Digitized by the Internet Archive in 2016 https://archive.org/details/operamauriciohauOOhora Q. HOEATII FLACCI OPEEA A MAURICIO HAUPTIO RECOGNITA EDITIO QUARTA AB IOHANNE VAHLENO CURATA LIPSIAE APUD S. HIRZELIUM MDCCCLXXXt ■Sil 4 Q. HORATII FLACCI CARMINUM LIBEE PRIMUS. I. I. MaeUenas atavis edite regibus, o et praesidium et dulce decus meum , sunt quos curriculo pulverem Olympicum collegisse iuvat , metaque fervidis 5 evitata rotis palmaque nobilis terrarum dominos evellit ad deos ; hunc , si mobilium turba Quiritium certat tergeminis tollere honoribus ; illum , si proprio condidit horreo 10 quidquid de Libycis verritur areis . gaudentem patrios findere sarculo agros Attalicis condicionibus numquam demoveas , ut trabe Cypria MyrtOum pavidus nauta secet mare . . 15 luctantem Icariis fluctibus Africum mercator metuens otium et oppidi I* 6 CARMINUM audiet civis acuisse ferrum , quo graves Persae melius perirent, audiet pugnas vitio parentum rara iuventus . 26 quem vocet divum populus ruentis imperi rebus ? prece qua fatigent virgines sanctae minus audientem carmina Vestam ? cui dabit partis scelus expiandi 30 luppiter? tandem venias precamur, nube candentis umeros amictus , augur Apollo ; sive tu mavis , Erycina ridens , . quam locus circum volat et Cupido 35 sive neglectum genus et nepotes respicis, auctor heu nimis longo satiate ludo , quem iuvat clamor galeaeque leves acer et Marsi peditis cruentum 40 voltus in hostem; sive mutata iuvenem figura ales in terris imitaris, almae filius Maiae , patiens vocari . Caesaris ultor, LIBER I. 1 45 serus in caelum redeas diuque laetus intersis populo Quirini , neve te nostris vitiis iniquum ocior aura tollat . hic magnos potius triumphos , 50 hic ames dici pater atque princeps , neu sinas Medos equitare inultos te duce, Caesar. III. Sic te diva potens Cypri , sic fratres Helenae , lucida sidera , ventorumque regat pater obstrictis aliis praeter lapyga , 5 navis , quae tibi creditum debes Vergilium, finibus Atticis reddas incolumem precor et serves animae dimidium meae • illi robur et aes triplex 10 circa pectus erat , qui fragilem truci conmisit pelago ratem primus , nec timuit praecipitem Africum CARMINUaih 8u decertantem aquilonibus, nec tristes hyadas , nec rabiem noti , quo non arbiter Hadriae maior, tollere seu ponere volt freta.. quem mortis timuit gradum , qui siccis oculis monstra natantia , qui vidit mare turbidum et ^0 infamis scopulos Acroceraunia? nequiquam deus abscidit prudens Oceano dissociabili terras , si tamen inpiae non tangenda rates transiliunt vada .. 25 audax omnia perpeti gens humana ruit per vetitum nefas audax Iapeti genus ignem fraude mala gentibus intulit post ignem aetheria domo so subductum macies et nova febrium terris incubuit cohors , semotique prius tarda necessitas leti corripuit gradum . expertus vacuum Daedalus aera 35 pennis non homini datis ; perrupit Acheronta Herculeus labor . LIBER I 9 nil mortalibus arduist : caelum ipsum petimus stultitia , neque per nostrum patimur scelus 40 iracunda lovem ponere fulmina . IIII. Solvitur acris hiems grata vice veris et favoni, trahuntque siccas machinae carinas ac neque iam stabulis gaudet pecus aut arator igni nec prata canis albicant pruinis , 5 iam Cytherea choros ducit Venus inminente luna, iunctaeque nymphis gratiae decentes alterno terram quatiunt pede , dum graves cyclopum Volcanus ardens urit officinas. nunc decet aut viridi nitidum caput inpedire myrto, 10 aut flore , terrae quem ferunt solutae ; nunc et in umbrosis Fauno decet inmolare lucis , seu poscat agna sive malit haedo . pallida Mors aequo pulsat pede pauperum tabernas regumque turris . o beate Sesti , IB vitae summa brevis spem nos vetat incohare longam . iam te premet nox fabulaeque manes 10 CARMINUM et domus exilis Plutonia: quo simul mearis, nec regna vini sortiere talis nec tenerum Lycidan mirabere , quo calet iuventus "20 nunc omnis et mox virgines tepebunt . V. Quis multa gracilis te puer in rosa perfusus liquidis urguet odoribus grato, Pyrrha, sub antro? cui flavam religas comam , 5 simplex munditiis ? heu quotiens fidem mutatosque 4eos flebit et aspera nigris aequora ventis emirabitur insolens , qui nunc te fruitur credulus anrea, 10 qui semper vacuam , semper amabilem sperat , nescius aurae fallacis, miseri, quibus intemptata nites : me tabula sacer votiva paries indicat uvida 16 suspendisse potenti vestimenta maris deo. LIBER l. Ik VI. Scriberis Vario fortis et hostium victor Maeonii carminis alite quam rem cumque ferox navibus aut equis miles te duce gesserit . 5 nos , Agrippa , neque haec dicere , nec gravent Pelidae stomachum cedere nescii , nec cursus duplicis per mare Ulixei, nec saevam Pelopis domum conamur , tenues grandia , dum pudor 10 inbellisque l^rae musa potens vetat laudes egregii Caesaris et tuas culpa deterere ingeni . quis Martem tunica tectum adamantina digne scripserit , aut pulvere Troico 16 nigrum Merionen , aut ope Palladis Tydiden superis parem? nos convivia, nos proelia virginum, sectis in iuvenes unguibus acrium cantamus vacui , sive quid urimur ,, non praeter solitum leves . 12 CARMINUM VII. Laudabunt alii claram Rhodon aut Mitylenen aut Epheson bimarisve Corinthi moenia vel Baccho Thebas vel Apolline Delphos insignis aut Thessala Tempe ; 6 sunt quibus unum opus est intactae Palladis urbem carmine perpetuo celebrare et undique decerptam fronti praeponere olivam ; plurimus in lunonis honorem aptum dicet equis Argos ditisque Mycenas : 10 me neque tam patiens Lacedaemon nec tam Larisae percussit campus opimae quam domus Albuneae resonantis et praeceps Anio ac Tiburni lucus et uda mobilibus pomaria rivis . 15 albus ut obscuro deterget nubila caelo saepe notus neque parturit imbris perpetuo , sic tu sapiens finire memento tristitiam vitaeque labores molli , Plance , mero , seu te fulgentia signis 20 castra tenent seu densa tenebit LIBER I. Tiburis umbra tui . Teucer Salamina patremque cum fugeret, tamen uda Lyaeo tempora populea fertur vinxisse corona , sic tristis adfatus amicos : 25 'quo nos cumque feret melior fortuna parente, ibimus , o socii comitesque . nil desperandum Teucro duce et auspice- Teucro : certus enim promisit Apollo ambiguam tellure nova Salamina futuram . 50 o fortes peioraque passi mecum saepe viri , nunc vino pellite curas : cras ingens iterabimus aequor VIII. Lydia, dic, per omnis te deos oro , Sybarin cur properes amando perdere, cur apricum oderit campum, patiens pulveris atque solis. 6 cur neque militaris inter aequalis equitat, Gallica nec lupatis temperat ora frenis ? cur timet flavum Tiberim tangere ? cur olivum 14 CARMINUM sanguine viperino to cautius vitat neque iam livida gestat armis bracchia , saepe disco , saepe trans finem iaculo nobilis expedito ? quid latet ut marinae filium dicunt Thetidis sub lacrimosa Troiae 15 funera , ne virilis cultus in caedem et Lycias proriperet catervas Vim. Vides ut alta stet nive candidum Soracte nec iam sustineant onus silvae laborantes geluque flumina constiterint acuto . 5 dissolve frigus ligna super foco large reponens atque benignius deprome quadrimum Sabina , o Thaliarche, merum diota. permitte divis cetera ; qui simul 10 stravere ventos aequore fervido deproeliantis, nec cupressi nec veteres agitantur orni. LIBER I. 15 quid sit futurum cras fuge quaerere et quem sors dierum cumque dabit lucro 16 adpone , nec dulcis amores sperne puer neque tu choreas ^ donec virenti canities abest morosa . nunc et campus et areae lenesque sub noctem susurri 20 conposita repetantur hora , nunc et latentis proditor intimo gratus puellae risus ab angulo pignusque dereptum lacertis aut digito male pertinaci . X. Mercuri , facunde nepos Atlantis , qui feros cultus hominum recentum voce formasti catus et decorae more palaestrae , 8 te canam , magni lovis et deorum nuntium curvaeque lyrae parentem , callidum quidquid placuit iocoso condere furto. 16 CARMINUM te, boves olim nisi reddidisses io per dolum amotas , puerum minaci voce dum terret , viduus pharetra risit Apollo . quin et Atridas duce te superbos Ilio dives Priamus relicto 15 Thessalosque ignis et iniqua Troiae castra fefellit . tu pias laetis animas reponis sedibus virgaque levem coerces aurea turbam , superis deorum 20 gratus et imis . XI. Tu ne quaesieris (scire nefas) quem mihi , quem tibi finem di dederint , Leuconoe , nec Babylonios temptaris numeros . ut melius , quidquid erit , pati ! seu pluris hiemes seu tribuit luppiter ultimam 5 quae nunc oppositis debilitat pumicibus mare Tyrrhenum : sapias , vina liques et spatio brevi spem longam reseces . dum loquimur fugerit invida aetas: carpe diem, quam minimum credula postero. lilBER I . xir, ‘Quem virum aut heroa lyra vel acri; tibia sumis celebrare, Clio? quem deum ? cuius recinet iocosa nomen imago & aut in umbrosis Heliconis oris , aut super Pindo , gelidove in Haemo , unde vocalem temere insecutae Orphea silvae, arte materna rapidos morantem 10 fluminum lapsus celeresque ventos, blandum et auritas fidibus canoris ducere quercus. quid prius dicam solitis parentis laudibus , qui res hominum ac deorum , 15 qui mare ac terras variisque mundum temperat horis , unde nil maius generatur ipso nec viget quicquam simile aut secundum proximos illi tamen occupavit 30 Pallas honores , 9oTatiu8 . ed. IIII. % 18 CAKMmtJisr proeliis audax . neque te silebo , Liber , et saevis inimica virgo beluis , nec te , metuende certa Phoebe sagitta . »5 dicam et Alciden , puerosque Ledae hunc equis , illum superare pugnis nobilem ; quorum simul alba nautis stella refulsit , defluit saxis agitatus umor , 3& concidunt venti fugiuntque nubes ^ et minax , quod sic voluere , ponto unda recumbit . Romulum post hos prius, an quietum Pompili regnum memorem, an superbos 36 Tarquini fascis, dubito, an Catonis nobile letum . Regulum et Scauros animaeque magnae prodigum Paullum superante Poeno gratus insigni referam camena 40 Fabri ciumque. hunc et incomptis Curium capilli^ utilem bello tulit et Camillum saeva paupertas et avitus apto^ eum lare fundus . LIBER I. 19 45 crescit occulto velut arbor aevo fama Marcelli ; micat inter omnis lulium sidus velut inter ignis luna minores . gentis humanae pater atque custos , 50 orte Saturno , tibi cura magni Caesaris fatis data : tu secundo Caesare regnes . ille seu Parthos Latio inminentis egerit iusto domitos triumpho 65 sive subiectos Orientis orae Seras et Indos , te minor latum reget aequus orbem tu gravi curru quaties Olympum, tu parum castis inimica mittes 80 fulmina lucis . XIII. Cum tu , Lydia , Telephi cervicem roseam , lactea Telephi laudas bracchia , vae meum fervens difficili bile tumet iecur. 2 * 20 CARMINUM 5 tum nec mens mihi nec color certa sede manet , umor et in genas furtim labitur , arguens quam lentis penitus macerer ignibus . uror, seu tibi candidos 10 turparunt umeros inmodicae mero rixae , sive puer furens inpressit memorem dente labris notam ^ non , si me satis audias , speres perpetuum dulcia barbare 15 laedentem oscula quae Venus quinta parte sui nectaris imbuit . felices ter et amplius quos inrupta tenet copula nec malis divolsus querimoniis 20 suprema citius solvet amor die . XIIII. O navis , referent in mare te novi fluctus? o quid agis? fortiter occupa portum . nonne vides ut nudum remigio latus LIBER I. 21 5 et malus celeri saucius Africo antennaeque gemant ac sine funibus vix durare carinae possint imperiosius aequor ? non tibi sunt integra lintea , LO non di quos iterum pressa voces malo . quamvis Pontica pinus , silvae filia nobilis , iactes et genus et nomen inutile , nil pictis timidus navita puppibus 5 fidit . tu nisi ventis debes ludibrium , cave . nuper sollicitum quae mihi taedium , nunc desiderium curaque non levis , interfusa nitentis 0 vites aequora Cycladas. XV. Pastor cum traheret per freta navibus Idaeis Helenen perfidus hospitam , ingrato celeres obruit otio ventos ut caneret fera 22 CARMINUM 6 Nereus fata, 'mala ducis avi domum quam multo repetet Graecia milite , coniurata tuas rumpere nuptias et regnum Priami vetus . eheuj quantus equis, quantus adest viris 10 , sudor ! quanta moves funera Dardanae genti ! iam galeam Pallas et aegida currusque et rabiem parat . nequiquam Veneris praesidio ferox pectes caesariem grataque feminis 15 inbelli cithara carmina divides, nequiquam thalamo gravis hastas et calami spicula Gnosii vitabis strepitumque et celerem sequi Aiacem : tamen , heu , serus adulteros 20 crinis pulvere conlines . non Laertiaden , exitium tuae genti, non Pylium Nestora respicis? urguent inpavidi te Salaminius Teucer , te Sthenelus sciens 25 pugnae , sive opus est imperitare equis , non auriga piger . Merionen quoque nosces . ecce furit te reperire atrox Tydides melior patre ; lilBER 1 . qnem tu , cervus uti vallis in altera ;30 visum parte lupum graminis inmemor , sublimi fugies mollis anhelitu , non hoc pollicitus tuae . iracunda diem proferet Ilio matronisque Phrygum classis Achillei, .35 post certas hiemes uret Achaicus ignis Diacas domos XVI. O matre pulchra filia pulchrior, quem criminosis cumque voles modum pones iambis , sive flamma sive mari libet Hadriano . 6 non Dindymene , non adytis quatit mentem sacerdotum incola Pythius , non Liber aeque , non acuta si geminant Corybantes aera , tristes ut irae , quas neque Noricus 10 deterret ensis nec mare naufragum nec saevus ignis nec tremendo luppiter ipse ruens tumultu . 'CARMINUM' fertur Prometheus addere principi limo coactus particulam undique ^15 ' desectam Ct insani leonis '" vim stomacho adposuisse nostro . irae Thyesten exitio gravi stravere et altis urbibus ultimae fetetere causae cur perirent "20 funditus inprimeretque muris hostile aratrum exercitus insolens . compesce mentem: me quoque pectoris^ temptavit in dulci iuventa fervor et in celeres iambos 25 misit furentem . nunc ego mitibus mutare quaero tristia , dum mihi fias recantatis amica ' opprobriis animumque reddas , XVII. Velox amoenum saepe Lucretilem mutat Lycaeo Faunus et igneam defendit aestatem capellis usque meis pluviosque ventos . LIBEH 1 . 25 5 inpune tutum per nemus arbutos quaerunt latentis et thyma deviae olentis uxores mariti nec viridis metuunt colubras nec Martialis haediliae lupos , 10 utcumque dulci , Tyndari , fistula valles et Usticae cubantis levia personuere saxa . di me tuentur, dis pietas mea et musa cordi est . hic tibi copia 15 manabit ad plenum benigno ruris honorum opulenta cornu. hic in reducta valle caniculae vitabis aestus et fide Teia dices laborantis in uno jJO Penelopen vitreamque Circen . hic innocentis pocula Lesbii duces sub umbra , nec Semeleius cum Marte confundet Thyoneus proelia , nec metues protervum 25 suspecta Cyrum , ne male dispari incontinentis iniciat manus et scindat haerentem coronam crinibus inmeritamque vestem . CARMINUM :26 XVIII. Kullam, Vare, sacra vite prius severis arborem circa mite solum Tiburis et moenia Catili . siccis omnia nam dura deus proposuit , neque mordaces aliter diffugiunt sollicitudines . .6 quis post vina gravem militiam aut pauperiem crepat ? quis non te potius, Bacche pater, teque, decens Venus? ac ne quis modici transiliat munera Liberi , Centaurea monet cum Lapithis rixa super mero debellata, monet Sithoniis non levis Euhius, 10 cum fas atque nefas exiguo fine libidinum discernunt avidi, non ego te, candide Bassareu, invitum quatiam nec variis obsita frondibus sub divum rapiam . saeva tene cum Berecyntio cornu tympana , quae subsequitur caecus amor sui , 15 et tollens vacuum plus nimio gloria verticem , arcanique fides prodiga , perlucidior vitro , LIBER I. n. xviin. Mater saeva cupidinum Thebanaeque iubet me Semeles puer et lasciva Licentia finitis animum reddere amoribus . 6 urit me Glycerae nitor splendentis Pario marmore purius ; urit grata protervitas et voltus nimium lubricus adspici . in me tota ruens Venus 10 Cyprum deseruit , nec patitur Scythas. et versis animosum equis Parthum dicere nec quae nihil attinentr»,. hic vivum mihi caespitem , hic verbenas, pueri, ponite turaque 15 bimi cum patera meri : mactata veniet lenior hostia . 28 CARMINUM XX. Vile potabis modicis Sabinum cantharis , Graeca quod ego ipse testa conditum levi , datus in theatro cum tibi plausus , B clare Maecenas eques , ut paterni fluminis ripae simul et iocosa redderet laudes tibi Vaticani montis imago . Caecubum et praelo domitam Caleno 10 tu bibes uvam : mea nec Falernae temperant vites neque Formiani pocula colles . XXI, Dianam tenerae dicite virgines , intonsum, pueri, dicite Cynthium Latonamque supremo dilectam penitus lovi , LIBER I . 29 6 VOS laetam fluviis et nemorum coma , quaecumque aut gelido prominet Algido , nigris aut Erymanthi silvis aut viridis Cragi . vos Tempe totidem tollite laudibus 10 natalemque , mares , Delon Apollinis insignemque pharetra fraternaque umerum lyra . hic bellum lacrimosum , hic miseram famem pestemque a populo et principe Caesare in 15 Persas atque Britannos vestra motus aget prece . XXII. Integer vitae scelerisq^ue purus non eget Mauris iaculis neque arcu nec venenatis gravida sagittis , Fusce, pharetra, 5 sive per Syrtis iter aestuosas sive facturus per inhospitalem Caucasum vel quae loca fabulosus lambit Hydaspes . 30 CARMINUM namque me silva lupus in Sabina , ”10 dum meam canto Lalagen et ultra terminum curis vagor expeditis , fugit inermem , quale portentum neque militaris Daunias latis alit aesculetis 15 nec lubae tellus generat, leonum arida nutrix , pone me pigris ubi liulla campis arbor aestiva recreatur aura , quod latus mundi nebulae malusque 20 luppiter urguet ; pone sub curru nimium propinqui solis , in terra domibus negata : dulce ridentem Lalagen amabo , dulce loquentem . XXIII . Vitas hinnuleo me similis, Chloe, quaerenti pavidam montibus aviis matrem non sine vano aurarum et siluae metu . LIBER I. S nam seu mobilibus vepris inhorruit ad ventum foliis seu virides rubum dimovere lacertae , et corde et genibus tremit . atqui non ego te tigris ut aspera jjo Gaetulusve leo frangere persequor tandem desine matrem tempestiva sequi viro ► XXIV. Quis desiderio sit pudor aut modus tam cari capitis ? praecipe lugubris cantus , Melpomene , cui liquidam pater’ vocem cum cithara dedit . 5 ergo Quintilium perpetuus sopor urguet ? cui Pudor et lustitiae soror incorrupta Fides nudaque Veritas quando ullum inveniet parem ! multis ille bonis flebilis occidit , to nulli flebilior quam tibi^ Vergili . tu , frustra pius , heu non ita creditum^ poscis Quintilium deos * 32 CARMINUM quid si Threicio blandius Orpheo auditam moderere arboribus fidem? 15 num vanae redeat sanguis imagini quam virga semel horrida, non lenis precibus fata recludere ^ nigro conpulerit Mercurius gregi? durum : sed levius fit patientia 20 quidquid corrigere est nefas. XXV. Parcius iunctas quatiunt fenestras iactibus crebris iuvenes protervi , nec tibi somnos adimunt , amatque ianua limen , 6 quae prius multum facilis movebat cardines . audis minus et minus iam ^ me tuo longas pereunte noctis , Lydia, dormis?" invicem moechos anus arrogantis 10 flebis in solo levis angiportu , Thracio bacchante magis sub inter^ lunia vento LIBER I. ■ cum tibi flagrans amor et libido quae solet matres furiare equorum IB saeviet circa iecur ulcerosum , non sine questu laeta quod pubes hedera virente gaudeat pulla magis atque myrto , aridas frondis hiemis sodali ao dedicet euro . XXVI. Musis amicus tristitiam et metus tradam protervis in mare Creticum portare ventis , quis sub Arcto rex gelidae metuatur orae , 5 quid Tiridaten terreat , unice securus . o quae fontibus integris gaudes , apricos necte flores , necte meo Lamiae coronam , Pimplei dulcis: nil sine te mei 10 prosunt honores : hunc fidibus novis , hunc Lesbio sacrare plectro teque tuasque decet sorores . Horatius . ed . IIII . S 34 CARMINtJl» XXVII. Natis in' usum laetitiae scyphis pugnare Thracum est . tollite barbarum' morem verecundumque Bacchum sanguineis prohibete rixis . 5 vino et lucernis Medus acinaces inmane quantum discrepat . inpium lenite clamorem , sodales , et cubito remanete presso . voltis severi me quoque sumere 10 partem Falerni ? dicat Opuntiae frater Megillae quo beatus volnere , qua pereat sagitta . cessat voluntas ? non alia bibam mercede . quae te cumque domat VenuS' 15 non erubescendis adurit ignibus , ingenuoque semper amore peccas . quidquid habes , age depone tutis auribus, a miser , quanta laborabas charybdi , 30 digne puer meliore flamma. LIBER I. 35 ' ; quae saga , quis te solvere Thessalis magus venenis, quis poterit deus? vix inligatum te triformi Pegasus expediet chimaera . XXVIII. Te maris et terrae numeroque carentis arenae mensorem cohibent , Archyta , pulveris exigui prope litus parva Matinum munera, nec quicquam tibi prodest 5 aetherias temptasse domos animoque rotundum percurrisse polum morituro, occidit et Pelopis genitor , conviva deorum , Tithonusque remotus in auras et lovis arcanis Minos admissus , habentque 10 Tartara Panthoiden iterum Orco demissum, quamvis clipeo Troiana refixo tempora testatus nihil ultra nervos atque cutem morti concesserat atrae, iudice te non sordidus auctor 15 naturae verique . sed omnis una manet nox et calcanda semel via leti. 3 * CARMINUM dant alios furiae torvo spectacula Marti ; exitio est avidum mare nautis ; mixta senum ac iuvenum densentur funera , nullun 2d' saeva caput Proserpina fugit. me quoque devexi rapidus comes Orionis Illyricis notus obruit undis, at tu , nauta , vagae ne parce malignus arenae ossibus et capiti inhumato 26 particulam dare : sic , quodcumque minabitur euru fluctibus Hesperiis, Venusinae plectantur silvae te sospite , multaque merces unde potest tibi defluat aequo ab Io ve Neptunoque sacri custode Tarenti . 80 neglegis inmeritis nocituram postmodo te natis fraudem committere ? fors et debita iura vicesque superbae i te maneant ipsum ; precibus non linquar inultis , '| teque piacula nulla resolvent . | 35 quamquam festinas , non est mora longa ; licebit i iniecto ter pulvere curras . | UBER X. 37 xxvnii. Icci , beatis nunc Arabum invides gazis et acrem militiam paras non ante devictis Sabaeae regibus horribilique Medo 5 nectis catenas . quae tibi virginum sponso necato barbara serviet? puer quis ex aula capillis ad cyathum statuetur unctis , doctus sagittas tendere Sericas 10 arcu paterno ? quis neget arduis pronos relabi posse rivos montibus et Tiberim reverti , cum tu coemptos undique nobilis libros Panaeti , Socraticam et domum 15 mutare loricis Hiberis , pollicitus meliora , tendis ? 38 CARMINUM ^ XXX. 0 Venus regina Cnidi Paphique , sperne dilectam Cypron et vocantia ture te multo Glycerae decoram transfer in aedem . 6 fervidus tecum puer et solutis gratiae zonis properentque nymphae et parum comis sine te Inventas Mercuriusque . XXXI. Quid dedicatum poscit Apollinem vates ? quid orat de patera novum fundens liquorem ? non opimae Sardiniae segetes feracis, 5 non aestuosae grata Calabriae armenta , non aurum aut ebur Indicum non rura quae Liris quieta mordet aqua taciturnus amnis . LIBER I. 39 premant Calenam falce quibus dedit 10 Fortuna vitem , dives et aureis mercator exsiccet culullis vina Syra reparata merce , dis carus ipsis , quippe ter et quater anno revisens aequor Atlanticum 15 inpune : me pascunt olivae , me cichorea levesque malvae . frui paratis et valido mihi , Latoe, dones ac, precor, integra cum mente nec turpem senectam «0 degere nec cithara carentem. XXXII . Poscimur . siquid vacui sub umbra lusimus tecum , quod et hunc in annum vivat et pluris age dic Latinum , barbite, carmen, 6 Lesbio primum modulate civi , qui ferox bello tamen inter arma , sive iactatam religarat udo litore navim , 40 - CARMINU» Liberum et musas Veneremque et illi 10 semper haerentem puerum canebat et Lycum nigris oculis nigroque crine decorum . o decus Phoebi et dapibus supremi grata testudo lovis , o laborum 15 dulce lenimen mihi cumque , salve , jite vocanti. xxxm. Albi , ne doleas plus nimio memor inmitis Glycerae, neu miserabilis decantes elegos cur tibi iunior laesa praeniteat fide . & insignem tenui fronte Lycorida Cyri torret amor, Cyrus in asperam declinat Pholoen : sed prius Appulis iungentur capreae lupis quam turpi Pholoe peccet adultero, 10 sic visum Veneri , cui placet inparis formas atque animos sub iuga aenea, saevo mittere cum ioco . LIBER I. 41 ipsum me melior cum peteret Venus, grata detinuit compede Myrtale 15 libertina , fretis acrior Hadriae curvantis Calabros sinus . XXXIIII. Parcus deorum cultor et infrequens , insanientis dum sapientiae consultus erro , nunc retrorsum vela dare atque iterare cursus 5 cogor relectos . namque Diespiter , igni corusco nubila dividens plerumque , per purum tonantis egit equos volucremque currum , quo bruta tellus et vaga flumina, 10 quo Styx et invisi horrida Taenari sedes Atlanteusque finis concutitur . valet ima summis mutare et insigne attenuat deus , obscura promens ; hinc apicem rapax: 15 Fortuna cum stridore acuto sustulit, hic posuisse gaudet. CARMINUM XXXV. 0 diva , gratum quae regis Antium , praesens vel imo tollere de gradu mortale corpus vel superbos vertere funeribus triumphos : 5 te pauper ambit sollicita prece ruris colonus, te dominam aequoris; quicumque Bithyna lacessit Carpathium pelagus carina ; te Dacus asper, te profugi Scythae 10 urbesque gentesque et Latium ferox regumque matres barbarorum et purpurei metuunt tyranni , iniurioso ne pede proruas stantem columnam neu populus frequens 15 ad arma cessantis ad arma concitet imperiumque frangat ; te semper anteit serva Necessitas clavos trabalis et cuneos manu gestans aena nec severus 20 uncus abest liquidumque plumbum ; LIBER r* 4a te Spes et albo rara Fides colit velata panno nec comitem abnegat utcumque mutata potentis veste domos inimica linquis, 26 at volgus infidum et meretrix retro- periura cedit, diffugiunt cadis cum faece siccatis amici , ferre iugum pariter dolosi : serves iturum Caesarem in ultimos 30 orbis Britannos et iuvenum recens examen Eois timendum partibus Oceanoque rubro - eheu, cicatricum et sceleris pudet fratrumque . quid nos dura refugimus^^ 36 aetas ? quid intactum nefasti liquimus ? unde manum iuventus metu deorum continuit? q^uibus pepercit aris ? o utinam nova incude diffingas retusum in 40 Massagetas Arabasque ferrum . 44 CARMINUM XXXVI. Et ture et fidibus iuvat placare et vituli sanguine debito custodes Numidae deos, qui nunc Hesperia sospes ab ultima 5 caris multa sodalibus, nulli plura tamen dividit oscula quam dulci Lamiae, memor actae non alio rege puertiae mutataeque simul togae. 10 Cressa ne careat pulchra dies nota, neu promptae modus amphorae neu morem in Salium sit requies pedum, neu multi Damalis meri Bassum Threicia vincat amystide, 16 neu desint epulis rosae neu vivax apium neu breve lilium . omnes in Damalin putris deponent oculos, nec Damalis novo divelletur adultero 20 lascivis hederis ambitiosior. iilBER I. 45 XXXVII. Nunc est bibendum, nunc pede libero pulsanda tellus, nunc saliaribus ornare pulvinar deorum tempus erat dapibus , sodales . 5 antehac nefas depromere Caecubum cellis avitis, dum Capitolio regina dementis ruinas, funus et imperio parabat contaminato cum grege turpium 10 morbo virorum , quidlibet inpotens sperare fortunaque dulci ebria ; sed minuit furorem vix una sospes navis ab ignibus , mentemque lymphatam Mareotico 15 redegit in veros timores Caesar ab Italia volantem remis adurguens , accipiter velut mollis columbas aut leporem citus venator in campis nivalis 20 Haemoniae, daret ut catenis 46 CARMINUM LIBER X. fatale monstrum : quae generosius perire quaerens nec muliebriter expavit ensem nec latentis classe cita reparavit oras , a® ausa et iacentem visere regiam voltu sereno , fortis et asperas tractare serpentes , ut atrum corpore conbiberet venenum , deliberata morte ferocior : ;30 saevis Liburnis scilicet invidens, privata deduci superbo non bumilis mulier triumpho . XXXVIII. Persicos odi, puer, adparatus ; displicent nexae philyra coronae:; mitte sectari , rosa quo locorum sera moretur . "8 simplici myrto nihil adlabores sedulus , curo : neque te ministrum dedecet myrtus neque me sub arta •vite bibentem . Q. IIOBATII FLACCI CARMINUM LIBER SECUNDUS. I* Motum ex Metello consule civicum bellique causas et vitia et modos ludumque Fortunae gravisque principum amicitias et arma h nondum expiatis uncta cruoribus > periculosae plenum opus aleae tractas et incedis per ignis suppositos cineri doloso . paullum severae musa tragoediae 10 desit theatris : mox ubi publicas res ordinaris , grande munus Cecropio repetes cothurno , insigne maestis praesidium reis et consulenti , Polio , curiae > 15 cui laurus aeternos honores Delmatico peperit triumpho . 48 CARMINUM iam nunc ttiinaci murmure cornuum perstringis auris , iam litui strepunt , iam fulgor armorum fugacis »0 terret equos equitumque voltus. audire magnos iam videor duces non indecoro pulvere sordidos , et cuncta terrarum subacta praeter atrocem animum Catonis . ^6 luno et deorum quisquis amicior Afris inulta cesserat inpotens tellure, victorum nepotes rettulit inferias Jugurthae . quis non Latino sanguine pinguior 30 campus sepulcris inpia proelia testatur auditumque Medis Hesperiae sonitum ruinae ? qui gurges aut quae flumina lugubris ignara belli? quod mare Dauniae 35 non decoloravere caedes ? quae caret ora cruore nostro ? sed ne relictis, Musa procax, iocis Ceae retractes munera neniae , mecum Dionaeo sub antro 40 quaere modos leviore plectro . Liber ii. 40 II. Nullus argento color est avaris abdito terris , inimice lamnae Crispe Sallusti, nisi temperato splendeat usu , 5 vivet extento Proculeius aevo , notus in fratres animi paterni ; illum aget penna metuente solvi F ama superstes . latius regnes avidum domando 10 spiritum quam si Libyam remotis Gadibus iungas et uterque Poenus serviat uni , crescit indulgens sibi dirus hydrops , nec sitim pellit , nisi causa morbi IB fugerit venis et aquosus albo corpore languor. redditum Cyri solio Phrahaten dissidens plebi numero beatorum eximit virtus populumque falsis 20 dedocet uti Horatiug . ed . im . 60 CARMINUM vocibus , regnum et diadema tutum deferens uni propriamque laurum , quisquis ingentis oculo inretorto spectat acervos. III. Aequam memento rebus in arduis servare mentem non secus in bonis ab insolenti temperatam laetitia , moriture Delii , 5 seu maestus omni tempore vixeris , seu te in remoto gramine per dies festos reclinatum bearis interiore nota Falerni . quo pinus ingens albaque populus 10 umbram hospitalem consociare amant ramis? quid obliquo laborat lympha fugax trepidare rivo ? huc vina et unguenta et nimium brevis flores amoenae ferre iube rosae , 15 dum res et aetas et sororum fila trium patiuntur atra , LIBER II. •5l cedes coemptis saltibus et domo villaque flavus quam Tiberis lavit , cedes et exstructis in altum 20 divitiis potietur heres * divesne prisco natus ab Inacho nil interest an pauper et infima de gente sub divo moreris , victima nil miserantis Orci • 25 omnes eodem cogimur, omnium versatur urna serius ocius sors exitura et nos in aetetnum exilium inpositura cumbae . Ne sit ancillae tibi amor pudori , Xanthia Phoceu , prius insolentem serva Briseis niveo colore movit Achillem ; 5 movit Aiacem Telamone natum IIII. forma captivae dominum Tecmessae ; arsit Atrides medio in triumpho virgine rapta , 4 * 52 CARMINUM barbarae postquam cecidere turmae 10 Thessalo victore et ademptus Hector tradidit fessis leviora tolli Pergama Grais . nescias an te generum beati Phyllidis flavae decorent parentes ; 18 regium certe genus , et penatis maeret iniquos . crede non illam tibi de scelesta plebe dilectam, neque sic fidelem , sic lucro aversam potuisse nasci 20 matre pudenda . bracchia et voltum teretesque suras integer laudo : fuge suspicari cuius octavum trepidavit aetas claudere lustrum . V. Nondum subacta ferre iugum valet cervice, nondum munia conparis aequare nec tauri ruentis in Venerem tolerare pondus. lilBER II. s circa virentis est animus tuae campos iuvencae , nunc fluviis gravem solantis aestum , nunc in udo ludere cum vitulis salicto praegestientis, tolle cupidinem D inmitis uvae : iam tibi lividos distinguet autumnus racemos purpureo varius colore . iam te sequetur : currit enim ferox aetas et illi quos tibi dempserit adponet annos : iam proterva fronte petet Lalage maritum , dilecta quantum non Pholoe fugax, non Chloris albo sic umero nitens ut pura nocturno renidet luna mari, Cnidiusve Gjges, quem d puellarum insereres choro , mire sagacis falleret hospites discrimen obscurum solutis /Crinibus ambiguoque voltu , 54 ’ CARMINUM VI. Septimi, Gadis aditure mecum et Cantabrum indoctum iuga ferre nostra et barbaras Syrtis , ubi Maura semper aestuat unda, & Tibur Argeo positum coIono' sit meae sedes utinam senectae ,• sit domus lasso maris et viarum militiaeque , Unde si parcae prohibent iniquaev 10 dulce pellitis ovibus Galaesi flumen et regnata petam Laconi rura Phalantho . ille terrarum mihi praeter omnis angulus ridet , ubi non Hymetto 15 mella decedunt viridique certat baca Venafro, ver ubi longum tepidasque praebet luppiter brumas et amicus Aulon fertili Baccho minimum Falernis 30 invidet uvis , r LIBER II. 55 'ille te mecum locus et beatae postulant arces, ibi tu calentem debita sparges lacrima favillam vatis amici. vn. O saepe mecum tempus in ultimum deducte Bruto militiae duce, quis te redonavit Quiritem dis patriis Italoque caelo , 5 Pompei, meorum prime sodalium, cum quo morantem saepe diem mero fregi coronatus nitentis malobathro Syrio capillos. tecum Philippos et celerem fugam 10 sensi, relicta non bene parmula, cum fracta virtus, et minaces turpe solum tetigere mento ; sed me per hostis Mercurius celer denso paventem sustulit aere : 15 te rursus in bellum resorbens unda fretis tulit aestuosis . 56 CARMINUBC^r ergo obligatam redde lovi dapem longaque fessum militia latus depone sub lauru mea nec no parce cadis tibi destinatis . oblivioso levia massico ciboria exple, funde capacibus unguenta de conchis, quis udo deproperare apio coronas 25 curatve myrto? quem Venus arbitrum^, dicet bibendi ? non ego sanius bacchabor Edonis : recepto dulce mihi furere est amico . VIII. Ulla si iuris tibi peierati poena, Barine, nocuisset umquam.,^ dente si nigro fieres vel uno turpior ungui , 5 crederem ; sed tu simul obligasti perfidum votis caput, enitescis pulchrior multo iuvenumque prodis publica cura. iilBER II. 57 expedit matris cineres opertos 10 fallere et toto taciturna noctis signa cum caelo gelidaque divos morte carentis. ridet hoc, inquam, Venus ipsa, rident simplices nymphae , ferus et Cupido , 15 semper ardentis acuens sagittas ■ cote cruenta. adde quod pubes tibi crescit omnis, servitus crescit nova, nec priores inpiae tectum dominae relinquunt, SO saepe minati. te suis matres metuunt iuvencis , te senes parci, miseraeque nuper virgines nuptae , tua ne retardet aura maritos. Vim. Non semper imbres nubibus hispidos^ manant in agros aut mare Caspiuni' vexant inaequales procellae usque, nec Armeniis in oris, \ 58 CARMINUM 6 amice Valgi, stat glacies iners mensis per omnis aut aquilonibus querceta Gargani laborant et foliis viduantur orni : tu semper urgues flebilibus modis 10 Mysten ademptum, nec tibi vespero surgente decedunt amores nec rapidum fugiente solem. at non ter aevo functus amabilem ploravit omnis Antilochum senex 15 annos, nec inpubem parentes Troilon aut Phrygiae sorores flevere semper. desine mollium tandem querellarum, et potius nova cantemus Augusti tropaea 20 Caesaris et rigidum Niphaten, Medumque flamen gentibus additum victis minores volvere vertices , intraque praescriptum Gelonos exiguis equitare campis. LIBER II. 5^J X. Rectius vives, Licini, neque altum semper urguendo neque , dum procellas - cautus horrescis , nimium premendo litus iniquum . 5 auream quisquis mediocritatem diligit, tutus caret obsoleti sordibus tecti, caret invidenda sobrius aula ► saepius ventis agitatur ingens 10 pinus et celsae graviore casu decidunt turres feriuntque summos fulgura montis . sperat infestis, metuit secundis alteram sortem bene praeparatum 15 pectus : informis hiemes reducit luppiter, idem submovet; non, si male nune, et olim ^ sic erit : quondam citharae tacentem suscitat musam neque semper arcuca 20 tendit Apollo* 60 GARMINUM rebus angustis animosus atque fortis adpare, sapienter idem contrahes vento nimium secundo turgida vela. XI. Quid bellicosus Cantaber et Scythes, Hirpine Quinti, cogitet Hadria divisus obiecto, remittas quaerere nec trepides in usum 5 poscentis aevi pauca : fugit retro levis iuventas et decor, arida pellente lascivos amores canitie facilemque somnum. non semper idem floribus est honor 10 vernis, neque uno luna rubens nitet voltu. quid aeternis minorem consiliis animum fatigas? cur non sub alta vel platano vel hac pinu iacentes sic temere et rosa 16 canos odorati capillos, dum licet, Assyriaque nardo LIBER II. 61 patamus xmcti? dissipat Euhius curas edacis . quis puer ocius restinguet ardentis Falerni 20 pocula praetereunte lympha ? quis devium scortum eliciet domo Lyden ? eburna dic age cum lyra maturet, in comptum Lacaenae more comam religata nodum. XII. Nolis longa ferae bella Numantiae nec durum Hannibalem nec Siculum mare Poeno purpureum sanguine mollibus aptari citharae modis, 5 nec saevos Lapi th as et nimium mero Hylaeum domitosve Herculea manu Telluris iuvenes, unde periculum fulgens contremuit domus Saturni veteris : tuque pedestribus 10 dices historiis proelia Caesaris, Maecenas, melius ductaque per vias regum colla minacium. 62 CARMINUM me dulcis dominae musa Licymniae cantus, me voluit dicere lucidum ^5 fulgentis oculos et bene mutuis fidum pectus amoribus ; quam nec ferre pedem dedecuit choris nec certare ioco nec dare bracchia ludentem nitidis virginibus sacro 20 Dianae celebris die . num tu quae tenuit dives Achaemenes aut pinguis Phrygiae Mygdonias opes permutare velis crine Licymniae plenas aut Arabum domos, ;25 dum flagrantia detorquet ad oscula cervicem, aut facili saevitia negat quae, poscente, magis gaudeat eripi, interdum rapere occupat. XIII. ille et nefasto te posuit die qui cumque primum, et sacrilega manu produxit, arbos, in nepotum perniciem opprobriumque pagi^ LIBER II, 63 6 illum et parentis crediderim sui fregisse cervicem et penetralia sparsisse nocturno eruor e hospitis ; ille venena Colcha et quidquid usquam concipitur nefas 10 tractavit, agro qui statuit meo te triste lignum, te caducum in domini caput inmerentis . quid quisque vitet numquam homini sati& cautum est in horas, navita Bosporum 15 Thynus perhorrescit neque ultra caeca timet aliunde fata, miles sagittas et celerem fugam Parthi , catenas Parthus et Italum robur : sed inprovisa leti 20 vis rapuit rapietque gentis. quam paene furvae regna Proserpinae et indicantem vidimus Aeacum sedesque discretas piorum et Aeoliis fidibus querentem 25 Sappho puellis de popularibus, et te sonantem plenius aureo , Alcaee, plectro dura navis, dura fugae mala, dura belli. 64 CARMINUM utrumque sacro digna silentio Bo mirantur umbrae dicere, sed magis pugnas et exactos tyrannos densum umeris bibit aure volgus . quid mirum, ubi illis carminibus stupens demittit atras belua centiceps 35 auris et intorti capillis eumenidum recreantur angues? qtiin et Prometheus et Pelopis parens dulci laborum decipitur sono, nec curat Orion leones 40 aut timidos agitare lyncas . XIIII. Eheu fugaces, Postume Postume, labuntur anni, nec pietas moram \ rugis et instanti senectae adferet indomitaeque morti, 8 non si trecenis quotquot eunt dies, amice, places inlacrimabilem Plutona tauris, qui ter amplum Geryonen Tityonque tristi LIBER II. conpescit unda, scilicet omnibus, .10 quicumque terrae munere vescimur, enaviganda, sive reges sive inopes erimus coloni . frustra cruento Marte carebimus fractisque rauci fluctibus Hadriae ‘15 frustra per autumnos nocentem corporibus metuemus austrum . visendus ater flumine languido Cocytos errans et Danai genus infame damnatusque longi 20 Sisyphus Aeolides laboris . linquenda tellus et domus et placens uxor , neque harum quas colis arboruni te praeter invisas cupressos ulla brevem dominum sequetur . ^5 absumet heres Caecuba dignior servata centum clavibus et mera tinguet pavimentum superbo „ pontificum potiore cenis * Horadus . ed . IIII . 66 €ri^RMrNxri»! XV. lam pauca aratro mgera regiae moles relinquent, undique latius extenta visentur Lucrina stagna lacu platanus que caelebs 5 evincet ulmos . tum violaria et- myrtus et omnis copia narium spargent olivetis adorem fertilibus domino priori, tum spissa ramis laurea fervidos 10 excludet ictus ► non ita Romuli praescriptum et intonsi Catonis auspiciis veterumque norma . privatus illis census erat brevis , commune magnum ; nulla decempedis ’ 15 metata privatis opacam porticus excipiebat arcton, nec fortuitum spernere caespitem leges sinebant, oppida publico sumptu iubentes et deorum ao templa novo decorare saxo . ILIBER H. 67 XVI . Otium divos rogat 'in patenti prensus Aegaeo, simul atra nubes condidit lunam neque certa fulgent sidera nautis , 5 otium bello furiosa Thrace^ otium Medi pharetra decori , Grosphe , non gemmis neque purpura ve- nale neque auro. non enim gazae neque consularis *io submovet lictor miseros tumultus mentis et curas laqueata circum tecta volantis . vivitur parvo bene, cui patenium splendet in mensa tenui salinum 15 nec levis somnos timor aut cupido sordidus aufert . quid brevi fortes iaculamur aevo multa ? quid terras alio calentis sole mutamus ? patriae quis exsul 20 se quoque fugiti^ 68 CARMINUM scandit aeratas vitiosa navis cura, nec turmas equitum relinquit, ocior cervis et agente nimbos ocior euro. 26 laetus in praesens animus quod ultra est' oderit curare et amara lento temperet risu : nihil est ab omni parte beatum . abstulit clarum cita mors Achillem , . 30 lohga Tithonum minuit senectus , et mihi forsan tibi quod negarit jUbrriget hora . te greges centum Siculaeque circum* mugiunt vaccae , tibi tollit hinnitum;! 36 apta quadrigis equa , te bis Afro murice tinctae vestiunt lanae : mihi parva rura et spiritum Graiae tenuem camenae parca non mendax dedit et malignum:- 40 spernere volgus . lilBER II. 69 XVII. 'Cur me querellis exanimas tiiis? nec dis amicum est nec mihi te prius obire, Maecenas, mearum grande decus columenque rerum . -5 a , te meae si partem animae rapit maturior vis, quid moror altera, nec carus aeque nec suj)erstes integer? ille dies utramque ducet ruinam . non ego perfidum 10 dixi sacramentum ; ibimus, ibimus^, utcumque praecedes, supremum carpere iter comites parati . me nec cbimaerae spiritus igneae,, nec si resurgat centimanus Gyas , 15 divellet umquam : sic potenti lustitiae placitumque parcis. seu libra seu me scorpios adspicit formidolosus, pars violentior natalis horae, seu tyrannus ao Hesperiae capricornus undae , (jARMiNtnvr T0 ntrumque nostrum incredibili modk> consentit astrum . te lovis inpio tutela Saturno refulgens eripuit volucrisque fati 25 tardavit alas , cum populus frequens laetum theatris ter crepuit sonum : me truncus inlapsus cerebro sustulerat, nisi Faunus ictum dextra levasset , Mercurialium 30 custos virorum . reddere victimas aedemque votivam memento ; nos humilem feriemus agnam . XVIII . Non ebiir neque aureum mea renidet in domo lacunar , non trabes Hymettiae premunt columnas ultima recisas 5 Africa , neque Attali ignotus heres regiam occupavi, nec Laconicas mihi trahunt honestae purpuras clientae. LIBER II. n at fides et ingeni 50 benigna vena est, pauperemque dives me petit : nihil supra deos lacesso nec potentem amicum largiora flagito , satis beatus unicis Sabinis . 15 truditur dies die novaeque pergunt interire lunae, tu secanda marmora locas sub ipsum funus et sepulcri inmemor struis domos 20 marisque Baiis obstrepentis urgues submovere litora, parum locuples continente ripa , quid quod usque proximos revellis agri terminos et ultra 25 limites clientium salis avarus ? pellitur paternos in sinu ferens deos et uxor et vir sordidosque natos . nulla certior tamen 30 rapacis Orci fine destinata aula divitem manet erum . quid ultra tendis ? aequa tellus CARMINUmr 7T2- pauperi recluditur regumque pueris , nec satelles Orca 35 callidum Promethea ;revexit auro captus . Mc superbum Tantalum atque Tantali genus coercet , hic leyare functum , pauperem laboribus AO vocatus atque non vocatus audit . XVIIII. Bacchum in remotis carmina rupibus vidi docentem , credite posteri , nymphasque discentis et auris eapripedum satyrorum acutas . § euhoe , recenti mens trepidat metu plenoque Bacchi pectore turbidum laetatur, euhoe, parce Liber, parce gravi metuende thyrso . fas pervicacis est mihi thyiadas 10 vinique fontem , lactis et uberis cantare rivos atque truncis lapsa cavis iterare mella ^ LIBER II. fas et beatae coniugis additum stellis honorem tectaque Penthei 15 disiecta non leni ruina , Thracis et exitium Lycurgi . tu flectis amnis , tu mare barbarum , tu separatis uvidus in iugis nodo coerces viperino 20 Bistonidum sine fraude crinis. tu , cum parentis regna per arduum cohors Gigantum scanderet inpia, Rhoetum retorsisti leonis unguibus horribilique mala , 26 quamquam choreis aptior et iocia ludoque dictus non sat idoneus pugnae ferebaris ; sed idem pacis eras mediusque belli . te vidit insons Cerberus aureo 30 cornu decorum leniter atterens caudam et recedentis trilingui ore pedes tetigitque crura . 74 CARMINUM XX. Non usitata nec tenui ferar penna biformis per liquidum aethera vates , neque in terris morabor longius, invidiaque maior 5 urbis relinquam . non ego pauperum sanguis parentum , non ego quem vocant , dilecte Maecenas, obibo, nec Stygia cohibebor unda . iam iam residunt cruribus asperae 10 pelles et album mutor in alitem superne nascunturque leves per digitos umerosque plumae . iam Daedaleo tutior Icaro visam gementis litora Bospori 15 Syrtisque Gaetulas canorus ales Hyperboreosque campos* me Colchus et qui dissimulat metum Marsae cohortis Dacus et ultimi noscent Geloni, me peritus 80 discet Hiber Rhodanique potor . LIBER II. absint inani funere neniae Tnctusque turpes et querimoniae eonpesce clamorem ac sepulcrL mitte supervacuos honores.. Q. HORATII FLACCI CARMINUM LIBER TERTIUS. I. Odi profanum volgus et arceo . favete linguis : carmina non prius audita musarum sacerdos virginibus puerisque canto . 5 regum timendorum in proprios greges, reges in ipsos imperium est lovis , clari Giganteo triumpho , cuncta supercilio moventis . est ut viro vir latius ordinet 10 arbusta sulcis , bic generosior descendat in campum petitor , moribus hic meliorque fama contendat, illi turba clientium sit maior: aequa lege necessitas 15 sortitur insignis et imos , omne capax movet urna nomen. CARMINUM LIBER III. 77. destrictus ensis cui super inpia Cervice pendet , non Siculae dapes dulcem elaborabunt saporem , 20 non avium citharaeque cantus somnum reducent : somnus agrestium lenis virorum non humilis domos fastidit umbrosamque ripam , non zephyris agitata tempe . 25 desiderantem quod satis est neque tumultuosum sollicitat mare nec saevus arcturi cadentis impetus aut orientis haedi, non verberatae grandine vineae ^6 fundusque mendax , arbore nunc aquas culpante nunc torrentia agros sidera nunc hiemes iniquas , Contracta pisces aequora sentiunt iactis in altum molibus : huc frequens 35 caementa demittit redemptor cum famulis dominusque terrae fastidiosus : sed timor et minae scandunt eodem quo dominus , neque decedit aerata triremi et 4K) post equitem sedet atra cura^ 78 €AR]VriNUM quod si dolentem nec Phrygius nec purpurarum sidere clarior delenit usus nec Falerna vitis Aehaemeniumque costum , ^45 cur invidendis postibus et novo sublime ritu moliar atrium ? cur valle permutem Sabina divitias operosiores? II. ' Angustam amice pauperiem pati robustus adri militia puer condiscat et Parthos ferocis ' vexet eques metuendus hasta 5 vitamque sub divo et trepidis agat in rebus . illum ex moenibus hosticis matrona bellantis tyranni prospiciens et adulta virgo ‘suspiret, eheu, ne rudis agminum ^ 10 sponsus lacessat regius asperum tactu leonem, quem cruenta , per medias rapit ira caedis . LIBER III. 79 dulce et decorum est pro patria mori : mors et fugacem persequitur virum 15 nec parcit inbellis inventae poplitibus timidoque tergo . virtus repulsae nescia sordidae intaminatis fulget honoribus nec sumit aut ponit securis 20 arbitrio popularis aurae . virtus recludens inmeritis mori caelum negata temptat iter via coetusque volgaris et udam spernit humum fugiente penna. 25 est et fideli tuta silentio merces : vetabo , qui Cereris sacrum volgarit arcanae , sub isdem sit trabibus fragilemve mecum solvat phaselon : saepe Diespiter 30 neglectus incesto addidit integrum raro antecedentem scelestum deseruit pede Poena claudo . lll.iustum et tenacem propositi virum non civium ardor prava iubentium , non voltus instantis tyranni mente quatit solida neque auster, 80 CARMINUM 6 dux inquieti turbidus Hadriae , nec fulminantis magna manus lovis ; si fractus inlabatur orbis , inp avidum ferient ruinae . hac arte Pollux et vagus Hercules 10 enisus arcis attigit igneas , quos inter Augustus recumbens purpureo bibet ore nectar , hac te merentem , Bacche pater , tuae vexere tigres indocili iugum 15 collo trahentes , hac Quirinus Martis equis Acheronta fugit , gratum elocuta consiliantibus lunone divis. 'Ilion, Ilion fatalis incestusque iudex ^0 et mulier peregrina vertit in pulverem , ex quo destituit deos mercede pacta Laomedon mihi castaeque damnatam Minervae cum populo et duce fraudulento . «5 iam nec Lacaenae splendet adulterae famosus hospes nec Priami domus periura pugnacis Achivos Hectoreis opibus refringit ^ LIBfiR in . 81 nostri sque ductum seditionibus 80 bellum resedit: protinus et gravis iras et invisum nepotem , Troica quem peperit sacerdos , Marti redonabo, illum ego lucidas inire sedes, ducere nectaris 36 sucos et adscribi quietis ordinibus patiar deorum . dum longus inter saeviat Ilion Romamque pontus, qualibet exsules in parte regnanto beati ; 40 dum Priami Paridisque busto insultet armentum et catulos ferae celent inultae, stet Capitolium fulgens triumphatisque possit Roma ferox dare iura Medis ; 45 horrenda late nomen in ultimas extendat oras, qua medius liquor secernit Europen ab Afro , qua tumidus rigat arva Nilus . aurum inrepertum et sic melius situm 60 cum terra celat spernere fortior quam cogere humanos in usus omne sacrum rapiente dextra, Horatius, ed. IIII. 6 CARMIimiff 82 ^ quicumque mundo terminus obstitit^y hunc tangat armis,, visere gestiens 55 qua parte debacchentur ignes , qua nebulae pluviique rores . sed bellicosis fata Quiritibus hac lege dico, ne nimium pii rebusque fidentes avitae 60 tecta velint reparare Troiae. Troiae renascens alite lugubri fortuna tristi clade iterabitur, ducente victricis catervas coniuge me lovis et sorore. 65 ter si resurgat murus aeneus auctore Phoebo , ter pereat meis excisus Argivis, ter uxor capta virum puerosque ploret / non hoc iocosae conveniet lyrae . 70 quo, musa, tendis? desine pervicax referre sermones deorum et magna modis tenuare parvis. LIBER III. 83 IlII. Descende caelo et dic age tibia regina longum Calliope melos, seu voce nunc mavis acuta, seu fidibus citharaque Phoebi . 5 auditis? an me ludit amabilis insania ? audire et videor piOs errare per lucos, amoenae quos et aquae subeunt et aurae . me fabulosae Volture in Appulo 10 altricis extra limen Apuliae ludo fatigatumque somno fronde nova puerum palumbes texere, mirum quod foret omnibus quicumque celsae nidum Acherontiae 15 saltusque Bantinos et arvum pingue tenent humilis Forenti , ut tuto ab atris corpore viperis dormirem et ursis , ut premerer sacra lauroque conlataque myrto, 20 non sine dis animosus infans . 6 * 84 CARMINUM vester, camenae, vester in arduos tollor Sabinos , seu mihi frigidum Praeneste, seu Tibur supinum, seu liquidae placuere Baiae. 26 vestris amicum fontibus et choris non me Philippis versa acies retro , devota non exstinxit arbos, nec Sicula Palinurus unda, utcumque mecum vos eritis, libens 30 insanientem navita Bosporum temptabo et urentis arenas litoris Assyrii viator , visam Britannos hospitibus feros et laetum equino sanguine Concanum 33 visam pharetratos Gelonos et Scythicum inviolatbs amnein^ vos Caesarem altum, militia simul fessas cohortes reddidit oppidis, finire quaerentem labores Pierio recreatis antro. vos lene consilium et datis et dato gaudetis almae . scimus ut inpios Titanas inmanemque turmam fulmine sustulerit caduco, LI ERUI. 85 qui terram inertem , qui mare temperat ventosum, et umbras regnaque tristia divosque mortalisque turbas imperio regit unus aequo . magnum illa terrorem intulerat lovi fidens inventus horrida bracchiis fratresque tendentes opaco Pelion inposuisse Olympo ; sed quid Typhoeus et validus Mimas, aut quid minaci Porphyrion statu , quid Rhoetus evolsisque truncis Enceladus iaculator audax contra sonantem Palladis aegida possent ruentes? hinc avidus stetit Volcanus, hinc matrona luno et numquam umeris positurus arcum, qui rore puro Castaliae lavit crinis solutos, qui Lyciae tenet dumeta natalemque silvam, Delius et Patareus Apollo. vis consili expers mole ruit sua: vim temperatam di quoque provehunt in maius ; idem odere viris omne nefas animo moventis. 86 CARMINUM testis meanim centimanus Gyas 70 . sententiarum notus et integrae temptator Orion Dianae virginea domitus sagitta ; iniecta monstris Terra dolet suis maeretque partus fulmine luridum 75 missos ad Orcum; nec peredit inpositam celer ignis Aetnam, incontinentis nec Tityi iecur reliquit ales , nequitiae additus custos ; amatorem trecentae 80, .Pirithoum cohibent catenae. V. Caelo tonantem credidimus lovem regnare : praesens divus habebitur Augustus adiectis Britannis imperio gr avibusque Persis. 6 milesne Crassi coniuge barbara turpis maritus vixit et hostium (pro curia inversique mores !) consenuit socerorum in armis liIBBR m . sub rege Medo Marsus et Appulus, iio anciliorum et nominis et togae oblitus aeternaeque V estae , incolumi love et urbe Roma? hoc caverat mens provida Reguli dissentientis condicionibus ;16 foedis et exempli trahentis perniciem veniens in aevum, si non perires inmiserabilis, captiva pubes, 'signa ego Punicis adfixa delubris et arma 20 militibus sine caede"* dixit 'derepta vidi, vidi ego civium retorta tergo bracchia libero portasque non clausas et arva Marte coli populata nostro^ 25 auro repensus scilicet acrior miles redibit . flagitio additis damnum : neque amissos colores lana refert medicata fuco nec vera virtus, cum semel excidit^, 30 curat reponi deterioribus . si pugnat extricata densis cerva plagis , erit ille fortis 88 CARMINUM^ qui perfidis se credidit hostibus, et Marte Poeuos proteret altero 35 qui lora restrictis lacertis sensit iners timuitque mortem. hic unde vitam sumeret inscius pacem duello miscuit? o pudor !. o magna Carthago probrosis 40 altior Italiae ruinis ! ’ fertur pudicae coniugis osculum parvosque natos ut capitis minor ab se removisse et virilem torvus humi posuisse voltum , 45 donec labantis consilio patres firmaret auctor numquam alias dato^ interque maerentis amicos egregius properaret exsul. atqui sciebat quae sibi barbarus bOi tortor pararet : non aliter tamen dimovit obstantis propinquos et populum reditus morantem quam si clientum longa negotia diiudicata lite relinqueret , 65 tendens Venafranos in agros bM Lacedaemonium Tarentum , LIB^IR lil. VI, Delicta maionim inmeritus lues , Bomane, donec templa refeceris aedisque labentis deorum et foeda nigro simulacra fumo . g dis te minorem quod geris, imperas, hinc omne principium, huc refer exitum | di multa neglecti dederunt Hesperiae mala luctuosae . iam bis Monaeses et Pacori manus iO non auspicatos contudit inpetus nostros et adiecisse praedam torquibus exiguis renidet . paene occupatam seditionibus delevit urbem, Dacus et Aethiops ^ 15 hic classe formidatus , ille missilibus melior sagittis, fecunda culpae saecula nuptias primum inquinavere et genus et domos i hoc fonte derivata clades in patriam populnmque fluxit, ‘90 CARMINUM motus doceri gaudet Ionicos matura virgo et fingitur artibus iam nunc et incestos amores de tenero meditatur ungui: 25 mox iuniores quaerit adulteros inter mariti vina, neque eligit cui donet inpermissa raptim gaudia luminibus remotis, sed iussa coram non sine consci® 30 surgit marito , seu vocat institor seu navis Hispanae magister^ dedecorum pretiosus emptor. non his inventus orta parentibus infecit aequor sanguine Punico 35 Pyrrhumque et ingentem cecidit Antiochum Hannibalemque dirum sed rusticorum mascula militum proles, SabeUis docta ligonibus versare glaebas et severae ^0 matris ad arbitrium recisos portare fustis, sol ubi montium mutaret umbras et iuga demeret bobus fatigatis, amicum lempus agens abeunte euiTiu I*IBER III. 91J 45 damnosa quid non inminuit dies? aetas parentum peior avis tulit nos nequiores , mox daturos progeniem vitiosiorem . VII. Quid fles^ Asterie, quem tibi candidis primo restituent vere favonii Thyna merce beatum , constantis^iuvenem fide & Gygen ? ille notis actus ad Oricum post insana caprae sidera frigidas noctis non sine multis insomnis lacrimis agit . atqui sollicitae nuntius hospitae , 10 suspirare Chloen et miseram tuis dicens ignibus uri , temptat mille vafer modis. ut Proetum mulier perfida credulum i falsis inpulerit criminibus nimis 15 casto Bellerophonti maturare necem refert ; . 94 carMinum VIIII. Donec gratus eram tibi nec quisqnam potior bracchia catididae cervici invenis dabat, Persarum vigui rege beatior . 5 ‘donec non alia magis arsisti neque erat Lydia post Chloen , multi Lydia nominis Romana vigui clarior Ilia.’ me nunc Thressa Chloe regit, dulcis docta modos et citharae sciens , pro qua non metuam mori, si parcent animae fata superstiti . ‘me torret face mutua Thurini Calais filius Ornyti, 15 pro quo bis patiar mori, * si parcent puero fata superstiti . * quid si prisca redit Venus diductosque iugo cogit aeneo, si fiava excutitur Chloe ao reiectaeque patet ianua Lydiae? LIBER m. 9 >& qnamqtiam sidere pulchrior ille est, tu levior cortice et inprobo iracundior Hadria , tecura vivere amem , tecum obeam libens X. Extremum Tanain si biberes^, Lyee> saevo nupta viro , me tamen asperas^ porrectum ante foris obicere incolia plorares aquilonibus . . 5 audis quo strepitu ianua, quo nemu& inter pulchra satum tecta remugiat ventis , et positas ut glaciet nivis puro numine luppiter? ingratam Veneri pone superbiam, 10 ne currente retro funis eat rota, non te Penelopen difficilem procia Tyrrhenus genuit parens . o quamvis neque te munera nec precea nec tinctus viola pallor amantium 15 nec vir Pieria pelice saucius curvat, supplicibus tuis 96 CARMINUM parcas, nec rigida mollior aesculo nec Mauris animum mitior anguibus, non hoc semper erit liminis aut aquae 20 caelestis patiens latus. XI. Mercuri (nam te docilis magistro movit Amphion lapides canendo) tuque testudo resonare septeni Callida nervis , 6 nec loquax olim neque grata , nunc et divitum mensis et amica templis, dic modos j Lyde quibus obstinatas adplicet auris , quae velut latis equa trima campis io ludit exsultim metuitque tangi, nuptiarum expers et adhuc protervo cruda marito . tu potes tigris comitesque silvas ducere et rivos celeres morari ; 15 cessit inmanis tibi blandienti ianitor aulae EIBER III. 97 Cerberus, quamvis furiale centum muniant angues caput eius atque spiritus taeter saniesque manet to ore trilingui ; quin et Ixion Tity osque voltu risit invito ; stetit urna paullum ' sicca, dum grato Danai puellas carmine mulces . 85 audiat Lyde scelus atque notas virginum poenas et inane lymphae dolium fundo pereuntis imo seraque fata , quae manent culpas etiam sub Orco 50 inpiae (nam quid potuere maius?) inpiae sponsos potuere duro perdere ferro. una de multis face nuptiali digna periurum fuit in parentem 5 splendide mendax , et in omne virgo^ nobilis aevum , ‘surge" quae dixit iuveni marito , ‘'surge^ ne longus tibi somnus unde non times detur : socerum et scelestas 0 falle sorores, Horatius, ed. IIII. 7 / 98 CARMINUlSf quae velut nactae vitulos leaenae singulos eheu lacerant : ego illis mollior nec te feriam neque intra claustra tenebo. 45 me pater saevis oneret catenis , quod viro clemens misero peperci, me vel' extremos Numidarum in agros classe releget. i pedes quo te rapiunt et aurae , 50 dum favet nox et Venus, i secundo' omine et nostri memorem sepulcro scalpe querellam/ XII. Miserarum est neque amori dare ludum neque dulci mala vino lavere aut exanimari metuentis patruae verbera linguae . tibi qualum Cythereae puer ales, tibi telas 5 operosaeque Minervae studium aufert , Neobule , Liparaei nitor Hebri , simul unctos Tiberinis umeros lavit in undis , eques ipso melior Bellerophonte, neque pugno neque segni pede victus , LIBER III . 99 110 catus idem per apertum fugientis agitato grege cervos iaculari et celer arto latitantem fruticeto excipere aprum . XIII. 0 fons Bandusiae , splendidior vitro , dulci digne mero non sine floribus, cras donaberis haedo , cui frons turgida cornibus 5 primis et Venerem et proelia destinat» frustra : nam gelidos inficiet tibi rubro sanguine rivos lascivi suboles gregis . te flagrantis atrox hora caniculae 10 nescit tangere, tu frigus amabile fessis vomere tauris praebes et pecori vago. fies nobilium tu quoque fontium, me dicente cavis inpositam ilicem ‘45 saxis, unde loquaces lymphae desiliunt tuae . 7 % 100 CARMINUM. XIIII. Herculis ritu modo dictus, o plebs, morte venalem petiisse laurum Caesar Hispana repetit penatis victor ab ora. 5 unico gaudens mulier marito prodeat iustis operata divis , et soror clari ducis et decorae supplice vitta virginum matres iuvenumque nuper 1.0 sospitum . vos , o pueri et puellae iam virum expertae , male inominatis , parcite verbis. bic dies vere mihi festus atras eximet curas : ego nec tumultum 15 nec mori per vim metuam tenente Caesare terras . i pete unguentum, puer, et coronas et cadum Marsi memorem duelli , Spartacum siqua potuit vagantem 20 fallere testa. LIBER III. 101 dic et argutae properet Neaerae murreum nodo cohibere crinem : si per invisum mora ianitorem fiet) abito. 25 lenit albescens animos capillus litium et rixae cupidos protervae : non ego hoc ferrem calidus iuventa consule Planco. XV. Uxor pauperis Ibyci , tandem nequitiae fige modum tuae famosisque laboribus ; maturo propior desine funeri 6 inter ludere virgines et stellis nebulam spargere candidis . non , siquid Pholoen satis , et te , Chlori , decet : filia rectius expugnat iuvenum domos, 10 pulso thyias uti concita tympano, illam cogit amor Nothi lascivae similem ludere capreae : 102 CARMINUM te lanae prope nobilem tonsae Luceriam , non citharae decent 15 nec flos purpureus rosae nec poti vetulam faece tenus cadi . XVI. Inclusam Danaen turris aenea robustaeque fores et vigilum canum tristes excubiae munierant satis nocturnis ab adulteris , 5 si non Acrisium virginis abditae custodem pavidum luppiter et Venus risissent: fore enim tutum iter et patens converso in pretium deo* aurum p)8r medios ire satellites 10 et perrumpere amat saxa potentius ictu fulmineo : concidit auguris Argivi domus, ob lucrum demersa exitio ; diffidit urbium pprtas vir Macedo et subruit aemulos 15 reges muneribus ; munera navium saevos inlaqueant duces. liIRER III. 103 •crescentem sequitur cura pecuniam maiorumque fames, iure perhorrui late conspicuum tollere verticem , 20 Maecenas , equitum decus . quanto quisque sibi plm^a negaverit, ab dis plura feret : nil cupientium nudus castra peto et transfuga diyitum partis linquere gestio, 25 contemptae dominus splendidior rei quam si quidquid arat inpiger Appulus occultare meis dicerer horreis , magnas inter opes inops . purae rivus aquae silvaque iugerum 30 paucorum et segetis certa fides meae fulgentem imperio fertilis Africae fallit sorte beatior . quamquam nec Calabrae mella ferunt apes nec Laestrygonia Bacchus in amphora ^5 languescit mihi nec pinguia Gallicis crescunt vellera pascuis., inportuna tamen pauperies abest , nec, si plura velim, tu dare deneges^ contracto melius parva cupidine 40 vectigalia porrigam CAKMINTJUr quam si Mygdoniis regnum Alyattei campis continuem . multa petentibus desunt multa : bene est , cui deus obtulit parca quod satis est manu. XVII. ,Adi vetusto nobilis ab Lamo , ( quando et priores hinc Lamias ferunt denominatos et nepotum per memores genus omne fastui h auctore ab illo ducit originem qui Formiarum moenia dicitur princeps et innantem Maricae litoribus tenuisse Lirim late tyrannus : cras foliis nemus ;10 multis et alga litus inutili demissa tempestas ab euro sternet , aquae nisi fallit augur annosa cornix . dum potes , aridum conpone lignum : cras genium mero 15 curabis et porco bimenstri cum famulis operum solutis . IjIber m, 105 XVIII. Faune nympharum fugientum amator , per meos finis et aprica rura lenis incedas abeasque parvis aequus alumnis, 6 si tener pleno cadit haedus anno , larga nec desunt Veneris sodali vina craterae, vetus ara multo fumat odore. ludit herboso pecus omne campo , 10 cum tibi nonae redeunt decembres; festus in pratis vacat otioso cum bove pagus ; inter audacis lupus errat agnos ; spargit agrestis tibi silva frondis ; 5 gaudet invisam pepulisse fossor ter pede terram. 106 CARMINUM XVIIII . Quantum distet ab Inacho Codrus pro patria non timidus mori narras et genus Aeaci et pugnata sacro bella sub Ilio : 6 quo Chium pretio cadum mercemur, quis aquam temperet ignibus, quo praebente domum et quota Pelignis caream frigoribus, taces. da lunae propere novae , 10 da noctis mediae , da , puer , auguris Murenae : tribus aut novem miscentur cyathis pocula commodis. qui musas amat inparis , ternos ter cyathos attonitus petet 15 vates ; tris prohibet supra rixarum metuens tangere gratia nudis iuncta sororibus . insanire iuvat : cur Berecyntiae cessant flamina tibiae ? 20 cur pendet tacita fistula cum lyra? LIBER III 107 . parcentis ego dextera» odi : sparge rosas ; audiat invidus- d ementem strepitum Lycus et vicina seni non habilis Lyco. r5 spissa te nitidum coma , puro te similem-, Telephe, vespero tempestiva petit Rhode me lentus Glycerae torret amor meae ► XX. Non vides q.uanto moveas periclo, Pyrrhe, Gaetulae catulos leaenae?' dura post paullo fugies inaudax proelia raptor , 5 cum per obstantis iuvenum catervas ibit insignem repetens Nearchum , grande certamen, tibi praeda cedat ^ maior an illa.. interim , dum tu celeres sagittas to promis , haec dentis acuit timendos ,, arbiter pugnae posuisse nudo sub pede palmam 108 CARMINUM fertur, et leni recreare vento sparsum odoratis umerum capillis, 15 qualis aut Nireus fuit aut aquosa raptus ab Ida. XXI. • 0 nata mecum consule Manlio, seu tu querellas sive geris iocos seu rixam et insanos amores seu facilem, pia testa, somnum, 6 quocumque lectum nomine Massicum servas , moveri digna bono die , descende, Corvino iubente promere languidiora vina . non ille, quamquam Socraticis madet 10 sermonibus, te neglegit horridus, narratur et prisci Catonis saepe mero caluisse virtus. tu lene tormentum ingenio admoves plerumque duro ; tu sapientium 15 curas et arcanum iocoso consilium retegis Lyaeo ; LIBER III 109 tn spem reducis mentibus anxiis virisque et addis cornua pauperi post te neque iratos trementi 10 regum apices neque militum arma . te Liber et si laeta aderit Venus segnesque nodum solvere gratiae vivaeque producent lucernae , dum rediens fugat astra Phoebus . XXII. Montium custos nemorumque virgo, quae laborantis utero puellas ter vocata audis adimisque leto, diva triformis, ^ inminens villae tua pinus esto, quam per exactos ego laetus annos verris obliquum meditantis ictum sanguine donem . 110 CARMINUM XXIII. Caelo supinas si tuleris manus nascente luna, rustica Phidyle, si ture placaris et horna fruge laris avidaque porca , 6 nec pestilentem sentiet Africum fecunda vitis nec sterilem seges robiginem aut dulces alumni pomifero grave tempus anno. nam quae nivali pascitur Algido ao devota quercus inter et ilices aut crescit Albanis in herbis victima pontificum securim cervice tinguet : te nihil attinet temptare multa caede bidentium 15 parvos coronantem marino rore deos fragilique myrto. inmunis aram si tetigit manus, non sumptuosa blandior hostia mollivit aversos penatis 10 farre pio et saliente mica. LIBER III. 111 XXIIII. Intactis opulentior thesauris Arabum et divitis Indiae caementis licet occupes terrenum omne tuis et mare publicum ; 6 si figit adamantinos summis verticibus dira Necessitas clavos, non animum metu, non mortis laqueis expedies caput . campestres melius Scythae , 10 quorum plaustra vagas rite trahunt domos , vivunt et rigidi Getae , inmetata quibus iugera liberas fruges et Cererem ferunt nec cultura placet longior annua 15 defunctumque laboribus aequali recreat sorte vicarius . illic matre carentibus privignis mulier temperat innocens nec dotata regit virum 20 coniunx nec nitido fidit adultero ; 112 CARMINUM dos est magna parentium virtus et metuens alterius viri certo foedere castitas , et peccare nefas , aut pretium est mori . 25 0 quisquis volet inpias caedis et rabiem tollere civicam , si quaeret pater urbium subscribi statuis , indomitam audeat refrenare licentiam , 30 clarus postgenitis , quatenus , beu nefas y. virtutem incolumem odimus, sublatam ex oculis quaerimus invidi , quid tristes querimoniae , si non supplicio culpa reciditur , 35 quid leges sine moribus vanae proficiunt, si neque fervidis pars inclusa caloribus mundi nec boreae finitimum latus durataeque solo nives iO mercatorem abigunt , horrida callidi vincunt aequora navitae , magnum pauperies opprobrium iubet quidvis et facere et pati, virtutisque viam deserit arduae* LIBER III. 113 145 vel nos in Capitolium , quo clamor vocat et turba faventium , vel nos in mare proximum gemmas et lapides , aurum et inutile , summi materiem mali, ,^0 mittamus, scelerum si bene paenitet. eradenda cupidinis pravi sunt elementa , et tenerae nimis mentes asperioribus formandae studiis, nescit equo rudis 65 haerere ingenuus puer venarique timet , ludere doctior , seu Graeco iubeas trocho seu malis vetita legibus alea, cum periura patris fides SO consortem socium fallat et hospitem indignoque pecuniam heredi properet . scilicet inprobae crescunt divitiae ; tamen curtae nescio quid semper abest rei. Horatius, ed. IIII. 114 CARMINUM XXV. Quo me , Bacche , rapis tui plenum ? • quae nemora aut quos agor in specus^ velox mente nova? quibus antris egregii Caesaris audiar 6 aeternum meditans decus stellis inserere et consilio lovis? dicam insigne , recens , adhuc indictum ore alio . non secus in iugis^ ex somnis stupet euhias , 10 Hebrum prospiciens et nive candidam ^ Thracen ac pede barbaro lustratam Rhodopen, ut mihi devio ripas et vacuum nemus mirari libet . o naiadum potens i 15 baccbarumque valentium proceras manibus vertere fraxinos , nil parvum aut humili modo , nil mortale loquar, dulce periculum^ est, o Lenaee, sequi deum 20 cingentem viridi tempora pampino. LIBER ni. 115 - XXVI. Vixi puellis nuper idoneus et militavi non sine gloria : nunc arma defunctumque bello barbiton hic paries habebit, 6 laevum marinae qui Veneris latus custodit, hic, hic ponite lucida funalia et vectis et arcus oppositis foribus minacis . o quae beatam diva tenes Cyprum et 10 Memphin carentem Sithonia nive , regina, sublimi flagello tange Chloen semel arrogantem . XXVIi. Inpios parrae recinentis omen tiucat et praegnans canis aut ab agro rava decurrens lupa Lanuvino fetaque volpes. 8* CARMINUM iu S rumpit et serpens iter institutum , si per obliquum similis sagittae terruit mannos . ego cui timebo providus auspex, antequam stantis repetat paludes 10 imbrium divina avis inminentum , oscinem corvum prece suscitabo solis ab ortu. sis licet felix ubicumque mavis , et memor nostri , Galatea , vivas ; 15 teque nec laevus vetat ire picus nec vaga cornix. sed vides quando trepidet tumultu pronus Orion ? ego quid sit ater Hadriae novi sinus et quid albus zo pecCet iapyx. hostium uxores puerique caecos sentiant motus orientis austri et aequoris nigri fremitum et trementis' verbere ripas. 25 sic et Europe niveum doloso credidit tauro latus et scatentem beluis pontum mediasque fraudes^ palluit audax . LIBER III. 117 nuper in pratis studiosa florum et debitae nymphis opifex coronae nocte sublustri nihil astra praeter vidit et undas . quae simul centum tetigit potentem oppidis Creten , ' pater o relictum filiae nomen pietasque ’ dixit ‘ victa furore ! unde quo veni ? levis una mors est virginum culpae, vigilansne ploro turpe conmissum , an vitiis carentem ludit imago vana , quae porta fugiens eburna somnium ducit? meliusne fluctus ire per longos fuit , an recentis carpere flores ? siquis infamem mihi nunc iuvencum dedat iratae , lacerare ferro et frangere enitar modo multum amati cornua monstri. inpudens liqui patrios penates : inpudens Orcum moror ? o deorum siquis haec audis , utinam inter errem nuda leones j 118 CARMINUM antequam turpis macies decentis occupet malas teneraeque sucus 55 defluat praedae , speciosa quaero pascere tigris. vilis Europe , pater urguet absens : quid mori cessas ? potes hac ab orno pendulum zona bene te secuta e- 60. lidere collum, sive te rupes et acuta leto saxa delectant , age te procellae crede veloci ; nisi erile mavis carpere pensum 65 regius sanguis , dominaeque tradi barbarae pelex/ aderat querenti perfidum ridens Venus et remisso filius arcu . mox ubi lusit satis , 'abstineto’ 70 dixit 'irarum calidaeque rixae, cum tibi invisus laceranda reddet cornua taurus . uxor invicti lovis esse nescis ? mitte singultus , bene ferre magnam 75 , disce fortunam : tua sectus orbis nomina ducet .’ liber III. ; Festo quid potius die ■ Neptuni faciam? prome reconditum, Lyde , strenua Caecubum , munitae que adhibe vim sapientiae . 5 inclinare meridiem sentis , ac veluti stet volucris dies parcis deripere horreo cessantem Bibuli consulis amphoram , nos cantabimus invicem 10 Neptunum et viridis Nereidum comas; tu curva recines lyra Latonam et celeris spicula Cynthiae : summo carmine , quae Cnidon fulgentisque tenet Cycladas et Paphum 15 iunctis visit oloribus , dicetur ; merita Nox quoque nenia . 1^0 CARMINUM XXVIIII. Tyrrhena regum progenies , tibi non ante verso lene merum cado cum flore , Maecenas , rosarum et pressa tuis balanus capillis 5 iamdudum apud me est . eripe te morae ne semper udum Tibur et Aefulae declive contempleris arvum et Telegoni iuga parricidae . fastidiosam desere copiam et 10 molem propinquam nubibus arduis : omitte mirari beatae fumum et opes strepitumque Romae. plerumque gratae divitibus vices mundaeque parvo sub lare pauperum 15 cenae sine aulaeis et ostro sollicitam explicuere frontem . iam clarus occultum Andromedae pater ostendit ignem , iam procyon furit et stella vesani leonis ^ sole dies referente siccos;; LtBER Itl. 121 iam pastor umbras cum grege languido rivumque fessus quaerit et horridi dumeta Silvani caretque ripa vagis taciturna ventis . 16 tu civitatem quis deceat status curas et urbi sollicitus times quid Seres et regnata Cyro Bactra parent Tanaisque discors . prudens futuri temporis exitum iO caliginosa nocte premit deus , ridetque si mortalis ultra fas trepidat . quod adest mementa conponere aequus : cetera fluminis ritu feruntur , nunc medio alveo ;5 cum pace delabentis Etruscum in mare , nunc lapides adesos stirpisque raptas et pecus et domos volventis una , non sine montium clamore vicinaeque silvae , 0 cum fera diluvies quietos inritat amnis, ille potens sui laetusque deget , cui licet in diem dixisse 'vixi^: cras vel atra nube polum pater occupato 122 CARMINUM 45 vel sole puro ; non tamen inritum quodcumque retro est efficiet neque diffinget infectumque reddet quod fugiens semel hora vexit . Fortuna , saevo laeta negotio et 50 ludum insolentem ludere pertinax, transmutat incertos honores , nunc mihi , nunc alii benigna . laudo manentem : si celeres quatit pennas, resigno quae dedit et mea 55 virtute me involvo probamque pauperiem sine dote quaero. non est meum , si mugiat Africis malus procellis , ad miseras preces decurrere et votis pacisci , 60 ne Cypriae Tyriaeque merces addant avaro divitias mari . tum me biremis praesidio scaphae tutum per Aegaeos tumultus aura feret geminusque Pollux . LIBER III . 123 XXX. Exegi monumentum aere perennius regalique situ pyramidum altius quod non imber edax, non aquilo inpotens possit diruere aut innumerabilis B; annorum series et fuga temporum , non omnis moriar, multaque pars mei vitabit Libitinam : usque ego postera crescam laude recens , dum Capitolium scandet cum tacita virgine pontifex . 10 dicar , qua violens obstrepit Aufidus et qua pauper aquae Daunus agrestium regnavit populorum ex humili potens., princeps Aeolium carmen ad Italoa deduxisse modos . sume superbiam IB quaesitam meritis et mihi Delphica lauro cinge volens , Melpomene , comam . Q. HORATII FLACCI CARMINUM LIBER QUARTUS. I. Intermissa, Venus, diu rursus bella moves ? parce precor , precor . non sum qualis eram bonae sub regno Cinarae . desine , dulcium 5 mater saeva cupidinum , circa lustra decem flectere mollibus iam durum imperiis ; abi quo blandae iuvenum te revocant preces . tempestivius in domum 10 Paulli purpureis ales oloribus comissabere Maximi, si torrere iecur quaeris idoneum : namque et nobilis et decens et pro sollicitis non tacitus reis 16 et centum puer artium late signa feret militiae tuae. CARMINUM LIBER IIH . 12S et quandoque potentior largi muneribus riserit aemuli , Albanos prope te lacus so ponet marmoream sub trabe citrea . illic plurima naribus duces tura , lyraque et Berecyntia delectabere tibia mixtis carminibus non sine fistula ; 25 illic bis pueri die numen cum teneris virginibus tuum laudantes pede candido in morem Salium ter quatient humum . me nec femina nec puer 80 iam nec spes animi credula mutui nec certare iuvat mero nec vincire novis tempora floribus . sed cur, heu, Ligurine, cur manat rara meas lacrima per genas ? 36 cur facunda parum decoro inter verba cadit lingua silentio ? nocturnis ego somniis iam captum teneo , iam volucrem sequor te per gramina Martii 40 campi , te per aquas , dure , volubilis . 112^ CARMINUM II. Pindarum quisquis studet aemulari, Iule , ceratis ope Daedalea nititur pennis , vitreo daturus nomina ponto . f 5 monte decurrens velut amnis , imbres quem super notas aluere ripas , fervet inmensusque ruit profundo Pindarus ore , laurea donandus Apollinari , ^10 seu per audacis nova dithyrambos verba devolvit numerisque fertur lege solutis , seu deos regesve canit, deorum sanguinem , per quos cecidere iusta '^^15 morte Centauri, cecidit tremendae flamma cbimaerae , sive quos Elea domum reducit palma caelestis pugilemve equumve dicit et centum potiore signis -ao munere donat , LIBER IIII. 127 r flebili sponsae iuvenemve raptum plorat et viris animumque moresque aureos educit in astra nigroque invidet Orco , 25 multa Dircaeum levat aura cycnum , tendit , Antoni , quotiens in altos nubium tractus : ego apis Matinae more modoque , grata carpentis thyma per laborem , 80 plurimum circa nemus uvidique Tiburis ripas operosa parvus carmina fingo . concinet maiore poeta plectro Caesarem, quandoque trahet ferocis 35 per sacrum clivum merita decorus fronde Sygambros : quo nihil maius meliusve terris fata donavere bonique divi nec dabunt, quamvis redeant in aurum 40 tempora priscum : concinet laetosque dies et urbis publicum ludum super inpetrato fortis Augusti reditu forumque litibus orbum , 128 CARMINQM 46 tum meae, si quid loquor audiendum, vocis accedet bona pars, et‘o sol pulcher , o laudande* canam recepto Caesare felix . teque , dum procedis , io Triumphe , 50 non semel dicemus , io Triumphe , civitas omnis, dabimusque divis tura benignis . te decem tauri totidemque vaccae , me tener solvet vitulus , relicta 65 matre qui largis iuvenescit herbis in mea vota, fronte curvatos imitatus ignis tertium lunae referentis ortum , qua notam duxit niveus videri , 60 cetera fulvus . m. Quem tu , Melpomene , semel nascentem placido lumine videris , illum non labor Isthmius clarabit pugilem , non equus inpiger LIBER IIII . 129 ^ curru ducet Achaico victorem , neque res bellica Deliis ornatum foliis ducem, quod regum tumidas contuderit minas, ostendet Capitolio : 10 sed quae Tibur aquae fertile praefluunt et spissae nemorum comae fingent Aeolio carmine nobilem . Romae, principis urbium, dignatur suboles inter amabilis IB vatum ponere me choros , et iam dente minus mordeor invido , 0 testudinis aureae dulcem quae strepitum , Pieri , temperas , o mutis quoque piscibus 0 donatura cycni , si libeat , sonum , totum muneris hoc tuist , quod monstror digito praetereuntium Romanae fidicen lyrae ; quod spiro et placeo , si placeo , tuumst . Horatius . ed . IIII . CARMINUM no 1111 , Qualem ministrum fulminis alitem , cui rex deorum regnum in avis vaga«’ permisit expertus fidelem luppiter in Ganymede flavo , 6 olim inventas et patrius vigor nido laborum propulit inscium, vernique iam nimbis remotis insolitos docuere nisus venti paventem , mox in ovilia lU demisit hostem vividus impetus ,- nunc in reluctantis dracones egit amor dapis atque pugnae qualemve laetis caprea pascuis intenta fulvae matris ab ubere 15 iam lacte depulsum leonem dente novo peritura vidit , videre Raetis bella sub Alpibus Drusum gerentem Vindelici, quibus mos unde deductus per omne ^0 tempus Amazonia securi LIBER iril. nt dextras obarmet quaerere distuli, nec scire fas est omnia , sed diu lateque victrices catervae consiliis iuvenis revictae 25 sensere quid mens rite, quid indoles nutrita faustis sub penetralibus posset , quid Augusti paternus in pueros animus Nerones. fortes creantur fortibus et bonis ; 80 est in iuvencis, est in equis patrum virtus , neque inbellem feroces progenerant aquilae columbam : doctrina sed vim promovet insitam-, rectique cultus pectora roborant ; 35 utcumque defecere mores, dedecorant bene nata culpae . quid debeas , o Roma , Neronibus , testis Metaurum flumen et Hasdrubal devictus et pulcher fugatis 40 ille dies Latio tenebris qui primus alma risit adorea , dirus per urbis Afer ut Italas ceu flamma per taedas vel eurus per Siculas equitavit undas * 13 ^ CARMINUM 45 post hoc secundis usque laboribus Romana pubes crevit , et inpio vastata Poenorum tumultu fana deos habuere rectos , dixitque tandem perfidus Hannibal 60 'cervi , luporum praeda rapacium ^ sectamur ultro , quos opimus fallere et effugere est triumphus. gens, quae cremato fortis ab Ilio iactata Tuscis aequoribus sacra 66 natosque maturosque patres pertulit Ausonias ad urbis , duris ut ilex tonsa bipennibus nigrae feraci frondis in Algido y per damna , per caedis , ab ipso 60 ducit opes animumque ferro . non hydra secto corpore firmior vinci dolentem crevit in Herculem y monstrumve submisere Colchi maius Echioniaeve Thebae . 65 merses profundo , pulchrior evenit j luctere , multa proruet integrum cum laude victorem , geretque proelia coniugibus loquenda , lilBER IIII. 133 Carthagini iam non ego nuntios 70 mittam superbos : occidit, occidit spes omnis et fortuna nostri nominis Hasdrubale interempto . nil Claudiae non perficiunt manus, quas et benigno numine luppiter 76 defendit et curae sagaces expediunt per acuta belli V. Divis orte bonis , optime Romulae custos gentis, abes iam nimium diu : maturum reditum pollicitus patrum sancto concilio , redi . 5 lucem redde tuae , dux bone , patriae : instar veris enim voltus ubi tuus adfulsit populo , gratior it dies et soles melius nitent . ut mater iuvenem , quem notus invido 10 flatu Carpathii trans maris aequora cunctantem spatio longius annuo dulci distinet a domo, 134 carminum: votis ominibusque et precibus vocat curvo nec faciem litore dimovet, 15 sic desideriis icta fidelibus quaerit patria Caesarem . tutus bos etenim rura perambulat, nutrit rura Ceres almaque Faustitas, pacatum volitant per mare navitae , 25 culpari metuit fides, nullis polluitur casta domus stupris, mos et lex maculosum edomuit nefas , laudantur simili prole puerperae , culpam poena premit comes. 25 quis Parthum paveat, quis gelidum Scythen,, quis Germania quos horrida parturit fetus , incolumi Caesare ? quis ferae bellum curet Hiberiae ? condit quisque diem collibus in suis '30 et vitem viduas ducit ad arbores ; hinc ad vina redit laetus et alteris te mensis adhibet deum; te multa prece , te prosequitur mero defuso pateris , et laribus tuum 35 miscet numen , uti Graecia Castoris et magni memor Herculis,. lilBER IIII. 135 '*longas 0 utinam , dux bone , ferias praestes Hesperiae’ dicimus integro sicci mane die , dicimus uvidi ,0 cum sol Oceano subest. VI. Dive , quem proles Niobea magnae vindicem linguae Tityosque raptor sensit et Troiae prope victor altae Pbtbius Achilles , 5 ceteris maior, tibi miles inpar, filius quamvis Thetidis marinae Dardanas turris quateret tremenda cuspide pugnax . ille , mordaci velut icta ferro 10 pinus aut inpulsa cupressus euro, procidit late posuitque collum in pulvere Teucro. ille non inclusus equo Minervae sacra mentito male feriatos 15 Troas et laetam Priami choreis faUeret aulam. 13 : 6 * CARMINUM sed palam captis gravis , heu nefas heu ^ nescios fari pueros Achivis ureret flammis , etiam latentem 20 matris in alvo, ni tuis flexus Venerisque gratae vocibus divum pater adnuisset rebus Aeneae potiore ductos alite muros . 26 doctor argutae fidicen Thaliae , Phoebe , qui Xantho lavis amne crinis Dauniae defende decus Camenae , levis Agyieu . spiritum Phoebus mihi , Phoebus artem. 30 carminis nomenque dedit poetae . virginum primae puerique claris patribus orti , Deliae tutela deae, fugacis lyncas et cervos cohibentis arcu , 35 Lesbium servate pedem meique pollicis ictum , rite Latonae puerum canentes , rite crescentem face Noctilucam , prosperam frugum celeremque pronos iO volvere mensis . mi. i3t nupta iam dices ‘ ego dis amicum , saeculo festas referente luces , reddidi carmen docilis modorum vatis Horati.’ VII. Diffugere nives , redeunt iam gramina campis arboribusque comae ; mutat terra vices , et decrescentia ripas flumina praetereunt ; 6 gratia cum nymphis geminisque sororibus audet ducere nuda choros . inmortalia ne speres monet annus et almum quae rapit hora diem . frigora mitescunt zephyris , ver proterit aestas 0 interitura simul pomifer autumnus fruges effuderit, et mox bruma recurrit iners . damna tamen celeres reparant caelestia lunae : nos ubi decidimus 5 quo pater Aeneas , quo dives Tullus et Ancus , pulvis et umbra sumus . 138 CARMINUM quis scit an adiciant hodiernae crastina summae tempora di superi ? cuncta manus avidas fugient heredis , amico <20 quae dederis animo. cum semel occideris et de te splendida Minos fecerit arbitria , non, Torquate, genus, non te facundia, non te restituet pietas . ;25 infernis neque enim tenebris Diana pudicum liberat Hippolytum , nec Lethaea valet Theseus abrumpere caro vincula Pirithoo. VIII. Donarem pateras grataque commodus., Censorine , meis aera sodalibus , donarem tripodas , praemia fortium Graiorum , neque tu pessima munerum ferres , divite me scilicet artium quas aut Parrhasius protulit aut Scopas, hic saxo , liquidis ille coloribus sollers nunc hominem ponere , nunc deum. LIBER IIII. 139 sed non haec mihi vis, nec tibi talium 0 res est aut animus deliciarum egens, gaudes carminibus ; carmina possumus donare , et pretium dicere muneris . non incisa notis marmora publicis , per quae spiritus et vita redit bonis 5 post mortem ducibus [non celeres fugae reiectaeque retrorsum Hannibalis minae, non incendia Carthaginis inpiae, eius qui domita nomen ab Africa lucratus rediit] , clarius indicant '0 laudes quam Calabrae Pierides ; neque si chartae sileant quod bene feceris , mercedem tuleris . quid foret Iliae Mavortisque puer , si taciturnitas obstaret meritis invida Romuli ? ih ereptum Stygiis fluctibus Aeacum virtus et favor et lingua potentium vatum divitibus consecrat insulis . [dignum laude virum Musa vetat mori .] caelo Musa beat, sic lovis interest 30 optatis epulis inpiger Hercules , clarum Tyndaridae sidus ab infimis quassas eripiunt aequoribus ratis , 140 CARMINUM [ornatus viridji, tjempora pampino] Liber vota bonos ducit ad exitus . VIIII . Ne forte credas interitura quae longe sonantem natus ad Aufidum non ante volgatas per artis verba loquor socianda chordis : 5 non, si priores Maeonius tenet sedes Homerus , Pindaricae latent Ceaeque et Alcaei minaces Stesichorique graves camenae ; nec siquid olim lusit Anacreon , 10 delevit aetas ; spirat adhuc amor vivuntque conmissi calores Aeoliae fidibus puellae . non sola comptos arsit adulteri crinis et aurum vestibus inlitum 15 mirata regalisque cultus et comites Helene Lacaena , LIBER IIII. 141 primusve Teucer tela Cydonio direxit arcu , non semel Ilios vexata , non pugnavit ingens ) Idomeneus Sthenelusve solus dicenda musis proelia , non ferox Hector vel acer Deiphobus gravis excepit ictus pro pudicis coniugibus puerisque primus , 5 vixere fortes ante Agamemnona multi : sed omnes inlacrimabiles urguentur ignotique longa nocte , carent quia vate sacro . paullum sepultae distat inertiae 0 celata virtus . non ego te meis chartis inornatum silebo totve tuos patiar labores inpune , Lolli , carpere lividas obliviones . est animus tibi 6 rerumque prudens et secundis temporibus dubiisque rectus , vindex avarae fraudis et abstinens ducentis ad se cuncta pecuniae , consulque non unius anni , kO sed quotiens bonus atque fidus 142 CARMINUM iudex honestum praetulit utili , reiecit alto dona nocentium voltu, per obstantis catervas explicuit sua victor arma. 45 non possidentem multa vocaveris recte beatum ; rectius occupat nomen beati , qui deorum muneribus sapienter uti duramque callet pauperiem pati 50 peiusque leto flagitium timet, non ille pro caris amicis aut patria timidus perire . X. O crudelis adbuc et Veneris muneribus potens, insperata tuae cum veniet pluma superbiae et quae nunc umeris involitant deciderint comae nunc et qui color est puniceae flore prior rosae 5 mutatus , Ligurine , in faciem verterit hispidam , dices ‘heu* quotiens te speculo videris alterum, ‘quae mens est hodie, cur eadem non puero fuit vel cur his animis incolumes non redeunt senae? lilBER IIII. 14S XI. Esf miM nonum superantis annum plenus Albani cadus ; est in hortOy Phylli , nectendis apium coronis ; est hederae vis 5 multa , qua crinis religata fulges j ridet argento domus ; ara castis vincta verbenis avet inmolato spargier agno ; cuncta vestinat manus , huc et illuc 10 cursitant mixtae pueris puellae ; sordidum flammae trepidant rotanteS' vertice fumum. ut tamen noris quibus advoceris gaudiis , idus tibi sunt agendae , 15 qui dies mensem Veneris marinae findit aprilem, iure sollemnis mihi sanctiorque paene natali proprio , quod ex hac luce Maecenas meus adfluentis 20 ordinat annos. 144 CARMINUM Telephum , quem tu petis , occupavit non tuae sortis iuvenem puella dives et lasciva tenetque grata compede vinctum . 25 terret ambustus Phaeton avaras spes , et exemplum grave praebet ales Pegasus terrenum equitem gravatus Bellerophontem , semper ut te digna sequare et ultra 80 quam licet sperare nefas putando disparem vites . age iam , meorum finis amorum (non enim posthac alia calebo femina) , condisce modos , amanda 85 voce quos reddas ; minuentur atrae carmine curae. XII. Iam veris comites , quae mare temperant , inpellunt animae lintea Thraciae , iam nec prata rigent nec fluvii strepunt hiberna nive turgidi , LIBER IIII. 145 5 nidum ponit Ityn flebiliter gemens infelix avis et Cecropiae domus aeternum opprobrium , quod male barbaras regum est ulta libidines . dicunt in tenero gramine pinguium 10 custodes ovium carmina fistula delectantque deum cui pecus et nigri colles Arcadiae placent . adduxere sitim tempora , Vergili ; sed pressum Calibus ducere Liberum IB si gestis, iuvenum nobilium cliens, nardo vina mereberis . nardi parvus onyx eliciet cadum , qui nunc Sulpiciis accubat horreis , spes donare novas largus amaraque 0 curarum eluere efficax . ad quae si properas gaudia , cum tua velox merce veni : non ego te meis inmunem meditor tinguere poculis ^ plena dives ut in domo. 6 verum pone moras et studium lucri , nigrorumque memor dum licet ignium misce stultitiam consiliis brevem : dulce est desipere in loco. ! Horatius, ed. IIII. 10 146 CARMINUM XUI. Andivere , Lyce , di mea vota , di audivere , Lyce : fis anus ; et tamen vis formosa videri , ludisque et bibis inpudens , 5 et cantu tremulo pota Cupidinem lentum sollicitas : ille virentis et doctae psallere Chiae pulchris excubat in genis . inportunus enim transvolat aridas 10 quercus et refugit te, quia luridi dentes te, quia rugae turpant et capitis nives. nec Coae referunt iam tibi purpurae nec cari lapides tempora quae semel 15 notis condita fastis inclusit volucris dies. quo fugit Venus, heu , quove color? decens quo motus ? quid habes illius , illius quae spirabat amores , 20 quae me surpuerat mihi LIBER IIII. 147 felix post Cinaram notaque et artium gratarum facies? sed Cinarae breves annos fata dederunt, servatura diu parem J5 cornicis vetulae temporibus Lycen., possent ut iuvenes visere fervidi multo non sine risu dilapsam in cineres facem . XIIII. Quae cura patrum quaeve Quiritium plenis honorum muneribus tuas , Auguste , virtutes in aevum per titulos memoresque fastus s aeternet, o qua sol habitabilis inlustrat oras maxime principum? quem legis expertes Latinae Vindelici didicere nuper quid Marte posses . milite nam tuo ) Drusus Genaunos, inplacidum genus, Breun osque velocis et arcis -Alpibus inpositas tremendis 10 =^ 148 CARMINUM deiecit acer pliis vice simplici . maior Neronum mox grave proelium 16 conmisit inmanisque Raetos auspiciis pepulit secundis , spectandus in certamine Martio devota morti pectora liberae quantis fatigaret ruinis , 30 indomitas prope qualis undas exercet auster pleiadum choro scindente nubis, inpiger hostium vexare turmas et frementem mittere equum medios per ignis . ^5 sic tauriformis volvitur Aufidus, qui regna Dauni praefluit Appuli^ cum saevit horrendamque cultis diluviem meditatur agris , ut barbarorum Claudius agmina 30 ferrata vasto diruit inpetu primosque et extremos metendo stravit humum , sine clade vietor, te copias , te consilium et tuos praebente divos . nam tibi quo dic 35 portus Alexandrea supplex Ct vacuam patefecit aulam , LIBER IIII. 149 ‘fortuna lustro prospera tertio belli secundos reddidit exitus , laudemque et optatum peractis § imperiis decus adrogavit . te Cantaber non ante domabilis Medusque et Indus , te profugus Scythes I miratur , o tutela praesens Italiae dominaeque Romae , 6 te fontium qui celat origines Nilusque et Ister , te rapidus Tigris , te beluosus qui remotis obstrepito ceanus Britannis , te non paventis funera Galliae ) 4uraeque tellus audit Hiberiae , te caede gaudentes Sygambri conpositis venerantur armis . XV. Phoebus volentem proelia me loqui victas et urbis increpuit lyra , ne parva Tyrrhenum per aequor vela darem . tua , Caesar , aetas 160 CARMINUM 6 fruges et agris rettulit uberes et signa nostro restituit lovi derepta Parthorum superbis postibus et vacuum duellis lanum Quirini clausit et ordinem 10 rectum evaganti frena licentiae iniecit emovitque culpas et veteres revocavit artis per quas Latinum nomen et Italae crevere vires famaque et imperi 15 porrecta maiestas ad ortus solis ab Hesperio cubili . custode rerum Caesare non furor civilis aut vis exiget otium , non ira , quae procudit ensis 20 et miseras inimicat urbis . non qui profundum Danuvium bibunt edicta rumpent lulia , non Getae , non Seres infidive Persae , non Tanain prope flumen orti . 25 nosque et profestis lucibus et sacris inter iocosi munera Liberi , cum prole matronisque nostris rite deos prius adprecati , LIBER IIII. Tirtnte functos more patrum duces 0 Lydis remixto carmine tibiis Troiamque et Anchisen et almae progeniem Veneris canemus. Q. HORATII FLACCI CARMEN SAECULARE Phoebe silvarumque potens Diana , lucidum caeli decus, o colendi semper et culti , date quae precamur tempore sacro, 6 quo Sibyllini monuere versus virgines lectas puerosque castos dis quibus septem placuere colles dicere carmen. alme Sol , curru nitido diem qui 10 promis et celas aliusque et idem nasceris, possis nihil urbe Roma visere maius . rite maturos aperire partus lenis, Ilithyia, tuere matres, 15 sive tu Lucina probas vocari seu Genitalis: cArmen saeculare. diva , producas subolem , patrumque prosperes decreta super iugandis feminis prolisque novae feraci 20 lege marita, certus undenos deciens per annos orbis ut cantus referatque ludos ter die claro totiensque grata nocte frequentis . 25 vosque veraces cecinisse , parcae , quod semel dictum est stabilisque rerum terminus servet, bona iam peractis iungite fata . fertilis frugum pecorisque tellus 30 spicea donet Cererem corona , nutriant fetus et aquae salubres et lovis aurae . condito mitis placidusque telo supplices audi pueros , Apollo ; 86 siderum regina bicornis audi Luna puellas. Roma si vestrum est opus Iliaeque litus Etruscum tenuere turmae , iussa pars mutare laris et urbem 40 sospite cursu. 154 CARMEN SAECULARE. cui per ardentem sine fraude Troiam castus Aeneas patriae superstes liberum munivit iter, daturus plura relictis: 45 di, probos mores docilis iuventae, di , senectutis placidae quietem Romulae genti date remque prolemque et decus omne ; quaeque vos bobus veneratur albis 80 clarus Anchisae Venerisque sanguis , inpetret , bellante prior , iacentem lenis in hostem . iam mari terraque manus potentis Medus Albanasque timet securis , 85 iam Scythae responsa petunt , superbi nuper , et Indi . iam Fides et Pax et Honos Pudorque priscus et neglecta redire Virtus audet adparetque beata pleno 60 Copia cornu . augur et fulgente decorus arcu Phoebus acceptusque novem camenis , qui salutari levat arte fessos corporis artus, CARMEN SAECULARE 155 «5 si Palatinas videt aequus aras , remque Romanam latiumque felix alterum in Lustrum meliusque semper prorogat aevum . quaeque Aventinum tenet Algidumque 70 quindecim Diana preces virorum curat et votis puerorum amicas adplicat auris . haec lovem sentire deosque cunctos spem bonam certamque domum reporto j- 76 doctus et Phoebi chorus et Dianae dicere laudes . Q. HORATII FUCCI EPODON LIBER . I. Ibis Liburnis inter alta navium , amice, propugnacula, paratus omne Caesaris periculum subire, Maecenas, tuo? 6 quid nos , quibus te vita si superstite iucunda , si contra , gravis , utrumne iussi persequemur otium , non dulce , ni tecum simul , an hunc laborem mente laturi decet 10 qua ferre non mollis viros? feremus , et te vel per Alpium iuga inhospitalem et Caucasum , vel occidentis usque ad ultimum sinum forti sequemur pectore . 15 roges tuum labore quid iuvem meo inbellis ac firmus parum ? comes minore sum futurus in metu , qui maior absentis habet ; EPODON LIBER. 157 ut adsidens inplumibus pullis avis 20 serpentium adlapsus timet magis relictis , non uti sit auxili latura plus praesentibus . libenter hoc et omne militabitur bellum , in tuae spem gratiae , 26 non ut iuvencis inligata pluribus aratra nitantur meis pecusve Calabris ante sidus fervidum Lucana mutet pascuis , neque ut superni villa candens Tusculi 30 Circaea tangat moenia . satis superque me benignitas tua ditavit: haud paravero quod aut avarus ut Chremes terra premam , discinctus aut perdam ut nepos . II. ‘Beatus ille qui procul negotiis, ut prisca gens mortalium , paterna rura bobus exercet suis solutus omni fenore , 6 neque excitatur classico miles truci , 158 EPODON neque horret iratum ma^e , forumque vitat et superba civium potentiorum limina . ergo aut adulta vitium propagine 10 altas maritat populos , aut in reducta valle mugientium prospectat errantis greges , inutilisve falce ramos amputans feliciores inserit, 16 aut pressa puris mella condit amphoris aut tondet infirmas ovis : vel cum decorum mitibus pomis caput Autumnus agris extulit , ut gaudet insitiva decerpens pyra , 20 certantem et uvam purpurae , qua muneretur te , Priape , et te , pater Silvane , tutor finium . libet iacere modo sub antiqua ilice , modo in tenaci gramine : 25 labuntur altis interim rivis aquae , queruntur in silvis aves , fontesque lymphis obstrepunt manantibus, somnos quod invitet levis . at cum tonantis annus hibernus lovis 30 imbris nivisque conparat, aut trudit acris hinc et hinc multa cane apros in obstantis plagas , LIBER > 159 aut amite levi rara tendit retia turdis edacibus dolos, S5 pavidumque leporem et advenam laqueo gruem ineunda captat praemia . quis non malarum quas amor curas habet haec inter obliviscitur? quodsi pudica mulier in partem iuvet 40 domum atque dulcis liberos, Sabina qualis aut perusta solibus pernicis uxor Appuli , sacrum vetustis exstruat lignis focum lassi sub adventum viri , 45 claudensque textis cratibus laetum pecus distenta siccet ubera , et horna dulci vina promens dolio dapes inemptas adparet : non me Lucrina iuverint conchylia 50 magisve rhombus aut scari , si quos Eois intonata fluctibus hiems ad hoc vertat mare, non Afra avis descendat in ventrem meum , non attagen Ionicus 65 iucundior , quam lecta de pinguissimis oliva ramis arborum , aut herba lapathi prata amantis et gravi malvae salubres corpori , vel agna festis caesa terminalibus , 160 EPODON 60 vel haedus ereptus lupo . has inter epulas ut iuvat pastas ovis videre properantis domum , videre fessos vomerem inversum boves collo trahentis languido , 66 positosque vernas , ditis examen domus , circum renidentis laris / haec ubi locutus fenerator Aldus , iam iam futurus rusticus , omnem redegit idibus pecuniam , 70 quaerit calendis ponere . III. Parentis olim siquis in pia manu senile guttur fregerit , edit cicutis alium nocentius . o dura messorum ilia ! 5 quid hoc veneni saevit in praecordiis? num viperinus his eruor incoctus herbis me fefellit , an malas Canidia tractavit dapes ? ut Argonautas praeter omnis candidum 10 Medea mirata est ducem , LtBER. I6li ignota tauris inligaturum iuga perunxit hoc Iasonem, hoc delibutis ulta donis pelicem serpente fugit alite . IB nec tantus umquam siderum insedit vapor siticulosae Appuliae , nec munus umeris efficacis Herculis inarsit aestuosius . at si quid umquam tale concupiveris ^ to iocose Maecenas , precor manum puella savio opponat tuo ^ extrema et in sponda cubet . mi. \ Lupis et agnis quanta sortito obtigit tecum mihi discordia est, Hibericis peruste funibus latus et crura dura compede . S licet superbus ambules pecunia , fortuna non mutat genus, videsne , sacram metiente te viam cum bis trium ulnarum toga ^ nt ora vertat huc et huc euntium Horatius, ©d. IUI,. 162 EPODON 10 liberrima indignatio ? 'sectus flagellis hic triumviralibus' praeconis ad fastidium arat Falerni mille fundi iugera , et Appiam mannis terit , 1‘6 sedilibusque magnus in primis equeS' Othone contempto sedet . quid attinet tot ora navium gravi rostrata duci pondere contra latrones atque servilem manum ^ 20 hoc hoc tribuno militum ? ’ V. 'At o deorum quidquid in caelo' regit terras et humanum genus , quid iste fert tumultus? et quid omnium» voltus in unum me truces ? 8 per liberos te , si vocata partubus Lucina veris adfuit , per hoc inane purpurae decus precor , per inprobaturum haec lovem , quid ut noverca me intueris aut uti VO petita ferro belua?’ LIBER. 163 ^t haec trementi questas ore constitit insignibus raptis puer , inpube corpus , quale posset inpia mollire Thracum pectora , 16 Canidia brevibus inplicata viperis crinis et incomptum caput iubet sepulcris caprificos erutas, iubet cupressus funebris et uncta turpis ova ranae sanguine 20 plumamque nocturnae strigis herbasque quas lolcos atque Hiberia mittit venenorum ferax et ossa ab ore rapta ieiunae canis flammis aduri Colchicis . 25 at expedita Sagana , per totam domum spargens Avernalis aquas , horret capillis ut marinus asperis echinus aut Laurens aper . abacta nulla Veia conscientia 30 ligonibus duris humum exhauriebat ingemens laboribus, quo posset infossus puer longo die bis terque mutatae dapis inemori spectaculo , |36 cum promineret ore quantum exstant aqua ! suspensa mento corpora ; 1 exsucta uti medulla et aridum iecur 11 * 164 EPODON' amoris esset poculum , interminato cum semel fixae ciboi 40 intabuissent pupulae . non defuisse masculae libidinis Ariminensem Foliam et otiosa credidit Neapolis et omne vicinum oppidum , 45 quae sidera excantata voce Thessala lunamque caelo deripit . hic inresectum saeva dente livido Canidia rodens pollicem quid dixit aut quid tacuit? 'o rebus meia 50 non infideles arbitrae, Nox et Diana quae silentium regis arcana cum fiunt sacra , nunc nunc adeste, nunc in hostilis domos iram atque numen vertite. 55 formidolosis dum latent silvis ferae dulci sopore languidae , senem , quod omnes rideant , adulterum latrent Suburanae canes nardo perunctum quale non perfectius 60 meae laborarint manus . quid accidit ? cur dira barbarae minua venena Medeae valent , quibus superbam fugit ulta pelicem , magni Creontis filiam, LIBER. 165 5 cum palla , tabo munus imbutum , novam incendio nuptam abstulit . atqui nec herba nec latens in asperis radix fefellit me locis . indormit unctis omnium cubilibus 5 oblivione pelicum . a a , solutus ambulat veneficae scientioris carmine . non usitatis, Vare, potionibus, o multa fleturum caput , ) ad me recurres nec vocata mens tua Marsis redibit vocibus ; maius parabo , maius infundam tibi fastidienti poculum , priusque caelum sidet inferius mari tellure porrecta super quam non amore sic meo flagres uti bitumen atris ignibus.’ sub haec puer iam non ut ante mollibus lenire verbis inpias , • sed dubius unde rumperet silentium misit Thyesteas preces . ‘venena maga non fas nefasque, non valent convertere humanam vicem, diris agam vos : dira detestatio ) nulla expiatur victima . quin , ubi perire iussus exspiravero , 166 EPODON nocturnus occurram furor, petamque voltus umbra curvis unguibus, qi;ae vis deorum est manium , 95 et inquietis adsidens praecordiis pavore somnos auferam . vos turba vicatim hinc et hinc saxis petens - contundet obscaenas anus, post insepulta membra different lupi 100 et Esquilinae alites , neque hoc parentes heu mihi superstites effugerit spectaculum / VI. Quid inmer entis hospites vexas canis ignavus adversum lupos? quin huc inanis , si potes , vertis minas et me remorsurum petis . 5 nam qualis aut Molossus aut fulvus Lacon , amica vis pastoribus , agam per altas aure sublata nivis , quaecumque praecedet fera . tu cum timenda voce conplesti nemus , 10 proiectum odoraris cibum. WBER . 167 ^ave , cave : namque in malos asperrimus q>arata tollo -cornua , qualis Lycambae spretus infido gener, aut acer Lostis Bupalo . 15 an si quis atro dente me petiverit-, inultus ut 'flebo puer ? VII. Quo , quo scelesti ruitis aut cur dexteris aptantur enses conditi? parumne campis atque Neptuno super fusum est Latini sanguinis , 6 non ut superbas invidae Carthaginis Romanus arcis ureret , intactus aut Britannus ut descenderet sacra catenatus via , sed ut secundum vota Parthorum sua 10 urbs haec periret dextera? neque hic lupis mos nec fuit Iconibus numquam nisi in dispar feris, furome caecos an rapit vis acrior an culpa ? responsum date . 15 tacent , et albus ora pallor inficit 168 EPODON mentesque perculsae stupent . sic est : acerba fata Romanos agunt ecdusque fraternae necis, ut inmerentis fluxit in terram Reini 20 sacer nepotibus eruor. VIII. Rogare longo putidam te saeculo viris quid enervet meas , cum sit tibi dens ater et rugis vetus frontem senectus exaret $ Metque turpis inter aridas natis podex velut crudae bovis ? sed incitat me pectus et mammae putres, equina quales ubera, venterque mollis et femur tumentibus 10 exile suris additum . esto beata , funus atque imagines ducant triumphales tuum , nec sit marita quae rotundioribus onusta bacis ambulet . 16 quid quod libelli Stoici inter sericos LIBEE . iacere pulvillos amant ? inliterati num minus nervi rigent? minusve languet fascinum ? ' quod ut superbo provoces ab inguine, 86 ore adlaborandum est tibi . VIIII . Quando repostum Caecubum ad festas dapes victore laetus Caesare tecum sub alta (sic lovi gratum) domo , beate Maecenas, bibam 5 sonante mixtum tibiis carmen lyra, hac Dorium, iilis barbarum ; ut nuper, actus cum freto Neptunius dux fugit ustis navibus , minatus urbi vincla , quae detraxerat 0 servis amicus perfidis . Eomanus eheu (posteri negabitis) emancipatus feminae fert vallum et arma miles et spadonibus servire rugosis potest , 5 interque signa turpe militari^ 170 EPODON sol adspicit conopium . at huc frementis verterunt bis mille equos Galli canentes Caesarem , hostiliumque navium portu latent 20 puppes sinistrorsum citae . io Triumphe , tu moraris aureos currus et intactas boves , io Triumphe , nec lugurthino parem bello reportasti ducem 25 neque Africani cui super Carthaginem virtus sepulcrum condidit, terra marique victus hostis punico lugubre mutavit sagum , aut ille centum nobilem Cretam urbibus 30 ventis iturus non suis , exercitatas aut petit Syrtis noto , aut fertur incerto mari . capaciores adfer huc , puer , scyphos et Chia vina aut Lesbia , 35 vel quod fluentem nauseam coerceat metire nobis Caecubum . curam metumque Caesaris rerum iuvat dulci Lyaeo solvere . MBER. 171 ^ X. Mala soluta navis exit aUte ferens olentem Maevium . ut horridis utrumque verberes latus y, auster , memento fluctibus . 5 niger rudentis eurus inverso mari fractosqjie remos differat , insurgat aquilo quantus altis montibus; frangit trementis ilices , nec sidus atra nocte amicum adpareat ro qua tristis Orion cadit y quietiore nec feratur aequore quam Graia victorum manus cum Pallas usto vertit iram ab Ilio in inpiam Aiacis ratem . t5 o quantus instat navitis sudor tuis tibique pallor luteus et illa non virilis eiulatio , preces et aversum ad lovem , Ionius udo cum remugiens sinus 2a noto carinam ruperit . opima quodsi praeda curvo litore porrecta mergos iuverisj. EPODON 1^2 libidinosus inmolabitur caper et agna Tempestatibus « XI. Petti , nihil me sicut antea iuvat scribere versiculos amore percussum gravi , amore qui me praeter omnis expetit mollibus in pueris aut in puellis urere . B hic tertius december ex quo destiti Inachia furere silvis honorem decutit . heu me , per urbem , nam pudet tanti mali , fabula quanta fui , conviviorum et paenitet in quis amantem et languor et silentium 10 arguit et latere petitus imo spiritus . *contrane lucrum nil valere candidum pauperis ingenium’ querebar adplorans tibi, simul calentis inverecundus deus fervidiore mero arcana promorat loco . IB ‘quodsi meis inaestuet praecordiis libera bilis , ut haec ingrata ventis dividat fomenta volnus nil malum levantia , desinet inparibus certare summotus pudor/ ubi haec severus te palam laudaveram , LIBER. i7a »0 iussus abire domum ferebar incerto pede ad non amicos heu mihi postis et heu limina dura , quibus lumbos et infregi latus * nunc gloriantis quamlibet mulierculam vincere mollitie amor Lycisci me tenet ; ^5 unde expedire non amicorum queant libera consilia nec contumeliae graves , sed alius ardor aut puellae candidae aut teretis pueri longam renodantis comam .. XII. Quid tibi via, mulier nigris dignissima barriis?' munera quid mihi quidve tabellas mittis nec firmo inveni neque naris obesae ? namque sagacius unus odoror > 3 polypus an gravis hirsutis cubet hircus in alis ^ quam canis acer ubi lateat sus . qui sudor vietis et quam malus undique membris* crescit odor, cum pene soluto indomitam properat rabiem sedare neque illi IO iam manet umida creta colorque stercore fucatus crocodili iamque subando, tenta cubilia tectaque rumpit ; m ijpoDO^r vel mea cum saevis agitat fastidia verbis *. ‘Inachia langues minus ac me ; ^^5 Inachiam ter nocte potes , mihi semper ad unum mollis opus . pereat male quae te Lesbia quaerenti taurum monstravit inertem , cum mihi Cous adesset Amyntas , cuius in indomito constantior inguine nervus quam nova collibus arbor inhaeret , muricibus Tyriis iteratae vellera lanae cui properabantur ? tibi nempe , ne foret aequalis inter conviva , magis quem ^5 diligeret mulier sua quam te . o ego non felix , quam tu fugis nt pavet acris agna Inpos capreaeque leones."* xm. Horrida tempestas caelum contraxit , et imbres «nivesque deducunt lovem ; nunc mare nunc siluae Threicio aquilone sonant . rapiamus , amice , occasionem de die , dumque virent genua 5 et decet , obducta solvatur fronte senectus . tu vina Torquato move consule pressa meo . cetera mitte loqui: deus haec fortasse benigna LIBER . 175 reducet in sedem vice . nunc et Achaemenio perfundi nardo iuvat et fide Cyllenea 10 levare diris pectora sollicitudinibus , nobilis ut grandi cecinit Centaurus alumno : ‘invicte mortalis dea nate puer Thetide, te manet Assaraci tellus , quam frigida tardi findunt Scamandri flumina , lubricus et Simois : 16 unde tibi reditum certo subtemine parcae rupere , nec mater domum caerula te revehet . illic omne malum vino cantuque levato, deformis aegrimoniae dulcibus adloquiis.’ XIIII . Mollis inertia cur tantam diflfuderit imis oblivionem sensibus, pocula Lethaeos ut si ducentia somnos arente fauce traxerim , B candide Maecenas , occidis saepe rogando ; deus deus nam me vetat inceptos , olim promissum carmen , iambos ad umbilicum adducere . non aliter Samio dicunt arsisse Bathyllo 10 Anacreonta Teium, 176 EP0D01 LIBER. 179 nos manet Oceanus circumvagus : arva , beata petamus arva , divites et insulas , reddit ubi Cererem tellus inarata quotannis et inputata floret usque vinea , 45 germinat et numquam fallentis termes olivae, suamque pulla ficus ornat arborem, mella cava manant ex ilice, montibus altis levis crepante lympha desilit pede, illic iniussae veniunt ad mulctra capellae 50 refertque tenta grex amicus ubera ; nec vespertinus circumgemit ursus ovile , neque intumescit alta viperis humus . pluraque felices mirabimur ; ut neque largis aquosus eurus arva radat imbribus , 55 pinguia nec siccis urantur semina glaebis , utrumque rege temperante caelitum, non huc Argoo contendit remige pinus, neque inpudica Colchis intulit pedem ; non huc Sidonii torserunt cornua nautae, 60 laboriosa nec cohors Ulixei . [nulla nocent pecori contagia , nullius astri gregem aestuosa torret inpotentia.] luppiter illa piae secrevit litora genti , ut inquinavit aere tempus aureum; 65 aere, dehinc ferro duravit saecula, quorum piis secunda , vate me , datur fuga . 180 EPODON XVII . lam iam efficaci do manus scientiae , supplex et oro regna per Proserpinae, per et Dianae non movenda numina , per atque libros carminum valentium 6 refixa caelo devocare sidera, Canidia , parce vocibus tandem sacris citumque retro solve , solve turbinem J movit nepotem Telephus Nereium in quem superbus ordinarat agmina l6 Mysorum et in quem tela acuta torserat . unxere matres Iliae addictum feris alitibus atque canibus homicidam Hectorem , postquam relictis moenibus rex procidit heu pervicacis ad pedes Achillei . 16 saetosa duris exuere pellibus laboriosi remiges Ulixei volente Circa membra ; tum mens et sonus relapsus atque notus in voltus honor . dedi satis superque poenarum tibi , 20 amata nautis multum et institoribus . fugit iuventas et verecundus color , reliquit ossa pelle amicta lurida, tuis capillus albus est odoribus j' LiBEB . 181 nullum a labore me reclinat otium , E 5 urguet diem nox et dies noctem neque est levare tenta spiritu praecordia . ergo negatum vincor ut credam miser, Sabella pectus increpare carmina caputque Marsa dissilire nenia . 80 quid amplius vis ? o mare , o terra , ardeo quantum neque atro delibutus Hercules Nessi cruore nec Sicana fervida furens in Aetna flamma : tu , donec cinis iniuriosis aridus ventis ferar , 88 cales, venenis officina Colchicis? quae finis aut quod me manet stipendium? effare : iussas cum fide poenas luam , paratus expiare , seu poposceris centum iuvencos , sive mendaci lyra 40 voles sonari ‘ tu pudica , tu proba , perambulabis astra sidus aureum . infamis Helenae Castor ofi*ensus vicem fraterque magni Castoris , victi prece , adempta vati reddidere lumina : 45 et tu (potes nam) solve me dementia, o nec paternis obsoleta sordibus neque in sepulcris pauperum prudens anus novendialis dissipare pulveres : tibi hospitale pectus et purae manus , 50 tuusque venter Pactumeius , et tuo 182 EPODON cruore rubros obstetrix pannos lavit^ utcumque fortis exsilis puerpera . ' quid obseratis auribus fundis preces ? non saxa nudis surdiora navitis 56 Neptunus alto tundit hibernus salo . inultus ut tu riseris Cotyttia volgata , sacrum liberi Cupidinis , et Esquilini pontifex venefici inpune ut urbem nomine inpleris meo t 60 quid proderat ditasse Pelignas anus velociusve miscuisse toxicum? sed tardiora fata te votis manent ; ingrata misero vita ducenda est in hoc y novis ut usque suppetas laboribus . 65 optat quietem Pelopis infidi pater egens benignae Tantalus semper dapis , optat Prometheus obligatus aliti , optat supremo collocare Sisyphus in monte saxum : sed vetant leges lovis-, TO voles modo altis desilire turribus , modo ense pectus Norico recludere, frustraque vincla gutturi nectes tuo fastidiosa tristis aegrimonia, vectabor umeris tunc ego inimicis eques,. 76 meaeque terra cedet insolentiae . an quae mevere cereas imagines , ut ipse nosti curiosus, et polo litBER • 183 deripere lunam vocibus possim meis, possim crematos excitare mortuos 80 desiderique temperare pocula, plorem artis in te nil agentis exitus . Q. HORATII FLACCI satirarum lilBER PRIMUS. I. Qui fit, Maecenas, ut nemo, quam sibi sortem seu ratio dederit seu fors obiecerit , illa ^coutentus vivat , laudet diversa sequentis ? 'o fortunati mercatores* gravis annis « miles ait multo iam fractus membra labore . contra mercator navim iactantibus austris militia est potior, quid enim? concurritur: horae momento cita mors venit aut victoria laeta/ agricolam laudat iuris legumque peritus, 10 sub galli cantum consultor ubi ostia pulsat, ille, datis vadibus qui rare extractus ia urbemst, solos felicis viventis clamat in urbe, cetera de genere hoc, adeo sunt multa, loquacem delassare valent Fabium . ne te morer, audi 16 guo rem deducam, si quis deus ‘en ego’ dicat ‘lam faciam quod voltis; eris tu , qui modo miles, mercator; tu , consultus modo, rusticus : hinc vos, vos hinc mutatis discedite partibus, eia. SATIRARUM LIBERI. m quid statis ? ’ nolint . atqui licet esse beatis , ►0 quid causae est , merito quin illis luppiter ambas iratus buccas indet neque se fore posthac tam facilem dicat , votis ut praebeat aurem ? praeterea , ne sic ut qui iocularia ridens j percurram (quamquam ridentem dicere verum 1 5 quid vetat ? ut pueris olim dant crustula blandi I doctores , elementa velint ut discere prima : I sed tamen amoto quaeramus seria ludo) , I ille gravem duro terram qui vertit aratro , j perfidus hic caupo , miles nautaeque per omne Io audaces mare qui currunt, hac mente laborem sese ferre, senes ut in otia tuta recedant, ainnt , cum sibi sint congesta cibaria : sicut parvola (nam exemplo est) magni formica laboris ore trahit quodcumque potest atque addit acervo 6 quem struit , haud ignara ac non incauta futuri . quae , simul inversum contristat aquarius annum , non usquam prorepit et illis utitur ante quaesitis sapiens , cum te neque fervidus aestus demoveat lucro , neque hiems , ignis , mare , ferrum , 0 nil obstet tibi , dum ne sit te ditior alter . quid iuvat inmensum te argenti pondus et auri furtim defossa timidum deponere terra? quod , si conminuas , vilem redigatur ad assem at ni id fit, quid habet pulchri constructus acervus? 5 milia frumenti tua triverit area centum, 180 SATIRARUM non tuus hoc capiet venter plus ac meus : ut si reticulum panis venalis inter onusto forte vehas umero , nihilo plus accipias quam qui nil portarit . vel dic quid referat intra 60 naturae finis viventi , iugera centum an mille aret? *at suave est ex magno tollere acervo.’ dum ex parvo nobis tantundem haurire relinquas, cur tua plus laudes cumeris granaria nostris? ut tibi si sit opus liquidi non amplius uma 55 vel cyatho et dicas ‘magno de flumine malim quam ex hoc fonticulo tantundem sumere.’ eo fit, plenior ut siquos delectet copia iusto , cum ripa simul avolsos ferat Aufidus acer . at qui tantuli eget quanto est opus , is neque limo 60 turbatam haurit aquam neque vitam amittit in undis at bona pars hominum decepta cupidine falso ‘nil satis est’ inquit, ‘quia tanti quantum habeas sis.’ quid facias illi ? iubeas miserum esse , libenter quatenus id facit : ut quidam memoratur Athenis 65 sordidus ac dives , populi contemnere voces sic solitus , ‘ populus me sibilat , at mihi plaudo ipse domi simul ac nummos contemplor in arca Tantalus a labris sitiens fugientia captat flumina — quid rides? mutato nomine de te 70 fabula narratur ; congestis undique saccis indormis inhians et tamquam parcere sacris cogeris aut pictis tamquam gaudere tabellis. LIBER I. 187 nescis quo valeat nummus, quem praebeat usum? panis ematur, olus, vini sextarius, adde quis humana sibi doleat natura negatis . an vigilare metu exanimem , noctesque diesque formidare malos fures, incendia, servos, ne te conpilent fugientes, hoc iuvat? horum semper ego optarim pauperrimus esse bonorum . at si condoluit temptatum frigore carpus, aut alius casus lecto te adfixit, habes qui adsideat, fomenta paret, medicum roget ut te suscitet ac natis reddat carisque propinquis? non uxor salvum te volt, non filius ; omnes vicini oderunt , noti , pueri atque puellae . miraris, cum tu argento post omnia ponas, si nemo praestet quem non merearis amorem? at si cognatos , nullo natura labore quos tibi dat, retinere velis servareque amicos, infelix operam perdas, ut si quis asellum in campo doceat parentem currere frenis? denique sit finis quaerendi , cumque habeas plus , pauperiem metuas minus et finire laborem incipias parto quod avebas, ne facias quod 5 Ummidius quidam . non longa est fabula . dives ut metiretur nummos , ita sordidus ut se non umquam servo melius vestiret , ad usque supremum tempus ne se penuria victus opprimeret metuebat . at hunc liberta securi 188 SATIRARUM 100 divisit medinm, fortissima Tyndaridarum *quid mi igitur suades? ut vivam Naevius aut sic ut Nomentanus ? pergis pugnantia secum frontibus adversis conpouere . nou ego avarum cum veto te fieri, vappam iubeo ac nebulonem. 105 est inter Tanain quiddam socerumque Viselli : est modus in rebus, sunt certi denique fines quos ultra citraqne nequit consistere rectum’ Illuc unde abii redeo , qui nemo , ut avarus se probet ac potius laudet diversa sequentis , 110 quodque aliena capella gerat distentius uber tabescat, neque se maiori pauperiorum turbae conpai-et, hunc atque hunc superare labore (SIC festinanti semper locupletior obstat) , ut, cum carceribus missos rapit ungula currus 115 instat ^uis auriga suos vincentibus, illum praeteritum temnens extremos inter, euntem, inde fit ut raro, qui se vixisse beatum dicat et exacto contentus tempore vita Mdat uti conviva satur, reperire queamus. 120 lam satis est. ne me Crispini scrinia lippi conpilasse putes, verbum non amplius addam. tlBER I. 189 I II. I Ambubaiarnm collegia , pharmacopolae , i mendici , mimae , balatrones , hoc genus omne I maestum ac sollicitum est cantoris morte Tigelli . quippe benignus erat, contra hic, ne prodigus esse" 6 dicatur metuens , inopi dare nolit amico , frigus quo duramque famem propellere possit . hunc si perconteris , avi cur atque parentis I praeclaram ingrata stringat malus ingluvie rem , omnia conductis coemens obsonia nummis , 10 sordidus atque animi quod parvi nolit haberi , respondet . laudatur ab his , culpatur ab illis . Fufidius vappae famam timet ac nebulonis , dives agris , dives positis in fenore nummis ; quinas hic capiti mercedes exsecat, atque 16 quanto perditior quisque est , tanto acrius urguet ; nomina sectatur modo sumpta veste virili sub patribus duris tironum . ‘ maxime quis non ‘luppiter’ exclamat simul atque audivit, 'at in se pro quaestu sumptum facit hic .* vix credere possis 20 quam sibi non sit amicus , ita ut pater ille , Terenti fabula quem miserum gnato vixisse fugato inducit , non se peius cruciaverit atque hic . si quis nunc quaerat 'quo res haec pertinet? , illuc: 190 SATIRARUM 25 80 35 40 45 60 dum vitant stulti vitia, i„ contraria currunt. Malthmus tunicis demissis ambulat, est qui mguen ad obscaenum subductis usque facetus pastillos Rufillus olet, Gargonius hircum, nil medium est. sunt qui nolint tetigisse nisi quarum subsuta talos tegat instita veste: contra alius nullam nisi olenti in fornice stam quidam notus homo cum exiret fornice, ‘mac virtute esto’ inquit sententia dia Catonis: ‘nam simul ac venas inflavit taetra libido, huc iuvenes aequum est descendere, non Ilien permolere uxores.’ ‘nolim landarier’ inquit SIC me mirator cunni Cupiennius albi . audire est operae pretium, procedere recte qu. moechos non voltis, ut omni parte laboren tque ilhs multo corrupta dolore voluptas atque haec rara cadat dura inter saepe pericla hic se praecipitem tecto dedit; ille flao.ellis ad mortem caesus; fugiens hic decidit acrem ; praedonum in turbam; dedit hic pro corpore n,l hunc perminxerunt calones: quin etiam illud i accidit, ut cuidam testis caudamque salacem 1 demeteret ferrum, ‘iure’ omnes : Galba negabl tutior at quanto merx est in classe secunda , libertinarum dico : Sallustius in quas 1 non minus insanit quam qui moechatur, at hic^ qua res , qua ratio suaderet , quaque modeste i LIBER I. 191 munifico esse licet, vellet bonus atque benignus esse , daret quantum satis esset , nec sibi damno dedecorique foret . verum hoc se amplectitur uno , hoc amat et laudat, ‘matronam nullam ego tango/ &B ut quondam Marsaeus , amator Originis ille , qui patrium mimae donat fundumque laremque, ‘nil fuerit mi" inquit ‘cum uxoribus umquam alienis/ verum est cum mimis, est cum meretricibus, unde fama malum gravius quam res trahit . an tibi abunde 60 personam satis est, non illud quidquid ubique officit evitare ? bonam deperdere famam , rem patris oblimare, malum est ubicumque, quid inter est in matrona, ancilla peccesne togata ? Villius in Fausta Sullae gener, hoc miser uno 65 nomine deceptus, poenas dedit usque superque quam satis est , pugnis caesus ferroque petitus , exclusus fore, cum Longarenus foret intus, huic si mutonis verbis mala tanta videnti diceret haec animus 'quid vis tibi ? numquid ego a te 70 magno prognatum deposco consule cunnum velatumque stola, mea cum conferbuit ira?" quid responderet? 'magno patre nata puellast/ at quanto meliora monet pugnantiaque istis dives opis natura suae, tu si modo recte 75 dispensare velis ac non fugienda petendis inmiscere. tuo vitio rerumne labores nil referre putas? quare, ne paeniteat te, 192 SATIRARUM desine matronas sectarier, unde laboris plus haurire mali est quam ex re decerpere fructus 60 nec magis huic, inter niveos viridisque lapillos sit licet, hoc, Cerinthe, tuo tenerum est femur aut rectius ; atque etiam melius persaepe togataest . adde huc quod mercem sine fucis gestat, aperte quod venale habet ostendit, nec siquid honestist 86 iactat habetque palam, quaerit quo turpia celet, regibus hic mos est, ubi equos mercantur; opertos inspiciunt, ne si facies, ut saepe, decora molli fulta pede est, emptorem inducat hiantem, quod pulchrae clunes, breve quod caput, ardua cer 90 hoc illi recte : ne corporis optima Lyncei contemplere oculis, Hypsaea caecior illa quae mala sunt spectes. *o crus, o bracchiaP ven depugis, nasuta, brevi latere ac pede longost. matrona praeter faciem nil cernere possis, 9^5 cetera, ni Catia est, demissa veste tegentis, si interdicta petes, vallo circumdata (nam te hoc facit insanum), multae tibi tum officient res,, custodes, lectica, ciniflones, parasitae, ad talos stola demissa et circumdata palla, 100 plurima quae invideant pure adparere tibi rem . altera , nil obstat ; Cois tibi paene viderest ut nudam , ne crure malo , ne sit pede turpi j metiri possis oculo latus . an tibi mavis insidias fieri pretiumque avellier ante LfBER i. 193 jf05 quam mercem ostendi ? leporem venator ut alta i in nive sectetur , positum sic tangere nolit , I cantat , et adponit ‘mens est amor huic similis : nam j transvolat in medio posita et fugientia captat.’ i hiscine versiculis speras tibi posse dolores 1 10 atque aestus curasque gravis e pectore tolli ? nonne, cupidinibus statuat natura modum quem, I quid latura sibi, quid sit dolitura, negatum, i quaerere plus prodest et inane abscindere soldo ? j num, tibi cum faucis urit sitis, aurea quaeris 16 pocula? num. esuriens fastidis omnia praeter pavonem rhombnmque? tument tibi cum inguina, num , si ancilla aut verna est praesta puer, impetus in quem continuo fiat , malis tentigine rumpi ? non ego: namque parabilem amo Venerem facilemque. 0 illam 'post paullo , sed pluris, si exierit vir' Gallis, hanc Philodemus ait sibi quae neque magno stet pretio neque cunctetur cum est iussa venire . candida rectaque sit, munda hactenus ut neque longa nec magis alba velit quam dat natura videri. 6 haec ubi supposuit dextro corpus mihi laevum, Ilia et Egeria est ; do nomen quodlibet illi , nec vereor ne dum futuo vir rure recurrat , ianua frangatur , latret canis , undique magno pulsa domus strepitu resonet, vepallida lecto ) desiliat mulier , miseram se conscia clamet , Horatius . ed . IITt , o 194 SATIRARUM cruribus haec metuat , doti deprensa , egomet mi . discincta tunica fugiendum est ac pede nudo , ne nummi pereant aut puga aut denique fama, deprendi miserum est: Fabio vel iudice vincam. III. Omnibus hoc vitium est cantoribus , inter amicos ut numquam inducant animum cantare rogati, iniussi numquam desistant . Sardus habebat ille Tigellius hoc . Caesar , qui cogere posset , 6 si peteret per amicitiam patris atque suam , non quicquam proficeret ; si conlibuisset , ab ovo usque ad mala citaret 'io bacchae’, modo summa voce , modo hac , resonat quae chordis quattuor ima , nil aequale homini fuit illi : saepe velut qui 10 currebat fugiens hostem , persaepe velut qui lunonis sacra ferret ; habebat saepe ducentos , saepe decem servos; modo reges atque tetrarchas, omnia magna loquens, modo 'sit mihi mensa tripes et concha salis puri et toga quae defendere frigus 15 quamvis crassa queat’; decies centena dedisses huic parco, paucis contento, quinque diebus nil erat in loculis ; noctis vigilabat ad ipsum mane , diem totum stertebat ; nil fuit umquam lilBER I. 195 sic inpar sibi . nunc alicpiis dicat mihi ‘quid tu ? «0 nullane habes vitia?" immo alia et fortasse minora, Maenius absentem Novium cum carperet, ‘heus tu’ quidam ait, ‘ignoras te an ut ignotum dare nobis verba putas? ’^egomet mi ignosco’ Maenius inquit, stultus et inprobus hic amor est dignusque notari . 6 cum tua pervideas oculis mala lippus inunctis, cur in amicorum vitiis tam cernis acutum quam aut aquila aut serpens Epidaurius ? at tibi contra evenit, inquirant vitia ut tua rursus et illi, iracundior est paullo , minus aptus acutis 0 naribus horum hominum ; rideri possit eo quod rusticius tonso toga defluit et male laxus ! in pede calceus haeret : at est bonus, ut melior vir non alius quisquam, at tibi amicus, at ingenium ingens inculto latet hoc sub corpore, denique te ipsum 5 concute, numqua tibi vitiorum inseverit olim natura, aut etiam consuetudo mala; namque neglectis urenda filix innascitur agris . illuc praevertamur, amatorem quod amicae turpia decipiunt caecum vitia aut etiam ipsa haec :0 delectant, veluti Balbinum polypus Hagnae. vellem in amicitia sic erraremus, et isti errori nomen virtus posuisset honestum, at pater ut gnati, sic nos debemus amici siquod sit vitium non fastidire, strabonem adpellat paetum pater, et pullum, male parvus 196 SATIRARUM si cui filius est , ut abortivus fuit olim Sisyphus; hunc yarum distortis cruribus, illum balbutit scaurum pravis fultum male talis . parcius hic vivit : frugi dicatur . ineptus 60 et iactantior hic paullo est : concinnus amicis postulat ut videatur, at est truculentior atque plus aequo liber : simplex fortisque habeatur . caldior est; acris inter numeretur, opinor, haec res et iungit, iunctos et servat amicos. 66 at pos virtutes ipsas invertimus atque sincerum cupimus vas incrustare . probus quis nobiscum vivit, multum demissus homo; illi tardo cognomen, pingui damus, hic fugit omnis insidias nullique malo latus obdit apertum : 00 cum genus hoc inter vitae versemur, ubi acris invidia atque vigent ubi crimina, pro bene sano ac non incauto fictum astutumque vocamus, simplicior quis et est qualem me saepe libenter obtulerim tibi, Maecenas, ut forte legentem 65 aut tacitum inpellat quovis sermone; ‘molestus, communi sensu plane caret’ inquimus. eheu quam temere in nosmet legem sancimus iniquam t nam vitiis nemo sine nascitur; optimus illest, qui minimis urguetur . amicus dulcis , ut aequumst TO cum mea conpenset vitiis bona , pluribus hisce , si modo plura mihi bona sunt, inclinet, amari si volet ; hac lege in trutina ponetur eadem * LIBER I. 197 qui ne tuberibus propriis offendat amicum postulat, ignoscet verrucis illius : aequumst 76 peccatis veniam poscentem reddere rursus, denique, quatenus excidi penitus vitium irae, cetera item nequeunt stultis haerentia , cur non ponderibus modulisque suis ratio utitur ac res ut quaeque est ita suppliciis delicta coercet? 80 siquis eum servum , patinam qui tollere iussus semesos piscis tepidumque ligurrierit ius, in cruce suffigat , Labeone insanior inter sanos dicatur, quanto hoc furiosius atque maius peccatum est : paullum deliquit amicus , 85 quod nisi concedas, habeare insuavis: acerbus odisti et fugis ut Rusonem debitor aeris, qui nisi , cum tristes misero venere calendae , mercedem aut nummos unde unde extricat , amaras porrecto iugulo historias captivus ut audit. 90 conminxit lectum potus mensave catillum Euandri manibus tritum deiecit : ob hanc rem , aut positum ante mea quia pullum in parte catini sustulit esuriens , minus hoc iucundus amicus sit mihi ? quid faciam si furtum fecerit aut si 96 prodiderit conmissa fide sponsumve negarit? quis paria esse fere placuit peccata, laborant cum ventum ad verum est: sensus moresque re- pugnant atque ipsa utilitas , iusti prope mater et aequi . 198 SATIRARUM cum prorepserunt primis animalia terris, wo mutum et turpe pecus, glandem atque cubilia propter unguibus et pugnis, dein fustibus, atque ita porro pugnabant armis quae post fabricaverat usus ; donec verba, quibus voces sensusqtue notarent, nominaque invenere : dehinc absistere bello , 106 oppida coeperunt munire, et ponere leges, ne quis fur esset, neu latro, neu quis adulter; nam fuit ante Helenam cunnus taeterrima belli causa, sed ignotis perierunt mortibus illi quos Venerem incertam rapientes more ferarum 110 viribus editior caedebat ut in grege taurus, iura inventa metu iniusti fateare necessest, tempora si fastosque velis evolvere mundi, nec natura potest iusto secernere iniquum , dividit ut bona diversis, fugienda petendis, 116 nec vincet ratio hoc, tantundem ut peccet idemque: qui teneros caulis alieni fregerit horti et qui nocturnus sacra divum legerit . adsit regula, peccatis quae poenas inroget aequas, ne scutica dignum horribili sectere flagello . 120 nam ut ferula caedas meritum maiora subire 1 verbera non vereor , cum dicas esse paris res ^ furta latrociniis et magnis parva mineris falce recisurum simili te, si tibi regnum \ permittant homines, si dives, qui sapiens est, 125 et sutor bonus et solus formosus et est rex. LIBER 1. 199 cur optas quod habes? 'non nosti quid pater’ inquit 'Chrysippus dicat, sapiens crepidas sibi numquam nec soleas fecit: sutor tamen est sapiens.’ qui? *ut quamvis tacet Hermogenes cantor tamen atque 130 optimus est modulator , ut Alfenus vafer omni abiecto instrumento artis clausaque taberna tonsor erat , sapiens operis sic optimus omnis est opifex solus, sic rex.’ vellunt tibi barbam lascivi pueri ; quos tu nisi fuste coerces , 135 urgueris turba circum te stante miserque rumperis et latras , magnorum maxime regum . ne longum faciam : dum tu quadrante lavatum rex ibis neque te quisquam stipator ineptum praeter Crispinum sectabitur, et mihi dulces 140 ignoscent, siquid peccaro stultus, amici, inque vicem illorum patiar delicta libenter, privatusque magis vivam te rege beatus . IIII. Eupolis atque Cratinus Aristophanesque poetae atque alii quorum comoedia prisca virorumst , si quis erat dignus describi, quod malus ac fur, quod moechus foret aut sicarius aut alioqui 5 famosus, multa cum libertate notabant . *200 SATIRARUM linic omnis p6nd6t Lucilius ^ lioscc SGcutus , mutatis tantum pedibus numerisque; facetus, omunctae naris, durus conponere versus, nam fuit hoc vitiosus : in hora saepe ducentos, 10 ut magnum , versus dictabat stans pede in uno ; cum flueret lutulentus , erat quod tollere velles ; garrulus atque piger scribendi ferre laborem, scribendi recte; nam ut multum, nil moror, ecce Crispinus minimo me provocat: 'accipe, si vis, 15 accipiam tabulas ; detur nobis locus , hora, custodes ; videamus uter plus scribere possit di bene fecerunt inopis me quodque pusilli finxerunt animi , raro et perpauca loquentis : at tu conclusas hircinis follibus auras , 20 usque laborantis dum ferrum molliat ignis , ut mavis, imitare, beatus Fannius ultro gelatis capsis et imagine , cum mea nemo scripta legat volgo recitare timentis ob hanc rem quod sunt quos genus hoc minime iuvat , utpote pluria 26 culpari dignos . quemvis media elige turba : aut ob avaritiam aut misera ambitione laborat ; hic nuptarum insanit amoribus , hic puerorum ; hunc capit argenti splendor; stupet Albius aere; liic mutat mercis surgente a sole ad eum quo 30 vespertina tepet regio , quin per mala praeceps fertur uti pulvis collectus turbiUe, nequid ;^mma deperdat metuens aut ampliet ut rem; LIBER I. 201 ! I omnes lii metuunt versus, odere poetas. I ''foenum habet in cornu, longe fuge: dummodo risum |s5 excutiat sibi, non hic cuiquam parcet amico; I et quodcumque semel chartis inleverit, omnis 1 gestiet a fumo redeuntis scire lacuque , i et pueros et anus.’ agedum, pauca accipe contra, j primo ego me illorum, dederim quibus esse poetis, jio excerpam numero : neque enim concludere versum I dixeris esse satis; neque si qui scribat uti nos sermoni propiora , putes hunc esse poetam . I ingenium cui sit, cui mens divinior atque os magna sonaturum, des nominis huius honorem. 5 idcirco quidam comoedia necne poema esset quaesivere , quod acer spiritus ac vis nec verbis nec rebus inest , nisi quod pede certo differt sermoni , sermo merus . 'at pater ardens saevit, quod meretrice nepos insanus amica 0 filius uxorem grandi cum dote recuset, ebrius et, magnum quod dedecus, ambulet ante noctem cura facibus.’ numquid Pomponius istis audiret leviora, pater si viveret? ergo non satis est puris versum perscribere verbis, 5 quem si dissolvas, quivis stomachetur eodem quo personatus pacto pater . his , ego quae nunc , olim quae scripsit Lucilius , eripias si tempora certa modosque et quod prius ordine ver- bumst 60 65 70 75 80 85 202 SATIRARUM posterius facias , praeponens ultima primis , non , ut si solvas 'postquam Discordia taetra belli ferratos postis portasque refregit invenias etiam disiecti membra poetae . hactenus haec : alias iustum sit necne poema . nunc illud tantum quaeram , meritone tibi sit suspectum genus hoc scribendi . Sulcius acer ambulat et Caprius , rauci male cumque libellis , magnus uterque timor latronibus : at bene si quis et vivat puris manibus , contemnat utrumque . aut sis tu similis Caeli Birrique latronum , non ego sim Capri neque Sulci : cur metuas me ? nulla taberna meos habeat neque pila libellos , quis manus insudet volgi Hermogenisque Tigelli , nec recito cuiquam nisi amicis , idque coactus , non ubivis coramve quibuslibet . in medio qui scripta foro recitent sunt multi quique lavantes : suave locus voci resonat conclusus . inanis hoc iuvat , haud illud quaerentis , num sine sensu , tempore num faciant alieno . ' laedere gaudes inquit, 'et hoc studio pravus facis/ unde petitum hoc in me iacis ? est auctor quis denique eorum vixi cum quibus? absentem qui rodit amicum, qui non defendit alio culpante , solutos qui captat risus hominum famamque dicacis , fingere qui non visa potest, conmissa tacere qui nequit , hic niger est , hunc tu , Romane , caveh jLTBER i . 203 saepe tribus lectis videas cenare quaternos y e quibus unus amet quavis adspergere cunctos praeter eum qui praebet aquam ; post hunc quoque- potus , condita cum verax aperit praecordia Liber , 90 hic tibi comis et urbanus liberque videtur , infesto nigris : ego si risi , quod ineptus pastillos Rutilius olet , Gargonius hircum , lividus et mordax videor tibi ? mentio siqua de Capitolini furtis iniecta Petilii 95 te coram fuerit , defendas ut tuus est mos : ' me Capitolinus convictore usus amicoque a puero est , causaque mea permulta rogatus fecit , et incolumis laetor quod vivit in urbe t sed tamen admiror quo pacto iudicium illud ;00 fugerit / hic nigrae sucus lolliginis , haec est aerugo mera . quod vitium procul afore chartis , atque animo prius , ut si quid promittere de me possum aliud vere , promitto . liberius si dixero quid , si forte iocosius , hoc mihi iuris 05 cum venia dabis : insuevit pater optimus hoc me y ut fugerem exemplis vitiorum quaeque notando, cum me hortaretur , parce frugaliter atque viverem uti contentus eo quod mi ipse parasset , ‘ nonne vides , Albi ut male vivat filius , utque 10 Barus inops ? magnum documentum , ne patriam rem perdere quis velit a turpi meretricis amore 204 SATIRARUM cum deterreret, ' Scetani dissimilis sis’: ne sequerer moechas , concessa cum Venere uti possem , 'deprensi non bella est fama Treboni* 115 aiebat: ‘sapiens, vitatu quidque petitu sit melius , causas reddet tibi . mi satis est si traditum ab antiquis morem servare tuamque, dum custodis eges , vitam famamque tueri incolumem possum : simul ac duraverit aetas 120 membra animumque tuum , nabis sine cortice / sic r formabat puerum dictis , et sive iubebat ut facerem quid , ‘ habes auctorem quo facias boc unum ex iudicibus selectis obiciebat , sive vetabat , ‘ an hoc inhonestum et inutile factu 125 necne sit addubites , flagret rumore malo cum hic atque ille ? ’ avidos vicinum funus ut aegros exanimat mortisque metu sibi parcere cogit , sic teneros animos aliena opprobria saepe absterrent vitiis . ex hoc ego sanus ab illis , 130 perniciem quaecumque ferunt , mediocribus et quis ignoscas vitiis teneor . fortassis et istinc largiter abstulerit longa aetas , liber amicus , consilium proprium . neque enim , cum lectulus aut i porticus excepit , desum mihi . ‘ rectius hoc est , 135 hoc faciens vivam melius . sic dulcis amicis occurram . hoc quidam non belle : numquid ego illi inprudens olim faciam simile ? ’ haec ego naecum conpressis agito labris ; ubi quid datur oti , LIBER I. 205 iiiludo chartis . hoc est mediocribus illis > ex vitiis unum : cui si concedere nolis , multa poetarum veniet manus , auxilio quae sit mihi (nam multo plures sumus) ac veluti te ludaei cogemus in hanc concedere turbam . V. Egressum magna me accepit Aricia Roma hospitio modico : rhetor comes Heliodorus , Graecorum longe doctissimus : inde Forum Appi , differtum nautis , cauponibus atque malignis . hoc iter ignavi divisimus , altius ac nos praecinctis unum : minus est gravis Appia tardis . hic ego propter aquam , quod erat deterrima , ventri indico bellum , cenantis haud animo aequo exspectans comites . iam nox inducere terris umbras et caelo diffundere signa parabat . tum pueri nautis , pueris convicia nautae ingerere . ‘ huc adpelle . trecentos inseris . ohe iam satis est/ dum aes exigitur, dum mula ligatur, tota abit hora . mali culices ranaeque palustres avertunt somnos . absentem ut cantat amicam multa prolutus vappa nauta atque viator certatim , tandem fessus dormire viator 206 SATIRARUM incipit ac missae pastum retinacula mulae nauta piger saxo religat stertitque supinus. i 80 iamque dies aderat, nil cum procedere lintrem sentimus ; donec cerebrosus prosilit unus ac mulae nautaeque caput lumbosque saligno fuste dolat . quarta vix demum exponimur hora ora manusque tua lavimus , Feronia, lympha, tb milia tum pransi tria repimus atque subimus inpositum saxis late candentibus Anxur . huc venturus erat Maecenas optimus atque Cocceius , missi magnis de rebus uterque legati , aversos soliti conponere amicos . 30 hic oculis ego nigra meis collyria lippus inlinere . interea Maecenas advenit atque Cocceius Capitoque simul Fonteius , ad unguem factus homo , Antoni non ut magis alter amicus Fundos Aufidio Lusco praetore libenter 35 linquimus , insani ridentes praemia scribae , praetextam et latum clavum prunaeque batillum in Mamurrarum lassi deinde urbe manemus , Murena praebente domum, Capitone culinam, postera lux oritur multo gratissima : namque iO Plotius et Varius Sinuessae Yergiliusque occurrunt, animae quales neque candidiores terra tulit neque quis me sit devinctior alter . o qui conplexus et gaudia quanta fuerunt! nil ego contulerim iucundo sanus amico . LIBER I. 207 proxima Campano ponti quae villula , tectum praebuit , et parochi quae debent ligna salemque . hinc muli Capuae clitellas tempore ponunt, lusum it Maecenas, dormitum ego Vergiliusque : namque pila lippis inimicum et ludere crudis . hinc nos Cocceii recipit plenissima villa , quae super est Caudi cauponas . nunc mihi paucis Sarmenti scurrae pugnam Messique Cicirri , musa , velim memores et quo patre natus uterque contulerit litis . Messi clarum genus Osci , Sarmenti domina exstat : ab his maioribus orti ad pugnam venere . prior Sarmentus ' equi te esse feri similem dico ridemus , et ipse Messius ‘ accipio \ caput et movet . ' o tua cornu ni foret exsecto frons ’ inquit , * quid faceres , cum sic mutilus miniteris ? * at illi foeda cicatrix saetosam laevi frontem turpaverat oris . Campanum in morbum , in faciem permulta iocatus , pastorem saltaret uti Cyclopa rogabat ; nil illi larva aut tragicis opus esse cothurnis . multa Cicirrus ad haec, donasset iamne catenam ex voto Laribus, quaerebat: scriba quod esset, nilo deterius dominae ius esse ; rogabat denique cur umquam fugisset , cui satis una farris libra foret , gracili sic tamque pusillo, prorsus iucunde cenam producimus illam . tendimus hinc recta Beneventum ; ubi sedulus hospes 208 SATIRARUM paene macros arsit dum turdos versat in igni . nam vaga per veterem dilapso flamma culinam Volcano summum properabat lambere tectum . convivas avidos cenam servosque timentis tum rapere atque omnis restinguere velle videres . incipit ex illo montis Appulia notos ostentare mihi , quos torret Atabulus et quos ilumquam erepsemus nisi nos vicina Trivici 80 villa recepisset , lacrimoso non sine fumo , udos cum foliis ramos urente camino , hic ego mendacem stultissimus usque puellam ad mediam noctem exspecto : somnus tamen aufert intentum Veneri : tum inmundo somnia visu 88 nocturnam vestem maculant ventremque supinum . quattuor hinc rapimur viginti et milia redis, mansuri oppidulo quod versu dicere non est , signis perfacile est . venit vilissima rerum hic aqua ; sed panis longe pulcherrimus , ultra 90 callidus ut soleat umeris portare viator : nam Canusi lapidosus, aquae non ditior urna qui locus a forti Diomede est conditus olim . flentibus hinc Varius discedit maestus amicis, inde Rubos fessi pervenimus , utpote longum »5 carpentes iter et factum corruptius imbri . postera tempestas melior , via peior ad usque Bari moenia piscosi . dein Gnatia lymphis iratis exstructa dedit risusque iocosque , LIBER I. 20 ^ dum flamma sine tura liquescere limine sacro 100 persuadere cupit . credat ludaeus Apella^ non ego . namque deos didici securum agere aevum^ nec siquid miri faciat natura deos id tristis ex alto caeli demittere tecto . Brundisium longae finis chartaeque viaequest. VI. Non quia , Maecenas , Lydorum quidquid Etruscas incoluit finis, nemo generosior est te, nec quod avus tibi maternus fuit atque paternus olim qui magnis legionibus imperitarent, 6 ut pleri que solent, naso suspendis adunco ignotos, ut me libertino patre natum . cum referre negas quali sit quisque parente natus, dum ingenuus, persuades hoc tibi vere,, ante potestatem Tulli atque ignobile regnum . 10 multos saepe viros nullis maioribus ortos et vixisse probos , amplis et honoribus auctos : contra Laevinum , Valeri genus , unde Superbus Tarquinium regno pulsus fugit, unius assis non umquam pretio pluris licuisse , notante 15 iudice quo nosti populo , qui stultus honores saepe dat indignis et famae servit ineptus, Horatius, ed. Illl. 14 210 SATIRARUM qui stupet in titulis et imaginibus , quid oportet nos facere a volgo longe longeque remotos? namque esto, populus Laevino mallet honorem 20 quam Decio mandare novo , censorque moveret Appius , ingenuo si non essem patre natus ; vel merito , quoniam in propria non pelle quiessem, sed fulgente trahit constrictos gloria curru non minus ignotos generosis . quo tibi , Tilli , 25 sumere depositum clavum fierrque tribuno ? invidia adcrevit , privato quae minor esset . nam ut quisque insanus nigris medium inpediit crus pellibus et latum demisit pectore clavum , audit continuo 'quis homo hic aut quo patre natus?* 30 ut siqui aegrotet quo morbo Barrus , haberi ut cupiat formosus , eat quacumque , puellis iniciat cura quaerendi singula , quali sit facie , sura , quali pede , dente , capillo , sic qui promittit , civis , urbem sibi curae , 36 imperium fore et Italiam , delubra deorum, quo patre sit natus , num ignota matre inhonestus, omnis mortalis curare et quaerere cogit . ‘tune , Syri Damae aut Dionysi filius , audes deicere de saxo civis aut tradere Cadmo ? * 40 ‘at Novius collega gradu post me sedet uno : namque est ille, pater quod erat meus.’ ‘hoc tibi Paulus et Messalla videris? at hic, si plostra ducenta LtBER I. «dncnrrantque foro tria ftinera magna , sonabit cornua quod vincatque tubas : saltem tenet hoc nos / 46 nunc ad me redeo libertino patre natum , quem rodunt omnes libertino patre natum , nunc quia sum tibi , Maecenas , convictor , at olim quod mihi pareret legio Romana tribuno . dissimile hoc illi est , quia non , ut forsit honorem 60 iure mihi invideat quivis , ita te quoque amicum , praesertim cautum dignos adsumere , prava ambitione procul . felicem dicere non hoc me possim , casu quod te sortitus amicum : nulla etenim mihi te fors abtulit ; optimus olim 66 Vergilius , post hunc Varius dixere quid essem . ut veni coram , singultim pauca locutus (infans namque pudor prohibebat plura profari) non ego me claro natum patre , uon ego circum me Satureiano vectari rura caballo , 60 sed quod eram narro . respondes , ut tuus est mos^ pauca : abeo , et revocas nono post mense iubesque esse in amicorum numero . magnum hoc ego duco quod placui tibi , qui turpi secernis honestum , non patre praeclaro , sed vita et pectore puro . 66 atqui si vitiis mediocribus ac mea paucis mendosa est natura , alioqui recta , velut si egregio inspersos reprendas corpore naevos, si neque avaritiam neque sordis nec mala lustra obiciet vere quisquam mihi , purus et insons , 14 =^ 212 SATIRARUM 70 Ut me collaudem , si et vivo carus amicis , causa fuit pater his , qui macro pauper agello noluit in Flavi ludum me mittere , magni quo pueri magnis e centurionibus orti laevo suspensi loculos tabulamque lacerto 76 ibant octonis referentes idibus aera , sed puerum est ausus Romam portare docendum artis quas doceat quivis eques atque senator semet prognatos . vestem servosque sequentis , in magno ut populo , siqui vidisset, avita 60 ex re praeberi sumptus mihi crederet illos . ipse mihi custos incorruptissimus omnis circum doctores aderat . quid multa? pudicum , qui primus virtutis honos , servavit ab omni non solum facto , verum opprobrio quoque turpi : 85 nec timuit , sibi ne vitio quis verteret , olim si praeco parvas aut , ut fuit ipse , coactor mercedes sequerer : neque ego essem questus ; at hoc nunc laus illi debetur et a me gratia maior . nil me paeniteat sanum patris huius ; eoque 90 non , ut magna dolo factum negat esse suo pars quod non ingenuos habeat clarosque parentes, sic me defendam , longe mea discrepat istis et vox et ratio . nam si natura iuberet a certis annis aevum remeare peractum , 95 atque alios legere , ad fastum quoscumque parentis LIBER I. 213 optaret sibi quisque , meis contentus honestos fascibus et sellis nollem mihi sumere , demens iudicio volgi , sanus fortasse tuo , quod nollem onus haud umquam solitus portare molestum . 100 nam mihi continuo maior quaerenda foret res atque salutandi plures , ducendus et unus et comes alter , uti ne solus rusve peregreve exirem , plures calones atque caballi pascendi , ducenda petorrita . nunc mihi curto 106 ire licet mulo vel si libet usque Tarentum, mantica cui lumbos onere ulceret atque eques armos obiciet nemo sordis mihi quas tibi , Tilli , cum Tiburte via praetorem quinque secuntur te pueri , lasanum portantes oenophorumque . 110 hoc ego commodius quam tu , praeclare senator , milibus atque aliis vivo . quacumque libidost incedo solus , percontor quanti olus ac far , fallacem circum vespertinumque pererro saepe forum , adsisto divinis . inde domum me 115 ad porri et ciceris refero laganique catinum ; cena ministratur pueris tribus et lapis albus pocula cum cyatho duo sustinet , adstat echinus vilis , cum patera guttus , Campana supellex . deinde eo dormitum , non sollicitus , mihi quod cras 120 surgendum sit mane , obeundus Marsya , qui se voltum ferre negat Noviorum posse minoris, ad quartam iaceo ; post hanc vagor aut ego lecto 214 SATIRABUM aut scripto quod me tacitum iuvet . unguor olivo , non quo fraudatis inmundus Natta lucernis, 125 ast ubi me fessum sol acrior ire lavatum admonuit, fugio campum lusumque trigonem, pransus non avide , quantum interpellet inani ventre diem durare , domesticus otior . haec est vita solutorum misera ambitione gravique ; 130 his me consolor victurum suavius ac si quaestor avus pater atque meus patruusque fuisset. VII. Proscripti Regis Rupili pus atque venenum hybrida quo pacto sit Persius ultus , opinor omnibus et lippis notum et tonsoribus esse . Persius hic permagna negotia dives habebat 5 Clazomenis , et iam litis cum Rege molestas , durus homo atque odio qui posset vincere Regem , confidens tumidusque , adeo sermonis amari , Sisennas, Barros ut equis praecurreret albis, ad Regem redeo . postquam nihil inter utrumque 10 convenit (hoc etenim sunt omnes iure molesti quo fortes quibus adversum bellum incidit, inter Hectora Priamiden, animosum atque inter Achillem ira fuit capitalis , ut ultima divideret mors , LIBER I, 215 tiOR «iliam ob causam nisi quod virtus in utroque 15 summa fuit: duo si discordia vexet inertis aut si disparibus bellum incidat , ut Diomedi cum Lycio Glauco , discedat pigrior , ultro muneribus missis) , Bruto praetore tenente ditem Asiam Rupili et Persi par pugnat uti non 150 conpositum melius cum Bitho Bacchius . in ius acres procurrunt , magnum spectaculum uterque ^ Persius exponit causam ; ridetur ab omni conventu; laudat Brutum laudatque cohortem, solem Asiae Brutum adpellat stellasque salubris 55 adpellat comites, excepto Rege ; canem illum, invisum agricolis sidus , venisse : ruebat flumen ut hibernum , fertur quo rara securis - tum Praenestinus salso multoque fluenti expressa arbusto regerit convicia , durus 30 vindemiator et invictus , cui saepe viator cessisset magna conpellans voce cuculum, at Graecus , postquam est Italo perfusus aceto , Persius exclamat ‘per magnos, Brute, deos te oro , qui reges consueris tollere , cur non 35 hunc Regem iugulas ? operum hoc , mihi crede , tuo- rumst.^ 216 SATIRARUM VIII, Olim truncus eram ficulnus , inutile lignum ^ cum faber , incertus scamnum faceretne Priapum , maluit esse deum . deus inde ego , furum aviumque maxima formido ; nam fures dextra coercet * obscaenoque ruber porrectus ab inguine palus, ast inportunas volucris in vertice arundo terret fixa vetatque novis considere in hortis, huc prius angustis electa cadavera cellis conservus vili portanda locabat in arca ; 10 hoc miserae plebi stabat commune sepulcrum , Pantolabo scurrae Nomentanoque nepoti, mille pedes in fronte , trecentos cippus in agrum hic dabat; heredes monumentum ne sequeretur, nunc licet Esquiliis habitare salubribus atque 16 aggere in aprico spatiari , quo modo tristes albis informem spectabant ossibus agrum ; eum mihi non tantum furesque feraeque suetae hunc vexare locum curae sunt atque labori , quantum carminibus quae versant atque venenis humanos animos: has nullo perdere possum nec prohibere modo , simnl ac vaga luna decorum protulit os , quin ossa legant herbasque nocentis, y.idi egomet nigra succinctam vadere tlBER I. 217 Canidiam , pedibus nudis passoque capillo , 26 cum Sagana maiore ululantem . pallor utrasque fecerat horrendas adspectu . scalpere terram unguibus et pullam divellere mordicus agnam coeperunt ; eruor in fossam confusus , ut inde manis elicerent animas responsa daturas . SO lanea et effigies erat , altera cerea ; maior lanea, quae poenis conpesceret inferiorem ; cerea suppliciter stabat , servilibus ut quae iam peritura modis . Hecaten vocat altera , saevam altera Tisiphonen . serpentes atque videres 85 infernas errare canis lunamque rubentem , ne foret his testis , post magna latere sepulcra, mentior at siquid , merdis caput inquiner albis corvorum atque in me veniat mictum atque cacatum lulius , et fragilis Pediatia, furque Voranus. 40 singula quid memorem , quo pacto alterna loquentes umbrae cum Sagana resonarint triste et acutum , utque lupi barbam variae cum dente colubrae abdiderint furtim terris , et imagine cerea largior arserit ignis , et ut non testis inultus 45 horruerim voces furiarum et facta duarum? nam displosa sonat quantum vesica pepedi diffissa nate ficus: at illae currere in urbem. Canidiae dentis, altum Saganae caliendrum excidere atque herbas atque incantata lacertis 60 vincula cum magno risuque iocoque videres . 218 SATIKARUM VIIII. Ibam forte via sacra , sicut meus est mos , nescio quid meditans nugarum , totus in illis . accurrit quidam notus mihi nomine tantum , arreptaque manu ' quid agis , dulcissime rerum ? ’ & 'suaviter, ut nunc est’ inquam , 'et cupio omnia qu vis / cum adsectaretur , ‘ num quid vis ?* occupo . at ille 'noris nos’ inquit ; ‘docti sumus/ hic ego 'pluris hoc’ inquam ‘mihi eris.’ misere discedere quaerens ire modo ocius , interdum consistere , in aurem 10 dicere nescio quid puero , cum sudor ad imos manaret talos . ‘o te , Bolane, cerebri | felicem’ aiebam tacitus, cum quidlibet ille garriret , vicos , urbem laudaret . ut illi nil respondebam , ‘ misere cupis ’ inquit ‘ abire : 15 iandudum video : sed nil agis ; usque tenebo , prosequar hinc quo nunc iter est tibi.’ ‘nil opus est circumagi : quendam volo visere non tibi notum : trans Tiberim longe cubat is , prope Caesaris hortos nil habeo quod agam et non sum piger : usque se- quar te 20 demitto auriculas ut iniquae mentis asellus ; cum gravius dorso subiit onus, incipit ille ^ LIBER I . 219 'si bene me novi , non Viscum pluris amicum , non Varium facies: nam quis me scribere pluris aut citius possit versus,? quis membra movere 25 mollius ? invideat quod et Hermogenes ego canto / interpellandi locus hic erat : ' est tibi mater , cognati, quis te salvo est opus?’ 'haud mihi quisquam, omnis conposui ‘ felices ! nunc ego resto . confice : namque instat fatum mihi triste , Sabella 30 quod puero cecinit divina mota anus urna : hunc neque dira venena , nec hosticus auferet ensis , nec laterum dolor aut tussis , nec tarda podagra : garrulus hunc quando consumet cumque : loquacis , si sapiat, vitet simul atque adoleverit aetas.’ J5 ventum erat ad Vestae , quarta iam parte diei praeterita , et casu tum respondere vadato debebat ; quod ni fecisset , perdere litem . ‘si me amas’ inquit, ‘paullum hic ades.’ ‘inteream si aut valeo stare aut novi civilia iura : iO et propero quo scis .’ ‘ dubius sum quid faciam* inquit , ' tene relinquam an rem .’ ‘me, sodes.’ ‘non faciam’ ille, et praecedere coepit . ego , ut contendere durumst cum victore , sequor . ‘ Maecenas quomodo tecum ? ’ hinc repetit: ‘paucorum hominum et mentis bene sanae . i5 nemo dexterius fortuna est usus . haberes magnum adiutorem , posset qui ferre secundas , hunc hominem velles si tradere . dispeream _ni 220 SATIRARUM summosses omnis/ ‘non isto vivimus illic quo tu rere modo : domus hac nec purior ullast 60 nec magis his aliena malis ; nil mi officit , inquam ditior hic aut est quia doctior ; est locus uni cuique suus/ ‘magnum narras , vix credibile / ‘ab sic habet / ‘accendis quare cupiam magis illi proximus esse / ‘ velis tantummodo : quae tua viri 55 expugnabis; et est qui vinci possit, coque difficilis aditus primos habet/ ‘haud mihi dero : muneribus servos corrumpam ; non , hodie si exclusus fuero , desistam ; tempora quaeram , occurram in triviis, deducam, nil sine magno 60 vita labore dedit mortalibus . hac dum agit ecce Fuscus Aristius occurrit, mihi carus et illum qui pulchre nosset. consistimus. ‘ unde venis?’ et quo tendis ? rogat et respondet . vellere coepi , et prensare manu lentissima bracchia , nutans , 65 distorquens oculos , ut me eriperet . male salsus ridens dissimulare , meum iecur urere bilis . ‘certe nescio quid secreto velle loqui te aiebas mecum.’ ‘memini bene, sed meliori tempore dicam : hodie tricesima sabbata : vin tu 70 curtis Judaeis oppedere?* ‘nulla mihi* inquam relligio est . ‘ at mi ; sum paullo infirmior , unus multorum, ignosces ; alias loquar / huncine solem tam nigrum surrexe mihi ! fugit inprobus ac me < sub cultro linquit . casu venit obvius illi r LIBER I . 221 adversarius et “^quo tu turpissime?’ magna inclamat voce, et ‘licet antestari?* ego vero oppono auriculam . rapit in ius : clamor utrimque , undique concursus, sic me servavit Apollo . X. [Lucili , quam sis mendosus , teste Catone defensore tuo pervincam , qui male factos emendare parat versus , hoc lenius ille quo melior vir et est longe subtilior illo qui multum puer et loris et funibus udis exhortatus , ut esset opem qui ferre poetis antiquis posset contra fastidia nostra , grammaticorum equitum doctissimus . ut redeam illuc ,] Nempe inconposito dixi pede currere versus Lucili . quis tam Lucili fautor ineptest ut non hoc fateatur ? at idem , quod sale multo urbem defricuit , charta laudatur eadem . nec tamen hoc tribuens dederim quoque cetera : nam sic et Laberi mimos ut pulchra poemata mirer . ergo non satis est risu diducere rictum auditoris : et est quaedam tamen hic quoque virtus ; 222 satirarum ] est brevitate opus , ut currat sententia neu se 10 inpediat verbis lassas onerantibus auris , et sermone opus est modo tristi , saepe iocoso , defendente vicem modo rhetoris atque poetae , interdum urbani , parcentis viribus atque extenuantis eas consulto . ridiculum acri 15 fortius et melius magnas plerumque secat res. illi scripta quibus comoedia prisca viris est hoc stabant , hoc sunt imitandi ; quos neque pulcher Hermogenes umquam legit neque simius iste nil praeter Calvum et doctus cantare Catullum . 20 'at magnum fecit quod verbis Graeca Latinis miscuit .* o seri studiorum , quine putetis difficile et mirum , Rhodio quod Pitholeonti contigit? ‘at sermo lingua concinnus ultraque suavior , ut Chio nota si commixta Falernist .* 26 cum versus facias , te ipsum percontor , an et cum dura tibi peragenda rei sit causa Petilii ? scilicet oblitos patriaeque patrisque Latini , cum Pedius causas exsudet Poplicola atque Corvinus , patriis intermiscere petita 80 verba foris malis Canusini more bilinguis . atqui ego cum Graecos facerem , natus mare citra , versiculos , vetuit me tali voce Quirinus , post mediam noctem visus , cum somnia vera , ‘ in silvam non ligna feras insanius ac si 56 magnas Graecorum malis inplere catervas .* LIBER I. 223 turgidus Alpinus iiigulat dum Memnona dumque defingit Rheni luteum caput , haec ego ludo , quae neque in aede sonent certantia iudice Tarpa nec redeant iterum atque iterum spectanda theatris . 0 arguta meretrice potes Davoque Chremeta eludente senem comis garrire libellos unus vivorum , Fundani ; Polio regum 1 facta canit pede ter percusso ; forte epos acer , ut nemo Varius ducit ; molle atque facetum \i Vergilio adnuerunt gaudentes rure camenae : hoc erat , experto frustra Varrone Atacino i atque quibusdam aliis melius quod scribere possem , j inventore minor ; neque ego illi detrahere ausim haerentem capiti cum multa laude coronam . ) at dixi fluere hunc lutulentum , saepe ferentem plura quidem tollenda relinquendis . age , quaeso , tu nihil in magno doctus reprendis Homero ? nil comis tragici mutat Lucilius Atti , non ridet versus Enni gravitate minores , 5 cum de selo quitur non ut maiore reprensis ? quid vetat et nosmet Lucili scripta legentis quaerere num illius , num rerum dura negarit versiculos natura magis factos et euntis mollius ac siquis pedibus quid claudere senis , 0 hoc tantum contentus , amet scripsisse ducentos ante cibum versus , totidem cenatus , Etrusci quale fuit Cassi rapido ferventius amni 224 SATIRARUM ingenium , capsis quem fama est esse librisque ambustum propriis . fuerit Lucilius , inquam , comis et urbanus , fuerit limatior idem quam rudis et Graecis intacti carminis auctor quamque poetarum seniorum tu^ba: sed ille, si foret hoc nostrum fato dilatus in aevum , detereret sibi multa , recideret omne quod ultra perfectum traheretur , et in versu faciendo saepe caput scaberet , vivos et roderet unguis . - saepe stilum vertas, iterum quae digna legi sint scripturus , neque te ut miretur turba labores , contentus paucis lectoribus . au tua demens vilibus in ludis dictari carmina malis ? non'ego: nam satis est equitem mihi plaudere, ut audax contemptis aliis explosa Arbuscula dixit . men moveat cimex Pantilius aut cruciet quod vellicet absentem Demetrius aut quod ineptus Fannius Hermogenis laedat conviva Tigelli ? Plotius et Varius Maecenas Vergiliusque , Valgius et probet haec Octavius optimus atque Fuscus et haec utinam Viscorum laudet uterque. ambitione relegata te dicere possum / Polio , te , Messalla , tuo cum fratre , simulque vos, Bibule et Servi , simul his te, candide Furni , conpluris alios , doctos ego quos et amicos prudens praetereo : quibus haec , sunt qualiacumque LIBER 1 . 22^ «dridere velim , doliturus si placeant spe deterius nostra . Demetri , teque , Tigelli , discipularum inter iubeo plorare cathedras , puer, atque meo citus haec subscribe libeUo, l^pratius. ed. IIII. Q. HORATII FLACCI satirarum liber secundus. I. Sunt quibus in satira videor nimis acer et ultra legem tendere opus ; sine nervis altera quidquid conposui pars esse putat similisque meorum mille die versus deduci posse . Trebati , B quid faciam praescribe, ‘quiescas.’ ne faciam ^ inquis omnino versus? *aio.’ peream male, si non optimum erat: verum nequeo dormire, ‘ter uncti transnanto Tiberim, somno quibus est opus alto, inriguumque mero sub noctem corpus habento * 10 aut si tantus amor scribendi te rapit , aude Caesaris invicti res dicere , multa laborum praemia laturus.’ cupidum, pater optime, vires deficiunt : neque enim quivis horrentia pilis agmina nec fracta pereuntis cuspide Gallos 16 aut labentis equo describit volnera Parthi . attamen et iustum poteras et scribere fortem , Scipiadam ut sapiens Lucilius.’ haud mihi dem cum res ipsa feret : nisi dextro tempore Flacci SATIRARUM LIBER II . 227 verba per attentam non ibunt Caesaris aurem , 20 cui male si palpere , recalcitrat undique tutus , 'quanto rectius hoc quam tristi laedere versu Pantolabum scurram Nomentanumque nepotem , cum sibi quisque timet , quamquam est intactus , et odit / quid faciam ? saltat Milonius , ut semel icto 26 accessit fervor capiti numerusque lucernis; Castor gaudet equis , ovo prognatus eodem pugnis ; quot capitum vivunt , totidem studiorum milia : me pedibus delectat claudere verba Lucili ritu , nostrum melioris utroque . 80 ille velut fidis arcana sodalibus olim credebat libris , neque si male cesserat usquam decurrens alio neque si bene ; quo fit ut omnis votiva pateat veluti descripta tabella vita senis . sequor hunc , Lucanus an Appulus anceps 88 nam Venusinus arat finem sub utrumque colonus, missus ad hoc , pulsis , vetus est ut fama , Sabellis , quo ne per vacuum Romano incurreret hostis , sive quod Appula gens seu quod Lucania bellum incuteret violenta . sed hic stilus haud petet ultro 40 quemquam animantem et me veluti custodiet ensis vagina tectus : quem cur destringere coner tutus ab infestis latronibus ? o pater et rex luppiter , ut pereat positum robigine telum , nec quisquam noceat cupido mihi pacis ! at ille 15 * satirarum m 45 qui me commorit (melius non tangere , clamo) flebit et insignis tota cantabitur urbe . Cervius iratus leges minitatur et urnam , Canidia Albuti quibus est inimica venenum , grande malum Turius siquid se iudice certes’ : 50 ut quo quisque valet suspectos terreat utque imperet hoc natura potens , sic collige mecum , dente lupus , cornu taurus petit ; unde nisi intus monstratum ? Scaevae vivacem crede nepoti matrem ; nil faciet sceleris pia dextera : mirum 65 Ut neque calce lupus quemquam neque dente petit bos : sed mala tollet anum vitiato meile cicuta . ne longum faciam : seu me tranquilla senectus exspectat seu mors atris circumvolat alis , dives , inops , Romae seu fors ita iusserit exsul , 60 quisquis erit vitae scribam color . ‘o puer, ut sis vitalis metuo et maiorum nequis amicus frigore te feriat.’ quid? cum est Lucilius ausus primus in hunc operis conponerc carmina morem , detrahere et pellem , nitidus qua quisque per ora 66 cederet, introrsum turpis, num Laelius et qui duxit ab oppressa meritum Carthagine nomen ingenio offensi aut laeso doluere Metello famosisque Lupo cooperto versibus ? atqui primores populi arripuit populumque tributim , 70 scilicet uni aequus virtuti atque eius amicis t LtBEB II. 22^ quin ubi se a volgo et scaena in secreta remorant virtus Scipiadae et mitis sapientia Laeli , nugari cum illo et discincti ludere donec decoqueretur olus soliti . quidquid sum ego , quamvis 76 infra Lucili censum ingeniumque , tamen me cum magnis vixisse invita fatebitur usque invidia et fragili quaerens inlidere dentem offendet solido : nisi quid tu , docte Trebati , dissentis • ‘ equidem nihil hinc diffingere possum . 80 sed tamen ut monitus caveas , ne forte negoti incutiat tibi quid sanctarum inscitia legum : si mala condiderit in quem quis carmina , ius est iudiciumque / esto , siquis mala : sed bona siquis iudice condiderit laudatus Caesare ? siquis 86 opprobriis dignum latraverit , integer ipse ? * solventur risu tabulae , tu missus abibis •* II. Quae virtus et quanta , boni , sit vivere parvo (nec meus hic sermo est , sed quae praecepit Ofellus rusticus , abnormis sapiens crassaque Minerva) discite , non inter lancis mensasque nitentis , B cum stupet insanis acies fulgoribus et cum adclinis falsis animus meliora recusat , 230 satirarum verum hic inpransi mecum disquirite . *cur hoc dicam, si potero, male verum examinat omnis corruptus iudex . leporem sectatus equove 10 lassus ab indomito vel , si Romana fatigat militia adsuetum graecari , seu pila velox molliter austerum studio fallente laborem , seu te discus agit (pete cedentem aera disco) , cum labor extuderit fastidia , siccus , inanis 16 sperne cibum vilem: nisi Hymettia mella Falerno ne biberis diluta . foris est promus et atrum defendens piscis hiemat mare : cum sale panis latrantem stomachum bene leniet . unde putas aut^ qui partum ? non in caro nidore voluptas 20 summa , sed in te ipso est. tu pulmentaria quaere sudando : pinguem vitiis albumque neque ostrea nec scarus aut poterit peregrina iuvare lagois . vix tamen eripiam , posito pavone velis quin hoc potius quam gallina tergere palatum , 25 corruptus vanis rerum ; quia veneat auro rara avis et picta pandat spectacula cauda : tamquam ad rem attineat quicquam . num vesceris ista quam laudas pluma? cocto num adest honor idem? carne tamen quamvis distat nihil hac magis illa, 80 inparibus formis deceptum te patet, esto, unde datum sentis, lupus hic Tiberinus an alto captus hiet , pontisne inter iactatus an amnis ostia sub Tusci ? laudas , insane , trilibrem LIBBR II. 231 muUuin , in singula quem minuas pulmenta neces- sest . 36 ducit te species , video . quo pertinet ergo proceros odisse lupos? quia scilicet illis maiorem natura modum dedit, his breve pondus: ieiunus raro stomachus volgaria temnit . ‘porrectum magno magnum spectare catino 40 vellem ’ ait harpyiis gula digna rapacibus . at vos praesentes , austri , coquite horum obsonia . quam- quam putet aper rhombusque recens , mala copia quando aegrum sollicitat stomachum , cum rapula plenus atque acidas mavolt inulas . necdum omnis abacta 45 pauperies epulis regum : nam vilibus ovis nigrisque est oleis hodie locus . haud ita pridem Galloni praeconis erat acipensere mensa infamis, quid? tum rhombos minus aequora alebant? tutus erat rhombus tutoque ciconia nido , 50 donec vos auctor docuit praetorius . ergo siquis nunc mergos suavis edixerit assos , parebit pravi docilis Romana inventus . sordidus a tenui victu distabit , Ofello iudice . nam frustra vitium vitaveris illud 55 si te alio pravum detorseris . Avidienus , cui canis ex vero ductum cognomen adhaeret , quinquennis oleas est et silvestria corna , ac nisi mutatum parcit defundere vinum , et 232 SATiRARUitf" 60 65 » licebit cuius odorem olei nequeas perferre ille repotia natalis aliosve dierum festos albatus celebret , cornu ipse bilibri caulibus instillat , veteris non parcus aceti, quah Igitur victu sapiens utetur et horum utrum imitabitur? hac urguet lupus, hac canis, aiunt mundus ent qua non offendat sordibus atque m neutram partem cultus miser, hic neque servis, Albuti senis exemplo , dum munia didit saevus erit ; nec sic ut simplex Naevius unctam convivis praebebit aquam: vitium hoc quoque magnum . VO accipe nunc, victus tenuis quae quantaque secum adferat. in primis valeas bene . nam variae res ut noceant homini credas , fiiemor illius escae quae simplex olim tibi sederit : at simul assis- miscueris elixa, simul conchylia turdis ^ 76 dulcia se in bilem vertent stomachoque tumultun» lenta feret pituita, vides ut pallidus omnis cena desurgat dubia ? quin corpus onustum hesternis vitiis animum quoque praegravat una atque adligit humo divinae particulam aurae . 80 alter , ubi dicto citius curata sopori- membra dedit, vegetus praescripta ad munia surgit, hic tamen ad melius poterit transcurrere quondam? sive diem festum rediens advexerit annus, seu recreare volet tenuatum corpus , ubique LIBEE II. 233 86 accedent anni et tractari mollius aetas inbecilla volet ; tibi quidnam accedet ad istam quam puer et validus praesumis mdllitiem , seu dura valetudo inciderit seu tarda senectus? rancidum aprum antiqui laudabant , non quia nasua 90 illis nullus erat , sed , credo , hac mente , quod hospea tardius adveniens vitiatum commodius quam integrum edax dominus consumeret . hos utinam inter heroas natum tellus me prima tulisset, das aliquid famae , quae carmine gratior aurem 96 occupet humanam ? grandes rhombi patinaeque grande ferunt una cum damno dedecus : adde iratum patruum , vicinos , te tibi iniquum et frustra mortis cupidum cum derit egenti as , laquei pretium . ‘ iure * inquit ' Trausius istis 100 iurgatur verbis ; ego vectigalia magna divitiasque habeo tribus amplas regibus / ergo quod superat non est melius quo insumere possis? cur eget indignus quisquam , te divite ? quare templa ruunt antiqua deum ? cur , inprobe , carae 105 non aliquid patriae tanto emetiris acervo ? uni nimirum recte tibi semper erunt res , o magnus posthac inimicis risus . uterne ad casus dubios fidet sibi certius ? hic qui pluribus adsuerit mentem corpusque superbum , 110 an qui contentus parvo metuensque futuri in pace , ut sapiens , aptarit idonea bello ? 234 SATIRARUM quo nxagU his credas, puer hunc ego parvus Ofellum integns opibus novi non latius usum quam nunc accisis . videas metato in agello 115 cum pecore et gnatis fortem mercede colonum non ego’ narrantem 'temere edi luce profesta quicquam praeter olus fumosae cum pede pernae ac mihi seu longum post tempus venerat hospes sive operum vacuo gratus conviva per imbrem 120 vicinus, bene erat non piscibus urbe petitis sed pullo atque haedo . tum pensiUs uva secundas et nux ornabat mensas cum duplice flcu. post hoc ludus erat culpa potare magistra ; ac venerata Ceres , ita culmo surgeret alto , 125 explicuit vino contractae seria frontis . saeviat atque novos moveat Fortuna tumultus: quantum hinc inminuet? quanto aut ego parcius aut vos , o pueri , nituistis ut huc novus incola venit ? nam propriae telluris erum natura neque illum 130 nec me nec quemquam statuit : nos expulit ille ; illum aut nequities aut vafri inscitia iuris, postremum expellet certe vivacior heres . nunc ager Umbreni sub nomine , nuper Ofelli dictus , erit nulli proprius , sed cedet in usum 135 nunc mihi , nunc alii . quocirca vivite fortes fortiaque adversis opponite pectora rebus LIBER II . 535 III, *Si raro scribes, ut toto non quater anno membranam poscas , scriptorum quaeque retexens y iratus tibi quod vini somnique benignus nil dignum sermone canas , quid fiet ? at ipsis Saturnalibus buc fugisti sobrius, ergo dic aliquid dignum promissis . incipe, nil est, culpantur frustra calami inmeritusque laborat iratis natus paries dis atque poetis , atqui voltus erat multa et praeclara minantis si vacuum tepido cepisset villula tecto . quorsum pertinuit stipare Platona Menandro ? Eupolin , Archilochum , comites educere tantos ? invidiam placare paras virtute relicta ? contemnere , miser . vitanda est inproba Siren desidia , aut quidquid vita meliore parasti ponendum aequo animo di te , Damasippe , deaeque verum ob consilium donent tonsore . sed unde tam bene me nosti ? "postquam omnis res mea lanum ad medium fracta est , aliena negotia curo , excussus propriis . olim nam quaerere amabam quo vafer ille pedes lavisset Sisyphus aere , quid sculptum infabre , quid fusum durius esset > callidus huic signo ponebam milia centum *, 25 30 35 40 45 50 236 SATIRARUM hortos egregi asque domos mercarier unus cum lucro noram ; unde frequentia Mercuriale inposuere mihi cognomen compita / novi , et miror morbi purgatum te illius . ‘atqui emovit veterem mire novus , ut solet in cor traiecto lateris miseri capitisve dolore , ut lethargicus hic cum fit pugil et medicum urguet/ dum ne quid simile huic, esto ut libet, ‘o bone, ne t frustrere : insanis et tu stultique prope omnes , siquid Stertinius veri crepat , unde ego mira descripsi docilis praecepta haec , tempore quo me solatus iussit sapientem pascere barbam atque a Fabricio non tristem ponte reverti . nam , male re gesta , cum vellem mittere operto me capite in flumen , dexter stetit et ‘'cave faxis te quicquam indignum : pudor ’ inquit “te malus angit insanos qui inter vereare insanus haberi . primum nam inquiram quid sit furere : hoc si erit in t solo , nil verbi , pereas quin fortiter , addam . quem mala stultitia et quemcumque inscitia veri caecum agit , insanum Chrysippi porticus et grex autumat . haec populos , haec magnos formula reges , excepto sapiente, tenet, nunc accipe quare desipiant omnes aeque ac tu qui tibi nomen insano posuere . velut silvis ubi passim palantis error certo de tramite pellit , ille sinistrorsum , hic dextrorsum abit , unus utrique LIBER II. 237 error sed variis inludit partibus , hoc te crede modo insanum , nihilo ut saphentior ille qui te deridet caudam trahat, est genus unum stultitiae nihilum metuenda timentis , ut ignis , SB ut rupis fluviosque in campo obstare queratur : alterum et huic varum et nihilo sapientius ignis per medios fluviosque ruentis . clamet amica, mater , honesta soror cum cognatis , pater , uxor ‘hic fossa est ingens , hic rupes maxima : serva !* so non magis audierit quam Fufius ebrius olim cum Ilionam edormit Catienis mille ducentis ‘mater, te adpello’ clamantibus, huic ego volgus errori similem cunctum insanire docebo , insanit veteres statuas Damasippus emendo ; 6 integer est mentis Damasippi creditor? esto . ‘ accipe quod numquam reddas mihi si tibi dicam , tune insanus eris si acceperis ? an magis excors reiecta praeda quam praesens Mercurius fert ? scribe decem a Nerio , non est satis , adde Cicutae 10 nodosi tabulas centum , mille adde catenas : effugiet tamen haec sceleratus vincula Proteus . [ cum rapies in ius malis ridentem alienis , I fiet aper , mo doavis , modo saxu met , cum volet , arbor . I si male rem gerere insani est , contra bene sani , \l0 putidius multo cerebrum est , mihi crede , Perilli dictantis quod tu numquam rescribere possis . audire atque togam iubeo conponere , quisquis 238 SATIRARUM ambitione mala aut argenti pallet amore , quisquis luxuria tristive superstitione «0 aut alio mentis morbo calet : huc propius me , dum doceo insanire omnis , vos ordine adite, danda est ellebori multo pars maxima avaris : nescio an Anticyram ratio illis destinet omnem . heredes Staberi summam incidere sepulcro , I S6 ni sic fecissent , gladiatorum dare centum damnati populo paria atque epulum arbitrio Arri , frumenti quantum metit Africa . ‘ sive ego prave seu recte hoc volui , ne sis patruus mihi ’ : credo hoc Staberi prudentem animum vidisse . ‘ quid ergo 90 sensit cum summam patrimoni insculpere saxo heredes voluit ?’ quoad vixit , credidit ingens pauperiem vitium et cavit nihil acrius , ut , si forte minus locuples uno quadrante perisset , ipse videretur sibi nequior . omnis enim res , 95 virtus, fama, decus, divina humanaque pulchris divitiis parent ; quas qui construxerit , ille clarus erit, fortis, iustus. 'sapiensne?* etiam, et rex et quidquid volet . hoc , veluti virtute paratum , speravit magnae laudi fore . quid simile isti 100 Graecus Aristippus , qui servos proicere aurum in media iussit Libya , quia tardius irent propter onus segnes . uter est insanior horum ? nil agit exemplum litem quod lite resolvit . siquis emat citharas , emptas conportet in unum , LIBER II 239 05 nec studio citharae nec musae deditus ulli , si scalpra et formas non sutor , nautica vela aversus mercaturis , delirus et amens undique dicatur merito . qui discrepat istis qui nummos aurumque recondit nescius uti 10 conpositis metuensque velut contingere sacrum ? siquis ad ingentem frumenti semper acervum porrectus vigilet cum longo fuste , neque illinc audeat esuriens dominus contingere granum , ac potius foliis parcus vescatur amaris ; IB si positis intus Chii veterisque Falerni mille cadis , nihil est , tercentum milibus , acre potet acetum ; age , si et stramentis incubet unde octoginta annos natus , cui stragula vestis , blattarum ac tinearum epulae , putrescat in arca : 10 nimirum insanus paucis videatur , eo quod maxima pars hominum morbo iactatur eodem . filius aut etiam haec libertus ut ebibat heres , dis inimice senex , custodis ? ne tibi desit ? quantulum enim summae curtabit quisque dierum , 6 unguere si caulis oleo meliore caput que coeperis inpexa foedum porrigine ? quare , si quidvis satis est , periuras , surripis , aufers undique ? tun sanus ? populum si caedere saxis incipias servosve tuos quos aere pararis, 0 insanum te omnes pueri clamentque puellae : cum laqueo uxorem interimis matrem que veneno , 240 SATIRARUM incolumi capite es ? quid enim ? neque tu hoc facis Argis nec ferro ut demens genetricem occidis Orestes . an tu reris eum occisa insanisse parente ^35 ac non ante malis dementem actum furiis quam in matris iugulo ferrum tepefecit acutum ? quin , ex quo est habitus male tutae mentis Orestes ^ nil sane fecit quod tu reprendere possis ; non Pyladen ferro violare aususve sororem 140 Electram , tantum maledicit utrique vocando hanc furiam , hunc aliud , iussit quod splendida biliSp pauper Opimius argenti positi intus et auri , qui Veientanum festis potare diebus Campana solitus trulla vappamque profestis , 146 quondam lethargo grandi est oppressus , ut heres ; iam circum loculos et clavis laetus ovansque curreret . hunc medicus multum celer atque fidelis excitat hoc pacto ; mensam poni iubet atque . effundi saccos nummorum , accedere pluris 160 ad numerandum : hominem sic erigit , addit et illud I *ni tua custodis, avidus iam haec auferet heres / J ‘men vivo ? ’ ‘ ut vivas igitur, vigila . hoc age / 'quid vis? j 'deficient inopem venae te ni cibus atque I ingens accedit stomacho fultura ruenti . | 166 tu cessas ? agedum , sume hoc ptisanarium oryzae / 1 * quanti emptae parvo / 'quanti ergo?’ ‘ octussibus S ‘ eheu . LIBER II. 2^41 qnid refert morbo an furtis pereamque rapinis?’ — 'quisnam igitur sanus?’ qui non stultus, ‘quid avarus stultus et insanus . 'quid , siquis non sit avarus ? 160 continuo sanus?’ minime, ‘cur, Stoice?’ dicam. *non est cardiacus* Craterum dixisse putato ‘hic aeger.* recte est igitur surgetque? negabit, quod latus aut renes morbo temptentur acuto, non est periurus neque sordidus : inmolet aequis 165 hic porcum laribus : verum ambitiosus et audax ;; naviget Anticyram, quid enim differt barathrone dones quidquid habes an numquam utare paratis ? Servius Oppidius Canusi duo praedia , dives antiquo censu, natis divisse duobus ITO fertur et hoc mori ens pueris dixisse viatis ad lectum ' postquam te talos , Aule , nucesque ferre sinu laxo , donare et ludere vidi ^ te , Tiberi , numerare , cavis abscondere tristem ,, extimui ne vos ageret vesania discors , 176 tu Nomentanum , tu ne sequerere Cicutam . quare per divos oratus uterque penatis , tu cave ne minuas , tu ne maius facias id quod satis esse putat pater et natura coercet , praeterea ne vos titillet gloria , iure 180 iurando obstringam ambo : uter aedilis fueritve vestrum praetor , is intestabilis et sacer esto . in cicere atque faba bona tu perdasque lupinis, latus ut in circo spatiere et aeneus ut stes , Horatius, ed. IUI. 242 SATIRARUM nndus agris, nudus nummis, insane, paternis? 185 scilicet ut plausus quos fert Agrippa feras tu, astuta ingenuum volpes imitata leonem — ’ ne quis humasse velit Aiacem, Atrida, vetas cur? •rex sum.* nil ultra quaero plebeius. ‘et aequam rem imperito , at si cui videor non iustus , inulto 190 dicere quod sentit permitto.* maxime regum, di tibi dent capta classem deducere Troia . ergo consulere et mox respondere licebit?" ‘consule.* cur Aiax, heros ab Achille secundus, putescit, totiens servatis clarus Achivis? 196 gaudeat ut populus Priami Priamusque inhumato , per quem tot iuvenes patrio caruere sepulcro ? ‘mille ovium insanus morti dedit, inclutum Ulixen et Menelaum una mecum se occidere clamans.’ tu cum pro vitula statuis dulcem Aulide natam 900 ante aras spargisque mola caput, inprobe, salsa, rectum animi servas? quorsum? insanus quid enim Aiax fecit cum stravit ferro pecus ? abstinuit vim uxore et gnato: mala multa precatus Atridis non ille aut Teucrum aut ipsum violavit Ulixen . 2«6 verum ego ut haerentis adverso litore navis eriperem prudens placavi sanguine divos / nempe tuo , furiose . ‘meo , sed non furiosus / — qui species alias veri scelerisque tumultu permixtas capiet, conmotus habebitur, atque LIBER II. 243 210 stultitiane erret nihilum distabit an ira. Aiax cum inmeritos occidit desipit agnos : cum prudens scelus ob titulos admittis inanis, stas animo , et purum est vitio tibi cum tumidum est cor? siquis lectica nitidam gestare amet agnam, 815 huic vestem, ut gnatae, paret ancillas, paret aurum. Rufam aut Posillam adpellet fortique marito destinet uxorem, interdicto huic omne adimat ius praetor et ad sanos abeat tutela propinquos . quid ? siquis gnatam pro muta devovet agna , 220 integer est animi ? ne dixeris . ergo ubi prava stultitia, hic summa est insania: qui sceleratus, et furiosus erit : quem cepit vitrea fama , hunc circumtonuit gaudens Bellona cruentis . — nunc age luxuriam et Nomentanum arripe mecum: 225 vincet enim stultos ratio insanire nepotes, hic simul accepit patrimoni mille talenta, edicit, piscator uti, pomarius, auceps, unguentarius ac Tusci turba inpia vici , cum scurris fartor, cum Velabro omne macellum 230 mane domum veniant . quid tum? venere frequentes . verba facit leno, 'quidquid mihi, quidquid et horum cuique domi est , id crede tuum et vel nunc pete vel cras accipe quid contra iuvenis responderit aequus . in nive Lucana dormis ocreatus , ut aprum 16 * 244 SATIRARUM 235 cenem ego . tu piscis hiberno ex aequore verris , segnis ego, indignus qui tantum possideam, aufer', sume tibi deciens . tibi tantundem . tibi triplex , unde uxor media currit de nocte vocata filius Aesopi detractam ex aure Metellae , 240 scilicet ut deciens solidum absorberet , aceto diluit insignem bacam : qui sanior ac si illud idem in rapidum flumen iaceretve cloacam ? Quinti progenies Arri , par nobile fratrum , nequitia et nugis , pravorum et amore gemellum , 245 luscinias soliti inpenso prandere coemptas : quorsum abeant ? sanin creta , an carbone notati ? aedificare casas, plostello adiungere muris, ludere par inpar , equitare in arundine longa siquem delectet barbatum , amentia verset . 250 si puerilius bis ratio esse evincet amare , nec quicquam differre utrumne in pulvere , trimus quale prius , ludas opus an meretricis amore sollicitus plores , quaero , faciasne quod olim mutatus Polemo ? ponas insignia morbi , 256 fasciolas , cubital , focalia , potus ut ille dicitur ex collo furtim carpsisse coronas , postquam est inpransi correptus voce magistri ? porrigis irato puero cum poma , recusat . * sume, catelle.’ negat, si non des , optet . amator 260 exclusus qui distat , agit ubi secum , eat an non , quo rediturus erat non arcessitus , et haeret LIBER II. 245 invisis foribus ? * ne nunc , cum me vocat ultro , accedam ? an potius mediter finire dolores ? exclusit; revocat, redeam? non , si obsecret,* ecce 265 servus non paullo sapientior ; ‘ o ere , quae res nec modum habet neque consilium , ratione modoque tractari non volt . in amore haec sunt mala , bellum , pax rursum : haec siquis tempestatis prope ritu mobilia et caeca fluitantia sorte laboret 270 reddere certa sibi , nihilo plus explicet ac si insanire paret certa ratione modoque.’ quid? cum Picenis excerpens semina pomis gaudes , si cameram percusti forte , penes te’s ? quid ? cum balba feris annoso verba palato , 275 aedificante casas qui sanior ? adde cruorem stultitiae , atque ignem gladio scrutare modo ; in quem Hellade percussa Marius cum praecipitat se cerritus fuit, an conmotae crimine mentis absolves hominem , et sceleris damnabis eundem , 280 ex more inponens cognata vocabula rebus? libertinus erat , qui circum conipita siccus lautis mane senex manibus currebat et ‘ unum (quid tam magnum?’ addens) ‘unum me surpite morti : dis etenim facile est ’ orabat ; sanus utrisque 285 auribus atque oculis : mentem , nisi litigiosus , exciperet dominus , cum venderet . hoc quoque volgus Chrysippus ponit fecunda in gente Meneni . ‘ luppiter , ingentis qui das adimisque dolores ’ satirarum 246 mater ait pueri mensis iam quinque cubantis, 290 ' frigida si puerum quartana reliquerit , illa mane die quo tu indicis ieiunia nudus in Tiberi stabit, casus medicusve levarit aegrum ex praecipiti : mater delira necabit in gelida fixum ripa febrimque reducet : 295 quone malo mentem concussa? timore deorum/^ haec mihi Stertinius , sapientum octavus , amico arma dedit , posthac ne conpellarer inultus . dixerit insanum qui me , totidem audiet atque respicere ignoto discet pendentia tergo.’ 300 Stoice, post damnum sic vendas omnia pluris, qua me stultitia , quoniam non est genus unum , insanire putas ? ego nam videor mihi sanus . ‘quid? caput abscissum manibus cum portat Agaue gnati infelicis , sibi tum furiosa videtur ? ’ 305 stultum me fateor (liceat concedere veris) atque etiam insanum: tantum hoc edissere, quo me aegrotare putes animi vitio, ‘accipe, primum aedificas , hoc est longos imitaris , ab imo ad summum totus moduli bipedalis : et idem 310 corpore maiorem rides Turbonis in armis spiritum et incessum : qui ridiculus minus illo ? an quodcumque facit Maecenas , te quoque verumst , tantum dissimilem , et tanto certare minorem ? absentis ranae pullis vituli pede pressis , 315 unus ubi effugit , matri denarrat ut ingens LIBER II. 247 belua cognatos eliserit . illa rogare quantane, num tantum, sufflans se, magna fuisset, maior dimidio 'num tantum?^ cum magis atque se magis inflaret, 'non, si te ruperis’ inquit, 320 'par eris.* haec a te non multum abludit imago, adde poemata nunc , hoc est , oleum adde camino ^ quae siquis sanus fecit, sanus facis et tu. non dico horrendam rabiem ,’ iam desine . ' cultum maiorem censu teneas , Damasippe , tuis te . 325 'mille puellarum, puerorum mille furores.’ o maior tandem parcas insane minori . IIII, Unde et quo Catius ? ' non est mihi tempus aventi ponere signa novis praeceptis , qualia vincent Pythagoran Anytique reum doctumque Platona .* peccatum fateor , cum te sic tempore laevo 5 interpellarim . sed des veniam bonus , oro . quodsi interciderit tibi nunc aliquid , repetes mox , sive est naturae hoc sive artis , mirus utroque . 'quin id erat curae , quo pacto cuncta tenerem , utpote res tenuis, tenui sermone peractas.* 10 ede hominis nomen, simul et, Romanus an hospes. ' ipsa memor praecepta canam , celabitur auctor . 2U SATrRA:Rxr]0: ^^5 longa quibu8 facies ovis erit, illa memento nt SUCI melioris et ut magis alba rotundis ’ ponere: namque “arem cohibent callosa 'vitellum caule suburbano qui siccis crevit in agris dulcior: inriguo nihil est elutius iorto si vespertinus subito te oppresserit hospes, ■ne gallina malum responset dura palato Idoctus ens vivam musto mersare Falerno : 0 !«>« teneram faciet, pratensibus optima fun-ris enatura est, aliis male ereditur. ille salubris aestates peraget qui nigris prandia moris Aufid’ T solem, Aufidius forti miscebat mella Falerno : mendose; quoniam vacuis conmittere venis nil nisi lene deeet : leni praecordia mulso proluens melius . si dura morabitur alvus ■mitulus et viles pelleut obstantia conchae 30 itb «»e Coo. iubrica nascentes inplent conchylia lunae: ^ed non nmne mare est generosae fertile testae; murice Baiano melior Lucrina peloris ostrea Circeiis , Miseno oriuntur echini pectinibus patulis iactat se molle Tarenlum. oec sibi cenarum quivis temere adroget artem non prius exacta tenui ratione saporum nec satis est cara piscis averrere mensa agnarum quibus est ius aptius et quibus assis 36 LIBER II. 249 F languidus in cubitum iam se conviva reponet . 40 Umber et iligna nutritus glande rotundas curvat aper lancis carnem vitantis inertem: nam Laurens malus est , ulvis et arundine pinguis , vinea submittit capreas non semper edulis . fecundae leporis sapiens sectabitur armos . 45 piscibus atque avibus quae natura et foret aetas ante meum nulli patuit quaesita palatum . sunt quorum ingenium nova tantum crustula promit* nequaquam satis in re una consumere curam ; ut siquis solum hoc , mala ne sint vina , laboret , 60 quali perfundat piscis securus olivo . Massica si caelo suppones vina sereno , nocturna siquid crassi est tenuabitur aura et decedet odor nervis inimicus : at illa integrum perdunt lino vitiata saporem . 65 Surrentina vafer qui miscet faece Falerna vina , columbino limum bene colligit ovo , quatenus ima petit volvens aliena vitellus . tostis marcentem squillis recreabis et Afra potorem cochlea : nam lactuca innatat acri 60 post vinum stomacho ; perna magis ac magis hillis flagitat inmorsus refici , quin omnia malit quaecumque inmundis fervent adlata popinis . est operae pretium duplicis pernoscere iuris naturam . simplex e dulci constat olivo , 05 quod pingui miscere mero muriaque decebit 250 SATIRARUM non aha quam qua Byzantia putuit orca . hoe ubi confusum sectis inferbuit herbis Corycioque croco sparsum stetit , insuper addes pressa Venafranae quod baca remisit olivae. 70 Picenis cedunt pomis Tiburtia suco : nam facie praestant, venucula convenit ollis; rectius Albanam fumo duraveris uvam . hanc ego cum malis , ego faecem primus et allec , primus et invenior piper album cum sale nigro 75 incretum puris circumposuisse catillis . inmane est vitium dare milia terna macello angustoque vagos piscis urguere catino . magna movet stomacho fastidia seu puer unctis tractavit calicem manibus , dum furta ligurrit, 80 sive gravis veteri creterrae limus adhaesit. vUibus in scopis, in mappis, in scobe quantus consistit sumptus? neglectis, flagitium ingens, ten lapides varios lutulenta radere palma et Tyrias dare circum inlota toralia vestis, 85 oblitum quanto curam sumptumque minorem haec habeant , tanto reprendi iustius illis 90 quae nisi divitibus nequeant contingere mensis?’ docte Cati , per amicitiam divosque rogatus ducere me auditum perges quocumque memento . nam quamvis memori referas mihi pectore cuncta, non tamen interpres tantundem iuveris . adde voltum habitumque hominis , quem tu vidisse beatus LIBER II. 251 non magni pendis , quia contigit : at mihi cura non mediocris inest, fontes ut adire remotos 95 atque haurire cueam vitae praecepta beatae . V. Hoc quoque , Tiresia , praeter narrata petenti responde , quibus amissas reparare queam res artibus atque modis . quid rides ? * iamne doloso* non satis est Ithacam revehi patriosque penatis 5 aspicere f o nulli quicquam mentite , vides ut nudus inopsque domum redeam, te vate; neque illic aut apotheca procis intacta est aut pecus . atqui et genus et virtus , nisi cum re , vilior algast ► ‘quando pauperiem missis ambagibus horres 10 accipe qua ratione queas ditescere . turdus , sive aliud privum dabitur tibi , devolet illuc res ubi magna nitet domino sene ; dulcia poma et quoscumque feret cultus tibi fundus honores , ante larem gustet venerabilior lare dives : 15 qui quamvis periurus erit , sine gente , cruentus sanguine fraterno , fugitivus , ne tamen illi tu comes exterior , si postulet , ire recuses / utne tegam spurco Damae latus? haud ita Troiae me gessi , certans semper melioribus . ‘ ergo 252 SATIRARUM 20 pauper eris, fortem hoc animum tolerare iubebo : et quondam maiora tulit, tu protinus unde divitias aerisque ruam dic, augur, acervos. ‘dixi equidem et dico, captes astutus ubique Wstomenta senum , neu , si vafer unus et alter 25 insidiatorem praeroso fugerit hamo , aut spem deponas aut artem inlnsus omittas . magna minorve foro si res certabitur olim, vivet uter locuples sine gnatis , inprobus , ultro qui meliorem audax vocet in ius , illius esto 30 defensor : fama civem causaque priorem sperne , domi si gnatus erit fecundave coniunx “Quinte,” puta, aut “Publi” (gaudent praenomin molles auriculae) , “ tibi me virtus tua fecit amicum : ius anceps novi , causas defendere possum : 35 eripiet quivis oculos citius mihi quam te contemptum cassa nuce pauperet: haec mea curast, nequid tu perdas neu sis iocus.” ire domum atque pelliculam curare inbe ; fi cognitor ipse , persta atque obdura, seu rubra canicula findet 40 infantis statuas , seu pingui tentus omaso Furius hibernas cana nive conspuet Alpis. “none vides” aliquis cubito stantem prope tangens inquiet , “ ut patiens, ut amicis aptus , ut acer ?” plures adnabnnt thunni et cetaria crescent, 46 si cui praeterea validus male filius in re liber II. 25a praeclara sublatus aletur , ne manifestum eaelibis obsequium nudet te , leniter in spem adrepe officiosus , ut et scribare secundus heres et , siquis casus puerum egerit Orco , in vacuum venias : perraro haec alea fallit . qui testamentum tradet tibi cumque legendum , abnuere et tabulas a te removere memento , sic tamen ut limis rapias quid prima secundo cera velit versu ; solus , multisne coheres , veloci percurre oculo . plerumque recoctus scriba ex quinqueviro corvum deludet hiantem captatorque dabit risus Nasica Corano/ Bum funs an prudens ludis me obscura canendo ? o Laertiade , quidquid dicam aut erit aut non : divinare etenim magnus mihi donat Apollo / quid tamen ista velit sibi fabula, si licet , ede . tempore quo iuvenis Parthis horrendus, ab alto demissum genus Aenea , tellure marique magnus erit, forti nubet procera Corano filia Nasicae , metuentis reddere soldum . tum gener hoc faciet : tabulas socero dabit atqufe ut legat orabit ; multum Nasica negatus accipiet tandem et tacitus leget invenietque nil sibi legatum praeter plorare suisque . illud ad haec iubeo : mulier si forte dolosa libertusve senem delirum temperet , illis accedas socius ; laudes , lauderis ut absens . 254 SATIRARUM adiuvat hoc quoque , sed vincit longe prius ipsum expugnare caput . scribet mala carmina vecors : 75 laudato, scortator erit; cave te roget; ultro Penelopam facilis potiori trade. putasne, perduci poterit tam frugi tamque pudica , quam nequiere proci recto depellere cursu? ‘venit enim magnum donandi parca inventus 80 nec tantum Veneris quantum studiosa culinae, sic tibi Penelope frugi est : quae si semel uno de sene gustarit tecum partita lucellum , ut canis a corio numquam absterrebitur uncto . me sene quod dicam factum est . anus inproba Thebi 85 ex testamento sic est elata ; cadaver unctum oleo largo nudis umeris tulit heres , scilicet elabi si posset mortua ; credo , quod nimium institerat viventi . cautus adito > neii desis operae neve inmoderatus abundes : 90 difficilem et morosum offendet garrulus ; ultra non etiam sileas : Davus sis comicus atque stes capite obstipo , multum similis metuenti , obsequio grassare : mone , si increbuit aura , cautus uti velet carum caput ; extrahe turba 95 oppositis umeris ; aurem substringe loquaci . inportunus amat laudari :Monec ‘ohe iam ! * ad caelum manibus sublatis dixerit , urgue et crescentem tumidis infla sermonibus utrem , cum te servitio longo curaque levarit LIBER II. 255 00 et certum vigilans , Quartae esto partis Ulixes , audieris , heres , * ergo nunc Dama sodalis nusquam est? unde mihi tam fortem tamque fidelem sparge subinde , et si paullum potes inlacrimare , est gaudia prodentem voltum celare . sepulcrum )5 permissum arbitrio sine sordibus exstrue : funus egregie factum laudet vicinia . siquis forte coheredum senior male tussiet , huic tu dic , ex parte tua seu fundi sive domus sit emptor , gaudentem nummo te addicere . sed me .0 imperiosa trahit Proserpina : vive valeque VI. Hoc erat in votis : modus agri non ita magnus , hortus ubi et tecto vicinus iugis aquae fons et paullum silvae super his foret, auctius atque di melius fecere . bene est . nil amplius oro , ' Maia nate , nisi ut propria haec mihi munera faxis . si neque maiorem feci ratione mala rem nec sum facturus vitio culpave minorem , si veneror stultus nihil horum , ‘ o si angulus ille proximus accedat, qui nunc denormat agellum ! ) o si urnam argenti fors quae mihi monstret, ut illi , thesauro invento qui mercennarius agrum 256 SATIRARUM illum ipsum mercatus aravit , dives amico Herculei* si quod adest gratum invat, hac prece te oi pingue pecus domino facias et cetera praeter 15 ingenium , utque sales custos mihi maximus adsis, ergo ubi me in montis et in arcem ex urbe removi*, quid prius inlustrem satiris musaque pedestri? nec mala me ambitio perdit nec plumbeus auster autumnusque gravis , Libitinae quaestus acerbae . Matutine pater , seu lane libentius audis , unde homines operum primos vitaeque labores instituunt (sic dis placitum) , tu carminis esto principium . Romae sponsorem me rapis : ‘ eia , ne prior officio quisquam respondeat, urgue.’ »5 sive aquilo radit terras seu bruma nivalem interiore diem gyro trahit, ire necessest. postmodo , quod mi obsit , clare certumque locuta luctandum in turba et facienda iniuria tardis . ^ quid vis , insane , et quas res agis ? inprobus urguet 3® iratis precibus; ‘tu pulses omne quod obstat, ®id Maecenatem memori si mente recurras / hoc luvat et melli est , non mentiar . at simul atras^ ventum est Esquilias , aliena negotia centum per caput et circa saliunt latus, ‘ante secundam 35 Roscius orabat sibi adesses ad Puteal cras . de re communi scribae magna atque novate orabant hodie meminisses , Quinte , reverti . inprimat his, cura, Maecenas signa tabellis.’ ‘ i lilBER 11 . 257 dixeris , experiar : ‘ si vis , potes ^ addit et instat . 40 septimus octavo propior iam fugerit annus ex quo Maecenas me coepit habere suorum in numero , dumtaxat ad hoc , quem tollere rheda vellet iter faciens et cui concredere nugas hoc genus, ‘hora quota est? Thraex est Gallina Syro par? 45 matutina parum cautos iam frigora mordent / et quae rimosa bene deponuntur in aure . per totum hoc tempus subiectior in diem et horam invidiae noster . ludos spectaverat una, luserat in campo : ‘Fortunae filius’ omnes. €0 frigidus a rostris manat per compita rumor : quicumque obvius est, me consulit; 'o bone (nam te scire , deos quoniam propius contingis , oportet) , numquid de Dacis audisti?’ nil equidem, ‘ut tu semper eris derisor/ at omnes di exagitent me 55 si qui equam . ‘quid? militibus promissa Triquetra praedia Caesar an est Itala tellure daturus ? * iurantem me scire nihil mirantur ut unum scilicet egregii mortalem altique silenti . porgitur haec inter misero lux , non sine votis : 10 0 rus , quando ego te aspiciam quandoque licebit nunc veterum libris , nunc somno et inertibus horis ducere sollicitae iucunda oblivia vitae? o quando faba Pythagorae cognata simulque uncta satis pingui ponentur oluscula lardo ? Horatius . ed . IIII . 258 SATIRARUM 65 0 noctes cenaeque deum , quibus ipse meique ante larem proprium vescor vernasque procacis pascor libatis dapibus . prout cuique libidost siccat inaequalis calices conviva solutus legibus insanis , seu quis capit acria fortis 70 pocula seu modicis uvescit laetius . ergo sermo oritur , non de villis domibusve alienis , nec male necne Lepos saltet , sed quod magis ad nos pertinet et nescire malum est agitamus , utrumne divitiis homines an sint virtute beati , 76 quidve ad amicitias , usus rectumne , trahat nos , et quae sit natura boni summumque quid eius. Cervius haec inter vicinus garrit anilis ex re fabellas . siquis nam laudat Arelli sollicitas ignarus opes , sic incipit , * olim 80 rusticus urbanum murem mus paupere fertur accepisse cavo , veterem vetus hospes amicum , asper et attentus quaesitis , ut tamen artum solveret hospitiis animum . quid multa ? neque ille sepositi ciceris nec longae invidit avenae , 85 aridum et ore ferens acinum semesaque lardi frusta dedit , cupiens varia fastidia cena vincere tangentis male singula dente superbo, cum pater ipse domus palea porrectus in horna esset ador loliumque , dapis meliora relinquens . 90 tandem urbanus ad hunc ‘*quid te iuvat” inquit , ‘‘amice , LIBEK II. 259 praerupti nemoris patientem vivere dorso ? vis tu homines urbemque feris praeponere silvis? carpe viam , mihi crede , comes ; terrestria quando mortalis animas vivunt sortita neque ullast 96 aut magno aut parvo leti fuga : quo , bone , circa , dum licet , in rebus iucundis vive beatus , vive memor quam sis aevi brevis." haec ubi dicta agrestem pepulere , domo levis exsilit : inde ambo propositum peragunt iter , urbis aventes 100 moenia nocturni subrepere . iamque tenebat nox medium caeli spatium , cum ponit uterque in locuplete domo vestigia , rubro ubi cocco tincta super lectos canderet vestis eburnos , multaque de magna superessent fercula cena , 105 quae procul exstructis inerant hesterna canistris, ergo ubi purpurea porrectum in veste locavit agrestem , veluti succinctus cursitat hospes continuatque dapes nec non verniliter ipsis fungitur officiis , praelambens omne quod adfert . 110 ille cubans gaudet mutata sorte bonisque rebus agit laetum convivam , cum subito ingens valvarum strepitus lectis excussit utrumque . currere per totum pavidi conclave, magisque exanimes trepidare , simul domus alta Molossis 115 personuit canibus . tum rusticus “haud mihi vita est opus hac ” ait et “ valeas : me silva cavusque tutus ab insidiis tenui solabitur ervo 1 - 14 » 260 SATIRAEUM VII. Ia>ndudtini ausculto et cupiens tibi dicere servus pauca reformido/ Davusne? ‘ita , Davus , amicum mancipium domino et frugi quod sit satis, hoc est, ut vitale putes / age , libertate decembri , B quando ita maiores voluerunt , utere , narra . *pars hominum vitiis gaudet constanter et urguet propositum , pars multa natat , modo recta capessens , interdum pravis obnoxia . saepe notatus cum tribus anellis , modo laeva Priscus inani , 10 vixit inaequalis , clavum ut mutaret in horas , aedibus ex magnis subito se conderet unde mundior exiret vix libertinus honeste , iam moechus Romae , iam mallet doctus Athenis vivere , Vertumnis quotquot sunt natus iniquis . IB scurra Volanerius , postquam illi iusta cheragra contudit articulos , qui pro se tolleret atque mitteret in phimum talos , mercede diurna conductum pavit : quanto constantior isdem in vitiis , tanto levius miser ac prior ille 80 qui iam contento , iam laxo fune laborat / t^on dices hodie quorsum haec tam putida tendant , furcifer? ad te , inquam .* quo pacto , pessime ? ‘ laudas fortiin^-m et paores antiquae plebis , et idem , LIBER II. 261 siquis ad illa deus subito te agat , usque recuses , U5 aut quia nou sentis quod clamas rectius esse aut quia non firmus rectum defendis et haeres nequiquam caeno cupiens evellere plantam . Romae rus optas , absentem rusticus urbem tollis ad astra levis . si nusquam es forte vocatus so ad cenam , laudas securum olus ac , velut usquam vinctus eas , ita te felicem dicis amasque quod nusquam tibi sit potandum . iusserit ad se Maecenas serum sub lumina prima venire convivam: "nemon oleum fert ocius? ecquis 36 audit ? ” cum magno blateras clamore fugisque . Mulvius et scurrae tibi non referenda precati discedunt, “ etenim fateor me” dixerit ille “duci ventre levem , nasum nidore supinor , inbecillus , iners , siquid vis , adde , popino . 40 tu cum sis quod ego et fortassis nequior , ultro insectere velut melior verbisque decoris obvolvas vitium ? ” quid , si me stultior ipso quingentis empto drachmis deprenderis ? aufer me voltu terrere ; manum stomachumque teneto , 45 dum quae Crispini docuit me ianitor edo . te coniunx aliena capit , meretricula Davum . peccat uter nostrum cruce dignius? acris ubi me natura intendit, sub clara nuda lucerna quaecumque excepit turgentis verbera caudae , 60 clunibus aut agitavit equum lasciva supinum , 262 SATIRARUM dimittit neque famosum neque sollicitum ne ditior aut formae melioris meiat eodem . tu cum proiectis insignibus , anulo equestri Romanoque habitu , prodis ex iudice Dama 55 turpis , odoratum caput obscurante lacerna , non es quod simulas ? metuens induceris atque altercante libidinibus tremis ossa pavore, quid refert , uri virgis ferroque necari auctoratus eas an turpi clausus in arca , 60 quo te demisit peccati conscia erilis , contractum genibus tangas caput? estne marito matronae peccantis in ambo iusta potestas? in corruptorem vel iustior . illa tamen se non habitu mutatve loco peccatve superne , 65 cum te formidet mulier neque credat amanti . ibis sub furcam prudens dominoque furenti conmittes rem omnem et vitam et cum corpore famam, evasti . credo , metues doctusque cavebis : quaeres quando iterum paveas iterumque perire possis , o totiens servus . quae belua ruptis , cum semel effugit , reddit se prava catenis ? non sum moechus” ais; neque ego, hercule, fur, ubi vasa praetereo sapiens argentea . tolle periclum ; iam vaga prosiliet frenis natura remotis . 76 tune mihi dominus , rerum imperiis hominumque tot tantisque minor , quem ter vindicta quaterque LIBER II. 263 inposita haud umquam misera formidine privet? adde super , dictis quod non levius valeat ; nam , sive vicarius est qui servo paret , uti mos 80 vester ait , seu conservus , tibi quid sum ego ? nempe tu , mihi qui imperitas , aliis servis miser atque duceris ut nervis alienis mobile lignum . quisnam igitur liber ? sapiens , sibi qui imperiosus , quem neque pauperies neque mors neque vincula terrent , 85 responsare cupidinibus , contemnere honores fortis , et in se ipso totus , teres atque rotundus , externi nequid valeat per leve morari , in quem manca ruit semper fortuna . potesne ex his ut proprium quid noscere ? quinque talenta 90 poscit te mulier , vexat foribusque repulsum perfundit gelida , rursus vocat . eripe turpi colla iugo , “ liber , liber sum ” dic age . non quis : urguet enim dominus mentem non lenis et acris subiectat lasso stimulos versatque negantem . 95 vel cum Pausiaca torpes, insane, tabella, qui peccas minus atque ego cum Fulvi Rutubaeque aut Placideiani contento poplite miror proelia rubrica picta aut carbone , velut si re vera pugnent , feriant vitentque moventes 100 arma viri? nequam et cessator Davus ; at ipse subtilis veterum iudex et callidus audis, nil ego, si ducor libo fumante : tibi ingens 264 SATIRABUM virtus atque animus cenis responsat opimis’ obsequium ventris mihi perniciosius est cur? 105 tergo plector enim . qui tu inpunitior illa quae parvo sumi nequeunt obsonia captas? nempe inamarescunt epulae sine fine petitae inlusique pedes vitiosum fprre recusant no 110 furtiva mutat strigili ? qui praedia vendit , nil servile gulae parens habet? adde quod idem non horam tecnm esse potes , non otia recte ponere, teque ipsum vitas fugitivus et erro , lam vino quaerens , iam somno fallere curam ; 115 frustra: nam comes atra premit seqniturque fugacem, un e mihi lapidem? 'quorsum est opus ?' unde , sagittas ? aut insanit homo aut versus facit.’ ocius hinc ta ni rapis , accedes opera agro nona Sabino . VIII. Ut Nasidieni iuvit te cena beati ? nam mihi convivam quaerenti dictus here illie de medio potare die . ‘sic ut mihi numquam in vita fuerit melius.’ dic , si grave non est , quae prima iratum ventrem placaverit esca. LIBER II. 265 ‘in primis Lucanus aper: leni fuit austro captus , ut aiebat cenae pater : acria circum rapula , lactucae , radices , qualia lassum pervellunt stomachum, siser, allec, faecula Coa. 10 his ubi sublatis puer alte cinctus acernam gausape purpureo mensam pertersit et alter sublegit quodcumque iaceret inutile quodque posset cenantis offendere , ut Attica virgo cum sacris Cereris procedit fuscus Hydaspes 16 Caecuba vina ferens , Alcon Chium maris expers . hic erus “Albanum , Maecenas , sive Falernum te magis adpositis delectat , habemus utrumque divitias miseras ! sed quis cenantibus una , Fundani , pulchre fuerit tibi nosse laboro . 20 'summus ego , et prope me Viscus Thurinus, et infra , si memini , Varius ; cum Servilio Balatrone Vibidius , quas Maecenas adduxerat umbras ; Nomentanus erat super ipsum, Porcius infra, ridiculus totas simul absorbere placentas ; 86 Nomentanus ad hoc, qui, siquid forte lateret, indice monstraret digito : nam cetera turba , nos , inquam , cenamus avis , conchylia , piscis , longe dissimilem noto celantia sucum j ut vel continuo patuit , cum passeris atque 10 ingustata mihi porrexerat ilia rhombi . post hoc me docuit melimela rubere minorem ad lupam delecta ; quid hoc intersit ab ipso 266 SATIRARUM audieris melius . tum Vibidius Balatroni "nos nisi damnose bibimus, moriemur inulti ” 35 et calices poscit maiores . vertere pallor tum parochi faciem nil sic metuentis ut acris potores , vel quod maledicunt liberius vel fervida quod subtile exsurdant vina palatum . invertunt Allifanis vinaria tota 40 Vibidius Balatroque , secutis omnibus ; imi convivae lecti nihilum nocuere lagenis . adfertur squillas inter murena natantis in patina porrecta, sub hoc erus "haec gravida ”inqi capta est , deterior post partum carne futura . 46 his mixtum ius est ; oleo quid prima Venafri pressit cella , garo de sucis piscis Hiberi , vino quinquenni , verum citra mare nato , dum coquitur (cocto Chium sic convenit ut non hoc magis ullum aliud) , pipere albo , non sine aceto 60 quod Methymnaeam vitio mutaverit uvam. erucas viridis , inulas ego primus amaras ' monstravi incoquere ; inlotos Curtillus echinos , ut melius muria quod testa marina remittat ' interea suspensa gravis aulaea ruinas ■ 65 in patinam fecere , trahentia pulveris atri : quantum non aquilo Campanis excitat agris, nos maius veriti , postquam nihil esse pericli sensimus , erigimur : Rufus posito capite , ut si filius inmaturus obisset , flere . quis esset LIBER II. 267 60 finis , ni sapiens sic Nomentanus amicum tolleret, "heu, Fortuna, quis est crudelior in nos te deus ; ut semper gaudes inludere rebus humanis”: Varius mappa conpescere risum vix poterat . Balatro , suspendens omnia naso , 15 “haec est condicio vivendi’* aiebat, "eoque responsura tuo nunquam est par fama labori* tene , ut ego accipiar laute , torquerier omni sollicitudine districtum , ne panis adustus , ne male conditum ius adponatur , ut omnes 70 praecincti recte pueri comptique ministrent ? adde hos praeterea casus , aulaea ruant si , ut modo, si patinam pede lapsus frangat agaso, sed convivatoris uti ducis ingenium res adversae nudare solent, celare secundae, rs Nasidienus ad haec "tibi di quaecumque preceris commoda dent ; ita vir bonus es convivaque comis et soleas poscit . tum in lecto quoque videres stridere secreta divisos aure susurros nullos his mallem ludos spectasse : sed illa 80 redde age quae deinceps risisti . ' Vibidius dum quaerit de pueris num sit quoque fracta lagena , quod sibi poscenti non dantur pocula , dumque ridetur fictis rerum , Balatrone secundo , Nasidiene , redis mutatae frontis , ut arte 86 emendatTirus fortunam . deinde secuti mazonomo pueri magno discerpta ferentes 268 SATIRARUM LIBER II. membra gruis , sparsi sale multo nou sine farre , pinguibus et ficis pastum iecur anseris albae , et leporum avoisos , ut multo suavius , armos , 90 quam si cum lumbis quis edit; tum pectore aksto vidimus et merulas poni et sine clune palumbis : suavis res , si non causas narraret earum et naturas dominus : quem nos sic fugimus ulti ut nihil omnino gustaremus , velut illis 96 Canidia addasset, peior serpentibus Afris/ Q. HORATII FLACCI EPISTULARUM LIBER PRIMUS. I. Prima dicte mihi , summa dicende camena , spectatum satis et donatum iam rude quaeris , Maecenas , iterum antiquo me includere ludo . non eadem est aetas , non mens . Veianius , armis Herculis ad postem fixis , latet abditus agro , ne populum extrema totiens exoret arena . est mihi purgatam crebro qui personet aurem , 'solve senescentem mature sanus equum, ne peccet ad extremum ridendus et ilia ducat/ nunc itaque et versus et cetera ludicra pono : quid verum atque decens curo et rogo et omnis in hoc sum ; condo et conpono quae mox depromere possim . ac ne forte roges quo me duce , quo lare tuter , nullius addictus iurare in verba magistri quo me cumque rapit tempestas deferor hospes, nunc agilis fio et mersor civilibus undis , virtutis verae custos rigidusque satelles , 270 epistularum nunc in Aristippi furtim praecepta relabor et mihi res , non me rebus subiungere conor. 20 ut nox longa quibus mentitur amica diesque" longa videtur opus debentibus, ut piger annus pupillis quos dura premit custodia matrum, SIC mihi tarda fluunt ingrataque tempora quae spem consiliumque morantur agendi gnaviter id quod 25 aeque pauperibus prodest, locupletibus aeque, aeque neglectum pueris senibusque nocebit . restat ut his ego me ipse regam solerque elementis, non possis oculo quantum contendere Lynceus , non tamen idcirco contemnas lippus inungui ; 50 nec, quia desperes invicti membra Glyconis,' nodosa corpus nolis prohibere cheragra, est quadam prodire tenus , si non datur ultra . fervet avaritia miseroque cupidine pectus : sunt verba et voces quibus hunc lenire dolorem 36 possis et magnam morbi deponere partem, laudis amore tumes : sunt certa piacula quae te ter pure lecto poterunt recreare libello, invidus, iracundus, iners, vinosus, amator, nemo adeo ferus est ut non mitescere possit, 40 si modo culturae patientem commodet aurem . virtus est vitium fugere et sapientia prima stultitia caruisse. vides, quae maxima credis esse mala , exiguum censum turpemque repulsam, quanto devites animi capitisque labore ; 45 50 55 60 65 70 LIBER I. 271 inpiger extremos curris mercator ad Indos , per mare pauperiem fugiens , per saxa , per ignis : ne cures ea , quae stulte miraris et optas , discere et audire et meliori credere non vis ? quis circum pagos et circum compita pugnax magna coronari contemnat Olympia , cui spes , cui sit condicio dulcis sine pulvere palmae ? vilius argentum est auro ^ virtutibus aurum . ‘ o cives , cives , quaerenda pecunia primumst ; virtus post nummos’: haec lanus summus ab imo prodocet , haec recinunt iuvenes dictata senesque laevo suspensi loculos tabulamque lacerto . est animus tibi , sunt mores , est lingua fidesque , sed quadringentis sex septem milia desunt : plebs eris . at pueri ludentes ' rex eris ’ aiunt , ‘si recte facies/ hic murus aeneus esto, nil conscire sibi , nulla pallescere culpa . Roscia , dic sodes , melior lex an puerorumst nenia quae regnum recte facientibus offert , et maribus Curiis et decantata Camillis ? isne tibi melius suadet qui , rem facias , rem , si possis , recte , si non , quocumque modo rem , ut propius spectes lacrimosa poemata Pupi , an qui Fortunae te responsare superbae liberum et erectum praesens hortatur et aptat? quodsi me populus Romanus forte roget cur non ut porticibus sic iudiciis fruar isdem 272 EPISTOLARUM nec sequar aut fugiam quae diligit ipse vel odit, olim quod volpes aegroto cauta leoni respondit referam : 'quia me vestigia terrent , 75 omnia te adversum spectantia, nulla retrorsum belua multorum es capitum . nam quid sequar aut quem ? pars hominum gestit conducere publica; sunt qui crustis et pomis viduas venentur avaras excipiantque senes quos in vivaria mittant ; 80 multis occulto crescit res fenore . verum esto aliis alios rebus studiisque teneri : idem eadem possunt horam durare probantes ? 'nullus in orbe sinus Baiis praelucet amoenis’ si dixit dives , lacus et mare sentit amorem 85 festinantis eri : cui si vitiosa libido fecerit auspicium , cras ferramenta Teanum tolletis , fabri . lectus genialis in aulast : nil ait esse prius , melius nil caelibe vita : si non est , iurat bene solis esse maritis . 90 quo teneam voltus mutantem Protea nodo ? quid pauper ? ride : mutat cenacula , lectos , balnea , tonsores , conducto navigio aeque nauseat ac locuples quem ducit priva triremis • si curatus inaequali tonsore capillos 96 occurro , rides; si forte subucula pexae trita subest tunicae vel si toga dissidet inpar, rides: quid , mea cum pugnat sententia secum. tilBER 1. 273 quod petiit spernit , repetit quod nuper omisit , aestuat et vitae disconvenit ordine toto , 100 diruit , aedificat , mutat quadrata rotundis ? insanire putas sollemnia me neque rides nec medici credis nec curatoris egere a praetore dati , rerum tutela mearum cum sis et prave sectum stomacheris ob unguem 105 de te pendentis, te respicientis amici. ad summam , sapiens uno minor est love , dives , liber, honoratus, pulcher, rex denique regum, praecipue sanus, nisi cum pituita molestast. II. Troiani belli scriptorem , Maxime Lolli , dum tu declamas Komae , Praeneste relegi : qui quid sit pulchrum , quid turpe^ quid utile , quid non , planius ac melius Chrysippo et Crantore dicit . B cur ita crediderim , nisi quid te detinet , audi . fabula , qua P aridis propter narratur amorem Graecia barbariae lento collisa duello , stultorum regum et populorum continet aestus » Antenor censet belli praecidere causam . ^0 quod Paris , ut salvus regnet vivatque beatus , Horatius, ed. IIII. la 274 epistularum ^ogi posse negat . Nestor conponere Iitis inter Peliden festinat et inter Atriden : hunc amor, ira quidem communiter urit utrumque, quidquid delirant reges, plectuntur Achivi. 15 seditione , dolis , scelere atque libidine et ira Iliacos intra muros peccatur et extra , rursus quid virtus et quid sapientia possit, utile proposuit nobis exemplar Ulixen , qui domitor Troiae multorum providus urbis 20 et mores hominum inspexit latumque per aequor^ dum sibi , dum sociis reditum parat , aspera multa pertulit, adversis rerum inmersabilis undis. Sirenum voces et Circae pocula nosti : quae si cum sociis stultus cupidusque bibisset, 25 sub domina meretrice fuisset turpis et excors vixisset canis inmundus vel amica luto sus. nos numerus sumus et fruges consumere nati , sponsi Penelopae nebulones , Alcinoique in cute curanda plus aequo operata iuventus , 30 cui pulchrum fuit in medios dormire dies et ad strepitum citharae cessantem ducere somnum , ut iugulent hominem surgunt de nocte latrones ; ut te ipsum serves non expergisceris ? atqui si noles sanus , curres hydropicus ; et ni 35 posces ante diem librum cum lumine , si non intendes animum studiis et rebus honestis , invidia vel amore vigil torquebere . nam cur 1 . ^75 qtiae laedunt oculum festinas demere , slquid est animum differs curandi tempus in annum? dimidium facti qui coepit habet : sapere aude : incipe . qui recte vivendi prorogat horam , rusticus exspectat dum defluat amnis : at ille labitur et labetur in omne volubilis aevum . quaeritur argentum puerisque beata creandis uxor et incultae pacantur vomere silvae . quod satis est cui contingit , nihil amplius optet . non domus et fundus , non aeris acervus et auri aegroto domini deduxit corpore febris , non animo curas: valeat possessor oportet, si conportatis rebus bene cogitat uti . qui cupit aut metuit , iuvat illum sic domus et res ut lippum pictae tabulae , fomenta podagrum , auriculas citharae collecta sorde dolentis . sincerum est nisi vas , quodcumque infundis acescit» sperne voluptates : nocet empta dolore voluptas . semper avarus eget : certum voto pete finem . invidus alterius macrescit rebus opimis ; invidia Siculi non invenere tyranni maius tormentum . qui non moderabitur irae , infectum volet esse dolor quod suaserit et mens , dum poenas odio per vim festinat inulto . ira furor brevis est : animum rege ; qui nisi paret , imperat : hunc frenis , hunc tu conpesce catena . fingit equum tenera docilem cervice magister 18 * 276 epistularum 66 70 ire viam qua monstret eques: venaticus, ex ouo tempore cervinam pellem latravit in aull militat in silvis catulus, nunc adbibe puro pectore verba puer, nunc te melioribus offer q«o semel est imbuta recens servabit odorem testa diu. quodsi cessas aut strenuus anteis m. I«li Flore, quibus terrarum militet oris Uaudms Augusti privignus, scire laboro . Thracane vos Hebrusque nivali compede vinctus an freta vicinas inter currentia turris ’ q 1 s udiosa cohors operum struit? hoc quoque cur qms sibi res gestas Augusti scribere sumit ? qmd Titius, Romana brevi venturus in ora» fasL“"1 expalluit haustus, fastidire lacus et rivos ausus apertos. Thlb fidibusne Latinis Fhebanos aptare modos studet auspice musa, n tragica desaevit et ampullatur in arte? LIBEK I. 277 15 quid mihi Celsus agit ? monitus multumque monendus , privatas ut quaerat opes et tangere vitet scripta Palatinus quaecumque recepit Apollo , ne , si forte suas repetitum venerit olim grex avium plumas , moveat cornicula risum JO furtivis nudata coloribus . ipse quid audes ? quae circumvolitas agilis thyma ? non tibi parvum ingenium , non incultum est et turpiter hirtum : seu linguam causis acuis , seu civica iura respondere paras , seu condis amabile carmen , 15 prima feres hederae victricis praemia . quodsi frigida curarum fomenta relinquerh posses , quo te caelestis sapientia duceret , ires . hoc opus , hoc studium parvi properemus et ampli , si patriae volumus , si nobis vivere cari . 0 debes hoc etiam rescribere , sit tibi curae quantae conveniat Munatius . an male sarta gratia nequiquam coit et rescinditur, ac vos seu calidus sanguis seu rerum inscitia vexat indomita cervice feros ? ubicumque locorum 5 vivitis , indigni fraternum rumpere foedus , pascitur in vestrum reditum votiva iuvenca , 278 EPISTULARUM iin. Albi , nostrorum sermonum candide iudex , quid nunc te dicam facere in regione Pedana ? scribere quod Cassi Parmensis opuscula vincat ^ an tacitum silvas inter reptare salubris , 5 curantem quidquid dignum sapiente bonoquest ? non tu corpus eras sine pectore : di tibi formam y di tibi divitias dederunt artemque fruendi , quid voveat dulci nutricula maius alumno , qui sapere et fari possit quae sentiat , et cui 10 gratia , fama , valetudo contingat abunde , et mundus victus , non deficiente .crumena ? inter spem curamque, timores inter et iras omnem crede diem tibi diluxisse supremum : grata superveniet quae non sperabitur hora. 15 me pinguem et nitidum bene curata cute vises , cum ridere voles , Epicuri de grege porcum . V. Si potes Archiacis conviva recumbere lectis nec modica cenare times olus omne patella y supremo te sole domi , Torquate , manebo . vino bibes iterum Tauro diffusa palustris LIBER I. 279 6 inter Minturnas Sinuessanumque Petrinum . si melius quid habes , arcesse ; vel imperium fer . iandudum splendet focus et tibi munda supellex . mitte levis spes et certamina divitiarum et Moschi causam : cras nato Caesare festus 10 dat veniam somnumque dies ; inpune licebit festivam sermone benigno tendere noctem . quo mihi fortunam , si non conceditur uti ? parcus ob heredis curam nimiumque severus adsidet insano . potare et spargere flores 15 incipiam patiarque vel inconsultus haberi . quid non ebrietas designat? operta recludit, spes iubet esse ratas , ad proelia trudit inertem , sollicitis animis onus eximit , addocet artis . fecundi calices quem non fecere disertum? 20 contracta quem non in paupertate solutum ? haec ego procurare et idoneus imperor et non invitus , ne turpe toral , ne sordida mappa corruget naris , ne non et cantharus et lanx ostendat tibi te , ne fidos inter amicos 25 sit qui dicta foras eliminet , ut coeat par iungaturque pari , Butram tibi Septiciumque et nisi cena prior potiorque puella Sabinum detinet adsumam . locus est et pluribus umbris : sed nimis arta premunt olidae convivia caprae . 30 tu quotus esse velis rescribe et rebus omissis atria servantem postico falle clientem, m epistularum VI. 10 15 20 Nil admirari prope res est una, Numici solaque quae possit facere et servare beatum W solem et steUas et decedentia certis ' ' tempora momentis sunt qui formidine nulla imbuti spectent, quid censes munera terrae qmd mans extremos Arabas ditantis et Indos ludicra, quid plausus et amici dona Quiritis qui timet his adversa, fere miratur eodem quo cupiens pacto : pavor est utrobique molestus inprovisa simul species externat utrLque ^ gaudeat an doleat, cupiat metuatne, quid ad rem quidquid vidit melius peiusque sua spe, defixis ocuhs animoque et corpore toipet’ «usam sapiens nomen ferat, aequus iniqui, ultra quam satis est virtutem si petat ipsam. I uunc , argentum et marmor vetus aeraque et artis «uspice, cum gemmis Tyrios mirare colores; gaude quod spectant oculi te mille loquentem • uavus mane forum et vespertinus pete tectum, ue plus frumenti dotalibus emetat agris Mutus et (indignum, quod sit peioribus ortus) ;uc tibi sis potius quam tu mirabilis illi LIBEK I. 281 quidquid sub terra est , in apricum proferet aetas , defodiet condetque nitentia . cum bene notum porticus Agrippae et via te conspexerit Appi , ire tamen restat Numa quo devenit et Ancus . si latus aut renes morbo temptantur acuto , quaere fugam morbi . vis recte vivere (quis non?) r si virtus hoc una potest dare , fortis omissis hoc age deliciis . virtutem verba putes et lucum ligna : cave ne portus occupet alter , ne Cibyratica , ne Bithyna negotia perdas ; mille talenta rotundentur , totidem altera , porro et tertia succedant , et quae pars quadret acervum , scilicet uxorem cum dote fidemque et amicos et genus et formam regina Pecunia donat ac bene nummatum decorat Suadela Venusque. mancipiis locuples eget aeris Cappadocum rex : ne fueris hic tu . chlamydes Lucullus , ut aiunt , si posset centum scenae praebere rogatus , ‘qui possum tot?’ ait: ‘tamen et quaeram et quot habebo mittam post paullo scribit sibi milia quinque esse domi chlamydum ; partem vel tolleret omnis ► exilis domus est ubi non et multa supersunt et dominum fallunt et prosunt furibus . ergo si res sola potest facere et servare beatum , hoc primus repetas opus , hoc postremus omittas ^ si fortunatum species et gratia praestat , 282 EPISTULARUM 60 mercemur servum qui dictet nomina , laevum qui fodicet latus et cogat trans pondera dextram porrigere: 'hic multum in Fabia valet, ille Velina; cui libet hic fascis dabit eripietque curule cui volet inportunus ebur / frater , pater adde ; 65 ut cuique est aetas , ita quemque facetus adopta . si bene qui cenat bene vivit , lucet , eamus quo ducit gula , piscemur , venemur , ut olim Gargilius , qui mane plagas , venabula , servos , differtum transire forum populumque iubebat , 60 unus ut e multis populo spectante referret emptum mulus aprum . crudi tumidique lavemur , quid deceat quid non obliti , Caerite cera digni , remigium vitiosum Ithacensis Ulixi , cui potior patria fuit interdicta voluptas ♦ 65 Si, Mimnermus uti censet, sine amore iocisque nil est ineundum , vivas in amore iocisque . vive , vale . siquid novisti rectius istis , candidus inperti ; si non , his utere mecum , Yll. ^ J Quinque dies tibi pollicitus me rure futurum , ^ sextilem totum mendax desideror . atqui , si me vivere vis sanum recteque valentem , i LIBER I . 2ga quam mihi das aegra, dabis aegrotare timenti , 5 Maecenas , veniam , dum ficus prima calorque dissignatorem decorat lictoribus atris , dum pueris omnis pater et matercula pallet , officiosaque sedulitas et opella forensis adducit febris et testamenta resignat . 10 quodsi bruma nivis Albanis inlinet agris , ad mare descendet vates tuus et sibi parcet contractusque leget : te , dulcis amice , reviset cum zephyris , si concedes , et hirundine prima . non quo more pyris vesci Calaber iubet hospes 15 tu me fecisti locupletem . ' vescere sodes / ‘ iam satis est / ‘ at tu quantum vis tolle / ‘ benigne . 'non invisa feres pueris munuscula parvis/ ‘ tam teneor dono quam si dimittar onustus / ‘ ut libet : haec porcis hodie comedenda relinques . 20 prodigus et stultus donat quae spernit et odit : haec seges ingratos tulit et feret omnibus annis . vir bonus et sapiens dignis ait esse paratus ; nec tamen ignorat quid distent aera lupinis , dignum praestabo me etiam pro laude merentis , 26 qnodsi me noles usquam discedere , reddes forte latus , nigros angusta fronte capillos , reddes dulce loqui , reddes ridere decorum et inter vina fugam Cinarae maerere protervae . forte per angustam tenuis nitedula rimam 30 repserat in cumeram frumenti , pastaque rursua 284 EPISTULARUM ire foras pleno tendebat corpore frustra . cui mustela procul 'sl vis' ait 'effugere istinc macra cavum repetes artum , quem macra subisti, nac ego si conpellor imagine , cuncta resigno • 36 nec somnum plebis laudo satur altilium , nec otia divitiis Arabum liberrima muto . saepe verecundum laudasti , rexque paterque audisti coram , nec verbo parcius absens : inspice si possum donata reponere laetus . 40 haud male Telemachus , proles patientis Ulixi , non est aptus equis Ithace locus , ut neque planis porrectus spatiis nec multae prodigus herbae : Atnde , magis apta tibi tua dona relinquam parvum parva decent: mihi iam non regia Roma, 45 sed vacuum Tibur placet aut inbelle Tarentum . strenuus et fortis causisque Philippus agendis clarus , ab officiis octavam circiter horam dum redit atque foro nimium distare Carinas lam grandis natu queritur, conspexit, ut aiunt, 60 adrasum quendam vacua tonsoris in umbra cultello proprios purgantem leniter unguis . ‘Demetri’ (puer hic non laeve iussa Philippi accipiebat), ‘abi, quaere et refer, unde domo, quis, cuius fortunae , quo sit patre quove patrono 65 it , redit et narrat , V olteium nomine Menam , praeconem , tenui censu , sine crimine notum et properare loco et cessare et quaerere et uti , LIBER I. 285 gaudentem parvisque sodalibus et lare certo et ludis et post decisa negotia campo . 80 'scitari libet ex ipso quodcumque refers:, dic ad cenam veniat.’ non sane credere Mena, mirari secum tacitus . quid multa ? ' benigne * respondet, 'neget ille mihi?’ 'negat inprobus et te neglegit aut horret Volteium mane Philippus 65 vilia vendentem tunicato scruta popello occupat et salvere iubet prior . ille Philippo excusare laborem et mercennaria vincla , quod non mane domum venisset , denique quod non providisset eum . ' sic ignovisse putato 10 me tibi, si cenas hodie mecum ‘ut libet.’ 'ergo post nonam venies ; nunc i , rem strenuus auge ut ventum ad cenam est , dicenda tacenda locutus tandem dormitum dimittitur . hic ubi saepe occultum visus decurrere piscis ad hamum , 75 mane cliens et iam certus conviva , iubetur rura suburbana indictis comes ire Latinis . inpositus mannis arvum caelumque Sabinum non cessat laudare . videt ridetque Philippus , et sibi dum requiem , dum risus undique quaerit , 80 dum septem donat sestertia , mutua septem promittit , persuadet uti mercetur agellum . mercatur . ne te longis ambagibus ultra quam satis est morer , ex nitido fit rusticus atque sulcos et vineta crepat mera , praeparat ulmos , 286 ^JPlSTULARtJM S5 inmoritur studiis et amore senescit ha'bendi . verum ubi oves furto, morbo periere capellae ^ spem mentita seges , bos est enectus arando , offensus damnis media de nocte caballum arripit iratusque Philippi tendit ad aedis . esse mihi / 'pol me miserum , patrone , vocares, si velles’ inquit verum mihi ponere nomen • quod te per genium dextramque deosque penatis •95 obsecro et obtestor, vitae me redde priori qui semel adspexit quantum dimissa petitis praestent , mature redeat repetatque relicta . metiri se quemque suo modulo ac pede verumst ^ quem simul adspexit scabrum intonsumque Philippus, durus ait, Voltei , nimis attentusque videris VIII. €elso gaudere et bene rem gerere Albinovano musa rogata refer, comiti scribaeque Neronis, si quaeret quid agam , dic multa et pulchra minantem vivere nec recte nec suaviter : haud quia grando S contuderit vitis oleamve momorderit aestus , nec quia longinquis armentum aegrotet in agris ; sed quia mente minus validus quam corpore toto flil audire velim, nil discere, quod levet aegrum; < LlBER 1 . 287 fidis offendar medicis , irascar amicis , 10 cnr me funesto properent arcere veterno ; quae nocuere sequar, fugiam quae profore credam j Romae Tibur amem ventosus , Tibure Romam . post haec , ut valeat , quo pacto rem gerat et se , ut placeat iuveni percontare utque cohorti . 15 si dicet * recte primum gaudere , subinde praeceptum auriculis hoc instillare memento , ut tu fortunam , sic nos te , Celse , feremus . Vim. Septimius , Claudi , nimirum intellegit unus , quanti me facias . nam cum rogat et prece cogif scilicet ut tibi se laudare et tradere coner , dignum mente domoque legentis honesta Neronis 5 6 munere cum fungi propioris censet amici ; quid possim videt ac novit me valdius ipso . multa quidem dixi cur excusatus abirem ; sed timui mea ne finxisse minora putarer , dissimulator opis propriae , mihi commodus uni ^ 10 sic ego , maioris fugiens opprobria culpae , frontis ad urbanae descendi praemia . quodsi depositum laudas ob amici iussa pudorem , scribe tui gregis hunc et fortem crede bonumque. 288 EPISTULARUM X. Urbis amatorem Fuscum salvere iubemus ruris amatores . hac in re scilicet una multum dissimiles , at cetera pene gemelli , fraternis animis, quidquid negat alter, et alter > 5 adnuimus pariter : vetuli notique columbi , tu nidum servas , ego laudo ruris amoeni rivos et musco circumlita saxa nemusque . quid quaeris? vivo et regno, simul ista reliqui quae vos ad caelum effertis rumore secundo, 10 utque sacerdotis fugitivus liba recuso , pane egeo iam mellitis potiore placentis . vivere naturae si convenienter oportet ponendaeque domo quaerenda est area primum , novistine locum potiorem rure beato ? 16 est ubi plus tepeant hiemes , ubi gratior aura leniat et rabiem canis et momenta leonis, cum semel accepit solem furibundus acutum? est ubi divellat somnos minus invida cura? deterius Libycis olet aut nitet herba lapillis ? \ 20 purior in vicis aqua tendit rumpere plumbum , quam quae per pronum trepidat cum murmure rivum ? i nempe inter varias nutritur silva columnas , | laudaturque domus longos quae prospicit agros . I Liber i. 28^- nuturam expelles furca , tamen usque recurret 26 et mala perrumpet furtim fastidia victrix . non qui Sidonio contendere callidus ostro nescit Aquinatem potantia vellera fucum , certius accipiet damnum propiusve medullis quam qui non poterit vero distinguere falsum , 80 quem res plus nimio delectavere secundae , mutatae quatient . siquid mirabere , pones invitus, fuge magna : licet sub paupere tecta reges et regum vita praecurrere amicos . cervus equum pugna melior communibus herbis 35 pellebat, donec mirior in certamine longo inploravit opes hominis frenumque recepit . sed postquam victor violens discessit ab hoste y non equitem dorso , non frenum depulit ore . sic qui pauperiem veritus potiore metallis 40 libertate caret , dominum vehit inprobus atque serviet aeternum , quia parvo nesciet uti , cui non conveniet sua res , ut calceus olim y si pede maior erit, subvertet, si minor, uret, laetus sorte tua vives sapienter , Aristi , 45 nec me dimittes incastigatum , ubi plura cogere quam satis est ac non cessare videbor, imperat aut servit collecta pecunia cuique , tortum digna sequi potius quam ducere funem . haec tibi dictabam post fanum putre Vacunae, »0 excepto quod non simul esses cetera laetus . Horatius . ed . IIII . 19/ 290 BPISTTJLARinsr XI. Qnid tibi visa CHos , Bullati , notaque Lesbos y quid concinna Samos , quid Croesi regia Sardis , Smyrna quid et Colophon ? maiora minorane fama ? cunctane prae campo et Tiberino flumine sordent,. 5 an venit in votum Attalicis ex urbibus una , an Lebedum laudas odio moris atque viarum ? ' scis Lebedus quid sit . Gabiis desertior at paenula solstitio , campestre nivalibus auris , per brumam Tiberis , sextili mense caminus. 20 dum licet ac voltum servat Fortuna benignum Romae laudetur Samos et Chios et Rhodos absens, tu quamcumqne deus tibi fortunaverit horam grata sume manu , neu dulcia differ in annum j J LIBER I . 291 ut , quocumque loco fueris , vixisse libenter S6 te dicas . nam si ratio et prudentia curas , non locus eflfusi late maris arbiter aufert . caelum , non animum , mutant qui trans mare currunt, strenua nos exercet inertia , navibus atque quadrigis petimus bene vivere . quod petis hic est, 30 est Ulubris , animus si te non deficit aequus . XII. Fructibus Agrippae Siculis, quos colligis, Icci, si recte frueris , non est ut copia maior ab love donari possit tibi . tolle querellas : pauper enim non est cui rerum suppetit usus . 6 si ventri bene , si lateri est pedibusque tuis , nil divitiae poterunt regales addere maius , si forte in medio positorum abstemius herbis vivis et urtica , sic vives protinus ut te confestim liquidus Fortunae rivus inauret , 10 vel quia naturam mutare pecunia nescit , vel quia cuncta putas una virtute minora, miramur si Democriti pecus edit agellos cultaque, dum peregre est animus sine corpore velox ; cum tu inter scabiem tantam et contagia lucri 15 nil parvum sapias et adhuc sublimia cures , 19 * 292 epistularum quae mare conpescant causae , quid temperet annur stellae sponte sua iussaene vagentur et errent quid premat obscurum lunae, quid proferat, orbem quid velit et possit rerum concordia discors , 20 Hlmpedocles an Stertinium deliret acumen verum seu piscis seu porrum et caepe trucidas , utere Pompeio Grospho , et, siquid petet,, ultro defer: nil Grosphus nisi verum orabit et aequum*- vilis amicorum est annona , bonis ubi quid dest. 25 ne tamen ignores quo sit Romana loco res , Cantaber Agrippae , Claudi virtute Neronis Armenius cecidit ; ius imperiumque Phraates Caesaris accepit genibus minor ; aurea fruges Italiae pleno defundit Copia cornu. xin. Ut proficiscentem docui te saepe diuque , Augusto reddes signata volumina , Vini , si validus , si laetus erit , si denique poscet ; ne studio nostri pecces odiumque libellis 6 sedulus inportes opera vehemente minister . si te forte meae gravis uret sarcina chartae , abicito potius quam quo perferre iuberis clitellas ferus inpingas Asinaeque paternum LIBER I. 293 cognomen vertas in risum et fabula fias . viribus uteris per clivos, flumina, lamas, victor propositi simul ac perveneris illuc , 0 sic positum servabis onus : ne forte sub ala fasciculum portes librorum ut rusticus agnum , ut vinosa glomus furtivae Pyrrhia lanae , ut cum pileolo soleas conviva tribulis . neu volgo narres te sudavisse ferendo h carmina quae possint oculos aurisque morari Caesaris . oratus multa prece , nitere , porro vade , vale ; cave ne titubes mandataque frangas . xim . Vili ce silvarum et mihi me reddentis agelli , quem tu fastidis habitatum quinque focis et quinque bonos solitum Variam dimittere patres, certemus , spinas animone ego fortius an tu evellas agro et melior sit Horatius an res . me quamvis Lamiae pietas et cura moratur, fratrem maerentis , rapto de fratre dolentis insolabiliter , tamen istuc mens animusque fert et amat spatiis obstantia rumpere claustra . ) rure ego viventem , tu dicis in urbe beatum . cui placet alterius , sua nimirum est odio sors. 294 BPISTULARUM stultus uterque locum inmeritum causatur inique j: in culpa est animus , qui se non effugit umquam . tu mediastinus tacita prece rura petebas , 16 nunc urbem et ludos et balnea vilicus optas : me constare mihi scis et discedere tristem quandocumque trahunt invisa negotia Romam^. non eadem miramur ; eo disconvenit inter meque et te . nam quae deserta et inhospita tesqua ^0 credis , amoena vocat mecum qui sentit , et odit quae tu pulchra putas . fornix tibi et uncta popina incutiunt urbis desiderium , video , et quod angulus iste feret piper et tus ocius uva , nec vicina subest vinum praebere taberna 185 quae possit tibi , nec meretrix tibicina , cuius ad strepitum salias terrae gravis : et tamen urgues iam pridem non tacta ligonibus arva bovemque disiunctum curas et strictis frondibus exples : addit opus pigro rivus , si decidit imber , 30 multa mole docendus aprico parcere prato . nunc age , quid nostrum concentum dividat audi . ^ quem tenues decuere togae nitidique capilli , i quem scis^ inmunem Cinarae placuisse rapaci , J quem bibulum liquidi media de luce Falerni , I 35 cena brevis iuvat et prope rivum somnus in herba» | nec lusisse pudet, sed non incidere ludum. f non istic obliquo oculo mea commoda quisquam | limat , non odio obscuro morsuque venenat ; LIBER I. rident vicini glaebas et saxa moventem^ 40 cnm servis urbana diaria rodere mavis ; horum tu in numerum voto ruis : invidet usum lignorum et pecoris tibi calo argutus et horti . optat ephippia bos , piger optat arare caballus , quam scit uterque , libens , eensebo , exerceat artem , XV. ‘Quae sit hiems Veliae , quod caelum , Vala, Salerni-, quorum hominum regio et qualis via (nam mihi Baias Musa supervacuas Antonius , et tamen illis me facit invisum , gelida cum perluor unda ^ per medium frigus , sane murteta relinqui dictaque cessantem nervis elidere morbum sulfura contemni vicus gemit , invidus aegris qui caput et stomachum supponere fontibus audent Clusinis Gabiosque petunt et frigida rura. 10 mutandus locus est et deversoria nota praeteragendus equus . ' quo tendis ? non mihi Cumas est iter aut Baias’ laeva stomachosus habena dicet eques ; sed equi frenato est auris in ore) ; maior utrum populum frumenti copia pascat ; 3.5 collectosne bibant imbris puteosne perennis iugis aquae (nam vina nihil moror illius orae^ 296 epistularum rure meo possum quidvis perferre patique : ad mare cum veni , generosum et lene requiro , quod curas abigat , quod cum spe divite manet m in venas animumque meum , quod verba ministret , quod me Lucanae iuvenem commendet amicae) ; tractus uter pluris lepores , uter educet apros ; utra magis piscis et echinos aequora celent , pinguis ut inde domum possim Phaeaxque reverti, 56 scribere te nobis , tibi nos adcredere par est . Maenius , ut rebus maternis atque paternis fortiter absumptis urbanus coepit haberi , scurra vagus , non qui certum praesepe teneret , inpransus non qui civem dignosceret hoste , 30 quaelibet in quemvis opprobria fingere saevus , pernicies et tempestas barathrumque macelli , quidquid quaesierat , ventri donabat avaro . hic ubi nequitiae fautoribus et timidis nil aut paullum abstulerat , patinas cenabat omasi , 35 vilis et agninae , tribus ursis quod satis esset ; scilicet ut ventres lamna candente nepotum diceret urendos corrector Bestius : idem quidquid erat nactus praedae maioris , ubi omne verterat in fumum et cinerem , * non hercule miror 40 aiebat ‘si qui comedunt bona, cum sit obeso nil melius turdo , nil volva pulchrius ampla .* nimirum hic ego sum . nam tuta et parvola laudo , cum res deficiunt, satis inter vilia fortis: LIBER I. 207 verum ubi quid melius contingit et unctius , idem 46 vos sapere et solos aio bene vivere , quorum conspicitur nitidis fundata pecunia villis. XVI. Ne perconteris fundus meus , optime Quinti , arvo pascat erum an bacis opulentet olivae > pomisne an pratis an amicta vitibus ulmo , scribetur tibi forma loquaciter et situs agri . 6 continui montes , ni dissocientur opaca valle , sed ut veniens dextrum latus aspiciat sol , laevum decedens curru fugiente vaporet , temperiem laudes . quid , si rubicunda benignae corna vepres et pruna ferant ? si quercus et ilex 10 multa fruge pecus , multa dominum iuvet umbra ? d cas adductum propius frondere Tarentum . fons etiam rivo dare nomen idoneus , ut nec frigidior Thracam nec purior ambiat Hebrus , infirmo capiti fluit utilis , utilis alvo , 16 bae latebrae dulces et , iam si credis , amoenae incolumem tibi me praestant Septembribus horis, tu recte vivis si curas esse quod audis . iactamus iam pridem omnis te Roma beatum : sed vereor ne cui de te plus quam tibi credas , 298 EPISTULARUM 20 neve putes alium sapiente bonoque beatum , neu , si te populus sanum recteque valentem dictitet , occultam febrem sub tempus edendi dissimules , donec manibus tremor incidat unctis , stultorum incurata pudor malus ulcera celat . 25 siquis bella tibi terra pugnata marique dicat et his verbis vacuas permulceat auris , ‘tene magis salvum populus velit an populum tu^ servet in ambiguo qui consulit et tibi et urbi luppiter ,* Augusti laudes agnoscere possis : 30 cum pateris sapiens emendatusque vocari . respondesne tuo , dic sodes , nomine ? ' nempe vir bonus et prudens dici delector ego ac tu .* qui dedit hoc hodie , cras , si volet , auferet , ut sa detulerit fascis indigno , detrahet idem . 35 ‘pone, meum est’ inquit: pono tristisque recedo, idem si clamet furem , neget esse pudicum , contendat laqueo collum pressisse paternum , mordear opprobriis falsis mutemque colores? falsus honor iuvat -et mendax infamia terret 40 quem nisi mendosum et medicandum? vir bonus est quis? ‘ qui consulta patrum , qui leges iuraque servat , quo multae magnaeque secantur iudice lites , quo res sponsore et quo causae teste tenentur sed videt hunc omnis domus et vicinia tota 46 introrsus turpem , speciosum pelle decora .. liIBBR I . 29 » •nec furtnm feei nec fugi’ si mihi dicit servus , ‘ habes pretium , loris non ureris’ aio . «non hominem occidi non pasces in cruce corvos .. «sum bonus et &ugi.’ renuit negitatque Sabellus, so cautus enim metuit foveam lupus accipiterque suspectos laqueos et opertum miluus hamum . oderunt peccare boni virtutis amore . tu nihil admittes in te formidine poenae : sit spes fallendi , miscebis sacra profanis . 56 nam de mille fabae modiis cum surripis unum , damnum est , non facinus , mihi pacto lenius isto . vir bonus , omne forum quem spectat et omne tribunal, quandocumque deos vel porco vel bove placat , ‘ lane pater' clare , clare cum dixit 'Apollo / 80 labra movet metuens audiri ‘pulchra Laverna, da mihi fallere da iusto sanctoque videri noctem peccatis et fraudibus obice nubem . qui melior servo , qui liberior sit avarus , in triviis fixum cum se demittit ob assem , 85 non video . nam qui cupiet, metuet quoque : porrob qui metuens vivet, liber mihi non erit umquam . perdidit arma , locum virtutis deseruit, qui semper in augenda festinat et obruitur re . vendere cum possis captivum , occidere noli . TO serviet utiliter ; sine pascat durus aretque , naviget ac mediis hiemet mercator in undis , annonae prosit, portet frument?, penusque . EPISTULARUM sod vir bonus et lapiens audebit dicere ‘Pentheu, rector Thebarum , quid me perferre patique 75 indignum coges?’ ‘adimam bona.’ ‘nempe pecus, rem, lectos, argentum, tollas licet.’ ‘in manicis et compedibus saevo te sub custode tenebo .* ‘ipse deus, simul atque volam, me solvet.* opinor hoc sentit , ' moriar .* mors ultima linea rerumst , VII. Quamvis , Scaeva , satis per te tibi consulis et scis quo tandem pacto deceat maioribus uti , disce , docendus adhuc quae censet amiculus , ut si caecus iter monstrare velit : tamen adspice siquid 6 et nos quod cures proprium fecisse loquamur . si te grata quies et primam somnus in horam delectat , si te pulvis strepitusque rotarum , si laedit caupona , Ferentinum ire iubebo . nam neque divitibus contingunt gaudia solis , 10 nec vixit male , qui natus moriensque fefellit . si prodesse tuis paulloque benignius ipsum te tractare voles , accedes siccus ad unctum . *si pranderet olus patienter, regibus uti nollet Aristippus." 'si sciret regibus uti, 20 25 30 35 40 LIBER I . 301 fastidiret olus qui me notat utrius horum vorba probes et facta doce , vel iunior audi cur sit Aristippi potior sententia . namque mordacem cynicum sic eludebat , ut aiunt , ‘scurror ego ipse mihi , populo tu : rectius hoc et splendidius multo est . equus ut me portet , alat rex officium facio ; tu poscis vilia rerum , dante minor , quamvis fers te nullius egentem / omnis Aristippum decuit color et status et res , temptantem maiora , fere praesentibus aequum * contra , quem duplici panno patientia velat , mirabor , vitae via si conversa decebit . alter purpureum non exspectabit amictum , quidlibet indutus celeberrima per loca vadet personamque feret non inconcinnus utramque t alter Mileti textam cane peius et angui vitabit chlamydem , morietur frigore si non rettuleris pannum . refer et sine vivat ineptus . res gerere , et captos ostendere civibus hostis , attingit solium lovis et caelestia temptat . principibus placuisse viris non ultima laus est . non cuivis homini contingit adire Corinthum . sedit qui timuit ne non succederet : esto . quid ? qui pervenit fecitne viriliter ? atqui hic est aut nusquam quod quaerimus . hic onus horret , ut parvis animis et parvo corpore maius : 302 EPISTULARUM hic subit et perfert, aut virtus nomen inanest^ aut decus et pretium recte petit experiens vir . coram rege sua de paupertate tacentes plus poscente ferent . distat sumasne pudenter 46 ^n rapias: atqui rerum caput hoc erat, hic fons^ 'indotata mihi soror est , paupercula mater , et fundus nec vendibilis nec pascere firmus’ qui dicit, clamat ‘victum date succinit alter ‘et mihi dividuo findetur munere quadra so sed 4;acitus pasci si posset corvus , haberet plus dapis et rixae multo minus invidiaeque . Brundisium comes aut Surrentum ductus amoenum qui queritur salebras et acerbum frigus et imbris , aut cistam effractam et subducta viatica plorat , S5 nota refert meretricis acumina , saepe catellam, saepe periscelidem raptam sibi flentis , uti mox nulla fides damnis verisque doloribus adsit . nec semel inrisus triviis attollere curat fracto crure planum . licet illi plurima manet 'fiO lacrima , per sanctum iu ratus dicat Osirim ‘credite , non ludo : crudeles , tollite claudum ‘quaere peregrinum* vicinia rauca reclamat. LIBER I. 303; xvin. Si bene* te novi, metues, liberrime Lolli, scnrrantis speciem praebere , professus amicum ^ ut matrona meretrici dispar erit atque discolor, infido scurrae distabit amicus . 5 est huic diversum vitio vitium prope maius , asperitas agrestis et inconcinna gravisque , quae se commendat tonsa cute , dentibus atris , dum volt libertas dici mera veraque virtus . virtus est medium vitiorum et utrimque reductum 10 alter in obsequium plus aequo pronus , et imi derisor lecti , sic nutum divitis horret , sic iterat voces et verba cadentia tollit , ut puerum saevo credas dictata magistro reddere vel partis mimum tractare secundas : 16 alter rixatur , de lana saepe caprina , propugnat nugis armatus: ‘scilicet ut non sit mihi prima fides et vere quod placet ut non acriter elatrem ? pretium aetas altera sordet / ambigitur quid enim ? Castor sciat an Dolichos plus ^0 Brundisium Minuci melius via ducat an Appi . quem damnosa Venus, quem praeceps alea nudat, gloria quem supra viris et vestit et unguit , quem tenet argenti sitis inportuna famesque , 304 EPISTULARUM quem paupertatis pudor et fuga , dives amicus , 25 saepe decem vitiis instructior , odit et horret , aut , si non, odit , regit ac veluti pia mater plus quam se sapere et virtutibus esse priorem volt et ait prope vera : ‘ meae (contendere noli) stultitiam patiuntur opes : tibi parvola res est . 30 arta decet sanum comitem toga : desine mecum certare.’ Eutrapelus cui cumque nocere volebat, vestimenta dabat pretiosa: 'beatus enim iam cum pulchris tunicis ^umet nova consilia et spes , dormiet in lucem , scorto postponet honestum 85 officium , nummos alienos pascet , ad imum Thraex erit aut olitoris aget mercede caballum arcanum neque tu scrutaberis illius umquam , eonmissumque teges et vino tortus et ira . --'''Qc tua laudabis studia aut aliena reprendes, saei 00 ^ cum venari volet ille , poemata panges . ;ratia sic fratrum geminorum Amphionis atque ii^iethi dissiluit , donec suspecta severo conticuit lyra . fraternis cessisse putatur ’ moribus Amphion : tu cede potentis amici lenibus imperiis , quotiensque educet in agros Aeoliis onerata plagis iumenta canesque , surge et inhumanae senium depone camenae , cenes ut pariter pulmenta laboribus empta ; Romanis sollemne viris opus , utile famae &0 vitaeque et membris ; praesertim cum valeas et LIBERI. 305 vel cursu superare canem vel viribus aprum possis ; adde virilia quod speciosius arma non est qui tractet ; scis quo clamore coronae proelia sustineas campestria ; denique saevam 55 militiam puer et Cantabrica bella tulisti sub duce qui templis Parthorum signa refigit nunc et siquid abest Italis adiudicat armis . ac ne te retrahas et inexcusabilis absis , quamvis nil extra numerum fecisse modumque 60 curas j interdum nugaris rure paterno : partitur lintris exercitus , Actia pugna te duce per pueros hostili more refertur, adversarius est frater , lacus Hadria : donec alterutrum velox victoria fronde coronet : 65 consentire suis studiis qui crediderit te , fautor utroque tuum laudabit pollice ludum, protinus ut moneam (siquid monitoris eges tu) , quid de quoque viro et cui dicas , saepe videto . percontatorem fugito: nam garrulus idemst, 70 nec retinent patulae conmissa fideliter aures ^ et semel emissum volat inrevocabile verbum . non ancilla tuum iecur ulceret ulla puerve intra marmoreum venerandi limen amici , ne dominus pueri pulchri caraeve puellae 75 munere te parvo beet aut incommodus angat . qualem commendes etiam atque etiam adspice , ne mox Incutiant aliena tibi peccata pudorem . Horatius . ed . IHI , zd 306 EPtSTOLARUM fallimur et quondam non dignum tradimus : ergo quem sua culpa premet , deceptus omitte tueri , 80 ut penitus notum si temptent crimina , serves tuterisque tuo fidentem praesidio ; qui dente Theonino cum circumroditur , ecquid ad te post paullo ventura pericula sentis? nam tua res agitur , paries cum proximus ardet y 85 et neglecta solent incendia sumere viris . dulcis inexpertis' cultura potentis amici ; expertus metuit . tu , dum tua navis in altost y hoc age , ne mutata retrorsum te ferat aura . oderunt hilarem tristes tristemque iocosi , 90 sedatum celeres , agilem gnavumque remissi , potores bibuli media de nocte Falerni oderunt porrecta negantem pocula , quamvis^ nocturnos iures te formidare tepores . deme supercilio nubem : plerumque modestus 96 occupat obscuri speciem, taciturnus acerbi, inter cuncta leges et percontabere doctos , qua ratione queas traducere leniter aevum , num te semper inops agitet vexetque cupido , num pavor et rerum mediocriter utilium spes , 100 virtutem doctrina paret naturane donet , quid minuat curas , quid te tibi reddat amicum quid pure tranquillet , honos an dulce lucellum an secretum iter et fallentis semita vitae . me quotiens reficit gelidus Digentia rivus , LIBER 1. ao7 06 quem Mandela bibit , rugosus frigore pagus > quid sentire putas , quid credis , amice , precari ? *sit mihi quod nunc est , etiam minus , et mihi vivam quod superest aevi , siquid superesse volunt di : sit bona librorum et provisae frugis in annum ;0 copia , neu fluitem dubiae spe pendulus horae . sed satis est orare lovem , qui ponit et aufert , det vitam, det opes; aequum mi animum ipse parabo»^ XVIIII. Prisco si erodis, Maecenas docte, Cratino, nulla placere diu nec vivere carmina possunt quae scribuntur aquae potoribus . ut male sanos adseripsit Liber satyris faunisque poetas , ) Vina fere dulces oluerunt mane camenae . laudibus arguitur vini vinosus Homerus : Ennius ipse pater numquam nisi potus ad arma prosiluit dicenda . ‘ forum putealque Libonis mandabo siccis , adimam cantare severis / ' hoc simul edixi , non cessavere poetae nocturno certare mero , putere diurno . quid ? siquis voltu torvo ferus et pede nudo exiguaeque togae simulet textore Catonem , virtutemne repraesentet moresque Catonis ? 20 * 308 IIPISTULARUM i6 rupit Iarbitam Timagenis aemula lingua , dum studet Urbanus tenditque disertus haberis decipit exemplar vitiis imitabile . quodsi pallerem casu , biberent exsangue cuminum . d Imitatores, servum pecus, ut mibi saepe 20 , bilem , saepe iocum vestri movere tumultus I lit)era per vacuum posui vestigia princeps , non aliena meo pressi pede . qui sibi fidit , dux regit examen . Parios ego primus iambosf ostendi Latia , numeros animosque secutus 25 Archilochi , non res et agentia verba Lycambe ac ne me foliis ideo brevioribus ornes quod timui mutare modos et carminis artem , temperat Archilochi musam pede mascula Sap temperat Alcaeus , sed rebus et ordine dispar , 30 nec socerum quaerit quem versibus oblinat atri nec sponsae laqueum famoso carmine nectit . hunc ego , non alio dictum prius ore , Latinus volgavi fidicen . iuvat inmemorata ferentem ingenuis oculisque legi manibusque teneri . 36 sdire velis , mea cur ingratus opuscula lector laudet ametque domi , premat extra limen ini( non ego ventosae plebis suffragia venor inpensis oenarum et tritae munere vestis , non ego nobilium scriptorum auditor et ultor 40 grammaticas ambire tribus et pulpita dignor, hinc illae lacrimae . ‘spissis indigna theatris LIBER I. 309 scripta pudet recitare et nugis addere pondus'- si dixi , rides ’ ait ‘et lovis auribus ista servas : fidis enim manare poetica mella te solum, tibi pulcher.’ ad haec ego naribus uti formido et , luctantia acuto ne secer ungui , 'displicet iste locus’ clamo et diludia posco', ludus enim genuit trepidum certamen et iram ira trucis inimicitias et funebre bellum. ' . XX. Vertumnum lanumque, liber, spectare videris, scihcet ut prostes Sosiorum pumice mundus . odisti clavis et grata sigilla pudico , paucis ostendi gemis et communia laudas, non ita nutritus, fuge quo descendere geJtis : non erit emisso reditus tibi . * quid miser egi ? quid volui?’ dices ubi quid te laeserit; et scis n breve te cogi cum plenus languet amator . quodsi non odio peccantis desipit augur , iarus eris Romae donec te deseret aetas : :ontrectatus ubi manibus sordescere volgi «epens , aut tineas pasces taciturnus inertis ut fugies Uticam aut vinctus mitteris Ilerdam . idebit monitor non exauditus, ut ille 310 EPISTULARUM LIBER I. 15 qui male parentem in rupis protrusit asellum’ iratus: quis enim invitum servare laboret? hoc quoque te manet , ut pueros elementa docentem occupet extremis in vicis balba senectus . cum tibi sol tepidus pluris admoverit auris , 20 me libertino natum patre , et in tenui re , maiores pennas nido extendisse loqueris , ut quantum generi demas , virtutibus addas ; me primis urbis belli placuisse domique, corporis exigui , praecanum , solibus aptum ^ 25 irasci celerem , tamen ut placabilis essem . forte meum siquis te percontabitur aevum , me quater undenos sciat inplevisse decembris ^ collegam Lepidum quo duxit Lollius anno». Q. HORATII FLACCI EPISTULARUM LIBER SECUNDUS, I, Cum tot sustineas et tanta negotia solus, res Italas armis tuteris , moribus ornes , legibus emendes , in publica commoda peccem , si longo sermone morer tua tempora , Caesar . 6 Romulus et Liber pater et cum Castore Pollux , post ingentia facta deorum in templa recepti , dum terras hominumque colunt genus , aspera bella conponunt , agros adsignant , oppida condunt , ploravere suis non respondere favorem 10 speratum meritis . diram qui contudit hydram notaque fatali portenta labore subegit , conperit invidiam supremo fine domari . urit enim fulgore suo qui praegravat artis infra se positas : extinctus amabitur idem . 15 praesenti tibi maturos largimur honores iurandasque tuum per numen ponimus aras , nil oriturum alias , nil ortum tale fatentes . sed tuus hic populus , sapiens et iustus in uno 312 epistularum te nostris ducibus , te Grais anteferendo , 20 cetera nequaquam simili ratione modoque aestimat , et nisi quae terris semota suisque temporibus defuncta videt , fastidit et odit , sic fautor veterum , ut tabulas peccare vetantis quas bis quinque viri , sanxerunt , foedera reguni 25 vel Gabiis vel cum rigidis aequata Sabinis , pontificum libros , annosa volumina vatum dictitet Albano musas in monte locutas . jsi , quia Graiorum sunt antiquissima quaeque scripta vel optima , Romani pensantur eadem BO scriptores trutina , non est quod multa loquamur ; nil intra est olea , nil extra est in nuce duri , venimus ad summum fortunae , pingimus atque psallimus et luctamur Achivis doctius unctis . si meliora dies , ut vina , poemata reddit , 35 scire velim , chartis pretium quotus adroget annus , scriptor abhinc annos centum qui decidit, inter perfectos veteresque referri debet an inter vilis atque novos ? excludat iurgia finis . ‘ est vetus atque probus centum qui perficit annps 40 quid qui deperiit minor uno mense vel anno , inter quos referendus erit ? veteresne poetas , an quos et praesens et postera respuat aetas ? ‘ iste quidem veteres inter ponetur honeste , qui vel mense brevi vel toto est iunior anno , utor permisso , caudaeque pilos ut equinae 318 l.IBE§ H. paullatim vello et demo unum, demo etiam unum, dum cadat elusus ratione ruentis acervi , qui redit in fastos et virtutem aestimat annis miraturque nihil nisi quod Libitina sacravit . &0 Ennius et sapiens et fortis et alter Homerus , ut critici dicunt , leviter curare videtur quo promissa cadant et somnia Pythagorea . Naevius in manibus non est et mentibus haeret paene recens? adeo sanctum est vetus omne poema, 66 ambigitur quotiens uter utro sit prior , aufert Pacuvius docti famam senis , Accius alti , dicitur Afrani toga convenisse Menandro , Plautus ad exemplar Siculi properare Epicharmi , vincere Caecilius gravitate , Terentius arte . 60 hos ediscit et hos arto stipata theatro spectat Roma potens ; habet hos numeratque poetas ad nostrum tempus Livi scriptoris ab aevo • interdum volgus rectum videt ; est ubi peccat . si veteres ita miratur laudatque poetas 66 ut nihil anteferat , nihil illis conparet , errat . si quaedam nimis antique , si pleraque dure dicere credit eos , ignave multa fatetur , es sapit et mecum facit et love iudicat aequo , non equidem insector delendave carmina Livi 70 esse reor , memini quae plagosum mihi parvo Orbilium dictare : sed emendata videri pulchraque et exactis minimum distanti^ miror , su EPISTULARUM inter quae verbum emicuit si forte decorum , si versus paullo concinnior unus et alter y V6 iniuste totum ducit venditque poema . indignor quicquam reprendi , non quia crasse conpositum inlepideve putetur, sed quia nuper, nec veniam antiquis, sed honorem et praemia posci, recte necne crocum floresque perambulet Attae 80 fabula si dubitem , clament periisse pudorem cuncti paene patres , ea cum reprendere coner quae gravis Aesopus , quae doctus Roscius egit ; vel quia nil rectum , nisi quod placuit sibi , ducunt, vel quia turpe putant parere minoribus et quae 85 inberbi didicere senes perdenda fateri . iam saliare Numae carmen qui laudat et illud quod mecum ignorat solus volt scire videri , ingeniis non ille favet plauditque sepultis , nostra sed inpugnat , nos nostraque lividus odit . oo quodsi tam Graecis novitas invisa fuisset quam nobis , quid nunc esset vetus aut quid haberet quod legeret tereretque viritim publicus usus ? ut primum positis nugari Graecia bellis coepit et in vitium fortuna labier aequa , «5 nunc athletarum studiis , nunc arsit equorum , marmoris aut eboris fabros aut aeris amavit , suspendit picta voltum mentemque tabella , nunc tibicinibus , nunc est gavisa tragoedis ; sub nutrice puella velut si luderet infans , LIBER n. 315v 100 quod cupide petiit , mature plena reliquit . hoc paces habuere bonae ventique secundi . Romae dulce diu fuit et sollemne reclusa mane domo vigilare , clienti promere iura ^ 1D5 cautos nominibus rectis expendere nummos maiores audire y minori dicere , per quae crescere res posset , minui damnosa libido . 501 quid placet aut odio est, quod non mutabile credas mutavit mentem populus levis et calet uno scribendi studio , pueri patresque severi no fronde comas vincti cenant et carmina dictant, ipse ego , qui nullos me adfirmo scribere versus invenior Parthis mendaciar et prius orto sole vigil calamum et chartas et scrinia posco . navem agere ignarus navis timet , abrotonum aegro> 115 non audet nisi qui didicit dare , quod medicorumst promittunt medici , tractant fabrilia fabri ; scribimus indocti doctique poemata passim . hic error tamen et levis haec insania quantas virtutes habeat sio collige, vatis avarus 120 non temere est animus : versus amat , hoc studet unum f detrimenta , fugas servorum , incendia ridet ; non fraudem socio puerove incogitat ullam pupillo ; vivit siliquis et pane secundo , militiae quamquam piger et malus , utilis urbi ,, 126 si das hoc , parvis quoque rebus magna iuvari . 316 JBPISTULARUM OS tenerum pueri balbumque poeta figurat , torquet ab obscaenis iam nunc sermonibus aurem mox etiam pectus praeceptis format amicis , asperitatis et invidiae corrector et irae , 130 recte facta refert , orientia tempora notis instruit exemplis , inopem solatur et aegrum, castis cum pueris ignara puella mariti disceret unde preces, vatem ni musa dedisset? poscit opem chorus et praesentia numina sentit 135 caelestis inplorat aquas docta prece blandus , ; avertit morbos , metuenda pericula pellit , inpetrat et pacem et locupletem frugibus annum , carmine di superi placantur , carmine manes . agricolae prisci , fortes parvoque beati , 140 condita post frumenta levantes tempore festo corpus et ipsum animum spe finis dura ferentem cum sociis operum pueris et coniuge fida , Tellurem porco , Silvanum lacte piabant , floribus et vino Genium memorem brevis aevi , 145 Fescennina per hunc inventa licentia morem versibus alternis opprobia rustica fudit , libertasque recurrentis accepta per annos lusit amabiliter , donec iam saevus apertam in rabiem coepit verti iocus et per honestas 150 ire domos inpune minax . doluere cruento dente lacessiti : fuit intactis quoque cura condicione super communi : quin etiam lex LIBER II . 317 poenaque lata malo quae nollet carmine quemquam describi, vertere modum, formidine fustis 166 ad bene dicendum delectandumque redacti . Graecia capta ferum victorem cepit et artis intulit agresti Latio . sic horridus ille defluxit numerus Saturnius et grave virus munditiae pepulere : sed in longum tamen aevum 160 manserunt hodieque manent vestigia ruris, serus enim Graecis admovit acumina chartis et post Punica bella quietus quaerere coepit quid Sophocles et Thespis et Aeschylus utile ferrent . temptavit quoque rem , si digne vertere posset , 165 et placuit sibi natura sublimis et acer : nam spirat tragicum satis et feliciter audet , sed turpem putat inscite metuitque lituram . creditur , ex medio quia res arcessit , habere sudoris minimum , sed habet comoedia tanto 170 plus oneris quanto veniae minus, adspice Plautus quo pacto partis tutetur amantis ephebi , ut patris attenti , lenonis ut insidiosi , quantus sit Dossennus edacibus in parasitis , quam non adstricto percurrat pulpita socco . 175 gestit enim nummum in loculos demittere, post hoc securus cadat an recto stet fabula talo . quem tulit ad scaenam ventoso gloria curru , exanimat lentus spectator , sedulus inflat : sic leve , sic parvum est , animum quod laudis avarum 318 EPISTULARUM i«0 subruit aut reficit . valeat res ludicra , si me palma negata macrum , donata reducit opimum . saepe etiam audacem fugat hoc terretque poetam , quod numero plures , virtute et honore minores , indocti stolidique et depugnare parati 185 si discordet eques , media inter carmina poscunt aut ursum aut pugiles : his nara plebecula gaudet » verum equitis quoque iam migravit ab aure voluptas omnis ad incertos oculos et gaudia vana . quattuor aut pluris aulaea premuntur in horas , 190 dum fugiunt equitum turmae peditumque catervae ^ mox trahitur manibus regum fortuna retortis , esseda festinant , pilenta , petorrita , naves , captivum portatur ebur , captiva Corinthus . si foret in terris, rideret Democritus, seu 196 diversum confusa genus panthera camelo sive elephas albus volgi converteret ora ; spectaret populum ludis attentius ipsis ut sibi praebentem nimio spectacula plura ; scriptores autem narrare putaret asello 300 fabellam surdo . nam quae pervincere voces evaluere sonum , referunt quem nostra theatra ? Garganum mugire putes nemus aut mare Tuscum > tanto cum strepitu ludi spectantur et artes divitiaeque peregrinae ; quibus oblitus actor 305 cum stetit in scaena , concurrit dextera laevae . dixit adhuc aliquid ? nil sane . quid placet ergo ? LIBER II. 319 iand Tarentino violas imitata veneno, ac ne forte pntes me , quae facere ipse recusem , cum recte tractent alii , laudare maligne : i 10 ille per extentum funem mihi posse videtur ire poeta , meum qui pectus inaniter angit , inritat , mulcet , falsis terroribus inplet ut magus , et modo me Thebis, modo ponit Athenis- verum age et his , qui se lectori credere malunt 215 quam spectatoris fastidia ferre superbi , curam redde brevem , si munus Apolline dignum vis conplere libris et vatibus addere calcar , ut studio maiore petant Helicona virentem, multa quidem nobis facimus mala saepe poetae 220 (ut vineta egomet caedam mea) , cum tibi librum sollicito damus aut fesso ; cum laedimur , unum siquis amicorum est ausus reprendere versura ; cum loca iam recitata revolvimus inrevocati ; cum lamentamur non adparere labores 225 nostros et tenui deducta poemata filo ; cum speramus eo rem venturam ut , simul atque carmina rescieris nos fingere , commodus ultro arcessas et egere vetes et scribere cogas : sed tamen est operae pretium cegnoscere qualis 230 aedituos habeat belli spectata domique virtus , indigno non conmittenda poetae . gratus Alexandro regi magno fuit ille Choerilus , incultis qui versibus et male natis 320 EPISTULARUM rettulit acceptos , regale nomisma , Philippos ► 235 sed veluti tractata notam labemque remittunt atramenta , fere scriptores carmine foedo splendida facta linunt . idem rex ille , poema qui tam ridiculum tam care prodigus emit , edicto vetuit nequis se praeter Apellen 240 pingeret aut alius Lysippo duceret aera fortis Alexandri voltum simulantia . quodsi indicium subtile videndis artibus illud ad libros et ad haec musarum dona vocares , Boeotum in crasso iurares aere natum . 246 at neque dedecorant tua de se iudicia atque munera quae multa dantis cum laude tulerunt dilecti tibi Vergilius Variusque poetae, nec magis expressi voltus per aenea signa quam per vatis opus mores animique virorum 260 clarorum adparent. nec sermones ego mallem repentis per humum quam res conponere gestas , terrarumque situs et flumina dicere et arcis montibus inpositas et barbara regna tuisque auspiciis totum confecta duella per orbem 255 claustraque custodem pacis cohibentia lanum et formidatam Parthis te principe Romam , si quantum cuperem possem quoque : sed neque parvum carmen maiestas recipit tua nec meus audet rem temptare pudor quam vires ferre recusent . LIBER ir. 321 ! 560 sedulitas autem stulte quem diligit urguet , praecipue cum se numeris commendat et arte : discit enim citius meminitque libentius illud quod quis deridet quam quod probat et veneratur ^ nil moror officium quod me gravat ac neque fictO' 566 in peius voltu proponi cereus usquam nec prave factis decorari versibus opto , ne rubeam pingui donatus munere et una cum scriptore meo capsa porrectus operta deferar in vicum vendentem tus et odores 570 et piper et quidquid chartis amicitur ineptis , II. Flore r bono claroque fidelis amice Neroni ,, siquis forte velit puerum tibi vendere natum Tibure vel Gabiis et tecum sic agat , ‘hic et candidus et talos a vertice pulcher ad imos 5 fiet eritque tuus nummorum milibus octo , verna ministeriis ad nutus aptus erilis , litterulis Graecis inbutus , idoneus arti cuilibet , argilla quidvis imitaberis uda ; quin etiam canet indoctum sed dulce bibenti ^ 10 multa fidem promissa levant ubi plenius aequo> laudat venalis qui volt extrudere mercis . Horatius, ed. IUI.. 322 EPISTULARUM res urguet me nulla ; meo sum pauper in aere . nemo hoc mangonum faceret tibi : non temere a me quivis ferret idem • semel hic cessavit et , ut fit , 15 in scalis latuit metuens pendentis habenae : des nummos , excepta nihil te si fuga laedit:.’ ille ferat pretium poenae securus , opinor . prudens emisti vitiosum ; dicta tibi est lex : insequeris tamen hunc et lite moraris iniqua. 20 dixi me pigrum proficiscenti tibi , dixi talibus officiis prope mancum , ne mea saevus iurgares ad te quod epistula nulla rediret . quid tum profeci , mecum facientia iura si tamen attemptas? quereris super hoc etiam , quod 25 exspectata tibi non mittam carmina mendax. Luculli miles collecta viatica multis aerumnis , lassus dum noctu stertit , ad assem perdiderat: post hoc vehemens lupus, et sibi et hosti iratus pariter , ieiunis dentibus acer , 30 praesidium regale loco deiecit , ut aiunt , summe munito et multarum divite rerum . clarus ob id factum donis ornatur honestis accipit et bis dena super sestertia nummum . forte sub hoc tempus castellum evertere praetor 35 nescio quod cupiens hortari coepit eundem verbis quae timido quoque possent addere mentem r. ‘i, bone, quo virtus tua te vocat, i pede fausto, grandia laturus meritorum praemia, quid stas ?•’ LIBER U. 323 post haec ille catus, quantumvis rusticus-, 'ibit, 40 ibit eo quo vis qui zonam perdidit* inquit. Romae nutriri mihi contigit atquue doceri iratus Grais quantum nocuisset Achilles . adiecere bonae paullo plus artis Athenae^ scilicet ut possem curvo dignoscere rectum 45 atque inter silvas Academi quaerere verum . dura sed emovere loco me tempora grato civilisque rudem belli tulit aestus in arma Caesaris Augusti non responsura lacertis , unde simul primum me dimisere Philippi , 50 decisis humilem pennis inopemque paterni et laris et fundi paupertas inpulit audax ut versus facerem ; sed quod non desit habentem quae poterunt umquam satis expurgare cicutae , ni melius dormire putem quam scribere versus ? 65 singula de nobis anni praedantur euntes ; eripuere iocos , Venerem , convivia , ludum ; tendunt extorquere poemata : quid faciam vis ? denique non omnes eadem mirantur amantque : carmine tu gaudes , hic delectatur iambis , 60 ille Bioneis sermonibus et sale nigro. tres mihi convivae prope dissentire videntur , poscentes vario multum diversa palato . quid dem? quid non dem? renuis quod tu , iubet alter ; quod petis, id sane est invisum acidumque duobus,, 324 EPISTULARUM 65 praeter cetera me Romaene poemata censes scribere posse inter tot curas totque labores ? hic sponsum vocat , hic auditum scripta , relictis omnibus officiis : cubat hic in colle Quirini , hic extremo in Aventino , visendus uterque : 70 intervalla vides humane commoda . 'verum purae sunt plateae , nihil ut meditantibus obstet.** festinat calidus mulis gerulisque redemptor , torquet nunc lapidem nunc ingens machina tignum^ tristia robustis luctantur funera plaustris , 75 hac rabiosa fugit canis , hac lutulenta ruit sus ; i nunc et versus tecum meditare canoros . scriptorum chorus omnis amat nemus et fugit urbis, rite cliens Bacchi somno gaudentis et umbra : tu me inter strepitus nocturnos atque diurnos 80 vis canere et contracta sequi vestigia vatum ? ingenium , sibi quod vacuas desumpsit Athenas et studiis annos septem dedit insenuitque libris et curis , statua taciturnius exit plerumque et risu populum quatit : hic ego rerum 85 fluctibus in mediis et tempestatibus urbis verba lyrae motura sonum conectere digner ? frater erat Romae consulti rhetor, ut alter alterius sermone meros audiret honores , Gracchus ut hic illi, foret huic ut Mucius ille. 90 qui minus argutos vexat furor iste poetas? carmina conpono , hic elegos . mirabile visu LIBER II. 325 caelatumque novem musis opus ! adspice primum quanto cum fastu , quanto molimine circum spectemus vacuam Romanis vatibus aedem : 95 mox etiam , si forte vacas , sequere et procul audi , quid ferat et qua re sibi nectat uterque coronam . caedimur et totidem plagis consumimus hostem lento Samnites ad lumina prima duello . discedo Alcaeus puncto illius ; ille meo quis ? 100 quis nisi Callimachus ? si plus adposcere visus , fit Mimnermus et optivo cognomine crescit . multa fero , ut placem genus inritabile vatum , cum scribo et supplex populi suffragia capto : idem finitis studiis et mente recepta 105 obturem patulas inpune legentibus auris . ridentur mala qui conponunt carmina; verum gaudent scribentes et se venerantur et ultro , si taceas , laudant quidquid scripsere beati . at qui legitimum cupiet fecisse poema , 110 cum tabulis animum censoris sumet honesti ; audebit quaecumque parum splendoris habebunt et sine pondere erunt et honore indigna ferqntur verba movere loco , quamvis invita rece4ant et versentur adhuc intra penetralia Vestae ; 115 obscurata diu populo bonus eruet atque proferet in lucem speciosa vocabula rerum , quae priscis memorata Catonibus atque Cethegis nunc situs informis premit et deserta vetustas ; 326 EPISTULARUM adsciscet nova, quae genitor produxerit usu&.. 120 vemens et liquidus puroque simillimus amni fundet opes Latiumque beabit divite lingua ; luxuriantia conpescet , nimis aspera sano levabit cultu , virtute carentia tollet , ludentis speciem dabit et torquebitur ut qui 125 nunc satyrum , nunc agrestem cyclopa movetur . praetulerim scriptor delirus inersque videri , dum mea delectent mala me vel denique fallant, quam sapere et ringi? fuit haud ignobilis Argis qui se credebat miros audire tragoedos 130 in vacuo laetus sessor plausorque theatro ; cetera qui vitae servaret munia recto more , bonus sane vicinus , amabilis hospes , comis in uxorem , posset qui ignoscere servis et signo laeso non insanire lagenae , 136 posset qui rupem et puteum vitare patentem hic ubi cognatorum opibus curisque refectus expulit elleboro morbum bilemque meraco et redit ad sese, ‘pol me occidistis, amici, non servastis* ait, 'cui sic extorta voluptas 140 et demptus per vim mentis gratissimus error.* nimirum sapere est abiectis utile nugis, et tempestivum pueris concedere ludum , ac non verba sequi fidibus modulanda Latinis,, sed verae numerosque modosque ediscere vitae. 145 quocirca mecum loquor haec tacitusque recordor : LIBEll II. 3^7 «i tibi nulla sitim finiret copia lymphae, narrares medicis : quod quanto plura parasti tanto plura cupis, nulline faterier audes? si volnus tibi monstrata radice vel herba 150 non fieret levius , fugeres radice vel herba proficiente nihil curarier : audieras , cui rem di donarent, illi decedere pravam stultitiam , et cum sis nihilo sapientior ex quo plenior es, tamen uteris monitoribus isdem? 155 at si divitiae prudentem reddere possent , si cupidum timidumque minus te , nempe ruberes, viveret in terris te siquis avarior uno . si proprium est quod quis libra mercatus et aerest , quaedam, si credis consultis, mancipat usus, 160 qui te pascit ager , tuus est , et vilicus Orbi, cum segetes occat tibi mox frumenta daturas , te dominum sentit . das nummos , accipis uvam , pullos , ova , cadum temeti . nempe modo isto paullatim mercaris agrum , fortasse trecentis i€5 aut etiam supra nummorum milibus emptum . quid refert , vivas numerato nuper an olim ? emptor Aricini quondam Veientis et arvi emptum cenat olus , quamvis aliter putat ; emptis sub noctem gelidam lignis calefactat aenum: 170 sed vocat usque suum , qua populus adsita certis limitibus vicina refugit iurgia ; tamquam sit proprium quicquam, puncto quod mobilis horae fiPlSTULAEUM nunc prece, nunc pretio, nunc vi, nunc morte supremi permutet dominos et cedat in altera iura . 176 sic quia perpetuus nulli datur usus et heres heredem alterius velut unda supervenit undam , quid vici prosunt aut horrea , quidve Calabris saltibus adiecti Lucani , si metit Orcus grandia cum parvis , non exorabilis auro ? 180 gemmas, marmor, ebur, Tyrrhena sigilla, tabellas, argentum , vestis Gaetulo murice tinctas , sunt qui non habeant , est qui non curat habere . cur alter fratrum cessare et ludere et ungui praeferat Herodis palmetis pinguibus , alter 185 dives et inportunus ad umbram lucis ab ortu silvestrem flammis et ferro mitiget agrum , scit Genius, natale comes qui temperat astrum, naturae deus humanae , mortalis in unum quodque caput , voltu mutabilis , albus et ater , 190 utar et ex modico quantum res poscet acervo tollam , nec metuam quid de me iudicet heres , quod non plura datis invenerit: et tamen idem scire volam , quantum simplex hilarisque nepoti discrepet et quantum discordet parcus avaro . 195 distat enim , spargas tua prodigus an neque sumptum invitus facias neque plura parare labores , ac potius , puer ut festis quinquatribus olim , exiguo gratoque fruaris tempore raptim . pauperies inmunda procul procul absit ; ego utrnm LIBER II. 329 200 nave ferar magna an parva , ferar unus et idem . non agimur tumidis velis aquilone secundo , non tamen adversis aetatem ducimus austris , viribus, ingenio, specie, virtute, loco, re extremi primorum , extremis usque priores . 205 non es avarus : abi . quid cetera iam simul isto cum vitio fugere ? caret tibi pectus inani ambitione ? caret mortis formidine et ira ? somnia , terrores magicos , miracula , sagas , nocturnos lemures portentaque Thessala rides? 210 natalis grate numeras ? ignoscis amicis ? lenior et melior fis accedente senecta? quid te exempta levat spinis de pluribus una ? vivere si recte nescis , decede peritis . lusisti satis , edisti satis atque bibisti : 215 tempus abire tibi est , ne potum largias aequo rideat et pulset lasciva decentius aetas. Q. HORATII FLACCI BE AKTE POETIC libjer. Humano capiti cervicem pictor equinam inngere si velit et varias inducere plumas ^ undique eollatis membris , ut turpiter atrum desinat in piscem mulier formosa superne 5 spectatum admissi risum teneatis amici? credite, Pisones, isti tabulae fore librum persimilem cuius velut aegri somnia vanae ngentur species, ut nec pes nec caput uni reddatur formae . pictoribus atque poetis »0 quidlibet audendi semper fuit aequa potestas . scimus, et hanc veniam petimusque damnsque vi cissim ; sed non ut placidis coeant inmitia, non ut serpentes avibus geminentur, tigribus agni, inceptis gravibus plerumque et magna professis pnrpureus, late qui splendeat , unus et alter adsuitur pannus, cum lucus et ara Dianae et properantis aquae per amoenos ambitus agros ' aut flumen Rhenum aut pluvius describitur arcus acd nunc non erat his locus, et fortasse cupressum' DE ARTE POETICA. 33t » scis simulare : quid hoc , si fractis enatat exspes navibus, aere dato qui pingitur? amphora coepit institui ; currente rota cur urceus exit ? denique sit quidvis , simplex dumtaxat et unum . maxima pars vatum , pater et iuvenes patre digni i decipimur specie recti : brevis esse laboro , obscurus fio ; sectantem levia nervi deficiunt animique; professus grandia turget; serpit humi tutus nimium timidusque procellae ; qui variare cupit rem prodigialiter unam , I delphinum silvis adpingit , fluctibus aprum . in vitium ducit culpae fuga , si caret arte . Aemilium circa ludum faber unus et unguis exprimet et mollis imitabitur aere capillos , infelix operis summa , quia ponere totum nesciet . hunc ego me , siquid conponere curem ^ non magis esse velim quam naso vivere pravo , spectandum nigris oculis nigroque capillo . sumite materiam vestris , qui scribitis , aequam viribus , et versate diu , quid ferre recusent , quid valeant umeri . cui lecta potenter erit res nec facundia deseret hunc nec lucidus ordo . ordinis haec virtus erit et venus , aut ego fallor , ut iam nunc dicat iam nunc debentia dici , pleraque differat et praesens in tempus omittat . in verbis etiam tenuis cautusque serendis , I hoc amet , hoc spernat promissi carminis auctor ». DE AETE 332 dixeris egregie, notnm si callida verbum reddiderit iunctura novum, si forte necessest indieiis monstrare recentibus abdita rerum, et *o fingere cinctutis non exaudita Cethegis continget, dabiturque licentia sumpta pudenter et nova fictaque nuper habebunt verba fidem s Graeco fonte cadent, parce detorta, quid aute Caeciho Plautoque dabit Romanus ademptum 85 Vergiho Varioque? ego cur, adquirere pauca si possum, invideor, cum lingua Catonis et Enn sermonem patrium ditaverit et nova rerum nomina protulerit, licuit semperque licebit signatum praesente nota producere nomen. «0 ut silvae follis pronos mutantur in annos, prima cadunt, ita verborum vetus interit aetas et invennm ritu fiorent modo nata vigentque . debemur morti nos nostraque : sive receptus terra Neptunus classis aquilonibus arcet , 65 regis opus , sterilisve palus diu aptaque remis i vicinas urbis alit et grave sentit aratrum , - seu cursum mutavit iniquum frugibus amnis f’ doctus iter melius : mortalia facta peribunt , 1 nedum sermonum stet honos et gratia vivax . I 76 multa renascentur quae iam cecidere cadentqne I quae nunc sunt in honore vocabula , si volet usua qnem penes arbitrium est et ius et norma loqueni res gestae regnmque ducumque et tristia bella J POETICA. 33S qno scribi possent numero , monstravit Homerus . versibus inpariter iunctis querimonia primum , post etiam inclusa est voti sententia compos , quis tamen exiguos elegos emiserit auctor , grammatici certant , et adhuc sub iudice lis est . Archilochum proprio rabies armavit iambo : hunc socci cepere pedem grandesque cothurni , alternis aptum sermonibus et popularis vincentem strepitus et natum rebus agendis . musa dedit fidibus divos puerosque deorum et pugilem victorem et equum certamine primum et in venum curas et libera vina referre . iescriptas servare vices operumque colores ;ur ego si nequeo ignoroque poeta salutor? 3ur nescire pudens prave quam discere malo ? T^ersibus exponi tragicis res comica non volt ; indignatur item privatis ac prope socco lignis carminibus narrari cena Thyestae . lingula quaeque locum teneant sortita decentem .. nterdum tamen et vocem comoedia tollit ratusque Chremes tumido delitigat ore; it tragicus plerumque dolet sermone pedestri , Telephus et Peleus cum pauper et exui uterque )roicit ampullas et sesquipedalia verba, i curat cor spectantis tetigisse querella . lon satis est pulchra esse poemata : dulcia sunto it quocumque volent animum auditoris agunto . 334 DE ARTE Ut ridentibus adrident , ita flentibus adflent humani voltus . si vis me flere , dolendumst primum ipsi tibi ; tum tua me infortunia laedent , Telephe vel Peleu ; male si mandata loqueris , 105 aut dormitabo aut ridebo . tristia maestum voltum verba decent, iratum plena minarum, ludentem lasciva , severum seria dictu . format enim natura prius nos intus ad omnem fortunarum habitum ; iuvat aut inpellit ad iram , 110 aut ad humum maerore gravi deducit et angit : post effert animi motus interprete lingua . si dicentis erunt fortunis absona dicta , Romani tollent equites peditesque cachinnum, intererit multum divusne loquatur an heros , 115 matnrusne senex an adhuc florente inventa fervidus , et matrona potens an sedula nutrix , mercatorne vagus cultorne virentis agelli , Colchus an Assyrius , Thebis nutritus an Argis , aut famam sequere aut sibi convenientia finge . 120 scriptor Homereum si forte reponis Achillem , inpiger , iracundus , inexorabilis , acer iura neget sibi nata , nihil non adroget armis . sit Medea ferox invictaque , flebilis Ino , perfidus Ixion , Io vaga , tristis Orestes . 125 siquid inexpertum scaenae conmittis et audes personam formare novam , servetur ad imum qualis ab incepto processerit et sibi constet . POETICA. 335 - difficile est proprie communia dicere ; tuque rectius Iliacum carmen deducis in actus 130 quam si proferres ignota indictaque primus . publica materies privati iuris erit , si non circa vilem patulumque moraberis orbem nec verbum verbo curabis reddere fidus interpres , nec desilies imitator in artum , C36 unde pedem proferre pudor vetet aut operis lex .. nec sic incipies ut scriptor cyclius olim , 'fortunam Priami cantabo et nobile bellum.* quid dignum tanto feret hic promissor hiatu ? parturiunt montes , nascetur ridiculus mus . C40 quanto rectius hic qui nil molitur inepte , * dic mihi , musa , virum , captae post moenia Troiae; qui mores hominum multorum vidit et urbis.’ non fumum ex fulgore , sed ex fumo dare lucem cogitat , ut speciosa dehinc miracula promat , D45 Antiphaten Scyllamque et cum cyclope Charybdin nec reditum Diomedis ab interitu Meleagri , nec gemino bellum Troianum orditur ab ovo : semper ad eventum festinat et in medias res non secus ac notas auditorem rapit et quae L50 desperat tractata nitescere posse relinquit , atque ita mentitur , sic veris falsa remiscet , primo ne medium , medio ne discrepet imum .. tu quid ego et populus mecum desideret audi si plausoris eges aulaea manentis et usque 336 DE ARTE 16B sessuri, donec cantor 'vos plaudite’ dicat, aetatis cuiusque notandi sunt tibi mores , mobilibusque decor , maturis dandus et annis • reddere qui voces iam scit puer et pede certo signat humum , gestit paribus colludere et iram 160 colligit ac ponit temere et mutatur in horas . inberbus iuvenis , tandem custude remoto , gaudet equis canibusque et aprici gramine campi , cereus in vitium flecti , monitoribus asper , utilium tardus provisor , prodigus aeris , 165 sublimis cupidusque et amata relinquere pernix . conversis studiis aetas animusque virilis quaerit opes et amicitias , inservit honori , conmisisse cavet quod mox mutare laboret, multa senem circumveniunt incommoda , vel quod 170 quaerit et inventis miser abstinet ac timet uti , vel quod res omnis timide gelideque ministrat , dilator , spe longus , iners , avidusque futuri , difficilis , querulus , laudator temporis acti se puero , castigator censorque minorum . 175 multa ferunt anni venientes commoda secum , multa recedentes adimunt : ne forte seniles mandentur iuveni partes pueroque viriles . semper in adiunctis aevo que morabimur aptis, aut agitur res in scaenis aut acta refertur. 180 segnius inritant animos demissa per aurem quam quae sunt oculis subiecta fidelibus et quae POETICA. 3S7 sipse sibi tradit spectator, non tamen intus digna geri promes in scaenam, multaque tolles ex oculis quae mox narret facundia praesens : 185 ne pueros coram populo Medea trucidet, aut humana palam poquat exta nefarius Atreus , aut in avem Procne vertatur , Cadmus in anguem . quodcumque ostendis mihi sic, incredulus odi . neve minor neu sit quinto productior actu 190 fabula quae posci volt et spectata repoxii . nec deus intersit nisi dignus vindice nodus inciderit ; nec quarta loqui persona laboret . actoris partis chorus officiumque virile defendat , neu quid medios intercinat actus 195 quod non proposito conducat et haereat apte . ille bonis faveatque et consilietur amice et regat iratos et amet pacare tumentis , ille dapes laudet mensae brevis , ille salubrem iustitiam legesque et apertis otia portis , 200 ille tegat conmissa deosque precetur et oret ut redeat miseris , abeat fortuna superbis . tibia non ut nunc orichalco vincta tubaeque aemula , sed tenuis simplexque foramine pauco adspirare et adesse choris erat utilis atque 205 nondum spissa nimis conplere sedilia flatu : quo sane populus numerabilis, utpote parvus, et frugi castusque verecundusque coibat . postquam coepit agros extendere victor et urbis fioiAtius. ed. 1111. 22 338 BE ARTE latior amplecti murus vinoque diurno 210 placari Genius festis inpune diebus , accessit numerisque modisque licentia maior . indoctus quid enim saperet liberque laborum rusticus urbano confusus , turpis honesto ? sic priscae motumque et luxuriem addidit arti 215 tibicen traxitque vagus per pulpita vestem ; sic etiam fidibus voces crevere severis et tulit eloquium insolitum facundia praeceps utiliumque sagax rerum et divina futuri sortilegis non discrepuit sententia Delphis . 220 carmine qui tragico vilem certavit ob hircum , mox etiam agrestis satyros nudavit et asper incolumi gravitate iocum temptavit eo quod inlecebris erat et grata novitate morandus spectator functtisque sacris et potus et exlex , 225 verum ita risores , ita commendare dicacis conveniet satyros , ita vertere seria ludo , ne quicumque deus , quicumque adhibebitur heros , regali conspectus in auro nuper et ostro , migret in obscuras humili sermone tabernas, 230 aut , dum vitat humum , nubis et inania captet « effutire levis indigna tragoedia versus, ut festis matrona moveri iussa diebus , intererit satyris paullum pudibunda protervis . non ego inornata et dominantia nomina solum *36 verbaqne , Pisones , satyrorum scriptor amabo . POETICA. 330 nec sic enitar tragico differre colori, nt nihil intersit Davusne loquatur et audax Pythias emuncto lucrata Simone talentum , an custos famulusque dei Silenus alumni . 240 ex noto fictum carmen sequar , ut sibi quivis speret idem , sudet multum frustraque laboret ausus idem: tantum series iuncturaque pollet, tantum de medio sumptis accedit honoris» silvis deducti caveant , me indice , fauni 245 ne velut innati triviis ac paene forenses aut nimium teneris iuvenentur versibus umquam aut inmunda erepent ignominiosaque dicta : offenduntur enim quibus est equus et pater et resy nec, siquid fricti ciceris probat et nucis emptor, 250 aequis accipiunt animis donantve corona . syllaba longa brevi sublecta vocatur iambus , pes citus ; unde etiam trimetris adcrescere iussit nomen iambeis , cum senos redderet ictus primus ad extremum similis sibi : non ita pridem , 265 tardior ut paullo graviorque veniret ad auris , spondeos stabilis in iura paterna recepit commodus et patiens , non ut de sede secunda cederet aut quarta socialiter . hic et in Acci nobilibus trimetris adparet rarus , et Enni 260 in scaenam missos cum magno pondere versus aut operae celeris nimium curaque carentis aut ignoratae premit artis crimine turpi . 22 * 340 DE ARW non quivis videt inmodulata poemata iudex ^ et data Romanis venia est indigna poetis . 265 idcircone vager scribamque licenter ? an omnb visuros peccata putem mea, tutus et intra spem veniae cautus ? vitavi denique culpam , non laudem merui . vos exemplaria Graeca nocturna versate manu , versate diurna . 270 at vestri proavi Plautinos et numeros et laudavere sales , nimium patienter utrumque ne dicam stulte , mirati , si modo ego et vos scimus inurbanum lepido seponere dicto legitimumque sonum digitis callemus et aure . 275 ignotum tragicae genus invenisse camenae dicitur et plaustris vexisse poemata Thespis quae canerent agerentque peruncti faecibus ora , post hunc personae pallaeque repertor honestae Aeschylus et modicis instravit pulpita tignis 2^0 et docuit magnumque loqui niti que cothurno ^ successit vetus his comoedia , non sine multa laude : sed in vitium libertas excidit et vim • dignam lege regi : lex est accepta chorusque turpiter obticuit sublata iure nocendi . ; 286 nil intemptatum nostri liquere poetae , nec minimum meruere decus vestigia Graeca j ausi deserere et oelebrare domestica facta , j nec virtute foret clarisve potentius armis POETICA. 341 90 quam lingua Latium , si non offenderet unum quemque poetarum limae labor et mora . vos , o Pompilius sanguis , carmen reprendite quod non multa dies et multa litura coercuit atque praesectum deciens non castigavit ad unguem . 9B ingenium misera quia fortunatius arte credit et excludit sanos Helicone poetas Democritus , bona pars non unguis ponere curat ^ non barbam, secreta petit loca, balnea vitat, nanciscetur enim pretium nomenque poetae , >0 si tribus Anticyris caput insanabile numquam tonsori Licino conmiserit . o ego laevus , qui purgor bilem sub verni temporis horam . non alius faceret meliora poemata : verum nil tanti est . ergo fungar vice cotis , acutum 6 reddere quae ferrum valet , exsors ipsa secandi ; munus et officium , nil scribens ipse , docebo , unde parentur opes , quid alat formetque poetam , quid deceat , quid non , ,quo virtus , quo ferat error, scribendi recte sapere est et principium et fons . 0 rem tibi Socraticae poterunt ostendere chartae , verbaque provisam rem non invita sequentur . qui didicit patriae quid debeat et quid amicis , quo sit amore parens, quo frater amandus et hospes quod sit conscripti , quod iudicis officium , quae ) partes in bellum missi ducis , ijle profecto reddere personae scit convenientia cuique . 342 DE ARTE respicere exemplar vitae morumqne inbebo doctum imitatorem et vivas hinc ducere voces • interdum speciosa locis morataque recte S20 fabula nullius veneris , sine pondere et arte , valdius oblectat populum meliusque moratur qnam versus inopes rerum nugaeque canorae . Grais ingenium , Grais dedit ore rotundo musa loqui, praeter laudem nullius avaris • tzh Romani pueri longis rationibus assem discunt in partis centum diducere . ‘ dicat filius Albini , si de quincunce remotast uncia, quid superat? poteras dixisse/ 'triens/ 'eu» rem poteris servare tuam . redit uncia , quid fit ? * 330 ‘semis/ an , haec animos aerugo et cura peculi cum semel imbuerit , speramus carmina fingi posse linenda cedro et levi servanda cupresso ? aut prodesse volunt aut delectare poetae aut simul et iucunda et idonea dicere vitae . 336 quidquid praecipies , esto brevis , ut cito dicta percipiant animi dociles teneantque fideles . omne supervacuum pleno de pectore manat . ficta voluptatis causa sint proxima veris , ne quodcumque volet poscat sibi fabula credi , 340 neu pransae Lamiae vivum puerum extrahat alvo . centuriae seniorum agitant expertia frugis , celsi praetereunt austera poemata Ramnes : omne tulit punctum qui miscuit utile dulci , POETICA. 343 lectorem delectando pariterque monendo . 345 hic meret aera liber Sosiis , hic et mare transit et longnm noto scriptori prorogat aevum . sunt delicta tamen quibus ignovisse velimus : nam neque chorda sonum reddit quem volt manus et mens , 360 poscentique gravem persaepe remittit acutum , nec semper feriet quodcumque minabitur arcus , verum ubi plura nitent in carmine , non ego paucis offendar maculis , quas aut incuria fudit aut humana parum cavit natura, quid ergost? 355 ut scriptor si peccat idem librarius usque, quamvis est monitus , venia caret , ut citharoedus ridetur , chorda qui semper oberrat eadem , sic mihi , qui multum cessat , fit Choerilus ille , quem bis terve bonum cum risu miror ; et idem 360 indignor quandoque bonus dormitat Homerus, verum operi longo fas est obrepere somnum . ut pictura poesis : erit quae , si propius stes , te capiat magis , et quaedam , si longius abstes ; haec amat obscurum , volet haec sub luce videri , indicis argutum quae non formidat acumen ; 365 haec placuit semel, haec deciens repetita placebit, o maior iuvenum , quamvis et voce paterna fingeris ad rectum et per te sapis , hoc tibi dictum tolle memor , certis medium et tolerabile rebus recte concedi : consultus iuris et actor 344 DE ARTE 370 causaruin mediocris abest virtute diserti Messallae nec scit quantum Cascellius Aulus , sed tamen in pretio est : mediocribus esse poetis non homines , non di , non concessere columnae . ut gratas inter mensas symphonia discors 375 et crassum unguentum et Sardo cum meile papaver offendunt , poterat duci quia cena sine istis , sic animis natum inventumque poema iuvandis . si paullum summo decessit , vergit ad imum . ludere qui nescit , campestribus abstinet armis^ 380 indoctusque pilae discive trochive quiescit , ne spissae risum tollant inpune coronae : qui nescit versus , tamen audet fingere, quidni? liber et ingenuus , praesertim census equestrem summam nummorum , vitioque remotus ab omni. 385 tu nihil invita dices faciesve Minerva : id tibi indicium est , ea mens . siquid tamen olim scripseris , in Maeci descendat iudicis auris et patris et nostras, nonumque prematur in annum, membranis intus positis ; delere licebit 390 quod non edideris ; nescit vox missa reverti . silvestris homines sacer interpresque deorum caedibus et victu foedo deterruit Orpheus , dictus ob hoc lenire tigris rabidosque leones . dictus et Amphion , Thebanae conditor arcis , 395 saxa movere sono testudinis et prece blanda ducere quo vellet, fuit haec sapientia quondam,. POETICA . 345 publica privatis secernere , sacra profanis , concubitu prohibere vago , dare iura maritis , oppida moliri , leges incidere ligno . 400 sic honor et nomen divinis vatibus atque carminibus venit . post hos insignis Homerus Tyrtaeusque maris animos in Martia bella versibus exacuit : dictae per carmina sortes et vitae monstrata via est et gratia regum 406 Pieriis temptata modis ludusque repertus et longorum operum finis : ne forte pudori sit tibi musa lyra sollers et cantor Apollo . natura fieret laudabile carmen an arte , quaesitum est. ego nec studium sine diyite vena,^ 410 nec rude quid possit video ingenium: alterius sic altera poscit opem res et coniurat amice . qui studet optatam cursu contingere metam , multa tulit fecitque puer , sudavit et alsit , abstinuit Venere et vino ; qui Pythia cantat 416 tibicen , didicit prius extimuitque magistrum . nec satis est dixisse ‘ ego mira poemata pango : occupet extremum scabies : mihi turpe relinqui et quod non didici sane nescire fateri .* ut praeco , ad mercis turbam qui cogit emendas > 420 adsentatores iubet ad lucrum ire poeta dives agris , dives positis in fenore nummis , si vero est , unctum qui recte ponere possit et spondere levi pro paupere et eripere artis 346 DE ARTE litibus inplicitum , mirabor si sciet inter 426 noscere mendacem verumque beatus amicum . tu seu donaris seu quid donare voles cui , nolito ad versus tibi factos ducere plenum laetitiae : clamabit enim ‘ pulchre , bene , recte ,* pallescet super his , etiam stillabit amicis 430 ex oculis rorem , saliet , tundet pede terram . ut qui conducti plorant in funere dicunt et faciunt prope plura dolentibus ex animo , sic derisor vero plus laudatore movetur . reges dicuntur multis urguere culullis 435 et torquere mero quem perspexisse laborant an sit amicitia dignus : si carmina condes , numquam te fallant animi sub volpe latentes . Quintilio siquid recitares , ‘ corrige sodes hoc ’ aiebat ' et hoc / melius te posse negares 440 bis terque expertum frustra , delere iubebat et male tornatos incudi reddere versus . si defendere delictum quam vertere malles , nullum ultra verbum aut operam insumebat inanem, quin sine rivali teque et tua solus amares . 446 vir bonus et prudens versus reprendet inertis, culpabit duros , incomptis adlinet atrum transverso calamo signum , ambitiosa recidet ornamenta , parum claris lucem dare coget , arguet ambigue dictum , mutanda potabit , 460 fiet Aristarchus ; non dicet ‘ cur ego amicum POETICA . 347 offendam in nugis ? ’ hae nugae seria ducent in mala derisum semel exceptumque sinistre . ut mala quem scabies aut morbus regius urguet aut fanaticus error et iracunda Diana , 465 vesanum tetigisse timent fugiuntque poetam qui sapiunt : agitant pueri incautique secuntur . hic dum sublimis versus ructatur et errat , si veluti merulis intentus decidit auceps in puteum foveamve , licet * succurrite * longum 460 clamet ‘io cives’ , non sit qui tollere curet, si curet quis opem ferre et demittere funem, ‘ qui scis an prudens huc se proiecerit atque servari nolit ? ’ dicam , Siculique poetae narrabo interitum . deus inmortalis haberi 466 dum cupit Empedocles, ardentem frigidus Aetnam insiluit . sit ius liceatque perire poetis , invitum qui servat idem facit occidenti . nec semel hoc fecit , nec si retractus erit iam , fiet homo et ponet famosae mortis amorem . 470 nec satis adparet cur versus factitet ; utrum minxerit in patrios cineres , an triste bidental moverit incestus : certe furit, ac velut ursus , obiectos caveae valuit si frangere clathros , indoctum doctumque fugat recitator acerbus ; 475 quem vero arripuit , tenet occiditque legendo , non missura cutem , nisi plena cruoris , hirudo , LIP8IAE INPRESSIT W. WIGANI>. V UNIVER8ITY OF ILLINOB-URBANA 2 081854694