ser.2 
 no. 3 
 
 0^ THP 
 
 UNIVERSITY cf ILLINOIS 
 
 University of Cincinnati 
 
 Bulletin No. 3 
 
 aAINUARY, 1901 
 
 Series II. Publications of the University of Cincinnati. Vol. I. 
 
 The TVacidas Commentary 
 on Statius 
 
 BY 
 
 JOHN M. BURNAM, Ph. D. 
 
 Professor of Latin 
 
 The University Bulletins are issued Quarterly* 
 
 Entered at the Post Office at Cincinnati, Ohio, as second-class matter. 
 
 UNIVERSITY PRESS 
 Cittcianati, Ohi* 
 
«• 
 
T"u£r4 ^°- ^ffJ S::te stamped 
 ^^n ITs 00 Wr each lost bo«.k. 
 
 HiBiflS? 
 
 I^PR ii 11997 
 
 When 
 previoa 
 
 renewing to !*«"• 
 
 ^ritenewduedatebdo. 
 
 s due <to^^ 
 
Digitized by the Internet Archive 
 
 in 2012 with funding from 
 
 University of Illinois Urbana-Champaign 
 
 http://archive.org/details/placiduscommenta23lact 
 
THE 
 
 Placidus Coiiinientary on Statins 
 
 ig 
 
 BY 
 
 JOHN M. BURNAM, Ph. D. 
 
 Professor of Latin, 
 
 UNIVERSITY PRESS, 
 CINCINNATI, O. 
 

 
 "^^^e 
 
 The Placidus Commentary on Statins, 
 
 The po^et Statins attained reciognition asi a classic alm'O'st in his 
 own time;^ and as siich^ became the ohiect of learned comment on 
 the part of the school teaichers and professors of rhetoric in, per- 
 haps, the early centuries of the emrpire. At all events, there exists 
 in a consideraible nnmhier of manuscripts a body of glosses, scholia, 
 etc., ascribed to' a certain Lactantius or Lnctatins Placidus. This 
 comanentary is a:ssigned in the T'enffel-Schwabe History of Roman 
 Literature to the fifth century, and the author is identified with 
 the gi^ammarian, glosisator and scholiast of the samie name, who^ has 
 left uis a series of notes on Cicero. The manuscripts, in most in- 
 stances, identify him with the famous Christian writer Caelius Lac- 
 tantius Finiiianus. 
 
 Until quitiC recently, the vulgate text of these scholia was that of 
 Lindenbrog, or as he Latinized his name, Tiliobroga; his Statins 
 with the Placidus notes appeared at Paris in; 1600, and was: reprinteid 
 at Lyons in 1654. Lindenbrog depended for his text on manuscripts 
 very much inferior to some now known, and very much like a Brux- 
 ellensis mentioned by Cumont, "Textes et Monuments figures re- 
 latifs aux Mysteres de Mithra," vol. II, p. 46. In 1898 the well- 
 known Leipsic publishing house of B. G. Teubner sent out a® the 
 third volume of the works of Statins, "Lactantii Placidi qui dicitur 
 Oomnientarios in Statii Thebaida et commentarium in Achilleida 
 recensuit Eicardus Jahnke." J. had the use of the notes for just 
 such an enterprise left by Kohlmann, and acknowledges the; assist- 
 ance of Klotz, Kelter, Vollmer and Usener. He gives as the manu- 
 script foundation for his text the following codicesi: 
 
 Monacensis 19482 (M), Parisinus 8063 (Pa),Parisinus 8064 (Pb), 
 Parisinus 10317 (Pc), Bambergensis M IV 11 {Barnl).), Casselanus 
 MJscr. poet. fol. 8 (C asset), Gudianus 54 (Gudian.), and lastly, Mon- 
 
 (3) 
 
acen'sis 6396 (Mon.) He divides all the existing manuscripts' into 
 two classes, those that have the eommentaTy apart from the poet's 
 text, and those that show that Ciommentary in the margin and 
 along with Statins himself. J., however, has actually used only four 
 codices, viz. : M, Pa, Ph and Mon., expreissing the hope' that he has 
 laid the foundation on which others may build. 
 
 I propose to discuss, in a series of papers, some manuscripts men- 
 tioned by Jahnke, and some others that seem to be entirely un- 
 known to the generality of scholars. I begin with Paris. 10317. 
 
 This codex was partly used by Kohlmann, "ISTeue Scholien zur 
 Thebais des Statins, Posen 1873," a v/ork which I regret not having 
 seen; and again, in "Lactantii Placidi in Statii Thebaida, 3, 1-323 
 Oommentarii, Emiden, 1887." It has received treatment from C. 
 Wotke also in "Eranos Vindobonensis 1893," who arrives at the con- 
 clusion that the manuscript has no value for the criticism of the 
 poet's text; for a contrary opinion, vid. Jahnke, p. 8, and his ar- 
 ticle in the Philogus XXXII, p. 130 ss. For a good facsimile, vid. 
 Chatelain, "La PaleogT&phie des Classiques Latins" pi. CLXIII and 
 his commentary. 
 
 This codex contains a number of notes, most of them long, and 
 in the majority of cases historical or mythological in character; they 
 have been only partially published in the articles above referred to. 
 It is the purposie of the present paper tO' reproduce them, with the 
 indication of their source or parallels, so- far as these; can be de- 
 terjnined. Usually the text is conventionalized in spelling. Some^ 
 times I have given thei readingsi of the manuscript for the purposes 
 of comparison. The syllable (Add.) preceding a note means that it 
 is additional to what is found in L. or J. on the same passage. 
 
 While Chatelain has given a good description of this codex, a 
 closer study of it has^ disclosed a- few facts that he has not noticed. 
 On account of the heading, he had guessed that it might owe its 
 origin to the scriptorium of Eiptemach, or Echternach, a convent 
 founded by English mionks in the Luxemburg country in the year 
 698. This attribution is amply confirmed by the following 
 marginal glosses to the Thebaid, none of which (so far as I know) 
 have as yet found their way into print: 
 
 1. Th. II, 553 (indagine) haga. 
 
 2. Ill, 233, turba id est druuo. 
 
 3. Ill, 511 (sitriges), hexa. 
 
 4. VIII, 617 (pandionie uolucres), sualououii^ 
 
 (4) 
 
Let the Germanist deteiTminie: tbe particfular dialect represented 
 by these words; in any event, they point tO' N'orth German' terri- 
 tory, or its immediate neighborhooid. 
 
 An inveistigation of the errors and confusions, which occur in 
 this manuscript shows thait the sicribe had before him -an archetype 
 in the Spanish or Visigothic hand; that the: writing wasi more 'or 
 le®9 cursiYe, and employed so'me of the usual abbreviations. Let 
 the reader observe thei following points: 
 
 1. a and u are oonstantly confused; e. g., II, 715, tautela is for 
 tutela; III, 16, natare stands for naturae; V, 432, alterius for ul- 
 terius. These are only a, few amiong many instances which might 
 be citeid, and they show that a was open^ — one of the leading char- 
 acteristics of the Spanish style. 
 
 2. u (v) occurs for b. This indioat.es either a very early arche- 
 type or one of Visigothic character. This confusion is still one of 
 the peculiarities of Spanish pronunciation. 
 
 3. Spanus and its derivatives are reguhirly used for hispianiis, 
 &c. 
 
 4. Tiwo letters that always cause trouble in the Visigothic hand 
 are p and q, so great is their resemblance. Cf. IX, 475, spqualore. 
 Tbe long Isidore extract, VI, 576, hasP for quod noi less than nine 
 times. Here the scribe had before him a ? which he mistook for 
 the current pro sign. 
 
 5. t and d exchange places in IX, 474, where we find natandes 
 for natantes, and in XI, 571, the scribe has written artant'O instead 
 of artando. This error is very easy when the manuscript is of the 
 eighth century and the writing is cursive' Visigothic. Vid. Merino 
 Escuela Paleographica 3, no. 3. 
 
 6. At VI, 476, eto appears for eo', 'and 7. at II, 518, utrius for 
 verius. Here again we have blunders easily made in reading such 
 an archetype as wei have supposed. 
 
 8. uagiantur, VI, 642, for variantur is a probable: error, when 
 the writing is an early cursive. 
 
 9. When the scribe wrote curstumina. for Crustumina,, VI, 576, 
 and eonpersa for oompressa., X, 850, he reproduced two^ exaimples of 
 the well known Spanish metathesisi, which is still current in the 
 Iberian peninsula. 
 
 10. In III, 16, nt occurs at the end of a word where we must 
 correct to= rit; conversely, I, 478 of the same biook, rt is there for nt. 
 These mistakes are due to the interiaeings of the cursive style. 
 
 (5) 
 
11. The same explan'Ritioii holds good for such a blunider as in 
 XII, 434, where ex is reaid for et. 
 
 Here is a mass of evidemce siifficieat to prove the staitement that 
 the archetype must have been in a more or less cursive Spanish 
 hand; that the hand employeid abhreviations, too, is shoiwn by an- 
 other set of mistakes' — e. g., unde is never correctly written, appear- 
 ing ais unus or unum. The copyist wais deceived by seeing un with 
 the upper bar of contra,ction, a sign wliich he wrongly interpreted. 
 The above-mentioned confusion of pro and quod looks in the sam^e 
 direction. In YIII, 869, homineis standsi for hoe est, the osivase be- 
 ing another abbreviation. 
 
 The occurrence of lacunae at .short distances from each other 
 miakes it possible that the Placidus was in short lines, or perhaps in 
 the margin, as in the copy under discussion. 
 
 If we now ask whether the age of the archetype can be fixed 
 with any de^gree of certainty, it seems that the evidence is sufficient 
 to justify the conclusion that it was not later than the end of the 
 eighth century. For after that time the Spanish hand becomes too 
 regular to pass for cursive. Before that epoch, we could hardly ex- 
 pect ordinary manuscripts tO' show any contractions. With this 
 much determined, I think we have a better basis for the criticism 
 of the Placidus scholia than before. 
 
 Whence came these notes? The ultimate sources were cliieliy 
 Cicero, Yarro and Verrius Flaoeus, but they were not imimediately 
 known to the compiler, who has drawn on collections at siecond- 
 hand, like those of Pliny, Solinus, Servius, Fulgentius iand Isidore. 
 In a very large number of passages this text coincides with that 
 of the Yatican Mythographers. 
 
 (6) 
 
Th. I, 64. Ideo' dicitur trifida vel quia mntnita est tribus ordini- 
 bus murormn vel quia in tria diducitur pronifunctioria,, vel etiam 
 quia in fine eius promunotorii sit sitia. 
 
 275. Oenomiaiis. . .Elidis rex pian^am habiiit filiam noauine Hip- 
 piodamiam, qui etiam habiiit eqiios celoeissimos utpote ventornm 
 iilios; qui procos filiae suae sub liaic ciondicione vocavit ad cuTule 
 ceTtamen ut aut victus traderet filiam aiit victos necarert. (Serv. 
 GeoTg. Ill, 7; Mytli. Yat. 1, 21, 204; II, 146; Plac. Th. II, 166, 185.) 
 279. Id est mentitur se habere' tui corporis bustum. Ideo enim 
 Gretemses dicunt sei habere, quia ibi natus est et nutritus; cuius fa- 
 bula talis est. Saturnus! p'Ostqua.m a Themide^ oracula suscepit se piosise 
 a regno' pelli, natios ex Ehea uxore devorabat; quae natu laetata 
 nymphi'S oommenidavit in niiO'ute Dictaeo, ubi apes eum aluerunt et 
 adhibentes (1. adhibiti) sunt C'uretes et Corybantes qui tinnitu 
 aeris prohibebanrt audiri va-gitum. Ideo autem fingitur illic esse nu- 
 tritus ut Sallustius (His't. Frag. Ill, 14 M.) dicit quia primos con- 
 stat contentos religione deorum. Be Greta multi dubitant in quo 
 miari sit sita. N'am apud chorographos legimus quaeque in quo' mare; 
 ita Sardinia in Africano, Delosi in Aegaeio: de Gteta enim dubitant. 
 Nami in parte mare lilibeum (1. Lybium) in parte: Aegyptium, in 
 parte Aehaicum, in parte Ionium respicit. Ergo in medio ponto est. 
 (Serv. Aen. III. 104; Plac. Aeh. I. 387; Myth. Yat. I. 104; II. 16; 
 III, 510.) 
 
 286. Id est tibi caros ut Yergilius (Aen. I, 24). "Pro caris gesse- 
 rat Argis." No'tandum est quod Argos' numero' singulari generis 
 neutri est ut Horatius (Od. I, 7, 9) "Aptum dicet equis^ ditesque 
 Mycenais." In plurali miasculini, ut hi Argi. Geterum derivatio no- 
 minis ArgivO'S facit non Argos. (Serv. Aen. I. 24; cf. Prob. Gath. 
 22, 13 K.) 
 
 338. Rorem ferente. Nam omnis ros omnisque umor in cor- 
 pore lunae oonstare videtur. Ideoque secundum incrementum vel 
 diminutionem lunae umiores in anim'alibus', vel etiam in arboribus 
 mxitari videmus. ISTam hi plenius rore perfundi videntur qui sub 
 eorpore luniae caelo isereno imdegent (1. indigent). (Gf. Pithoei Gata- 
 lecta ap. Fore, sub rorifluo.) 
 
 Biga autem dicitur duorum equorum quasi biiuga. Et notandum 
 poetica licentia nomen singulariter proferri; quod pluraliter secun- 
 dum artem fieri debebat. (Add. alia manus, sicut Donatus dicit in 
 secunda editione). (Gf. Serv. Aen. II, 272; Pomp. 167, 20-21 K.; 
 Beda Orth. 267, 21-22 K.) 
 
 343. Proprie iubar lucifer dicitur quod iubag lucis effundat, 
 
 (7) 
 
unde etiam quicquid splendit iubar dicitiir (ut) argentic gemmarum. 
 Eist autem lucifer in'terdiim lovis^ plerumqiT© Veneris sitella et f acit 
 hoc iubar huius iubaris. (Serv. Aen. lY. 130: Is. Or. III. 71, 18; 
 cf. Yarro L. L. YII. 76; Fest. Paul. 100; Prob. Cafth. 11, 34 K.) 
 
 477. Prima Furiarum Allecto. Allecto Graece impaiisibilis dici- 
 tur, Tesipbone quasi rovrwv <pajvy] id est isrtarum vox, Magaera 
 aiitem quasi p-eydlrj ept^ id est magna comtentio. (Fiilg. Myth. I, 
 6; Myth. Yat. I, 109; II, 12; III, 6, 23.) 
 
 520. Tan git Riomanam superfluitatem, qui, ut Cato ait, in atri.o 
 et in duobus epulabantur ferculis. luvenal. (I, 94-95) "Quis fercula 
 septem secreto cenavit avus?" Unde quia bonoratiores erant, cus- 
 todes liminum adhibebant. Yerg. (Aen. IX, 647-8) "Qui Diardanio 
 Anchisae armiger ante fuit, fidusqu© ad limina custos." Ibi etiam. et 
 eulina erat, unde atrium dicitur quasi atmm. (Serv. Aen. I. 726; 
 cf. Is. Or. XY, 3, 4.) 
 
 Teretes vero rotundas. Nam teres proprie dicitur lotundum 
 aliquid cum longitudine, ut oolumnai cylindrum. (Cf. Fest. p. 363; 
 Serv. Buc. YIII, 16; Aen. YI, 207; Is. Or. XY, 2, 16.) 
 
 521. A lychno lucerna dicta est, unde brevis est lu. luvenal. 
 (1. Pers. Y. 181) "Disposite pinguem nebulam vomuere lucemae." 
 (Serv. Aen. I, 726; Is. Or. XX, 10, 2.) 
 
 526. S'olio, scilicet regali cathedra. Elst autem sedes ex solido 
 ligno facta ad tutelam. regii corporis facta. Siane ebur eboris facit 
 non eburis sicut murmur murmuris. Unde quia in principalitatis 
 declinatione varietas invenitur, etiam derivatio varia est. ISTam 
 ebumus facit, ab eo quod est ebur: eburneus ab eo quod est eboris. 
 Dicitur autem ebur a barro hoc est elefante. Ut Horatius (Epod. 
 XII, 1) "'Quid tibi vis mulier nigris dignissima barris?" (Serv. Aen. 
 I, 506; Is. Or. XX, 11, 10; Diff. Yerb. 524.) 
 
 562. luno rivali Latonae mionstrum Pythonem misit, ob quem 
 cum fuguret, ad insulam Delon pervenit atque ibi duos filios pro- 
 genuit Dianam et Apollinem; quae statim Diana obstetrix matris 
 fuit in illo Ap'ollindis partu, qui Apollo aceepto arcu et pharetra 
 P3rthonem occidit. Cuius Pythonis coria (1. corio) Apollinis altare 
 apud Delon festis operiebatur diebus. (Cf. Hyg. Fab. 53, 140; Serv. 
 Aen. Ill, 73; Plac. Th. lY, 795, Y. 533, Ach. I, 206; Myth. Yat. I, 
 13, 37, 113; II. 17, 19; III. 8, 1, 3-5.) 
 
 643. (Add.) Est autem ager "sdcinus Troiae plenus thymbra, 
 in quO' eius templum est et nemus. Sane quia Graece thymbre 
 (06fj.(3p7j) facit, in derivatione diphthong'on mutat ut Aethne 
 
 Aethnaeus, Dirce Diroaeus. (Serv. Aen. III. 85.) 
 
 (8) 
 
710. (Add.) INaiTi eiiis iecur vnltur exedit quamvis Homems 
 (Od. XI. 576 s's.) dicait vicisisim duos vultures sibi succedere. (Sery. 
 Aen. YI. 595; Myth. Viat. I. 13, II. 104, 105.) Declmatur v€to 
 Tityos Tityi, sicut Delosi Deli. (SeiT. Aen.. YI. 595). Quod ideo 
 fingitur quiai Tityos est amior vel libido quaei secunduin: physicos in 
 iec'ore est, sicut risus in splene iraicundia in f elle: unde etiam exesus 
 a vulture dicitur in poenam remasci quia libidini non est satis res 
 semel peracta^ sed revirescat. Horatius (Od. III. 4, 77) "Ineontinen- 
 tis nee Tityi iecur." (Se-r^^ Aen. YI. 596; Is. Or. XI. 1, 125, 127; 
 Myth. Yat. I. 13, II, 105, III, 6, 5; Macr. Oomm. I. 10, 12.) 
 
 713. Phlegyas filius Martis habuit Coroniden filiam quam Apollo 
 vitiavit, unde suscepit Aeiscukpium: quod pater dolens incendit 
 Ap'oUinis templum apud Delphos et eius saigittis est apud inferos 
 trusus. (Serv. Aen. YI. 618; Myth. Yat. I. 115, 205; II, 22, 108, 
 128.) 
 
 II. 58. (Add.) Quando dixit mediae, ad naturairn isideris respexit: 
 nam inter caelum et terram, certis discretis spatiis, septem sidera 
 pendent, quae vocantur errantia, cum errant nulla minus illis. Quo- 
 rum summmn Saturni sidus est, ideoque minimum videtur: inde, 
 inferior lovis e'st circulus; tertium Martis sidus igne ardens solis 
 vicinitate. Infna, s^olem ambit ingens sidus Yeneris: proximuan illi 
 Mercurii circulo fertur. Sed omnium ammirationem vincit novissi- 
 mum sidus tenis familiarissimum Luniae. IdeO' autem dixit silentia 
 mediae lunae, quia Luna media est inter sidus Mercurii Terraeque 
 posdtionem. (Plin. N. H. II. 12, 32, 34, 36, 39, 40.) 
 
 95. (Add.) Graecia enim quantum stupenda mendacio, tantum 
 est aidmiranda commento. Tiresias enim in modum tempioris: p'Osue- 
 runt quasi 0ipou? mcov id est mera perennitas. Errgo ex uno tem- 
 pore quod masculinum est quod eodem clausa soliditas est ger- 
 minum, dum coeuntia sibi affectu animialia viderit. Eaque: virga id 
 est ae^stu fervoris percusserit, in femineum sexum eonvertitur id est 
 in aestiaitis fervorem. Ideo^ vero aestatem p'osueirunt in miodum 
 feminae, quod omnia patefacta eodem tempore suis emergunt fol- 
 licuiis; et quia duo 'concipiendi sunt tempera, veris et autumni, 
 iterum eonceptu prohibito ad pristinam redit imiaginem. Autumnus 
 enim ita omnia masculino eorpore astringit quO' cionstrictis arborum 
 venis vitalis suetransennas commerciales stringens foliorum mar- 
 culentam detundat calvitiem. Denique! duobus dis id est duobus 
 elementis arbiter quaeritur igni atque aeri de genere vario amiods 
 certantibus: denique iustum profert iudicium. In fructificandis 
 enim germindbus dupla aeri et igni materia suppetit. Aer enim et 
 
 (9) 
 
maritat in glaebis et producit in f oliis et gravidat in f olliculis. Sol 
 enim matnrare tantum noyit in granis. ISTiaim nt hoc vernm sit, cae- 
 catur eitiam a Innone, ilia videlicet cansa quod hiemps aeris nnbilo 
 ealigante nigrescat. luppiter vero occnltis vapioribiis conceptionale! et 
 (1. ei) factum et futuri germinis ministrat id est praeisentiam (1. 
 praescientiam). (Fnlg. Myth. II. 8; Myth. Vat. I. 16; II. 84; III. 
 4, 8.) 
 
 202. Metonymia eisit dnm piosnit deiinii pro ipsis nnptiis. Hy- 
 menaens vero iit pleriqne dicunt dens nnptiamni; nt alii vero dicnnt, 
 quidam inveniiS fnit qni die nnptia,rum mina oppressns est. Unde 
 expiationis causa noaninatur in nu^ptiis: sed falsum est. IsTiam vitari 
 miagis dehuit nomen extineti. Sed hoc magis habet veritatisi; H}^- 
 menaeus quidam apud Athemasi inteir h-elM, saevissimia virgines^ libeir- 
 avit, quam ob' causam nubentes eius invo'cant numen quasi liber- 
 atoris virginitatis. Ilinc etiam apud Eomano'S^ T^alassio vocatur; cum 
 enim in raptu Sabinarum plebeiius quidam raptam pulcherrimam 
 duceret, ne ei auferretur ab aliquo^, Thalaissionis eiam ducis nobilis 
 esse simulavit, cuius nomine fuit tuta virginitas. (Serv. Aen. IV. 
 99 D.; cf. Plac. Th. III. 283; Myth. Vat. I. 75; II. 219; III. 11, 13; 
 Liv. I. 9, 12.) 
 
 237. Pallas aea — (rasura) id est Tiitonia: Minerva et Athene 
 eadem esit. Secundum fabulam Pallas vocatur a Pallante gigante 
 quern interfecisse f ertur iuxta paludem Tritoniam; quod ideo fingi- 
 tur quia sapientia interficit iacenterm in Into miserabilis ignorantiae. 
 Pallas autem nova interpretatur, sapientia enim nullam admittit 
 vetustatem, nullum senium. Tritonia dicta quasi rpirrj ^juia id 
 est tertia notitia;, scire videlicet deum animam creaturam eorpoream. 
 Minerva non miortalis. M-q Graece non, erva mortalis. Idem sonat 
 et Athene: Athene quasi o3cv>aro^ id est immortalis. (Fulg. Myth. 
 11. 2; cf. Cic. ISr. D. III. 59; Fest. 220; Is. Or. VIII. 11, 71-75; Plac. 
 Th. II. 715; Myth. Vat. I. 124; II. 115; III. 10, 1.) 
 
 249. Tria sunt fata Plutoni destinatia: quarum prima Clotho, 
 secunda Lachesis, tertia Atropos. KX6{^u) enim Graece evocatio dici- 
 tuT, Lachesis vero sors nuncupatur, Atropos quoque sinei ordine 
 dicitur; hac videlicet causa quod prima sit nativitatis evocatio, se- 
 cunda vitae sors quemaidmodum quis vivere p'ossit, tertia m^ortis Cion- 
 ditio, quae sine lege venit. Unde fingitur quod una.oolum teneat, 
 altera filum trahit, tertia runpat. (Fulg. Mj^th. I. 7; Myth. Vat. I. 
 110; II. 14; III. 6, 3.) 
 
 483. (Lectissma) ad bellum id est in expeditionem bellicam 
 
 (10) 
 
pTaeparationeim. N'am hoc distat inter bellum et proelinm; quod 
 belluin est tempiis oimne quo yel praeparatur aliqiiid pugna© neces- 
 sarium vel quo pugna geritur; proelium autem dicitur conflietus 
 ip®e belloTum. Unde bene dixit laetissma lello corpora. (SeTv. Aen. 
 VIII. 547; cf. Is. Diff. Verb. 547; Fronto Diff. 527, 27 K.; Diff. 
 Semi. 285, 5 H.) 
 
 499. Ciallis est semita tenuior callo pedum praedurata: semita 
 est semis via. Unde eit semita dicta est a,ctus dimidius, qua p'otesit 
 ire vehiculum; nam actus duos capit quoque euntium et venientium 
 Yeliiculorum occursus. (Serv. Aem. IV. 405; cf. Is. Or. XV. 16, 9-10; 
 Diff. Verb. 539.) 
 
 518. Inexpletam alvum, insaturabilem. Et proprie alvum dixit: 
 naim alvus est qui cibum recipit et purgari solet. Siallustius (Hist. 
 Frag. I. 52 M.) ^^Simulans sibi alvum purgari." Et vocatum alvum 
 quod abluatur id eist purgatur. Ex ipso enim sordes stercorum 
 defluunt. Venter vero' est qui acceptos cibos digerit apparet extrin^ 
 secus pertinietque a pectore ad inguinem, et dictus venter quod per 
 totum corpus vitae alimenta transmittat. Uterum soke mulieres 
 habent, in quo concipiant ad similitudinem calculi; tamen auetores 
 pro utrolibeit sexu ventrem ple;rumque ponunt. Vocatur autem 
 uterus quod duplex sit et ab utraque in duasi partes se dividat, quae 
 in diversum fusae ac reflexae circumplicantur in modum cornu arie- 
 tis vel quod interius impleatur f etu. Hinc et uter quod aliquid intrin- 
 secuis habueiit, menbra et viscera. (Serv. Aen. II. 20; Is. Or. XL 
 1, 132-135; id. Diff. Verb. 38; Diff. Eer. 69.) 
 
 521. Dryades dicuntur nympliae silvairum. Illai© vero quae cum 
 silvis nascuntur et pereunt Hamadryades dicuntur; fontium vero 
 nymphae dicuntur Napeae vel ISTaiades, maris Nereides, montium 
 autem Oreades dicuntur. Et hoc dicit; nee Dryadeis nymphae' neque 
 Fauni gaudent ibi celebreire ludos cantilenasque' suas in illius lo'ci 
 umbras efferre. (Serv. Buc. X. 62; Aen. I. 500; Is. Or. VIII. 11, 97; 
 Plac. Th. IV. 255; Myth. Vat. II. 50; III. 5, 3.) 
 
 522 (Fauni) a fando dicuntur vel d-.rd tyj^ <po^>yj?, quod voce non 
 signis ostendere viderentur futura paganis, a quibus consulebantur. 
 (Serv. Aen. VII. 47, 81; Is. Or. VIII. 11, 87; Don. Eun. 1079; Myth. 
 Vat. I. 227; II. 49.) 
 
 553. IndagO' autem est cum silvam venantium corona vallat ut 
 ferae evadere non, possint. 
 
 Sensus est: sicut prima vox, id est aliquis voce primitus: damans 
 profert aut manifestat feras esse inclusais indagine, seit (1. sic) illi 
 
 (11) 
 
quo primi vemeibant dicebaiit ilium adesse seque iam habeire val- 
 latum Tydeum. 
 
 715. Miuervaim dicit quaiu geutiles deam Martiam esse dixerunt, 
 quae alio nomine Pallas dicitur. Quaie ideio de lovisi capite nata 
 fingitur quia iugeraium in cerebro positum eisit. Ideo' armata, quia, est 
 contra ignaros sapientiia. Gorgonam etiam addunt in pectore: quasi 
 teiToris imaginem; ita vir sapiens terTorem contra adversarios gestet 
 in pectore. Cristam cum gale:a ponunt ut cerebrum sapientis et 
 armatum sit et decorum. Unde et Plautus (Trinum. 851) in Tri- 
 nummo ait, ^'Hic fungino certe est capite, totum se tegit." Triplici 
 etiam veste subnixa est sieu quod omnis sapientia sit multiplex sive 
 etiam quod celata. Longam hastam eitiam fert quod sapientia texta 
 extriBsecus longe verbo percutiat; triplici etiam veste quod omnis 
 sapientia texta intrinsecus rarius cognoscatur. In buius etiam, tutela 
 nootuam volunt quod sapientia etiam in temebris proprium fulgorem 
 posisedet. Inde etiam et conilitricem xltbenarum volunt earn.. Miner- 
 va denique et Atbene Graeice dicitur quasi a3dvaro<; id est imimortalis 
 virgO' quia sapientia nee miori potest nee corrumpi. (Ftilg. Myth. II. 
 2; cf. Albric. Pliil. 8; Mytb. Vat. I. 21, 124; II. 39, 119; III. 5, 4; 
 III. 10, 6.) 
 
 III. 11. Gradivus dicitur quasi cratos divinus (-/.pdro^ //sou), 
 id est piotens deus' vel secuuidum etyniiologiam quod gradatim eun- 
 dum sit in proelium. (Cf. Ser. Aen. I. 292; III. 35; Is. Or. YIII. 
 11, 52; Fest. 97; Myth. Vat. III. 11, 10.) 
 
 16. Id est nion venit, vulneraibilis nostris armis, habens^ membra 
 dura quasi aes aut adamas. AdamaniS enim lapis est Indus parvus 
 et indecorus , ferrugineum babens colorem crystalli; numquam ultra 
 magnitudinem nucis avellanaei rep'ertur. Hoc nulli cedit materia^ 
 nee ferro quidem nee igni nee umquam incalescit; unde et nomen 
 interpretatione Graiece indomitam vim accepit. S^ed dum sit imdctus 
 ferri ignisque eontemptor, bircino mmpitur sanguine! recenti et ca- 
 lido maiceratur sic que multis ictibus ferri frangitur. C'uius fragment a 
 s:culptores prO' gemmis insigniendis perforandisque utuntur. Hoc 
 aute'm dissidet cum magnate lapide in tantum ut iuxtapositum fer- 
 rum non patiatur abstrahi: magneti autem, si admotus magnes com- 
 prehend erit, rapiat auferatque. F'ertur quoque in, electri similitudi- 
 nem venena, deprehendere, metusque vanos expellere', maleficisi re- 
 sistere artibus. Genera eius sex. (Is. Or. XVI. 13, 2-3; Solin, 52, 
 53-57; Plin. K h. XXXIV. 147; XXXVI. 126-127; XXXVII. 61; 
 XX. 2; XXXVII. 55; Myth. Vat. III. 8, 10.) 
 
 (12) 
 
27. O'eniopion rex cum filios moii hiaiberet^ a love Neptunoque 
 qiios bosipitio suscepeirat hoirtianitibus ut ab his, aliquid pioisitularet, 
 petiit lit sibi eoncedeirenit libeTOs. Illi intra ciorium imnrolati lovis (1. 
 boviis) sibi urina factia. pr'aeicepei'iint ut obnituni id est inf ossum terra 
 oompletis mien.sibus solveret. Quo' f actio invemtus est. puer cui momen 
 ab urina impositum est nt Obptwv diceretur^ quod D^orica ligua 
 ciommutiatum est ut dipbth-ongus in <<>» longuni conveTteretur. Quod 
 auteni prim'a syllabia. brevis invenitur^ ut bo€ lociO' et- apud Vergilium 
 (Aen. I. 535) "Cum subito' adsurgens- fluctu nimbiosusi Orion" cum 
 sit njaituraliter longa, G^raiecae rationis est. Kiam detraictio est litterae 
 et remianet breyis. C'etienim si sit in nomine proprio dichronos, ut 
 omnes Latinae sunt, non abutemur propriorum n.ominum lieentia. 
 Oriom ergoi piostea venator immensi corporis; fuit, qui quoidam tem- 
 poire susceptuis a rege Olyntlio nomine cum eius filiam Meropen 
 vitiairat, ille eius oculos sustulit. C'aecus itaque Orion cum consuleret 
 quemadmiodum 'oculois posset recipere responsaim est ei posse lumina 
 restitui, si per pelagusi it:a contra orientem pergeret ut loca luminum 
 radiis solis offerret; quod ille efficere potuit. iSTam cum audisset 
 strepitum Cyclopum lovis fulmina. fabric'a:ntium, sono ad eos ductus 
 unum de his. siuis humeris. (add. altera mianus, Ciedylionem, nomine) 
 superpioisuit et eO' duce: oraiculi prae^ceptiai complevit. ITunc Hesiodus 
 fabulose dicit a Neptuno^ accepisse donum ut super undas maris am- 
 bulasset.. Pb^st recepto vero lumine, in O'rientalibus partibus redisse 
 nee se ulcisci in Olynthoi rege in Cretam fugisse' et cum Diana multas 
 bestias peremiss^e. Sed cum vellet cum, Diania. concumbere ut Ho- 
 ratius dicit (Od. III. 4, 71-72) eius sa.gittis occisus est: ut Lucanus 
 (IX. 836). inmisso seoTpione perit et deorum miseratione relatus est 
 in sidera, signum famosum tempestatibus fecit. Verisimilius autem 
 est a scorpionei interempitus quo orienite 0'C;cidit= Orion ergO' qui et 
 Incola dicitur ante Tauri vestigia fulget; et ductus Orion ut supra 
 diximius ab urina id est ab inundation e a.quarum:. T^empore enim 
 hieimis abortus miare et terrais aquisi tempestatibus turbat. Hunc 
 Latini lugulum vocant quod sit airmatus ut gladius et st.ellarum luce 
 clarissimus atque terribilis. Qui si fuliget serenitatem portendit, si 
 obscuratur, te'mpeistatem innuit imminere. (Serv. Aen. I. 535, X. 
 763; Is. Or. III. 71, 10; Hyg. Fab. 195; Astr. Poet. II. 34; Plin. N. 
 H. XVIII. 278; Plac. Th. YII. 256, 843; Schol. Arat. 331; Myth. 
 Vat. I. 32, 33, II. 129. III. 15, 8.) 
 
 92. (Add.) Mussant id est susurrant. ISTam mussat polysemus 
 seirmio est; nam aliquando veretur ut Vergilius (Aen. XL 345) in 
 
 (13) 
 
siipTadicto exemplo; modo dubitiat^ ut (Aen. XII. 657) "Mussat rex 
 ipse Latinuis" Alias sUiSiiTrat, ut Mc et in Verrgilio de apibiis (G. IV. 
 188) ^'Musisaiit oras et 1." Et proprie mussare est obmurmuraire et 
 muto' esse: vieinuni. (SeTv. Aen. XI. 345; of. XII. 657; Donat. Ad. 
 207; Non. 427, 17 M.) 
 
 100. Translatio ab inculta t.erra in qua propter neglegentiam 
 sentes mascumtur. Sitns a,iTte;ni est lanngO' terrae quaedam ex hnmore 
 procreata et fit in locis sole cairentib-ns. (Serv. Aen. IV. 462.) 
 
 105. ApoDinem indici siolem vokierunit. Apollo enim Graece 
 perdens dicitur, quod fervore suo omnern sucunij virentium deco- 
 quendo perdat lierbarum. Hinc etiani divimationis deum voluerunt 
 sive quod sol omnia obscura. raanifestiat in lucem sen quod in suo 
 processu et oceasu eius orbita, multimodos significationum monstrat 
 effeetus. Sol vero' dicitur aut ex eo quod solus sit aut quod solite per 
 dies surgat et occidat. Huic quoque quadrigam adscribunt illa,ni ob 
 eausam quod aut quadripertitis temporuni varietatibus anni circu- 
 lum peragat aut quod quadrifluo climate diei metiatur spatium. 
 Unde et ipsis equis condigna huis nomina posuerunt, id est. Ery- 
 thraeus Acteon Lampos et Philogeus. Erj^braeus Graece rubens 
 dicitur quod sol a limine rubicundus exsurgat; ilcteon splendens 
 dicitur quod tertiae horae vehemens insistens lucidior fulgeat; Lam- 
 pos vero dum ad umbilicum diei centritum conscenderit circulum. 
 Pbilogeus Graece terram amans dicitur quod horae nonae proclivior 
 vergens occasibus proniis incumbat. In liuius tutelam laurum ad- 
 scribunt, unde etiam eum amasise Daphnen dicunt Penei fluminis 
 filiam. Et unde laurus nasci posset nisi de fluminis aquis? Maxime 
 amica Apiollinis ob lianc reim vocitatia est quia illi qui de somniorum 
 interpretatione scripserunt ut Antipbon Filocrus e:t Artemon et 
 Serapion Asicalonites promittant in libris suis quod Jauruan si dor- 
 mientibus ad caput posneris vera somnia esse visuros. (Fulg. Myth. 
 I. 11 & 13; Myth. Vat. I. 37, II. 18-23, III. 8, 1-5.) * 
 
 106. (Add.) Ideo autem in illo nemore columbae finguntur dare 
 responsia quod lingua Theissalica. peliades et columbae' vatinatrices 
 dicuntur. Be qua Vergilius (G. I. 149) "Et victum Dodona negaret;" 
 a qua etiam, lovis Dodonaeus dicitur. (Serv. Buc. IX. 13; Myth. 
 Vat. I. 96.) 
 
 125. Stat polys'emus sermo est. ISTam aliqu'ando. /lorre^ significat 
 ut in hoc loco et in Vergilio' (Aen. VI. 300) ut "Stant lumina flam- 
 mae" et (VII. 233) "Stabat acuta silex." Mcdo 'plenum est, ut (XII. 
 407) "lam pulvere telum, stare videt;" et (Buc- VI. 53) "Stant et 
 
 (14) 
 
iuniperi eit eiasitaneae hirsutae/*^ Aiiquamdo positum "ut (III. 63) 
 ^^Sitant manibus arae/' Item placet ut (XII. 678) "Stat conferre 
 manum Aeoaeae;'* et (II, 750) "Stat casiTS: reniovare omnes." Pro 
 loco ergo liic seirmo iiitelligeiiidii&. (SeTv. Aen. I. 646; Non,. 391 M.) 
 
 143. Functum, abi humanisi perieulis liberartum. Nam functos 
 officio dicimus' qui officia debita compleveirunt; unde et defunctos 
 miortuos dicimus qui oom,pleverrun't vitae officia. (Of. Is. Difl. Verb. 
 124.) 
 
 186. Atbamas post furorem a lunone inmissum cum occiso 
 LearchiO' Melieertam' alterum filium cum uxor© sua persequeretur^ 
 pervenerunt in quenidam mionteou; de quO' cum sei in mare prae'cipi- 
 t'ais&ent,, volunitate numinum iui deos versi sunt, Melicerta in Portu- 
 num qui Gracece Palaiemon dicitur InO' in Matrem Matutaim quae 
 Graece dicitur Leucothea. (S'erv. Aen. V. 241; Hyg. Fab. 1; Plac. 
 Th. YII. 241, I. 12; Myth. Vat. II. 78, 79.) 
 
 202. Speiculam bene' dixit.; quia quando speculationem signifi- 
 camus, feminind generis est ut (Verg. Aen. III. 239) "Sipecula Mise- 
 nus ab alta." Sipeculum autemb in quo intuemur generis neutri ut 
 via vel speculum eivis vel sarcina belli. (Cf. Varroi L. L. VI. 82.) 
 
 203. Acteonem dicit. CuriosTta,s enim semper periculorum ger- 
 mama detrimenta suisi aimatoribiis novit parturire quam gaudia. 
 A'Cteon denique, venator Dianam lavantem dicitur vidisse qui in 
 eervum con versus a canibus vsuis non agnitus eorumque morsibus de- 
 voratus est. AnaxinTenes, qui de picturis disiseruit libro II. ait ve- 
 nationem' Acteonem clilexisse: qui cum ad maturam pervenisset aeta- 
 tem, consideratiis venationum periculis, id est, quasi nudam artis suae 
 rationem videns tiimidus faicitus est &t cor cervi habere^ fingituT; 
 ebrioise canis habeuis et cor cervi. Sed dum venandi periculum 
 fugeret affectum tamen canum non dimisit quos inaniter pascendo 
 paene omnem substantiam perdidit: ob' banc rem a canibus suis 
 devoratus esse dicitur. (Fulg. MYth. III. 3; Myth. Vat. II. 81, III. 
 7,3.) 
 
 273. Crimen ©rat adulterium quod cum: Marte concubuitj quam 
 Siol inveniens Vulcano' prodidit. Ille aidaimante. catenas effecit am- 
 biosque dis turpiter iacenteis ostendit. Ilia dolens', quinque filias Solis 
 amore succendit id est Pasiphaen Cireen Phaedram. Medeam et Dir- 
 cen. Quod ®ibi in hoc poeta garrulitatis illudit inquiramus. Prae- 
 stant nunc in nostra vita de hae tabula certa admodum tesitimonia. 
 Nam virtus cO'rrepta. libidine Sole teste apparet. Unde 0\ddius (Met. 
 IV. 172) "Videt hie deuis oimnia primus." Quae quidem virtus cor- 
 
 (15) 
 
repta libidine turpiter conoatemaita fervoris consttrictione tenetur. 
 Haec ntique quinque Siolis filias id est quinqu© liumia.n'0'S sensus luci 
 ac veritati deditos quasi Siolis fetus luac ooTTiip'tela fiisicat; 'ob hanc 
 rem etiam huiiiscemodi nomina quinqu© ipsis filiabiis volueTiint. 
 Primam Pasiphaen iit visum id est quasi -aanpa-qv quod uo& Latin e 
 oinnibus appiarenteau indicimus. Visus enim reliquos. quattuor 
 sensus inspicit quia eum qui ctamiat videt et palpiandio notat et odo- 
 rando intendit, Secuudami Medeam quaisi auditum hoc est !J:r^bh 
 idiav quod n'os Latine nudam visionem dicimus; vox enim cor- 
 pora nuda est. Tertia Circe tactui similis id est quasi diceret /£tpd» 
 y^pivYj, quod no'S manuum indiciuom dicimus. Quarta Phaedra quasi 
 odoratus vel si dicat (pipcov rjdm quasi offerems suavitatem. Quinta 
 Dirce saporis index id est quasi dpiph xpivq quod mo-s Latine 
 acre iudicams dicimus. (Fulg. Myth. II. 10; ]\Ivth. Yat. II. 30, III.' 
 11, 6.) 
 
 304. Sensus. Non, possum facere quod rogais quia iussus sum 
 implere praecepta fatorum et lovis voluntatem. Sane et lios monitus 
 dicimus ut (Pers. I. 79) "IIos pueris m'onitus patres infundere lip- 
 pos/' et haec monita, ut {y^.^g. Aen. VIII. 336) "Carmentis n^quphae 
 et deus auctor Apollo." (Serv. Aen. X. 689.) 
 
 311. Quando non est miodo temporis sed significat siquidem et 
 eet coniunctio ratio cinantis. Sane quando bre™ est naturaliter: sic 
 Serenus ^'Quando flagella ligas Italica." (Septimii, ut videtur, novum 
 fra.gmentum.) Sed Vergilius usurpavit (Aen. III. 500): "Si quando 
 Tybrin vicinaque Tybridis arva." (Cf. Charis. 225, 21; Prise. II. 
 88, 26; Prob. 145, 32 K.) 
 
 321. Aut etiam ideo trisulca dicit prO' quadrisulca quia est ful- 
 men quod terreat, est quod afflet ut (Vergiliu& Aen. II. 649) "Ful- 
 minis afflavit ventis;" est quod puniat ut (Verg. Aen. IV. 25), 
 "Pater omnipotens adigat me fulmine ad umbras." Peremptorii 
 autem fulminis late patet significatio'. Est quod praesagit ut (Verg. 
 Buc. I. 17) "De caelo' tactas memini praedicere quercus." Aut revera 
 ideo dixit trisulca quia tria sunt numina (1. nomina) fulminis; ful- 
 gur fulgor fulmen. Fulgur quod tangit, fulgor qui incendit et urit, 
 fulmen quod findit: ideo et cum temis radiis pingitur. (Cf. Serv. 
 Aen. I. 43 D., II. 649, VIII. 524 D.; Sen. Q. N^. II. 39; Varro L. L. 
 V. 70.) - _ 
 
 353. Nee iussa incuso, id est non redarguo vestra iussa; et bene 
 dixit. ISTam incusare proprie est, superioreni arguere ut in Terentio 
 (Heaut. 960) pater ad fihum, "Quid me incusas, -Clitipho ? "Accusare 
 
 (16) 
 
vero vel parem vel sraperioTem ut in eodem (Hec. 205) ad maiitnm 
 uxor, "Me miser am, quae nunc qua^m >oh causam' accuser nescio." 
 Eit ho€ proprietatis est licet usus male corrumpait. Sciendum tamen 
 est Terentium quoque sola proprietiate 'omnibusi comicis esse prae- 
 P'ositum quibiTs est quantum; ad cetera, spectat, inferior. (Serv. Aen. 
 I. 410; Is. Diff. Verb. 303.) 
 
 Piget improprie dixit. N'am piget ad futurum spectat, pudet vero 
 ad praeteritum. Et licet paene una, sit 'signification, tamen dicimus 
 piget me illud facere, pudet fecisse: unde et praeeipue interdum a 
 Siallustio (lug. 94, 5; Hist. Erag. I. 77, 13 M.) simul ponuntur. 
 (Serv. Aen. IV. 336.) 
 
 Funere, cadavere; (pro eo) quod praecedit id quod sequitur. 
 Funus enim est. iam ardens cadaver quod dum^ portatur exequias 
 dicimus; crematum, reliquias; conditum iam, sepulchrum. (Serv. 
 Aen. 11. 539; cf. Is. Or. XL 2, 35.) 
 
 363. Heroas dicianus (a) lunone traxisse nomen quae Graece 
 Hera vocatur. Et ideio nescio quis eius secundum Graecorum f abulas 
 heros fuit nuncupatus velud mystica significante tabula; quod aer 
 lunoni deputetur ubi volunt: heroas habitare, quo nomine appellan- 
 tuT. Alicuiusi meriti ^animiasi defunctorum quasi heroas' id est viros 
 aereos et caelo dignos propter sapientiam et fortitudinem dicunt. 
 (Is. Or. VIII. 11, 98, I. 39, 9; cf. Serv. Buc. IV. 35; Aug. Civ. Dei 
 X. 21 d ed. Ben.) 
 
 407-8. Describit finem diei et noctis initium. Poetae enim di- 
 cunt siolein in occanum mergi indeque nnane emergi (1. emergere). 
 Quod'ideo fingitur quia sol et ceterae planetae aquis oceani pascunt 
 s'uoe ignes. 
 
 413. (Add.) Quattuor equos fertur habere Phoebus; quorum 
 nomina, haiec sunt, Zantheus, Zantus, EtheiO' et Dios. Vel quattuor 
 tempiora anni vel quattuor oommutationes diei; unde et ipsis nomi- 
 nibus ostenditur quomiodo sol muteter per diurnas! hora,s. Nam Zan- 
 theus interpretatur rubeus et mane sol rubet. Zantus floridus; et 
 tertia hora diei siol quasi floret dum inque (1. in quartam) prof ectus 
 est. Etheus aereus efc in meridie s'ol f erventior videtur et ide-o quasi 
 aercius. Dios clarus et nona hora descendente sole clarior liquet esse. 
 Quo'rum nomina edidit Martialis libro VIII. (21, 7) dicendo "Quid 
 cupidum Titana, tenes am Xanthus et Ethus? Frena volunt." (Cf. 
 Pulg. Myth. I. 11.) 
 
 432. ISToveim insulae quae sunt post fretum Siciliae appellantur 
 Aeoliae, ab Aeolo rege filio Hippotae; hcet habeant et propria no- 
 
 (17) 
 
minia. Unde ei VeTgilius (Aen. A^III. 416) ait. "Aeoliam Liparen." 
 Poetae quidem fingunt hunc regem esse verDtorum unde modo iste 
 dixit (Aem. III. 432) "AeoHo oarcere." Sed ixt Varro dLcit, rex ftdt 
 insiilarum ex quarum nefculis et fumio Yulcaniae insulae praedicens 
 fiitura flabra veiitiOTurm ah imperitis \dsus est ventos sua potestatte 
 retinere. (Serv. Aen. I. 52; Is. Or. XIV. 6, 36-37; Myth. Vait. II. 52, 
 III. 4, 10, III. 10, 5.) 
 
 Careers, custodia noxiorum. Oairceres vero pluraliter ostia, qui- 
 bns eqni vel venti arcenrfcur: unde et career quasi arcer ab arcendo-. 
 (Is. Or. y. 27; cf. Varro L. L. V. 151, 153; Diomed. 327; Dub. 
 Nom. 575, 14 K.) 
 
 439. Fabulani tiangit quae talis est: Post vitiatam Latonam lup- 
 piter cum etiaiui eius siororem Asterien vitiaire vellet, ilia optavit a 
 dis ut in aveni verteretur versaque est in coturnicem. Etiam^ (cum) 
 vellet mare transfretare quod est coturnicum, afflata a love et in 
 lapidem cionversa diu sub fiuctibus laituit. Po'stea supplicante lovi 
 Latona., Deios superf erri aquis coepit; ipsia, esit enim quae nunc Delos 
 dicitur. Haec primum Neptuno et Doridi fuit consecrata; postea 
 cum luno, Pythone inmisso, gravidam persequeretur, terris omnibus 
 expulsa, tandem aliquamdo adplicante se littoribus a sorore suscepta 
 est. Elt illic Dianiam prime, p-oist Apollinem peperit, qui statim 
 occis'o Pythone ultus est matris iniuriam. Sane nata Diana partu- 
 rienti Ap'ollJnem matri dicitur obsitetricis officium praebuisse. Unde 
 cum Diana sit virgo, tamen a parturientibus invocatur; haec namque 
 est Diana luno Proserpina. Nata igitur duo numina terram sibi na- 
 talem errare non passa sunt: earn duobus insulis religaverunt My- 
 oono et Oyaro. ITnde Vergilius (Aen. III. 73-5) "Sacra miari colitur 
 medio' gratissima tellus Nereidum matri et Neptune Aegaeo quam- 
 vis Arquitenenis et littora circum errantemi Mycono e: celsa Gyaroque 
 revinxit." Veritais vero longe alia est. Nam haec insula cum terrae 
 motu laboraret qui fit sub terris latenitibus ventis ut Luc anus (III. 
 460) "Quaerentem erumpere ventum," petito oraculo Ap'oUinis ter- 
 rae motu caruit. Nam praecepit ne illic mortuus sepeliretur et iussit 
 quaedam sacrificial fieri. Postea e Mycono Gyaroque vicinis insulis 
 populi venerunt qui earn insulam tenerent; quod Vergilius latenter 
 ostendit dicens (Aen. III. 76) "Immiotamque dedit coli et contemp- 
 nere ventos.'' Quod autem diximus Dianam pri'mam natam (esse), 
 ration! s est; nam constat primam nootem fuisse, cuius instrumentum 
 est Luna id est Diana; post diem quern sol ef!ecit, qui est Apollo. D't 
 autem Delos prime Ortygia diceretur factum e§t a eoturnice quae 
 
 (18) 
 
Graeee opru^ vocatur. Delo® autem quia diu latuit et post apparmt; 
 nam ^y/^ov Graeoe mardfestum dicitur, vel quod verius est cum 
 Apollinis responsa ubique obscura sint mianifesta illinc dantur ora- 
 cula. Delo'S autem et eivitas dicitur et inisula,; unde' interdum reeepit 
 praepositionem. (SexY. Aen. III. 73; Myth. Yat. I. 37, II. 17, III. 
 8, 3; Plac. Th. lY. 795, Y. 533; A-ch. I. 206, 388; Is. Or. XIY. 6, 21.) 
 478. Serapis enim omnium maximus Aegyptiorum fuit deus. 
 Ipse est Apis rex Argivorum qui na,vibus transvectus in Aegyptum, 
 cum ibidem mortuus fuisset, Serapis appellatus est, propterea quia 
 area in qua mortuus ponitur quam sarcopbagum vocant rropo? 
 dicitur Graeee et ibi eum venerari sepultum coeperunt priusquam 
 templum eius esset instrLictum velud (Topo?. Apis Sorapis primo, 
 deimde una littera ciommutata Serapbins dictus est. Apis vero fuit 
 apud Aegyptios taurus Serapi consecratus et ab eo ita cognominatus 
 quem Aegyptus instar numinis colebat eo quod de futuris daret 
 quaedam manif esta signa. Apparebat enim in Memphis (sic) quem 
 certum (1. centum) antistites prosequebantur, reperte (1. repente) 
 velud lymphatici praecanebant. Huius capitis imaginem sibi in 
 heremo ludaei feeerunt. (Is. Or. YIII. 11, 85-6; Aug. Civ. Dei 
 XYIII. 5 E. F.; Solin. XXXII, 17-21; Myth. Yat. I. 79; Comm. 
 Lucan. YIII. 475.) 
 
 ' 480. (Add.) Pan deus est rusticus in naturae similitudinem for- 
 matus; unde et Pan dictus est id est omne. Habct enim cornua in 
 similitudinem radiorum solis et lunae: rubet eius fades ad aetheris 
 imitationem. In pectore nebridem habet, id est pellem pictam vel 
 loricam stellatam ad stellarum imaginem; p^ars eius inferior hispida 
 est propter arbores virgulta.. Ciaprino® pedes habet ut ostendat terrae 
 soliditatem: fistulam sept em calam'orum habet propter harmoniam 
 oaeli in qu.a septem soni sunt ut Yergilius (Aen. YI. 646) "Septem 
 discrimina vocum;" recurvum baculum, propter annum qui in se 
 recurrit. Plic quia tiotius naturae deus est a poetis fingitur cum 
 Amore deO' luctatus et ab eo victus quia ut legimus (Yergilius Buc. 
 X. 69) "omnia vincit amor." Ergo Pan secundum fabulas amasse 
 dicitur Syringa nympha.m, quam cum persequeretur, ilia imploxato 
 terrae auxilio in calamum conversa est. Quem Pan ad solatium 
 amioris incidit eit sibi fistulam fecit. (Serv. Buc. II. 31; Is. Or. YIII. 
 11, 81-3; cf. Myth. Yat. I. 127, II. 48; Oomm. Luc. III. 442.) 
 
 506. (Add.) Hunc postcia propter revocatum Hippolytum lup- 
 piter interemit. Unde Apollo iratus Cyclopas f abricatores f ulminum 
 conf ecit ^sagittis, ob quam reim a love iussus est Admeti regis YIIII 
 
 (19) 
 
annis armemta pascere divinitate deposita. (Serv. Aen. VII. 761; 
 Myth. Vat. I. 46, 118, II. 43, 128, III. 8, 17.) 
 
 In liuius etiam tutelani coTvum ponunt sive quod solus contra 
 rerum naturam in mediis ipsis aeeitivis f ervoribus ovipares pullulanit 
 fetus: unde et Petronius (XXVI. B.) "Sic contra rexum naturae 
 munera notae corvus maturis frugibus iova refcTt." Sive: quod in 
 boro'scopicis libris secudum Anaximandrum solus inter omnes aves 
 laevas signifi cation es habert vocum. (Fulg. Mytb. I. 12; Myth. Vait. 
 I. 115, II. 22; Oomm. Arat. 427.) 
 
 Oorvum autem postea Apollo pro remuneratione quia adulterium 
 Coronidis ei prodidit ex nigro album fecit. (Serv. Aen. VII. 761.) 
 
 511-12. Dampna c. Bene addidit "Feralia dampna canens.'^ IsTon 
 tantum omnimodo malum est bubonis omen, sed cum canit pessima 
 est, quippe cantus eius fietum imitatur et gemitum. Tacens vero 
 ostendit f elicitatem. Omnes enim aves oscines malae, praepetes vero 
 bonae sunt. Quidam enim feminini generis dicunt esse bubonem, 
 quidam vere masculini, ut Lucanus (V. 396) "Et laetae iurantur 
 aves bubone sinistro. Item Ovidius (Met. VI. 432?) "Insandus 
 (sic) bubo.^' Et hoc est invisu. Sed Vergilius feminino genere pro- 
 tulit referentem ad avem (Aen. IV. 462) "Eerali carmine bubo." 
 Plerumque enim genus relieta specialitate ad generalitatem transit; 
 ut si dicas bona turdus referendo' ad avem; item si dicamus prima 
 id est littera a cum sit neutri generis. (Serv. Aen. IV. 462; Serg. 
 in Don. 494, 20 K.) 
 
 516. pater Amphiarae equidem saepe tuli omina varia Phoebi; 
 iam tum cum Thessala pinus duceret me virentem inter semideos 
 reges. Hi duces obstipuere me canentem casus terrae marisque; nee 
 saepius me locuto ventura Mopsus auditus est a lasone in dubiis re- 
 bus. Sed non notavi ego ante similes metus. ant astra prodigiosa. 
 
 577. Agmina multitudinem. Nam agmen polysemus sermo est; 
 nam aliquando impetum significat, ut Vergilius (Aen. 11. 212) "Illi 
 agmine certo Laoooonta petunt." Aliquando multitudinem ut hie 
 et in eodem (VI. 572) "Vocat agmina saeva sororum." Et etiam 
 incedentem exercitum agmen vocamus. (Cf. Serv. Aen. I. 186, II. 
 212, 782, VI. 572, G. I. 322; Is. Or. IX. 3, 64.) 
 
 606. Fores proprie dicuntur quae foras aperiuntur sicut apud 
 
 veteres fuit. Valvae autem sunt ut dicit Varro quae revolvuntur et 
 
 se vellunt. lanua autem est primus domus ingre^sus, dicta quod 
 
 . lano cionsecratum est omne principium; cetera intra ianuam ostia 
 
 (20) 
 
vocantur geneiraliter, sive valvae sint sen fore© quamvis usus ista 
 comiperit. (Serv. Aen. I. 449; cf. Is. Or. XY. 7, 4-6; Diff.Yerb. 308.) 
 
 IV. 95. Lubriciim dicitur et quod laibitur dum tenetur ut piscis 
 seTpens et locus in quo labitur ut (Vergilius Aen. Y. 335) "Et sese 
 opposuit Salio per lubrica surgens." (Serv. Aen. II. 474; cf . Is. Or, 
 X. 159, XII. 4, 2, XIY. 8, 36.) 
 
 120. IST'Otandum esft quia pube© quando- ad multitudinem refe^rtur 
 ut hie tantum feminini generis est; quando vero ad singulos tunc 
 esit communis generis ut hie et baec pubes. ISra.m quod Sallustius 
 dicit (lug. 28) "Pubereis omneis interfuerunt iube (1. interfioi iubet)/' 
 venit ab eo quod est puber. (Serv. Aen. Y. 546; cf. Cbaris. 548, 8; 
 Prob. Cath. 19, 32 K.) 
 
 120. Pleiades Graeici a pluralitate nominaverunt, Liatini vero ab 
 eo quod vere e5?oriantur Yergilias finiunt. Dicuntur autem Pleiades 
 dTvd rod nare (nXier>), (Serv. G. I. 138; Is.' Or. III. 71, 13; Hyg. 
 Fab. 192; Poet. Astr. II. 21; Gell. XIII. 9.) 
 
 Sunt autem septem sitellae, quarum septima ut ait Ar'atus (322) 
 vix intueri protest, quam quidem f abulose gentileis pro timore Ori'onis 
 fugisse putant. Quidam a sole persecutas! arbitrantur vocatamque 
 Electram quae non sustinens videre casus pronepotum fugerit; unde 
 et illam dissolutis criiiibus propter luctum ire asserunt eft propter 
 comas cometen appellari. N'onnulli vero' Meropen esse autumant, 
 quae nupta a quodam viro mominata sit Hippodamia. Est autem 
 signum ante genua Tauri quod oocasu suo hiemem, ortii aestaitem 
 primaeque navigationis tempus ostendit. (Cf. Serv. G. I. 138; Hyg. 
 Fab. 192; Myth. Yat. I. 234.) 
 
 148. Alumnus eat qui Graece rpocptpjx; dicitur, quod nomen 
 quia Latinum non est, ut ab eo quod est nutritor inventamus eum 
 qui nuitritus est, traiisit ad nomen aiHud et alumnum dixit. (Serv. 
 Aen. XI. 33.) 
 
 Et dicitur alumnus ©t qui nutriit et qui nutritur. (Is. Or. X. 3.) 
 
 169. (Add.) Hydra serpens qui fuit in Lerna Argivorum. palude. 
 Sed Latine excetra dicitur quod uno caeso tria capita excresoebant. 
 Sed constat hydram locum fuisse vomentem aquas vastantes vicinam 
 civitatem in quo, unO' meaitu clauso, multi erumpebant quod Her- 
 cules videns loca ipsa exussit et sic aquae clausit meatus. Nam 
 hydra ab aqua dicta est. Potuisse autem hoc fieri, ille indicat locus 
 ubi Yergilius dicit (G. I. 87) "Excoquitur vitium atque exudat 
 inutilis humor." (Serv. Aen. YI. 287; Myth. Yat. III. 13, 4.) 
 
 174. Chalybes populi sunt apud quos nascitur ferrum: unde 
 
 (21) 
 
abusive dicitur Chalybs ipsa materies ut (Vergilius Aen. VIII. 46) 
 ''^Vulnificusque Clialips/' (Is. Or. XVI. 21, 1.) 
 
 Hos enini semper legimus esse nudos ut apud Vergilium (G. I. 
 58) "At Chalybes nudi feTTum.^' Aut quia apud illos arbores mon 
 sunt aut propter ferri caedeudi studium; nam legimus {Aen. VIII. 
 425) "Brontesque Steropesque et nudus membra Pyragm'on." (Serv. 
 G. I. 58;cf. Aen. VIII. 446; Myth. Vat. III. 10, 5.) 
 
 259. Inter Ciaietam et Terracinam oppidum constitutum est a 
 Laconibus qui comites Castoris et Pollucis fuerunt et ab Amyclis 
 provinciae Laeonicae civitate; ei inditum nomen eist. Lacones itaque 
 isti cum secundum Pythagoream Siectaan a caicde omnium animjalium 
 abstinerent — unde luvenalis (XV. 173-4) "A cunctis animalibus 
 abstinuit qui tanquam homine" — et ex vieinis paludibus natas ser- 
 pentes occidere nefas putarenit, ab isdem interempti sunt. Unde 
 Vergilius (Aen. X. 564) Amyclas dixit tacitas id est Pythagoreas. 
 Kam Pytliagorea virtus est quinquennale silentium. Et est alia ex- 
 positio: cum frequenter falso nuntiarentur hostes et inani terrore 
 civitas quassaretur, lata lege cautum est nequiis umquam bostes nun- 
 tiarent, et postea cum vere liostis veniret, nuUo nuntiante ex impro- 
 visio civitas capta est. Vel Amyclae et tacitae; dictae sunt: unde Lu- 
 cilius (immo' Afranius, Pro'dit.) "Mihi neceisse est loqui, nam scio 
 Amyclas tacendo periss©." (Serv. Aen. X. 564; Solin, 7, 8.) 
 
 266. Hue illucque vagabundum. ]N"'otandiTm vero quod sinus 
 quando gremium significat si eorripitur; quando vero significat vas 
 in quo lac mulgetur, si producitur: ut Vergilius (Buc. VII. 33) 
 "Sinum laotis et baec liba P. q. a." (Serv. Buc. VII. 33.) 
 
 325. Cbrnus si arborem significat, declinatur ut ficus. 'Nam 
 ciomu animate indeclinabile est, licet genetivum usurparit, ut Lu- 
 eanus (VII. 217-8) "Oornus tibi cura sinistri Lentule." (Serv. Aen. 
 III. 22.) 
 
 411. Tripos est species lauri tres habens radices ApoUini con- 
 secratais, cui fertur esse divinatio. Tripos enim mensa iVpollinis 
 coRo Pythonis operta in qua divinabant. (Cf. Serv. Aen. III. 92, 
 360, VI. 347; Plac. Th. I. 509; Myth. Vat. II. 20, III. 8, 5.) 
 
 492. Vellera vocat pilleum vel etiam lanam quae erat in sum- 
 mitate pillei. ISTam flamines in capite habebant pilleum in quo erat 
 brevis virga desuper habens lanae aliquid: quod cum per aestus ferre 
 non possent, filo tantum capita, ligare coeperunt. Nam nudis penitus 
 eos capitibus incedere nefas fuerat: unde a filo quo utebantur fla- 
 mines dicti sunt quasi filamines. Verum festis diebus filo deposito 
 
 (22) 
 
pillea necesse e:ra;t recipere quae seciindum aliosi ad ostendendam 
 saoeTdotii eminenitiam sunit lepeTta, si cut columniaei mioTtuis: nobili- 
 bus superponuntur ad ostendenduni eoTum columen. Alii dicunt non 
 propter eminemtiam dignitatisi hoe faictum:, vsed quia cum sacrifi- 
 carent apud LauTolavinium et eis exta frequenter aives de vicinis 
 venientes lucis arriperemt, eminenitia virgaruiQ eas terrere voluerunt, 
 eft exinde etiani coniSiueitudo' permanisit ut apud Laurolavinium in- 
 gente® haiberent virgas non breves ut in urbe. (Serv. Aen. VIII. 664; 
 Varro L. L. V. 14; Is. Or. VII. 12, 18-9; Myth. Vat. III. 4.) 
 
 570. (Add.) Eix cuius sanguine lacus excre'vit qui usque hodie 
 appellatur Dirce; unde idem poeta in tertio' (204-5) "Aut verso' qui 
 sangnine fiuxit in subitos regina lacus. (Cf. Hyg. Fab. 7.) 
 
 ' 655. (Add.) Sed post aliquantum tempus morbus inmissus est 
 Atheniensibus talis ut eorum virgines furore quoda,m compellerentur 
 ad laqueum: responditque oraeulumj sedari posse banc pestilentiam 
 si Erigonis et Icari cadavera requirerentur. Quae dum diu quaesita 
 sunt, ad ostendenda.m suam devotione'm Athenienses; ut^ ea in alieno 
 quaerere viderentur elemento, suspenderunt dei arbioribus f unem ad 
 quern se tenentes. hiomines hac atque iliac agitahantur ut quasi per 
 aeira quaerere viderentur illorum cadaverau Sed cum plerique! cader- 
 ent, inventum. est ut formias' ad oris sui siimilitudinem facer ent et 
 eas prO' se suspensas mioverent (1. cillerent) id eat moverent ora. 
 Islam cillere est movere: unde et furcillae dictae sunt scilicet quibus 
 frumenta cilluntur. ITnde Vergilius (G. 11. 389) "Tibique osicilla 
 ex alta s. m. p." (Seirv. G. 1. 1. Aen. XII. 603; Schol. Bern. G. I. 33; 
 Arat. 95; Hyg. Fiab. 230; Fest. 194; Varro ap. Miacr. Sat. I. 31, 
 I. 11, 47-9; Is. Or. XL 1, 6, XX. 14, 11; Myth. Vat. I. 19, II. 61.) 
 
 803. Hoc tractuni est de historia Eomana. Cum adhuc Eomanus 
 exercitus pauper esset sujb Komulo', hastis f oeni mianiplos inligabant 
 et hoiS pro signis gerebant; unde hoc nomien remjansit, unde et miHtes 
 manipli dicuntur. Et etiam signiferi manipli dicuntur qui secun- 
 du.m antiquum morem in legione erant triginta, legio' autem habebat 
 septem cohortes octoginta centurias. Est enim ma brevis; ars qui- 
 dem exigebat ut ma haberet accentum, ni enim longa quidem est, 
 sed ex muta, et liquida. Quod quotiens^ fit, tertia a fine sortitur ac- 
 centum ut latebrae tenebrae. T'anien in hoc sermone ut secunda^ a 
 fine accentum habeat usus obtinuit. (Serv. Aen. XL 870; Is. Or. 
 IX. 3, 50, XVII, 9, 106, XVIII, 3, 5; Donat. Eun. 776; Victor Or. 
 G. R. 22.) 
 
 829. Hadenus saevisse, id est sufRciat tibi quod hactenus 
 
 (23) 
 
saevierunt tui alumni et quod p'esisima, fuerunft acta populorum in 
 te morantium. A mo do sis plema: quietis et tranquilla omnibus, sicut 
 noibis fuisti. 
 
 843. (Velis). Cupiais nos lib-enter aignosce're praiebendo nobis 
 laticee. Siane inter agnosco et cognosco superfiuam quidam volunt 
 faoere discretionem ut cognoscamus novos,, lagnoscamus antiquos. 
 Sed baec a poetis; metri neicessitate variiantur. (Cf. Is. Dif!. Verb. 
 62, 134.) 
 
 y. 50. M'ons. Aetna, ex igne et isulphuTe dictus est unde et ge- 
 heninia. Cionstat autem ab ea parrte hunc qua Eurus vel Africus fiat 
 habere speluncas plenas sulpliuxisi et usque ad nuare deductas quae 
 speluneaa recipientes: ini se; fluctus ventum eredant (1. ereant). Qui 
 agitatus ignem gignit ex sulpbiure; unde est quod videtur incendium. 
 (Is. Or. XIY. 8, 14.) 
 
 Hoc autem verum eisse ilia comprobat ratio, quia et aliis flamtibus 
 ventis nihil ex se' mittait, eit pro modo flatimm Euri vel Africi intier- 
 dum fumum, interdum fa.villas, nonniimquam vomit incendia. 
 
 Lemno's aiitem insula est in qua Vulcanus a love praecipitatus 
 eist et illic nutritus est a Sintiis; qui cum fulmina lovi fabricasset 
 non est adiTdssusad epulas deorum. (Serv. Buc. IV. 62; Myth. Vat. 
 I. 128, 176; II. 37, 40.) 
 
 Postea a love promissium accepit ut quicquid vellet, praesumeret; 
 ille Minervam in co'niugium petiit, luppiter vero imperavit ut Mi- 
 nerva armis virginitatemideferenderet; dumque cubiculumintroirent 
 certand'O Vulcanus semen in pavimentum iecit unde^ natus est Erich- 
 thonius. Eris enim Graece certamen dicitur ;/»9wy vero' terra nun- 
 eupatur; quem Minerva in cistam abscondit draeoneque custode 
 apposito duabus isoroiribus Aglanro' et Pandorae commendavit (qui 
 primus currum repperit). Vulcanum, dici voluerunt quasi furiae 
 igneim; unde et Vulcanus dicitur quasi voluntatis oalor. De- 
 nique et lovi fulgoHa faicit vel furorem coincutit. Ideo vero- eum Mi- 
 nervaie coniungi voluerunt quod furor etiam sapientibus subripiat (1. 
 subrepat). Ilia vero armis virginitatem defendit id est omnisi sapien- 
 tia integiitatem morum suorum contra furiam virtute animi vin- 
 dicat. Unde quidem Erichthonius nascitur. "£pc? enim Graece 
 dicitur certamen, ;>f'5G3v vero non solum terra quantum etiam dici 
 potest unde efc Thales Milesius ait w ;/79cyv d6^y]<; xoff/jAZT^?. (pi'/dpffc<^ 
 id est invidia mundanae gloriae comsumptio. Et quidnam aliud 
 subreipens furor sapientiae generare poterat nisi certamen invidiae? 
 Quod quidem: sapientia id est Minerva abiscondit in^eista. id est in 
 
 (24) 
 
oorde servat {supra, vel celat) omnisi siapiens furoTem sumn in eorde 
 oela,t. Ergo MineTva draconem cusitodem apponit (id est perniciem) 
 quern quidem duaibus virginibius id est AglaiirO' et PandoTae com- 
 mendat. Pandora enim universiale mnnus dicitnr^ Agiaiirus vero 
 quasi iustitiae oblivio'. Sapiens enim dolorem siium ant. benignitati 
 commendat quae omnium munus est au:t oblivioni sicut de Ciaesare 
 dictum est "Qui oblivisci nihil amplius soles qua.m iniurias." (Serv. 
 G. III. 113; Hyg. Fab. 166; Arat. 156; Fulg. Myth. 11. 14; Is. Or. 
 XAail. 34, 2; Myth. Yat. I. 128; 11. 37, 40; III. 10, 3.) 
 
 Lemnius auteim Yulcianus ide'o dicitur quia in Lemnum insulam 
 ut diximus cecidit a lumone propter deformitatem; deiectus quam 
 aereui constat es'se ex quo fulmina, procreantur. Ideo autem de fe- 
 mora lunonis fingitur matus quia fulmina de imo aere nascuntur; 
 quod etiam Lucanus dicit (II. 269-71) "Fulminibus vestrae propior 
 succenditur aer pacem sunima tenent." (Serv. Aen. VIII. 454; ci. 
 414: Myth. Yat. II. 40; III. 10, 4.) 
 
 Et quod crebro in Lemnum insulam iacitur fulm^en, ideo in ea 
 dicitur oecidisse Yulcanus. (Serv. Aeu. YIIL 414.) 
 
 Claudus autem dicitur, quia per maturam numquam rectus est. 
 (Serv. Aen. YII. 414; Aug. contra Faust. XX. 9, vol. YIII, 337 D.) 
 
 52. Athos uTons est Macedoniiae altior nubibus tantoque sublimis 
 ut in Lemnum eius umbra pertendat quae ab eo septuaginta sex 
 milibus separatur. (Plin. N". II. lY. 73; Siolin. 11, 33; Is. Or. XIY. 
 8, 10.) 
 
 56. (Add.) Aegaeum dicitur a quodam saxo vel ut quidam volunt, 
 insula quae visentibus procul caprae si mills videtur quaim Graece 
 alya vocant. (Plin. N. H. lY. 51; Fest. 24; Solin, 11, 2; Is. Or. 
 XIII. 16.) 
 
 71. Mutus Flymen id est aimor nuptiarum (1. nuptialis). Nam 
 proprie hymen membranula uteri dicitur et est proprie muliebris 
 sexus, in qua fiunt puerperia. Inde dictus est Hymenaeus deus. 
 Praeter hanc sunt duae alia.e viris et mulieribus communes, quarum 
 una in cerebro est de qua fistula quinque pertiti sensus profluunt et 
 Grraece iiriviaia dicitur. Et est alia quae dividit inferiora ventris et 
 superiora pectoris, quam Graeci (fpriv dicunt. IJnde et frenesis passio 
 uueata (1. derivata) est etfrenicus homo; quia siquis hanc laesam 
 habuerit, in amentiam vertitur. (Serv. Buc. YIIL 30; Aen. I. 651; 
 lY. 99; Donat. Ad. 907; Is. Or. IX. 7, 22.) 
 
 75. Thraces populi sunt qui nati sunt ex filio lafet, qui vocatus 
 Teras a quo^ et cogniominati, licet genitiles eios! ex moribus ita dictos 
 
 (25) 
 
existimaiit quod sint truces. Saevis'simi enim omnium gentium 
 fuemnt: unde et multia de eiis fabulosia nia,rrantur {supra, vel memo- 
 rantur), quod c;a.ptiv'Os dis suis litarent et humanum sianguinem in 
 O'ssibus cafpitum porrtare (sic) soliti essent. De quibus Vergilius (Aen. 
 III. 44) "lieu fuge crudeles terras, fuge littus avarum/^ quasi cru- 
 delium et avarorum. (Serv. Aen. Ill, 44; Is .Or. IX. 2, 82; cf. 
 IX. 2, 31.) 
 
 Ideo iste tumidos dixit rebelles; hoc enim falsum est quod ad- 
 versus eos velint pugmare,, sed propter eorum filias ire volebant quasi 
 in imatrimonium detinerent; quia Lemniades eorum uxores ut supra 
 diximus hircini fO'Ctoris plenaie erant. Sed propter pudorem et tur- 
 pitudinem tacuit mutans narrationem. (Cf. supra Y. 29; Myth. 
 Vat. I. 133, II. 141.) 
 
 120. (Add.) Eecentiore utitur exemplo. Aut enim ad tempus 
 respexit quod paulo ante fictum tuit quia proprie est Thracia in qua 
 Progne: fuit. Cuius fabula talis est: Tereus rex Thracum fuit qui 
 cum Bandionis Athenarum regis filiam Prognen nomine duxisset 
 uxorem, et post ahquantum tempus ab ea rogareitur ut sibi Philo- 
 melam' sororem suam videndam accerseret, profectus Athenas, dum 
 adducit puellaim eiam vitiavit et ei linguam ne: facinus indiearet 
 abscidit. Ilia, tamen rem in veste suo cruore: descriptaim misit Siorori, 
 qua C'Ognita Progne Ityn filium interemit. et patri epulandum ap- 
 posuit, postea. 'omnc;s iui aves> mutati sunt, T'ereus in upupam, Itys 
 in fassam, Progne in hirundinem, Philomela in lusciniam. (Serv. 
 Buc. VI. 78; Myth. Vat. I. 4, II. 217.) 
 
 144. Scj^hia regio est Aisiaie! cognominata a Magog filio lafet 
 sicut et Gothia; cuius terra ingens fuit, postea veroi minor effecta 
 est. Cui subiacet Hyrcania ab^ occasiu habens pariter gentes multas 
 propter terrarum infecunditatem vagantes. Ex quibus quaedam 
 aigros colunt, quaedam portentuosae' ac trucesi carnibus humanis et 
 eorum sanguine vivumt. Scythiae plures terra e sunt lo'cupletes, in- 
 habitabiles tamen plures. Nam dum in plerisque locis auro et gem- 
 mis fluunt gryphorum immanitate accessus hominum carus est. 
 Quam expugmaverunt Amazones. (Solin. 15, 22; Is. Or. XIV. 
 3, 31-2.) 
 
 Amazones autem dictae sunt eo quod simul viverent sine viris 
 quasi dfj.a ^d)<7at sive' quod adustis dexterioribus mammis_ essent, ne 
 siagittarum ictus inpediretur quasi clvsu p.dO>o. Kudabant enim 
 quam adusserant mammam. ISTam hoc est Amazon quasi aveu fid^ou 
 id est sine miamma. Has. iam non esse! dicit quod partim e'arum ab 
 
 (26) 
 
Herciile^ partim aib AcMlle vel Aleixandro usque ad internecionem 
 deletae sunt. (Serv. Aen. I. 490; lustin. II. 11; Plac. Acli. I. 353; 
 Is. Or. IX. 2, 64.) 
 
 175. Delubrum dieitur quod uuo tecto plura eomplectitur nu- 
 mina, ut Capitolium in quo est Minerva, luppiter luno. 
 
 Alii dicunt delubrum es:sei locum ante templum ubi aqua currit 
 a diluendo. Est autem symeclidoclie^ a p^arte totum. (Serv. Aen. II. 
 225, lY. 56; Fest. 73; Ascon. 101, 12; Macr. Sat. III. 4, 1.) 
 
 Certe autem ligneum simulacrum delubrum dicimus a libro hoc 
 est ligno facto' quod Graece c6wmvj dieitur. (Is. Or. XY. 4; Diff. 
 Yerb. 407.) 
 
 183. Cyclades antiquitus insulae' f aerunt quas inde C3^claidas 
 autumant dictais quod lioet spiatiis longioribus a Delo' proiectiae sunt, 
 tamen in ^orbe circa Delon sitae sunt. Nam orbem Graece -/.hylo^ 
 Grai loeuntur. Quidam vero' non quod in; orbem digestae sunt, sed 
 propter seiopulos qui circia easdem sunt dictias putant Cycladas. 
 (Siolin. 11, 17; Is. Or. XIY. 6, 19.) 
 
 Haec in Hellesponto' inter Aegaeum et Malaieiim mare consti- 
 tutae circumdanitur. Sunt autean omnes numero quinquaginta tres, 
 tenentes a iseptentrione in meridiem- milia, quinquaginta, ab oriente 
 in occasum milia ducenta. Metrop'olis earum Ebodus. (Plin. JST. H. 
 lY. 65; Is. Or. XIY. 6, 20.) 
 
 336. Argo navem dicit quae in Pelio Tliessialiae fabrioata est. 
 Cicero (i. e. Enn. Med. ap. Cic. Inv. I. 91; Auctor ad II er. 11. 34) 
 "Utinam ne in nemore Pelio caeisac' securibusi ad terram cecidiseent 
 abiegenae trabes." 
 
 417. Casitorem. dicit fratreni Pollucis et Ilelenae. Nam iste bene 
 dieitur Tyndaris qnia, filius f uit Tyndarei et Ledae et solus mortalis, 
 Pollux vero et Helena abusive qui non Tyndarei, sed lovis^ et Ledae 
 filii fuerunt et immortal es. Ut Yergilius (Aen. YI. 121) ^^Si fratrem 
 Pollux alterna, miorte redeimit," qui inimortalitatem cum fratre par- 
 titus: est. (Cf. Serv. Aen. II. 601, YI. 121.) 
 
 418. Malus arbor naivis generis est miasculini. Horatius (Od. I. 
 14, 5) "Nee malus est celeri saucius Africo." Et dictus est malus 
 vel quia malois liabet instar mali in isummitatci vel quia quibu&daim 
 malis ligneis ciuigitur, quorum, volubilitate elevantur vela levius. 
 (Serv. Aen. Y. 487; cf. Y. 829; Is. Or. XIX. 2, 8.) 
 
 427. Palladios radios' quos Pallas invenit: ut in pacts petitione 
 ramus 'olivae cum vittis afferebatur partim fabulae partim naturaie 
 efficit ratio. Nam cum de nomine Athenarum Neptunus et Minerva 
 
 (27) 
 
c'ontendereiit et iusisisiset luppiter ut illius nominei diceretur civitas 
 qui melius optulisiset munuis^ equum Neptunus^ MineTvia. olivam op- 
 tulit quae res melior est comprobatayet pacis insigne et statim vincit. 
 Unde cum eius ramus alicui ofrertur indioat eum, esse meliorem; 
 hine est illud proverbium lierbam do id est victori cedo, quod Yiarro 
 in Aetiis ponit, cum in Agonibus herbam in modum palmae dat 
 aliquis ei cum quo contendere non conatur et fatetur esse meliorem. 
 Vittas autem habere^ ramus debet, (quod istei praetermisit), ideo ut 
 inertiam et imbecillitate;m offerentis oistiendat. Seimus enim oves 
 egere semper aliena auxilio. (Serv. G. I. 12^ Aen. VIII. 128; Hyg. 
 Fab. 164; Myth. Vat. I. 2, 119, II. 119, III. 5, 4.) 
 
 432. Zethum et Oalain filios B'oreae et Orythyia;e vel Ismarii et 
 Aquilonis, alatos iuvenes quoiSi Argouiautaie miserunt posteia in; adiu- 
 torium Phineo rcgi Arcaidia,e. Hie enim suis: liberis superduxit 
 nioveream cuius instinctu eos necavit; ob quam rem irati di ei oculo's 
 susitulerunt et adbibuerunt Harpyae qua,e cum ei diu cibos abripe- 
 rent, lasonem cum Argonautis suscepit hospitio. Cui etiam ductorem 
 dedit; hoc ergo beneficio ille et (1. illecti) Argonautae supradictos 
 ^nrentur pulsas de Arcadia pervenerunt ad insulas quae appellantur 
 f] otae et cum ulterius tendere vellent, ab Iride ammoniti sunt ut de- 
 sisterent a lovis canibus suos; c'onYerterunt. volatus quorum con- 
 versio id est <rrpo(p-q nomen insulis dedit quod ApoUonius plenius 
 exequitur. (Haec ordinanda sunt secundum- Serv. Aen. III. 270; 
 cf. Hyg. Fab. 18; Plae. Th. VIII. 255; Myth. Vat. I. 27, II. 142, 
 III. 5, 5ss.) 
 
 443. (Add.) Cur autem hoc evenit talis est ratio: Aegeiis nrortua 
 Hipp'Olyte, Phaeidram Minois et Pasiphaes filiam superduxit uxorem 
 Hippolyto. Qui cum illam de stupro interpellantem oontempsisset, 
 falso' delatus ad patrem est qui ei vim Yoluisset deferre. Ille 
 Aegaeum patrem rogavit ut se ulcisceretur; qui agitanti currum 
 HippiolytO' inmisit f ocam ini littore, qua equi territi eum traxerunt. 
 Tunc Diana eius castitate commiota eum per Aesculapium in vitam 
 filium Apollinis et Ooronidis revocavit. Hunc luppiter propter revo- 
 catum Hippolytum interemit, unde Apollo iratus Cyclopas fabrica- 
 tores fulminum eonfixit sagittis; ob quam rem, divinitate deposita, 
 Admeti regis pavit armenta. Quapropter obsequiis. eius emieritus ei 
 fayebat tamen, apud quem passus videbatur iniuriam. Sed Diana 
 Hippolytum revocatum ab inferis in Aricia n3anphae Egeriae com- 
 mendavit et eum Virbium quasi bis virum iussit YOca;ri. (Serv. Aen. 
 
 (28) 
 
VII. 761, cf. VI. 445; Hyg. Fa,b. 47; Plac. Th. II. 506; Myth. Vat. 
 I. 46, 11. 128.) 
 
 505. Ideo autem sacer inivenitur pro execralnle quia apud an- 
 tiquO'S etiain de bonis execrandonim siacrae reis. fiebaint: unde et snp- 
 plicia passorum. Sallustius (Oat. IX. 2) "In siippliciis: deornm 
 magnifici.'' (Se[rv. Aen. I. 632, cif. III. 57; Fest. 318; Plac. Th. IV. 
 198; Is. Or. VI. 19, 82.) 
 
 Aut etiam sacer, venerabilis. Nam horror plerumqne ad odium 
 pertinet, plerumque ad yenerationem ut Lucanus (V. 411) "Arbori- 
 bus suus horror inest." 
 
 556. Demum id est postremum, novissime. Et haec particula 
 tarn apudVergilium quam apud oannes idomeios- auotores hoc signifi- 
 cat licet in aliis diyersa significet. (Of. Serv. G. I. 47; Corp. Gloss. 
 VI. 322.) 
 
 579. (Add.) Distat enim inter conisertum et consitum, quod con- 
 seTtum dicimus sermonera et oonsertas fabulas, con'situm vero lig- 
 num et consitas arbores. 
 
 Hoc idem interest inter insitum et insertura. (Is. Dif!. Verb. 
 320; cf. Serv. G. II. 32.) 
 
 597. Eapta est cutis, id est contracta. Bt bene dixit cutem quae 
 in ciOTpore primia est. Et dicta est cutis quod ipsa corpori supposita 
 incisionem primia patiatur; cutis enim (1. y-orJ] ) Graece incisio dici- 
 tur. Idem est pellis quod externas iniurias corporis tegendo' pellat 
 pluviasque et ventos solisque ardores perferat. Pellis autem mox 
 detracta ciorium dicitur. Corium autem per derivationem a, came 
 appellatur quod eo teg-atur, sed hoc in brutis animalibus proprium 
 est. (Is. Or. XL 78-9.) 
 
 620. Indifferenter p'onit, deos et divois, quamquam discretio sit 
 ut deo'S perpetuois dicanius, divos ex hominibus factos quasi qui dieim 
 obierint: unde. et. divos^ etiam imperatiores vocamus. Sed Varro et 
 Azanzenus contra sentiunt dicentes divos perpetuos, deos ex homi- 
 nibus factos qui propter sui eonsecrationem timentur ut sunt di 
 manes; quod tangit in XII. (i. e. Vergilius XII. 139) dicens "Diva 
 deam stagnis quae fluminibus cum (sic) sonorisi praeest. (Serv. Aen. 
 V. 45; cf. Is. Biff. Verb. 168.) 
 
 656. Uhinam ut ubidem multi dubitant ubi esse debeat aecentus, 
 quia ibi et ubi naturaliter breves sunt, sed secundum rationem 
 finalitatis plerumque producuntur in versu. N''escientes et banc ra- 
 tionem quiai pronuntiationis causa, contra, usum Latinis syllabis ul- 
 
 (29) 
 
timis quibus particulae adiunguiiitxir, aceentus tribTiitnr nt musaque, 
 illene, liuiusce. Sic ergo et ubinam. 
 
 683-5. Ordo' est: Si taiita voluptas siangiiinis est, imbuite aTma 
 domi atque haee templa lovis dudum irratia (1. irrita) impins ignis 
 ferat id est anf erat. 
 
 685. Quid enim liaud licitum. Suba-udies, si ratus sum ius esse 
 domin-oque duciqno in yilem faninlum exercere yindictam, cum 
 tanti luctus pTomerent mea, pectora. 
 
 735. Olim ex longo tempore. Tria enim tempora signiicat: 
 praeteritiim ut his et in Yergilio. (Aen. XII. 210) "Olim arbos." Et 
 praesens ut in eodem (Aen. Y. 125) "Ttimidisque tunditur olim 
 iluctibus.^' Olim futurum: (Aen. lY. 627) "Olim quocunque dabunt 
 se tempoTe vires.^^ (Cf. Sery. Aen. lY. 627.) 
 
 YI. 54. Teneraque cupressu, nigra funesta. Nam inferis conse- 
 crata est, quia numquam reyirescit. I'Loi'm autem fuerat 
 Romani ramum cupressi ante domum funestam poni, ne quisquam 
 per ignorantiam pollueretur ingressiis. Hinc Horatius (Od. II. 14, 
 23) "E"ec te praeter inyisam cupressum ulla breyem dominum se- 
 quetur.'^ (Serv. Aen. III. 64, cf. III. 600, lY. 507 D, YI. 216; Fest. 
 63; Plac. Th. lY. 460.) 
 
 Ciipreissus autem ideo^ adhibetur ad funera quod per eam funesta 
 O'Stendatur domus: sicut laetam domum frondes indicant festae. 
 Yarro tamien dicit pyras ideo cupressu circumdari propter grayem 
 ustrinae id est incensionis (additamenta scribae nostri) odoreim, ne 
 offendatur populi circumstantis corona. Quae tamdiu stabat respon- 
 dens fletibus praeficae id est praecantatori® (haec quoque nostri 
 scribae sunt) principis planctum quamdiu Cionsumpto cadayere et 
 collectis cineribus diceretur noyissimum ilicet, quod ire licet signifi- 
 cat. Unde est (Yergilius Aen. YI. 231) "Dixitque noyissima yerba." 
 (Sery. Aen. YI. 216; Comm. Lucan. III. 42; Myth. Yat. III. 6, 28.) 
 
 254 (276). lo paelex lunonis, concubina loyis cum qua dum 
 luno inyenisset loyem coeuntem petiit ut eius potestati daretur: 
 quod cum luppiter annuisset, luno adhibuit ei Argum custodem, 
 omni tempore oculatum. (Cf. Sery. G. III. 152, Aen. YII. 780; Hyg. 
 Fab. 145; Plin. N. H. XYI. 239; Plac. Th. YII. 186; Myth. Yat. 
 II. 89.) 
 
 521 (543). (Add.) Huius Leandri fabula talis est: Leander et 
 Hero Abydenus et Sestia'S fuerunt inyicem se amantes. Sed Leander 
 ad Hero natatu ire consueyerat per fretum Hellesponticum, quod 
 Seston et Abydon interfluit. Cum autem iuyenir oppressum tem- 
 
 (30) 
 
pestate cadaver ad puellam esset delatum, ilia se praecipitavit e 
 tnrre. (Serv. G. III. 258; Myth. Va,t. I. 28, II. 218, III. 11, 19.) 
 
 548 (570). (Add.) Id est fibulam aufert a chlamyde qua tene- 
 batur in humieris — ^et hoc dixit bene — qua infrenatiir; hinc et 
 Graece nomen. (Cf. Fest. 348-9; Is. Or. XIX. 31, 17 & 33, 4.) 
 
 549 (571). Artus sunt quibus colligantur membra, dicti ab ar- 
 tando quod oolligati invicem. nervis artentur id est stringantur: quo- 
 rum deminutiva fuit articula. Nam artus dicimusi maiora membra 
 ut brachia,, articulos minora. (Is. Or. XI. 1, 84; cf. Fest. 17.) 
 
 653 (575). Palladios liaustus incubuit, assumpsit. Nam apud 
 Yergilium (Aen, I. 89) aliam habet significationem ubi ait "Ponto 
 nox incubuit atna/^ id est invadit, et tunc dativum trahit: et bene, 
 nam incubare est per vim rem aliam tenere;. (Serv. 1. 1.) 
 
 564 (576). Olea est unde derivatur oleum, oliva vero fructus 
 unde derivaitur olium. (Serv. G. II. 63; Is. Diff. Verb. 410.) 
 
 Invenitur oliva pro arbore, ut Vergilius (Buc. VIII. 16) ^^In- 
 cumbens tereti Damon sic coepit olivae." Sed quod ex albis olivis 
 fuerit expressum, vocatur spanum., a Graecis 6/j-<fd/.co> appellatur; 
 quod autem ex fulvis et nondum maturis, vocatur viride. Quod 
 vero ex nimiuni maturis commune dicitur. E^x his autem ad usum 
 vitae primum> est spanum, secundum viride, tertium commune. 
 Graeice enim s^ato? dicitur ex quo tractum est ut oliva dicatur: CiSt 
 autem arbor pacis insigne cuius fructus diversis nominibus appella- 
 tur. Sunt orchades a samilitudine testiculorum vocatae quos Graeci 
 op/ec? vocant. Eadiolae pro eo quod longe fuit. (Yid. locum I&i- 
 dorianum infra laudandum). Paphiae a Papho insula unde; prius 
 ablatae sunt. Lycinae, eo quod ultimum dent lumen nam ^o/'^o? 
 lumen CiSt. Pausia quaim corrupte vulgi pusiam vocant, dicta, quod 
 paveiatur id est intendatur, unde et pavimen/tum. Sjna, est dicta eo 
 quod de Syria est ablata sive quia nigra est. Crustumina eadem est 
 et volumis, dicta ab eo quod volam oompleat sua. magnitudine. Qui- 
 dam autem volemum Gallica. lingua bonum eit. magnum intellegunt. 
 Ideo autem ungebatur oleo ut citius laberetur e manibus sequen- 
 tium. (Haec maximam partem excerpta sunt ex Serv. G. II. 63, 64, 
 86 unde Is. Or. XVII. 7, 62 sis.) 
 
 620 (642). 8uspiria p. id est anhelum laborecm victrici palma 
 conlatus est. Palma enim apud antiquos victoribus dabatur; unde 
 et palma dicta eist quia manus victricis ornaitus est vel quia oppansis 
 est armis in moduni palmae humanae. Est enim arbor insigne vic- 
 toriae, proceroque ac deooro virgulto diuturnisque vestita frondibus 
 
 (31) 
 
et folia sua sine ulla successione oonser^aii'S. Hanc Graeci di- 
 cunt (foivua quia diu duret^ ex nomine avis illius Arabiae quae 
 multis annis vivere: perhibetur. Quae dum iu: multis locis naseatur, 
 non in omnibus fruotus perfieit maturitate, frequenter autem in 
 AegyptO' et Sjo^ia. Fmctus autem eius. dactylia a similitudine digi- 
 torum nuncupati sunt^ quorum eitiam noniina variantur. Nam aliii 
 appellant ur palmulae similes mynobalano, alii Tbebaici qui et nu- 
 cales, alii muniles quos Graeci xapomrob^ A^ocant. (Is. Or. XVII. 
 7, 1; ef. Ambr. Hex. III. 13, 53.) 
 
 643 (665). Improbus versipellis et fraudulenter incedens qui 
 dono clipeum accepit. 
 
 Clipeus enim est maius scutum dietus clipeus o.Tto rod -/Mtltslv 
 (T^ixara id esit a furendo (furando) corpora. (Serv. Aen. VII. 686; Is 
 Or. XVIII. 12, 1.) 
 
 Sive ut quidam dicunt clipeus dicitur quasi clipeum a verbo 
 cluo id est defendo, quia eo contra adversa tela nos defendimus; 
 <7a>!J.a Grraece corpus. (Plin. N. H. XXXV. 12; Is. Dili. Verb. 17; 
 Ghariis. 21-2 K.) 
 
 669 (691). Ordo: atque; illi subito venit fo'rtuna cui duloe est 
 fiduciam inmodicae virtutis auf erre. 
 
 704 (729). (Nunc). Aut magnos aut odiosos. 
 
 Oaestus autem per dipbthongon pugilum arma significat; habet 
 etiam pluraleim numerum et est quarta.e formae. IN'am cestus cesti 
 singulari sine diphtliongo balteum Veneris significat. {^qty. Aen. 
 V. 69.) 
 
 (742.) Palaestra, luotatio Graece a verbo TidXlo) id est luctor: 
 hinc luctatoT palae'strites dicitur o.7zd too TtaXlstv id est a motu 
 urnae quia per fortem (1. sortem) luetabantur. (Serv. G. II. 531; 
 Is. Or. XVIII. 24.) 
 
 719 (744). (Suadebat). Hoc verbum quod est suadet secundum 
 naturaan disisyllabum est, sed multi trissyllabum putant, quod etiam 
 si inveniatur, solutio dicenda est quomodo dicimus aena ena. Hoc 
 autem solum huiusmodi verbum in Latino invenitur. 
 
 869 (894). (Add.) Antaeum enim in modum libidinis ponitur: 
 unde et Graece dvriov contrarium dicimus. Ideo et de terra natus, 
 quia sola libido de carne ooneipitur: denique etiam ta:cta terra vi- 
 rilior exsurgebat; libidO' enim quantc cami consenserit, tanto surgit 
 iniquior. Denique a virtute gloriae quasi ab Hercule superatur. 
 Nam denegato sibi terrae taotu commoritur, altiusque elevatus ma- 
 terna non potuit mutuari suffragia, quo evidentem^uae rei fabulam 
 
 (32) 
 
deini'O'ii'stra&set. Omnem enim menitem dum virtus in altuni sustu- 
 lerit eit carnalibus etiam denegaverit aspeotibus, yictrix statim ex- 
 surgit. Ideo etiam in certaanine dicitur desndasse quia rara est pugna 
 quae cum concupiscentia vitiisque oongreditur, sicut Plato m morali- 
 bus ait: "Sapientes viri maiorem cum vitiis pugnam quam cum 
 inimicis gerunt." Na;m et Diomedes (sic) Cynicus^ dum dolore 
 lamnii (1. ramicum) contorqueretur, et vidisset ad amphite:atrum 
 omnes concurrentes, dicebat "Qualis hominum stultitia! currunt 
 spectare feras hoc est (1. homines) repugnaintes et me praetereunit 
 cum dolore ceTtantem." (Fulg. Myth. II. 7; Myth. Yat. III. 13, 2.) 
 
 IX. 149. Astu id est mialitia. ISTiam pTopxie atstutos; malitiosiois 
 vocamus: unde in Terentio (And. 183) postquam de domino' dixit 
 servus ^^Aistute," ille iratus ait, "Oarnufex quae loquitur?" Cicero 
 (Verr. Act. I. 34) "Ita fit ut tua, ista ratio existimetur astuta,, meum 
 consilium neceisearium." (Serv. Aen,. XI. 704; cf. Is. Or. X. 6.) 
 
 195. Oonsuetudo fuerat apud antiquos ut de venatione aut de 
 aliquo monstro quod damnum inferebat mortalib'us, pars in lucis 
 piars in templis deomm poneretur et quaedam in tholis deorum sus- 
 pendeb-antur (1. suspenderentur), ut pelles: quaedam vero affige- 
 bantur (1. affigerentur) ut dentes et cornua. Ut Vergilius (Aen. IX. 
 406) "Suspendive tholo aut sacra ad fastigia fixi;'^ et imitatur hoc 
 loco Yergilium qui ubicumque lucum ponit, sequitur conse^cratio, ut 
 (Aen. IX. 3-4) "Luoo tum forte parentis Pilumni Turnus sacrata 
 valle sedebat." Lucus a.utem dicitur per antifrasin, quod minime 
 luceat, ut bellum quod minime sit bellum: non quod ibi lumina sint 
 causa religionis ut quidam volunt. (Sery. Aen. I. 441, IX. 406; Is. 
 Or. XYII. 6, 7, XIX. 19, 6.) 
 
 203. Dissimulaverat se nescire: et notandum est quia dissimu- 
 lamus nota, simulamus ignota, ut Sallustius (Cat. 5) ^^Simulator ac 
 dissimulator." (Is. Biff. Yerb. 515.) 
 
 209. Timido pro timenti. ITam timidus est qui semper timet, 
 timens vero qui ad tempus formidat ex causa, ut iste pro perdito sene. 
 (Is. Diffi. Yerb. 554.) 
 
 361. (Add.) Istae aves nidos faeiunt in man media hieme quibus 
 diebus tanta tranquillitas est ut penitus nihil possit in man move- 
 ri. Inde etiam ipsi dies alcyonia nominantur: unde Yergilius (G. I. 
 399) "JSTou tepid um ad solem pennas in littore pandunt dilectae The 
 tidi alcyones." (Serv. G. I. 399; Is. Or. XII. 7, 25; M.jih. Yat. I. 9, 
 11. 175.) 
 
 839. Hie quartae declinationis dixit colus^ e ciontrario Yergilius 
 
 (83) 
 
(Aen. VIII. 409) secundae dicit: "Ciii tolerare colo teimique Mi- 
 neTYSi." Quern etiam iit Servius (ad locum) dicit sequi debemus. 
 (Serv. Aen. 1. 1; cf. Prob. Oatli. 34, 6 K.) 
 
 (Severi). Ex ilia causa quia patrem eius Diana sagittis occiderat. 
 "Virginea domitus saigitta." (Homtius Od. III. 4, 71 ei Acron- 
 Porliyr. ad locum.) 
 
 X. 51. Bene precantur opem lunonis, quia luno a iuvando dici- 
 tur. Ideo eit regnisi praoesise dicitur, quod haec vita divinitus (1. 
 divitiis) tantum studeat. Ideo etiam cum sceptro pingitur quod 
 divitiae regno sunt proximae. Yelatoi enim capite lunonem po- 
 nnnt quod omnee divitiae semper praegnantes isunt ©t nunnunquam 
 aiboriantur: in huius quoque tutelam pavum ponunt quod omnis vita 
 potentiaie petax, aspectu sui semper quaerat ormatus. Sicut pavus 
 stelktam caudami curvavit, concavans alteriusque faeiem lomet pos- 
 terioraque turpiter nudet, it a divitiarum gloriaeque adpetitus mo- 
 ment aliter ornat, postremo' tam.en nudat. Unde et Theophrastus in 
 Memorialibus ait rd aXXa -KeptyvM-d-i id est reliqua considera: et 
 Salomon. "In obitu bominis nudatio operis eius." Huic etiam Irim 
 quasi arcum p'acis adiungunt,£sicut quod various ornatus pingens a 
 curvatoj'curvamine momentaliter refugit, ita etiam f ortuna quamvis 
 ad praesens ornata est citius fugitiva. (Fulg. Myth. II. 3; cf. Cic. 
 K D. II. 66 & 68; Varro L. L V. 67 & 69; Serv. G. IV. 340; 
 Myth. Vat. III. 4, 5.) 
 
 130. Iris dicta, est quasi £>£9 disturbatio: numquam enim ad 
 c'onciliationem mittitur sicut Mercurius, sed ad disturbationem, et 
 est ministra non tamtum dearum sed et deorum. Et Vergilius haec 
 probat dicens (Aen. IX. 800) "Aeriam caelo nam luppiter Irim 
 deimisit georaianae baud mollia iussa ferentem." (Serv. Aen. IX. 2; 
 Plac. Ach. I. 220; Myth. Vat. 11. 6, III. 4, 2 & 6.) 
 
 257. (Add.) Dicendo portas aenas historiam tangit quae talis est: 
 Brenno duce Senones Galli venerunt ad urbem et circa Alliam flu- 
 men occurr'entem sibi deleverunt exercitum 'omnem piopuli Eomani. 
 Aliaque die cum vellent ingTedi civitatem, primo cunctati sunt ti- 
 mentes portas et nullum in muris videbant. Posteai paulatim' in- 
 gresisi vastaverunt cuncta octo' integris mensibus, adeo' ut ea. quae 
 incendere non poterant, manu militari diruerint, solo remanente 
 Capitolio. Ad quod cum utensilibus rehqui fugerant cives qui tamen 
 a Gallis obsidebiantur, etiam- ad id penetrare cupientibus, quos alii 
 per dumeta et saxa aispera, alii per cunilos dicunt eonatos ascendere. 
 Ttinc Manlius cuncitos Oapitolii Gallos detrusit ex-^arce clangore 
 
 (34) 
 
ainseris excitato©;, quern priviatus. quidaan lunoni dono dederat. 
 Namqiie siecTindiini Pliniiim (Immo. Lucret. IV. 683-4) nullTim 
 animal ita odoreim hoaninis sentit. P'osteiai Eomani in Capitiolio 
 f ecenint aeneas portas., ut nnllus inftrare vel exire valui&set nisi mag- 
 no CTim sonitu. Nam isti in ta;m breyi spatio minime portas aeneas 
 fecerant. (SeTY. Aen. VI. 825; Plin. 1^. H. X. 51, XXIX. 57; Myth. 
 Vat. I. 221.) 
 
 303. Pro ciaivae testitudine. Est etiam perifrasis citibaraei cuins 
 usns repertxis est hoc mo do: cum egrediens Nilus in sno® meatns 
 varia in terris reliqniseet animalia, relicta. etiam testndo est, quae 
 enm pntref acta esset et nervi eiusi remansisisent extenti intra corium 
 inventa est a Mercurio' eiiisque digitis peTcussa, sionitum dedit ex 
 cuius imitatione cithara est oomposita. Ut Vergilius (G. IV. 463-4) 
 "Ipsa ea,va siolans aegrum testitudine amorem." (Scty. ad. 1. 1; Is. 
 Or. III. 22, 8; Myth. Vat. II. 43.) 
 
 373. (Add) loveon enim pro aeie posuit, aetherem Yero pro 
 nubibus!. Chasma autem dicit id est subitam disruptionem et quen- 
 dam re'cessum, aethera YerO' ut diximusi pro aerc: posuit propter me- 
 trum quia in aiethere hoc contingit, dum Ycntorum impetus nu- 
 biumque globositais illuc non attingat, sed summa. serenitas, tran- 
 quillitas. Unde Lucanus. (II. 273) "Paeem summa tenent." ISTubes 
 autem in medio aere sunt ubi fiunt omnia signa quae dicit; id est 
 Iris, serenitas, chasma. JSTam si in summo, nulhis Yidere potuisset. 
 Humani enim oculi altiorem et nimium splendorem f erre non pos- 
 sunt. Sane chasma, est (ita etiam, Plinius Yocat) disruptio et quidam 
 caeli discessus. (SerY. Aen. IX. 20; Plin. IST. H. II. 96.) 
 
 503. QuamYis in omnibus libidinis amor sit turpior, numquam 
 tamen deterior erit quam cum se honorato miscuerit. Libido enim 
 honestatis noYcrca dum quid expediat nescit, est miaiestati contraria. 
 Qualis enim diYinitas quaesit quod esse Yelit, ne quod fuerat 
 esset. luppiter enim conYCrsus in cygnm cum Leda concubuit quae 
 P'eperit OYum; inde niati sunt tres Castor et Pollux et Helena. Sed 
 haec f abula mystici saporem cerebri concipit. luppiter enim in mo- 
 dum potentiae ponitur, Leda Yero dicta est quasi ^oidyj quod nos 
 aut iniuriam aut couYicium dicimus. Ergo omnis potentia iniuriae 
 mixta speciem suae generositatis mu.tat: ideo ergo in cygnum dicitur 
 oonYersus, quod ferunt physioligi quam maxime Melissus Euboicus 
 qui omnium physiolo'gorumi siententiaiS disputaYit, huius generis 
 avem ita conYiciis esse plenam ut ipsa clamante reliquae aYes taceant 
 quae praesto fuerint. Unde et olor dictus quasi ab oXiyiopia 
 
 (85) 
 
tractiim quod nos Latine iniuriam dicimus. Ergo qiiotiens cumque 
 nobilita© in iniuriarm vertit, conviciis misceatur necesise est. Sed 
 quid ex liaec re concipiatur yideamus. Nihilomonus ovum quia sicut 
 in 'OVO' omnes sorditiesi quae: purgari pottesit in genere continetur in- 
 trinseeus'^ ita etiam ini effectu iniuriae omnie est iniustitia, inmun- 
 ditiaj sed ex oyo generantur tres^ Pollux C^astor et. Helema. Nihilo^ 
 minus seminarium scandali et discordiae sicut ante diximus et gemi- 
 num luctum concussit adultera mundo. (Fulg. Myth. II. 16; Myth. 
 Vat. III. 3, 6-7.) 
 
 Castorem vero et PoUuceni quasi in modum perditionis p'onunt; 
 unde et in mari Castorum' sigma dixerunt, quae' periculum creant. 
 iSTaim oh hanc rem etiam iamhos alternatim resurgere atque occidere 
 dicunt quod superhia nonnumquam vivat, nonnumquam occidat. 
 Unde ©t v-E^pTUpwAa Graece; dicitur superhia. Superefama proprie 
 superapparitio nuncupatur, quod sicut in istis duohus signis quae 
 eorum fratrum vocahulo nuncupayerunt, unus superappareat, alter 
 veTgat sicut lucif er et antifer. Nam Graece Pollux aizb too dTioXXeiv 
 est a perdendo et Oastor quasi y.a7.bv u<Trepo^^ id est malum extre- 
 mum. (Fulg. Myth. II. 16.) 
 
 850. (Add.) Yidit Aloidas. Aloeus Ifigeniam (sic) uxorem hahuit 
 quaie oompressai a Neptuno duos peperit Otum et Ephialten, qui 
 digitis novem per singulosi menses crescehant; freti itiaque altitudine 
 caelum voluere subvert ere. Sed sunt confixi Dianae; et Apollinis telis. 
 Aloidas autem sic dixit sicut de Hercule Amphitr^^oniden dicimus. 
 (Serrv. Aen. VL 582; Myth. Yat. I. 83, II. 55.) 
 
 Cum crescerent. Propter Titanas dicit hoc. Terra enim contra 
 Saturnum Titanas genuit, Gigantas vero postea contra lovem: et 
 fenmt fahulae Titanas ah irata Terra contra deos esse procreatos in 
 eius ultionem. Unde et Titanes dicti sunt and r^? rcVew? vel ah 
 ultione. De his autem, solus sol ahstinuisse narratur ah iniuria nu- 
 minum, unde et caelum meruit. (Serv. Aen. YI. 580; Alhric. Ph. 
 12; Is. Or. IX. 2, 35; Myth. Yat. I. 11, III. 3, 5.) 
 
 XL 92. Fatiscunt, laxantur vel aperiuntur vel ahundanter sol- 
 vuntur. Fatim enim ahundanter dicimus, unde et ajfatim; liiscere 
 autem aperire. (Of. Fest. 11; Serv. Aen. I. 123; Corp. Gloss. Y. 
 199, 11.) 
 
 187. lamque vale. Yarro in lihris logistoricis (p. 258 E.) dicit 
 ideo m'ortuis falsisque imaginihus salve dici et vale non 'quod aut 
 salvere aut valere aut salvi ess^e possint, sed qu'od ah his recedimus 
 eos nunquami visuri; hinc ortum est ut etiam mialedicti significatio- 
 
 (36) 
 
nem interdiim vale optineat. Ut Terentius (Andr. 697) "Valeant 
 qui inter nos discordiaiii volunit/' hoc est ita a nobis discedant ut 
 niirnqnam ad niostruni revertantnr aspeetum. Ergo cum dicitur nnor- 
 tuo vale, non etyniologia eonsideranda est, sed consuetudo', quod 
 nullis vale dicimus nisi a quibus reeedimus. (Serv. Aen. XI. 97; 
 Donat. in T'er. 1. 1.) 
 
 394. Longo post tempore aut archaismus est, antiqui enim post 
 ante circum etiam ablativo iungebant, quod ho die minime possumus 
 facere: aut longopost una pars est orationis, ut sit sensus congredere 
 nunc primum frater tempoTe longopost, sicut multominus, postmodo. 
 Horatius (Sst. II. 627) "Quod mihi obsit clare multoque locuto." 
 (Serv. Bug. I. 29; Serv. in Bonat. 420, 11 K.) 
 
 XII. 434. (Add.) Orcus dicitur deus inferorum; opxo) Graece 
 vero iuro, undei orcus dicitur; quasi enim iurat et affirmat se nul- 
 1am animiarum sine supphcio examineque dimissurum. Ipse enim 
 dicitur Pluto. nXvvro^s Graece vel dives dicitur iilius Saturni et 
 Rheae, Terrae; nihil enim ditius inferno qui omniai recipit, licet et 
 saturari nequeat. (Of. Cic. IST. D. II. Q(j', Serv. G. I. 277; Fulg. Myth. 
 I. 4; Myth. Yat. III. 6, 1.) 
 
 497. (Add.) Hoc asylum, hoc est templum Misericordiae colloca- 
 runt unde nullus posiset abduci, quod postea Eomulus fecit: unde 
 Yergilius (Aen. VIII. 342) "Hinc lucum ingentem quem Romulus 
 aoer asylum," hoc est ad imitationem Atheniensis asyli fecit. Quod 
 ideo Eomulus fecit, ut haberet advenas plures cum quibus conderet 
 Romiam. (luvenal. YIII. 272) "Et tamen ut longe repetas longeque 
 revolvas, nomen ab inf ami gentem deducis asylo.'^ (Serv. Aen. YIII. 
 342, ef. II. 761; Myth. Yat. I. 60, II. 166.) 
 
 (37) 
 

 UNIVERSITY OF ILLINOIS-URBANA 
 
 I 
 
 3 0112 004124563