Імануіл Кант

З пляцоўкі Вікіпедыя
Jump to navigation Jump to search
Імануіл Кант
ням.: Immanuel Kant
Kant foto.jpg
Дата нараджэння 22 красавіка 1724(1724-04-22)[1][2][…]
Месца нараджэння
Дата смерці 12 лютага 1804(1804-02-12)[1][2][…] (79 гадоў)
Месца смерці
Месца пахавання
Краіна: Каралеўства Прусія
Бацька: Johann Georg Kant[d]
Месца працы
Альма-матар:
Мова(ы) твораў: нямецкая
Школа/традыцыя: Канціанства(руск.) бел.
Кірунак: Нямецкая класічная філасофія(руск.) бел.
Перыяд: XVIII ст.
Асноўныя інтарэсы: эпістэмалогія, метафізіка, этыка
Значныя ідэі: катэгарычны імператыў(руск.) бел., трансцэндэнтальны ідэалізм(руск.) бел., sapere aude(руск.) бел., трансцэндэнтальнае адзінства аперцэпцыі(руск.) бел., здольнасць меркавання, вечны мір(руск.) бел.
Аказалі ўплыў: Платон, Дж. Берклі, Х. фон Вольф, Ё. Н. Тэтэнс(руск.) бел., Ф. Хатчесон(руск.) бел., М. дэ Мантэнь, Д. Юм, Р. Дэкарт, Г. Лейбніц, Дж. Лок, Н. Мальбранш(руск.) бел., І. Ньютан, Ж.-Ж. Русо, Б. Спіноза
Подпіс: Immanuel Kant signature.svg
Лагатып Вікіцытатніка Імануіл Кант у Вікіцытатніку
Лагатып Вікікрыніц Імануіл Кант у Вікікрыніцах
Commons-logo.svg Імануіл Кант на Вікісховішчы

Імануіл Кант (22 красавіка 1724 — 12 лютага 1804) — нямецкі філосаф эпохі Асветніцтва, з'яўляецца адным з найболей уплывовых мысляроў у гісторыі заходняй філасофіі.

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Кант нарадзіўся ў сціплым і па-асабліваму набожным асяроддзі. Дзед Імануіла — Ян, быў рымарам з Клайпеды. Бацькі — Ян-Георг, сёдзельнік з Кёнігсберга, і Анна-Рэгіна Ройтар[7]. Будучы падлеткам ён наведвае каледж, а затым працягвае сваю адукацыю ва ўніверсітэце. Вывучаў фізіку, натуральныя навукі, матэматыку і філасофію. У 1747 годзе смерць яго бацькі прымусіла яго спыніць вучобу і пачаць працаваць у якасці выкладчыка. З 1755 г. рэгулярна наведвае Кёнігсбергскі ўніверсітэт і ў 1770 годзе становіцца прафесарам гэтага ж універсітэта. Кант быў першым вялікім філосафам які атрымаў вышэйшую адукацыю. Яго лекцыі і публікацыі, гэтага перыяду, былі вельмі разнастайныя:па матэматыцы, логіцы, геаграфіі, багаслоўі, педагогіцы, праве, антрапалогіі, метафізіцы.

У 1781 г. з'явіўся першы нумар часопіса «Крытыка чыстага розуму». Гэтая праца, у выніку не стала паспяховай для яе аўтара. Яшчэ адзін нумар убачыў свет у 1787 г. Асноўныя філасофскія дактрыны Канта з'яўляецца transtsendentalniya ідэалізм. Яго самымі вядомымі творамі, з'яўляюцца «Крытыка чыстага розуму» і «Крытыка разумовых здольнасцяў». Адной з цэнтральных тэм у працы Кант з'яўляецца прадмет чалавечай свабоды — вольна думаць, у адпаведнасці з самім сабой, і свабода выражэння думкі. Ён аказвае значны ўплыў на філасофію рамантызма і ідэалізма ў 19-м стагоддзі, і яго працы з'яўляюцца адпраўной кропкай для Гегеля. Кант лічыцца бацькам нямецкай класічнай філасофіі. У «Усеагульная натуральная гісторыя і тэорыя неба», ім выкладаецца гіпотэза аб паходжанні Сонечнай сістэмы, у выніку чаго мяняецца метафізічны погляд на мір. Тэорыі Канта прывялі да з'яўлення двух школ у філасофіі — кантыянства і неакантыянства.

Светапогляд[правіць | правіць зыходнік]

У аснове этыкі І. Канта — праблема годнасці і самакаштоўнасці кожнай асобы. Сфармуляваў паняцце т.зв. «катэгарычнага імператыву», паводле якога кожны індывід павінен дзейнічаць так, каб правіла яго асабістых паводзін магло стаць правілам паводзін для ўсіх людзей. І. Кант падзяляў свет на дзве часткі — свет прыроды і свет свабоды. Першы з іх уяўляе сабой свет жорсткасці і зла, а другі, наадварот, свет культуры і маралі. Гэтыя два светы злучае, звязвае вялікая сіла Прыгажосці (сіла мастацтва).

Паводле І. Кант, вышэйшым праяўленнем культуры выступае менавіта яе эстэтычная праяўленне. Ён вызначыў тры асноўныя прынцыпы грамадскага жыцця: свабода кожнага сябра грамадства; самастойнасць кожнага грамадзяніна; роўнасць усіх падданых у дзяржаве. На думку І. Канта, чалавечае грамадства развіваецца ў кірунку да «ўсеагульнай прававой грамадзянскай супольнасці», г.зн. да дасканалай ідэальнай рэспублікі; дасягнуць ідэальнага стану грамадства, дзе б панаваў мір паміж людзьмі і дзяржавамі, можна толькі праз пераадоленне ўсякіх антаганізмаў, супярэчнасцей, войнаў і звязаных з імі бедстваў і пакут людзей. Як эстэтык, І. Кант адзначаў, што ўжо сама цікавасць да прыгожага ў прыродзе ўзвышае чалавека ў маральных адносінах. Распрацаваў вучэнне аб антыноміях (супрацьлегласцях) тэарэтычнага розуму, якое адыграла значную ролю ў развіцці дыялектыкі.

Публікацыі Канта[правіць | правіць зыходнік]

Некаторыя публікацыі Канта:

  • 1755 Allgemeine Naturgeschichte und Theorie Des Himmels (Агульная гісторыя прыроды і тэорыя нябёсаў)
  • 1763 Der einzig mögliche Beweisgrund zu einer Demonstration des Daseins Gottes (Адзіны магчымы грунт для доказу дэманстрацыі існавання Бога)
  • 1764 Beobachtungen über das Gefühl des Schönen und Erhabenen (Назіранні што да адчування прыгожага і ўзнёслага)
  • 1781 Kritik der reinen Vernunft (Крытыка чыстага розуму)
  • 1783 Beantwortung der Frage: Was ist Aufklärung? (Адказ на пытанне: што такое Асвета?, бел. пераклад Я.Бяласіна, 1997)
  • 1783 Prolegomena zu einer jeden künftigen Metaphysik (Пралегамены да любой будучай філасофіі, бел. пераклад Л.Баршчэўскага, 2006)
  • 1784 Idee zu einer allgemeinen Geschichte in weltbürgerlicher Absicht (Ідэя да супольнай гісторыі з касмпаліцкім намерам)
  • 1785 Grundlegung zur Metaphysik der Sitten (Падмурак да метафізікі маралі)
  • 1786 Metaphysische Anfangsgründe der Naturwissenschaft (Метафізічныя асновы прыродазнаўчых навук)
  • 1788 Kritik der praktischen Vernunft (Крытыка практычнага розуму)
  • 1790 Kritik der Urteilskraft (Крытыка разумовых здольнасцяў)
  • 1793 Religion innerhalb der Grenzen der bloßen Vernunft (Рэлігія ў межах голага розуму)
  • 1795 Zum ewigen Frieden (Да вечнага міру)
  • 1797 Metaphysik der Sitten (Метафізіка маралі)
  • 1798 Anthropologie in pragmatischer Hinsicht (Антрапалогія з прагматычнага гледзішча)
  • 1798 Der Streit der Fakultäten (Сутыкненне здольнасцяў)
  • 1803 Über Pädagogik (Пра педагогіку)
  • 1804 Opus Postumum

Беларускія пераклады[правіць | правіць зыходнік]

  • Адказ на пытанне: што такое Асвета? / Перакл. Я. Бяласіна, 1997;
  • Пралегомены да любой будучай філасофіі: Трактат / Перакл. Л. Баршчэўскі, 2006

Зноскі

  1. ↑ 1,0 1,1 Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118559796 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 9 красавіка 2014.
  2. ↑ 2,0 2,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых дадзеных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
  3. ↑ 3,0 3,1 Immanuel Kant // SNAC — 2010. Праверана 9 кастрычніка 2017.
  4. ↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118559796 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 10 снежня 2014.
  5. ↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118559796 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 30 снежня 2014.
  6. ↑ https://fr.wikipedia.org/wiki/Cath%C3%A9drale_de_K%C3%B6nigsberg
  7. ↑ [1]

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Кант Імануіл // Культуралогія: Энцыклапедычны даведнік / Уклад. Дубянецкі Э. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2003. — ISBN 985-11-0277-6

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Імануіл_Кант&oldid=3637176"