• BOOK CARD Hi ts en JS ~ Please keep this card in «~ a book pocket °* ~ THE LIBRARY OF THE UNIVERSITY OF NORTH CAROLINA AT CHAPEL HILL ENDOWED BY THE DIALECTIC AND PHILANTHROPIC SOCIETIES PB1523 • W6 1898 Ji UNIVERSITY OF N.C. AT CHAPEL HILL SEP 3 1976 10002756750 This book is due at the LOUIS R. WILSON LIBRARY on the last date stamped under "Date Due." If not on hold it may be renewed by bringing it to the library. DATE DUE RET. DATE DUE Ktl - Jills' 80 JUN 1 8 2MB 1 SEP •9. ■ - >EP 1 5 ttf mIy 2 5 20fl? 1 ti ft tma- APR I 1 2 m l id DEC 2 '35 AP APR 221* AUG 16 2oaa_ ■ ft mm :B 1 920C I Form No. 513 Digitized by the Internet Archive in 2014 s https://archive.org/details/howtoreadgaelicoOOwhyt i First Stage Gaelic as Specific Subject HOW TO READ GAELIC ORTHOGRAPHICAL INSTRUCTIONS READING LESSONS ^5^5 AND GRAMMAR * JOHN WHYTE AND / ALEXANDER MACBAIN, M.A. SECOND EDITION/ THE "NORTHERN CHRONICLE the >. : ?.t:-:e?j» PREFACE. A cheap and convenient Book of Lessons in Gaelic, to serve as a companion to the existing Grammars, is a felt want. The present little work has been constructed for the purpose, in some measure, of supplying this want. In view of recent movements in favour of more systematic teaching of Gaelic in Highland Schools, the book has also been specially designed to meet the requirements of the Gaelic Scheme adapted to the Code by Mr Robertson, H.M I.S. There have, there- fore, been added the special prose pieces suggested by the Inspector, with suitable poetry for recitation, and a Synoptical Gaelic Grammar. As pupils, even when learning mere reading, are naturally curious to carry with them an idea of the meaning of what they may be repeating, English translations are appended to all the Exercises and Reading Lessons, while in the case of two of the latter — Calum Sebladair and Am Mac Strbdhail — a literal interlinear rendering is also given. Of these two selections specially it may also be remarked that they contain a large variety of practicable and convenient phrases and idioms ; and the possession of these by the pupil will form an important basis upon which to build his future acquisitions in Gaelic Grammar. It need scarcely be said that the rules given for pronun- ciation will not meet all the endless niceties and shades of sound which prevail in Gaelic, in common with all other languages, and which no system of phonotypes can exactly represent ; nor will the rules cover all the various dialects ^£ 566372 \ iv. PREFACE. which prevail in different parts of the country ; but the Authors are confident that a careful attention to the ortho- graphical instructions here conveyed, and a thorough mastery of the Exercises, will enable any ordinary student to read Gaelic in a manner quite intelligible and satisfactory to the ears of the Gaelic people of any district. Dialectal peculiarities can only be learned in their respective habitats, or with the assistance of a native speaker. Other Text-Books, adapted to the more advanced stages of the Scheme, are in preparation. The following are the require- ments for the first stage of Gaelic as a Specific Subject and for First Year Pupil Teachers : — (A.) To read and translate any one of the following passages from Dr Macleod's " Caraid nan Gaidheal" : — Litrichean o Fhiannlagh Piobaire g' a Mhnaoi, Sgeul mu Choire-na-Sithe, Long Mhor nan Eilthheach, Sealladh o Mhullach Beinne an Earra-Ghaidheal, And to repeat and translate 40 lines of Gaelic poetry. (B.) Grammar : — To point out the parts of speech ; declension of noun ; spelling of simple words. Inverness, February, 1898. HOW TO READ GAELIC. GAELIC SOUNDS AND THEIR SYMBOLS. THE ALPHABET. THE VOWELS. (1) Broad — a, 0, U : (2) Slender — e, L THE CONSONANTS. (3) Plain — b, c ; d, f, g, h, 1, m, n, p, r, s, t. (4) Aspirated — bh, ch, dh, f h, gh, — (lh), mh, (nh), ph, (rh), sh, th. (5) With aspirated I, n, r, the sign of aspiration, h, is not used in spelling. (6) The Consonants, with the exception of b,f, h, m, p, which are immutable, have a broad and a slender sound, according as they are in contact with broad or slender vowels, respectively. This affinity is expressed in the old rule — " Leathann ri leathann agus caol ri caol" — "Broad to broad and slender to slender." In the following pages the word ' final' applies to syllables as well as words. 1 2 VOWEL SOUNDS. Gaelic Sounds. ( 7 ) Long a (8) Short a (a) (9) Long O (10) Short O (o) 4 lot 5 English equivalents. 4 far' 4 sofa' 'lord' (11) Long (12) Short (13) Long u (14) Short u (151 Long e (16) Short e (e) (17) Long e (18) Short e (19) Long i (20) Short i • hoe - ' canto' 'pull' 'put' 1 where 1 ' whet ' 'whev' Gaelic Examples. cas, sail, cearr, ceaird car, fail, geal, ceairsle cbrr, oir, ceol, leoir cor. toil, deoch, geoic co, coig, leoghann, deoir • sur vey (noun) 'machine' i, io 'piano' i, io, Gaelic by a, ai, ea, eai a, ai, ea, eai 6, oi, ed, eoi o, oi, eo, eoi 6, oi, eo, eoi o,oi,(eo),(eoi) tog, fois, (?), (?) u, in, in, iui cu, cuil, ciiirr, ciuil cur, cuin, fliuch, tiuighe se, dean, seinih. sgeul le, gean, crein gle, ceir, teud (?), fead, gen- ii, m. hi, mi e, ea, ei, eu e, ea, ei e, ei, eu (e), ea, ei mir, sioda gin. crios. toeaidh (21) The vowel digraph ao is really one single voweL It is almost invariably long, and resembles ani in the French word ' cceur,' or the u in the English word ' curl " lengthened. (22) The short sound of ao is represented by a final and unaccented (cionta, corsa, feola) : a (ea) short before dh, gh, and unaccented ch (oladh, seadh. lagh, leagh, oglach, buileach) ; a in the article in all its forms (a 7 , am, an, na, nan) : and in most of the particles whose only vowel is a (mar, an, am, ag (a J ), «fcc). (23) Final and unaccented e (aite, uile) : (2±) i in the verb i is.' in the conjunction ' is,' and in the word 'tigh' ; (25) o short, before gh (rogha) : and (26) u in ' gun' ('without'), ' mur,' and ' agus.' are also sounded like ao short. (27) In the diminutive suffixes -ag (-eag) and -an, a has its short, open sound a (8) (culag, caileag, caolan). Towel Digraphs and Trigraphs. : B The only proper and constant diphthongs in Gaelic are ia and ua, in which both letters are always distinctly sounded (grian, gual). (29) In the other vowel digraphs and in the vowel trigraphs, with the exceptions stated below, only one of the letters is * The required sound is more purely met with in the French word 1 beau' (bo). 3 sounded, the others merely indicating or regulating the quaHty, broad or slender (6), of the contiguous consonants (graidh, laigh, ceaird, oir, toil, le6ir, geoic, coig, cois, cuis, cuir, ciuil, dean, gean, seimh, ceir, geir, sgeul, teud, sioda, fios, olaidh, (30) Exceptions to observation 29 are, e and i in an initial or final position (eolas, iolaire, mnaoi, naoi), or in contact with b, bh, f y fh, m, mh, p, ph, sh, th, which suffer no modification by vocalic contact (beann, beo, feart, feoil, caibe, fuaim, peann, cnaip, sheann. thearr). That is, when e and i do not or cannot indicate slender consonants, they make themselves heard in vowel digraphs and trigraphs in which they should otherwise be significant but silent, seen but not heard (beann, bheo, fheoil, feart, caibe, fuaim, peann, cnaip, &c). '31) 32) (33) (34) (35) (36) (37) (38) (39) (40) (41) CONSONANT SOUNDS. Examples. b = faintly voiced English p. barr, abair, cabar bh = English v. When final it is often sounded like oo in 'foot,' or is altogether silent. bha, gabh, dubh, gheabh, treabh, leabhar. broad (that is, in a, o, u,) = English c contact with hard. (Final C, see 68). C slender (that is, in contact with e, i) = outer English c hard, like k in 'king'('k'ing'). (Final C, see 68). Ch broad, = ch in Scotch ' loch' or German ' nach.' Ch slender, = ch in German ' ich.' d. broad, = faintly voiced English t, pronounced with the point of the tongue well down against the front lower gum. (d in chd, see 69). d slender, = faintly voiced palatalised English t, as in ' tune.' The position of the tongue is as for d broad, (d in chd, see 69). dh broad, = gh broad (45). dh slender, = g"h slender (46). f= English /. corr, cu. cir, ceum. chum, luch, mach. chi, teich. dan, p-ad. dlon, bid, diuid fas, fuil. 4 (42) (43) (44) (45) (46) (47) (48) (49) (50) (51) ' in which the / voiced English c (52) (53) (54) (55) (56) (57) fh is silent, except in ' fhathast, ' fhein,' ' fhuair alone is silent, g" broad, = faintly hard. g slender, = faintly voiced outer Eng- lish c hard, gh broad, = gutturalised g, resem- bling a burr, or g in the German word 'tage.' When final it is often but faintly heard. g"h slender, =y in the English word ' y es -' h = English h. 1 initial, imaspirated, and 11 final, broad, = / sonnded with the point of the tongue well down against the front lower gum. 1 initial, imaspirated, and 11 final, slender, = Italian gl. It resembles 11 in the English word ' million." 1 aspirated (lh) broad (back /), re- sembles I in the Eno-lish word 'hull/ 1 aspirated (lh) slender (front /), re- sembles / in the English word 1 hill.' m = English m. mh = English v. When final it is often silent or resembles English w . n initial, imaspirated, and nn final, broad, = n sounded with the point of the tongue well down against the front lower gum. n initial, imaspirated, and nn final, slender, = French gn. Eesembles n in the English word c vineyard.' n aspirated (nh) broad (back n),=n in the English word ' nun.' n aspirated (nh) slender (front n), = n in the English word ' ninny.' Examples. dh' fhill, dh' fham gab, mag. gin, smig. agh, dha. righ, dhe. a h-uan, na h-eich. la, null, leann, ciil. mo lamh, cal. mo leanabh, mil. am, m6r. damh, mhol, doinh. nadur, lunn. nead, cinn. mo naire, dan. mo nighean, min. 5 (58) p = English p. (Final p, see 68). (59) ph = English/. (60) r broad (back r), = r in the English word 'rim.' It is always trilled. (61) p slender (front r), = front English r. It is always trilled. (62) S broad, = s in the English word 'so.' It is silent after t-. In the Gaelic words 'so' ('here') and ' sud' ('yonder'), it has the sound of s in ' sugar.' (63) S slender, =s in the English word ' sugar.' It is silent after t-. (64) sh = English h. (65) t broad, = t sounded with the point of the tongue well down against the front lower gum. (Final t, see 68). (66) t slender, = palatalised t. Resembles English tch, or tj, voiceless, or t in the English word 'tune.' The position of the tongue is as with t broad. (Final t, see 68). (67) th = English h. It is silent in the I ^ ! word 'thu' ('thou'). (68) Final Q l = hc; p and t following a short vowel = hp and fit, respec- tively, in most dialects. (69) chd = ckc. (70) when in contact n, except e, e (17, Vowels are nasal with m, mh, or 18), and 6, o (11, 12). (71) Long a and long o before 11 and nn = au and ou, in most dialects. Examples. pog, pios. phos, ,phinn. run, mor. rithist, cir. cas, sar. caise, sin, cis. sheas, shar. tonn, tal, tog. teann, till, aite. tha, sath, thog. mac = mahc ; ap = ahp ; cat = caht. luchd = luchc; ochd = ochc. am, amh, dan. call (caull), toll (toull). Exceptional and Irregular Sounds. (72) ai and oi in 'ailm,' 'pailm,' 'sailm,' 'cailbh,' 'oidhirp/ 'oighre,' 'oighreag,' 'oilean,' ' oillt,' 'boile,' 'boillsg,' 'coileach,' ^coille,' 'doille,' 'foill,' 'foillsich,' 'Goill,' ' moille,' ' coinneal,' 4 airean,' 1 airm,' ' cairbh,' 1 gairm,' 1 mairbh,' ' sgairbh,' 'tairbh/ 'tairbbe,' 'coire' ('fault'), 'coireal,' 'doire,' 'doirbh,' * goireas/ 1 goirid,' ' soirbh,' ' sgoinn,' ' toigh,' ' toill,' ' toinn,' have the sound of ao short. ai in the prepositions ' aig"' ('at') and 'air' ('on' or 1 after'), is, in most dialects, sounded like ai in the English word ' mountain.' n after initial c and g is commonly sounded r (cnu, gnath, &c). (73) All Gaelic words are accented on the first syllable. EXERCISES. In the Exercises letters very faintly sounded or entirely silent are printed in italics. The short , indefinite sound of ao is indicated by inverting the letters ivhich represent it ; that is, inverted a and e in the Exercises sound like o and e in the English word ' cover. ,' Unaspirated 1 and n in an initial position are written double, to indicate their peculiar sound (48, 49, 54, 55). This is con- tinued all through the Reading Lessons, as some knowledge of Gaelic or its Grammar is necessary before the reader can distinguish the aspirated and non-aspirated liquids. EXERCISE I. (1) bha lkogh-'Bnn aon 11a v mach ts' sealg. (2) bha ^n 11a fior bhlaih, oir bha teas mor aims is' ghrem. (3) bha e sgith, ag-us thu.it e na 'chad-^1 fo sgail craoibh. (4) bha lluch-ag bheag b' dol seach-^d. (5) rui£h i ^hair-is air T3 shrom, ag-us dhmsg i e. (6) thog e v spog ag-us chmr e air v.n lluch i. (7) bha e & dol ga 'cur gu bas air son cho dan-B 's "Q bha i. (8) bha Bn an-ail s^n uchd aic-9, ag-us i air chrkh. (9) ghu?'dh is ghrios i air v lleig-eil as. (10) rtiuirt i nach ann d' a debm ^ chmr i dr^gh air, nach robh innt-o ach beo£h-i3ch beag, llag, faom, ag-us nach b'/Aiach da t? chas 13 shal-'ech-'edh le 13 fuiL (11) rinn 8 lkogh-'enii smezd-9 gair-9 'en ua?r T3 chunn-aig e i3n t-eag-ul T3 bha air 'en lluch, agus leig e as i. (1) A lion was out hunting one day. (2) The day was very warm, for there was great heat in the sun. (3) He was tired, and fell asleep under the shadow of a tree. (4) A little mouse was passing. (5) She ran across his nose and awakened him. (<.>) He lifted up his paw and clapped it on the mouse. (7) He was about to kill her for her boldness. (8) She was breathless and quaking. (9) She pleaded with him, and implored him to let her off. (10) She said that she had no wish to annoy him, that she was only a little, weak, trifling creature, and that it would be unworthy of him to soil his foot with her blood. (11) The lion smiled when he saw how frightened the mouse was, and let her off. EXERCISE II. (1) 'en ceann uin-9 ghozr-id T3n dezdh so, aon 11a 13 bha T3n lleogh-'enn /b' sealg. chazdh ghlac-^dh aim T3n rib-9. (2) mi uair 'B dh' y/mr-ich e nach Tobh dol as aig-9, £hb£s-ich e air ran-aich cho cruazdh 's gun do dhmsg n^ cnuzc lets Bn y/maim. (3) chual T3n lluch-ag e. (4) dh' a^hn-ich i v ghu^h, ag-us rukh i gu llua^h far T3n robh e. (5) bha e isn sin ^ cur nisn car dhe£h, ag-us gun fhios aig-9 de v. dhean-'Bdh e. (6) arm 'Bn tiot-'B £ho£S-ich T3n lluch air mi llion T3 chreim far T3n robh mi t-sireim ceang-ail-to, ag-us cha b' /had- 1 ® gus bii do ghearr i trormh-Q e, ag-us lezg i righ uaibh- re'Bch nT3 cozll-9 fa-sgaozl. (1) A short time after this, one day as the lion was hunting, he was caught in a snare. (2) When he felt that there was no vvay of escape, he began to roar so loudly that the hills rang with the sound. (3) The mouse heard him. (4) She knew his voice, and ran quickly where he was. (5) There he was tumbling and not knowing what to do. (6) In a moment she began to gnaw the net, where the knot was tied, and she was not long in cutting it through, and setting the proud king of the forest at liberty. EXERCISE III. 1 Gach u?l-Q shknsgh air Zhal-'emh 'rtia, Semn-ibh le iol-'Bch arc! do Dhia ; Le h-aoibh-n<2T3s dean-aibh seirbh-is dha, 'S le binn-cheol ard-aicb-ibh "en Tria£h. 2 Tm'g-ibh gur Dia le-ho-bha tvQuu, 'S e mham is chru£h-aich sinn 's v dhealbh ; Misr shluTsgh 's nrer chaoir-ich fbs dha /hem, Is llezs-sisn sinn gu Weil' rrnsr shealbh. 3 Le bmdh-e r Bch- f BS na 'lam-'r v steach, Na 7 gheat-aibh arll-idh £hig-ibh dlii^h ; Tog-aibh 'en cmrt-cen nnaomh' is £heach, D' a amm-sisn mol-isdh ard is ik'u. 4 Oir ma mi Tigh-mn mam gu fior ; Gu bram cha diob-air troc-air Dhe ; Bidh yAir-inn mau'-min-isch gu sior, Gun chaoch-la, buan, o re gu re. 1 All people that on eartli do dwell, Sing to the Lord wii h cheerful voice ; Him serve with mirth, his praise forth Come ye before him and rejoice, [tell, 2 Know that the Lord is God indeed ; Without our aid he did us make ; We are his flock, he doth us feed, And for his sheep he doth us take. 3 O enter then his gates with praise, Approach with joy his courts unto ; Praise, laud, and bless his name always, For it is seemly so to do. 4 For why the Lord our God is good ; His mercy is for ever sure ; His truth at all times firmly stood, And shall from age to age endure. EXERCISE IV. (1) Ar n-Amazr ts ta air Nneamh : (2) Gun nnaomh -aichcer d' amio. (3) Thig^sdh do riogh- vchd. (4) Dean-isr do thoil air isn Tal-ismh m^r v 10 mth-evr air Nneamh. (5) Thoir dhumn an diugh ar n-ar-an Uai^h-eil. (6) Ag-us makh dhuinn ar flach-'Bn misr T3 mhai^h-e'es sinn-o d' ar lluchd- fiach. (7) Ag-us na lleig buau'-eBdh sinn ; (8) ach saor sinn o qlc. (9) Ozr is lleat-s^ 'en riogh-'Bchd, ag-us 'en cumh-vchd, ag-us & ghlo^r, gu sior-rmdh. A-men. (1) Our Father which art in Heaven : (2) Hallowed be thy name. (3) Thy kingdom come. (4) Thy will be done in Earth as it is in Heaven. (5) Give us this day our daily bread. (6) And forgive us our debts as we forgive our debtors. (7) And lead us not into temptation ; (8) but deliver us from evil. (9) For thine is the kingdom, and the power, and the glory, for ever. Amen. EXERCISE V. 1 Nis £ha 'n geamh-rBdh air gach taobh, 'S nna-dur rearm fo 'n reotfh-rdh chr'iaidh ; 'S fuar-aidh, Horn, gach lhis is craobh, 'S gach sion aog-naidh rrrer im uaigh. 2 Chan 'e^l e ach m^r un de Bho 'n v riogh-aich samh-r^dh uam', Bho 'n « chrumn-ich-ei3dh vm feur, 'So'n^ chrioch-naich-eudh -e' bhuam. 3 Llai£h-mi grian-t?ch dh' im-ich uamn ; So misr theid ar bliadh-naidh as, Aon air sail-tmi aom, gu buan, 'S iad na 's lluaitfh na che^l-8 bras. 4 jTha ar beath-v brebit-9 gearr ; 'S fa^'sg -en geamh-r^dh is t-eug ; 'S m^r -en duill-eag, searg-t' air liar, Tm't-idh sinn-a bharr mm ge^g. 11 5 Ach ni 'n tal-imih dusg-udh suas ; Till-idh ridi-ist dreach nvm fliir, 'S ez'r-idh nna-dur as mi uaigh, Beb le heath s ghl6r-mhcm', uir. 6 Dhm'nn-a fos, 'en de^dh ar fo*s, Thig am-dusg-aidh aoibh-n^ch, mor, 'S gheabh ar iebil im doch-T3s clos Gu riug earr-'Bch buan nt? G\bir\ 1 Winter reigneth o'er the land. Freezing with its icy breath ; Dead and bare the tall trees stand ; All is chill and drear as death. 2 Yet it seemeth but a day Since the summer flowers were here, Since they stacked the balmy hay, Since they reaped the golden ear. 3 Sunny days are past and gone : So the years go speeding fast, Onward ever, each new one Swifter speeding than the last. 4 Life is waning ; life is brief ; Death, like winter standeth nigh ; Each one, like the falling leaf, Soon shall fade and fall and die. 5 But the sleeping earth shall wake, And the flowers shall burst in bloom, And all nature rising break, Glorious from its wintry tomb. 6 So, Lord, after slumber blest Comes a bright awakening, And our flesh in hope shall rest Of a nevei'-fading spring. 12 READING LESSONS. LESSON I. An Grbusaiche agus na Daoine-sith. (1) Bha ann roimhe so greusaiche, agus bha e na 'dim in e firirmeach, ceart. (2) Bha e a' saothrachadh gu goirt, ach an deidh a li-uile rud a bha aim, cha b' urrainn da a chosnadh na chumadh bed e. (3) Mu dheireadh chaill e a chuid a'n t-saoghal, ach uiread leathraich agus a dheanadh aon phaidhir bhrog. (I) Anns an fheasgar ghearr e a mach an lleathar, a' cur roimhe eirigh moch aims a' mhadainn a dheanamh nam brog. (5) Bha inntinn ghlan agus cridhe sunndach aige am measg gach cruaidh-chas a thainig air ; chaidh e a laighe ami an sith, dh' fhag e 'uile churam air Dia, agus thuit e na 'chadal. (6) Anns a' mhadainn bha e a' dol a shuidhe sios gu 'obair ; ach de a chunnaig e ? — a' phaidhir bhrog, deas, glan, na 'n llaighe air a' bhord-oibre ! (7) [y gann a b' urrainn do 'n duino bhochd a shiiilean a chreidsinn, agus cha robh fios aige de a theireadh e. (8) Thog e na brogan agus sheall e thairis orra gu mion, geur, ach aon ghreim mearachdach cha robh annta. (9) Thainig ceannaiche an 11a sin, agus thaitinn na brogan cho math ris 's gun do phaidh e orra gi toilcach barrachd agus a b' abhaist da. (10) Le pris nam brog chaidh aig a' ghreusaiche air uiread leathraich a cheannach agus a dh' fhoghnadh air son da phaidhir bhrog. (II) Anns an fheasgar ghearr e a mach an obair, agus ghabh e mu thamh, a' cur roimhe a bhith air bonn moch air madainn. (12) Ach bha a shaothair air a caomlmadh dha ; oir an uair a dh' eirich e anns a' mhadainn bha crioch air an obair. (13) Cha b' fhada gus an d' thainig ceannaichean a phaidh gu math air son a chuid bhrog ; agus bha a nis aige na eheannaich lleathar cheithir paidhrichean eile. 13 (14) Aon uair eile ghearr e mach an obair tra-feasgair, agus a ris fhuair e deas, glan, i anns a' mhadainn. (15) Mhair so car greis a dh' uine. (16) Na bhiodh gearrte anns an fheasgar bhiodh e air a dheanamh na 'bhrogan aig beul an 11a. "•'< "" (17) Is e a bha ann nach b' fhada gus an d' fhas~an duine c6ir soirbheachail, beairteach. THE SHOEMAKER AND THE FAIRIES. (1) Long time ago there lived a shoemaker, a truthful, upright man. (2) He laboured hard, but after all that, he was not able to earn as much as would keep him alive. (3) At last he lost all he possessed in the world, except as much leather as would make one pair of shoes. (4) In the evening he cut put the leather, intending to get up early in the morning to make the shoes. (5) He had a pure mind and a cheerful heart in the midst of all the straits which had come upon him ; he went to bed in peace, leaving all his cares on God, and fell asleep. (6) In the morning he was about to sit down to his work ; but what did he see ? — the pair of shoes, neat and ready, lying on the work-bench ! (7) The poor man could scarcely believe his eyes,, and he did not know what to say. (8) He lifted the shoes and looked over them minutely and closely, but there was not one faulty stitch in them. (9) A purchaser came the way that day, and the shoes pleased him so well that he willingly paid for them more than he was in the habit of doing. (10) With the price of the shoes the shoemaker was able to buy as much leather as would suffice for two pairs of shoes. (11) In the evening he cut out the work and retired to rest, intending to be on foot early in the morning. (12) But his labour was spared him ; for when he got up in the morning the work was finished. (13) It was not long till purchasers came who paid well for his shoes ; and now he had what purchased leather for four pairs more. (14)' Once more he cut out the work at early evening, and again he found it neat and ready in the morning. (15) This continued for some time. (16) What was cut at evening was made into shoes at break of day. (17) The result was that ere long the good man became prosperous and wealthy. LESSON II. An Greusaiche agus na Daoine-sith. — Continued. (1) Air feasgar araidh mu am na Nollaige, mar bha e fhein agus a bhean na 'n suidhe taobh an teine, a' c6mhradh r' a cheile, ars' esan rithe, " Bu ghle mhatti learn fuireach air mo chois a nochd, feuch am faicinn co tha a' tighinn agus a' dean- amh na h-oibre air mo shon." (2) " Ni sinn direach sin fhein, a dhuine mo ghaoil," ars' a' * bhean. (3) Dh' fhag iad an solus llaiste agus dh' fhalaich iad iad fhein air cul claraidh, ann an oisinn de 'n tigh, a dh' fhaicinn de a thachradh. (4) Mu mheadhon oidhche thainig da thacharan bheag a stigh agus gun snathainn aodaich orra. (5) Shuidh iad sios air b6rd-oibre a' ghreusaiche, thog iad na bha de leathar air a ghearradh a mach, agus thoisich iad air le 'n corragan beaga, a' fuaigheal, agus a' cnapadh, agus a' 14 bualadh, air a leithid a dhoigh 's gun robh an greusaiche air a lionadh le ioglinadh, agus cha b' urrainn da a shuil a thogail diiibh. (6) Shin iad air an obair an sin gus an robh crioch oirre, agus na brogan reidh, gian, air a' bhord. (7) Bha so fada roimh eirigh na greine, agus an sin thar iad as mar an dealanach. (8) An ath la thuirt a' bhean ris a' ghreusaiche, " Tha na daoine-beaga an deidh ar fagail beairteach ; tha sinn gu mor na n comain ; agus bu choir dhuinne coibhneas air chor-eigin a dheanamh riii-san. (9) " Tha e a' cur doilghis orin a bhith ga 'm faicinn ag iurpais mar tha iad ; chan 'eil snathainn air an druim a chumas a mach am fuachd. (10) " limsidh mi dhuit de am mi : ni mi Heine bheag, agus cota, agus brigis, do gach fear aca ; agus dean thusa brogan doibh." (11) Thaitinn comhairle na mna ris a' ghreusaiche gu h-anabarrach ; agus air feasgar araidh, an uair a bha gach nm ullamh. dh' fhag iad na deiseachan air a' bhord, an aite na h-oibre a b' abhaist doibh a ghearradh a mach ; agus an sin -chaidh iad agus dh' fhalaich iad iad fhein a dh' fhaire ciod a dheanadh na daoine-beaga. (12) Mu mheadhon oidhche thainig iad a stigh, agus bha iad a' dol a shuidhe sios an taice na h-oibre mar a b' abhaist doibh ; ach an uair a chimnaig iad an t-aodach rinn iad glag gaire agus bha othail mhor orra. (13) Chuir iad orra na deiseachan aim an tiota, agus thoisich iad air dannsadh, agus air Ileum agus air gearradh shinteag an sin, gus mu dheireadh an do dhanns iad a mach air an dorus agus a nunn thar an ailein. (14) Chan fhaca an greusaiche gu brath tuilleadh iad ; ach chaidh gach cuis gu math leis as a dheiclh sin, cho fada 's a bha e beo. THE SHOEMAKER AND THE FAIRIES— Continued. (1) One evening about Christmas time, as he and his wife sat chatting at the fire- side, he said to her, " I should much like to sit up to-night and see who is coming and doing the work for me." (2) "We will just do that same, my dear man," said the wife. (3) They left the light burning and hid themselves' behind a screen in a corner of the house, to see what should happen. (4) At midnight there came in two little sprites without a rag of clothes. (5) They sat down on the shoemaker's work- bench, they took all the leather that was cut out, and began with their little fingers sewing and knocking and hammering, in such a way that the shoemaker was filled with wonder, and could not take his eyes off them, (o) They lay to the work then till it was finished, and the shoes neat and ready on the bench. This was long before the al~~-$- xu*r - — ' • 15 sun was up, and then they made off like lightning. (S) Next day the wife said to the shoemaker, ,! The li tie men have made us wealthy : we are much in their debt ; nnd we ought to do them some kindness or other. (9) It grieves me to look at them frisking about as they are ; there is not a rag on their backs to keep out the cold. (10) I will tell you what I will do : I will make a little shirt, and coat, and trousers for each of them ; and you make shoes for them." (11) The wife's advice pleased the shoemaker vastly : and one evening when evervthing was ready, they left the suits on the bench, instead of the work which they used to cut out ; and then they went and hid themselves to watch what the little men might do. (12) About midnight they came in and were about to sit down to the work as usual ; but when they saw the clothes they broke out into a loud laugh and were in great glee. (13) They put on the suits iu a twinkling, and they began to dance, and leap, and stride about, till at last they danced out at the door and away across the lawn. (14) The shoemaker never saw them again ; but everything went well with him after that, as long as he lived. LESSON III. Iain Beag Mac-Aixdrea. (1) Tha e air 'aithris gun robh Iain Mac-Aindrea o chiorm r.naoi-fichead bliadhna a' tamh an Dail-na-h-Aitnich, an sgire Ghlinn-Ceatharnaich, ann an Srath-Spe. (2) Bha e na 'dhuinea- . chan beag, suarach, na jcholtas air gach doigh — na bu choltaiche a bhith air 'fhagail a an coknam mart agus nan J llaogh na bhith a' dol leis a' crioisrrun"do 'n bhlar. (3) Gidheadh na^c^om^bha cridhe an llaoich, air a bhrosnachadh le spiorad na gaisge ; agus fear-bogha na b' ealagta an am tarraing gu comh-stri cha do tharraing riamh saignead ri sreing. (4) Tha gach euchd gaisgeil a rinn e air an aithris le tuilleadh . ioghnaidh an uair a bheirear fa-near cho tur neo-fhaicheil 's bha e. (5) Tha e air a radh gun tilgeadh e da-shaighead- 5 dheug, agus gun sathadh e an darna h-aon ann an earball na h-aoin eile. (6) Thainig e aon 11a seachad air bij^hinna bha #U) The men asked the goodwife if this was the house of John Macandrew, and where he was himself. (7) she boldly answered that it was, and that he himself was not far away. (8) She bade them sit down till he should arrive. (9) They never thought that it was John himself that was sitting at the fireside ; for though they had got his name and surname, they had not got his form and aspect. (10) His wife was baking at the time, and throwing a pieee of bread at the wight who sat at the fire, she roughly ordered him to go and see that the cattle were in no mischief ; and if he saw his " master, to tell him some gentlemen were waiting for him. (11) He went away mut- tering as if he were not at all pleased. (12) She then went to a room where the quiver was kept, and handed it out to him at the window. (13) All the while she kept talking to the strangers and entertaining them with the best provision she had. (14) John ascended the slope which faced the door of his house ; he laid twelve arrows in order on the hump beside him, and called upon any man who wanted John Macandrew, to come out. (15) In great haste each one struck out to make the attack ■on John Macandrew ; but no sooner had they reached the door than they were met with John's arrows and felled to the ground. (16) The last of them had not gone far from the house when he fell, so that not one of them escaped to carry the news to the country from which they set forth. (17) John Macandrew was after this in a state of anxiety night and day. (18) It was not safe for him to be a night in his own house, so that he had occasion to regret the day when the Laird of Kyllachy addressed him by name. (19) He made his bed, therefore, in the top of a tree in Dulnan Wood, at a spot called the Pine of the Cave, to this day. (20) They heard of this bed in Lochaber, and Lochaber people were often seen searching the wood to try and discover it. (21) Occasionally they met John himself : but they never imagined it was he — a circumstance of which he frequently availed himself, so that Ke never allowed one of those whom he met to return home. (22) The last one of them he saw was in the wood alone. (23) He asked John — as if for curiosity — where was the secret lair of the Man of Dalnahatnich. (24) John replied that he would point it out to him ; and when the Lochaber man saw the bed, he looked about for a moment, and then set his face for his own country ; but he had not gone far when John drew the bow which was concealed under his plaid, and shot that one also without letting him further on his way. (25) There is no record of all he slew during his life, but it is said that the number of his victims must have been great ; and no man ever gained a victory over himself, though he became an old man before he died. 20 LESSON V. A' Bhan-righinn ann am Bealach — 1842. (I) Ged nach robh suil ris a' Bhan-righinn gu feasgar, bha muinntir na duthcha a' cruinneachadh o mhoch-thrath ; agus mu mheadhon 11a bha anabarr sluaigh air an turas gu Caisteal Bhealaich ; oir thilg am Morair a' phairce mhor fosgailte air an 11a so, chum gum faigheadh gach aon llan a shul de 'n Bhan-righinn agus de 'n Phrionnsa, agus de na bha a' dol air aghaidh. (2) Chan 'eil e comasach tuilleadh 's a' choir de chliii a thoirt do 'n uasal fhlathasach so air-son a shuaircis agus a choibhneis aig an am so. (3) Cha do dhiultadh neach, bochd no nochd ; agus cha di-chuimhnichear sin dasan. (4) Beagan an deidh mheadhon 11a, chunnagas na Gaidheil na 'n eideadh a' cruinneachadh fo chaithream iollagach nam fichead piob, agus an cinn-fheadhna air an ceann. (5) B' ann doibh fhein a thigeadh am feile ! (6) Bha na Caimbeulaich, corr agus coig-ciad, fo chomannd oighre a' Mhorair — Tighearn 6g Ghliun-falach ; agus da-rireadh bu dreachmhor a' bhuidheann iad. (7) Bha iad air an roinn na 'n coig cuideachdan, agus ceannard fuirbidh thairis air gach cuideachd. (8) Bha a r chuideachd-aotrom air an eideadh ann am breacan glas nan ciobairean, le gunna-caol an fheidh an llaimh gach fir. (9) So an fheadhainn a bha ri dol air llorg an fheidh an lla-ar-na- mhaireach. (10) Bha iad uile na 'n gillean anabarrach eireachdail, air rogha cumadh o 'm mullach gu 'm brogan. (II) An deidh do na Caimbeulaich a bhith an ordugh,. chualas piob. (12) Co a bha an so ach Sir Mall Meinn le 'thuath agus le 'chinneach, air an eideadh gu h-eireachdail ann am breacan a theaghlaich, geal is dearg — e fhein, an llaoch flathail, air steud-each cho geal ris a' chanach — a mhac 6g r' a thaobh, agus na ceatharnaich shunndach a mearsadh na 'n deidh. (13) Tharraing iad suas fo ard iolach an t-sluaigh do'n aite a chuireadh air lleth air an son. THE QUEEN AT TAYMOUTH— 1842. (1) Though the Queen was not expected till evening, the country people were gathering since early morning ; and by mid-day there was a vast multitude of people on their way to Taymouth Castle : for the Marquis had this day thrown open the great park, so that every one should have a full view of the Queen jnd the Prince, and all that was happening. (2) It is impossible to give too much praise to this princely nobleman for his generosity and kindness at this time. (3) No one was excluded — poor or poorly clad — and this will not be forgotten to him. (4) A little after mid-day the Highlanders were seen assembling in full costume, to- the inspiring strains of bagpipes a full score, and with their chiefs at their head. (5) And well did their uniforms become them ! (6) The Campbells, over five hundred, 21 -were under the command of the Marquis's heir— the young Laird of Glenfalloch ; and a truly handsome body they were. (7) They were divided into five companies, with a, stalwart chieftain at the head of each. (8) The light company were arrayed in grey •.shepherd's tartan, each one carrying- a rifle, (i*) This was the party who were to hunt the deer on the morrow. (10) They were all exceedingly handsome fellows, well formed from head to foot. (11) After the Campbells were placed in order, the sound of the pipss was heard. (12J Who should this be but Sir Neil Menzies, with his tenantry and clan, richly arrayed in the tartan of his family — white and red— he himself, the noble hero, riding a snow-white steed — his young son by his side, and his brave and hearty retainers marching behind them. (13) They drew up amid cheers at the spot selected for them. LESSON VI. A' Bhan-righinn ann am Bealach. — Continued. (1) Bha seoladairean a' Mhorair a lathair cuideachd, le 'm brigisean geala agus le 'n adaichean-fairge agus cuairt oir mu 'n timchioll. (2) Bha bratach Bhraid-Albami fhein a snamh sa' ghaoith air mullach a' chaisteil ; agus bha dithis de sheol- adairean na Ban-righinn, fear air gach taobh de 'n chrann, chum a tarraing a nuas agus a' bhratach dhearg bhuadhach a chur suas na 'h-aite, cho lluath 's a thigeadh a' Bhan-righinn san t-sealladh. (3) Bha cuideachd de 'n deagh reisimeid Ghaidh- ■ealaich, Feachd Dhiuc Gordoin, maille ri marcaichean, air a'bhlar, agus a' h-uile nni an ordugh, gun sraid a beul, ach gach suil air a' chachaileith air an robh a' Bhan-righinn ri tighinn a steach. (4) Chiteadh am Morair e fhein agus na flaithean arda bha maille ris, air an ais agus air an aghaidh, le 'm boineid 's le 'm feile, a' cur gach nni ceart, agus a' socrachadh gach cuis ; agus gu dearbh chan olc a thig am feile dha fhein, an t-uasal eireachdail, dreachmhor. (5) Tha e air a radh gun do chosd a bhoineid i fhein eadar tri-fichead agus ceithir-fichead puund Sasunnach. (6) Chunnagas a nis an carbad BAoghail a' tighinn. (7) Leum na marcaichean an glaic an diollaid, agus ghabh gach losal agus nasal 'aite fhein. (8) Air lleth-uair an deidh se san .anmoch bha i taobh a stigh na pairc. (9) Chualas a nis iolach .an t : sluaigh a fhuair a' chiad sealladh dhi. (19) Sheid an trombaid. (11) Ghlaodh am Morair le guth fearail, oscarach, "Bithibh deas, a chlanna nan Gaidheal !" (12) Sheid coig- piobairean-deug an aon phort-failte. (13) Thainig gach ad agus boineid a nuas. (14) Reub na speuran leis an ard iolach. (15) Thugadh bratach Bhraid-Albann a nuas, agus chuireadh suas a' bhratach dhearg Bioghail Bhreatannach, agus Mac- Dhughaill Latharna na'taice, le 'chlaidheamh ruisgce an tarraiug. >(16) Dh' fhosgail na gunnachan-mora an craos, agus loisg iad o 22 gach cnoc. (17) Fhreagair mile cnoc is glaic. (18) Ghiulains Lloch-Tatha an fhuaim o chearn gu cearn, 's o thaobh gu taoblu (19) Chiteadh fiadh is earb, le 'n croic-chabar, na 'n cruinn Ileum a' direadh ri mullach nam bearm ; an coileach-dubh 's a' chearc-tbomain air an sgeith ; na maighich 's na coineanan na'n geathadaich ; agus am buar 's an earbuill air an guaillean. (20) Bha coisir-chiuil amis gach aite ; agus cha robh ach aighear, is solas, is greadhnachas, is pailteas air gach llaimh aim am Braid-Albann. THE QUEEN AT TAYMOUTH. — Continued. (1) The Marquis's yachtsmen were present also, with white trousers, and sailor hats encircled with gold bands. (2) The Breadalbane flag floated in the breeze, on the top of the castle ; and two men of the Queen's Navy stood, one on either side of the flag-pole, ready to pull down the flag and put up the famous red ensign in its place, whenever the Queen came in sight. (3) A company of the fine Highland Regiment, the Gordon Highlanders, with some horsemen, were on the ground, and everything in order ; not a word was heard, and every eye was fixed upon the gate by which the Queen was to enter. (4) The Marquis himself and the noblemen who were with him, might be seen moving backward and forward, dressed in kilt and bonnet, setting things to rights and putting all in order ; and indeed well does the kilt become that well-formed, handsome nobleman. (5) It is said that his bonnet alone cost between £60 and £80. (6) The Royal carriage was now seen approaching. (7) The horsemen leaped into their saddles, and every one, high ard low, took his appointed place. (8) At half-past six in the evening She was within the park. (9) Now was heard the cheering of the people who had caught the first sight of Her. (10) The trumpet sounded. (11) The Marquis called out in a loud and manly tone, "Sons of the Gael.be ready." (12)' Fifteen pipers struck up one strain of welcome. (13) Every head was bared. (14) The sky rent with shouts of joy. (15) The Breadalbane flag was pulled down, and up went the Royal British ensign, supported by Macdougall of Lorn, with drawn sword. (16) The big guns opened their mouths and roared from every height. (17) A thousand hills and glens re-echoed the sound. (18) Loch Tay carried the thunder from place to place, and from shore to shore (19) Stag and roe with their branching antlers, might be seen bounding to the hill tops ; black-cock and partridge were^ instantly on the wing ; hares and rabbits went scudding off ; and the sober cattle hoisted their tails and joined the general skurry. (20) Joy abounded on every side ;, and mirth, and pleasure, and pomp, and festivity filled Breadalbane from end to end. LESSON VII. TAILLEAR DUBH NA TlJAIGHE. (1) Am measg nan comh-strithean guineach nacb b' ainneamh aig clanna Ghaidheal, is iomadh Hatha fuileach agus deannal cruaidh a chuireadh air Iraoch-bheannaibh gorma nan Garbh-chrioch, air nach 'eil iomradh no ainm aig lluchd- seanachais san llirm- so. (2) B' ami diubh so a' choinne gharbh-bhuilleach a thug na Camshronaich do Chlann-an- Toisich aig braigh Loch-iall. (3) Bha Mac-an-T6isich san am sin ag agairt coir air fearann Mhic-Dhomhnaill-Duibh, agus air tigh nan Camshrouach a chur fo smachd. (4) Ghluais e le da-chiad ceatharnach sgairteil, 23 fo 'n armaibh, do 'n tir Abraich. (5) Ghabh e air adhart troimh 'n duthaich gun bhacadh, gus an do rainig e ceann Loch-iall, far an do chaidil e fhein agus a dhaoine. (6) Aig eirigh na greine sa' mhadainn thog iad orra mach ri gualaimi Beinn-an-t-Sneachda, gu tilleadh dhachaidh d' an tir fhein troimh thaobh Loch-Arcaig. (7) Cha b' fhada chaidh iad air an adhart gus am fac' iad Mac-Dhomhnaill-Duibh le se-fichead gaisgeach a' tighinn na 'n comhdhail. (8) Thuig iad gu math nach bu chomhdhail chairdeil a bha air an aire, agus dheasaich gach fear e fhein gu bas-ghleachd. (9) Bha cothrom a' bhruth- aich aig na Camshronaich, ach bha am barrachd sluaigh air taobh nan Toiseach. (10) Sheas Mac-an-T6isich agus a dhaoine air lleanaig leth-bhruthaich, mu mheadhon a' mhaim, agus cridhe gach fir air mhire gu comh-stri. (11) Mar bheum- sleibhe a' sguabadh a' gharbhlaich, bhuail na Camshronaich g' an ionnsaidh, agus buaidh no bas an gnuis gach seoid. (12) Leum na glas-lannan a truaillean, agus ghrad thruailleadh gorm-bhrat druchdach a' bhlair le fuil chraobhach nan llaoch borb. (12) Ach comharraichte os cionn gach treun-fhir, chiteadh ursann-chatha nan Camshronach, Taillear Dubh na Tuaighe, le thuaigh bhas-bhuillich a' sgathadh cheann is chorp mar chuiseagan rainich. (14) Gach taobh air an tionndadh e ghearradh e bealach troimh shreathan nan nnaimhdean. (15) A dh' aindeoin cruadal nan Catanach, cha b ; urrainn doibh seasamh an aghaidh cath-chuthach nan Camshronach. (16) Bhruchd iad air an ais air gach taobh ; agus ged rinn an ceannard treubhach na dh' fhaodadh e, chuireadh an ruaig orra. (17) Leis a' bhruthach dh' aom iad, agus na Camshronaich air an toir. (18) Mu 'n cuairt ceann Loch-iall ghabh iad, agus llasachadh cha d' rinn iad gus an d' rainig iad taobli Aird- Ghobhar, far an do sheas Mac-an-T6isich Mor air mullach c^oiche, an cladach na traghad, d' an ainm fhathast " Clach Mhic-an-T6isich," agus thug a dhaoine an t-ath-thilleadh orra mu 'n cuairt da. (19) Thoisich iomairt nan arm as ur. (20) Le sathainnean troma nan cruaidh-lann dh' fhagadh iomadh fear fearail gun lluths. (21) Bha Mac-an-T6isich Mor, le 'ch]aidheamh-da-laimhe a' cur gu bas gach fir a thigeadh mar astar buille dha, gus an d' thainig an Taillear Dubh le 'thuaigh thoirbheartaich m' a choinne. (22) Tharraing e an c'aidheamh-mor le 'uile neart, a los an Taillear a sgoltadh gu 'chruachainn ; ach sheachain esan an ionnsaidh, agus le buille guineach o 'thuaigh choimhich, theoma, reub e Mac-an-T6isich. 24 (23) Dhomhlaich a dhaoine mil 'n cuairt da gu 'thearnadh o bhuillean nan nnaimhdean, gun churaru mu ni fo "n ghrein ach dioghaltas a thoirt a macb air son fuil an cinn-chinnidh ; ach a dh' aindeoin an treuntais agus an ruin, b' eiginn doibh a rithist an ruaig a ghabhail. (24) Thog iad an ceannard air an guaillean, agus ged bha na Camshronaich ga 'n sgath as gach taobh, ghiulain iad e gu Bun Gharbhain, far an do chasadh an toir cho teann orra 's nach rcbh doigh air dol na b' fhaide. THE BLACK TAILOR OF THE BATTLE-AXE. (1) Among the sharp conflicts which were not infrequent among the Highland clans, there was many a bloody day and fierce encounter on the purple hills of the Wilds that are not recorded nor even mentioned by the historians of our time. (2) Of these was the hard-fought meeting between the Camerons and the Mackintoshes on the braes of Loch Eil. (3) Mackintosh was at that time claiming the right to the lands of Lochiel. and sought to put the house of Cameron under subjection. (4) With two hundred chosen champion-;, he set out for the Lochaber country. (5) He proceeded through the district without interruption till he reached the head of Loch Eil, where he and his men passed the night. ( thirsty blades of their enemies. (15) Of the two hundred heroes who had set out for the Lochaber country, there was left alive not one man to carry home the story of their fate. (16) Lochiel and his men returned to Garvan Mouth, where they had left the Mackintosh Chief and his son. (17) They passed the night in that place, and on the morrow they made ready to return home ; but here Lochiel's perplexity began. (18) His wife was a daughter of Mackintosh ; and if all tales be true, she was no gentle floweret. (19) He would flinch trom no enemy under the sun ; but it was with no slight misgiving he thought of going home to his wife, after destrojing her kindred and making prisonei-s of her father and her brother. (20) But the Black Tailor had no such qualms ; for male or female he cared nothing. (21) Consequently he was despatched in advance to Achnacarry, to carry the tidings to her ladyship. (22) He arrived at the mansion in his airiest, jauntiest mood ; and knocking at the door it was opened by the lady herself. (23) She welcomed him warmly and heartily, and inquired his news. (24) He answered her pleasantly that his news was good news — that a cat's skin might be had that day for a plack, and the choicest and best for a penny. (25) Her aspect changed on hearing this, but repressing her feelings, she said, " Come forward. Tailor, but leave behind your battle-axe." (26) " Where I go myself my axe must follow," said the Tailor. (27) She knew that her rage would be spent in vain upon the Tailor ; and with one wild swoop she lifted her own child and dashed it in the fire. (2S) The Tailor made a furious bound towards her, with axe in hand : and with a terrific shout he said, " Woman, who bore the child, take up the child !" (29) His fury and his aspect made her tremble. (30) She was glad to succour the child, instantly, and to make peace with the Tailor, till Lochiel and his men came home. (31) The Mackintosh Chief and his son were kept at Achnacarry till their wounds were healed ; but ere they returned again to their own country, Mackintosh gave over to Lochiel under written title the estate of Lochaber, which his descen- dants have held in possession from that hour. LESSON IX. Calum Seoladair. malcolm sailor. (1) Bha seoladair 6g aon uair air turas, 11a goirid Was a-sailor young one time on a- journey, a-day short geamhraidh, eadar da bhaile-puirt a bha astar fada o cheile. of - winter, between two town s-of -seaport that were a-distance long from other.* (2) Bha an 11a fuar, fiadhaich — gaoth mhor agus sneachd agus /t'^y&4« Was the day cold, jtyrmy, — a-wind great and snow and f**4&i \= ^ uisge trom aim. (3) Cha robh e eolach air an rathad ; bha rain heavy there. Not was he acquainted on the way; was an oidhche a' llaighe air gu bras, agus gun fhios aige the night a - lying on-him quickly, and without ken at-him c' ait an cuireadh e seachad i. (4) Mu dheireadh, an uair what place that should-put he past it. About end, the time nach robh fhios aige de a dheanadh e, chunnaig e Ileus that-not was ken at-him what that should -do he, saw he a-gleam beag soluis ; ghabh e misneach, luathaich e a cheum, agus an little of-light ; took he courage, quickened he his step, and in uine ghoirid rainig e tigh tuathanaich aig taobh an rathaid, a-time short reached he (the) house of-a-farmer at (the) side of -the road. * cheile, literally ' mate' or 'fellow.' 28 (5) Bhuail e aig an dorus, agus aim an tiota dh' fhosgail Struck lie at the door, and in a-moment opened bean-an-tighe e. {the) woman-of-the-house it. (6) " Am bi sibh cho math," ars' esan, " agus gun 1 Will-be you so good," quoth he, "and that toir sibh dhomh cead suidhe aig an teine gu madainn ? will-give you to-me leave to-sit at the fire till morning ? {7) Tha mi fliuch, sgith, agus chan urrainn domh mo rathad a Am I wet, tired, and not (is) ability to-me my way to dheanamh arms an dorcha." make in the dark." (8) " Thig a stigh, a dhuine bhochd," thuirt ise ; "Come in-the-house, man poor," said she, " cha teid thu na 's fhaide a nochd. (9) Bochd agus mar tha * 1 not shalt-go thou what-is-f arther to - night. Poor and as are sinn, ni sinn doigh air biadh, agus deoch, agus lleaba dhuit." we, will-make we a-way on food and drink, and a-bed to-you." (10) An uair a chaidh e stigh, fhuair e failte a cheart The time that went he in-the-house, got he a- welcome just cho cairdeil 6 fhear-an-tighe ; agus dh' eirich a' chlann bheag as friendly from (the) man-of-the-house ; and got- up the children little gu modhail, agus thug iad aite dha a choir an teine. (11) respectfully, and gave they a-place to-him near * of -the fire. Thug am boireannach cneasda aodach agus brogan tioram da, Gave the woman kind clothes and shoes dry to-him, agus cha robh i fada a' cur aird air aran, is im, is caise, and not was she long putting readiness on bread, and butter, and cheese, agus bahrne blath na buaile, do 'n t-seoladair. (12) Chuir e and milk warm of-the fold, to the sailor. Put him fhein agus an teaghlach grinn seachad an oidhche gu seasgair, self and the family excellent past the niglit comfortably, cridheil ; agus an uair a dh' iarr an tuathanach beanuachd an heartily ; and the time that asked the farmer (the) blessing of-the Ti-is-Airde air a' chuideachd, ghuidh e cadal math do 'n One-(that)-is- Highest on the company, wished he a-sleep good to the choigreach, agus chaidh iad uile a laighe. (13) Chaidil an stranger, and went they all to lie-down. Slept the seoladair gu trom gus an cual' e am buachaille a' freasdal do 'n sailor heavily till that heard he the cow-herd attending to the chrodh aig beul an 11a. (14) An uair a dh' eirich e bha cattle at (the) mouth of-the day. The time that got-up he was am biadh-maidne air a' bhord, deas, glan, agus aoibh air gach the food-of-morning on the table, ready, clean, and cheer on every * choir, lit. ' right.' Being a noun, it takes the genitive after it. aghaidh ris. (15) Dh' ith e a leoir mhor, agus an sin thog e- face to-him. Ate he his plenty great, and then lifted he air gu falbh. on-him to go-away. (16) "Chan urrainn domh," thuirt esan, " dioladh aig an "Not (is) ability to-me," said lie, " to recompense at the^ am so air son ur coibhneis ; ach cha di-chuimhnich mi time this on account of-your kindness ; but not shall-forget I gu brath e ; agus co aige tha fios nach cuir am Freasdal till judgment it ; and who at-him is ken that-not will-put the Providence am chomas, lla-eigin, rud is fhearr na buidheachas a in-my power, a-day-some, a-thing (that) is better than thanks to> thairgseadh dhuibh. (17) Chan 'eil agam duibh an drast ach offer to-you. Not is at-me to-you in meantime but mo mhile beannachd. (18) Slan leibh !" my thousand of-blessings. Well with-you !" (19) "Mar sin leat-sa, agus soirbheachadh math dhuit," ars' " Like that with-thee, and success good to-thee," said. an tuathanach. the farmer. (20) "D' fhaicinn slan!" ars' a' bhean ; "ach mu 'n " Thy seeing well !" quoth the woman ; " but ere dealaich sinn, innis dhuinn c' ainm a th' ort." will-part we, tell to-us what name that is on-thee." (21) "Foghnaidh 'Calum Seoladair' mar ainm domh gus- " Will-suffice 'Malcolm (the) Sailor' as a-name to-me till an till mi a rithist." that shall-return I again." (22) Dh' fhaisg e llamh gach aoin diubh gu teann Wrung he (the) hand of-every one of-them tightly ; thog e air, agus cha d' fhairich e an uine a' dol thairis gus } . lifted he on-him, and not felt he the time going over till, mu mheadhon 11a, an do rainig e am baile-puirt, far an about (the) middle - of-day, that reached he the town-of-seaport, where that do ghabh e air lluing a bha gu seoladh do na h-Innsean- took he on a-ship that was to sail to the Indies- an-Ear. in - East. MALCOLM THE SAILOR. (1) Once upon a time a young sailor was travelling, on a short winter day, between two seaport towns, which lay a long distance from each other. (2) Tne day was cold and stormy, and there was a high wind, and snow, and heavy rain. (2). He did not know the way ; the night was fast falling upon him, and he knew not where to spend it. (4) At last, when he knew not what to do, he saw a little gleam of light ; he took courage, quickened his step, and in a short time he came to a farmer's house at the side of the road. (5) He knocked at the door, which was instantly opened by the goodwife. (6) "Will you be so kind," he said, "as to allow me to sit at your fireside till morning ? I am wet and tired, and I cannot make my way in the dark." (8) "Come in, poor man," she answered; "you shall go no farther to-night. (9). 30 Poor as we are, we will make shift to give you food and drink, and a bed." (10) When he went in he had the same hearty welcome from the goodman ; and the little children respectfully got up and made room for him beside the fire. (11) The worthy woman gave him dry clothes and shoes, and she was not long in preparing bread and butter and cheese, and warm milk from the fold, for the sailor. (12) He and the kind family passed the evening comfortably and heartily ; and after the farmer had asked the blessing of God on the company, he wished the stranger a sound sleep, and they all went to bed. (13) The sailor slept soundly till he heard the cowherd attending to the cattle at break of day. (14) When he got up, breakfast was trim and ready on the table, and there was* welcome in every face. (15) He ate heartily, and afterwards prepared to leave. (16) I am net able," he said, " to repay you at this time for your kindness, but I shall never forget it ; and who knows but Providence may some day put it in my power to offer you something better than thanks? (17) For the present I have nothing for you but my blessing. (18) Farewell." (19) " Farewell, and good luck to you,'' said the farmer. (20) " Safe return to you," said the woman ; "but ere we part, tell us your name." (21) " ' Malcolm the Sailor' will do till I come b^ck again." He shook hands with them all warmly ; set off, and did not feel the time long till, about mid-day, he arrived at his port, where he joined a ship which was about to sail for the East Indies. LESSON X. Calum Seoladair. — Continued. MALCOLM SAILOR. — Continued. (1) Bha an llong corr agus tri bliadhna air a cuairt ; Was the ship more and three years on her circuit ; agus bha companach do Chalum ag radh nach deachaidh and was a-companion to Malcolm saying that-not went 11a seachad fad na h-uine sin, aims nach d' thug Calum a-day past (the) length of -the time that, in which-not gave Malcolm iomradh air a' choibhneas a fhuair e ami an tigh mention on the kindness which had-received he in (the) house an tuathanaich. of- the farmer. (2) Cho lluath agus a thainig an llong gu caladh, an deidh So soon and that came the ship to haven, after dhi tilleadh do 'n diithaich so, thug Calum a charaid to-her returning to the country this, brought Malcolm his friend leis, agusghabh e carbad chum an greasad a dh'ionnsaidh with him, and took he a-carriage to their hurrying to * an tighe amis an do mheal e a leithid de shuairceas. (3) An of -the house in which enjoyed he its like of hospitality. The uair a rainig iad dluth do 'n tigh, chunnaig Calum nach time that came they near to the house, saw Malcolm that-not robh ciiisean idir mar dh' fhag e iad. (4) Bha bean- were matters at-all as (had) left he them. Was (the) woman- an-tighe a nis na 'bantraich, agus a claim na'n dilleachdain. of-the-house now in her widow, and her children in their orphans. (5) Chan e mhain sin, ach aig a' cheart am sin, bha na Not (is) it alone that, but at the right time that, were the * ionnsaidh, lit. ' attack' or ' contact.' Being a noun, it takes the genitive after it. 31 maoir a' cur a cuid a'n t-saogbal a mach air a' chnoc, gu officers putting her share of-the world out on' the hill, to bhith air an reic, a dhioladh fhiachan anns an robh i air be on their selling, to (the) paying of-debts in which was she on tuiteam. (6) Bha aireamh bheag shluaigh na 'n seasamh thall falling. Were a-number small of-people in their standing yond 's a bhos, le cridheachan goirt, a' feitheamh gus an toisicheadh and hither, with hearts sore a-waiting till that should-begin an reic. the selling. (7) Leum Calum a stigh direach mar bha am maor Jumped Malcolm in-the-house straight as was the officer a' dol a thogail leis na creathlach anns an robh an lleanabh going to lifting with-him of-the cradle in which was the child a b' oige na 'chadal ; agus a mhathair bhochd na that was youngest in his-sleep ; and his mother poor in 'suidhe r' a thaobh a' sileadh nan deur. her-sitting to his side shedding of-the tears. (8) De is ciall da so V dh' fheoraich e de 'n mhaor. " What is meaning to this?" asked he of the officer. (9) " Tha," fhreagair esan, "an airneis r' a reic air son "Is," answered he, " the furniture to its selling on account iiachan a' bhoireannaich so." •of (the)-debts of-the woman this." (10) "Air d' athais, a dhuine gun trocair, gun iochd," t "On thy leisure, man without mercy, without pity," arsa Calum, agus e a' dunadh a dhuirn ; " cuir llamh air quoth Malcolm, and he closing of -his fist; "put a-hand on slait de 'n chreathaill sin, agus chan fhag mi bior slan a- withe of the cradle that, and not will -leave I a-stick whole ann am fiodhrach-tarsaing do chuirp !" in (the) timbers of-thy body !" (11) Spion e an sin a mach a sporan, anns an robh Pulled he then out his purse, in which were aige tuarasdal thri bliadhna, aim am buinn oir. at-him (the) wages of-three years, in coins of gold. (12) "So," ars' esan; " paidh thu fhein as a sin, agus "Here," quoth he; "pay thee self out-of that, and cuir a stigh a h-uile ball de dh' airneis na mna coire put in-the-house every limb of (the) furniture of-the woman good far an d' fhuair thu iad." where that foundest thou them " (13) Thionndaidh e an sin a chur failte air a' Turned he then to put salutation on the bhoireannach bhochd, agus i na 'seasamh llan ioghnaidh, woman poor, and she in her standing full of-wonder, agus a cridhe an impis sgaineadh le taingealachd. and her heart like-to bursting with thankfulness. 32 (14) Cha robh an da sheoladair ach gle ghoirid a' our Not were the two sailors but rather short putting- ail tighe an ordugh, agus chuir iad thairis an 11a gu cridheil, of-the house in order, and put they over the day heartily, sunndach, gus an d' thainig am feasgar, agus am b' fheudar merrily, till that came the evening, and that was necessary dhoibh falbh. to-them to-go-away. (15) Cha robh bliadhna uaith sin gus an robh balachain Not was a-year since that till that were (the) boys an tuathanaich comasach air aite an athar a ghabhail,. of-the farmer competent on (the) place of -their father to take, nach do chuir Calum Se61adair suim airgid a dh' ionnsaidh that-not did send Malcolm (the) Sailor a-sum of-money to na bantraich, cho math ri goireasan feumail eile, agus of-the widow, as well to handy-things useful other, and gnothaichean nneonach a bheireadh e a nail as na h-Innsean things curious which would bring he over out-of the Indies di fhein agus do 'n chloinn. (16) Shoirbhich led- to-her self and to the children. Prospered with-them gu ciatach riamh tuilleadh ; agus mur do shiubhail iad uaith admirably ever more ; and if-not have-departed they since sin tha iad beo fhathast. that are they alive still. MALCOLM THE SAILOR. -Continued. (1) The ship was over three years on the voyage ; and a companion of Malcolm's used to tell that not a day passed during that time in which Malcolm did not speak about the kindness which he had received in the house of the farmer. (2) So soon as the ship returned to port after coming back to this country, Malcolm took his friend with him, and hired a carriage to hurry him to the house where he had found such kindness. (3) As they approached the house, Malcolm could see that matters were not at all as he had left them. (4) The woman was now a widow, and her children orphans. (5) Not only so, but at that moment the officers were putting her earthly all out upon the hill, to be sold to pay ceitain debts into which she had fallen. (6) Small clusters of people stood here and there, with heavy hearts, waiting till the auction should begin. (7) Malcolm rushed in just as the officer was about to lift the cradle, in which the youngest child lay sleeping ; with his poor mother sitting beside him, weeping bitterly. (8) " What does all this mean?" he asked of the officer. (9) " The furniture," he answered, " is about to be sold to pay this woman's debts." (10) "Avast, you heartless, pitiless man," said Malcolm, closing his fist; "if you lay a hand on a withe of that cradle, I will break all the timbers in your body !" (11) He then pulled out his purse,, in which he had three years' wages in gold. (12) "Here," said he, "pay yourself out of that, and put back every stick of the dear woman's furniture where you found it." Then he turned to salute the poor woman, who stood full of wonder, and her heart like to burst with gratitude. (14) The two sailors were not long in putting the house in order, and they spent the day heartily and cheerfully till evening, when they had to leave. (15) There was not a year from that time till the farmer's boys were able to take their father's place, that Malcolm the Sailor did not send a sum of money to the widow as well as other useful articles and curious things which he used to bring home from the Indies for herself and the children. (16) Everything prospered well with them ever after that ; and if they have not died since, they are still alive. 33 LESSON XL Am Mac Strodhail, the son prodigal. (1) Bha aig duine araidh dithis mhac. (2) Agus thuirt am Was at a-man certain twain of-sons. And said the mac a b' 6ige dhiubh r' a athair, Athair, thoir dhomhsa sou that was younger of-them to his father, Father, give to-me a' chuid-roinn a thig orm de d' mhaoin. (3) Agus roinn the portion-share that will-come on-me of thy substance. And divided e eatorra a bheathachadh. (4) Agus an deidh* beagain de he between-them his living. And after of-a-few of laithean chruinnich am mac a b' oige a chuid uile, days gathered the son that was younger his portion all, agus ghabh e a thuras do dhuthaich fad air astar, agus and took he his journey to a - country far on distance, • and an sin chaitb e a mhaoin le beatha struidheasaich. (5) Agus there wasted he his substance with a-life wasteful. And an uair a chaith e a chuid uile, dh' eirich gorta ro mhor the time that had- wasted he his portion all, arose a-famine very great san tir sin ; agus thoisich e ri bbith ann an uireasbhuidh. in-the land that ; and began he to be in want. (6) Agus chaidh e agus cbeangail e e fhein ri aon de shaor- And went he and bound he him self to one of (the) free- dhaoine na duthcha sin • agus cbuir e d' a fhearann e, a men of-the country that ; and sent he to his land him, to bhiadhadh mhuc. (7) Agus bu mhiann leis a bhru a lionadh (the) feeding of-swine. And was desire with-him his belly to fill de na plaosgan a bha ua mucan ag itheadh ; ach cba d'thug of the husks which were the swine a - eating ; but not gave neach air bith dha. (8) Agus an uair a thainig ed'a ionnsaidh a-person on being to him. And the time that came he to him fhein, thuirt e, Cia lion de luchd-tuarasdail m' athar-sa aig a self, said he, How many of folk - of - wages oi-my father at whom bheil aran gu lleoir agus r' a sheachnadh, an uair a tha mise is bread to plenty and to its sparing, the time that am / a' basachadh le gorta. (9) Eiridh mi agus theid mi a- dying with want. Will-arise I and will-go I dh' ionnsaidh m' athar, agus their mi ris, Athair, pheacaich to of-my father, and will-say I to-him, Father, (have) sinned mi an aghaidh fhlaitheanais agus ad lathair-sa ; agus chan I in (the) face of -heaven and in-thy presence ; and not (am) airidh mi tuilleadh gun goirteadh do mhac-sa dhiom ; dean worthy I more that should-be-called thy son of-me ; make * deidh, after. Being a noun, it takes a genitive after it. 3 34 mi mar arm de d' luchd-tuarasdail. (10) Agus clh' eirich me as one of thy folk - of - wages. And arose e agus chaidh e dh' ionnsaidh 'athar. (11) Ach air dha bhith he and went he to of-his-father. But on to-him being- fhathast fad uaith, chunnaig 'athair e, agus ghabh e truas yet far from-him, saw his father him, and took he pity dheth, agus ruith e, agus thuit e air a mhuineal, agus phog e of-him, and ran he, and fell he on his neck, and kissed he e. (12) Agus thuirt am mac ris, Athair, pheacaich mi an him. And said the son to-him, Father, (have) sinned I in aghaidh fhlaitheanais agus ad lathair-sa, a^us chan airidh (the) face of - heaven and in-tlnj presence, and not (am) worthy mi tuilleadh gun goirteadh do mhac dhiom. (13) Ach I more that should-be-called thy son of-me. But thuirt an t-athair r' a sheirbhisich, Thugaibh a mach a' said the father to his servants, Bring out the chuiaidh is fhearr agus cuiribh uime i ; agus cuiribh fainne suit (that) is best and put about-him it and put a-ring air a laimh agus brogan air a chasan. (14) Agus thugaibh on his hand and shoes on his feet. And bring an so an llaogh biadhta agus marbhaibh e ; agus itheamaid agus here the calf fed and kill it ; and eat-we and biomaid subhach ; ^ir bha mo mhac so marbh, agus tha e beo be-we merry ; for was my son this dead, and is he alive a ris ; bha e caillte agus fhuaradh e. (15) Agus thoisich iad again ; was he lost and has-been-found he. And began they air a bhith subhach. on to be merry. (16) A nis bha a mhac a bu shine mach san fhearann ; Now was his son that was older out in-the land ; agus an uair a thainig e agus a thar e am fagus do 'n tigh, and the time that came he and that drew he near to the house, chual e an ceol agus an dannsadh. (17) Agus ghairm e heard he the music and the dancing. And called he d'a ionnsaidh aon de na h-6glaich, agus dh' fhiosraich e ciod a to him one of the men-servants, and inquired he what that bu chiall do na nithean sin. (18) Agus thuirt esan ris, was (the) meaning to the things those. And said lie to-him f Thainig do bhrathair ; agus mharbh d' athair an llaogh (Has) come thy brother ; and (has) killed thy father the calf biadhta, a chionn gun d' fhuair e ris slan, fallain, e. (19) fed, to the-end that found he again whole, sound, him. Agus ghabh esan fearg, agus cha b' aill leis dol a stigh ; air And took he wrath, and not was will with-him to-go in-the-house ; on an aobhar sin thainig 'athair a mach agus chuir e iompaidh the cause that came his-father out and put he persuasion 35 air. (20) Ach fhreagair esan agus thuirt e r\a athair, Feuch on-him. But answered he and said he to his father, Behold tha mise a' deanamh seirbhis dhuit an uiread so a am 1 a- doing service to-thee the amount this of bhliadhnaichean agus uair air bith cha do bhris mi d' aithne, years and time on being not broke I thy command, gidheadh cha d' thug thu meann riamh dhomh, chum gum yet not gavest thou a-kid ever to-me, to that bithinn subhach maille ri m' chairdean. (21) Ach an uair a should-I-be merry with my friends. But the time that thainig do mhac so, a dh' ith suas do bheathachadh maille ri came thy son this, who has-eaten up thy living with striopaichean, marbh thu an llaogh biadhta dha. (22) Agus harlots, hast-killed thou the calf fed to -him. And thuirt e ris, A mhic, tha thusa a ghnath maille rium, agus na said he to-him, My son, art thou of custom with-me, and the h-uile nithean is lleamsa is lleatsa iad. (23) Bu choir dhuinn all things (that) are with-me are with-thee they. It-was right to-us a bhith subhach, agus aoibhneach ; oir bha do bhrathair so to be merry, and joyful ; for was thy brother this marbh, agus tha e beo a ris; agus bha e caillte agus dead, and is he alive again ; and was he lost and fhuaradh e. has-been-found he. THE PRODIGAL SON. (1) A certain man had two sons. (2) And the younger of them said to his father, Father, give me the portion of the goods that falleth to me. (3) And he divided unto them his living. (4 ) And not many days after, the younger son gathered all together, and took his journey into a far country, and there wasted his substance with riotous living. (5) And when he had spent all, there arose a mighty famine in that land ; and he began to be in want. (6) And he went and joined himself to a citizen of that country ; and he sent him into his fields to feed swine. (7) And he would fain have filled his belly with the husks that the swine did eat : and no man gave unto him. (8) And when he came to himself he said, How many hired servants of my father's have bread enough and to spare, and I perish with hunger ! (9) I will arise and go to my father, and will say unto him, Father, I have sinned against Heaven and before thee ; and am no more worthy to be called thy son ; make me as one of thy hired servants. (10) And he arose and came to his father. (11) But when he was yet a great way off, his father saw him, and had compassion and ran, and fell on his neck and kissed him. (12) And the son said unto him, Father, I have sinned against Heaven and in thy sight, and am nu more worthy to be called thy son. (13) But the father said to his servants, Bring forth the best robe and put it on him ; and put a ring on his hand and shoes qn his feet. (14) And bring hither the fatted calf and kill it, and let us eat and be merry ; for this my son was dead and is alive again ; he was lost and is found. (15) And they began to be merry. (16) Now his elder son was in the field ; and as he came and drew nigh to the house, he heard music and dancing. (17) And he called one of the servants, and asked what these things meant. (18) And he said unto him, Thy brother is come ; and thy father hath killed the fatted calf, because he hath received him safe and sound. (19) And he was angry, and would not go in ; therefore came his father out and entreated him. (20) And he, answering, said to his father, Lo, these many years do I serve thee, neither trans- gressed I at any time thy commandment ; and yet thou never gavest me a kid, that I might make merry with my friends. (21) But as soon as this thy son was come,, which hath devoured thy living with harlots, thou hast killed for him the fatted calf. (22) And he said unto him, Son, thou art ever with me, and all that I have is thine.. (23) It was meet that we should make merry and be glad ; for this thy brother was. dead and is alive again ; and was lost and is found. 36 SPECIFIC READINGS. i. Sgeul mu Choire-na-Sithe. Thachair dhomh 'bhith a' siubhal, o chionn beagan bhliadh- naichean, troimh Gharbh-chriochan na Gaidhealtachd, troimh mhonaidhean fiadhaicb, far nach robh aon rathad, an uair a thuit domh, air feasgar samhraidh, 'bhith air mo chuairteachadh ann an ceo diimhail, an uair a bha mi a' gabhail ath-ghoirid thairis air guala beinne cho ard 's a bha san duthaich. Mar bha agh orm, bha fear-cuairteachaidh nan criochan farsaing sin maille rium san am, a thug mi learn gu m' sheoladh gu bearradh ard, as am faicinn sealladh air a' ghleann chum an robh mi a' dol. Fada mu 'n d' rainig sinn am bearradh so, thuit an ceo cho diimhail, ; s gum b' amaideach smuaineachadh dol na b' fhaide air ar n-aghaidh. Bha Eachann Ruadh Saighdear, a bha maille rium, na 'dhuine tuigseach ; bha e fada san arm ; chuir e suas an c6ta-dearg fo 'n Cheannard urramach sin, Ailein-an-Earrachd. Bha e maille ris ann an iomadh cath cruaidh, agus b' fhiach e eisdeachd gach sgeul a bha aige mu gach sealladh deistinneach a chunnaig e. An uair a thuig e nach robh e tearainte imeachd na b' fhaide air bile nan sgairneach a bha fodhainn, threoraich e mi gu bun na frith e, far an robh ionad dionach anns am faodamaid fuireach gu madainu. An uair a bha sinn a' tearnadh, dh' fheoraich mi dheth an robh na creagan a bha na 'bheachd fada uainn. " Tha creagan gu leoir far a bheil sinn, agus tha uaimh fhasgach goiril o 'n aite so," ars' esan ; " ach ? s coma learn iad ; tha e cho math dhuinn an seachnadh. Is e so," thuirt esan, ann an guth iosal, mar gum biodh e a' cagarsaich am chluais, " Is e so Coire-na-Sithe ; agus, a dh' innseadh na f irinn, b' fhearr learn a bhith fliuch leis a' cheo, na fasgadh 'iarraidh anns na h-aiteachan grannda sin." " Chan fhaod e 'bhith," thuirt mi ris, " gu bheil thusa, Eachainn, a' creidshm a leithid sin de dh' amaideachd ; gun teagamh chan 'eil thu ach ri feala-dha." " Feala-dha ann no as," thuirt esan, " is coma learn iad ; mar thuirt an seann duine, 4 Fhad 's a 37 dh' fhuiricheas an t-olc uainn fuiricheamaid uaith.' Thig air d' adhart ; tha sinn dluth do dh' Uaimh-na-h-Ochanaich ; ach beannachd na 'n siubhal 's na 'n imeachd, 's i an nochd Di-h-aoine, agus cha chlninn iad sinn." Thug mi air seasamh car tamaill, is thoisich mi air cur an ceill da faoineachd a leithid sin de smuaintean. Chual' e mi gu deireadh, gun stad a chur air mo sheanachas ; ach a' socrachadh a bhreacain thar a ghualainn, 's a' toirt sgrogaidh a nuas air a bhoineid, ghreimich e na bu tinne am bata 'bha na 'laimh, agus thug e ceum air 'aghaidh, ag radh, " Bi bruidhinn an drasta, eisdidh mi riut am maireach ; gabhamaid seachad air an am ; chan aite so gu moran seanachais a labhairt." — ■" Dean stad, Eachainn," thuirt mi ris ; "tha mi a' cur romham an oidhche 'chur seachad ann an Uaimh-na- h-Ochanaich - fuirich learn, 's na fag mi. Ach ma tha eagal ort," — "Eagal !" ars' Eachann, 's e a' tionndadh air a shail ; "bi air d' earalas, a dhuine choir, agus tagh do chainnt ; ged nach tig dhomhsa a radh, is tu fhein a' chiad fhear a chuir eagal as mo leth." " Tha mi ag iarraidh maitheanais," thuirt mi ris ; " thig learn do 'n uaimh, agus feuchaidh sinn ciod a th' agad ann an luib do bhreacain,. is ni sinn reite." " Theid mi leat," ars' an saighdear coir, "agus fuirichidh mi leat, ged a bhiodh e lan de na Frangaich,,gun teachd air na creutairean leibideach, faoin sin, nach 'eil, ma dh' fhaodteadh, ann idir, ged tha 'leithid de sheanachas mu 'n timchioll." Bha sinn a nis aig beul na h-uamha, agus sheas Eachann Ruadh. " Sin i agad a nis," thuirt e ; 16 agus urram na h-uaisle do 'n choigreach, gabh air d' adhart." Chaidh sinn a steach fo dhion, agus shuidh sinn air a' chiad chloich chothromaich a fhuair sinn. Cha robh mo chompanach ro dheonach air moran cainnte ; bha e a' sgioblachadh a bhreacain, an uair a ghrad thog e a cheann mar gum buaileadh peileir e. " Ciod e so ?" thuirt e, 's e a' farcluais ; " mur creid thu mise, creid do chluasan." Thainig a nuas oi'rnn sa' cheart am sin ceol tiamliaidh, binn, nach d' fhiosraich mi eisdeachd r' a leithid riamh roimhe ; agus bha dearbh fhios agam nach b'ann o aon inneal-ciuil a b'aitlme dhomh a thainig e. Chan fhaodadh so gun mhor loghnadh a chur oirnn. Bha an oidhche dorcha; bha an t-aite udlaidh, uaigneach ; bha sinn fada o thigheadas dhaoine, am measg garbhlach chreag, ann an coire fiadhaich. Eagal cha robh orm, oir bha mi lan- chinnteach gum bu cheol saoghalta a bha ann, agus chur mi romham, na 'm b' urrainn domh, 'fhaotainn a mach cia as a 38 thainig e. "An teid ttm suas learn, Eachainn ?" " Theid," ars' esan, agus e a' cur seachad na bha e a' toirt as a bhreacan ; " is niinic a thachair e mar so fhein, eadar am bile 's an deoch. Shaoilinn gum biodh e cho math fuireach gu madainn ; ach cuimhnich, ' Am fear a theid san dris, gun iomair e teachd as mar a dh' fhaodas e.'" Ghabh sinn suas, am feadh a bha an ceol a' sior fhas na b' airde. Fa-dheireadh thainig leus soluis oirun ; sheas Eachaun beagan air deireadh, 's an uair a chaidh mi timchioll stuc creige, chunnaig mi sealladh nach teid gu luath as m' aire. Dh' fhan mo chompanach far an robh e, theagamh a' smuaineachadh gum faca mi tuilleadh 's a bu mhiann learn. Bha lasair chridheil theine aig ceann skuas na h-uamha, o ghiuthas seachdta a bha pailt mu 'n aite ; agus na 'shuidhe aig an teine bha leth sheann duine laidir, eolgarra ; currac ard, molach, air a cheann, anns an robh dos de dh' ite an fhirein, agus a chom uile air a chomhdachadh le biana fhiadh agus earb. Bha lan shealladh agamsa air-san, ged nach b' urrainn dasan mise 'fhaicinn. Bha e 'cluiche gu siirdail aiF da thruirab mhoir Abraich, a bha air an deanamh 's an am sin gu h-ealanta, dluth do sheana Chaisteal Dubh Inbhir-Lochaidh. An crochadh ris gach meur d' a lamhan, bha clag beag airgid, a rinn fuaim anabarrach binn, agus o 'n do tharmaich a' cho-sheirm a chuir ormsa uiread iongantais, agus na 'm faodteadh a radh, a chuir mo chompanach fo eagal cho mor. "Thig air d'adhart," thuirt mi gu samhach ri Eachann. " A bheil iacl an sin ? " thuirt e. " A bheil iad a' dannsadh san t-solus, no ri fleadhachas-cuirme ?" Dhluthaich e gu sgathach ri m' thaobh, agus air dha a' chiad phlathadh 'fhaicinn de 'n fhear-chiuil, thug e sitheadh seachad orm, a' glaodhaich a mach le aighear nach b' urrainn da a cheannsachadh, " Iain Mhoir nan Creag, an tusa tha 'n so ? Mo bheannachd air do cheann molach, is mi a tha toilichte d' fhaicinn !" Dh'eirich Iain bochd, agus chuir e failte oirnn, a' tilgeil tuill- eadh mhaidean air an teine. Shuidh sinn mu 'n cuairt air a' chagailt ; agus dh' aidicli Eachann coir, oir cealg cha robh na 'chom, nach b' urrainn da gu brath a bhith cho taingeil 's a' bhuineadh dha, air son nach d' fhuair e cead tilleadh, mar bha run air, an uair a chual' e an ceol. " Is ioma sgeul," thuirt e, "a chuala mi riamh mu Choire-na-Sithe ; 's na'm bithinn an nochd air tilleadh' gun so 'fhaicinn, bha mo sgeula fhein chum an dearbhadh. Cha tugadh am ministeir fhein orm a chreidsinn nach robh na daoine-beaga arm an Uaimh-na-h-Ochanaich." 39 Dh' fheoraich mi dheth an robh da-rireadh eagal air? Iain Bhain." " Cannie, cannie, 'illean," arsa Marsali Mhor. " Gu reidh !" ars' a h-uile h-aon. Mur bhi mo naire, 's mar bha mi ceaugailte sa' bhrigis, bha mi mach a shnamh gu tir. Fa-dheireadh thainig ball cainbe le fead m' ar cluasan, agus ghlaodh gach neach, " Cum air gu gramail, Iain Bhain." Thug a' gheola aon sathadh aisde nunn gu taobh na luinge agus shaoil mi gun robh sinn thairis. Fhuair mi suas, ach chan fhios domh cionnas ; agus cha mho bha fhios agam c' ait an tionndaidhinn. "Tha thu an sin, Fhionnlaigh," arsa Para Mor, " ' mar bho mhaoil am buaile choimhich.' Thig learn a dh' amharc mionach na Maighdinn so fhein, a dh' fheuchainn an tuig sinn mar tha 'bheairt innleachdach ag iomairt." Ach ma chaidh, is ann an sin, a Mhairi, a bha am fire-faire — sailthean iarainn agus slatan a' gluasad a nunn agus a nail, a sios agus a suas, air an ais agus air an adhart, gun tamh, gun stad ; cnagan agus g6bhlan, agus eagan a' freagairt d' a cheile ; cuibhlichean beaga na 'n deann ruith muma cuibhlichean mora. Bha duine truagh shios am measg na h-acfhainn, a' cur na smuid deth, far nach saoileadh tu am b' urrainn do luch dol gun a milleadh ; ach bha esan a' gluasad air feadh na h-upraid cho neo-sgathach 's a rachadh Para Mor no mise am measg nan caorach — ag armadh gach acfhainn, achlais, udalain, agus feadain, le h-ola agus le h-im. "A dhuine thruaigh," arsa Para Mor, "is ann agam nach 'eil suil ri d' aite ; is daor a tha thu a' cosnadh d' arain." "C'ar-sonl" ars' esan, agus e a' tionndadh suas a shul, a bha a' snamh ann am fallas. Ged a labhradh a' gheimhleag iarainn a bha na 'laimh c^ia b' urrainn duinn barrachd ioghnaidh a bhith oirnn na an uair a chuala sinn an duine so a' labhairt na Gaidhlig. " Nach do shaoil mi," arsa Para Mor, " gur Sasunn- ach, no Eireannach, no Gall bochd a bh' ann." Thainig e nios a' siabadh an fhallais o 'ghnuis le bad corcaich a bha na 'laimh, agus thoisich e air beachd a thoirt duinn air an acfhainn. Ach, eudail, b' e sin an fhaoineis. " An saoil thusa, Phara Mhoir," arsa mise, " nach ann sa' cheann a smaointich an toiseach air 42 so a bha an innleachd ?" " Coma learn e fhein is 'innleachd !" arsa Para Mor ; " is mi-nadurra, peacach, an innleachd so fhein — a' cur sruth agus soirbheas an Fhreasdail g' an diilan, a' dol na 'n aghaidh gun seol, gun ramh. Coma learn i ! — chan 'eil an innleachd so cneasda. B' fhearr learn a bhith ann an geola dhubh Acha-na-creige — E6ghan-an-Rudha air an stiuir — a' ruith le croinn ruisgte troimh Bhuinne-nam-biodag, na a bhith innte. Tha mi ag radh riut nach 'eil an innleachd so cneasda." An uair a bha sinn a nunn gu ceann Mhusdail chuala mi fhein sgal pioba air mo chill, agus air dhomh tionndadh c6 a bha an so ach balach ronnach de mhuinntir Thir-idhe, a' gleusadh a phioba fhad 's a bheireadh duin' eile cuairt aisde. " Ma-ta," arsa Para Mor, " £ Is ceannach air an ubh an gloc' Ciamar tha so a' cordadh riut, Fhionnlaigh V " 1 Is searbh a' ghloir,' " thuirt mise, "'nach fhaodar eisdeachd.' " Chluich e, fa- dheireadh, " Bodach nam Brigisean," agus mu 'n do sguir e dheth bha mi cho sgith dhe fhein agus d' a cheol 's a bha mi de 'n bhrigis lachdainn. Co a bha an dcireadh na luinge ach Alasdair Rualh Mac- Iain-Abraich, Tighearna Choi a. Mhothaich e dhomh fhein, agus smeid e orm. Cha robh math a dhiultadh. Bha mdran uaislean shios leis air clar-deiridh na luinge — Sasunnaich, Goill, agus Frangaich--cuid diubh a' leughadh ; cuid na 'n cadal ; cuid a' meananaich ; cuid ag itheadh, Bha fear dhiubh le gloin'-amhairc fhada, riomhaich, r' a shuil, mar gum biodh e a' dol a losgadh air Caisteal Dubhairt. Mhothaich mi fear fada, caol, glas-neulach, le speuclair air a shroin, agus bioran ruadh na ? laimh, leis an robh e a' t arming dealbh a' Chaisteil. Bha baiutighearna mhor, riomhr ch, na 'm measg, agus measan leibideach de chu beag, molach, na 'h-uchd, ris an robh i a' briodal, agus ga 'phogadh. Thug mi fhein a mach a' phiob mar a dh' iarr iad ; ach a' chiad sgal a thug i, theich gach aon diubh ach aon Sasunnach mor, reamhar, a shuidh mu ra' choinne le 'dha mheur na 'chluasan, agus sgraing air mar gum bithiim a' dol g' a itheadh. Ma bha ceol am measg nan uaislean bha ceol agus dannsadh an ceann eile na luinge. Ach an uair a bha sinn a' dol sios gu Eisdeal " chaidh an ceol feadh na fidhle." Bha an fhairge na 'mill agus na 'gleanntan. Thoisich soitheach na-smuide fhein ri dannsadh. Cha robh ran a bheireadh am feadan m6r as nach saoileadh tu gun robh muc-mhara r' a cliathaich. Cha chluinn- eadh tu a nis ach osnaidhean o gach kite. Bha an Sasunnach 43 mor a bha a' fochaid air a' phiob, agus a ch'eann thar beul-mor na luinge, an impis sgaineaclh. " An tuilleadh tcannaidh ort !" avsa mise ; " neo-ar-thaing mur 'eil pluic piobaire nis ort fhein." Bainig sinn an Crionan. " Is priseil," arsa Para Mor, " a' chas air tir" — a' chiad fhacal a thainig as a cheann o 'n a chaidh sinn seachad air Beul Loch-Faochann. An la-ar-na-mhaireach rainig sinn Glaschu, aig aite ris an abair iad am Broomielaiv. B'e sin ceidhe na h-iipraid — luingis-na-smuide a' falbh agus a' teachd lan sluaigh ; mar gum biodh an saoghal a' dol do Ghlaschu agus an saoghal a' teicheadh as. Bho nach d' fhas mi bodhar leis a' ghleadhraich a bha am chluasan, cha churam learn gun caill mi mo chlaist- eachd tuilleadh. Bha sreath dhaoiue air an tarraing suas fa chomhair nan soithichean, le ball cainbe mu ghuala gach aoin diubh, agus braiste riomhach air 'uchd. Bha iad so a' smeideadh oirun mar a bha sinn a' dol gu tir, a h-uile beul fosgailte mar ffum biodh iad a' cur failt' oirnn ; gaeh lamh sinte, agus gach suil siubhlach mar gum biodh iad ag iarraidh luchd-e61ais. Bha aon fhear gu h-araidh, a shocraich a shuil orm fhein, agus air dhomh atnharc air gu geur a dh' fheuch an cuirnhnichiun co e, chuir e a lamh r' a aid, agus chrom e a cheann cho modhail, shiobhalta, 's nach b' urrainn domh gun an fbailt' a fhreagairt. Ann am priobadh na sida bha e air clar na luinge, agus thog e leis bocsa mo phioba agus maileid Phara Mhoir, cho easgaidh 's a ghlacadh Gaidseir Thobar- Mhoire buideal uisge-bheatha, gun chuireadh, gun chead. " Air d' athais," arsa Para Mor ; " an cuala tu riamh, mo ghille math, mar a thuirt clag Sgain, 'An rud nach buin duit na buin da' V " Leanaibh mise, a dhaoin'-uaisle," ars' an duine. agus e a' falbh ceum romhainn. " Is aim sa' bhaile-mh6r fhein," thuirt mise, "a tha am modh. Is fhad o 'n a chuala mi gum bi ' gille aig an fheannaig fhein a's t-fhoghar.'" Dh' iarr sinn air ar toirt gu tigh Eoghain Oig, far an do rinn iad ar beatha gu cridheil. \ Slan leat, a Mhairi, a ghraidh, air an am. Cuiridh mi litir eile ad ionnsaidh ann an uine ghoirid, an uair a gheabh mi cosnadh. Chan 'eil thu fhein agus na paisdean tiota as mo chuimhne. bi furachair mu Lachann beag, mo chuilean gaolach. Am Freasdal a bhith maille riut — guidhe durachdach D' Fhir-phosda ghradhaich, FlONNLAGH MAC-AONGHAIS. 44 III. MURCHADH AGUS MlONACHAG. Chaidh Murchadh agus Mionachag do "n choille aon la a bhuain subh ; ach mar a bhuaineadh Murchadh dh' itheadh Mionachag. Dh' fhalbh Murchadh a dh' iarraidh slat a ghabhail air Mionachag 's i ag itheadh a chuid subh. " De do- naidheachd an diugh, a Mhurchaidh V ars : an t-slat. "Is e mo naidheachd gu bheil mi ag iarraidh— Slat a ghabhail air Mionachaig 's i 'g itheadh mo chuid subh." " Chan fhaigh thu mise," ars' an t-slat, " gus am faio-h thu tuagh a bhnaineas mi." Rainig e an tuagh. " De do naidh- eachd an diugh, a Mhurchaidh?" "Is e mo naidheachd gu bheil mi ag iarraidh — Tuagh a bhuain slait — slat a ghabhail air Mion- achaig 's i 'g itheadh mo chuid subh." " Chan fhaigh thu mise gus am faigh thu clach a bhleitheas mi." Rainig e a' chlach. " De do naidheachd an diugh, a Mhurchaidh ?" " Is e mo naidheachd gu bheil mi ag iarraidh — Clach a bhleith tuaigh — tuagh a bhuain slait — slat a ghabhail air Mionachaig 's i 'g itheadh mo chuid subh." " Chan fhaigh thu mise gus am faigh thu uisge a fhliuchas mi." Rainig e an t-uisge. " De do naidheachd an diugh, a Mhurchaidh ?" " Is e mo naidheachd gu bheil mi ag iarraidh — Uisge 'dhol mu chloich — clach a bhleith tuaigh- — tua^h a bhuain slait— slat a ghabhail air Mionachaig 's i 'g itheadh mo chuid subh." " Chan fhaigh thu mise gus am faigh thu fiadh a shnamhas. mi." Rainig e am fiadh. "De do naidheachd an diugh, a Mhurchaidh ?" " Is e mo naidheachd gu bheil mi ag iarraidh — Fiadh a shnamh uisg' — uisge 'dhol mu chloich— clach a bhleith tuaigh— tuagh a bhuain slait— slat a ghabhail air Mionachaig 's i 'g itheadh mo chuid subh." 45 " Chan fhaigh thu mise gus am faigh thu gadhar a ruitheas mi." Rainig e an gadhar. " De do naidheachd an diugh, a Mhurchaidh 1" " Is e mo naidheachd gu bheil mi ag iarraidh — Gadhar a ruith feidh — fiadh a shnamh uisg' — uisge 'dhol mu chloich— clach a bhleith tuaigh— tuagh a bhuain slait — slat a ghabhail air Mionachaig 's i 'g itheadh mo chuid subh." " Chan fhaigh thu mise gus am faigh thu im a theid ri m' chasan. Rainig e an t-im. " De do naidheachd an diugh, a Mhurchaidh?" "Is e mo naidheachd gu bheil mi ag iarraidh — Im a dhol ri casan gadhair — gadhar a ruith feidh — fiadh a shnamh uisg'— uisge 'dhol mu chloich — clach a bhleith tuaigh — tuagh a bhuain slait — slat a ghabhail air Mionachaig 's i 'g itheadh mo chuid subh." " Chan fhaigh thu mise gus am faigh thu luch a sgriobas mi." Rainig e an luch. " De do naidheachd an diugh, a Mhurchaidh V " Is e mo naidheachd gu bheil mi ag iarraidh — Luch a sgriobadh ime— im a dhol ri casan gadhair — gadhar a ruith feidh — fiadh a shnamh uisg' — uisge ; dhol mu chloich — clach a bhleith tuaigh — tuagh a bhuain slait — slat a ghabhail air Mionachaig 's i 'g itheadh mo chuid subh." "Chan fhaigh thu mise gus am faigh thu cat a shealgas mi." Rainig e an cat. " De do naidheachd an diugh, a Mhur- chaidh 1 ?" " Is e mo naidheachd gu bheil mi ag iarraidh — Cat a shealg lucha — luch a sgriobadh ime— im a dhol ri casan gadhair — gadhar a ruith feidh — fiadh a shnamh uisg' — uisge 'dhol mu chloich — clach a bhleith tuaigh — tuagh a bhuain slait — slat a ghabh- ail air Mionachaig 's i 'g itheadh mo chuid subh." "Chan fhaigh thu mise gus am faigh thu bainne dhomh." Rainig e a' bho. " De do naidheachd an diugh, a Mhurchaidh ?" " Is e mo naidheachd gu bheil mi ag iarraidh — Bainne do 'n chat— cat a shealg lucha — luch a sgriobadh ime — im a dhol ri casan gadhair — gadhar a ruith feidh— fiadh a shnamh uisg'— uisge 'dhol mu 46 chloich — clach a bhleith tuaigh — tuagh a bhuain slait — slat a ghabhail air Mionachaig 's i 'g itheadh mo chuid subh." " Chan fhaigh thu bairme uamsa gus am faigh thu boitean o 'n ghille-shabhail domh." Rainig e an gille-sabbaii. " De do naidheachd an diugh, a Mhurchaidh V "Is e mo naidheachd gu bheil mi ag iarraidh — Boitein do 'n bho — bainne do 'n chat— cat a shealg lucha — luch a sgriobadh ime — im a dhol ri casan gadhair — gadhar a ruith feidh — fiadh a shnamh uisg' — uisge 'dhol mu chloich — clach a bhleith tuaigh— tuagh a bhuain slait — slat a ghabhail air Mionachaig 's i 'g itheadh mo chuid subh." " Chan fhaigh thu boitean uamsa gus am faigh thu bonnach o 'n bhean-fhuine dhomh." Rainig e a' bhean-fhuine. " De do naidheachd an diugh, a Mhurchaidh 1 ?" " Is e mo naidheachd gu bheil mi ag iarraidh — Bonnaich do 'n ghille-shabhail — boitein do 'n bho — bainne do 'n chat — cat a shealg lucha — luch a sgriobadh ime — im a dhol ri casan gadhair — gadhar a ruith feidh — fiadh a shnamh uisg' — uisge 'dhol mu chloich — clach a bhleith tuaigh — tuagh a bhuain slait — slat a ghabhail air Mionachaig 's i 'g itheadh mo chuid subh." " Chan fhaigh thu bonnach uamsa gus am toir thu stigh uisg' a dh' fhuineas e." " Co ann a bheir mi stigh an t-uisge ?" " Chan 'eil soitheach ann ach an criathar-cabhrach sin." Thug Murchadh leis an criathar-cabhrach, agus rainig e an tobar ; ach a h-uile deur a chuireadh e sa' chiiathar-chabhrach rachadh e troimhe. Thainig feannag os a chionn agus ghlaodh i, " Gorag, gorag !" " Tha thu ceart, fheannag," arsa Murchadh. " Cre ruadh 's coinneach — ere ruadh 's coinneach," thuirt an fheannag. Chuir Murchadh cre ruadh agus coinneach anns a' chriathar; thug e stigh an t-uisge do 'n bhean-fhuine, agus fhuair e — Bonnach do 'n ghille-shabhail — boitean do 'n bho — bainne do 'n chat — cat a shealg lucha — luch a 47 sgriobadh ime— im a dhol ri casan gadhair — gadhar a ruith feidh— fiadh a shnamh uisg'— uisge 'dhol mu chloich — clach a bhleith tuaigh — tuagh a bhuain slait— slat a ghabhail air Mionachaig 's i 'g itheadh a chuid subh. Ach an uair a thill Murchadh bha Mionachag an deidh sgaineadh. IV. Cead Deireannach nam Beann. Bha mi 'n de m Beinn-d6rain, 'S na 'coir cha robh mi aineolach ; Chunna mi na gleanntan, 'S na beanntaichean a b' aithne dhomh. B'e sin an sealladh eibhinn, Bhith 'g imeachd air na sleibhtean, 'N uair bhiodh a' ghrian ag eirigh, 'S a bhiodh na feidh a' langanaich. B' aobhaeh a' ghreidh uallach, 'N uair ghluaiseadh iad gu farumach, 'S na h-eildean air an fhaaran, Bu chuannar na laoigh bhallach ann ; Na maoislichean 's na ruadh-bhuic, Na coilich dhubha 's ruadha, 'S e 'n ceol bu bhinne chualas 'N uair chluinnt' am fuaim sa' chamhanaich. 'S togarrach a dh' fhalbhainn Gu sealgaireachd nam bealaichean, 'Dol moch a dhireadh garbhlaich, 'S gum b' anmoch tigh'nn gu baile mi ; An t-uisge glan 's am faileadh Th' air mullach nam beann arda, Chuidich e gu fas mi ; 'S e rinn domh slaint' is fallaineachd. Fhuair mi greis a in' arach Air airidhean a b' aithne dhomh, Ki cluiche, 's mire, 's manran, 'S bhith 'n coibhneas blath nan caileagan ; 48 Bu chuis an aghaidh naduir Gum maireadh sin an drast ami ; 'S e b' eiginn bhith ga 'm fagail 'N uair thainig trath dhuinn dealachadh. Nis o 'n bhuail an aois mi, Fhuair mi gaoid a mhaireas domh, 'Binn milleadh air mo dheudach, 'S mo leirsinn air a dalladh orm ; Chan urrainn domh bhith treubhach, Ged a chuirinn feum air, 'S ged bhiodh an ruaig am dheidh-sa, Cha dean mi ceum ro chabhagach. Ged tha mo cheann air liathadh, 'S mo chiabhagan air tanachadh, 'S trie a leig mi mial-chu Ri fear fiadhaich, ceannardach ; Ged bu toigh learn riamh iad, 'S ged fhaicinn air an t-sliabh iad, Cha teid mi nis ga 'n iarraidh Bho 'n chaill mi trian na h-analach. Ri am dol aims a' bhuireadh, Bu durachdach a leanainn iad, 'S bhiodh uair aig sluagh na duthcha, 'Toirt oran ura 's rannachd dhoibh ; Greis eile mar ri cairdean, 'N uair bha sinn anns na campan ; Bu chridheil anns an am sinn, 'S cha bhiodh an dram oirnn annasach. 'N uair bha mi 'n toiseaoh m' oige, 'S i ghoraich a chum falamh mi ; 'S e 'm fortan 'tha cur oirnne Gach aon ni coir a ghealladh dhuinn ; Ged tha mi gann a storas, Tha m' inntinn lan de sholas, Bho 'n tha mi ann an dochas Gun d' rinn Nigh'n Deors' * an t-aran domh. * His musket. 49 Bha mi 'n de sail aonach, 'S bha smaointean m6r' air m' aire-sa, Nach robh 'n luchd-gaoil a b' abhaist 'Bhith siubhal fasaich mar rium ann ; 'S a' bheinn is beag a shaoil mi Gun deanadh ise caochladh, Bho 'n tha i nis fo chaoirich, 'S ann thug an saoghai car asam. 'N uair sheall mi air gach taobh dhiom, Chan fhaodainn gun bhith smalanach, Bho 'n theirig coill is fraoch ann, 'S na daoine 'bh' ann cha mhaireann iad ; Chan 'eil fiadh r' a shealg ann, Chan 'eil eun no earb ann, Am beagan nach 'eil marbh dhiubh, 'S e rinn iad falbh gu baileach as. Mo shoraidh leis na frithean — 's miorbbailteach na beannan iad, Le biolair uaine 's f ior-uisg', Deoch uasal, riomhach, cheanalta ! — Na blaran a tha priseil, 'S na fasaichean 'tha lionmhor j Bho 'n 's ait' a leig mi dhiom iad, Gu brath mo mhile beannachd leo ! Y. OlDHCHE NA CALLAINNE AN TlR CHEIN. Is tiamhaidh, trom, mo chridhe 'nochd, Is mi am aon'ran bochd learn fhein ; Chan iarr mi tamh, chan fhaigh mi lochd, Is mi fo mhuig an duthaich chein. Is iumadh cuimhne thursach, throm, 'Tha 'dusgadh broin 's ga m' chur fo sprochd ; 'S e 'thog an osna ann am chom, Nach 'eil mi 'n Tir-nam-Beann an nochd. 4 50 Tha Tir-nam-Beaim mar bhi i riamh — Gach gleann, is sliabh, is creag nam faobh, An creachann ard 's am bi am fiadh, 'S an leacann liath 'tha sios o 'thaobh. Tha, fos, gach allt a' leum le toirm, Bho chreig gu creig a sios gu traigh ; Tha barr an fhraoich fo 'bhadain ghorm', Gu trom 's gu dosrach mar a bha. Ach c' ait' a bheil na cairdean graidh D' an d' thug mi baigh an laithean m' oig' ? 'S e fath mo mhulaid is mo chradh A mheud 's a tha dhiubh 'n diugh fo 'n fhoid. Tha al a' falbh is al a' teachd, Mar thonn a' leantainn tuinn air traigh ; Ar bliadhnaichean tha iad, gu beachd, Mar sgeulachd dhiomhain, ghearr, gun sta. Athair mo ghraidh, chan 'eil e beo ; Mo mhathair chaomh chan 'eil i aim ; 'S mo cho-aoisean rinn falbh mar cheo A dh' fhuadaichear le gaoth nam beann. slan le comunn caomh mo ghaoil A chuireadh faoilt am chridhe bochd ! Mo chreach chan 'eil iad air an t-saogh'l A dheanadh aobhach mise 'nochd. Ach tha iad beo an duthaich chein — An Tir-na-Grein, gun oidhch' a chaoidh, 'S coinnichidh sinn a ris a cheil', Gun suil fo dheur, gun chridh' a' caoidh. C' ar-son a bhithinn bronach, bochd, A' caoidh fo sprochd an so leam fhein ? Do shuil, a Dhe, tha orrns' an nochd, Fo dheoraidheachd an duthaich chein. Cha bhi mi 'caoidh, cha toir mi geill ; Fo thaic do sgeith gun iarr mi tamh ; Do thoil-sa deanar leam, a Dhe, Ga m' striochdadh fhein a chaoidh fo d' laimh. 51 VI. Mac og ax Iarla Buaidh. " Cha teid mise chaoidh de m' dheoi i Gu mac 6g an Iarla Ruaidh, Gus an cuir a' bheinn ud shios Culaobh ris a' bheinn ud shuas. " Cha teid mise chaoidh de m' dhfoin Gu mac 6g an Iarla Ruaidh, Gus an dean an eala bhan Nead gu h-ard air bharr nan stuagh. " Cha teid mise chaoidh de m' dheoin Gu mac 6g an Iarla Ruaidh, Gus an cuir am bradan breac Tri cuir mhear' an cro nan uan." Thog a muime thall a ceann — " ; S gorach learn do chainnt, a luaidh ; Bheir thu gaol, roimh Fheill-an-R6id, Do mhac 6g an Iarla Ruaidh. " Cainnt nan 6g-bhan tha mar dhruchd A m 'ghrian a shughadh suas ; Mu 'n tig Samhain bidh tu posd' Aig mac 6g an Iarla Ruaidh." 'Bheinn ud shuas 's a' bheinn ud shios, Cha do charaich rianih 's cha ghluais, Ach thag Mairi gaol gun gho Do mhac 6g an Iarla Buaidh. Tha 'n eala 'gur san eilean bhan 'S am bradan tarr-gheal feadh a' chuain, 'S tha Mairi nis na 'ceile phosd' Aig mac 6g an Iarla Buaidh. 52 VII. Linn an Aigh. "An uair bha 'Ghaidhlig aig na h-e6in," Bha 'm bainne air an Ion mar dhriichd ; A' mbil a' fas air barr an fhraoich, 'S a h-uile ni cho saor 's am burn. Cba robh daoin 5 a' paidheadh mail ; Cha robh cain orra no cis — Iasgach, sealgach, agus coill, Ac' gun fhoiglmeachd is gun phris. Cba robh cogadh, cha robh comh-stri, Cha robh connsachadh no streup — H-uile h-aon a' gabhail comhnuidh Anns an t-seol bu deoin leis fhein. Cha robh gath air creich no toir ; Bha gach duil 'tigh'nn beo an sith ; Feum sam bith cha robh air mod, 'S lagh na corach aims a' chridh'. Dh' or no dh' airgead cha robh miadh, Sogh is fialachd air gach laimh ; Aire cha d' fhiosraich duine riamh, Is cha d' iarr aon neach cuid chaich. Bha coibhneas, comunn, iochd, is gradh, Anns gach ait am measg an t-sluaigh ; Eadar far an eirich grian, 'S far an laigh i 'n iar sa' chuan. Bha gach achadh fo throm bharr, Gu lan 's gu torrach, air a' chluain ; Bliochd is bainne aig an al ; Innis amis gach ait aig buar. Cha robh feum air cleith no crann ; Chinn gach ni neo-ghann leis fhein ; Meas is blaths sa' h-uile h-am — A' bhhadhna na 'samhradh gu leir. 53 VIII. TUIREADH. Dh' iadh ceo nan stuc'nm aodann Chuilinn, Is sheinn a' bhean-shith a torman mulaid, Tha suilean gorm, ciuin, san Dun a' sileadh, Bho 'n thriall thu uainn 's nach till thu tuilleadh. Cha till, cha till, cha till Mac-Cruimein, An cogadh no sith cha till e tuilleadh, Le h-airgead no ni cha till Mac-Cruimein, Cha till gu brath gu La na Cruinne. Tha osag nam beann gu fann ag imeachd, Gach sruthan 's gach allt gu mall le bruthach ; Tha ealta nan speur feadh gheugan dubhach, A' caoidh gun d' fhalbh 's nach till thu tuilleadh. Tha 'n fhairge fa-dheoidh lan broin is mulaid, Tha 'm bata fo sheol, ach dhiult i siubhal, Tha garthaich nan tonn le fuaim neo-shubhach, Ag radh gun d' fhalbh 's nach till thu tuilleadh. Cha chluinnear do cheol san Dun mu fheasgar, 'S mac-talla nam mur le muirn ga fhrea^airt, Gach fleasgach is oigh gun cheol, gun bheadradh, Bho 'n thriall thu uainn 's nach till thu tuilleadh. 54 OUTLINES OF GAELIC GRAMMAR, THE NOUN— DECLENSION. The noun has four cases — Nominative, Genitive, Dative, and Vocative. The Accusative is of the same form as the Nominative. There are two numbers — Singular and Plural, but remains of a Two, or Dual, number exist with da, which in the nom. takes a form agreeing w T ith the dat. sing. ; as da /hear, two men ; da chirc, two hens, iromfear and cearc, respectively. The Gender of a noun is known only from the influence upon it of the article preceding it, or from its own influence on the adjective following. Feminine nouns are initially aspirated, if possible, by the article, and themselves aspirate the initial consonant, if it exists, of adjectives and other words in close contact following. This process is reversed in the gen., masculine nouns showing initial aspiration and aspirating the succeeding word, while the feminine gen. makes no other change than its own gen. inflection. There is no distinction of gender in the plural. As to Declension, nouns are firstly classified according as they form their plural, which should end in a consonant. Nouns having i in the plural, either singly or in digraph form, before the final consonant or consonants, belong to the Strong Declension ; nouns adding final n, broad, for the plural belong to the Weal- Declension or to the Mixed Declension. The Weak Declension shows no inflection for cases either in the singular or in the plural. I. — Strong Declension. The root vowel or digraph in monosyllables, or in poly- syllables the final vowel or digraph, is broad ; the gen. and voc. sing, and nom. pi. insert i. The dat. pi. may be in ibh final, if the word is a monoysllable. All nouns of this declension are masc. 55 bard, a bard. Singular. Plural. Worn, bard baird Gen. baird bhard Dat. bard baird, bardaibh Voc. a bhaird a bharda The final vowel is usually a singly or in digraph. Diminutives and other nouns in -an, and most derivatives in -ach, belong to this declension : aran, bread, gen. and voc. sing., and nom. pi. arain ; balach, g. balaich. In monosyllables the following changes take place on the root vowel or digraph in forming the plural : — 1 a becomes . . . . ai : gradh, love a „ . . . . ai : cat, cat a with liquids becomes ui : fait, hair 2 ea becomes . . . . ei : each, horse ea with liquids becomes i : ceann, head 3 ia becomes . . . . ei : fiadh, deer 4 ua ,, ... . uai : sluagh, people 5 6 ,, . . . . di : 61, drinking o with liquids becomes ui : bord, board 6 o becomes . . . . ui : hoc, buck 7 ao ,, , . . . aoi : laogh, calf 8 eb ,, ' .... iid : ceol, music 9 lo ,, . . . . i : sio-1, seed 10 ii, u ,, ... in, ui : cul, bach g. graidh g. cait g. fuilt g. eich g. cinn g. feidli g. sluaigh g. oil g. biiird g. buic g. laoigh g. ciu.il g. sil a. ctiil. Polysyllables usually have a or ea as the final vowel ; a becomes ai in the genitive ; ea becomes i, save before liquids, when ea becomes ei. E.g. coileach, cock, g. coilich. Polysyllables in io have i. Strong Decl. Nouns iveakened in the Plural. bealach, a pass ; Ion, a mead. Sing. N., D. bealach Ion G. bealaich loin V. a bhealaich a loin Plu. N. t D. bealaichean lointean G. . bhealach Ion V. a bhealaichean a lointean Polysyllabic nouns, especially in -ach (nearly all in -lach) and -an, are apt to be thus declined. Derivatives in -as, -us, and -adh, belong here usually, as do even monosyllables in n, which takes a t before the plural n. So broilleach, bosom, g. broillich ; saoghal, world, pi. saoghalan; cuan, sea, pi. cuantan; dorus, door, has the pi. dorsan ; aingeal, angel, has ainglean ; while dos, bunch, tassel, has g. dois and pi. dois or dosan. 56 Some pollysyllables in -ar are apt to make the plural in contracted -ichean : leabhar, m. and f., book, pi. leabhraichean ; but briathar, word, pi. briathran. II. — Weak Declension. Nouns ending in a vowel, in -chd, and in -air, denoting agents or instruments, are of the Weak Declension. They are of either gender. gille, m., a lad. Singular. Plural. Nom. gille gillean Gen. gille ghillean Bat. gille gillean Voc. a ghille a ghillean There is usually an inserted ch, th, or nn, between the final vowel and the -an of the plural. In words having liquids before their final vowel a t is inserted in a few cases. When the last vowel of the root is slender the tendency is to flank the inserted ch with broad vowels, and vice versa : thus bdta, bdtaichean ; bliadhna, bliadhnaichean ; cridhe, cridheachan. 1, Words in a : iarla m., earl, pi. iarlan bata m., stick, pi. batachan, bataichean teanga f; tongue, pi. teangan, teangannan 2. Words in e : buille A blow, pi. buillean uisge m., water. pi. uisgeachan coille wood. pi. coilltean baile m., town. pi. bailtean teine m., fire, pi. teintean 3. Words in o, o, it : cno /., nut, pi. cnothan 4. Words in chd : mallachd curse, pi. mallachdan 5. Words in air (eir, oir) : dorsair m., doorkeeper, pi. dorsairean piobaire 7)1. , piper, pi. piobairean III. — Mixed Declension. In this declension the singular is Strong, or has inflections as the Strong Declension has, while the plural is Weak, and ends in broad n. 1. The Feminine Broad Declension. Feminine nouns whose vowel or digraph, if monosyllabic, is broad, or whose final vowel or digraph is broad, are thus declined : — 57 cluas, ear cas, foot caileag, girl h N. cluas cas caileag G. cluaise coise caileig(e) D. cluais cois caileig V. a chluas a chas a chaileag Dual da chluais da chois da chaileig Plu. N. cluasan casan caileagan G. chinas chas chaileag(an) D. cluasan, cluasaibh casan, casaibh caileagan V. a chluasan a chasan a chaileagan The vowel changes in this declension are similar to those in the Strong Declension, only a nearly always changes to oi in the gen. and dat. sing. In monosyllables the following changes occur : — 1 a becomes cli : lamh, hand g. laimhe a ,, ...... oi : clach, stone g. cloiche 2 ea ,, i : cearc, hen g. circe ea with rg, Ig, g, ch, becomes ei : creag, crag g. creige creach, spoil g. creiche 3 ia becomes ei : grian, sun g. greine 4 ua ,, uai : tuagh, axe g. tuaighe 5 d ,, oi : brog, shoe g. broige o ,, , ui : long, ship g. luinge 6 ao ,, aoi : gaoth, vrind g. gaoithe 7 lo ,, i : crioch, e>id g. criche 8 eu ,, 6i : breug, lie g. breige 2. Feminine Slender Declension. Feminine nouns whose root vowel or digraph is in i, or whose final syllable has i alone or in digraph, have the genitive either in suffixed a or e, as thus : (a) su.il, eye. (b) cainnt, speech. Singular. N. suil G. sul a D. suil V. a shuil Plural. suilean shul suilean, siiilibh a shuilean Singidar. Plural. cainnt cainntean cainnte chainntean cainnt cainntean, cainntibh a chainnt a chainntean (a) Of the sidl class may be mentioned mil, meala, honey ; fuil,fala, blood ; febil, fedla, flesh ; uaimh, uamha, cave ; buaidh, victory, g. buadha and buaidhe, g. pi. bhuadh. Contraction may take place in polysyllabic nouns, as didhaich, country, g. didhcha, pi. didhchannan ; fiacail, tooth, g.Jiacla, pi. fiaclan. (b) Of the cainnt class, which is numerous, are gniiis, gniiise, countenance ; sith, peace ; caoir, blaze ; druid, starling ; cuirm, feast ; 58 tuil, flood, pi. tuiltean — a liquid final with inserted t in the plural. Contracted nouns, usually with liquids, are — madainn, morning, g. maidne, pi. maidnean banais, wedding, g. bainnse, pi. bainnsean obair, work, g. oibre, pi. oibrean abhainn, river, g. aibhne, pi. aibhnichean To this declension form belong muir, f. and m., sea, g. mara, pi. marannan ; cndimh, m., bone, g. cndmha, pi. cnaimhean or cnamhan. 3. Stems in a Broad Vowel with suffixed a Gen. These nouns are generally masculine ; the plural is in -an or -annan. loch, m., a lake. Singular. Plural. N. and V. loch lochan, lochannan 67. locha loch D. loch lochan, lochaibh, lochannan So cath, g., catha, m., fight ; sruth, m., stream ; luch, f., mouse, g. lucha, pi. luchan, and luchaidh ; lagh, m. and f., law ; fios, m. and f., knowledge ; earb, f., roe ; dealbh, m., picture ; piob, f., pipe. 4. Liquid Stems ivith the Gen. in a suffixed or inclusive, (a) druim, m., ridge ; (b) cathair, f., chair ; (c) athair, father. Sing. N. druim cathair athair G. droma cathrach athar D. druim cathair athair Plu.K. and D. dromannan cathraichean athraichean G. dhromannan chathraichean athraichean (a) To the druim class, which oftenest have the stem vowel eu f belong ceum, in., step ; Mum, m. and f., leap ; beum, m., blow ; am, m., time, g. ama ; anam, m., soul, g. anma. (6) Like cathair are declined luachair, f., rushes, g. luachrach ; lasair, f., flame ; litir, f., letter ; coir, f., right, g. cbrach ; sail, f., heel, g. sdlach, pi. sdiltean, sailean, to which add caora, f., sheep, g. caorach, pi. caoraich, caoirich. (c) Words of kinship are declined like athair, as mdthair, mother ; brdthair, brother, pi. brdithreaii ; and piuthar, sister, g. peathar, pi. peathraichean. 5. Stems suffixing n for the Gen. and other cases. guala, f. shoulder. Singular. Plural. j\ t . guala, gualainn guailneaii, guaillean G. gualainn, guailne, guaille ghuailnean, ghuaillean D. gualainn guaillean, guaillibh 59 Somewhat similarly are declined talamh, m. and f., earth, g„ talmhainn ; bru, f., belly, g. 6ron?2, d. broinn, v. bhrit, pi. bronna ,. gobha and gobhaiun, m., smith, g. gobhainn, pi. goibhnean ; cii, m., dog, g. com, d. cm, v. r/iom, pi. com ; b6, f., cow, g. and d. boin, or frtf, v. Vh6, pi. &ct, g. pi. bhd. 6. Masculine or Common Stems with suffixed e Gen. About a dozen nouns have this inflection, which is as follows :— tigh, m., a house. Singular. Plural. N. tigh tighean G. tighe thighean D. tigh tighean, tighibh V. thigh thighean So neamh, m., heaven, g. neimhe, or neimh ; ugh, m., egg ; im, m.,, butter, g. ^wze; tir, i. and m., land; and gleann, m., glen, g. glinne, with sliabh, m., moor, g. sleibhe or sleibh, which both take a i in the plural — gleanntan and sUibhtean ; to which add ainm, m., name, g.. ainme, pi. ainmean or ainmeannan. IV. — Irregular Declension. Here belong 6for "own": a chuid daoine, his men ; a cuid mac, her sons. Fear, te, aon, man, female ( or female one), and one, are used indefin- itely alone and also with the above words and expressions. Prepositional Pronouns. mi tu e i aigl ° } at . . ag / agam agad aige aice ' pi. againn agaibh aca air, ) orm ort air oirre it \ Yon . (for) / pi. oirnn oirbh orra ann, in . . annam annad ann innte pi. annainn annaibh annta T} out °f ■ asam pi. asainn asad asaibh as asta aiste bho ) r o j f rom (bh)uam (bh)uat, (bh)uait (bh)uaith ( bhjuaipe pi. (bh)uainn (bh)uaibh (bh)uapa de, of, off . diom diot deth di pi. dinn dibh diiibh do, to . . domh dut, duit da di pi. duinn duibh doibh eadar, between ^>/. eadarainn eadaraibh eatorra fo, under . fotham fothad fotha foipe pi. fothainn fothaibh fopa gu, to . . thugam thugad thuige thuice pi. thugainn thugaibh thuca His } — learn leat leis leatha ' pi, leinn leibh leo ™m)} ab0Ut umam umad uime uimpe * pi. umainn umaibh umpa Ti )to . . ns j rium riut ris rithe * pL rinn, ruinn ribh riutha, riu roimh, before romham romhad roimh e roimpe pi. romhainn romhaibh rompa thar, over . tharam tharad thairis air thairte pi. tharainn tharaibh tharta troimh, through tromham tromhad troimhe troimpe pi. tromhainn tromhaibh trompa 67 mi tn e * Emphatic forms agam-sa agad-sa aige-san aice-se pi. againn-ne agaibh-se aca-san Prepositional Possessives. mo do a ar bhur Aig, ag, ga, at ga m' ga d' ga ' g' ar g' ur Ann, an, na, in am ad na ' na 'r n' ur THE VERB. The Gaelic verb has Voice, Mood, Tense, Number and Person. It differs from the English and Classical verbs in not having par- ticiples active, and in having two forms of the Indicative mood, one used when the verb is or can be the very first word in the sentence, and the other when the verb comes after a particle, such as the interrogative particles an and nach, the negative cha, and the conjunctions gun, nach, mvln, mur, and na'n. The form used after these particles is called the Dependent Form ; the other is called the Absolute Form. For instance, Buailidh mi, I shall strike, becomes, when in the Dependent Form, Am huail mi ? Shall I strike 1 The Gaelic Infinitive is also peculiar ; it is an abstract noun variously formed by the abstract suffixes -adh, -did, -t, -nn, &c. The Verb " to be." Besides the Absolute and Dependent Forms, the verb " to be" has also an Assertiye or Emphatic Form, viz., is, as, Is gbrach thu = 'Tis foolish you are : is mi a rinn e = it was I who did it. Indicative Mood. Absolute. Dependent. Assertive. Pres. 1, 2, 3 tha mi, thu, &c. bheil (* - a for am, is mi, tu, &c. gu for gum) beil ( - am) 'eil (-nach, mur,' Eel. as (a's) or is chan) Dept. nil (Am mi ? Cha mhi) Fut. 1, 2, 3 bithidh or bidh bi mi, tu, e, &c. bhi (-cha) Bel. bhitheas or bhios Past bha mi, thu. &c. robh mi, thu, &c. bu mhi, tu, sinn, sibh b' e, b' i, b' iad ( aspirating nouns and adjectives ) *■ The sign - means after. an, am ga 'n, ga 'm na 'n, na 'm 68 Subjunctive Mood. Absolute Dependent (and after cha and rel.) (after am, nach, na'm, mur). 1 bhithinn, / would be bithinn 2 bhitheadh or bhiodh tu bithcadh or biodh tu 3 bhitheadh or bhiodh e, i bitheadh or biodh e, i 1 bhitheamaid or bhiomaid bitheamaid or biomaid 2 bhitheadh or bhiodh sibh bitheadh or biodh sibh 3 bhitheadh or bhiodh iad bitheadh or biodh iad Imperative Mood. Singular. Plural. 1 bitheam, let me be bitheamaid 2 bi, be bithibh 3 bitheadh, biodh e, i, let him be bitheadh, biodh iad Infinitive — bith, being ; a bhith, to be. The verb "to be" has the impersonal forms thatar (thdthar} and beilear, there is ; bitear (bit/tear), there will be, let there be ; and bhatar (bhathar) and robhar, there was. CONJUGATION. To conjugate a Gaelic verb the parts to be given are the imperative, fut. and past indicative, and the infinitive. With the regular verbs the imperative and infinitive are sufficient. There are two conjugations —the Consonant Conjugation, where the verb begins with any consonant save/; the Vowel Conjugation, where the verb begins with a vowel or with /. Consonant Conjugation. buail, strike. active voice. Indicative. Absolute. Dependent. Future 1, 2, 3 buailidh mi, tu, &c. buail mi, thu, &c. Rel. bhuaileas mi, tu, &c. bhuail ( - cha) Past 1, 2, 3 bhuail mi, thu, ike. do bhuail Sidjjunctive. Absolute (and after cha and rel.) Sing. 1 bhuailinn, / would strike 1 buailinn, / should strike 2, 3 bhuaileadh tu, e, i - 2, 3 buaileadh Dependent. 69 PI. 1 bhuaileamaid 1 buaileamaid 2, 3 bhuaileadh sibh, iad 2, 3 buaileadh Imperative. 1 buail earn, let me strike buaileamaid, let us strike, 2 buail, strike _ buailibh, strike ye 3 buaileadh e, let him strike buaileadh iad, let them strike Infinitive — bualadh, striking ; a bhualadh, to strike ; a' bualadh, a-striking. PASSIVE VOICE. Indicative. Absolute. - Dependent. Future 1, 2, 3 buailear mi, thu, &c. buailear mi, & bhuailear - cha and re I). Past 1, 2, 3 bhuaileadh mi, thu, &c. do bhuaileadh mi, &c. Subjunctive. Absolute 1, 2, 3 bhuailteadh mi, thu, &c. — / would be struck. and after cha Dependent 1, 2, 3 buailteadh mi, thu, &c. — I should be struck. Imperative. 1, 2, 3 buailtear mi, thu, &c. — let me be struck, be thou struck, let him, &o. P article — buail te, struck. Vowel Conjugation. — 61, drink. fag, leave. ACTIVE VOICE. Indicative. Fut. Absolute 1, 2, 3 olaidh mi &c. fagaidh mi, &c. Eel. dh' olas mi, &c. dh' fhagas mi, &c. Dependent 1, 2, 3 61 mi, &c fag mi, &c. \ (but chan fhas; mi, &c.) Past Absolute 1, 2, 3 dh' 61 mi, &c. dh' fhag mi, &c. Dependent 1, 2, 3 d' 61 mi, &c. d' fhag mi, n I will not wed, Should all the race of nature die, And none be left but he and I. For all the gold, for all the gear, And all the lands both far and near, That ever valour lost or won, I would not wed the Earlie s son." " A maiden's vows," old Callum spoke, "Are lightly made and lightly broke ; The heather on the mountain's height Begins to bloom in purple light ; The frost- wind soon shall sweep away That lustre deep from glen and brae ; Yet Nora, ere its bloom be gone, May blithely wed the Earlie's son." "The swan," she said, "the lake's clear May barter for the eagle's nest ; [breast The Awe's fierce stream may backward turn Ben-Cruachan fall and crush Kilchurn ; Our kilted clans, when blood is high, Before their foes may turn and fly ; But I, were all these marvels done, Would never wed the Earlie's son.' Still in the water-lily's shade, Her wonted nest the wild-swan made ; Ben-Cruachan stands as fast as ever, Still downward foams the Awe's fierce river To shun the cla=>h of foeman's steel, No Highland brogue has turned the heel ; But Nora's heart is lost and won— She's wedded to the Earlie's son Page 51, line 15 — " Muime." The term "muime" here means, not stepmother, but nurse or lady-attendant. Page 51, line 17— " Feill-an-R6id"— the Feast of the Holy Rood, 14th September. Page 52, line 3—" An uair bha 'Ghaidhlig aig na h-e6in ?" The author poetically fixes the period of the Golden Age as the time " when the birds spoke the Gaelic language." The line quoted is from a poem by Ewen Maclachlan. Page 53, lines 5 and 19 — "An Dun." This refers to Dunvegan Castle, the seat of Macleod of Macleod. Page 53, line 7 — " Mac-Cruimein." The Mac-Crimmons were the hereditary pipers of Dunvegan. The one of them who forms the subject of this popular Lament fell at the Rout of Moy. Page 53, line 13 — " Ealta nan speur" — " the coveys of the sky" — the fowls of heaven. CONTENTS. Page. Gaelic Sounds and their Symbols 1 Exercises 7 Reading Lessons— i., ii. The Shoemaker and the Fairies 12 in., iv. Little John Macandrew 15 v., vi. The Queen at Taymouth 20 vii. , viii. The Black Tailor of the Battle-Axe ... 22 ix., x. Malcolm the Sailor , 27 xi. The Prodigal Son . 33 Specific Readings — i. Sgeul mu Choire-na-Sithe 36 it. Litir o Fhionnlagh Piobaire 40 in, Murchadh agus Mionachag 44 iv. Cead Deireannach nam Beann 47 v. Oidhche na Callainne an Tir chein . . , .49 vi. Mac Og an Iarla Ruaidh 51 vn. Linn an Aigh £W viii. Tuireadh 53 Outlines of Gaelic Grammar 54 Notes on Specific Readings 74 AUTHOR OR SOURCE. Reading Lessons — i., il— Fairy Tale, adapted by J. W. ; m., iv. —Spdach, in " Cuairtear nan Gleann ;" v., vi.— Rev. Dr Norman Macleod ; vii., viii. — Aonghas Bdn in "Cuairtear;" ix., x. — J. W. ; xi.— Luke xv. Specific Readings— l, ii.— Rev. Dr N. Macleod; in.— Folk Tale adapted by J. W. ; iv.— Duncan Ban Macintyre ; V. — Rev. Dr N. Macleod ; vi. — " Albyn's Anthology ;" vn. — " Duanaire ;" viii.— Old Gaelic Song. \