T UNIVERSITY OF N.C. AT CHAPEL HILL 00037328828 SELECTIONS FROM LATIN AUTHORS (285 B. C— 200 A. D.) BY HERBERT CUSHING TOLMAN, Ph. D. OF THE UNIVERSITY OF WISCONSIN. MADISON, WIS. TRACY, GIBBS & CO. 1892 COPYRIGHT, TRACY, GIBBS & CO 1892. Tracy, Gibbs & Co., Printers and Stereotypers. TO REV. L Z. FERRIS, AS A TOKEN OF GRATITUDE FOR HIS CONSTANT HELP AND ENCOURAGEMENT IN MY EARLY YEARS. Digitized by the Internet Archive in 2012 with funding from University of North Carolina at Chapel Hil http://www.archive.org/details/selectionsfromlaOOtolm PREFACE. In these selections it has been my aim to put into the hands of the student extracts from the Latin authors which are not commonly read in the prescribed course of a college curriculum. This little book is intended to give a survey of the literature of the language from the earliest period. It is expected that the instructor shall lecture upon each author, using the selections to bring the pupil more into touch with the writer he is considering. To many students the horizon of Latin authors is exceedingly limited; a pupil, for example, may be familiar with the name of Ennius, meeting it so often in the later writers, but it does not bring to him that meaning which it would, if he read lines from Ennius, and realize what a misfortune that we have so scanty a legacy from this early poet. Let a few weeks be spent even in Freshman year in a hasty glance at Latin literature and the individual writers will be read with more appreciation. No extracts are given from such authors as the student is* expected to have read before entering the university, or will read during Fresh- man and Sophomore years; e. g. Vergil, Livy, Plautus, etc. It is earnestly recommended to the instructor that he supplement these selections by daily translating longer specimens from the works of each Latin writer. It is my intention to follow this volume with an edition of Latin authors, (especially Christian writers,) from the fourth to the eighth centuries A. D. HERBERT CUSHING TOLMAN. Madison, Wis., Feb. 26, 1892.' CATALOGUE OF LATIN AUTHORS. Livius Andronicus. BEFORE CHRIST. THIRD CENTURY. I Gnaeus Naevius. Titus Maccius Plautus. Quintus Ennius. Marcus Porcius Cato. Statius Caecilius. SECOND CENTURY. Marcus Pacuvius. Publius Terentius Afer, Lucius Attius. Gaeus Lucilius. FIRST Lucius Afranius. Fabius Pictor. Gaeus Sempronius Tuditanus. Lucius Coeiius Antipater. Quintus Claudius Quadrigarius. Marcus Aemilius Scaurus. Gaeus Sempronius Gracchus. Lucius Lucinius Crassus. Quintus Lutatius Catulus. Marcus Terentius Varro. Marcus Tullius Cicero. CENTURY. Gaeus Decimus Laberius. Gaeus Julius Caesar. Titus Lucretius Carus. Gaeus Valerius Catullus. Gaeus Sallustius Crispus. Cornelius Nepos. Publius Vergilius Maro. Quintus Horatius Flaccus. Albius Tibullus. Sextius Propertius. AFTER CHRIST. FIRST CENTURY. Titus Livius Patavinus. Publius Ovidius Naso. Gaeus Velleius Paterculus. Marcus Valerius Maximus. Phaedrus. Aulius Persius Flaccus. Lucius Annaeus Seneca. Marcus Annaeus Lucanus. Pomponius Mela. Quintus Curtius Rufus. Petronius Arbiter. Gaeus Plinius Secundus. Gaeus Valerius Flaccus. Publius Papinius Statius. Gaeus Silius Italicus. Marcus Valerius Martialis. Marcus Fabius Quintilianus. LATIN AUTHORS. SECOND CENTURY Gaeus Cornelius Tacitus. Gaeus Plinius Caecilus Secundus. Gaeus Suetonius Tranquillus. Marcus Cornelius Fronto. Appuleius. *Aulus Gellius. Quintus Septimius Florens Ter- tullianus. Minucius Felix. Thascius Caecelius Cyprianus THIRD CENTURY. Anobius. Lactantius. Donatus. Hilarius. Ammianus Marcellinus. Flavius Vegetius Renatus Hieronymus. Augustinus. Servius Honor atus. Boethius. Priscianus. FOURTH CENTURY. Macrobius. Decimus Magnus Ausoneus. Ambrosius. Aurelius Prudentius Clemens. FIFTH CENTURY. Orosius. Coelius Sedulius. Sidonius Appollinaris. SIXTH CENTURY. Festus. Nonius Marcellus. SEVENTH CENTURY. Isidorus. Beda. EIGHTH CENTURY. I Paulus Diaconus. *With Aulus Gellius this volume of I,atin authors ends. LATIN SELECTIONS. LIVIUS ANDRONICUS. 285—204 B. C. TRANSLATION OF THE ODYSSEY. Odys. I, i. Virum mihi, Camena, insece versutum. Odys. I, 64. Mea puer quid verbi ex tuo ore audio Neque tarn tamen oblitus sum Laertie noster. Odys. V, 2Q l j, Igitur demum Ulixi cor frixit prae pavore. Odys. VI, 2g$. Ibi manens sedeto, donicum videbis Me carpento vehentem domum venisse (patris). Odys. VIII, 138. Namque nullum Peius macerat hemonem, quamde mare saevom, Vires cui sunt magnae : topper confringent (Eas) inportunae undae. Odys. XII, g. Topper citi ad aedis venimus Circai. Odys. XII, 17. Simul duona eorum portant ad naves. Milia alia in isdem inserinuntur. Odys. XX, ig. Cum socios nostros mandisset impius Cyclops. Odys. XXII, 82. At celer hasta volans perrumpit pectora ferro. IO LATIN SELECTIONS. GNAEUS NAEVIUS. 376-204 B. C. LYCURGUS [tragedy). Ut videam Vulcani opera haec flammis flora fieri. ANDROMACHA {tragedy). Quod tu, mi gnate, quaeso ut in pectus tuum Demittas, tamquam in fiscinam vindemitor. LUDUS {comedy). Cedo qui vestram rempublicam tantam amisistis tam cito ? Proveniebant oratores novi, stulti adulescentuli. AGITATORIA {comedy). Ego semper pluris feci Potioremque habui libertatem multo quam pecuniam. TARENTILLA {comedy). Quase pila In choro ludens datatim dat se ac communem facit, Alii adnutat, alii adnictat, alium amat, alium tenet. Alibi manus est occupata, alii percellit pedem, Alii dat anulum spectandum, a labris alium invocat, Cum alio cantat, at tamen alii suo dat digito litteras. PUNIC WAR. I. Amborum uxores Noctu Troiad exibant capitibus opertis Flentes ambae, abeuntes lacrimis cum multis. LATIN SELECTIONS. II Blande et docte percontat, Aeneas quo pacto Troiam urbem liquerit. Senex fretus pietate [ilium] adlocutus summi Deum regis fratrem Neptunum regnatorem Marum. Postquam aves aspexit in templo Anchises, Sacra in mensa Penatium ordine ponuntur, Auratamque immolabat victimam pulcram. Deinde pollens sagittis, inclutus arquitenens Sanctus Delphis prognatus Pythius Apollo. (Manus)que susum ad caelum sustulit suas rex Amulius gratulatur divis. III. Sin illos deseritis fortissimos viros Magnum stuprum populo fieri per gentes. IV. Transit Melitam Romanus exercitus, insulam integram Urit, populatur, vastat, rem hostium concinnat. EPITAPH. Immortales mortales si foret fas flere, Flerent divae Camenae Naevium poetam. Itaque postquam est Orci traditus thesauro, Obliti sunt Romae loquier lingua Latina. TITUS MACCIUS PLAUTUS. 254-185 B. C. COMEDIES. 12 LATIN SELECTIONS. QUINTUS ENNIUS. 239-169 B. C. ANNALS. The naming of Roi7ie. (Et) Remus auspicio se devovet atque secundam Solus avem servat ; at Romulus pulcher in alto Quaerit Aventino, servat genus altivolantum. Certabant urbem Romam Remoramne vocarent. Omnibus cura viris uter esset induperator. Expectant vel uti, consul cum mittere signum Volt, omnes avidi spectant ad carceris oras, Quam mox emittat pictis e faucibus currus : Sic expectabat populus atque ora tenebat Rebus, utri magni victoria sit data regni. Interea sol albus recessit in infera noctis. Exin Candida se radiis dedit icta foras lux. Et simul ex alto longe pulcherruma praepes Laeva volavit avis : simul aureus exoritur sol. Cedunt de caelo ter quattor corpora sancta Avium, praepetibus sese pulchrisque locis dant. Conspicit inde sibi data Romulus esse priora, Auspicio regni stabilita scamna locumque. Speech of Pyrrhus. Nec mi aurum posco nee mi pretium dederitis ! Nee cauponantes bellum, sed belligerantes, Ferro, non auro vitam cernamus utrique. Vosne velit an me regnare era quidve ferat Fors, Virtute experiamur. Et hoc simul accipe dictum Quorum virtutei belli fortuna pepercit, Eorundem me libertati parcere certumst. Dono ducite doque volentibus cum magnis dis. O patria, O divum domus Ilium, et incluta bello Pergama ! LATIN SELECTIONS. I 3 O Tite tute Tati tibi tanta tyranne tulisti. Romulus in caelo cum dis genitalibus aevum Degit. At tuba terribili sonitu taratantara dixit. Aio te, Aeacida, Romanos vincere posse. Pectora (fida) tenet desiderium ; simul inter Sese sic memorant : O Romule, Romule die, Qualem te patriae custodem di genuerunt ! O pater, O genitor, O sanguen dis oriundum ! Tu produxisti nos intra luminis oras. Quod per amoenam urbem leni fluit agmine flumen. Hac noctu filo pendebit Etruria tota. Concurrunt vel uti venti cum spiritus austri Imbricitor aquiloque suo cum flamine contra Indu mari magno fluctus extollere certant. Quo vobis mentes, rectae quae stare solebant Antehac, dementes sese flexere viai ? Postquam discordia taetra Belli ferratos postes portasque refregit. Moribus antiquis res stat Romana virisque. Saxo cere comminuit brum Additur orator Cornelius suaviloquenti Ore Cethegus Marcus Tuditano collega Marci Alius — Is dictust ollis popularibus olim Qui turn vivebant homines atque aevum agitabant Flos delibatus populi suadaeque medulla. 14 LATIN SELECTIONS. ALEXANDER [tragedy). The Vision, Hecuba: Sed quid oculis rabere visa es derepente ardentibus ? Ubi ilia tua paulo ante sapiens virginalis modestia ? Cassandra: Mater, optumarum multo mulier melior mulierum, Missa sum supcrstitiosis ariolationibus : Namque Apollo fatis fandis dementem invitam ciet. Virgines aequales vereor, patris mei meum factum pudet, Optumi viri. Mea mater, tui me miseret, mei piget : Optumam progeniem Priamo peperisti extra me : hoc dolet : Men obesse, illos prodesse, me obstare, illos obsequi ! Adest, adest fax obvoluta sanguine atque incendis ! Multos annos latuit : cives, ferte opem et restinguite ! Iamque mari magno classis cita Texitur : exitium examen rapit : Adveniet, fera velivolantibus Navibus complebit manus litora. O lux Troiae, germane Hector ! quid ita cum tuo lacerato corpore. TELAMO {tragedy). Beware of blind guides. Sed superstitiosi vates impudentesque arioli, Aut inertes aut insani aut quibus egestas imperat, Qui sibi semitam non sapiunt, alteri monstrant viam : Quibus divitias pollicentur, ab eis drachumam ipsi petunt. De his divitiis sibi deducant drachumam, reddant cetera. LATIN SELECTIONS. I 5 ANDROMACHA {tragedy) The fall of Ilium. Quid petam praesidi aut exequar ? quove nunc Auxilio exili aut fugae freta sim? Arce et urbe orba sum. Quo accedam ? quo applicem ? Cui nee arae patriae domi stant, fractae et disiectae, iacent, Fana flamma deflagrata, tosti alti stant parietes Deformati atque abiete crispa. O pater, o patria, o Priami domus Saeptum altisono cardine templum ! Vidi ego te adstante ope barbarica Tectis caelatis lacuatis, Auro ebore instructum regifice. Haec omnia videi inflammarei, Priamo vi vitam evitarei, Iovis aram sanguine turparei. Vidi, videre quod sum passa aegerrime Hectorem curru quadriiugo raptarier Hectoris natum de muro iactarier. SATIRE. Peace after a stor??i. . . . .mundus caeli vastus constitit silentio, Et Neptunus saevus undis asperis pausam dedit. Sol equis iter repressit ungulis volantibus. Constitere amnes perennes ; arbores vento vacant. EPITAPH. Adspicite, O cives, senis Enni imaginis formam. Hie vostrum panxit maxuma facta patrum. Nemo me dacrumis decoret, nee funera fletu Faxit. Cur? Volito vivos per ora virum. 1 6 LATIN SELECTIONS. MARCUS PORCIUS CATO. 234-149 B. C. DE RE RUSTICA V. Duties of an overseer of the farm. Haec erunt vilici officia. Disciplina bona utatur. Feriae serventur. Alieno manum abstineat. Sua servet diligenter. Litibus familiae supersedeat. Si quis quid deliquerit, pro noxa bono modo vindicet. Familiae male ne sit, ne algeat, ne esuriat ; opere bene exerceat : facilius malo et alieno prohibebit. Vilicus si nolet male facere, non faciet. Si passus erit, dominus impune ne sinat esse. Pro beneficio gratiam reterat, ut aliis recte facere libeat. Vilicus ne sit ambulator, sobrius siet semper, ad cenam ne quo eat. Familiam exerceat : considerat, quae domi- nus imperaverit,fiant. Ne plus censeat sapere se, quam dominum. Amicos domini, eos habeat sibi amicos. Cui iussus siet, auscultet. Rem divinam nisi compital- ibus in compito aut in foco ne faciat. Iniussu domini credat nemini. Quod dominus crediderit, exigat. Satui semen, cibaria, far, vinum, oleum mutuum dederit nemini. Duas aut tres familias habeat, unde utenda roget, et quibus det : praeterea nemini. Rationem cum domino crebro putet. Operarium, mercenarium politorem diutius eundem ne habeat die. Ne quid emisse velit insciente domino, ne quid dominum celavisse velit. Parasitum ne quern habeat. Ha- ruspicem, augurem, hariolum, chaldaeum ne quern consuluisse velit. Segetem ne defrudet : nam id in- felix est. Opus rusticum omne curet uti sciat facere, et id faciat saepe, dum ne lassus fiat. Si fecerit, scri- bet in mente familiae quid siet, et illi animo aequiore facient. Si hoc faciet, minus libebit ambulare, et valebit rectius, et dormibit libentius. Primus cubitu surgat : postremus cubitum eat. Prius villam videat LATIN SELECTIONS. \J clausa uti siet, et uti suo quisque loco cubet, et uti iumenta pabulum habeant. Boves maxima diligentia curatos habeto. Bubulcis obsequitor, partim, quo libentius boves curent. DE RE RUSTICA CXLIII. The wife of the overseer. Vilicae quae sunt officia, curato faciat. Si earn tibi dederit dominus uxorem, ea esto contentus. Ea te metuat. Facito ne nimium luxuriosa siet. Vicinas aliasque mulieres quam minimum utatur: neve do- mum, neve ad sese recipiat. Ad cenam ne quo eat, neve ambulatrix siet. Rem divinam ni faciat, neve mandet, qui pro ea faciat, iniussu domini aut dominae. Scito dominum pro tota familia rem divinam facere. Munda siet. Villam conversam mundamque habeat. Focum purum circumversum quotidie, priusquam cu- bitum eat, habeat. Kalendis, Idibus, Nonis, festus dies cum erit, coronam in focum indat. Per eosdem- que dies Lari familiari pro copia supplicet. Cibum tibi et familiae curet uti coctum habeat. Gallinas multas, et ova uti habeat. Pira arida, sorba, ficos, uvas passas, sorba in sapa, et pira, et uvas in doliis, et mala struthea; uvas in vinaceis, et in urceis, in terra obrutas ; et nuces Praenestinas recentes in urceo in terra obrutas habeat. Mala Scantiana in doliis, et alia, quae condi solent, et silvatica. Haec omnia quotannis diligenter uti condita habeat. Farinam bonam, et far subtile sciat facere. STATIUS CAECILIUS. 219-166 B. C. EPHESIUS {comedy). Turn equidem in senecta hoc deputo miserrimum. Sentire ea aetate eumpse esse odiosum alteri. LATIN SELECTIONS. PLOCIUM {comedy). Edepol, senectus, si nil quidquam aliud viti Apportes tecum quom advenis, unum id sat est. Quod diu vivendo multa, quae non volt, videt. MARCUS PACUVIUS. 220—130 B. C ANTIOPA {tragedy). Amphio: Quadrupes tardigrada agrestis humilis as- pera, Capite brevi cervice anguina, aspectu truci, Eviscerata inanima cum animali sono. Astici: Ita saeptuose dictio abs te datur, Quod coniectura sapiens aegre contulit. Non intellegimus, nisi si aperte dixeris. Amphio: Testudo. EPITAPH. Adulescens tarn etsi properas te hoc saxum rogat Ut sese adspicias, deinde quod scriptum est legas. Hie sunt poetae Pacuvi Marci sita Ossa. Hoc volebam nescius ne esses. Vale. PUBLIUS TERENTIUS AFER. (TERENCE). 195-159 B.C. COMEDIES. LATIN SELECTIONS. iy LUCIUS ATTIUS. 170-75 B.C. MEDEA {tragedy). Tanta moles labitur Fremebunda ex alto ingenti sonitu et strepitu, Prae se undas volvit, vortices vi suscitat. Ruit prolapsa, pelagus respargit, profluit. Ita dum interruptum credas nimbum volvier, Dum quod sublime ventis expulsum rapi Saxum aut procellis, vel globosos turbines Existere ictos undis concursantibus : Nisi quas terrestris pontus strages conciet, Aut forte Triton fuscina evertens specus Supter radices penitus undanti in freto Molem ex profundo saxeam ad caelum erigit. GAEUS LUCILIUS. 148-103 B. C. SATIRES. Virtus, Albine, est pretium persolvere verum Quis in versamur, quis vivimus rebus potesse. Virtus est homini scirei id quo quaeque abeat res. Virtus scirei homini rectum, utile, quid sit honestum, Quae bona, quae mala item, quid inutile, turpe, in- honestum. Virtus quaerendae finem rei scire modumque. Virtus, divitiis pretium persolvere posse. Virtus, id dare, quod re ipsa debetur, honori ; Hostem esse atque inimicum hominum morumque malorum, Contra defensorem hominum morumque bonorum ; Hos magni facere, his bene velle, his vivere amicum ; Commoda praeterea patriai prima putare, Deinde parentum, tertia iam postrema nostra. 20 LATIN SELECTIONS. Cui neque iumentumst nee servos nee comes ullus, Bulgam et quicquid habet numuorum secum habet ipse. Cum bulga cenat dormit lavat. Omnis in unast (Spes) homini bulga. (Bulga) haec devincta (la)certost. Graecum te, Albuci, quam Romanum atque Sabinum Municipem Ponti, Tritani, centurionum, Praeclarorum hominum ac primorum signiferumque, Maluisti dici. Graece ergo praetor Athenis, Id quod maluisti, te, cum ad me accedis, saluto : "Chaire," inquam, Tite. Lictores, turma omnis, cohorsque, "Chaire," Tite. Hinc hostis mi Albucius, hinc in- imicus. LUCIUS AFRICANIUS. About 130 B. C. STELLA [a Roman play). Usus me genuit ; mater peperit Memoria, Sophiam vocant me Grai, vos Sapientiam. FABIUS PICTOR. About 128 B. C. DE IURE PONTIFICIO. Ignem e flaminia, id est flaminis Dialis domo, nisi sacrum efferri ius non est. Vinctum, si aedes eius in- troierit, solvi necessum est et vincula per impluvium in tegulas subduci atque inde foras in viam demitti. — Sine apice sub divo esse licitum non est. — Uxorem si amisit, flaminio decedit. Matrimonium flaminis nisi morte dirimi ius non est. Locum, in quo bustum est, numquam ingreditur; mortuum numquam attingit. LATIN SELECTIONS. 21 (Caerimoniae impositae flamini Diali multae, item castus multiplices quos — in Fabii Pictoris librorum primo scriptos legimus, unde haec sunt, quae com- meminimus. Gell., x 15.) GAEUS SEMPRONIUS TUDITANUS. About 125 B. C. ANNALS. Tuditanus autem (Regulum) somno diu prohibitum atque ita vita privatum refert, idque ubi Romae cog- nitum est, nobilissimos Poenorum captivos liberis Reguli a senatu deditos et ab his in armario munici- bus praefixo destitutos eademque insomnia cruciatos interisse (Gell. n. Att, VI, 4. 1). LUCIUS COELIUS ANTIPATER. About 121 B. C. "SECOND PUNIC WAR." (Coelius dicit) Hannibalem, cum cepisset Sagun- tum, visum esse in somnis a Jove in deorum concilium vocari. Quo cum venisset, Jovem imperavisse, ut Italiae bellum inferret, ducemque ei unum e concilio datum, quo ilium utentem cum exercitu progredi coepisse. Turn ei ducem ilium praecepisse, ne re- spiceret, ilium autem id diutius facere non potuisse elatumque cupiditate respexisse, Turn visam beluam vastam et immanem, circumplicatam serpentibus, quacunque incederet omnia arbusta, virgulta, tecta pervertere. Et eum admiratum quaesisse de deo, quodnam illud esset tale monstrum. Et deum re- spondisse, vastitatem esse Italiae, praecepisseque ut pergeret protinus (Cic. de Div. I, 24). 22 LATIN SELECTIONS. QUINTUS CLAUDIUS QUADRIGARIUS. About 120 B. C. ANNALS. (Litteras quas ad regem Pyrrum — miserunt, Clau- dius Quadrigarius scripsit fuisse hoc exemplo. Gell. Ill, 8). Consules Romani salutem dicunt Pyrro regi. Nos pro tuis iniuriis animo tenus commoti inimici- ter tecum bellare studemus. Sed communis exempli et fidei ergo visum, ut te salvum velimus, ut esset quern armis vincere possemus. Ad nos venit Nicias, familiaris tuus, qui sibi praemium a nobis peteret, si te clam interfecisset. Id nos negavimus velle, neve ob earn rem quicquam commodi expectaret, et simul visum est, ut te certiorem faceremus, ne quid eius modi, si accidisset, nostro consilio civitates putarent factum, et, quod nobis non placet, pretio aut praemio aut dolis pugnare. Tu nisi caves, iacebis. MARCUS AEMILIUS SCAURUS. 163—90 B. C. ORATION. Est quidem iniquum, Quirites, cum inter alios vix- erim, apud alios me rationem vitae reddere. Sed tamen audebo, vos, quorum maior pars honoribus et actis meis interesse non potuit, interrogare. Varius Sucronensis, Aemilium Scaurum regia mercede cor- ruptum, imperium populi Romani prodidisse, ait. Aemilius Scaurus, huic se affinem esse culpae negat. Utri creditis ? LATIN SELECTIONS. 23 GAEUS SEMPRONIUS GRACCHUS. 154-121 B. C. ORATION. Abesse non potest, quin eiusdem hominis sit probos improbare, qui improbos probet. LUCIUS LICINIUS CRASSUS. 140-91 B. C. ORATION An tu, cum omnem auctoritatem universi ordinis pro pignore putaris eamque in conspectu populi Romani concideris, me his existimas pignoribus posse terreri? Non tibi ilia sunt caedenda, si Crassum vis coercere ; haec tibi est excidenda lingua ; qua vel evulsa, spiritu ipso libidinem tuam libertas mea refutabit. . . . Ego te consulem putem, cum tu me non putes senatorem ? QUINTUS LUTATIUS GATULUS. About 100 B. C. Constiteram exorientem Auroram forte salutans 1 Cum subito a laeva Roscius exoritur. Pace mihi liceat, caelestes, dicere vestra, Mortalis visust pulchrior esse deo. 24 LATIN SELECTIONS. MARCUS TERENTIUS VARO. 116-28 B. C. DE LINGUA LATINA. VII Quaqua intuitus erat oculi, a tuendo primum temp- lum dictum. Quocirca caelum, qua attuimur, dictum templum. Sic : 'Contremuit templum magnum Jovis altitonantis.' In hoc templo faciundo arbores constitui fines ap- paret, et intra eas regiones, qua oculi conspiciant, id est tueamur, a quo templum dictum et contemplare, ut apud Ennium in Medea: 'Contempla et templum Cereris ad laevam aspice.' DE RE RUSTICA. I. Annus enim octogesimus admonet me, ut sarcinas colligam, antequam profiscar e vita. Et quoniam (ut aiunt) dei facientes adiuvant, prius invocabo eos ; nee, ut Homerus et Ennius, Musas, sed XII deos consentis : neque tamen eos urbanos quorum imagines ad forum auratae stant, sex mares et feminae totidem, sed illos XII deos qui maxime agricolarum duces sunt. Primum, qui omnes fructus agriculturae caelo et terra continent, Iovem et Tellurem. Itaque quod ii parentes magni dicuntur, Iuppiter pater apel- latur, Tellus terra mater. Secundo Solem et Lunam, quorum tempora observantur, cum quaedam seruntur et conduntur. Tertio Cererem et Liberum, quod horum fructus maxime necessarii ad victum. Ab his enim cibus et potio venit e fundo. Quarto Robigum et Floram, quibus propitiis neque robigo frumenta at- que arbores corrumpit, neque non tempestive florent. Itaque publicae Robigo feriae robigalia ; Florae ludi LATIN SELECTIONS. 2$ floralia instituti. Item adveneror Minervam et Vene- rem, quarum unius procuratio oliveti alterius horto- rum ; quo nomine rustica vinalia instituta. Nee non etiam precor Lympham ac Bonum Eventum, quoniam sine aqua omnis arida ac misera agricultura, sine suc- cessu ac bono eventu, frustratio est, non cultura. lis igitur diis ad venerationem advocatis ego referam ser- mones eos quos de agricultura nuper habuimus. Qui salubrem locum negligit, mente est captus at- que ad agnatos et gentiles deducendus. GNAEUS POMPEIUS. (POMPEY.) 106-48 B. C. LETTER TO CICERO. S. V. B. E. Tuas litteras libenter legi. Recog- novi enim tuam pristinam virtutem etiam in salute communi. Consules ad eum exercitum, quern in Apulia habui, venerunt. Magnopere te hortor, pro tub singulari perpetuoque studio in rempublicam, ut te ad nos conferas, ut communi consilio reipublicae afflictae opem atque auxilium feramus. Censeo via Appia iter facias et celeriter Brundisium venias. MARCUS TULLIUS CICERO. 106-43 B. C. ORATIONS, ESSAYS, LETTERS. Poem concerning his own consulship. Haec tardata diu species multumque morata, Consule te tandem celsa est in sede locata : Atque una fixi ac signati temporis hora 26 LATIN SELECTIONS. Iuppiter excelsa clarabat sceptra columna ; Ac clades patriae, fiamma ferroque parata, Vocibus Allobrogum patribus populoque patebat. Rite igitur veteres, quorum monumenta tenetis, Qui populos urbesque modo ac virtute regebant, Rite etiam vestri, quorum pietasque fidesque Praestitit ac longe vicit sapientia cunctos, Pracipue coluere vigenti numine divos, Haec adeo penitus cura videre sagaci, Otia qui studiis laeti tenuere decoris, Inque Academia umbrifera nitidoque Lyceo Fuderunt claras fecundi pectoris artes. E quibus ereptum primo iam a flore iuventae, Te patria in media virtutum mole locavit. Tu tamen anxiferas curas requiete relaxas, Quod patriae voces studiis nobisque sacrasti. GAEUS DECIMUS LABERIUS. 105-4.5 B. C. MIME. Necesse est multos timeat quern multi timent. QUINTUS TULLIUS CICERO. 102-43 B. C. Crede ratem ventis ; animum ne crede puellis. Namque est feminea tutior unda fide. LATIN SELECTIONS. 2J GAEUS JULIUS CAESAR. 100-44 B. C. COMMENTARIES. Poem concerning Terence. Tu quoque, tu in summis, O dimidiate Menander, Poneris, et merito, puri sermonis amator. Lenibus atque utinam scriptis adiuncta foret vis, Comica ut aequato virtus polleret honore Cum Graecis ; neque in hac despectus parte iaceres ? Unum hoc maceror, et doleo tibi deesse, Terenti. TITUS LUCRETIUS CARUS. 95-52 B. C. POEM. De rerum natura I, 80 — 100 Illud in his rebus vereor, ne forte rearis Inpia te rationis inire elementa viamque Indugredi sceleris, quod contra saepius ilia Religio peperit scelerosa atque impia facta. Aulide quo pacto Triviai virginis aram Iphianassai turparunt sanguine foede Dtictores Danaum delecti, prima virorum. Cui simul infula virgineos circumdata comptus Ex utraque pari malarum parte profusast, Et maestum simul ante aras adstare parentem Sensit et hunc propter ferrum celare ministros Aspectuque suo lacrimas effundere civis, Muta metu terram genibus summissa petebat. Nee miserae prodesse in tali tempore quibat Quod patrio princeps donarat nomine regem. Nam sublata virum manibus tremibundaque ad aras Deductast, non ut sollemni more sacrorum 28 LATIN SELECTIONS. Perfecto posset claro comitari Hymenaeo, Sed casta inceste nubendi tempore in ipso Hostia concideret mactatu maesta parentis, Exitus ut classi felix faustusque daretur. Tantum religio potuit suadere malorum. II, 77—80. Augescunt aliae gentes, aliae minuuntur, Inque brevi spatio mutantur saecla animantum Et quasi cursores vitai lampada tradunt. 307— 33 2 - Illud in his rebus non est mirabile, quare, Omnia cum rerum primordia sint in motu, Summa tamen summa videatur stare quiete, Praeterquam siquid proprio dat corpore motus. Omnis enim longe nostris ab sensibus infra Primorum natura iacet ; quapropter, ubi ipsa Cernere iam nequeas, motus quoque surpere debent ; Praesertim cum, quae possimus cernere, celent Saepe tamen motus spatio diducta locorum. Nam saepe in colli tondentes pabula laeta Lanigerae reptant pecudes quo quam(que) vocantes Invitant herbae gemmantes rore recenti, Et satiati agni ludunt blandeque coruscant; Omnia quae nobis longe confusa videntur Et velut in viridi candor consistere colli. Praeterea magnae legiones cum loca cursu Camporum complent belli simulacra cientes, Fulgor ibi ad caelum se tollit totaque circum Aere renidescit tellus supterque virum vi Excitur pedibus sonitus clamoreque montes Icti reiectant voces ad sidera mundi Et circumvolitant equites mediosque repente Tramittunt valido quatientes impete campos. Et tamen est quidam locus altis montibus (unde) Stare videntu" et in campis consistere fulgor. LATIN SELECTIONS. 2g QUINTUS VALERIUS CATULLUS. 87-47 B. C. III. Lugete, O Veneres Cupidinesque, Et quantumst hominum venustiorum. Passer mortuus est meae puellae, Passer, deliciae meae puellae, Quem plus ilia oculis suis amabat : Nam mellitus erat suamque norat Ipsa tarn bene quam puella matrem, Nee sese a gremio illius movebat, Sed circumsiliens modo hue modo illuc Ad solam dominam usque pipiabat. Qui nunc it per iter tenebricosum Illuc, unde negant redire quemquam. At vobis male sit, malae tenebrae Orci, quae omnia bella devoratis : Tarn bellum mihi passerem abstulistis, O factum male! io miselle passer 1 Tua nunc opera meae puellae Flendo turgiduli rubent ocelli. v, i. 4. Soles occidere et redire possunt : Nobis cum semel occidit brevis lux, Nox est perpetua una domienda. XXXIX, 1. 16. Risu inepto res ineptior nulla est. IXXXIV. Chommoda dicebat, si quando commoda vellet Dicere, et hinsidias Arrius insidias: Et turn mirifice sperabat se esse locutum, Cum, quantum poterat, dixerat hinsidias. Credo sic mater, sic Liber avunculus eius, Sic maternus avus dixerat, atque avia. 30 LATIN SELECTIONS. Hoc misso in Syriam, requirant omnibus aures, Audibant eadem haec leniter et leviter, Nee sibi postilla metuebant talia verba, Cum subito adfertur nuntius horribilis, Ionios fluctus, postquam illuc Arrius isset, lam non Ionios esse, sed Hionios. GAEUS SALLUSTIUS CRISPUS. (SALLUST. ) 86-34 B. C. CATILINE, 53. Sed memoria mea ingenti virtute, diversis moribus fuere viri duo, M. Cato et C. Caesar: quos, quoniam res obtulerat, silentio praeterire non fuit consilium, quin utriusque naturam et mores, quantum ingenio possem, aperirem. Igitur his genus, aetas, eloquen- tia prope aequalia fuere : magnitudo animi par, item gloria, sed alia alii. Caesar beneficiis atque munifi- centia magnus habebatur ; integritate Cato. Ille mansuetudine et misericordia clarus factus ; huic se- veritas dignitatem addiderat. Caesar dando, suble- vando, ignoscendo ; Cato nihil largiundo gloriam adeptus est. In altero miseris perfugium erat, in al- tero malis pernicies : illius facilitas, huius constantia laudabatur. MARCUS ANTONIUS. (ANTONY.) 83-30 B. C. LETTER TO CICERO. ANTONIUS TRIB. PL. PRO. PR. CICERONI IMP. S. Nisi te valde amarem et multo quidem plus quam tu putas, non extimuissem rumorem, qui de te pro- latus est, cum praesertim falsum esse existimarem. LATIN SELECTIONS. 3 I Sed quia te nimio plus diligo, non possum dissimulare, mihi famam quoque, quamvis sit falsa, magni esse. Te iturum trans mare credere non possum, cum tanti facias Dolabellam et Tulliam tuam, feminam lectissi- mam, tantique ab omnibus nobis fias ; quibus meher- cule dignitas amplitudoque tua paene carior est quam tibi ipsi. — Sic enim volo te tibi persuadere mihi nemi- nem esse cariorem te, excepto Caesare meo, meque illud una iudicare, Caesarem maxime in suis M. Cice- ronem reponere. Quare, mi Cicero, te rogo ut tibi omnia integra serves, eius fidem improbes, qui tibi, ut beneficium daret, prius iniuriam fecit: contra ne profugias, qui te, etsi non amabit, quod accidere non potest, tamen salvum amplissimumque esse cupiet. Dedita opera ad te Calpurnium, familiarissimum meum, misi ; ut mihi magnae curae tuam vitam ac dignitatem esse scires. CORNELIUS NEPOS. ATTICUS, 2. Hie ita vixit, ut universis Atheniensibus merito esset carissimus. Nam praeter gratiam, quae iam in adole- scentulo magna erat, saepe suis opibus inopiam eorum publicam levavit. Cum enim versuram facere publice necesse esset neque eius condicionem aequam habe- rent, semper se interposuit atque ita, ut neque usuram iniquam ab his acceperit neque longius, quam dictum esset, debere passus sit. Quod utrumque erat his salutare. Nam neque indulgendo inveterascere eorum aes alienum patiebatur neque multiplicandis usuris crescere. Auxit hoc officium alia quoque liberalitate. Nam universos frumento donavit, ita ut singulis sex 32 LATIN SELECTIONS. moclii tritici darentur; qui modus mensurae medimnus Athenis appellatur. Hie autem sic se gerebat ut com- munis infimis, par principibus videretur. DION., 5. Non potest bene geri respublica multorum imperiis. PUBLIUS VERGILIUS MARO. (VIRGIL. ) 70—19 B. C. AENEID, GEORGICS, ECLOGUES. QUINTUS HORATIUS FLACCUS. (HORACE.) 65—8 B. C. ODES, SATIRES, EPISTLES. ALBIUS TIBULLUS. 54—18 B. C. /. 3- Quam bene Saturno vivebant rege, priusquam Tellus in longas est patefacta vias ! Nondum caeruleas pinus contemserat undas. Effusum ventis praebueratque sinum, Nee vagus, ignotis repetens compendia terris, Presserat externa navita merce ratem. Illo non validus subiit iuga tempore taurus; Non domito frenos ore memordit equus; LATIN SELECTIONS. 33 Non domus ulla fores habuit; non fixus in agris, Qui regeret certis finibus arva lapis. Ipsae mella dabant quercus, ultroque ferebant Obvia securis ubera lactis oves. Non acies, non ira fuit, non bella, nee ensem Immiti saevus duxerat arte faber. Nunc love sub domino caedes et vulnera semper, Nunc mare, leti mille repente viae. I, 4- At si tardus eris, errabis, transiit aetas Quam cito ! Non segmis stat remeatve dies. Quam cito purpureos deperdit terra colores ! Quam cito formosas populus alba comas ! Quam iacet, infirmae venere ubi fata senectae, Qui prior Eleo est carcere missus equus ! Vidi ego iam invenem, premeret cum serior aetas, Maerentem stultos praeteriisse dies. 1,9. Nee tibi celandi spes sit peccare paranti Est deus occultos spes qui. vetat esse dolos. SEXTUS PROPERTIUS. 51—15 B. C. /, 20. At comes invicti invenis processerat ultra, Raram sepositi quaerere fontis aquam. Hunc duo sectati fratres, Aquilonia proles, Hunc super et Zetes, hunc super et Calais, Oscula suspensis instabant carpere plumis, Oscula et alterna ferre supina fuga. Ule sub extrema pendens secluditur ala, Et volucres ramo submovet insidias. Iam Pandioniae cessit genus Orithyiac: Ah! dolor ibat Hylas, ibat Hamadryasin. 34 LATIN SELECTIONS. Hie erat Arganthi Peg.te sub vertice montis Grata domus Nymphis humida Thyniasin; Quam supra nullae pendebant debita curae Roscida desertis poma sub arboribus: Et circum irriguo surgebant lilia prato Candida purpureis mixta papaveribus; Quae modo decerpens tenero pueriliter ungui, Proposito florem praetulit officio, Et modo formosis incumbens nescius undis Errorem blandis tardat imaginibus. Tandem haurire parat demissis flumina palmis Innixus dextro plena trahens umero. Cuius ut accensae Dryades candore puellae Miratae solitos destituere choros, Prolapsum leviter facili traxere liquore: Turn sonitum rapto corpore fecit Hylas. Cui procul Alcides iterat responsa: sed illi Nomen ab extremis fontibus aura refert. His, O Galle, tuos monitis servabis amores, Formosum Nymphis credere tutus Hylan. //, i. Navita de ventis, de tauris narrat arator, Enumerat miles vulnera, pastor oves. III. 7. Ergo sollicitae tu causa, pecunia, vitae es, Per te immaturum mortis adimus iter, Tu vitiis hominum crudelia pabula praebes: Semina curarum de capite orta tuo. IV, 7. Sunt aliquid manes: letum non omnia finit, Luridaque evictos effugit umbra rogos. LATIN SELECTIONS. 35 TITUS LIVIUS PATAVINUS. (livy.) 59-A. D. 17. HISTORIES. PUBLIUS OVIDIUS NASO. (OVID.) 43 -A. D. 18. METAM., XI, 592 — 615. Est prope Cimmerios longo spelunca recessu, Mons cavus, ignavi domus et penetralia Somni: Quo nunquam radiis oriens mediusve cadensve Phoebus adire potest. Nebulae caligine mixtae Exhalantur humo, dubiaeque crepuscula lucis. Non vigil ales ibi cristati cantibus oris Evocat Auroram, nee voce silentia rumpunt Sollicitive canes canibusve sagacior anser. Non fera, non pecudes, non moti flamine rami, Humanaeve sonum reddunt convicia linguae. Muta quies habitat. Saxo tamen exit ab imo Rivus aquae Lethes, per quem cum murmure labens Invitat somnos crepitantibus unda lapillis. Ante fores antri fecunda papavera florent Innumeraeque herbae, quarum de lacte soporem Nox legit, et spargit per opacas umida terras. Ianua, ne verso stridorem cardine reddat, Nulla domo tota, custos in limine nullus. At medio torus est ebeno sublimis in antro, Plumeus, unicolor, pullo velamine tectus: Quo cubat ipse deus membris languore solutis. Hunc circa passim varias imitantia formas Somnia vana iacent totidem, quot messis aristas, Silva gerit frondes, eiectas litus arenas. 36 LATIN SELECTIONS. MARCUS MANILIUS. ASTROM., I, 480 — 497. Ac mihi tarn praesens ratio non ulla videtur, Qua pateat mundum divino numine verti, Atque ipsum esse deum, nee forte coisse magistra, Ut voluit credi qui primus moenia mundi Seminibus struxit minimis, inque ilia resolvit: E quis et maria et terras et sidera caeli Aetheraque immensos fabricantem finibus orbes Solventemque alios constare, et cuncta reverti In sua principia et rerum mutare figuras. Quis credat tantas operum sine numine moles Ex minimis, caecoque creatum foedere mundum, Si fors ista dedit nobis, fors ipsa gubernet ? Cur eadem aestivas exornant sidera noctes Semper, et hibernas eadem? Certamque figuram Quisque dies reddit mundo, certamque relinquit? IV, 16. Nascentes morimur, finisque ab origine pendet. IV, 886, 887 and 895. An dubium est habitare deum sub pectore nostro, In caelumque redire animas caeloque venire? Exemplumque dci quisque est in imagine parva. THE EMPEROR AUGUSTUS. Letter to his grandson, 2, A. D. IX Kalend. Octobr. Ave, mi Gai, meus ocellus iucundissimus: quern semper mediusfidius desidero cum a me abes; sed praecipue diebus talibus, qualis est hodiernus, oculi mei requirunt meum Gaium: quern, ubicumque hoc die fuisti, spero laetum et bencvolen- LATIN SELECTIONS. 37 tern celebrasse quartum et sexagesimum natalem meum: nam, ut vides, klimaktera communem seniorum omnium tertium et sexagesimum annum evasimus: deos autem oro ut mihi quantumcumque superest tem- poris, id salvis vobis traducere liceat in statu reipub- licae felicissimo andragatJiounton humon kai diadecli- omenon stationem meam. MARCUS ANNAEUS SENECA. CONTR., II, 2 Declamabat autem Naso raro controversias et non nisi ethicas ; libentius dicebat suasorias, molesta illi erat omnis argumentatio. Verbis minime licenter usus est nisi in carminibus, in quibus non ignoravit vitia sua sed amavit: manifestum potest esse, quod rogatus aliquando ab amicis suis, ut tolleret tres versus, invicem petiit, ut ipse tres exciperet in quos nihil illis liceret: aequa lex visa est ; scripserant illi quos tolli vellent secreto, hie quos tutos esse vellet: in utrisque codicillis idem versus erant, ex quibus primum fuisse narrabat Albinovanus Pedo, qui inter arbitros fuit: Semibovemque virum semivirumque bovem; Secundum : Et gelidum Borean egelidumque Notum. Ex quo adparet summi ingenii viro non iudicium defuisse ad compescendam licentiam carminum suorum sed animum: aiebat interim decentiorem faciem esse, in qua aliquis naevus fuisset. 38 LATIN SELECTIONS. MARCUS VELLEIUS PATERCULUS. 19-31 A. D. JULIUS CAESAR. Idem (Caesar) postea admodum iuvenis cum a piratis captus esset, ita se per omne spatium, quo ab his retentus est, apud eos gessit, ut pariter his ter- rori venerationique esset, neque unquam aut nocte aut die (cur enim, quod vel maximum est, si narrari verbis speciosis non potest, omittatur?) aut excal- cearetur aut discingeretur ; in hoc scilicet, ne, si quando aliquid ex solito variaret, suspectus his, qui oculis tantummodo eum custodiebant, foret. VALERIUS MAXIMUS. -31 A. D. The gods have been dishonored by Crassus; the awful consequence. Maesti et taciti milites ad principia convenerunt, qui vetere instituto cum clamore alacri accurrere debebant. Aquilarum altera vix convelli aprimipilo potuit: altera aegerrime extracta in contrariam, ac fercbatur, partem se ipsa convertit. Magna haec prodigia: sed et illae clades aliquanto maiores; tot pulcherrimarum legionum interitus, tarn multa signahostilibus, tantum Romanae militiae decus barbarorum obtritum equitatu: optimae indolis filii cruore paterni respersi oculi, corpusque imperatoris inter promiscuas cadaverum strues, avium ferarumque laniatibus obiectum. Vellem equidem placidius sed relatu verum est. Sic dii spreti excan- descunt; sic humana consilia castigantur, ubi se caelestibus praeferunt. LATIN SELECTIONS. 39 PHAEDRUS. FABLES. Ill, 10. Id demum est homini turpe, quod meruit pati. IT* i9- Homo doctus in se semper divitiashabet. Ne quis minores laedat, fabula haec monet. Leone in silva dormiente, rustici Luxuriabant mures, et unus ex iis Super cubantem casu quodam transiit. Expergefactus miserum leo celeri impetu Arripuit. Ille. veniam sibi dari rogat: Crimen fatetur, peccatum imprudentiae. Hoc rex ulcisci gloriosum non putans, Ignovit et dimisit. Post paucos dies Leo, dum vagatur noctu, in foveam decidit. Captum ut se agnovit laqueis, voce maxima Rugire coepit; cuius immanem ad sonum Mus subito accurrens: non est, quod timeas, ait, Bcneficio magno gratiam reddam parem. Mox omnes artus artuum et ligamina Lustrare coepit, cognitosque dentibus. Nervos rodendo, laxat ingenia artuum, Sic captum mus leonem silvis reddidit. AULUS PERSIUS FLACCUS. 3-I-G2 A. D. TROL. 3. Quis expedivit psittaco suum "chaire?" SAT. I, 27. Scire tuum nihil est, nisi te scire hoc sciat alter? At pulchrum est digito monstrari, et dicier, hic/„t 40 LATIN SELECTIONS. SAT. V, 64. Petite hinc iuvenesque senesque Finem animo certum, miserisque viatica cam's. "Cras hoc fiet." Idem eras fiet. "Quid, quasi mag- num Nempe diem donas?" Sed cum lux altera venit, lam cras hesternum consumsimus. Ecce aliud cras Egerit hos annos, et semper paullum erit ultra. Nam quamvis prope te, quamvis temone sub uno Vertentem sese, fustra sectabere canthum, Cum rota posterior curras et in axe secundo. AULUS CORNELIUS CELSUS. DE MEDIC, I. Primo quemedendi scientia sapientiae pars habeba- tur, ut et morborum curatio et rerum naturae contem- platio sub iisdem auctoribus nata sit, scilicet iis hanc maxime requirentibus, qui corporum suorum robora quieta cogitatione, nocturnaque vigilia minuerant. Ideoque multos ex sapientiae professoribus peritos eius fuisse accepimus; clarissimos vero ex iis Pytha- goram, et Empedoclem, et Democritum. Huius autem, ut quidam crediderunt, discipulus Hippocrates Cous, primus quidem ex omnibus memoria dignis, ab studio et sapientia disciplinam hanc separavit, vir et arte et facundia insignis. Post quern Diodes Carystius, de- inde Praxagoras et Chrysippus, turn Herophilus et Erasistratus sic artem hanc exercuerunt, ut etiam in diversas curandi vias processerint. LATIN SELECTIONS. 4 1 LUCIUS ANNAEUS SENECA. 65, A. D. EP., Ill, 3. There is no fear of evil. Pauper fiam? inter plures ero. Exsul flam? ibi me natum putabo, quo mittar. Alligabor? quid enim? nunc solutus sum? ad hoc me natura grave corporis mei pondus adstrinxit. Moriar? hoc dicis, desinam aegrotare posse, desinam alligari posse, desinam mori posse. Non sum tarn ineptus, ut Epicuream cantile- nam hoc loco persequar, et dicam, vanos esse infero- rum metus, nee Ixionem rota volvi, nee saxum umeris Sisyphi trudi in adversum, nee ullius viscera et renasci posse quotidie, et carpi. Nemo tarn puer est, ut Cer- berum timeat et tenebras, et larvalem habitum nudis ossibus cohaerentium. Mors nos aut consumit, aut exuit. Emissis meliora restant, onere detracto: con- sumptis nihil restat: bona pariter malaque submota sunt. Permitte mihi referre hoc loco tuum versum, si prius admonuero,ut te iudices non aliis scripsisse ista, sed etiam tibi. Turpe est aliud loqui, aliud sentire: quanto turpius, aliud scribere, aliud sentire? Memini te ilium locum aliquando tractasse, non repente nos in mortem incidere, sed minutatim procedere. Quotidie morimus, quotidie enim demitur aliqua pars vitae: et nunc quoque cum crescimus, vita decrescit. Infantiam amisimus, deinde pueritiam, deinde adolescentiam: usque ad hesternum, quidquid transiit temporis, periit: hunc ipsum quern agimus diem, cum morte dividimus. Quemadmodum clepsydram non extremum stillicidium exhaurit, sed quidquid ante defluxit; sic ultima hora, qua esse desinimus, non sola mortem facit, sed sola consummat. Tunc ad illam pervenimus, sed diu veni- mus. Haec cum descripsisses, quo soles ore, sem- 42 LATIN SELECTIONS. per quidem magnus, nunquam tamen acrior, quam ubi veritati commodas verba, dixisti: 'Mors non una venit, sed quae rapit, ultima mors est.' Malo te legas, quam epistolam meam: apparebit enim tibi, hanc quam timemus mortem extremam esse, non solam. TROAD, 371. Verum est? an timidos fabula decepit Umbras corporibus vivere conditis? Cum coniunx oculis imposuit manum Supremusque dies solibus obstitit, Et tristis cineres urna coercuit; Non prodest animam tradere funeri; Sed restat miseris vivere longius? An toti morimur? Nullaque pars manet Nostri, cum profugo spiritus halitu Immistus nebulis cessit in aera, Et nudum tetigit subdita fax latus? MARCUS ANNAEUS LUCANUS. (lucan.) 39— C5 A. D. PHARS., I, 135. Pompey and Caesar. Stat magni nominis umbra: Qualis frugifero quercus sublimis in agro Exuvias veteres populi sacrataque gestans Dona ducum: nee iam validis radicibus haerens, Pondere fixa suo est : nudosque per aera ramos Effundens, trunco, non frondibus, efficit umbram ; Et quamvis primo nutet casura sub Euro, LATIN SELECTIONS. 43 Tot circum silvae firmo se robore tollant, Sola tamen colitur. Sed non in Caesare tantum Nomen erat, nee fama ducis: sed nescia virtus Stare loco: solusque pudor, non vincere bello. Acer et indomitus ; quo spes, quoque ira vocasset, Ferre manum, et numquam temerando parcere ferro: Successus urgere suos, instare favori Numinis: impellens quidquid sibi, summa petenti, Obstaret, gaudensque viarn fecisse ruina. Qualiter expressum ventis per nubila fulmen Aetheris impulsi sonitu, mundique fragore Emicuit, rupitque diem, populosque paventis Terruit, obliqua praestringens lumina flamma, In sua templa furit: nullaque exire vetante Materia, magnamque cadens, magnamque revertens Dat stragem late, sparsosque recolligit ignes. POMPONIUS MELA. DE SITU ORB., I. Ubi primum se arctat, Hellespontus vocatur: Pro- pontis, ubi expandit: ubi iterum pressit, Thracius Bosporus: ubi iterum effundit, Pontus Euxinus: qua paludi comrnittitur, Cimmerius Bosporus: pal us ipsa, Maeotis. Hoc mari et duobus inclutis amnibus, Tanai atque Nilo, in trcs partes universa dividitur. Tanais a septentrione ad meridiem vergens, in mediam fere Maeotida defluit: ex diverso Nilus in pelagus. Quod terrarum iacet a freto ad ea flumina, ab altero latere Africam vocamus: ab altero, Europen: ad Nilum, Africam: ad Tanain, Europen. Ultra quic- quid est, Asia est. 44 LATIN SELECTIONS. QUINTUS CURTIUS RUFUS. HIST. ALEX., IV, IO. Et rex haud secus, quam si parentis mors nuntiata esset, crebros edidit gemitus lacrimisque obortis, qua- lis Dareus profudisset, in tabernaculum, in quo mater erat Darei, defuncto adsidens corpori, venit. Hie vero renovatus est maeror, ut prostratam hami vidit. Recenti malo priorum quoque admonita receperat in gremium adultas virgines, magna quidem mutui doloris solacia, sed quibus ipsa deberet esse solacio. In con- spectu erat nepos parvulus, ob id ipsum miserabilis, quod nondum sentiebat calamitatem, ex maxima parte ad ipsum redundantem. Crederes Alexandrum inter suas necessitudines flere et solacia non adhibere, sed quaerere. Cibo certe abstinuit omnemque honorem funeri patrio Persarum more servavit, dignus, hercule, qui nunc quoque tantae et mansuetudinis et conti- nentiae ferat fructum. Semel omnino earn viderat, quo die capta est, nee ut ipsam, sed ut Darei matrem videret, eximiamque pulchritudinem formae eius non libidinis habuerat invitamentum, sed gloriae. PETRONIUS ARBITER. SAT., C, 99. Incultis asperisque regionibus diutius nives haerent: ast ubi ea aratro domefacto tellus nitet, dum loqueris, levis pruina dilabitur. Similiter in pectoribus ira con- sidit; feras quidem mentes obsidet, eruditos praela- bitur. LATIN SELECTIONS. 45 GAEUS PLINIUS SECUNDUS. (PLINY, THE ELDER.) 23—79 A. D. His. Nat., VIII, 5. Mirum in plerisque animalium scire quare petantur; sed et per cuncta quid caveant. Elephas homine obvio forte in solitudine, et simpliciter oberrante clemens placidusque etiam demonstrare viam traditur. Idem vestigo hominis animadverso priusquam homine, in- tremiscere insidiarum metu, subsistere ab olfactu, cir- cumspectare, iras proflare, nee calcare, sed erutum proximo tradere, ilium sequenti, nuntio simili usque ad extremum; et tunc agmen circumagi, et reverti, aciemque dirigi: adeo omnium odori durare virus illud, maiore ex parte ne nudorum quidem pedum. Sic et tigris, etiam feris ceteris truculenta, atque ipsa eleph- anti quoque spernens vestigia, hominis viso transferre dicitur protinus catulos. Quonam modo agnito ? Etenim tales silvas minime frequentari certum est. Sane mirentur ipsam vestigii raritatem: sed unde sciunt timendum esse? Immo vero cur vel ipsius conspec- tum paveant, tanto viribus, magnitudine velocitate praestantiores ? Nimirum haec est natura rerum, haec potentia eius, saevissimas ferarum maximasque nun- quam vidisse quod debeant timere, et statim intelli- gere cum sit timendum. GAEUS VALERIUS FLACCUS. —88 A. D. ARGON., VIII, 260. Absyrtus subita praeceps cum classe parentis Advehitur, profugis infestam lampada Graiis Concutiens diramque premens clamore sororem: Atque, hanc, O si quis vobis dolor iraque, Colchi, 46 LATIN SELECTIONS. Accelerate viam, neque enim fugit aequore raptor Iupiter ant falsi sequimur vestigia tauri. Puppe, nefas, una praedo Phrixea reportat Vellera; qua libuit, remeat cum virgine; nobis, O pudor ! et muros et stantia tecta reliquit. PUBLIUS PAPINIUS STATIUS. CI— 9Gga. d. THEB., II, 1 6. Unus ibi ante alios, cui laeva voluntas Semper, et ad superos hinc est gravis exitus, aevi Insultare malis, rebusque aegrescere laetis. GAEUS SILIUS ITALICUS. 25—100 a. d. PUN., XI, 167. Is locus officio, cum cessant prospera. cumque Dura ad opem fortuna vocat; nam laeta fovere Haudquaquam magni est animi decus. xv, 101. Casta mihi domus, et celso stant colle penates: Ardua saxoso perducit semita clivo. Aspera principio — nee enim in mihi fallere mos est- Prosequitur labor; annitendum intrare volenti. Mox celsus ab alto Infra te cernes hominum genus. LATIN SELECTIONS. 47 DECIMUS JUNIUS JUVENALIS. (JUVENAL.) 40—120 A. D. SAT., X, I47. Expende Hannibalem : quot libras in duce summo Invenies ? Hie est, quern non capit Africa, Mauro Percussa Oceano, Niloque admota tepenti, Rusus ad Aethiopum populos altosque elephantos. Additur imperiis Hispania : Pyrenaeum Transilit. Opposuit natura Alpemque nivemque : Diducit scopulos, et montem rumpit aceto. lam tenet Italiam : tamen ultra pergere tendit. 'Actum,' inquit, ' nihil est, nisi Poeno milite portas Frangimus, et media vexillum pono Subura.' MARCUS VALERIUS MARTIALIS. (martial.) 43—104 a. d. EPIGRAMS, I'll, 63. Cotile, bellus homo es : dicunt hoc, Cotile, multi. Audio : sed quid sit, die mihi, bellus homo ? Bellus homo est, flexos qui digerit ordine crines : Balsama qui semper, cinnama semper olet : Cantica qui Nili, qui Gaditana susurrat : Qui movet in varios brachia volsa modos : Inter femineas tota qui luce cathedras Desidet, atque aliqua semper in aure sonat: Qui legit hinc illinc missas, scribitque tabellas : Pallia vicini qui refugit cubiti : Qui scit, quam quis amet, qui per convivia currit: Hirpini veteres qui bene novit avos. Quid narras ? hoc est, hoc est homo, Cotile, bellus ? Res pertricosa est, Cotile, bellus homo. 48 LATIN SELECTIONS. MARCUS FABIUS QUINTILIANUS. (QUINTILIAN.) RHETORIC. XL 2. 'Memoriam' quidam naturae modo esse munus exis- timaverunt. Estque in ea non dubie plurimum; sed ipsa excolendo, sicut alia omnia, augetur: et totus, de quo diximus adhuc, inanis est labor, nisi ceterae partes hoc velut spiritu continentur- Nam et omnis disci- plina memoria constat, frustraque docemur, si quic- quid audimus, praeterfluat: et exemplorum, legum, responsorum, dictorum denique factorumque velut quasdam copias, quibus abundare, quasque in promptu semper habere debet orator, eadem ilia vis repraesentat. Neque immerito 'thesaurus' hie 'eloquentiae' dicitur. Sed non firme tantum continere, verum etiam cito percipere multa acturos oportet, nee quae scripseris modo iterata lectione complecti, sed in cogitatis quoque rerum ac verborum contexum sequi: et quae sint ab adversa parte dicta, meminisse: nee utique eo, quo dicta suntordine refutare, sed opportunis locis ponere. Quid ? extemporalis orato nee alio mihi videtur mentis vigore constare. Nam dum alia dicimus, quaedicturi sumus, intuenda sunt. Ita cum semper cogitatio ultra id, quod est, longius quaerit, quicquid interim reperit, quodam modo apud memoriam deponit: quod ilia, quasi media quaedam manus, acceptum ab inven- tione tradit elocutioni. GAEUS CORNELIUS TACITUS. 00-118 A. D. HISTORIES. LATIN SELECTIONS. 49 GAEUS PLINIUS CAECILIUS SECUNDUS. ( PLINY, THE YOUNGER.) 61—115 A. D. LETTERS, X, 96. C. Plinius Traiano Imp er at or I Sollemne est mihi, domine, omnia de quibus dubito ad te referre, Quis enim potest melius vel cuncta- tionem meam regere vel ignorantiam extruere ? Cog- nitionibus de Christianis interfui numquam; ideo nescio quid et quatenus aut puniri soleat aut quaeri. Nee mediocriter haesitavi sitne aliquod discrimen aetatum an quamlibet teneri nihil a robustioribus differant detur paenitentiae venia an ei qui omnino Christianus fuit desisse non prosit, nomen ipsum, si flagitis, careat, an flagitia cohaerentia nomini puniantur. Interim in iis qui ad me tamquam Christiani deferebantur hunc sum secutus modum. Interrogavi ipsos an essent Christiani. Confitentes iterum ac tertio interrogavi, supplicium minatus, perseverantes duci iussi. Neque enim dubitabam, qualecumque esset quod faterentur, pertinaciam certe et inflexibilem obstinationem debere puniri. Fuerunt alii similisamentiae quos, quia cives Romani erant adnotavi in urbem remittendos. Mox ipso tractatu, ut fieri solet, diffundente se crimine plures species inciderunt. Propositus est libellus sine auctore multorum nomina continens, Qui negabant esse se Christianos aut fuisse, cum praeeunte me deos appellarent et imagini tuae, quam propter hoc iusse- ram cum simulacris numinum adferri, ture ac vino supplicarent, praeterea male dicerent Christo quorum nihil posse cogi dicuntur qui sunt re vera Christiani, dimmittendos esse putavi. Alii ab indice nominati esse se Christianos dixerunt et mox negaverunt; fuisse quidem, sed desisse, quidam ante plures annos, non nemo etiam ante viginti quoque. Omnes et imagi- nem tuam deorumque simulacra venerati sunt [ii] et 50 LATIN SELECTIONS. Christo male dixerunt. Adfirmabant autem hanc fuisse summam vel culpae suae vel erroris, quod essent soliti stato die ante lucem convenire carmenque Christo quasi deo dicere secum invicem, seque sacramento non in scelus aliquid obstringere, sed ne furta, ne latrocinia, ne adulteria committcrent, ne fidem fallerent, ne de- positum appellati abnegarent: quibus peractis morem sibi discedendi fuisset rursusque ad capiendum cibum, promiscum tamen et innoxium; quod ipsum facere desisse post edictum, quo secundum mandata tua het- aerias esse vetueram. Quo magis necessarium credidi ex duabus ancillis, quae ministrae dicebantur, quid esset veri et per tormenta quaerere. Nihil aliud invent quam superstitionem pravam inmodicam. Ideo dilata cognitione ad consulendum te decucurri. Visa est enim mihi res digna consultatione, maxime propter periclitantium numerum. Multi enim omnis aetatis, omnis ordinis, utriusque sexus etiam, vocantur in peri- culum et vocabuntur. Neque civitates tantum sed vicos etiam atque agros superstitionis istius contagio pervagata est; quae videtur sisti et corrigi posse. Certe satis constat prope iam desolata templa coepisse celebrari et sacra sollemna diu intermissa repeti pas- tumque venire victimarum, cuius adhuc rarissimus emptor inveniebatur. Ex quo facile est opinari quae turba hominum emendari possit, si sit paenitentiae locus. TRAJAN'S ANSWER. Trainus Plinio S. Actum quern debuisti, mi Secunde, in excutiendis causis eorum qui Christiani ad te delati fuerant secutus es. Neque enim in universum aliquid quod quasi certam formam habeat constitui potest. Conquirendi non sunt: si deferantur et arguantur, puniendi sunt, ita tamen ut qui negaverit se Christianum esse idque re ipsa manifestum fecerit, id est supplicando diis LATIN SELECTIONS. 5 I nostris, quamvis suspectus in praeteritum, veniam ex paenitentia inpetret. Sine auctore vero propositi libelli in nullo crimine locum habere debent. Nam et pessimi exempli nee nostri saeculi est. GAEUS SUETONIUS TRANQUILLUS. 70 A. D.— LIFE OF JULIUS CAESAR, LXXXI, II. Ea vero nocte, cui illuxit dies caedis, et ipse sibi visus est per quietem interdum supra nubes volitare, alias cum love dextram iungere; et Calpurnia uxor imaginata est, collabi fastigium domus, maritumque in gremio suo confodi : ac subito cubiculi fores sponte patuerunt. Ob haec simul et ob infirmam valetudi- nem diu cunctatus, an se contineret, et, quae apud senatum proposuerat agere, differet; tandem Decimo Bruto adhortante, ne frequentes ac iamdudum opper- ientes destitueret, quinta fere hora progressus est: libellumque insidiarum indicem, ab obvio quodam porrectum, libellis, ceteris, quos sinistra manu tenebat, quasi mox lecturus, commiscuit. Dein pluribus hos- tiis caesis, cum litare non posset, introiit curiam, spreta religione, Spurinnamque irridens, et ut falsum arguens, quod sine ulla sua noxa Idus Martiae ades- sent : quamquam is, venisse quidem eas, diceret, sed non praeterisse. Assidentem conspirati, specie officii, circumsteterunt : illicoque Cimber Tillius, qui primas partes susceperat, quasi aliquid rogaturus, propius ac- cessit ; renuentique et gestu in aliud tempus differenti ab utroque umero togam apprehendit : deinde cla- mantem, ' Ista quidem vis est,' alter e Cascis aversum vulnerat, paulum infra iugulum. Caesar Cascae brachium arreptum graphio traiecit ; conatusque pro- silire, alio vulnere tardatus est. Utque animadvertit, 52 LATIN SELECTIONS. undique se strictis pugionibus peti, toga caput obvol- vit : simul sinistra manu sinum ad ima crura deduxit, quo honestius caderet, etiam inferiore corporis parte velata. Atque ita tribus et viginti plagis confossus est, uno modo ad primum ictum gemitu sine voce edito. Etsi tradiderunt quidam, M. Bruto irruenti dixisse, " kai su, teknon?" Exanimis, diffugientibus cunctis, aliquamdiu iacuit, donee lecticae impositum, dependente brachio, tres servuli domum retulerunt. MARCUS CORNELIUS FRONTO. 90—168 A D. LETTER OF FRONTO TO AURELIUS. Igitur, ut argumentum aliquod prolixiori epistulae reperiam, quod, oro te, ob meritum me sic amas ? quid iste Fronto tantum boni fecit ut eum tanto opere tu diligas ? caput suum pro te aut parentibus tuis devovit ? . . . Tuus igitur iste amor incultus et sine ratione exortus, supero, cum cedrisporro adolescet et aesculis : qui si officiorum ratione coleretur, non ultra myrtos laurusque procresceret, quibus satis odoris pa- rum roboris. Et omnino quantum fortuna rationi, tan- tum amor fortuitus officioso amori antistat. Quis autem ignorat, rationem humani consilii vocabulum esse, foptunam autem deam dearumque praecipuam ? templa fana delubra passim fortunae dicata ; rationi nee simu- lacrum nee aram usquam consecratam ? non tailor igitur qui malim amorem erga me tuum fortuna potius quam ratione genitum. Neque vero unquam ratio fortunam aequiperat, neque maiestate, neque usu, neque dignitate. Nam neque aggeres manu ac ratione constructos montibus comparabis, neque aquaeductus amnibus, neque receptacula fontibus. Turn ratio con- siliorum prudentia appellatur, vatum impetus divinatio LATIN SELECTIONS. 53 nuncupatur. Nee quisquam prudentissimae feminae consiliis potius accederet quam vaticinationibus Si- byllae. Quae omnia quorsum tendunt? ut ego recte malim impetu et forte potius quam ratione ac merito meo diligi, Quam ob rem, etiamsi qua iusta ratio est amoris erga me tui, quaeso, Caesar, sedulo demus operam ut ignoretur et lateat; sine homines ambigant, disserant, disputent, coniectent, requirant, ut Nili caput, ita nostri amoris originem. Sed iam hora de- cima tangit et tabellarius tuus mussat : finis igitur sit epistulae. Vale. THE EMPEROR MARCUS AURELIUS ANTONINUS. LETTER TO FRONTO. Ave mini magister dulcissime. Nos valemus. Ego aliquantum prodormivi propter perfrictiunculam, quae videtur sedata esse. Ergo ab undecima noctis in tertiam diei partim legi ex Agricultura Catonis, partim scripsi, minus misere mehercule quam heri. Inde salutato patre meo, aqua mulsa sorbenda usque ad gulam et reiectanda fauces fovi potius quam dicerem 'gargarissavi," nam et ad Novium credo et alibi. Sed faucibus curatis abii ad patrem meum et immolanti adstiti. . . . Ab hora sexta domum redi- mus : paululum studui atque id ineptum. Deinde cum matercula mea supra torum sedente multum garrivi. Meus sermo hie erat ; quid existimas modo meum Frontonem facere ? Turn ilia: Quid autem tu meam gratiam ? Turn ego : Quid autem passerculam nostram gratiam minusculam ? Dum ea fabulamur atquealtercamur, uter alterum vestrum magis amaret, discus crepuit, id est pater meus in balneam transisse 54 LATIN SELECTIONS. nuntiatus est. Loti igitur in torculari cenavimus ; non loti in torculari, sed loti cenavimus ; et rusticos cavillantes audivimus libenter. Inde reversus, prius- quam me in latus converto ut stertam, meum pensum explico et diei rationem meo suavissimo magistro red- do, quern si possem magis desiderare, libenter plus- culum macerarer. LUCIUS APULEIUS. 110 A. D.— DE DEO. SOCRAT., 685. Itidem pro regionibus et cetera in sacris differunt longa varietate : pomparum agmina, mysteriorum silentia, sacerdotum officia, sacrificantium obsequia: item deorum effigies et exuviae, templorum religiones et regiones, hostiarum cruores at colores. Quae omnia pro cuiusque more loci sollemnia et rata sunt, ut plerumque somniis et vaticinationibus et oraculis comperimus saepenumero indignata numina, si quid in sacris socordia vel superbia negligatur : cuius generis mihi exempla affatim suppetunt ; sed adeo celebrata et frequentata sunt, ut nemo ea com- memorare adortus sit, quin multo plura omiserit quam recensuerit. AULUS GELLIUS. ABOUT 176 A. D. XIV, s. Defessus ego quondam ex diutina commentatione, laxandi levandique animi gratia, in Agrippae campo deambulabam : atque ibi duos forte grammaticos con- spicatus non parvi in urbe Roma nominis, certationi LATIN SELECTIONS. 55 eorum acerrimae adfui ; cum alter in casu vocativo 'vir egregi ' dicendum contenderet, alter 'vir egregie.' Ratio autem eius, qui ' egregi ' oportere dici censebat, huiuscemodi fuit : Quaecunque, inquit, nomina seu vocabula recto casu numero singulari 'us' syllaba finiuntur, in quibus ante ultimam syllabam posita est 'i' littera' ea omnia casu vocativo 'i' littera termin- antur : ut 'Coelius Coeli, modius modi, tertius, terti, Accius Acci, Titius Titi,' et similia omnia : sic igitur 'egregius,' quoniam 'us' syllaba in casu nominandi finitur, eamque syllabam praecedit ' i ' littera, habere debebit in casu vocandi ' i ' litteram extremam, et idcirco 'egregi,' non 'egregie' rectius dicetur. Nam 'divus' et 'rivus' et 'clivus' non 'us' syllaba ter- minatur, sed ea, quae per duo 'u' scribenda est; propter cuius syllabae sonum declarandum, reperta erat nova littera F, quae digamma appellabatur. Hoc ubi ille alter audivit : O, inquit, egregie grammatice, vel, si id mavis, egregiissime, die, oro te, ' inscius ' et 'impius' et ' sobrius ' et ' ebrius ' et 'proprius' et propitius' et 'anxius'et ' contrarius,' quae ' us ' syl- laba finiuntur, in quibus ante ultimam syllabam ' i ' littera est, quern casum vocandi habent ? Me enim pudor et verecundia tenet, pronuntiare ea secundum tuum definitionem. Sed cum ille paulisper, oppositu horum vocabuiorum commotus, reticuisset, et mox tamen se collegisset, eandemque illam, definierat, regulam retineret et propugnaret, diceretque, et 'proprium' et 'propitium' et 'anxium' et ' contra- rium ' itidem in casu vocativo dicendum, quia et ' ad- versarius ' et 'extrarius' ita diceretur : ' inscium ' quoque et 'impium' et ' ebrium ' et ' sobrium ' inso- lentius quidem paulo, sed rectius per ' i ' litteram, non per 'e' in casu eodem pronuntiandum. Eaque inter eos contentio cum longius duceretur, non arbitratus ego, operae pretium esse, eadem ista haec diutius audire, clamantes compugnantesque illos reliqui.