan, a ) a nanug presbyter et abbas monacborum qui erant in insula v - * 5 > ot lona. . .J., j .1T/..1 . ■ • n °65 c Hn. Hie missus ad Aldfridum regem gratia legationis, cum v- - ■ • videret ritus ecclesiastics institutionis et observantia? festi Pascbalis, continuo trabitur ad consensum ; qui cum domum redisset, curavit suos, qui erant in insula Hii, ad callem perducere veritatis, nee valuit; navigansque in Hyberniam, pa?ne omnes ad legitimum Pascha? tempus observandum l in- His writ- duxit. Scripsit autem idem vir Domini de loco Dominica? Id. v. 16, sriesofthe na ti v itatis, passionis, et ascensionis, situmque Terra? Sancta? 1 ^- Holy Land, mirabiliter describendo. Johannes. Pope John Anno gratia? dccii. Jobannes sedit Roma? annis tribus, Vit.Pontif. VT mensibus duobus, diebus tredecim, et cessavit sedes mense uno et diebus tredecim. Benedict Biscop. De Sancto Benedicto, abbate Anglico. Anno gratia? dcciii. Sanctus Benedictus, abbas Anglia?, Sigebert post vitam laudabilem glorioso fine in Domino quievit. 2 Hie col. 134. vir Dei de stirpe nobili gentis Anglorum progenitus est, et 3 Beda, Vitse in adolescentia militia? rudimentis addictus ; denique cum esset Qi rv i eri _ minister Oswii regis, et possessionem non modicam, ipso do- s i U m 1 observandum'] observantiam, A. O. W. West. - Sigebert is followed as to the year, though Bede places his death in 690. 3 et . . . addictus'] introduced by the compiler. CHRONICA MAJORA. 319 ap. Sim, Dunelra Brit p. 650 c nante, percepisset, caduca raimdi omnia pro Christo spernens, A.D. 703. Komam adiit, ut ibidem ecclesiastica informatus disciplina Life of tw°" militiam assumeret spiritualeru, qua sibi prodesset et aliis, Benedict utilisque minister in Dominica? posset cultura vinea? reperiri ; inde vero rediens 'apud 1 Lirinensem insulam, se monachorum ccetui conjunxit, tonsuram accepit, ubi per biennium regula- riter institutus, ad limina sanctorum Apostolorum Petri et Pauli iterum repedavit. Quo tempore, cum Papa Vitalianus Tbeodorum, Cantuariensem arcbiepiscopuni, in Britanniam destinavit, ipse simul adveniens multas secum sanctorum reli- quias reportavit ; qui postea regi ISTorthanhumbrorum Egfrido conjunctus, confestim [rex] ei terram sexaginta familiarum ad construendum Apostolorum principi Petro monasterium con- tulit, ad ostium Werae fluminis, anno gratia? sexcentesimo septuagesimo quarto, indictione secunda. Sed et aliud monaste- rium ad bonorem doctoris gentium Pauli, Ingyrvum, non longe Jarrow. ab altero fabricato, et a rege prasfato praediis quadraginta familiarum acceptis, multipliciter illud ditare curavit ; baac autem monasteria religiosis implens monacbis, Ceolfridum in uno, Eastenvinum in altero praepositos ordinavit : boc ideo fecit, ut tarn in ejus absentia [quam] in prassentia regularis seni- Beda, H.E. P er custodia servaretur. Huic denique famulo Dei Benedicto Beda nu- v. 24, Beda venerabilis, et doctor Anglorum, traditur nutriendus, tritur. p. -86 c. su ]j q U0 etiam ad ordinem sacerdotis legitur fuisse promo- Id. Vit. ab. tus ;" quinquies Eomam petisse asseritur, qui semper rediens Girv. divinorum [donis] locupletatus commodorum, subjectos insti- 1 A ' tuere opere pariter et exemplo curavit. Tandem post vitam Death of laudabilem victor vitiorum Benedictus, confessor Cbristi piissi- Benedict mus, carnis infirmitate victus, pridie idus Januarii spiritum • Blsco P- reddidit Creatori. Successit ei in onere et bonore vir sanctus, et ejusdem dis- Ceolfrid. H. E. v. 24, cipulus, 3 Ceofridus, sub quo Beda Cbristi famulus, ad utilitate p. 186 c. universalis ecclesiaa, de scripturis Sanctis laborem incboatum laudabiliter adimplevit. 652 b p. 652 D. p. 653 A. Cf. Id. Quo tempore episcopatus Wintonlensis sit divisus. Beda, H.E. Anno gratia? dcciv. Hedda, episcopus Wintoniensis, qui Death of lv "~i!>' Leutberio successerat, ad extrema pervenit. In loco autem, Hedda, D 222 A ' Vv'Vi-p v ' jg" quo defunctus est, ob meritum sanctitatis ejus multa sunt jr 8 2$ pp. 267 e, patrata miracula; nam bomines provincias illius pulverem inde g axons 268 a. 1 apud] ad, W., as Bede. 2 This is a careless error of the compiler, as Bede (p. 286 c.) ex- pressly says he was admitted to deacon's and priest's orders under Ceolfrid. See also Elor. Wig., p. 539 r>. 3 discipulus] discipulis, A. 320 MATTHdSI papjsiensis A.D. 704. The see divided into the two sees of Winchester and Sher- borne. ablatum in aquam mittere solebant propter languentes, cujus Peda, H. E. gustu sive aspersione tam homines quam jumenta gavisi sunt v - 18 » sese sanitatem recepisse. Quo defuncto, episcopatus in duas **' ' parochias divisus est, una, id est Wintoniensis, data Danieli, quam usque in tempora Beda? rexit ; altera, id est Sirebur- nensis, collata Aldelmo, quam tenuit quatuor annis. Reman- Malmesb. serunt autem episcopo Wintoniensi dua? provineia? tantum, GestePon- Hamtoniensis et Suthereiensis ; alteri vero provineia?, Wiltu- D \-' 5 ' nensis, Dorsetensis, Berrucensis, Sumersetensis, 1 Devoniensis, Cornubiensis. Sireburna autem viculus adeo exilis est, quod mirum videtur per tot secula ibidem episcopatum durasse. Death of ^Ethelred, king of Mercia. His sisters, Cyneburh and Cynes- wyth. Nota de Offa 3 rege sancto facto mo- nacho. Kings of Northum- bria and Mercia. Pope John VII. TJt Offa rex Orientalium" Saxonnm Romce monachum induerit. Anno gratia? DCCV. vEthelredus, rex Merciorum, postquam annis triginta strenuissime regnum tenuisset, monachus effectus, apud Bardeneiam defunctus est, et ibidem sepultus. Habuit rex duas sorores virgines sanctissimas, Kinedridam et Kineswitham, ambas ab infantia Deo dicatas, quae nobile virginitatis pro- positum nobilius perduxerunt ad senium ; sed junior, non solius sui salute contenta, Offam, sponsum suum, ca?lesti regno restituit. Regnavit autem Offa in regno Orientalium Saxonum post Sigebardum et Seufredum paucis annis, adolescens jo- cundus vultu, 4 a?tate floridus, apud cives 5 maxima? dilectionis, qui Kineswitha? pra?fata? bortatu, cujus nuptias ilia spreverat, 6 caslestes suspirare doctus amores, Romam perrexit, ibique attonsus ca?lica regna devotus conscendit. Harum sanctarum virginum reliquia? apud Medmeshamstede, qua? villa modo Burgum Sancti Petri dicitur, a populo feliciter venerantur. Eodem anno rex Northanhumbrorum Aldfridus obiit, cui suc- cessit filius ejus Osredus undecim annis. iEthelredo autem in regno Merciorum Kenredus successit quinque annis. Eodem tempore Johannes sedit Roma? anno uno. Sisinnius Papa. Justinianus exul imperio restituitur. Hen. Hunt, iv. p. 723 d. Cf. Malmesb. Gesta Re- gum, i. 74, p. 108. (Xot in Malmesb.) Id. i. 98, p. 139. A.-S. Chron. a. 963, p. 393. Beda,H.E. v. 18, p. 267 E. Hen. Hunt, iv. p.723 d. Vit.Pontif. Pope Anno gratia? dccvi. Sisinnius sedit in cathedra Romana Id. hisinnms. diebus viginti. Eodem anno Justinianus exul, auxilio regis 1 Sumersete?isis] ora. W. 2 Orientalium'] Occidendentalium, A. 3 There are two portraits of Offa in the margin, one with the crown off and showing; the tonsure. jocundus vultu] jocundi vultus, W. 5 W. ins. suos. ilia spreverat ] Malmesbur. speraverat, CHRONICA MA.TORA. 321 Hugo de Wulgariae Tertbelbi imperio restitutus, imperavit annis sex ; A.D. 706. v l l 11 ^ i^perium adeptus, omnes qui ante eum expulerant in- Justinian Prior terfecit, et Absimarum Tyberium jugulari praecepit; sed et H- restored, ix. 15, 16, Crallinicum patriarcbam erutis oculis Eomam destinavit, civium His cruelty, col. 272. Roman orum imiumerabilem multitudinem stravit, Cersonam, ubi exilium subiit, evertere fecit, inauditarn crudelitatem in bostes exercens. Gonstantinus Papa. Vit.Pontif. Anno gratiaa dccvii. Constantinus sedit Romas annis septem, Pope Con- Beda, H. E. diebus quindecim, et cessavit sedes diebus quadraginta. Per stantine. v. 13, idem tempus, miles quidam erat de familia Kenredi regis P- 106 - ' ' " ' Merciorum, palam vitiis serviens ; cum sedulo admoneret eum Vl sion of a rex ut ageret paenitentiam, ilia monita salutis parvipendens t jj e f am ;i v flagitiosam vitam corrigere prorogabat. Qui inter base tactus of Coenred, mfirmitate decidit in lectum, atque acri ccepit dolore fatigari ; king of ad quern ingressus rex hortabatur multum. ut antequam mo- Mercm - reretur pcenitentiam ageret commissorum; at ille respondit, se peccata nolle conflteri antequam ab infirmitate convales- ceret, ne sibi sodales exprobrarent, quod metu mortis boc faceret ; cumque, morbo ingravescente, rex denuo ad eum ex- hortandum intraret, ccepit ille miserabili voce clamare, "Quid " buc venisti ; non aliquid utilitatis aut salutis potes ultra " conferre?" Ad quern rex, "Noli," inquit, " ita loqui, vide " ut sanum sapias." "ISTon," inquit, " insanio, sed pessimam " conscientiam prae oculis babeo ; nam paulo antequam ve- " nires, intravernnt domum banc duo juvenes et residerunt " juxta me, unus ad caput et alter ad pedes, protulitque l " unus libellum perpulcbrum sed valde modicum ad legen- " dum, in quo omnia, quae bactenus bona feceram, scripta " reperi ; qui codicem recipientes nibil dicebant ; ac subito " supervenit exercitus malignorum spirituum teterrimorum, " qui domum banc exterius obsedit et intus maxima ex parte " residens implevit. Tunc unus eorum teterrimus, qui major " videbatur, proferens codicem borridas visionis et enormis " magnitudinis ponderisque pasne importabilis, jussit uni ex " satellitibus suis mibi ad legendum deferre; quem cum " legissem, inveni omnia scelera, non solum qua? opere vel " verbo, sed etiam quae tenuissima cogitatione peccavi, mani- " festissime tetris in eo Uteris esse conscripta; dicebantque " ad illos, qui mibi assederant, viros praeclarOs et albatos, " ' Quid 2 bic sedetis, scientes certissime quia noster estiste?' 1 protulitque'] protrahitque, W. - Quid] qui, A. X 322 MATTHiEI PARISIENSIS A.D. 707. " Vision and " death of a " soldier. {{ Eesponderunt, ' Verum dicitis ; accipite et in cumulum Beda, H. E. ' damnationis vestra? adducite.' Surgentes autem duo ne- v - 13, " quissimi spiritus, babentes furcas in manibus, percusserunt F- " me, unus in capite et alius in pede, qui modo cum cruciatu " magno infceriora mea omnia irrepunt; itaque mox ut ad " invicem pervenerint, moriar, et paratis ad rapiendum me " daeinonibus pertrahent ad infernum." Sic loqueba[tu]r miser desperans, et continuo mors miserrima subsecuta est; de quo constat, quia non pro se ista, cui minime profuerunt, sed pro aliis sint ostensa, ut qui ejus interitum cognoscentes pcenitentiam non differrent, ne improviso mortis periculo prseventi impoenitentes perirent. Wars of Ini in Wales. Defeat of the Picts by Berct- frid. Mors Egrifridi regis vindicate/,. Anno gratia? dccviii. Ine, res Occidentalium Saxonum, pug- Hen. Hunt, navit contra Gerentem regem Walensium, cujus initio pugna? 1V - P« ' 24 B - dux Hygebaldus peremptus est; tandem vero rex Walensis fugiens, arma et spolia insequentibus l Anglis reliquit. Per idem tempus Offerus, 2 consul Northanbumbrorum, contra Pictos dimicans, eorumque maximam multitudinem sternens, Egfridi regis ultor fuit. Aldelmus ejoiscopus ohiit. Aldhelm bishop of Sherborne. His works while at Malmes- bury. Forthere bishop of Sherborne. Anno gratias dccix. clausit extremum. Aldelmus, Sireburnensis antistes, diem Flor. Wig. Hie vir sanctus cum adbuc esset presbyter P- 540 B - et abbas monasterii, quod Maildubi urbem appellant, scripsit, e ' ' jubente synodo sua? gentis, librum egregium contra errorem p> 268 b. Britonum, quo eos ad catbolicam Pascbaa celebrationem per- duxit ; scripsit etiam et librum de virginitate eximium, et alia multa, ut vir undecunque doctissimus atque tarn liberalium quam ecclesiasticarum rerum eruditione mirandus. Quo de- functo, pontificatum pro eo suscepit Fortberus, vir et ipse in scripturis Sanctis laudabiliter eruditus. Hex Kenredus monachum mduit. Abdication Anno gratia? dccx. Kinredus, qui regno Merciorum nobi- Id. v. 19, of Coerired. ii ss i me tempore aliquanto prasfuerat, multo nobilius sceptra P- 269 A - regni reliquit; nam pontificatum Roma? agente Constantino, limina Apostolorum devotus petens, monacbum ibidem induit, ubi in precibus, jejuniis, et elemosinis usque ad diem sua? 1 O. W. ins. eum. Sic for Berfridus. p. 268 c. CHRONICA MAJORA. 323 Beda,H. E. vocationis perrnansit. Successit ei in regnum Ceolredus filius A.D. 710. v - 19 > Ethelredi, qui ante Kinredum illud regnum tenebat. 1 Yenifc p * " ' autem Eonaam cum illo Offa, res Orientalium Saxonum, de He goes to quo supra memoratum est ; qui pari ductus devotione mentis, Rome with uxorem, agros, cognates, et patriam propter Christum reliquit, v~> n S [utj in hac vita centuplum, et in futuro vitam possideret Flor. Wig. aaternam. Successit ei in regnum Selredus, Seberti boni filius, Selred, A PP- triginta octo annis. ^ n S of p. 637 c. Essex. De priyno Seleseiensi episco$o. Beda, H.E. Anno gratiaa dccsi. In provincia Australium Saxonum syno- Account of 0( .' a n dali decreto statutum est, ut qua3 2 eatenus ad civitatis Wentanae, Selsey. cui tunc Daniel prseerat, parocbiam pertinebat, et ipsa sedern episcopalem ac propriurn baberet episcopum. Consecratus est Eadberct, autem eis primus antistes Eadbertus, qui erat abbas monas- ^ e nrst terii beataa memories Wilfridi episcopi, quod Selesei appella- 1S op ' Id. iv. 13, tur; ubi idem Dei famulus exilium per quinquennium passus, ■ en ^ to p. -24 a. a re g e ejusdem provinciaa terram octoginta familiarum [impe- s. Wilfrid travit], 3 in quam socios exules recipere posset, et vitaa eis subsidia ministrare. Est enim locus ille undique mari circum- datus, praater ab occidente, unde babet ingressum quasi ad jactus fundaa : bunc autem locum cum accepisset Wilfridus, fundavit ibi nionasterium, ac regulari vita, maxime ex eis quos secum adduxerat fratribus instituit, quod multo post tempore successores ejus tenuerunt ; et quoniam illi rex praa- fatus iEthelwoldus omnes facultates cum agris et hominibus donavit, universos ibi inventos baptismatis unda regenerates who bap- in fide Cbristi roboravit. Erant autem numero, inter servos ^ zes tne et ancillas, quasi ducenti quinquaginta, quos omnes sicut a ? eo P ^, an Id. iv. 15, servitute diabolica, ita etiam libertati donando, jugo humanaa s i av es. p. 226 a. servitutis absolvit. Eevocato autem Wilfrido ad provinciam Nbrthanhumbroriim, primo Cedwalla rex Occidentalium Saxo- num, ac deinde successor ejus Ine, regibus illius provinciaa Selsey subactis et interfectis, regnum illud tenuerunt; unde factum under the est, ut toto illo tempore gens ilia proprium episcopum non see . °f Id. v. 18, baberet, 4 sed episcopo Wentanaa civitatis, ut praadictum est, t p. 268 c. subjaceret. Post Eadbertum vero, primum illius regionis epi- Succession scopum, Eolla pontificatus officium suscepit; ipso autem ex of the bac luce subtracto, usque ad obitum Bedae 5 sedes ilia vacavit. bishops. Id. v. 19, Hoc etiam anno magnus Wilfrid, post annos quadraginta et P" 10 ^ - p. 269 b. Death of S. Wilfrid. 1 tenebat'] tenebant, A. | arises from the change in Bede's 2 qua] qui, A. ! sentence. 3 impetravit is also omitted in W. ! ' habere!] haberent, A. and probably in 0. ; but the mar- i ■' ad obitum Bedce] usque hodie, gin is here cut off. The omission | Bede. x 2 324 matth;ei parisiensis A.D. 711. quinque accepti episcopatus, diem clausit extremum, sicut Beda, H.E. Acca sue- supra dictum est; cui successit ad episcopatum Haugustal- V- ~;' ceeds. densem Acca presbyter suus, de cujus industria Beda pres- byter in bistoriarum libro multo ' scribens, ejus sanctitatem multipliciter commendavit. De primis episcopis Wigorrdensibus. Bishops of Anno gratia? dccxii. Floruit Egwinus, Wicciorum praesul Malmes- Worcester. tertius ; fait autem ejusdem provincia? episcopus primus no- -J""' j^ mine Boselus, secundus Ostferus ; Egwinus vero in ordine j y 136 ' tertius, cum rege Merciorum Kinredo et Orientalium Anglo- p. 278. Evesham rum rege Offa Eomam veniens, monasterium,' 2 quod in Wigor- F\ot. Wig. monastery n i ens i territorio construxerat, ut ab improborum irruptione P" A " Eewine securius illud redderet, a Papa Constantino libertatis privi- legium impetravit. Successerunt autem in episcopatu Wigor- Malmes- niensi Wilfridus, Mildredus, Weremundus, Tilberus, Herefertb, Dur - lv - 136 > d 278 Debertus, Herebertus, Alwinus, Herefertb, iEthelhunus, Wil~ fertb, Kinewald, Dunstanus, Oswaldus, Eldulfus, quorum tres ultimi arcbiepiscopi Cantuarienses 3 fuerunt. Death of Per idem tempus Justinianus imperator a Philippico ha?re- Hugo de Justinian ^ co interfectus est apud Oonstantinopolim, et Tyberius filius °- ' lct - ejus cum eo ; Justinianus enim [erat], 4 qui nimiam in cives p^,. illos tyrannide exercuerat, jubens urbem eorum arari et in i x . 16, pavimentum illidi, eo quod ad ejus depositionem conspirave- col. 273. rant, ut superius relatum est. Philippicus hcereticus Romanum invasit imperium. Philippicus Anno gratia? dccxiii. Philippicus Romanum invadens im- Id. ix. 17. emperor. p er i um apud Cersonam purpuram accepit, annisque duobus imperavit. Hie cum esset ha?reticus, Oyrum, Constantinopoli- tanum episcopum, exilio relegavit, et posuit in sede ilia quendam sua? opinionis pseudo-monacbum, nomine Jobannem. Ipse vero Philippicus Roma? Constantino Papa? literas pravi dogmatis destinavit, quas vir sanctus consilio Romani populi respuens, pra?cepit ne ejus nomen in cartis ponetur, aut pensura solidorum reciperetur, aut ad missarum solemnia recitaretur. De Sancto Guthlaco heremita. Life of Anno gratia? dccxiv. Sanctus Gutblacus heremita apud ™~ S. Guthlac. Chorilande in palude diem clausit [extremum]. Hie de stirpe a 7 14 .' p. 326*. 1 multo'] multa, O. W. :l Cantuarienses] Introduced care- - monasterium] Sic, as Florence, lessly by the compiler. The last the compiler altering the subsequent two were archbishops of York. clauses. 4 erat is also omitted in W. CHRONICA MAJORA. 325 Vita S. non ignobili origineni ducens, utriusque" parentis stemmate A.D. 714. Guthlaci a prasclarus refulsit ; quern dura tempore Ethelredi, regis Mer- Life of . e lce ' ciorum, mater gravida mundo profudit, manus quasdam rubei S. Guthlac. torum nitoris effulgens ad crucem, qua3 [ante] ostium domus puer- Apr. ll, peras stabat, porrecta ab asthere videbatur ; cujus miraculi P- 39. magnitudo mediterraneorum terminos Merciorum in momento replevit. Baptizatus est infans et Guthlacus parentum studio est vocatus ; cum autem adolescentiae vires et astas succre- vissent, aggregatis sibi satellitum turmis, ad arma sese con- vertit; hoc tamen ex innata sibi bonitate semper vendicabat, quod de rapinis undecumque collectis, tertiam partem illis, qui eas ante possederant, remittebat. 1 Octo igitur annorum curriculis in hac ferocitate decursis, nocte quadam in se reversus revocavit ad memoriam, quam inanis sit bujus mundi gloria, et futura damnatio perennis et incerta ; mane itaque facto, parentes complicesque prasdones relinquens, ad monas- terium in Rependune tunc famosum pervenit, ibique tonsuram et habitum clericalem suscipiens pcenitentiam decrevit agere delictorum ; deinde sacris Uteris et monasticis institutus - dis- ciplinis, singulorum virtutes solus studuit aamulari ; lectis autem virtutibus monacborum qui vitam elegerant solitariam, beremum concupivit, iterque arripuit ut locum idoneum in- veniret. Tandem ad paludem magnam, quas ad plagam orien- talem Merciorum sita est, perveniens, quae sit qualitas re- gionis illius diligenter inquirit; tunc dicit ei quidam, in ilia palude vasta insulam esse remotiorem, quam multi inbabitare temptaverant, sed propter beremi monstra ab omnibus fere 3 relictam. Hoc audito, vir Dei hunc sibi locum postulat indi- cari; at ille scafilam accipiens piscatoriam sanctum Dei virum ad locum usque perduxit. Hasc insula " Cruland " appellatur, quam nullus antea inbabitare ausus fuerat propter daemonum ibi demorantium terribiles fantasias ; ibi vir sanctus solus habitare coapit de beati Bartbolomaei specialiter protectione confisus ; igitur aliquandiu ibi conversatus ad sodales rediit, ex quibus duobus secum pueris acceptis ad insulam iterum repedavit, ubi spiritualia fiducialiter arma arripiens virili- ter Domino militabat. Erat autem in hac insula tumulus agresti gleba congestus, in cujus latere quasi cisterna vide- batur inesse, ubi tugurio Dei servus composito habitare incipiens, nee lineo nee laneo indutus vestimento, pellibus tantummodo utebatur; abstinentia tanta in eo fuit, ut post 1 remittebat] remittebaut, A. I 3 fere] fore, A. 2 institutes] institutis, A. 326 matth^ei parisiensis AD. 714. solis occasum sola panis hordeacei ' particula et aquae poculo Vita S. Life of uteretur. FeHce^ a S. Guthlac. Quadam vero die cum studio consuetas meditatiouis inten- A ^ ta g anc _ deret, duo daemones in habitu bumano subito astiterunt, qui torum, eum sic familiariter alloquuutur ; " Nos experti sumus fidei Apr. 11, " tuse fortitudinem et patientiam invincibilem, et ideo te in- P- 41 - " quietare cessamus, insuper etiam de anti quorum conver- " satione beremitarum te volumus erudire. Moyses et Helyas, " aliique patres antiqui, Deo per multam abstinentiam placu- " erunt; quamobrem jejunium non biduo tantum vel triduo " servandum, sed integra potius septimana, ut sicut Deus " sex diebus mundum formavit et septimo requievit, sic bomo " sex diebus jejunans debeat spiritum reformare, septimo " comedens requiem carni dare." Hoc vir Dei audito sic Ps lv 10. respondit, " Convertantur retrorsum, qui quaerunt animam " meam ut auferant earn;" et mox, more cotidiano particular! bordeacei 1 panis accepit ; maligni autem spiritus recedentes, loca ilia moestis questionibus impleverunt. Post baec brevi tempore interjecto, dum vir beatus, ut solebat, orationibus intempesta nocte vigil incumberet, teterrimi spiritus totam cellulam impleverunt; nee mora, virum Dei eiciunt ligatum de cella, et ccenosis laticibus atree paludis immergunt; deinde sublevatura per loca asperrima dilaceratis fere rnembrorum compagibus trabunt. Tandem paulisper eum sistunt, 2 impe- rantes, ut ab ilia babitatione discedat; at ille respondit, Ps. xv. 8. " Dominus a dextris est mibi, ne commovear ; " iterum assu- mentes eum, flagellis veluti ferreis verberare cceperunt, ver- p. 108. beratumque ac tormentis multipliciter afflictum subvebunt in aerem, ubi ex multitudine spirituum immundorum caelum nigrescere videbatur, qui simul juncti famulum Cbristi ad tartari fauces usque perducunt. Ille inferni tormenta per- spiciens, poenas omnes, quas passus fuerat, oblitus est 3 com- paratione majorum. Tunc incipiunt sancto insultare dicentes, " Ecce potestatem babemus te detrudere in bas poenas, ut " bic pro peccatis tuis perpetuo puniaris." Ad quos ille sic ait, "Vse vobis, filii tenebrarum ; si banc habetis potentiam, " quid moramini ? " Illis autem veluti ad boc se praaparan- tibus, ecce Sanctus Bartbolomaaus cum immenso splendore supervenit, imperatque daemonibus, ut Dei servurn babitationi incunctanter restituant ; at illi praaceptum Apostoli dicto citius compleverunt. Dum vero in aere portaretur, vox quasi 1 hordeacei] ordeicei, A. 3 0. W. ins. ex. 2 si.stunf] sistant, A. CHRONICA MAJORA. 327 Ps. lxxxiii, 8. Vita S. Guthlaci a Felice. Acta Sanc- torum, Apr. 11, p. 43. Id. p. 46, (Not in Felix's life.) Id. p. 48. psallentium est audita, "Ibunt sancti de virtute in virtutem, A.D. 714. " videbitur Deus Deorum in Syon." Life of Oontigit in diebus Conredi, regis Merciorum, tempore galli- "• Guthlac. cinii, quod beato Ghithlaco visum est se vulgi tumultuantis audire clamores ; tunc vir Dei cellam egressus, vulgus Britan- nice loquens tectis cognoscit accedere, statimque domum suam videt ardere, cumque tecto subvenire festinat, lacertis interci- pitur, et in aerem sublevatur. Tandem bostis insidias esse com- periens, ccepit bunc psalmi versiculum decantare, [sexagesimi septimi Psalmi primum versum, "Exurgat Deus," et reliqua]. 1 Alio quoque tempore orationibus irisistens nocturnis, ingenti sonitu insulam tremere sentiebat, et mox audivit strepitum, quasi currentium armentorum ; 2 nee mora, undique variorum figuras monstrorum introire conspexit, ferarum videlicet, ser- pentium, bestiarum ; bis igitur circa Cbristi militem borri- biliter perstrepentibus ait, "Miserrime Sathana, quid vires " alienas simulare conaris? In nomine Jesu Christi prgecipio " tibi ut desistas ; " et post bcec verba, statim universum fantasma disparuit. 3 Episcopus quidam, Hebba 4 nomine, venit ad colloquium sancti viri, babens in comitatu virum quendam librarium, nomine Wilfridum ; 5 bic audiens ministros de beati Gutblaci virtutibus et miraculis colloquentes, ad quosdam in cujus potentia base faceret dubitantes ait, quod si videret eum, sciret discernere utrum verus Dei cultor esset, an sanc- titatis specieni simularet. Prsefatus igitur episcopus viri Dei sermonibus recreatus, eum diligenter coepit bortari, ut per eum ordinem sacerdotis acciperet, qui cadens ad pedes epi- scopi, se prascepto ijDsius obedire promisit; episcopus igitur gaudens, consecrata prius ecclesia, ipsum ad sacerdotii gra- dum laatus promovit. Illo quidem die contra solitum rogatu pontificis coactus est ad ccenam cum caateris residere ; tunc aspiciens prsefatum Wilfridum, ait ad eum, " frater Wilfride, " quid tibi nunc videtur de illo dicendum, de quo beri te " judicaturum certissime promisisti ? " Hie nimis admirans surrexit, et ad pedes ejus veniam bumiliter fiagitans se pro- stravit. Hujus sancti viri virtutes si omnes vellem explicarc verbis, ita esset ac si maris arenam inciperem numerare ; vicesimo autem et quinto setatis sua3 anno solitariam aggressus vitam, annis quindecim in ea permansit. Defunctus itaque, His death, in omni sanctitate perfectus, in suo oratorio, 6 in bonore beati 1 These words are not in A. W. West. 2 armentorum] armal >rum, A. 3 disparuit'} om. W. 4 Hebba] Sic for Hedda, bishop of Lichfield. 5 Wilfridum"] Wigfrid,ActaSanct G oratorio] oratio, A. 328 MATTH^EI PARISIENSIS A.D. 714. Bartholomasi dedicato, sepulturam accepit ; quoin loco omnes, Burial of qui eum pio affectu deposcunt, divinae miserationis indulgen- S. Guthlac. tiara consequuutur. Be Papa Gregorio et imperatore Anastasio. Gregory II. Anno gratise dccxv. Gregorius sedit in cathedra Eomana Vit. Pontif. P°P e - annis quindecim, mensibus octo, diebus viginti duobus, et cessavit sedes diebus ' triginta quiuque. Eodem anno insur- Anastasius rexit Anastasius contra Philippicum imperatorem, et ilium oculis privavit, ejusque imperium occupans tribus annis im- peravit. II. Be pugna inter reges Ine et Ceolredum. Battle of Anno gratias dccxvi. Ine, rex Occidentaliurn Saxonum, Wen- , contra Ceolredum, regem Merciorum, apud Wodnesbirih pug- navit, quorum victoria in dubio remansit. Hugo de S. Vict. Excerpt. Prior. ix. 17, 18, col. 273. Hen. Hunt, iv. p. 724c. Theodosius Theodorus imperavit. Anno gratise dccxvii. Theodorus Romanum adeptus im- Sigebert, HI- perium uno anno imperavit. Eodem anno Osredus, rex ™ - ***? Death of Vr ,i ■> , - , « , %■,• ■ ,. , Hen. Hunt. rv j f JNorthanhumbrorum, juxta mare- pugnans, belli miortunio iv 7241; Northum- interemptus est ; cui succedens Kenredus duobus annis reg- bria. navit. Story of Radbod duke of Frisia. Leo III. Kings of Mercia and North- umbria. Nota vitwperabile factum. Anno gratite dccxviii. Rabbodus, dux Eresonuni, prsedi- catione beati Wlf'ranni episcopi 3 inductus ub baptizaretur, cum pedem unum lavacro intinxisset, alterum retrahens pedem, interrogavit, ubi plures essent antecessorum suorum in para- diso an in inferno ? Audiens autem quod in inferno, pedem retraxit, clicens; " Satius est," inquit, " ut plures sequar, " quam pauciores." Eodem anno Leo imperator creatus imperavit annis viginti tribus. Sigebert, col. 136. Hugo de S. Vict. Excerpt. Prior, ix. 20, col. 274. Hen. Hunt, iv. p. 724 c. Be morte Ceolredi regis. Anno gratiaa dccxix. Defuncto rege Merciorum Ceolredo et apud Lichesfeld sepulto, successit ei Ethelboldus in Mercia, vir fortis et potens, qui victoriosissime quadraginta et uno annis regnavit. Quo etiam anno rex JNorthanhumbrorum Id. p. 724u Kenredus vita decedens, Osrico regni gubernacula reliquit, 1 viginti . . diebus] om. W. • mare] Mere, Hen. Hunt. Of Sens. CHRONICA MAJOR A. 329 A.-S. regnmnque viginti ' annis tenuit. Fuit autem rex Ethelboldus A.D. 719. Chron. filius Alwii, qui fuit Eoppa?, qui fuit Wibbae, et ctetera. a. 716, H rr » i p. 326. De morte Ingles. Flor. Wig. Anno gratis dccxx. Ingles, frater Ine regis, diem clausit Death of p. 541 a. extremum. Quo utique tempore Cuthburga, soror Ine regis Ingels. et Kineburgse, apud Winburnam abbatiam 2 construxit. Hgec Foundation Hen. Hunt. Cuthburga data fuerat in conjugem Ecfrido [regi] jSTorthan- v orne iv. p.724 v. humbrorum, sed eo vivente, separata est. abbey. Cuthburga. De morte Sancti Johannis Beverlacensis ejpiscopi. Malmesb. Anno gratia dccxxi. Sanctus Johannes Beverlacensis, archi- Death of Gest. Ron- episcopus, in Domino quievit. Hie vir sanctus, eximiarum * ° . n '_. J ' patrator virtutum, Bedam habet prteconem in gestis Anglorum 3 ; arc hbishop sed de hoc viro sanctissimo hucusque illud claruni habetur, of York, quod habitatores Beverlaci iu loco, quo jacet, pro spectaculo solent tauros ferocissimos exhibere, qui nodissimis astricti Wild bulls vinculis, magno virorum fortium sudore adducuntur ; sed statim Earned at cum ccemiterium fuerint ingressi, ita omni feritate 4 sopita conquiescunt, ut oves simplicitate putares ; laxatis igitur nodis, dimittuntur per atrium ludere, qui ante, quicquid obstabat eis cornibus et pedibus impetere solebant. Successit ei Wilfridus Wilfrid II. Id. iii. lll.secundus presbyter ejus, qui tempora Bedas transcendit. archbishop. Ut Ine, rex West-8axonum>, Eadbertum interfecerit. Hen. Hunt. Anno gratis dccxxii. Ine, rex Occidentalium Saxonum, Ini's expe- iv. p./24r>. exercitum grandem iu Suth-sexiam promovit, et in eodem dition prselio Eadbertum, quern prius fugaverat a castro quod Tantona P* 10 ^* dicitur, interfecit, eo quod Ine construxerat castellum prse- a S ainst dictum. Eodem anno defuncto Withredo, Cantuariorum resre, ,,. ' Rings ot (Not in tres Alios regni sui reliquit hteredes ; quorum - ' Ethelbertus Kent. Men. primogenitus regnum suscipiens aunis septendecim regnavit. Hen Hunt ^ u ^ eisdem diebus, defuncto Tobia Bofensi episcopo, Eadulfus Bishops of iv. p.724 e.' successit. Rochester. 1 viginti] undecim, Hen. Hunt. s quorum . . regnavit] This is in- 8 abbatiam'] abbatia, A. ' serted by tbe compiler. Malmes- 3 i.e. H. E., v. 2-6, pp. 249-253. j bury (Gesta Regum, i. 15) says 4 feritate'] feronta, A. C. has iEthelberht reigned 1 1 years ; Flor. feronta, altered to ferocitate. D.has I of Worcester (App. p. 635 e.) that feritate, as Malmesbur. 0. has ap- he died in the 36th year of his parently feronta. reign. 330 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 723. Rigobert, bishop of Rheims, and Eu- cherius of Aries, deposed. [Yezid] persuaded by a Jew to issue an edict against images. Bede writes his history. Be degradatione Remensis episcopi. Anno gratia? dccxxiii. Ricobertus, Eemensis episcopus, a Sigebert, Karolo Francorum rege deponitur ab episcopatu, eo quod illi c °l- l- 38 - hostiliter contra Reginfredum eunti, 1 portas urbis Remensis noluit aperire. Encherins quoqne Arelatensis eadem ratione ab episcopatu ejectus est. Be stulto consilio cujusdam Judcei malefici. Anno gratia? dccxxiy. Judasus quidam maleficus promittens Id. cuidam nobili 2 quadraginta annis principaturum, suadet ut in toto regno suo Dei sanctorumque imagines edicat deponi ; qui spe diu regnandi edictum proponit, sed ilico expiravit. Quo 3 tempore Beda Mstoriam Anglorum incJioavit. Anno gratia? dccxxv. Beda, presbyter venerabilis, Anglorum historiam incboavit, quam laudabiliter incboatam et feliciter consummatam regi Ceolwlfo praasentavit. Edict of Leo III. against images. Imagines venerari prohibentur. Anno gratia? dccxxvi. Leo imperator imagines Christi et Sigebert, sanctorum ejus in frusta comminui pra?cepit, quern Papa c °l- 138 - Gregorius litteris suis multum redarguit, sed in vanum. 4 Ut Ine rex Romam petierit. Anno gratia? dccxxvii. Ine, rex felix et potens, Etbelbardo Hen. Hunt, cognato suo regiram suum relinquens, Romam petiit, ut pro lv - P-' 25 A - regno temporali commutaret a?ternum. Quo 3 cum pervenisset, fecit in civitate domum, consensu et voluntate Gregorii Papa?, quam scbolam Anglorum appellari founded bv ^" ec ^- -^^ nanc autem cum reges Anglia? et genus regum, Ini. cum episcopis, presbyteris, et clericis, in doctrina et fide catbolica erudiendi venirent, ne quid in ecclesia Anglicana sinistrum aut catbolica? unitati contrarium doceretur ; et sic, in fide stabili roborati, ad propria remearent. Erant enim doctrina et scbola? Anglorum a temporibus Sancti Augustini Ini goes to Rome English school at Rome 1 eunti] cuncti, A. 2 cuidam nobili] Gizid, Sigebert. See the Historia Miscella. xxiii. 17. It is intended for the caliph Yezid I. 3 Quo] De, A. 4 vanum] varium, A. 5 This is the only mention of the foundation of this school by Ini. CHRONICA MAJORA. 331 Cf. Libel, de reg. Saxon. p. 207. Cf. Vit. Offse, ii. p. 29. Cf. A.-S. Chron. a. 816, p. 342. Cf. Malniesb. Gesta Re- gum, i. 35, p. 50. Flor. Wig. App. p. 641 b. Hen. Hunt, iv. p. 725 c. Sigebert, col. 138. per Eomanos pontifices interdictaa propter assidtias hsereses, A.D. 727. qua in adventu Anglornm in Britannia emerserant, dum English pagani Christianis permixti sanctaa conversationis gratiam school at corruperant fidei Christians. Fecit prasterea juxta domum praefatam ecclesiam in honorem beatas Virginis Marias fabri- cari, in qua Anglis Komam advenientibus divina celebrarentur mysteria, et in qua possent, si quern ex Anglis Ronia3 mori contiugeret, sepeliri ; et, base omnia ut perpetuas firmitatis robur obtinerent, statutum est generali decreto per totum regnum Occidentaliuni Saxonum, in quo prasdictus Ine reg- nabat, ut singulis annis de singulis familiis denarius unus, qui Anglice "Romscot" appellatur, beato Petro et ecclesiae Romanas niitteretur, ut Angli ibidem commorantes vitale subsidium inde baberent. Hanc scolam quia per avari- tiam Romano-rum suis redditibus destitutam et iccirco destructam, reparavit rex munificus Offa, qui beatum Albanum invenit, ut in sequentibus dicetur. 1 Heec autem ecclesia, de qua jam dictum est, in cronicis Anglorum saspe combusta legitur et iterum reparata. Hie etiam ille est Ine qui Glastoniaa abbatiam construxit, jam dudum destruc- tam, quam etiam multis possessionibus ditatam privilegiorum suorum munimine roboravit. Hujus regis germanus frater Ingles, et sorores Sancta Cuthburga et Sancta Quenburga, re- gina 2 quoque ejus Sexburga vocabatur. Successit ei in regnum iEtbelhardus, cognatus suus, de stirpe Certic regis oriundus, (|ui 3 post ilium quatuordecirn. annis regnavit. Eodem anno idem iEthelhardus pugnavit contra juvenem Oswaldum de regia stirpe regum West-Saxonum, 4 regnum sibi subjugare conantem ; 5 sed cum viribus regis se imparem cognovisset, juvenis ille per fugam elapsus, iEthelhardo regnum in pace reliquit. De qiioclam fratre male defuncto. Anno gratia? dccxxyiii. Papa Gregorius, cum Leonem Pope Gre- imperatorem incorrigibilem advertisset, Romam, Italiam, Hes- g° r y H- periam ab ejus jure subtraxit, et vectigalia ipsi reddi inter- ™ Origin of " Rome- scot." The school restored by Offa. Glaston- bury built and en- riched by Ini. His brother and sisters. ^Ethel- heard. His war with Os- wald. 1 This is written by Par. in the margin, with a reference for its in- sertion here. 2 regina . . . vocabatur~\ This, which is an insertion of the com- piler, seems to be a confusion with Sexburga, the wife of Cenwealh, who reigned after his death. Ini's queen was iEthelburh. 3 qui . . Athelhardus~] om. W. 4 West-Saxonum ] Westsaxonii, A. 5 conanteni] conanti, A. O. W. West. 332 MATTHjEI parisiensis A.D. 728. dixit. Eodem tempore frater quidam, quern nominare super- Beda,H.E. Vision. sedeo, in nobili monasterio positus, 1 ignobiliter inter fratres v - 14 ' vixit; oorripiebatur quidem sedulo a fratribus ac majoribus p ' loci, atque ad vitam castigatiorem monebatur converti ; et quamvis eos audire noluisset, tolerabatur tamen ab eis ob necessitatem operum ipsius, ut qui in arte fabrili fuerat sin- gularis ; serviebat enim multum ebrietati ac caeteris vitae re- missions illecebris, dum magis in officina sua die noctuque residere, quam ad psallendum vel orandum in ecclesia, aut vitas verbum vellet audire. Tandem languore gravi percussus, atque ad extrema perductus, fratres vocavit, et narravit quod videret infernum apertum et Sathan in profundis tartari de- mersum ; Caipbam quoque cum caeteris qui occiderunt Domi- num juxta eum flammis ultricibus contraditum, 2 "in quorum " vicinia," iuquit, " beu ! mibi misero locum aspicio asternae " damnationis esse paratum." Audientes autem base fratres coeperunt diligenter exbortari, ut vel tunc adbuc in carne positus ad pcemtentiam rediret ; respondit ille desperans, " Non est mibi modo tempus vitam mutandi, cum ipse viderim " judicium meum jam esse completum ;" et talia dicens, sine viatico decessit. Hoc quoque factum longe lateque diffamatum, multos ad agendam et non differendam scelerum suorum poenitentiam provocavit. De stellis circa solem apparentibus . Comets. Anno gratia? dccxxix. Apparuerunt circa solem duaa stellaa Hen. Hunt. horribiles, quarum una solem prascedebat orientem, et altera 1V -P- 725d. sequebatur occidentem, quasi Orienti simul 3 et Occidenti diraa cladis praasagae ; vel certe una diei, altera noctis, prascurrebat exortum, ut utroque tempore mala mortalibus imminere signa- rent. Portabant autum fascem ignis contra aquilonem ad occidentem 4 acclinem, apparebautque mense Januario, et fere Ravages in per dies quindecim permanebant. Quo tempore gravissima France and paganorum lues Gallias et Hispaniam miserabili casde vastabant, sed et ipsi non multo post in eadem provincia dignas suae perfidiaa pcenas miserabiliter luebant. Spain. Gregorius Papa. Pope Gregory Anno gratiaa DCCXXX. Gregorius Papa sedit Eomaa annis Vit. Pontif. HI. decern. Eodem anno rex Nortbanbumbrorum Osricus Ceolwlfo n en# Hunt. Osric . iv. p.725D. 1 positus] ponitus, A. - contraditum~\ contradictum, A. ;i simul] similis, A. 4 occidentem] accendendum,Hunt. and Bede. CHRONICA MAJORA. 833 regnum suum, quod quindecim' annis tenuerat, reliquit; fuit A.D. 730. Hen. Hunt, autem Ceolwlfus filius Cutha, qui fuit Cuthwine, qui fuit Leo- succeeded iv.p. 727 b. thewld, qui fuit Egwald, qui fuit Aldelmi, qui fuit Ocga, qui b ^ Ceol- (Not in fuit Ida. Hie rex vere beatus, et litterarum scientia suffici- Hunt.) enter instructus, quantum sibi in vitam profuerit finis ejus Hen. Hunt. ., , ,.. * J iv n "25 e evi denter ostendit. Brithwaldus obiit. Beda,H. E. Anno Domini dccxxxi. 2 Brithualdus, Cantuariensis archi- Death of v. 23, episcopus, diem clausit extremum. Tatwino episcopatum re- arcnbishop p. 283 a. v Bncht- * linquens. wald _ De consecratione Tatwini, Cantuariensis arcliiepiscopi. Id. Anno Domini dccxxxii. Consecratus est Tatwinus, Doro- Consecra- bernensis archiepiscopus, in civitate sua a viris venerabilibus 3 tionof Daniele Wentano, Tnwaldo Londoniensi, Aldwino Licbesfeldensi, r J - 1 °P et Aldulfo Rofensi, 4 episcopis, die decima Junii mensis, vir in censura ecclesiastica insignis. Ceolwlfus rediit in regnum. Simeon Anno Domini dccxxxiii. Tatwinus archiepiscopus, accepto [Alwig Dunelm. pallio. ordinavit duos episcopos. 5 Quo etiam anno Ceolwlfus f - A1 J?" p. 658 c. F . .. . • • tnd J or ' rex captus. attonsus et remissus est in regnum. darned by Tatwine. Ceolwulf. De obsidione castri Sumertonensis. Hen. Hunt. Anno Domini Dccxxxrv. iEthelbaldus, rex Merciorum, exer- Siege of lv - P- ' 25e - citu congregate) castellum de Sumertona obsidione vallavit ; Somerton et cum non esset qui inclusis ferret auxilium, dictus rex . J, , - castellum in jus suum recepit ; qui deinceps, super omnes Mercia. provincias Anglias usque ad flumen BZumbre, omnibus sibi c- regibus subjectis, regnavit. Eodem anno eclipsis solis facta Eclipse of p. 658 d. es ^> decimo nono kal. Septembris, circa horam diei tertiam, ita the sun. ut paene totus orbis solis esse coopertus quasi scuto nigerrimo videretur. Commendaiio vitce venerabilis Bedoi -presbyter!. Hen. Hunt. Eodem anno Beda, vir venerabilis et mente semper caslestis, Death of iv. p. 726 a. casli palatia conscendit; qui divina virtute praeditus, sua et -" e< * e - 1 quindecim] xi., Hen. Hunt. :i venerabilibus'] venerabilis, A. 2 A. inserts primo, a repetition of 4 Bofensi~\ fofensi, A. the last figure of the year. '' Of Lindsey and Selsey. 334 MATTH^EI PARISIENSIS A.D. 734. His life and works. aliorum vitia compescens, dignus est ut in aeterna memoria habeatur. Erat autern presbyter ille venerabilis in monasterio principis Apostolorum Petri, quod est in Were fluminis ostio, G-arewe nuncupatum, educatus; ubi sub reverendissimo abbate Benedicto, ac deinde Ceolfrido, omne tempus vitaa suaa peregit, ac vir Dei ter beatus omnem dans operam in scripturis Sanctis ac meditationum studiis, semper aut discere aut scribere dulce babuit aut docere. ISTono decimo vero vitaa suaa anno diacona- tus, tricesimo quoque gradum presbyteratus suscepit ; ex quo tempore usque ad annum aatatis suae lx. ex opusculis sanc- torum patrum, ad utilitatem ecclesiaa in triginta sex volumi- nibus septuaginta octo libros, quos ipse in bistoria Anglorum enumerat, stylo ad purum purgato componens, promeruit ut ab universal! ecclesia doctor Anglorum et pater venerabilis merito et nomine censeatur. Oumque bistoriam regum An- gliaa et aliarum gesta rerum quasi inter libros suos, magno studio elaboratos, ultimum edidisset, in vocem orationis prorupit dicens; " Te deprecor, bone Jesu, ut cui propitius donasti verba tuaa sanctaa scientiaa dulciter baurire, dones l etiam benignus aliquando ad fontem omnis scientiaa pervenire, et semper ante tuam faci em comparer e. Praaterea 2 omnes ad quos haac historia pervenire potuerit nostras nationis, legentes sive audientes, suppliciter precor, ut pro meis infirmitatibus et mentis et corporis apud supernam clementiam saapius inter- venire meminerint, et banc mibi quique in suis provinciis suae remimerationis vicem rependant, ut apud omnes fructum pise intercessionis inveniam.'' Malmesb. Gesta Re- gum, i. 55, p. 84, from Beda,H.E. v. 24, p. 286 C. (Not in Malmesb.) Malmesb. Gesta Re- gum, i. 56, p. 84. Quod Sergius Papa eunderu Bedam tit Romam veniret invitavit. Bede in- Hujus praaterea viri venerabilis apud Romanum Pontificem Id. i. 59, vited to adeo Celebris erat fama, ut ad quasdam enodandas sacraa P- 88 - p o J scripturae quaastiones ejus auxilio Eomana sublimitas indigeret. gius I. Quod autem Eomaa fuerit, solide non affirmo ; sed tamen ilium Id. i. 57, illuc invitatum non dubito, quod base epistola clarum faciet, P- 86 - quam olim Sergius Papa Ceolfrido abbati in base verba direxit; " Sergius episcopus, servus servorum Dei, Ceolfrido religioso id. i. 58. " abbati salutem et apostolicam benedictionem. Quibus verbis " ac modis clementiam Dei nostri atque inenarrabilem provi- " dentiam possumus effari, et dignas gratiarum actiones pro " immensis ejus beneficiis circa nos persolvere, qui in tenebris " et umbra mortis positos ad lumen scientiaa perducit? Hor- 1 dones} dona, A. O. W. West. 2 This last sentence Malmesbury has extracted from Bede's Preface to the H. E., p. 107 d. CHRONICA MA.TORA. 335 Malmesb. Gesta Re- gum, i. 58, p. 87. tamur itaque Deo dilectam religiositatis tua? bonitatem, ut A.D. 734. quia [exortis] quibusdam ecclesiasticarum causarum capitulis, Letter of non sine examinatione loneius innotescendis, opus nobis "°P e »^~ . . . fflUS 1. to fait ad conferendum arte literaturaa inibutum, sicut decet Ceolfrid. devotum auxiliatorem sancta3 matris et universalis ecclesia?, immo obedientem devotionem huic nostras bortationi non desistas accommodare, sed absque aliqua retentione religio- sum Dei famulum Bedam, venerabilis monasterii tui pres- byterum, ad limina Apostolorum principum, dominorum meorum Petri et Pauli, amatorum tuorum ac protectorum, ad nostra? mediocritatis conspectum non naoreris dirigere, quern, favente Dornino Sanctis tuis precibus, non diffidas prospere ad te redire, peracta prasmissorum capitulorum cum auxilio Dei desiderata solennitate ; erit enim, ut confidi- inus, et cunctis tibi creditis profuturum, quicquid ecclesia? generali claruerit per ejus pra?stantiam impertitum." Cuthberti Epistola de morte Bedse (Ste- venson's Bede, i. p. xv). Malmesb. Gesta Re- gum, i. 61, p. 90. 111. De morte et sepulture/, beati Bedce presbyteri. Tempore vero quo Beda, venerabilis et vir Deo dignus, ex Death of hac luce migravit, ante diem Dominica? Resurrectionis, duabus Bede. bebdomadibus creberrimi dolore anbelitus vexabatur. Et sic la?tus et gaudens, atque omnipotenti Deo die noctuque gratias agens, immo boris omnibus usque ad diem Dominica? Ascen- - sionis, id est septimum kal. Junii, cotidie discipulis suis lectiones ex divinis scripturis distribuens, quicquid reliquum erat diei in psalmorum concentu et orationibus transigebat; noctem vero totam in la?titia et exultatione, simul cum gratia- rum actione, pervigil ducebat, nisi vicissim somnus permodicus impediret. Tertia autem feria ante Ascensionem Dominicam ccepit vebementius a?grotari in anbeHtu, atque tumor modicus in pedibus apparebat, vicina? mortis pra?sagus et index; tunc accita congregatione unctus est cum osculo pacis, atque viatico reverenter et cum lacrimis siunpto, memoriam sua? anima? a singulis implorabat; nonnullis vero de fratribus familiariorem declarans amicitiam, exeniola qua?dam secretius est largitus. Die quoque Dominica? Ascensionis, cum jam exitus anima? de corpore immineret, contra oratorium, in quo orare consueverat, cilicio sub se posito decumbens, integro vultu et sensu, sicque dicens Spiritus Sancti gratiam invitabat, " Eex gloria?, " Domine virtutum, qui triumpbator hodie super omnes ca?los " ascendisti, ne derelinquas nos orpbanos, sed mitte promissum " Patris in nos Spiritum veritatis;" et bac oratione completa spiritum exbalavit ; exeunte autem anima, talem odorem qualem nee cinnama spirant nee pretiosa balsama, summinis- 336 MATTHjEI parisiensis A.D. 7S4. trat. Sepultus est autem tunc in eodem monasterio, sed Malmesb. Burial of niodo cum beato Cuthberto, Dunelmensi episcopo, requiescit 1 Gresta Re- Bede. ' m ] oce ]] n ex aur0 efc ar g en to fabrefacto. ""'"" p. 91. De statu, Anglian tempore quo Beda decessit. Reges. Kings and Tempore quoque quo Dei famulus Beda ex bac luce migravit, Hen. Hunt, bishops ot ]y[ r eges in Anglia floruerunt. In Cantia regnavit Etbelbertus, iv.p. 726». at the time * n West-sexia vEthelbardus, in Est-.sexia Selredus, in Mercia of Bede's ^Ethelboldus, in East-anglia Atbelredus. qui de regina Leofrona Flor. "Wig. death. sanctum genuit Albertum ; in provincia Northanhumbrorum P- 636 c - regnavit Ceolwlfus. Sub istis quoque regibus bi fuerunt epi- Hen. Hunt. scopi ; in Cantia Tatwinus. in Rofensi civitate Aldulfus, in 1V- P - ' 6 » . CD. Londoniensi Ingoldus, in Est-anglia duo, Eadbertus Helm- ' bammensis et Hatbelacus Domucensis, in Mercia apud Licbes- feld Ealdwinus, in provincia Wicciorum Wilfridus, qui - sedem babuit apud Wigorniam ; super gentem Merciorum, quae ultra Sabrinam habitat ; Wastold, qui 3 sedem habet apud Hereford. In provincia Lindisfarorum Kinebertus, in "Wintonia Daniel; in provincia JSTortbanhumbrorum quatuor sunt episcopi. in Simeon, Eboraco Wilfredus, in Lindisfarne Etbehvoldus, in Haugustaldo P- 657 c. Acca, in Witerna Pecthelmus. Death of Eodem anno Tatwinus Cantuaria? afcbiepiscopus defunctus Id. p. 658 d. archbishop e st. Eodem [anno] lana quasi sanguineo rubore perfusa vide- latwine. kat ur hora integra. pridie kalendas Februarii. Eodem anno, Id. pp. ^° ai Acca ab episcopatvi Haugustaldensi fugato, post biennium 658 c » BishoDs of successit ei Fritbebertus sexto idus Septembris. ' A * Hexham. Kothehnus Gantuariensis archiepiscopus ordinatur. Nothelm Anno Domini dccxxxv. Notbelmus ordinatus est Cantuari- Id.p.659A. archbishop ensis archiepiscopus, de quo Beda in prologo historic Anglorum Beda.H.E. of Canter- t es t a tur, quod multum sibi profuerit ad gesta Anglorum com- Pr8ef - bury. . ' l ,, ..... /.. • • x. • P- 106 c. paginanda, allatis sibi epistohs ex scrmio Komano, quae operi e illi erant necessaria, 4 dum adhuc presbyter esset in urbe Londoniensi. Notlielmus pallium cepit. The pall • Anno gratia? nccxxxvi. Nothelmus, archiepiscopus Cantua- Simeon, sent to him. riensis, a Papa accepto pallio in episcopatu suo confirmatus P- 659 A - est. 1 requiescit fabrefacto'] | 3 qui . . . Hereford] added by This is added by the compiler. the compiler. - qui . . . Wigorma] added by | 4 necessaria] uecciam, A. the compiler. CHRONICA MAJOR A. 337 Alivinus episcopus obiit. ^^ - 3 » Simeon, Anno gratiae dccxxxvii. Alwinus, episcopns Lichesfeldensis, Bishops of p. 6o9 a. a( j extrenia perductus diem clausit extremum ; cnjus loco duo Lichfield. Malniesb episcopi consecrati sunt, Wicta in Lichesfeld et Tota in Lei- Gest. Pont, cestria primus, iv. 172, P ' ' Multi omnia pro Ghristo relinquentes Romam profecti sunt. Flor. "Win- Anno Domini dccxxxviii. Fortherus, Sireburnensis episcopus, porthere p. 542 e. cum regina Occidentalium Saxonum, relictis possessionibus andFritho- Hen. Hunt, splendidis, Koniam profecti sunt ; quod multi in illis diebus gith visit iv. p. /-7 a. re g egj episcopi, nobiles et ignobiles, clerici et laici, cum muli- ome ' evibus boc fecerunt. Eodem anno iEtbelwoldus, Lindisfarnensis Bishops of antistes, bumana3 naturae debitum solvit, cui successit Ke- Lindis- Sinieon nulfus in onere et bonore ; tunc Fritbebertus ordinatus est ^ arne an< * p. 659 a. Haugustaldensis antistes. Per idem tempus Sibertus, Orien- Id. p. 659 b. talium Saxonum rex, tarn regno quam vita privatus est, c ^i Essex ~ °kaa ^' Swithedus successit. p. 544 b. Be morte Ethelhardi regis West-Saxonum. Simeon, Anno Domini dccxxxix. Hatbelhardus, rex Occidentalium Ki n g S f p. 659 b. Saxonum, defunctus est, et pro eo frater ejus Cuthredus quin- Wessex Hen. Hunt, decim annis ' regnavit. Hoc anno Ceolwlf, Nortbanbumbrorum an( ^ Nortn- iv. p. 727 e. rex nobilissimus, ut quibusdam placet, ex bac vita migravit ad Cbristum 2 ; successit in regnum Eadbertus cognatus suns f g„a undecim annis, qui fuit Eattaa, qui fuit Lethewod, qui 3 fuit berht. Simeon, Ceolwlf. Eodem anno Notbelmus, Cantuariensis arcbiepisco- Death of p. 659 b. p U s, et Aldulfus, praasul Rofensis, vita decesserunt. archbishop. Nothelm. Gontinuatio. Id. p. 661 e. Anno Domini dccxl. Cutbbertus, undecimus Dorobernensis Cuthbert archiepiscopus, legitur consecratus ; qui, accepto pallio, Duni archbishop, ad Rofensem ecclesiam episcopum ordinavit. 4 Duni bp. of Hen. Hunt. Anno Domini dccxli. Etbelbaldus, Merciorum rex superbus, oc ester ' iv. p. 727 e. Cutbredum, regem West-Saxonum, nunc bellis nunc seditioni- Q utur i Id. p. 728 bus ° affligebat ; et quandoque inter se pacem statuentes brevi and JEthel- ■*- earn tempore 6 observabant. bald. 1 quindecim annis is from Hen. . . „ insertion of the compiler. 4 The mention of the pall, and of Hunt, p. 729 b., though he says 16, p. 727 e. - The mention of Ceolwlf 's death in this year is from misunderstand- ing Huntingdon. Cuthbert as the consecrator of Duni, are peculiar to the compiler. 5 seditionibus~] sermonibus, A. c tempore'] ipse, A. Y 338 MATTHJH PAR1SIENSIS A.D. 742. Anno Domini dccxlii. Zacharias Papa, Grcgorio defuncto, Vit. Pontif. Pope sedit in cathedra Romania annis decern, mensibus tribus. Hugo de Zachanas. Eodem anno Constantinus imperator factus imperavit annis Constan tine V, triginta quinque. Conilnuatio. S. Vict. Excerpt. Prior, ix. 21, col. 274. Meteors. Anno Domini dccxliii. Yisi sunt in aere ictus ignei, quales Simeon, nunquam mortales illius asvi viderunt, kalendis Januarii. P- 661 e. wtrfridll Eo(iem ann0 Wilfridus junior, Eboracensis arcbiepiscopus, Flor. Wig. Ecgberht obiit; cui successit Egbertus, in 1 divina scientia vir ad plenum P* 543 B - archbishop eruditus. of York. lieges Anglice contra Walenses pugnaverunt. Cuthred Anno Domini dccxliv. Cuthredus, rex West-Saxonum, et Hen. Hunt. andvEthel- Eatbelboldus, rex Merciorum, tunc pacificati, conjunctis viribus, iv. p. /28 a. the Welsh P u g naverun ^ contra Britones undique congregatos ; cumque reges fortissimi, in bostes catervatiru ruentes, illos graviter sternendo affligerent, compulsi sunt Walenses in fugam, terga dantes percutientibus 2 et spolia insequentibus, regesque cum victoria ad propria sunt reversi. Eghertus a/rchiepiscopus pallium recuperavit. Eco-herht Anno Domini dccxlv. Egbertus, Eboracensis arcbiepiscopus, Simeon, archbishop pallium, quod a tempore Paulini, primi Eboracensis archi-P- 659A of York, recovers the pall. episcopi, ab octo episcopis fuerat prsetermissum, laudabiliter x. ,. revocavit. Bishops of Win- chester. De crudelitate imperatoris. Anno Domini dccxlvi. Daniel, episcopus Wintoniensis, anno [episcopatus] sui quadragesimo quarto, diem clausit extremum, cui Humfridus successit. Per idem tempus, imperator Con- _^iue y o s t an tinus, magicis artibus et cruentis sacrifices atque luxuriis tine V. semper operam impendens, monacbos multos et clericos pro fide recta lapidari fecit ; babebat autem sibi conseutaneum in omnibus, propter amorem terrenae dignitatis, Anastasium Con- stantinopolitanum falsi nominis patriarcbam ; unde caslitus venit indignatio in cives ejusdem urbis, admonens impium impera- Flor. Wig. p. 543 B. ' Hugo de S. Vict. Excerpt. Prior, ix. 21, col. 274. 1 in . . . eruditus'] Introduced by the compiler. On the confusion between Wilfrid II. of York and Wilfrid of Worcester, see Petrie's notes to the A. S. Chron. p. 329 b and to Flor. Wig. p. 543 b. 2 percutientibus'] percutientes, A. CHRONICA MAJORA 339 Hugo deS. torem, lit so ab insania, qua flagrabat, cohiberet, seel ille A.D. 746. Vict.ix,21, ineraendatus perinansit; venit itaque mors pestilens, incipiens Pestilence ' a Sicilia et Calabria, usque iu urbem regiam, et ita devastavit - 1 ? Constan- earn, ut ctiam in pluribus aadificiis non inveniretur babitator ; rj ea { a ' f Hist. Mis- sed et Anastasius nirnia passione fatigatus, qua stercora ventris Anasta- cell. xsiv. evomeret, tandem miserabiliter obiit. sius. 24. Stellce de gcbIo cadere videntur. Hugo de Anno Domini dccxivii. Stellaa de ca3lo cadentes apparuerunt, Falling S. Vict. ita ut omnes boc videntes consummationem sseculi instare stars. Excerpt. putarent. Prior, ix. 21, 00 ' " ' ' Miraculum de Sancto Benedicto. Cf. Adre- Anno Domini dccxlviii. Monacbi coenobii Cassiensis literas Miracle valdi Flo- ac ^ instantiam Karoli magni a Papa Zacharia impetrarunt ad preventing riacensis Pipinum regem Francoruni, quatinus beatissimi corpus Bene- re ~ „ Ue Mira- di c ^ quod monacbi Floriacenses furto abstulerant, ad pro- g_ Bene- Benedi'cti P r i um remittant locum, ut prasdicti servi Dei de restituto sibi diet's re- 15-17 patre suo gaudeant, et ipsi inde a Deo mercedem obtineant;p. 112. (Migne's^ cumque pius rex Pipinus banc epistolam intellexisset, Remi- licks from a ro ogia, gi um? Rotbomagensem arcbiepiscopum, cum tribus episcopis Pi' eul T- 915-919) ' Ploriacum potenter direxit, ut maximam partem corporis Sancti Benedicti Cassiniensibns monacbis redderent, ita quod Floriacum monasterium non omnino privarent. Sed res cum Floriacensibus innotuit fratribus, triduanum celebrantes jeju- nium ante ejus sepulcbrum cum lacrimis orabant, dicentes, " unica post Deurn spes nostra, pater Benedicte, suscipe " qua3sumus lacrimas nostras ut maneas nobiscum in loco " isto, quern dudum tibi dignanter elegisti ; si autem mole " peccatorum nostrorum exacerbatus nobiscum manere nolue- " ris, nos devotissimos conviatores babebis;" et cum jam in his lacrimis et singultibus totum explevissent triduum, ecce episcopi memorati assunt [et] mandata regis implere conantur. Cumque abbas Medo, qui tunc monasterium illud regebat, episcoporum adventum et causam cognovisset, convocatis ad se fratribus congregationis, intra vicinam beati Petri basilicam se cum eis reclusit, ubi solotenus prostrati et lacrimis perfusi orationi vacabant. Episcopi vero templum sanctaa Dei geni- tricis ingressi, antequarn ad tumbam Sancti Benedicti venis- sent, tanta foirnidine et ccecitate percussi sunt, ut nee invicem se recognoscere potuissent; cum autem divina ultione se ex- ccecatos esse sensissent, cceperunt palpitando per ecclesiam pergere, quoad funes campauarum errabundi pervenissent ; y 2 340 MATTHyEI PARISIENSIS A.D. 74S. quos vi magna trahentes, sic 1 sibi auxilium advocare studu- Cf. Adre- The re- erunt. Hoc audientes . abbas et fratres, qui in oratione de- valdi De ruovsil of S. cum bebant, intraverunt ecclesiam, atque episcopos invenerunt g -Q e ^ e . bodv from et lun ^ vidcntes ; quibus cum dicereut, " Quid agitis, pon- ^ieti, col. Fleury " tifices ?" illi respondentes dixerunt, " Nos hue temerarie 919. prevented. " venimus, ut beatum patrem Benedictum ad vindictam pro- " vocaremus; vae nobis, quia peccavimus ! Sed vos, servi Dei, " orate pro nobis omnipotentem Deum ut aperiat oculos nos- " tros, nosque vobis promittimus nunquam deinceps talia prae- " sumpturos." Ad ha?c fratres pro eis cum lacrimis perfusi, solotenus demissi" orabant attentius, ut divina pietas lumen eis reddere dignaretur ; et cum orarent, aperti sunt oculi eormn, et cum tremore episcopi memorati ad propria sunt Council of reversi. Eodem anno Cutbbertus, Oantuariensis arcbiepi- Malmes- Clovesho. scopus, et rex Merciorum Etbelbaldus concilium tenuerunt. ^ ur - 9^' p. 116. Be Ethelberto rege. Anno Domini dccxlix. Eadbertus, rex Oantuariensis, post- Hen. Hunt. Kings of Kent. quam sex 3 annis tenuerat infula[m] regni [diem clausit extre- 1V - P* 728 c# mum]. Eodem anno successit ei iEthelbertus quatuordecim 4 Flor. Wig. Death of annis. Eodem tempore Kinericus, Alius Cutbredi regis Occi- P- 543 c - Cynric. dentalium Saxonum, occisus est. Eodem anno Ethelwoldus, 5 Simeon, Division of re x Orientalium Saxonum, defunctus est, cujus regnum Hun- P" A " the kng- b eaima e t Albertus inter se diviserunt. Anuria Anno Domini dccl. Eadbertus, rex ISTorthanhumbrorum, H- Cynewulf Kinewulfum episcopum ad urbem Bebbam, qua3 7 nunc Baam- bishop of burc Gallice appellatur, captivum adduxit, basilicamque beati Lindisfarne p e tri in Lindesfarne obsidere preecepit. 8 imprisoned in Bam- borough. Continuatio. Anno Domini dccli. Cuthredus, rex Westsaxonum, pugua- Hen. Hunt. vit contra .ZEthelhuiram, ducem audacissimum, qui in dominum i v - P- 728 c. suum seditionem movens, licet numero militum domino impar, gravissimo tamen marte perstitit in campo ; sed rex tandem de praslio cum victoria recessit, ducernque graviter vulnei'atum reliquit. Eodem anno Papa Stepbanus sedit in cathedra Bo- Vit. Pontif. mana annis quinque et diebus viginti octo. Insurrec- tion of TEthelhun against Cuthred. Stephen II, Pope, 1 sic . . audientes] om. O. W. There is no mention of ringing the bells in Adrevald's account. 2 demissi] dimissi, O. W. West. 3 sex] xxii., Hen. Hunt. 4 cjualuordecim annis] Inserted by the compiler. 5 i.e. JElfwald. 6 Saxonum] Anglorum, Simeon. 7 qua . . . appellatur] Intro- duced by the compiler. 3 pracepit] om. 0. W. CHRONICA MAJOEA. 341 Be pugna regwm Cuthredi et Ethelhaldi. A.D. 752. Hen. Hunt. Anno Domini dcclii. Cuthredus, rex Occidentalium Saxc- Victory of iv. p. 728 c. num> cum re gis Merciornni Ethelbaldi superbas exactiones et Cuthred insolentias ferre non posset, occurrit ei hostiliter apud Beore- °J£? ,, ,-, lord, ubi prselium gravissimnm cucti reges commiserunt. a ^ Burford. Etbelbaldns vero, pra3cedente Ethelhnno cum vexillo ejus, in quo erat aureus draco depictus, acriter ruit in bostes, sed vexillifer regis Cutbredi in bostilem 1 vexilliferum lanceam dirigens, perforavit eum, unde, clamore elato, pars Cutbredi valde confortata est. Tonitruum ergo belli et sonitus ictuum clamoresque bine inde cadentium terribiliter personarunt ; spes est mutuo victorise certa, memoria fugce nulla ; sed Deus tandem, qui superbis resistit et bumilibus dat gratiam, Ethel- baldum in fugam compulit, et laata Cutbredo victoria provenit. Eodem anno eclipsis lunoa post noctem mediam facta est, ii. Eclipse of kal. Augusti. Simeon, p. 662 b the moon. Continuatio. Sigebert, Anno Domini dccliii. Sanctus Bonefacius, Maguntina3 urbis Martyrdom col. 143. episcopus, cum aliis quinquaginta tribus, 2 in Fresia martyrio 3 of S. Boni- coronatur. face. Continuatio historice, Simeon, Anno Domini dccliv. Sanctus Bonefacius, [qui] et "Win- p. 662 c. fridus dicitur, Francorum arcbiepiscopus, per martyriurn de- cessit. Hen. Hunt. Anno Domini dcclv. Cutbredus, rex Occidentalium Saxonum iv. p. 729 a. e t rex Etbelboldus Merciorum, in loco qui Saccbenda dicitur, graviter pugnaverunt ; sed Etbelboldus, per fugam non decli- Id. p.729E. nans ruinam, occubuit interfectus ; Etbelboldo autem, regi Id. p. 729b. Merciorum, Borredus successit. Post mortem quoque Etbel- boldi regis, qui annis quadraginta uno regnavit, regnum West- saxonum valde roboratum est. Martyrdom of S. Boni- face. Battle of Secking- ton, and death of ^thelbald. Beornred. Advance of Wessex. Be morte Cuthredi regis. Vit Pontif Anno Domini dcclvi. Paulus Papa decern annis. Quo etiam Pope Paul Hen Hunt aml ° Cutbbertus, 4 rex potentissimus, tot prosperitatibus et vie- £ iv. p. 729 b. toriis potitus, mortis in dementia vitam finivit; cui successit p , , 1 hostilem] hostiles, A. j Bede, p. 288 d. Sigebert has cum 2 quinquaginta tribus'] This is I sociis suis. from Simeon, p. 662 c, or from 3 martyrio'] om. 0. W. the annals printed at the end of ' Sic, for Cuthredus. 342 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 756. Sigeberht. His cruelty, in regnum Sigebertus cognatus ejus, sed brevi tempore illud tenuit; nam ex praedecessoris eui oventibus insolens et turne- factus, etiam suis domesticis intolerabilis fuit; cum autem modis omnibus male tractaret eos, legesque antecessorum suorum propter commodum suum vel depravaret vel mutaret, Cumbra, consul nobilissimus, regi totius populi querimonias intimavit ; quern quia 1 regem suasit, ut lenius populum sibi commissum regeret et, inbumanitate deposita, Deo et bomirii- bus amabilis appareret, mox inipia nece 2 ilium jussit occidi, populoque postmodum sa3vior existens tyrannidem augmentavit. Quo facto, convenerunt proceres regni cum populo universo, et provida omnium deliberatione exjoulsus est a regno, et Kinewlfus, juvenis de stirpe regia, electus est et in regem promotus. Sigebertus vero rex, depositus, in silvam, quae Andredesweald dicitur, fugiens se abscondit, ubi Ansuan 3 por- carius Cumbra? consulis nequiter, ut diximus, interfecti regem absconditum apud Privetesflode invenit, et in vinclictam do- mini sui peremit. Eodem anno, defuncto Humfredo, Winto- niensi pontifice, 4 Kinebardus successit. Anno Domini dccxvii. Eadbertus, rex ISTorthannumbrorum, sponte Osulfo filio suo regnum reliquit, quod ille anno uno tenens amisit; occisus est enim nequiter a propria gente nono kalendas Axigusti. Eadbertus vero rex babitmn et tonsuram monacbi suscepit; 5 iste est octavus ex regibus Anglorum, qui pro regno ternporali commutaverunt asternum, ut octo bcati- tudinum jocunditatem, qua? voluntaries paupertati debetur, pro lucro babcrent in caalis. Osulfo quoque filio ejus successit in regnum Nortbanbumbrorum Etbclwoldus Mol sex annis. Eodem anno Paulus Papa sedit Somas [ ] G annis. De Offa regis Merciorum strenuissimo \_et\ ejus regno. Beornred Anno Domini dcclviii. G-ens de regno Merciorum contra of Mercia regem suum Beornredum insurgens, pro eo quod populum non aequis legibus sed per tyrannidem gubernaret, convenerunt in Hen. Hunt, iv.p. 729b. and depo- sition. Cynewulf. Death of Si»eberht. Bishops of Winches- ter. p. 113. Eadberht ofNorth- umbria becomes a monk. Murder of Oswulf. iEthelwold Moll. Pope Paul. I. deposed. Flor. Wig. p. 543 r>. Simeon, p. 662 e. Hen. Hunt, iv.p. 730a. Marian. Scot, col. 762. Cf. Vit. Offac II. pp. 10- • 12 (Wats, 1640). 1 quern quia] quemque, A. 2 nece] urce, A. C. D. 3 Ansuaii] i.e., an rpan, (A.-S.) a swineherd. This the compiler has inserted from the A.-S. Chron., a. 755, as also Privetesflode below, which is not in Huntingdon. 4 A. inserts defuncto. 5 Par. inserts in rubrick in the margin : " Nota hie quot reges An- " glise (vel Britannia above the " line) habitum religionis suscepe- " runt." 6 The number of years is omitted in A. 0. W. have iiii. The Trin. MS. of West. in. It was omitted probably from the disagreement with decern at the beginning of the pre- vious year. Par. has a mark, and " de numero " in the margin, CHRONICA MAJORA. 343 Vita Offae, unum omnes, tain nobiles quam ignobiles, et, Offa duce, ado- A.D. 758. P- 1 — lescente stremiissimo, ipsam a regno expulerunt; quo facto, Offa king unanimi omnium consensu praedictum Offam in regem tam °*Mercia. Hen. Hunt, clerus quam populus coronarunt. Erat enim idem Offa de His genea- iv. p. y_9 e. s tirpe regum oriundus, filius videlicet Tbinferth, qui fuit °°^' Eadulf, qui fuit Osulf, qui fuit Eoppa, qui fuit Wibbe, qui fuit Creodde, qui fuit Kinewod, qui fuit Cnebbe, qui fuit Itbel, qui fuit Eomer, qui fuit Angeltbeau, qui fuit Offas, qui fuit Waremund, qui fuit Witbeleig, qui fuit Wagon, qui fuit Fre- Galf. Mon. thegeat, qui fuit Woden. 1 Isti dedicaverunt antiqui quartam vi. 10. feriam, quae Wodenesdai appellator ; cujus uxor Frea fuit, cui dedicaverunt antiqui sextam feriam, quae Freedai nuncupatur. Simeon, Woden vero filius fuit Fretbewold, qui fuit Freolaf, qui fuit p. 74 b. Fritbewlf, qui fuit Godwlf, qui fuit Geata. Hunc dudum pa- gani pro Deo venerabantur, cujus Sedulius, poeta eximius, in Paschali carmine mentionem faciens, ita exorsus est [i. 1-3] ; " Cum sua gentiles studeant figmenta poeta? " Grandisonis pompare modis, tragicoque boatu, " Eidiculove Getae seu qualibet arte canendi," et ceetera. Geta autem fuit filius Cethwa, qui fuit Beau, qui fuit Seldwa, qui fuit Heremod, qui fuit Itermod, qui fuit Hatbra, qui fuit Wala, qui fuit Bedwi, qui fuit Sem, qui fuit !N"oe, qui fuit Lamecb, qui fuit Matusale, qui fuit Enocb, qui fuit Malaleel, qui fuit Cainan, qui fuit Enos, qui fuit Setb, qui fuit Adam, Cf. Vit. quern plasmavit Deus de limo terrse. Offa igitur rex omnibus a . ncl victo- Ome, p. 13. Anglic regibus terrori erat et bonori; 2 vicit namque in j3ra3lio nes " (i.) regem Cantuariensem, 3 (ii.) regem Occidentalium Saxonum, (iii.) regem !N~ortbanbumbrorum, (iv.) regem Australium Sax- onum, (v.) regem Orientalium Anglorum, et, sicut inferius Increase of dicetur prolixius, caateris regibus subjugatis vel tributariis tbe king- effectis, Merciorum regnurn non mediocriter dilatavit. , r m ? JEtlieluoldus , ve r A Nortlianliumhrorum, ducem Osivinum interfecit. Simeon, Anno Domini dcclix. Etbelwoldus Mol, rex ISTortbanbum- s i a j n ^ p. 663 a. brorum, gessit bellum gravissimum contra ducem Oswinum, JEthelwold MoU. 1 Par. inserts in the margin: 2 hojwri~\ This is written over an " Woden lingua barbara Mercurius erasure. 0. W. West, have timori. " dicitur. Item secundum primiti- " vos impositores sexta feria, id est, j 3 Cantuariensem'] vel Kentensem, " Fridai, a frodos quae est spuma j Par. in the margin. See the Life " maris dicitur, unde nata est °f Offa, p. 13, 1. 27. " Venus." 344 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 759. quern rex prredictus interfecit, et cum victoria recessit. Ipso Simeon, Death of quoque anno Unust, rex Pictorum, defunctus est. p. 663 a. Unust. Anno Domini dcclx. Eclipsis 1 lunce facta est circa lioram Bregwine noctis mediam kalendis Augusta. Eodem anno defuncto Cutk- Flor.Wig. archbishop Der t 0) Cantuariensi archiepiscopo, Berenguinus successit, vir 2 P- 544B - burv " P ru( i eus e ^ m litterali scientia eruditus. S. John the Baptist. Pope Ste- phen III. Death of JEthel- berht II. Marriage of vEthel- wold Moll. Archbp. Lambert (Jaen- berht). Bishops of Whit- hern. Bishops of Lichfield and Lind- sey. The com- piler igno- rant of the seat of the see of Lindsey. Pope Adrian I. Death of VEthel- wold Moll. Alchred. Be capite Sancti Joliannis Baptistce. Anno Domini dcclxi. Caput beati Johannis Baptistae in Sigehert, Edessam civitatem transfertur. Stephanus Papa scdit Romas col. 144. tribus amiis. Vit.Pontif. Anno Domini dcclxii. iEthelbertus, rex Doroberaensis, ex pi r. Wig. hac vita transiens, Eadbertum 3 regni hasredem reliquit. Eodem p. 544 b. Simeon, p. 663 A. anno Etbelbaldus, rex JSTorthanhumbrorum, Etheldredam regi- nam suscepit. Gontinuatio. Anno Domini dcclxiii. Defuncto Berenguino, Cantuariensi Id. p. 663 c. arcbiepiscopo, Lambertus successit. Eodem anno Fritbewoldus, Candida? Casas antistes, ex hoc saaculo migravit, cui Petbwinus successit. Be episeopis Lindissce regionis. Anno Domini dcclxiv. Defuncto Hemel, Licbesfeldensi epi- Id. scopo, Cutbfridus successit. Eodem anno Aldulfus, in Lindisse antistes, diem clausit extremum, cui Ceolwlfus successit. Horum autem episcoporum ubi sedem baberent catbedralem, penitus ignoramus; quod autem ibi, id est, in Lindisse regione, quas inter Lincolniam et fiumen Humbre sita est, plures fuis- sent episcopi certum babemus ; quorum primum, ut Beda vene- 1 e jj -£,. rabilis in bistoria testatur Anglorum, Paulinus, primus Ebora- ii. 16. censis antistes, ibidem episcopum ordinavit. Anno Domini dcclxv. Adrianus sedem Bomanam suscepit. 4 Vit. Pontif. Etbelwoldus, rex ISTorthanbumbrorum, Oswinum 5 sibi rebellan- Hen. Hunt, tern peremit ; sed non multo post idem Ethelwoldus ex liac ^,'P' w -j B ' vita decessit, cui Ealdredus trinepos Idaa regis successit, octo App. annis qui regnavit. P- 640 a. 1 The mention of this eclipse is peculiar to the compiler. 2 vir . . . eruditus~\ Inserted by the compiler. 3 This, which is due to the com- piler, is a confusion with iEthel- berht's predecessor, Eadberht. Alric succeeded iEthelberht. 4 This is erroneously inserted ; see below under 772. 5 W. inserts ducem fortissimum. 0. apparently omits from Oswinum to Ethelwoldus. CHRONICA MAJORA. 345 Tit Offa, rex Merciorum, apud Lichesfelcl novum archicpiscopum A.D. 765. constituent. Malmes- Eodem anno Offa, rex Merciorum potentissimus, contractis Lichfield 5, ur \k e . st ;, inimicitiis cum Cantuaritis, Lambertum, Cantuariensem archi- ma , ? a ? Pontif. 1. 7, . . .... archiepi- p. 15. episcopum, primatu conatus est spohare, simuL ac regnum SCO pal see. Merciorum archiepiscopatu insignire affectaus. Misit igitur ad Papam Adrianum nuntios, exigens ab eo, ut pallio Ealdulfum, Lichesfeldensem episcopum, contra morem veterum insigniret, Id. Gest. atque omnes regni sui ei episcopos subjugaret. Nam verisi- Regum, i. milibus argumentis apostolicum ! diu fatigaverat ; sicut pro ' P' ' variis occupationibus de facili Eomani pontifices trahuntur ad consensuni, obtinuit quod petebat, ut videlicet omnes pro- vincias Merciorum subicerentur episcopo supradicto, quorum Vita Offas, nomina haec fuerunt ; (i.) Denebertus, Wigornensis episcopus, P- - 2 - (ii.) Wereburtus Legecestrensis, (iii.) Ealdulfus Sinacestrensis, 2 (iv.) Wlwardus Herefordensis ; episcopi Orientalium Anglorum, (v.) Halardus Helmhamensis, et (vi.) Tidfert Domucensis. Ee- manserunt autem arcbiepiscopo Cantuariensi, episcopus (i.) Lon- doniensis, (ii.) Wintoniensis, Eofensis, (iii.) Sireburnensis. Stetit autem haac regis violentia toto 3 Lamberti praasulatus tempore, quamvis idem arcbiepiscopus nihil vel sumptibus vel laboribus omisisset, quo [non] 4 amitteret pristinam dignitatem. Aldulfus arcliiepiscopus pallium stiscepit. Id. iv. 172, Anno Domini dcclxvi. Ealdulfus, Licbesfeldensis archiepi- Aldulf p. 308. scopus, pallium suscepit, et Frithebertus, Haugustaldensis epi- rece ives Simeon, ^ r * ' > a i the pall p. 663 d. scopus, obnt. V Eanbaldus successit Egberto. Malmesb. Anno Domini dcclxvii. Egberto, Eboracensi archiepiscopo Eanbald Gest. Pon- defuncto, Eanbaldus successit. Iste est Eanbaldus, qui cum archbishop '94.fi ' Ethelhardo, Cantuariensi arcbiepiscopo, invasionem, quam Offa rex Merciorum super ecclesiam Cantuariensem fecerat, ad Simeon, nihilum redegit. Eodem anno Eritheberto, Haugustaldensi Bishops of p. 663 d. antistiti, Alcmundus successit. Hexham. 1 apostolicum] A modern hand I " i.e. of Lindsey. has interlined sedem dum in A., 3 toto] totis, A. altering apostolicum to apostolicum. 4 non] om. also 0. W. West. W. ins. tarn. I 346 MATTHjEI PAK1SIENS1S A.D. 768. Be ejpiscopis Legecestrensibus . Bishops of Anno Domini dcclxyiii. Werebertus, 1 Legecestrensis epi- Vita Offsc, Leicester. g CO p Ug quartus, diem clausit extremum, cui Umvona successit. P- --• Est enim Legecestria civitas antiqua a rege Britonum LeirG.Mon.ii.il. mincupata. Hujus autem episcopus primus ex Anglis fuit Malmesb. nomine Totta, secundus Eadbertus, terfcius Werebertus, quartus ~j -*- ont ; Iv - Unwona, qui cum Offa, rege Merciorum, et Hunberto, Licbes- __. ' ' p. 114. feldensi arcbiepiscopo, quern quidam Bertbun, sillaba trans- p 2 2, posita, appellant, invontioni beati protomartyris Albani cum ceteris episcopis legitur affuisse ; sed ba3c infra. Continuatio. Catterick Anno Domini dcclxix. Cataracta civitas igne cremata est a Simeon, burned by Beorm'edo tyranno, rege Merciorum deposito ; " sed ipse infelix P* 663 E - TT - , / codem anno, justo Dei judicio, incendio periit. Karolus, rex Francorum, Saxones bello stravit. Defeat of Anno Domini dcclxx. Karolus, 3 rex Francorum, collecta Id. p. 664 a. the Saxons manu valida, Saxonum gentem bello aggressus est, multisque by Charles . ■-. . ., . , . « ,. . , . , the Great ex P 1,mcl P lDus SU1S ibidem mteriectis, cum victoria tamen re- versus est. Falling Eodem 4 anno stellae de cselo cadere terribiliter visas sunt, stars. Offa re- duces the [Hestin- gis]. Death of Carloman. Charles the Great. Item. Anno Domini dcclxxi. Offa, rex Merciorum, Est-Anglorum 5 Simeon, gentem armis subegit. Quo etiam anno Karolus, rex Fran- P - A- corum, subita morte praaventus expiravit; cui Karolus frater ejus, cum dimidium patris antea obtinuisset principatum, totius regni monarcbiam et populorum acclamationem adeptus est. 1 Wereberht is placed after Un- wona, by Flor. Wig. p. 624 b., as well as by Malmesb. u. s. - rege . . . deposito'] Inserted by the compiler. The editions of Simeon (including Mr. Hinde's) read Earnredo for Beornredo. See Hinde's note, p. 23 w. 3 This belongs to the year 772. It is taken directly from Simeon, ■who mentions the death of Carlo- man in 771, in which the compiler follows him. 4 This is peculiar to the compiler. 5 Est Anglorum] Hestingorum, Simeon. CHRONICA MAJORA. }47 Vit.Pontif. Hen. Hunt, p. 730 v. A.D. 772. Pope Adrian I. Kings of Northum- bria. Battle of Otford. Gontimtatio historialis. Anno Domini dcclxxii. Defuncto Papa Stepbano, Adrianus primus successit ei, annis viginti tribus, decern mensibus, et diebus octodecim. Anno Domini dcclxxiii. Ealdredus, rex Nortbanburubroruni, ex bac vita transiens, 1 Ethelredum babuit successorem. Eodem anno Offa, rex Merciorum, contra Kentenses pugnavit apud Ottanforde ; sed tandem horrenda clade bine inde peracta, belli tamen successibus Offa clarus refulsit, et cum triumpbo recessit. Be cronicis Sigiberti, scilicet de anno Domini DCCLXXIII. Eodem anno Adrianus Papa ad tuendas res ecclesise Karolum Romam accersit. Quo pergens Papiam obsedit, ibique relicto exercitu, Romam pervenit, sanctamque ibidem resurrectionem peregit. Postea rediens Papiam cepit, iterumque Romam rediit. Synodum constituit cum Adriano Papa aliisque centum quinquaginta tribus religiosis episcopis et abbatibus. In qua Adrianus Papa cum universa synodo dedit ei jus eligendi Pontificem et ordinandi Apostolicam sedem, dignitatem quoque patriciatus. Insuper archiepiscopos et episcopos per singulas provincias ab eo investituram accipere diffini- vit, et ut nisi a rege laudetur et investiatur episcopus, a nemine consecretur, omnesque liuic decreto rebelles anathematizavit, et nisi resipiscerent eorum bona jussit publicari. Karolus Ticinam urbem cepit. Simeon, Anno Domini dcclxxiv. Karolus, rex Francorum potentis- Capture of p. 664 c. simus, nobilissimam Longobardorum urbem Ticinam obsidione Pavia and vallavit, quam cum rege Desiderio cepit et Italiam totam suo re f l lct , 10 " imperio adjecit. Charlel J Sigeberti Auctariuni Aquici- nense (Migne's Patrologia, clx. col. 269). Charles goes to Rome, and takes Pavia. Synod in Rome. The right of electing the Pope and of in- vestitures given to Charles. Be coiifcecleratione inter Karolum et Offam regem facta. Malmes- Anno Domini dcclxxv. Offa, rex Merciorum, undique vici- Presents bur. Gesta nos re ges amicos sibi concilians, ne bostes ei forent extranei, sent to 1 An error due to the compiler ; all the chroniclers speak of Alchred being expelled, not dying, this year. 348 MATTH2EI PARISIENSIS Offa. A.D. 775. qui in regibus propinquis tot patravit offensas, Karolum mag- Charles by rmm, regem Francorum, frequentibus exeniis amicum facere curavit. 1 Inimici autem antea erant ad invicem, ita ut in alterutris regnis etiam negotiatorum commeatus utrobique probiberentnr ; sed ex litteris Karoli magui, Francorum regis, inter eum et Offam firmum amicitia? fcedus fuisse compactum ostenditur evidenter : " Regum, i. 90, p. 127. Letter of Karolus, gratia Dei rex Francorum et Longobardorum et Malmes- bur. Gesta Regum, i. 93, p. 128. Also Vita Offe,p.20. Charles to << patricius Romanorum, viro venerando et fratri carissimo, " Offae regi Merciorum, salutem. Primo gratias agimus omni- Meaning of Offa's gifts. Nota quid signent Karoli dona. Minatur degeneri- bus conva- lescens. Fit miles. Triumphat. Communi assensu consecra- tur in re- gem felici- ter. Karolus rex Fran- corum ipsum jam timet et muneribus veneratur. potenti Deo de catholicse fidei sinceritate, quam in vestris laudabiliter j^ginis reperimus exaratam. De peregrinis vero, qui pro amore Dei et salute animarum suarum bea- torum Apostolorum limina desiderant adire, cum pace sine A Karolo dona data sunt Offse, mucro, zona, Cingat ut imbelles clemens feriatque re- belles ; Pallia donantur velut his seer eta tegantur ; Tiro mucrone sed et utens munere zonae Indomitos punit, pronos sibi nectit et unit, Palliat arcana ne signent pallia vana. Offa restauratus regali stirpe creatus * Erigitur, spernit quae degenerantia cernit. Armis donatur, Cato,f Mars,| Paris § hinc reputatur Quo floret tuta duce Mercia lege statuta ; Ense superborum vices reprimens dominatur, Hunc rex Francorum Karolus timet et veneratur. Communi voto cum clero Mercia toto Oflfe concedit sese cui mitis obedit ; Ergo coronatur, ex tunc rex jure vocatur. 2 Par. has here in the margin : " Verte duo folia et invenies hanc " epistolam in inferiori margine folii " bene et vere scriptam." The letter is here printed from this latter copy in p. 118, which agrees -with that in Malmesbury and in the Life of Ofl'a. Part of the letter is also given by Diceto, col. 608 (Twysden). The variations in the copy preserved by the original com- piler are denoted by A. * Vel, Offa recordatur quod ab indignis reprobatur. f Sapiens et moralis. \ Bellicosus. § Elegans et pulcher. CHRONICA MAJOR A. 349 Malrnesb. Gest. Reg i. 93, p. 129. omni perturbatione vadant; sed si aliqui non religioni ser- A.D. 775. vientes, sed lucra sectantes, inveniantur inter cos, locis Letter of opportunis statuta solvant tbelonea ; negotiatores quoque Charles to volumus, ut ex mandato nostro patrocinium liabeant in regno a " nostro legitime ; l et si in aliquo loco injusta affligantur oppressione, reclament se ad nos vel nostras jndices, et plenam jnbebimus inde justitiam fieri. Cognoscat quo- qne dilectio vestra, quod aliquam benignitatem de dalmati- cis • nostris vel palliis ad singulas sedes- episcopales regni vestri, vel 3 Ethelredi direximus, in elemosinarn 4 domini Apostolici 5 Adriani, deprecantes, ut pro eo intercedi G jube- atis ; nullani "' babentes dubitationem beatam illius animam in requiem esse, sed ut fidem et dilectionem osteudamus in amicum nobis carissimum ; sed et de tbesauro bumana- rum rerum, quern Dominus Jesus nobis gratuita pietate concessit, aliquid per metropolitanas civitates direximus ; vestras quoque dilectioni unum baltbeum et unum gladium Huniscum et duo pallia serica duximus destinanda. Valete." Be signis ccelestibus. Hen. Hunt. Anno Domini dcclxxvi. Visa sunt in caelo rubea signa post Signs in iv. p.730D. occasum solis et borrenda; et serpentes visi sunt in Sutb-sexe, the sky. cum admiratione magna, ac s si de terra scaterent. perpents in bussex. Leo Zacarus iviperavit. Sigebert, Anno Domiui dcclxxvii. Mortuo imperatore Constantino, Leo IV. col. 148. Leo Zaccarus 9 Eomanum adeptus imperium imperavit annis (Chazarus) quinque. emperor. Continuatio historialis. Simeon, Anno Domini dcclxxviii. Petbwinus Witernee, id est Can- Bishops of p. 664 d. dicbe Casee, episcopus, tredecimo episcopatus sui anno diem Whithern. Hen. Hunt, clausit extremum ; cui Etbelbertus successit. Eodem anno Death of iv. p. 730 e. Etbelwoldus et Herebertus, duces de regno Nortbanbum- Ealdulf at Kinfi-s- brorum, contra regem suum rebellantes occiderunt Ealdulfum, cliff 1 in regno nostro legitime] in re- gitime, A. 2 dalmaticis~\ dalmatistis, A. 3 A. inserts regni regis. 4 in elemosinam'] So Par. A. has expectamus ex elemosina. 5 Apostolici] Papa;, A. 6 intercedi] intercedere, A. 7 nullam . . carissimum] om. A. s ac . . scaterent] Introduced by the compiler. 9 Zaccarus] i.e. Chazarus. This name is not in Sigebert, nor in Hugo, nor the Historia Miscella. 350 MATTHiEI PARISIENSIS principem exercitus regis Etbelredi, apud Cunesclive, 1 ct postea Hen. Hunt, idem duces regis Kinewlf 2 et Eggen ingenti praelio pereme- iv.p.730E. runt ; rex auteru Ethelrediis fugit a facie eorum, et consti- tuerunt regem Alfwoldum, qui decern annis regnavit. Offa rex castrwm de Bensintona cepit. Anno Domini dcclxxix. Offa, rex Merciorum strenuissimus, Id. pugnavit contra Kenulfum, regem Occidentalium Saxonum, in obsidione castri de Bensintona; sed Kenulfus martis casu minoratus a loco per fugam recessit, et invictus Offa castrum in sua recepit. Continuatio. Exile of Anno Domini dcclxxx. Ethelredus, 3 rex iNortbanbumbrorum Simeon, Alchred of depositus, primo in urbem Bebbam et post ad regem Pictorum a « 774, ■. • " nomine Kinothum decessit, ubi et finem vitas terminavit. P' B- A.D. 778. and of Cynewulf and Eega. Alfwold king of Northum- bria. Capture of Bensing- ton by Offa. Bellum inter NortJvanliumbros exactum est. [Beorn] Anno Domini dcclxxxi. Principes Kortbanbumbrorum quen- Hen. Hunt. t^'at \ ^ aiTl consulem, et justitiarium suum, plus aequo severiorem, P- 731 a. umbrians * n su ^ s £e( iificiis 4 combusserunt. Quo etiam anno, defuncto Simeon, Bishops of Kinewlfo, Lindisfarnensi antistite, Higbaldus successit. P- 665 A - Lindis- tariie - Continuatio. Hirene imperavit. Irene Anno Domini dcclxxxii. Hyrene cum filio Constantino im- Sigebert, empress. perium Eomanum annis decern gubernavit. 5 col. 149. 1 Cunesclive'] Kings clive, Hunt. ; Cyningenclife, A.-S. Chron. Mr. Hinde thinks the compiler intends Conniscliffe-on-the-Tees by this. (Symeon of Durham, p. 25, note h.) 2 Kinewlf] Kinewlfi, A. 3 Ethelredus'] An error for Alcre- dus. The compiler has been misled hy finding the mention of the death of Eadwlf in Simeon in the year 774, confusing him with the Aldwlf or Aldulf mentioned by Simeon and Huntingdon in 778, and therefore supposing that the king whose exile is thus given by Simeon was the same as the Ethelredus whose exile Simeon mentions in 779 and Hun- tingdon in 778. 4 in suis cedificiis] Introduced by the compiler. The A.-S. Chronicle has on Sele-tune. 5 Par. inserts in the margin : " Nota htec ex cronicis Sigisberti " [col. 149]. Eodem anno Con- Prophecy " stantinopoli quidam laminam au- Nativity " ream invenit, et in ea virum jacen- " tem cum hac scriptura, Christus " nascetur ex Virgine Maria, et " credo in eum. Sub Constantino " et Hirene imperatoribus, Sol, " iteruni me videbis. De anno " DCCLXXXII." CHRONICA MAJORA. 351 Hen. Hunt. Anno Domini dcclxxxiii. Alfwoldus, rex Northanhumbrorum, A.D. 783. iv.p. 731 a. mjgit Eoniam propter pallium, et dedit illud arcliiepiscopo. 1 The pall Quo etiam anno, defuncto Alcmundo Hangustaldensi episcopo, s ^ fc jrby Thibeccus successit. Bishops of Hexham. Wibertus obiit, Sirebumensis egpiscojpus. Anno Domini dcclxxxiv. Wilbertus, Sirebumensis antistes, 2 Bishops of obiit, 3 et Eastanus successit. Sherborne. Karolus duces Saxonum ad fidem convertit. Anno Domini dcclxxxv. Withicnindus et Albion, duces The Saxon Saxonia? infideles, Karolo reconciliati baptizantur. Flor. Wig. MS. A. a. 81G, p. 547. 3 Sigebert, col. 149. leaders baptized. Kinewlfus rex iiderficitur. Hen. Hunt. Anno Domini dcclxxxvi. Kinewlfus, rex Occidentalium Sax- Cynewulf, iv.p. 731 a. onum, cum regnasset viginti sex annis [et] contra Britones et king °* alios multos prselia plurima laudabiliter commisisset, exulavit ■, ■ ,' tandem juvenem quendam, nomine Kinehardum fratrem Sige- Cynehard. berti regis, quern Kinewlfus a regno, ut superius relatum est, Malmes- privaverat, babens ilium suspectum ne aspiraret ad regnum, bur. Gesta vel denique necem fratris sui in ipsum vindicaret. Kine- im ' lm tardus vero tempori cedendum credens, dissimulans animo, quasi volens aufugit ; sed mox cum furtivis preedonum con- veuticulis, nemorosa jaetens abdita, in insidiis multis expectabat diebus propter proverbium, quo dicitur, 42, p. 57. (Not in Malmes bury.) Quod non longa mora dare solet, dat brevis bora. 42, p. 58. Malmes- Interea dum rex Kinewlfus alienis amoribus serviens, in villa bur. Gesta q U03 M.eritona 4 dicitur, furtivas veneri indulgeret, et boc a 4^ °n 5V Kinehardo supradicto compertum fuisset, cum suis complicibus domum foris obsedit ; sed rex, qui cum parvo comitatu et quasi solus advenerat, ut se ab bostibus undique vallatum compe- p. 115. risset, ostia domus obclusit, sperans latrones vel terrere impe- rio vel mulcere alloquio, sed frustra ; nam cum a multitudine rex circumventus fuisset, dum cedere bostibus damnum gloria3 sua? arbitraretur, defensioni vacans ipsum Kinehardum crude- liter vulneravit ; hoc autem viso, Kinebardus cum suis in regem irruens, ipsum interfecit. Pauci quoque ex clientela regis, 1 i.e. Eanbald I., archbishop of York. - antistes'} antistites, A. This entry is altogether misplaced. 3 obiit] esse, A. 4 The mention of Merton comes from Hunt. p. 731 e. 352 MATTH^I PARISTENSIS A.D. 786. qui aderant, dum non manus dare, sed dominion suum vindi- Malmesb. care intendunt, omnes fuerunt pariter obtrancati. Continuo Crest. Reg. fama dilabitur ad principes perempti regis, qui non longe ex- '* ' P' cubias agebant, inter quos Osricus major cseteris socios bor- tatur ne tantam ignominiam inultam dimitterent; strictis Death of ensibus irruunt in bostes. Kinebardus boc videns cognationem Cynenard. praetendit, multa pollicetur, sed ubi nibil proficit, suos ad resistendum accendit ; tandem regiis ministris justa proveniente victoria, Kinebardum cum suis omnibus peremerunt. Corpus vero regis Wintonias sepultum est, Kinebardi autem apud Rependune, 1 quod tunc nobile ccenobium erat et famosum. Brithricus rex West-Saxonum constituitur . Anno Domini dcclxxxvii. Defuncto rege Occidentalium Hen. Hunt. Saxonum Kinewlfo, Brithricus filius ejus successit in regnum iv. p. 731 c. sedecim annis. Bishops of Quo utique anno, defuncto Celdulfo 2 Dorkecestrensi episcopo, Dorches- Aldulfus successit. ter. Beorhtric succeeds Cynewulf. Prodigy. Death of Q. Ricdritha. Council of Cealchyth. Sanguis de ccelo pluit. Anno Domini dcclxxxviii. Sanguis de caslo in terram pro- fluxit, et regina Ricdritha diem extremum clausit. Sigebert, col. 150. Simeon, p. 666 r>. Hen. Hunt, iv. p. 731 c. Vita Offse, ii. p. 25. Ecgfrith crowned in Offa's life- time. Adrianus Papa. Anno Domini dcclxxxix. Adrianus Papa legatos misit in Britanniam ad fidem, quam Augustinus praadicaverat, reno- vandam. Ipsi vero a regibus cum clero et populo bonorifice suscepti super stabile fidei fundamentum pulcbre aadincaverunt, Obristi gratia cooperante. Tenuerunt autem concilium apud Cbalcbutbe, ubi Lambertus, arcbiepiscopus Cantuariensis, par- tem sui episcopatus arcbiepiscopo Licbesfeldensi resignavit : in illo quoque concilio Offa, rex Merciorum potentissimus, in id. p. 26 regem fecit 3 solemniter coronari Egfridum, filium suum pri- mogenitum, qui deinceps cum patre, juvenis piissimus et animo nobilissimus, usque ad fineiu vitas ejus regnavit. 1 Bepton. The A.-S. Chronicle says Axminster, p. 332. 2 This is most probably a care- less copy of the entry in Flor. Wig. MS. A.p. 546" 2 , " Defuncto Higberhto " Licetfeldensi episcopo, successit " Aldulfus." There is also proba- bly some confusion with Aldulf, bishop in Lindsey in 750, and Al- dulf, bishop of Mayo, consecrated in 786. See Stubbs's note to Hoveden, a. 786, i. p. 11, note 3. 3 fecit] fecere, A. CHRONICA MAJOEA. 353 .Simeon, Eodem anno rex Northanhumbrorum Alfwoldus, conspiratione A.D. 789. p. 667 a. f ac ta ab ejus patricio, Sigan nomine, miserabili morte occisus Murder of est juxta Murum, cujus corpus in ecclesia Haugustaldensi se- rr ?' pultum est. In loco autem, quo rex praefatus interfectus fuit, ]sforthum- a plurimis visa est caalitus lux emissa, cujus rei novitate a bria. fidelibus loci illius ecclesia constructa est, [et] in honorem Dei ibidem et sanctorum Cutbberti et regis Oswaldi consecrata Flor. Wig., est. Successit ei in regnum Osredus, filius Alcredi, trinepos 1 ^ sre ^ Ann tj • succeeds. ■"■PP-5 Idae regis, uno anno. p. 640 a. & Crux apparuit in vestimentis hominum. Hen. Hunt. Anno Domini dccxc. Apparuit signum crucis in vestibus Portent. iv. p. 731 d. hominuin, quod dictu et auditu mirabile fuit. Illud enim fac- tum credimus ad praBmunitionem gentium regionis, ut plagam Danorum, quas proxime secuta est, possent evitare. Rex Brithricus filiam Offce regis duxit. Malmesb. Anno Domini dccxci. Kex Occidentalium Saxonum Brithricus, Marriage Gesta ut ampliorem gratiam apud propinquos inveniret, filiam Offte of Beorh- Regum, i. re gis Merciorum, eo tempore potentissimi, in conjugium ac- tr ^ c w i tn ' P" cepit ; cujus affinitate fultus Egbertum solum regalis prosapias , a ^ ir ' superstitem, quern regni sui utilitatibus futurum metuebat f Qff a> hostem, in Franciam fugavit. Quo expulso rex securo vacabat Ecgberht otio, cum gens Danorum piratica rapina vivere assueta, tribus banished, advecta navibus, pacem provinciaa perturbavit. Istos 2 quoque First arri- quasi exploratores advenisse suspicandum est, ut ubertatem T. a patriae explorarent, sicut postea Danorum multitudo super- veniens, quae totam replevit Britanniam, luce clarius demon- stravit ; tunc vero furtive appulsi, regiam villam, quae prope erat, aggressi, villicum regis, qui eis ad pugnam occurrit, pere- Hen. Hunt, merunt. Hie primus ex Angligena natione interfectus est, sed iv. p. 731 e. multa postmodum ex eis milium milia corruerunt; tandem a Malmesb. multitudine populorum occurrenti excussa Danorum praada, ad Gest. Reg. naves fugere compulerunt. i. 43, p. 60. Rex Osredus a regno suo fugatur. Hen. Hunt. Anno Domini dccxci. 3 Bex Osredus dolo suorum a regno fu- Osred iv. p. 732 a. gatus est, cum anno uno regnasset, [et] Ethelredus, filius Mol, expelled. 1 trinepos.~] This error for trine- potis arises from joining together two sentences of Flor. Wig. App. p. 640 a. 2 Istos'] Istis, A. 3 Sic. In 0. W. the numbering 783 occurs twice, and thus they agree again here. A. had originally two years numbered 786 ; Paris has altered them up to 791, leaving two thus numbered. 354 MATTH^EI PARISIENSIS A.D. 791. iEthelred Mol. Osred slain. Synod at Finchale under archbp. Eanbald. Constan- tine VI. emperor. Synodal letter sent by Charles on image worship. Letter of Alcuin. Marriage of iEthel- red and iElflsed. Murder of iEthel- berht, king of the East Angles. in regno substitutes. Hoc quoque anno, qui quartus est post- Hen. Hunt, quam Osredus primo rex fuerat, cum viribus congregatis rediret, iv.,p.732A. ut Etbelredum, per quem expulsus fuerat, a regno expelleret, inter eundum captus est apud Tinemutham et occisus. Eodem Simeon, anno x congregata est synodus in loco qui Finchale dicitur, pras- P- 670 a. sidente arcbiepiscopo, cum suis suffraganeis episcopis et aliis multis. Conimuatio. Gonstantmus imperavit. Anno Domini dccxcii. Constantinus Eomanum adeptus im- Sigebert, perium septem annis imperavit. Eodem anno Karolus, rex col. 151. Erancorum, misit librum synodalem ad Britanniam, in quo verse im g£ ^ fidei multa reperta sunt obviantia, et eo maxime quod pa3ne omnium Orientalium doctorum unanimi assertione est diffinitum, imagines adorare debere, quod omnino ecclesia catbolica exe- cratur ; contra quod Albinus scripsit epistolam, ex auctoritate divinarum scripturarum mirabiliter dictatam, illamque cum eodem synodali libro in persona episcoporum ac principum idem Albinus ad regem attulit Gallicanum. Eodem anno Etbelredus, id. p.667E. rex Northanhumbrorum, iElfledam regis Offiee filiam uxorem accepit. Be Sancto Alberto rege et martyre. Eodem tempore rex Orientalium Anglorum Albertus, 2 filius regis Etbelredi, a finibus regni sui, matre multum inbibente, egressus, venit ad Offam, regem Merciorum potentissimum, petens ab eo ut filiam suam 3 ei daret matrimonio copulandam. Offa vero rex nobilissimus et genere clarissimus, cum dicti regis adventus causam cognovisset, suscepit ilium cum max- imo bonore in palatio regio, et tarn ipsi regi quam commili- tonibus qui cum illo advenerant, omne quod potuit bumanitatis 1 This is given in 798 by Simeon. The identification of the place seems due to the compiler. It is Wincanhalth in Simeon (ed. Hinde, p. 35). 2 Albertus ] So altered from Ethelbertus. These first two para- graphs are due to the compiler. See the life extracted by Richard of Cirencester, i. p. 271 (ed. Mayor). 3 i.e. iEthelthryth. Par. inserts in the margin : " Desponsatur una filiarum regis " Offa? regi Occidentalium Brith- " rico. " Desponsatur alia filia Offae " Etheldredo regi Norhamhimbro- " rum. " Albertus rex Orientalium An- " glorum postulans tertiam sibi " dari in uxorem, dolo regis, ut " dicitur, sed hoc non manifeste " verum est, dolo yero reginae, quod " manifestius est, suffocatus est in " thalamo ipsius reginae." This is from the Vita Offse, p. 23. CHRONICA MAJORA. 355 Vita obsequium exbibebat. Offa quoque rex cum reginam suatn A.D. 792. Oftse II., Qucndi'ithara conveniret, et consilium quaereret de prsemissis, Murder of ilia bortatu diabolico succensa viro fertur taliter respondisse : iEthel- " Ecce," inquit, " tradidit Deus bodie vobis inimicum vestrum, berilt - " cujus regnum tarn diuturno adoptastis desiderio, ut, illo " latenter extincto, regnum ejus in jus vestrum et successorum " vestrorum transeat in saternum." Cui rex mente nimium perturbatus ex mulieris persuasione, cum indignatione ipsam increpando, respondit, " Quasi una," inquit, " de stultis mu- " lieribus locuta es ; absit a me, absit tarn detestabile factum, " quo perpetrato, mibi meisque successoribus foret opprobrium " sempiternum ; ' " et bis dictis, rex iratus ab ilia recessit. Interea, mentis perturbatione paulatim deposita, reges con-P-H 6 - sederunt ad mensam, ubi regalibus esculentis refecti, in tym- panis, citbaris, et cboris diem totum cum ingenti la3titia expleverunt. Sed regina interim malefica, a foedo proposito non recedens, jussit in dolo tbalamum more regio pallis se- ricis et aulaeis adornari, in quo rex Albertus nocturnum ca- peret somnum ; juxta stratum quoque regium sedile preeparari fecit cultu nobilissimo exstructum et cortinis undique circum- datum, sub quo etiam malefica ilia fossam parari fecit pro- fundam, ut nefandum propositum perduceret ad effectum. Rex vero Albertus, cum post laatum diem membra sopori dare proposuisset, adductus in thalamum memoratum in sedili pra?- fato residens, cum ipsa sella in fossae profunditate subito prsecipitatus, a lictoribus, quos regina absconderat, suffocatus est ; nam ilico cum rex in foveam corruisset, projecerant super eum nefandi proditores pulvinaria cum vestibus et cortinis, ne clamans audiretur, et sic rex et martyr innocenter extinctus accepit coronam vita?, quam repromisit Deus diligentibus se. Id. p. 25. Hoc tandem detestabile factum, quod regina malefica in procum filias 2 operata fuerat, cum ad commibtones occisi regis per- venisset, ante lucem recesserunt ab aula, ne de ipsis simile fieret judicium metuentes. Offa quoque rex magnificus, cum de commisso facinore certitudinem comperisset, sese lugens, in coenaculo recludens, per tres dies cibum non gustavit ; J he tag- ged tamen, Meet a morte regis baberetur immunis, missa ex- ^ g ast peditione non modica, regnum OrientaUum Anglorum suo Angles imperio copulavit. Sanctus autem Albertus, dum inboneste seized by tumulatus, omnibus latebat incognitus ; donee corpus ejus, caslesti ^Ff- lumiue declaratum, a fidebbus inventum et apud Herefordensem ^g^'g delatum civitatem, nunc L sedem episcopalem, miracubs exornat body et virtutibus illustrat. brought to . Hereford. 1 sempiternum'] om. W. 2 in procum filice is from Malmesbury, Gesta Pontif. iv. 170, p. 305. z 2 356 MATTHiEI PARISIENSIS A.D. 793. Death of archbishop Jaenberht. ^Ethel- heard arch- bishop. Baldwulf bishop of Whithern. Transla- tion of S. Alban by Offa. De morte Lamberti, Cantuariensis archiepiscopi. Anno Domini dccxciii. Lambertus, Cantuariensis archiepi- Malmesb. scopus, cum viginti septem annis [sedem laboriose] nimis te- 9^ s . t- on ~ nuisset, diem clausit extremum; quo apud Sanctum Augustinum \^ ' sepulto in capitulo, Hathelardus, Wentanaa civitatis 1 episcopus, tredecim annis successit. Eodem anno Eanbaldus, Eboracensis Hen. Hunt, archiepiscopus, Baldulfum 2 apud Witerne, quas 3 Latine " Can- lv - P-732 b. " dida Casa " dicitur, episcopum consecravit. De inventione Sancti ATbani, Anglorum prothomartyris. Eodem anno Offa, Merciorum rex potentissimus, cum in urbe Vita Batbonia residens post diei laborem noctis quietem in stratu Offa; II., regio caperet, angelo nuntiante, divino est admonitus oraculo, P" ut sanctum Dei, Anglorum sive Britonum protbomartyrem Albanum, de terra levaret et reliquias ejus in scrinio digDius collocaret. Rex vero divinis illico studens obtemperare praa- ceptis, accito Humberto, Merciorum archiepiscopo, cujus sedes apud Licbesfeld nuper ab eodem rege fuerat constituta, divinam ei voluntatem indicat de prasmissis. Tunc archiepiscopus me- moratus, assumptis continuo securn Ceolwlfo Lindesiensi et Unwona Legecestrensi episcopis, suis suffraganeis, curn in- numera utriusque sexus et diverse aetatis multitudine, regi die sibi statuta apud Verolamium occurrerunt. Rex vero, dum illuc iter expediret, lucis radium, in modum ingentis faculaa, cselitus emissum super locum sepulcbri quasi fulminare 4 con- spexit ; boc quoque divino ab omnibus miraculo conspicato, tali indicio exstiterunt de visionis veritate certiores effecti. Tunc populo in jejuniis, eleemosynis et orationibus sanctifi- cato, antistites sacri sacerdotalibus adornati infulis affore sibi beati martyris auxilium flagitabant. Fuerat namque locus et memoria martyris post adventum Sancti Germani, Autissiodo- rensis episcopi, qui cum beato Lupo, Trecasinas urbis episcopo, ad exstirpandam bajresim Pelagianam in Britanniam venerant, annis circiter trecentis quadraginta quatuor omnino deleta ; siquidem gens pagana Saxonum, Jutorum, et Anglorum, Bri- tonibus expulsis, Britanniam subjugaverant, ut superins constat prolixius exaratum, mox agros depopulantes, ignem in civitates et oppida accumulantes, sacras ecclesias solo tenus compla- nantes, sacerdotes detruncantes, cunctam paane superficiem in- sula? a mari usque ad mare immisericorditer deleverunt. Hac 1 civitatis] civitate, A. 2 Baldulfum] om. 0. W. 8 quae . . . dicitur] Introduced by the compiler. 4 fulminare] Altered to fulmi- naret in A. CHRONICA MAJORA. 357 Vita Offie II., p. 27. itaque tempestate, ecelesia beati Anglorum prothomartyris A.D. 793. Albani, quam Beda in Anglorum historia, post passionem ejus- Transla- dem martyris, miro tabulatu lapideo scripsit fuisse constructam, ^ on . inter cteteras regionis ecclesias funditus est subversa ; unde et sepulcbrum ejus, quod in adventu Sancti Germani, et ante a passione martyris usque ad illius patria? desolationem, omnibus notum, et propter miraculorum frequentiam ab omnibus fuerat adoratum, tempore quo Offaa regi angelico exstitit ministerio revelatum, erat iucognitum universis. Facta igitur, ut diximus, oratione a clero et populo cum elemosina et jejunio, terram percutiunt, et passim martyris sepulturam offendunt ; nee fait necesse locum diu quasrere, quern divina dementia dignata est caslesti lumine revelare. Martyris igitur corpus, astante Offa rege strenuissimo, in theca lignea, in qua prius a Cbristi fide- libus propter barbarorum stevitiani fuerat tempore discriminis occultatum, reperiunt cum ipsis sacris omnium Apostolorum diversorumque martyrum reliquiis, quas ibi dudum Sanctus deposuerat Germanus. Movit baic inventio tarn clerum quam populum universum ad lacrimas, et ob hoc maxime, quod fidem fecit dictis 1 sanctorum patrum de reliquiis " simul cum corpore repertis, quas legimus ad solatium ma.rtyris ejus sacro corpori fuisse conjunctas. Quid 3 ergo? tbesaurum, diu sub cespite absconditum, archiepiscopus cum suis episcopis de sepulcbro levantes cum timore sancto, preecedente solenni processione, in hymnis et laudum prasconiis, transtulerunt in quandam ecclesiam, olim extra urbem Verolamium in bonorem beati martyris consecratam, ubi in locello, ex 4 auro et argento simul et lapidibus pretiosis fabrefacto, pia patris pignora reponuntur. Rex autem propter regale signum, ut in postern m omnibus patesceret quod a rege inuncturn est corpus et regi revelata est inventio, caput circulo aureo fecit redimire. Quo in loco usque in hodiernum diem divina non 1 dictis] dorainus, A., and so the Vita Offa; (ed. Wats). West, has dictis. " reliquiis'] reliquis, A. 3 Quid] Quem, O. W. ; Quern utique, Vit. Offse. 4 ex . . . reponuntur] Introduced by the compiler. 5 This sentence is added by Paris in the margin. It is enlarged from the Vita Offse. At the foot of the page is a picture of the martyrdom of S. Alban, and the lines : '• Albano cseso, tua sunt tibi lu- " mina, effisor, " Eruta, siccata flumina, fons- " que datur." And at the foot of the next page, a picture of the Invention, with the legend, " Invenitur Sanctus Alba- " nus;" and over Offa's head, " Rex « Offa vel Offanus." 358 MATTHiEI PARISIENSIS A.D. 793. desinunt celebrari miracula, sed, multis cernentibus, surdis ibi Vita Miracles at restituitur auditus, claudis gressus, cascis visus, et omnibus Off 80 H., the tomb. cum fiducia beati martyris auxilium. implorantibus, a Deo p ' mentis et corporis impertitur desiderata salus. Acta autem Id. p. 28. sunt baac a passione ejus anno quingentesimo septimo, ab ad- p. 117. ventu Anglorum in Britanniam trecentesimo quadragesimo quarto, indictione prima, kalendis Augusti. Ut rex Offa Romam pergens prcdum peregrinis emerit. Offa's His ita gestis convocat rex ibidem provinciale concilium, id. council and e t cum archiepiscopo Humberto, suisque suffraganeis et prima- journey to ^us urL iversis, cum quibus tractat de conventu monacborum in loco illo congregando atque ccenobio privilegiando, ubi pro- tbomartyris regni sui reliquias invenit, et quern locum suo sanguine consecravit. Placet omnibus regis propositum, eique episcoporum laudat concilium, 1 ut auctoritate Pomani pontificis canonizetur, simul et privilegietur monasterium in bonorem martyris noviter construendum ; et base omnia ut digniorem sortiantur effectum, consulitur, ut per legatos a latere regis destinatos, aut in propria persona, rex ipse super bis cum curia tractet Bomana. Rex vero suorum adquiescens consilio laboriosum arripuit iter, ut sicut beatus Albanus protbomartyr refulsit Anglorum, ita monasterium ejus omnibus regni coe- nobiis possessionibus simul et libertatibus preeferretur. He crosses Igitur rex mare ingressus ad portum in Flandria deside- Id. to ilan- ra tum applicuit, veniensque ad quoddam oppidum Monas- buvs cer- teriolum nuncupatum, 2 bospitandi gratia illuc divertit, ubi tain mea- jumentis suis pabula non inveniens, miratur valde, quoniam dows there, locus ille pratorum copia conspicitur abundare ; queerit ergo rex, cujus sint prata ilia? Sed responsum accepit, quod dominos plures baberent. Jubet autem rex, ut omnes com- pareant in conspectu ejus, et de pratis distrabendis admoneant venientes ; indignantur 3 non modicum qui base audiunt, asse- rentes sufficienter pratorum dominos in rebus temporalibus abundare. Cumque tandem nobiles illi ad regis prassentiam perducti fuissent, convenit eos de pratis distrabendis ; quos cum audisset in omnimodis abundare divitiis, "Non sic," inquit rex, " abundatis, quin possitis amplius abundare. Nbs " prata vestra comparabimus, non secundum eorum asstima- " tionem, sed juxta vestram voluntatem; nee erit ulla diffi- 1 laudat concilium] consulit pru- dentia, Vit. OfFae, which explains ei. 2 nuncupatum] om. O. W. 3 indignantur . . . abundare] not in the Vit. Offie. CHRONICA MAJOEA. 359 Vita " cultas de pretio, licet nulla propitiatio ' sit in distrahendo." A.D. 793. OffaeH., jjj s au( iitis, omnes cupiditate victi, a rege pro sua voluntate, ^* ' pro pratis pretium 2 acceperunt; quo facto, rex prata ilia con- -which are ■*rt Off ^ secrat > et transeuntibus peregrinis omnibus regali munificentia gi v< ?n for '•' confirmat, quatinus peregrini in illis locis pro tempore vel -f u - se berbam vel foenum in perpetuum babeant sine pretio, unde jumenta sua sustineant, ex regis beneficio. Ut rex Off a Bomam perveniens ccenohium beati Albani [privilegiaverit] . 3 Id. p. 29. Innumerata 4 denique soluta pro distractione pratorum pe- His arrival cunia, a loco rex progreditur, et Romatn tandem perveniens, at Rome, optata Apostolorum limina conterit, et diversorum loca sancto- rum pia devotione percurrit. Deinde Adriano summo Pontifici Grant of sui causam adventus denuntians, et de loco simul et beato Pope Albano canonizando coenobioque construendo devote preces . ,V an ' porrigens, petitioni sua? Romanam de facili curiam inclinavit, nastery of et ex boc pra3cipue, quod martyris inventio ca3litus sit edocta. S. Alban. De monasterio fundando et ab omni episcoporum subjectione emancipando curiam consulit, cui Romanus Pontifex taliter respondit : "O fili carissime Offa, rex Anglorum potentissime, " devotionem tuam circa regni tui protbomartyrem non medio- " criter commendamus, et monasterio construendo illudque " privilegiando petitioni tua3 assensum gratanter prasbemus, " injungentes tibi in tuorum remissionem peccatorum, ut re- " diens ad terram tuam, consilio episcoporum et optimatum " tuorum, quas volueris possessiones sive libertates beati Al- " bani monasterio conferas, et tuo privilegio inde facto nos " originale tuum privilegio nostro roborabimus consequenter; " et monasterium illud in specialem Romanaa ecclesiaa filiam " adoptabimus, et nostro illud apostolatui subiciemus, nullo " episcopo sive arcbiepiscopo mediante." 5 1 propitiatio ] propriatio, Vit. 5 Par. inserts in ruhrick in the Offse. I margin : 2 pratis pretium] pretium pratis, A. 3 privilegiaverit ] So the Vita Offee. It is also omitted in W.West. 4 Innumerata'] Dinumerata,O.W., as the Vit. Offse. Paris inserts so- luta, to make up the sense, evidently not knowing Dinumerata was the true reading. " Ante hajc confecta fait carta " nostra magna quam con fecit rex " Offa de fundatione et possessioni- " bus ecclesise Sancti Albani, quse " potest sciri per verba cartae illius, " quam ipse propria manu signavit " faciens crucem in principio au- " ream." 360 MATTHiEI PARISIENSIS A.D. 793. His igitur auditis, rex, quid digue tantaa largitati repen- Vita Gift of dere valeat, secum pertractat ; tandem divina regem inspi- Offae II., wi'*^. rante gratia invenit salubre consilium, et in die crastina P" school at scno l arQ Anglorum, quae tunc Bomas floruit, ingressus, dedit Rome. sibi ad sustentationem gentis regni sui illuc venientis, singulos argenteos de familiis singulis, omnibus in posterum diebus, singulis annis ; quibus videlicet sors tantum contulit extra domos 1 in pascuis, ut triginta argenteorum pretium excede- ret ; et hoc tali largitate obtinuit, ut de regno Angliaa nullus publice pcenitens pro executione sibi injunctas poenitentias subiret exilium. Celebrata igitur donatione praedicta, et sus- cepta confessione a Papa peccatorum remissione, similiter cum summi Pontificis benedictione, ad propria rex magnificus remeavit. The mo- Tunc congregato apud Verolamium episcoporum et optima- Id. p. 30. q^aTvT j ^ um suoruin concilio, unanimi omnium consensu et voluntate founded hv ^eato Albano amplas contulit terras et possessiones innumeras, Offa. quas multiplici libertatum privilegio insignivit. Monacborum vero conventum ex domibus bene religiosis ad tumbam mar- tyris congregavit et abbatem eis nomine Willegodum pras- fecit, cui cum ipso monasterio omnia jura regalia concessit. Nota am- Dominabatur Offa rex magnus in viginti tribus provinciis, Id. plitudinem q Uas Aoigli " sciras " appellant, id est, in (i.) Herefordensi, Offmi el CU J US episcopus sedem babet in eadem urbe ; in provinciis Offse. ("•) Wigornensi et Glovernensi, quarum episcopus sedem babet in Wigornia ; in (iii.) Warewicensi, (iv.) Cestrensi, (v.) Stafor- densi, (vi.) Scrobesbernensi et (vii.) Derebiensi, quarum epi- scopus sedem habet in Licbesfeld ; in (viii.) Legecestrensi, cujus episcopus in eadem urbe sedem babet ; in (ix.) Lin- colnensi, cujus episcopus sedem babet in Lindesia; (x.) Norb- amtonensi, (xi.) Oxoniensi, (xii.) Buckingebamensi, (xiii.) Bede» fordensi, (xiv.) Huntendunensi, (xv.) Canbregensi, et dimidia Hertfordensi, quarum episcopus apud Dorkecestriam sedem babet ; in provinciis (xvi.) Essexiaa et (xvii.) Middelsexiaa, et dimidia (xviii.) Herefordensi, quarum antistes sedem babet in urbe Londoniarum; in (xix.) Norfolc et (xx.) Sutbfolc duo sunt episcopi, unus Helmbamensis, et alter Domucensis ; domi- nabatur etiam (xxi.) Snotingensi provincias, cujus Cbristianitas ad arcbiepiscopum Bboracensem spectat. Ex bis omnibus pro- vinciis dedit rex praafatus denarium beati Petri, ut 2 prasdictum est, quod Anglice "Bomscot" appellatur. 1 demos'] domibus, A. W. 3 ut . . . appellatur] Introduced by the compiler. CHRONICA MAJORA. !61 Vita OffED II., p. 31. De possess ionibus ab Offa monasterio Sancti Albani collatis. A.D. 793. Dedit praaterea Offa, rex potentissimus, beato prothomartyi'i Demesne of Albano villam suam dominicam, quae viginti ferme miliariis Winslow a Verolamio distat et "Wineslawe" nuncupatur, et tantun- ^I en ^ dem per circuitum, 1 sicut usque bodie scripta regis testantur, Alban's. ' quae in praafata basilica continentur; quaa videlicet basilica tanta libertate previlegiata refulget, ut ab Apostolica consue- tudine et redditu qui "Romscot" dicitur, cum neque rex, neque arcbiepiscopus vel episcopus, abbas vel prior, aut qui- libet in regno ab illius solutione sit iramunis, ipsa quidem sola quieta est; in presbyteros autem et laicos totius posses- p. us. sionis sua? abbas, vel arcbidiaconus nionacbus sub ipso con- stitutus, jus pontificale exercet, ita ut nulli arcbiepiscopo vel episcopo aut legato, nisi summo tan turn pontifici, subjec- tionem 2 impendat. Hoc quoque sciendum est, quod Offa rex g # Alban's magnificus, tempore quo beati Petri vicario, Romans? urbis allowed to Pontifici, redditum statutum, id est Romscot, de regno suo collect and concessit, ipse a Pontifice Romano impetravit, ut ecclesia beati 0W1 ^ use Albani Anglorum protbomartyris eundem Romscot ab omni the Roni-' Hertfordensi provincia, in qua sita est ecclesia saspedicta, scot from fideliter colligeret, et collectum in usus proprios remitteret. Herttord- Unde et ipsa ecclesia, sicut a rege omnia jura regalia, ita babet abbas loci illius, qui pro tempore fuerit, ponti- ficalia ornamenta. Et haac de Sancto Albano ad tempus dicta sufficiant. 3 Flor. Wig. p. 546 A. Simeon, p. 667 e. Be signis ccelestibus, qtice famem et mortalitatem prcecurrerunt. Anno Domini nccxciv. Defuncto Humberto, 4 Licbesfeldensi ?? s ^ p ?, ^ arcbiepiscopo, Higbertus successit. Eodem anno miseram Anglorum gentem dira prodigia terruerunt ; nam fulmina Portents, abominanda et dracones per aera ictusque 5 ardentes volitare videbantur, quas signa famem validam et bominum stragem Hen. Hunt. non modicam figurabant venturam ; siquidem supervenientes iv. p. 732 b. Dani cum Norwegensibus gentem Norbanbumbrorum et Lin- disfarnensium miserabiliter perimentes, ecclesias Cbristi cum Simeon suis habitatoribus destruxerunt. Lindisfarnensis utique insula, Descrip- p. 668 a. octo vel amplius se miliariis extendens, nobile babet monas- tionofLin terium, quo pater eximius antistes Cutbbertus positus eratj cum aliis praesulibus, qui ejus successores sanctissimi exstite- disfarne. 1 circuitum'] circuitu, A. ' subjectionern] subjectione, A. 3 sufficiant'] sufficiunt, W. This sentence is introduced by the com- piler. 4 Apparently an error for Ber- thuno. 5 ictusque] utriusque, O. W. 362 MATTH.EI PARISIENSIS A.D. 794. runt. Lindis vero rivulus est, quod ' excurrit in mare, duo- Simeon rum pedum habens latitudinem 2 quando minor fuerit et videri p. 668 a. potest; sed quando assfcus maris major fuerit, tunc nequit Lindis videri. Heec ex chronicis Eusebii. 3 Offse regi Merciorum iv. kal. Augusti defuncto filius Flor. Wig. ejus Ecgbertus 4 in regni gloriam successit, et centum quadraginta uno diebus regnavit. Eodemque anno vitam finivit. Cui vir magnificus et sancta sobole felix Kenelphus successit, qui in pace, justicia, et pie- tate regni rexit gubernacula. Mortuo autem Ecgfred Robert de rege Anglorum regnavit Eadbertus, qui et Pren, tribus co i 41 ' 5< Lindis fame. Ecgfrith succeeds Offa. Cenwulf. Eadbriht Pren, king of Kent, annis, et captus est et abductus a Kenulpho. Cruelty of Con stan- tine VI. Cruelty of Constan- tine V. to Pope Ste- phen II. and others, Death of Sicffa. Pope Leo HE. De persecutione Constantini imperatoris. Anno Domini dccxcv. Oonstantinus imperator multos sibi Sigebert, suspectos oculis privavit. • 151, Papam Stephanum, quern per annos quadraginta carcere in- Id. a. 770, clusum tenuerat, crudeli morte damnavit; et omnes sibi sus- co '- l46# pectos vel subjectos super lignum sanctse crucis jurare 5 fecit, quod nullam Dei aut sanctorum imaginem venerarentur, ne- que Dei genitricem invocarent. Eos autem, qui vigilias Deo agebant, qui religiose vivebant, vel qui sanctorum reliquias penes se babebant, condemnans, patrimoniis privabat, et modis omnibus cruciabat ; qui reverentiores erant, eorum barbis cera et pice illitis, amburebat. Monacbos ut uxores, monacbas ut viros, ducerent, cogebat; quod multi respuentes ad palmam martyrii pei"venerunt; nee sub alicujus gentilis persecutione plures quam sub bac martyrizati leguntur. Hoc quoque anno Hen. Hunt. Sigar dux, qui beatum regem Alfwaldum indigne peremerat, 1Y - P- 732 b. digno periit cruciatu. Leo Romce sedit. Anno Domini dccxcvi. Adriano Papa defuncto, Leo successit Vit. Pontif. annis viginti, mensibus quinque, diebus sedecim, et cessavit sedes tribus diebus. 1 quod~] Sic, Simeon having flumen, which the compiler has altered to rivulus, and forgotten to alter the relative. 2 latitudinem] latitudinis, A. 3 Eusebii] Sic, probably from the St. Alban's copy of the Chronicles from which this is taken being bound up with that of Eusebius. 4 Ecgbertus] Sic, for Egferthus, or Ecgfredus. 5 jurare] jure, A. CHRONICA MAJORA. 363 Eodein anno tres orbiculi 1 visi sunt circa solem, significantes A.D. 796. fortasse multorum regum et nobilium mortem, qui illo anno Portent. Hen. Hunt, ex hoc saeculo transierunt ; nam eodem anno rex JSTorthan- ?®~ °^ iv. p. 732 c. humbrorum Etheldredus, propria relicta uxore, novam duxit, «^- ,, Simeon, unde et propria gente interfectus est ; cui Osredus 2 successit umbria. p. 669 b. £ n re g ntim) sed illo vicesima quinta 3 regni sui die defuncto, Osbald. Eardulfus ei successit in regnum, et decern annis regnavit. 4 ^ ar r?~* Id. p. 669 c. Hoc quoque anno Eanbaldus, Eboracensis arcniepiscopus, de- fYork Hen. Hunt, cessit, et alter Eanbaldus successit. His etiam diebus defuncto Eadbriht iv.p. 732 c. Ethellberto, 5 Cantuariorum rege, Eadbertus successit. Per Pren, king Id.p.732E. idem tempus post Lambertum, Cantuariensem arcniepiscopum, °} ^ iEtbelbardus archiepiscopatum regendum suscepit. f Canter- bury. Be morte et sepultura Offce regis Merciorum. Vita Eodem anno Offa, 6 rex Merciorum magnificus, constructo fere Death of Offse II., nobilissimo post inventionem beati Albani monasterio, in villa, 0*f a - P' qua3 Offeleia nuncupatur, juxta multorum opinionem diem clausit extremum; cujus corpus apud villam de Bedefordia delatum, in capella quadam extra urbem, supra ripam Usca3 fluminis sitam, The chapel more regio dicitur fuisse sepultum. Eefert autem usque in i n which bodiernum diem omnium fere comprovincialium relatio, quod :* e w ^. s capella praafata longo usu et violentia illius fluminis sit sub- swa ii w e( i versa, atque ejus rapacitate, cum ipso regis sepulchro, in flumen up in the prascipitata ; unde et usque in preesens sepulchrum illud ab Ouse. hominibus loci, tempore eestivo ibidem balneantibus, quandoque in aquae profunditate videtur esse conspicuum, et quandoque licet diligentissime quaaratur, ac si res fatalis esset, non in- venitur. Successit 7 autem Offaa regi strenuissimo in regnum Egfri- Offse regi dus Alius ejus, qui, patre vivente, ei conregnaverat annis successit octo. Egfridus ergo juvenis egregius et animi nobilitate j^ff^^??,, praaditus, protinus cum fuisset in regno confirmatus, pia patris fihus ejus in regno Mercio- 1 orbiculi] ortuli, A. I " qui et imperator fuit Romanorum ; 2 Osredus'] Sic, for Osbaldus. \ " et hie hanc epistolam misit regi 3 vicesima quinta] post xxvii. | " OfEse, in margine hujus pagina; dies, Simeon. I " inferiori." And in the lower 4 et . . regnavit] Introduced by i margin is the letter, as given above the compiler. I p. 348, headed " Ex ihistoria Bri- 5 This must be iEthelberht n., j " tonum." Above in black is, who died in 760. Hen. Hunt, p. j " Cum idem rex O. regnasset xxxix 730 b. 6 Par. has in rubrick in the mar- gin : " Huic contemporaneus fuit " magnus Karolus rex Francorum, " annis. 7 This seems to be original. Cf. Malmesb. Gesta Regum, i. 94, p. 129. 364 MATTH/EI PARISIENSIS A.D. 796. iruitatus vestigia, ecelesiee beati Albani, Anglorum protbomar- Grifts of tyris, terras multas et possessiones devotus contulit; illasque h-cgtrith to cum aliis omnibus, quas pater ejus ecclesise pra3fata3 contulerat, ' cum omnibus libertatibus regiis, quas liberiores babet vel ali- cui ecclesia? conferre potest, suo privilegio confirmavit et ejus donationi, 1 ut perpetuse firmitatis robur obtineret, juxta morem ecclesia3 Bomanas, omnium episcoporum, comitum, et baronum totius imperii sui subscriptionem et signum crucis apposuit. Et praeterea patris in omnibus cupiditatem declinans, qugecum- que ille ad exaltationem regni sui ex diversorum possessionibus monasteriorum attenuaverat, ille prona devotione restituit, et suo privilegio cunctis id petentibus roboravit. Ad petitionem Malmes- quoque Atbelhardi, Cantuariensis arcbiepiscopi, emollitus, dig- p ^'. f . es *' nitates ab arcbiepiscopo Lamberto, ut 2 prredictum est, amissas p ^ libenter restituisset, nisi mors immatura ilium de medio sustu- His early lisset ; nam centesima et quadragesima prima die post exitum ^lor. Wig. death, patris defunctus, omnibus 3 regni sui natiouibus causam prse- P' ' D ' buit magni doloris ; unde nee arbitrandum reor, 4 quod juveuis Mahnes- adeo nobilis mortuus sit propter peccata sua, sed quia pater wary, best. ejus, pro regni sui confirmatione, sanguinem multum effudit. „ ^o ' Succession Successit ei in regnum Merciorum Kenulfus, vir magnificus, ;pi or- "Wig. ofCenwulf. Cuthberti Alius et trinepos 5 Wibbee regis, viginti quatuor annis. App., His chil- Huic regina sua Alfritba genuit Kenelmum, postea sanctum, P- 638 c - dren. e ^ fili as Quendridam et Burgenildam. Qualiter Atlielhardus, arcliie/piscoims Cantuariensis, dignitatem revocavit amissam. Cenwulf. Anno Domini dccxcvii. Eege Merciorum Kenulfo regni Malmesb. He restores diademate insignito, in palatio religiosus, in bello exstitit ut leo 6 Gi-est. Reg. the digni- victoriosus. Accedentes ad eum iEtbelbardus Cantuariensis 1- ,' p. 130. et Eanbaldus Eboracensis arcbiepiscopi, super amissa Can- j-. q . tuariensis ecclesia3 dignitate regem convenerunt ; qui ab ipsis Pontif. quantum nefas in mutilatione Cantuariensis dioecesis antecessor i. 8, p. 17. ejus Offa rex commisisset edoctus, antiquitatis morem devo- tissime reparavit. Missis igitur ad Leonem Papam, Adriani successorem, sua et omnium Anglorum pontificum epistolis, ipso arcbiepiscopo /Etbelbardo legationem 7 graviter fungente, ties of Can terbury 1 donationi] donatio, A. 2 i. e. a. 789, p. 352. 3 omnibus . . doloris] Introduced by the compiler. 4 Alcuin is speaking, the extract given by Malmesbury coming from a letter of his to Osbert. 5 et trinepos] trinepotis, Flor. Wig. 6 ut leo] Introduced by the com- piler. Simeon, p. 669 c, has been used, as well as Malmesbury. 7 Sic, Malmesbury having ammi- nistrante, instead of fungente. CHKONICA MAJORA. 365 Malmesb. quod petiit impetravit ; unde profecto ad laudem archiprsesulis A.D. 797. Gest. Pont, jilius et gloriam excellentius preedicatur ipsam pristinam re- Bishops of J - > P- • vocasse dignitatem, quarn adquisitam custodire. Eodem anno, Worcester. . °, r ,'< lg " Mildredo Wig-orniensi antistite defuncto, Weremundus successit ; ^' c ^ b P; P- 544 e. o . . Eanbald o- quo utique anno Eanbaldus, Eboracensis arcniepiscopus, accepto rece j ves p. 669 d e. pallio, post Ethelbertum antistitem x ordinavit Eadredum, the pall, adjuncto sibi Higbaldo episcopo, 2 ad pontificatus honorem tertio and or- kalendas Novembris, in loco qui Wdeforda nuncupatur. *i ams , Be munificentia Kenulfi, regis Merciorum. Cont'muatio historialis. p. 119. Hen. Hunt. Anno Domini dccxcviii. Kenulfus, rex Merciorum, Cantiaa Capture of iv. p. 732 d. provinciam hostiliter perlustrans prasdatus est, regemque Eadbriht eorum Eadbertum, cognomine Spren, viribus sibi imparem ^ ren "J Malmesb. comprebendit, et vinctum secum cum victoria reduxit. Sed * g0Q ^ • q S r' g " non m ulto post, cum apud Wincbelcumbam ecclesiam, quam after frees 131 fundaverat, fecit dedicari, ipsa consecrationis die regem bim. captivum ante altare manumittens libertate donavit. Aderat Liberality ibi Cutbredus, quern Kenulfus rex praafecerat Cantuaritis loco of Cenwulf Eadberti supradicti. Basilica plausibus resonabat, platea dis- on * ne cursibus fremebat, quod illuc in conventu tredecim episcoporum ,. w '. , et decern ducum nullus largitatis passus est repulsam, dum comb, singuli refectis marsupiis bine abibant ; nam praster ilia exenia, quae optimates susceperant, inaastimabilis pretii et numeri, in utensilibus, vestibus, equis electissimis, omnibus, qui agros non babebant, libram argenti, presbyteris marcam auri, monacbis solidum unum, et postremo multa universo populo erogavit ; monasterium quoque tarn magnis ampliavit redditibus, quod Simeon, boc tempore incredibile videatur. Eodem anno Eanbaldus, Second P* 6 ?0 B - Eboracensis arcbiepiscopus, apud Fincbale synodum congre- synod of Id. p. 669e. gavit. Per idem tempus, rex Nortbanhumbrorum Eardulfus, ^ mchae - in loco qui " Billingeho " 3 dicitur, praalium commisit contra t>m,- ia . e j, Wadse ducem et alios quosdam conspiratores suos ; sed demum (near & multis bine inde interfectis, rex regaliter victoriam obtinuit Whalley). Sigebert, ex bostibus supradictis. Hirene sola imperavit annis tribus. Irene sole col. 152. empress. Be sancto Papa Leone* Simeon, Anno Domini dccxcix. Bomani inter se dissecantes Leonem Mutilation p. 671 b. Papain, virum sanctum et omni laude dignissimum, appre- an< * mrra - bendentes ligaverunt, linguam amputaverunt, oculos eruerunt, cu ^ ous re " 1 Of Hexham. 2 Of Lindisfarne. 3 On the identification of this place, see Mr. Hinde's note, Symeon of Durham, p. 35. 4 Par. adds to this title, " De quo " ad hoc signum °+° notatum mi- " rabile reperies miraculum," as below. 366 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 799. Pope Leo III. Legend of Pope Leo III. Ps. ci. 11. atque x demum a sede Bomana expulerunt ; eumque semivivum Simeon, relinquentes inter 2 lictorum blasphemias turpe facinus commi- P- 671 b serunt ; sed miserator et misericors Dominus, qui sperantes in se non relinquit, linguam ei et oculos mirabiliter restituens, ad pristinam dignitatem melius quam prius fecerat videntem ac verbum fidei praedicantem revocavit. Leoni adhuc adolescentulo de lascivia poenitenti dum oraret ante altare beats? Virginis, apparuit eadem dicens ; " Leo, corrige excessus tuos, et te prsebeam ad " summum gradum." Ille hujus vocis memor de rhetorica se transulit ad theologiam, mutatus penitus in alteram virum, castus et modestus, diligens et peritus ; et factus est peritissimus rhetor et theologus. Vacante igitur sede Apostolica sublimatus est in eadem. Et cum primo celebraret solenniter, facta est ei oblatio non modica. Inter offerentes igitur qusedam mulier ad quam ali- quando habuit accessum, ut dicebatur, manum ipsius Leonis suaviter comprimens et comprimendo deosculans incentivum libidinis in Papa excitavit. Ille post Mis- sarum sollemnia se ipsum redarguens in conclavi sedens manum suam subito amputavit, juxta illud evangeli- cum, " Si pes tuus vel manus scandalizet te, abscide et " proice ab te," etc. Cum igitur vocaretur spepe ad mi- nisterium suum, saspe se excusaret, nee darentur amplius inducise a fratribus nescientibus eum mancum, divertit se Papa in locum secretiorem, et se prosternens in ora- tione devota ante altare beatse Virginis dixit ; " cle- " mentissima Yirgo, promovisti hactenus et sullimasti, " respice nunc in me miserum qui cepi ultionem de meo " transgressu, ne confundar; sed nunc confer consola- " tionem ne conquirendo dicam, Elevans allisisti me." Beata igitur mater misericordise, manum truncato bra- chio novam restituit. Papa igitur qui adhuc manum priorem quam absciderat reservaverat, fratribus convo- catis seriatim qua3 acciderant explicavit, ne laus beataa 1 atque .... expulerunt] From Hen. Hunt. iv. p. 732 d. 2 inter .... commiserunt] In- serted by the compiler. The rest of the sentence is altered and enlarged from Simeon's account. CHRONICA MAJORA. 367 Virginis occultaretur ; et ostendit ille immo omni ec- A.D. 799. clesise manum quam prius absciderat, et causam non Legend of celavit ; et qualiter in oratione prostrato apparuit ei Leo III. beata Virgo et manum manco restituit. Et statutum est tunc quod nunquam ex tunc manus Papse ab obferen- tibus deoscularetur, sed pes ; cum ante fuerit consuetudo quod manus non pes deoscularetur. In hujus miraculi memoriarn reservatur adhuc manus abscisa in thesauro Lateranensi, quam Dominus custodit incorruptam ad laudem matris suae. Simeon, p. 671 c. De persecutione Danomm. Anno Domini dccc. Exercitus 1 paganorum nefandissimus The ecclesias de Hercenes et de Tinemutha crudeliter spoliavit et churches in cum spoliis ad naves recurrit. Hartness Eodem anno Headredus, Haugusdaldensis antistes dictus, mou tv. obiit, et in loco ejus Eardbertus successit. Quo etiam anno, spoiled by Alhmundus, Alius Alcbredi regis, a tutoribus Eardulfi, regis the Danes. ISTortbanbumbrorum, apprehensus est, ejusque jussione cum Bishops of suis profugis interfectus. Eodem tempore, decimo kalendas x am " Januarii, ventus ingens ab Affrica veniens suo flatu borrido , . un ii -i- ■ • • slam, urbes et arbores radicitus evulsit, mare ultra termmos suos p reat exiens 2 multam pecorum stragem in locis diversis fecit, storm. Eodem anno rex Erancorum Karolus, vir eximiaa virtutis, Charles at cum innumera armatorum copia Romuleam ingressus urbem, Rome ; loca sancta frequenti visitatione percurrit ; ibique per menses his o-ifts aliquot demoratus, ecclesiam beati Petri et Pauli Apostolorum andpunish- Cbristi donis 3 regalibus exornavit, in auro videlicet et argento ment °f , et lapidibus pretiosis ; Leonem quoque Papam venerabilem . p 0De variis munificentiis bonoravit ; ejusque adversariis dispersis, Leo DTI. quosdam interfecit et quosdam in exilium relegavit, nonnullos et patibulo suspendi prascepit. Karolus imperator. Id.p.67lE. Anno Domini dccci. Karolus rex magnus, cum in urbe Eoma Charles plurima, qua3 ad bonorem Dei et utilitatem popuii spectabant, crowned disposuisset, in die Dominicse Nativitatis, cum ducibus, magis- "2 Rope 1 This is peculiar to the compiler, though Simeon mentions an irrup- tion of the Danes " ad ostium Doni " amnis " in 794. See also Hunt- ingdon, p. 732 d. 2 exiens'] exigens, W., altered to erigens. 3 donis'] A. inserts earn. 368 MATTHjEI parisiensis A.D. 801. Leo III. at Rome. Embassies to Charles from Con- stantinople and Jeru- salem. Charles at Ravenna. Beorhtric, king of Wessex, poisoned by Ead- burh. tratibus et militibus et turba magna nimis, basilicam principis Simeon, Apostolorum Petri ingreditur, ubi a dornino Papa Leone pur- P- 6 ^1 E - pura regali induitur, corona aurea capiti ejns imponitur, et regale sceptrum ei in manibus datur ; banc dignitatem ipsa die tantus imperator et magnificentiam promeruit, ut imperator totius orbis vocaretur et esset. Ipso quoque tempore directi sunt Greecorum legati cum exeniis impretiabilibus ab urbe Constantinopolitana ad Karolum, rogantes instantius ut illud imperium suscipere dignaretur ; istis autem legatis adbuc prassentibus, ab Ierosolimis directi sunt nuntii a populis Cbristianis, clericis videlicet et laicis, ad Karolum nuper im- peratorem creatum, vexillum argenteum regi inter alia munera ferentes, cum clavibus locorum sanctissimorum Dominicse re- surrectionis et aliorum multorum, obnixius flagitantes ut eorum defensor et gubernator esse dignaretur. Annuit impe- rator piissimus omnibus ad se confugientibus quod petebant, et non solum se fore paratum ad devincendos crucis inimicos in terra, verum etiam et in mari, si necessitas compulisset; intellexit enim beatas esse respublicas vel si sapientise studiosi eas regerent, vel si earum rectores studere sapientias voluissent. Deinde ad urbem Ravennam perveniens, de rebus praedictis cum optimatibus suis diligenter tractavit. 1 Qualiter rex Brithricus veneno periit. Anno Domini dcccii. Britbricus, rex Occidentalium Saxonum, Id. p. 672e. veneno periit in bunc modum ; babuit rex iste, ut superius est relatum, reginam nomine Eadburgam, Offee regis Merci- orum filiam, quas multis suffulta bonoribus, miris se ambitio- nibus extollebat ; nam materna tyrannide incitata, 2 omnes de regno nobiles, ordinatos et viros religiosos, ad regem accusare et execrari consuevit, unde et principibus ducibusque perosa extitit, cum magistratibus 3 et populis universis ; siquidem 1 At the foot of the page Par. has, " Anno gratia? dcclxix. Incepit Karolus magnus regnare in Pran- cia, et regnavit xlvi. annis. Huic contemporaneus fuit Offa rex Merciorum. " Anno gratise dcclvi. Cepit idem Offa regnare anno Pippini regis in Francia quinto. Et reg- navit annis xxxix. Vicesimo sexto anno regni Karoli prsedicti, filii scilicet Pipini, decessit Offa, videlicet anno gratise dccxcv. " secundum Ymagines historiarum, " pro quo regnavit Alius ejusdem " Offae Egfridus non penitus uno " anno. Post eum Edbrith, qui et " Pren, iii. annis." This confusion between Mercia and Kent seems to come from the extract from Robert de Monte given above, p. 362. 2 materna tyrannide incitata~\ quaj more paterno tyrannice vivere coe- pit, Simeon. 3 magistratibus'] magnatibus, W. and probably O. CHRONICA MAJORA. 369 Simeon, malefica ilia ita regem instruxit blanditiis, ut illos quos accu- A.D. 802. p. 673 a. sabat aut vita aut regno privaret ; x et si hoc a rege impetrare non potuit, veneno eos clam perdere consuevit. Erat autem eodem tempore adolescens quidam genere prasclarus ac regi valde familiaris et amantissimus, quern cum malefica regina accusare non valuit, veneno ilium extinxit ; de quo veneno cum rex ignoranter gustasset, animam subito exhalavit ; nee tamen ilia regi dare proposuerat poculum mortis, sed adolescenti, veruntamen ambo biberunt et potu venenifero perierunt. Kege itaque in hunc modum perempto, mulier nequissima timore perterrita fugiens cum tbesauris impretiabilibus mare transiit, et Karolum, Francorum regem, adiens multa ei exenia prse- Interview sentavit; cui cum astaret inter 2 mulieres nequissima, licet ofEadburh pulchritudinem pulcherrima, sic earn rex allocutus ait, " Elige, ^! , " Eadburga, quem volueris, vel me vel filium meum, qui mihi " astat in solario, in societatem accipere conjugalem ; " at ilia sine deliberatione, et 3 framo soluto pudicitias, respondens ait, " Si mihi optio daretur vel libertas eligendi, filium tuum " quam te magis diligerem, qui junior esse videtur." Tunc rex intelligens 4 illam explendae libidinis cupiditate ductam, eleganter respondit, " Si me," inquit, " elegisses, filium meum " haberes, et quia ilium elegisti, nee me nee ilium habebis." Contulit tamen illi rex propter improbitatem ejus et nimiam pulchritudinem nobile monasterium feminarum, in quo ilia, babitu deposito sasculari, sab specie hypocrisis indumento monialium assumpto, abbatissaa vice 5 annis paucissimis funge- batur ; nam parvo post tempore, dum quaa sancta erant exse- p. 120. craret, 6 a quodam propriaa gentis ' ignobili viro dicitur constu- prata. Mulierem ergo in adulterio deprehensam rex a sancto Her subse- monasterio expelli praecepit, quse deinceps miserrime in pauper- Quent fate, tate tempora vita? suas vituperabiliter ad finem usque per- duxit. Defuncto itaque rege Brithrico, successit ei Egbertus Ecgberht in regnum triginta sex annis, qui ex regali illius gentis pro- succe eds sapia originem ducens, multa potenter regna suo adjecit im- Flor. Wig. perio. Eodem anno 8 defuncto Eadberto, Londoniensi episcopo, Eadgar p. 617 b. Eadgarus successit. bishop of London. 1 privaret] privabat, A. 2 inter . . . pulcherrima'] Intro- duced by the compiler. 3 et . . pudicitia] Introduced by the compiler. 4 intelligens . . . dactam] Intro- duced by the compiler. 5 vice] vices, A. 6 exsecraret] execrarent, A. ; ex- erceret, Simeon. 7 gentis] om. 0. W. 8 This year has been chosen at random for this entry, as Eadgar ■was bishop of London in 789. Hardy's Le Neve, ii. 277. A A 370 MATTH.EI PARISIENSIS A.D. 803. Succession of bishops in Lindis- farne, Rochester, and Can- terbury. Wulfred arch- bishop. Kings of Kent. Kings of Northum- bria. Cornwall reduced by Ecgberht. Eandred k. of North- umbria. Ecgberht subdues the North Welsh. Wales wasted by Ecgberht. Higebaldus ejpiscopus defunctus est. Anno Domini dccciii. Defuncto Higebaldo, Lindisfarnensi episcopo, Egbertus successit. Iste Higebaldus supradictaa Danorum depopulation! interfuit in provincia ISTortbanbum- brorum. Anno Domini dccciv. Beornredus, Eofensis 1 antistes, diem clausit extremum, 2 cui successit Puthricus in episcopatum. Anno Domini dcccv. iEtbelbardus, Cantuariensis arcbiepi- scopns, [diem clausit extreinum,] 3 qui, ut prasdictum est, Can- tuariensis ecclesice amissam dignitatem potenter revocavit ; cui successit Wilfredus annis 4 viginti octo. Anno Domini dcccvi. Wilfredus praadictus, Cantuariensis arcbiepiscopus, accepto pallio, in dignitate sua confirmatus est. Anno Domini dcccvii. Cutbredus, rex Cantuariensis, diem clausit extremum, cui Baldredus in regnum successit. Anno Domini dcccviii. Eardulfo, Nortbanbumbrorum rege, a regno fugato, iElfwoldus ei duobus annis successit ; fugave- rat 5 autem ilium idem iElfwoldus et regnum ejus occupavit. Ut rex Egbertus Cornnbiam subegerit. Anno Domini dcccix. Egbertus, rex Occidentalium Saxonum, ad illam regionem, quaa Cornubia dicitur, bostiliter accedens, subjugavit earn sibi et suo adjecit regno, multis 6 bine et inde interfectis. Anno Domini dcccs. Defuncto 7 rege Nbrtbanhurnbrorum Alfwoldo, Eandredus regnavit pro eo triginta duobus annis. Eodeni tempore rex Occidentalium Saxonum Egbertus aquilo- nales Britannos subjugavit et tributarios fecit. Rex Egbertus Valliam spoliavit. Anno Domini dcccxi. Bex Egbertus, sicut anno praaterito aquilonales Walenses compulerat ad solvendum tributum, ita et boc anno omnes eorum fines pervagando, penetrans ab Flor. Wig. p. 547 a. Malmesb. G. Pont. iii. 126, p. 267. Flor. Wig. p. 617 a. Id. p. 547 b. Above, p. 364. Flor. p. 547 b. Id. Id. App. p. 635 e. Simeon, Hist. Dunelm. col. 13 (TVysden). Malmesb. Gest. Reg. ii. 106, p. 146. Libell. de Reg. Saxon, p. 211. Malmesb. Gest. Reg. ii. 106, p. 147. Cf. A. S. Chron. a. 813, p. 342. 1 Rofensis~\ fofensis, A. 2 Here again a year is chosen at random for the entiy. Puthricus is Burhric, between whom and Beornred or Beornmod there were seven bishops. See Hamilton's note ", Malmesb. G. Pont. p. 136. 3 diem clausit extremum'] om. also 0. W. West. 4 The length of his occupation is introduced by the compiler, possibly from Malmesb. Gest. Pontif. i. 13, p. 20, but he says " annis 27." 5 fugaverat . . . occupavit] This is peculiar to the compiler. 6 multis . . . interfectis] not in Malmesbury. ' Defuncto . . . Alfvoldo] added by the compiler. CHRONICA MAJORA. 371 Sigebert, col. 155. aquilono usque in meridiem, igne accumulato spoliavit, et sic A.D. 811. ad propria remeavit. Anno Domini Dcccxil. Apud coenobiura Elnonense : in Gallia Transla- Sanctus Amandus de terra levatur ; cujus corpore invento in- ^°^ of S. tegro post annos centum quinquaginta duos, cum ejus capilli et ungues prasciderentur, qui excrevisse 2 videbantur, et ex illius ore dentes forcipe extraherentur, sanguis inde profluxit ; qui adhuc miraculi gratia reservantur. Amand. Statuta Karoli magni. Id. Anno Domini dcccxiii. Karolus, rex 3 Francorum et patricius Councils Romanorum, per Gallias concilia celebrari edicit, unum Ma- held by guntias, alterum Remis, tertium Turonis, quartum Cabillanis, Charles. (Not in quintum Arelathi, in quibus quaedam capitula sacraa scripturaa, Sigebert.) universali ecclesias necessaria, instituta referuntur. Obiit idem Karolus Romanorum imperator. Id. col. 156. Anno Domini dcccxiv. Karolus Magnus, rex 3 Francorum et Death of imperator Romanorum, diem clausit extremum, postquam im- Charles, perasset annis quadraginta quinque ; cui successit filius ejus Louis I. Flor. Wig. Lodowicus. Eodem anno Wlfredus, Cantuariensis archiepi- Archbp. p. 547 b. gcopus, et Wibertus, Sireburnensis episcopus, Romain pro 4 Wulfred nesrotiis Anarlicanaa ecclesiaa profecti sunt. 2£J* Dlsno P & ° l Wibertgo to Rome. Lodowicus imperator. Anno Domini dcccxv. Lodowicus, rex Francorum, a Papa Consecra- Leone imperialem consecrationem Romaa consecutus est. 5 tionof Anno Domini dcccxvi. Sancto Leone Papa 6 defuncto, sedit U1 post eum in cathedra Romana Stephanus anno uno. A. S. Chron. a. 814, p. 342. Pope Ste- phen IV. Paschalis Papa. Id Anno Domini dcccxvii. Paschalis Papa, defuncto Stephano, Pope sedit in cathedra Romana annis septem et diebus septendecim. Paschal I. Flor. Wig. Eodem anno schola Anglorum Ronue igne combusta est. p. 547 c. The Eng- lish school 1 S. Amand sur l'Elne, dioc. Arras. 2 excrevisse] exercuisse, A. 3 rex . . . Romanorum] introduced by the compiler. 4 pro negotiis A. ecclesice] intro- duced by the compiler. 5 This is an error, as Louis was crowned by Stephen, not by Leo. 6 Leone Papa] Leoni pape, A. A A 2 at Rome burnt. 372 MATTH.EI PARISIENSIS A.D. 618. Scloamyr, king of the Abotritce, expelled. Bernhard, king of Italy, put to death. Solamur ad Danos transit. 1 Anno Domini dcccxviii. Solamur, rex Abroditarum, imperatore Lodowico de regno pulsus, ad Danos transivit. Anno Domini dcccxix. Bernardus, rex Italia?, conspirationis Id contra imperatorem factee accusatur, et reus laesas majestatis addictus primo regno et oculis ac deinde vita privatur. Concilium celebratur. ib Sigebert, coL 156. Council of Anno Domini dcccxx. Per dispositionem Lodowici impera- id. Aachen. toris, babito Aquisgrani generali episcoporum conventu et abbatum, qua?dam capitula ad usus monacborum et monialium necessaria statuuntur. Winch- combe founded by Cenwulf, nendos. 2 Kenulphus Winchecumbe Nota. pater Kenelmi funclavit abbatiam de sufficienter ad ducentos monachos susti- who is buried there. Murder of S. Kenelm by Quen- dritha. Legend of the dis- covery of his body. De passione Sancti Kenelmi regis et martyris. Anno Domini dcccxxi. Kenulfo, rege Merciorum, defuncto, corpus ejus apud Wincbelcumbam sepulturam accepit. Suc- cessit ei in regnum Kenelmus filius ejus, quern pater ejus septennem Quenedridae sorori sua? commendaverat nutriendum. Haec autem falsa regnandi cupiditate seducta, fratrueluni de medio tollendum satelliti cuidam, qui alumnus illius fuerat, commendavit. Is insontem 3 puertmi, quasi venatum ducens, inter frutecta occuluit, capite obtruncato ; et mirum dictu, quod res tarn celate in Anglia patrata, Komaa innotuit divinitus revelata ; siquidem super altare beati Petri, Apostolorum prin- cipis, membrana 4 quasdam, perferente Candida columba, cadens necis 5 Sancti Kenelmi regis et martyris et sepulcbralis loci per ordinem index fuit. Quae scbedula, quoniam Anglicis et aureis litteris 6 fuerat exarata, a Eomanis et aliis qui aderant cleris, Papa jubente, frustra legi temptatur ; sed salubriter Anglus illis astitit, qui Latinaa linguae scbedulam evolvens, fecit ut Eomani ijontificis epistola regibus Anglis compatriotam Flor. Wig. App., p. 638 C. Malmes- bur. Gest. Pontif. iv. 156, p. 294. 1 This rubrick is incorrectly pre- fixed to the year 822. 2 Inserted at the foot of the page by Paris. 3 insontem'} in sortitem, A. 4 membrana'] carta, W. 5 necis] nens, A. 6 Anglicis et aureis litteris] ele- ments Anglicis, Malmesbur. CHRONICA MAJORA. 373 (Not in martyrem indicaret. Habebatur autem inter caetera contentum A.D. 821. Malmesb ) { n cbarta, " In clenc cu becbe Kenelm cunebearn litb under " tborne bauedes bereafed," 1 quod Latine sonat, "In clenc " cu becbe," id est, "In pastura vaccarum Kenelmus regis " films jacet sub spina, capite privatus." Igitur, ut dictum est, corpore beati martyris regibus Anglia3 mirabiliter patefacto, Malmesb. frequenti coetu clericorum et magnatum puerile corpus de _Gest. Pont, spelunca levatum apud "Wmcbelcumbam vebebatur; parricida 095 ' vero fernina, clericorum cantu ac laicorum alacri plausu propter tanti martyris inventionem commota, e fenestra coena- culi, in quo stabat, caput extulit, et forte psalmum " Deus " laudeni meam ne tacueris" decantabat; quern a fine nescio quo praastigio retrograde dicens, nitebatur cantantium laatitiam infirmare ; cumque ilia a fine usque ad nunc versum, " Hoc " opus eorum qui detrabunt mibi apud Dominum," perve- nisset, ambo ejus oculi a suis sedibus evulsi continuo super (Not in ipsam quam legebat paginam corruerunt. Adbuc autem psal- Malmesb.) terium illud, argento fabrefactum et lapsorum luminum cruore 2 tabefactum, bujus correptionis praabet indicium. De bujus quoque sancti martyrio quidam sic ait, In clenc sub spina jacet in convalle bovina, Vertice privatus, Kenelmus rege creatus. Flor. Wig. Successit autem Sancto Kenelmo Ceolwlfus patruus suus in Ceolwulf regnum Merciorum duobus annis, licet 3 in brevi a regno succeeds, privatus. l ? ut is s ° ou deprived. Anno Domini dcccxxii. Tellus in Saxonia in modum aggeris p- 121. spatio unius leugas, multis mirantibus, intumuit. Earth- quake in Saxony. Ceolivlfus de regno Merciorum expulsus est. Anno Domini dcccxxiii. Ceolwlfus rex de regno Merciorum Beomwulf expulsus, Bernulfum babuit successorem quatuor 4 annis. succeeds in Mercia. De abstinentia cujusdam puellce. Sigebert, Anno Domini dcccxxiv. Puella quaedam duodennis, post sacram Miraculous col. 157. diei Pascboa communionem, prmrum per decern menses 5 pane, abstinence. App. p. 638 c. Sigebert, col. 157. Flor. Wig. p. 547 d. 1 At the foot of the page Par. has, " En clen under thorneat ku " beche lith Kenelmus kunebern " heued bireued," and the two lines as above, only having En clen for In clenc. 2 cruore'] cruorem, A. 3 licet . . . privates'] Introduced by the compiler. 4 quatuor annis] Introduce I by the compiler. 5 menses'] mensis, A. 374 MATTH.EI PARISIENSIS A.D. 824. ac deinde cibo et potu per triennium abstinuit, et deinceps ad Sigebert, Pope Eu- communem boininum vitam rediit. Eugenius sedit Bomse. coL 157- genius II. Vincit Egbertus. Battle of Anno Domini dcccxxv. Egbertus, rex Occidentalium Saxonum, Hen. Hunt. Ellandune pugnavit contra Bernulfum, regem Merciorum, apud Hellen- lv - P-733b. (Alhng- (j unam partes suas hostiliter petentem, ubi, maximo gentis utrorumque regum peracto exitio, Egbertus victor funestus 1 ad propria remeavit. Beornwulf slain. SS.Mar- cellinus and Peter. Ludecan. Pope Valentine. Ecgberht subdues Kent. Ecgberbt rules from tbe Hum- ber to tbe channel. De translations Mareellw/i et Petri martyrum. Anno Domini dcccxxyi. Bernulfus, Merciorum rex preedic- tus, ab Orientalibus Anglis interfectus est, eo quod regnum illud ut suum a tempore Offse regis invadere et sibi vendicare temptaret. Eodem anno corpora sanctorum Marcellini et Petri martyrum, ab urbe Boma sublata et in Eranciam translata, multis ibidem signis claruerunt. Ludecannus regi Bernulfo successit. Eugenio Papa? successit Valentinus. Egbertus rex in maxima 'parte Anglice principatur. Anno Domini dcccxxvii. Egbertus, rex Occidentalium Saxo- num, misit ^Ethelwlfum filium suum cum Etbelstano, Sirebur- nensi episcopo, et consule Wibardo in Cantiam cum multitu- dine gravi pugnatorum, qui regem Baldredum ultra flvimen Tbamense fugantes, regnum CantiaB cum Sutbsexia Egberto regi subdiderunt. Hoc etiam anno Orientales Angli regem Egbertum in patronum et dominum susceperunt. Egbertus denique unus ex octo 2 regibus fuit, qui totam insulam banc ab Humbro flumine ad australem plagam usque ad mare Gal- licum subjugatam possedit. Malmesb. Gest. Reg. i. 96, p. 132. Sigebert, col. 158. Hen. Hunt, iv. p. 733 c. Sigebert, col. 158. Flor. Wig. p. 547 E. Malmesb. Gest. Reg. ii. 106,107, p. 147. Flor. Wig. p. 547 e. Id. p. 548 b. Death of Ludecan. Wiglaf expelled. Kingdom of Essex reduced. Wilaplms Egberto succedii interfecto Ludecano. Anno Domini dcccxxviii. Ludecano, rege Merciorum, a rege Hen. Hunt. Egberto interfecto, Wilafus ei successit in regnum, qui con- i y - P- 733 c. tinuo a rege expulsus Egberto annis 3 tribus exulavit. Quo Malmesb. etiam tempore idem Egbertus Switbedum, regem Orientalium G est - Keg. Saxonum, debellavit et a regno fugavit; Switbedo quoque fu- p. 139. 1 funestus'] funestis, A. 2 octo~] toto, A. 3 annis tribus is introduced by the compiler. CHKONICA MAJORA. 375 Elor. Wig. gato, regnxxm illud reges West-SaxomTm termerunt. Eodem A.D. 828. ' nd - anno in "Wasconia annona de caslo pluit frumento similis, sed Wonderful grana habuit breviora et rotunda. Hoc etiam anno defuncto p. in ; . Egberto, Lindisfarnensi episcopo, Eardulfus successit. Lindis- farne. p. 637 c. Sigebert, col. 158. Flor. Wig. a. 854, p. 551 b. Cum rex Egbertus Northanhumbriam sibi subjugaverit. Hen. Hunt. Anno Domini dcccxxix. Cum rex Occidentalium Saxonum Ecgberht iv.p. 733 d. Egbertus omnia australia Angliea regna obtinuisset, exercitum *° va 4 es ,,-r . .„,„,.-, ..,.,, . Northuni- (Notin Hunt.) grandem in Northanhumbriam ducens, provinciam T illam gravi br j a an( j depopulatione contrivit, regemque Eandredum statuit sub puts the tributo. kin g Ean - red under tribute. Bex Egebertus Walenses sibi subjugavit. Anno Domini dcccxxx. Rex Egbertus West-saxonum poten- Ecgberht tissimus, exercitum. ducens in Walliam copiosum, Walenses reduces the omnes cum regibus suis suae, ditioni spontanea voluntate sub- e Hen. Hunt, jecit. 2 Eodem anno West-Saxonum rex Egbertus misericordia Wiglaf, iv. p. 733 d. mo tus, Wilafo, regi Merciorum, concessit, nt regnum simm de king of eo teneret sub tributo. Mercia, made tri- butary. Hcbc ex cronicis Eusebii. 3 Sigebert, col. 159. Hoc anno, qui est annus ab initio mundi quadrimil- End of the lesimus septingentesimus octogesimus octavus, finitur *^ J r ^ nonus magnus annus ab initio mundi, qui est annorum world, quingentorum triginta duorum. Vit. Pontif. Simeon, De Arch. Ebor. p. 134 (Hinde). Flor. Wig. p. 548 £. Gregorius Papa creatus. Anno Domini dcccxxxi. Gregorius sedit in cathedra Romana Pope annis sedecim. Gregory Eodem 4 anno Wlsius, Eboracensis arcbiepiscopus, naturae » Ivt, debitum solvit, et Wimundus successit. f York ' Anno Domini dcccxxxii. Defuncto Wlfredo, Cantuariensi and Can- arcbiepiscopo, successit Ceolnotbus, et anno sequenti pallium terDur 7- suscepit. 1 provinciam . . tributo'] This is peculiar to the compiler. 2 This is fuller than any other account of Ecgberht's expedition into Wales. 3 This is inserted at the foot of the page. See above, p. 362, n. 3 . 4 The year is peculiar to the compiler. Simeon has prafato rege (i.e. Eanred) regnante. 876 MATTH.EI PARISIENSIS A.U. 633. TJt Dani insulam ovium deprcedaverint. Anno Domini dcccxxxiii. Exercitus Danorum, infidelium Hen. Hunt. piratarum, postquam apud Dunemutbam victi et fugati fuerunt, lv - P- ' 33d - Seapeiam, id 1 est, ovium insulam, deprasdati sunt; applicuerunt enim ibidem pagani illi cum navibus xxxv., et spoliata insula ilia and "laud at navigaverunt et applicuerunt in loco qui Oarrum nuncupatur, Char- prsedis 2 ibidem et spoliis vacantes, nulli sexui pepercerunt. mouth. Irruption of the Danes, ■who spoil Sheppey TJt Dani regem Egbertum de prcelio fugaverint, multis inter- fectis. Ecgberht Anno Domini dcccxxxiv. Eex Egbertus, ingenti exercitu Id. p. 733d defeated by congregate, contra prgedictos paganos vexilla direxit et arma ; e anes. ge( j jj an ^ p OS £ n imiam bine inde illatam stragem, alea belli prsevaluerunt ; ceciderunt itaque inter casteros Herefridus "VVintoniensis et Sigelmus 3 Sireburnensis episcopi, cum duci- bus Duda et Osmundo. Successit autem Herefrido Eadmun dus episcopus et Sigelmo Etbelwoldus. Qualiter Egbertus rex Danos cum Walensibus in fugam com/pulerit. Malmesb. Gest. Pon- tif. ii. 75, p. 160; ii. 80, p. 177. The Welsh Anno Domini dcccxxxv. Walenses cum Danis, junctis viri- Hen. Hunt. and Danes bus, igne et ferro regnum Egberti invadentes, castella ejus et 1T - P-" 33 E - routed by rnunicipia diruere satagebant ; quo audito, rex Egbertus cum Ec°"berlit . . exercitu copioso bostibus occurrens maximam ex obstantibus stragem fecit, et tandem Danos cum Walensibus damnosam inire fugam coegit, patriamque ab bostium irruptione liberavit. Bex Egbertus iterum Danos proelio superavit. Anno Domini dcccxxxvi. Idem 4 rex Egbertus novum Dano- Id. exerciturn contritione gravi conterens in Ecgberht again vie - rum adventantem tonous. fugam convertit. 1 id . . insulam'] Introduced by the compiler. 2 prcedis . . . pepercerunt] Intro- duced by the compiler. 3 Sigelmus] An error of a cen- tury, as Sighelm died in 933. Hen. Hunt., from the A. S. Chron., has Wigfert. See Petrie's note, p. 344 a . The names of the sees are intro- duced by the compiler. 4 This mention of a second vic- tory of Ecgberht over the Danes is evidently from the compiler mis- understanding Huntingdon, -who says, " secunda usus fortuua." The account of the previous year is in the compiler's own language, though Huntingdon is the source. CHRONICA MAJORA. Oi i Gregorius Pajpa urhem, auam fundaverat, Leoniam appellavit. A.D. 837. Sigebert, Anno Domini dcccxxxvii. Papa Gregorius nova? urbis fabri- The Leo- col. 159. cam nU p er consummatam a senietipso " Leoniam" appellavit, nine city Malmesb. qui Leo quartus antea fuerat nuncupatus. Eodem anno rex Gest Reg. Occidentalium Saxonum Egbertus, expletis in regno annis j>-b ert i 149' triginta septem et mensibus septem, ex hoc saeculo transiens, regis West Id. ii. 10S. apud Wintoniam sepulturam accepit ; cui succedens iEthelwlfus Saxonum. filins ejus, quern quidam Adulfum appellant, viginti annis -^Ethelwulf Cf. Libell. et quinque mensibus imperavit. Iste Ethelwlfus de regina sua succee _ s - e _ e 8' quatuor filios inclitos generavit, quorum primus dictus est ■, p. 207 Eadbaldus, secundus Etbelbertus, tertius Ethelredus, quartus ^Elfredus, qui omnes post patrem per ordinem regnaverunt. Quintum habuit filium nomine Etbelstanum, non * de matri- JEthelstan. Malmesb. monio generatum, cui pater iEthelwlfus omnia regna, quae ejus Gesta Keg. genitor Egbertus potenter adquisierat, contulit, Occidentalium ' 15 q' Saxonum solummodo ipse contentus regno. Dani venerunt in Angliam. Hen. Hunt. Anno Domini dcccxxxviii. Applicuerunt Dani in portu Ha- The Danes v. p. 736 r>. monis cum navibus triginta tribus, magna comite superbia ; Jf n ^ t Flor. Wig. quos comes Wlfwardus pra3lio commisso, multis ex eis milibus t p. o49 b. interfectis, turpiter abire coegit; sed non multo post eodem Their de- anno, idem pagani in ostium portus appulsi, patriam depopu- feat and lari contendunt. Rumore itaque divulgato, dux iEthelhelmus, i^ tur P" cum Dorsetensibus occurrens, ipsos diu convertit . in fugam, j£ t \, e i_ sed - tandem inconsulte viribus utens, dum mmis cum suis helm. inordinate processit, ab ipsis interfectus est. lib 73 pp. 736. De causa Danicce ajjlictionis . Hen. Hunt. Tunc igitur cum ad plagam maximam et borribilem per- Cause of Prolog, ad yemmus, quae, peccatis exigentibus, per Danos Angligenis ! ne I^ amsQ nationibus illata est, libet ejusdem cladis causam ad cautelam futurorurn breviter legentibus intimare. In Anglorum quidem ecclesia primitiva religio clarissime resplenduit, ita ut reges et reginae, principes ac duces, consules et barones, ecclesiarum- que rectores, caelestis regni desiderio succensi, monacbatum, spontaneum exilium, vitam solitariam, ut praamonstravimus, certatim appetentes, relictis omnibus, Dominum sequerentur ; 1 non . . generaturri] This state- ment is peculiar to the compiler. There is possibly a confusion with the other ^Ethelstan. See Malmesb. Gest. Reg. ii. 139, p. 222. 2 These details are added by the compiler. 378 MATTHiEI PARISIENSIS A.D. 838. p. 122. The Danish in- vasions. Herebryht slain at Rornney- Marsh. Kings of Northum- hria. Ravages of the Danes. processu vero temporis adeo in eis omnis virtus emarcuit, ut nullam gentem ' proditione vel fraude eis consimilis videretur, nee erat eis invisum aliquid nisi pietas et justitia, nee honori nisi bella plusquam civilia 2 et sanguinis effusio innocentum. Misit ergo eis Deus omnipotens gentes paganas et crudelissi- mas, velut apum examina, quas ne quidem sexui muliebri aut parvulorum parcerent setati, Danos scilicet et ISTorwegenses, Gothos et Suathedos, "Wandalos et Fresos, qui ab exordio regis iEthelwlfi supradicti usque ad Normannoruin adventum, per annos ferme ducentos triginta, terram banc peccatricem a mari usque ad mare et ab bomine usque ad pecus dele- verunt ; siquidem Angliam crebro et undique invadentes, non earn subjugare ac possidere, sed prasdari et perdere satage- bant. Qui si aliquando vincerentur, nihil proficiebant Angli, cum alibi classis major et exercitus ex improviso et subito adveniret ; nimirum dummodo reges Anglorum in plagam regni orientalem contra illos tenderent pugnaturi, antequam turmis appropinquassent bostilibus, 3 nuntius advolabat dicens, " Quonam, rex, iter sumis? 4 Ecce nunc classis paganorum " innumerabilis, ex australi parte regni littora occupans, urbes " et villas prtedans, ferro quasque sibi obvia et incendio 5 " conflagravit." ISTec 6 minus ideo rumor bujusmodi ab oriente vel occidente aut aquilone superveniens, omnem indigenis spem salutis ademit ; sicque tot malis ac rumoribus sinistris reges cum subjectis cordibus dissecantes, contra 7 bostiles incursiones dubium certamen inibant; unde contigit, ut quan- doque [cives, quandoque] vincerentur et bostes. Anno Domini dcccxxxix. Herebertus comes pugnavit contra paganos apud Merswarum, ubi, Danis vincentibus et suis bellatoribus fugientibus, idem comes occubuit. Anno Domini dcccxl. Defuncto rege Nortbanbumbrorum Andredo, Etbelredus filius ei septem 8 annis successit. Anno Domini dcccxli. Paganorum exercitus per orientales Anglise partes, id est, per Cantiam et Est-Angliam, bostiliter perrexit, ubi turbam innumerabilem interfecit. Eodem quoque tempore Lindissre regionem idem pagani depopulati sunt. Hen. Hunt, v. Prolog, p. 736. Id. p.736A. Hen. Hunt, v. p. 736 d. Libell. de Reg. Saxon, p. 211. Hen. Hunt, v. p. 736 d. 1 nullam gentem~\ Sic, the com- piler having altered Huntingdon's sibi parent esse permitterent in the next line to eis consimilis videretur, and omitting to alter the subject of the sentence. 2 Lucan, i. 1. This clause is in- troduced by the compiler. 3 hostilibus~\ hostibus, A. 4 sumis~] fumis, A. W. had sum- mis, but is altered to sumitis. 5 incendio~\ in vendio, A. 6 Nee . . ademit] Introduced by the compiler. 7 contra . . hostes] This is due to the compiler. 8 The Libellus de Reg. Saxon., p. 211, says "ix. annis." CHRONICA MAJORA. 379 Sigebert, Eodem anno, mortuo Lodowico pio 1 rege Francorum et patricio A.D. 841. col. 160. Romanorum, Lotarius successit annis qnindecim. Lothairel. Hen. Hunt. Anno Domini dcccxlit. Exercitus Danoruni nefandissimiis Ravages of v. p. 736 e. terram Anglias profundius ingredientes, circa Doroberniam et tne Danes. Refecestriam ac Londoniarum civitatem multitudinem hominum maximam utriusque sexus peremerunt. Lotliarius hostes suos afflixit. Sigebert, Anno Domini dcccxliii. 2 Lotliarius, rex Francorum et Conspiracy col. 160. imperator Eomanorum, in Saxoniam pergens, libertorum in Saxony conspirationem, dominos suos opprimere volentium, fortiter j- ., e . ^ compescuit, auctoribus factionis damnatis sententia capitali. Serqius Papa creatur. ^ J l Pope Ser- Vit. Pontif. Anno Domini dcccxliv. Sergius, qui et Pelagius, 3 sedit in & ns **■• Hen. Hunt, cathedra Romana annis tribus. Eodem anno rex West-saxonum -^Ethehmlf v. p. 736 e. Athelwlfus apud Carrum contra gentem Danicam pugnavit, t nhar sed Dani victoriam sunt adepti. mouth. Eodem 4 anno rex Nortbanhumbrorum JEtbelredus a regno vEthelred fugatus est, cui Readwlfus successit in regnum ; qui confes- °f North- tim diademate insignitus, cum paganis commisso praslio apud im ?, ^^^ 1 ^. ex " ipse et consul Alfredus ceciderunt cum parte Readwulf Alvitbelea, Flor. Wig p. 549 d. maxima subditorurn, et tunc iterum Etbelredus regnavit. Dani magna strage ccesi sunt. Anno Domini dcccxxv. but reco- vers his kingdom. Dux Eanulfus cum [Somersetensi- The Danes bus], et dux Osricus cum Dorsetensibus et Alstano, Sirebur- defeated at nensi episcopo, ad Petberedesmute contra Danos pugnantes, f ^ e maxima ex hostibus strage facta, victoria potiti sunt. Et eodem Parret. anno defuncto Egredo, Lindisfarnensi episcopo, Eanburtus Bishops of successit. g^ 8 " Hen. Hunt. Ann o Domini dcccxlvi. iEthelstanus episcopus 5 et consul r^ e j> anes v. p. 737 b. Alcberus, apud Sandwicum contra paganorum invisum exer- defeated at citum prEelium conserentes, novem puppes maximas occupantes, Sandwich cseteras compulerunt in fugam. 5 -^tnel- stan and Ealhhere. 1 pio . . Romanorum] Introduced hy the compiler. 2 This and the next year are in- terchanged in A. Sigebert has Ludowicus for Lotharius . . Boma- 3 qui et Pelagius] Introduced by the compiler. 4 This is peculiar to the compiler. 5 episcopus] An error for rex Cantice, -which Huntingdon has. 380 MATTHjEI PARISIENSIS A.D. 847. Leo Papa. Pope Anno Domini dcccxxvii. Leo sedit in cathedra Romana annis Vit. Pontif. Leo IV. octo, mensibus tribus, et diebus sex, et cessavit sedes mensibus Bishops of duobns. Eodem anno defuncto Eadberto, Wigorniensi episcopo, Flor. Wig. Alhunus successit. P- 549 D> Worcester. Osberht king of Northum- berland. Eclipse 1 : Birth of Alfred at Wantage. Origin of Oslac. Death of S. Wistan. Miracles at his tomb. Defeat of the Franks by the Bo- hemians. De eclipsi solis. Anno Domini dcccxlviii. Ethelredo, 1 rege Northanhum- brorum, interfecto, Osbertus successit pro eo annis octodecim. Et eodem anno facta est eclipsis solis, bora diei sexta, ka- lendis Octobris. Be nativitate Alfrecli postea regis. Anno Domini dcccxlix. ISTatus est Ethelwlfo, regi Occiden- talium Saxonum, filius in provincia Bercensi in villa regia, quae Wanetinge appellatur, quern 2 in sacra baptismatis re- generatione vocavit ./Elfreduni ; mater vero ejus Osburga dice- batur, femina satis religiosa, nobilis genere et ingenio, quae filia erat Allaci 3 famosi pincernae regis iEthelwlfi. Ortus enim erat ex Gotbis et Jutbis de semine duorum fratrum, Stufi scilicet et Wihtgari ; hi potestate accepta ab avunculo suo rege 4 West-saxonum primo Vectaa insulae et Kenerico consobrino eorum, paucos Britones, quos ejusdem insulaa accolas inve- nerunt, in loco qui Wihtgaresburih, id 5 est burgum Wihtgari, dicitur, jDeremerunt; atque deinceps insulam illam, ut supra- dictum est, occupatam possederunt. Eodem anno, in vigilia Pentecostes, Berthfertus l^egis Mer- ciorum filius, scilicet Bertwlfi, cognatum suum Sanctum Wistanum injuste peremit ; erat autem nepos duorum regum de regno Merciorum. Corpus vero defuncti ad monasterium tunc temporis famosissimum, quod Rependuna dicebatur, dela- tum, in mausoleo avi sui, regis Wilafi, dicitur tumulatum. Sed illius martyrio caalestia non defuere miracula ; nam de loco ubi innocenter occisus est, columna lucis usque ad caslum porrecta omnibus loci illius incolis per dies triginta stabat conspicua. Anno Domini dcccl. Franci a Boemannis gravi praalio macerantur ; cui bello spiritus malignus se prasfuisse per os 6 cujusdam arrejotitii publice protestatus est, et per se suosque Flor. Wig. p. 549 r>., from Asser De Regis Gestis Alfredi, p. 467. Id. p. 550 b. Sigebert, col. 162. 1 This is peculiar to the compiler. 2 quern . . . jElfreduni] added by the compiler. 3 Allaci] Oslac, Flor., Asser., Simeon. 4 Cerdic. 5 id . . . Wihtgari'] added by the compiler. The place is Carisbrooke. The next sentence is altered from Florence and Asser. 6 os] hos, A. CHRONICA MAJORA. 381 Sigebert, socios, spiritus scilicet superbiae et discordiee, egisse, ut Fran- A.D. 850. col. 162. cigense hostibus terga darent. Flor. Wig. Anno Domini DCCCLI. Magnus paganorum acervus, cum The Danes p. 550 c. navibus trecentis quinquaginta in ostium Tbamensis fluminis attack Can- veniens, Doroberniam, id est Cantuariam, depopulatus est, et terbui T > regem Merciorum Bertulfum, qui contra paganos ad pugnam venerat, propulerunt in fugam. Post hoc autem audaciores effecti, cum omni multitudine sua in Sutbereia convenerunt ; in Surrey; quod a rege "West-saxonum Ethelwlfo cum fuisset compertum, their defeat magno exercitu congregato, cum filio suo Etbelbaldo in loco at Ockley qui Acle dicitur conserto praslio, paganos superavit, eos in- ^ -^tnel- audita cgede maceravit. Be morte Bertulfi 1 regis. Flor. Wig. Anno Domini Dccciu. Merciorum rex Bertulfus ab bac vita Death of App., transiens Burbredum viginti duobus annis babuit successorem. ° Y ~ j\ . ' Hie, anno regni sui primo, filiam regis Occidentalium Saxonuin ]3 ur ii re( j ' Etherwlfi uxorem accipiens, in regno confirmatus est ; cele- His mar- brataa quoque sunt nuptiae in villa regia, [quae] Cbippenbam riage with Simeon, appellatur, ubi puella Etbelswitam reginee nomen promeruit. P- 123 - P. 675 B. ^Ethels- wyth. De quadam muliere sortilega, et ejus miserabili morte. Malmesb. Circa dies istos mulier queedam malefica in villa, quas Leo-end of GestaRe- Berkeleia dicitur, degens, guise amatrix ac petulantice, flagitiis the witch of •>04 'n 351 m0( i u:i:n usque in senium et auguriis non ponens, usque ad -Ijerteley. mortem impudica permansit. Hasc die quadam cum sederet ad prandium, cornicula, quam pro deliciis pascebat, nescio quid garrire coepit ; quo audito, mulieris cultellus de rnanu excidit, simul et facies pallescere coepit, et emisso rugitu, " Hodie," inquit, " accipiam grande iucommodum, bodieque " ad sulcum ultimum meum pervenit aratrum ; " quo dicto, nuntius doloris intravifc. Mulier vero percunctata ad quid veniret, " Affero," inquit, " tibi filii tui obitum et totius fa- " milia3 ejus ex subita ruina interitum." Hoc quoque dolore mulier permota, lecto protinus decubuit graviter infirmata ; sentiensque morbum subrepere ad vitalia, liberos quos babuit superstites, monacbum videlicet et monacbam, per epistolam invitavit. Advenientes autem voce singultieute alloquitur : " Ego," inquit, " pueri, meo miserabili fato dasmoniacis " semper artibus inservivi ; ego vitiorum omnium sentina, ego 1 Bertulfi] Bernulfi, A. 382 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 852. Legend of the witch of Berke- ley. Charles Martel " illecebrarum omnium fui magistra ; erat mihi tamen inter Malmesh. " baec mala spes vestrae religionis, quae meam solidaret ani- Crest. Reg. "mam desperatam ; vos expectabam propugnatores contra 11 '" ' " dasmones, tutores contra saevissimos bostes. Nunc igitur, " quoniam ad finem vitae perveni, rogo vos per materna ubera, 1 " ut mea tempteris allevare tormenta; insuite me defunctam " corio cervino, ac deinde sarcofago lapideo supinate, oper- " culumque ferro et plumbo constringite, ac demum lapidem " tribus catenis ferreis et fortissimis circumdantes, clericos " quinquaginta psalmorum cantores et tot per tres dies pres- " byteros missarum celebratores applicate, qui feroces levigent " adversariorum incursus ; ita si tribus noctibus secura ja- " cuero, quarto die me infodite humo," Factumque est ut praeceperat illis ; sed prob dolor ! nil preces, nil lacrimae, nil demum valuere catenae. Primis enim duabus noctibus, cum cbori psallentium corpori assistebant, advenientes daemones ostium ecclesia3 confregerunt ingenti obice clausum, extremas- que catenas negotio levi diruperunt ;" 2 media autem, quae fortior erat, illibata manebat. Tertia autem nocte, circa galliciniuni, strepitu bostium adventantium omne monasterium visum est a fundamento moveri ; unus ergo daemonum, et vultu caeteris terribilior et statura eminentior, januas ecclesiae impetu vio- lento concussas in fragmenta dejecit ; diriguerunt clerici cum laicis metu, steterunt omnium capilli, et psalmorum concentus defecit. Daemon ergo gestu, ut videbatur, arroganti ad sepul- chrum accedens et nomen mulieris ineditum ingeminans, surgere imperavit; qua respondente, quod nequiret pro vin- culis ; " Jam malo tuo," inquit, " solveris." Et protinus ca- tenam, quae 3 caeterorum ferociam daemonum deluserat, 4 velut stuppeum vinculum rumpebat ; operculum etiam sepulcbri pede depellens, mulierem palam omnibus ab ecclesia extraxit, ubi prae foribus niger equus superbe binniens videbatur uncis ferreis et clavis undique confixus, 5 super quern misera mulier projecta ab oculis assistentium evanuit; audiebantur tamen clamores per quatuor fere miliaria borribiles, auxilium postu- lates. Ista itaque quae retuli incredibilia non erunt, si legatur beati Papae Gregorii dialogus, 6 in quo refert, bominem in ec- clesia sepultum a daemonibus foras ejectum : et apud Francos Karolus Martellus insignis vir fortitudinis, qui Saracenos, 1 ubera] uberna, A. 2 diruperunt] dirumpnit, A. 3 qua] quem, A. 4 deluserat] decluserat, A. 6 co7ifia:us] confixuiu, A. 6 S. Greg. Dialog, iv. 53. Be corpore Valentini ab ecclesia post mortem projecto. Opp., ed. Migne, Hi. col. 413. CHRONICA MAJORA. 383 Malmesb. Gallias ingressos, Hyspaniam redire compulit, exactis vitas A.D. 852. Gest. Reg. sua3 diebus, in ecclesia beati Dionisii legitur fuisse sepultus ; torn from sed quia patrimonia cum decimis omnium fere ecclesiarum ms tomb Gallias pro stipendio commilitonum suorum mutilaverat, mi- s i- r - t serabiliter a malignis spiritibus de sepulcbro corporaliter avul- sus, usque in bodiernum diem nusquam comparuit. p. 354. Walenses ah Anglis hello vincuntur. Flor. Wig. Anno Domini dcccliii. Bex West-saxonum Etbelwlfus et rex p. 550 e. Merciorum Bernredus mediterraneos Britones bello vicerunt et suas ditioni summiserunt. Simeon, p. 675 c. Eanbertus mortuus est. Anno Domini dcccliv. Defuncto Wimundo, Eboracensi arcbiepiscopo, Wlferus successit. Eodem anno Eanbertus, Lindisfarnensis antistes, diem clausit extremum, et Eardulfus successit. 1 Expedition of iEthel- wulf and Burhred against the Britons. Succession in the sees of York and Lindis- farne. Flor. Wig. p. 551 b. Malmesb. Gesta Regum, ii. 114, p. 170. Ut rex Ethelwlfus decimam regni sui partem Deo et Sanctis ejus dederit. Eodern anno rex magnificus ^Etbelwlfus decimam regni sui partem [Deo] et beatas Marias et omnibus Sanctis 2 contulit, liberam ab omnibus servitiis sascularibus, exactionibus, et tri- butis ; quam donationem et chartas suas confirmationem bic ponere libet, ut ipsius devotio omnibus innotescat. " Begnante in perpetuum Domino nostro Jesu Cbristo, in " nostris temporibus bellorum incendia et direptiones opum " nostrarum et vastantium crudelissimas bostium barbarorum " paganarumque gentium multiplices tribulationes, amigentium " usque ad internecionem cernimus tempora incumbere peri- " culosa. Quamobrem ego ^Etbelwlfus, Occidentalium rex " Saxonum, cum consilio episcoporum ac principum meorum, " consilium salubre atque uniforme remedium affirmavi, ut " aliquam portionem terras 3 meas Deo et Sanctas Marias et " omnibus Sanctis jure perpetuo possidendam concedam, de- " cimam scilicet partem terras meas, 3 ut sit tuta muneribus et Grant of a tithe of his kingdomby JEthelwulf. Charter of ^Ethelwulf. 1 The death of the predecessors of Wulfhere and Eardulf are introduced by the compiler. 2 et beatce Maria et omnibus Sanctis] This is introduced by the compiler, as also the rest of the paragraph. 3 terra mea\ For this Malmesbury has, " terrarum hsere- " ditariam antea possidentibus om- " nibus gradibus, sive famulis et " famulabus Dei Deo servientibus, " sive laicis, semper decimam man- " sionem ubi minimum sit, tamen " partem decimam in libertatem " perpetuam perdonari dijudicavi." 384- MATTH^EI parisiensis A.D. 854. " libera ab omnibus servitiis ssecularibus, nee non regalibus Charter of " tributis majoribus [efc minoribus], sive taxationibus quod jEthelwulf. " nos wintereden 1 appellamus ; sitque omnium rerum libera " pro remissione animarum efc peccatorum meorum, ad servi- " endum soli Deo, sine expeditione efc pontis constructione [et] " arcis munitione, ut eo diligentius pro nobis preces ad Deum " sine cessatione fundant, quo eorum servitutem in aliquo " levigamus." Placuit aufcem episcopis ecclesise Sireburnensis Alstano efc "Wintoniensis Switbuno, cum suis abbafcibus et Dei servis, viris 2 scilicet efc feminis religiosis, 3 quibus supradicta collata sunt beneficia, consilium inire, ut omnes fratres et sorores nostrse, 4 omni bebdomada die Mercurii, boc est Wode- nesdai, in unaquaque ecclesia cantent psalmos quinquaginta, efc unusquisque presbyter duas missas, unam pro rege et aliam pro ducibus ejus in bunc donum consentientibus, pro salute et refrigerio delictorum suorum ; " postquam autem " defunefci fuerimus, pro rege defuncto singulariter et pro " ducibus communiter. Et boc sit firmiter constitutum omni- " bus diebus Cbristianitatis, sicut libertas constituta est, " quamdiu fides crescit in gente Anglorum. Scripta est " autem bgec donationis cbarta anno Domini dcccliv., 5 quarta " indictione, quinto nonas Novembris, in urbe Wentana, ante " majus altare Beati Petri Apostoli." Malmesb. Gest. Reg. ii. 114, p. 171. Journey of ^Ethehvulf with Alfred to Rome, p. 124. Alfred crowned by Pope Leo IV. Ut rex Ethelwlfus Bomam petierit. His ita gestis, rex magnificus Occidentalium Saxonum iEtbelwlfus, cum honore maximo Komam provectus, 6 duxit secum Alfredum, filium suum juniorem, quern ceteris omni- bus plus dilexit, ut 7 a Papa Leone s moribus pariter et religione informaretur ibidem. Ubi cum anno integro rex cum filio demoratus fuisset, fecit filium suum ibi a Papa Leone 8 in regem coronari, atque post dies paucos ad patriam rediens duxit Judetban, Karoli regis Francorum filiam, secum in An- Flor. Wig p. 551 B. Malmesb. G.R.ii.121, p. 178. Flor. Wig. p. 551 c. 1 wintereden] Winteresdene, W. This should be ivitereden, i.e. A. S. pite-hrsedenne, a course of punish- ment. See Twysden's Glossary to the X. Scriptores, v. Wita. 2 viris .... beneficing Intro- duced by the compiler. 3 religiosis] religionis, O. W. 4 nostrce~] i. e. at Malmesbury, to which monastery .ZEthelwulf gave several charters. See Malmesb. Gesta Pontificum, v. 237, p. 390, &c. 5 DcccLir.~] 814 or 844, the MSS. of Malmesbury. See Hardy's note, p. 172. 6 provectus~] profectus, O. W. ' ut . . . ibidem] Introduced by the compiler. 8 Leone] om. W. CHRONICA MAJORA. 385 Flor. Wig. gliain sibi matrimonio copulatam ; sed interea, dum rex A.D. 854. p. 551 c. moram faceret in partibus transmarinis, exorta est contra Marriage of regem praadictum magnatum quorundam conspiratio, ita quod . *° e | W11 " facta conjuratione ab Ethelbaldo, filio regis prirnogenito, et 1> - TOld coDCupiscentiae satisfecit, sicque ubi pater justo Dei judicio regnare debuerat, illic filius pertinax et iniquus regnavit. civil war. Pope Be- nedict III. Edmund king of the East- Angles. Charles the Bald. Ead/mundus in regem consecratus est. Anno Domini dccclv. Leone Papa defuncto, successit ei in Vit. Pontif. catbedra Eomana Benedictus annis duobus, mensibus sex, et diebus decern ; cessavitque sedes diebus quindecim. Eodem Flor. Wig. anno rex Eadmnndus, ex prosapia antiquorum Saxonum origi- P - o5 ~ E * nem ducens, provincial Orientalium Anglorum culmen regi- Chron.Fani minis suscepit, anno a nativitate sua decimo quarto, die S. Neoti, Dominican Nativitatis, octavo kalendas Januarii. Iste 2 adole- P* .' scens piissimus ab omnibus regionis illius magnatibus et populis njj ron rex electus, et ad regimen 3 multum renitens compulsus, 4 ab p_ g_ -$y Humberto, Helmbamensi episcopo, in villa regia, qua? Bures jd p 153. mincupatnr, munus consecrationis suscepit. Anno Domini dccclvi. Defuncto Lodowico rege Francorum et patricio Romanorum, Karolus annis xii. imperavit. 5 Bex Adthelwlfus diem clausit extremum. Death of Anno Domini dccclvii. iEtbelwlfus, West-saxonum rex paci- Flor. Wig. vEthelwulf. ficus, inter alia bona praasentis vita3 studia, de suo transitu P- 552 c - ad viam universitatis cogitans, ne filii ejus post obitum suum Will of inter se disceptarent, bsereditariam scribere epistolam impe- iEthehvulf. rav it } in qua et regni inter filios Etbelbaldum et Etbelbertum, et inter filiam 6 et propinquos ac regni sui nobiles summam pecuniarum, qua3 post se superesset, divisionem ordinabiliter mandare litteris procuravit. Pro utilitate animaa sua3 et salute per omne regnum suum semper in decern bidis vel mansioni- bus 7 pauperem unum indigenam vel peregrinum cibo, potu, et operiraento, successoribus suis usque in finem saaculi post se pascere prfficepit, ita tamen ut si terra ilia pecoribus abun- daret et ab bominibus coleretur. Romaa autem singulis annis trecentas denariorum mancusas portari prascepit, qui taliter dividerentur ibidem, centum mancusas scilicet in honorem 1 ipse . . . satisfecit'] Introduced by the compiler. 2 Iste .... compulsus'] Intro- duced by the compiler. 3 regimen] regnum, O. W. 4 compulsus] compulsis, W. 5 This error seems to be from blundering over Malmesbury ii. 110, p. 157. 6 iEthelswyth. 7 hidis vel mansionibus] manenti- bus, Flor., and so Asser. CHRONICA MAJORA. 387 Flor. Wig. Sancti Petri Apostolorum principis specialiter ad omcndum A.D. 857. p. 55- d. oleum, quo implerentur omnia luminaria ecclesias Apostolica3 in Gifts of vespera Paschee, et tantundem in gallicantu, et centum ibidem -^Ethelwulf mancusas in honorem Sancti Pauli eisdem de causis, centum ■ Kome ' prasterea mancusas universali Papas praacepit l exhiberi ad suas elemosinas ampliandas. Hen. Hunt. Iste autem res Deo devotus ante obitum Egberti regis iEthelwulf v. p. 737 c. patris sui Wentanas urbis fuerat episcopus ordinatus ; sed once bishop patre defuncto, licet multum repugnans, rex creatus est, cum °, m ~ non esset alius de regio genere qui regnare debuisset. Tan- dem cum rex iEthelwlfus illustris ~ regnum West-Saxonum annis xvii. diligentissime gubernasset, viam universse carnis ingressus, iEthelberto filiorum secundo regnum Cantiaa cum iEthel- Suthsexe et Eastsexe 3 concessit; et filius ejus primogenitus, berht and iEthelbaldus, 4 in 5 West-Sexe pro patre regnavit ; rex vero -^thelbald. -ZEthelwlfus apud Wintoniam sepulturam cum honore regio in Flor. Wig. ecclesia cathedrali suscepit. .IEthelbaldus protinus cum fuisset Incestuous p. 552 r>. in regem promotus, contra Dei prasceptum et Christiani marriage nominis dignitatem, necnon et contra omnium paganorurn mo- ? ,, e " rem, tliorum patris defuncti ascendens, Judethan Karoli regis Erancorum filiam in matrimonio ducens, effraanis duobus ac dimidio post patrem annis Occidentalium Saxonum apicem fi Id. MS. A., crudeliter gubernavit. Eodem anno, defuncto Cedda, Here- Bishops of p. 553 1 . fordensi episcopo, Albertus successit. Hereford. Vit.Pontif. Anno Domini dccclviii., Benedicto Papa mortuo, jSTicholaus Pope sedit in cathedra Eomana annis novem, mensibus duobus, Nicholas I _ Flor. Wig. et diebus viginti. Eodem anno iEthelwoldus, Lichesfeldensis Bishops of kk^"' episcopus, obiit, cui Humbertus successit. Lichfield. Ethebaldus rex ad pcenitentiam rediit. Anno Domini dccclix. Eex West-Saxonum iEthelbaldus, ab Penitence errore supradicto resipiscens, dimissa Judethan noverca sua, ot Jmhei- ,i n i .,,. , - bald, who cujus thorum ioedaverat, peracta poenitentia, tempore ' quo j s Monas- sentia decoravit ; Tynemuense sanctimonialium, Gyrfense mona- tenes de- chorum, et Weremuthense, in quibus Beda presbyter legitur t he DaneJ educatus ; Strenesbalense sanctimonialium, quod Hilda abba- tissa beatissima fundavit et multas in eo virgines congregavit. Et sic nefandi duces per pagum Eboracensem transitum faci- entes, ecclesias, civitates, et villas combusserunt, homines cujuscunque sexus et astatis cum spoliis et jumentis funditus deleverunt; deinde sursum per flumen Humbri navigantes, consimili ibidem rabie sseviebant, indeque progressi cuncta ccenobia in paludibus sita monachorum ac virginum, interfectis habitatoribus, destruxerunt. Horum autem nomina coenobiorum sunt, Crulandia, Thornheia, Eamesia, Hamstede, quod nunc Bur gum Sancti Petri dicitur, cum insula Helyensi et ccenobio olim famosissimo feminarum, in quo dudum sancta virgo et regina Ethel dreda abbatissa? officium multis annis laudabiliter adimplevit. Be causa martyrii Sancti EadmuncU regis gloriosi. Tunc ' ergo quoniam in persecutione ista gloriosus rex et Causes of martyr Eadmundus gladiis iniquorum Hingar et Hubbaa fra- the martyr- trum interfectus occubuit, dignum est hoc in loco referre tanti r, om ^' causam martyrii, et unde duces pra3dicti occasionem nacti fuerint regem piissimum nece adeo crudelissima condemnare. Erat igitur in diebus non longe praateritis in regno Danorum Story of vir quidam de stirpe regia illius gentis progenitus, nomine Regnar Lothebrocus ; hie, cum duos filios, Hinguar scilicet et Hubbam, Lodbrog. ex uxore genuisset, quadam die cum accipitre solus brevem naviculam ingressus, ut in insulis maris et terras vicinis anates et aviculas alias aucuparet, subita tempestate suborta, intra maris latitudinem raptus, diebus aliquot cum noctibus hue illucque dejectus graviter vexabatur ; qui tandem plurima maris pericula perpessus, in Angliam projectus est, et in pro- His land- vincia Orientalium Anglorum, quaa Norfolc ab incolis dicitur, i n S ' n apud Redham villam applicuit; qui forte ab hominibus regionis ■ Nortoili > cum accipitre solus inventus, regi Est-Anglorum Eadmundo pro miraculo pra3sentabatur, 2 et ab ipso rege propter elegan- reception tissimam corporis formam cum honore receptus, aliquandiu by king in curia ejus remansit; et quoniam lingua Danorum Anglicanaa Edmund ; loquela3 vicina est, Lothebrocus regi narrare ccepit quo casu in Angliam projectus fuisset. Placuerunt 3 itaque Lothebroco 1 This is from some Vita or Passio S. Eadmundi. It has been used by Bromton, col. 804 (Twysden). 2 prasentabatur ] prscseutantur, O.W. and A. which has been altered. 3 Placuerunt] altered to Placuit in A. 394 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 870. in rege Eadmundo morum plenitudo et militiae disciplina l quamplurimuin, similiter 2 et curialitas astantium ministrorum, quos regalis industria in omni rerum ornatu et schemate ver- borum pleniter informavit. Ad hanc qnoque Lothebrocus morum disciplinam provocatus rogabat regem propensius, ut sibi liceret in ejus curia demorari, ut regiis posset plenius instrui disciplinis ; cumque res Eadmundus petitionem 3 ejus clementer exaudisset, junxit se Lothebrocus venatori regis nomine Berno, ut artem venatoriam, in qua fuerat eruditus ad plenum, cum ipso frequentaret ; erat enim tarn in aucupatione quani in venatorio exercitio gratiosus, unde in avibus similiter 4 ac bestiis capiendis pro voto sibi 5 omnia succedebant ; capiebat quicquid volebat et mensam regis delicatissimis ferculis per- saepe ditabat. Et cum fuisset a rege, prout ejus gentilitas permisit, dilectus, coepit venator regis ei graviter invidere, pro eo quod in artibus praadictis ipsum in omnibus superabat ; et mortali invidia contra Lotbebrocum succensus, quadam die and mur- dum venatum pariter irent, furtivo impetu in eum facto, derby ipsum nequiter interfecit et in densitate nemoris interfectum abscondit; quo facto, recessit venator nequissimus et canes cornicando ad se vocavit. ISTutriverat autem Lothebrocus le- porarium quendam in curia regis Eadmundi, qui ipsum, ut fieri solet, multum dilexit, et, venatore cum casteris canibus recedente, ille solus cum corpore domini sui remansit. In crastino quoque cum rex sederet ad mensam et inter casteros commilitones Lothebrocum non vidisset, quassivit propensius a ministris, quid de illo actum fuisset; cui respondens venator p. 127. Bernus dixit, quod die hesterna, cum de venatu domum red- iret, ipse remansit in silva post eum, et quod eum postea non viderit, profitetur ; sed vix verba compleverat, et ecce leporarius, quern nutriverat Lothebrocus, regiam aulam 6 in- gressus omnibus et maxime regi adulante cauda applaudere satagebat; quern rex cum vidisset, astantibus dixit, "Ecce," inquit, " canis Lothebroci adveniens dominum venientem prse- " venit;" et praa gaudio rex canem diligenter pavit, sperans per eum ejus dominum adventurum; sed secus contigit quani sperabat; nam ilico, cum leporarius satiatus fuisset, reversus est ad dominum suum et juxta corpus ejus consuetas excubias celebravit. Qui iterum post triduum, fame ilium compellente, ad mensam regis higressus denuo reficiendus, rex vehementer 1 disciplina'] disciplinam, A. 2 similiter'] simul, O. W. 3 petitionem] petitioni, W. 4 similiter] simul, 0. W. 3 sibi] cui, W. G aulam] Introduced in A. above the line ; not in W. CHRONICA MAJORA. 395 admirans jussit insequi vestigia canis si recederet ab aula, et A.D. 870. diligenter quo pergeret explorare. Factum est autein a minis- Discovery tris ut eis a rege fuerat imperatum, et canem recedentem subse- °f his quentes ad Lotbebroci corpus exanime sunt perducti. Cumque l ° J' base regi declarata fuissent, perturbatus est vebementer, et jussit ut corpus sepulturaa bonestius traderetur. Ut, depopulates Est-Anglia, strages hominum sit secuia. Tunc rex Eadmundus, diligenti de morte Lotbebroci facta Punish- inquisitione, Bernum venatorem de opere nefando convicit, et nient of jussit a militibus de curia sua adjudicari ac legis peritis, quid erno * de bomicida foret agendum; at omnes in boc pariter consen- serunt, ut venator in ilia navicula, in qua sa3pe dictus Lotbe- brocus in Angliam applicuit, poneretur, et in medio maris solus sine omni instrumento navali dimissus, probetur si ilium Deus velit a periculo liberare. Itaque venator, juxta quod sententiatum fuerat, in profunditatem maris dismissus, post dies paucos in Daciam est prqjectus ; qui cum a portuum cus- His land- todibus inventus fuisset, cognoverunt naviculam Dani, quod in i n g in ilia dominus illorum Lotbebrocus consueverat aucupari, et per- enmarJi ; duxerunt eum ad Hinguar et Hubbam, filios Dani in Anglia interfecti, viros potentes et crudeles, qui continuo adbibitis tortoribus exegerunt a Berno, quid de patre suo, qui in ilia navicula ab eis fuerat' subtractus, actum fuisset. Bernus quo- and accu- que graviter et diu diversis amictus tormentis, finejens men- satl0n of I . ta -,. ., -, , ' ° . , . S.Edmund dacium, dixit, quod pater eorum, cum casu apphcuisset m t jjj n _ Angliam, a rege East-Anglorum Eadmundo inventus, et ipso guar and jubente fuerat interfectus ; at illi prorumpentes in fletum Hubba. amarissimum, de morte patris sui inconsolabiliter perturbati, juraverunt per omnipotentes deos suos, quod mortem illam non reliquerent impunitam ; Bernum quoque venatorem, qui in navicula patris sui advenerat, constituerunt ductorem suum, ut se in regem Eadmundum vindicarent. At deinde, congregato exercitu copioso, cum viginti milibus armatorum mare ingressi versus regionem Orientalium Anglorum vela direxerunt et arma, ut se in regem Eadmundum de morte ilia penitus insontem ultum irent ; veruntamen ventis in contrarium classem impel- The Danes lentibus, in Scotia apud Berewic super Tuedam compulsi sunt ^ nd ** applicare, ubi prasscriptam depopulationem incboantes, sa3- ' Flor. Wig. viendo ubique, tandem ad Est-Angliam pervenerunt, et apud and go to p. 554 b. yillarn, quae Tbedford- dicitur, castrametati, quoscunque inve- Thetford. 1 Cumque] Cum, 0.; Cum ergo, W. | 2 Thedford] Bedford, W. 396 MATTH.EI parisiensis A.D. 870. nerunt ibi viros ac mulieres in ore gladii peremerunt. De- Hinguar. nique cum ibidem tyrannus Hinguar iniquissimus ex multi- tudine interfectorum suam aliquantulum rabiem exsaturasset, quosdam plebeios advocat, quos gladio sue- judicabat indignos, atque ubi rex eorum tunc temporis vitam duceret, sollicitus investigat ; fama namque ad eum pervenerat, quod piissimus rex Eadmundus viribus et armis esset strenuus ac in omni corporis dimensione similiter ' et proceritate incomparabilis ; quocirca festinabat quos circumquaque reperit neci tradere, ne multo stipatus militum agmine ad patriaa defensionem suffi- S. Edmund cere potuisset. Morabatur 2 eo tempore gloriosus rex et futurus , ' 1 '-"" al martyr Eadmundus in villa regia, quaa Heilesdun dicebatur, a qua et silva, quaa vicina est, eodem nomine appellatur, ut 3 a vulgo acceperat praado nequissimus ; unde accito ad se dolose de commilitonibus uno, eum direxit ad regem, mandans ut cum eo thesauros dividat et paternas divitias, sub ipso regna- turus ; sed nimis fraudulenter Hinguar thesauros exigebat, qui clementissimi regis caput potius quam pecunias sitiebat. Miles igitur, cum volatu citissimo ad regem Eadmundum pervenisset, in hunc modum ora laxavit; Abbo Flo- riacensis Vita S. Eadmundi, cap. C, 7 (Migne's Patrologia, exxxix. col. 511). Hellesdon. Hingiiar's message to Edmund, who con- sults Hum- bert, bishop of Elm- ham. Be nuniio Inguar ad regem Eadmundum 4 misso. "Dominus meus ubique metuendus Hinguar, rex Danorum Id. cap. 7, " invictissimus, ad hanc patriam hyematurus advenit ; cujus 8 - " potentias si aspernator exstiteris, et vita indignus et regno " judicaberis." Et sic omnia, qua3 sibi imposita fuerant, ut praadiximus, cum 5 regi per ordinem retulisset, piissimus rex Eadmundus alto cordis dolore ingemuit, et advocato Humberto, Helmbamensi episcopo, 6 consilium quaesivit ab ipso dicens, ' O serve Dei vivi, Humberte, et dimidium animse mea3, ecce ' adventus barbarorum imminet inimicorum, qui dulcem pa- ' triam cum suis habitatoribus jam pro parte desolatam, quod ' residuum est a nostrorum memoria successorum funditus ' delere conantur ; sed ecce, me occumbente, utinam subjectus ' mihi populus vivus evadere potuisset ; nam ego pro amore ' regni temporalis, vel lucro vitaa praesentis, non me subiciam ' tyranno gentili, cum pro gente moriens et patria miles ' possim effici et 7 signifer Regis aaterni." 1 similiter'] simul, 0. W. 2 W. ins. aatem. 3 ut] et, W. 4 Eadmundum'] Eadmundo, A. 5 cum] om. W. 6 advocato . . . episcopo] accito uno ex suis episcopis, qui ei erat a secretis, Abbo. 7 effici et] effieri, W. ; effieri, 0. West. CHRONICA MAJORA. 397 Abbo, cap. 8, col. 512. Id. cap. 9. Cui antistes, " Quos res," inquit, " rnihi dilectissime, optas ' A.D. 870. patriae superstates habere, nisi fug33 pra3sidio preecaveritis ? Advice of Aderunt confestim proditores nefandi, qui te cum tibi sub- c ^ ei .° ,. . . . B.Jfidmund. jectis auferre de medio conabuntur. At rex clementissimus, Hoc est," inquit, " quod votis omnibus antepono, ne super- sim meis fidelibus et carissimis amicis, quos furtive pirata perdidit truculentus ; et quidem suggeris, ut glorise nostrse crimen inferam, qui nunquam militias probra bucusque sus- tinui. Est quoque mihi super hoc arbiter Eex caalestis, quod nullus me barbarorum metus a caritate Cbristi sive vivum seu mortuum separabit." Tunc conversus ad nun- tium beatissimus 2 rex Eadmundus, qui ab Hinguar impiissimo fuerat destinatus, " Madefactus," inquit, " cruore meorum mortis supplicio dignus existeres ; sed Cbristi mei exem- plum imitatus, si ita contigerit, pro ipso libenter mori minime pertimesco ; rediens ergo ad dominum tuum festinus, mea illi responsa perferto. Tbesauros quoque nostros, quos nobis contulit divina providentia, sive divitias, si potenter surripias, me tamen tuas infidelitati non subicies ; bonestum est enim perpetuam defendere libertatem similiter 3 fideique puritatem, pro quibus etiam, si necesse est, occumbere non inutile reputamus. Igitur, ut ccepit tua superba feritas, post famulos regem jugula, quoniam haac videns Eex regum p. 128. me in caslum transferet asternaliter re°;naturum." De prcelio inter regem Eadmunclum et Inguar commisso. Eecedente 4 itaque nuntio truculento, rex Eadmundus jussit Battle of commilitones ad arma convolare, asserens dignum pro fide Thetford. pariter pugnare et patria, ne desertores militias se esse et populi delatores 5 probarentur. Igitur ad instantiam Humberti episcopi ac nobilium virorum et commilitonum suorum ani- matus beatissimus rex Eadmundus, cum toto exercitu quern habere potuit audacter processit in bostes, et non longe ab urbe, quae Tedford 6 appellator, contra adversarios sibi in ob- viam venientes grave certamen ac nimis utrobique damnosum commisit. Nempe cum a mane diei usque ad vesperam mutua se nece prostravissent, et pro nimia interfectorum multitudine ac sanguine loca certaminis rubuissent, pissimus rex Ead- mundus, non solum ex strage commilitonum suorum pro patria 1 optas'] Altered in A. to optatis. 2 beatissimus] verissimus, W. 3 similiter] simul, W. 4 This is peculiar to the compiler. 5 et populi delatores] de populi et latores, A. ; depopulatores, W. West. 6 Tedford] Redford, W., with Telford in the margin. 398 MATTH^I PAEISIENSIS A.D. 870. gente et fide Jesu Christi decertantium, quos jam martyrio coronatos agnovit, condolebat, verum etiam pro nece barba- rorum infideliurn ad inferni baratrum detrusorum nimis amare lugebat. Recedentibus itaque primitus de loco funeris paganis, beatissimus confessor Christi, rex Eadmundus, cum reliquis commilitonurn suorurn qui superstites erant, ad Hailesdunam villam regiam profectus, immutabiliter statuit in animo suo, se nunquam de cgetero contra barbaros pugnaturum ; sed hoc S. Joh. xi. solummodo dixit, sibi fore necessarium, ut " solus moreretur 50 - " pro populo et non tota gens periret." De passione beati Eadmundi regis et ma/rtyris. Passion of Hinguar igitur, cum de strage suis illata inconsolabiliter S. Edmund, anxiaretur, venit ad eum apud Thedford Hubba frater ejus, qui jam Merciam totam depopulaverat, cum decern milibus armatorum, et sic junctis viribus, ut se vindicarent in sanctum regem Eadmundum, castra moventes, ad Hailesdune villam, quo rex beatissimus Eadmundus tunc erat, celeriter perve- nerunt. Tunc tyrannus Hinguar jussit circumcingi regem cum turba, ne quidem unus ex omnibus elaberetur vivus. Sanctissimus itaque rex Eadmundus, cum se ab bostibus un- dique vallatum cognosceret, de consilio Hunberti, Helmba- mensis episcopi, confugit ad ecclesiam, ut se membrum Christi ostenderet, et, armis temporalibus projectis, caslestia induit, humiliter Patrem et Pilium cum Sancto Spiritu deprecans, ut sibi in passione constantiam largirentur. Igitur a minis- tris iniquitatis clementissimus rex Eadmundus ab ecclesia truculenter extrahitur, 1 loris dirissimis coarctatur, et sicut Abbo, Christus ante Pilatum president, ita ducitur Eadmundus ante ca P- 10 » iniquum ducem; quo jubente, ad arborem quandam, qua? non multum aberat, religatus diutissime flagellatur, multisque modis illuditur. Sed invictus athleta Christi Eadmundus inter flagella Christum semper invocando tortores suos compulit in furorem, et ad ipsum tunc arcubus, quasi ad signum, ludendo, totum corpus ejus telis confodiunt et sagittis; nee erat locus in corpore martyris vacuus, quo novum posset imprimi vul- nus ; nam sicut hericius in cute densis armatur spinis, ita corpus invicti regis spiculis configitur et sagittis. Cumque nee sic 2 Hinguar carnifex truculentus sanctum martyrem Ead- mundum a fide Christi et confessione Trinitatis potuit sepa- rare, ut suis iniquis persuasionibus prasberet assensum, pro- tinus lictori mandat, ut ense cruento martyris caput preecidat; 1 extrahitur] om. W. | 2 stc] hie, A. CHRONICA MAJORA. 399 col. 515. Abbo, at lictor sanctum de stipite truculenter evulsum, inter verba Ca ?' k?a orationis et confessionem 1 Christi nominis, unico ictu ipsum decapitando, duodecimo kalendas Decembris, gratissimum Deo holocaustum et 2 igne passionis examinatum, cum palma vic- Id. cap. 11, toria? et corona justitia3 transmisit ad ca3lum. Corpus vero martyris ministri diaboli capite truncatum reliquentes, et in silvam, cui Hailesdun nomen est, asportantes, 3 inter densa veprium frutecta projecerunt; adhuc enim laborabant lanista3 iniqui, ne a Christianis, quos paucos superstites reliquerant, corpus rnartyris sepultura?, ut decebat, cum capite traderetur. Didicerant namque Hinguar et Hubba, piratas nequissimi, in silva jam dicta olim de medio sublatum fuisse Lothebrocum patrem suum ; unde falsa suggestione Berni venatoris, beati regis et martyris Eadmundi talionem reddere 4 cupientes, in silva eadem caput ejus ignominiose projecerunt, avibusque cseli tradentes et bestiis devorandum. Passus est autem cum sanctissimo rege Eadmundo comes ejus individuus Humbertus, A.D. 870. Passion of S.Edmund. Simeon, Hist. Dunelm. Eccles.ii. G, Helmbamensis antistes, qui 5 regent eundem in regni fastigium col. 14. (Not in Simeon.) Flor. Wig. p. 554 c. sublimaverat, et constantia invicti regis ad martyrium anima- tus, cum ipso est regni caalestis possessor effectus. Sicque rege beatissimo ad cselestia translato, pagani nimium gloriantes hyemaverunt in regione ilia, expulsis paucis indigenis, qui superstites cladi prasdictas fuerunt. Eodem anno Celnotbus, Cantuariensis arcbiepiscopus, diem clausit extremum, cui successit Etbelredus, vir venerandus et 6 in rebus divinis sufficienter eruditus. Humbert, bishop of Elmham, also mar- tyred. Archbps. of Canter- bury. De inventione capitis Sancti Eadmundi. Cum igitur post martyrium beatissimi regis Eadmundi, Arrival of fratres Hinguar et Hubba, Deo odibiles, byemale tempus in Guthrum, regione Est-Anglorum, prsedis vacantes et rapinis, jam pro t ^f^' parte expleverant, venit ibidem ad eos Gytro quidam de regi- Hino-uar bus Danorum potentissimus, ut cum prasdictis fratribus bye- and Hubba. maret. Superveniente itaque tempore vernali, omnes pagani ab Est-Anglia pariter recesserunt; quo audito, Christiani unde- 1 confessionem'] confessione, A. W. West. - 0. W. ins. in. 3 W. ins. et. 4 talionem reddere] sepulture ut dere, A., the eye of the scribe having been caught by these words four lines above. 5 qui . . . sublimaverat] This has been given above, p. 386. The rest of the paragraph seems due to the compiler. 6 et . . . eruditus] Inserted by the compiler. 400 MATTHjEI paristensis of the head of S. Edmund. A.D. 870. c unque de latibulis erumpentes summopere satagebant, ut Abbo, Vita caput beati regis Eadmundi inventum reliquo corpori uniretur, S. Ead- Discovery et sepultura? corpus integrum more regio traderetur. Cumque mun r ' omues pari affectu ad id occurrereut et silvas perlustrando col.*515. caput martyris diligenter quaarerent, res contigit dictu mira- bilis et sasculis inaudita ; nam cum caput quasrendo inter silvas et veprium densitates, socii ad socios mutuis clamoribus patria lingua " Ubi es ? ubi es P" interrogarent, caput martyris eadem lingua 1 respondens dixit, "Her, ber, ber," quod Latine dicitur, "Hie, bic, bic;" nee cessavit eadem repetendo clamare quo- usque singulos ad se perduxit; ubi cum capite lupus, ingens et visu borribilis, repertus est, qui caput sacrum inter bracbia complectens beato martyri excubias impendebat. Assumentes itaque bomines caput intrepidi, profusis Deo laudibus, ad suum corpus detulerunt, subsequente lupo illos usque ad locum sepultura3 ; tunc caput corpori conjungentes in mausoleo com- petenti ilia pariter concluserunt, quo facto, lupus dilectas solitudinis secreta petivit. Constructa est autem in eodem loco, pauperrimo opere, a fidelibus ecclesiola, ubi postea, per multa annorum curricula corpus sanctissimum requievit. Pas- Chronicon sus est autem beatissimus 2 rex et martyr Eadmundus anno Fani Domini octingentesimo septuagesimo, anno setatis sua? vice- T^f* 1 ' simo nono, regni sui vero anno decimo sexto, die xii. kalenda- rum 3 Decembrium, indictione tertia, luna existente vicesima secunda. p. 129. Transla- tion of the body of S. Edmund from Hox- ne to S. Edmunds- bury. Ut corpus Sancti Eadmundi inventum fuerit incorrujptum. Elapso deinde multorum intervallo annorum, sedatis penitus Abbo bellorum incendiis, ccepit fidelium pietas respirare, qui in loco cap. 13, ubi corpus martyris requievit, Hore 4 nunc ab incolis nuncu- c °l- 516 - pato, 5 visis creberrimis miraculorum signis, in villa regia, qua? lingua Anglorum Beodriceswortbe, Latina vero Beodrici curtis sive babitatio, nominatur, basilicam permaximam construxe- runt, et ad illam sanctum martyrem in magno tripudio trans- tulerunt. Sed mirum dictu contigit; nam cum corpus mar- Id. cap. 14. tyris pretiosissimum ob spatium diuturni temporis putrefactum ab omnibus putaretur, ita integrum repertum est et illassum, ut non solum caput corpori redintegratum et compaginatum, sed omnino nibil in eo vulneris, nibil apparuerit cicatricis. Sicque Deo dignus martyr Eadmundus, viventi simillimus, ad locum memoratum est translatus, 6 apparente in collo ejus in 1 Ubi . . lingua] om. W. 2 beatissimus] verissimus, W. 3 kalendarum] om. W. 4 Hore] Iloxe, W. 5 nuncupate] nuncupatur, W. This sentence is introduced by the compiler. 6 translatus] translatum, A. CHRONICA MAJORA. 401 Abbo, signnm martyrii per 1 gyrum quasi filo coccineo, sieut testari A.D. 870. c. 14, col. solita fuit quasdam beatse recordationis femina, Oswen vocata, qua? ad sacrum rciartyris sepulcbrum, jejuniis saape vacans 2 et orationibus, per multa anuorum curricula, revulso beati mar- tyris mausoleo, in ccena Dominica, ejus attondeudo capillos et ungues praacidendo ; qua? omnia diligenter colligens et in cap- sella recondens, super altare illius ecclesiaa ponere consuevit, ubi usque in hodiernum diem veneratione 3 debita conservantur. De translations Domnice episcojpatus usque ad Helmliam. Eodem anno obiit 4 Weremundus, Domniaa episcopus, post The see of quern translata est sedes ilia apud Helmbam, et pro duobus Dunwich Malmes- episcopis, quorum unus sedem babuit apud Domnoniani et t -m u bin-, west, alter apud Helmbam, unus est ordinatus episcopus, nomine j' 4 g ' Wilredus, qui in eodem loco bos babuit successores, Atbulfum, Bishops of 150. Alfricum, Thodredum, Etbelstanum, Algarum, Alwinum, Al- Elmham. fricum, item Alfricum, 3 Stigandum, Etbelmum, Herstanum. 5 Tit Danorum exercitus Est-Angliam deserens West-Saxoniam invaserit. Elor. Wis. Anno Domini dccclxxi. Supradictus paganorum exercitus The Danes j>. 554 c. Orientales Anglos deserens et regnum Occidentalium Saxonum attack adiens, venit ad villain regiam, quaa Eadingum dicitur, ad iea & meridiem Tbamensis fluminis sitam, in pago videlicet Berco- censi. Post quorum adventum die tertia duo comites eorum cum multitudine copiosa armatorum exierunt ad praadandum, aliis interim vallum facientibus inter duo fiumina, Tbamisiam scilicet et Kenetam, a parte dextra ejusdem villaa. Quibus and are Atbulfus, comes Bercocensis, cum suis, 7 in loco qui Anglefeld, defeated id est campus Anglorum, dicitur, obviavit, ubi acriter ex utra- ^.'1 que parte pugnaverunt, donee comes unus paganorum cum E n o-i e field. majori parte sui exercitus deletus reliquis causam praabuit fugiencli ; sicque Cbristianis victoria potitis, post dies quatuor Etbelredus rex et frater ejus Alfredus, exercitu congregato, ad Eadingum venerunt, caadendo et prosternendo quoscunque ex paganis extra arcem invenerunt. Tandem pagani ex omni- bus portis erumpentes totis viribus praalium commiserunt, ubi diu et acriter praaliantes comitem Atbulfum peremerunt et Death of Cbristianos in fugam coegerunt ; ex quo casu Cbristiani pluri- -^Ethelwulf. 1 per~\ om. W. - Sic ; perhaps vacavit should be read. 3 veneratione] venerationem, A. 4 This mention of Weremund's death has been inserted at random. 5 item Alfricum'] om. W. and pro- bably 0. 6 Herstanum'] i.e. Herfastum. ~> A. ins. qui. C C 402 MATTH.EI PAEISIENSIS A.D. 871. Battle of Ashdown. Battle of Basing. Battle of Merton. Death of bishop Heahmund in the battle. Bishop ^thel- heage. mum perturbati, convenerunt iterum post cpiatuor dies ad Flor. Wig. pugnam, in loco qui Essesdune, id est mons fraxini, dicitur, P- 554 e. cum tota fortitudine quam habere potuerunt. Sed pagani in duas se turmas dividentes, in una duos reges Bacscai l et Hal- dene, in altera vero omnes consules cum suis subditis ordina- runt ; quod cernentes Christiani et ipsi se similiter in duas acies statuerunt, unam 2 regi Ethelredo et alteram Alfredo fratri suo committentes. Erat autem rex Ethelredus in tentorio missam audiens, ubi cum saepius a suis invitaretur ad certa- men, constanter afnrmavit se non recessurum priasquam pres- byter missam complevisset ; qute fides Christiani regis multuni sibi profuit die ilia. Erat autem in loco certaminis arbor Id. p. 555b. qusedarn admodum brevis, circa quam hostiles acies cum in- genti strepitu concurrerunt ; cum autem diutius animose nimis hinc inde pugnaretur, pagani divino 3 judicio Christianorum impetum ferre non valentes, suorum maxima parte interfecta, ignominiosam arripuere fugani ; quo in loco duo reges pagano- rum, Bacscai et Haldene, 4 multaque cum eis milia interempti, descenderunt ad inferos ignibus perpetuis cruciandi. Ex al- tera vero 5 parte, ubi consules fuerunt et duces, contra quos pugnabat Alfredus frater regis, ceciderunt consules Sidrac senex et Sidrac juvenis, Osbernus, Frane, et Haroldus, cum aliis innumeris, et totus paganorum exercitus, cum nocte sequente et die in fugani conversus, per totam EssesduniaB planitieni contritus est et dispersus. Convenerunt iterum post dies quatuordecim rex Ethelredus et ejus frater Alfredus, con- tra paganos pugnaturi, junctis viribus ad Basingum ; quibus diu et acriter decertantibus, pagani victoriarn sunt adepti. Item duobus mensibus evolutis, rex Ethelredus et frater ejus Alfredus apud Merentonam cum nefandis pugnantes infideli- bus diu vicerunt, et paganos in fugani compulerunt ; sed illis demum revertentibus contra Christianos, cum victoria recesse- runt. In hac quoque pugna Hamundus, Sireburnensis praasul, A.-S. rnartyrio coronatus est, cui 6 successit Ethelhegus in episcO' IDatum, vir in rebus ecclesiasticis eruditus. Chi-on. a. 871. 1 These two names are inserted from the A.-S. Chron. a. 871. 2 unam . . . committentes] In- serted by the compiler. 3 divino'] oni. W. 4 This is a blunder due to the compiler. Florence and Asser, p. 477 a, have " alter de duobus Pa- " ganorum regibus," mentioning soon after that it was Bagsegc who fell. The compiler seems to have carelessly misread this, and inserted the two names which he had just before taken from the chronicle. Below descenderimt . . . cruciandi is an insertion by the compiler. 5 vero] om. 0. W. 6 cui . . eruditus] Introduced by the compiler. Ethelhegus is men- tioned in Florence's and Malmes- bury's lists of the bishops of Sher- borne. CHRONICA MAJORA. 403 De coronatione et genealogia Alfredi regis, et mentione genealogies A.D. 871. ao eo usque acl Adam. Flor. Wig. Eodein anno rex Occidentalium Saxonum Ethelredus nono Death of p. 555 d. kalendas Maii diem clausit extremuni ; quo regio 1 more apud -S^thelred. Winburnain sepulto, Alfredus frater ejus, qui 3 prius Romas a Succession Papa Leone coronam susceperat et regiam unctionem, totius °^ -Alfred. regni illius cum gumma omnium accolarum lsetitia guberna- cula suscepit. Hujus igitur regis genealogiani veteres ascen- Genealogy Id. p,549D. dendo texentes, ad Christum usque perduxerunt. Erat autem 0I> Alfred, rex Alfredus iEtbelwlfi magni regis Occidentalium Saxonum filius, qui fuit Egberti, qui fuit Alcmundi, qui fuit Eafse, qui fuit Eoppse, qui fuit Ingild, qui fuit frater Inse ; qui anibo fuerunt filii Kenred, qui fuit Ceolwald, qui fuit Ciatb.Ee, qui fuit Ceaulin, qui fuit Keneric, qui fuit Creoddfe, qui fuit Certic; iste primus 3 ex Anglis in regno Occidentalium Saxo- num regnavit. Certic fuit filius Elesa, qui fuit Gewisse regmce, 4 de qua quidam Britonum generis sibi nobilitatem usurpant. Gewisa filia fuit Giwii, qui fuit Wingii, qui fuit Freawine, qui fuit Eretbegar, qui fuit Broand, qui fuit Beldai, qui fuit Galf. Mon. Woden ; buic veteres quartam feriarn dedicaverunt, quam de iv. 10. nomine ejus Wodenesdai, id est, diem 5 Wodenii, nuncupabant. Sicut sextain feriaro, scilicet, Fridai, a Freadea vel a Frodos, quod est spuma maris, unde secundum narra- Simeon, tionem poetarum nata est Yenus dea amoris. Woden p. 674 b. f-Qifc fjii ns Frethewold, qui fuit Frelaf, qui fuit Frethewlf, qui fuit Finn, qui fuit Godulf, qui fuit Greta ;° bunc veteres olim gentiles pro deo venerabantur, cujus Sedulius, poeta eximius, in Pascbali carmine [i. 1-3] mentionem faciens, ait; p. 130. " Cum sua gentiles studeant figmenta poetee " Grandisonis pompare modis tragicoque boatu, " Ridiculove Getce seu qualibet arte canendi." Geta igitur fuit filius Teatwa, qui fuit Beau, qui fuit Seldwa, qui fuit Seaf; iste, ut ferunt, in quandam insulam GermaniEe, 1 regio more] Introduced by the compiler. 2 qui . . . unctionem] Introduced by the compiler. 3 iste primus] istis priniis, W. This sentence is an insertion, pro- bably from the Peterborough Chron. a. 519. 4 regince] An interpolation of the compiler, -who has turned Gewis or Gegwis into a female. For the next line, Florence, Asser, and Simeon have " a quo Eritones totam " illam gentem Ge-svis nominant." 5 diem] die, 0. W. c At the foot of this page is a por- trait of " Alfredus rex," holding a scroll, " Primus in Anglia regnavi " solus, scilicet monarcha ; " and below, " Alfi'edus primus raonarcha " Anglorum, a quo incipit genea- " logia orbiculata." c c 2 404 MATTH2EI PARISIENSIS of Alfred. A.D. 871. Scandelin 1 nomine, de qua Jordanus Gothoruni bistoriographus Genealogy loquitur, appulsus in navi sine remige puerulus, posito ad caput ejus frunienti manipulo, quern 2 patria lingua seaf dicinius, Gallica vero garbam, dormiens inventus est, hac ergo de causa Seaf appellatus et ab hominibus regionis pro niiraculo exceptus, et sedulo est nutritus; qui adulta a?tate regnavit in oppido, quod tunc Slaswic, nunc vero Haithebi, appellatur ; est autem regio ilia Yetus Auglia nuncupata, uude Angii in Britanniam venerunt, inter Gothos et Saxones constituta. Seaf quoque fuit filius Heremod, qui fait Itermod, qui fuit Hatbra, qui fait "\Yala, qui fuit Bedwi. qui fuit Sem, qui fuit Noe, qui fuit Lantech, qui fait Matussale, qui fuit Enocb, qui fait Jareth, qui fuit Malaleel, qui fuit Cbainan, qui fuit Enos, qui fuit Setb, qui fait Adam, qui 3 fuit Dei. Malmesb. Gest. Eeg. ii. 116, p. 173. Flor. Wig. p. 550 a. De annis puerilibus Alfredi regis. Boyhood Alfredus igitur in amris puerilibus ingenti 4 patris sui et Id. p. 555 e. of Alfred, matris amore, super omnes fratres suos et, quod 5 potissimum erat, ab omnibus in regno multum diligebatur, unde et in regia semper curia inseparabiliter nutriebatur. Erat enim cunctis fratribus suis forma decentior, vultu serenior, quocirca verbis et moribus gratiosior apparebat ; veruntamen parentum ac magistrorum suorum incuria usque ad annum astatis suas duodecimum illiteratus permansit. Saxonica tamen poemata die noctuque sollers auditor et recitator docilis memoriter re- tinebat ; in arte venatoria, aucu|3atoria, 6 inque omnium peritia et felicitate incomparabilis, sicut et in aliis Dei donis fuit. Cum vero mater ejus die quadam sibi et fratribus suis quendam Saxonicum metricas artis librum, quern manu tenebat, ostend- eret, ait illis, " Quis vestrum citius discere poterit codicem " istum, dabo ei ilium." Tunc Alfredus principalis litteras libri illius pulcbritudine illectus, matri respondit, " Yerene," inquit, " dabis librum illi ex nobis, qui citius ilium intelligere " et coram te poterit recitare ?" Et ilia, "Dabo," inquit. Tunc ille librum tollens magistrum adiit, legit, et ad matrem rediens ilium memoriter recitavit. Deinde usu assiduo sine intermissione psalmos Daviticos et orationes in uno libello conscriptos, et in sinu suo gratia devotionis impositos, insepa- 1 i.e. Scanzia (Scandinavia). Jor- nandes de rebus Geticis. cap. iii. p. 610 (ed. Grot. Amst. 1655). - quern . . . cjarbam'] Introduced by the compiler. 3 qui fuit Dei~] Introduced by the compiler. 4 i?igenti] ingentis, 0. W. 5 quod potissimum erat] inmio, Flor. 6 aucupatoria is not in Florence or Asser. CHRONICA MAJORA. 405 (Not in Florence or Asser.) Flor. Wig. p. 556 B. rabiliter circumducens, assidue ruminabat ; audierat 1 namque A.D. 871. a magistro quod rex illiteratus sit asinus coronatus ; sed cum in flore juventutis constitutus, cerueret legem in memhris suis Rom, vii. rejnignantem legi mentis suce et ilium duoentem captivum in legem peccati, seepissime in gallicantu et boris rnatutinalibus clam de stratu surgens, ecclesias et sanctorum reliquias orandi gratia visitabat, ibique diu in oratione prostratus Dei misericordiam implorabat, ut mentem ejus in amorem sua3 dilectionis, per aliquam corporis infirmitatem quam sustinere posset, corrobo- raretj non tameu ita ut in rebus numanis indignus vel inutilis appareret. Cumque brec diutius in magna mentis devotione a Domino postulasset, post aliquantulum temporis interstitium, Dei munere fici dolor em incurrit ; in quo diu et aegre per Illness of multos laborans annos, de vita etiam desperabat. Alfred. Quomodo rex Alfredus ab una cegritudine curatus in aliam inc iderit grav iorem. Id. p. 556 c. Quodam vero tempore, cum instinctu divino Cornubiam He is gratia venandi veniret et ad ecclesiarn quandam orandi causa cured > divertisset, in qua Sanctus Gueriir Sanctusque Neothus dege- bant, diu tacita in oratione prostratus Dei clementiam preca- batur, quatinus molestias infestantis incommodi qualicunque innrmitate leviori permutaret, ita tamen quod ilia in corpore exterius non appareret, ne ab hominibus despectior baberetur. Finita quoque oratione, coeptum iter arripuit, et non multo post tempore, ut fuerat deprecatus, ab illo dolore penitus est absolutus et ad perfectum divina largitate curatus ; sed ilia but suffers infirmitate remota, alia multo molestior, affectus scilicet nupti- m anotner arum, ilium invasit, qui a vigesimo setatis suee anno usque ad •*' quadragesimum quintum ipsum incessabiliter fatigavit. In bac His family, quoque temptationum turbine nati sunt ei filii et filiaa de supra- dicta regina sua, nomine Alswitba, qui boc ordine generantur ; primogenita ejus filia Alfleda dicebatur, cjuos, adveniente matri- monii tempore, Etbelredo, Merciorum comiti, copulatur ; deinde natus est filius nomine Eadwardus eidem regi, qui 2 post patrem Anglia? monarcbiam gubernavit ; tertio loco nata est [ei] filia, vocabulo Etbelgiva, qua3 3 monasticas disciplinaj regulis conse- crata habitum religionis suscepit. Alfredus, 4 et Edwardus, semper in curia regis educati, psalmos et libros Saxonicos studiose discebant. 3 Etbelwardus omnibus junior, cum aliis 1 audierat . . peccaW] Introduced by the compiler. '- qui . . . gubernavit'] Inserted by the compiler. 3 qua~] om. W. 4 A blunder for vElfthryth, a daughter. 3 discebant] docebant, A. O. West. ; decebant, W. 406 MATTH^I PAKISIENSIS A.D. 871. nobilibus regionis, litterali scientiae applicatus est 1 diligenti Flor. Wig. cura parentis, ut, antequam aptas 2 bumanis rebus et artibus p- 556 r>. vires baberet, liberalibus studiis traderetur. De moribus et sapientia magni regis Alfredi. Manners Rex denique Alfredus inter bellorurn discrimina et frequentia Id. p. 566 e. and wisdom prassentis vitas impedimenta, inter continuas corporis infirrni- tates et paganorurn infestationes, coepit regni negotia disponere, omnem venandi artem exercere, aurifices suos et artifices, falconarios, accipitrarios erudire ; asdificia supra omnem ante- cessorum suorum conatum, venerabiliora ac nobiliora, novo suo ingenio construere satagebat ; missam cotidie cum boris diurnis curabat audire, psalmos et orationes amare, elemosinas egentibus dare. Francigenas quoque et alii multi ex regionibus longe posltis sponte sese suo dominio subdiderunt, eo quod omnibus esset amabilis et affabilis, jocundus, et in rerum dis- ciplina perscrutator incomparabilis ; advenas omnes et pere- grinos, nobiles et ignobiles, sicut propriarn gentem, juxta singulorum dignitatem bonorabat, regebat, et pecuniis simul et possessionibus ampliabat. Comites vero et barones ac milites, ministros et familiares, adrnirabili caritate diligebat; filios eorum, qui in regio nutriebantur palatio, non minori quam proprios dilectione amplectens, moribus informare, litteris imbuere non [dejsinebat. 3 Et base de moribus ejus dicta sumciant. Battle of Wilton. p. 131. The Danes winter in London, and come to terms Be bellis laboriosis regis Alfredi. Tunc 4 autem laboriosa regis bella expedire cupientes, boc primo dicendum est, quod expleto mense, ex quo regnare Id. p. 557b. coepit, in monte Wiltun appellato, qui est in meridiana ripa fluminis G-uilon, de quo provincia ilia Guiltosire nuncupatur, cum paitcis et nimis ina?quali numero bellatorum contra paganos dimicavit. Nam anno preeterito, novem attriti prasliis nobiles Cf- Hen. regionis illius in australi parte Tbamensis fluminis fuerunt, ™ ' exceptis equitationibus multis, quas proceres cum populis sibi -£\ ov ^yjo- subjectis fecerant necessitate compulsi, unde, ipsis nimis de- p. 557 c. bilitatis, Dani victoria potiuntur ; sed post banc victoriam pagani ad urbem Londoniarum profecti byemaverunt ibidem, Id. p. 558a. 1 est] et, W. - aptas] optas, A. 3 0. W. have also sinebat. 4 Tunc] ]S T unc } 0. W. CHRONICA MAJORA. 407 Flor. Wig. cum quibus etiam rex Merciorum Burhredus amicabiliter com- A.D. 871. p. 558 a. ponens pecunia 1 inducias impetravit. 2 -with Burhed. Herefridus, Wigorniensis episcopus, libros clialogorum transtulit in linguam Anglicam. Simeon, Anno Domini dccclxsii. Gens Nortbambumbrorum regem K.Eco-berht Hist, recap, sunm Egbertum et arcbiepiscojoum "Wlf herum expulerunt a and abp. L .'. resrno : qui 3 expulsi re°;em Merciorum Burbredum petierunt, Wmtiiere (Not m o ' i i o _ i > received by Simeon.) ct ab ipso bonorifice sunt recepti. Eodem anno Kinebertus, Burhed Flor. Wig. Licbesfeldensis episcopus, diem clausit extremum, cui Tun- Bisbops of MS. A. bertus successit. Quo etiam anno Alwino, Wigornensi episcopo, Lichfield. t.i nee'n Herefridus successit, qui septimo idus Junii ab Etbelredo, ^ e '-' etrl ™> ld.p.55/r>. . . . . * . . . bishop of JDorobernensi arcbiepiscopo, rnunus consecratioms suscepit. "Worcester Hie, ad petitionem regis Alfredi, libros dialogorum beati Papa? Scholars Gregorii in linguam Saxonicam transtulit eleganter. Eundem encouraged postea episcopum rex Alfredus et Pleginiundum, Cantuariensem by Alfred. arcbiepiscopum, iEtbelstanum Herefordensem et Werebertum Legecestrensem antistites, 4 viros optime literatos, ad se vocans, multis eos donariis bonoravit, ut eum in discenda litterarum scientia adjuvarent ; legatos praaterea ad Gallias direxit et inde Sanctum Grimbaldum, sacerdotem et monacbum ac yirum in disciplinis ecclesiasticis eruditum, nee non et Jobannem pres- byterum et monacbum bonis moribus adomaturn ; ex ultimis etiam Walanorum finibus, de monasterio Sancti David, Asse- rum ad suum accivit consortium, ut boruiu omnium sapientia et doctrina regis desiderium cresceret, qui et in brevi ita profece- runt, quod librorum omnium notitiam baberet perfectam. Paganorum exercitus Londonias deserens ad JsForthanhumbriam transiit. Vit.Pontif. Anno Domini dccclxxiii. Jobannes sedit in catbedra Eomana John VIII. Simeon, annis decern et diebus duobus. Eodem anno saape dictus "°P e * Hist, recap, paganorum exercitus Londonias deserens ad iNortbanbunibros *' ' perrexit, qua regione bostiliter perlustrata, in Lindesia, in The Danes villa qua3 Torkeseia dicitur, byemavit ; cum quibus tunc at Torksey. Id. p. 71. Merciorum gentes, dato munere, 5 pacificatos sunt. Eodem Death of anno rex ISTortbanbumbrorum Egbertus diem clausit extremum, Ecgberht of North- umbria. 1 amicabiliter componens pecunia is peculiar to the compiler. 2 impetravit] penetravit, W. 3 qui . . . recepti] This is pecu- liar to the compiler. 4 The compiler has erroneously called iEthelstan and Werebert {i.e. Werwulf) bishops, and invented sees for them. 5 dato munere'] Not in Simeon. 40S MATTH^I PAMSIENSIS A.D. 873. et Eicsi successit ei in regnum tribus annis. Quo utique anno Simeon, Succession Wlfberus, Eboracensis arcbiepiscopus, ad sedem suam revo- Hist ■ R ^~ ,„• ■ x cap. p. 71. ofEicsig. catus est. v * Wulfhere Eodein anno deposito x Aldredo, Legecestrensi antistite, Ceol- Flor. Wig. Bishops of redus successit. Leicester. MS. A., p. 558 2 . Rex Burliredus liomam profectus obiit ibidem. The Danes winter in Bepton. Expulsion of Burned from Mer- cia. His death at Rome. The Danes reduce Mercia. Anno Domini dccclxxiv. Nefandus Danorum exercitus Lin- Flor. Wig. desiam relinquens Merciam adiit, et in villa, qua3 Eependune P- ^ 58 A> dicitur, byemavit. Burbredum quoque regem Merciorum anno regni sui vicesimo secundo expulerunt a regno, qui Eomam post dies paucos profectus obiit ibideni, et juxta scbolam Anglorum in ecclesia beatse Marias regio more sepul- turam accepit. Post cujus expulsionem Dani regnum Mercio- rum suo dominio subdiderunt ; quod tamen 2 cuidam insipienti niinistro, nomine Ceolwlfo, eo pacto custodiendum tradiderunt, ut quandocunque vellent, illud sibi pacifice resignaret, et sub bac conditione obsidibus datis, fidelitatem paganis juravit. The Danes leave Eep- ton, and divide into two parts. The hody of S. Cuth- hert re- moved for safety from Lindis- farne. The Danes at Cam- bridge. Their fleet defeated by Alfred. Corpus Sancti Gutliberti cib insula Lindisfarnensi remotum est. Anno Domini ncccixxv. Deo invisus paganorum acervus Id. p. 558b. Eependunam deserens, nuper multiplicatus, 3 in duas se turmas divisit, cujus pars una cum rege Haldene Nortbanbumbrorum petens regionem juxta flumen Tyne byemavit, totamque pro- vinciam illam suo desiderio subjecit; Pictos vero, necnon et Walenses, 4 dirissimis afflictionibus fatigavit. Tunc Eardulfus, Simeon, Lindisfarnensis episcopus, et abbas Eadredus, corpus beati H lst - Outbberti pontificis de insula Lindisfarnensi tollentes, per -i™ ' septem 5 annos profugi vagabantur. Altera autem pars exer- Flor. Wig. citus, cum Gytro, Osketel, et Hamundo, regibus Danorum, ad p. 558 c. Grantebrege se conferens byemavit ibidem. Eodem anno in restate rex Alfredus, parato navigio, mare conscendit, ubi septem s naves nuper adventatas deprebendens, unam retinuit et ceeteras in fus:am convertit. 1 deposito'] defuncto, Flor. Wig. - tamen'] inde, W. 3 nuper midtiplicatus] Added by the compiler. 4 Walenses] Stratcluttenses, Flor. and Asser. 5 septem] So the Hist. Eecapit. p. 71 (ed. Hinde). The De Gestis, however, has novem, p. 681 (Petrie), 54 (Hinde). c septem] sex, Florence, Asser, and Simeon. The A.-S. Chron. and Huntingdon have septem. CHRONICA MAJORA. 409 De treugis inter regem Alfreclum et Danos constitutis. A.D. 876, Flor. Wig. Anno Domini dccclxxvi. Nefandus infidelium cuneus : noctn Alfred p. 558 c. Grantebrege relinquens ad " regionem West-Saxonum venit et meets the Warbani castrum occupatum intravit. Est ibi monasterium w I s a • • -n Warhani, sanctimoniahum femmarum inter duo flumma, Frane et Trente, in pago Dorsetensi situ tutissimo collocatum, quod non nisi ab occidente contiguam babet terrain. Cum autem rex Alfredus adventum eorum cognovisset, ilico obviam veniens cum ipsis disposuit prasliari ; at pagani bellum conserere metuentes but they elegerunt, datis obsidibus, dilationem quaarere, quousque for- decline tiori milite stipati aaquali possent lance pondus certaminis e ' sustinere ; juraverunt insuper, quod de regno West-Saxonum forent continuo recessuri ; sed more solito fallacia utentes, dirupto fcedere, nocte quadam fartivum facientes impetum universos regis equites peremerunt ; quo facto ad civitatem and go to Exoniam. 3 diverterunt. Tunc rex Alfredus, exercitu congregato, Exeter, insecutus est eos; sed, quia civitatem jam ingressi fuerant, permisit illos ibidem byeniare. Eodem anno rex Danorum Haldenius ISTortbanbumbriam occupans, sibi earn suisque minis- Simeon, tris distribuit, illamque ab exercitu suo colere fecit ; tunc rex Death of Hist. Re- ejusdem provinciaa, Ricsius, tactus dolore cordis intrinsecus, 4 K icsi g> cap. p. 71. ^i em c l au sit extremum, cui successit Egbertus. Ecgberht. De nova Danorum multijplicatione. Anno Domini bccclxxvii. ISTefandus 5 paganorum acervus, in- The Danes stante tempore autumnali, partim in Exonia 6 resedit et pars at Exeter ejus Merciam praedatura 7 recessit ; crescebat insuper diebus ?? ™ singulis perversorum numerus, adeo quidem, ut si triginta ex eis milia una die necarentur, alii succedebant numero dupli- cato. Tunc rex Alfredus jussit cyulas et galeias, id est longas s Alfred naves, fabricari per regnum, ut navali praalio bostibus adven- oiulds tantibus obviaret ; impositisque piratis in illis vias maris cus- l ^ s ~ 1 cuneus'] exercitus, Florence, I is partly derived from Florence, p. Asser, and Simeon. j 559 a. The rest is due to the com- 2 ad . . venit] Introduced by the compiler. 3 Exoniam] Oxoniam, A. 4 tactus . . intrinsecus] This is peculiar to the compiler. The pre- vious portion of this chapter is fuller than Florence and Asser. 5 The beginning of this chapter piler. As the year 877 is wanting in the older MSS. of Asser, the above passage has been inserted in a 16th century MS., and in Parker's edition. See Petrie's note, p. 479 c . 6 Exonia] Oxonia, A. ' pradatura] predaturam, A. 8 longas] longa, A. 410 MATTH.EI PARISIENSIS A.D. 877. Alfred besieges Exeter. p. 132. Defeat of the Danes at Swan- age. todiendas commisit. Ipse vero Exoniam, 1 ubi pagani byemabant, hostiliter properans, illis inclusis, civitatem obsedit ; nautis quoque suis mandavit, ut in parte freti vitale bostibus sub- sidium denegarent ; cumque nautae ex praecepto regis illuc summopere properarent, occurrernnt cxx. naves arniatorum militum oneratas, 2 quae omnes in auxilium suorum concivium advenerunt. Quas cum paganis militibus nrinistri regis cog- novissent repletas, ad arma prosiliunt et viriliter barbaras nationes invadunt ; pagani quoque, qui jam fere per mensem cf. A.-S. inter ductus pelagi naufragium pertulissent, inutiliter praalium Chron. reddiderunt, unde in momento agminibus eoruni laceratis, in a - 8 '?> loco, qui Suanewic dicitur, undis submersi omnes pariter perierunt. The Danes winter at Chippen- ham. Ravages of Guthrum, and of the other Danes. Their par- tial defeat. The greater part join Guthrum, and ravage Wessex. De West-SaxonicB depopulatione. Anno Domiui dcccixxvtii. Exercitus paganorum, qui in Exonia 3 byemaverat, urbem deserens, Cbippenham, villam regiaim in Wiltesire sitam, adiit et ibidera byemavit. Porro Gytro, rex Danorum, cum fortitudine iuvincibili perlustratis jam universis Angliaa finibus, loca sacra ubicunque depopulans, quicquid in auro vel argento rapere potuit, militibus erogavit ; tandem cum fama regis Alfredi pervenisset ad eum, quod ipse solus in regno Anglias prse caateris regibus sapientia, prudentia, et divitiis praspolleret, profanus ille ad nationes illas vexilla direxit et arma ; ignem in villis et civitatibus accumu- lando, ferro quaeque sibi obvia macerando, et, ut majorem babitatoribus incuteret formidinem, non sexui quidem muliebri nee parvulorum parcebat astati. Auxit autem bujus persecu- tionis procellam iniquitas detestanda Inguar et Haldene, qui cum viginti tribus navibus ex Demetica regione, in qua bye- maverant, egressi ut lupi rapaces, post multas ibidem strages illatas, post coenobiorum combustioues, ad Devoniam 4 naviga- runt ; quo 5 in loco ab exercitu regis Alfredi idem Inguar cum Hubba et Haldene et viris mille ducentis perempti sunt ante arcem Kinwit, ibique 6 sanguinem beati regis et martyris Ead- mundi, quern effuderant proadicti iniquitatis ministri, Cbris- tiani Alfredi regis milites vindicarunt ; sed tamen maxima pars eorum per fugam elapsi ad Gytrum regem paganurn sese contulerunt, qui simul junctis viribus conglobati, omnem Flor. Wig. p. 559 A. Cf. Vit. S. Neoti, cap. 9, p. 350 (ed.Whita- ker, Lond. 1809). Simeon, p. 681 c. (Not in Simeon.) 1 Exoniam'] Oxoniam, A. 2 onerata>~\ onerare, W. 3 Exonia~\ Oxonia, A. 4 Devoniam ] Domnaniam, rneon, Asser, Florence. Si- 5 quo . . . Haldene] Inserted by the compiler. 6 This to the top of the next page is due to the compiler. CHRONICA MAJOEA. 411 "West-Saxoniam a mari usque ad mare depopulantes et terrain A.D. 878. Hen. Hunt, illam quasi locustas operientes, patriam totam, cum non essent p. 739 e. defensores, sibimet subdiderunt. In l hac quoque persecutionis turbine constituti fideles Cbristi Some of episcopi, cum sanctorum reliquiis et ecclesiarum thesauris tQe bi" populisque regionis trans mare fugerunt, et pars regem Alfre- .,° ^ s CI0SS dum secuta in silvis locisque desertis in illo se mortis dis- others join crimine absconderunt. At rex Alfredus tactus dolore cordis Alfred in intrinsecus, quid ageret, quo se yerteret, ignorabat. Occupa- -" 1S ni d JI1 g verat rex iniquus Gytro loca quseque munita ; unde rex Alfre- * dus spem boni melioris non habeas, cessit ad praesens, ut quem. res exitum foret babitura probaret. De exilio onagni regis Alfredi apud Ethelingeie. Vita Sancti Neoti, cap. 10, p. 351. Malmesb. Gest. Pont, ii. 92, p. 199. Est locus in ultimis Anglorum finibus ad occidentern Ethe- Alfred's lingeie, id est, J^obilium insula, appellatus, paludibus 2 undi- *™- e at que circumseptus et ita inaccessus, ut non nisi navigio queat •*" adiri. Habet alneturo. insula permaximum, quod cervos et capreas et illius generis bestias continet multas, terrain solidarn vix duorum 3 jugerum babet latam, quantulamcumque planitiem in medio retentam ; banc rex Alfredus, paucis commilitonibus quos babebat pra3 dolore relictis, ut bostes lateret, solus petivit, Vita Sancti ubi cujusdam ignoti tugurium prospiciens ad illud divertit, Neoti, cap. n0S pitium petiit et accepit, ubi per dies aliquot [bospes] et ' ' egenus, illique et ejus uxori subditus, rebusque contentus mi- nimis, babitavit. Kex autem interrogatus, quis esset aut quid Story of in loco deserto qusereret, respondit, se regis esse ministrum tne cakes. et cum eo in preelio victum, atque sic insequentes adversarios fugientem 4 illuc pervenisse ; subulcus igitur verbis illius cre- dulus, motus pietate, cura diligenti ei vitae necessaria minis- travit. Contigit autem subulcum de more die quadam porcos ad solita cogere pascua et regem solum cum subulci uxore domi residere ; cumque mulier ilia panes subcinericios in igne ad coquendum posuisset et aliis intenta negotiis panes adustos conspexisset, mox indignata regem increpavit, dicens, Urere quos cernis panes girare moraris, Cum nimium gaudes bos manducare calentes. At rex demisso vultu, mulieris lacessitus convitiis, non solum panes gyravit, verum etiam bene coctos et integros mulieri 1 This paragraph is peculiar to the compiler. 2 paludibus~] plaudibus, W. 3 duormri] om. W. 4 fugienteni] fugiens, A. 0. W West. 412 MATFH.MI PARISIEXSIS A.D. 878. Alfred joined by many of his sol- diers. Visit of Alfred to S. Keot. Vision of S. Cuthbert. p. 133. Alfred at resignavit. Cum autem rex Alfredus cum subulco solus demo- Cf. Vit. ratus fuisset, convenerunt ad eum ibi multi ex commilitouibus S. Neoti, ejus, ubi, rege dictante, firmitatem quandam turribus et pro- ca ?."- ' pugnaculis munitam construentes, assiduas in bostes irruptiones fecerunt. Ut rex Alfredus a Sancto Neotho Sanctoqtie Cutliberto confortatus fuerit. Contigit eodem tempore regem Alfredum Sanctum ISTeotbum, Vita S. qui 1 tunc apud Hamstoke solitariam agebat vitam, asdificationis Neoti, gratia visitare ; quern vir Dei Neothus inter alia familiaritatis ca ^\/J colloquia acriter de suis pravis actibus increpavit, poenas ignis asterni apposuit, potentes potenter tormenta passuros ostendit, et propter base omnia fere, qua3 ei affutura erant, praasago spi- ritu revelavit. " Ab adversariis, rex," inquit, " multa pateris, ' sed adbuc multa majora patieris ; nam regno, quo tumes, ' quo immoderatam debaccbando tyrannidem exerces, unde ante ' divinse majestatis intuitum, ubi bumilis apparere deberes ' et - non facis, a gentibus Cbristum ignorantibus infestaberis, ' et vix ab illis evadens profugus latitabis, sicque per dies ' aliquot peccatis exigentibus permanebis ; sed tamen apud ' Deum precibus obtinui, quod si te a tuis saavis retraxeris ' actibus et libidinis incendiis, 3 adbuc misericordiaa suas vultum ' super te praatendet, sceptroque pristino et prosperitati re- ' stituet." Kex quoque, cum a famulo Dei baac exbortationis verba bumiliter intellexisset, atque morum emendationem certis sponsionibus promisisset, accepta viri [Dei] benedictione ad insulam, de qua egressus fuerat, est reversus. ISTocte igitur jMalmesb. superveniente, cum dormiret in stratu suo, astitit ei in visione Gest. Pont. noctis sanctus antistes Cutbbertus, qui sibi sui reo;ni restitu- ul " ' . . p. 269. tionem certain repromisit. Ipse quoque rex, aperto viri Dei gi^eon confortatus oraculo, cum mane surrexisset, pollicitus 4 est Deo p. 6S1 e. se in loco ipso monasterium constructurum, qui semper dein- ceps bostibus invincibilis et terribilis apparebat; nam eadem pior. "Wio-. bora converterunt ° ad regem omnes milites ejus cum Sumer- P- 559 c. setensibus et "Wiltoniensibus apud Etbelingeie, quorum fretus auxilio paganos ccepit infatigabiliter debellare. Tandom rex Alfredus, iustante 6 sancta solemnitate Pentecostes, ab insula 1 qui . . vitam} Introduced by the compiler. - ei] om. W. 3 libidinis incendiis} Introduced by the compiler. 4 pollicitus . . . constructurum} From Malmesb. Gest. Pont. ii. 92, p. 199. 5 converterunt} convenerunt, O. W. 6 instante . . . Pentecostes} in septima hebdomada post Pascha, Flor. CHRONICA MAJORA. 413 Flor. Wig. eruinpens, ad petram Egberti, quas est in Orientali parte silvee, A.D. 878. p. 559 c. q Uge i S a l w( J e dicitur, equitavit. Ibi quoque confluebant ad Brixton in euro, omnes, qui in illis finibus rernanserant, 2 immenso gaudio Sehvood repleti, quod regent incolumem recepissent; mane autem castra ,, res ' nioventes, duorum emenso itinere dierum, ad locum, qui Ethandune Ethendune dicitur, pervenerunt. (Hedding- ton?). Ut Gytro, rex paganus, fidem Christi susceioerit. Inveneruut 3 autem ibi G-ytrum, paganorum regem, et exer- Defeat and Id. p. 559 d. citum ejus universum, contra quern atrociter et satis animose baptism of decertantes, diviua cooperante dementia, victoriam reporta- Guthrum, runt ; atque hostes de loco certamiuis fugientes sine pietate the Danes insecuti, arcem quandam, quae prope erat, ingredi compulerunt, ubi queecumque extra arcem invenire poteraut in equis et armentis rapientes bominesque perimentes, arcem inclusis hos- tibus obsederunt ; ubi cum per dies quindecirn 4 obsidio ageretur, pagani fame simul et evadendi desperatione attriti pacem tali conditione petierunt, ut regni et regis infestationem perpetuo abjurarent. Cum quibus etiam Gytro rex eorum in arcto con- stitutus fidem Christi se suscepturum promisit, quse omnia, ut promiserat, fideliter adimplevit ; nam post dies quindecirn 5 idem rex paganus cum triginta electissirnis de exercitu suo viris, non longe ab Ethelingeie, in loco qui patria lingua dicitur Aire, baptizatus est, et ab Alfredo rege de fonte leva- at Aller. tus, a quo etiam in filium adoptionis admissus patrinusque ejus effectus, ipsum mutato nomine Ethelstanum vocavit ; cujus chrismatis depositio octavo die in villa regia facta est, quee Wadmor nuncupatur ; et rex nuper baptizatus, cum aliis qui cum ipso fidem Christi susceperant, duodecim diebus cum rege Alfredo in G magna lostitia remanserunt ; quibus rex in recessu EastAnglia Simeon suo donaria multa et pretiosa conferens, principi eorum Ethel- given to Hist. Re- stano Est-Angliam, in qua sanctus regnaverat Eadmundus, de " lltnruni - capitulatio, ge tenendam 7 concessit. p. 72. qucB~\ om. W. I The A.-S. Chron. has ymb iii. Here three leaves have been j pecan, p. 357. 6 in magna Icetitia^ Introduced by the compiler. 7 de se tenendum'] Introduced by the compiler, who has also corrected the eiTor in his original respecting the relative times of this gift and S. Edmund's death. See Hinde's note, p. 72 h . torn from the Douce MS. W 3 Invenerunt . . . reycni] Intro- duced by the compiler. 4 quindecirn] quatuordecim, Flo- rence, as Asser, p. 482 a. 5 dies quindecirn] hebdomadas septem, Elor. ; Asser has hebdomadas -with the omission of the number. 414 MATTELEI PAKTSIEXSIS A.D. 879. The Danes leave Ci- rencester for East Anglia. Shaftes- bury built by Alfred. Louis TIL Charles III. Denewulf, bishop of Winches- ter. TJt rex G-ytro Est-Angliam inliabitaverit. Anno Domini dccclxxix. ISTefandus paganorum acervus Ci- rencestriam relinquens ad 1 Anglos Orientales perrexit, ubi 2 Gytro rex nuper baptizatus regionem illani inter suos dividens, inbabitare ccepit. Quo etiarn tempore rex Alfredus Seaftoniam, quondam, urbero. nobilern, quos modo vicus est, sedificavit, ubi postea Algiva, regina Eadmundi regis, qui pronepos fuit istius Alfredi, sanc- timonialibus coenobium construxit. 3 Eodem anno Lodowicus Erancorum regnum regendum sus- cepit. Eodem etiam anno Karolus Homanum adeptus impe- rium imperavit annis duodecim. 4 Per idem tempus defuncto Dunberto, 5 Wentanse urbis epi- scopo, Denewlfus ei in episcopatum successit. Hie est subul- cus ille, ut fama refert, quern rex Alfredus, paganorum vio- lentias cedens, in Etbelingeia porcos pascentem invenit, et G cum ipso, ut supra retulimus, aliquandiu bospitatus est; cujus rex ingenio singulari comperto, statirn ut regno restitutus est, litteris ilium tradidit informandum, quern postmodum perfec- tius institutum Wintoniaa fecit prassulem consecrare. Flor. Wig. p. 560 b., a. 880. Cf. Flor. Wig. p. 563 A. Sigebert, col. 169. Flor. Wig. p. 560 b. De ecUpsi lunce facta [tertio] idus Octobris. The Danes Anno Domini dccclxxx. Magnus paganorum exercitus de Id. p. 560 a. atFulham. partibus adveniens Gallicanis, in fluviuni Tbamensem yenit, et a - 879. apud Eulenbam byemavit. Eclipse of Eodem 7 anno facta est eclipsis luna3 post mediam noctem, the moon, tertio idus Octobris. Destruc- tion of French abbeys by the Danes, and remo- val of the relicksof S, Benedict. De raultorum depopulatione ccenobiorum in Gallia. Anno Domino dccclxxxi. Plurima in regno Francorum mo- Simeon, nasteria a paganis demolita sunt et concussa ; unde et fratres ^List. Re- Floriacensis coenobii, beati Benedicti abbatis reliquias de se- C ^ d 10 ' pulcbro extrabentes, bostes fugiendo bac illacque discurrebant. 1 ad] ab, 0. 2 ubi bapiizatus] Intro- duced by the compiler. 3 There seems to be a confusion here between .ZEthelgifu, Alfred's daughter, abbess of Shaftesbury, and -ZElfgifu, queen of Edmund, ■who was buried at Shaftesbury. See JEthelweard, p. 520 c. ; Malmes- bur. Gest. Reg. ii. 122, p. 1S9. 4 This is a careless copying of Sigebert or Marianus Scotus. 5 Dunberto'] Dimberto, 0. 6 et . . . hospitatus est] Intro- duced by the compiler, as also in Ethelingeia immediately before. 7 This is peculiar to the com- piler. CHRONICA MAJORA. 415 Plor. Wig. Eodem quo que anno rex Alfredus imiltos paganorum populos A.D. 881. p. 560 c, navali prcelio vicit et interfecit, et nonnullos ad subj ectionera Naval coegit. Y?l° r J ° f ° Alfred. a. 882. Simeon, Hist. Re- cap, p. 73. Ut secies episcojpalis a Linciisfarne in Cestriam sit translata. Anno Domini dccclxsxii. Sanctus Cuthbertus Eadredo abbati Cuthred in visione nocturna assistens, prascepit ut diceret episcopo mad e king regionis, quatinus Cuthredum, filium Hardecnut, quern Dani J ' cuidaru vidua? in servum vendiderant apud "Wintingebam, dato pretio redimerent, et redemptum sibi in regem promoverent. Quo facto, anno regis Alfredi tertio decimo ipso in regem coronato, sedes episcopalis, qua? prius in Lindisfarnensi fuerat See of Lin- insula, apud Cestre transient vel * transferetur, qua? antiquitus cus i ame Ounegecestre dicebatur. JSTam et idem sanctus per abbatem t Chester- prgsdictum mandaverat, ut quicumque ad ejus corpus fugeret le-street. in articulo 2 necessitatis, pacem per mensem 3 baberet ; banc Privileges quoque legem tarn rex Alfredus, quam rex Cutbredus, cen- granted to suerunt perpetuo conservandam. Ad boc insuper in augmentum k.Outhbert. prioris sedis episcopatus, totam terram inter flumina Tyne et Teise prasfati reges concesserunt Sancto Cutbberto jure per- petuo possidendam, et illius institutionis violatores poenis in- fernalibus addixerunt. Eodem tempore episcopatus Haugus- See of taldensis ecclesia? cessavit propter 4 insolentias paganorum. Hexham. Vit. Pontif. Plor. Wig. p. 560 d., a. 884. Id. a. jVIalmesb. Gest. Pont ii. 80, p. 177. His gifts to Alfred. Ut Marinus Papa regi Alfredo veliquias miserit. Anno Domini dccclxxxiii. Marinas sedit in cathedra Ro- p pe Ma mana anrio uno et mensibus quinque. Hie scbolam Anglorum rinus. Eomas, Alfredo rege deprecante, a tributo liberam fecit; qui etiam regi prajfato donaria transmittens plurima, dedit ei inter csetera portionem non modicam illius salutiferee crucis, in qua Dei Eilius pro salute mundi pependit. Eodem anno defuncto Bishops of Assero, Sireburnensi antistite, Suitbelmus successit. Hie regis Sherborne. Alfredi elemosinam ad Sanctum Apostolum Tbomam in Indiam ^ s i5 nt deferens, indeque prospere rediens, multos regi pretiosos lapides 3 reportavit. mas m India by- Alfred. Pe magistro Jolianne Scoto. Id. v. 240, Eodem anno venit in Angliam magister Johannes, natione Johannes p. 392. Scotus, vir perspicacis ingenii et facundias singularis ; bic, Septus Erigena. 1 transierit vel~\ om. 0. 2 in articulo necessitatis] Intro- duced by the compiler. 3 mensem] xxxvii. dies, Simeon. 4 propter insolentias paganorum] Introduced by the compiler. pretiosos lapides ] gemrnas, Malmesbur. 4L6 MATTHjEI papjsiensis A.D. 883. Johannes Scotus Erigena. p. 134. Stories of his ready wit. His trans- lation of the Hier- archy of Dionysius the Areo- pagite. Attack of Floras [of Lyons] on him. Malmesb. Gest. Pont, v. 240, p. 392. dudum relicta patria, ad partes Gallicanas traiisiens Karolum Calvum adiit, atque in magna ab eo dignatione susceptus, in- dividuus comes ei fuerat et mensae et cubiculi. Hujus autem ingenii et scientiae magnitudo ac leporis exempla usque liodie manent ; assederat ' namque ad mensam ante regem ex opposito die quadam, ubi, consumptis ferculis poculisque discurreutibus, Karolus fronte hilarior est eff'ectus. Rex denique cum magis- trum 2 Johannem vidisset quiddam egisse quod comitatem Gallicauam offendere videretur, increpavit eum satis urbane dicens, "Johannes, quid distat inter Scotum et sotum ? " Ille respondit, et dixit regi, " Mensa tantum;" sicque magister Jobannes solenue convitium retulit in auctorem. Quid hoc respouso facetius? Interrogaverat namque de morum diffe- renti studio, et respondit Jobannes de loci distante spatio ; nee vero rex verbis ejus commotus est, sed potius ipsum cum assessoribus suis commovit ad cachinnum. Item alia vice, cum regi convivanti minister quidam patinam obtulisset, qu.se duos pisces praegrandes, adjecto uno minusculo, continebat, dedit ille magistro Jobanni, ut duobus clericis ad mensam recumbentibus distribueret competenter; erant enim pisces immensae magnitudinis et ipse magister Jobannes corpore per- exilis. Tunc ille, qui semper bonesti aliquid comminiscebatur unde laetitiam convivantium excitaret, retentis sibi duobus piscibus majoribus, unum minorem duobus clericis dedit ; arguenti regi magistrum Johannem, quod non asque pisces distribuisset, respondit, "Bene," inquit, " et aeque distribui ; " nam hie est unus parvus," de se dicens, " et duos grandes," pisces tangens ; item conversus ad clericos ait, "Hie sunt " duo magni," clericos innuens, " et unus parvus," piscem intelligens. Iste igitur Johannes, rogatu ejusdem regis, Hierarchiam id. p. 393_ Dionisii Areopagitaa de Grasco in Latinum transtulit, quo fit ut vix intelligatur Latina litera, cum volubilitate 3 magis Graeca quam positione construitur Latina. Composuit etiam librum, quern irepl (pvffiKwv fxepajfxov, A id est, de naturas divisione, intitu- lavit, propter perplexitatem quarundam quasstionum 5 solven- dam bene utilem, si tamen ignoscatur ei in quibusdam, in quibus a Latinorum tramite deviavit, dum in Gra?cos acriter oculos intendit, unde et haareticus a quibusdam putatus est; scripsit enim contra eum quidam Florus, qui et ejus scrijDta depravando damnavit; sunt enim revera in libro irepl (pva-iKwv 1 assederat] ascenderat, 0. 2 mayistrum] magnam, O. 3 volubilitate'] nobilitate, A. /j.epicr/u.ov] meryininoy, A. quastiomim] questionem, A. 393. CHRONICA MAJORA. 417 Malmesb. perplurima, quee, nisi diligenter discutiantur, a fide catbolica A.D. 883. Gest. Pont, aliena judicantur. Hujus autem opinionis consentaneus esse dinoscitur pontifex Romanus, qui in epistola ad ! Karolum missa dixit, " Relatura est Apostolatui nostro, quod opus Dio- Letter of " nisii Areopagitee, quod de divinis nominibus et de ccelestibus ,°P e }' " ordinibus GrEeco descripsit eloquio, quidam vir Jobamies, resi ) ec +i^ ff " genere Scotus, nuper transtulit in Latinum ; quod juxta the trans- " morem ecclesiaa nobis mitti et nostro judicio debuit appro- lation. " bari, praasertirn cum idem Jobannes, licet multos scientise " esse praadicetur, olim non sane sapere in quibusdam fre- " quenti rumore dicatur." Propter banc ergo infamiam Fran- He leaves ciam idem Jobannes relinquens regern Alfredum petivit, cujus - trance > munificentia illectus et magisterio, ut ex scriptis ejusdem regis ^yfr e( j an( j intelligitur, Melduni 2 magister resedit ; ubi post aliquot annos settles at a pueris, quos docebat, grapbiis perforatus animam exhalavit Malmes- tormento gravi et acei'bo. Jacuit autern aliquandiu in bumili bur y- sepultura in beati Laurentii basilica corpus 3 ejus collocatum : X j , ea . , ,,.,... . ,. . , , . and burial, sed ubi divmitus cecicbt super ejus sepulturam radius ignis caalestis, monacbi de talibus animati revelationibus in majorem eum trans tulerunt ecclesiarn, et [ad] 4 sinistram altaris partem bonorabiliter locaverunt. Ut rex Alfredus multos ex lwstibus interfecerit. Flor. Wig, Anno Domini dccclxxxiv. Nefandus paganorum exercitus in Rochester p. 561 a, . But immediately above Florence is followed in the number of ships, Asser having 13 for 16. The whole paragraph is re-written in the com- piler's language. D D 418 MATTH^lI PARISIENSIS A.D. 884. somno dormiebant, occisa est ex eis inermis multitudo, et Dani Pope victores ex hostibus recesserunt. Eodem anno Marino Papse Vit.Pontif. Adrian III. successit Adrianus anno nno et mensibus quatuor. Visio Karoli magni imperatoris de purgatorio. Pope Ste- Anno Domini dccclxxxv. Stephanas sedit [in] cathedra Id. phen V. Roraaua annis quinque et diebus octo. Eodem anno Karolus, Malmes- Vision of Lodowici filius, monarchiam imperii Ptomanorum et regni ur- " es .. a Charles le Francorum adeptus, admirabilem, quam vidit, visioneni con- 110 ^\\ vocatis episcopis et regni nobilibus in hunc modum detexit ; ' p. 160. " In nomine Dei, summi Regis omnium regum, ego Karolus, " rex Francorum et patricius Romanorum, sacra nocte Domi- " nicas diei, post nocturnum officium celebratum, dum irem " cubitum et vellem dormitionis capere somnum, venit vox " ad me terribiliter dicens, ' Karole, exiet a te modo spiritus " ' tuus in bora non modica;' eb statim raptus fui in spiritu ; " qui me sustirlit iu spiritu fuit candidissimus, tenuitque in " manu sua glomerem 2 linenseni, clarissimi jubar luminis " emittentem, sicut solent comette facere quaudo apparent, " coepitque ilium dissolvere, et dixit ad me, 'Aspiee filum " ' giomeris micantis, ac liga et noda firmiter in pollice dex- " ' teraa rnanus tua3, cpiia per ilium duceris in laberintbeas " ' infernorum poenas.' Et, hoc die to, praacessit me velociter " distorquens filum luciflui giomeris, et duxit me in profun- " dissimas valles et igneas, qua? erant plenas louteis ardentibus " pice et sulpbure, plumboque, cera, et adipe. Ibi inveni " pontifices patris mei et avunculorum meorum, quos cum " pavens interrogarem propter quid paterentur tam gravia " tormenta, responderunt mibi, ' Fuimus episcopi patris tui " ' et avunculorum tuorum, et dum debuimus illos et populos " ' illorum de pace et concordia admonere et predicare, semi- " ' navimus discordias inter eos, et malorum fuimus incentores, '"' ' unde nunc incendimur in istis tartareis suppliciis et nos et " ' alii bomieidiorum et rapinarum amatores ; buc etiam tui p. 135. " ' episcopi et satellites venient, qui similiter facere nunc " ' amant.' Et dum baac tremebundus auscultarem, ecce " nigerrimi dasmones, cum uncis 3 igneis advolantes, volebant " a|D]3rebendere filum giomeris, quern tenebam, et ad se toa- " here, sed reverberantibus radiis illius giomeris, filum con- " tingere non valebant. Deinde post tergum meum currentes, " voluerunt me aduncinare et in ipsos sulpburis puteos pree- 1 detexit~\ direxit, 0. From ad- I - Sic, as in Malinesbury. mirabilcm to detexit is introduced by 3 uncis'] viciis, A. the compiler. 11. Ill p. 162 CHRONICA MAJORA. 419 Malmesb. " cipitare, seel ductor meus, qui glomerein portabat, projecit A.D. 885. Gest. Reg. '•' super scapulas meas filum glomeris et duplicavit illura Vision of " traxitque post se vehenienter; sicque ascendimus super Charles le " moutes altissimos et igneos, de quibus oriebantur flumina iros * " ferventia et paludes et omnia genera bullientia nietallorurn ; " ubi reperi innumeras aninias hominum et principum patris " mei et fratrum meorum prcecipitatas, alias usque ad capil- " ios, alias usque ad mentum, alias usque ad umbilicurn, 1 " atque ejulando ad me clamaverunt, ' Dum viximus amavi- " ' mus tecum et cum patre tuo et cum fratribus tuis et cum " ' avunculis tuis facere praslia et homicidia et rapinas pro " ' cupiditate terrena, et in ista bullientia flumina et metal- " ' lorum. diversorum genera sustinemus tormenta.' Et cum " ad bsec timidus intenderem, audivi retro me animas cla- 9 " mare, ' Potentes potenter tormenta patientur ;' et respexi et " vidi super ripas fluminis bullientia fornaces piceas et sul- " pbureas plenas magnis clraconibus et scorpiouibus et ser- " pentibus diversi generis, et ibi yidi aliquos principes patris '"' mei et meos et fratrum meorum, necnon et avunculorum " meorum, dicentes mibi, ' Heu nobis, Karole, beu nobis ! " ' Vides gravia quam babemus tormenta, propter nostram " ' malitiam et superbiam et mala consilia, quae regibus nos- " ' tris et tibi dedimus propter cupiditatem ;' cumque baec " dolendo congemiscerem, cucurrerunt ad me dracones apertis " et plenis faucibus igne et sulpbure et pice volentes me in- '"' glutire ; at ductor meus triplicavit super me filum, a cujus " radiis claritatis superata sunt ignea ora eorum, et protexit " me yalidius. Et descendimus in unam vallem, qua3 erat in " una parte tenebrosa, ardens velut clibanus ignis, ex alia " vero parte tarn amcenissima et splendidissima ut nulla " ratione dicere valeam ; vertique me contra tenebrosam et " flammivomam partem, vidique ibique aliquos reges mei " generis in magnis suppliciis. Et tunc nimia perturbatus " angustia, putavi me statim in ipsis demergi suppliciis a " gigantilms nigerrimis, qui ipsam vallem cunctis ignium " generibus inflammabant ; et valde tremens, glomeris filo '"' illuminante oculos meos, vidi e latere vallis paulisper albes- " cere lumen, ibique duos fontes fluere, quorum unus nimium " calidus erat, et alter clarus et tepidus, et duo dolia ibi " erant ; cumque illuc irem, filo glomeris regente gressus " meos, intuitus super unum, ubi erat fervens aqua, vidi ibi " genitorem meum Lodowicum stare usque [ad] 2 femora, do- " lore nimis aggravatus et angore percussus, et dixit ad me, 1 umbilicum~\ umbiculum, A. - ad is also omitted in O. D D 2 420 MATTHiEI PARISIEXSIS A.D. 835. " ' Domine meus, Karole, noli timere; scio quia revertetur rur- Malmesb. Vision of " ' sus spiritus tuus ad corpus tuum ; et permisit te Deus hue Gest. Reg. Charles le k < y en j re u t yideres propter quae peccata ea;o et omnes, quos 1L }}}' Gros. ., '. .,. ,. , ,. i • • . t • j- • P- 163 - vidisti, talia supplicia toleramus; uno enim die sum m r " ' isto ferventis dolii balneo, et altero die transmitter in " ' istum suavissimum aqua3 dolium, et hoc fit Sancti Petri " ' Sanctique Eemigii precibus, cujus patrociniis hactenus re- " 'gale genus nostrum regnavit ; et si cito mihi subveneris, " ' tu et mei fideles episcopi et abbates et omnis ordo eccle- " ' siasticus, missis, oblationibus, psalmodiis, vigiliis, et ele- " ' mosinis, velociter liberatus ero de isto dolio aquaa bulii- " ' entis ; nam frater meus Lotharius et ejus Alius Lodowicus " ' Sancti Petri Sanctique Eemigii precibus exempti sunt ab " ' istis pcenis, et jam ducti sunt in gaudium paradisi.' Et " dixit ad me, ' Eespice sinistrorsum ; ' cumque respexissem, " vidi ibi duo dolia altissima bullientia; 'Ista,' inquit, ' tibi " ' sunt prasparata, nisi te emendaveris, et locenitentiam egeris " ' de tuis nefandis delictis.' Et tunc ccepi graviter horrere; " cumque cerneret ductor meus in tanto pavore esse spiritum " meum, dixit ad me, ' Sequere me ad dexteram luculen- " ' tissimaa vallis paradisi.' Et cum graderemur, contemplatus " sum in ingenti claritate cum gloriosis regibus sedere Lo- " tharium, avunculum meum, super lapidem topaziam mhas " magnitudinis, diademate j^etioso coronatum, et juxta eum " filium ejus Lodowicum corona similiter coronatum; videns " me cominus accersivit, blanda voce dicens, ' Karole, suc- " ' cessor meus nunc tertius paganorum imperio, 1 veni ad me ; " ' scio quod per poenalem locum venisti, ubi est pater tuus, " ' frater meus, positus in poenis sibi destinatis, sed per " ' misericordiam Dei citissime liberabitur ab eis, sicut et nos " ' liberati sumus, meritis Sancti Petri Sanctique Eemigii " ' j^recibus, cui Deus magnum Apostolatum dedit super reges " ' et super gentes Francorum ; qui nisi ciuisquiliis nostras " ' propaginis suff'ragatus fuerit et adjuverit, 2 jam deficiet " ' genealogia nostra regnando et imperando ; unde scito quo- " ' niam tolletur ocius potestas imperii de manu tua, et jjostea " ' brevissimo tempore in sasculo vives ; ' tunc conversus contra " me Lodowicus dixie mihi, ' Imperium, quod hactenus te- " ' nuisti jure hasreditario, debet recipere Lodowicus, filius " ' filiaa tuaa ; ' et, his dictis, visum est mihi affore infantulum " prassentem, et intuens eum Lotharius, avus ejus, dixit mihi, 1 paganorum imperio] in imperio Romanorurn, Malmesbur. ; imperio Romanornm, West. 2 adjuverit] abjuverit, 0. CHRONICA MAJORA. 421 Malmesb. Gest. Reg. ii. Ill, p. 165. Id. ii. 112, p. 166. Flor. Wig. MS. A. p. 561 5 . Id. p. 561e Hen. Hunt, v. p. 740 d Flor. Wig. p. 561 e. Malmesb. Gest. Reg, ii. 121, p. 184. Flor. Wig p. 565 a. a. 894. ' Reekie illi potestatem imperii per illud filum glomeris, ' quod in manu tenes.' Disnodans ergo filum de pollice dexteraa mese, donavi illi 1 omnem monarchiam imperii per filum ipsum, et statim ipsum glomus fulgidum sicut jubar solis coadunatum est totum in manu illius ; sicque post hoc factum mirabile, reversus est spiritus meus in corpus meum, valde fessus et contristatus." Post hanc quoque visionem idem Karolus vis annis duobus imperio functus; 2 successit ei Karolus iste, qui postea filiam 3 Edwardi regis Auglorum duxit uxorem; sed ksec infra. Eodem anno post Esne, Herefor- densem episcopum, Ceolmundus successit. TJt rex Alfredus monarchiam Anglice aclejptus fuerit. Anno Domini dccclxxxyi. Rex Alfredus, post incendia urbium et strages multimodas populorum, civitatem Londoni- arum, qua3 caput regni 4 fuit, obsidione vallavit, ubi omnes An- glorum nationes ad ipsum confluentes subjectionem fecerunt. Nam prius dispersi fuerant per loca deserta et nemorosa propter frequentes Danorum irruptiones, et sine omni defensore volubiles usquequaque et instabiles vagabantur. Fcedere ita- que homagiis confirmato et juramentis, rex eorum fultus aux- ilio insultus acerrimos contra civitatem ordinavit, erectisque macbinis in gyruni, mcenia dissolvere laboravit ; cives vero metuentes contendere contra regem, apertis valvis civitatis, ipsum bonorifice susceperunt. Tunc rex, civitate restaurata mo3niisque decenter reparatis, tradidit earn sub custodia Ethel- redi, comitis Merciorum, qui regis filiam nomine Alfeldam babuit uxorem, et erat de regio semine illius gentis. Rex itaque Alfredus omni deinceps tempore vitse suae monarcbiam totius regni Angliee adeptus est, praeter illas regionis partes quas sibi subjugaverat barbarica gens Danorum ; occupaverat enim Northanhumbriam totam cum Est-Anglia et aliis regio- nibus plurimis, ex quibns Alfredo regi gravissimas irruptiones et assiduas intulerunt. A.D. 885. Vision of Charles le Gros. His death. Charles le Simple. Bishops of Hereford. Capture of London by Alfred. p. 136. The walls of London restored. Alfred monarch of England, except Northum- bria and East Anglia. Cf. Hen. Hunt. ii. p. 719 b. Reca^ntiilatio regnorum et regum Anglice. Nunc ergo quum ad regem monarcbam tractando perve- Catalogue nimus, libet omnium regum Anglias, qui bucusque regna- of the 1 UW] ilium, A. 2 functus~\ defunctus, 0. 3 Eadgifu. 4 caput regni is from Malmesbur. Gest. Reg. ii. 121, p. 184. 5 This is merely an enlargement of " qui prius ubique dispersi fue- " rant " in Florence and Asser, and the details of the siege of London are purely an invention of the com- piler. The same expressions are partially used below, p. 429. 422 MATTH.EI PAPJSIENSIS A.D. 886. kings of England. Woden. His sons. verunt, et nomina et regna distinguendo recapitulare, tit successiones singuloriim per ordinem repetentes lectoribus gratiores existamus, et historise series claritis illucescat. Woden igitur ex antiquorum prosapia Germanorum originem ducens, post mortem inter deos translatus est; qnem veteres pro deo colentes, dedicaverunt ei qnartam feriam, quam de nomine ejus " Wodenesdai," id est, diem Wodenii, nuncu- parunt. Hie babuit uxorem, nomine Freatn, cui similiter veteres sextam feriam consecrantes, " Freedai," id est, diem Freas, appellarunt. Genuit autem Woden ex uxore Frea septem filios inclitos, ex quorum successione septem reges traxerunt originem, qui in Britannia potenter, expulsis Bri- tannis, postea regnaverunt. Ex filio Woden primogenito, nomine Wecta, reges Cantuariorum ; ex secundo, Fetbelgeat, reges Merciorum ; ex tertio, Baldai, reges West-Saxonum ; ex quarto, Beldagio, reges ISTortbanhumbroriim, sive Berniciorum ; ex quinto, Wegdai, reges Deirorum ; ex sexto, italere, reges Orientalium Anglorum ; ex septimo, Nascad, reges Orientalium Saxonum originem babere dicuntur ; octavus vero, id est, rex Australium Saxonum, ex eadem gente, sed non ex eadem stirpe originem sumpsit. Cf. Malmesb. Gesta Re- gum, i. 5, p. 11. Galf. Mon„ vi. 10. Cf. Flor. Wig. Ap- pend. Kings of Kent. De regihus Cantuariorum. Horsus, 1 Hengistus, Osricus vel iEld, 2 Ermenricus, primus Cf. Libell. de regibus Saxonicis, Cbristianus Etbelbertus, Eadbaldus, Erkenbertus, Egbertus, Lotbarius, Eadricus, Witbredus, Etbelbertus, Eadbertus, p"203.' Etbelbertus, Egfertbus, Egbertbus, Cutbredus, Baldredus, Atbelstanus. Ab Etbelstano translatum est regnum Can- tuariorum ad reges West-Saxonum. Kings of East Ancrlia. • De regions Orientalium Anglorum. Wffa, Tbitila, Eanic, Bedwaldus, Eorpwoldus, Wibertus, Egricus, Anna, Etbelberus, Etbehvoldus, Aldulfus, Ailfwoldus, Beonna, Etbelredus, Egelbertus, Eadmundus, G-ytro Danus. A Gytro[ne] Dano translatum est regnum Orientalium Anglorum ad reges West-Saxonum. 1 These names are written in four parallel columns down the second half of the page, the names of the kings being in black, with alter- nately red and blue initials, and all the rest in rubrick. The lists are made out from Florence's Appendix, Hen. Hunt. ii. pp. 719 r> seqq., and the Libellus de regibus Saxonicis, pp. 203, seqq. - Mld\ Cesc, 0. CHRONICA MAJORA. 423 De regibus Merciorum. A.D. 886. Creodda, Wibba, Penda, Peadda primus Cbristianus, Wlfbere, Kings of Ethelredus, Kenredus, Ceolredus, Ethelbaldus, Berenredus, ^iercia. Offa magnus, Egfridus, Kenelmus, Ceolwlfus, Bernulfus, Ludecanus, Wiglafus, Bertulfus, Bertbfertus, 1 Burhredus. A Burliredo translatum est regnum Merciorum. ad reges West- Saxonum. De regibus Orientalium Saxonum. Erkenwinus, Sledda, Sebertus, Sexredus, Sigebertus, Suith- Kings of elmus, Sigberus, Sibbe, Sigehardus, Offa, Selredus, Suitbedus. 2 Esses. A Suithedo trauslatum est regnum Orientalium Saxonum ad re°;es West-Saxonum. De regibus West-Saxonum. Certicius, Kinricus, Ceaulinus, Ceolricus, Kenulfus, Kine- Kings of gilsus, Kinewalcus, Sexburga, Ascwinus, Keatwinus, Cedwalua, Wessex. Ine, Etbelbardus, Cutbredus, Sigberus, Kenulfus, Britbricus, Egbertbus, Atbelwlfus, Atbelbaldus, Etbelbertus, Atbelredus, Alfredus. Iste Alfredus primus monarcba fuifc regni Angliaa, cujus successio regum 3 ad regem "VVillelmum se extendit, qui Angliam subjugavit. De regibus Australium Saxonum. Elle, Cyssa, Etbelwoldus, Bertbunus, Aridbunus. Ab Arid- Kings of buno translatum est regnum Australium Saxonum ad reges Sussex. West-Saxonum. De regibus Nortlianlmmbrorum. Ida, Adda, Glappa, Tbeodwlfus, Fretbewlfus, Tbeodricus, Kings of Eadricus, Etbelfridus, Eadwinus, Kinfridus, Oswaldus, [Osui], 4 Northum- Egfridus, Aldfridus, Osredus, Kenredus, Oscricus, Ceowlfus, a " Egbertbus, Osulfus, Etbelwoldus, Elredus, Etbelbertus, Al- woldus, Osfredus, Etbelbertus, Osbaldus, Eardulfus, Ahyoldiis, Eandredus, Etbelredus, Osricus, Osbertus, et Elle. 1 Berthfertus~\ om. 0. . 3 A. ins. ut. - Suitkedus~] Suithredus, 0. 1 4 Inserted later in the margin. 424 MATTH^EI PARISIEXSIS A.D. 886 Kings of Deira. De regibus Deirorum. Elle. Elle regnayit in Deira dura octo reges collaterales in Beruicia regnabant. 1 Eadricus, Eadwinus, Oswirms. Ab Oswino translation est regnum Deirorum ad Oswi regem Ber- niciorum, eb factum est unum regnum Nortbanbumbrorum, cujus fines ab 2 Humbre flumine ad aquilonem usque ad Sco- ticurn mare se extendunt. Et boc tandem regnum ad reges West-Saxonum translatum est. p. 137. Devasta- tions of Hasting the Dane. De regionnm depopulations transmarinarum. Anno Domini dccclxxxvii. Hastein, sive Hastingus, natione Danus, Angliam bostiliter pervagatus, cum exercitu infidelium bellatorum potentissimo partes petens Gallicanas, Vermenden- sem applicuit ad portum, ubi e navibus exilientes increduli totum tradunt ignibus comitatum, Sancti quoque Quintini martyris ccenobium comburentes, de populo csedern nefariam commiserunt. Noviomensis episcopus, Emmo nomine, eorum ensibus obtruncatur ; fitque ibi caedes in populo, proprio orbato pastore ; exinde apud Gemmeticum classem dirigentes, cceno- bium nongentorum adurunt monacborum ; abbinc cum manubiis non modicis Rotbomagensem adeuntes urbem, ipsa crernata et spoliata, neci populum tradiderunt. Inde vero Gallia? interiora petentes, a Gennabensi urbe, per transversum Lutetiam cuncta usque Parisius barbarica feritate consumunt ; deinde stationem navium suarum in insula quadam Sancti Florentii ccenobio vicina 3 componentes, totam circumcirca provinciam deleverunt ; urbem quoque ISTanneticam incendio tradentes, Andegaven- semque regionem perlustrantes cunctaque caadibus polluentes, cum omnibus Pictavensium castellis et urbibus populantur. Turonorum novissime adeunt civitatem, quam innocentum ca3dibus commaculantes, ad ultimum earn ignibus tradiderunt; indeque superiora Ligeris navibus expetentes, 4 Aurelianis per- veniunt, quam rebus omnibus depilatam tandem urbem com- bustione consumunt. Quid Aquitannicas gentis afflictionem referam, cum in ipsis non oppidum, non vicus, non denique civitas aut castellum libertatem obtinuerit, quod non borum ferali rabie conciderit paganorum ? Testantur baec Pictavis, base Santonum, base Engolismum, base Petragoricum, base Lemovicas, base Avernus, base Avaricum, 5 caput Aquittanicaa resjionis. William of Jumieges, Histor. North- mann. i. 6 (Migne's Patrologia, cxlix. col. 784). Id. i. 7, col. 785. Id. i. 8, col. 786. 1 regnabant~\ regnavit, 0. 2 aft] ad, A. 3 vicina] vicino, 0. 4 expetentes'] expetentibus, A. 5 Bourges. CHEONICA MAJOEA. 425 Qualiter proedo Hastein urhem Lunis subjugaverit. A.D. 887. William of -^ s igit ur atque hujusmodi miseriis, ut prselibavimus, Gal- Attack on Jumieges, His contritis, Hastein, praedo nequissimus, ad urbem Lunis Spezia by *• 9 j navibus devectus deliberavit earn irruptione subita obtiuere ; °" co ' ' sed cives tanta classe paganorum perterriti propugnacula murorum clipeis muniunt et jaculis, atque semetipsos ad re- sistendum hortantur; quorum audaciam Hastingus ut com- His strata- perit, omni nisu, quo pacto earn fraude posset obtiuere, temp- gem. tavit. Denique episcopo civitatis et comiti per ministros suos mandavit se letbali pressum languore, et se ab eis Cbristianum fieri humiliter supplicavit ; bis episcopus et comes auditis, gaudio maguo exbilarati pacem firmant cum pacis inimico, et Id. i. 10. fit utrique populo communis urbis ingressus. Tandem iniquus ille Hastingus ad ecclesiam fertur, sacro fonte immergitur, quern in sui perniciem episcopus et comes de lavacro susce- perunt, indeque a ministrorum manibus ad naves refertur sancto cbrismate delibutus. Post base, intempestae noctis medio lori- catus in feretro collocatur, innuens sociis ut suas sub tunicis vestirent loricas; deinde cum luctu simulato commilitonum ad ecclesiam de navi l effertur, sacris antistes indumentis ornatur, sacrosanctam pro defuncto bostiam mactaturus ; sed ecce Has- tein,' 2 perditionis filius, de feretro repente prosiliens, episcopum et comitem gladio detruncavit, debinc lupina rabie cum suis grassatur in plebe; bis in bunc modum a funesto perpetratis, 3 jugulantur juvenes, trucidantur senes, dej)opulatur civitas, a Id. i. 11, fundamentis mcenia subvertuntur. Peracta igitur urbis sub- col. 787. versione, Hastein Karolum Francorum regem adiit, et pacem ab eo postulans impetravit; deditque illi pro stipendio urbem Cliartres Oarnotensem ; et sic Gallia a tumultuum fragoribus aliquandiu given to respiravit. ^ im - Hasc 4 autem ideo boc in loco recitavi, ne quis solam An- gliam crederet bac Danica persecutione fatigari. De fundatione ccenobiorum, et elemosinis regis Alfredi. Flor. Wig. Anno Domini dccclxxxyiii. Atbelmus Wintoniensis 5 co[mes] Alms taken p. 562 n. regis Alfredi et West-Saxonum elemosinas Eomam deportavit ; to ^ ome by Id.p.562E. q U0 u tique tempore duo monasteria fundavit, unum monacbo- \^\ e " helm. 1 navi] navii, A. 2 Hastein, perditionis films'] In- troduced by the compiler. 3 perpelratis] perpetrans, A. 4 This last sentence is due to the compiler. William of Jumieges says the invasion took place in the year 851. 5 Wintoniensis'] An error for Wil~ toniensis. 426 MATTH^I PARISIENSIS of Athel- ney and Shaftes- bury by Alfred. Alfred's division of his income. A.D. 888. rum apud Ethelingeiam, id est nobilium insulam, 1 ubi idem Flor. Wig. Foundation rex quodam cum subulco exulavit, 2 quo in loco Jobannem P- 563 A - presbyterum abbatem ordinavit ; aliud quoque monasterium ad orientalem plagam Scaftesberie babitationem sauctimonialium fabricari praacepit, in quo filiam propriam, nomine Algivam, abbatissam constituit, virginem Domino consecratam, et base monasteria divitiis et possessionibus abundanter ditavit. De- riique consilio divinitus ordinato, omnes census suos bifarie dividere fecit, quarum primam partem in tres portiones dis- tribuit ; barum autem portionem imam suis bellatoribus, qui in tribus turmis dividebantur, assignavit, ita ut prima cobors, quaa equestris erat, mense uno in curia regis ministraret, dum aliaa duaa bellicis expeditionibus insudarent, sicque mense finito, illis de praalio redeuntibus, novi bellatores illis succe- debant, et sic omni tempore vitas suae bas vicissitudines ob- servabat ; secundaria vero partem, operariia multis, quos in omni opere terreno eruditos babebat, distribuit ; tertiam autem advenis, qui ex diversis nationibus ad eum confluebant, im- pendit. Secundam denique partem, quaa ex annuo ad eum censu spectabat, 3 in quatuor dividens portiones, primam pau- peribus, secundam ccenobiis, quaa fundaverat, tertiam scbolaa, quam ex multis Gallia? 4 aliisque regionibus remotis congrega- verat, [quartam] clericis et doctoribus, 5 secundum singulorum His use of sumcientiam deputavit. Ex cera quoque, ad pondus septua- ginta duorum denariorum, sex candelas aaquales fieri praacepit, ita ut singulaa duodecim uucias longitudinis baberent, quaa per viginti quatuor boras, die noctuque sine defectu, coram pluri- morum sanctorum reliquiis arderent. In exequendis judiciis adeo discretus erat indagator, ut quae in absentia ejus fiebant, si essent justa vel injusta inquireret, et, si aliquam iniqui- tatem intelligere posset, judices interrogabat, utrum per ignorantiam vel malivolentiam, aut amore vel odio, timore vel favore, vel pro pecuniaa cupiditate ita judicassent ; et si confiterentur se talia judicasse, eo quod rectius judicare nes- ciebaut, tunc discrete ac moderate illorum redarguens inrpe- ritiam aiebat, " Miror sane vestram insolentiam, cum, Dei " dono ac nostro, sapientium gradum et ministerium usur- " pastis et sapientiaa studium neglexistis ; aut terrenarum " rerum ministeria dimittatis, aut sapientia?, multo devotius candles to detei*mine the time. His regu- lations as to his judges. p. 138. 1 id est nobilium insulam'] These words are introduced from Simeon of Durham's Hist. Eecap. p. 75. 2 ubi . . . exulavif] Introduced by the compiler. 3 spectabat] spectabant, A. O. 4 Gallice aliisque regionibus] ex multis gentis suse nobilibus, Flor. ; and so Asser. 5 This is altered from Florence. CHRONICA MAJORA. 427 Hor. Wh: p. 564 a. " quam bactenus fecistis, insistere studeatis." His judices A.D. auditis perterriti ac velut pro maxima vindicta correcti ad aequitatis discendas studiuru totis viribus se vertere nitebantur, ita ut illiterates litteris studere faceret et torpentes reduceret ad sapiential disciplinam ; unde et ipsi senes, ad litteralem scientiara suspirantes, felices arbitrabantur illius temporis ju- venes, qui liberalibus artibus poterant erudiri, et se infelices, qui iudocti permanserunt eatenus, judicabant. De elemosinis magni regis Alfrecli. Id. Anno Domini dccclxxxix. Defuncto Etbelredo, Dorobernensi Plegmund p. 564 c. arcbiepiscopo, Plegimundus successit. archbishop Eodem anno rex Alfredus prtecepit omnibus Angliaa epi- -^ scopis et viris religiosis fidelium elemosinas colligere, col- Alms sent lectasque Eomam atque Jerosolimam destinare ; 1 rex quoque by Alfred de tbesauro suo non modicam portionem, fidelium elemosinis to -T^ 1116 unitam, ad loca prasscripta transmisit. salem Plor. Wig. p. 564 c. Malmesb. Gest. Eeg. ii. 112, p. 167. A.-S. Chron., a. 891, p. 362. De ohitu Alsuithce sororis regis Alfrecli. Anno Domini dcccxc. Gytro Danus, rex Orientalium An- Death of glorum, diem clausit extremum, qui 2 regnum illud, Alfredo Guthrum. rege donante, acceperat, cum ab eo Cbristianitatem accepit. Eodem anno soror regis Alfrecli, Ethelsuitba, Burbredi regis Death of Merciorum quondam regina, apud Ticinum 3 in babitu religionis -^Ethel- defuncta est, et ibidem bonorifice sepulta. swyth at Pavia. Nota miraculum. Anno Domini dcccxci. Arnulfus, tutor Lodowici, Eomanum Arnulf adeptus imperium annis duodecim 4 imperavit. Eodem anno emperor. tres bomines de Hybernia ad regem Alfredum venientes, soli- Visit of pro Cbristo vitam ducere cupiebant; construxerant reeIrls men to tar i am namque sibi ex trious ° corns bovmis et dimidio naviculam Alfred 1 This mention of Jerusalem seems to be derived from Simeon, p. 684 c, who copies Asser (p. 492 i).) in saying that Abel, patri- arch of Jerusalem, sent gifts to Alfred, See also iEthelweard, p. 517 e. The whole paragraph is due to the compiler. 2 qui . . . accepit'] Introduced by the compiler. See above p. 413. 3 Ticinum'] i.e. Pavia, as the Sax. Chron. and Simeon. The words in habitu religionis are intro- duced by the compiler. 4 duodecim] So Sigebert, col. 171. Malmesbury has qu.indecim. 5 tribus , . . et dimidio] So the compiler, mistranslating >pibban healrpe in the Chronicle. It is clear that this is from one of the Chronicles, and not from Florence, who has duobus et dimidio. Below pro miraculo et novitate inaudita is an introduction of the compiler. 428 MATTHiEI PAR1SIENSIS A.D. 891. quandam brevissiinam sine omni navis instrumento, qui, ad- A.-S. juncto sibi etiam unius septimanse victu, clam mare sunt Chron. ingressi, quocumque forfcuna concederet ire disponentes ; qui, a- 891 ' Domino ducente, septima suaa ingressionis die in Cornubia ap- plicantes, pro miraculo et novitate inaudita regi prassentantur ; nomina autem eorum fuerunt Dubslane, Macbetu, et Maslini- num. Eodem anno circa tern pus Eogationum corneta apparuit, Id- a. 892, quee Anglice Vexede l sterre nuncupatur. P- 36 ^- Comet. Incursion of the Danes, who fortify Appledore and Milton. Institu- tions of Alfred. Safety of the coun- try. De armillis aureis in hiviis suspensis. Anno Domini dcccxcii. Magnum examen paganorum ex Galliis adveniens, cum equis et navibus ducentis quinqua- ginta, Cantiam transvectus in ostio Limine 2 fluminis, qui de silva magna " Andredesweald " appellata decurrit, applicuit, et quatuor miliariis sursum naves direxit, ubi quandam arcem a paucis incolis inbabitatam diruentes, aliam sibi firmiorem, in loco qui " Appeltre " dicitur, construxerunt ; nee multo post Hastein ex eidem partibus, cum navibus octoginta ostium Thamensis fluminis intrans, munitionem sibi in villa regia, quas Middeltona dicitur, magnis sumptibus inceptam consum- mavit. Sed cum undique regi Alfredo bostium incursiones imminerent, et, ut quidam asserunt, leges inter arma sileant, ipse tamen inter stridores 3 buccinarum et fragores bellorum et armorum fremitus leges tulit et observandas tradidit, quibus sui et divino cultui et disciplines assuescerent militari : et quia barbarorurn occasione 4 etiam indigenaa ad rapinas anbelaverant, ita ut vix ulli tutus esset locus vel sine armorum prassidio commeatus, centurias, quas Hundredos, et decimas, quas Titb- ingas appellant, instituit, ut omnis Angligena legaliter vivens et centuriam baberet et decimam ; quod si quis alicujus delicti argueretur incommodo, statim exbiberentur ex centuria et de- cima 5 qui eum vadarentur; qui vero bujusmodi vadem non baberet, legum severitatem subiret ; et si quis ante vadationem vel post aufugeret, omnes ex centuria ejus et decima regis mulctam incurrerent. Hoc quoque commento pacem infudit provinciis, ut etiam per publicos aggeres, et ubi semitaa fin- duntur in 6 quadrum, arrnillas juberet aureas appendi, ut vian- tium aviditatem irritarent, cum non esset qui eas abriperet. Flor. Wig. p. 564 E. Malmesb. Gesta Re- gum, ii. 122, p. 18f 1 Vexede'] i.e. yeaxebe, hairy. 2 On the ancient river Limen, flowing " in the 8th and 9th centu- " ries from Appledore due E. to- " wards Ilythe," see Mr. Earle's note on the Chronicles, p. 316. 3 stridores . . . bellorum] Intro- duced by the compiler. 4 occasione] occasionem, A. 5 A. places et decima after vada- rentur. 6 in] et, A. CHRONICA MAJOEA. 429 Be dementia regis Alfredi et de fallacia Danorum. Flor. Wig. Anno Domini dcccxctii. Pagani, qui Northanbumbriam et p. 565 a. q U i Est-Angliam incoluernnt, pacem cum Alfredo rege jura- mentis et obsidibus statuerunt ; sed, rupto foadere, quando- cunque exercitus paganorum in Cantia residens prasdandi causa de suis munitionibus exivit, ipsi cum. illis vel per se, ubicun- que potuerunt, prasdas agere non cessabant; quo cognito, rex Alfredus cum exercitu suo Cantiam proficiscens, inter duos pa- ganorum exercitus castrametatus est, tit, si forte campum ali- quem prasdaB causa vel praslii peterent, ipse cum eis certamen inirct. At illi nunc equestres, nunc pedites, latrocinando illas partes frequentabant, ubi regis exercitum abesse sciebant ; qnibus tamen rex subitis seepe incursionibus obvians, casdes infert assiduas. Unde Cantiam relinquentes, ad 1 Hastein concivem suum, qui apud Middeltonam byemaverat, confugerunt ; quos rex viriliter insecutus, non cessavit donee ipsos cum Hastein Dano cru- delissimo in municipium, 2 quod idem Hastein nuper ibidem construxerat, violenter intrusit ; quo rex cum pervenisset, mu- nicipium obsidione vallavit, erectisque in gyrum macbinis, illud subjugare vacavit. Hastein vero Danus omnem spem resistendi amittens, cogitayit quo ordine regem clementissi- mum deciperet suis artibus fraudulentis ; et nuntios ad regem dirigens 3 promisit juramentis et datis obsidibus, quod ab ejus et regni Anglioa inquietatione cessaret in posteruin, si pacifice Cf. Flor. recedere sineretur ; et ad rnajorem insuper securitatem, misit Wig. regi duos filios suos pueros, ut, si vellet, fidei illos et baptis- p. 5fa5 e, niatis imbueret sacramentis. Tunc rex piissirnus, qui semper paganorum animas potius quam mortem sitiebat, ejus petitio- nibus adquievit, et, pueris sacro fonte renatis, Hastein patrem eorum cum omnibus aliis infidelibus pacifice, juxta quod pac- tum fuerat, abire permisit. A.D. 893, The Danes in Kent. Advance of Alfred against them. Hasting. Submission of Hastins;. p. 139. Hasting's sons bap- tized. Repeated from the previous chapter. Ut rex Alfredus Danicuvi regem de prcslio fugaverit. Anno Domini dcccxciv. Eex Alfredus cum ingenti exercitu Defeat of processit contra paganos, quos supra in ostio Limine fluminis the Danes, applicuisse diximus, qui jam cuneis divisis conabantur omnes illius regioni s provincias subjugare; quo rex cum pervenisset, misit se cum exercitu suo inter duos cuneos paganorum, ut, 1 From this point, though Flo- rence and the Chronicle have been used, the chapter is original. 2 A. inserts obsidione, the eye of the scribe being caught by its ap- pearing below, after municipium. 3 dirigens] dirigentis, A. 430 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 894. Defeat of the Danes at Farn- ham. Attack on Exeter by the Danes of North- umbria and East Anglia. Hasting fortifies Benfieet, and is joined by the Danes from Appledore. Attack on Benfieet and seizure of Has- ting's wife and chil- si forte loca nemorosa desereutes planitiem aliquam 1 petere decrevissent, ipse contra eos arma moveret ; sed barbari jam fame et longa fatigati 2 inedia, dum nihil proficerent sed po- tius deficerent, disposuerunt concives suos, qui nuper in Est- Sexia applicuerant, adire, ut fortiori milite stipati irruptiones Christianorum possent facilius susfcinere. Cnmque furtim cas- tra moventes ad Farnbam villam pervenissent, Tbamense Cf. Flor. flumen transire cupientes, a regia ibidem fortitudine sunt Wig. prasventi, commissoque cum ipsis gravi praslio pagani in fugam ^" sunt conversi, quos fugientes Cbristiani sine pietate proster- nunt, atque ex obstantibus maxima strage illata regem eorum crudeliter vulnerarunt ; quern vix commilitones, in equo posi- tum, sine vado et ponte trans Tbamense flumen, multis ex eis submersis, duxerunt, ubi tandem inter Tbamisiam et Colenea quandam brevissimam nacti insulam pro oppido illam ali- quandiu babuerunt ; Cbristiani vero naves ibidem non babentes obsidionem facere nequiverunt, maxime cum sibi victualia de- ficerent et terminum suse stationis complevissent. 3 Illis itaque recedentibus, rex Alfredus cum exercitus sui medietate illuc pi^operabat; sed antequam iter explevisset inceptum, mmtiatur id. «, 565d. ei paganos, qui ]STortbanbumbriarn et Est-Angliam incolebant, quosdam Exoniam, 4 quosdam ex eis arcem quandam in Devonia sitam obsedisse ; nee mora, rex Alfredus omnem, quern babere poterat, exercitum reducens, Exoniam 4 adiit, paucis tamen ad debellandum bostes, quos insequebatur, relictis. Pagani vero interim, rege eorum convalescente, ad concives suos in Est-Sexiam profecti, invenerunt Hastein proditorem nequissi- mum, qui jam contra pactum, quod cum Alfredo rege pepigerat, apud Beamfleotam oppidum fossatis altis et spatiosis firmatum inbabitabat, a quo etiam assiduas agens irruptiones, omnem patriam devastavit; sed etiam pagani, qui apud Apeltre, ut praedictum est, resederant, ad Hastein venientes ibidem mag- num confecerunt exercitum bellatorum. Tunc illi, quos rex Alfredus ad illos ex[pugnandum] 6 dimiserat, junctis sibi civibus Londoniensibus aliisque viris bellicosis qui ex finibus Nbrthan- bumbrorum et Est-Anglorurn ad mandatum regis advenerant, ad Beamfleotam bostiliter accedentes, Hastein in oppido non in- venerunt; sed tamen contra socios ejus, qui ex oppido adversus [eos] exierant, gravissimo praslio commisso, in prima congres- sione in fagam eos compellunt, oppidum invadentes destruunt, 13 uxorem Hastein cum 7 ejus filiis constringunt, naves quasdam 1 aliquam'] aliquem, A. 2 fatigati] fatigata, A. 3 complevissent] explevissent, 0. 4 Exoniam] Oxoniam, A. 5 There is a blatnk in A. for this word after ex. 6 destruunt] destruit, A. ~ A. after cum inserts suis ad urban, repeated from below. CHRONICA MAJORA. 431 Flor. Wig. incendunt, quasdani ad urbem Bofensiuru adducunt, uxoreru A.D. 894. p. 566 a. Hastein cum suis [filiis] ! ad urbem Londoniarum trausmittunt. dren who Et liis ita gestis, res Alfredus, paganis, pro 2 quibus Esoniam 3 are sent to ierat, levi negotio superatis, dilaceratis, et ad naves fugatis, on on ' reversus est ad Londoniensium civitatem, ubi comes Ethel- redus uxorem Hastein cum duobus filiis ejus regi prassentavit, but re- petens 4 adjudicari qui[d] de uxore ejusdem proditoris et filiig stored to foret agendum, qui pactum, quod cum rege pepigerat, 5 violavit. Alfred Tunc cum ab omnibus judicatum fuisset ipsos morte turpis- sima esse dignos, rex noluit eis quicquam mali facere, eo quod idem rex unum ex pueris, ut superius relatum est, de sacro fonte susceperat et alium comes Etbelredus, sed tarn matrem quam pueros liberos abire permisit. Vit. Pontif. Simeon, a. 892,900, pp. 685 D, 686 A. Enlarged from A.-S. Chron. a. 894, pp. 366, 367. Be gravi quadam persecutions, qua Dani contriti sunt. Anno Domini dcccscv. Formosus sedit in cathedra Eomana Pope annis tribus et mensibus sex. Eodem anno Wlfero episcopo ^ormosus. Eboracensi defuncto Ethelbaldus successit. archbishon Eodem tempore Hastein iniquus et casteri pagani, quos of York, exercitus regis Alfredi de Beamfleote fugaverat, disposuerunt Defeat of transire ad concives suos, qui in occiduis partibus Anglias Hasting at habitabant ; arrepto igitur clam itinere per provinciam Mer- t ^ ° ciorum, ad villain quandam super flumen Sabrinse sitam, Severn. Buttingetune appellatam, pervenerunt, ubi a confratribus suis reverenter sunt recepti, atque in oppidum, quod ibidem con- struxerant, introducti. C unique base regi Alfredo nuntiata fuissent, congregavit exercitum quasi invincibilem, et veniens ad oppidum prasfatum, quod Sabrinas fluctibus erat undique perfusum, paganos tarn navali 6 quam terrestri exercitu cir- cumcinxit. At hostes post diutinam obsidionem, victu sibi deficiente, equos suos novissime devorabant; tandem omnibus consumptis, ab oppido necessitate compulsi exierunt contra exercitum, qui erat in orientali parte flurninis, pugnaturi, ubi ex parte regis in prima congressione cecidit Ordein, minister ejus- dem regis, et multi alii cum eo ; sed Christiani demum prasvalen- tes in fugam adversarios compulerunt, quos fideles sine pietate insequentes, multos in undis submergebant et nonnullos gladiis 1 filiis is also omitted in 0. 2 pro~\ cum, O. 3 Exoniam~\ Oxoniam, A. 4 petens . . facere~\ This is pe- culiar to the compiler; the whole chapter is rewritten and enlarged from Florence and the Chronicle. 5 Here MS. W. is again used. G This introduction is probably due to the compiler's " catching sight of " reip-bepe (p. 367, 1. 7), and ima- " gining the rest." See Mr. Earle's notes on the Chronicles, p. 319. 432 MATTPLEI PAE1SIENSIS A.D. 895. detruncabant ; et qui ex bac clade evadere potuerunt, fugiendo A.-S. The Danes ad Legecestriam, quae Anglice Wirbale dicitur, 1 pervenerunt, Chron. ubi in quodam municipio ex concivibus suis plurimos reperi- a - 894 > entes, 2 in eorum consortium sunt admissi : quo rex cum per- venisset, non'potuit ibi obsidionem tenere, unde omnia, 3 qua? extra oppidum in frugibus sive victualibus reperit, igrie con- cremavit. escape to Chester, p. 140. p. 367. The Danes return to Northum- bria. The Danes at the Lea ; defeat the 1 Londoners, but are de- feated by Alfred, and retire to Bridge- north. De altercatione inter Anglos facta et Danos. Anno Domini dcccxcvi. ISTefandus paganorum exercitus, Le- gecestriam deserens, ISTortbanhumbriam petivit, ubi navibus adquisitis per mare sursum navigare cceperunt. Tandem in ostio Luei 4 fluminis, non longe ab urbe Londoniarum applican- tes, praedis et rapinis, extractis ad terram navibus, institerunt ; quod cives Londoniarum cum cognovissent, conjunctis sibi comprovincialibus populis ad locum venientes praefatum, inve- nerunt hostes quoddam sibi jam municipium construxisse ; illis autem bine et inde bostiliter concurrentibus, cives Lon- donienses compulsi sunt in fugam, quatuor ex regis militibus interfectis. 5 Sed non multo post supe'rveniente Alfredo rege, compulsi sunt pagani locum deserere, et noctu recedentes per provinciam Merciorum, non cessabant donee ad villain super Sabrinam, quae Quantbregge dicitur, pervenerunt. Illis autem recedentibus, jussit rex eorum naves igne concremare. Enlarged from A.-S. Chron. a. 895, 6. Tit rex Alfreclus custodes in regno constituent. Pope Boni- Anno Domini dcccxcvii. Bonefacius sedit in catbedra Eo- Vit. Pontif. face VI. mana anno uno et diebus sedecim. Guardians Eodem anno rex Alfredus custodes 6 regni constituit contra of the Danorum irruptiones, in Cantia Ceolmundum primicerium, in 1 This is a confusion from not understanding the Chronicle, which has on anpe percpe ceartpe on J7iphealum . reo ir Legacearcep gehaten, " at a western city in " Wirral, -which is called Lega- " ceaster (Chester)." 2 reperientes] perientes, "VY. and probably 0. 3 o«i/«'«] omnibus, A. 0. W. 4 Luei~\ Luie, 0. Line, "W. ; Limine, West. The Lea. C. adds in the margin form Plor. Wig., p. 567 B. : " O quam " crebris vexationibus, quam gra- " vibus laboribus quam diris modis- " que lamentabilibus non solum a " Danis qui partes Angliae tunc tem- " poris occupaverant, verum etiam " ab his Sathanse filiis tota vexata " est Anglia." 6 This statement is due to the compiler ; it seems to hare arisen from the mention of the deaths of these persons by Florence and the Chronicle in this year. See Mr. Coxe's note on the passage, "Wen- dover, i. p. 363, note -. CHRONICA MAJORA. 433 Cf. A.-S. Chron. a. 897, pp. 370, 371. urbe Bofensi Suithulfam episcopum, in Est-Sexia comitcm A.D. 897. Brithulfum, in urbe Londoniarum comitem Ethelredum, in kingdom Dorkecestria Halardum episcopum, in Suth-Sexia Eadulfum, appointed in Wintonia Bertulfum episcopum, et in locis diversis alios ' re ' multos, quos longum est per ordinem recitare ; quo etiam Ships built tempore fecit rex longas naves, quas cyulas sive galeias ap- Dv Alfred, pellant, fabricare, in quibus armatis impositis l jussit maris semitas observare, ut tarn navali quam terrestri praelio regni sui tranquillitati et sibi subjectis populis provideret. Chronicon Fani S. Neoti, p. 165 (Gale). M. H. B., p. 479, n. b . William of Jumieges, ii. 9, col. 796. De Bollone prima Normannorum duce et ejus visione. Circa 2 dies istos, Bollo quidam, natione Danus, maximo stipa- tus milite, in Angliam veniens, locorum depopulationi vacavit. Est autem Dacia, sive Danemarchia, maris insula, rerum et maxime bominum fertilitate foecunda, cujus reges antiquitus sancita lege statuerunt, ut, dum nimis insula esset bominibus repleta, viri audaciores de propriis migrare sedibus cogerentur. Ex bac denique expulsorum sorte Bollo supradic^us fuisse asseritur, vir strenuus et potens, quern pater, 3 retento primo- genito filio ut sibi succederet, Bollonem a se transmisit, ut beereditatem armis, quocunque sors concederet, obtineret ; illo igitur, ut praedictum est, in Angliam appulso, indigenaa statim prajlium 4 cum ipso commiserunt, sed, multis suorum interfectis, caeteri de loco certaminis aufugerunt. Bollo igitur cum post maris pericula, ob sui suorumque recreationem, in Anglia hye- maret, visum est sibi de nocte dormienti supra se et exercitum suum exam en apum subito volitare et cum stridore austral em petere regionem, perque maris medium ad terram volando per- venire, ubi etiam gregatim 5 in frondibus arborum diversarum insidentes, omnemque mox regionem perlustrantes, coeperunt in locis diversis variorum flores colorum in locum unum con- gregare. Evigilans itaque Bollo primo visionem secum per- tractat, ejusque 6 interpretationem diligenter examinans, requiem sui laboris suorumque in eisdem partibus, ubi apes viderat de- scendisse, conjectat. Mare igitur ipse et ejus commilitones ingrediuntur, flanteque ad votum vento, emensis fluctibus pelagi, Gemeticum veniunt, ubi quandam virginem sacram, nomine Ameltrudem, quam ab Anglia asportaverant, in capella Nota de Rollone primo Nor- mannorum duce. Vision of Rollo. His arri- val at Jumie° '. . £ f Eollo at ii. 127, J u g ai 'e, quam cum crebris msultibus subvertere niteretur, Chartres p. 199. cives ad ejus defensionem murorum propugnacula ascende- through a runt; sed cum tandem ne deficerent desperarent, saluberrimo rchek of usi consilio, supparurn, 3 id est, camisiam, Dei genitricis, quam Karolus magnus de Jerosolimis 4 veniens ibidem in monasterio ejusdem Virginia posuerat, in editiori 6 murorum civitatis loco pro vexillo statuentes, Eollonem et ejus commilitones ad the B. Vir- gin. i ex] om. 0. W. 2 qua .... fuerat] Introduced by the compiler. 3 supparurn'] This word is intro- duced from William of Jumieges, ii. 15, col. 799. The whole account is considerably enlarged from Malmes- bury. 4 Jerosolimis] Malmesbury says from Constantinople. 5 editiori] editioni, O. ; editionem, W. The word is not in Malmesbury. 440 MATTH^il PARISIENSIS A.D. 910. cachinnum commoverunt ; sed, ut virtus Dei genitricis irtcre- Enlarged Rollo com- dulorum temeritatem refraanaret, tantus subito terror ipsum from pelled to fly from Chartres to Rouen. Rollonem Malmesb. cum sms omnibus occupavit, ut omnibus qua3 m -^~-~~— obsidione babebant festinanter relictis, in sola fuga spem con- jj i 27 ciperent cvadendi ; quos cum cives fugientes conspexerunt, pp. 199, insecuti sunt eos in ore gladii, et multa ex eis milia proster- 200. nentes, ipsum Rollonem ad Eothomagensium civitatem laceratis agminibus fugero compulerunt. Duo reges perierunt. Pope Ana- Anno Domini dccccxi. Anastasius sedit in cathedra Eo- Vit. Pontif. stasius III. mana annis duobus et totidem mensibus. Eodem anno Dani, Flor. Wig. Battle of Merciam hostiliter ingressi, prsedas ibidem egerunt et rapinas ; P* " 9 C- quod cum regi Eadwardo intimatum fuisset, cum strepitu militari prEedonibus obviavit, et in Wodenesfeld, id 1 est, in campo Wodenii, duos paganorum reges, Eowils et Haldene, cum duobus comitibus, Scurfam et Other, et novem eorum proceribus, commisso prtelio interemit. Wodens feld. Death of ^Ethelred, earl of Mercia. iEthelflasd. Hertford and Wit- ham built by Edward. De cedificatione burgi Herthforclensis. Anno Domini dccccxii. Eximise probitatis Merciorum sub- Id. p. 569d. regulus Etbelredus diem clausit extremum ; post cujus obitum uxor ejus Elfleda, Alfredi regis filia, provinciam 2 Merciorum totam, praater Londoniarum civitatem et Oxoniam, quas rex Eadwardus ejus 3 frater germanus sibi retinuit, multo tempore serenissime gubernavit. Eodem utique anno rex Eadwardus Id. fecit asdificare burgum Herthfordiaa inter tria flumina, id est, P- 5( > 9 E - Memeram, Beneficbce, et Linam, et in Essexia burgum quod P" A ' Witham nuncupatur, circa festum Sancti Martini. De baptismate JRollonis primi Normanniw duels. Q 211 - Acts of Eodem anno Rollo, Normanniaa dux et occupator, mente William of Rollo duke nimis elatus, Parisiacam petens hostiliter civitatem, prsedis J umi eges, °? 1_ undequaque collectis, earn disposuit obsidione vallare ; sed "'j ~- 9 g cum tandem situm loci et moenia civitatis quasi inexpugnabilia judicaret, Baiocacensem divertit ad urbem; quam omni defen- sore -vacuam reperiens, urbem cepit, et spolia suis commili- tonibus distribuit, ejus habitatoribus interfectis. In hac urbe 1 id . . . . Wodenii] Introduced by the compiler. - provinciam'] provincia, 0. W. a ejus] om. O. W. CHRONICA MAJORA. 441 William of Jumieges, ii. 12, col. 798. Id. ii. 17, col. 800. Malmesb. Gest. Reg. ii. 127, p. 201. William of Jumieges, ii. 17, col. 801. Id. ii. 18. Id. ii. 19. Id. ii. 22, col. 804. quandam puellam genere nobilissimam, nomine Popam, filiam scilicet Bernegerii ducis illustris viri, rapiens, non multo post earn sibi niatrimonio copulavit; ex ilia quoque filium nomine Willelmum genuit et filiam Gerloc, puellam valde decoram ; deinde Lutetiam Ebroicamque urbes expugnans, cives peremit et maximam inde preedam reportavit ; sicque ad Francorum infestationem prorumpens, ecclesias Cbristi succendit, populum trucidavit, mulieres captivas abduxit. His denique Franci calamitatibus oppressi, questuosis clamoribus Karolum regem adeunt nnanimiter conquerentes, populum Cbristianum ob ejus inertiam paganorum incursionibus deperisse ; quorum rex que- rimoniis vehementer permotus, Franconem, Rothomagensem archiepiscopum, misit ad Rollonem, mandans, quod si Chris- tianus efRceretur, terram maritimam ab Epte flumine usque ad Britannos limites, cum Gisla filia sua, se illi fore daturum. Arcbiepiscopus quoque, legatione suscepta, pagano duci per ordinem pandit cuncta, cujus verba Rollo consilio suorum gratanter excipiens, die statuto ad Sanctum [Clerum] con- veniunt, rex scilicet Francorum cum duce Roberto, trans Epte fluvium, Rollo vero citra vallatus cuneis bellatorum, ubi nun- tiis alternatim discurrentibus pax firmatur inter eos, Rollone regi fidelitatem faciente et rege illi filiam cum terra pra3- titulata concedente ; superaddidit etiam ei Britanniam totam, cujus principes Berengerius et Alanus Rolloni sacramenta fidelitatis fecerunt. His ita l nobiliter executis, bortantur astantes Francigenae Rollonem, ut pedem regis pro tanto oscularetur dono ; at Rollo genua flectere dedignatus, pedem regis apprebensum truculenter traxit ad os suum, ipso rege in terram resupinato ; sed Francigenis factum reprehendenti- bus, Normannos moverunt ad risum; videbatur 2 enim Rolloni indignum, ut terram, quam armis potenter subegerat, dono cujuslibet possideret. Pacto itaque tandem in bunc modum firmato, rex Francorum ad sua regreditur, et Rollo cum duce Roberto Rotbomagum regrediens baptizatus est cum suis omnibus a Francone, arcbiepiscopo Rotbomagensi, quern dux Robertus de fonte sacro suscipiens, ei imposuit nomen suum, anno ab incarnatione Domini nongentesimo duodecimo. Sic- que magnincus dux Robertus, preeparato nuptiarum apparatu magno, regis filiam in conjugium et societatem tori Chris- tiano more suscepit ; sed ilia deinceps post annos paucos immatura morte sine liberis prasventa, dux Robertus repu- diatam Popam sibi repetens copulavit. A.D. 912. Marriage of Rollo. His ra- vages. Peace made be- tween Rollo and Charles the Simple at Clair -sur- Epte. p. 143. Story of his homage. Baptism of Rollo. His mar- riages. 1 ita'] igitur, O. W. 2 videbatur . . . possideret] Introduced by the compiler. 442 MATTHJ5I PARISIENSIS A.D. 912. Be genealogia ducwm Norman/nice, Norman norum. Nota de Quoniam igitur ex hoc magnifico duce Eoberto incliti duces Genealogia e fc reges traxerunt originem, dignum videtur ad bistorise 1 claritatem, ut ejus genealogiam brevi epilogio perstringamus. Japheth, tertius Nbe filius, filiurn genuit, quern Magog appel- William of lavit, cujus Gotbica progenies de similitudine ultima? syllaba? Jumieges, paterni nominis vocabuluui trabens, duos ex se Gotborum l «3,col.782. populos armis robustissimos produxit. Ex quibus unua Sci- thiani ulteriorem iuvadens occupavit, et contra reges iEgyptios bella diutissime attemptavit ; quorum uxores postmodum Ama- zones vocataa, diuturnam virorum suorum ibidem moram moleste ferentes, eorum repudiata copula, arma capessunt, duas reginas ca?teris andaciores sibi pra?rogantes ; qua?, dex- tris mamillis ob telorum jactus adustis, totam Asiam aggressa? sunt, et per centum fere annorum curricula gravissimo earn dominationis jugo domuerunt. Alter Gotborum populus, ex Id. i. 4, Scanza insula cum suo rege Berig nomine egressus, mox c °l- 783. navibus egressi, ut terrain attigerunt, Scanzam loco nomen dederunt, ob memoriam terra? de qua recesserunt; indeque rcmotius exeuntes, Germanicos sinus et paludes Ma9otidas invaserunt, plurimas regiones circumquaque occupantes, qua- rum Dacia et ISTorwegia multos postea reges inclitos habue- runt et potentes. Isti Martem 1 deum apud se exortum pre- dicant, quern bumani sanguinis effusione placare curabant; jactant etiam Trojanos ex sua stirpe processisse, Antenoremque ab urbis excidio aufugisse ob proditionem ab eo perpetratam, et in Germania applicuisse, qui postmodum in Dacia sive Danemarcbia regnans de nomine sito provincia? nomen dedit. His quoquc de causis, ex Gotbis originem babere noscuntur Dani, qui tantis post ibidem adoleverunt incrementis, ut dum insula? nimis essent bominibus repleta?, sancita a regibus 2 lege, viri audaciores de propriis migrare sedibus cogebantur, ut 3 sibi suisque successoribus adquirerent ba?reditates et man- siones a?ternas. Conrad I. emperor. Buildings of iEthel- flsed, lady of the Mer- cians, at Sceargate, Bridge- north. Be cedificatione duortim castrorum. Anno Domini dccccxiii. Conradus Eomanum adeptus impe- Sigebert rium imperavit annis septem Eodem tempore Alfleda, Mer- £°1. 17 J ciorum domina, cum exercitu magno apud Strengate veniens, a?dificavit ibi arcem munitam, et in plaga occidentali Sabrina? fluminis, in loco qui Bregges dicitur, aliam restauravit. 1 Martem'] matrem, A. 3 ut . . . aternas] Introduced by 2 regibus'] regionibus, A. I the compiler. Flor. Wig. p. 569 e. CHRONICA MAJORA. 443 Flor. Wig. p. 570 b. Cf. Id. p. 570 A. Facta est Danorwm strages. A.D. 914. Anno Domini dccccxiv. Elfleda, Merciorum domina, burgum Tanrworth, Tamewrthe appellatum restauravit ; deinde ad Stamfordiam and Staf- progrediens, in aquilonali plaga fluminis Weiloand 1 turrim built ° n cavit, et ea sub militum custodia deputavit. p 5 ^q e _ Towcester and Wig- ingamere (Way- mere ?) built. Attack of Towcester by the Danes. Their de- feat by Edward. iEthelflsed p. 134. takes Derby. Edward takes Col- chester ; at Maldon and Hun- tingdon. Submission of the Danes. ^Ethelbald bishop of Sherborne. Be altercations inter Anglos et Danos. Anno Domini dccccxviii. Eex Eadwardus Touecestriam et Id. p. 571a. Wiggingemere villas condidit, et ' eas armata manu replevit ; sed pagani apud Touecestriam hostiliter venientes illam expug- nare conantur ; illi e contrario, qui intus erant, cum populis provincialibus, sese viriliter defendentes, omnes in fugam com- pulerunt ; qui in provincia 2 Buckingehamensi irruentes homines capiunt, de armentis pra3dam agunt, multosque ple- beios inter silvam Bernewde et villam Ailesberie peremerunt. Deinde multo conatu conglobati plures Anglorum provincias invadunt, et gravi eas depopulatione conterentes innumeras in locis diversis prasdas agunt ; sed rex Eadwardus, multitu- dine armatorum collecta, paganos hostiliter invasit, illisque in fugam conversis, insequitur eos fugientes rex Eadwardus, atque in fugiendo Togleas ducem eorum cum filio suo Man- nano et fratre ejus interemit, et maximam fortitudinem illo- rum cepit et vinculis mancipavit, et inde paganorum paulatim vires decrescere coeperunt. Eodem anno Elfleda, Merciorum domina, Doroberniam 3 hostiliter petens obsedit et obtinuit, Danosque, qui in ea erant, pro parte neci tradidit; quo etiam tempore rex Eadwardus obsessam Colecestriam cepit, et paganos omnes prseter paucos, qui per fugam elapsi sunt, immiseri- corditer trucidavit. Deinde rex ad Meldunam a paganis ob- sessam transiens, ipsos inde 4 fugavit, et ex fugientibus inimicis multa milia interfecit; tunc rex ad Huntendonam progrediens villam et castellum restauravit, et manum armatam ibidem reliquit, et, paucis interjectis diebus, Colecestriaa muros repa- ravit, et viros in ea bellicosos posuit, et certum eis stipendium assignavit. Tunc Dani in locis multis per Angliam constituti, videntes regis potentiam et sapientiam, laato se ei animo sub- diderunt, et ilium in patronum et dominum elegerunt. Eodem anno, defuncto Werstano, Sireburnensi episcopo, Ethelbaldus Id. MS. A., successit. P- 572 l * 1 et . . . . replevit] Introduced by the compiler. * provincia] provmciain, A. 3 Doroberniam] An error for Dorbeiam (Flor.), Derby. 4 inde] om. W., which has non expuncted. CHRONICA MAJOR A. 445 De obitu Elfledce Merciorum domince. A.D. 919. Flor. Wig. Anno Domini dccccxix. Elfleda, Merciorum domina et soror Death of p. 572 b. re gi s Eadwardi, insignisque prudentise matrona, octavo anno iEthelflsed. e,x quo sola regnum Merciorum strenuo justoque rexerat moderamine, nono decimo kalendas Julii diem clausit extre- mum ; cujus corpus apud Gloverniam delatum est et in ecclesia Beati Petri Apostoli honorifice tumulatum. Reliquit unicam Her daugh- filiam, nomine Algyvam, ex Ethelredo Merciorum subregulo terJElfwyn. Cf. legitime susceptam, regni sui hasredem ; de cujus partu, quo Malmesb. ge gens it graviter la3sam, nimis perterrita, per annos fere quad- gum ii raginta, quibus supervixit, a viri toro sese et commixtione 125, p. 196. carnali subtraxit, dedignans ulterius, animi nobilitate ducta, laboriosi partus iterum experiri dolores. De cedificatione plwrimorum burgorwm. Henry I. Sigebcrt, Anno Domini dccccxx. Henricus Romanum adeptus impe- emperor. col. 179. rium imperavit annis octodecim. Eodem anno 1 rex Eadwardus, Thelwall Flor. "Wig. bnrgis de Tealwella et Maniecestria restauratis et militibus and Man- ti 5 m^s°a mun itis, cepit Algyvam, sive Alwinam, neptem suam, et earn **? s .ff , '570 6 "' in West-Sexam adduci prascepit. Eodem anno defuncto Ethel- Edward. Malmesb. stano, Wiltonensi episcopo, Odo successit ; hie ex Danica gente iElfwyn Gest. Pon- extitit oriundus, et aliquanto tempore sub Eadwardo rege sent mt0 oV militans, post officium clericatus adeptus et attonsus, crescen- odobishon ; "'" tibus meritis 2 ad honorem pontificatus est sublimatus. of Wilton. lit rex Scotorum Eadwardo regi pacificatus fuerit. Flor. Wig. Anno Domini dccccxxi. Rex Eadwardus ad villam ISTotinge- Buildings p. 572 d. ham veniens, in australi plaga Trentte fluminis, villam contra °f Edward burgum, quod in altera ripa amnis erat, a3dificavit, et inter j iam and b villam firmum pontem fieri mandavit ; indeque ad Bedecan- a t Bake- wellam transitum faciens, non longe ab ea burgum construxit, well. et in eo milites ordinavit. Quo utique anno rex Scotorum, Submission Reeinaldus rex Northanhumbrorum ex natione Danorum, dux °. ^nstan- . ... tine III G-alwalensium, ad regem Eadwardum venientes, subjectionem k mo . f "' fecerunt et cum eo foedus firmissimum pepigerunt. Scots, and others. De morte fratris Eadwardi regis. Id. Anno Domini dccccxxii. Ethelwardus, Eadwardi regis frater Death of germanus, defunctus est, et Wintonia? sepultus. Eodem anno, ^ tn ^" defuncto Wictiorum episcopo Ethelhuno, Wilferth successit. Bishops of Worcester. 1 anno] om. O. W. | " meritis] om, O, W. 446 MATTHjEI parisiensis A.D. 923. Nota de corpora Domini. A bleeding Anno Domini dccccxxiii. Sanguis Domini venit in Augiam 1 Sigebert, crucifix at sexto idus Novenibris, qui fluxifc de imagine Christi, cum c0 ' Tp? 1 '^ secundo in imagine sua a Juda^is pateretur priora. nau ?). De morte regis Eachvardi, et successions Ethelstani filii ejus. Nota. Death of Edward the Elder at Farring- don. Succession of iEthel- stan. Birth of Dunstan. Changes at Canter- bury and Wells. Anno Domini dccccxxiv. Invictissimus rex Anglorum Ead- Flor.Wig. wardus, cognomento Senior, qui cunctis Britanniam incolen- P* 5 ' 2 Ei tibus Anglorum, Walanorum, 2 Scotorum, Cumbrorum, Gal- walensium, 2 Danorum populis potenter prasfuit, post multas res egregie gestas, anno regni sui vigesimo quarto in villa regia, Farnduna nuncupata, diem clausit extremum, et Win- tonia3 in novo monasterio regio more sepultus est. Etbelstanus quoque films ejus primogenitus apud Kingestunam, regia villa, 3 rex creatus, ab Athelmo, Dorobernensi arcbiepiscopo, consecratur. Hujus vero regis temporibus in West-Saxonia3 finibus insignia puer oritur Dunstanus. Eodem anno defuncto id. MS. A., Atbclmo, . Dorobernensi arcbiepiscopo, Wlf belmus 4 successit, p. 573 3 . Wellensis antistes, et Wlfbelmo ad "Wellensem ecclesiam suc- cessit Elfegus. Marriage of JEthel- stan's sis- ter with Sihti'ic of Northum- bria, who repudiates her. lit Ethelstanus vex sororem suam maritaverit. Anno Domini dccccxxv. Etbelstanus, rex Anglorum, Ead- Id. gytbam, 5 sororem suam, Sibtrico Danica natione progenito, P- 5 ^ A - ISTortbanbumbrorum regi, matrimonio bonorifice copulavit. Qui, ob amorem virginis paganismum relinquens, fidem Cbristi suscepit, sed non multo post beatam virginem repudians ac Christianitatem abiciens, idolorum culturaru restauravit, et post modicum temporis apostatatus vitam miserabiliter terminavit. Sancta itaque puella, virginitate sibi reservata, apud Pollebe- 1 A later hand has altered this to Angliam. The date sexto idus Novembris is introduced from Ma- rianus Scotus. 2 Walanorum and Galwalensium have been introduced by the com- piler. Flor. has pariter et Britonum after Danorum. 3 regia villa'] Sic, Elor. having in Kingestune. W. has been altered to regiam villam. 4 Wlfhelmus] Withelmus, W. 5 An error introduced by the compiler, neither Florence nor the Chronicle mentioning the name, and Malmesbury expressly stating his ignorance, ii. 126, p. 197. See Mi\ Coxe's note, i. p. 385, note 4 . 6 From here to the end of the chapter seems the compiler's own. CHRONICA MAJORA. 447 riam in jejuniis ot vigiliis, in orationibus efc elemosinarum A.D. 925. studiis, usque ad finera. vita? sua? bonis pollens ojoeribus perse- Her death veravit ; transiit auteni post laudabilis vita? cursum ex hoc a ^ ^ es ~ mundo ibidem idus Julii, ubi usque hodie divina miracula non desinunt celebrari. worth. Flor. Wig p. 573 A. A.-S. Chron. a. 926, p. 382. Be igneis radiis in aere visis. Anno Domini dccccxxvi. Ignei per totam Angliam visi sunt Aurora "pi* radii in aquilonali j)laga c^eli, portendentes l mortem turpissi- ■ Borealls - mam regis Sibtrici supradicti, qui non multo post male periit ; Death of cujus regnum res Etbelstanus, expulso Guthfertb filio ejus, 1 11C ' suo copulavit imperio. Deinde omnes Anglite regulos, Hun- Submission wal scilicet regem Britonum, Coustantinum regem Scotorum, ° J arl0US Wlferbt 2 regem Wentorum, praelio vicit et fugavit. Aldredum t0 yEthel- quoque filium Eadulfi de 3 castello Bebbenberib exturbavit ; et stan. bi omnes, cum provincialibus aliis, videntes se ejus strenuitati non posse resistere, convenerunt, petentes pacem ab eo, atque idolatriaa renuntiantes foedus cum ipso firmissimum pepigerunt. Flor. Wig. p. 573 b. Soror regis Ethelstani matrimonii) copulaiur comiti Hugoni. jr nQ }. c f Anno Domini dccccxxvii. Hus;o. 4 filius Roberti comitis, so- - a V!' mar " • • m-i -r • T ned to rorem regis duxituxorem; quo utique anno 5 Tilredus, Lmdis- [Eadhild] farnensis episcopus, obiit, et Wicredus successit. Bps.of Lin- disfarne. Be amioitia inter regem et ducem Normannorum exorta. Vit. Pontif. Anno Domini dccccxxyiii. Leo sedit in catbedra Roniana Pope Leo MSA ' m ensibus sex - Eodem anno, defuncto Tunfrido, Licbesfeldensi ^ , p. 573 1 \ prsBSuli, Elle successit. Eodem tempore tanta inter regem Bishops of Cf. William Etbelstanum exorta est amicitia et ducem Nomianniae Rober- .,,. t- f of Jumic- turn, quod uterque in rebus dominaretur alterius, et in rebus jEthelstan S6 i S ' Jrnn bellicis mutuis congauderent auxiliis. and Rollo. col, 792. ° Nota miraculum de medone. Anno Domini dccccxxix. Rex Etbelstanus, reliquias sancto- p. 145. rum regni sui orationis gratia petere decernens, Glastonia? ccenobium imprimis devotus petivit. Erat autem ibi quaadam 1 poi'tende?ites~\ An introduction of the compiler, Florence and the Chronicle only mentioning Sihtric's death as occurring soon after. 2 i.e. Owen, king of Gwent. 3 del se, W. 4 Malmesbury, Gesta Eegum, ii. 126, p. 198; 135, p. 216, mentions this marriage, but without any date. 5 anno'] om. W. 448 MATTH,EI PARISIENSIS A.D. 929. nobilis matrona, nomine Elflcda, neptis ejusdem regis, 1 quae Bridferth iEthelstan marito defuncto vidualem ducere vitam exoptans, ad occiden- of Ramsey, visits Glas- talem ccenobii plagani elegerat mansionem ; hasc femina reli- Dunstani o f f giosa regi Ethelstano prandium studiose paravit, quern gratia ii. 10 JEthelfljed. ora tionis Glastoniam venturum prasscivit ; praecursores vero (Migne's regiae administrationis, scientes quod rex nepti suas ad 2 se * a - tT0 }°g ia > CXXX1X divertendi causa hospitandi licentiam concessisset, die praace- co ]_ 143*3). denti venerunt ad videndum si omnia necessaria praaparata fuissent; et, omnibus diligenter inspectis, dixerunt ad illam, " Universas administrationis sufficientiam habes, si tibi medonis " copia non deesset, quem 3 rex super omnes liquores potare " affectat." Et ilia, " Non patiatur mater Domini mei Jesu " Cbristi, ut in mensa regis medo deficiat ;" et Dei genitricis ecclesiam intrans, Deum et ejiis matrem sese 4 rogatura pro- stravit. Quid ergo ? Venit rex raulto stipatus militum comi- tatu, et post missarum celebrationes invitatus ad prandium introivit ; sed, in primo propinatu, vasculum illud exbausere avidi potatores ad unius palmulaa mensuram, et post, Deo an- gente et beata femina promerente, nihil minuens tota die pro- pinantibus substitit pincernis, ita ut, cunctis mirantibus, suffi- ceret universis ; quod miraculum cum rex relatu 5 ministrorum cognovisset, mente immutatus ait ad suos, " Peccavimus nimis, " banc Dei famulam superfluitate maxima aggravantes ;" et Pope Ste- surgens, salutata nepte, perrexit 6 viam sanctam. Eodem anno Vit.Pontif. phen VII. Stepbanus Papa creatus sedit annis duobus et mense uno. Bishops of Anno Domini dccccxxx. Defuncto Wilferth Wigorniensi 7 Flor.Wig. Worcester, antistite, Sinewoldus successit. P- 573 b. Bishops of Crediton. Pope John XI. De dbitu Eadulfi episcopi. Eadulpho successit Etlielgarus episcojpus. Anno Domini dccccxxxi. Eadulfns, Cridiensis prsesul, diem Id. p. 573 c. clausit supremum, cui Etbelgarus successit; hi quoque prae- Malmesb. sules Devoniensi provincia3 praesunt. Johannes Papa annis r: °° t A 11 ' tribus. Vit.Pontif. 1 Elfleda neptis ejusdem regis~\ An introduction of the compiler from nepti sua, 5 lines below. Brid- ferth merely says she was qucedam prcedives matrona regali ex progenie orta. The name seems to be taken from cujusdam JEthelfledce in Brid- ferth's previous chapter, col. 1432. In Osbern's life she is called Elgifu, c. 15, col. 425. 2 ad . . die] om. 0. W. 3 quem . . . affectat] Introduced by the compiler. 4 sese] om. W. 5 relatu] perelatu, O. W. 6 perrexit . . . sanctam] subit viam suam, Bridferth. 7 Wigorniensi] om. W. Flor. has Wicciorum. CHRONICA MAJORA. 449 Miraculum gloriosum de exequiis mortuortvm. Flor. Wig. Auno Domini dccccxxxii. Eximias vir sanctitatis Frithstanus, p. 573 c. Wintoniensis episcopus, ordinato pro se in episcopatn Birstano viro religioso, in urbe Wintoniensi panperem vitam transegit. 1 Hie prassul sanctissimus cotidie pro defunctorum reqnie missarn celebravit et psalmos pro animarurn salute assidue decantavit ; quadam denique nocte, cum de consuetudine cantando coemi- teria circuiret et psalmos recitaret, et, expletis omnibus, " Re- " quiescant in pace " subjungeret, subito voces, quasi infiniti exercitus, audivit respondentium de sepulclrris, " Amen, " amen." A.D. 932. Frithstan bishop of Winches- ter suc- ceeded by Birstan. Miracle while he said the Psalms for the dead. Rex Ethelstanus regnwm Scotorum devastat. Id. Anno Domini dccccxxxiii. Rex Anglorum Ethelstanus, quia rex Scotorum foedus, quod cum illo pepigerat, violaverat, cum classica manu pervalida et equestri exercitu non modico ad Scotiam perrexit, eamque ex maxima parte depopulatur; unde rex Scotorum Constantinus, vi compulsus, filium suum obsidem cum dignis muneribus illi tradidit, paceque redintegrata, rex ad propria remeavit. Eodem anno Sanctus Frithstanus decessit. Invasion of Scotland. Death of Frithstan. TJt rex Ethelstanus fratrem suum in mare suhmergi prcBcepit. Simeon, p. 686 b. Malmesb Gesta Re gum, ii. 139, p. 22 Story of the death ofEadwine, brother of ./EtheLstan. Anno Domini nccccxxxiv. Rex Ethelstanus fratrem suum Eadwinum jussit in mare submergi ; cujus 2 factionis causa lnec 1 fuisse asseritur. Erat in quadam villa West-Saxonia? opilionis filia, elegantis speciei puella, cui dormienti visum est lunam de 2. suo ventre splendere, et hoc lumine totam Angliam illustrari ; quod cum cuidam matronas, qua3 pueros regios nutrire consue- verat, retulisset, puellam recepit in domum suam, et filiee loco Ecgwin illam suscipiens, cibis delicatis nutrivit et vestibus earn culti- oribus vestiens gestu et moribus informavit. Et non multo post, Eadwardus, Elfredi magni regis Alius, casu per villam transiens ad domum divertit, credens famas suae detrimentum inferre, 3 si nutricem, quee ipsum educaverat, videre fastidiret ; ubi visee puella? captus amore, nocte dormivit 4 cum ea ; unoque complexu gravidata 5 tempore partus peperit filium, quern propter fidem somnii vocavit Ethelstanum. Itaque rege Ead- wardo, ut supra dictum est, defuncto, Alius ejus Ethelwardus Account of the birth of iEthelstan. 1 pauperem vitam transegit is an addition of the compiler. 2 cujus . . . asseritur~\ Introduced by the compiler. 3 inferre~\ referre, 0. W. 4 W. inserts que. 5 gravidata'] gravidatam, A. 0. W. F F 450 MATTH,£I parisiensis A.D. 934. ./Ethelstan crowned at Kingston. Eadwine drowned. Penitence of ^Ethel- stan. Bishops of Winches- ter. Abps. of Canter- bury. Bishops of Wilton. Death of Rollo, duke of Normandy. Origin of the names Normandy and Bigod. ex legitima conjuge generatus, patrem cita morte 1 secutus est ; tunc omnium favore Ethelstanus, licet ex concubina susceptus, in regem electus, spreto 2 Eadwino, nondum ad regnandum propter teneros annos idoneo, in Kingestune, villa regia, ipsum, ut preedictum est, consecraverunt ; consecratus autem Ethel- stanus, fratrem suum Eadwinum, quern de legitimo inatrimonio cognovit generatum, nigerrimo 3 perstrinxit odio, metuens ne per ipsum quandoque a regni solio privaretur. Hac igitur occasione ductus rex, fratrem suum Eadwinum solum cum ar- niigero, in navicula vetustate confracta, in maris medio sine remige et remigio dimissum nriserabiliter Neptuno commisit ; ubi adolescens ille inter fluctus maris vita perteesus, voluntario prascipitio undis sese summersit; armiger vero nunc pedibus, modo manibus remigando, corpus domini sui a Dorobernia in Witsant ad terram perduxit, et honorifice sepelivit. 4 Ethel- stanus rex, postquam ab ira deferbuit, tarn enorme factum abhorrens, septenni poenitentia accepta, fratricidium deflevit, pincernamque suum, qui tale ei consilium dederat, crudeli rnorte damnavit. Eodem anno Sanctus Birstanus, Wintoniensis episcopus, cse- lestia migravit ad regna, cui successit Elfegus vir religione insignis ; quo utique anno, defuncto Wlfhelmo, Dorobernensi archiepiscopo, Odo, Wellensis 3 antistes, successit; Odoni vero ad Wellensem 5 ecclesiam successit Osulfus. Mahnesb. Gesta Be- gum, ii. 139, p. 223, 131, p. 205. Id. ii. 140, p. 224. Flor. Wig. p. 573 d. Id.Append. p. 620 b. De morte Mdberti prvnd clucis Normannorum. Anno Domini dccccxxxv. Robertus, dux Normannorum pri- Cf. Will, of mus, in senectute bona ex hac luce transiens, Willelmum filium Junneges, suum, juvenem elegantissimum, sibi constituit successorem. u \ ' Rollo, 6 secundum quendam historiographum, primus conquisivit Normanniam, qua3 Neustria dicebatur. Ad quern cum rex Francorum nuncios destinaverat ut nomen ejus inquirerent, respondit " Nornneman Bigou," id est, " Noricus sum per Deum." Erat enim a Norwegia oriundus, unde Normannia primo dicta est et vir Bigod. 1 W. omits morte. 2 spreto . . . idoneo~\ Introduced by the compiler. 3 nigerrimo] nigertimo, 0. W. ; integerrimo, West. This is an in- troduction of the compiler. 4 et , . sepelivit] om. W., though O. has it. It is not in Malmesbury, but is in West. 5 Wellensis — Wellense)n] Errors for Wiltoniensis — Wiltoniensem, i.e., of Ramsbury. See Mahnesb. Gest. Pontif. i. 14, p. 20. 6 Par. inserts in the margin: " De " isto Bollone lege in antecedenti " folio ad hoc signiun 0— " (i.e. p. 440). CHRONICA MAJOEA. 451 TJt Lodoivicus, n&pos regis Anglorum, Francice diadema A.D. 936. suscepit. Flodoardi Anno Domini dccccxxxvi. Comes Hugo mittit nuntios in Louis IV. Rheruensis Angliam, pro accersiendo Lodowico, Karoli regis filio, ad api- 8ent *° r col 448 ' cem re o n i 1 Francorum, quern rex Ethelstanus, avunculus ejus, lan(i im £~ (Migue's accepto a legatis Franciee juramento, cum quibusdam episcopis crowned Patrologia, in Franciam mittit, cui comes Hugo cum aliis proceribus ob- p. 146. cxxxv). viam profecti, 2 in ipsis littoris arenis sese Lodowico committunt, at Laon by et inde Laudunum ducentes, coronatur ibidem ab Artbaldo Arthald, -, . ,., . . ,. . •.•••! archbishop archiepiscopo, prgesentibus vigmti episcopis et pnncipibus f Rh e i m g regni. 3 TJt rex Ethelstanus multos hostes prostraverit. Flor. Wig. Anno Domini dccccxxxvii. Hybernensium multarumque in- Battle of p. 573 n. sularum rex Anlafus paganus, a Scotorum rege Constantino Brunan- invitatus, ostium Humbre fluminis valida cum classe ingredi- tur ; cui rex Anglorum Ethelstanus et frater 4 ejus Eadmundus cum exercitu occurrentes, in loco qui Brunebirh nuncupatur, a diei principio usque in vesperum pra^lio protracto, quinque regulos et septem duces ex adversariis peremerunt, tantumque sanguinem ibidem fuderunt, quantum in nullo Angliee prgelio fusum eatenus audierunt; reges vero Anlafum et 5 Constantinum ad naves fugere compellentes, cum glorioso triumpbo ad pro- pria remearunt. 6 TJt Otho imperator sororem regis Ethelstani duxerit. Id. Anno Domini dccccxxxviii. Otho Eomanum adeptus impe- Otho I. rium imperavit annis triginta sex; qui continuo ad imperium em P er01 '- promotus, Elgivam, 7 Ethelstani regis sororem, in conjugium Bis mar- • . PltliTG Willi susce P lt - Eadgyth. Hex Ethelstanus etiam duo ccenobia construxii, sedenie Stephano Papa. Vit. Pontif. Anno Domini dccccxxxix. Stephanus sedit in cathedra Eo- Pope Ste- mana annis tribus, mensibus quatuor, et diebus quindecim. 8 P^ en VIII. 1 regni] regem, W. 2 profecti] Sic, Flodoard having " et ceteri Francorum proceres." 3 This passage is also in Flod- oard's Hist. Eccl. Rhemensis, iv. 26, col. 298. 4 frater'] super, A. 8 et] om. 0. W. 6 remearunt] remeavit, A. O. W. 7 Elgivam] An ereor for Eadgy- tham. Flor. has only "imam soro- "' rum suarum." See above, p. 436, n, 7 . 8 quindecim] xxv., O. W. F F 2 452 MATTELEI PAPJSIENSIS A.D. 939. Per idem tempus rex Anglorom Ethelstanus, pro anima Malmesb. Middleton fratris sui Eadwini, quern pravo usus consilio in mari fecerat ff e ^; "^" nt- submergi, duo coenobia, Middeltonense et Micheleneiense, and Mi chelney monasteries con strui praecepit, built by ampliavit. ^Etbelstan. ii. 8 pp. et ea prsediis multis et possessionibus 199 5, 93, 186, Death of ^Ethelstan. Succession of Edmund. Dunstan. His influ- ence, but subse- quent re- moval by Edmund. Miraculous escape of Edmund while hunt- JDe morte regis Ethelstani et successione filii 1 ejus Eaclmundi. Anno Domini dccccxl. Ethelstanus, rex Anglorum magni- ficus, anno regni sui sexto decimo, apud G-loverniam diem clausit supremum, sexto kalendas Novembris. Successit ei in regnuni frater ejus et 2 ba3res legitimus Eadmundus, fratre 3 apud Malmesberiam translato et ibidem honorifice tumulato, ubi 4 idem rex adbuc vivens sepulturam elegit. Cum vero rex Eadmundus regalibus insignibus [esset] 5 subli- matus, beatum Dunstanum, quern, adhuc fratre superstite, pro- babilis vitas et lingua? noverat expeditaa, suis consiliis interesse praecepit, ut inter regios palatinos principesque 6 connumeretur electus ; cujus nonnulli militum et clientum bonaa conversationis constantiam intuentes, dicebant "quia 7 bonus est, alii autem " non, sed seducit turbas ;" unde quidam, ejus bonitati et pru- dentiaa invidentes, depravare eum cceperunt in oculis regis, quibus ille favorem, non rem bene examinans, praebens, jussit ilium omni statim bonore et cancellarii dignitate privari, et sei'vitium sibi, ubi vellet, alibi adipisci. Hex vero die crastina ibat cum suis, ut fastidium in venando sullevaret; protinus cum in silva corniculantium strepitus resonabat venatorum, latratusque 8 soscallorum, multi cervorum fugam leviter ini- erunt, ex quibus, rex solus cum caterva insequentium canum 9 unum mirse magnitudinis insequi ccepit, quern diu per diversa locorum devia canum agilitate fatigatum, ad quoddam praacisi montis praacipitium impellens, una cum canibus cervum sese praacipiteni dare coegit ; qui omnes pariter ex alto descenden- tes contriti, in mortem subito corruerunt. Rex autem cervum et canes cum magno volantis equi cursu insectans, viso praa- cipitio, equum retinere laboravit, sed quoniam effraenus collique contumacis erat et rigidaa cervicis, ipsum omnino refraanare non valuit, omni spe salutis ablata, in voluntate Dei omni- Flor. Wig. p. 574 a. Bridferth, Vita S. Dunstani, iii. 13 (Migne, cxxxix. coll. 1435, 1436). Id. iii. 14, col. 1437. 1 filii] Sic, for fratris. 2 et hares legitimus'] Introduced by the compiler. 3 fratre] patre, A. O. W. 4 ubi . . . elegit^] Introduced by the compiler. 5 esset is also -wanting- in O. W. 6 principesque] princepsque, W. 7 This, from St. John vii. 12, is introduced by the compiler. s que] om. O. W. ; soscallorum is an introduction of the compiler. a canum] This has been altered in W. to cervum. CHEONICA MAJOKA. 453 Dunstani, iii. 14, col. 1437. Bridferth, potentis suam animam commendabat ; " Grratias tibi," inquit, A.D. 940. Vita S. " a g 0> Doinine Jesu Christe, quod me uon memini iu his " diebus aliquem lassisse nisi solum Dunstanum, et hoc " prompta devotione, concesso mihi spatio, sibi me reconci- " lians, emendabo ;" ad hoc dictum, beati viri meritis, restitit 1 equus in ultimo pra?cipitii loco, et rex iu se reductus pro restitutione vitas suae Deo gratias referebat ; et veniens domum, jussit sibi beatum Dunstanum preesentari, et cum coram rege adductus fuisset, protinus conscensis equis viam, qua? ducit ad Glastoniam, recto tramite tenuerunt. Quo cum pervenis- sent et coenobium ingressi fuissent, apprehensa dextera Dun- Restoration stani manu, osculatus est earn, ducensque ad [sedem] cathe- of Dunstan. dralem, consentientibus 2 monachis, ilium in earn ponens, dixit, " Esto sedis hujus et ecclesia3 fidelissimus abbas, et si quid " tibi defuerit ad sancta? religionis supplementum, ego illud " regia largitate supplebo." Sicque 3 licet multum renitens beatus Dunstanus, ad officium regiminis a Deo vocatus, omnibus se studuit, salvo rigorc re- ligionis, amabilem exhibere. Enlarged from Simeon, p. 686 d. TJt rex Eadmundus et rex Norwegice Anlafus regnwm diviserint. 4 Circa eosdem dies Anlafus, genere Norwegensis, qui 5 tempore Invasion of regis Ethelstani de regno Northanhumbrorum ejectus fuerat, Anlaf. hoc anno, maximo comitatus navigio, Eboracum petivit ; deinde australes Anglia? partes hostiliter adieus, subito sibi regnum Anglia? subjugare disposuit. Cumque hasc regi Eadmundo nuntiata fuissent, venit ei obviam cum exercitu copioso ; et 6 apud Legecestriam duo reges hostiliter ' concurrentes, plurima Battle of diei parte, damnosum nimis hinc et inde pra?liuni commise- - L,eicester - runt ; sed duo archiepiscopi, Odo Cantuariensis et Wlstanus Division Eboracensis, viso utrimque periculo et regni exterminio, talem °* tne inter eos concordiam composuerunt, ut Anlafus totam Anglia? h e +£ een insulam ad borealem plagam strata? regia?, qua? Waltinge dici- Edmund tuv, possideret, Eadmundus vero ad australem ejusdem callis and Anlaf. partem toto regno pacifice frueretur, et, qui 8 inter eos vitam duceret longiorem, regnum totum post mortem alterius occuparet. 1 restitit~\ resistit, A. 2 consentientibus monachis] Intro- duced by the compiler. 3 This paragraph is an addition of the compiler. 4 diviserint] dimiserint, A. 5 qui . . . fuerat] From the Li- belLus de reyibus Saxonicis, p. 212. 6 et] om. 0. W. 7 hostiliter] om. 0. W. s This last sentence is entirely due to the compiler. The whole paragraph is re-written and enlarged from Simeon's account. 454 MATTH^EI PARISIENSIS A.D. 940. Deindc ' Anlafus Alditbam, Ormi comitis filiam, suscepit Marriage uxorem, cujus consilio et auxilio fultus praafatam victoriam of Anlaf. est adeptus. Bishops of Eodem anno defuncto Alfredo, Sireburnensi episcopo, Wlsius Flor.Wig. Sherborne. SUC cessit. PP- 574 A > 621 A. Anlafus moritur. Death of Anno Domini dccccxli. Anlafus rex nnper creatns, dum Enlarged Anlaf. vastaret ecclesiam Sancti Balteri et Tinniogeham 2 igne ere- j™ 111 maret, 3 mox Dei judicio correptus, vitam niiserabiliter termi- 6g6 ^ Edmund navit; et rex Eadmundus Northanhumbriam petens bostiliter, Flor.Wig. monarch of Anlafum, filium Sihtrici, et Reginaldum, filiurn Gutbredi, reges, p. 574 c. England, inde 4 potenter expellens, monarcbiam totius Anglia3 iterum snbjugavit. TJt rex Eadmundus plures civitates de manibus Danorum eripuerit. Five cities Anno Domini dccccxlii. Rex Eadmundus Lincolniam, Snot- Id. p. 574 a. and Mercia insreham, Derebi, Legecestriam, et Stanfordiam de manibus y ee p. om Danorum eripiens, cum Mercia tota, omnia sub sua potestate by Ed- redegit. mund. Nota miraculum de Sancto Dunstano. p. 147. Anno Domini dccccxliii. Cum magnifico regi Eadmundo Id. p. 574b. Promise of regina sua Algyva filium peperisset Eadgarum, Sanctus Dun- peace under gt anus audivit voces psallentium et dicentium in sublime, b ' " Pax Anglorum ecclesia3, exorti nunc pueri nostrique tempore Baptism of " Dunstani." Eodem anno rex Eadmundus regem Anlafum Anlaf and de lavacro sanctaa regenerationis suscepit eumque regiis mu- ieignald. ner ib us honoravit. Reginaldum aaque, Nortbanbumbrorum regulum, dum ab episcopo confirmaretur, tenuit, sibique iu M°a P rinus filium adoptavit. Marinus Papa. colIm. (Martin Be morte Willehni duels Normannorum. Murder of Anno Domini dccccxliv. "Willelmus, dux Normannorum se- Cf. Will, of William cundus, proditione Arnulfi, comitis Flandrensis, interfectus Junueges, ■J 1 e ° , est ; nam cum idem Willelmus unum ex castris prasfati comitis "*",, ' ' ' occupasset, Arnulfus, simulata fide, ilium ad colloquium evo- gio. 1 This paragraph is peculiar to I 3 cremaref\ cremavit, W. the compiler. i inde . . . subjugavit~\ eamque 2 Tiningham or Tynningham. | suae ditioni subegit, Flor. CHEONICA MAJOKA. 455 catum, dura in navi de pace tractarent, per Balzonem ducem A.D. 944. Flor. Wig. obtruncavit. Cui successit filius ejus Eicardus, dux tertius Richard I. p. 574 b. Normannorum. duke of Normandy. SeethePri- JJt rex Eadmundus beato Eadmundo wmltas contulerit mansiones. vilegium Eadmundi Anno Domini dccccxlv. Rex Eadraundus beato martyri Gift of regis m the Eadmundo dedit Bedericbeswrthe, villam reejiam, in qua usque ?~, un *? Monasti- , ,. , , . ,° ',., ^ .? b. Edmund, con iii p bodie corpus ejusdem martyris requiescit ; deditque eidem 137, num. martyri circa ilium locum terram non modicam, quam sub- iv. (said to scriptione episcoporum, comitum, et baronum pia devotione J etake ?, e roboravit. from a MS. of Marian. -)" Ut rex Eadmundus Qwmbriam regi Scotorum dederit. Vit. Pontif. Flor. Wig. p. 574 c. (Not in Plor.) Flor. Wig. p. 574 c. Cf. Malmesb. Gest. Reg. ii. 144, p. 228. Anno Domini dccccxlvi. Agapitus sedit Romas annis decern, Pope Aga- mensibus sex, et diebus decern. petus II. Eodem anno rex Eadmundus, adjutorio Lolini regis Demetiaa Dunruail's fretus, 1 Cumbriam totam cunctis opibus spoliavit, ac duobus sons filiis Dunmail, ejusdem provinciaa regis, oculorum luce pri- ■. p ' vatis, regnum illud Malcolmo, Scotorum regi, de se tenendum berland concessit, ut aquilonales Angliae partes terra marique ab bos- given to tium adventantium incursione tueretur. Malcolm I. by Ed- mund. De morte Eadmundi regis. Eodem anno rex piissimus Anglorum, Eadmundus, dum in Death of festo Sancti Augustini, Anglorum apostoli, omnes regni pro- - bjClmuil( i- ceres ad magnum convivium in villa regia, quae Micheleberih 2 dicitur, invitasset, sicut mos erat Anglis singulis facere annis, ob venerationem beati Augustini, per quem fidei lumen Angli sunt adepti, congregatis omnibus, ad prandium regis consi- dentibus, coeperunt epulari et gaudere, ipso rege ad hoc plu- rimum annitente. Tandem cum rex caput erigeret, ut videret discumbentes, inter caateros latrunculum quendam nomine Leof, quem ante paucos annos propter latrocinium eliminaverat, in aula stare conspexit, quod rex nimis moleste ferens, innuit 3 pincernaa suo, ut furem ilium de palatio quantocius amoveret; sed cum nequissimus ille propter pincernam exire noluisset, rex nimia succensus ira de mensa subito exilivit, atque latro- 1 adjutorio . . . fretus'] This is peculiar to the compiler, as also the account of the two sons of Dun- mail, both being interpolated in the extract from Florence. 2 Micheleberih'] Pukelechirche, Malmesb., as the Chron. :i innuit . . . noluissef] These de- tails are peculiar to the compiler. 456 MATTH^SI PAFJSIENSIS A.D. 946. nem ilium per capillos arripiens in pavimentum projecit. Ad Cf. Death of proditor ille, cum se lsesum regemque in se jacentem sensisset, Malmesb. Edmund, extracto ocius cultello, quern occulte ferebat, regem, proh ^ ,^ dolor ! jugulavit. Videntes regii milites et ministri dominum p. 229. suum mortuum et sanguine tabefactum, irruerunt omnes in latronem ilium, atque corpus ejus totum et ossa in frusta minutissima conciderunt ; sicque clarum regalis convivii prin- cipium nebulosus rerum gestarum exitus terminavit. De coronatione piissimi regis Eadredi. Coronation Defuncto itaque rege Eadmundo et apud Glastoniam sepulto, Flor. Wig. of Eadred. Eadredus frater ejus in Kingestona, villa regia, regni diadema P- 5 ?4 D - a beato Odone, Cantuariensi archiepiscopo, suscepit septimo He reduces decimo kalendas Septembris. Reliquit quoque duos filios Id.Append. jSJorthmn- ^gg-pg^eg legitimos, Eadwinum et Eadgarum, qui, repugnante P- 642 A - eeive's the iUegitima ffitate, patri succedere non valebant. 1 Hie, ut suus Id. p.574D. homage of germanus prius egerat rex Eadmundus, Northanhumbriam to- MaleolmL, tarn in sui dominium redactam, a rege Scotorum fidelitatem king or accepit, et 2 insuper Eboracensi ecclesiaa metropolitanaa duo gives 'bells s ig na nori niodica devotus donavit ; denique, cum a Cumbro- toYork; rum rege juramentum fidelitatis accepisset, et partes illas in quiets securitate posuisset, versus austrum cum suis contendit. Cum er- Hjlc autem rex nobilis, non dispar prasdecessoribus suis, Osbern, His love for beatum Dunstanum tanto caritatis ardore dilexit, ut omnes Vita S. S.Dunstan. thesauros suos sub ejus custodia commendaret. Beatus 3 interea O2 un ^o am ' Elfegus, Wentana3 urbis episcopus, qui eundem Dunstanum (Migne's monacbatus et presbyteratus ordine decoraverat, ab hoc sseculo Patrologia, migravit; cui rex volens subrogare Dunstanum, per reginam, 4 exxxvn. scilicet matrem suam, super his ilium convenit ; ad haac ille, 433 f rom " Rogo," inquit, " domina, de precibus hujusmodi cessare, Wharton's " sciens me diebus regis, filii tui, pontificem non futurum ;" Anglia dixit autem haec vir Dei regem diligens, cujus consiliis sacer- " acra > Vision of dotii causa noluit deesse ; sed sequenti nocte sibi visum est, b instan. se Eomam adisse et, adoratis Apostolis, ilico domum redisse ; cumque ad Montem Gaudii applicuisset, ecce Sanctus Petrus cum Apostolis Paulo et Andrea occurrit, singuli singulos gladios manu tenentes et ei protensis manibus offerentes. In gladio Sancti Petri scriptum fuit, "In principio erat verbum," et gladii Sanctorum Pauli et Andreas propriis nominibus erant inscripti ; tunc ei Sanctus Petrus Apostolus blande cecinit modulando, " Tollite jugum meum super vos, et invenietis 1 qui . . . valebant] Peculiar to ! 3 This is considerably altered the compiler. ' from Osbern. 2 The rest of this paragraph is 4 i.e. Eadgifu. peculiar to the compiler. CHRONICA MAJOEA. 457 23, col. 434. ("Not in Osbern.) Osbern, " requiem animabus vestris," deinde ilium arguendo, virgam, A.D. 946. Vita S. _ quam tenebat, levavit, et levi ictu in palma percutiendo v i s i° n of os n„i ava dixit, "Hoc habeas commonitorium de ulterius non recusando ' uns an ' " jugum Domini." Ad hsec evigilans vir Dei, regi mane visionem retulit admiranti ; cui rex, " Cum gladii," inquit, " quos ex Apostolica largitate suscepisti, armaturam 1 desig- " nent Spiritus Sancti, scias pro certo per gladium Petri, " verbo Dei inscriptum, archiepiscopatus dignitate caslitus te " donandum, per gladium Pauli, simplicem episcopatum, et " per gladium Andreas, alium 2 praasulatum jure te regiminis " possessurum." Nam postea juxta somnii interpretationem His three Cantuariensem rexit ecclesiam, in nomine Sanctse Trinitatis seeS- dedicatam, Londoniensem in nomine Pauli, et Rofensem in beati Andreas [nomine] consecratam. Mor. Wig. p. 575 a. Malmesb. Gest. Pon- tif. ii. 75, p. 164. Flor. Wig. p. 574 e. Miracula de Sancto Elfego episcopo. Anno Domini dccccxlvii. Post Sanctum Elfegum, Wintoni- ensem praasulem, Elfsius successit. De beato quoque Elfego legitur, quod in die Cinerum, cum de more pcenitentes [ec- clesias] liminibus removeret, hortatus est eos, ut tempore Quadragesimali, jejunio et castitati vacantes, diebus illis uxo- rum etiam deliciis abstinerent; quorum unus, casteris episcopi jussionibus reverenter obtemperantibus, joculari ccepit, dicens, se abstinere non posse a venere, a cibo pariter et conjugio; cui episcopus, " Contristas 3 me, miser oppido, nesciens quid " tibi pariat dies ventura;" et sic homo ille recedens, duram beati Elfegi prophetiam nebulo experitur, dum postera lncc in cubiculo sit repertus exanimis, incertum utrum a diabolo suffocatus. Alio quoque tempore, dum sacros ordines cele- brasset, tres monachos ad ordinem presbyteratus promovit ; completis itaque ordinibus, prassul sanctas recordationis astan- tibus dixit, " Hodie tribus monachis manus imposui, quorum 4 " duo pontificalis ordinis gratiam obtinebunt, unus in civitate " Wigornias ac deinde in Cantia, et alter meam sedem quando- " que adimplebit ; tertius, voluptatum 5 petulantia accensus, " exitum miserabilem sortietur ; " quam utique sancti praesulis prophetiam, 6 ut prasdixerat, rerum exitus comprobavit. Eodem anno gens Northanhumbrorum, Eadredo regi fidem infrin- gentes, Eilricum quendam, Danica stirpe progenitum, super se resrem statuerunt. S. vElfeah bishop of Winches- ter. p. 148. Eebellion of the Northum- brians. 1 armaturam'] armatura, 0. W. From here to the end of the chapter is the compiler's own, or from some other source than Osbern. 2 aliurn] aliud, A. O. W. 3 Contristas'] Contristatus, O. W. 4 quorum] quo, 0. W. 5 voluptatum] voluntatum, 0. W. 6 quam . . prophetiam] quae . . . prophetia, A. 0. W. This sentence is re-written in his own words by the compiler. 458 MATTHiEI PARISIENSIS A.D. 948. Tit rex "Eadredus hostes suos patenter subjecerit. Anno Domini dccccxlviii. Rex Eadredus pro infidelitate Flor. "Wig. rJorthanhunibrensium illam provinciam devastavit, in qua et P* 5 " 4 E - Eadred ravages bria which mona sterium in Ripum, a Sancto Wilfrido olim constructum, submits. est ignibus concrematum ; sed, rege recedente, exercitus [de] Eboraco erumpens, in extrema pai'te exercitus regis multam fecit stragem. Hoc autem cognito a rege, redire disposuit, et omnes hostes suos usque ad unum delere ; sed gens North- anbumbrorum valde perterrita, Elricum, quern sibi regem constituerant, abicientes, Eadredi regis injurias honoribiis et detrimenta muneribus exsolverunt. Be hcBresi Anthropomorpliitarum. Heresy of Anno Domini dccccxlix. In Italia exorta est heeresis An- Sigebert, the An- tbropomorpbitarum, qui corpoream Deum habere formam cou- a - 939 > nhitE° m ° r " tendunt, contra quam Ritherius, Vernonensium episcopus, et ' 183# verbis reclamabat et scriptis. phitee. Eiric of Northum- bria slain on Stein- mor with his son and regnavit. brother. De morte Eilrici regis. Anno Domini dccccl. Rex Eilricus in quadam solitudine qua3 Steinmor dicitur, cum filio suo Haerico et fratre Regi- naldo, proditione Osulfi comitis, a Haccne 1 consule fraudulen- ter interempti sunt, ac deinde in partibus illis rex Eadredus Ut rex Eadredus archiepiscopum incarceraverit. Wulstan, Anno Domini dccccli. Rex Eadredus Wlstanum, Ebora- Flor. Wig. archbishop censem archiepiscopum, in Jutabirih arctam posuit in custo- P- 575 b. ot xork, di am , quia frequenter apud eum accusabatur certis de causis, at Jed- u ^ I 11 * cives Theodfordenses plures occidi jussit, in ultionem burgh. abbatis Aldelmi injuste ab eis interfecti. Tit mortuo Algaro ejpiscopo Alwoldus successerit. iElfwold Anno Domini dcccclii. Algaro Cridiensi pontifice defuncto, Id. bishop of Alwoldus, consilio beati Dunstani, successit. Crediton. 1 The death of Eiric, " a Mac- " cus filio Anlafi," is mentioned by- Simeon of Durham, Hist. Contin. p. 90 (ed. Hinde), but the other par- ticulars given above are only by the present compiler. See Mr. Hinde's notes, pp. liii., 90. CHRONICA MAJORA. 459 Flor. Wig. p. 575 B. Id. p. 575 D. Archiepiscopus de carcere liberatur. a.D. 953, .Anno Domini dcccciiii. Wlstano, Eboracensi arcbiepiscopo, Wulstan de custodia soluto, apud Dorkecestrara episcopali restituitur fr ee d, a nd digmiatu Dorchester. OsTcetel archiepiscopus creahi/r. Anno Domini dcgccliv. Osketel, vir 1 bonus et in rebus Consecra- divinis ad plenum eruditus, factus est arcbiepiscopus Ebora- *f ^ °* De morte regis Eadredi. Id. p. 575b. Axi.no Domini dcccclv. Eex Anglorum pofcentissimus Eadre- dus, anno regni sui decimo, cum graviter asgrotare coepisset, missa celeri legatione, beatum patrem Dunstanum confessionis gratia accersivhV; quo festine ad palatium tendente, vox de- super clare sonuit, ipso audiente, "Rex Eadredus jam in pace " quievit," ad quern vocem equus, cui insedit, pondus angelicaa vocis ferre non valens, absque ulla sessoris laesione, mortuus in terram corruit. Denique " cum venisset ad regem beatus Dunstanus, reperit regem sub eodem tempore defunctum, quo illi angelus in itinere nuntiavit. Regis autem corpus Win- tonias delatum est, et a beato Dunstano in veteri monasterio traditur sepultura?. Successit ei in regnum Eadwinus, Eadmundi regis filius et Sanctas Algiva3 reginee, et apud Kingestonam ab Odone, Dorobernensi arcbiepiscopo, regiam unctionem suscepit. Huic quasdam mulier inepta, licet natione prsecelsa, cum adulta filia per nefandum familiaritatis lenocinium adbaarebat, ut sese vel filiam suam sub conjugali titulo sociaret ; quas ille, ut aiunt, alternatim, quod dicere nefas est, turpi palpatu et absque pudore libidinose tractavit. In die enim qua in regem consecratus est, confestim post regiam unctionem, de mensa subito prosilivit, principes et lseta relinquens convivia, ut lascivius voluptatem lenocinii vinolentus compleret; displicuit factum optimatibus, et beatum abbatem Dunstanum miserunt ad regem reducendum, ut in regali convivio fieret jocundus assessor ; qui, juxta principum jussa, adjuncto sibi Cynesio episcopo, 3 cognato suo, tbalamum ingressus invenerunt coronam regiam, splendore decoram, procul a capite in terram usque negligenter avulsam, regemque inter utrasque in luti volutabro Id. p. 575 c. Bridferth, Vita S. Dunstani, iv. 21, col. 1442. Death of Eadred. Revelation of his death to S. Dun- stan. His burial at Win- chester. Eadwig succeeds. Behaviour of Eadwig on his coronation day. 1 For this Florence has only vir reverendus. 2 Denique . . . nuntiavit^] Intro- duced from Bridferth's Vita S. Dun- stani, iv. 20, col. 1442 (Migne, cxxxix.). 3 Of Lichfield. 400 MATTHiEI PARISIENSIS Reproof of Eadwig by S.Dunstan. A.D. 955. volutantem ; 1 [et dixerunt] " "Vestri nos principes ad te ro- Bridferth, " gando direxerunt, ut redeas ad tuse sedis dignum triclinium, Vita S. " et similiter 3 cum eis jocundus existas ;" et mulierum - ly 2 \ ' pariter ineptias increpans et marram regis dum surgere nollet co i. 1443. arripiens, ad regale convivium furibundum reduxit. Tunc meretrix ilia, Algiva nuncupata, contra virum Dei ferventi furore consurgens dixit, ilium nimis fuisse temerarium, dum regis secreta non vocatus intravit; sicque beatum Dunstanum mulier nequissima persequi non cessavit, donee regis animum contra venerabilem abbatem in odium mortale convertit. Pope John XII. Banish- ment of S. Dunstan. Be exilio Sancti Dunstani abbatis. Anno Domini dcccclvi. Johannes Papa creatus sedit in cathedra Eomana annis septem. Algiva supradicta, mulierum turpissima, ex Eadwii regis consensu omnem substantiam mo- nasterii viri Dei Dunstani diripiens, urgente ejusdem regis imperio, tandem ipsum a regno proscripsit, qui Gallioanas secedens in partes exilium coactus petivit ; sed mulier virum Dei desiderans praevenire, misit lictores, ut fertur, qui ipsum, si inveniretur, lumine oculorum privarent ; sed, eo non invento, confusi ad propria remearunt. Vit. Pontif. Bridferth, Vita S. Dunstani, iv. 22, col. 1443. Osbern, V. S. Dun- stani, 27, col. 437. Division of the country between Eadwig and Ead- gar. p. 149. De conse- cratione beati Dun- stani abba- tis ad ecclesiam Wigorni- ensem. stani, v. 24, col. 1445. De expulsione Eadwi regis Anglice a regno. Anno Domini dcccclvii. Rex Eadwinus, quoniam in regi- Flor. Wig. mine sibi commisso insipienter egisset, a Mercensibus popu- P- 5 ? 5 D - lis et JSTorensibus est penitus derelictus ; nempe sapientes Bridferth, quosque regni et nobiles odio vanitatis disperdens, ignaros Y" S. Dun nihilominus et iniquos studio dilectionis fovebat. Quo unanimi omnium conspiratione dejecto, elegerunt, Deo dicante, fratrem ejus Eadgarum in regem, et, annuente populo, res regni pub- lica dispertita inter fratres; Thamensis fluvius regnum dister- Elor. Wig. minaret amborum ; tunc Eadgarus beatum Dunstanum, ab P- 575 d. exilio reductum, in omni honore restituit pristina3 dignitatis. Excurso debinc brevi temporis intervallo, Kenwoldus Wigor- niensis ecclesia3 [pastor] 5 defungitur, et beatus Dunstanus, licet 6 multum renitens, electus, ab Odone Cantuariensi archi- episcopo consecratur. 1 luti . . volutanteni] luto . . vo- luntatem, W. A. has luto. 2 et, dixerimt~\ Also omitted in O. W. West. 3 similiter'] simul, O. W. 4 a] ac, W. 5 pastor is also omitted in O. W. 6 licet multum renitens is intro- duced by the compiler. CHRONICA MAJORA. 461 I)e archiepiscopo per symoniam promoto. A.D. 958. Flor. Wig. Anno Domini dcccclviii. Defuncto Brithelmo, 1 Londoniensi Dunstan p. 575 e. episcopo, rex Eadgarus in loco ejus beatum substituit Dun- bishop of p a T 1 p ' stanum ; qui, protinus apud Westmonasterium constructo ad London. ii. 8l" ' duodecim monachos ccenobio, in loco ubi quondam Mellitus He Dul lds p. 178. episcopus beato Petro ecclesiam fabricaverat, Sanctum Wlsium 2 fw es +_ Flor. Wig. ibidem constituit abbatem. Eodem anno Sanctus Odo, Can- minster. p. 576 a. tuariensis archiepiscopus, regem Eadwium et Elgivam ab Divorce of invicem separavit, vel causa consanguinitatis, vel quia illam Eadwigand [ut] adulteram adamavit. Quo etiam anno idem Odo, Doro- ~~ & bevnensis archiepiscopus, vir ingenio clarus, virtute laudabilis aj. C KbishoD et spiritu prophetias pollens, bumanis rebus exemptus, in pa- odo. radisum est angelorum manibus deportatus; quo ad caslestia translato, Elfsinus, Wentanas urbis episcopus, datis muneribus iElfsin ob- profusis, per internuntios regem Eadgarum circumvenire stu- tams tne dens, cum 3 Symone Masro thronum Cantuariensis ecclesia?, s ? e ^ t r^ ■ ■ ■ . . ,. simony, pecuniae mterventu, conscendit. Qui primo mtrusioms die abstinere non potuit, quin furias mente diu conceptas evo- meret ; ad tumulum Sancti Odonis accedens, illudque pede insults ; ,,' 0( ." conculcans, dixit, " Pessime senex, nunc animam licet sero Od°' s 1. 17, p. 25. ... . . . . . tomb " emisisti, et meliori locum faciens recessisti ; nunc vero quod ' " diu concupiveram 4 teneo, te invito, et inde tibi malas gra- " tias ago;" et sic fatus, 5 cum rabidus ille sopori membra dedisset sequenti nocte, vidit beati Odonis effigiem sibi astare, et properare convicium atque velox illi exitium comminari ; sed Elfsinus, somnii vanitatem esse quod viderat existimans, non minus ad obtinendum pallium Eomam properabat; ubi and cum per Alpes viam expediret inceptam, nihil aliud remedii perishes in habere potuit, dum nivali Tfrigore 6 ] esset consjelatus, nisi ut!. pson , ,!-.,., . -, . ms wa y to exenteratorum equorum adhuc calentibus extis pedes immer- R om e. geret, quibus sancti viri conculcaverat sepulturam. Sed, nee sic algore deficiente sed potius invalescente, vitam flagitiosam morte misera terminavit. Osbern, Vita S. Odonis, 16 (Migne, exxxiii. col. 942). Malmesb. De morte Eadivii regis, et successione Eadgari fratris ejus. Flor. Wig. Anno Domini dcccclix. Eex Eadwius, postquam annis qua- Death of p. 576 a. tuor libidinose similiter 7 et tyrannice regnum depressisset Eadwig. 1 Brithelmo'] pio pastore, Flor., and so also Bridferth and Osbern in their lives of S. Dunstan. 2 Wlsium] Wlstanum, 0. W. 3 cum Symone Mago is an intro- duction of the compiler. 4 concupiveram] concupineta, A. concupinetam, 0. W. 5 fatus] factus, O. W. 6 frigore] tempore, 0. W. 7 similiter] simul, O. W. 462 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 959. Anglorum, justo Dei judicio defunctus, 1 Wintonife in novo Flor. Wig. monasterio sepulturam accepit ; cujns regnum frater ejus P- 5 ? 6 A - The king- Eadgarus, ab omni populo electus, suscipiens, divisa regna in dom united unum compaginavit. Quo etiam anno Britbelmus, Wellensis Bridferth, antistes, ad summum sanctce Dorobernensis ecclesiae sacer- V. S. Dun- dotium est electus. Erat autem nimis modestus, humilis, et s ^ n1 ' J' ' benignus, adeo quidem ut tumidos quosque et rebelles sub correctionis verbere non, ut debuit, coniberet ; sed cum hoc a rege compertum fuisset, jussit eum ad relictam redire digni- tatem, cujus loco omnium judicio beatus Dunstanus archipon- tifex subrogatur ; a quo nimirum cum casteris optimatibus et Flor. Wig. ipse rex Eadgarus decenter instructus, improborum passim P- 576 b. temeritatem cobercuit, rebelles sub asperitatis correctione redarguit, justos et modestos dilexit, desolatas Dei ecclesias renovans ditavit; abjectis a coenobiis clericorum seecularium neniis, ad laudem summi Creatoris et gloriam, monacborum et sanctimonialium catervas aggregans, plusquam quadraginta monasteria construi preecepit. Hos omnes ut fratres bonorabat et ut filios carissimos diligebat, ammonens pastores, quos ipsis prseposuit, ut illos regulariter vivere exbortarentur, quatinus Cbristo et Sanctis ejus omnibus complacerent ; erat enim vir Dei Dunstanus mira in omnibus ratione discretus, prudentiam- que, fortitudinem, justitiam, et temperantiam quoad vixit, Deo Bishops of auxiliante, veraciter custodivit. Eodem anno, Leofwino Lin- Id. p. 624 e. iDorlf dissaa regionis antistite defuncto, Ailnotbus successit, et illi ter). Asowinus, cujus instantia Sanctus Oswaldus, Wigorniensis Ramsey postea episcopus, BamesiaB 2 coenobium consecravit. abbey. again under Eadgar, Sanctus Dunstanus Cantuari- ensis archi episcopus consecra- tur. Ut heatus Dunstanus pallium acciperit. Dunstan Anno Domini dcccclx. Sanctus Dunstanus Komam profectus, Id. p.576D. receives a p a p a Jobanne pallium suscepit, et per viam pacis ad propria Rome from remeaT1 t- Faucis exinde mensibus interjectis, annuit rex Ead- Pope John garus, ejus suggestione, ut beatus Oswaldus admitteretur ad XII. Wigorniensis ecclesia3 praasulatum ; ubi per beatum Dunstanum b. Uswald episcopus consecratus multis 3 in ea virtutum claruit signis. Worcester. Circa eosdem dies defuncto Guthardo, Seleseiensi episcopo, Id- MS. A., Bishops of Alfredus successit. p. 5/6 . Selsey. 1 postquam . . . defunctus] In- serted by the compiler. 2 Ramesia] Romesie, A. 3 multis . . . signis'] Introduced by the compiler. CHRONICA MAJOR A. 463 Be fmidatione coenobii Thavistohe. A.D. 961. Malmesb. Anno Domini dcccclxi. Odgarns conies ccenobium apud Foundation Gest. Pont. Thavistoke in Devonia construxit, [et] * illud religiosis mona- of tne U ' Iq' chis replevit. Erat autem comes Ordgarus pater Alfdrithae, ^ bb< ^ t ° f k resinae 2 regis Eadgari, ex 3 qua genuit Ethelredum, postea re- ^,^1. ., » 1 • , , « , -■ -i ,. -, ■, i •!. iElfthryth. gem Angiorum, sicut sequens historia latius declarabit. Sanctus Wibertus decessit. Sigebert, Anno Domini dcccclxii. Sanctus "Wibertus, Gemblacensis Death of col. 189. coenobii fundator, migravit ad Christum. S. Wibert. In veter-i monasterio Wintonice pro cleric-is monachi substituuntur. Flor. Wig. Anno Domini dcccclxiii. Defuncto Brithelmo, Wintoniensi S. iEthel- p. 576 e. episcopo, Sanctus Ethelwoldus, abbas coenobii Abbendoniensis, "wold, bi- et a Sancto Dunstano nutritus et moribus informatus, ei in L^P ? . _, , . VVmches- episcopatu successit ; et eodem anno, jussu regis Eadgari ex- ter _ pulsis clericis sasculariter viventibus, Vetus monasterium mo- nacbis religiosis et regulariter conversantibus in eorum loco Id. p. 577 a. substituit. Rex Eadgarus, cognomento Pacificus, duas fertur Wives and successive babuisse reginas ; ex prima, Elfleda sciHcet Candida, children of cognomento Enede, Ordmari ducis filia, Eadwardum genuit, ^ at *g ar - postea regem et martyrem ; post cujus decessum accepit Alf- dritbam, Ordgari comitis filiam, Etherwoldi comitis Orientalium Angiorum relictam, ex qua duos filios, Eadmundum et Etbel- Malmesb. redum, suscepit. De Wlfrida concubina, 4 quam certum est p. 149. Gest. Reg. ganctimonialem tunc non fuisse, sed timore regis puellam par- D 255' vulam se velasse, genuit Sanctam Editbam, Benedictus Papa °?. es „ e " Vit. Pontif. mensibus duobus. Leo Papa anno uno. an d L eo VIII. Be restauratione cluorum coenobioruru. Flor. Wig. Anno Domini dcccclxtv. Rex Eadgarus Pacificus in novo Monks p. 577 a. monasterio apud Wintoniam et in Middeltona monacbos collo- P^ 06 * 1 in cavit, et ilbs Etbelgarum, istis vero Kinewardum, abbates Midaieton preefecit. monasteries by Eadgar. 1 et] Also omitted in 0. W. 1 * concubina is introduced by the 2 A. repeats regina. 3 ex . . . declarabit] Introduced by the compiler. compiler. 464 MATTH^T PARISIENSIS A.D. 965. De admonitione ccelesti. Pope John Anno Domini dcccclxv. Johannes sedit in cathedra Eomana Vit Pontif. Xfil. annis septem et mensibus undecim. Per idem tempus Sanctus Malrues- Legend of Ethelwoldus, "Wentanae urbis episcopus, cum nocte quadam ad p U ^ ti ^ esta e appan- ma j ug eceiesige snse altare ante sanctorum reliquias staret in j^ 75 ; bishop oratione, tres sibi per some reverends apparuerunt, quarum p. 163. Birstan to ilia, quas media videbatur, has voces evidenter expressit ; "Ego bishop " sum> " inquit, " Birstanus, hujus urbis quondam episcopus ;" wold " e ^ P ai 't em ostendens dextram, 1 " Hie," inquit, " est Birinus, " hujus ecclesiaa praadicator et pontifex primus;" et sinistram ostendens, " Hie est," ait, " Sanctus Swithunus, specialis hujus " ecclesiaa et civitatis patronus ; noveris quoque, quod sicut " me cum eis vides in tua prsesentia, ita cum eis in caalo " non dispari fruor gloria ; cur ergo defraudor mortalium ho- " norificentia in terris, qui magnificor caelestium consortio spi- " rituum in caslis?" Et his dictis, in aerem est elatus cum sociis, pretiosam giai memoriam comprovincialibus relinquens in terris. TJt rex Saroldus idola relinquens baptizatus fuerit. Baptism of Anno Domini dcccclxvi. Danis cum Popone clerico in con- Diceto, Harold II., vivio de cultura Dei altercantibus et deorum, Danis asseren- col. 458, king ot the £ik us Jesum Christum Deum esse, sed majores esse deos et /^ ' illos esse antiquiores, Popone e contrario affirmante Jesum a en ), Christum solum verum Deum esse, unum in substantia et trinum in personis, rex Danorum Haroldus condixit clerico, ut fidem propositam veritatis testimonio comprobaret. Cum id clericus coram populo se probaturum affirmaret, ferrum in- gentis ponderis valde ignitum in manibus ejus ferendum po- nunt ; quod cum clericus usque ad placitum coram omnibus tulisset absque ulla hesione, rex, penitus abjecta idola[tria], se suosque ad colendum verum et solum Deum convertit. Cle- ricus vero ad episcopatum promotus est. TJt rex Eadgarus aptud Bomesiam sanctimoniales miserit. Nuns Anno Domini dcccclxvii. Rex Eadgarus in monasterio Flor. Wig. placed in Romesie, 2 quod avus suus rex Eadwardus construxerat, sancti- P- 5 ^ B - EadeaT ^ moniales congregavit, Sanctamque Merwinnam in eo abbatissam ordinavit. 1 dextram'] dextera, W. | - Romesie~] Eamesie, A. CHRONICA MAJOR A. 465 Tit rex Eadgarus a/pud Exoniam l monachos posuerit. A.D. 968. Anno Domini dcccclxviii. Rex Eadgarus in Esonia 2 mo- Monks nacbis 3 congregatis, virum religiosum Sidemannum illis jure established abbatis prrefecit. Eodem anno, mortuo Lindissaa regionis epi- t>- , \, scopo, 4 Alfsius vir in rebus ecclesiasticis eruditus successit. Chester-le- Eodemque anno fundatum est nobile coenobium Ra- Street. meseise a comite Ethelwino, quod in posterum in spiri- m o° a a s s e t g rv tualibus efc temporalibus felix suscepit incrementum. founded. TJt apud Wigomiam 5 pro clericis monachi sint constituti. Anno Domini dcccclxix. Eex Eadgarus pacificus episcopis Monks put per Angliam constitutes praecepit, ut in majoribus ccenobiis et in the place ecclesiis catbedralibus, expulsis clericis, monacbos subrogarent. throughout Unde Sanctus Oswaldus, ex clericis Wigorniensibus monachos England, faciens, babitum religionis assumere coegit ; renuentes quidem S. Oswald. ab 7 omni beneficio spoliavit. De translatione reliquia/rwm Sancti Swithuni. Id. p. 577c. Anno Domini dcccclxx. Sancti Suithuni reliquiae venerandaa, Transla- peractis a sepultura ejus centum et decern annis, idus Julii t' on °* S. sublatse sunt de sepulcbro a beato Etbelwoldo, ejusdem ec- k clesiaa episcopo, sicut 8 ei fuerat divinitus imperatum, et in basilicam Apostolorum Petri et Pauli bonorifice sunt translatas. Id. MS. A., Quo utique anno mortuo Alfredo, Seleseiensi pontifice, sue- Bishops of P- 577 °- cessit Eadelmus. Selse y- De morte duorum ducum nobilium. Id. p. 577 d. Anno Domini dcgcclxxi. Eadmundus, filius regis Eadgari, Various Elfegus dux Sutbamtonias, et Ordgarus dux Devonia?, socer deatns - regis, diem clausere supremum. 1 Exoniam'] Oxoniam, A. 2 Exonia~\ Oxonia, A. 3 monachis~] monachos, A. 0. W. 4 i.e. Ealdred. In the next clause, " vir in rebus ecclesiasticis erudi- " tus," is introduced by the com- piler. 5 Wigomiam'] Wigorniensem, A. 6 ecclesiis cathedralibvs] Intro- duced by the compiler. ' ab omni beneficio spoliavit] de monasterio expulit, Flor. 8 sicut . . imperatum] Introduced by the compiler. G G 46G MATTHiEI PAPJSIENSIS A.D. 972. Be dedicatione novi ccendbii Wentance urbis. New-min- Anno Domini dcccclxxii. Rex Eadgarus novi monasterii Flor. Wig. ster(Hyde) fabricam urbis Wentanas, a patre suo Eadmundo inchoatam et P- 577 r> - dedicated perfectam, dedicari fecit. Eodem anno, mortuo Osketello, by -hiadgar. . S. Oswald ' Eboracensi arcbiepiscopo, Sanctus Oswaldus, ecclesias Wigorni- archbishop ensis episcopus, pro eo arcbiepiscopus consecratur. of York. TJt rex Eadgarus coronam portaverit. Coronation Anno Domini dcccclxxiii. Rex Angloru'm Eadgarus paci- Id. p. 577 e. of Eadgar ficus, anno astatis sua? trigesimo, die Pentecostes, praasentibus praasulibus Dunstano et Oswaldo casterisque totius Anglia3 pontificibus ac magnatibus universis, apud Akemannecester, quae x Latine Batbonia dicitur, coronam portavit, et ibidem cum gloria et bonore regaliter consecratur, datis singulis donariis consuetis, quaa in regum coronationibus dari magnatibus consuescunt. • TJt rex Eadgarus ah octo subregulis suis fidelitatem acceperit. Otho II. Anno Domini dcccclxxiv. Otbo secundus Romanum adeptus Marian Pope Dom- nus II. Thanet islanders punished for ill- treating York mer- chants. Revelation of the body of S. vElf- gifu. E ad gar goes to Chester, Papa Scot. Vit. Pontif. imperium annis decern imperavit. Eodem anno Doninus- sedit Romas anno uno et mensibus sex. Per 3 idem tempus applicuerunt in insulam Tanet 4 mercatores ab Eboraco venientes, qui continuo 5 ab insulanis illis capti sunt et bonis omnibus spoliati ; unde rex Eadgarus ira commotus, Hen. Hunt, in raptores illos ita desaavit, quod omnes a rebus babitis spo- P* ' 48 A- liavit, nonnullos vero vita privavit. Sub 6 bis quoque diebus revelatum est caslitus corpus beatas Algyvaa, matris Eadgari regis, in loco qui Septonia nuncupatur. Eodem anno rex pacificus Eadgarus, ad urbem Legionum Plor. Wig. veniens, ab octo subregulis suis, Rinob 7 scilicet rege Scotorum, P - 5 ' 8 A - Malcolmo Cumbrorum, Macone rege Monia3 s et plurimarum insularum, Dufnal 9 rege Demetias, Sifertb et Huwal regibus 1 quce . . portavit] Introduced by the compiler, as also the end of the paragraph, datis . . . consuescunt. Cf. the A.-S. Chron., a. 973, p. 394 2 Domnus~] dominus, A. 3 This reason for the punishment of the Thanet islanders is peculiar to the compiler. Hunt, has only " quia jura regalia spreverant." 4 Par. hvLsThanetos in the margin. 5 continuo'] continui, A. 6 This is peculiar to the compiler. ' Rinoh~\ Einoth, O. W., an error for Kinoth or Kineth, i.e., Kenneth III. 8 Monice is introduced by the compiler, as Demetice, Wallice, Gal- wattia, and Westmarics, below. 9 Dufnal] i.e., Dyfnall, or Dun- wallon, of Strathclyde. CHRONICA MAJORA. 467 Flor. Wig. Wallise, Jacobo rege Galwalliaa, et Jukil Westmariae, jura- A.D. 974. p. 578 a. mentum fidelitatis accepit ; et in crastino cum illis navem receives asceudens, subregulis ad remos locatis, ipse gubernaeulum the homage ., . , n • - ., n . . of, and is arripuit, naviculamque per cursum nummis perite dirigens, rowe( i on multis admirantibus, simili ' navigio sequentibus inagnatibus the Dee by universis, a palatio usque ad monasterium Sancti Jobannis fight sub- Baptista3 navigavit ; ubi, divinis expletis mysteriis, eadem J ect km & s - pompa ad palatium remeavit, quod dum intraret, optimatibus dixisse fertur, nunc demum quemque suorum successorum se posse gloriari regem fore Anglorum, cum tot regibus sibi ob- sequentibus talium pompa potiretur bonorum. Eodem anno P- 151. terraginotus magnus totam Angliam concussit. Earth- quake. Be prudentia et munificentia Eadgari regis. Id. p. 578c. Anno Domini dcccclxxv. Rex Eadgarus pacificus, regni 2 sui Fleet of prospiciens utilitati pariter et quieti, tria milia sexcentas sibi Eadgar. robustas congregavit naves ; e quibus mille ducentas in plaga Angliaa orientali, mille ducentas in occidentali, mille ducentas in australi, 3 mille ducentas in septentrionali pelago constituit, ut ad defensionem regni sui contra exteras nationes bellorum discrimina sustinerent. Habebat autem prseterea omni tern- His careful pore vitas suaa consuetudinem per omnes regni provincias tran- ir >spection sire, et 4 quomodo legum jura et suorum statuta decretorum a coun trv principibus observarentur, et ne pauperes a potentibus prteju- dicium passi opprimerentur, diligenter investigare solebat, in nno fortitudini, in altero justitiaa studens, et reipublicse regni- que utilitati consulens in utroque ; bine bostibus circumquaque timor, et omnium amor erga eum excreverat subditorum. Deinde per totam Angliam novam fieri prascepit monetam, New coin- quia vetus vitio tonsorum adeo erat corrupta, ut vix nummus age. LibellusDe obolum 5 appenderet in statera. Eodem quoque tempore Alf- visit of Regibus gms episcopus 6 et comes Eadulfus Kinedum, regem Scotorum, Kenneth, ,^°? 1 ? 1S ad regem Eadearum conduxerunt; quem cum perduxissent ad „ ? '°* (Hinde's s s . . •' "* .. . . Scotland, Symeon of regem, multa donaria a regia largitate suscepit, inter quas to Eadgar Durham), contulit ei centum uncias auri purissimi, cum multis sericis p. 212. ornamentis et annulis, cum lapidibus pretiosis ; dedit prasterea 1 simili] scilicet, A. 2 regni . . quieti'] Introduced by the compiler. 3 mille ducentas in australi] In- troduced by the compiler, though the whole number immediately above (3600) is left unaltered. 4 et] ut, A. W. 5 obolum] obdolum, A. This ac- count is peculiar to the compiler. See the Leges regis Eadgari, Thorpe, p. 525. What follows is much fuller than will be found in the authority mentioned in the margin. See Mr. Hinde's notes, pp. liv., 90. 6 Of Chester-le-Street. G G 2 468 MATTHiEI PAKISIENSIS A.D. 975. eidem regi terram totata quae Laudian patria lingua nuncupa- Libell. de Cession of tur, hac conditione, ut annis singulis in festivitatibus prcecipuis, reg. Saxon. .Lothian by q Uan( j rex e t e ius successores diadema portarent, venirent 1 5l T , . ., Eadgarto % J . . . ., r „ , , .... (Not in the Kenneth ac * curiam 5 e * cum ca3teris regni prmcipibus iestum cum laetitia Libell.) celebrarent ; dedit insuper ei rex mansiones in itinere pluri- mas, ut ipse et ejus successores ad festum venientes ac denuo revertentes hospitari valuissent; quae usque in tempora regis Henrici secundi in potestate regum Scotiae remanserunt. Death of Eadgar. Question as to his successor. Succession of Edward II. Monks ex- pelled in favour of seculars. JElfhere. Synod of Winches- ter. De morte Eadgari regis et successione Eadwardi. Eodem anno flos et decus regum, gloria et honor Anglorum, Elor. Wig. rex pacificus Eadgarus, cujus 2 largitas et magnificentia totam P' 5 '° B - jam Europam repleverat, anno aetatis suae trigesimo secundo, regni vero sedecimo, ex hac vita transiens pro regno terreno commutavit aeternum ; cujus corpus Glastonias delatum est et ibidem more regio tumulatum. Quo defuncto, ut dictum est, Id. p. 578e. de rege eligendo magna inter regni principes dissensio est exorta; quidam enim filium ejus 3 primogenitum Eadwardum, quidam vero fratrern ejus Ethelredum, de 4 secunda uxore generatum, unanimiter elegerunt ; quam ob causam duo archi- praesules, Dunstanus Cantuariensis et Oswaldus Eboracensis, cum coepiscopis, abbatibus, ducibusque 5 in unum convenientes, Eadwardum, ut pater ejus moriens dictaverat, elegerunt, elec- tum consecraverunt, et in regem, quibusdam murmurantibus, inunxerunt; nam noverca ejus Alfdritha filium Ethelredum, Malmesb. vix septennem puerulum, promovere conabatur, ut potius sub r; e S- "• ejus nomine regnare videretur. Sicque post decessum regis j'lor.Wie " pacifici, regni status perturbatus est, et in execrationem com- p. 578 d. mutatus ; nam principes plurimi et optimates abbates cum monachis de monasteriis in quibus rex Eadgarus eos loca- verat, expulerunt, et clericos, ut prius, loco eorum cum uxo- ribus induxerunt; nam unus eorum, Elferius nomine, omnia Malmesb. pasne monasteria, quae reverendissimus Ethelwoldus 7 in pro- G est - Keg. vincia Merciorum construxerat, magna usus insolentia, sub- ' 25 „' vertit. Sed super his quaestionibus ad beatum Dunstanurn delatis, synodum apud Wintoniam congregavit, et in medio partium conflictu disputationis, imago Dominica, quae alter- 1 venirent] veniret, W. This to the end of the chapter is peculiar to the compiler. 2 cujus . . repleverat'] Introduced by the compiler. 3 ejus] regis, O. W. 4 de . . unanimiter] Introduced by the compiler, as also the names of the sees in the next line. 5 que] om. W. 6 quibusdam murmurantibus] In- troduced by the compiler, as also moriens in the previous line. 7 i.e., the bishop of Winchester. CHRONICA MAJORA. 469 Malmesb. (Jest. Reg. ii. 161, p. 258. cantibus astabat 1 in ecclesia, expresse locuta ita allegabat, A.D. 975 quod clericos omnes et eorum fautores confusos reddidit et elingues ; sed adbuc animis exactorum crudelium insedatis, 2 Synod of alia synodus Calnaa constituitur, ubi cum in coenaculo, absente Calne. rege propter imbecillem aatatem, considentibus totius regni senatoribus, magno conflictu bine inde allegantiuro. res agere- tur, et Dunstanum quasi ecclesiaa murum multorum jacula conviciorum impeterent nee vincerent, solarium subito totum, Accident, in quo considebant, cum axibus dissolvitur et trabibus ; om nibusque in terram truculenter elisis, solus Dunstanus stans gA^ super unam quse superstes erat trabem, absque lassione evasit ; creteri omnes adversas partis vel exanimati sunt, vel languore perpetuo sunt detenti. Hoc miraculum pacem contulit beato Dunstano et monacbis ab impetu clericorum et aliorum ; gratia 3 baac et bis similia operante divina. and safety of S. Dun- Cometa apparuit, et fames secuta est. Flor. Wig. Anno Domini dcccclxxvi. Cometa apparuit, et dira fames Comet p. 579 a. subsecuta est. Eodem anno Benedictus sedit in cathedra. _™?_ e " ' "'" ' Romana annis novem et mensibus sex Flor. Wij a. 953, p. 575 b. Algaro, Cridiensi 4 episcopo, Alwoldus successit. De benignitate regis Eadwardi. Eodem anno defuncto vfyrj 11 " Bishops of Credi- ton. Cf. Anno Domini dcccclxxvii. Alfdritha, Eadwardi novi regis Attempts Malmesb. noverca, filium suum omni nisu in regem promovere studens, °/ i " fl'o ^' Eadwardum verbis adulatoriis circumvenire laboravit. Tile _ (r Jl c+ ii. 162, .... • , ■ . • • •. , • a g amst p. 258. vero paternas religionis et pietatis vestigia lmitatus, regis Edward. solummodo sibi nomen retinens, Etbelredo fratri et matri ejus omnia regni negotia ordinare permisit. Id. De passione Sancti Eadwardi, regis et martyris. Anno Domini dcccclxxviit. Cum rex Eadwardus die quadam Murder of in venatione lassus et siti minis affectus potum solus quasreret, Edward II. at Corf" Castle. commilitonibus suis et ministris canes, quocunque casus duce- al bat, insequentibus, audito quod noverca ejus et frater in villa 1 astabat] stabat,W. This clause is introduced by the compiler. 2 insedatis] non sedatis, W. 3 This sentence is introduced by the compiler, as also the words imbecillem and truculenter above. 4 The placing this under the present year seems to be due to a confusion between the bishops of Crediton and Wilton. See Flor. Wig., p. 579, n. 3 (MS. A.).; Malmesb. Gest. Pontif. ii. 83, 94, pp. 181, 200. It has been given above under 952. See p. 458. 470 MATTHiEI PARISIENSIS A.D. 978. Murder of Edward II. at Corfe castle. p. 151. His burial at War- ham. Miracles at the tomb. Penitence of M\i- thryth. Subsequent burial of Edward by iElfhere at Shaftes- bury. quadam, quaa Corvesgate dicitur, habitarent, concito equitatu illuc pertendit, nihil sinistrum propter innocentiam suspicans, sed aliorum corda ex sui pectoris moderamine ponderabat. At noverca ejus, blandis cum sermonibus venientem alliciens, sibi fecit intendere, et post oscula, porrecto poculo, regem illud avide baurientem per lictoris manus sica ' transfodit ; rex vero, cum se letbaliter vulueratum cognovit, equum cal- caribus urgere ccepit, ut rediret ad suos, exundante jugiter cruore, unde suas mortis indicia se quserentibus ministris dedit. Tunc Alfdritba, mulier ilia nequissima, ejusque filius Etbelredus corpus sancti regis et martyris sine bonore apud Wafbam sepeliri jusserunt, publicam lastitiam agentes et fes- tivam, ac si cum corpore pariter et memoriam sepelissent ; invidebant enim mortuo ecclesiasticam concedere sepulturam, cui viventi decus regium auferebant. Sed affuit divinas mise- rationis consensus, qui innocenter caesura miraculorum gloria sublimavit ; nam adeo caslestia ibidem visa sunt delapsa fuisse luminaria, ut etiam cum ipsis luminum radiis claudis resti- tuerentur gressus, ccecis 2 visus, loquela mutis, et cujuscumque infirmitatis livore detenti optatas sanitatis prsemia consequun- tur. Fit concursus populorum ad martyris sepulturam totius regni, et inter alios ejus interfectrix iter illuc arripuit; cum- que equum ascensum cum stimulis urgeret, qui antea ventis promptius auras ipsas praacurreret et dominam ardenter et quasi effreenus portare assuesceret, tunc Dei nutu stabat immo- bilis, prascipue cum ministri, bine verberibus, illinc clamo- ribus, equum undique stimulis excitarent; inanis labor assu- mitur, dum, equo mutato, casus idem subsequitur. Tunc Alfritba, viso Dei miraculo, dire poenituit, adeo ut multis annis carnem suam in deliciis nutritam apud Warewellam cilicio domaret, solo prostrata somnum caperet, et cruciatus, quoscumque potuit, corpori applicaret. Elferius quoque, ille de quo supra meminimus, quod monacborum monasteria de- struxisset, de culpa anxie poenitens, sacro regis corpore de loco ignobili transferens, 3 apud Septoniam digno bonore loca- vit ; sed nee sic dignam ultionem effugiens, post annum corpus ejus totum vermibus dicitur esse consumptum. Splendidum quoque beatissimi regis martyrium clare rutilat per infinita saacula saaculorum. Amen. Flor. Wig. p. 579 b. Mahnesb. Gest. Reg. ii. 162, p. 259. 1 In the margin is " Sica, id est, " Gisarme, unde sicarius, ut Hero- " des." This is introduced into the text in C. D. 2 cads'] cesis, A. 3 transferens] Sic, the compiler altering Malmesbury's levato, and misled by poenitens above. 0. has sacrum regis corpus. CHEONICA MAJOEA. 171 Flor. Wig. p. 579 B. Osbern, Vita S. Dunstani, c. 37, coll. 446, 447 (Migne, vol. cxxxvii.) Flor. "Wig. p. 579 b. Be coronatione regis Etlielredi. Anno Domini dcccclxxix. Ethelredus, frater Sancti Ead- wardi regis et martyris et Alfdritkaa filius, juvenis egregins, decorus aspectu, pulcher in vultu, procerus corporis statu, a Sanctis prsesulibus Dunstano Cantuariensi et Oswaldo Ebora- censi et decern episcopis, die Dominica, octavo kalendas Maii, in Kingestona regni diadema suscepit ; in qua coronatione prsedixit ei beatus Dunstanus, spiritu prophetic plenus, ea qua3 de ipso ventura erant, et quod multas tribulationes esset in regno passurus, his verbis; " Quoniam aspirasti ad regnum per mortem fratris tui quern occidit mater tua, propterea " audi verbum Dei; haec dicit Dominus, Non deficiet gladius " de domo tua, sseviens in te omnibus diebus vitas tua3, inter- " ficiens de semine tuo, quousque regnum tuum transferatur " in regnum alienum, cujus ritum et linguam gens cui praa- " sides non novit; nee expiabitur nisi longa vindicta pecca- " turn tuum, et peccatum matris tua3, et peccatum viroruni " illorum qui interfuere consilio ejus nequam." Post banc beati Dunstani viri Dei propbetiam, nubes per totam AngUam nunc sanguinea, nunc ignea, visa est; debinc in radios diversos et varios mutata colores circa auroram disparuit. Eodem anno dux Merciorum Elferius cum multitudine populi Warbam, ut supradictum est, venit, [et] l corpus pretiosi regis et martyris Eadwardi de tumulo levari fecit; quod, cum esset nudatum, sanum et incolume ab omni vulneris contagione re- pertum est, lotumque deinde ac novis vestibus indutum apud Septoniam est honorifice tumulatum. A.D. 979. Coronation of ^Ethel- red II. Prophecy of S. Dun- stan con- cerning him. Aurora borealis. Burial of king Ed- ward at Shaftes- bury. De Danica persecutione. Id. p. 579c. Anno Domini dcccclxxx. Suthantonia a piratis depopulata, The Danes cives ejus fere omnes vel occisi vel captivi sunt abducti; in- at b ° utn - deque recedentes Tanet insulam devastant, et post urbem ^hanet ' Legionum graviter infestant. and Ches- ter. Be nativitate Eadmundi Ireneside. Flor. Wig. Anno Domini dcccclxxxi. Eex Ethelredus, cujusdam ducis Birth of ^PP-5 filiam 2 accipiens uxorem, genuit ex ea filium, quern vocavit T K !, p. 642 b-tt,! i #-» < • , • i !• -n j_ • • Ironside. t, 57 q Eadmunclum. Quo utique anno monastenum beau retroci m p ac i s t ow Cornubia a Danicis devastatur piratis, qui etiam in Devonia, attacked by the Danes. tunc et Cornubia, frequentes agebant rapinas. 1 et is also omitted in W. 2 iElflsed, daughter of Agilberht, according to Florence (who calls her iElfgiva) , or of Thored, as stated I by Aelred of Eievaulx. See Mahnesb. G. B., ii. 179, p. 298, and Hardy's note. 472 MATTH,EI PARISIENSIS A.D. 982. D & Dcmorwm persecutions. Portland Anno Domini dcccclxxxii. Tres piratarum naves in pro- Flor. Wig. laid waste vincia Dorsetensium applicantes, Portlandiam totam vasta- P- 579 d. by the verunt, et J ad naves refugerunt. Danes. Rochester besieged by iEthel- red, ■who is bought off by the bishop (JElfstan). Prophecy of S. Dun- stan. Invasion of the Danes, who are bought off. De concupiscentia regis Ethelredi. Anno Domini dcccclxxxiii. Surrexit 2 inter regem Ethel- Malmesb. redum et Rofensem episcopum 3 contentio, sed qua de causa ^ esta .*~ habetur incertum; quocirca rex contra Rofensium civitatem ^ 262* ' obsidionem componens, earn debellare disposuit; mandavit regi beatus Dunstanus ut desisteret ab inceptis, ne Sanctum An dream, illius civitatis patronum, irritaret; 4 sed nee propter beati viri admonitionem rex discedere voluit, priusquam ab episcopo centum libras accepit. Miratus Sanctus Dunstanus regis cupiditatem, hasc 5 per suos verba regi nuntiavit, " Quo- " niam pra3tulisti argentum Deo, pecuniam Apostolo, cupidi- " tatem mihi, velociter venient super te mala, qase locutus " est Dominus ; sed haec, me vivente, non fient." Jam vero post beati viri obitum, ut ipse praedixerat, Danis omnes portus regni infestantibus, dum nesciretur ubi eis occurrere deberet, decretum est a viris prudentibus, [ut] 6 vincerentur argento qui non poterant ferro. Itaque decern milia librarum soluta Danorum avaritiam expleverunt, ut beati Dunstani vaticinium impleretur. Popes John XIV. and XV. Otho III. emperor. Bishops of Winches- ter. Sanctus Ethelvjoldus, 7 Wintoniensis episcopus, migravit ad Christum. Anno Domini dcccclxxxiv. Johannes sedit in cathedra Eo- Vit. Poniif. mana mensibus novem ; cui succedens alius Johannes sedit novem annis. Quo etiam anno Otho tertius Eomanum adeptus Marian, imperium annis decern et novem imperavit. Eodem anno °? ot * Sanctus Ethelwoldus, 8 Wintoniensis prassul, 9 migravit ad p 5 g A Dominum, cui Elfegus, abbas Bathoniensis, vir litteratus et moribus ornatus, 10 successit. 1 et . . . refugerunt] Added by the compiler. 2 Surrexit] Surrexerunt, W., as one of the MSS. of Malmesbury ; Surrex, A. 3 ^Elfstan. 4 irritaret] recitaret, A., altered in a modern hand to provocaret. 5 hcec] hoc, A. 6 ut is also wanting in 0. W. It is inserted in A. by a later hand. 7 Ethelwoldus] Oswaldus, A. W. 8 Ethelwoldus] Oswaldus, W. 9 prcesul] episcopus, W. 10 vir . . ornatus] Introduced by the compiler. CHRONICA MAJORA. 47: Flor. Wig. Anno Domini dcccclxxxv. Defuncto l Kinewoldo, Wellensi A.D. 985. App., episcopo, Sisrarus abbas reverendus successit; quo etiam anno P\ 153 - p. 621 B. , « • in. ■ ii« . i • m' i Bishops of Id p 580b ^ ux Merciorum Alfricus, Alien ducis films, a regno expel- -yy- e ii s litur. iElfric of Mercia Be tributo Danis soluto. banished. Malmesb. Anno Domini dcccclxxxvi. Rex Anglorum Etbelredus, qui, Payment Gest. Reg. probibente Sancto Dunstano, centum libras ab episcopo Rofensi *£?, e , ^ . ii lfi5 nn i • i • •,• iEthelred aooaRA extorserat, pro pace brevissima pensionem sedecim milium t0 t ^ e librarum persolvere compulsus est. Danes. Flor. Wig. p. 580 B. Be afflictione gentis Anglorum. Anno Domini dcccclxxxvii. Duse pestes Anglorum gentem, Pestilenc febres hominum et mortalitas animalium, afflixerunt, et clade a . ™ ur " pervalida tam populum afficiendo quam jumenta consumendo per omnes fines regni graviter contriverunt. rain m England. Be viorte Sancti Dimstani, Cantuariensls archiepisco'pi. Id. p. 580 c. Anno Domini dcccclxxxviii. Beatissimus confessor Domini Death of et arcbiprassul, Dunstanus, laudabilis vitas cursum felici exitu S. Dun- terminavit quartodecimo kalendas Junii ; a cujus miraculorum Malmesb. gloria in utero matris suee exordium habuisse legitur. 3 De- His sanc- Gest. Pont. n iq ue sanctitatis ejus futuraa [prassagus idem qui] rerum tltv evi ~ » P' * auctor Deus, jocundo prodigio [nativitatem ejus] praeveniens, De f ore u\ s matri Dunstanum in utero gestanti filii nondum nati, quid birth. esset futurus, ostendit; nam. in die Purificationis beataa Vir- ginis Mariaa, dum esset in ecclesia, prassente tumultu civi- tatis cum candelis accensis, presbytero ad officium altaris solemniter sacris ornamentis adornato, omnium repente lumi- naria seu casus sive Dei nutus exstinxit; omnibus igitur stupefactis, matris Dunstani cereus subito lumen accepit, casterisque lumine communicato hilaritatem restituit. Ejus processu temporis citbara paxillo suspensa sine bumano tactu, 4 " Gaudent in caslis," antipbonas melodiam suaviter Id. p. 29. resonabat. Die 5 quoque quascunque diaboli fraudes divino 1 Florence and the A.-S. Chron. give the death of bishop Kyneward or Cyneweard under the year 975. Sigar was abbat of Glastonbury. Malmesb. De Antiq. Glaston. eccles. pp. 325, 328 (Gale). 2 Junii'] Julii, A. 0. The next sentence, cujus . . . legitur, is intro- duced by the compiler. 3 legitur'] leguntur, A. O. W. 4 tactu] tacta, A. 5 There is a somewhat similar legend in Osbern's life, c. 14, col. 424. 474 MATTH.EI parisiensis A.D. 988. Legend of the appear- ance of the devil to him. JEthelgar archbishop of Canter- bury. spiritu prsevidens, diabolum in specie piilcherrimte' mulieris Cf. ad se venientem et in spiritu fornicationis ilium temptare Malmesb. volentem, ignitis forcipibus per nasum arripuit, et ilium l • 19 ' 2y ' tamdiu tenuit, donee in diversas et terribiles valde transmu- tatus formas, quod diabolus esset, evidenter ostendit ; qui tandem dimissus aerem corrumpendo turbavit, quod assisten- tibus fceda vestigia discedens reliquit. Defuncto igitur bea- Flor. Wig. tissimo patre Dunstano, successit ei Etbelgarus, qui primus "***• ^' in Novo monasterio abbas a beato Etbelwoldo Wintonise creatus, p ' postea apud Seleseium pontificatus bonorem suscepit, cui ad Selesiensem ecclesiam Ordbrithus successit. Ethelgaro archiepiscopo successit Alfrictis. JElfric Anno Domini dcccclxxxix. Defuncto Etbelgaro, Cantua- Malmesb. archbishop riensi arcbiepiscopo, successit ei Alfricus, qui prius 2 abbas . ^ st- °^ of Canter bury, Abbendoniensis erat; de quo quod dicunt quidam, 3 ipsum apud Cantuariam proturbatis clericis monacbos posuisse, verisimile non videtur ; constat enim monacbos in ecclesia Sancti Salva- toris fuisse a tempore Laurentii arcbiepiscopi, qui primus beato Augustino successit. i. 20, p. 32. Bishops of Lindis- farne. Siric arch- bishop of Canter- bury. De discor- dia orta inter re- gem Ethel- redum et Ricardum ducem Norman- norum. Mildredo successit Aldhanus. Anno Domini dccccxc. Mildredo, 4 Lindisfarnensi antistite, ex bac luce subtracto, Aldhunus ei successit. Per idem tem- pus Alfrico, Dorobernensi arcbiepiscopo, Siricius successit, qui Wiltoniensis prassul antea erat. Eodem tempore suborta est discordia [inter] regem Anglo- rum Etbelredum et Ricardum ducem Normannorum, bac de causa; babuit rex Etbelredus Emmam, filiam preedicti ducis, sibi matrimonio copulatarn, qua3 regi duos filios Elfredum genu erat et Eadwardum. Huic uxori suas rex adeo protervus erat, ut vix earn in cubiculo admittere dignaretur ; ilia autem alti sanguinis progenie ducens originem in maritum tumebat, famamque 5 viri sui apud patrem suum non mediocriter deni- grabat; unde idem dux quoscumque bomines, clericos sive laicos, de regno Anglorum, qui per terram suam transitum faciebant, capiens, quosdam interfecit et nonnullos sub carce- Flor. Wig. p. 580 c. Id. MS. A., p. 580 4 . Malmesb. Gest. Re- gum, ii. 165, 166, pp. 268, 269. (Not in Malmesb.) 1 et ilium] om. O. W. This is much fuller than Malmesbury's ac- count of the legend. 2 prius] primus, A. The compi- ler has followed Malmesbury's error in placing JElfric here, though he gives Sine under the following year. 3 quidam] i.e. Flor. Wig. (MS. A. p. 580 4 ), of Siric, from the A.-S. Chron. 4 Mildredo] An error for Alfsio, which Flor. has. 5 famamque. . . deputavit] Intro- duced by the compiler. CHRONICA MAJORA. 47; rali castodia deputavit. Hoc quoque discidium cum a Papa A.D. 990. Jolianne fuisset compertum, misit in Angliam Leonem, Tre- Interfer- et potentes jam dictos ad unitatem reduxit. Malmesb. Gest. Re- ???' ~_„ verensem episcopum, qui pacem firmam inter eos reformavit, ence °* 16o, p. 269. x , ± . j. Z j __-i. j. j _- A Pope John XVI. De tribute Banis soluto. Flor. Wig. p. 580 d. Id.p.oSOE, Anno Domini dccccxci. Dani Gipeswicum depraedantes. The Danes ducem Orientalium Saxonum Brithonum apud Meldouam inter- at Ipswich, emerunt ; quo audito, datum est 1 eis tributum decern milium ]3 vr htix,th librarum per consilium Siricii, Dorobernensis arcbiepiscopi, et a t Maldon. aliorum nobilium regni, ut a crebris rapinis, cremationibus, Tribute et bominum ceedibus, quae circa maritima asrebant, cessarent. P, to ° them. Scmetus Oswaldus archiepiscopus obiit. Anno Domini dccccxcii. Sanctus Oswaldus, Eboracensis Death of arcbiepiscopus, pridie kalendas Martii ex bac vita transiens, "• 9?^? ' regni ca3lestis gaudia conscendit, et Wigorniaa in ecclesia f York beatge Vb'ginis Maria?, quam ipse fundaverat, sepultus, Med- mesbamensem abbatem, Aldulfum, babuit successorem. Eodem anno, ex prsecepto regis Etbelredi, naves nmltaa militibus electis munitas, Alfricum, Tbeodredum, Elstanum 2 et Esewinum iElfric. duces illis praaficiens, praacepit ut irruptionibus resistere labo- Thored. rarent; verum dux Alfricus nuntium ad bostes mittens, rosra- t^i^^^ ......... . . i ./Llistan vit ut ab msidiis sibi paratis prascaverent; sed cum tandem anc i je sc - inter partes adversas navale praalium debuit committi, ipse wigsetover dux proditor Alfricus clam omnibus Danicam profugit ad ^ e neet - Treason of JElfric. Defeat of classem ; sed, instante necessitate, fcedam cum eis iniit fugam Quos fugientes regis satellites insecuti, imam navem ex Danica classe ceperunt et, omni in ea multitudine caesa, spoliaverunt ; t jj e D anes , sed aliis Danorum piratis fugientibus naves Londonienses oc- currerunt et, commisso cum eis praalio, multa Danorum milia peremerunt. Insuper etiam Alfrici ducis navem cum militibus et armis, ipso vix elapso, ceperunt. Eodemque anno obiit Death of Flor. Wig. felicis recordationis Ethel winus comes, fundator ccenobii founder of pp. 581a, Rameseiensis. Ramsey. 580 D. De DoMorum persecutions. Id. p. 581 c. Anno Domini dccccxciii. Praadictus paganorum acervus Ba- Ravages of anburgum fregit et spoliavit, Nortbanbunibriam et Lindesiam tIle ^ aoes - 1 est~\ om. W. It is inserted by Par. in A. 2 So the Chronicles and Flor., except one MS., which has JElfga- rum. Flor. adds Wiltuniensem. iElf- stan was bishop of London ; iElfric, bishop of Wilton (i.e., Ramsbury) ; iEscwig was bishop of Dorchester. 476 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 993. devastavit ; contra quos cum provinciales praslium essent com- Flor. Wig. missuri, duces exercitus Frane et Frithegistus, similiter et P- 581 c - Godwinus, quia ex Danica progenie nati fuerunt, suis insidias .ZElfgar, parantes, auctores fugas primitus exstiterunt. Hoc quoque son of anno, jussu regis Ethelredi, Algarus, prasdicti Alfrici proditoris , ,. *j lc .j Alius, luminibus est privatus. Invasion of Sweyn and Olaf. p. 154. They are bought off by iEthel- red. Confirma- tion of Olaf. Be gravi tributo Banis soluto. Anno Domini dccccxciv. Suanus rex Danorum et Anlafus Id. p.581r>. rex Norwegensium, in die Nativitatis beats? Marias, cum cogo- nibus 1 nonaginta quatuor Londonias advebuntur ; quam mox acriter invadentes, earn subjugare disponunt ; sed a civibus cum magno suorum detrimento repulsi, ad Essexias, Cantias, Suth-Saxonia?, et Suthamtonias provincias furorem suum con-, vertentes, eas spoliaverunt, et cassis populis graviter contrive- runt. Tunc rex Etbelredus, consilio suorum, dedit eis pen- sionem de tota Anglia collectam sedecim milium " librarum, ut a rapinis et cosdibus bominum innocentum cessarent ; 3 tunc rex Etbelredus Elfegum, Wintoniensem episcopum, et ducem Ethefwardum ad regem Anlafum destinavit, quern ad villam regiam, 4 ubi rex Etbelredus tunc erat, pacifice perducentes, et 5 ad ejus petitionem sacro fonte intinguentes, ab episcopo con- firmari fecerunt ; quem rex in filium adoptionis suscipiens, regiis cum 6 muneribus bonoravit, et deinde restate superveni- cnte ad suam patriam pacifice remeavit. Transla- tion of S. Cuthbert from Ches- ter-le- Street to Durham. Corpus sancti pontificis Guthberti in Bunelmum est translatum. Anno Domini dccccxcv. Corpus Sancti Cuthberti pontificis, Id.p. 582r. sicut oraculo caslesti fuerat prasostensum, in Dunelmum trans- latum est, ubi et sedes episcopalis est deinceps constituta ; tempore enim, quo Lindisfarnensis ecclesia ab 7 Inguar et Hubba devastata est, Eardulfus, tunc illius ecclesias antistes, cum rebus quas in ecclesia erant, corpus etiam beati Cuthberti incorr upturn tollens, per aliquot annos in sedibus vagabatur incertis, donee in loco, qui Cunegecester dicitur, episcopalis fuerat cathedra collocata. Acta autem sunt base tempore magni regis Alfredi, ut 8 superius est stilo exaratum. 1 cogonibus~\ coronibus, A. ; Flor. has trieribus. 2 milium] om. O. W. 3 cessarent] cessaret, W. A. 4 Andover. 3 et . . . intinguentes] Introduced by the compiler. 6 cum] eum, 0. W. ' ab] sub, W. 8 ut . . . exaratum] Added by the compiler. CHRONICA MAJORA. 477 Ricardus dux Normannorum obiit. A.D. 996. Vit. Pontif. Anno Domini dccccxcve. Gregorius sedit in cathedra Eo- Pope Gre- ~* ,. „ mana annis duobus. Eodem anno dux Normannorum Eicardus S? 1 ^, * William of rr , ., , ,,. ., Death of Jumieges L aiem clausit supremum, quo apud x iscannum sepulto, sue- Richard I iv. 20, coll. cessit filius ejus Eicardus], qui secundus dicebatur. of Nor- 823, 824. mandy. Be misera depopulatione Dcmorwm. Flor. Wig. Anno Domini dccccxcvii. Defuncto Sigaro, Wellensi ponti- Bishops of MS. A., fice, 1 Alfwinus successit. Eodem anno septentrionalis Wallia, "ells. Td ^S9 Dorsetensis, Cornubiensis, Devoniensis provincias, nullo 0D " tionsof the D ' ' stante, a Danis igne et ferro cum casdibus hominum et rapinis Danes. desolataa sunt, et ccenobium, quod Tavistocb dicitur, est ignibus Tavistock devoratum. abbe y burnt. Be Gereberto apostata. Vit. Pontif. Anno Domini dccccxcviii. Johannes sedit in cathedra Eo- Pope John mana mensibus decern. Eodem anno successit ei Silvester, XVH. Malmesb. q U i e t Gerebertus, annis tribus et mense uno. Iste Gerebertus Gerbert, es a .. e " ex Gallia natus apud Floriacum a puero monachus adolevit, afterwards 167 p. 271. qui vel tasdio seu cupidine ductus, de nocte fugiens ad Hispa- ves t e r II niam, ut astrologiam disceret, convolavitr quo cum pervenis- Id. p. 273. set, junxit se Gerebertus cuidam illius artis perito, qui libros ei astronomicos praabuit ad scribeudum. Erat autem inter csete- He carries ros codex unus totius artis conscius, quern nullo modo elicere °^ a book poterat de manibus magistri ; ardebat e contra Gerebertus in , on a!, /°" r Jo^y from concupiscentia libri, unde ad preces conversus, ubi nihil pro- his master. fecit, donaria magna offert et plurima pollicetur ; sed omnibus a magistro promissionibus contemptis, Gerebertus nocturnas parat insidias, ut saltern furto codicem surripiat. Itaque ma- gistrum, connivente 3 etiam filia ejus quam 4 amabat Gerebertus, patrem vino inebriatum lecto componit, volumenque sub cer- vicali stertentis positum Gerebertus abripuit et fugit. Magister somno excussus, 5 indicio stellarum, qua erat arte peritus, inse- quitur fugientem ; Gerebertus quoque ex stellarum inspectione magistrum se insequentem comperiens, sub ponte ligneo, qui prope erat, se abscondit pendulus et pontem amplectens ut nee aquam tangeret neque terrain; ita quaarentis aviditate frustrata, magister domum revertitur confusus. Tunc Gere- bertus iter expediens venit ad mare, ubi, per incantationes 1 pontifice] episcopo, W., as Flo- rence. 2 convolavit] convaluit, W. 3 connivente] convivantem, A.W. 4 quam] quem, A. 5 excussus] Altered to excussu in 478 MATTHjEI parisiensis His speak- ing statue. A.D. 998. diabolo advocato, bomagium ei fecit, ut se a magistro inse- quente tutum ultra pelagum transportaret, quod factum est ; igitur Gerebertus Galliam repatrians publicas ingressus est scbolas, ubi multos prasdicandoj scientias babuit discipulos. Fertur de boc Gereberto, quod fuderit sibi status caput, certa inspectione siderum, cum omnes videlicet planeta3 exordia cursus sui rneditarentur, et boc caput non nisi interrogatum loqueretur, sed verum vel negative vel affirmative pronuntiaret ; ut verbi gratia, cum diceret Gerebertus, " Ero apostolicus ? " responderet statua, " Etiam ; " " Moriar antequam missam " cantem in Jerusalem?" "Non." Hoc ilium ambiguo de- ceptum ferunt, ut nibil ante mortem cogitaret poenitentiae, qui confidebat de longo tempore vitas, nee praavidit, quod est Romas ecclesia " Jerusalem" vocata, ubi cantat 1 missam Papa, His death, cum prastitulatur statio ad Jerusalem ; ubi cum missam can- tasset Gerebertus, lecto statim infirmatus decubuit, et statua consulta deceptionem suam et mortem cognovit. Advocatis igitur cardinalibus sua diu facinora deploravit, quibus inopi- nato stupore perculsis nee quicquarn loqui valentibus, ille pras dolore ratione bebetata rninutatim se dilaniari et membratim foras proici jussit; " Habeat," inquit, " membrorum officium, " qui eorum quassivit bomagium, nam animus meus nunquam " illud maleficium, immo sacrilegium, adamavit." Malmesb. Gest. Reg. ii. 167, p. 274. Id. ii. 168, p. 275. Id. ii. 172, p. 283. Legend of a brazen statue and a treasure at Rome. p. 155. Be thesauro Octaviani. In diebus bujus Gereberti fuit prope Eomam in campo Id. ii. 169, Martio statua quasdam asnea, cujus a dextra manus digitum ba- P* 277 * bens extentum, quern indicem dicimus, et scriptum in capite, " Hie percute." Hoc illius temporis bomines ita intelligen- dum putaverunt, quod in statua tbesaurum invenirent, multis earn innocentem securium ictibus inaniter laniabant ; sed illo- rum Gerebertus errorem aliter exponens, in meridie sole in centro existente, notavit quonam 3 se umbra extenderet, et ibi palum fixit. Mox nocte superveniente, solo cubiculario later- nam portante comitatus, eo contendit ; ibi terram solitis incan- tationibus aperiens, latum ingredientibus introitum patefecit ; conspexerunt ingens palatium aureos babens parietes, aurea lacunaria, 4 aurea universa ; vident milites aureos aureis tesseris quasi animum oblectantes, regem quoque conspicantur metalli- cum cum regina discumbentem, apposita fercula, ministros astantes, pateras multi ponderis et pretii, ubi naturam vincebat 1 cantat] cantant, W. 2 cujus dextra manus] So altered by the compiler from dextra manus, and no verb added at the end. 3 quonam"] quo, W. 4 Par. has vel laquearia in the margin. CHRONICA MAJORA. 479 Malmesb. Gest. Reg. ii. 169, p. 277. opus ; in interiori parte domus, lapis carbunculus tenebras A.D. 998. noctis fugavit ; iu coutrario angulo stabat puer arcum tenens Legend of extento nervo et intenta sagitta, ita quod in omnibus nostrum. a Drazen temptantibus intuitum 1 nihil erat quod impune posset tangi, etsi a treasure posset videri ; continuo enim ut quis manum ad contingendum aptaret, videbantur omnes imagines illse prosilire et impetum facere in prassumptorem. Quo timore pressus Gerebertus, a rebus abstinuit concupitis"; sed cubicularius cultellum artificiose nimis operatum, quod mensaa vidit superpositum, arripiens, arbitratus in tanta copia parvum latrocinium posse latere ; verum mox omnibus imaginibus cum fremitu exsurgentibus, puer emissa sagitta in carbunculum tenebras induxit, et nisi ille monitu domini sui cultellum reicere accelerasset, graves ambo poenas pertulissent. Sic, non satiata Gereberti cupidine, reversi sunt confusi, gressus eorum laterna dirigente. Flor. Wig. p. 582 D. De Cantice d&pojpulatione. Anno Domini dccccxcix. Paganorum exercitus nefandus Siege of Cantia3 occidentalem plagam ferme totam demoliti sunt, unde R° c h ester [ad] Rofensium urbem devecti, earn obsidione vallaverunt ; j) anes contra quos Cantuarienses destinati asperum cum eis conflictum inierunt ; sed, hinc inde multis interfectis, Dani tandem vic- toriam reportarunt ; contra quos rex Ethelredus exercitum dirigens, parum vel nibil profecit. Rex Ethelredus 2 Monica insulam subjugavit. Id. p. 583 a. Anno Domini m. Classis Danorum praafata Nbrmanniani The Danes hostiliter petivit ; quo audito, Ethelredus rex Anglorum interim attac ^ Nor- Moniaa insulam sibi potenter subjugavit. Conauest of Man by- Id. Be persecutione Danica, et inventione Sancti Ivonis. jEthelred. Anno Domini mi. Memoratus paganorum exercitus, de N~or- The Danes mannia rediens, Exoniensem 3 urbem obsedit, sed, civibus besiege viriliter resistentibus, recesserunt ; contra quos Devonienses, e er ' Sumersetenses, Dorsetenses congregati, in loco qui Penho Battle of dicitur, certamen cum hostibus comniiserunt, ubi Dani, multa Penhow. ex Anglis illata strage, victoriam habuerunt ; inde pagani ad 1 nostrum temptantibus intuitum'] cum oculos spectantium ars pretiosa raptaret, Mahnesbury. - Rex Ethelredus} RexAlfredus, W. ; De Cantie fredus, A., repeated from the previous heading. 3 Exoniensem~] Oxoniensem, A. 480 MATTHjEI parlsiensis A.D. 1001. Wectam insulam cursum dirigentes, illam totam cum vicinis Flor. Wig. The Danes provinciis, nullo obsistente, rebus omnibus spoliarunt. Eodem P> 583 B - 1! f \at 1 ann0 baventum est corpus Saucti Yvonis, episcopi et confesso- The body ™ s > octavo V kalendas Maii. of S. Ives found. The Danes bought off. Transla- tion of S. Oswald. Death of archbishop Aldulf. Discovery of the body of S. Ives at Ramsey. Eadric earl of Mercia. Malmesb. G. Pont. iii. 115, p. 250. Founda- tion of Burton abbey. Rex Ethelredus Danis tributum dedit. Anno Domini Mil. Eex Etbelredus, consilio primatum suo- Id. p. 583c rum, Danis pro bono pacis tributum viginti quatuor milium librarum solvit. Eodem anno Adulfus, Eboracensis arcbiepi- scopus, Sancti Oswaldi archipraesulis reliquias de sepulcbro levavit, et decimo septimo kalendas Maii in tbeca, quam paraverat, bonorifice collocavit. Nee multo post idem archi- episcopus, ex bac luce translatus, Wlstanum, "Wigorniensem antistitem, babuit successorem ; Wlstano ad "Wigorniensem ecclesiam successit Leofsius. Eodemque anno inventus est non procul a coenobio Rameseise Sanctus Yvo, cujus inventionem cum non reverenter acceptasset abbas 2 Rameseise, graviter puni- tus est. Descriptio Eadrici proditoris. Anno Domini Mill. Eex Anglorum Etbelredus ducatum Mer- Malmesb. ciorurn Eadrico cuidam proditori, cognomento Streona?, 3 dedit, Gest. Re- cui non nobilitas sed opes regis gratiam emerunt ; erat autem | 65 ' q 6 » iniquus ille fasx bominum, dedecus Anglorum, bilinguis, ver- sutus, secreti disseminator, dissimulare doctus, fingere paratus ; SEepe ad bostes missus ut pacis mediator, pugnam accendit; sed de bis omnibus infra dicetur. Hoc etiam anno Wilfricus, vir magnse sanctitatis et auctoritatis, sibi providens futura perpendendo, nobile coenobium de Bur tuna super fluvium de Trentam fun- dasse perhibetur et raultis possessionibus ampliasse. Pope John XVIII. Dani sine contradictione prcedas agunt. Anno Domini miv. Johannes sedit in catbedra Eomana annis Vit. Pontif. quinque. 1 octav. kal. Maii] Introduced by the compiler from the Historia Ramesiensis, cap. lxviii., p. 431 (Gale). 2 i.e., Eadwith, afterwards bishop of Dorchester. 3 cognomento Streona] Introduced from Flor. Wig. p. 584 d. CHRONICA MAJORA. 481 Hen. Hunt. Quo utique anno Dani exarserunt crudelitate inaudita, An- A. D. 1004. vi. p. 752 b. gliani totani sicut locustas cooperientes, omnia spoliantes, ho- Ravages of mines neci tradentes, nee fait inventus quisquam qui hostibus -Danes. obviaret. Fames Angliam invasit. Id. p. 752 c. Anno Domini MV. Tanta famis miseria Angliam invasit, Famine in Marian. quant am nullus bominum earn meminit invasisse. Eodem England.. Scot. [anno] Henricus Eomanum adeptus imperium imperavit annis emDeror viginti duobus. Nota proditionem in convivio. 1 Flor. Wig. Anno Domini MVI. Defuncto Siricio - Cantuariensi arcbiepi- iElfheah p. 584 d. scopo, Alfegus, Wintoniensis episcopus, successit, et 3 Elfego El- archbishop sius. Eodem anno dux perfidus Eadricus cognomento Stren 4 b ducem nobilem Etbelstanum apud Scrobesberi ad magnum, Treachery quod paraverat, convivium invitavit, ad quod cum invitatus of Eadric. venisset, quarta convivii die ipsum in silvam venatum duxit, ubi, cunctis circa venationem occupatis, quidam carnifex, nomine Godwinus, cognomento Porthunte, 4 quern Eadricus ante donariis corruperat, ex insidiis subito prosiliens, ducem Etbelstanum nefarie nimis peremit, In cujus rei ultionem, duo filii ejus, jussu regis Etbelredi, exececati sunt. Bex Ethelreclus pecunia pacem dbtinuit. [Ten. Hunt. Anno Domini mvii. Swanus, rex Danorum, vir potens et Ravages of vi. p. 752d. crudelis, cum magna classe venit in Angliam, quern ubique Swegen comitabantur prasdatio, combtistio, et occisio ; infrenduit An- t * C Q Un . glia tota, velut arundinetum Zepbyro vibrante collisum, try. unde 5 rex Ethelredus confusione magna constrictus, pecunia Money pacem ad tempus, quam armis non potuit, adquisivit. P ai J^^, red. 1 This is the title in W. The I Gest. Pont. ii. 75, p. 162, the com- scribe of A. has carelessly repeated | piler confusing this Elfegus with the that belonging to the next year. j earlier bishop of that name. Flo- - Siricio'] This error seems intro- j rence has Kenulfus correctly, duced from Malmesbury, Gest- j 4 Both these additions have been Pontif. i. 20, p. 32, as Florence, introduced by Paris from Florence, following the Chronicle, has cor- ~° This sentence is the compiler's rectly Alfricus. See Mr. Hamilton's own, though the material is in Hunt- note on Malmesbury, p. 32. ingdon and Florence. 3 et . . . Elsius] From Malmesb. G constrictus] consternatus, W. H H 482 MATTHjEI parisiensis A.D. 1008. Tribute of ships through the coun- try. Vt rex Ethelredus naves fecerit fabricari. Anno Domini mviii. Kex Anglorum Ethelredus per totam Hen. Hunt. Angliam jussit parari ex trecentis et decern hidis navem vi.p.753 a. unam, et ex hidis octo galeam unam et loricam. Eodem *1% g * tempore frater perfidi ducis Eadrici cognomento Stren, 1 p " Brithricus, homo lubricus et superbus, Wlnothnm regis mi- nistrum injuste accnsavit, qui, ne caperetur, fugam 2 iniit, et, viginti navibus adquisitis, piraticam vitam egit regemque 3 se insequentem multo tempore vexavit. Sergius papa creatur. Pope Ser- Anno Domini Mix. Sergius sedit in cathedra Eomana annis Vit. Pontif. gius IV. duobus et mensibus novem. Eodem 4 anno defuncto Brithrico, Flor. Wig. Bishops of gireburnensi pontifice, Elmarus successit. P- 621 A - Sherborne. x The Danes at Ipswich. Their vic- tory and subsequent ravages. p. 156. Be victoria proditione obtenta. Anno Domini MX. Novus Danorum exercitus apud Gypes- Hen. Hunt, wicum veniens in die Dominica3 Ascensionis, praedis ibidem vi. P- ? 53 c - vacabat et rapinis. Congregati sunt contra eum ad pugnam Plor. Wig. dux Ethelstanus, sororius regis, Oswi et Eadwi et Wlferus p- 586 d. consules, et multi cum eis bellatores ; sed, Anglis fugam non meditantibus, Turketillus patre Danus fugam primus incepit ; unde Dani victoriam adepti Est-Angliam et Grantebrege cum ipsis paludibus pervagantes, rapinis quaeque sibi obvia et in- cendiis devastabant ; deinde versus occidentem divertentes, pro- vincias Huntendonensem, Bedefordensem, Bukingehamensem, Oxoniensem depopulatione misera contriverunt. The Danes besiege Canter- bury. De passione Sancti Alfegi, archiepiscopi et martyris. Anno Domini mxi. Cum jam dicti iniquitatis ministri pras- Id. p. 587b. scriptam depopulationem complevissent, Cantuariam obsidione vallaverunt; vicesimo autem obsidionis die, per insidias Al- mari, ejusdem provincias archidiaconi, quern archiepiscopus Alfegus prius, ne morti traderetur, eripuerat, pars civitatis 1 This is introduced by Paris from Florence. - caperetur fugam] fugam cape- retur, A. 3 regemque . . . vexavit] Intro- duced by the compiler. 4 This is put down to the present year through a confusion with the bishops of Selsey, a change in whom is mentioned by Florence this year, MS. A. p. 586 5 , the successor's name being Ahnarus. CHKONICA MAJORA. 483 Flor. Wig. incenditur, deinde tota capitur, homines jugulantur, alii flam- A.D. 1011. p. 587 b. mis devorantur, alii de muris prascipites dantur, plures per verenda suspensi defieiunt, parvuli a maternis uberibus avulsi ant lanceis in altuni projecti excipiuntnr, aut minnte in frusta conciduntur, matronas per plateas crnribus distracts?, demnm ignibus injecta?, morinntnr. Inter base Alfegus civitatis arcbi- Capture of episcopus capitur, vincitur, trahitur, et variis suppliciis cru- a I9~~ 1S ^°P ■4. ai -uu a i- a i.- ■ u- -xx -x ^Flfheab. ciatur ; Almarus, abbas bancti Augustmi, abire permittitur. Godwinus, Kofensis episcopus, et Leofrona, Sanctaa Mildredas abbatissa, cum monacbis et utriusque sexus turba innumera capiuntur; exinde ecclesia Cbristi spoliata comburitur, grex monacborum, turba virorum et mulierum necnon parvnlorum decimatur, novem trucidantur, vitae decimus reservatur ; qua- tuor monacbis et viris octingentis decimatorum summa com- pletur. Populo itaque ca3so, urbe spoliata et tota concremata, archiprassul Alfegus vinctus extrahitur, impellitur, sauciatur, His mar- ad classem perducitur, in carcerem retruditur, et per menses tyrdom. septem ibi torquetur, ut : se ad redimendum lacessitus injuriis cogeretur; sed inter base omnia, in populum infidelem ira divinse dementias ita desaevit, ut ex eis ad duo milia per in- teraneorum dirissimos cruciatus prostraret ; sed cum nee sic proditores nefandi ad poenitentiam fuissent provocati, Danus Id. p. 587e. quidam, Thrum nomine, cum yideret sanctum archipraestdem tantis affligi tormentis et quasi mori non posse, impia pietate commotus, securim capiti ejus infixit, et ab archiepiscopo con- stanter Christum confitente 2 martyrem gloriosum efficiens, Osbem, animam exultantem ad caalos transmisit. In loco quoque pas- Vita S._ sionis, lignum aridum cruore ejus respersum, cum sub unius c 14 'col noc tis termino reviruit et frondes cum foliis emisit, infideles, 385. viso miraculo, perterriti sunt, et corpus sanctissimum certatim (Migne's^ deosculantes Londoniis illud vehi permittunt, ubi et honesta? at . r0 °S ia ' traditur sepulturaa. Deinde, decurso decern annorum spatio, Cf Id 15 icl ein corpus ab omni corruptionis labe immune levatum Can- col. 386. tuariae defertur decentius collocandum, ubi usque in praesens tempus recens durat sanguis, et corporis integritas illibata. Post hasc, invalescente per totam Angliam generali perse- Tribute Flor. Wic. cutionis rabie, perfidus dux Eadricus et omnes cujuscunque P aid t0 tne p. 587 n. ordinis et dignitatis primates, ante Paschalem solemnitatem apud urbem Londoniarum congregati, tamdiu ibidem cum rege moram fecerunt, quousque Danis tributnm cpiadraginta octo milium librarum eo pacto persolvissent ; 1 ut . . . cogeretur] Introduced j "confitente'] conntentem, A. O. W. by the compiler. H H 2 484 MATTHiEI PARISIENSIS A.D. 1011. Treaty with the Danes. Departure of Swegen Ut l Dani omnes qui. in regno eraut pacificam haberent cum Anglis ubique cobabitationem, et essent utriusque populi quasi cor unum et anima una. Hac qnoque conventione utrobique obsidibus confirmata et jurameutis, rex Danorum Suanus re- versus est in terram suam, et sic rabies persecutions in Anglia aliquandiu respiravit. Legend of dancers in a church- yard. De chorea quada/m nefanda per inobedientiam facta. Anno Domini mxii. 2 Cum in villa quadam Saxonise nomine Malmes- Colevize, 3 in qua est ecclesia Sancti Magni martyris, cujus bur. Gesta festum celebratur xiv. kal. Septembris, in vigilia Domi- jj | 74 ' nicte Nativitatis parocbia convenisset, ut obsequiis interesset p. 285. divinis, presbyter, nomine Robertus, de more primam demum missam solemniter incboavit ; et ecce quindecim viri cum feminis tribus in coemiterio cboreas ducentes, et sEeculares can- tilenas perstrepentes, presbyterum adeo impediebant, ut ipse cantantium tumultus inter sacrosancta missarum solemnia altius resonaret. Denique cum a Roberto presbytero mandatum baberent ut tacerent, et ipsi silere contempsissent, imprecatus est presbyter, iratus dicens, "Placeat," inquit, "Deo et Sancto " Magno, ut ita cantantes permaneatis usque ad annum evo- " lutum." Quid ergo? Verba sacerdotis pondus adeo babue- runt, ut Jobannes, ejusdem presbyteri filius, sororem suam nomine Merset cum aliis cantantem per bracbium arripiens, ut earn abstraberet, cum recedere non potuit, bracbium a cor- pore evulsit, sed inde gutta sanguinis non exivit; ipsa itaque per totum annum cum ceteris permansit, et cboreas ducens cantavit ; pluvia super illos non cecidit, non frigus, non calor, non fames, non sitis, nee lassitudo illos affecit ; indumenta eorum vel calciamenta non sunt attrita, sed quasi vecordes jugiter cantaverunt ; prius ad genua, ac demum usque ad femora, in terram dimersi fuerunt ; fabrica quasi tecti domi- cilii aliquando erigebatur, nutu Dei, super eos ut pluvias arceret. Tandem, evoluto anno, Herebertus, Coloniensis ar- cbiepiscopus, a nodo, quo manus eorum ligabantur, eos absolvit, et ante altare Sancti Magni martyris reconciliavit. Filia pres- byteri, cum aliis duobus, continuo spiritum exbalavit ; ceeteri tribus diebus et noctibus dormierunt ; aliqui postea obierunt et miraculis claruerunt ; quidam vero pcenam suam, membrorum 1 This is peculiar to the com- piler. 2 Par. has in the margin, " Hoc " miraculum secundum alium histo- " riographum contigit anno Christi " MXXI." 3 The name of the village is not in Malmeshury. CHRONICA MAJORA. 485 suorum tremore, prodiderunt. Legant hoc illi qui per votum A.D. 1012. obedientise astringuntur, quantum sit vitium transgres~ sio mandati superioris. 1 Item almd exemplum inobedientice. Malmes- Imperator Henricus, 2 Dominica, quae 3 Quinquagesirna dici- Story of ur. Lresta ^ ur venatum pergens, ad oram silva3 cuiusdam solus, dis- ^ n l11- „ Reeum, . ■ , ° . . ., , . favoured ii. 175 persis socns, devenit; juxta quam silvam ecclesiam contem- pr j est ma( j e p. 286. platus, eo contendit, militemque se esse mentieus, missarn archbishop simpliciter a presbytero rogavit. Erat autem presbyter ille of Cologne praeclarus religione, sed adeo deformis corpore, ut monstrum bv tiie potius quam homo videretur ; quem cum imperator diligenter inspexisset, coepit vehementer admirari quare Deus, a quo formosa cuncta procedunt, sineret conficere sua sacramenta hominem tarn deformem ; sed mox cum, missa inchoata, ad versum ilium tractus perventum fuisset, quod a puero canta- batur, " Scitote quoniam Dominus ipse est Deus," sacerdos puerum increpans, quod negligenter cantaret, excelsa voce dixit, "Ipse fecit nos et non ipsi nos," quo dicto repercussus imperator et presbyterum prophetam esse existimans, ilium, multum renitentem, in Coloniensem archiepiscopum sublimavit, qui susceptum archiepiscopatum religione simul et dignis sedem moribus exornavit. Nam in monasterio sanctimonialium urbis illius erat puella quaedam, parentum studio potius quam propria devotione conversa, quaa gestu saeculari et alloquio dulci 4 p. 157. multos 5 ad se amatores invitabat; quorum unus, quem opum con- geries et alta progenies ad libidinem accenderant, puellam ab- ductam loco justte conjugis tenuit et amavit. Prseteriit multum temporis, sed tandem res gesta Hereberto archiepiscopo nuntia- tur ; 6 sed cum de mandato [ejus] ovis ovili restituta fuisset, non multo post in absentia archiepiscopi de monasterio abripitur 1 obedientice . . superioris~\ This I An accurate collation (as a speci- is written by Paris over an erasure, men) has been given to the end of W. has "ad obedientiam sunt con- the present year 1012; afterwards " nexi, ut quantum sit inobedien- the more important variations only " tise cognoscant." 0. has this with i are given. malum after inobedientice. The sen- tence is not in Malmesbury. From this point to the year 1064, MSS. O. W., though taken from a common source, have many verbal differences from MS. A., besides 2 The name of the emperor is not in Malmesbury. 3 A. inserts in. 4 dulci'] fallaci, O. W. 5 multos] plurimos, W. 6 The name of the archbishop is omitting several passages entirely. | not in Malmesbury. 486 MATTH^I PAEISIENSIS A.D. 1012. Legend of an ill- favoured priest made archbishop of Cologne. Pope Bene- dict VIII. Lyfing archbishop of Canter- bury. Massacre of the Danes. a juvene supraclicto ; tunc in ilium excommunicationis sententia Malmesb. promulgatur, ita ut nullus concivium suorum cum eo loqui Gest. Keg. vel cum eo audeat convivari. Quam juvenis sententiam parvi '_' pendens, ad preedia sua remotiora recessit, 1 ubi cum excommu- nicata sua vitam flagitiosam peregit; 2 sed cum Deus tandem archiepiscopum ad se vocare dignatus est, et gravi dolore 3 detentus lecto decumberet, convenerunt undique compatriots? ut extrema beati viri benedictione fruerentur ; solus ille libi- dinosus venire non prassumens 4 subornavit alios, qui pro se loquerentur, ut mereretur absolvi. Sed cum nomen juvenis arcbipraasul audivit, ingemuit, et base verba subjecit, "Si " miser ille maledictam mulierem deseruerit, sit absolutus; 5 si obstinatus perstiterit, sit anno sequenti, bac eadem die et bora, qua ego decedam, ante Deum paratus de commissis red- dere rationem ; videbitis autem me, quando signum ad sextam boram pulsaverit, de corpore migrare. 6 Nee fides defuit verbis viri Dei, sed et ille 7 bora, qua prasdixerat, defunctus est, et miser ille juvenis, anno evoluto, 8 eadem die et bora cum arnica percussus fulmine expiravit. Eodem anno Papa Benedictus sedit in catbedra Eomana Vit. Pontif. annis xii. 9 Eodem anno Livingus, qui et Etbelstanus, Wellensis ° r ' ^' episcopus, arcbiepiscopatum Cantuarise suscepit, et loco ejus MS.^A. Etbelwinus episcopus Wellensis consecratur. 10 p. 588 2 , p. 621 a. Quod Dani per totam Angliam perimuntur. Hoc denique anno, Huna quidam, regis Anglias 11 Etbelredi militiee princeps, vir strenuus et belli cosus, qui sub rege regni negotia disponenda susceperat, 12 videns Danorum insolentiam, qui jam post pacem factam per totam Angliam adeo superbi- endo 13 invaluerant, quod uxores virorum nobilium u et filias vi 15 opprimere et ubique ludibrio tradere prassumpserunt, accessit perturbatus ad regem et querelam super bis 16 deposuit luctu- 1 recessit] divertit, W. 2 peregit] protraxit, 0. W. 3 dolore] languore, 0. W. 4 non prcesumens] contempnens, 0. W. 5 W. inserts et. 6 migrare] commigrare, O. W. 7 sed et ille] quia, W. 8 evoluto] revoluto, W. 9 sedit . . xii.] Romanam adep- tus cathedrarn annis xii. earn resit-, 0. W. 10 Eodem . . consecratur] oni. OiW. The following chapter is peculiar to the compiler. 11 Anglice] om. 0. W. 12 qui . . susceperat] om. 0. W. 13 superbiendo] om. O. W. 14 O. W. ins. regni. 15 vi] violenter, W. 16 W. ins. coram eo. CHRONICA MAJORA. 487 osam. Tunc rex, non inediocriter commotus, ejusdera Hunse A.D. 1012. consilio 1 misifc litteras in omnes fines regni, mandans nationibus singulis et 2 universis, ut 3 sub una die, in festo Sancti Bricii " episcopi, omnes Dani per Angliam constituti, furtivo impetu 4 morti traderentur ; ut 5 simul et semel ab oppressione Danica omne genus liberaretur Anglorum. 6 Sicque Dani, qui firmo foedere 7 paulo ante utrinque jurato cum Anglis pacifice babi- tare debuerant, 8 opprobriose nimis sunt perempti, [et] mulieres cum liberis 9 ad domorum postes allisi miserabiliter animas efFuderunt. Cum igitur bujus decreti sententia apud urbem Londoniarum absque misericordia 10 exequeretur, fugerunt multi Danorum ad quandam ecclesiam in civitate, ubi omnes sine pietate u ipsis astantes altaribus sunt perempti ; sed quidam juvenes ex natione Danica, ad navem quandam fugientes, Da- ciam petierunt, et regi Suano cruenta sua? gentis nuntiantes exitia, ipsum ad lacrymas commoverunt ; vocatisque 12 cunctis regni principibus, omnem rei gesta? seriem illis 13 exponens, quid agendum consulerent, diligenter inquirit; qui omnes, quasi uno ore conclamantes, 14 decreverunt propinquorum suo- rum et amicorum sanguinem fore ulciscendum. Auxit pra?terea bujus perturbationis rabiem mors Gunnildis, Murder of sororis Suani regis, qua? nuper in Anglia fuerat interfecta in Gunhilda, Malmes- hunc modum. Erat autem Gunnildis prasfata Palingo comiti, 15 ® ister ot bur. Gesta no bili viro, lege conjugali copulata, qua? prioribus annis, cum viro 16 Angliam ingressa, fidem Cbristi et sacramentum baptis- matis ibidem suscepit. Ha?c virago prudentissima, pacis inter Anglos et Danos mediatrix existens, sese obsidem cum 17 viro et unico quern babebat filio, regi Ethelredo ad pacis securitatem dedit ; base a rege cum essent Eadrico duci nequissimo 18 ad custodiendum commissa, post dies paucos in ejus prassentia Kegum, ii. 177, p. 289. 1 ejusdem H. consilio'] per e. H. consilium, W. 3 singulis et] om. W. 3 ut] quatinus, W. 4 furtivo impetu] subito impetu facto, W. 5 W. ins. nullo superstite, and 0. W. ita before ut. 6 0. W. ins. in cevum. ' firmo foedere] om. 0. W. s firmo . . debuerant] paulo ante cum Anglis addito juramento, fue- rant confo3derati ut pacifice cum illis habitarent, 0. W. 9 liberis] parvulis, O. W. 10 misericordia] pietate, 0. W. 11 sine pietate] om. 0. W. 12 vocatisque] qui convocatis, 0. W. 13 illis] om. O. W. 14 conclamantes] acclamantes, O W. 15 O. W. ins. Danico. 1G lege . . viro] om. W., though inO. 17 cum . . .filio] Introduced by the compiler. The whole is enlarged from Malmesbury's account. 18 nequissimo] om. 0. W. 488 MATTH^EI parisiensis A.D. 1012. virum suum cum filio quatuor fecit lanceis jugulari proditor Malmesb. Murder of ill e Eadricus, qui * et illam novissime decapitari prascepit. .9 est - Re S- n a ' Mulier 2 vero, mortem 3 forti animo perferens, dum 4 moritura "" ggg' non expalluit, nee mortua consumpto sanguine vultus sui sere- nitatem amisit; veruntamen moriens fiducialiter pronuntiavit, quod sui sanguinis effusio magno toti Anglise fieret detrimento. His igitur de causis rex 5 Suanus, vir crudelis et ad sanguinis effusionem pronus, ad 6 vindictam animatus, cunctos sua? ditionis 7 bellatores invitari 8 fecit, missisque cum litteris 9 ad exteras regiones veredariis, milites bellatores 10 lucri cupidos et animis leves, ad hanc expeditionem venire mandavit. De Sancto JEl/phego archiepiscopo Gantuarice et martyre. History Ipsis quoque temporibus Sanctus Aelphegus mona- tyrdom of cnus mirificse sanctitatis, procurante Ventana3 civitatis S. JDlf- episcopo Ethel waldo, et sic volente Eadgaro rege, mo- nachorum amatore et ccenobiorum fundatore, factus est abbas Dorheorste. Rege autem Adgaro defuncto, et filio ejus Eadwardo substituto sed cito fraudulenter interfecto, successit iEthedredus in regno, qui beato iElphego donavit monasteriuni in civitate quas Batban dicitur, ubi profuit et prsefuit abbas ordini mona- ehorum. Postea vero procurante Sancto Wlstano archipra3sule Cantuaripe, beatus iElphegus creatus e"st episcopus Win- toniaa. Qui postea, beato Dunstano migrante ad Do- ninum, consecratus est in archiepiscoptim Cantuarise ; ubi cum sex annis feliciter rexisset Dei ecclesiam, a Danis eum incessanter persequentibus occisus est. Excerebravit enim unus eum securi Danica, Sabbato Paschalis ebdomadse advesperascente. Corpus autem 1 jugulari . . . qui] idem pro- ditor Eadricus crudeliter jugulare, O. W. 2 Mulier} Gunnildis, O. W. r> mortem] mortis discrimina, 0. W. A dum'] om. O. W. 5 W. ins. Danorum. G Eroni here to the end of the paragraph is due to the compiler. 7 ditionis'] potestatis viros, W. s invitari] con venire, W. 9 0. ins. suis. 10 bellatores] probos et, W. CHKONICA MAJOKA. 489 ipsius in ecclesia Cantuarite veneranter tumulatur, et A.D. 1012. ipsius reverentia Deo gloriosius impenditur minis- terium. Quod rex Danorum Swanus Angliam suhjugavit. Flor. Wig. Anno Domini mxiii. 1 Suanus tyrannus, rex Danorum, cum Arrival of p. 5^8 a. c lasse valida mense Julio mare ingressus, ad Sandwici portuin Swegen in in Anglia applicuit; ubi paucis commoratus diebus, Est-Anglia n S an • circumnavigata, Humbra? fluminis ostium intravit, a quo flumen Trente ingrediens, ad Gainesburc villain navigavit, et ibidem navium suarum stationem composuit ; ibi Canuto filio suo classem commendans, 2 ipse ad provinciarum depopulationem de navibus exivit. Cui continuo Nortbanlrumbrenses, Lindesienses, Fif- burgenses primitus subjectionem fecerunt, et mox, cum non baberent defensorem, omnis populus, qui babitat a parte aqui- lonali stratse publicas quae Wathlingestrate dicitur, ad deditio- nem compulsi manus dederunt, et fidelitatem, datis obsidibus, juraverunt ; deinde versus austrum expeditionem movens, 3 suis omnibus edictum proposuit, ut agros fructiferos 4 devastarent, villas cremarent, lucos et pomeria succiderent, ecclesias spoli- arent, quicquid masculini sexus ad manus veniret jugularent, feminas ad suam explendam libidinem reservarent; sicque ministris ejus ubique ferina rabie debaccbantibus, ad Oxoniam tandem pervenit ; qua civitate levi conamine subjugata, fideli- Oxford and tatem et obsides inde recepit; et inde Wintoniam transiens, Winches- eam subjngavit, et securitatem a civibus et provincialibus, t , ■ praBstito juramento, extorsit. Tunc cum gloria magna ad urbem Londoniarum castra dirigens, multis modis earn vel P- 158. violenter capere vel dolo studuit expugnare ; sed in primo adventu suo multi suorum in Tbamensi flumine submersi peri- erunt, quia, nimia temeritate pra3venti, nee pontem nee vadum quaerere voluernnt. Rex vero Ethelredns, qui in civitate tunc Defence of erat, aliud non babens refugium, 5 cum civibus urbis moenia London, viriliter defendens, omnem spem Suano civitatem obtinendi ademit ; qui festinanter inde recedens, prius ad Walingefor- diam ac deinde ad Batboniam, canina rabie sa3viendo et obvia 1 There are minute variations with 0. W. throughout this chapter. 2 classem commendans^ classe cum armatis non paucis commendata, W. 3 movens~\ dirigens, 0. W. 4 fructiferos~\ om. O. W. 5 aliud . . . refugium] 0111. O. W. It is not in Florence. 490 MATTHJ5I PARISIENSIS A.D. 1013. sibi quseque conterendo properans, exercitum suum refrige- Elor. Wig. rando aliquandiu ibidem resedit; ubi comes Devoniensis Alma- P* 588 d. rus, et omnes occidentalis regni potentes cum ministris regis, ejus tyrannidem metuentes, venerunt ad eum, et datis obsidi- bus pacem ab eo petierunt. 1 Omnibus igitur pro velle dispositis, cum neminem sibi resistere coguovisset, regem se jussit Anglo- rum 2 appellari, dum non fuit alius, qui pro jure regni decertare vel se regem confiteri ausus fuisset. Inter 3 bsec omnia, rex Anglorum Etbelredus jacebat in urbe Londoniarum, 4 inertia terpens, timidus et suspiciosus, nulli se committere ausus, de morte fratris sui Sancti Eadwardi consci- entiam habens cauteriatam, ne citius divinam sentiat ultionem ; exercitum congregare vel contra bostes ducere non audebat, metuens ne nobiles regni, quos injuste exhasredaverat, in campo eum relinquentes, bostibus traderent ad damnandum. Heec misera conditio misero regi fuit. 5 Swegen king of the English. Terror of ^Ethelred. iEthelred flies to the I. of Wight, and sends Emma and her chil- dren to Normandy. Eadricwith them. ^Ethelred goes to Normandy. Quod rex Ethelreclus acl Normanniam fugit. Tandem rex tot perturbationibus confossus, recessit clanculo Malmesb. a civitate Londoniarum, et prius ad Subamtoniam ac postea ad Gest. Reg. Wectam insulam navi^avit ; et inde reo-inam suam Emmam u " ' p. 29 1 in Normanniam ad ducem Ricardum fratrem suum, cum filiis j^ or ^„. suis Elfredo et Eadwardo, et eorum magistris Alcbuno, Du- p. 588 e. nelmensi 6 episcopo, et abbate Medmesbamensi Alfsio dirigens, cum. bonore et reverentia ab ipso duce sunt recepti ; Eadricus ' (Not in, quoque, regis Etbelredi consanguineus, cum militibus septies * lorence viginti cum regina ut custos ejus transfretavit, ubi cum ipsa duobus annis residens, ei magnifice ministravit. Sicque illis mense Augusti mare transeuntibus, Etbelredus Malmesb. cum classe sua in insula Wecta remansit usque ad Natale Jf est - ^ e S- Domini, si bona de eis nuntia audierit, reginam et filios con- n * * ' tinuo secuturus. Unde mox ut a partibus transmarinis audivit Eicardum ducem sororem et filios suos cum magna bilaritate suscepisse, rex Etbelredus mense Januario in Normanniam 1 datis . . petierunt] pacem cum datis obsidibus pepigerunt, 0. W. 2 Anglorum] Anglife, 0. W. a This chapter differs very much from O. W. It is peculiar to the compiler. 4 O. W. ins. confusus. 5 Hcec .... fuit] This is not in W., and the title following is placed in W. before Inter hcec omnia above. 6 This is from Malmesbury, as Florence says Alfhuno, Lundoniensi episcopo. 7 This mention of Eadric is pecu- liar to the compiler. CHRONICA MAJORA. 491 Malmesb. transiens miserias suas sedulitate et consolatione ducis mag- A.D. 1013. Gest. Reg. nifici sublevavit. 1 ii. 178, p. 292. Be morte Swani miserrima et fuga suorum? Id. ii. 179, Anno Domini mxiv. Suamis tyrannus, ut prsediximus, inva- Death of p. 295. sam Angliam csedibus et rapinis urgebat, provincialium prius Swegen. substantiam rapiendo, et nobiles postea proscribendo ; sicque opes tarn privatas quam publica3 3 ad naves cum obsidibus de- portantur, quod evidenter apparuit Suanum naturalem non esse dominum, sed tyrannum. Hassitabat populus quid faceret ; quia si bellum quaereret, non haberet ductorem ; si subjec- tioneni eligeret, rectorem tyrannuru haberet ; 4 sed necessitatem babentibus propitia divinitas non permisit diu Angliam in tot calamitatibus fluctuantem ; siquidem idem tyrannus boc anno, in purificatione videlicet beatee Yirginis Maria?, ut quidam scripserunt, incertum quo mortis genere, vitam nagitiosam ter- minavit. Scribitur auteru in libello miraculorum sancti regis Flor. "Wig. et martyris Eadmundi, quod idem Suanus dum importabile p. 589 A. Malmesb. Gest. Reg. ii. 179, p. 296. tributum de burgo, ubi dicti martyris corpus requiescit, et terris ejus ubicunque constitutis exigeret, et ipsum martyrem nil sanctitatis habere affirniaret, et monasterium ejus cum ipsis monachis se crematurum comminando proponeret, ab eodem martyre sit peremptus, 5 et diro corporis cruciatu tertio nonas Februarii ad tartara transmissus ; quo defuncto, omnes Dano- Cnut rum nationes Cnutonem filium ejus in regem et dominum ele- elected gerunt ; erat autem tunc teniporis Cnuto in Lindesia, ubi pater ., *L ejus cum classe et obsidibus eum dimiserat, ubi G tarn milites bellatores quam equos emissarios expectabat ; ut junctis viribus in gentem Anglorum sua? virus malitiaa effunderet et se de- serentes gravi contritione puniret. king by anes. 1 For this paragraph 0. TV. have " cum rex Ethelredus audivit eos " honoriflce receptos, ipse sequenti " mense Januario mare transiens " infortunium suum duci magnifico " revelavit, qui calamitatibus ejus " multuni compatiens miserias regis " ac mcerorem verbis consolatoriis " mitigavit." 2 For this title A. has repeated that of the previous year. There are many verbal differences here froni 0. W. 3 privatce quam public ce] privatas quam publicas, A. O. 4 haberet'] optaret, O. W. 3 et . . . peremptus] For this "W. has only " ab eodem sagitta sit con- " fossus." 6 ubi . . . puniret] Not in 0. W. The sentence is considerably altered from Malmesbury. 492 MATTKffll PAKISIENSIS A.D. 1014. Recall of iEthelred. Cnut muti- lates the English hostages, and flies to Denmark. Quod rex Ethelredus in Angliarn veniens susceptus est reverenter. His igitur in parte Danorum ita gestis, gens Anglorum ad Flor. Wig. regem Ethelredum festinanter in Ebrmanniam nuntios pari P- 589 c - consensu direxerunt, mandantes se nullum plus amare quam dominuni suuni naturalem, si mitius quam prius fecerat eos tractare vellet ; quibus auditis, rex filium suum Eadwardum cum legatis ad eos dirigens, omnes amicabiliter salutavit, pro- mittens si in aliquo deliqnit, se pro omnium arbitrio correc- turum. Rex igitur Etbelredus, tempore vernali in Angliam rediens, gratanter receptus, ab omnibus honoratur ; quorum omnium gratuito consensu copioso exercitu congregato contra Cnutonem, qui, confcederatis sibi Lindesiensibus, jam castra moverat ad prsedandum ; sed rex Etbelredus superveniens Cnutonem in fugam compulit, et Lindesiam totam depopulans quos reperit incolas incunctanter peremit. Cnuto quoque fuga? preesidio elapsus curn classe sua ad Sandaci portum, ventis impellentibus, applicuit, ubi in coutumeliam gentis Anglorum obsides omnes, qui patri suo de regno Anglias dati fuerant, truncatis manibus, auribus praecisis naribusque amputatis, abire permisit ; et Danemarcbiam profectus numerum l bellatorum suorum multiplicare curavit. Eodem anno, tertio kalendas Octobris, maris litus proprios terminos egrediens 2 villas in Anglia multas inaastimabilernque populi multitudinem submersit. Gemot at Oxford. Danish nobles put to death. p. 159. Sigeferth and Mor- kere mur- dered by Eadric. Quod multi nohiles Danorum apud Oxomam perimuntur. Anno Domini mxv. Magnum apud Oxoniam colloquium Malmes- Anglorum pariter et Danorum congregatum est; ubi rex An- ^ ur - Gesta glorum, consilio iniqui ducis Eadrici, multos Danorum nobiles jj j 79 ' interfici mandavit quasi de regia proditione notatos ; quorum p. 297. clientes, cum necem dominorum suorum vindicare conarentur, armatorum praesidio repulsi et graviter insecuti turrem eccle- sia3 sanctse virginis Fretbeswithse compulsi sunt introire, unde dum eici nequirent, incendio sunt combusti ; sed mox, rege jubente, ecclesia reconciliata et reeedificata est. Inter alios Elor. Wig. quoque nobiles interfecti fuerunt Sigefertb et Mercberus, P" 59 ° A- comites Norfcbanbumbrorum, filii Eargrimi, quos iniquus dux 1 numerum . . . curavit'] anno egrediens. W. has mare litus pro- sequenti reversurus, Elor. ' prios egressus. Flor. has only mare 2 maris . . egrediens] So altered f lit ties egreditur. by Par. from mare litus proprios I CHRONICA MAJORA. 491 Flor. Wig. p. 590 a. Malmesb. Gest. Reg. ii. 179, p. 298. Flor. Wig. p. 590 a. Malmesb. Gest. Reg. ii. 179, p. 298. Eadricus ad 1 convivium invitatos et in triclinium suum dolo susceptos necare fecit. Deinde rex Aldgytbam, Sigeferthi comitis uxoreru, apud Malmesberiani adduci et ibi custodiri prsecepit sicut ferainam spectabilis nobilitatis ; qua? cum ibidem custodiretur, venit illuc filius regis Eadmundus, quern gens Anglorum propter magni roboris mentis simul et corporis strenuitatem Ireneside, id est, latus ferreum, nuncupabant, et contra patris conscientiam illam in uxorem accepit, et 2 inter Assumptionem et ISTativitatem Beatse Marias in Nortbanbum- briam cum uxore sua proficiscens terram totam quae fuit Sige- fertb et Mercberi comitum 2 invasit, atque illorum sibi populum subjugavit. Erat autem Eadmundus iste non ex Emma regina, sed ex quadam ignobili fernina generatus ; qui utique matris sua? generis ignobilitatem mentis ingenuitate et corporis stre- nuitate redintegrando redemit. A.D. 1015. Ealdgyth taken to Malmes- bury. Her mar- riage 'with Edmund Ironside. Id. Flor. Wig. p. 590 b. Malmesb. Gest. Reg. ii. 180, p. 299. Flor. Wig. MS. A., p. 590 5 . De adventu Gnutonis in Angliam. Eodem tempore Cnuto, rex Danorum, compositis in Dacia Return of rebus suis et amicitia cum regibus finitimis foederata, eo drat animo venit in Angliam, ut aut vinceret aut morti victus succumberet. Itaque ad Sandici portum cum valida classe appulsus, et inde in West-Saxoniam profectus, omnia caadibus fcedabat et rapinis ; et quoniam Ethelredus rex apud Cosham tunc asgrotabat, Eadmundus filius ejus ei occurrere temp- tavit ; sed cum bostiliter acies convenire debuissent, modis Treason of omnibus dux et proditor Eadricus Eadmundo parabat insidias, Eadric. quibus ilium dolo necaret; quo cognito, Eadmundus de praslio recedens bostibus suis locum ad tempus concessit. ISTec multo post idem Eadricus, ut se proditorem ostenderet, de classe regia xl. naves alliciens, Cnutonem adivit et 3 suo se dominio mancipavit; omnis West-Saxonia idem faciens, datis obsidibus, exercitui Danorum equos et arma paravit ; Mercii quoque sese ad resistendum offerebant, sed regis ignavia negotium belli dilationem accepit. Eodem anno, defuncto Etbelwoldo, Bishops of Wintoniensi episcopo, Elfsius successit. Winches- ter. Quod Cnuto multas Anglorum provincias spoliavit. Id. p. 590b. Anno Domini mxvi. Rex Danorum Cnuto et dux iniquus Cnut and Eadricus, cum multo equitatu apud Krikelade flumen Tba- Eadric 1 ad convivium invitatos~] Inserted by the compiler. 2-2 et . . comitum] For this W. has " et cum ipsa in North anhumbriam " profectus terram totam duorum " comitum prsedictorum." z ut . . . et] ad Cnutonem veni- ens, W. 494 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 1016. ravage Mercia. Siege of London by Cnut. His retreat and second invasion of Mercia. ^thelred returns to London. through the country. Uthred and Thurcytel put to death. Eric made earl of Northum- berland. raense transeuntes ' ante Epiphaniam Domini, Mevciam hos- Flor. Wig. tiliter intraverunt, et multas in Warewicensi provincia 2 villas P- 590e - incendentes ct spolia rapientes, quoscum[que] invenerunt homi- nes peremerunt. Quod ut audivit Clito Eadmundus exercitum congregavit ; sed quoniam Mercenses sine rege Ethelredo et civibus Londoniarum congredi noluerunt, expeditione dimissa unusquisque ad propria remeavit. Tunc 3 Cnuto ad urbera (Not in Londoniarum exercitum suum ducens illam obsidione vallavit. 4 Florence.) Sed cum urbem quasi inexpugnabilem reperisset, obsidione dimissa, Merciam iterum invadens illam spoliare vacavit, contra quern vero Eadmundus exercitum construens, patri, qui Elor. Wig. tunc Londoniis perhendinabat, nuncios dirigens rogavit, ut P* c " viribus collectis contra Cnutonem venire rnaturaret. Qui cum conatu valido ad filium veniens, cum prselium contra Cnutonem essent commissuri, intimatum est regi quod nisi cautius sibi provideret, ipse a gente propria bostibus traderetur. Quo audito rex Londonias rediit, et Eadmundus Alius ejus iNorthan- bumbriam petivit. Quo cum pervenisset, cum Utbredo comite Stafordensem,- Scrobesbernensem, et alias quamplures pro- vincias depopulati sunt, eo quod nollent contra Danos cum eis ad certamen venire. Cnuto quoque interim multas depo- pulans provincias tandem Nortbanbumbriam devastavit ; quod cum auditum fuisset ab Utbredo comite, qui cum Eadmundo erat, in Nortbanbumbriam reversus est, et obsides pro pacis bono Cnutoni dedit. Sed non multo post idem Uthredus et Turketillus, comites Nortbanbumbrorum, Cnutone jubente, a Terebrando viro Danico sunt perempti ; unde Cnuto pro Utbredo Egricum comitem statuit. Quo audito Eadmundus regis filius Londonias ad patrem suum venit, et Cnuto alacer ad Austrum tendens ante Pascbalem solemnitatem ad naves rediit, et multa secum spolia et rapinas portavit. 5 Be morte Ethelredi regis et coronatione Eaclmundi filii ejus. Death of Circa bos denique dies rex Anglorum Etbelredus, post Id. p. 590 e. YLthelred. ma g 110S labores et multas bujus vitas tribulationes, nono kalen- P- 591 a. das Maii diem clausit supremum, et in ecclesia Sancti Pauli apud transeuntes~\ om. W. - Warewicensi provincia] ea, W. 3 This account of the siege of London and Cnut's second invasion of Mercia is peculiar to the com- piler. 4 Quod . . vallavit] For this W. has " Et Cnuto inde ad urbem Lon- " doniarum transiens earn obsidione " vallavit, quod audiens Clito Ead- " mundus illuc contendit." 5 The latter part of this chapter is very briefly abridged in W. CHRONICA MAJORA. 495 Flor. Wig. p. 591 A. Loudoniarum sepultus est. Post cujus mortem maxima pars A.D. 1016. regni, tarn clericorura quam laicorum, in nnum congregati, Cnut pari consensu Onutonem in regem elegerunt, et ad eum apud elected Subantonam venientes pacem cum eo pepigerunt et fidelita- neater Soli cives Londonienses tern juraverunt. qui tunc temporis cives ibidem consistebant et pars nobilium portion of Eadmundum filium the king- regis Latus-ferreum in regem unanimiter acclamarunt ; qui in et, dom. Ednumd regali culmine sullimatus West-Saxoniam intrepidus adiit, ^ u , , ab omni populo gratanter susceptus, provinciam illani suas elected by ditioni subegit; quibus auditis, magna pars populi totius the Lon- regni illi se voluntarie subdiderunt. Cnuto 1 interim cura doners, tota classe sua Londonias veniens circa Rogationes, in plaga k' e g e ot australi Tbamensis fluminis scrobem profundam fodit, et naves ^ nut suas in partem pontis occidentalem in altnm traxit. Deinde urbem alto et lato cingens fossato obsidionem paravit; egres- sumque et ingressum civibus denegans, frequenti urbem insultu invasit et expugnare laboravit. Sed a civibus mcania fortiter defendentibus repulsus, obsidionem confusus dimisit. Qui inde ad Dorsetam exercitum dirigens, earn subjugare vacavit. 1 Eadmundus vero cum exercitu quern babere poterat Battle of Cnutoni occurrens, in loco qui Pennum dicitur juxta Gil- Ben-Sel- lingebam, quinto 2 idus Junii cum eo congrediens, ipsum cum suis omnibus in fugam convertit. De secunda victoria regis Ead?mmdi. Id. p. 591c. Post banc victoriam, media aestate transacta, majori 3 quam Battle of prius fecerat exercitu congregato, fortiter statuit confligere Sherstone. cum Cnutone ; cui in provincia Wigorniensi in loco qui Scernstan dicitur occurrens, 3 optimum quemqne de exercitu prudenter instruxit, omnes bortatur ut meminerint se pro patria et liberis pro conjugibus et basreditatibus decertare, et P- 160. sic optimis sermonibus bellicis animos omnium accendebat. Deinde tubicines strepere et paulatim cobortes incedere jube- bat. Concurrentibus tandem aciebus maximo clamor e, lanceis prius et post gladiis rem egerunt. Interea rex Eadmundus, in prima acie stans, 4 obvia sibi qua?que prosternebat, 5 bostes assidue feriebat, et strenui militis bonique regis officium viri- liter exercebat ; sed quia iniquus dux Eadricns, Almarus et ' J Cnuto . . vacavit] oni. 0. W. 2 quinto idus Junii\ This date is introduced by the compiler. 3-3 majori . . occurrens~\ For this 0. W. have " in provincia Wigorn- " ensi Cnutoni secundo obvians " acies ordinavit." 4 stans] niilitans, O. 5 prosternebat] So Par. iu the margin. A. has proterebat, as W. ; protrivesset, 0. 496 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 1016. Algarus comites, qui ei praasidio fore debuerant, cum innumera Flor. populorum multitudiue iu parte Danorum pugnabant, exercitus P- 59 ejus nimis fuerat infirmatus : attamen prima die belli, id est septimo * kalendas Julii, tarn asperum tamque cruentum ex- stitit prselium, ut uterque exercitus pras lassitudine diutius pugnare nou valeret; sole jam occidente, voluntate spontanea se ab invicem diviserunt. Sed die postera rex Eadmundus Danos omnes prostravisset, 2 si iniqui ducis Eadrici insidiaa non fuissent; siquidem cum utrinque vebementer pugnaretur, et Anglos fortiores esse conspiceret, Dani cujusdam viri regi Eadmundo 3 simillimi capite amputato et in altum levato, ex- clamavit dicens, "Vos Angli, amisso capite, frustra pugnatis, " pra3cipites fugite ; eu regis Eadmundi caput bic teneo mani- ' ' bus ; fugite, fugite quantocius : " quod ut Angli audierunt inconstantiores in praalio exstiterunt; sed illico quod rex viveret comperto, animos extulerunt Angli et in Danos acrius incedebant, 4 multos ex eis prosternentes et summis viribus certantes, ad crepusculum usque noctis atrociter perstiterunt ; quo adveniente digressi sunt, ut pridie, spontanea voluntate. Cnut again At, ubi plurimum noctis processisset, Cnuto suos sub silentio besieges e cas tris abire prascepit, et versus Londonias iter arripiens et ad naves suas veniens, 5 urbem iterum Londoniarum obsedit. Wig. Id. Quod rex Eadmundus Cnutonem ter vicit. Battle of Mane autem facto, cum rex Eadmundus Danos comperit Id. p. 592 a. Brentford, aufugisse in West-Saxoniam, revertitur majorem exercitum collecturus ; cujus strenuitatem iniquus dux Eadricus com- periens, venit ad eum fraudulenter G ut eum proderet, instinctu Cnutonis, et, pace inter eos confirmata, regi fidelitatem pro- misit. Itaque rex Eadmundus, vice tertia 7 exercitu congregate, cives Londonienses obsessos liberavit, Danos ad naves fugavit, et s apud Breinfortdiam Tbamense flumen transiens, cum Danis 1 septimo kal. Julii} This date is introduced by the compiler. Malmesbury (Gesta Reguni, ii. 180, p. 300) has "Post festum Sancti '• Johaunis." - prostravisset] So Par. in the margin. A. had protrivissent ; W. has protrivisset. :l Par. alters reyi Eadmundo siinil- limo into regis Eadmundi in sullime. The sentence is not in W. 4 A. repeats incedebant. 5 el . . veniens] om. W. 6 fraudulenter . . . Cnutonis] In- troduced by the compiler. 7 tertia] quarta, W. 8 et . . quarto] For this 0. W. " have atque ipsis denuo reversis " apud Breinford quinto loco cum eis." Flor. has tertio for quarto. CHRONICA MAJORA. 497 Flor. Wig. quarto praelium commisit; et 1 illis turpiter do campo fugatis, A.D. 1016. p. 592 b. victoriam sibi in hasta et gladio comparavit, et per festivum bellurn decus obtinuit. Cnuto vero ad naves fugiens Cantiam Battle of prsedaturus exivit, contra quem rex Eadmundus exercitnm Otford. ducens juxta Otteford cum bostibus praelium commisit ; at illi impetum ejus non ferentes, terga dederunt, et in Sepeiam iusulam fugam fecerunt. Id. p. 592 c. Tunc rex Eadmundus in West-Sexam proficiscens Onutonis Battle of progressum graviter exploravit ; et Cnuto Merciam prsedaturus Assandun. ascendens, exercitui suo pejora prioribus facere prascepit. At rex Eadmundus apud Esseldunam bostibus audaciter occurrens, tripliciter 2 insidiis acies instruxit, turmas circuivit, nionet ut, memores pristinas virtutis et victoria?, sese regnumque suum ab avaritia barbarorum defendant ; nam cum illis leviter certamen affirmat inire posse, quos antea ssepe vicerunt. Cnuto 3 interea suos in aaquam quandam planitiem ducit, et Eadmundus, signo suis dato, subito hostes invasit ; summis utrimque viribus dimicatur, corruunt ex utraque parte multi, sed Angli tamen Hen. Hunt, martis alea prsevalebant. Apparuit autem ibi virtus regis vi.,p.756A. Eadmundi, qui, cum Danos solito acrius pugnare videret, relicto regio loco, qui ex more erat inter draconem et stan- dardum, cucurrit in aciem primam, gladium terribiliter vibrans, ad modum fulminis aciem fidit abrumpensque mediam per- transiit, atque sequentibus se conterendam dedit. Inde in aciem Cnutonis advolans clamorem acierum excitavit borren- dum ; fit ibi inter partes conflictus gravissimus, sed cum pro- Treachery ditor dux Eadricus acies Danorum videret inclinatas, cum °* Eadric. cuneo, cui preeerat, ad Cnutonem confugit, ut prius fa erat inter eos praalocutum, unde Dani fortiores effecti nimiam ex Anglis stragem fecerunt. Corruerunt enim ex parte Anglo- Loss of the rum duces nobiles, Alfricus et Godwinus, Usketellus et fili us 4 English in ejus Etbelwoldus, et Dei amicus Etbelwinus, Eadnotbus quo- Q? t b fg tle ' que Dorkecestrensis episcopus, et abbas 5 Wlsius, cum totius 1016. fere Anglise nobilitate, qui nunquam antea in uno praalio tan- tam cladem ab hostibus acceperunt ; factum 6 autem boc belluni in festo Sancti Lucre Evangelistae. Cnuto" vero, in sua parte, Loss of the Danes. Flor. Wig p. 592 d. 1 et . . . obtinuit] This is an en- largement of et fugatis eis victor extitit in Florence. 2 tripliciter] triplicibus, 0. W. ; triplicibus subsidiis, Flor. 3 Cnuto . . . ducit] om. O. W. 4 filius ejus Ethelwoldus, et Dei amicus Ethelwinus] An erroneous alteration of " JEthelwardus dux, " filius ducis East-Angloruru Athel- " wini Dei amici." The compiler was misled by Ulfkytel being also described as " East Anglormn dux." 5 i.e., of Ramsey. 6 This mention of the day on which the battle was fought is due to the compiler. 7 This mention of Cnut's loss is also due to the compiler. I I 498 MATTHjEI parisiensis A.D. 1016. eadem die ducum et virorum nobilium irreparabile sustinuit detrimentum. De singulars certamine inter Eaclmundum et Cnutonem? The war Post hoc lamentabile praslium, in quo tot nobiles corruerunt, Elor. Wig. carried into interiectis paucis diebus, insecutus est rex Eadmixndus in Cnu- PP- 592 E -> Gloucester-, - rM • • • • 1 , n 593a - shire tonem, in Ulovernensi provmcia jam prsadas agentem. uonvene- jj en jj unt runt itaque ad certamen in loco qui Dierhurste dicitur dicti vi. p. 756 c. reges, ubi Eadinundus in occidentali parte Sabrinae flumiuis Elor. Wig. cum suis et Cnuto in orientali parte cum suis constituti, sese P* A * viriliter praeparaverunt ad pugnam ; et cum acies bine inde Hen. Hunt. disposita? erant ad concurrendum, iniquus dux Eadricus, 2 mag- vl# P # ' 5 C- natibus convocatis, in banc vocem prorupit, dicens, " in- " sensati nobiles et armis potentes, cur totiens in bello mori- " mur pro regibus nostris, cum ipsi, nobis morientibus, nee " regnum obtineant, nee avaritiae suae finem imponant; pug- " nent, consulo, pugnent singulariter, qui singulariter reg- " nare contendunt; quae est ista regnandi libido, quod Anglia " modo duobus non sumcit, quae olim octo regibus satis fuit? " Itaque vel soli componant, vel soli pro regno decertent." Single Placuit autem haec sententia omnibus, et, ad reges procerum combat of delatum arbitrium, ipsi consentiendo approbabant. Est autem Aelred of ,™ insula in ipsius fluminis medio sita, qua? denei^e appellatur, Kievaulx, and Cnut , l 1 , ' t . , / . De genea- in the isle ac ^ c r Liam reges trans vecti splendidissirnis profceguntur armis, i 0 «• „c conorredi denuo debuissent, comes Anglorum Godwinus et T , ' **! oi ° _ . ' ° Hen. Hunt. . Anglicanas militias princeps, rege 4 nescio, de nocte hostes non Y j 0757^' prsemeditatos cum solis Anglorum cuneis 5 audacter invasit, in fugam improvidos- convertit, et ex eis innumera multitudine perempta, reges gentis illius Ulfum et Eiglafum ad deditionem Malmesb. G. E. p. ~ 307. 1 Eadwardi primi'] An alteration by the compiler from Eadgari, pro- bably due to Malmesbury, G. R. ii. 183, p. 313. See Hardy's note l . The next sentence, though partially due to Malmesbury, is the com- piler's. " tam . . . Anglia'] Not in W., though it is in O. 3 Anglos . . . promisit] This is considerably altered from Malmes- bury. 4 rege] regio, A. 5 cuneis] cunctis, A. CHRONICA MAJOEA, 505 Hen. Hunt, pacis adduxit. Rex vero, cum summo mane Anglos aufugisse, A.D. 1024. yi.p. 757 b. ve i a( j hostes perfide transisse putarefc, dum acies Dane-rum Consequent ordinatas in hostes dirigere affectaret, non invenit in castris ,. SJ* ,. , nisi sanguinem et cadavera occisorum. Quam ob causani DV c nu t. deinceps Anglos summo honore habens, cum lasta victoria ad Flor. Wig. Angliam navigavit. Eodem anno, mortuo Wlstano, Eboracensi JElfric p. 595 b. [archilepiscopo, Alfricus successit. archbishop of York. De largitate regis Gnutonis. Id. p. 595 c. Amio [Domini] mxxv. Conradus Eomanum adeptus imperium annis quindecim imperavit. Eodem 1 anno Eadmundus vir religiosus, de quo supra diximus, Dunelmensis sive Lindis- Malmes- farnensis est pontifex consecratus. Per idem tempus rex bur. Gesta Q nu t Yetus monasterium Wintoniensis civitatis tanta muni- ii 181 ' ficentia decoravit, ut aurum et argentum splendorque gem- p. 307. marum animos intuentium terreat advenarum. Hoc autem fecit rex hortatu Emma? reginse, quas in talibus thesaurorum dilapidatrix erat sua prodiga largitate. Conrad II. Edmund bishop of Durham. Gifts of Cnut to Win- chester by Emma's advice. Item de munificentia ejusdem. Id. ii. 184, Anno Domini mxxyt. Rex Cnuto Anglorum et Danorum Visit and pp.313, magnificus super tumbam Eadmundi in ecclesia Glastoniensi, °ff erin g of ubi 2 idem rex quiescit, facta pro anima ejus oratione, pallium Edmund's (Not in obtulit variis coloribus et pavonum figuris contextum. Hoc 3 tomb at Malmesb.) autem fecisse creditur, ne in mortem ejus, cui in certamine Glaston- singulari confeederatus fuerat, consensisse videretur. bury. Quod rex Cnuto Norenses in sui favorem illexit. Elor. Wig. Anno Domini mxxvii. Cum regi Cnutoni fuisset intimatum, Attempt p. 595 c. quod Norwegenses regem suum Olafum propter ejus sim- °* Cnut on plicitatem nimis vilipenderent, magnam auri et argenti copiam orwa y- magnatibus regionis illius transmisit, rogans omnes propen- sius, ut abjecto Olafo ipsum susciperent in regem. Qui cum dona, qua? eis transmiserat, avidis manibus suscepissent, renunciaverunt ei, ut omni ambiguitate remota veniret ad eos, quia ad ilium suscipiendum omnes inveniret paratos. 1 Eodem . . consecratus] Not in O. W. 2 ubi . . oratione] Not in W. 3 Hoc . . videretur Not in W. It is introduced by the compiler. 506 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 1028. Quod Anglorum vex Cnuto Norwegiam sibi suljugavit. Cnut ex- Anno Domini mxxviii. Eex Anglorum et Danorum Cnuto Flor. Wig. pels o. Olaf cnm navibus quinquaginta ad Norwegiam devectus, regem P* 595 D - Olafum a regno expulit, et illud sibi, magnatibus 1 annnentibus, ■way. Marianus Scotus. subjugavit. Eodem anno natus est Marianus Scotus, 2 qui tandem adultus Id. et liberalibus studiis imbutus, studio suo et labore croni- corum digessit librum, ab imperatore Octoviauo usque ad ™- . • annum Dominica} incarnationis mcxxxi. Hie inter omnes his- Flor.) toriographos regum Anglian gesta prolixius scribens, servatis annis Dominicis, usque ad Henricum seniorem, Anglorum regem, perduxit. Re?i Cnuto Haconem ah Anglia exulavit. Anno Domini mxxix. Rex Anglorum et Danorum et Nor- id. wegensium Cnuto ad Angliam rediens, Haconem, Danicum comitem, quasi legationis causa 3 in exilium misit. Habuit enim in uxorem Cunnildam matronam nobilem, sororis sua? et Wirrigerni Wundorum regis filiam, unde metuebat ab illo daughter of yel a vita privari vel a regno expelli. Wyrtgeorn, king of the Wends. j) e nativitate ducis Normannice Willelmi. Hakon exiled hy Cnut. Gunhild, niece of Cnut, Pilgrimage of Robert of Nor- mandy. Birth of William of Normandy. Anno Domini mxxx. Eobertus, Eicardi secundi Norman- Malmes- norum ducis [Alius] alter, frater Eicardi tertii, postquam bur. Gesta annis septem Normanniaa ducatum potenter rexerat, Jeroso- R. e gum, limam gratia peregrinationis devote petivit. Eeliquit autem 'g 91 ' filium septennem ex concubina susceptum, cujus speciositatem in cborea saltantis casu conspiciens, nocte ilia carnaliter earn cognovit. Quam deinceps unice diligens, uxoris loco earn aliquandiu adamavit. Puer siquidem ex ea natus "Willelmus 4 est appellatus. Cujus magnitudinem futuram matris somnium portendebat, dum intestina super per totarn Normanniam et Angliam dilatari viderat et extendi. Ipso quoque moment o quo, partu laxato, ad vitam puer effusus est, terram attigit, et ambas manus junco, quo pavimentum domus tegebatur, implevit. Ostenso igitur obstetricibus somnio sujoradicto, 1 magnatibus innuentibus\ Added by the compiler. "- Florence mentions the birth of Marianus, but the account of his chronicle is original. 3 quasi . . causa - ] Not in W. '' O. W. add " Nothus, eo quod de matrimonio non fuit genera- tus." CHRONICA MAJORA. 507 Malmesb. lfeto plausu omnes regern futurum puerura conclainabant. A.D. 1030. Gesta Reg. D us igitur Bobertus, Jerosoliinain profecturus, apud Fis- William "„ ni ' cannum proceres ad colloquium vocavit, ibique Willelniuin, declared p. 391. , * p- . I . . heir of filium suum, ba?redem sibi constituens, fecit omnes ei fideli- w orm andv tatem jurare. Comes Gilebertus tutor pueri constituitur, et by Robert. tutela tut oris Henrico, regi Francorum, eo : pacto conceditur, lit si pater termino preefixo non redierit, "Willelmo ducatus Flor, Wig. ]Srormannia3 libera dispositio concedatur. Eodem anno Ha- Death of p. 595 e. cu]lj C omes supradictus, in mare periit, vel, 2 ut alii dicunt, in Haco. Orcadum insula est occisus. Eodem anno Sanctus Olavus, rex, 3 doctor, praBdicator, Murder of et apostolus Norichorum in Norwegia, Haroldi regis the Nor- 7 Norichoruin films, in Norwegia injuste periniitur, a wegians. Norichis percussus nirnis truculenter quadarn securi, quia gens ilia non gladiis sed securibus utitur. Inclig- nabatur enim gens ilia pagana et cruentissima quod patrias leges et superstitios idem sanctus rex Olavus prredicando, docendo, evangelizando, statuendo eva- cuaret. Id. (Not in Flor.) Flor. Wig. p. 595 e. Quod mortuo duce Roberto, Willelmus filius ejus suecessit. Anno Domini mxxxi. Eoberto 4 Normannorum duce pere- Death of grinatione Jerosolimitana laudabiliter completa, dum repa- Robert I. of triaret, citra Alpes diem clausit supremum. Cui succedens Normandy. Willelmus filius ejus, in omnes adversaries suos, qui ipsum °?^ s 1 ? 10n in puerili aatate despexerunt, ita desa3vit adultus, ut non solum propria ad pristinum reduceret statum, verum etiam ex damnis alienis sua commoda fieri procuravit. Eodem anno rex Anglorum et Danorum Cnuto potentis- Visit of simus, cum bonore maximo Eomam profectus, ingentia dona Cnut to Sancto Petro Apostolorum principi, in auro et argento, pannis ^ ome - sericis, et lapidibus pretiosis obtulit ; et a Papa Jobanne, ut scbola Anglorum a tributo esset libera, impetravit. In 5 eundo et redeundo largas pauperibus elemosinas erogabat. Hie rnultas in itinere clausuras, ubi tnelonea a peregrinis extorque- 1 eo . . . concedatur'] Added by the compiler. 2 vel . . . occisus] Not in W. 3 rex . . . Norwegia] rex et martyr, Flor. 4 Roberto . , procuravit] Not in O. W. Though the substance of the paragraph may be found in Malmes- bury and Jumieges, it is the com- piler's own. 5 In . . erogabat] Not in W. 508 MATTH^EI PAMSIENSIS A.D. 1031. bantur, ingenti dato pretio, delevit. Ante sepulcbrum quoque Flor. Wig. Apostolorurn principis Petri, Deo sua3 vitse morumque emen- P- 596 a. Letter of dationem devovit, sicut 1 in epistola, quam a Roma rediens nu rom p er j J ^ v j n g Um vrrum prudentem et postea Cridiacensis eccle- sise pontificem, aliosque legates, magnatibus Anglias [misit], evidenter expressit. Inter caetera denique Agelnotbo, Can- tuariensi et Alfrico Eboracensi archiepiscopis, omnibusque episcopis et primatibus Anglia3 nunciavit, quod fuit Romas in magna solemnitate Pascbali, coram domino Papa Jobanne et Conrado imperatore, praasentibus regibus cunctis et principibus gentium a monte Gargano usque ad istud proximum mare, qui omnes ilium bonorifice susceperunt et magnis donariis bonoraverunt. Inter quos quoque idem imperator multa ei contulit, tarn in vasis aureis et argenteis quam in ves- tibus valde pretiosis. Conquestus est coram domino Papa, quod arcbiepiscopi terrarum suarum dum pro pallio obtinendo Romam miserunt, immensitas pecuniae extorquebatur ab eis ; 2 unde Papa nimis confusus, ne id de caatero fieret introdixit. Praecepit etiam episcopis supradictis per eandem epistolam, ut antequam ad Angliam rediret, omnia debita ad ecclesiam catbolicam pertinentia, elemosina scilicet pro aratris, decima3 minutse de animalium nutrimentis, et de bortis primitia3 semi- num, quod Anglice Obiricseat dicitur, decimas garbarum, cum denariis Sancti Petri, quod Anglice Romscot nuncupatur, fideliter redderentur. Yicecomitibus prasterea et praapositis regni Anglias districte mandavit, ut nulli bominum vim in- ferant, sed tarn nobilibus quam servis recta judicia faciant, nee propter pecuniam fisco reponendam in aliquo a justitia devient, dum non babeat necessitatem de peccato pecuniam 3re. De dedicatione ccenooii Sancti Eadrmmdi. Anno Domini mxxxii. Arcbiepiscopus Agelnotbus coenobium MS. ap. Sancti Eadmundi in Bedcricbeswrtbe 3 bonorifice constructum, behind, m. Dedication of the abbey of ^" , " v "' i ^^uuvu^ ^v/v*^*™^ ,,****>, .^^^^ v,-~~.~ ~v,.,~— *, ^ ^ St. Ed- 1U veneratione Dei genitricis sanctique prasiati xv. kal. j v p y 2 ed. mundsbury Novembris dedicavit. 1770.) by arch- iEthelnoth. Quod rex Cnuto a Romance curia revertitur. Bishops of Anno Domini mxxxiii. Defuncto Leofsio, Wigorniensi epi- Flor. Wig. Worcester. SCO p 0) Britbregus sedem episcopalem suscepit. P- 59 7 D - 1 sicut . . denique'] Not in W. 2 O. W. insert " nee possunt abs- que sinionia pallium obtinere." 3 0. W. insert " a rege Cnutone." CHRONICA MAJORA. 509 Malmesb. Eodem anno, Cnuto rex potontissimus, a Roma rediens, A.D. 1033. Gest. Reg. con t r a Scotos rebellantes liostilem expeditionem duxit, et Defeat of 308 ' Malcolmum regem, cum duobus aliis regibus, 1 levi negotio ~™ c °^ superavit. _ _ ^ Idem quoque rex Cnuto abbatiain Sancti Benedict! Monastery de Ulmo fundavit, ibidem que monaclios sub regula of S ; T E , eil ~ • -r. t • • -n %* net Holme feancti Benedicti, quam mirince commendavit, Deo founded by militare constituit. Idemque viam in marisco inter ~; mit ; Rameslieiam et burgum quod Kingesdelf dicitur, ut from Ram- periculum magnorum stagnorum vitaretur, eruderavit. !?7 *° Insuper gratus Deo pro obtenta victoria, mult a reli- Delf. giosis in libertatibus et possessionibus contulit donativa et roboravit duratura ; pauperibusque multa prsecepit beneficia liberaliter eroo;ari. Quod Benedictus Papa crcatur. Vit. Pontif. Anno Domini nrxxxir. Benedictus sedit in cathedra Romana, Pope Bene- Flor. Wig. annis xiv. Eodem anno, defuncto Eadrico Dorkecestrensi diet IX. p. 597 d. episcopo, Eadnothus successit. Bishops of Dorchester. Quod rex Cnuto filios suos iw/wm in Bacia, alterum in JSforthwegia coronavit. Id. p. 597 e. Anno Domini mxxxv. Rex Anglorum et Danorum et Nor- p. 164. "vvegensium Cnuto Swanum filium suum et Elgyvas super Cnut's sons Nonvegenses regem constituit, atque filium suum Harde- kings of Id. p. 598 a. cnutum, ex Emma Normannica susceptum, regem Danorum tne ^ or ~ • p •, "wegians coronan fecit. and Danes. Be morte Gnutonis regis Anglorum. Plor. Wig. Deinde ? in Angliam rediens, pridie idus Novembris apud Death of p. 598 a. Septoniam diem clausit extremum. De quo non arbitror esse Cant. Hen. Hunt, tacendum, quod cum eleganter floreret in regnis potenter Story of ' p> ' adquisitis, regalera catbedram in litore maris ascendentis t ^ an n ° the sea. 1 cum . . . regibus~\ Introduced from Hen. Hunt. vi. p. 757 d. Their names were Melbeathe and Jermarc. 2 Deinde . . rediens~\ Added by the compiler. In W. it is added to the previous paragraph ; " et sic in " Angliam est reversus." 510 MATTH^I PAEISIENSIS A.D. 1035. Story of Cmit and the sea. His burial at Win- chester. statui fecit, et in ea residens comrainando dixit : " Tu meaa Hen. Hunt. " ditionis es, et terra in qna sedeo mea est, nee est in ea ""• P-758a. " quisqnam qui impune meo resistere imperio ausus existat. " Tmpero nunc tibi ne in terram meam ascendas, nee Testes " meas regales madefacere prtesumas." Sed mare de more ascendens, nee pra3ceptis ejus obtemperans, pedes regis et crura sine reverentia madefecit. Rex igitur fere nimis tarde exiliens, ait; " Sciant omnes habitatores orbis vanam esse et frivolam " regum potentiam, nee regis nomine quempiam fore dignum, " preeter Bum, cujus nutu caslum, terra, et mare, cum omnibus " quae in eis sunt, legibus obediunt sempiternis." Eex quo- que deinceps nunquam coronam portavit ; sed coronam suam super caput imaginis Crucifixi componeris, magnum ! regibus futuris praebuit bumilitatis exemplum. Sepultus est autem Elor. Wig. apud Wintoniam in Veteri monasterio, more regio, cujus P- 598 A - anima gloria perfruatur asterna. . en " "f ' ° l vi. p. 758 a. De coronatione Haroldi filii Gnutonis. Election of Harold I. Banish- ment of Emma,who goes to Baldwin, count of Flanders. Defuncto autem Cnutone rege potentissimo, convenerunt id. apud Oxoniam ad colloquium proceres regni, ut de novo rege creando tractarent ibidem. Ubi consul Leofricus et omnes Danorum principes cum Londoniensibus elegerunt Haroldum, filium Cnutonis ex concubina Algyva generatum. Sed God- ■vvinus, comes Cantia?, cum principibus West-Saxoniaa contra- dicentes, maluerunt Hardecnutum filium Cnutonis et Emmas ]y[ a i mes _ reginae, vel unum ex filiis regis Etbelredi et ejusdem Emma? bin-. G. R. qui in Nbrmannia morabantur. Sed quoniarn Hardecnutus u - 1 88 > P- erat tunc in Dacia, Elfredus et Eadwardus, filii regis Etbel- redi, absentes in ISTorrnannia, praevaluit pars Haroldi, et regni Angliaa diademate insignitus, Wintoniam citissime festinavit, Elor. Wig. et gazarum opumque tbesauros, quos rex Cnuto Emmas reginaa p- 598 a. reliquerat, tyrannice rapiens, eandem Emmam, ut novercam Hen. Hunt, suam, ab Anglia exulavit. Quaa ad Baldewinum Elandrensem V1 -P- " 58b - comitem divertens, accepit ab eo castellum de Bregges, ut ibidem moraretur ; Willelrnus namque Normannoruni dux, ad- huc sub tutoribus in custodia constitutus, ducatus sui liberam non babuit potestatem. magnum . . . exemplum'] Added by the compiler. CHRONICA MAJORA. 511 William of Jumieges, vii. 9, col. 852. Quod Alfredus, JEthelredi regis films, in Angliam [veniens~\, A.D. 1036. oculorum luce privatus est. Anno Domini mxxxvi. Alfredus, 1 Athelredi regis primogeni- Arrival of tus, adliuc in Normannia degens, audita morte Cnutonis, cum Alfred in navibus 1. electis militibus plenis, venit in Angliam, ut pater- ^ D gJ a . nd > num 2 regnum, de jure sibi debitum, vel pacifice, vel, 2 si neces- se j zure b v sitas cogeret, armorum pra3sidio obtineret. Qui ad Sanwici Godwine. portum ctun suis applicans, Doroberniam usque pervenit. Cum- que comes Cantia3 Godwinus ejus adventum cognovisset, venit obviam ei, et ilium in fide sua suscipiens, Judae proditoris vicem in ipso et suis commilitonibus sequenti nocte complevit. Nam post data pacis oscula et la?ta convivia, intempestaa noctis silentio cum Alfredus et ejus sodales sopori membra dedis- sent, capti sunt omnes inermes in cubilibus suis, nihil mali suspicantes, a multitudine irruentium armatorum, et manibus Hen. Hunt, eorum post tergum ligatis, compulsi simt per ordinem, unus- vi. p. 759 a. qvrisque juxta alium, considere. Ubi ita sedentes novem semper decapitati sunt, et decimus dimissus et ad tempus vitas reser- vatus. Facta autem sunt base apud Guldeford, villam regiam. Sed ubi Godwino proditori visum est, plus quam sit utile, adhuc vivos superesse, jussit iterum decimari, et sic paucis- simi superstites remanserunt. Alfredum vero juvenem, regio bonore per omnia dignum, ligatum apud urbem Londoniarum transmisit ad regem Haroldum, ut uberiorem gratiam apud eum inveniret, cum paucis suorum qui indecimati remanserant. Sed continuo ut rex juvenem Alfredum vidit, ipsum ad Hely- His death ensem insulam adductum oculis ibidem privari fecit. Milites m tne ^ e autem ejus nimis perniciose peremit, et Alfredus juvenis ^' egregius spiritual exbalavit, ubi et sepulturam accepit. Quod corpus Pcdlantis Romce invenitur. Maknes- Anno Domini mxxxvii. Corpus 3 Pallantis filii Evandrii, de Discovery bur. Gesta q U0 Yirgilius refert, Eomaa repertum est illibatum, ingenti °* tne k°dy 206 3 r 7 admiratione omnium intuentium, quod per tot ssecula incor- » ' ruptionem servavit ; apertio vulneris, quod in medio pectore Evander. 1 This version of this story is in some respects peculiar to the com- piler : no one earlier mentions that Alfred came with 50 ships, or that he landed at Sandwich, unless the Estoire de seint Aedward le rei was compiled previously ; see 1. 422 (p. 37) " au port de Sanwiz arive." 2 paternum .... vel~] For this 0. W. have only earn. 3 In the margin Par. has written " verum sed impertinens." 512 MATTHiET PARISIENSIS A.D. 1037. Turnus fecerat, quatuor pedum et semis habens longitudinis. Malmesb. Epitaph on Repertum fuit et epitaphium hujusmodi superscriptum ; Gest. Reg. the tomb «• 206, p. of Pallas. " Filius Evandri Pallas, quern lancea Turni 357. " Militis occidit more suo, jacet hie." An ever- Ardens lucerna ad caput ejus inventa est, arte mathematica 1 burning composita, ita ut nullius flatus violentia, nullius liquoris asper- • "?? oun sione valeret 2 extiugui. Quod cum multi mirarentur, quidam subtilius habens ingenium, stilo subtus flammam foramen fecit, unde introducto aere ignis ardere cessavit. Corpus sane muro appositum, longitudine sui murorum altitudinem vicit. Sed procedentibus diebus, stillicidiis rorantibus et corpus madefacientibus, communem mortalium corruptionem coguovit, nervis fiuentibus et cute 3 soluta. Eadsige archbishop of Canter- bury. Succession in various sees. Grimketel. Stigand. De morte plurimorurn episcojtorum. Anno Domini mxxxviii. Athelnotbus Cantuariaa arcbiepiscopus Flor. Wig. diem clausit extremum iv. kal. ISovembris ; cui successit Ead- p. 599 a. sins. Defuncti sunt etiam boc anno 4 Ethelricus Selesiensis, 5 Alfricus Helmbamensis, 6 et Brithregus Wigorniensis episcopi ; quibus successerunt, ad Selesiensem ecclesiam Grinketel, ad Helmbamensem Stigandus, ad Wigorniensem Livingus Cri- diacensis antistes. Sed Stigandus postea ejectus, et Grinketel, Selesiensis episcopus, sere dato non modico, 7 electus, duos babuit episcopatus, Selesiensem scilicet et Helmbamensem. Denique tamen Grinketel ejectus est, et Stigandus receptus. Tunc Stigandus fratri suo Elgemaro Helmbamensem episco- patum pretio 8 adquisivit. Atque idem Stigandus, ut avaritia) proprige satisfaceret, Cantuariensem et Wintoniensem, data pecunia, tbronos ascendit, vix annuens, ut in episcopatu Sele- siensi proprius ordinaretur antistes. Hardecnutus rex Danorum in Flandriam venit. Bishops of Anno Domini mxxxix. Defuncto Britbmaro, [Licbesfeldensi Id. p. 599 c. .Lichfield, episcopo, Wlsius successit. Quo etiam anno] Hardecnutus, rex 1 mathematica] Written over an erasure, A. probably having had mechanica, as Malmesb. 2 valeret] valent, A. 3 cute soluta] carne dissoluta, W. 4 anno] animo, A. 5 Selesiensis] Suth-saxonia;, Flor. 6 Helmhamensis] East-Auglorum, Flor. 7 cere . . modico] pro auro, Flor. MS. A. 8 pretio is introduced by the com- piler, as " ut avaritiae propria; satis- " faceret " below. CHRONICA MAJORA. 513 A.-S. Danorum, ad Eramam reginam, matrem suam, in Flandriam A.D. 1039. Chron. p. devectus, cum ipsa apud Bregges moram fecit. Harthacnut at Bruges. De morte Haroldi regis, et de coronatione Hardecnudi regis. Flor. Wig. Anno Domini mxl. Henricus 1 Eomanum adeptus imperium Henry III. p. 9 9j > - xvii. annis magnifice 2 imperavit. Eodem anno rex Anglorum emperor. vi. p. 758 c! Haroldus, cum regnasset iv. annis, apud Oxoniam defunctus P- 165 - Malmesb. est, et apud Westmonasterium sepultus. Tunc proceres, tarn Tr eat Tj G. R. ii. Danorum quam Anglorum, in unam concordantes sententiam, „ , ' -p, '^rr- ' miserunt legatos ad Bregges in Flandriam, ad regem Daciae cnu t j nv i_ p. .599 d. ' Hardecnutum, q U i cum matre sua ibidem morabatur, rogantes ted to Eng- ut ad Angliam veniret regni diadema suscepturus. Qui con- l an( *> and siliis magnatum ilico adquiescens, aastate media venit in „ rc i,v • ^ •[ (Not in Angliam, et gratanter ab omnibus susceptus, 3 ab Eadsio 4 Can- Eadsige. ■p,. or ^ w . tuariensi archiepiscopo in regem est consecratus. Qui mox p. 599 d. ' * n regno confirmatus, injuriarum, quae 5 sibi et suae matri a suo prsedecessore Haraldo rege illatae fuerant, non immemor, Alfricum Eboracensem archiepiscopum, comitem Godwinum, Eadricum dispensatorem, et Trondum carnificem 6 Londonias misit, ipsius regis corpus effodere, et in Thamense flumen The body decapitatum proicere prascepit. Quod cum projectum fuisset °f Harold in flumen, brevi post tempore a quodam piscatore repertum u f "P and thrown est, et a gente Danica Londoniis in ccemiterio Danorum sepul- j nt0 t ^ e turn. Et bis ita gestis, unicuique remigi suae classis octo Thames. marcas, et singulis rectoribus decern marcas, de tota Anglia Payment to pendi prascepit. Unde cunctis, qui prius ejus adventum opta- the sauors - verant, exosus effectus est. [Ad base] etiam, pro nece Alfredi Hartha- fratris sui, contra Godwinum comitem proditorem et Li- cnut's vingum episcopum "Wigorniensem, accusantibus illos Alfrico an &. er , Eboracensi arcbiepiscopo constanter et aliis multis, rex ira au \nors of vebementi exarsit. Quocirca idem rex Livingum degradavit, Alfred's et Alfrico episcopatum concessit. Godwinus vero, pro morte 7 death. Alfredi fratris sui et amicitia regis obtinenda, dedit ei navem Godwine's auream, cum rostro aureo fabrefactam et armamentis aureis P res f nt °f a ship. 1 Henricus . . imperavit'] Not in o. w. 2 magnifice is not in Florence. 3 susceptus] susceptum, A. 4 The mention of Eadsige as the consecrator is peculiar to the com- piler. It is probably derived from Diceto, "with his error corrected of making archbishop iEthelnoth, who died in 1038, crown Harthacnut (Twysden, col. 474, 1. 39). 5 qua>~\ quas, A. 6 Instead of these names W. has only milites et carnifices. 7 morte . . . s«i] Introduced by the compiler. K K »I4 MATTILEI PARISIENSIS a ship to Hartha- cnut. A.D. 1040. instructam, armis decoris et octoginta militibus aureis l deco- Flor. Wig. Godwine's ratam. Horum autem militum quilibet in brachiis suis duas P- 60 ° B - present of h. a Tj e bat armillas aureas xvi. naves 2 vel uncias appendentes, loricam auream trilicem, cassidem in capite auream, gladium aureis scapulis renibus accincturn, securim Danicam ex auro fabricatam in sinistro humero pendentem, in manu sinistra clipeum cum umbonibus aureis et clavis, in dextera lanceam auream, 1 qu£e lingua Anglorum hate-gar nuncupatur. Insuper hsec omnia, cum principibus ferme totius regni et dignioribus regi juravit, non ingenio sui consilii aut voluntate fuisse, quod frater ejus fuerat excsecatus, sed 3 regem Haroldum, quod factum fuerat, prascepisse. Heavy tax of Hartha- cnut. Two of the collectors slain. Consequent ravage of Worcester- shire. Edward comes to England. Quod Eadivardus in Angliam ad regem venit. Anno gratise mxli. Rex Anglorum Hardecnutus, ministros Id. suos per omnes fines destinavit, ut tributum quod indixerat nulli 4 parcentes colligerent, et piratis suis inde omnia neces- saria ministrarent. Ex quibus duos, Faeder et Turstinum, 5 Wigornienses provinciales cum civibus, eo 6 quod in eos nimis crudeliter desasvissent, in quodam monasterii vestibulo, ubi pacis gratia confugerant, peremerunt. Unde rex nimia com- motus ira, in ultionem tantse trangressionis comites et armatos milites illo transmittens, praacepit ut homines interficerent, civitatem spoliatam incenderent, et totam provinciam devas- tarent. Quod cum factum fuisset, juxta quod sibi fuerat im- peratum, cum preeda maxima ad regem sunt reversi, et sic ejus ira quievit. Eodem anno Eadwardus, regis Ethelredi filius, de Normannia in Angliam veniens, a rege fratre suo gratanter susceptus, cum gloria et honore in curia ejus re- mansit. Marriage of Gun- hild, Quod rex Hardecnudus sororem suam dedit Henrico imperatori. Per idem tempus rex Anglorum Hardecnutus, Grunnildam, Malmes- hur. Gesta Regum, ii. 188, p. 321. sororem suam ex Onutone rege et Emma regina generatam, 1 aureis, auream] Introduced hy the compiler. 2 naves vel] Introduced by the compiler. It is not in W. 3 sed] se, A. This sentence is not in W. 4 nulli . . . ministrarent] Intro- duced by the compiler. A. has parentes for parcentes. 3 The names are not in W. 6 eo . . . desavissent] seditione exorta, Flor. It is not in W. In the next clause Par. has altered the MS. reading monasterio into monas- terii vestibulo ; Flor. has monasterii solario. CHRONICA MAJORA. 515 Malmesb. Gest. Reg. ii. 188, p. 321. (Enlarged from Mal- mesbury.) ingentis pulcbritudinis puellain, Henrico imperatori Eomano destinavit matrimonio copulandam. Erat autem baac virgo temporibus Cnutonis regis propter ejus incomparabilern deco- rem a multis viris nobilibus petita, sed non impetrata. Unde nunc adeo Celebris fait ilia nuptialis pompa, quod rex frater ejus et omnes fere habitatores regni tbesauros auri et argenti cum palliis, gemmis, et equis pretiosis ita effuderunt, quod usque in hodiernum diem in conviviis et tabernis histriones et 1 fidicines instrumentis et canticis banc pompam digne efferre non sufficiunt nuptialem. Stetit autem inter eos multo tempore foedus conjugale. Sed novissime a discordia? anima- toribus G-unnilda est apud imperatorem de crimine adulterii accusata. Oportebat ergo juxta consuetudinem regionis, ut Gunnilda per duellum contra accusatorem, giganteas immen- sitatis bominem, famam suaa puritatis redimeret. Sed ex omni- bus militibus vel ministris nee unus fuit inventus, qui cum ilia ab Anglia venerant, qui auderet cum bellatore 2 congredi, prop- ter borrendam corporis ejus deformitatem et immensitatem. Cumque G-unnildae angustiaa essent undique, puer quidam, quern ab Anglia secum adduxerat, et in ejus thalamo educa- tus fuerat, qui nanus erat et propter corporis parvitatem Mimecan dicebatur, duellum pro domina, quam per mendacium noverat accusatam, suscepit ; et conserto praalio cum gigante, per miraculum Dei succiso delatoris poplite, ipsum enervavit. 3 Quo ruente in terram, Mimecanus caput ejus praascidit, et illud suEe domina? prassentavit. Tunc imperatrix, ex insperato gaudens efFecta triumpbo, imperatori repudium fecit, nee ultra minis aut blanditiis vinci potuit, ut thorum ejus ascendere consentiret. A.D. 1041. daughter of Cnut, to Henry HI. Story of her accusa- tion, and her cham- pion. Be admiranda visione Henrici imjperatoris. Malnies- Hie imperator, patre Conrado adhuc vivente, a clerico quo- Legend of bur. Gesta dam fistulam argenteam eo pacto susceperat, ut cum foret tne empe- egum, a. j m p era ^ or; xlli episcopatum conferret. Henricus iste, tandem jjy an ^ ' adultus et imperator post patrem creatus, repetenti clerico bishop. promissum episcopatum libenter donavit. Sed non multo 1 W. inserts mimce. " bellatore] So altered by Par. from delatore. W. has ipso. 3 There is a rude drawing of this in the margin. The compiler has considerably enlarged Malmesbury's account of this story, and has had access to some other source. There is no mention of the dwarf 's name in Malmesbury. Bromton must have had access to this other source, as he mentions the names both of the dwarf and the giant (Roddyn- gar), col. 933, 1. 35 (Twysden). K K 2 516 MATTHjEI pamsiensis A.D. 1041. post gravi infirmitate correptus lee to decubuit, et crescente Malmesb. Story of a ajgritudine per triduum sine sensu et voce ita mutus et quasi Gesta Re- vision of e cor p 0re raptus jacebat, ut in solo pectore vix vitalis |^™' n ' _ ror Henrv sp^^us palpitaret ; nee aliud vitaa erat indicium, nisi [quod,] III. manu ad nares apposita, sentiebatur anhelitus perexilis. Tunc praasentes episcopi et amici, triduano indicto jejunio, lacrimis et votis divinam pro salute imperatoris clementiam implora- bant. Quibus, ut creditur, remediis convalescens, accito epi- scopo quern simoniace pro fistula argentea episcopum fecerat, ilium per decretum concilii degradavit, Confessus est autem audientibus cunctis, quod toto triduo, quo exanimis jacuerat, inter daemones constitutus, illos adeo sibi sensit infestos, quod flammas igneas per fistulam in os ejus jaculantes, corpus ejusdem ' tarn intus quam exterius incendebant. Flamma p. 166. autem ilium adeo exurebat, quod terrenus ignis, in compa- ratione ignis illius, tepidus et quasi nihil calere putaretur. Sed inter bsec incendia ferventissima babuit quendam juvenem, quasi assatum igne, dictus imperator, qui calicem aureum manibus mira3 magnitudinis aqua plenum portavit. Oujus solicitudine et laticis aspersione extinctis ardoribus, ad pris- tinam rediit sanitatem. Cum autem dictus imperator de juvene assato, qui sibi refrigerium prsestaverat, miraretur quis esset, reduxit ad memoriam quoddam 2 coenobium beati mar- tyris Laurentii, olim a paganis destructum, quod ipse reasdifi- caverat, et monacbis impositis, multa praadia et ornamenta contulerat, et inter alia beneficia, calicem aureum et gemmis decoratum, quern ob honorem martyris ecclesiaa contulerat, nunc in ardoribus positus recognovit, dum juvenis assatus ibi refriscerium ministravit. Death of Hartha- cnut. De morte regis Hardecnudi, et de coronatione regis Eadwardi. Anno Domini mxxii. Eex Anglorum Hardecnutus, dum con- Flor. Wig. vivio nuptiarum, in quo Osgodus Grlappa, vir magna3 potentias, P- 60 ° D « filiam suam Gyvam viro cuidam Danico, nomine Onutoni, 3 apud Lambeiam matrimonio copularet, laatus, sospes, et hilaris, cum sponsa praadicta et quibusdam aliis bibens staret, inter biben- dum in terram corruit, et sic repente mutus permanens idem rex sexto idus Junii spiritum exbalavit. Deinde apud Winto- 1 ejusdem'] So altered by Par. W. has illius totum ; West, ejus totum. 2 quoddam . . . destructum'] ec- clesia: tectum longa carie dissolu- tum, Malmesb. The whole account is embellished and enlarged from Malmesbury. 3 Cnutoni] An error of the com- piler for Tovio, Tofig. CHRONICA MAJORA. 517 Flor. Wig. niam delatus, juxta Cnutonem patrem suum sepulturam accepit. A.D. 1042. p. 600 e. Cujus frater 1 Eadwardus, annuente clero et populo, Londoniis Election of Id. p. 601 a. in regem eligitur, et ab archiepiscopis Cantuariensi Eadsio et Edward. Eboracensi Alfrico, cum sibi subjectis episcopis, prima die His coro- Id.p. 600 e. Pascha? in. regem apud Wintoniam consecratur. Erat autem natl0n - _ rex Eadwardus Alius Etbelredi, qui fuit Edgari, qui fait Ead- Hls P edl " mundi, qui fuit Eadwardi, qui fuifc Alfredi magni regis, cujus 2 to Id. p. 601a. genealogia superius ad Adam usque perducitur. Eex vero Eadwardus, statim ut in regem fuerat coronatus, Emma? reginse, Emma matri sua?, qua? tunc apud Wintoniam degebat, quicquid habuit f n PP ed ot in auro et argento et rebus pretiosis ei abstulit ; eo quod sures- antequam rex esset, nibil illi dederat quod petebat. Sed tamen prascepit sufficienter ei necessaria ministrari, et illam mandavit ibidem quiete demorari. 3 Quod Eadsius archiepiscopatum dimisit. Hen. Hunt, p. 759 b. Anno Domini mxliii. Eadsius Cantuaria? archiepiscopus in- Si-ward firmitate gravi detentus episcopatum dimisit, et in loco ejus a £ C p 1S °P Siwardus est arcbiepiscopus consecratus. Eodem anno Etbel- \, nT y m Hist. Ra- stanus Eamesiensis abbas in vigilia Sancti Micbaelis infra ec- Murder of mes. c. cm. c l es i am a r Ramsey. Quod rex Eadwardus uxorem duxit. Hen. Hunt. Anno Domini mxliv. Rex Eadwardus in patrocinium regni Marriage p. 759 b. SU x filiam Godwini, potentissimi consulis, nomine Editbam, °f Edward Flor. Wig. uxorem duxit. Quo etiam anno, defuncto 4 Alfrico Helmbamensi and Ead- p. 602 a. episcopo, Stigandus, regis capellanus, successit. Stigand bishop of Quod rex Eadwardus classem frustra congregavit. jd. Anno Domini tvtxt.v. Bribtwoldus, Eamesberiensis 5 pontifex, Bishops of obiit, et Hermannus regis capellanus successit. Eodem anno Ramsbury. rex Eadwardus ad portum Sandwici classem numerosam con- Threatened gregavit contra regem ]SToricorum, ad Angliam venire dis- invasion of ponentem. Sed bellum a Suano Danorum rege sibi illatum ^JjjjjjJ]^ adventum illius impedivit. Norway. 1 Par. inserts in the margin ute- rinus tantum. " cujus .... perducitur~\ Intro- duced by the compiler. 3 et . . demorari] om. W. - defuncto . . . episcopo] in- serted by the compiler. 5 Ramesberiensis ] Wiltoniensis, Flor 518 MATTBJEI PARISIENSIS A.D. 1046. Popes Sil- vester III. and Gre- gory VI. Death of bishop Lyfing. His suc- Silvester Papa. Anno Domini mxlvi. Silvester sedit in cathedra Eomana Vit. Pontif. diebns lvi. Cui eodem anno Gregorius succedens, sedit annis duobus. Eodem anno Livingus, qui Wigorniensem, Cridien- ™ or - ™ x g- V 602 B sem, et Cornubiensem habuit episcopatus, obiit. Post cujus F * decessum Leofricus, regis cancellarius, Cridiensem et Cornu- biensem obtinuit episcopatus, Wigorniensem vero pontificatum Aldredus suscepit. Quod Stigandus duos episcopatus obtinuit. Bishops of Anno Domini mxlvii. Defuncto Grimketel, Selesiensi pon- Id. Selseyand tifice, Hecca regis capellanus successit. Quo utique anno, . mortuo Elfwino, Wintonias episcopo, Stigandus, Helmhamensis praasul, in 1 ejus loco sublimatur. TJt Papa Clemens papatum rexit. Anno Domini mxlviii. Clemens sedit in cathedra Eomana, Vit. Pontif. novem et diebus vi. Eodem anno, defuncto Ead- Flor. Wig. Pope Cle Bisho^'of mensibus Durham, mundo, Dunelmensi antistite, Eadrecus successit. 2 p. 602 d. Popes Da- masus II., Leo IX. Storv of Be sortilegio hoc tempore detecto. Anno Domini mxlix. Damasus sedit in cathedra Eomana, Vit. Pontif diebus viginti sex. Cui eodem anno Leo succedens, sedit annis quinque, mensibus duobus, et diebus sex. Hujus 3 Papas temporibus detectum est Eomaa sortilegium diabolicum, et nostris saaculis inauditum. Erant enim in strata publica, qua Malmes- two witches Romam itur, a ome. - n unQ jjjjj^gg maleficio, bur. Gesta duaa aniculas, in uno commorantes tugurio et -n . . Kegum, n. qixaa hospitem, si aliquando solus 171, p. 282. superveniebat, in equum, vel porcum, vel in aliud quodlibet animal transformare 4 solebant, et mercatoribus animalia transformata vendentes, nummos inde acceptos in ebrietate simul et crapula consumebant. Quas casu juvenem quendam, qui artem saltandi noverat et victum moribus histrionum quaarebat, hospitio receperunt. Quem nocte ilia in asinum 1 in . . . sublimatur] ei subro- gatus ambos obtinuit pontificatus, W. 2 This is under the year 1049 in W. 3 In the margin Par. has ■written " verum sed impertinens." 4 A. inserts vendentes, repeated from the following line. CHEONICA MAJORA. 519 Malmesb. transformantes, magnum ex eo lucrum habebant. Non enim A.D. 1049. Gesta Re- as i niI g effectus, juvenis amiserat intelligentiam, etsi amiserat Story of 171 t> 282 l ocrae l am - Nam quicquid prsecepit anus, joculando et saltando two-witches implevit asinus. Accurrente itaque vulgi multitudine ad ludum asini, non nisi dato pretio asinum videre ludentem maleficee mulieres sinebant. Rumore igitur tandem per provinciam disseminate, accessit dives quidam ad maleficas illas, et non modico pretio collato, asinum in suos convertit usus. Sed dives cum asino recedens a mulieribus admonitus est, ut si diu- turnum vellet habere ludum, ab aquse ingressu asinum arceret. Gustos ergo asino a divite constituitur, qui ilium diligenter servaret. Dives autem, cum gaudium babere voluisset, ludis asini lsetificabat convivas. Sed cum tempus plurimum praeter- isset, versus est in fastidium ludus asini, et coepit a custode suo negligentius custodiri. Quapropter die quadam, abrupto quo ligatus erat loro, fugit, et in proximum lacum se pro- jecit, et diutius in aqua volutatus, pristinam sibi bominis formam restituit. Custos autem ejus ilium insecutus, viso bomine, sciscitabatur an * asinum fugientem vidisset. Ille refert se asinum fuisse, sed modo se bominis formam sus- cepisse. Et omnem illi casum exponens, ea quce de ipso facta fuerant per ordinem recitavit. Miratus famulus, ad dominum rem detulit, et dominus ad Papam Leonem. Et mulieres con- victee Papee suum confitentur delictum. Sed Papam super boc dubitantem Petrus Damianus confirmavit, producto ex- emplo de Symone Mago qui Paustinianum in Symonis figura videri et a filiis stiis borreri fecit. Quod quibusdam episcopis defunctis alii succedunt. Flor. Wig. Anno Domini ml. Defuncti sunt episcopi, Eadnotbus Dorke- p. 167. p. 603 r>. cestrensis, Siwardus vicarius Eadsii Cantuariensis arcbiepi- Deaths of p. 604 a. scopi ; et post ipsum idem Eadsius diem clausit supremum. ^arious Eadsio successit Eobertus Londoniensis episcopus, et Eoberto p ' p. 605 b. ad ecclesiam Londoniensem successit Willelmus, ad Dorke- p. 603 r>. cestrensem Ulf regis capellanus. De quodam sacerdote indigne miss am celebrante. Id. p. 604 a. Anno Domini Mil. Rex Eadwardus a vectigali gravissimo Danegeld Anglos absolvit, quod, patre vivente, Danicis stipendiariis remi tted. trio-inta octo milium librarum 2 solvi consuevit. Eodem anno, i an ~\ abj A. j says nothing about the amount, but 2 triginta . . . librarum'] This is I has " xxxviii. anno ex quo pater . . a careless copy of Florence, who I primitus id . . solvi mandarat." 520 MATTHjEI pafjsiensis A.D. 1051. Archbps. of York. William of Normandy in England. Story of an incontinent priest. defuncto Alfrico Eboracensi archiepiscopo, Kinsius regis ca- Flor. Wig. pellanus successit. Per idem tempus Willelmus dux Nor- P- 604 a. mannorum veniens in Angliani ab Eadwardo rege honorifice P* B * receptus est, quern multis donatum muneribus ad propria remisit. Hoc ' quoque anno convenerunt multi nobiles gentis North- Simeon of anhumbriae prope civitatem Lindisfarnae ad ecclesiam quan- Durham, dam, ubi erant placitaturi, et rogaverunt presbyterum ut ~ ' . caritative eis missam celebraret. At presbyter, qui nocte ilia e .cclesia x. cum concubina dormierat, ad sacrum ofEcium accedere formi- coll. 34, 35 dabat. Sed illis vehementer presbyterum rogantibus ut mis- (Twysden). sam cantaret, precibus eorum tandem victus, cum timore tamen divina mysteria petentibus celebravit. Sed hora qua sacrosanctum mysterium sumere debuit, calicem diligenter inspexit, et ecce particulam, quas 2 juxta morem missa fuerat in calicem, ita in teterrimam formam vidit immutatam, quod picis colorem, potius quam panis et vini, in calice videret. Presbyter continuo reatum suum intelligens et multum tre- mens, quid de boc, quod vidit in calice, deberet facere, bassi- tabat. Nam illud velut mortem sumere abborrens, in terram fundere volebat. Sed quoniam consecratum erat, id facere metuebat. Timuit ergo quod, quicquid faceret, omnipotentis Dei judicium effugere non valeret; cum tremore magno illud sumpsit. Sed tantae amaritudinis erat, ut nil ad gustandum amarius videretur. Et missa vix completa, ad episcopum venire festinabat, et ei rem gestam per ordinem declarabat. Cui episcopus, indicta poenitentia, prascepit, ut sinceram dein- ceps et castam Deo vitam offerre studeret. Quod ille fideliter promittens, quoad vixit, promissum implevit. Affray between Eustace, count of Boulogne, and the men of Dover. De tumultv, in regno exorto. Circa eosdem dies comes Bononiae, Eustacbius, qui Godam j"i or . wig. regis Eadwardi sororem uxorem habuit, apud Doveram cum p. 604 a. suis applicuit. Ubi milites ejus, cum stolide nimis et superbe bospitia quaererent, unum de burgo bominem peremerunt. Quod videns quidam de burgo, ilium militem interfecit. Ob quam rem comes et ejus commilitones in iram 3 conversi, viros et mulieres plurimos occiderunt, et pueros suorum equorum pedibus contriverunt. Sed ubi burgenses ad obsistendum convolarunt, bostes turpem inierunt fugam. Sed in fugiendo 1 Par. has written in the margin " verum sed impertinens." In the next line " civitatem Lindisfarnae " is introduced by the compiler. 2 quce] quam, A . 3 irani] terram, A. CHRONICA MAJORA. 521 Flor. Wig. ex eis octodecim l interfectis, caeteri ad regem Eadwardum A.D. 1051. p. 604 b. q U i tunc Gloverniaa erat, confugerunt. Comes Godwinus, de Rising of bominibus suis de burgo Doverensi interfectis nimis iratus, Godwine de toto bonore 2 comihatus sui, id est de Cantia, Sutbsaxonia, an ls et Westsaxonia, et Alius ejus primogenitus Suanus de bonore 2 suo, id est Oxoniensi, Glavorniensi, et Herefordensi, Sumer- setensi, et Berecensi provinciis, Haroldus filius ejus de bonore 2 suo, id est Essexia, Estanglia, Grantebregia, et Huntendonia, ingentem exercitum collegerunt. Hoc 3 rex Eadwardus cum cognovisset, collegit et ipse exercitum copiosum, paratus cum bostibus, si necesse fuerit, decertare. Godwinus interea, cum -who de- exercitu suo in provinciam veniens Gloverniensem, missis ad man( i the regem legatis, Eustacbium comitem cum sociis suis sub f Eustace denuntiatione belli sibi reddi mandavit. Cui rex militaribus This re _ copiis sufficienter instructus et communitus, significavit fused by quod Eustacbium comitem ad eum non mitteret ; prascipiens tne king. insuper, quod qui exercitum contra ipsum collegerat, et sine 4 ejus licentia pacem regni perturbaverat, veniret ad eum die statuta, super bac injuria sibi responsurus, et juri pariturus. Godwinus vero, sicut contra regem praelium committere non Exile of audebat, ita ad curiam ejus venire juri pariturus nolebat ; Godwine unde rex communi curiae suas iudicio ipsum Godwinum et an 1S SOUS ejus quinque filios ab Anglia exlegavit. Qui mox cum con- juge sua Gyva, et Tosti filius ejus cum Juditb uxore sua, filia Baldewini Flandrensis comitis, et alii duo filii ejus Suanus et Gurtb, naveni cum tbesauris multis ascendentes, in Flandriam ad prsedictum comitem cursum direxerunt. Porro filii ejus Haroldus et Leofwinus, Bristollum adeuntes, in Hyberniam sunt transvecti. Beginam quoque Editbam rex Imprison- propter patrem ejus repudiavit, et cum una pedissequa ad men t of Redwellam sine bonore destinavit, et abbatissse custodiendam ~!)?u n at a commendavit. Wherwell. De morte .Emmce regince. Id p. 605b. Anno Domini MLII. Marianus Scotus, cronicorum scriptor Marianus veracissimus, 5 sasculum reliquit. Eodem anno Emma regina, Scotus enters mo- nasticklife. 1 octodecim'] This is the number of the townsmen slain (excluding the first) according to Malmesbury, ii. 199, p. 337 ; he gives 20 as the number of Eustace's men killed, Florence says 7. - honore\ Introduced by the com- piler. 3 Hoc . . . decertare] Not in W. The words are the compiler's, though the substance is in Flo- rence. 4 sine ejus licentia] om. W. 5 cronicorum scriptor veracissi- mus] chronographus, Flor. 522 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 1052. uxor regum Etbelredi et Cnutonis, obiit, et Wintoniaa sepulta Flor. Wig. Death of est. Per idem tempus rex Walensium Grifinus, Hereford- P- 605 B - queen ensem depopulans provinciam, multos rebellantes provinciales Ravages of i n terfecit. Nee multo post comes Haroldus et frater ejus Leof- Griffith. Eeturn of Godwine and his sons. 14 Sept. winus, ab Hybernia venientes, in Westsaxonia multas rapue- runt prsedas, quibtisdam obstantibus interfectis. Godwimis vero in Cantia, Sutbsexia, et regionibus illis piraticam agens rapinam, ad Wectam insulam tandem pervenit, ubi filii ejus Haroldus et Leofwinus venientes ad eum, studiosius macbi- nabantur ut se in regem Eadwardum vindicarent. Attraxe- runt ergo in favorem sui provinciales innumeros et viros bella- tores, et immenso exercitu congregate, in die Exaltationis sanctaa Crucis, classem versus urbem Londoniarum dirigentes, ad Suthewerk prope civitatem castrametati sunt. Rex Ead- wardus, qui tunc Londoniis erat, ingentem armatorum copiam et classem non modicam congregavit, ut per aquam Godwi- num et filios ejus insequeretur et terram. Sed Angli, quorum filii, nepotes, consanguinei, et amici cum Godwino erant, noluerunt contra eos decertare. Sapientes quique ex utraque parte inter regem et Godwinum ducem de pace redintegranda studiosius tractaverunt. Mane autem facto rex, babito cum primatibus consilio, pristinum bonorem restituit Godwino et filiis ejus omnibus, praeter Suanum. Ille enim poenitentia pilgrimage d uc tus, eo quod Beornum, regis consobrinum, necaverat, unde j ~ de Plandria nudis pedibus Jerusalem petens, in reditu suo, Q. Eadgyth i n itinere defunctus est, ex nimio frigore infirmitate con Swegen's brought back. p. 168. Peace restored and the Normans banished. tracta. Filiam quoque ducis Edytham reginam rex dignanter recepit, et 1 earn pristinse restituit dignitati. Acta itaque Con- cordia et pace firmata, rex omni populo bonas leges et rec- tam justitiam promisit, et Normannos, qui sibi contra Anglos iniqua dederant consilia, ad natale solum remisit. Inter quos Robertus Cantuarise arcbiepiscopus, et "Willelmus prossul Lon- doniensis, cum Ulf antiste Dorkecestrensi et suis Norman- nis, vix evadentes, mare transierunt. Sed non multo post, Willelmus, 2 propter bonitatem suam revocatus, in suum resti- Stigand tuitur prassulatum. Stigandus, qui quondam Helmbamensi Malmesb. archbishop episcopatu dimisso, sullimiorem gradum meditatus, Wintoni- ^ est - Pont, of Canter- r r . • , -^ -, A - ■ r •. . i. 23, p. 35. i. ensem mvaserat episcopatum, nunc iLadwardi simpiicitatem ' l circumveniens, vivente Roberto, Cantuariensem obtinuit digni- Osbern and tatem. Osbertus vero et Hugo, Normannigenae, sua castella Flor. Wig. ?dh" relinquentes et Scotorum regem adeuntes, ab ipso recepti sunt. P- 606 d. Macbeth. 1 et . . . . dignitati] nee tamen carnaliter illam cognovit, W. - Willelmus'} Robertus, W. CHRONICA MAJOEA. 523 Quod Griffimis 1 f rater regis Walensium perimitur. A.D. 1053. Flor. Wig. Anno Domini mliii. Frater Griffini, regis Walanorum, Eis Rhys, bro- p. 606 d. nomine, in loco qui Bulendune dicitur, occisns est, et caput tner °* ejus regi Eadwardo in vigilia Epipbanias apud Grloverniam ,. J - prassentatur. Bollington. De morte turpissima Godwini proditoris. Id. Anno Domiui mliv. Rex Anglorum Eadwardus Paschalem Legend of Aelred of solemnitatem apud Wintoniam celebravit. Rege igitur in hac th- e death Rievaulx. solemnitate ad mensam sedente, cum pincerna ejus ciphum w i ne _ p 1 f V- regium vino plenum ad mensam gestaret, pedem unum ad col. 395 domus pavimentum cffendit. Sed altero sese pede recolligens, (Twysden). casum evasit. Quod videns comes Godwinus ac gener regis, qui de more regi prandenti assedebat, ait; "Hie frater fratri " auxilium fecit." Ad quern rex ironice loquens respondit dicens : " Frater meus mihi modo posset auxiliari, nisi fuissent " insidias Godwini." Quod verbum regis Godwinus nimis moleste ferens respondit: " Scio, rex," inquit, " scio quia de " morte fratris tui Alfredi me babetis suspectum. Sed Deus, " qui verax et Justus est, banc quam teneo panis buccellam " non permittat guttur meum sine suffocatione transire, si " unquam frater tuus per me vel per consilium meum morti 2 " propior et a vita remotior fuit." Et boc dicto rex buccellam benedixit, quam in os ejus mittens Godwinus, sibi male conscius, ab ilia suffocatur. Quern rex exanimem videns et pallentem, "Extrabite," inquit, "bine canem nunc et prodito- (Notin " rem, et in quadrivio ilium sepelite. Indignus enim est, ut Aelred). << Cbristianam se habere gaudeat sepulturam." Quod videntes His burial Flor. "Wig. filii ejus qui affuerunt, extraxerunt patrem de mensa, et rege 3 a * " m " p. 606 e. ignorante in Veteri monasterio ejusdem civitatis sepelierunt eum. Tunc rex Eadwardus dedit ducatum ejus Haroldo filio His earl- Id. p. 607b. suo. Eodem anno, ex prascepto regis Eadwardi, strenuus dux dom given Nortbanhumbrorum Siwardus, exercitum grandem in Scotiaru ducens, regem Macbbotum de regno suo fugavit, multis Sco- Defeat of torum milibus interfectis, cum Normannis omnibus de quibus Macbeth, superius fecimus mentionem. Rex igitur Eadwardus regnum Malcolm Scotiaa dedit Malcolmo, filio regis Cumbrorum, de se tenendum. 4 „ • ^^ n 8' °^ Scotland. 1 Sic. 2 morti] morte, A. This speech considerably differs from that given in Aelred, and the king's bless- ing the morsel, and his orders about the burial are also introduced by the compiler. Compare the version of the legend in the " Estoire " de Seint Aedward le rei," pp. 117-119. 3 rege ignorante'] Introduced by the compiler. 4 de se tenendum] Introduced by the compiler. 524 MATTHiEI PARISIENSIS A.D. 1055. Quod rex Eadwardus comitem Alga/rum exilio damnavit. Pope Victor II. Death of earl Si- ward. Tostig suc- ceeds to his earl- dom. jElfgar exiled, and joins Griffith. They de- feat earl Ralph and capture Hereford. Hereford- ensis eccle- sia com- huritur. Harold sent against JEtf gar and Griffith. Peace. iElfgar re- stored to his earl- dom. Hermann, bp. of Wil- ton, resigns his see, and goes to S. Benin's (S. Omer). Anno Domini mlv. Victor sedit in cathedra Romana, annis Vit. Pontif. duobus, mensibus iii., et diebus xiii. Eodem anno nobilis dux North anbumbrorum Siwardus obiit, cujus ducatum rex Flor. Wig. Eadwardus Tostio fratri ducis Haroldi concessit. Nee multo P- 607 c - post rex Eadwardus, in concilio apud Londonias habito, Algarum comitem ab Anglia exulavit. Qui mox Hyberniam petens, xviii. piraticis navibus adquisitis, juncto sibi Grifino Walensium rege, regnum Anglian depopulaturus intravit. Tandem idem Algarus et Grifinus, Herefordensem provinciam cum fuissent hostiliter ingressi, obviavit illis dux Eanulfus, Eadwardi regis sororis x filius, cum exercitu copioso. Sed in primo conflictu comes Ranulfus fugam capessit cum suis. Quod videntes Algarus et Grifinus, insecuti sunt hostes fugientes, et quingentos ex eis peremerunt; et victoria potiti, Herefordensem ingressi sunt civitatem ; ubi septem canonicis, qui valvas principales basilicas defendebant, peremptis, ecclesiam combusserunt cum reliquiis et ornamentis ; et civibus nonnullis interfectis et captivatis, civitateque cremata, prasdas ubertate ditati recesserunt. Hoc factum cum regi Eadwardo innotuit, apud Gloverniam magnum exercitum congregavit, cui Haroldum ducem strenuum pra> ficiens, ipse 2 Algarum et Grifinum ardenter insequitur, ac fines Walensium audacter ingressus, castrametatus est in Snaudu- nam. 3 Grifinus vero et Algarus, scientes Haroldum virum esse strenuum et bellicosum, fugerunt a facie ejus, illi re- sistere non audentes. Ille autem post gravem regionis desolationem, apud Herefordiam divertens, vallo earn lato 4 et alto cinxit, portisque ac seris civitatem munivit. Sed tandem nuntiis inter Haroldum et ejus adversarios discurrentibus, firmam 5 ad invicem concordiam pepigerunt. Algarus 6 vero ad regem veniens, comitatum suum, ipso concedente, recepit. Eodem anno Hermannus Wiltoniensis praesul, iratus eo quod Id. p. 608 a. sedem episcopalem ad Salesberiam 7 de Eamesberia transferre rex concedere noluit, episGopatum dimisit, atque mare trans- fretato, apud Sanctum Bertinum monachilem habitum suscepit, et tribus annis in ipso monasterio babitavit. Iste s autem 1 i.e. of Goda, by her first hus- band Drogo of Mantes. She after- wards married Eustace of Boulogne. 2 ipse . . . insequitur] jussit ut hostes insequeretur ardenter, W. 3 in Snaudunam] An introduction of the compiler. Flor. has ultra Straddele. 4 lato~\ leto, A. 5 firmam] infirmam, W. 6 Algarus . . . recepit] om. W. 7 Salesberiam] abbatiam Malmes- biriensem, Flor. 8 Iste . . . fuit] Introduced by the compiler. It is not in W. CHRONICA MAJORA. 525 Brihtwold. Malmesb. Hermannus ultimus "Wiltoniensis provincial fuit. Nam primus A.D. 1055. „ e ^„ " ont - ejusdem regionis praasul extitit Ethelstamis, secundus Odo post Bishops of p' 181 Cantuarias archiepiscopus, tertius Osulfus, quartus Algarus, R ams bury. quintus Ethelstamis, sextus Siricius, Septimus Alfricus, octavus Brithwoldus. Hie a tempore regis Ethelredi usque ad Eadwar- dum ultimum duravit. De hoc quoque Brithwoldo legitur, Vision of quod temporibus regis Cnutonis frequenter cogitaret de regia bishop stirpe gentis Anglorum, jam pene deleta, 1 si esset de castero redintegranda. Sed cum nocte quadam ista meditanti sopor irrepisset, in superna raptus vidit Apostolorum principern, Petrum, Eadwardum filium regis Ethelredi, tunc in ISTormannia exulantem, manu tenere, et eum in regem consecrare, et ccelibem vitam eum ducturum et annis viginti quatuor regna- turum ostendit. Eidem quoque Brithwaldo qua3renti de regum successione dicitur esse responsum, " Regnum Anglorum Dei " est, et Ipse Sibi reges providebit." Huic autem, ut dictum Id. p. 183. [est,] Hermannus ultimus Wiltoniensis antistes succedens, 2 Bishop ilium postea episcopatum cum Sireburnensi prassulatu conjun- ** i '" 1 Ul!Ui gens, apud Salesberiam sedem constituit cathedralem. removes the see to Salisbury. Quod Ethelstamis episcopus perimitur. Flor. Wig. p. 608 b. Id. p. 608 c. Malmesb. Anno Domini mlvi. Ethelstanus, Herefordensis antistes, diem Bishops of clausit extremum. Cui successit Leovegarus, ducis Haroldi Hereford, capellanus, ecclesiarum 3 amator, pauperum recreator, viduarum et orphanorum defensor, oppressorum subventor, virginitatis possessor. Hunc quoque Dei 4 famulum, in omni religione Gest. Pont, perfectum, GrifKnus rex Walanorum, Herefordensi civitate p. 169. *30o ' cremata, vita privavit. Huic successit Walterus, qui usque Flor. Wig. a( i tempora regis Willelmi duravit. Eodem anno Egelricus, JEthelric, p. 608 c. Dunelmensis prassul, episcopatu sponte relicto, ad monasterium bishop of suum, quod Burgum dicitur, secedens, monachum ibidem in- D'n-ham, duit, et annis duodecim illic laudabiliter vixit. see Quod rex Eadwardus revocavit nepotem suum ut post eum regnaret. Id. p. 608d. Anno Domini mlvii. Henricus 3 Romanum adeptus imperium Henry IV. Id. p. 607 b. annis 1. imperavit. Eodem [anno] rex Anglorum Eadwardus, emperor. 1 deleta] delete, A. 2 W. adds rege Eadwardo con- cedente. 3 ecclesiarum . . possessor] This description belongs to earl Odda, whose death is mentioned soon after the other in Florence, p. 608 c. It is not in O. W. 4 Dei . . . perfectum] Introduced by the compiler. 5 Henricus . . imperavit] Not in o. w. 526 MATTH^EI parisiensis A.D. 1057. Edward, son of Ed- mund Iron- side, sent for, and arrives in England. His death in London. Death of earl Leo- fric, who is buried at Coventry. Gifts of Leofric and Godgifu to Worcester, Evesham, Wenlock, Leominster, Chester, and Stow. Legend of Godgifu. cum in diebus suis . processisset, Aldredirm Wigorniensem episcopum ad regem Hungarorum transmittens, revocavit inde filium fratris sui regis Eadmundi, scilicet Eadwardum, cum tota familia sua, ut vel ipse vel : filii ejus sibi succederent in regnum. Venit igitur Eadwardus cum filio suo Eadgaro et filiabus Margareta et Christiana. Sed parvo post adventum suum in Angliam, idem Eadwardus vivens tempore brevi in urbe Londoniarum vitam terminavit, relictis 2 sub custodia regis Eadgaro filio cum filiabus praedictis. Eodem anno laudabilis vir rnemorias, comes Leofricus, pridie kal. Septembris diem clausit extremum et apud Coven- treiam bonorifice sepultus est, in monasterio quod ipse et uxor ejus, Dei cultrix, sanctaeque virginis Mariae amatrix devota, nobilis comitissa G-odgyva, a fundamentis de suo patrimonio construxerunt. Et monacbis 3 impositis, terris sufficienter et variis ornamentis adeo illud ditaverunt, quod in Anglia tota tanta auri et argenti copia gemmarumque pretiosarum in nullo inveniretur monasterio, quanta tunc temporis babebatur in illo. "Wigorniensem, Hevesbamensem, Wenelocensem, et Leonensem ecclesias, cum coenobiis aliis, et prascipue Sancti Jobannis Baptistaa Sanetasque Wereburgas virginis in Legecestria sita, et ecclesiam Sanctas Mariae de Stowe, quam praesul Dorke- cestrensis construxerat Eadnotbus, terris, aedificiis, et variis ornamentis magnifice ditaverunt. Haac ' autem comitissa religiosa villam Coventrensem a gravi servitute ac turpi liberare affectans, saepius comitem virum suum magnis precibus rogavit, ut Sanctae Trinitatis Sanctaeque Dei Genitricis intuitu villam a praedicta absolveret servitute. Cumque comes illam increparet quod rem sibi damnosam inaniter postularet, probibuit constanter ne ipsum super bac re de caetero conveniret. Ilia vero 5 nihilominus constans in proposito, virum indesinenter de petitione prasmissa ex- asperans, tale responsum extorsit ab eo : " Ascende," in quit, " equum tuum nuda, et transi per mercatum villas ab initio " usque ad finem, populo congregato, et cum redieris quod " postulas impetrabis." Cui comitissa respondens ait, " Et si " boc facere voluero, licentiam mibi dabis ? " Ad quam comes, " Dabo," inquit. Tunc Godgyva comitissa, Deo dilecta, die quadam, ut praedictum est, nuda equum ascendens, crines Flor. Wig. p. 607 b. Malmes- bur. Gesta Regum, ii. 228,p.382. Elor. Wig. p. 608 D. 1 vel filii ejus'] Not in W. 2 relictis . . . pradictis~] Added by the compiler. 3 monachis impositis is from the MS. of Leland. iii. 73 (i.e. iv. 72 ed. 1770). 4 This is the earliest mention of this legend. 5 vero . . . proposito"] This is Paris's alteration. W. has " e con- " trario pertinacia muliebri ducta." CHRONICA MAJORA. 527 capitis et tricas dissolvens, corpus snum totum prseter crura A.D. 1057 candidissima inde velavit, et itinere complete, a neraiue visa, Legend of ad viruni gaudens, hoc pro miraculo liabentem, 1 reversa est. (j0<1 g ll:u - Comes vero Leofricus, Coventrensern a praafata servitute libe- rans civitatem, cartam suam inde factam sigilli sui muni- inine roboravit. Be casu admirctbili qui Bomce accidit. Vit.Pontif. Anno Domini mlviii. Stephanus sedit in cathedra Romana, Popes Ste- mensibus is. Cui succedens anno eodem Benedictus, ix. men- phen IX. Malines- sibus, ut predecessor suus, cathedram gubernavit. Eodem tern- ?? „ ene " bur. Gesta p 0re civis quidam Romanus, setate juvenis, dignitate senatoria T , - Regum, n .,. j , ■ l^egena 01 ii ^05 clarus, generosarn sibi quandam virgmeni rnatrimonio copu- a young p. 354! lavit; ob cujus honorem suis sodalibus, diebus multis, nuptia- man -who rum cum epulis splendicle convivia celebravit. Cumque die P laced ms . ... nn g on a quadam in campum processissent, ut fessos deliciis stomachos statue of ludendo solidarent, pilani poscunt, et multum diei tempus Venus. ludentes consumunt. Sed ne jocando juvenis anulum amitteret nuptialem, in digito extento cujusdam statuas aenese, qua3 prope erat, ilium clam sodalibus collocavit, et ad ludum conversus, incalescentibus praa nimio cursu visceribus, primitus se a ludo subtraxit, et veniens ad statuam, ut anulum repeteret, digi- tum, in quo ilium posuerat, ad volam usque reflexum, et anulum invenit in digito arctissime constrictum. Qui ali- quandiu inaniter luctans ut digituni frangeret, vel quocunque modo anulum extorqueret, cum se nihil proficere cognovit, tacite, ne res sodalibus innotesceret, perturbatus discessit. Et nocte sequenti, cum famulis ad statuam rediens, digitum invenit extentum, et anulum admirabatur sublatum. Damno itaque dissimulato, cum nocte sequente se juxta novam nuptam collocasset, quiddam nebulosum sensit et densum inter se et illam volutari, quod sentiri potuit, sed non videri. Hoc quo- que obstaculo ab uxoris amplexu prohibitus, vocem sibi dicen- tem audivit, " Mecuni concumbe, quia hodie me desponsasti. " Ego sum Venus, cujus digito anulum posuisti. Habeo " ilium, nee reddam." Elapsum est autem multum tempus, ut quacunque hora ille vellet in uxoris gremio recubare, illud idem sensit et audivit. In aliis quidem rebus juvenis valens erat et strenuus, tarn in foro quam in exercitu militari. Tandem de consilio uxoris, res utrorumque parentibus est detecta. Illi autem habito super hoc celeri consilio, Palumbo habentem] habenti, A. 528 MATTH^I PARISIENSIS A.D. 1058. Legend of a young man who placed his ring en a statue of Venus. • p. 170. cuidam presbytero suburbano rem gestam exponunt. Erat Malmes- ille nigromanticis artibus instructus, ut magicas excitaret figu- z? T ' Y. ras vel * damiones provocaret, efc eos ad opus quodlibet agen- 205 p '355. dum stimularet. Pacti sunt autem presbytero auri et argenti magnum acervum, ita quod anulum, si esset possibile, revo- caret. At presbyter, epistolam mecbanica arte compositam juveni bajulans, dixit: " Vade," inquit, "ilia noctis bora ad compitum, ubi se findit in quadrivium, et stans ibi tacite rei eventum diligenter explora. Transient enim ibi figurae bominum utriusque sexus, omnis astatis, gradus omnis et conditionis. Quorum quidam equites, quidam pedites, qui- dam erunt vultus in terram demittentes, quidam tumido supercilio caput efferentes. Nulli respondebis, etsi loquantur tecum. ISTam quicquid ad laetitiam pertinet vel tristitiam, in illorum multibus et gestibus incunctanter videbis. Se- quetur illam multitudinem quidam reliquis statura formosior et corpore major, in curru sedens, cui tacitus epistolam ad legendum tradens, fiet continuo quod volueris, si constanter tantummodo perseveraveris." Adolescens igitur animose satis quaecunque sibi indicta fuerant, aggreditur, et stans intrepidus ad quadrivium, dictorum presbyteri visu fidem explorat. Inter cseteros autem transeuntes, vidit mulierem ornatu meretricio, mulam inequitantem, crinibus solutis bu- meros velantem ; in manibus virgam tenebat auream, qua equi- taturam regebat, quae prse vestium subtilitate pcene nuda, gestus exercuit impudicos. Quid plura ? Ultimus ille, qui dominus videbatur, oculos terribiles in juvenem retorquens, a superbo axe currus sui, smaragdis et monilibus 2 composito, adventns ejus causas exquirit. Juvenis autem nibil respon- dens, protensa manu eidem epistolam porrexit. Dasmon vero notum sigillum non ausus contemnere, scriptum legit. Moxque bracbiis in ca3lum expansis, ait : " Deus," inquit, " omnipotens, " quam diu patieris nequitias Palumbi presbyteri?" Nee mora, satellites a latere suo misit, qui anulum a Venere extorquerent. Ilia diu tergiversata, vix tandem anulum re- signavit. Itaque juvenis voti compos effectus, sine obstaculo potitus est amoribus uxoris diu suspiratis. Sed Palumbus presbyter, ubi dasmonis querelas ad Dominum de se audivit, finem dierum sibi imminere cognovit. Quocirca omnibus membris suis ultro truncatis, mirabili poenitentia defunctus est, confessus Papse, coram populo, flagitia inaudita. 1 excitaret figuras vel] excitare vel figuras, A. W. has magnas for magicas. 2 moiiilibus] unionibus, W., as Malmesb. CHRONICA MAJORA. 529 Be pactis 1 inter Haroldum et ducem Willelmum. A.D. 1059. Malmes- Anno gratias mlix. Cum dux Haroldus in prsedio juris sui, Harold bur. Gesta sc ilicet apud Boseham perendinaret, die quadam navem in- f° rce S Oswine. vivente, beati martyris reliquias in lucem ad totius ecclesiae p 12. proventum efferre, ut lucerna diu sub modio constituta, super candelabrum accensa, infidelitatis tenebras illustraret. Erat autem asdituus quidam pra3dicta3 ecclesiaa, in qua corpus beati martyris humatum fuerat, nomine Eadmundus, vir quidem reli- giosus et beato martyri devotus, qui licet non de corpore alicu- jus monasterii titulo professionis esset astrictus, habitu tamen religionis fuerat insignitus. Hie nocte quadam, cum post noc- turnas vigilias in ecclesia membra sopori dedisset, astitit ei vir l quidam statura procerus et caalesti fulgore prseclarus, qui viri nomen exprimens dixit, " Frater Eadmunde, ego sum rex Os- " winus, qui in hac ecclesia jaceo omnibus incognitus. Surgens " ergo die pontifici Egelwino, ut in hujus oratorii pavimento " corpus meum quserat, et inventum decentius solito in eodem " oratorio componere non omittat." Expergefactus itaque Eadmundus et de visione lsetificatus, summo diluculo pontificem adiit, et seriem visionis illi reverenter expressit. Pontifex autem, bis auditis, ineffabili gaudio exultavit, et reverenter ad locum veniens, populum multum de partibus remotis ibidem congregatum invenit, et ad prsesulis mandatum, facta ab omni- bus oratione, oratorii pavimentum fodere incipientes, multo diei spatio evoluto nihil quajrendo proficiunt. Porro confusus Eadmundus de injuria sancti, accepto ligone, in loco ubi omnes diu foderant, animose terram percussit, et ictu iterato laminam sepulturse offendit. Et lapide revulso, preciosas reliquias gaudens invenit. Levatur igitur a praesule corpus sacratissi- mum, et ejusdem praasulis manibus lotum, et syndone munda involutum, in loco eminentiori ecclesiaa bonorifice est locatum. Lotura quoque sanctissimi corporis in angulo oratorii, episcopo jubente, effusa, multis postea non solum hominibus sed etiam animalibus profuit; cujus pulvis in aqua fusus et potatus, multos a variis languoribus liberates pristinaa restituit sanitati. Acta autem sunt base a passionis ejus anno ccccxiv., quinto idus Martii. De quodam miraculo capillorum Sancti Oswini. Miracle of Judith comitissa, uxor Tostii, quee ab episcopo ad hanc inven- Id. p. 14. S.Oswme's tionem pergenti aliquam sibi de Sanctis reliquiis portiunculam dari postulaverat, ex capillis sancti martyris penitus incorrup- 1 vir~] ubi, A., not understanding w, which O. has. CHRONICA MA JOE A. 533 Vita Os- tis ex dono ipsius magnam portionem accepit. Quae quosdam A.D. 1065. W1D1 '. super sanctitate piissimi regis et martyris dubitantes, Miracle of cap. iv. r V » y 'S.Oswine's p j4_ sancta devotione inducta, voluit mcredulos in tide connrmare, j^ jussit ignem copiosum in medio aulas accendi, et pilis fiduciali- ter injectis, ipsi laBsionem non sentientes incendii debacchantis, in majorem sunt formositatem conversi. Tunc comitissa, rei magnitudinem admirans, capillos sancti martyris ab incendio sublatos honore condigno, episcopo dictante, recondidit, et sim- plicem, quee ad boc spectaculum convenerat, turbam in devo- tione beati martyris confirmatam abire permisit. Quomodo Walenses quosdam regis ministros peremerunt. Flor. Wig. Eodem anno dux Haroldus, in terra Walensium magnum A hunting p. 612 c. sedificium construens, multa quae, ad esum pertinent boc animo seat con ~ ibidem paravit, ut rex Eadwardus tempore venationis posset ~ , , illuc delectari animum aliquandiu ; sed Craddoc, Griffini Alius, kino- by quern J anno prasterito exulaverat Haroldus, in festo Sancti Bar- Harold, . tholomaai illuc bostiliter accessit, et operarios fere cunctos et ^ ut , ?*, eorum magistros interfecit, auferens omnia quaa ad esum fu- the Welsh erant congregata. De nequitia filiorum Godwini proditoris. Hen. Hunt. Contigit autem eodem anno, in praesentia regis Eadwardi, Story of a vi. p. 761 a. apud Windlesboram, quod Tostius comes ISTorthanbumbrorum, ' Tostium fugaverunt, et familiam ejus totam, tam Danos quam ygj B Anglos, perimentes, tbesauros et arma, et omnia quae illius erant, rapuerunt ; quo expulso, constituerunt comitem illius provincial Mercberum, filium Algari consulis, regi nuntiantes, quod ipsum in comitatu confirmaret ; quod cum rex Eadwardus annuisset, Tostius mox cum uxore sua in Elandriam divertit Flor. Wig. ad comitem Baldewinum, et apud Sanctum Audomarum bye-P -613A- mem transegit. Dedication of S. Peter's, West- minster. De revel a- tione regi Eadwardo facta ante mortem. De dedicatione monasterii beati Petri extra Londonias. Anno Domini mlxvi. Eex Anglorum Eadwardus in TSTativi- Id. tate Domini curiam suam apud Westmonasterium tenuit, et ecclesiam quam extra 2 urbem Londoniarum a fundamentis construxera,t, in die Sanctorum Innocentium, in bonore Sancti Petri Apostolorum principis cum magna gloria dedicari fecit ; sed inter bujus dedicationis festiva solemnia et ante, idem Aelred, rex gravi infirmitate detentus fuerat. Ingruente morbo, lecto co ^ 399- decubuit, in quo cum per biduum elinguis et quasi exanimis Malmesb. jacuisset, die tertia velut a morte resuscitatus, graviter et pro- G est - -^ e 8 funde suspirans ait: " Deus," inquit, " omnipotens, si non est " go,' " illusio phantastica, sed visio vera, quam vidi, concede mibi " facultatem earn astantibus exponendi, vel, 3 si e contrario sit " falsa, mibi rogo facultatem subtrabas referendi;" sed mox 1 alios] delicias, W. 2 extra urbem Londoniarum~\ In- troduced by the compiler. 3 vel . . . referendf\ aut e con- verso, Malmesb. The Avhole of this is enlarged from Malmesbury's ac- count. CHRONICA MAJORA. 535 Malmesb. Gest. Reg. ii. 226, p. 381. oratione finita, expedite satis et aperte loquens dixit: "Duos," A.D. 1066. inquit, " modo nionachos vidi mihi assistere, quos adolescens " olim in !N~ormannia videram religiosissime vixisse et Christi- " anisshne cognovi obisse. Hi, se Dei nuntios esse et ad me " missos asserentes, talia subjunxerunt, ' Quoniam primores Prophecy " ' Anglias, duces, episcopi, et abbates, uon sunt niinistri [Dei] of future " ' sed diaboli, tradidit Deus hoc reguum uno anno eb die uno troubles. " ' [in manu] inimici, demonesque terrain hanc totam perva- " ' gabunt.' Cunique ego hoc nie ostensuruni populo dicerem, " ut jpeccatores facta confessione et satisfactione resipiscerent et " niisericordiani consequerentur, more Ninivitarurn, ' Neutrum " ' erit,' inquiunt, 'quia nee ipsi poenitebunt, nee miserebitur " ' eis Deus.' Et ego, ' Quando,' inquam, ' tantarum calami- " ' tatum poterit sperari remissio ? ' Ad hoc illi responderunt, " ' De boc ita erit, quasi si arbor viridis succidatur in medio et " ' pars abscisa longius deportetur a stipite, cum, sine quolibet " ' auxilio, iterum connexa trunco coeperit florere et fructus " ' producere, tunc poterit sperari talium remissio malorum.' " Hujus itaque vaticinii veritatem postea experti sunt 1 Angli, quod videlicet Anglia alienigenarum babitatio fuerit et exte- rorum dominatio, quia paulo post nullus Anglus vel dux vel pontifex vel abbas fuit, nee etiam ulla spes erat 1 hujus miseriae finiendge. De morte regis Eadwa/rdi tertii et virtutihus ejus. Pacificus igitur rex Eadwardus, Anglorum decus, regis D ea tb. f Ethelredi Alius, postquam viginti quatuor annis regnum tenu- king Ed- isset, quarta indictione et in vigilia Epiphania) Domini, feria ward. quiuta, pro regno temporali commutavit asternum. Defunctus autem rex beatissimus, in crastino sepultus est Londoniis, in His burial ecclesia quam ipse novo compositiouis genere construxerat, a at West- bur. Gesta qua post multi, ecclesias construentes, exemplum adepti opus miIlster - Regum, illud sumptuosis a3mulantur expensis. In hoc denique rege linea regum Angliaa defecit, quaa a Cerdicio, primo West- Saxonum rege ex Anglis, quingentis et septuaginta uno annis non legitur interrupta, praster 2 paucos Danos, qui, peccatis exigentibus gentis 3 Anglorum, aliquandiu regnaverunt. Nunc ergo, quoniam superius de hujus beatissimi regis et Legend of confessoris Eadwardi saecularibus curis et bellorum occupationi- bis vision bus sufficienter coutinetur expressum, congruum nihilominus of tbe seven Flor. Wig p. 613 a. Malrnes- ii. 228, p. 385, 1 Altered from Malmesbury's pre- sent tense to the past. '- prater Malmesbury. 3 gentis'] gentibus, W regnaverunt] Not in 536 MATTHJEI PAMSIENSIS A.D. 106G. videtur, ut de ejus sanctitate et virtutibus vel pauca dicamus. sleepers of Nam adbuc in mortali corpore constitutes, cum secretorum Ephesus. cselestium indagator esset sollertissimus, nonnulla ei Rex regum per prophetise spiritum relatu digua revelavit arcana ; nempe Malmesb. cum quodam tempore apud Westmonasterium, in die Pascb.Ee, 9 est - r ^ e S- regali more curiam tenuisset, rex sedens ad mensam, vocem ' 377 ' subito in risum exaltans nimis aperte, omnium in se oculos convivantium provocavit. Mirantibus autem cunctis, quod sine causa, ut putabant, risisset, cum rex post prandium in tbalamum divertens inter pontifices et magnates consedisset, dux Haroldus regi dixit, " Eem insolitam, domine rex, vidimus bodie, unde " omnes mirati sumus, quia te nunquam conspeximus tam " aperte ridentem." Cui rex, " Mira vidi, et ideo non sine " causa risi." Tunc assidentes proceres, tantum virum de vanitate risisse non suspicantes, cceperunt suppliciter ilium rogare, ut occasionem tantae laatitias illis exponere dignaretur ; et, cum multis precibus ab illis coactus fuisset, ait, "Plusquam " anni ducenti sunt evoluti, ex quo septem dormientes in spelunca Ccelii montis apud EjDbesum supra dextrum latus quievei-unt; sed nunc, postquam ad mensam sedimus, supra sinistrum latus conversi usque ad septuaginta annos jace- bunt." Heec autem audientes qui affuerunt, interrogabant quid baec conversio significaret ; et ille, " Ista nimirum con- versio dirum mortalibus omen portendit ; nam bella et " oppressiones gentium genus bumanum intolerabiliter torque- " bunt, et multorum mutationes regnoruru erunt, et pagani a Cbristianis Cbristi virtute conterentur." His et multis aliis auditis, proceres praafati cum admiratione a rege rece- dentes, legates ad bujus rei veritatem indagandam mittere decreverunt ; Haroldus vero dux misit militem, episcopus qui- dam qui affuit clericum, abbas vero monachum, cum regiis muneribus et litteris regio sigillo munitis ad Michaelem, Con- stantinopolitanum imperatorem, postulantes ut regis Anglorum Eadwardi legatis septem juberet dormientes ostendi. Imperator autem legates Angliee, de partibus tam remotis venientes, benigne suscipiens, praedictos septem dormientes eis monstrare fecit, qui omnia de Sanctis dormientibus indicia, quas rex Eadwardus in Anglia prasdixerat, invenientes, oblatis muneribus et Deo gratias agentes, ad propria sunt reversi. His chas- tity. De corporis munditia regis Eadivarcli. Hoc autem de rege sanctissimo non est tacendum, quod nee id. ii. 197, propriam laeserit aliquando carnis munditiam, nee alicujus P- 334. pudicitiam mulieris. Habuit tamen reginam, Godwini comitis CHRONICA MAJORA. 537 Malmesb. Gest. Reg. ii. 197, pp. 333, 334. Aelred, Vit. Ed- war di, col. 378. ufc supradictum est, filiam, nomine Edytham, in cujus pectore omnium liberalium artium repositum erat magisterium, sed modicum in rebus ssecularibus ostendebat ingenium ; banc quoque rex, ut conjugem, tali arte tractavit, quod nee tboro removit, nee earn virili more carnaliter cognovit; quod utrum patris 1 illius, qui proditor erat convictus, et familias ejus odio, quod prudenter pro tempore dissimulabat, an amore castitatis id fecerit, incertum babetur; sed boc summopere praesumenduni est, quod rex religiosus de genere proditoris hasredes, qui sibi succederent, noluerit procreare. A.D. 106C. Eadgyth's accom- plishments. Reasons for her husband's behaviour. p. 173. Cf. Malmesb. Gest. Reg. iii. 238, p. 408. (Not in Malmesb.) Id. ii. 228, p. 385. Id. p. 386. De coronatione Haroldi regis, et qualiter regem Noricorum vicit." Defuncto, ut prasdictum est, Eadwardo, Anglorum rege sanc- tissimo, fluctuabant proceres regni, quern sibi regem praefice- rent et rectorem ; quidam enim Willelmo Normannorum duci, quidam comiti Haroldo filio Godwini, alii autem favebant Eadgaro filio Eadwardi. Eadmundus 3 vero Latus-ferreum, rex naturalis de stb"pe regum, genuit Eadwardum, Eadwardus Eadgarum, cui de jure regnum debebatur Anglorum ; sed Haroldus, vir callidus et astutus, intelligens quia "nocuit " semper differre paratis," in die Epipbanioe, qua rex Ead- wardus sepultus est, extorta fide a majoribus, capiti proprio imposuit diadema. Post cujus promotionem, frater ejus Tostius, a Flandria veniens cum navibus sexaginta, in ostio Humbra? fluminis applicuit, ubi piraticam exercens rapinam, ab Eadwino et Mercardo fratribus de provincia pulsus in Scotiam vela direxit ; qui ibidem regi Noricorum Haroldo in obviam veniens, foedus per fidem cum eo pepigit. Venit ad boc in Angliam trecentis cogonibus advectus, ut earn subicere conaretur ; tan- dem in JSTortbanbumbria rerum depopulation! insistentes, Mer- cberum comitem cum bominibus regionis bello victum infra Eboracum intrusit. Quo divulgato, rex Anglorum Haroldus, cunctis viribus collectis, illuc cum festinatione contendit ; cumque ad villam qua? Stamford dicitur pervenisset, invenit ibi adversarios praadictos, ubi, licet difficile credatur, unus 1 patris . . et] Introduced by the compiler. 2 At the foot of the previous page are the " Scutum et corona " regis Haroldi sibi regnum usur- " pantis." 3 Eadmundus . . paratis'] Intro- duced by the compiler. Immedi- ately below, capiti proprio imposuit diadema is an enlargement of Malmesbury's arripuit diadema. 4 i.e. Sigebert, col. 214. See above, p. 362. Question as to his successor. Harold places the crown on his own head. Return of Tostig from Flan- ders. Nota quod rex Nor- wagise venit in Angliam cum mille navibus. Hoc dicit historia Eusebii. 4 Battle of Stamford Bridge. 538 MATTHiEI PARISIENSIS A.D. 1066. Battle of Stamford Bridge. solus Noricus in ingressu pontis stans, multis interemptis ex Malmesb. 'Anglis, omnes a transitu repercussit ; qui, invitatus ad dedi- 9 est- &' Deaths of Harold Hardrada and Tostig. Harold keeps all the plunder for himself. tionem, irridebat Anglos, dicens, irnbecillis animi esse viros, qui uni nequiverunt resistere bellatori. ]STemine igitur propius audente accedere, eo quod cunctis videretur inconsultum co- minus 1 congredi cum illo, unus tandem de familia regis in ilium spiculum dirigens perforavit, et mortuus in flumen cor- ruens victoriam Anglis concessit ; et continuo exercitus Anglo- rum libero transitu trajectus a tergo ceedit Noricos fugientes. Denique Noricorum rege Haroldo et Tostio fratre regis Anglorum cum multis aliorum interfectis, rex Anglorum ornnem prsedam et manubia 2 in proprios usus, nulli quicquam communicando, convertit ; unde commilitones ejus plurimum indignantes a rege unanimiter recesserunt. p. 386. Harold's arguments respecting his oath to William. Messages between Harold and William. Quomodo dux Normannorum Willelmus Haroldum de pacto arguit. Eex igitur Anglorum Haroldus, de tarn triumpbali eventu Id. ii. 228, in superbiam elatus, nihil de pacto inter se et Willelmum P- 38 ?- • • • Id ii 9 38 ISTormannicum ducem olim sacramentis firmato cogitabat; '400 ~ ' auxit autem securitatem ejus mors filias ducis Willelmi, quam infra nubiles annos desponderat, addito eo, quod idem Willel- mus ducum conterminorum bellis fuerat implicatus, unde minas ejus nunquam ad factum erupturas sperabat. Sacramentum vero, quod in necessitate fecerat, asseruit non esse tenendum, (Not in cum regnum non posset, Eadwardo adhuc rege vivente, nee Malmesb.) dare, nee ipso, illud cuiquam concedere, inconsulto; sed aliud Haroldus et Willelmus aliud cogitavit ; nam protinus, cum Haroldum cognovit diademate redimitum, per nuntios ilium id, p. 40s. leniter de rupto foedere increpavit, affirmans comminando ante annum sese debitum exacturum. Contra Haroldus per eosdem legatos prsedictas cum Willelmo duci remandasset excusationes, legati inaniter revertentes ad propria ducem Kbrmannicum conveniunt in heec verba : " Mandat vobis rex " Anglorum Haroldus, quod veraciter necessitate compulsus, " quando filiam vestram desponsaverat in Normannia, regnum " tibi juraverat Anglicanum; sed contra hoc asserit, coactum " juramentum non esse observandum; nam si votum vel jusju- " randum, quod in domo patris, parentibus inconsultis, puella " de corpore suo scienter fecit, revocatur in irritum, multo " magis juramentum, quod ipse sub virga regis positus, ipso 1 cominus] dominus, W. 9 manubia] marsupia, West. Mai ■ mesbury has manubia, ii. 239, p. 412. CHRONICA MA.TORA. 539 Malm esb. Gest. Reg ii. 238, p. 409. nesciente, coactus fecerat, debet, ut asserit, irritari ; affirmat A.D. 1066. praaterea, nimis praesumptuosuni fuisse, quod absque generali consensu regni hasreditatem vobis juraverat alienani ; addit etiam, injustum esse petere ut a regno discedat, quod tanto principum favore susceperat gubernandum." Id. ii. 238, p. 410. Be advent u ducis Normannorum Willelmi in Angliam. His Willelnius dux Normannicus assertionibus auditis, vehe- William's menter ccepit indignari, et, ne justam bellandi causam temeritas P re P a ra- deformaret, ad Papam Alexandrum uuntios destinavit, \\t sus- ., : nva _ ceptum negotium auctoritate Apostolica firmaretur. Unde Papa, S [ 0Q f consideratis utrinque litigantium causis, vexillum Willelmo in England. omen l regni transmisit ; quo ille accepto, apud Lillebonam A banner sent him conventum procerum congregans, super dicto negotio singu- by Pope lorum sententias requisivit; cumque onines progressum ejus Alexander magnis promissionibus animassent, ita ab invicem discesserunt, II. ut mense Augusti ad portum Sancti Walerici cum equis et armis convenirent, mare ilico transituri. Congregatis igitur ad terminum praafixum universis, felix aura, quaa illos in An- gliam transferret, defecit ; dux itaque corpus Sancti Walerici He sails pro vento deprecando foras portari jussit et sub divo reponi, fr° m »• et sine mora ventus optatus vela sinuavit. Tunc omnes, navi- i ,J^ t bus ingressis, post prandium cursu rapido Hastingas appu- Hastings, lerunt. Dux vero Willelmus in egressu 2 navis pede lapsus, casum in melius commutavit miles qui prope stabat, dicens, " Dux," inquit, " Angliam tenes, rex futurus." Qui, mox ut He keeps applicuit, omnem exercitum a prasda cobibuit, dicens rebus his army quae suae erant in brevi futurse esse parcendum ; adeo sese ■, i " per dies quindecim continuos quiete agebat, ut nihil minus builds a Flor. Wig. quam bellum cogitare videretur, sed castellulum protinus fort. p. 614 d. construxit. 3 Malmesb. Gest. Reg. ii. 239, p. 412. Id. ii. 228, p. 387. Qualiter rex Haroldus, audito Willelmi dzicis adventu, contra ewm ad prcelium venerit. Haroldus interea de pugna Noricorum reversus, cum ad- Harold ventum Willelmi cognovisset, rarissimo stipatus milite Has- arrives at tingas pertendit ; nam, praeter stipendiaries milites et conducti- as m ^ ' tios, ex provincialibus admodum habebat paucos, ut levi negotio 1 omen'] nomen, W., as A. had. 0. has n, i.e. nomen ; Par. has erased the n. Malmesbury has omen. 2 egressu] excessu, W. 3 sed . . . construxit] om. W., though it is in O. It is not in Malmesbury. 540 MATTHJ3I PARISIENSIS A.D. 1066. Story of his sending spies into the Nor- man camp. Advice of Gyrth to Harold. p. 174. belli possent a supervenientibus superari. Praamisit tamen Malmesb. nuntios Haroldus, qui vires hostium et numerum aastimarent, G est - Reg. quos intra castra dux Willelmus deprehensos circumduci, * .,„' ut acies viderent, et largis dapibus refectos incolumes domino jubebat remitti. Redeuntibus autem illis percunctatur Harol- dus quid rerum reportent ; at illi, magnificam ducis confidentiam distincte prosecuti, serio affirmabant, omnes de exercitu illo presbyteros videri, eo quod faciem totam cum utroque labio rasam baberent, quam Angli consuetudinem non habebant. Rex fatuitatem referentium irridens nuntiorum, dixit non esse pres- byteros, sed milites animis validos et armis invictos ; ad baec frater regis, Gurth nomine, vir ultra setatem ingentis scientiae et virtutis, rapuit sermonem ex ore ejus, dicens ; " Cum,' inquit, "tantam Normannorum praadices fortitudinem, incon- sultum existimo cum ipsis confligere, quibus inferior merito [et] robore babearis ; nee enim contradicere vales, quin duci Willelmo sacramentum feceris voluntarie vel invitus, unde consultius ages, si in instanti necessitate te subtrabas, ne, si perjurus decertans, vel fugam vel mortem incurras ; sed nos omnino juramento expediti justum suscipiemus bel- lum, pro patria pugnaturi ; sed l nobis pugnantibus solis, causa tua in melius prosperabitur, dum 2 nos fugientes re- stituere, vel mortuos valeas vindicare." Noluit autem Ha- Id. ii. 240, roldi temeritas aurem placidam prsebere monenti, inglorium P* 413 - existimans et vitae prasteritse obprobrium, cuiquam bosti terga denudare. William's three pro- posals. Quod monachus a duce Willelmo missus Haroldo tria jproponebat. Cum base dicti fratres ad invicem sermocinarentur, supervenit Id. monachus quidam a duce Willelmo transmissus, qui 3 ex parte ejus Haroldo tria proponebat ; ut vel a regno juxta suum sacra- mentum decederet, vel sub eo regnaturus regnum teneret, vel denique, spectante amborum exercitu, soli rem gladiis venti- larent. Haac audiens Haroldus, legatum Willelmi nee bono vultu respicere, nee placido sermone voluit admittere, sed ilium indignanter abigens boc solum precabatur, ut inter se et Willelmum Dominus judicaret. Ad base monacbus audacter re- spondens postulavit, quod si jus Willelmi negare velit, judicio sedis Apostolicse vel praslio si maluerit, hoc Willelmus se 1 sed] si, A. W. Malmesbur. sed, O., as 2 dum] cum, W., though 0. has dum. 3 qui] om. A. W. CHRONICA MAJORA. 541 Malmesb. asserit probaturum. Haroldus quoque contra has omnes as- A.D. 1066. Gest. Reg. se rtiones solo quod supra dictum est responso contentus, Nor- h. 240, . M -i. j j 4]4 mannorum amnios exacuit ad pugnandum. De hello apud Hastingum commisso, et victoria ducis Willelmi. Id. ii. 241, Deinde partes adverse acies disponunt ; sed Angli, qui noc- Battle of P- 414. tern totam insomnem cum cantibus et potationibus consump- Hastings, serant, mane adhuc ebrii 1 contra hostes incunctanter procedunt; pedites omnes cum bipennibus, conserta ante se scutorum testudine, cuneum impenetrabilem ordinarunt; quod profecto illis ea die saluti fuisset, nisi Normanni more suo fuga simu- lata consertas acies dissolvissent. Rex Haroldus pedes juxta vexillum stabat cum fratribus suis, ut, in commune coasquato Id. ii. 242, periculo, nemo de fuga cogitaret ; e contra, Normanni 2 nocte p. 415. ^a confessioni peccatorum intendentes, mane Dominici cor- poris et sanguinis munimine saginati, audacter hostes super - venientes exspectabant. Peditibus 3 cum arcubus et sagittis Willelmus primam aciem munivit, equites retro divisis alis constituit. Dux vultu serenus clara voce suas parti utpote justiori Deum affuturum 4 pronuntians, arma deposcit, moxque ministrorum tumultu iirversam indutus loricam, casum risu cor- rexit ; " Vertetur," inquit, " fortitudo ducatus mei in regnum." Tunc Rollandi cantu inchoato, ut animos bellatorum accenderet, Deique auxilio inclamato, praslium commiserunt. Bellatum est acriter hinc et inde, neutris cedentibus, in multa hora diei ; quo comperto, Willelmus innuit suis, ut ficta se fuga campo subtraherent, quo commento exercitus Anglorum dissolutus quasi a tergo hostes cassurus fugientes, sibi exitium matu- ravit; Normanni 5 conversis agminibus adoriuntur Anglos, eos quantocius in fugam cogentes. Angli demum, tumulo quodam occupato, Normannos calore succensos acriter ad superiora ni- tentes in vallem deiciunt, et levi negotio in hostes tela retor- quentes et lapides in eos rotantes, multos ex eis prosternunt ; item Angli, fossatum quendam praeruptum noto sibi transitu occupantes, tot ibi Normannos contriverunt, ut cadavera campi planitiem tumulo co-asquarent. Valuit hasc vicissitudo, modo istis modo illis vincentibus, quamdiu Haroldi spiritus corpori 1 ebrii] Introduced by the com- piler. 3 Normanni] gens Normannorum, o. w. bury has Pedites . . muniunt, and not Willelmus, whence, probably, the error of the compiler. 4 affuturum] afflicturum, A. 3 Peditibus] Pedites, A. Malmes- | b W. ins. enim, as Malmesbury. 542 MATTH.EI PARISIENSIS CHRONICA MAJORA. A.D. 1066 Battle of Hastings. Death of Harold. Burial of Harold at Waltharn. Comet. jungebatur. Denique non contentus ut alios bortaretur, quin militis officium sedulus exequeretur, saape bostes cominus ve- nientes feriebat, ut nullus impune accederet, quern nou statim uno ictu, equum et equitem, ab invicem separaret. E contra Willelmus clamore suos exbortans inter primos discurrebat, consertos bostes invadere non sinebat, et ideo, dum ubique saavit et undique frendet, tres equos electissimos eodem die sub se confossos amisit ; et, quamvis familiari susurro a cus- todibus sui corporis increparetur, perstitit tarn magnanimi ducis vigor indefessus, donee Haroldus, ictu sagitta3 cerebro per- forate, occubuit, et moriens victoriam ISTormannis concessit ; ja- centis quoque femur regis unus rnilitum gladio praacidit, unde a Willelmo turpitudine notatus, quod rem pudendam fecisset, militia 1 pulsus fuit. Fuga autem Anglorum usque ad noctem duravit, quousque 2 plenum ab bostibus triumpbum, ut praadic- tum est, Wormannis nox superveniens donavit. In bac procul- dubio pugna ducem Willelmum divina manus protexit, dum tot jaculis ilia die percussus, bostes de corpore ejus nibil sanguinis elicere potuerunt. Dux igitur Willelmus, omnibus bene completis, suos sepelire boneste curavit, atque bostibus absque calumnia, si qui vellent, idem praabuit licentiam exe- quendi. Corpus regis Haroldi matri petenti sine pretio misit, licet ilia multum per nuntios obtulisset; quod acceptum apud Waltbam sepelivit in ecclesia, quam ipse ex proprio construx- erat in bonorem sanctas Crucis et canonicis sascularibus depu- tavit. Hanc 3 quoque regni subversionem et sanguinis effusio- nem cometa ingens sanguinea et crinita in exordio illius anni apparens praasignavit, ut quidam dixit, " Anno milleno sexageno quoque seno, " Anglorum metaa flammas sensere cometas." Actum est autem boc bellum apud Hastingum in die Sancti Calixti Papas, pridie idus Octobris. 4 Malmesb. Gest. Reg. ii. 243, p. 416. Id. ii. 244, p. 416. Id. ii. 242, p. 416. Id. ii. 243, p. 416. Id. ii. 242, p. 416. Id. ii. 244, p. 416. Id. ii. 247, p. 420. Hen. Hunt, p. 763n. 1 militia'] om. W. It is in 0. 2 quousque . . . donavti] Intro- duced by the compiler. 3 Hanc . . . effusionem] Intro- duced by the compiler, as sanguinea et crinita below. Cf. Malmesb. Gest. Reg. ii. 225, p. 380. 4 At the foot of the page is the " Scutum Haroldi regis " reversed. END OF VOL. I. LONDON: Printed by Geobge E. Eyke and William Spottiswoode, Trinters to the Queen's most Excellent Majesty. For Her Majesty's Stationery Office. [750—10/71.] CATALOGUE OF RECORD PUBLICATIONS ON SALE BT Messrs. Longman & Co., and Messrs. Triibner & Co., London ; Messrs. James Parker & Co., Oxford and London; Messrs. Macmillan & Co., Cambridge and London ; Messrs. A. & C. Black, Edinburgh; and Mr. A. Thorn, Dublin. 24552. M H CONTENTS. Page Calendars of State Papers, &c. - - - - 3 Chronicles and Memorials op Great Britain and Ireland during the mlddle ages - - - - 9 Publications op the Record Commissioners, &c. - - 25 Works Published in Photozincography - - - 30 CALENDARS OF STATE PAPERS, &e. [Imperial 8vo. cloth. Price 15s. each Volume or Part.] As far back as the year 1800, a Committee of the House of Commons recommended that Indexes and Calendars should be made to the Public Records, and thirty-six years afterwards another Committee of the House of Commons reiterated that recommendation in more forcible words ; but it was not until the incorporation of the State Paper Office with the Public Record Office that the present Master of the Rolls found himself in a position to take the necessary steps for carrying out the wishes of the House of Commons. On 7 December 1855, he stated to the Lords of the Treasury that although " the Records, State Papers, and Documents in his charge constitute the most " complete and perfect series of their kind in the civilized world," and although " they are of the greatest value in a historical and constitutional " point of view, yet they are comparatively useless to the public, from the " want of proper Calendars and Indexes." Acting upon the recommendations of the Committees of the House of Commons above referred to, he suggested to the Lords of the Treasury that to effect the object he had in view it would be necessary for him to employ a few persons fully qualified to perform the work which he contemplated. Their Lordships assented to the necessity of having Calendars prepared and printed, and empowered the Master of the Rolls to take such steps as might be necessaiy for this purpose. The following Works have been already published under the direction of the Master of the Rolls : — Calendarium Genealogicum ; for the Reigns of Henry III. and Edward I. Edited by Charles Roberts, Esq., Secretary of the Public Record Office. 2 Vols. 1865. This is a work of great value for elucidating the early history of our nobility and landed gentry. M M 2 Calendar of State Papers, Domestic Series, of the Reigns of Ed- ward VI., Mary, and Elizabeth, preserved in Her Majesty's Public Record Office. Edited by Robert Lemon, Esq., F.S.A. 1856-1865. Vol. I.— 1547-1580. | Vol. II.— 1581-1590. Calendar of State Papers, Domestic Series, of the Reign of Eliza- beth (continued), preserved in Her Majesty's Public Record Office. Edited by Mary Anne Everett Green. 1867-1871. Vol. III.— 1591-1594. Vol. IV— 1595-1597 Vol. V— 1598-1601. Vol. VI.— 1601-1603, with Addenda, 1547-1565. Vol. VII.— Addenda, 1566-1579. Of the above series, seven volumes are published, extending from 1547 to 1603. Calendar of State Papers, Domestic Series, of the Reign of James I., preserved in Her Majesty's Public Record Office. Edited by Mary Anne Everett Green. 1857-1859. Vol. I.— 1603-1610. Vol. II.— 1611-1618. Vol. III.— 1619-1623. Vol. IV 1623-1625, with Addenda. Mrs. Everett Green has completed a Calendar of the Domestic State Papers of the reign of James I. in four volumes. The mass of historical matter thus rendered accessible to investigation is large and important. It throws new light on the Gunpowder-plot ; the rise and fall of Somerset ; the particulars con- nected with the Overbury murder ; the disgrace of Sir Edward Coke ; and other matters connected with the reign. Calendar of State Papers, Domestic Series, of the Reign of CnARLES I., preserved in Her Majesty's Public Record Office, Edited by John Bruce, Esq., F.S.A. 1858-1869. Vol. I._ 1625-1626. Vol. II.— 1627-1628. Vol. III.— 1628-1629. Vol. IV— 1629-1631. Vol. V— 1631-1633. Vol. VI.— 1633-1634. Vol. VII.— 1634-1635. Vol. VIIL— 1635. Vol. IX.— 1635-1636. Vol. X.— 1636-1637. Vol. XI.— 1637. Vol. XII.— 1637-1638. Calendar of State Papers, Domestic Series, of the Reign of Charles I., preserved in Her Majesty's Public Record Office. Edited by John Bruce, Esq., F.S.A. ; and William Douglas Hamilton, Esq., F.S.A. 1871. Vol. XIIL— 1638-1639. This Calendar is in continuation of that of the Domestic State Papers of the reign of James I., and will extend to the Restoration of Charles II. It now comprises the first portion of the reign of Charles I., but is in active progress towards completion, presenting notices of a large number of original documents of great value to all inquirers into the history of the period to which it relates. Many of these documents have been hitherto unknown. Calendar of State Papers, Domestic Series, of the Reign of Charles II., preserved in Her Majesty's Public Record Office. Edited by Mary Anne Everett Green. 1860-1866. Vol. I.— 1660-1661. Vol. II.— 1661-1662. Vol. III.— 1663-1664. Vol. IV.— 1664-1665. Vol. V 1665-1666. Vol. VI.— 1666-1667. Vol. VII.— 1667. Seven volumes, of the period between 1660 and 1667, have been published. Calendar of State Papers relating to Scotland, preserved in Her Majesty's Public Record Office. Edited by Makkham John Thorpe, Esq., of St. Edmund Hall, Oxford. 1858. Vol. I., the Scottish Series, of the Reigns of Henry VIII., Edward VI., Mary, and Elizabeth, 1509-1589. Vol.IL, the Scottish Series, of the Reign of Elizabeth, 1589-1603 ; an Appendix to the Scottish Series, 1543-1592 ; and the State Papers relating to Mary Queen of Scots during her Detention in England, 1568-1587. These two volumes of State Papers relate to Scotland, and embrace the period between 1509 and 1603. In the second volume are notices of the State Papers relating to Mary Queen of Scots. Calendar of State Papers relating to Ireland, of the Reigns of Henry VIII., Edward VI., Mary, and Elizabeth, preserved in Her Majesty's Public Record Office. Edited by Hans Claude Hamilton, Esq., F.S.A. 1860-1867. Vol. I.— 1509-1573. | Vol. II.— 1574-1585. The above have been published under the editorship of Mr. Hans Claude Hamilton ; another volume is in the press. Calendar of State Papers, Colonial Series, preserved in Her Majesty's Public Record Office, and elsewhere. Edited, by W. Noel Sainsbury, Esq. 1860-1870. Vol. I.— America and West Indies, 1574-1660. Vol. II. — East Indies, China, and Japan, 1513-1616. Vol. III. — East Indies, China, and Japan, 1617-1621. These volumes include an analysis of early Colonial Papers in the Public Record Office, the India Office, and the British Museum. Calendar of Letters and Papers, Foreign and Domestic, of the Reign of Henry VIII., preserved in Her Majesty's Public Record Office, the British Museum, &c. Edited by J. S. Brewer, M.A., Professor of English Literature, King's College, London. 1862-1870. Vol. I.— 1509-1514. Vol. II. (in Two Parts)— 1515-1518. Vol. III. (in Two Parts)— 1519-1523. Vol. IV, Part 1.— 1524-1526. These volumes contain summaries of all State Papers and Correspondence relating to the reign of Henry VIII., in the Public Record Office, of those formerly in the State Paper Office, in the British Museum, the Libraries of Oxford and Cambridge, and other Public Libraries ; and of all letters that have appeared in print in the works of Burnet, Strype, and others. Whatever authentic original material exists in England relative to the religious, political, parliamen- tary, or social history of the country during the reign of Henry VIII., whether despatches of ambassadors, or proceedings of the army, navy, treasury, or ordnance, or records of Parliament, appointments of officers, grants from the Crown, Sec, will be found calendared in these volumes. Calendar of State Papers, Foreign Series, of the Reign of Edward VI., preserved in Her Majesty's Public Record Office. 1547- 1553. Edited by W. B. Turnbull, Esq., of Lincoln's Inn, Barrister- at-Law, and Correspondant du Comite Imperial des Travaux Historiques et des Societes Savantes de France. 1861. Calendar of State Papers, Foreign Series, of the Reign of Mary, preserved in Her Majesty's Public Record Office. 1553-1558. Edited 6 by W. B. Turnbtjll, Esq., of Lincoln's Inn, Barrister-at-Law, and Correspondant du Comite Imperial des^. Travaux Historiques et des Societes Savantes de France. 1861. The two preceding volumes exhibit the negotiations of the English ambassadors with the courts of the Emperor Charles V. of Germany, of Henry II. of France, and of Philip II. of Spain. The affairs of several of the minor continental states also find various incidental illustrations of much interest. A valuable series of Papers descriptive of the circumstances which attended the loss of Calais merits a special notice ; while the progress of the wars in the north of Erance, into which England was dragged by her union with Spain, is narrated at some length. The domestic affairs of England are of course passed over in these volumes, which treat only of its relations with foreign powers. Calendar of State Papers, Foreign Series, of the Reign of Elizabeth, preserved in Her Majesty's Public Record Office, &c. Edited by the Rev. Joseph Stevenson, M.A., of University College, Durham. 1863-1870. Vol. I.— 1558-1559. Vol. II.— 1559-1560. Vol. HI.— 1560-1561. Vol. rV— 1561-1562. Vol. V.— 1562. Vol. VI— 1563. Vol. VII.— 1564-1565. Calendar of State Papers, Foreign Series, of the Reign of Eliza- beth, preserved in Her Majesty's Public Record Office. Edited by Allan James Crosby, Esq., B.A., Barrister-at-Law. Vol. VHI. — 1566-1568. 1871. These eight volumes contain a Calendar of the Foreign Correspondence during the early portion of the reign of Queen Elizabeth, deposited in the Public Record Office, &c. They illustrate not only the external but also the domestic affairs of Foreign Countries during that period. Calendar of Treasury Papers, preserved in Her Majesty's Public Record Office. Edited by Joseph Redington, Esq. 1868-1871. Vol. I.— 1557-1696. | Vol. n.— 1697-1702. The Papers connected with the administration of the affairs of the Treasury, from 1556-7 to 1702, comprising petitions, reports, and other documents re- lating to services rendered to the State, grants of money and pensions, appoint- ments to offices, remissions of fines and duties, &c, are calendared in these volumes. They illustrate civil and military events, financial and other matters, the administration in Ireland and the Colonies, &c, and afford information nowhere else recorded. Calendar of the Carew Papers, preserved in the Lambeth Library. Edited by J. S. Brewer, M.A., Professor of English Literature, King's College, London ; and William Bullen, Esq. 1867-1871. Vol. I.— 1515-1574. Vol. II.— 1575-1588. Vol. in.— 1589-1600. Vol. IV— 1601-1603. Vol. V.— Book of Howth ; Miscel- laneous. The Carew Papers relating to Ireland deposited in the Lambeth Library are not only unique in themselves, but are of great importance. Five volumes of the Calendar of these valuable Papers have been published, which cannot fail to be welcome to all students of Irish history. Another volume is in the press. Calendar of Letters, Despatches, and State Papers, relating to the Negotiations between England and Spain, preserved in the Archives at Simancas, and elsewhere. Edited by G. A. Bergenroth. 1862- 1868. Vol. I.— Hen. VII.— 1485-1509. Vol. II.— Hen. VIII.— 1509-1525 Supplement to Vol. I. and Vol. II. Mr. Bergenroth was engaged in compiling a Calendar of the Papers relating to England preserved in the archives of Simancas in Spain, and the corresponding portion removed from Simancas to Paris. Mr, Bergenroth also visited Madrid, and examined the Papers there, hearing on the reign of Henry VIII. The first volume contains the Spanish Papers of the reign of Henry VH. ; the second volume, those of the first portion of the reign of Henry VHI. The Supplement contains new information relating to the private life of Queen Katharine of England ; and to the projected marriage of Henry VII. with Queen Juana, widow of King Philip of Castile, and mother of the Emperor Charles V. Calendar of State Papers and Manuscripts, relating to English Affairs, preserved in the Archives of Venice, &c. Edited by Rawdon Brown, Esq. 1864-1871. Vol. I.— 1202-1509. I Vol. III.— 1520-1526. Vol. II.— 1509-1519. J Vol. IV.— 1527-1533. Mr. Rawdon Brown has published four volumes of his Calendar, extending from 1202 to 1533, and has made considerable progress in the fifth volume. Mr. Brown's researches have brought to light a number of valuable docu- ments relating to the various periods of English history, and his contributions to historical literature are of the most interesting and important character. Report of the Deputy Keeper of the Public Records and the Rev. J. S. Brewer to the Master of the Rolls, upon the Carte and Carew Papers in the Bodleian and Lambeth Libraries. 1864. Price 2s. 6d. Report of the Deputy Keeper of the Public Records to the Master of the Rolls, upon the Documents in the Archives and Public Libraries of Venice. 1866. Price 2s. Qd. Syllabus, in English, of Rymer's Fcedera. By Thomas Duffus Hardy, Esq., Deputy Keeper of the Public Records. Vol. I. — Will. I. — Edw. HI. ; 1066-1377. 1869. The " Fcedera," or " Rymer's Fcedera," is a collection of miscellaneous docu- ments illustrative of the History of Great Britain and Ireland, from the Norman Conquest to the reign of Charles II. Several editions of the " Fcedera " have been published, and the present Syllabus was undertaken to make the contents of this great National Work more generally known. In the Press. Calendar of Letters and Papers, Foreign and Domestic, of the Reign of Henry VHL, preserved in Her Majesty's Public Record Office, the British Museum, &c. Edited by J. S. Brewer, M.A., Professor of English Literature, King's College, London. Vol. IV., Part 2. — 1526, &c. Calendar of State Papers relating to Ireland, of the Reign of Elizabeth, preserved in Her Majesty's Public Record Office. Edited 63/HANS Claude Hamilton, Esq., F.S.A. Vol. III. — 1586, &c. 8 Calendar of State Papers relating to Ireland, of tiie Reign of James I., preserved in Her Majesty's Public Record Office, and elsewhere. Edited by the Rev. C. W. Russell, D.D., and John P. Prendergast, Esq., Barrister-at-Law. Vol. I. — 1603, &c. Calendar of State Papers, Domestic Series, of the Reign of Eliza- beth (continued), preserved in Her Majesty's Public Record Office. Edited by Mart Anne Everett Green. Vol. VIII. — Addenda, 1580, &c. Syllabus, in English, of Rymer's F