Ντέιβιντ Χιουμ
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
| David Hume | |
|---|---|
 Ντέιβιντ Χιουμ | |
| Γέννηση | 7 Μαΐου 1711, Εδιμβούργο, Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας |
| Θάνατος | 25 Αυγούστου 1776 (65 ετών) Εδιμβούργο, Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας |
| Περίοδος | Φιλοσοφία των Νεότερων Χρόνων |
| Περιοχή | Δυτική φιλοσοφία |
| Σχολή | Εμπειρισμός |
| Κύρια Ενδιαφέροντα | Επιστημολογία, Μεταφυσική, Ηθική, Αισθητική, Φιλοσοφία του νου, Πολιτική φιλοσοφία |
| Αξιοσημείωτες Ιδέες | Το πρόβλημα της αιτιότητας, Επαγωγή |
| Επιδράσεις | Τζωρτζ Μπέρκλεϋ, Καρτέσιος, Τόμας Χομπς, Τζων Λοκ, Νικολά Μαλμπράνς, Ζαν Ζακ Ρουσώ, Άνταμ Σμιθ |
| Επηρέασε | Άλμπερτ Αϊνστάιν, Εμμάνουελ Καντ, Τζον Στιούαρτ Μιλ, Καρλ Πόπερ, Μπέρτραντ Ράσελ, Άρθουρ Σοπενάουερ, Νόαμ Τσόμσκι |
O Ντέιβιντ Χιουμ (David Hume) (26 Απριλίου/7 Μαΐου 1711 – 25 Αυγούστου 1776) ήταν Σκωτσέζος ιστορικός και φιλόσοφος, που επηρέασε την ανάπτυξη δύο σχολών φιλοσοφίας, του σκεπτικισμού και του εμπειρισμού.
Γεννημένος στο Εδιμβούργο στις 7 Μαΐου 1711, ο Χιουμ μορφώθηκε κατ' οίκον και στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, στο οποίο εγγράφηκε σε ηλικία 12 ετών. Η υγεία του ήταν κακή και, αφού εργάστηκε για λίγο σε έναν εμπορικό οίκο στο Μπρίστολ, πήγε να ζήσει στη Γαλλία.
Η ζωή και το έργο του[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Από το 1734 έως το 1737, ο Χιουμ ασχολήθηκε έντονα με τα προβλήματα της θεωρητικής φιλοσοφίας και στην περίοδο αυτή έγραψε το σημαντικότερο φιλοσοφικό του έργο, την Πραγματεία για την Ανθρώπινη Φύση (3 τόμοι, 1739-40), που ενσωματώνει την ουσία της σκέψης του. Παρά τη σημασία του, το έργο αυτό αγνοήθηκε από το κοινό, πιθανώς λόγω του δυσνόητου ύφους του. Τα μεταγενέστερα πάντως έργα του Χιουμ γράφτηκαν στις ευκολότερες μορφές του δοκιμίου ή του διαλόγου, που ήταν δημοφιλείς εκείνο τον καιρό.
Μετά την έκδοση της Πραγματείας, ο Χιουμ επέστρεψε στα οικογενειακά του κτήματα στο Μπεργουικσάιρ. Εκεί έστρεψε την προσοχή του στα προβλήματα ηθικής και πολιτικής οικονομίας και έγραψε τα Ηθικά και Πολιτικά Δοκίμια (2 τόμοι, 1741-42), τα οποία γνώρισαν άμεση επιτυχία. Απέτυχε όμως να εξασφαλίσει θέση καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, ίσως επειδή ακόμη και στην αρχή της καριέρας του θεωρείτο θρησκευτικά σκεπτικιστής. Ο Χιουμ διαδοχικά έγινε δάσκαλος του παράφρονα μαρκησίου του Ανναντέιλ και νομικός σύμβουλος στη βρετανική στρατιωτική εκστρατεία στη Γαλλία. Το έργο του Φιλοσοφικά Δοκίμια για την Ανθρώπινη Αντίληψη (αργότερα μετονομάστηκε Έρευνα για την Ανθρώπινη Αντίληψη) δημοσιεύτηκε το 1748. Το βιβλίο αυτό είναι ίσως το πιο γνωστό έργο του και αποτελεί ουσιαστικά μια συμπύκνωση της Πραγματείας.
Ο Χιουμ εγκαταστάθηκε στο Εδιμβούργο το 1751. Το 1752 δημοσιεύτηκε το βιβλίο του Πολιτικοί Διάλογοι και τον επόμενο χρόνο, αφού απέτυχε πάλι να εξασφαλίσει έδρα στο πανεπιστήμιο, διορίστηκε βιβλιοθηκάριος σε μια βιβλιοθήκη του Εδιμβούργου. Κατά τη 12ετή διαμονή του στο Εδιμβούργο, ο Χιουμ εργάστηκε κυρίως για τη συγγραφή του εξάτομου έργου του Ιστορία της Αγγλίας, το οποίο εμφανίστηκε τμηματικά από το 1754 έως το 1762. Τα έτη 1762 έως 1765 ο Χιουμ υπηρέτησε ως γραμματέας του Βρετανού πρέσβη στο Παρίσι. Εκεί έγινε αποδεκτός από τους γαλλικούς φιλολογικούς κύκλους και συνδέθηκε φιλικά με το Γάλλο φιλόσοφο Ζαν Ζακ Ρουσώ. Ο Χιουμ έφερε μαζί του στην Αγγλία τον Ρουσώ, ο οποίος όμως κατατρεχόμενος από μανία καταδίωξης, κατηγόρησε το Χιουμ ότι συνωμοτούσε εναντίον του. Έτσι, η φιλία τους τερματίστηκε με δημόσιες εκατέρωθεν καταγγελίες. Αφού υπηρέτησε και ως υφυπουργός εσωτερικών στο Λονδίνο (1767-68), ο Χιουμ αποσύρθηκε στο Εδιμβούργο, όπου πέρασε την υπόλοιπη ζωή του. Απεβίωσε στις 25 Αυγούστου 1776. Η αυτοβιογραφία του εκδόθηκε μετά θάνατο (1777), όπως και οι Διάλογοι για τη Φυσική Θρησκεία (1779). Ο Χιουμ είχε γράψει τους Διαλόγους στις αρχές της δεκαετίας του 1750, αλλά δεν τους είχε δημοσιεύσει λόγω του σκεπτικισμού τους.
Οι ιδέες του Χιουμ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η φιλοσοφική θέση του Χιουμ επηρεάστηκε από τις ιδέες δυο Βρετανών φιλοσόφων, του Τζων Λοκ και του επισκόπου Τζωρτζ Μπέρκλεϋ. Και ο Λοκ και ο Μπέρκλεϋ έκαναν διάκριση ανάμεσα στον λόγο και στην αίσθηση. Ο Χιουμ όμως προχώρησε πιο πέρα, επιδιώκοντας να αποδείξει ότι ο λόγος και οι λογικές κρίσεις είναι απλώς συνήθεις συνειρμοί διακριτών αισθήσεων ή εμπειριών.
Μεταφυσική και επιστημολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Με ένα επαναστατικό βήμα στην ιστορία της φιλοσοφίας, ο Χιουμ απέρριψε τη βασική ιδέα της αιτιότητας, υποστηρίζοντας ότι «ο λόγος δεν μπορεί να μας δείξει τη σύνδεση ενός αντικειμένου με ένα άλλο, αν και υποβοηθείται από την εμπειρία και την παρατήρηση της σύνδεσής τους σε όλες τις παρελθούσες περιπτώσεις. Συνεπώς, όταν ο νους περνά από την ιδέα ή εντύπωση ενός αντικειμένου στην ιδέα ή πεποίθηση ενός άλλου, τούτο δεν καθορίζεται από τον λόγο, αλλά από ορισμένες αρχές που συσχετίζουν τις ιδέες αυτών των αντικειμένων και τις συνενώνουν στη φαντασία». Η απόρριψη της αιτιότητας εκ μέρους του Χιουμ υπονοεί απόρριψη των επιστημονικών νόμων, που είναι βασισμένοι στη γενική αντίληψη ότι ένα γεγονός κατ' ανάγκη προκαλεί ένα άλλο και εκ προβλέψεως πάντοτε θα το προκαλεί. Συνεπώς, σύμφωνα με τη φιλοσοφία του Χιουμ, η γνώση της ουσίας των γεγονότων είναι αδύνατη, αν και παραδεχόταν ότι στα πρακτικά ζητήματα οι άνθρωποι είναι υποχρεωμένοι να σκέπτονται με όρους αιτίας-αποτελέσματος και να υποθέτουν την αξιοπιστία των αντιλήψεών τους, γιατί διαφορετικά θα τρελαίνονταν. Δεχόταν επίσης την πιθανότητα της γνώσης των σχέσεων μεταξύ ιδεών, όπως είναι οι σχέσεις των αριθμών στα μαθηματικά. Η σκεπτικιστική προσέγγιση του Χιουμ αρνείται επίσης την ύπαρξη, τόσο της πνευματικής ουσίας που υπέθετε ο Μπέρκλεϋ, όσο και της "υλικής ουσίας" του Λοκ. Προχωρώντας πιο πέρα, ο Χιουμ αρνήθηκε και την ύπαρξη του ατομικού εαυτού, υποστηρίζοντας ότι επειδή οι άνθρωποι δεν έχουν μια σταθερή αντίληψη του εαυτού τους ως χωριστές οντότητες, «δεν είναι παρά ένα δεμάτι ή συλλογή διαφορετικών αντιλήψεων».
Ηθική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο πεδίο της ηθικής, ο Χιουμ υποστήριζε ότι η έννοια του ορθού και του εσφαλμένου δεν απορρέει από τον λόγο, αλλά προέρχεται από το ενδιαφέρον του καθενός μας για ευτυχία. Το ανώτατο ηθικό καλό, κατά την άποψή του, είναι η καλοσύνη, ένα ανιδιοτελές ενδιαφέρον για τη γενική ευδαιμονία της κοινωνίας, το οποίο ο Χιουμ θεωρούσε συνώνυμο με την ανθρώπινη ευτυχία.
Ως ιστορικός, ο Χιουμ απομακρύνθηκε από την παραδοσιακή χρονολογική απαρίθμηση πολέμων και κρατικών πράξεων και προσπάθησε να περιγράψει τις οικονομικές και διανοητικές δυνάμεις, που έπαιξαν ρόλο στην ιστορία της χώρας του. Το έργο του Ιστορία της Αγγλίας για πολύ καιρό θεωρούνταν κλασικό.
Η συμβολή του Χιουμ στην οικονομική θεωρία επηρέασε τον Σκωτσέζο φιλόσοφο και οικονομολόγο Άνταμ Σμιθ, καθώς και μεταγενέστερους οικονομολόγους. Στις ιδέες του Χιουμ περιλαμβανόταν η πεποίθηση ότι ο πλούτος δεν εξαρτάται από το χρήμα, αλλά από τα αγαθά, ενώ επίσης αναγνώριζε την επίδραση των κοινωνικών συνθηκών στην οικονομία.
Έργα του Ντέιβιντ Χιουμ στα νέα ελληνικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Hume, D., Δοκίμια. Φιλολογικά, ηθικά, πολιτικά. Εισαγωγή-Μετάφρ.-Σχόλια Ε. Π. Παπανούτσος. «Εστία», Αθ. χ.χ.
- Hume, D., Το κριτήριο του γούστου. Εισαγωγή-Μετάφρ.-Σχόλια Θεόπη Παρισάκη, Θεσσαλονίκη 1974
- Hume, D., Δοκίμια: οικονομικά, ιστορικά, πολιτικοκοινωνικά. Μετάφρ. Ε.Π. Παπανούτσος. "Παπαζήσης", Αθήνα, 1979.
- Hume, D., Πραγματεία για την ανθρώπινη φύση. Βιβλίο πρώτο: Για τη νόηση. Εισαγωγή-Μετάφρ.-Σχόλια Μαρία Πουρνάρη,εκδ. "Πατάκης", Αθήνα, 2005.
- Hume, D., Κείμενα: αυτοβιογραφικά, γνωσιολογικά, ηθικά. Μετάφρ. Μαρία Πουρνάρη - Χρυσούλα Μητσοπούλου, εκδ. "Εκκρεμές", Αθήνα, 2006
- Hume, D., Η φυσική ιστορία της θρησκείας. Μετάφρ. Αλέξανδρος Σακελλαρίου, εκδ «Σαββάλας», Αθ. 2011.
- Ντέιβιντ Χιουμ, Διάλογοι για τη φυσική θρησκεία, μτφρ.Χρήστος Γρηγορίου, εκδ. Νήσος, Αθήνα, 2012
- Hume, D., Περί αγάπης και μίσους. μτφρ Γ. Καράμπελας. εκδ. Ηριδανός, Αθήνα, 2015.
- Hume,D, Μία πραγματεία για την ανθρώπινη φύση,βιβλίο τρίτο,εισαγωγή-μτφ-σχόλια:Βασίλειος Δ.Μακρυπούλιας,εκδόσεις Ρώμη,2016.
Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Δελλής Γιάννης, «Η θέση του πυρρωνισμού στη θεωρία της γνώσης του D. Hume», Ελληνική Φιλοσοφική Επιθεώρηση, 6 (1989), 12-22.
- Deleuze, Gilles, Εμπειρισμός και υποκειμενικότητα. Δοκίμιο για την ανθρώπινη φύση κατά τον Χιουμ, Μετάφρ. Παναγιώτης Πούλος, εκδ. «Ολκός», Αθήνα 1995
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Ντέηβιντ Χιούμ -- Πηγές για τον Χιουμ, βιβλία και άρθρα.
- Stanford Encyclopedia of Philosophy:
Το άρθρο βασίζεται σε κείμενο που δημοσιεύτηκε στο ηλεκτρονικό περιοδικό Μετα-θέσεις.