35FFP V27 MOUNT HOLYOKE COLLEGE I » MOUNT HOLYOKE COLLEGE LIBRARY SOUTH HADLEY, MASSACHUSETTS sFfP V27 AMERICAN ACADEMY !N ROME A COMPANION TO POMPEIAN STUDIES BY A. W. VAN BUREN. ROME printed for the AMERICAN ACADEMY IN ROME 1927. '^iUmieu M^tm^aximi '^ihti^t^ H ^ PuLM^iiW AMERICAN ACADEMY IN ROME A COMPANION TO POMPEIAN STUDIES BY A. W. VAN BUREN. ROME printed for the AMERICAN ACADEMY IN ROME 1927. ROMA TiPOGRAFIA EdITRICE " La SpERANZA " Via Firenze, 38 Telefono 40-768. CONTENTS. Table of Contents .......... l*a<;e 3 Preface ............ * 5 CAMPANIA in general » 7 Vesuvius ........... » 1 1 POMPEII in general > 12 The Social War; Sulla's Colony » 13 Pompey's partisans ......... » I4 Fight with Nucerini, 59 A. D. . . . . . . , » 14 Earthquake of 63 A. D. . . . . . . . . * ^5 ERUPTION of 79 A. D » 1 6 Art > 22 Inscriptions ........... » 23 Town-plan, Pomoerium, Walls, Gates ...... » 23 The FORUM » 24 OTHER PUBLIC MONUMENTS ...... » 26 Inhabitants, Trades, Occupations ....... » 28 Villas » 30 PREFACE. This small volume has been prepared with a practical end in view: to furnish our students with a portable state- ment of the main documentary evidence for the interpretation of the monuments for their use when at Pompeii, and also with a guide to recent publications for the facilitation of their work in libraries; since scholars in general must have been conscious of a similar need, it may also render service to them. As a rule, the text of an inscription is given in full only if neither the original nor a copy is still in place. In the case of election notices and graffiti, only those parts are printed which appear significant for the present purpose. The order of treatment of the individual buildings in Mau's Pompeii has been retained. References to the literature previous to 191 2 will be found in the Anhajig, 191 3, to Mau; those to subsequent publications down to ca. 191 9, in my summary in Classical Journal, xv, 191 9-1 920, 404-416; in general, they are not repeated here. CAMPANIA IN GENERAL. LiVY, IX. xxxviii. 2 : classis Romana, in Campa- niam acta cum adpulsa Pompeios esset, Strabo, V. iv. 3-8 (selections) : 'E^f]? bk j^etd tt]v Aativriv eat IV r\ t8 Kafxjravia, jraQrixo\j(7tt tt] {^a^daai], %al vtieq taiitriv f| SauvLTig 8v [leaoyaia.... jiQwrov 88 keqi rfjc Kajijraviag piqteov. egxi 8' djTO xr\c, ^iv6ioor\c, km fxsv tv]v 8|f]g jraQa?.iav xoXjtog 8'u^x8Y8{}r|(; pi8X9i Miar]voa3, xdxeTi&ev dXXog xoXjtoi; jtoXi) ^ei^cov toij jtqot8QOi^, xaXo'L'aL 8' avxov Koatfj^a, djio xov MiaT]voi3 jie/Qi xov 'AOrivatOD, 8v8LV dxQ(OT]1QlO)V, XoXjlOI'^eVOV. lUJteQ 88 TOIJTCOV ttov fjiovcov Ka\i- jcavia jtdaa iSpDTai, jt88LOv 8i)8ai[xov8aTatov toov djtdvttov jt89Cx8iv- Tcxi 8' ai)tcp Y8(jL>Xoqpiai t8 8{)xaQjroi xai o^ri td t8 toov 2a\JviTcov xal td Tcov "Oaxojv. 'AvTioxog fxev oi'v (pT]ori xy]v %(x)Qav xavxr[V 'Ojri- xoijg oixfjaai, xovxovq Se xal A-uaovag xaXeiaOai, no>.ii(^iO(; 8' efxq^at- V8i bvo 8i)vr| vofxi^cov lai'ta* 'Ojtixo'ug ydg (:pr\ai xal Auaovag olx8lv TT]v xcoQav taiJTTiv jte^l tov KQaTfj^a. dXXoi 8s ^^eyouaiv, oixoiivTtov 'Ojcixcov jtQoteQOv xal Avo6v(j)v, ^ibinivovq (Codd. 01 8' sxsivou^) xataaxelv uatsQOv "Oaxwv tl ei^vog, to-utoug 8' vno Kv\iauov, sx8i- voi^5 8' VKO TvQQr\vMv 8XJt8(J8LV 8id yaQ xr\v dQExr[v iiEQiyidmxov yEVEO^ai to jr88iov 8(o88xa . 88 jcoXeig eYxatoixiaavtag tip oiov X8cpa>.f'|v ovo|j,daaL Kajriir^v. 8 id 88 xr\v xQvq)\]v elq [laXaniav xQano- \iEvovq, xa{}djt89 xf\q mgl tov IId8ov x*^'^9"? s^eatrjaav, omco xal xavxr[q jtaQa/wQfjaai Sauvitai?, toiitODg 8' -ujco Tco^aicov 8xji8G8lv. tfj^ 8' eijxaojciag sat I ar] [leTov to aitov svtaDOa yivsai^aL tov xdl- Xidtov, Xeyw 8s tov jtijQivov, s^ of> xal 6 x6v8Qog, xQsitttov cov ndoY]^ xal opij^rig xal sv oXtyo) oixi%f\q xQocpf\q. lato^sttai 8' svia tcov 3ts8i(jL)v ajteiQsadai 81' exovq 8lg ^sv tfj t,2ia, to 88 tQitov Ekv\x(jd, tivd 8s xal ^axavsijsadai tm tstdQto) ajtoQco. xal [i,r]v tov OLVov tov xpdtiatov svtsii^sv s'xouoi Tcjo^aloi tov dAspvov xal 8 A COMPANION TO rov Statavov nal KaXr^vov* r\br\ be. nai 6 SouQevtlvo? Evd\iiXXoq Ka^ioxaxai xovxoiq, vecoatl jteiQwadeii; on nakaiMOiv Miexai. 6}q 8' avxodq evekaioc, eati xotl Kdaa f) jzeqI to O'uevaqpQOv, o^opov toTg jieStOL? ov. ... 8. (Beyond Neapolis). 'E/ofxevov bk cpgovgiov eativ ^HpaxXeiov, 8UU8ijx8vr]v 8L5 Tr]v i^d^aacrav d'xQav 8/ov, xaTajcv80|j,8vr|v Aipi {>ai^- ^aatcT)?, ('oa{}' 'uyi8ivy]v jcoielv tr]v xaTOixiav. "Oaxoi b" eixov xai ta-UTT^v xal TTiv 8cp8'^f]5 no|iJtaLav, fiv JiagaQQel 6 Sapvog jtotajioi;, elta Ti'QQTjvol %al Ile^iaayoi, ^etd tai'ta 88 SaDvItai' xal outoi 8' e^ejteaov ex twv TOJttov. NtoXT](; 8e %al NovaeQiaq %ai 'A/e^QWY, o^ojvufxoi) naxoixiaq xr\q keqI Kpe^xoova, 8jru8i6v eati Jioiei (? for IlofXjraLa?) Jtagd tco Sotpvcp jtoiafxco xal 88)(0^8va) td q)OQTia xai exjte^jrovTi. itjreQxeitai 88 toov tojtojv toijtcov oQog to Oi^eaoojiov, dypolg JteQioixoojfxevov nayxdXoiq JiXr\v xf\q xoQvcpf\q' uvxr\ 8' eJtijreSog fX8v TtoXv \iEQog eoTiv, dnaQTioq 8' oXt^, 8x 8s xf\c, oipecog T8qp9a)8r|g, xal KOiXdbac, cpaivei oriQayyo^beiq jteTQcov aLdaX(o8a)v xaTd xr\v -/Qoav, a)g dv 8x(38(3qco^8V(ov vno nvQoq' (oaT8 Tex^aiQOiT' d'v Tig.... auvexsg 88 8(JTi xr\ nopijraia to 2uq^8vt6v twv Kafxjcavcov, odev jcQOxsiTai. TO 'Ai)rivaiov, 6 xivec, YEiQr\vovooMV dxpcoTi^Qiov xaXoijoiv sgti 88 ejr' d'xQcp \ikv 'A^^r^vdg l8q6v, i8Qu^a '08uaa8cog. bidnXovc, 8' 8vd8v88 pQaxiJ? elq KaitQeaq vfjaov. xdjiij^avTi 88 xi]v d'xpav vr]al88g slaiv sprifioi jt8T9a)88i5, dq naXovoi Ssipfjvag. ex 88 toi' JiQog ^vQQevxbv \iiQOvq leQov ti beinvvxai xai dva{}i^^aTa jtaXaid ti^kovtcov t(T)v jrXT](Tiov Tov TOJiov. lie/Qi [iky bevQO e/ei TsAog 6 noXnoq 6 KpaTiiQ jtQoaayoQei'ojievog, drpoQil^opievog bvalv dxQcoTT^pioii; |3Xejtoi)ai jtQog ^8aT]^i(39iav, Tcp T8 Mi(7T]va) xai tw 'Ai^T]vai(p. dnaq 8' eoTi xaT8- axex^aa^evog toIjto j,i6v xaiq jioXeoiv, dq eqpafiev, toi3to 8s Taig oixo8o(iiaig x(xi cpuTSiaig, ai jxeTa^i) auvs/sig ouaai \iidq noXeoiq oapiv jraQexovTai, Ovid, t^^/. xv. 708-712: Leucosiamque petit tepidique rosaria Paesti. inde legit Capreas promunturiumque Minervae et Surrentino generosos palmite colles Herculeamque urbem Stabiasque et in otia natam Parthenopen et ab hac Cumaeae templa SibjUae. POMPEIAN STUDIES 9 VEfXElus Paterculus, I. vii. 24: Dum in externis moror, incidi in rem domesticam maximique erroris et multum discrepantem auctorum opinionibus: nam quidam huius tem- poris tractu aiunt a Tuscis Capuam Nolamque conditam ante annos fere octingentos et triginta. quibus equidem adsen- serim: sed M. Cato quantum differt! qui dicat Capuam ab eisdem Tuscis conditam ac subinde Nolam; stetisse autem Capuam, antequam a Romanis caperetur, annis circiter ducentis et sexaginta. quod si ita est, cum sint a Capua capta anni ducenti et quadraginta, ut condita est, anni sunt fere quin- genti. ego, pace Catonis dixerim, vix crediderim tam mature tantam urbem crevisse floruisse, concidisse resurrexisse. Mela, ii. 70: Herculaneum, Vesuvii montis adspectus, Porapei,.... Columella, x. 134-136: Doctaque Parthenope Sebethide roscida lympha, Quae {scil. pariunt) dulcis Pompeia palus vicina salinis Herculeis Pliny, A^. H. iii. 40: Qualiter [scil. narrari debet) Cam- paniae ora per se felixque ilia ac beata amoenitas, ut palam sit uno in loco gaudentis opus esse naturae? iii. 60-62: Hinc (scil. a vSinuessa) felix ilia Campania est, ab hoc sinu incipiunt vitiferi colies et temulentia nobilis suco per omnis terras incluto, atque (ut veteres dixere) sum- mum Liberi Patris cum Cerere certamen. hinc Setini et Cae- cubi protenduntur agri. his iunguntur Falerni, Caleni. dein consurgunt Massici, Gaurani Surrentinique montes. ibi Lebu- rini campi sternuntur et in delicias alicae politur messis. Haer litora fontibus calidis rigantur, praeterque cetera in toto mari conchylio et pisce nobili adnotantur. nusquam generosior oleae liquor, et hoc quoque certamen humanae voluptatis. tenuere Osci, Graeci, Umbri, Tusci, Campani. In ora Savo flu vius, Volturnum oppidum cum amne, Liternum, Cumae Chal- cidensium, Misenum, portus Baiarum, Bauli, lacus Lucrinus et Avernus, iuxta quern Cimmerium oppidum quondam, dein lO A COMPANION TO Puteoli colonia Dicaearchea dicti, postque Phlegraei campi, Acherusia palus Cumis vicina. litore autem Neapolis Chal- cidensium et ipsa, Parthenope a tumulo Sirenis appellata, Herculaneum, Pompei haud procul spectato monte Vesuvio, adluente vero vSarno amne, ager Nucerinus et novem m. p. a mari ipsa Nuceria, Surrentum cum promuntorio Minervae Sirenum quondam sede. See D. Detlefsen's text, Die Geogr. Buecher der N. H. d. C. Plinhis Secundiis, in W. Sieglin's Quellen ti. Forschungen z. Alt. Gesch. u. Geogr., ix, 1904. In the index to Detlefsen's complete edition, Berlin 1866-1882. will be found references to Pliny's account of the natural and artificial products of Campania. Statius, Silv. III. V. 72-105: Non adeo Vesuvinus apex et flammea diri montis hiems trepidas exhausit civibus urbes: stant populisque vigent. hiiic auspice condita Phoebo tecta Dicarchei portusque et litora mundi hospita: at hinc magnae tractus imitantia Romae quae Capys advectis implevit moenia Teucris. nostra quoque et propriis tenuis nec rara colonis Parthenope, cui mite solum trans aequora vectae ipse Dionaea monstravit Apollo columba. has ego te sedes — nam nec mihi barbara Thrace nec Libye natale solum — transferre laboro, quas et mollis hiems et frigida temperat aestas, quas imbelle fretum torpentibus adluit undis. pax secura locis et desidis otia vitae et numquam turbata quies somnique peracti. nulla foro rabies aut strictae in iurgia leges: morum iura viris solum et sine fascibus aequum. quid nunc magnificas species cultusque locorum templaque (et) innumeris spatia interstincta columnis, et geminam molem nudi tectique theatri et Capitolinis quinquennia proxima lustris, quid laudem litus libertatemque Menandri, quam Romanus honos et Graia licentia miscent? nec desunt variae circa oblectamina vitae: POMPEIAN STUDIES sive vaporiferas, blandissima litora, Baias, enthea fatidicae seu visere tecta Sibyl lae dulce sit Iliacoque iugum memorabile remo, seu tibi Bacchei vineta madeiitia Gauri Teloboumque domos, trepidis ubi dulcia nautis lumina noctivagae tollit Pharus aemula lutiae, caraque non molli iuga Surrentina Lyaeo, quae meus ante alios habitator PoUius auget, Denarumque (?) lacus medicos Stabiasque renatas: mille tibi nostrae referam telluris amores? Florus, I. xi. 3-6: Omnium non modo Italiae, sed toto orbe terrarum pulcherrima Campaniae plaga est. nihil mol- lius coelo: denique bis floribus vernat. nihil uberius solo: ideo Liberi Cererisque certamen dicitur. nihil hospitalius mari : hie illi nobiles portus Caieta, Misenus, tepentes fontibus Baiae, Lucrinus et Avernus, quaedam maris otia. hie amici vitibus montes Gaurus, Falernus, Massicus et pulcherrimus omnium Vesuvius, Aetnaei ignis imitator, urbes ad mare Formiae, Cumae, Puteoli, Neapolis, Herculaneum, Pompei, et ipsa caput urbium Capua, quondam inter tres maximas numerata. Tabula Peutingeria^ia : Neapoli, xi. Herclanium. vi. Oplontis. iii. Pompeis. xii. Nu- ceria (also, iii. Stabios from Oplontis and likewise from Pompeis). VESUVIUS. VITRUVIUS, II. vi. 2 : Non minus etiam memorantur anti- quitus crevisse ardores et abundavisse sub Vesuvio monte et inde evomuisse circa agros fiammam. ideoque tunc quae spongia sive pumex Pompeianus vocatur excocto ex alio genere lapidis in banc redacta esse videtur generis qualitatem. A COMPANION TO Plutarch, Crassns ix. 2-3 : e'jteiTa KXtoSioij GXQaxv\yov... jto^iOQxovvTog avxovq ev o^ei yi'mvzypvxi ya'k^nT\v xai atevr^v xd{>o6ov, f|v 6 K^(o8iO(; ecpQoiJQei, ret 8' aXka xpr]pivovg anox6\iOvc, xai Xia- actSag, d'fXJteXov 88 jtoXH^v dypiav ejturoXfjg :n;8(pvxviav, eTe^ivov Tcov x>.r| fxatcov tot xQilo^i'M'<^> av^xjiXexovteg k\ avtcov xXi^axi8ag evtovoD? xai Pai&eiag, wat' dv(o{^8v dvr] QTT]jj-eva5 Jtapd to xQT][xva)88? djtteadai tcav ejtiJteScov, xatepaivov dqtpaXco? 81' ai^tcov jtXfjv evog. ovTOq 88 T(ov ojtXcov 8V8xa |i8iva(;, ejt8i xaT8(3r]aav, f)(pL8L xdtco xa ojtXa xal (3(xXo)v djtavta x^k^vxaioc, djt8aa)58to xal aiJtog. Frontinus, Strateg. I. v. 21: Idem {scil. Spartacus), in Vesuvio obsessus ea parte, qua mons asperrimus erat ideoque incustoditus, ex vimine silvestri catenas conseruit; quibus demissus non solum evasit, verum etiam ex alio latere Clodium ita terruit, Florus, II. viii. 4: Prima sedes velut beluis mons Vesu- vius placuit. ibi cum obsiderentur a Clodio Glabro, per fauces cavi montis vitineis delapsi vinculis ad imas eius descendere radices et exitu inviso nihil tale opinantis ducis subito impetu castra rapuerunt. POMPEII IN GENERAL. M. Della Corte, Case e Abitanti a P., Pompei, presso I'Autore, 1926 (reprinted from Neapolis, ii, 19:4, and Rivista Indo-Greco-Italica, iii-ix, 19 19- 1925). Id., Jtiventus, Arpino 1924. F. V. DUHN, P., eine hellenistische Stadt in Italien, 3d ed., Leipzig- Berlin 19 1 8. W. Engelmann, New Guide to P., Leipzig 1925. A. Ippel, p., Leipzig 1925 (especially competent for art) (rev. by E. v. Merck- LIN, in Zeitschr. f. Bildende Kunst, lix, 1925-26, Beilage, 9 f.). T. Wahscher, p., ein Fuehrer diirch die Rtiinen (independent in observa- tion and appreciation of art and antiquities; illustrations mostly original; rev., with Engelmann, by A. Rumpf, in Zeitschr. f. Bildmde Kunst, lix, 1925-26, Beilage, 94). POMPEIAN STUDIES 13 There is frequent discussion of Pompeii in M. Rostovtzeff, The Social and Economic History of the Roman Empire^ Oxford 1926; see the index, s. v. Of both technical and general interest is Holder Mygind, Hygienische Verhaeltnisse ini alten Pompeji ", in the Leyden periodical Janus, wv, 1921, 251-355. There are many valuable judgments in F. von Duhn's review of four recent books, in Gnomon, ii, 192b, 718-725. The Social War; Sulla's Colony. In lower part of first tower to West of Porta del Vesuvio, to right of spla^^ed window, C. I. L. IV. 5385: L. Sula. Cicero, pro P. Sulla, 60-62 : lam vero quod obiecit Pom- peianos esse a Sulla impulsos ut ad istam coniurationem atque ad hoc nefarium facinus accederent, id cuius modi sit intel- legere non possum. An tibi Pompeiani coniurasse videntur? Quis hoc dixit umquam, aut quae fait istius rei vel minima suspicio? " Diiunxit ", inquit, " eos a colonis ut hoc discidio ac dissensione facta oppidum in sua potestate posset per Pompeianos habere ". Primum omnis Pompeianorum colo- norumque dissensio delata ad patronos est, cum iam invete- rasset ac multos annos esset agitata; deinde ita a patronis res cognita est ut nulla in re a ceterorum sententiis Sulla dissenserit; postremo coloni ipsi sic intellegunt, non Pom- peianos a Sulla magis quam sese esse defensos. Atque hoc, indices, ex hac frequentia colonorum, honestissimorum homi- num, intellegere potestis, qui adsunt, laborant, hunc patronum, defensorem, custodem illius coloniae si in omni fortuna atque omni honore incolumem habere non potuerunt, in hoc tamen casu in quo adflictus iacet per vos iuvari conservarique cupiunt. Adsunt pari studio Pompeiani, qui ab istis etiam in crimen vocantur; qui ita de ambulatione ac de sufFragiis suis cum colonis dissenserunt ut idem de communi salute sentirent. Velleius Paterculus, II. xvi. 2 : Quippe multum Minatii Magii, atavi mei, Aeculanensis, tribuendum est memoriae, qui tantam hoc bello Romanis fidem praestitit, ut cum le- gione, quam ipse in Hirpinis conscripserat, Herculaneum simul cum T. Didio caperet, Pompeios cum L. Sulla oppugnaret 14 A COMPANION TO Appian, B. C. i. 39 (the Pompeians included in the list of Italic allies revolting from Rome). Id., B. C. i. 50: Aeiwio? 8e K^oevtiog 'I.vXka jcepi id no^- jtaia opr| oxQaxon^h^vovxi \i6Xa xatacppovTixax; djro ataSicov tqicov jtaQeaTQcxTOJieSeve. (After a battle, the Italici take refuge in Nola). Orosius, v. xviii. 22: Anno ab Urbe condita dclxi cum ad obsidendos Pompeios Romanus isset exercitus et Postu- mius Albinus vir consularis, tunc L. Sullae legatus, intolerabili superbia omnium in se militum odia suscitasset, lapidibus occisus est. The " Eituns- Inscriptions " ; still legible are those across the street from the entrance to the women's section of the Baths near the Forum; on Via d Abbon- danza, Reg. VIII, ins. v-vi, nos. 19,20; and on Via d. Abbondanza, III. iv. 2. See C. D. Buck, in Class. Philology, xvii, 1922, 111-118. The Marks of the SuUan Bombardment : Van Buren, in Mem. of the Amer. Acad, in Rome, v, 1925, i 10 f., pi. 60, fig. i. Pompey's Partismis : Cicero, ad Attiaim, X. xvi. 4 (14. May, 49 B. C.) : Ego, ut minuerem suspicionem profectionis aut cogitationis meae, profectus sum in Pompeianum a. d. iiii. Idus, ut ibi essem, dum, quae ad navigandum opus essent, pararentur. Cum ad villam venissem, relatum (?) est ad me centuriones trium cohortium, quae Pompeiis sunt, me velle postridie convenire. Haec mecum Ninnius noster, velle eos mihi se et oppidum tradere. At ego abii (?) postridie a villa (?) ante lucem, ut me omnino illi ne viderent. Fight with Niicermi, 59 A. D.: Tacitus, A?t7i., XIV. xvii : Sub idem tempus levi initio atrox caedes orta inter colonos Nucerinos Pompeianosque gladiatorio spectaculo quod Livineius Regulus, quem motum senatu rettuli, edebat. quippe oppidana lascivia in vicem incessentes probra, dein saxa, postremo ferrum sumpsere, vali- POMPEIAN STUDIES 15 diore Pompeianorum plebe, apud quos spectaculum edebatur. ergo deportati sunt in urbem multi e Nucerinis trunco per vulnera corpore, ac plerique liberorum aut parentum mortis deflebant. cuius rei iudicium princeps senatui, senatus con- sulibus permisit. et rursus re ad patres relata, prohibiti publice in decern annos eius modi coetu Pompeiani collegiaque quae contra leges instituerant dissoluta; Livineius et qui alii sedi- tionem conciverant exilio multati sunt. Seneca at Pompeii: Seneca, ad Lucilin^n, V. xlix. i: Ecce Campania et maxime Neapolis ac Pompeiorum tuorum conspectus incredibile est quam recens desiderium tui fecerint. \ Op. cii., VII. Ixx. I : Post longum intervallum Pompeios tuos vidi. in conspectum adulescentiae meae reductus sum. quicquid illic iuvenis feceram, videbar mihi facere adhuc posse et paulo ante fecisse. praenavigavimus, Lucili, vitam et quem- admodum in mari, ut ait Vergilius noster, terraeque ur- besque recedunt", sic in hoc cursu rapidissimi temporis primum pueritiam abscondimus, Reg. V, ins. v, no. 3, C./.L.IV, 441 8 : Lucius Annaeus Senecas. T/ie Earthquake of 6j A. D.: Seneca, N. Q. VI. i. 1-2: Pompeios, celebrem Campaniae urbem, in quam ab altera parte Surrentinum Stabianumque litus, ab altera Herculanense conveniunt et mare ex aperto reductum amoeno sinu cingunt, consedisse terrae motu vexatis quaecumque adiacebant regionibus, Lucili virorum optime, audivimus, et quidem hibernis diebus, quos vacare a tali peri- culo maiores nostri solebant promittere. Nonis Februariis hie fuit motus Regulo et Verginio consulibus, qui Campaniam, numquam securam huius mali, indemnem tamen et totiens defunctam metu, magna strage vastavit : nam et Hercula- nensis oppidi pars ruit dubieque stant etiam quae relicta sunt, A COMPANION TO et Nucerinorum colonia ut sine clade ita non sine querela est; Neapolis quoque privatim multa, publice nihil amisit leniter ingenti malo perstricta, villae vero prorutae, passim sine iniuria tremuere. adiciuntur his ilia: sexcentarum ovium gregem exanimatum et divisas statuas, motae post haec mentis aliquos atque impotentes sui errasse. Op. cit., VI. xxvii. I : (again mentions the fate of the 600 sheep). Tacitus, Ann. XV. xxii: Isdem consulibus et motu terrae celebre Campaniae oppidum Pompei magna ex parte proruit. THE ERUPTION OF 79 A. D. Martial, iv. 44, (publ. Dec. 88 A. D.): Hie est pampineis viridis modo Vesbius umbris, presserat hie madidos nobilis uva lacus: haec iuga, quam Nysae colles plus Bacchus amavit, hoc nuper Satyri monte dedere choros. haec Veneris sedes, Lacedaemone gratior illi, hie locus Herculeo nomine elarus erat. euncta iacent flammis et tristi mersa favilla : nee superi vellent hoc licuisse sibi. Statius, Silv., IV. iv. 78-86 (written 95 A. D.): Haec ego Chaieidicis ad te, Marcelle, sonabam litoribus, fractas ubi Vesvius erigit iras aemula Trinaeriis volvens incendia flammis. mira fides! eredetne virum ventura propago, cum segetes iterum, cum iam haec deserta virebunt, infra urbes populosque premi proavitaque toto rura abiisse mari ? needum letale minari cessat apex, proeul ista tuo sint fata Teate, nee Marrucinos agat haec insania montis. POMPEIAN STUDIES 17 C. Plinius Tacito suo s. Pliny, Epp. VI. xvi : Petis ut tibi avunculi mei exitum scribam, quo veriiis tradere posteris possis. Gratias ago: nam video morti eius, si celebretur a te, inmortalem gloriam esse propositam. Quamvis enim pulcherrimarum clade terrarum, ut populi, ut urbes, memorabili casu quasi semper victurus occiderit, quamvis ipse plurima opera et mansura condiderit; multum tamen perpetuitati eius scriptorum tuorum aeternitas addet. Equidem beatos puto quibus deorum munere datum est aut facere scribenda aut scribere legenda, beatissimos vero quibus utrumque. Horum in numero avunculus meus et suis libris et tuis erit. Quo libentius suscipio, deposco etiam quod iniungis. Erat Miseni classemque imperio praesens regebat. Nonum Kal. Septembres, hora fere septima, mater mea indicat ei apparere nubem inusitata et magnitudine et specie. Usus ille sole, mox frigida, gustaverat iacens studebatque: poscit soleas, ascendit locum ex quo maxime miraculum illud conspici poterat. Nubes, incerlum procul intuentibus ex quo monte (Vesuvium fuisse postea cognitum est), oriebaiur, cuius similitudinem et formam non alia magis arbor quam pinus expresserit. Nam longissimo velut trunco elata in altum quibusdam ramis diffiindebatur, credo, quia recenti spiritu evecta, dein senescente eo destituta aut etiam pondere suo victa in latitudinem vanescebat: Candida interdum, interdum sordida et maculosa, prout terram cineremve sustulerat. Ma- gnum propiusque noscendum, ut eruditissimo viro, visum, lubet Liburnicam aptari: mihi, si venire una vellem, facit copiam: respondi studere me malle, et forte ipse quod scri- berem dederat. Egrediebatur domo: accipit codicillos Rec- tinae Tasci (?) inminenti periculo exterritae (nam villa eius subiacebat, nec uUa nisi navibus fuga): ut se tanto discrimini eriperet orabat. Vertit ille consilium et quod studioso animo inchoaverat obit maximo. Deducit quadriremes, ascendit ipse, non Rectinae modo sed multis (erat enim frequens amoe- nitas orae) laturu sauxilium. Properat iliuc unde alii fugiunt, rectumque cursum, recta gubernacula in periculum tenet, adeo i8 A COMPANION TO soliitus metu ut omnis illius mali motus, omnis figuras, ut deprenderat oculis, dictaret enotaretque. lam navibus cinis incidebat, quo propius accederent, calidior et densior, iam pumices etiam nigrique et ambusti et fracti igne lapides, iam vadum subitum ruinaque mentis litora obstantia. Cuncta- tus paulum an retro flecteret, mox gubernatori ut ita faceret monenti 'fortes' inquid 'fortuna iuvat: Pomponianum pete.' Stabiis erat, diremptus sinu medio; nam sensim circumactis curvatisque litoribus mare infunditur. Ibi, quamquam nondum periculo adpropinquante, conspicuo tamen, et cum cresceret, proximo, sarcinas contulerat in naves, certus fugae, si contra- rius ventus resedisset; quo tunc avunculus meus secundissimo invectus conplectitur trepidantem, consolatur, hortatur, utque timorem eius sua securitate leniret, deferri in balineum iubet: lotus accubat, cenat aut hilaris aut, quod est aeque magnum, similis hilari. Interim e Vesuvio monte pluribus in locis latissi- mae flammae altaque incendia relucebant, quorum fulgor et claritas tenebris noctis exitabatur. Ille agrestium trepidatione ignes relictos desertasque villas per solitudinem ardere in remedium formidinis dictitabat. Tum se quieti dedit, et quie- vit verissimo quidem somno. Nam meatus animae, qui illi propter amplitudinem corporis gravior et sonantior erat, ab iis qui limini obversabantur audiebatur. Sed area ex qua diaeta adibatur ita iam cinere mixtisque pumicibus oppleta surrexerat ut, si longior in cubiculo mora, exitus negaretur. Excitatus procedit seque Pomponiano ceterisque qui pervigi- laverant reddit. In commune consultant, intra tecta subsistant an in aperto vagentur. Nam crebris vastisque tremoribus tecta nutabant et quasi emota sedibus suis nunc hue nunc illuc abire aut referri videbantur. Sub dio rursus quamquam levium exesorumque pumicum casus metuebatur; quod tamen peri- culorum collatio elegit. Et apud ilium quidem ratio rationem, apud alios timorem timor vicit. Cervicalia capitibus inposita linteis constringunt : id munimentum adversus incidentia fuit. Iam dies alibi, illic nox omnibus noctibus nigrior densiorque ; quam tamen faces multae variaque lumina solabantur. Placuit egredi in litus et ex proximo aspicere ecquid iam mare ad- mitteret; quod adhuc vastum et adversum permanebat. Ibi POMPEIAN STUDIES 19 super abiectum linteum recubans semel adqiie iterum frigidam aquam poposcit hausitque. Deinde flammae flammarumque praenuntius odor sulpuris alios in fugam vertunt, excitant ilium. Innitens servolis duobus adsurrexit, et statim concidit, ut ego colligo, crassiore caligine spiritu obstructo clausoque stomacho, qui illi natura invalidus et angustus et frequenter aestuans erat. Ubi dies redditus (is ab eo quern novissime viderat tertius), corpus inventum integrum, inlaesum oper- tumque ut fuerat indutus: habitus corporis quiescenti quam defuncto similior. Interim Miseni ego et mater. Sed nihil ad historiam, nec tu aliud quam de exitu eius scire voluisti. Finem ergo faciam. Unum adiciam omnia me quibus inter- fueram quaeque statim, cum maxime vera memorantur, audie- ram persecutum. Tu potissima excerpes. Aliud est enim epistulam aliud historiam, aliud amico aliud omnibus scribere. Vale. C. Plinius Tacito suo s. Op. cii., VI. XX : Ais te adductum litteris quas exigent! tibi de m.orte avunculi mei scripsi cupere cognoscere quos ego Miseni relictus (id enim ingressus abruperam) non solum metus verum etiam casus pertulerim. Quamquam animus meminisse horret, incipiam. Profecto avunculo ipse reliquum tempus studiis (ideo enim remanseram) inpendi: mox balineum, cena, somnus inquietus et brevis. Praecesserat per multos dies tremor terrae minus formidolosus quia Campaniae solitus. Ilia vero nocte ita invaluit ut non moveri omnia sed verti crederentur. Inrumpit cubiculum meum mater: surgebam, invicem, si quiesceret, excitaturus. Residimus in area domus, quae mare a tectis modico spatio dividebat. Dubito con- stantiam vocare an inprudentiam debeam ; agebam enim duo- devicensimum annum: posco librum Titi Livi et quasi per otium lego adque etiam, ut coeperam, excerpo. Ecce, amicus avunculi, qui nuper ad eum ex Hispania venerat, ut me et matrem sedentes, me vero etiam legentem videt, illius patien- tiam, securitatem meam corripit: nihilo segnius ego intentus 20 A COMPANION TO in librum. lam hora diei prima, et adhuc dubius et quasi laiiguidus dies. lam quassatis circumiacentibus tectis, quam- quam in aperto loco, angusto tamen, magnus et certus ruinae metus. Tum demum excedere oppido visum: sequitur vulgus attonitum, quodque in pavore simile prudentiae, alienu n con- silium suo praefert ingentique agmine abeuntis premit et inpellit. Egressi tecta consistimus. Multa ibi miranda, multas formidines patimur. Nam vehicula quae produci iusseramus, quamquam in pianissimo campo, in contrarias partes agebantur ac ne lapidibus quidem fulta in eodem vestigio quiescebant. Praeterea mare in se resorberi et tremore terrae quasi repelli videbamus. Certe processerat litus multaque animalia maris siccis harenis detinebat. Ab altero latere nubes atra et hor- renda ignei spiritus tortis vibratisque discursibus rupta in longas flammarum figuras dehiscebat: fulguribus illae et similes et maiores erant. Tum vero idem ille ex Hispania amicus acrius et instantius 'si frater' inquit 'tuus, tuus avunculus vivit, vult esse vos salvos: si periit, superstites voluit: proinde quid cessatis evadere?' Respondimus non commissuros nos ut de salute illiiis incerti nostrae consuleremus. Non moratus ultra proripit se effusoque cursu periculo aufertur. Nec multo post ilia nubes descendere in terras, operire maria: cinxerat Ca preas et absconderat: Miseni quod procurrit abstulerat. Tum mater orare, hortari, iubere quoquo modo fugerem ; posse enim iuvenem, se et annis et corpore gravem bene morituram, si mihi causa mortis non fuisset. Ego contra, salvum me nisi una non futurum: dein manum eius amplexus, addere gradum cogo. Paret aegre incusatque se quod me moretur. lam cinis, adhuc tamen rarus: respicio; densa caligo tergis imminebat, quae nos torrentis modo infusa terrae sequebatur. 'Deflecta- mus' inquam, 'dum videmus, ne in via strati comitantium turba in tenebris opteramur'. Vix consideramus, et nox, non qualis inlunis aut nubila, sed qualis in locis clausis lumine extincto. Audires ululatus feminarum, infantum quiritatus, clamores virorum : alii parentes, alii liberos, alii coniuges vocibus requirebant, vocibus noscitabant: hi suum casum, illi suorum miserabantur: erant qui metu mortis mortem preca- rentur: multi ad deos manus tollere, plures nusquam iam deos POMPEIAN STUDIES ullos, aeternamque illam et novissimam noctem mundo inter- pretabantur. Nec defuerunt qui fictis mentitisque terroribus vera pericula augerent. Aderant qui Miseni illud ruisse, illud ardere falso, sed credentibus nuntiabant. Paulum reluxit; quod non dies nobis sed adventantis ignis indicium videbatur. Et ignis quidem longius substitit, tenebrae rursus, cinis rursus multus et gravis. Hunc identidem adsurgentes excutiebamus : operti alioqui adque etiam oblisi pondere essemus. Possem gloriari non gemitum mihi, non vocem parum fortem in tantis periculis excidisse, nisi me cum omnibus, omnia mecum perire misero, magno tamen mortalitatis solacio credidissem. Tan- dem ilia caligo tenuata quasi in fumum nebulamve discessit: mox dies verus, sol etiam eifulsit, luridus tamen, qualis esse, cum deficit, solet. Occursabant trepidantibus adhuc oculis mutata omnia altoque cinere, tamquam nive, obducta. Re- gressi Misenum, curatis utcumque corporibus suspensam du- biamque noctem spe ac metu exegimus. Metus praevalebat : nam et tremor terrae perseverabat et plerique lymphati ter- rificis vaticinationibus et sua et aliena mala ludificabantur. Nobis tamen ne tunc quidem, quamquam et expertis periculum et expectantibus, abeundi consilium, donee de avunculo nun- tius. Haec nequaquam historia digna non scripturus leges et tibi, scilicet qui requisisti, inputabis, si digna ne epistula quidem videbuntur. Vale. Tacitus, Hist., 1. ii: lam vero Italia novis cladibus vel post longam saeculorum seriem repetitis adflicta. haustae aut obrutae urbes, fecundissima Campaniae ora. Suetonius, Titus, viii. 3 f. : Quaedam sub eo fortuita ac tristia acciderunt, ut conflagratio Vesuvii mentis in Cam- pania, curatores restituendae Companiae e consularium numero sorte duxit; bona oppressorum in Vesuvio, quorum heredes non extabant, restitution! afflictarum civitatium at- tribuit. 22 A COMPANION TO Id., de Historicis vi : PLINIUS SECUNDUS periit clade Campaniae; cum enim Misenensi classi praeesset et fla- grante Vesuvio ad explorandas propius causas liburnica pertendisset, nec adversantibus ventis remeare posset, vi pul- veris ac favillae oppressus est vel ut quidam existimaiit a servo suo occisus, quern aestu deficiens, ut necem sibi matu- raret, oraverit. Dio Cassius, Ixvi. 21-24, gives a highly colored, partly legendary account, with apparently some genuine details not in our other sources; it is practically repeated by Zonaras, xi. 18-30; worthy of consideration are the phrases xatct to q)div6- jtcoQov and ev {^edtQco tot' ofxiXoi) (jhx^\z, xaOT]^.8voti. M. AURELIUS, iv. 48, refers to the disaster. ART. Ceilings: A. W. VAN BuREN, in / R. S. xiv, 1924, 112-122. Bronze Sculpture: A. Maiuri, "L'Efebo di Via dell'Abbondanza a Pompei," in Boll. (VArie, Ser. II, ann. v, 1925-26, 337-353; C. Anti, "II Nuovo Bronzo di P.," in Dedalo, VII, 1926-27, 73-85. Bronze Figurines with Silver Trays: A. Maiuki, " La raffigurazione del Placeyitariiis in quattro bronzetti Pompeiani, " in Boll. d'Arte, Ser. II, ann. v, 1925-26, 268-275. Industrial Bronzes : F. Winter, Die Helle^iislische Kunst in Pompeji, Band iv, E. Pernice, Gefaesse imd Geraete aus Bronze, Berlin & Leipzig 1925. (reviewed by E. vON Mercklin in Zeitschrift f. Bild. Kunst, lix, 1925-26, Beilage, 77-80; by K. A. Neugebauer, in Gnomon, ii, 1926, 466 478). POMPEIAN STUDIES 23 Paiyitings : E. Pfuhl, Malerei imd Zeichnung der Griechen, 3 vols., Munich 1923 (a great repertory of information, with valuable series of illustrations; rev. by A. RuMPF, in Gnomo7i, i, 1925, 323 340. On this is based his smaller and more popular work, in a German and an English ed.; the English ed., entitled Masterpieces of Greek Drawing and Pai^iting, tr. by J. D. Beazley, was publ. in London, 1926). INSCRIPTIONS: Republican Inscriptions, including programinata : C. I. L. I, ed. 2, pars ii, fasc. I, nos. 1626-1680. Painted Inscriptions and Graffiti: E. DiEHL, Pomp. Wandinschriften, Bonn 1910 (= Kleine Texte, herausgeg. von H. Liktzmann, B. 56); F. BuE- CHhLER, Carmina Lai Efigr., iii, Suppl , curavit E. Lommatzsch, Leipzig 1926 (= AnthoL Lat. edd. Buecheler et RiESE, Pars Posterior, fasc. iii), passim; A. W. Van Buken, " Epigraphical Salvage from Pompeii, " in A.J. Ph. xlvii, 1926, 177-179. References to Christians in Inscriptions : W. R. Newbolt), in A. J. A. xxx, 1926, 288-295. TOWN PLAN; POMOERIUM; WALLS; GATES: A. W. Van Buren, in Memoirs of the Amer. Acad, in Rome, v, 1925, 105-107, 112 f. Pomoerial Inscripiio7is (Ex auctoritate ): one original in place outside Porta di Vesuvio; one copy in place outside Porta d' Ercol ano, the original, C. I. X. 1018, being in the central hall of the Naples Museum. See M. Bella Corte, in Rendiconti dei Lincei, Ser. V, vol. xxii, 19 13, 261-308. Porta Marina: A. W. Van Buren, in Mem. v, 1925, 105 f. 24 A COMPANION TO Porta di Nola: ZvETAIEFF, Syll. Inscr. Osc, tab. xii. i; xiii. i; C. D. Buck, A Grammar of Oscan and Umbria7i, p. 241, no. 8 (in British Mus.): V. Piipidiis V. med. tiiv. eiamanaifed, isidu prufatted. Porta di Stabia ; Inside the gate, copy in place, original in Naples Mus., ZVETAIEFF, tab. X. 5, X, a; BuCK, p. 239, No. 3: M. Siuttiis Outside the gate, C. I. L. X. 1064: L. Avianius FORUM: Honorary statue bases, in place: C. I. L. X. 788-792. Portions , (see also below, p. 29, Via dell'Abbondanza, VIII. iii. 4): C. I. L. X. 794 (zz: I, ed. 2, pars 2, i, 1627), in Naples Mus.: V. Popidius Ep. f. q. porticus faciendas coeravit. (Occupations) : Sema cum pueris rog. (Della Corte, C. e A., no. 324). Valentinus cum discentes rog. (325). Verna cum discent. rog. (326). Sabinum aed. Discentes rogant (327). a. W. Van Buren, in AJetn. ii, 1918, 67-76; v, 1925, 103-110. A. So GLIANO, *• II Foro di P. ", in Accad. dei Lincei, AJem., Ser. VI, vol. i, 1925, 217-272. Id., '* II 'Suggestum' nel F. di P. in Naples Acad. Alem., Nuova Ser., ix, 1924, 299-341. Standard Measures, in place, C. I. L. X. 793; ZvETAlEFF, tab. xiii, 10 a, b. Capitolium : C. I. L. X. 796, found in this temple, stated now to be in the Naples Mus.: I. (O.) M L Jacono ap. SoGiiANO, Foro, 230-239. Van Buren, in Mem. ii, 1918* 68-70; V, 1925, 103 f. POMPEIAN STUDIES 25 Basilica (graffiti): C. I. L. IV. 1779 ("in muro externo basilicae long- since vanished): bassilica. bassilica. ba-. 1842 (read by Gell " on the inner or south side of the north wall ") : ... a. d. V. nonas Octobreis M. Lepid. Q. Catul. cos. ... 78 B. C). Sidewalk in front of Temple of Apollo, graffiti: Vere- cun(d)us, libarius, hie cc. (Della Corte, no. 322). Pudens, libarius, ii (323). Temple of Apollo: Oscan inscr. on threshold of cella, orig. in Naples Mus., copy in place, Buck, p. 241, no. 6. U. Kamp... Great altar, inscr. in duplicate, C. I. L. X. 800 (~ I., ed. 2, pars 2, i. 1 631). Sun-dial, C. I. L. X. 802. C. I. L. X. 884-923, now mostly in Naples Mus., some of them found in or near this temple, have, in part, such expressions as Merc. Maiae sacrum; ministri Aug. Merc. Mai. ; Min. Aug. C. 1. L. X. 787, in Naples Mus.: M. Holconius Rufus d. V. i. d. tert. C. Egnatius Postumus d. v. i. d. iter, ex d. d. ius luminum opstruendorum HS MMM redemerunt parietem- que privatum col. Ven. Cor. usque at tegulas faciundum coerarunt. Macellum: C. I. L. X. 799 (in Naples Mus.): Augustae lulia(e) Drusi f. Divi Augusti d. d. Outside the S. E. entrance : Clibanari rog. (Della Corte, no. 281). Temple "of Vespasian ": C. I. L. X. 816 (in Naples Mus.): M(a)mia P. f. sacerdos public. geni(o Aug. s)olo et pec(unia sua). SoGLiANO, in Naples Acad. Attt, Nuova Ser., viii, 1920, 233-247. /